% Rāmāyaṇa: Uttarakāṇḍa
% Last updated: Wed Oct 21 2020
% Encoding: Unicode Roman
%
7001001a prāptarājyasya rāmasya rākṣasānāṁ vadhe kr̥te
7001001c ājagmur r̥ṣayaḥ sarve rāghavaṁ pratinanditum
7001002a kauśiko ’tha yavakrīto raibhyaś cyavana eva ca
7001002c kaṇvo medhātitheḥ putraḥ pūrvasyāṁ diśi ye śritāḥ
7001003a svastyātreyaś ca bhagavān namuciḥ pramucus tathā
7001003c ājagmus te sahāgastyā ye śritā dakṣiṇāṁ diśam
7001004a pr̥ṣadguḥ kavaṣo dhaumyo raudreyaś ca mahān r̥ṣiḥ
7001004c te ’py ājagmuḥ saśiṣyā vai ye śritāḥ paścimāṁ diśam
7001005a vasiṣṭhaḥ kaśyapo ’thātrir viśvāmitro ’tha gautamaḥ
7001005c jamadagnir bharadvājas te ’pi saptamaharṣayaḥ
7001006a saṁprāpyaite mahātmāno rāghavasya niveśanam
7001006c viṣṭhitāḥ pratihārārthaṁ hutāśanasamaprabhāḥ
7001007a pratihāras tatas tūrṇam agastyavacanād atha
7001007c samīpaṁ rāghavasyāśu praviveśa mahātmanaḥ
7001008a sa rāmaṁ dr̥śya sahasā pūrṇacandrasamadyutim
7001008c agastyaṁ kathayām āsa saṁprāptam r̥ṣibhiḥ saha
7001009a śrutvā prāptān munīṁs tāṁs tu bālasūryasamaprabhān
7001009c tadovāca nr̥po dvāḥsthaṁ praveśaya yathāsukham
7001010a dr̥ṣṭvā prāptān munīṁs tāṁs tu pratyutthāya kr̥tāñjaliḥ
7001010c rāmo ’bhivādya prayata āsanāny ādideśa ha
7001011a teṣu kāñcanacitreṣu svāstīrṇeṣu sukheṣu ca
7001011c yathārham upaviṣṭās te āsaneṣv r̥ṣipuṁgavāḥ
7001012a rāmeṇa kuśalaṁ pr̥ṣṭāḥ saśiṣyāḥ sapurogamāḥ
7001012c maharṣayo vedavido rāmaṁ vacanam abruvan
7001013a kuśalaṁ no mahābāho sarvatra raghunandana
7001013c tvāṁ tu diṣṭyā kuśalinaṁ paśyāmo hataśātravam
7001014a na hi bhāraḥ sa te rāma rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ
7001014c sadhanus tvaṁ hi lokāṁs trīn vijayethā na saṁśayaḥ
7001015a diṣṭyā tvayā hato rāma rāvaṇaḥ putrapautravān
7001015c diṣṭyā vijayinaṁ tvādya paśyāmaḥ saha bhāryayā
7001016a diṣṭyā prahasto vikaṭo virūpākṣo mahodaraḥ
7001016c akampanaś ca durdharṣo nihatās te niśācarāḥ
7001017a yasya pramāṇād vipulaṁ pramāṇaṁ neha vidyate
7001017c diṣṭyā te samare rāma kumbhakarṇo nipātitaḥ
7001018a diṣṭyā tvaṁ rākṣasendreṇa dvandvayuddham upāgataḥ
7001018c devatānām avadhyena vijayaṁ prāptavān asi
7001019a saṁkhye tasya na kiṁ cit tu rāvaṇasya parābhavaḥ
7001019c dvandvayuddham anuprāpto diṣṭyā te rāvaṇir hataḥ
7001020a diṣṭyā tasya mahābāho kālasyevābhidhāvataḥ
7001020c muktaḥ suraripor vīra prāptaś ca vijayas tvayā
7001021a vismayas tv eṣa naḥ saumya saṁśrutyendrajitaṁ hatam
7001021c avadhyaḥ sarvabhūtānāṁ mahāmāyādharo yudhi
7001022a dattvā puṇyām imāṁ vīra saumyām abhayadakṣiṇām
7001022c diṣṭyā vardhasi kākutstha jayenāmitrakarśana
7001023a śrutvā tu vacanaṁ teṣām r̥ṣīṇāṁ bhāvitātmanām
7001023c vismayaṁ paramaṁ gatvā rāmaḥ prāñjalir abravīt
7001024a bhavantaḥ kumbhakarṇaṁ ca rāvaṇaṁ ca niśācaram
7001024c atikramya mahāvīryau kiṁ praśaṁsatha rāvaṇim
7001025a mahodaraṁ prahastaṁ ca virūpākṣaṁ ca rākṣasaṁ
7001025c atikramya mahāvīryān kiṁ praśaṁsatha rāvaṇim
7001026a kīdr̥śo vai prabhāvo ’sya kiṁ balaṁ kaḥ parākramaḥ
7001026c kena vā kāraṇenaiṣa rāvaṇād atiricyate
7001027a śakyaṁ yadi mayā śrotuṁ na khalv ājñāpayāmi vaḥ
7001027c yadi guhyaṁ na ced vaktuṁ śrotum icchāmi kathyatām
7001027e kathaṁ śakro jitas tena kathaṁ labdhavaraś ca saḥ
7002001a tasya tad vacanaṁ śrutvā rāghavasya mahātmanaḥ
7002001c kumbhayonir mahātejā vākyam etad uvāca ha
7002002a śr̥ṇu rājan yathāvr̥ttaṁ yasya tejobalaṁ mahat
7002002c jaghāna ca ripūn yuddhe yathāvadhyaś ca śatrubhiḥ
7002003a ahaṁ te rāvaṇasyedaṁ kulaṁ janma ca rāghava
7002003c varapradānaṁ ca tathā tasmai dattaṁ bravīmi te
7002004a purā kr̥tayuge rāma prajāpatisutaḥ prabhuḥ
7002004c pulastyo nāma brahmarṣiḥ sākṣād iva pitāmahaḥ
7002005a nānukīrtyā guṇās tasya dharmataḥ śīlatas tathā
7002005c prajāpateḥ putra iti vaktuṁ śakyaṁ hi nāmataḥ
7002006a sa tu dharmaprasaṅgena meroḥ pārśve mahāgireḥ
7002006c tr̥ṇabindvāśramaṁ gatvā nyavasan munipuṁgavaḥ
7002007a tapas tepe sa dharmātmā svādhyāyaniyatendriyaḥ
7002007c gatvāśramapadaṁ tasya vighnaṁ kurvanti kanyakāḥ
7002008a devapannagakanyāś ca rājarṣitanayāś ca yāḥ
7002008c krīḍantyo ’psarasaś caiva taṁ deśam upapedire
7002009a sarvartuṣūpabhogyatvād ramyatvāt kānanasya ca
7002009c nityaśas tās tu taṁ deśaṁ gatvā krīḍanti kanyakāḥ
7002010a atha ruṣṭo mahātejā vyājahāra mahāmuniḥ
7002010c yā me darśanam āgacchet sā garbhaṁ dhārayiṣyati
7002011a tās tu sarvāḥ pratigatāḥ śrutvā vākyaṁ mahātmanaḥ
7002011c brahmaśāpabhayād bhītās taṁ deśaṁ nopacakramuḥ
7002012a tr̥ṇabindos tu rājarṣes tanayā na śr̥ṇoti tat
7002012c gatvāśramapadaṁ tasya vicacāra sunirbhayā
7002013a tasminn eva tu kāle sa prājāpatyo mahān r̥ṣiḥ
7002013c svādhyāyam akarot tatra tapasā dyotitaprabhaḥ
7002014a sā tu vedadhvaniṁ śrutvā dr̥ṣṭvā caiva tapodhanam
7002014c abhavat pāṇḍudehā sā suvyañjitaśarīrajā
7002015a dr̥ṣṭvā paramasaṁvignā sā tu tadrūpam ātmanaḥ
7002015c idaṁ me kiṁ nv iti jñātvā pitur gatvāgrataḥ sthitā
7002016a tāṁ tu dr̥ṣṭvā tathā bhūtāṁ tr̥ṇabindur athābravīt
7002016c kiṁ tvam etat tv asadr̥śaṁ dhārayasy ātmano vapuḥ
7002017a sā tu kr̥tvāñjaliṁ dīnā kanyovāca tapodhanam
7002017c na jāne kāraṇaṁ tāta yena me rūpam īdr̥śam
7002018a kiṁ tu pūrvaṁ gatāsmy ekā maharṣer bhāvitātmanaḥ
7002018c pulastyasyāśramaṁ divyam anveṣṭuṁ svasakhījanam
7002019a na ca paśyāmy ahaṁ tatra kāṁ cid apy āgatāṁ sakhīm
7002019c rūpasya tu viparyāsaṁ dr̥ṣṭvā cāham ihāgatā
7002020a tr̥ṇabindus tu rājarṣis tapasā dyotitaprabhaḥ
7002020c dhyānaṁ viveśa tac cāpi apaśyad r̥ṣikarmajam
7002021a sa tu vijñāya taṁ śāpaṁ maharṣer bhāvitātmanaḥ
7002021c gr̥hītvā tanayāṁ gatvā pulastyam idam abravīt
7002022a bhagavaṁs tanayāṁ me tvaṁ guṇaiḥ svair eva bhūṣitām
7002022c bhikṣāṁ pratigr̥hāṇemāṁ maharṣe svayam udyatām
7002023a tapaścaraṇayuktasya śrāmyamāṇendriyasya te
7002023c śuśrūṣātatparā nityaṁ bhaviṣyati na saṁśayaḥ
7002024a taṁ bruvāṇaṁ tu tadvākyaṁ rājarṣiṁ dhārmikaṁ tadā
7002024c jighr̥kṣur abravīt kanyāṁ bāḍham ity eva sa dvijaḥ
7002025a dattvā tu sa gato rājā svam āśramapadaṁ tadā
7002025c sāpi tatrāvasat kanyā toṣayantī patiṁ guṇaiḥ
7002025e prītaḥ sa tu mahātejā vākyam etad uvāca ha
7002026a parituṣṭo ’smi bhadraṁ te guṇānāṁ saṁpadā bhr̥śam
7002026c tasmāt te viramāmy adya putram ātmasamaṁ guṇaiḥ
7002026e ubhayor vaṁśakartāraṁ paulastya iti viśrutam
7002027a yasmāt tu viśruto vedas tvayehābhyasyato mama
7002027c tasmāt sa viśravā nāma bhaviṣyati na saṁśayaḥ
7002028a evam uktā tu sā kanyā prahr̥ṣṭenāntarātmanā
7002028c acireṇaiva kālena sūtā viśravasaṁ sutam
7002029a sa tu lokatraye khyātaḥ śaucadharmasamanvitaḥ
7002029c piteva tapasā yukto viśravā munipuṁgavaḥ
7003001a atha putraḥ pulastyasya viśravā munipuṁgavaḥ
7003001c acireṇaiva kālena piteva tapasi sthitaḥ
7003002a satyavāñ śīlavān dakṣaḥ svādhyāyanirataḥ śuciḥ
7003002c sarvabhogeṣv asaṁsakto nityaṁ dharmaparāyaṇaḥ
7003003a jñātvā tasya tu tadvr̥ttaṁ bharadvājo mahān r̥ṣiḥ
7003003c dadau viśravase bhāryāṁ svāṁ sutāṁ devavarṇinīm
7003004a pratigr̥hya tu dharmeṇa bharadvājasutāṁ tadā
7003004c mudā paramayā yukto viśravā munipuṁgavaḥ
7003005a sa tasyāṁ vīryasaṁpannam apatyaṁ paramādbhutam
7003005c janayām āsa dharmātmā sarvair brahmaguṇair yutam
7003006a tasmiñ jāte tu saṁhr̥ṣṭaḥ sa babhūva pitāmahaḥ
7003006c nāma cāsyākarot prītaḥ sārdhaṁ devarṣibhis tadā
7003007a yasmād viśravaso ’patyaṁ sādr̥śyād viśravā iva
7003007c tasmād vaiśravaṇo nāma bhaviṣyaty eṣa viśrutaḥ
7003008a sa tu vaiśravaṇas tatra tapovanagatas tadā
7003008c avardhata mahātejā hutāhutir ivānalaḥ
7003009a tasyāśramapadasthasya buddhir jajñe mahātmanaḥ
7003009c cariṣye niyato dharmaṁ dharmo hi paramā gatiḥ
7003010a sa tu varṣasahasrāṇi tapas taptvā mahāvane
7003010c pūrṇe varṣasahasre tu taṁ taṁ vidhim avartata
7003011a jalāśī mārutāhāro nirāhāras tathaiva ca
7003011c evaṁ varṣasahasrāṇi jagmus tāny eva varṣavat
7003012a atha prīto mahātejāḥ sendraiḥ suragaṇaiḥ saha
7003012c gatvā tasyāśramapadaṁ brahmedaṁ vākyam abravīt
7003013a parituṣṭo ’smi te vatsa karmaṇānena suvrata
7003013c varaṁ vr̥ṇīṣva bhadraṁ te varārhas tvaṁ hi me mataḥ
7003014a athābravīd vaiśravaṇaḥ pitāmaham upasthitam
7003014c bhagavam̐l lokapālatvam iccheyaṁ vittarakṣaṇam
7003015a tato ’bravīd vaiśravaṇaṁ parituṣṭena cetasā
7003015c brahmā suragaṇaiḥ sārdhaṁ bāḍham ity eva hr̥ṣṭavat
7003016a ahaṁ hi lokapālānāṁ caturthaṁ sraṣṭum udyataḥ
7003016c yamendravaruṇānāṁ hi padaṁ yat tava cepsitam
7003017a tatkr̥taṁ gaccha dharmajña dhaneśatvam avāpnuhi
7003017c yamendravaruṇānāṁ hi caturtho ’dya bhaviṣyasi
7003018a etac ca puṣpakaṁ nāma vimānaṁ sūryasaṁnibham
7003018c pratigr̥hṇīṣva yānārthaṁ tridaśaiḥ samatāṁ vraja
7003019a svasti te ’stu gamiṣyāmaḥ sarva eva yathāgatam
7003019c kr̥takr̥tyā vayaṁ tāta dattvā tava mahāvaram
7003020a gateṣu brahmapūrveṣu deveṣv atha nabhastalam
7003020c dhaneśaḥ pitaraṁ prāha vinayāt praṇato vacaḥ
7003021a bhagavam̐l labdhavān asmi varaṁ kamalayonitaḥ
7003021c nivāsaṁ na tu me devo vidadhe sa prajāpatiḥ
7003022a tat paśya bhagavan kaṁ cid deśaṁ vāsāya naḥ prabho
7003022c na ca pīḍā bhaved yatra prāṇino yasya kasya cit
7003023a evam uktas tu putreṇa viśravā munipuṁgavaḥ
7003023c vacanaṁ prāha dharmajña śrūyatām iti dharmavit
7003024a laṅkā nāma purī ramyā nirmitā viśvakarmaṇā
7003024c rākṣasānāṁ nivāsārthaṁ yathendrasyāmarāvatī
7003025a ramaṇīyā purī sā hi rukmavaidūryatoraṇā
7003025c rākṣasaiḥ sā parityaktā purā viṣṇubhayārditaiḥ
7003025e śūnyā rakṣogaṇaiḥ sarvai rasātalatalaṁ gataiḥ
7003026a sa tvaṁ tatra nivāsāya rocayasva matiṁ svakām
7003026c nirdoṣas tatra te vāso na ca bādhāsti kasya cit
7003027a etac chrutvā tu dharmātmā dharmiṣṭhaṁ vacanaṁ pituḥ
7003027c niveśayām āsa tadā laṅkāṁ parvatamūrdhani
7003028a nairr̥tānāṁ sahasrais tu hr̥ṣṭaiḥ pramuditaiḥ sadā
7003028c acireṇaikakālena saṁpūrṇā tasya śāsanāt
7003029a atha tatrāvasat prīto dharmātmā nairr̥tādhipaḥ
7003029c samudraparidhānāyāṁ laṅkāyāṁ viśravātmajaḥ
7003030a kāle kāle vinītātmā puṣpakeṇa dhaneśvaraḥ
7003030c abhyagacchat susaṁhr̥ṣṭaḥ pitaraṁ mātaraṁ ca saḥ
7003031a sa devagandharvagaṇair abhiṣṭutas; tathaiva siddhaiḥ saha cāraṇair api
7003031c gabhastibhiḥ sūrya ivaujasā vr̥taḥ; pituḥ samīpaṁ prayayau śriyā vr̥taḥ
7004001a śrutvāgastyeritaṁ vākyaṁ rāmo vismayam āgataḥ
7004001c pūrvam āsīt tu laṅkāyāṁ rakṣasām iti saṁbhavaḥ
7004002a tataḥ śiraḥ kampayitvā tretāgnisamavigraham
7004002c agastyaṁ taṁ muhur dr̥ṣṭvā smayamāno ’bhyabhāṣata
7004003a bhagavan pūrvam apy eṣā laṅkāsīt piśitāśinām
7004003c itīdaṁ bhavataḥ śrutvā vismayo janito mama
7004004a pulastyavaṁśād udbhūtā rākṣasā iti naḥ śrutam
7004004c idānīm anyataś cāpi saṁbhavaḥ kīrtitas tvayā
7004005a rāvaṇāt kumbhakarṇāc ca prahastād vikaṭād api
7004005c rāvaṇasya ca putrebhyaḥ kiṁ nu te balavattarāḥ
7004006a ka eṣāṁ pūrvako brahman kiṁnāmā kiṁtapobalaḥ
7004006c aparādhaṁ ca kaṁ prāpya viṣṇunā drāvitāḥ purā
7004007a etad vistarataḥ sarvaṁ kathayasva mamānagha
7004007c kautūhalaṁ kr̥taṁ mahyaṁ nuda bhānur yathā tamaḥ
7004008a rāghavasya tu tac chrutvā saṁskārālaṁkr̥taṁ vacaḥ
7004008c īṣadvismayamānas tam agastyaḥ prāha rāghavam
7004009a prajāpatiḥ purā sr̥ṣṭvā apaḥ salilasaṁbhavaḥ
7004009c tāsāṁ gopāyane sattvān asr̥jat padmasaṁbhavaḥ
7004010a te sattvāḥ sattvakartāraṁ vinītavad upasthitāḥ
7004010c kiṁ kurma iti bhāṣantaḥ kṣutpipāsābhayārditāḥ
7004011a prajāpatis tu tāny āha sattvāni prahasann iva
7004011c ābhāṣya vācā yatnena rakṣadhvam iti mānadaḥ
7004012a rakṣāma iti tatrānyair yakṣāmeti tathāparaiḥ
7004012c bhuṅkṣitābhuṅkṣitair uktas tatas tān āha bhūtakr̥t
7004013a rakṣāma iti yair uktaṁ rākṣasās te bhavantu vaḥ
7004013c yakṣāma iti yair uktaṁ te vai yakṣā bhavantu vaḥ
7004014a tatra hetiḥ prahetiś ca bhrātarau rākṣasarṣabhau
7004014c madhukaiṭabhasaṁkāśau babhūvatur ariṁdamau
7004015a prahetir dhārmikas tatra na dārān so ’bhikāṅkṣati
7004015c hetir dārakriyārthaṁ tu yatnaṁ param athākarot
7004016a sa kālabhaginīṁ kanyāṁ bhayāṁ nāma bhayāvahām
7004016c udāvahad ameyātmā svayam eva mahāmatiḥ
7004017a sa tasyāṁ janayām āsa hetī rākṣasapuṁgavaḥ
7004017c putraṁ putravatāṁ śreṣṭho vidyutkeśa iti śrutam
7004018a vidyutkeśo hetiputraḥ pradīptāgnisamaprabhaḥ
7004018c vyavardhata mahātejās toyamadhya ivāmbujam
7004019a sa yadā yauvanaṁ bhadram anuprāpto niśācaraḥ
7004019c tato dārakriyāṁ tasya kartuṁ vyavasitaḥ pitā
7004020a saṁdhyāduhitaraṁ so ’tha saṁdhyātulyāṁ prabhāvataḥ
7004020c varayām āsa putrārthaṁ hetī rākṣasapuṁgavaḥ
7004021a avaśyam eva dātavyā parasmai seti saṁdhyayā
7004021c cintayitvā sutā dattā vidyutkeśāya rāghava
7004022a saṁdhyāyās tanayāṁ labdhvā vidyutkeśo niśācaraḥ
7004022c ramate sa tayā sārdhaṁ paulomyā maghavān iva
7004023a kena cit tv atha kālena rāma sālakaṭaṁkaṭā
7004023c vidyutkeśād garbham āpa ghanarājir ivārṇavāt
7004024a tataḥ sā rākṣasī garbhaṁ ghanagarbhasamaprabham
7004024c prasūtā mandaraṁ gatvā gaṅgā garbham ivāgnijam
7004025a tam utsr̥jya tu sā garbhaṁ vidyutkeśād ratārthinī
7004025c reme sā patinā sārdhaṁ vismr̥tya sutam ātmajam
7004026a tayotsr̥ṣṭaḥ sa tu śiśuḥ śaradarkasamadyutiḥ
7004026c pāṇim āsye samādhāya ruroda ghanarāḍ iva
7004027a athopariṣṭād gacchan vai vr̥ṣabhastho haraḥ prabhuḥ
7004027c apaśyad umayā sārdhaṁ rudantaṁ rākṣasātmajam
7004028a kāruṇyabhāvāt pārvatyā bhavas tripurahā tataḥ
7004028c taṁ rākṣasātmajaṁ cakre mātur eva vayaḥsamam
7004029a amaraṁ caiva taṁ kr̥tvā mahādevo ’kṣayo ’vyayaḥ
7004029c puram ākāśagaṁ prādāt pārvatyāḥ priyakāmyayā
7004030a umayāpi varo datto rākṣasīnāṁ nr̥pātmaja
7004030c sadyopalabdhir garbhasya prasūtiḥ sadya eva ca
7004030e sadya eva vayaḥprāptir mātur eva vayaḥ samam
7004031a tataḥ sukeśo varadānagarvitaḥ; śriyaṁ prabhoḥ prāpya harasya pārśvataḥ
7004031c cacāra sarvatra mahāmatiḥ khagaḥ; khagaṁ puraṁ prāpya puraṁdaro yathā
7005001a sukeśaṁ dhārmikaṁ dr̥ṣṭvā varalabdhaṁ ca rākṣasam
7005001c grāmaṇīr nāma gandharvo viśvāvasusamaprabhaḥ
7005002a tasya devavatī nāma dvitīyā śrīr ivātmajā
7005002c tāṁ sukeśāya dharmeṇa dadau dakṣaḥ śriyaṁ yathā
7005003a varadānakr̥taiśvaryaṁ sā taṁ prāpya patiṁ priyam
7005003c āsīd devavatī tuṣṭā dhanaṁ prāpyeva nirdhanaḥ
7005004a sa tayā saha saṁyukto rarāja rajanīcaraḥ
7005004c añjanād abhiniṣkrāntaḥ kareṇveva mahāgajaḥ
7005005a devavatyāṁ sukeśas tu janayām āsa rāghava
7005005c trīṁs trinetrasamān putrān rākṣasān rākṣasādhipaḥ
7005005e mālyavantaṁ sumāliṁ ca māliṁ ca balināṁ varam
7005006a trayo lokā ivāvyagrāḥ sthitās traya ivāgnayaḥ
7005006c trayo mantrā ivātyugrās trayo ghorā ivāmayāḥ
7005007a trayaḥ sukeśasya sutās tretāgnisamavarcasaḥ
7005007c vivr̥ddhim agamaṁs tatra vyādhayopekṣitā iva
7005008a varaprāptiṁ pitus te tu jñātvaiśvaryaṁ tato mahat
7005008c tapas taptuṁ gatā meruṁ bhrātaraḥ kr̥taniścayāḥ
7005009a pragr̥hya niyamān ghorān rākṣasā nr̥pasattama
7005009c vicerus te tapo ghoraṁ sarvabhūtabhayāvaham
7005010a satyārjavadamopetais tapobhir bhuvi duṣkaraiḥ
7005010c saṁtāpayantas trīm̐l lokān sadevāsuramānuṣān
7005011a tato vibhuś caturvaktro vimānavaram āsthitaḥ
7005011c sukeśaputrān āmantrya varado ’smīty abhāṣata
7005012a brahmāṇaṁ varadaṁ jñātvā sendrair devagaṇair vr̥tam
7005012c ūcuḥ prāñjalayaḥ sarve vepamānā iva drumāḥ
7005013a tapasārādhito deva yadi no diśase varam
7005013c ajeyāḥ śatruhantāras tathaiva cirajīvinaḥ
7005013e prabhaviṣṇavo bhavāmeti parasparam anuvratāḥ
7005014a evaṁ bhaviṣyatīty uktvā sukeśatanayān prabhuḥ
7005014c prayayau brahmalokāya brahmā brāhmaṇavatsalaḥ
7005015a varaṁ labdhvā tataḥ sarve rāma rātriṁcarās tadā
7005015c surāsurān prabādhante varadānāt sunirbhayāḥ
7005016a tair vadhyamānās tridaśāḥ sarṣisaṁghāḥ sacāraṇāḥ
7005016c trātāraṁ nādhigacchanti nirayasthā yathā narāḥ
7005017a atha te viśvakarmāṇaṁ śilpināṁ varam avyayam
7005017c ūcuḥ sametya saṁhr̥ṣṭā rākṣasā raghusattama
7005018a gr̥hakartā bhavān eva devānāṁ hr̥dayepsitam
7005018c asmākam api tāvat tvaṁ gr̥haṁ kuru mahāmate
7005019a himavantaṁ samāśritya meruṁ mandaram eva vā
7005019c maheśvaragr̥haprakhyaṁ gr̥haṁ naḥ kriyatāṁ mahat
7005020a viśvakarmā tatas teṣāṁ rākṣasānāṁ mahābhujaḥ
7005020c nivāsaṁ kathayām āsa śakrasyevāmarāvatīm
7005021a dakṣiṇasyodadhes tīre trikūṭo nāma parvataḥ
7005021c śikhare tasya śailasya madhyame ’mbudasaṁnibhe
7005021e śakunair api duṣprāpe ṭaṅkacchinnacaturdiśi
7005022a triṁśadyojanavistīrṇā svarṇaprākāratoraṇā
7005022c mayā laṅketi nagarī śakrājñaptena nirmitā
7005023a tasyāṁ vasata durdharṣāḥ puryāṁ rākṣasasattamāḥ
7005023c amarāvatīṁ samāsādya sendrā iva divaukasaḥ
7005024a laṅkādurgaṁ samāsādya rākṣasair bahubhir vr̥tāḥ
7005024c bhaviṣyatha durādharṣāḥ śatrūṇāṁ śatrusūdanāḥ
7005025a viśvakarmavacaḥ śrutvā tatas te rāma rākṣasāḥ
7005025c sahasrānucarā gatvā laṅkāṁ tām avasan purīm
7005026a dr̥ḍhaprākāraparikhāṁ haimair gr̥haśatair vr̥tām
7005026c laṅkām avāpya te hr̥ṣṭā viharanti niśācarāḥ
7005027a narmadā nāma gandharvī nānādharmasamedhitā
7005027c tasyāḥ kanyātrayaṁ hy āsīd dhīśrīkīrtisamadyuti
7005028a jyeṣṭhakrameṇa sā teṣāṁ rākṣasānām arākṣasī
7005028c kanyās tāḥ pradadau hr̥ṣṭā pūrṇacandranibhānanāḥ
7005029a trayāṇāṁ rākṣasendrāṇāṁ tisro gandharvakanyakāḥ
7005029c mātrā dattā mahābhāgā nakṣatre bhagadaivate
7005030a kr̥tadārās tu te rāma sukeśatanayāḥ prabho
7005030c bhāryābhiḥ saha cikrīḍur apsarobhir ivāmarāḥ
7005031a tatra mālyavato bhāryā sundarī nāma sundarī
7005031c sa tasyāṁ janayām āsa yad apatyaṁ nibodha tat
7005032a vajramuṣṭir virūpākṣo durmukhaś caiva rākṣasaḥ
7005032c suptaghno yajñakopaś ca mattonmattau tathaiva ca
7005032e analā cābhavat kanyā sundaryāṁ rāma sundarī
7005033a sumālino ’pi bhāryāsīt pūrṇacandranibhānanā
7005033c nāmnā ketumatī nāma prāṇebhyo ’pi garīyasī
7005034a sumālī janayām āsa yad apatyaṁ niśācaraḥ
7005034c ketumatyāṁ mahārāja tan nibodhānupūrvaśaḥ
7005035a prahasto ’kampanaiś caiva vikaṭaḥ kālakārmukaḥ
7005035c dhūmrākśaś cātha daṇḍaś ca supārśvaś ca mahābalaḥ
7005036a saṁhrādiḥ praghasaś caiva bhāsakarṇaś ca rākṣasaḥ
7005036c rākā puṣpotkaṭā caiva kaikasī ca śucismitā
7005036e kumbhīnasī ca ity ete sumāleḥ prasavāḥ smr̥tāḥ
7005037a māles tu vasudā nāma gandharvī rūpaśālinī
7005037c bhāryāsīt padmapatrākṣī svakṣī yakṣīvaropamā
7005038a sumāler anujas tasyāṁ janayām āsa yat prabho
7005038c apatyaṁ kathyamānaṁ tan mayā tvaṁ śr̥ṇu rāghava
7005039a analaś cānilaś caiva haraḥ saṁpātir eva ca
7005039c ete vibhīṣaṇāmātyā māleyās te niśācarāḥ
7005040a tatas tu te rākṣasapuṁgavās trayo; niśācaraiḥ putraśataiś ca saṁvr̥tāḥ
7005040c surān sahendrān r̥ṣināgadānavān; babādhire te balavīryadarpitāḥ
7005041a jagad bhramanto ’nilavad durāsadā; raṇe ca mr̥tyupratimāḥ samāhitāḥ
7005041c varapradānād abhigarvitā bhr̥śaṁ; kratukriyāṇāṁ praśamaṁkarāḥ sadā
7006001a tair vadhyamānā devāś ca r̥ṣayaś ca tapodhanāḥ
7006001c bhayārtāḥ śaraṇaṁ jagmur devadevaṁ maheśvaram
7006002a te sametya tu kāmāriṁ tripurāriṁ trilocanam
7006002c ūcuḥ prāñjalayo devā bhayagadgadabhāṣiṇaḥ
7006003a sukeśaputrair bhagavan pitāmahavaroddhataiḥ
7006003c prajādhyakṣa prajāḥ sarvā bādhyante ripubādhana
7006004a śaraṇyāny aśaraṇyāni āśramāṇi kr̥tāni naḥ
7006004c svargāc ca cyāvitaḥ śakraḥ svarge krīḍanti śakravat
7006005a ahaṁ viṣṇur ahaṁ rudro brahmāhaṁ devarāḍ aham
7006005c ahaṁ yamo ’haṁ varuṇaś candro ’haṁ ravir apy aham
7006006a iti te rākṣasā deva varadānena darpitāḥ
7006006c bādhante samaroddharṣā ye ca teṣāṁ puraḥsarāḥ
7006007a tan no devabhayārtānām abhayaṁ dātum arhasi
7006007c aśivaṁ vapur āsthāya jahi daivatakaṇṭakān
7006008a ity uktas tu suraiḥ sarvaiḥ kapardī nīlalohitaḥ
7006008c sukeśaṁ prati sāpekṣa āha devagaṇān prabhuḥ
7006009a nāhaṁ tān nihaniṣyāmi avadhyā mama te ’surāḥ
7006009c kiṁ tu mantraṁ pradāsyāmi yo vai tān nihaniṣyati
7006010a evam eva samudyogaṁ puraskr̥tya surarṣabhāḥ
7006010c gacchantu śaraṇaṁ viṣṇuṁ haniṣyati sa tān prabhuḥ
7006011a tatas te jayaśabdena pratinandya maheśvaram
7006011c viṣṇoḥ samīpam ājagmur niśācarabhayārditāḥ
7006012a śaṅkhacakradharaṁ devaṁ praṇamya bahumānya ca
7006012c ūcuḥ saṁbhrāntavad vākyaṁ sukeśatanayārditāḥ
7006013a sukeśatanayair deva tribhis tretāgnisaṁnibhaiḥ
7006013c ākramya varadānena sthānāny apahr̥tāni naḥ
7006014a laṅkā nāma purī durgā trikūṭaśikhare sthitā
7006014c tatra sthitāḥ prabādhante sarvān naḥ kṣaṇadācarāḥ
7006015a sa tvam asmatpriyārthaṁ tu jahi tān madhusūdana
7006015c cakrakr̥ttāsyakamalān nivedaya yamāya vai
7006016a bhayeṣv abhayado ’smākaṁ nānyo ’sti bhavatā samaḥ
7006016c nuda tvaṁ no bhayaṁ deva nīhāram iva bhāskaraḥ
7006017a ity evaṁ daivatair ukto devadevo janārdanaḥ
7006017c abhayaṁ bhayado ’rīṇāṁ dattvā devān uvāca ha
7006018a sukeśaṁ rākṣasaṁ jāne īśānavaradarpitam
7006018c tāṁś cāsya tanayāñ jāne yeṣāṁ jyeṣṭhaḥ sa mālyavān
7006019a tān ahaṁ samatikrāntamaryādān rākṣasādhamān
7006019c sūdayiṣyāmi saṁgrāme surā bhavata vijvarāḥ
7006020a ity uktās te surāḥ sarve viṣṇunā prabhaviṣṇunā
7006020c yathā vāsaṁ yayur hr̥ṣṭāḥ praśamanto janārdanam
7006021a vibudhānāṁ samudyogaṁ mālyavān sa niśācaraḥ
7006021c śrutvā tau bhrātarau vīrāv idaṁ vacanam abravīt
7006022a amarā r̥ṣayaś caiva saṁhatya kila śaṁkaram
7006022c asmadvadhaṁ parīpsanta idam ūcus trilocanam
7006023a sukeśatanayā deva varadānabaloddhatāḥ
7006023c bādhante ’smān samudyuktā ghorarūpāḥ pade pade
7006024a rākṣasair abhibhūtāḥ sma na śaktāḥ sma umāpate
7006024c sveṣu veśmasu saṁsthātuṁ bhayāt teṣāṁ durātmanām
7006025a tad asmākaṁ hitārthe tvaṁ jahi tāṁs tāṁs trilocana
7006025c rākṣasān huṁkr̥tenaiva daha pradahatāṁ vara
7006026a ity evaṁ tridaśair ukto niśamyāndhakasūdanaḥ
7006026c śiraḥ karaṁ ca dhunvāna idaṁ vacanam abravīt
7006027a avadhyā mama te devāḥ sukeśatanayā raṇe
7006027c mantraṁ tu vaḥ pradāsyāmi yo vai tān nihaniṣyati
7006028a yaḥ sa cakragadāpāṇiḥ pītavāsā janārdanaḥ
7006028c haniṣyati sa tān yuddhe śaraṇaṁ taṁ prapadyatha
7006029a harān nāvāpya te kāmaṁ kāmārim abhivādya ca
7006029c nārāyaṇālayaṁ prāptās tasmai sarvaṁ nyavedayan
7006030a tato nārāyaṇenoktā devā indrapurogamāḥ
7006030c surārīn sūdayiṣyāmi surā bhavata vijvarāḥ
7006031a devānāṁ bhayabhītānāṁ hariṇā rākṣasarṣabhau
7006031c pratijñāto vadho ’smākaṁ tac cintayatha yat kṣamam
7006032a hiraṇyakaśipor mr̥tyur anyeṣāṁ ca suradviṣām
7006032c duḥkhaṁ nārāyaṇaṁ jetuṁ yo no hantum abhīpsati
7006033a tataḥ sumālī mālī ca śrutvā mālyavato vacaḥ
7006033c ūcatur bhrātaraṁ jyeṣṭhaṁ bhagāṁśāv iva vāsavam
7006034a svadhītaṁ dattam iṣṭaṁ ca aiśvaryaṁ paripālitam
7006034c āyur nirāmayaṁ prāptaṁ svadharmaḥ sthāpitaś ca naḥ
7006035a devasāgaram akṣobhyaṁ śastraughaiḥ pravigāhya ca
7006035c jitā devā raṇe nityaṁ na no mr̥tyukr̥taṁ bhayam
7006036a nārāyaṇaś ca rudraś ca śakraś cāpi yamas tathā
7006036c asmākaṁ pramukhe sthātuṁ sarva eva hi bibhyati
7006037a viṣṇor doṣaś ca nāsty atra kāraṇaṁ rākṣaseśvara
7006037c devānām eva doṣeṇa viṣṇoḥ pracalitaṁ manaḥ
7006038a tasmād adya samudyuktāḥ sarvasainyasamāvr̥tāḥ
7006038c devān eva jighāṁsāmo yebhyo doṣaḥ samutthitaḥ
7006039a iti mālī sumālī ca mālyavān agrajaḥ prabhuḥ
7006039c udyogaṁ ghoṣayitvātha rākṣasāḥ sarva eva te
7006039e yuddhāya niryayuḥ kruddhā jambhavr̥trabalā iva
7006040a syandanair vāraṇendraiś ca hayaiś ca girisaṁnibhaiḥ
7006040c kharair gobhir athoṣṭraiś ca śiṁśumārair bhujaṁgamaiḥ
7006041a makaraiḥ kacchapair mīnair vihaṁgair garuḍopamaiḥ
7006041c siṁhair vyāghrair varāhaiś ca sr̥maraiś camarair api
7006042a tyaktvā laṅkāṁ tataḥ sarve rākṣasā balagarvitāḥ
7006042c prayātā devalokāya yoddhuṁ daivataśatravaḥ
7006043a laṅkāviparyayaṁ dr̥ṣṭvā yāni laṅkālayāny atha
7006043c bhūtāni bhayadarśīni vimanaskāni sarvaśaḥ
7006044a bhaumās tathāntarikṣāś ca kālājñaptā bhayāvahāḥ
7006044c utpātā rākṣasendrāṇām abhāvāyotthitā drutam
7006045a asthīni meghā varṣanti uṣṇaṁ śoṇitam eva ca
7006045c velāṁ samudro ’py utkrāntaś calante cācalottamāḥ
7006046a aṭṭahāsān vimuñcanto ghananādasamasvanān
7006046c bhūtāḥ paripatanti sma nr̥tyamānāḥ sahasraśaḥ
7006047a gr̥dhracakraṁ mahac cāpi jvalanodgāribhir mukhaiḥ
7006047c rākṣasānām upari vai bhramate kālacakravat
7006048a tān acintya mahotpātān rākṣasā balagarvitāḥ
7006048c yanty eva na nivartante mr̥tyupāśāvapāśitāḥ
7006049a mālyavāṁś ca sumālī ca mālī ca rajanīcarāḥ
7006049c āsan puraḥsarās teṣāṁ kratūnām iva pāvakāḥ
7006050a mālyavantaṁ tu te sarve mālyavantam ivācalam
7006050c niśācarā āśrayante dhātāram iva dehinaḥ
7006051a tad balaṁ rākṣasendrāṇāṁ mahābhraghananāditam
7006051c jayepsayā devalokaṁ yayau mālī vaśe sthitam
7006052a rākṣasānāṁ samudyogaṁ taṁ tu nārāyaṇaḥ prabhuḥ
7006052c devadūtād upaśrutya dadhre yuddhe tato manaḥ
7006053a sa devasiddharṣimahoragaiś ca; gandharvamukhyāpsarasopagītaḥ
7006053c samāsasādāmaraśatrusainyaṁ; cakrāsisīrapravarādidhārī
7006054a suparṇapakṣānilanunnapakṣaṁ; bhramatpatākaṁ pravikīrṇaśastram
7006054c cacāla tad rākṣasarājasainyaṁ; calopalo nīla ivācalendraḥ
7006055a tataḥ śitaiḥ śoṇitamāṁsarūṣitair; yugāntavaiśvānaratulyavigrahaiḥ
7006055c niśācarāḥ saṁparivārya mādhavaṁ; varāyudhair nirbibhiduḥ sahasraśaḥ
7007001a nārāyaṇagiriṁ te tu garjanto rākṣasāmbudāḥ
7007001c avarṣann iṣuvarṣeṇa varṣeṇādrim ivāmbudāḥ
7007002a śyāmāvadātas tair viṣṇur nīlair naktaṁcarottamaiḥ
7007002c vr̥to ’ñjanagirīvāsīd varṣamāṇaiḥ payodharaiḥ
7007003a śalabhā iva kedāraṁ maśakā iva parvatam
7007003c yathāmr̥taghaṭaṁ jīvā makarā iva cārṇavam
7007004a tathā rakṣodhanur muktā vajrānilamanojavāḥ
7007004c hariṁ viśanti sma śarā lokāstam iva paryaye
7007005a syandanaiḥ syandanagatā gajaiś ca gajadhūr gatāḥ
7007005c aśvārohāḥ sadaśvaiś ca pādātāś cāmbare carāḥ
7007006a rākṣasendrā girinibhāḥ śaraśaktyr̥ṣṭitomaraiḥ
7007006c nirucchvāsaṁ hariṁ cakruḥ prāṇāyāma iva dvijam
7007007a niśācarais tudyamāno mīnair iva mahātimiḥ
7007007c śārṅgam āyamya gātrāṇi rākṣasānāṁ mahāhave
7007008a śaraiḥ pūrṇāyatotsr̥ṣṭair vajravaktrair manojavaiḥ
7007008c ciccheda tilaśo viṣṇuḥ śataśo ’tha sahasraśaḥ
7007009a vidrāvya śaravarṣaṁ taṁ varṣaṁ vāyur ivotthitam
7007009c pāñcajanyaṁ mahāśaṅkhaṁ pradadhmau puruṣottamaḥ
7007010a so ’mbujo hariṇā dhmātaḥ sarvaprāṇena śaṅkharāṭ
7007010c rarāsa bhīmanihrādo yugānte jalado yathā
7007011a śaṅkharājaravaḥ so ’tha trāsayām āsa rākṣasān
7007011c mr̥garāja ivāraṇye samadān iva kuñjarān
7007012a na śekur aśvāḥ saṁsthātuṁ vimadāḥ kuñjarābhavan
7007012c syandanebhyaś cyutā yodhāḥ śaṅkharāvitadurbalāḥ
7007013a śārṅgacāpavinirmuktā vajratulyānanāḥ śarāḥ
7007013c vidārya tāni rakṣāṁsi supuṅkhā viviśuḥ kṣitim
7007014a bhidyamānāḥ śaraiś cānye nārāyaṇadhanuścyutaiḥ
7007014c nipetū rākṣasā bhīmāḥ śailā vajrahatā iva
7007015a vraṇair vraṇakarārīṇām adhokṣajaśarodbhavaiḥ
7007015c asr̥k kṣaranti dhārābhiḥ svarṇadhārām ivācalāḥ
7007016a śaṅkharājaravaś cāpi śārṅgacāparavas tathā
7007016c rākṣasānāṁ ravāṁś cāpi grasate vaiṣṇavo ravaḥ
7007017a sūryād iva karā ghorā ūrmayaḥ sāgarād iva
7007017c parvatād iva nāgendrā vāryoghā iva cāmbudāt
7007018a tathā bāṇā vinirmuktāḥ śārṅgān narāyaṇeritāḥ
7007018c nirdhāvantīṣavas tūrṇaṁ śataśo ’tha sahasraśaḥ
7007019a śarabheṇa yathā siṁhāḥ siṁhena dviradā yathā
7007019c dviradena yathā vyāghrā vyāghreṇa dvīpino yathā
7007020a dvīpinā ca yathā śvānaḥ śunā mārjārakā yathā
7007020c mārjāreṇa yathā sarpāḥ sarpeṇa ca yathākhavaḥ
7007021a tathā te rākṣasā yuddhe viṣṇunā prabhaviṣṇunā
7007021c dravanti drāvitāś caiva śāyitāś ca mahītale
7007022a rākṣasānāṁ sahasrāṇi nihatya madhusūdanaḥ
7007022c vārijaṁ nādayām āsa toyadaṁ surarāḍ iva
7007023a nārāyaṇaśaragrastaṁ śaṅkhanādasuvihvalam
7007023c yayau laṅkām abhimukhaṁ prabhagnaṁ rākṣasaṁ balam
7007024a prabhagne rākṣasabale nārāyaṇaśarāhate
7007024c sumālī śaravarṣeṇa āvavāra raṇe harim
7007025a utkṣipya hemābharaṇaṁ karaṁ karam iva dvipaḥ
7007025c rarāsa rākṣaso harṣāt sataḍit toyado yathā
7007026a sumāler nardatas tasya śiro jvalitakuṇḍalam
7007026c ciccheda yantur aśvāś ca bhrāntās tasya tu rakṣasaḥ
7007027a tair aśvair bhrāmyate bhrāntaiḥ sumālī rākṣaseśvaraḥ
7007027c indriyāśvair yathā bhrāntair dhr̥tihīno yathā naraḥ
7007028a mālī cābhyadravad yuddhe pragr̥hya saśaraṁ dhanuḥ
7007028c māler dhanuścyutā bāṇāḥ kārtasvaravibhūṣitāḥ
7007028e viviśur harim āsādya krauñcaṁ patrarathā iva
7007029a ardyamānaḥ śaraiḥ so ’tha mālimuktaiḥ sahasraśaḥ
7007029c cukṣubhe na raṇe viṣṇur jitendriya ivādhibhiḥ
7007030a atha maurvī svanaṁ kr̥tvā bhagavān bhūtabhāvanaḥ
7007030c mālinaṁ prati bāṇaughān sasarjāsigadādharaḥ
7007031a te mālideham āsādya vajravidyutprabhāḥ śarāḥ
7007031c pibanti rudhiraṁ tasya nāgā iva purāmr̥tam
7007032a mālinaṁ vimukhaṁ kr̥tvā mālimauliṁ harir balāt
7007032c rathaṁ ca sadhvajaṁ cāpaṁ vājinaś ca nyapātayat
7007033a virathas tu gadāṁ gr̥hya mālī naktaṁcarottamaḥ
7007033c āpupluve gadāpāṇir giryagrād iva keṣarī
7007034a sa tayā garuḍaṁ saṁkhye īśānam iva cāntakaḥ
7007034c lalāṭadeśe ’bhyahanad vajreṇendro yathācalam
7007035a gadayābhihatas tena mālinā garuḍo bhr̥śam
7007035c raṇāt parāṅmukhaṁ devaṁ kr̥tavān vedanāturaḥ
7007036a parāṅmukhe kr̥te deve mālinā garuḍena vai
7007036c udatiṣṭhan mahānādo rakṣasām abhinardatām
7007037a rakṣasāṁ nadatāṁ nādaṁ śrutvā harihayānujaḥ
7007037c parāṅmukho ’py utsasarja cakraṁ mālijighāṁsayā
7007038a tat sūryamaṇḍalābhāsaṁ svabhāsā bhāsayan nabhaḥ
7007038c kālacakranibhaṁ cakraṁ māleḥ śīrṣam apātayat
7007039a tacchiro rākṣasendrasya cakrotkr̥ttaṁ vibhīṣaṇam
7007039c papāta rudhirodgāri purā rāhuśiro yathā
7007040a tataḥ suraiḥ susaṁhr̥ṣṭaiḥ sarvaprāṇasamīritaḥ
7007040c siṁhanādaravo muktaḥ sādhu deveti vādibhiḥ
7007041a mālinaṁ nihataṁ dr̥ṣṭvā sumālī malyavān api
7007041c sabalau śokasaṁtaptau laṅkāṁ prati vidhāvitau
7007042a garuḍas tu samāśvastaḥ saṁnivr̥tya mahāmanāḥ
7007042c rākṣasān drāvayām āsa pakṣavātena kopitaḥ
7007043a nārāyaṇo ’pīṣuvarāśanībhir; vidārayām āsa dhanuḥpramuktaiḥ
7007043c naktaṁcarān muktavidhūtakeśān; yathāśanībhiḥ sataḍinmahendraḥ
7007044a bhinnātapatraṁ patamānaśastraṁ; śarair apadhvastaviśīrṇadeham
7007044c viniḥsr̥tāntraṁ bhayalolanetraṁ; balaṁ tad unmattanibhaṁ babhūva
7007045a siṁhārditānām iva kuñjarāṇāṁ; niśācarāṇāṁ saha kuñjarāṇām
7007045c ravāś ca vegāś ca samaṁ babhūvuḥ; purāṇasiṁhena vimarditānām
7007046a saṁchādyamānā haribāṇajālaiḥ; svabāṇajālāni samutsr̥jantaḥ
7007046c dhāvanti naktaṁcarakālameghā; vāyupraṇunnā iva kālameghāḥ
7007047a cakraprahārair vinikr̥ttaśīrṣāḥ; saṁcūrṇitāṅgāś ca gadāprahāraiḥ
7007047c asiprahārair bahudhā vibhaktāḥ; patanti śailā iva rākṣasendrāḥ
7007048a cakrakr̥ttāsyakamalā gadāsaṁcūrṇitorasaḥ
7007048c lāṅgalaglapitagrīvā musalair bhinnamastakāḥ
7007049a ke cic caivāsinā chinnās tathānye śaratāḍitāḥ
7007049c nipetur ambarāt tūrṇaṁ rākṣasāḥ sāgarāmbhasi
7007050a tadāmbaraṁ vigalitahārakuṇḍalair; niśācarair nīlabalāhakopamaiḥ
7007050c nipātyamānair dadr̥śe nirantaraṁ; nipātyamānair iva nīlaparvataiḥ
7008001a hanyamāne bale tasmin padmanābhena pr̥ṣṭhataḥ
7008001c mālyavān saṁnivr̥tto ’tha velātiga ivārṇavaḥ
7008002a saṁraktanayanaḥ kopāc calan maulir niśācaraḥ
7008002c padmanābham idaṁ prāha vacanaṁ paruṣaṁ tadā
7008003a nārāyaṇa na jānīṣe kṣatradharmaṁ sanātanam
7008003c ayuddhamanaso bhagnān yo ’smān haṁsi yathetaraḥ
7008004a parāṅmukhavadhaṁ pāpaṁ yaḥ karoti sureśvara
7008004c sa hantā na gataḥ svargaṁ labhate puṇyakarmaṇām
7008005a yuddhaśraddhātha vā te ’sti śaṅkhacakragadādhara
7008005c ahaṁ sthito ’smi paśyāmi balaṁ darśaya yat tava
7008006a uvāca rākṣasendraṁ taṁ devarājānujo balī
7008006c yuṣmatto bhayabhītānāṁ devānāṁ vai mayābhayam
7008006e rākṣasotsādanaṁ dattaṁ tad etad anupālyate
7008007a prāṇair api priyaṁ kāryaṁ devānāṁ hi sadā mayā
7008007c so ’haṁ vo nihaniṣyāmi rasātalagatān api
7008008a devam evaṁ bruvāṇaṁ tu raktāmburuhalocanam
7008008c śaktyā bibheda saṁkruddho rākṣasendro rarāsa ca
7008009a mālyavad bhujanirmuktā śaktir ghaṇṭākr̥tasvanā
7008009c harer urasi babhrāja meghastheva śatahradā
7008010a tatas tām eva cotkr̥ṣya śaktiṁ śaktidharapriyaḥ
7008010c mālyavantaṁ samuddiśya cikṣepāmburuhekṣaṇaḥ
7008011a skandotsr̥ṣṭeva sā śaktir govindakaraniḥsr̥tā
7008011c kāṅkṣantī rākṣasaṁ prāyān maholkevāñjanācalam
7008012a sā tasyorasi vistīrṇe hārabhāsāvabhāsite
7008012c apatad rākṣasendrasya girikūṭa ivāśaniḥ
7008013a tayā bhinnatanutrāṇāḥ prāviśad vipulaṁ tamaḥ
7008013c mālyavān punar āśvastas tasthau girir ivācalaḥ
7008014a tataḥ kārṣṇāyasaṁ śūlaṁ kaṇṭakair bahubhiś citam
7008014c pragr̥hyābhyahanad devaṁ stanayor antare dr̥ḍham
7008015a tathaiva raṇaraktas tu muṣṭinā vāsavānujam
7008015c tāḍayitvā dhanurmātram apakrānto niśācaraḥ
7008016a tato ’mbare mahāñ śabdaḥ sādhu sādhv iti cotthitaḥ
7008016c āhatya rākṣaso viṣṇuṁ garuḍaṁ cāpy atāḍayat
7008017a vainateyas tataḥ kruddhaḥ pakṣavātena rākṣasaṁ
7008017c vyapohad balavān vāyuḥ śuṣkaparṇacayaṁ yathā
7008018a dvijendrapakṣavātena drāvitaṁ dr̥śya pūrvajam
7008018c sumālī svabalaiḥ sārdhaṁ laṅkām abhimukho yayau
7008019a pakṣavātabaloddhūto mālyavān api rākṣasaḥ
7008019c svabalena samāgamya yayau laṅkāṁ hriyā vr̥taḥ
7008020a evaṁ te rākṣasā rāma hariṇā kamalekṣaṇa
7008020c bahuśaḥ saṁyuge bhagnā hatapravaranāyakāḥ
7008021a aśaknuvantas te viṣṇuṁ pratiyoddhuṁ bhayārditāḥ
7008021c tyaktvā laṅkāṁ gatā vastuṁ pātālaṁ sahapatnayaḥ
7008022a sumālinaṁ samāsādya rākṣasaṁ raghunandana
7008022c sthitāḥ prakhyātavīryās te vaṁśe sālakaṭaṅkaṭe
7008023a ye tvayā nihatās te vai paulastyā nāma rākṣasāḥ
7008023c sumālī mālyavān mālī ye ca teṣāṁ puraḥsarāḥ
7008023e sarva ete mahābhāga rāvaṇād balavattarāḥ
7008024a na cānyo rakṣasāṁ hantā sureṣv api puraṁjaya
7008024c r̥te nārāyaṇaṁ devaṁ śaṅkhacakragadādharam
7008025a bhavān nārāyaṇo devaś caturbāhuḥ sanātanaḥ
7008025c rākṣasān hantum utpanno ajeyaḥ prabhur avyayaḥ
7009001a kasya cit tv atha kālasya sumālī nāma rākṣasaḥ
7009001c rasātalān martyalokaṁ sarvaṁ vai vicacāra ha
7009002a nīlajīmūtasaṁkāśas taptakāñcanakuṇḍalaḥ
7009002c kanyāṁ duhitaraṁ gr̥hya vinā padmam iva śriyam
7009002e athāpaśyat sa gacchantaṁ puṣpakeṇa dhaneśvaram
7009003a taṁ dr̥ṣṭvāmarasaṁkāśaṁ gacchantaṁ pāvakopamam
7009003c athābravīt sutāṁ rakṣaḥ kaikasīṁ nāma nāmataḥ
7009004a putri pradānakālo ’yaṁ yauvanaṁ te ’tivartate
7009004c tvatkr̥te ca vayaṁ sarve yantritā dharmabuddhayaḥ
7009005a tvaṁ hi sarvaguṇopetā śrīḥ sapadmeva putrike
7009005c pratyākhyānāc ca bhītais tvaṁ na varaiḥ pratigr̥hyase
7009006a kanyāpitr̥tvaṁ duḥkhaṁ hi sarveṣāṁ mānakāṅkṣiṇām
7009006c na jñāyate ca kaḥ kanyāṁ varayed iti putrike
7009007a mātuḥ kulaṁ pitr̥kulaṁ yatra caiva pradīyate
7009007c kulatrayaṁ sadā kanyā saṁśaye sthāpya tiṣṭhati
7009008a sā tvaṁ munivaraśreṣṭhaṁ prajāpatikulodbhavam
7009008c gaccha viśravasaṁ putri paulastyaṁ varaya svayam
7009009a īdr̥śās te bhaviṣyanti putrāḥ putri na saṁśayaḥ
7009009c tejasā bhāskarasamā yādr̥śo ’yaṁ dhaneśvaraḥ
7009010a etasminn antare rāma pulastyatanayo dvijaḥ
7009010c agnihotram upātiṣṭhac caturtha iva pāvakaḥ
7009011a sā tu tāṁ dāruṇāṁ velām acintya pitr̥gauravāt
7009011c upasr̥tyāgratas tasya caraṇādhomukhī sthitā
7009012a sa tu tāṁ vīkṣya suśroṇīṁ pūrṇacandranibhānanām
7009012c abravīt paramodāro dīpyamāna ivaujasā
7009013a bhadre kasyāsi duhitā kuto vā tvam ihāgatā
7009013c kiṁ kāryaṁ kasya vā hetos tattvato brūhi śobhane
7009014a evam uktā tu sā kanyā kr̥tāñjalir athābravīt
7009014c ātmaprabhāvena mune jñātum arhasi me matam
7009015a kiṁ tu viddhi hi māṁ brahmañ śāsanāt pitur āgatām
7009015c kaikasī nāma nāmnāhaṁ śeṣaṁ tvaṁ jñātum arhasi
7009016a sa tu gatvā munir dhyānaṁ vākyam etad uvāca ha
7009016c vijñātaṁ te mayā bhadre kāraṇaṁ yan manogatam
7009017a dāruṇāyāṁ tu velāyāṁ yasmāt tvaṁ mām upasthitā
7009017c śr̥ṇu tasmāt sutān bhadre yādr̥śāñ janayiṣyasi
7009018a dāruṇān dāruṇākārān dāruṇābhijanapriyān
7009018c prasaviṣyasi suśroṇi rākṣasān krūrakarmaṇaḥ
7009019a sā tu tad vacanaṁ śrutvā praṇipatyābravīd vacaḥ
7009019c bhagavan nedr̥śāḥ putrās tvatto ’rhā brahmayonitaḥ
7009020a athābravīn munis tatra paścimo yas tavātmajaḥ
7009020c mama vaṁśānurūpaś ca dharmātmā ca bhaviṣyati
7009021a evam uktā tu sā kanyā rāma kālena kena cit
7009021c janayām āsa bībhatsaṁ rakṣorūpaṁ sudāruṇam
7009022a daśaśīrṣaṁ mahādaṁṣṭraṁ nīlāñjanacayopamam
7009022c tāmrauṣṭhaṁ viṁśatibhujaṁ mahāsyaṁ dīptamūrdhajam
7009023a jātamātre tatas tasmin sajvālakavalāḥ śivāḥ
7009023c kravyādāś cāpasavyāni maṇḍalāni pracakrire
7009024a vavarṣa rudhiraṁ devo meghāś ca kharanisvanāḥ
7009024c prababhau na ca khe sūryo maholkāś cāpatan bhuvi
7009025a atha nāmākarot tasya pitāmahasamaḥ pitā
7009025c daśaśīrṣaḥ prasūto ’yaṁ daśagrīvo bhaviṣyati
7009026a tasya tv anantaraṁ jātaḥ kumbhakarṇo mahābalaḥ
7009026c pramāṇād yasya vipulaṁ pramāṇaṁ neha vidyate
7009027a tataḥ śūrpaṇakhā nāma saṁjajñe vikr̥tānanā
7009027c vibhīṣaṇaś ca dharmātmā kaikasyāḥ paścimaḥ sutaḥ
7009028a te tu tatra mahāraṇye vavr̥dhuḥ sumahaujasaḥ
7009028c teṣāṁ krūro daśagrīvo lokodvegakaro ’bhavat
7009029a kumbhakarṇaḥ pramattas tu maharṣīn dharmasaṁśritān
7009029c trailokyaṁ trāsayan duṣṭo bhakṣayan vicacāra ha
7009030a vibhīṣaṇas tu dharmātmā nityaṁ dharmapathe sthitaḥ
7009030c svādhyāyaniyatāhāra uvāsa niyatendriyaḥ
7009031a atha vitteśvaro devas tatra kālena kena cit
7009031c āgacchat pitaraṁ draṣṭuṁ puṣpakeṇa mahaujasaṁ
7009032a taṁ dr̥ṣṭvā kaikasī tatra jvalantam iva tejasā
7009032c āsthāya rākṣasīṁ buddhiṁ daśagrīvam uvāca ha
7009033a putra vaiśravaṇaṁ paśya bhrātaraṁ tejasā vr̥tam
7009033c bhrātr̥bhāve same cāpi paśyātmānaṁ tvam īdr̥śam
7009034a daśagrīva tathā yatnaṁ kuruṣvāmitavikrama
7009034c yathā bhavasi me putra śīghraṁ vaiśvaraṇopamaḥ
7009035a mātus tad vacanaṁ śrutvā daśagrīvaḥ pratāpavān
7009035c amarṣam atulaṁ lebhe pratijñāṁ cākarot tadā
7009036a satyaṁ te pratijānāmi tulyo bhrātrādhiko ’pi vā
7009036c bhaviṣyāmy acirān mātaḥ saṁtāpaṁ tyaja hr̥dgatam
7009037a tataḥ krodhena tenaiva daśagrīvaḥ sahānujaḥ
7009037c prāpsyāmi tapasā kāmam iti kr̥tvādhyavasya ca
7009037e āgacchad ātmasiddhyarthaṁ gokarṇasyāśramaṁ śubham
7010001a athābravīd dvijaṁ rāmaḥ kathaṁ te bhrātaro vane
7010001c kīdr̥śaṁ tu tadā brahmaṁs tapaś cerur mahāvratāḥ
7010002a agastyas tv abravīt tatra rāmaṁ prayata mānasaṁ
7010002c tāṁs tān dharmavidhīṁs tatra bhrātaras te samāviśan
7010003a kumbhakarṇas tadā yatto nityaṁ dharmaparāyaṇaḥ
7010003c tatāpa graiṣmike kāle pañcasv agniṣv avasthitaḥ
7010004a varṣe meghodakaklinno vīrāsanam asevata
7010004c nityaṁ ca śaiśire kāle jalamadhyapratiśrayaḥ
7010005a evaṁ varṣasahasrāṇi daśa tasyāticakramuḥ
7010005c dharme prayatamānasya satpathe niṣṭhitasya ca
7010006a vibhīṣaṇas tu dharmātmā nityaṁ dharmaparaḥ śuciḥ
7010006c pañcavarṣasahasrāṇi pādenaikena tasthivān
7010007a samāpte niyame tasya nanr̥tuś cāpsarogaṇāḥ
7010007c papāta puṣpavarṣaṁ ca kṣubhitāś cāpi devatāḥ
7010008a pañcavarṣasahasrāṇi sūryaṁ caivānvavartata
7010008c tasthau cordhvaśirobāhuḥ svādhyāyadhr̥tamānasaḥ
7010009a evaṁ vibhīṣaṇasyāpi gatāni niyatātmanaḥ
7010009c daśavarṣasahasrāṇi svargasthasyeva nandane
7010010a daśavarṣasahasraṁ tu nirāhāro daśānanaḥ
7010010c pūrṇe varṣasahasre tu śiraś cāgnau juhāva saḥ
7010011a evaṁ varṣasahasrāṇi nava tasyāticakramuḥ
7010011c śirāṁsi nava cāpy asya praviṣṭāni hutāśanam
7010012a atha varṣasahasre tu daśame daśamaṁ śiraḥ
7010012c chettukāmaḥ sa dharmātmā prāptaś cātra pitāmahaḥ
7010013a pitāmahas tu suprītaḥ sārdhaṁ devair upasthitaḥ
7010013c vatsa vatsa daśagrīva prīto ’smīty abhyabhāṣata
7010014a śīghraṁ varaya dharmajña varo yas te ’bhikāṅkṣitaḥ
7010014c kiṁ te kāmaṁ karomy adya na vr̥thā te pariśramaḥ
7010015a tato ’bravīd daśagrīvaḥ prahr̥ṣṭenāntarātmanā
7010015c praṇamya śirasā devaṁ harṣagadgadayā girā
7010016a bhagavan prāṇināṁ nityaṁ nānyatra maraṇād bhayam
7010016c nāsti mr̥tyusamaḥ śatrur amaratvam ato vr̥ṇe
7010017a suparṇanāgayakṣāṇāṁ daityadānavarakṣasām
7010017c avadhyaḥ syāṁ prajādhyakṣa devatānāṁ ca śāśvatam
7010018a na hi cintā mamānyeṣu prāṇiṣv amarapūjita
7010018c tr̥ṇabhūtā hi me sarve prāṇino mānuṣādayaḥ
7010019a evam uktas tu dharmātmā daśagrīveṇa rakṣasā
7010019c uvāca vacanaṁ rāma saha devaiḥ pitāmahaḥ
7010020a bhaviṣyaty evam evaitat tava rākṣasapuṁgava
7010020c śr̥ṇu cāpi vaco bhūyaḥ prītasyeha śubhaṁ mama
7010021a hutāni yāni śīrṣāṇi pūrvam agnau tvayānagha
7010021c punas tāni bhaviṣyanti tathaiva tava rākṣasa
7010022a evaṁ pitāmahoktasya daśagrīvasya rakṣasaḥ
7010022c agnau hutāni śīrṣāṇi yāni tāny utthitāni vai
7010023a evam uktvā tu taṁ rāma daśagrīvaṁ prajāpatiḥ
7010023c vibhīṣaṇam athovāca vākyaṁ lokapitāmahaḥ
7010024a vibhīṣaṇa tvayā vatsa dharmasaṁhitabuddhinā
7010024c parituṣṭo ’smi dharmajña varaṁ varaya suvrata
7010025a vibhīṣaṇas tu dharmātmā vacanaṁ prāha sāñjaliḥ
7010025c vr̥taḥ sarvaguṇair nityaṁ candramā iva raśmibhiḥ
7010026a bhagavan kr̥takr̥tyo ’haṁ yan me lokaguruḥ svayam
7010026c prīto yadi tvaṁ dātavyaṁ varaṁ me śr̥ṇu suvrata
7010027a yā yā me jāyate buddhir yeṣu yeṣv āśrameṣv iha
7010027c sā sā bhavatu dharmiṣṭhā taṁ taṁ dharmaṁ ca pālaye
7010028a eṣa me paramodāra varaḥ paramako mataḥ
7010028c na hi dharmābhiraktānāṁ loke kiṁ cana durlabham
7010029a atha prajāpatiḥ prīto vibhīṣaṇam uvāca ha
7010029c dharmiṣṭhas tvaṁ yathā vatsa tathā caitad bhaviṣyati
7010030a yasmād rākṣasayonau te jātasyāmitrakarṣaṇa
7010030c nādharme jāyate buddhir amaratvaṁ dadāmi te
7010031a kumbhakarṇāya tu varaṁ prayacchantam ariṁdama
7010031c prajāpatiṁ surāḥ sarve vākyaṁ prāñjalayo ’bruvan
7010032a na tāvat kumbhakarṇāya pradātavyo varas tvayā
7010032c jānīṣe hi yathā lokāṁs trāsayaty eṣa durmatiḥ
7010033a nandane ’psarasaḥ sapta mahendrānucarā daśa
7010033c anena bhakṣitā brahmann r̥ṣayo mānuṣās tathā
7010034a varavyājena moho ’smai dīyatām amitaprabha
7010034c lokānāṁ svasti caiva syād bhaved asya ca saṁnatiḥ
7010035a evam uktaḥ surair brahmācintayat padmasaṁbhavaḥ
7010035c cintitā copatasthe ’sya pārśvaṁ devī sarasvatī
7010036a prāñjaliḥ sā tu parśvasthā prāha vākyaṁ sarasvatī
7010036c iyam asmy āgatā deva kiṁ kāryaṁ karavāṇy aham
7010037a prajāpatis tu tāṁ prāptāṁ prāha vākyaṁ sarasvatīm
7010037c vāṇi tvaṁ rākṣasendrasya bhava yā devatepsitā
7010038a tathety uktvā praviṣṭā sā prajāpatir athābravīt
7010038c kumbhakarṇa mahābāho varaṁ varaya yo mataḥ
7010039a kumbhakarṇas tu tad vākyaṁ śrutvā vacanam abravīt
7010039c svaptuṁ varṣāṇy anekāni devadeva mamepsitam
7010040a evam astv iti taṁ coktvā saha devaiḥ pitāmahaḥ
7010040c devī sarasvatī caiva muktvā taṁ prayayau divam
7010041a kumbhakarṇas tu duṣṭātmā cintayām āsa duḥkhitaḥ
7010041c kīdr̥śaṁ kiṁ nv idaṁ vākyaṁ mamādya vadanāc cyutam
7010042a evaṁ labdhavarāḥ sarve bhrātaro dīptatejasaḥ
7010042c śleṣmātakavanaṁ gatvā tatra te nyavasan sukham
7011001a sumālī varalabdhāṁs tu jñātvā tān vai niśācarān
7011001c udatiṣṭhad bhayaṁ tyaktvā sānugaḥ sa rasātalāt
7011002a mārīcaś ca prahastaś ca virūpākṣo mahodaraḥ
7011002c udatiṣṭhan susaṁrabdhāḥ sacivās tasya rakṣasaḥ
7011003a sumālī caiva taiḥ sarvair vr̥to rākṣasapuṁgavaiḥ
7011003c abhigamya daśagrīvaṁ pariṣvajyedam abravīt
7011004a diṣṭyā te putra saṁprāptaś cintito ’yaṁ manorathaḥ
7011004c yas tvaṁ tribhuvaṇaśreṣṭhāl labdhavān varam īdr̥śam
7011005a yatkr̥te ca vayaṁ laṅkāṁ tyaktvā yātā rasātalam
7011005c tad gataṁ no mahābāho mahad viṣṇukr̥taṁ bhayam
7011006a asakr̥t tena bhagnā hi parityajya svam ālayam
7011006c vidrutāḥ sahitāḥ sarve praviṣṭāḥ sma rasātalam
7011007a asmadīyā ca laṅkeyaṁ nagarī rākṣasoṣitā
7011007c niveśitā tava bhrātrā dhanādhyakṣeṇa dhīmatā
7011008a yadi nāmātra śakyaṁ syāt sāmnā dānena vānagha
7011008c tarasā vā mahābāho pratyānetuṁ kr̥taṁ bhavet
7011009a tvaṁ ca laṅkeśvaras tāta bhaviṣyasi na saṁśayaḥ
7011009c sarveṣāṁ naḥ prabhuś caiva bhaviṣyasi mahābala
7011010a athābravīd daśagrīvo mātāmaham upasthitam
7011010c vitteśo gurur asmākaṁ nārhasy evaṁ prabhāṣitum
7011011a uktavantaṁ tathā vākyaṁ daśagrīvaṁ niśācaraḥ
7011011c prahastaḥ praśritaṁ vākyam idam āha sakāraṇam
7011012a daśagrīva mahābāho nārhas tvaṁ vaktum īdr̥śam
7011012c saubhrātraṁ nāsti śūrāṇāṁ śr̥ṇu cedaṁ vaco mama
7011013a aditiś ca ditiś caiva bhaginyau sahite kila
7011013c bhārye paramarūpiṇyau kaśyapasya prajāpateḥ
7011014a aditir janayām āsa devāṁs tribhuvaṇeśvarān
7011014c ditis tv ajanayad daityān kaśyapasyātmasaṁbhavān
7011015a daityānāṁ kila dharmajña pureyaṁ savanārṇavā
7011015c saparvatā mahī vīra te ’bhavan prabhaviṣṇavaḥ
7011016a nihatya tāṁs tu samare viṣṇunā prabhaviṣṇunā
7011016c devānāṁ vaśam ānītaṁ trailokyam idam avyayam
7011017a naitad eko bhavān eva kariṣyati viparyayam
7011017c surair ācaritaṁ pūrvaṁ kuruṣvaitad vaco mama
7011018a evam ukto daśagrīvaḥ prahastena durātmanā
7011018c cintayitvā muhūrtaṁ vai bāḍham ity eva so ’bravīt
7011019a sa tu tenaiva harṣeṇa tasminn ahani vīryavān
7011019c vanaṁ gato daśagrīvaḥ saha taiḥ kṣaṇadācaraiḥ
7011020a trikūṭasthaḥ sa tu tadā daśagrīvo niśācaraḥ
7011020c preṣayām āsa dautyena prahastaṁ vākyakovidam
7011021a prahasta śīghraṁ gatvā tvaṁ brūhi nairr̥tapuṁgavam
7011021c vacanān mama vitteśaṁ sāmapūrvam idaṁ vacaḥ
7011022a iyaṁ laṅkā purī rājan rākṣasānāṁ mahātmanām
7011022c tvayā niveśitā saumya naitad yuktaṁ tavānagha
7011023a tad bhavān yadi sāmnaitāṁ dadyād atulavikrama
7011023c kr̥tā bhaven mama prītir dharmaś caivānupālitaḥ
7011024a ity uktaḥ sa tadā gatvā prahasto vākyakovidaḥ
7011024c daśagrīvavacaḥ sarvaṁ vitteśāya nyavedayat
7011025a prahastād api saṁśrutya devo vaiśravaṇo vacaḥ
7011025c pratyuvāca prahastaṁ taṁ vākyaṁ vākyaviśāradaḥ
7011026a brūhi gaccha daśagrīvaṁ purī rājyaṁ ca yan mama
7011026c tavāpy etan mahābāho bhuṅkṣvaitad dhatakaṇṭakam
7011027a sarvaṁ kartāsmi bhadraṁ te rākṣaseśa vaco ’cirāt
7011027c kiṁ tu tāvat pratīkṣasva pitur yāvan nivedaye
7011028a evam uktvā dhanādhyakṣo jagāma pitur antikam
7011028c abhivādya guruṁ prāha rāvaṇasya yadīpsitam
7011029a eṣa tāta daśagrīvo dūtaṁ preṣitavān mama
7011029c dīyatāṁ nagarī laṅkā pūrvaṁ rakṣogaṇoṣitā
7011029e mayātra yad anuṣṭheyaṁ tan mamācakṣva suvrata
7011030a brahmarṣis tv evam ukto ’sau viśravā munipuṁgavaḥ
7011030c uvāca dhanadaṁ vākyaṁ śr̥ṇu putra vaco mama
7011031a daśagrīvo mahābāhur uktavān mama saṁnidhau
7011031c mayā nirbhartsitaś cāsīd bahudhoktaḥ sudurmatiḥ
7011032a sa krodhena mayā cokto dhvaṁsasveti punaḥ punaḥ
7011032c śreyo’bhiyuktaṁ dharmyaṁ ca śr̥ṇu putra vaco mama
7011033a varapradānasaṁmūḍho mānyāmānyaṁ sudurmatiḥ
7011033c na vetti mama śāpāc ca prakr̥tiṁ dāruṇāṁ gataḥ
7011034a tasmād gaccha mahābāho kailāsaṁ dharaṇīdharam
7011034c niveśaya nivāsārthaṁ tyaja laṅkāṁ sahānugaḥ
7011035a tatra mandākinī ramyā nadīnāṁ pravarā nadī
7011035c kāñcanaiḥ sūryasaṁkāśaiḥ paṅkajaiḥ saṁvr̥todakā
7011036a na hi kṣamaṁ tvayā tena vairaṁ dhanada rakṣasā
7011036c jānīṣe hi yathānena labdhaḥ paramako varaḥ
7011037a evam ukto gr̥hītvā tu tad vacaḥ pitr̥gauravāt
7011037c sadārapauraḥ sāmātyaḥ savāhanadhano gataḥ
7011038a prahastas tu daśagrīvaṁ gatvā sarvaṁ nyavedayat
7011038c śūnyā sā nagarī laṅkā triṁśadyojanam āyatā
7011038e praviśya tāṁ sahāsmābhiḥ svadharmaṁ tatra pālaya
7011039a evam uktaḥ prahastena rāvaṇo rākṣasas tadā
7011039c viveśa nagarīṁ laṅkāṁ sabhrātā sabalānugaḥ
7011040a sa cābhiṣiktaḥ kṣaṇadācarais tadā; niveśayām āsa purīṁ daśānanaḥ
7011040c nikāmapūrṇā ca babhūva sā purī; niśācarair nīlabalāhakopamaiḥ
7011041a dhaneśvaras tv atha pitr̥vākyagauravān; nyaveśayac chaśivimale girau purīm
7011041c svalaṁkr̥tair bhavanavarair vibhūṣitāṁ; puraṁdarasyeva tadāmarāvatīm
7012001a rākṣasendro ’bhiṣiktas tu bhrātr̥bhyāṁ sahitas tadā
7012001c tataḥ pradānaṁ rākṣasyā bhaginyāḥ samacintayat
7012002a dadau tāṁ kālakeyāya dānavendrāya rākṣasīm
7012002c svasāṁ śūrpaṇakhāṁ nāma vidyujjihvāya nāmataḥ
7012003a atha dattvā svasāraṁ sa mr̥gayāṁ paryaṭan nr̥paḥ
7012003c tatrāpaśyat tato rāma mayaṁ nāma diteḥ sutam
7012004a kanyāsahāyaṁ taṁ dr̥ṣṭvā daśagrīvo niśācaraḥ
7012004c apr̥cchat ko bhavān eko nirmanuṣya mr̥ge vane
7012005a mayas tv athābravīd rāma pr̥cchantaṁ taṁ niśācaram
7012005c śrūyatāṁ sarvam ākhyāsye yathāvr̥ttam idaṁ mama
7012006a hemā nāmāpsarās tāta śrutapūrvā yadi tvayā
7012006c daivatair mama sā dattā paulomīva śatakratoḥ
7012007a tasyāṁ saktamanās tāta pañcavarṣaśatāny aham
7012007c sā ca daivatakāryeṇa gatā varṣaṁ caturdaśam
7012008a tasyāḥ kr̥te ca hemāyāḥ sarvaṁ hemapuraṁ mayā
7012008c vajravaidūryacitraṁ ca māyayā nirmitaṁ tadā
7012009a tatrāham aratiṁ vindaṁs tayā hīnaḥ suduḥkhitaḥ
7012009c tasmāt purād duhitaraṁ gr̥hītvā vanam āgataḥ
7012010a iyaṁ mamātmajā rājaṁs tasyāḥ kukṣau vivardhitā
7012010c bhartāram anayā sārdham asyāḥ prāpto ’smi mārgitum
7012011a kanyāpitr̥tvaṁ duḥkhaṁ hi narāṇāṁ mānakāṅkṣiṇām
7012011c kanyā hi dve kule nityaṁ saṁśaye sthāpya tiṣṭhati
7012012a dvau sutau tu mama tv asyāṁ bhāryāyāṁ saṁbabhūvatuḥ
7012012c māyāvī prathamas tāta dundubhis tadanantaram
7012013a etat te sarvam ākhyātaṁ yāthātathyena pr̥cchataḥ
7012013c tvām idānīṁ kathaṁ tāta jānīyāṁ ko bhavān iti
7012014a evam ukto rākṣasendro vinītam idam abravīt
7012014c ahaṁ paulastyatanayo daśagrīvaś ca nāmataḥ
7012015a brahmarṣes taṁ sutaṁ jñātvā mayo harṣam upāgataḥ
7012015c dātuṁ duhitaraṁ tasya rocayām āsa tatra vai
7012016a prahasan prāha daityendro rākṣasendram idaṁ vacaḥ
7012016c iyaṁ mamātmajā rājan hemayāpsarasā dhr̥tā
7012016e kanyā mandodarī nāma patnyarthaṁ pratigr̥hyatām
7012017a bāḍham ity eva taṁ rāma daśagrīvo ’bhyabhāṣata
7012017c prajvālya tatra caivāgnim akarot pāṇisaṁgraham
7012018a na hi tasya mayo rāma śāpābhijñas tapodhanāt
7012018c viditvā tena sā dattā tasya paitāmahaṁ kulam
7012019a amoghāṁ tasya śaktiṁ ca pradadau paramādbhutām
7012019c pareṇa tapasā labdhāṁ jaghnivām̐l lakṣmaṇaṁ yayā
7012020a evaṁ sa kr̥tadāro vai laṅkāyām īśvaraḥ prabhuḥ
7012020c gatvā tu nagaraṁ bhārye bhrātr̥bhyāṁ samudāvahat
7012021a vairocanasya dauhitrīṁ vajrajvāleti nāmataḥ
7012021c tāṁ bhāryāṁ kumbhakarṇasya rāvaṇaḥ samudāvahat
7012022a gandharvarājasya sutāṁ śailūṣasya mahātmanaḥ
7012022c saramāṁ nāma dharmajño lebhe bhāryāṁ vibhīṣaṇaḥ
7012023a tīre tu sarasaḥ sā vai saṁjajñe mānasasya ca
7012023c mānasaṁ ca saras tāta vavr̥dhe jaladāgame
7012024a mātrā tu tasyāḥ kanyāyāḥ snehenākranditaṁ vacaḥ
7012024c saro mā vardhatety uktaṁ tataḥ sā saramābhavat
7012025a evaṁ te kr̥tadārā vai remire tatra rākṣasāḥ
7012025c svāṁ svāṁ bhāryām upādāya gandharvā iva nandane
7012026a tato mandodarī putraṁ meghanādam asūyata
7012026c sa eṣa indrajin nāma yuṣmābhir abhidhīyate
7012027a jātamātreṇa hi purā tena rākṣasasūnunā
7012027c rudatā sumahān mukto nādo jaladharopamaḥ
7012028a jaḍīkr̥tāyāṁ laṅkāyāṁ tena nādena tasya vai
7012028c pitā tasyākaron nāma meghanāda iti svayam
7012029a so ’vardhata tadā rāma rāvaṇāntaḥpure śubhe
7012029c rakṣyamāṇo varastrībhiś channaḥ kāṣṭhair ivānalaḥ
7013001a atha lokeśvarotsr̥ṣṭā tatra kālena kena cit
7013001c nidrā samabhavat tīvrā kumbhakarṇasya rūpiṇī
7013002a tato bhrātaram āsīnaṁ kumbhakarṇo ’bravīd vacaḥ
7013002c nidrā māṁ bādhate rājan kārayasva mamālayam
7013003a viniyuktās tato rājñā śilpino viśvakarmavat
7013003c akurvan kumbhakarṇasya kailāsasamam ālayam
7013004a vistīrṇaṁ yojanaṁ śubhraṁ tato dviguṇam āyatam
7013004c darśanīyaṁ nirābādhaṁ kumbhakarṇasya cakrire
7013005a sphāṭikaiḥ kāñcanaiś citraiḥ stambhaiḥ sarvatra śobhitam
7013005c vaidūryakr̥taśobhaṁ ca kiṅkiṇījālakaṁ tathā
7013006a dantatoraṇavinyastaṁ vajrasphaṭikavedikam
7013006c sarvartusukhadaṁ nityaṁ meroḥ puṇyāṁ guhām iva
7013007a tatra nidrāṁ samāviṣṭaḥ kumbhakarṇo niśācaraḥ
7013007c bahūny abdasahasrāṇi śayāno nāvabudhyate
7013008a nidrābhibhūte tu tadā kumbhakarṇe daśānanaḥ
7013008c devarṣiyakṣagandharvān bādhate sma sa nityaśaḥ
7013009a udyānāni vicitrāṇi nandanādīni yāni ca
7013009c tāni gatvā susaṁkruddho bhinatti sma daśānanaḥ
7013010a nadīṁ gaja iva krīḍan vr̥kṣān vāyur iva kṣipan
7013010c nagān vajra iva sr̥ṣṭo vidhvaṁsayati nityaśaḥ
7013011a tathā vr̥ttaṁ tu vijñāya daśagrīvaṁ dhaneśvaraḥ
7013011c kulānurūpaṁ dharmajña vr̥ttaṁ saṁsmr̥tya cātmanaḥ
7013012a saubhrātradarśanārthaṁ tu dūtaṁ vaiśvaraṇas tadā
7013012c laṅkāṁ saṁpreṣayām āsa daśagrīvasya vai hitam
7013013a sa gatvā nagarīṁ laṅkām āsasāda vibhīṣaṇam
7013013c mānitas tena dharmeṇa pr̥ṣṭaś cāgamanaṁ prati
7013014a pr̥ṣṭvā ca kuśalaṁ rājño jñātīn api ca bāndhavān
7013014c sabhāyāṁ darśayām āsa tam āsīnaṁ daśānanam
7013015a sa dr̥ṣṭvā tatra rājānaṁ dīpyamānaṁ svatejasā
7013015c jayena cābhisaṁpūjya tūṣṇīm āsīn muhūrtakam
7013016a tasyopanīte paryaṅke varāstaraṇasaṁvr̥te
7013016c upaviśya daśagrīvaṁ dūto vākyam athābravīt
7013017a rājan vadāmi te sarvaṁ bhrātā tava yad abravīt
7013017c ubhayoḥ sadr̥śaṁ saumya vr̥ttasya ca kulasya ca
7013018a sādhu paryāptam etāvat kr̥taś cāritrasaṁgrahaḥ
7013018c sādhu dharme vyavasthānaṁ kriyatāṁ yadi śakyate
7013019a dr̥ṣṭaṁ me nandanaṁ bhagnam r̥ṣayo nihatāḥ śrutāḥ
7013019c devānāṁ tu samudyogas tvatto rājañ śrutaś ca me
7013020a nirākr̥taś ca bahuśas tvayāhaṁ rākṣasādhipa
7013020c aparāddhā hi bālyāc ca rakṣaṇīyāḥ svabāndhavāḥ
7013021a ahaṁ tu himavatpr̥ṣṭhaṁ gato dharmam upāsitum
7013021c raudraṁ vrataṁ samāsthāya niyato niyatendriyaḥ
7013022a tatra devo mayā dr̥ṣṭaḥ saha devyomayā prabhuḥ
7013022c savyaṁ cakṣur mayā caiva tatra devyāṁ nipātitam
7013023a kā nv iyaṁ syād iti śubhā na khalv anyena hetunā
7013023c rūpaṁ hy anupamaṁ kr̥tvā tatra krīḍati pārvatī
7013024a tato devyāḥ prabhāvena dagdhaṁ savyaṁ mamekṣaṇam
7013024c reṇudhvastam iva jyotiḥ piṅgalatvam upāgatam
7013025a tato ’ham anyad vistīrṇaṁ gatvā tasya gires taṭam
7013025c pūrṇaṁ varṣaśatāny aṣṭau samavāpa mahāvratam
7013026a samāpte niyame tasmiṁs tatra devo maheśvaraḥ
7013026c prītaḥ prītena manasā prāha vākyam idaṁ prabhuḥ
7013027a prīto ’smi tava dharmajña tapasānena suvrata
7013027c mayā caitad vrataṁ cīrṇaṁ tvayā caiva dhanādhipa
7013028a tr̥tīyaḥ puruṣo nāsti yaś cared vratam īdr̥śam
7013028c vrataṁ suduścaraṁ hy etan mayaivotpāditaṁ purā
7013029a tat sakhitvaṁ mayā sārdhaṁ rocayasva dhaneśvara
7013029c tapasā nirjitatvād dhi sakhā bhava mamānagha
7013030a devyā dagdhaṁ prabhāvena yac ca sāvyaṁ tavekṣaṇam
7013030c ekākṣi piṅgalety eva nāma sthāsyati śāśvatam
7013031a evaṁ tena sakhitvaṁ ca prāpyānujñāṁ ca śaṁkarāt
7013031c āgamya ca śruto ’yaṁ me tava pāpaviniścayaḥ
7013032a tadadharmiṣṭhasaṁyogān nivarta kuladūṣaṇa
7013032c cintyate hi vadhopāyaḥ sarṣisaṁghaiḥ surais tava
7013033a evam ukto daśagrīvaḥ kruddhaḥ saṁraktalocanaḥ
7013033c hastān dantāṁś a saṁpīḍya vākyam etad uvāca ha
7013034a vijñātaṁ te mayā dūta vākyaṁ yat tvaṁ prabhāṣase
7013034c naiva tvam asi naivāsau bhrātrā yenāsi preṣitaḥ
7013035a hitaṁ na sa mamaitad dhi bravīti dhanarakṣakaḥ
7013035c maheśvarasakhitvaṁ tu mūḍha śrāvayase kila
7013036a na hantavyo gurur jyeṣṭho mamāyam iti manyate
7013036c tasya tv idānīṁ śrutvā me vākyam eṣā kr̥tā matiḥ
7013037a trīm̐l lokān api jeṣyāmi bāhuvīryam upāśritaḥ
7013037c etan muhūrtam eṣo ’haṁ tasyaikasya kr̥te ca vai
7013037e caturo lokapālāṁs tān nayiṣyāmi yamakṣayam
7013038a evam uktvā tu laṅkeśo dūtaṁ khaḍgena jaghnivān
7013038c dadau bhakṣayituṁ hy enaṁ rākṣasānāṁ durātmanām
7013039a tataḥ kr̥tasvastyayano ratham āruhya rāvaṇaḥ
7013039c trailokyavijayākāṅkṣī yayau tatra dhaneśvaraḥ
7014001a tataḥ sa sacivaiḥ sārdhaṁ ṣaḍbhir nityaṁ balotkaṭaiḥ
7014001c mahodaraprahastābhyāṁ mārīcaśukasāraṇaiḥ
7014002a dhūmrākṣeṇa ca vīreṇa nityaṁ samaragr̥dhnunā
7014002c vr̥taḥ saṁprayayau śrīmān krodhāl lokān dahann iva
7014003a purāṇi sa nadīḥ śailān vanāny upavanāni ca
7014003c atikramya muhūrtena kailāsaṁ girim āviśat
7014004a taṁ niviṣṭaṁ girau tasmin rākṣasendraṁ niśamya tu
7014004c rājño bhrātāyam ity uktvā gatā yatra dhaneśvaraḥ
7014005a gatvā tu sarvam ācakhyur bhrātus tasya viniścayam
7014005c anujñātā yayuś caiva yuddhāya dhanadena te
7014006a tato balasya saṁkṣobhaḥ sāgarasyeva vardhataḥ
7014006c abhūn nairr̥tarājasya giriṁ saṁcālayann iva
7014007a tato yuddhaṁ samabhavad yakṣarākṣasasaṁkulam
7014007c vyathitāś cābhavaṁs tatra sacivās tasya rakṣasaḥ
7014008a taṁ dr̥ṣṭvā tādr̥śaṁ sainyaṁ daśagrīvo niśācaraḥ
7014008c harṣān nādaṁ tataḥ kr̥tvā roṣāt samabhivartata
7014009a ye tu te rākṣasendrasya sacivā ghoravikramaḥ
7014009c te sahasraṁ sahasrāṇām ekaikaṁ samayodhayan
7014010a tato gadābhiḥ parighair asibhiḥ śaktitomaraiḥ
7014010c vadhyamāno daśagrīvas tat sainyaṁ samagāhata
7014011a tair nirucchvāsavat tatra vadhyamāno daśānanaḥ
7014011c varṣamāṇair iva ghanair yakṣendraiḥ saṁnirudhyata
7014012a sa durātmā samudyamya kāladaṇḍopamāṁ gadām
7014012c praviveśa tataḥ sainyaṁ nayan yakṣān yamakṣayam
7014013a sa kakṣam iva vistīrṇaṁ śuṣkendhanasamākulam
7014013c vātenāgnir ivāyatto ’dahat sainyaṁ sudāruṇam
7014014a tais tu tasya mr̥dhe ’mātyair mahodaraśukādibhiḥ
7014014c alpāvaśiṣṭās te yakṣāḥ kr̥tā vātair ivāmbudāḥ
7014015a ke cit tv āyudhabhagnāṅgāḥ patitāḥ samarakṣitau
7014015c oṣṭhān svadaśanais tīkṣṇair daṁśanto bhuvi pātitāḥ
7014016a bhayād anyonyam āliṅgya bhraṣṭaśastrā raṇājire
7014016c niṣedus te tadā yakṣāḥ kūlā jalahatā iva
7014017a hatānāṁ svargasaṁsthānāṁ yudhyatāṁ pr̥thivītale
7014017c prekṣatām r̥ṣisaṁghānāṁ na babhūvāntaraṁ divi
7014018a etasminn antare rāma vistīrṇabalavāhanaḥ
7014018c agamat sumahān yakṣo nāmnā saṁyodhakaṇṭakaḥ
7014019a tena yakṣeṇa mārīco viṣṇuneva samāhataḥ
7014019c patitaḥ pr̥thivīṁ bheje kṣīṇapuṇya ivāmbarāt
7014020a prāptasaṁjño muhūrtena viśramya ca niśācaraḥ
7014020c taṁ yakṣaṁ yodhayām āsa sa ca bhagnaḥ pradudruve
7014021a tataḥ kāñcanacitrāṅgaṁ vaidūryarajatokṣitam
7014021c maryādāṁ dvārapālānāṁ toraṇaṁ tat samāviśat
7014022a tato rāma daśagrīvaṁ praviśantaṁ niśācaram
7014022c sūryabhānur iti khyāto dvārapālo nyavārayat
7014023a tatas toraṇam utpāṭya tena yakṣeṇa tāḍitaḥ
7014023c rākṣaso yakṣasr̥ṣṭena toraṇena samāhataḥ
7014023e na kṣitiṁ prayayau rāma varāt salilayoninaḥ
7014024a sa tu tenaiva taṁ yakṣaṁ toraṇena samāhanat
7014024c nādr̥śyata tadā yakṣo bhasma tena kr̥tas tu saḥ
7014025a tataḥ pradudruvuḥ sarve yakṣā dr̥ṣṭvā parākramam
7014025c tato nadīr guhāś caiva viviśur bhayapīḍitāḥ
7015001a tatas tān vidrutān dr̥ṣṭvā yakṣāñ śatasahasraśaḥ
7015001c svayam eva dhanādhyakṣo nirjagāma raṇaṁ prati
7015002a tatra māṇicāro nāma yakṣaḥ paramadurjayaḥ
7015002c vr̥to yakṣasahasraiḥ sa caturbhiḥ samayodhayat
7015003a te gadāmusalaprāsaśaktitomaramudgaraiḥ
7015003c abhighnanto raṇe yakṣā rākṣasān abhidudruvuḥ
7015004a tataḥ prahastena tadā sahasraṁ nihataṁ raṇe
7015004c mahodareṇa gadayā sahasram aparaṁ hatam
7015005a kruddhena ca tadā rāma mārīcena durātmanā
7015005c nimeṣāntaramātreṇa dve sahasre nipātite
7015006a dhūmrākṣeṇa samāgamya māṇibhadro mahāraṇe
7015006c musalenorasi krodhāt tāḍito na ca kampitaḥ
7015007a tato gadāṁ samāvidhya māṇibhadreṇa rākṣasaḥ
7015007c dhūmrākṣas tāḍito mūrdhni vihvalo nipapāta ha
7015008a dhūmrākṣaṁ tāḍitaṁ dr̥ṣṭvā patitaṁ śoṇitokṣitam
7015008c abhyadhāvat susaṁkruddho māṇibhadraṁ daśānanaḥ
7015009a taṁ kruddham abhidhāvantaṁ yugāntāgnim ivotthitam
7015009c śaktibhis tāḍayām āsa tisr̥bhir yakṣapuṁgavaḥ
7015010a tato rākṣasarājena tāḍito gadayā raṇe
7015010c tasya tena prahāreṇa mukuṭaḥ pārśvam āgataḥ
7015010e tadā prabhr̥ti yakṣo ’sau pārśvamaulir iti smr̥taḥ
7015011a tasmiṁs tu vimukhe yakṣe māṇibhadre mahātmani
7015011c saṁnādaḥ sumahān rāma tasmiñ śaile vyavardhata
7015012a tato dūrāt pradadr̥śe dhanādhyakṣo gadādharaḥ
7015012c śukraproṣṭaḥpadābhyāṁ ca śaṅkhapadmasamāvr̥taḥ
7015013a sa dr̥ṣṭvā bhrātaraṁ saṁkhye śāpād vibhraṣṭagauravam
7015013c uvāca vacanaṁ dhīmān yuktaṁ paitāmahe kule
7015014a mayā tvaṁ vāryamāṇo ’pi nāvagacchasi durmate
7015014c paścād asya phalaṁ prāpya jñāsyase nirayaṁ gataḥ
7015015a yo hi mohād viṣaṁ pītvā nāvagacchati mānavaḥ
7015015c pariṇāme sa vi mūḍho jānīte karmaṇaḥ phalam
7015016a daivatāni hi nandanti dharmayuktena kena cit
7015016c yena tvam īdr̥śaṁ bhāvaṁ nītas tac ca na budhyase
7015017a yo hi mātr̥̄ḥ pitr̥̄n bhrātr̥̄n ācaryāṁś cāvamanyate
7015017c sa paśyati phalaṁ tasya pretarājavaśaṁ gataḥ
7015018a adhruve hi śarīre yo na karoti tapo ’rjanam
7015018c sa paścāt tapyate mūḍho mr̥to dr̥ṣṭvātmano gatim
7015019a kasya cin na hi durbudheś chandato jāyate matiḥ
7015019c yādr̥śaṁ kurute karma tādr̥śaṁ phalam aśnute
7015020a buddhiṁ rūpaṁ balaṁ vittaṁ putrān māhātmyam eva ca
7015020c prapnuvanti narāḥ sarvaṁ svakr̥taiḥ pūrvakarmabhiḥ
7015021a evaṁ nirayagāmī tvaṁ yasya te matir īdr̥śī
7015021c na tvāṁ samabhibhāṣiṣye durvr̥ttasyaiṣa nirṇayaḥ
7015022a evam uktvā tatas tena tasyāmātyāḥ samāhatāḥ
7015022c mārīcapramukhāḥ sarve vimukhā vipradudruvuḥ
7015023a tatas tena daśagrīvo yakṣendreṇa mahātmanā
7015023c gadayābhihato mūrdhni na ca sthānād vyakampata
7015024a tatas tau rāma nighnantāv anyonyaṁ paramāhave
7015024c na vihvalau na ca śrāntau babhūvatur amarṣaṇaiḥ
7015025a āgneyam astraṁ sa tato mumoca dhanado raṇe
7015025c vāruṇena daśagrīvas tad astraṁ pratyavārayat
7015026a tato māyāṁ praviṣṭaḥ sa rākṣasīṁ rākṣaseśvaraḥ
7015026c jaghāna mūrdhni dhanadaṁ vyāvidhya mahatīṁ gadām
7015027a evaṁ sa tenābhihato vihvalaḥ śoṇitokṣitaḥ
7015027c kr̥ttamūla ivāśoko nipapāta dhanādhipaḥ
7015028a tataḥ padmādibhis tatra nidhibhiḥ sa dhanādhipaḥ
7015028c nandanaṁ vanam ānīya dhanado śvāsitas tadā
7015029a tato nirjitya taṁ rāma dhanadaṁ rākṣasādhipaḥ
7015029c puṣpakaṁ tasya jagrāha vimānaṁ jayalakṣaṇam
7015030a kāñcanastambhasaṁvītaṁ vaidūryamaṇitoraṇam
7015030c muktājālapraticchannaṁ sarvakāmaphaladrumam
7015031a tat tu rājā samāruhya kāmagaṁ vīryanirjitam
7015031c jitvā vaiśravaṇaṁ devaṁ kailāsād avarohata
7016001a sa jitvā bhrātaraṁ rāma dhanadaṁ rākṣasādhipaḥ
7016001c mahāsenaprasūtiṁ tu yayau śaravaṇaṁ tataḥ
7016002a athāpaśyad daśagrīvo raukmaṁ śaravaṇaṁ tadā
7016002c gabhastijālasaṁvītaṁ dvitīyam iva bhāskaram
7016003a parvataṁ sa samāsādya kiṁ cid ramyavanāntaram
7016003c apaśyat puṣpakaṁ tatra rāma viṣṭambhitaṁ divi
7016004a viṣṭabdhaṁ puṣpakaṁ dr̥ṣṭvā kāmagaṁ hy agamaṁ kr̥tam
7016004c rākṣasaś cintayām āsa sacivais taiḥ samāvr̥taḥ
7016005a kim idaṁ yannimittaṁ me na ca gacchati puṣpakam
7016005c parvatasyoparisthasya kasya karma tv idaṁ bhavet
7016006a tato ’bravīd daśagrīvaṁ mārīco buddhikovidaḥ
7016006c naitan niṣkāraṇaṁ rājan puṣpako ’yaṁ na gacchati
7016007a tataḥ pārśvam upāgamya bhavasyānucaro balī
7016007c nandīśvara uvācedaṁ rākṣasendram aśaṅkitaḥ
7016008a nivartasva daśagrīva śaile krīḍati śaṁkaraḥ
7016009a suparṇanāgayakṣāṇāṁ daityadānavarakṣasām
7016009c prāṇinām eva sarveṣām agamyaḥ parvataḥ kr̥taḥ
7016010a sa roṣāt tāmranayanaḥ puṣpakād avaruhya ca
7016010c ko ’yaṁ śaṁkara ity uktvā śailamūlam upāgamat
7016011a nandīśvaram athāpaśyad avidūrasthitaṁ prabhum
7016011c dīptaṁ śūlam avaṣṭabhya dvitīyam iva śaṁkaram
7016012a sa vānaramukhaṁ dr̥ṣṭvā tam avajñāya rākṣasaḥ
7016012c prahāsaṁ mumuce maurkhyāt satoya iva toyadaḥ
7016013a saṁkruddho bhagavān nandī śaṁkarasyāparā tanuḥ
7016013c abravīd rākṣasaṁ tatra daśagrīvam upasthitam
7016014a yasmād vānaramūrtiṁ māṁ dr̥ṣṭvā rākṣasadurmate
7016014c maurkhyāt tvam avajānīṣe parihāsaṁ ca muñcasi
7016015a tasmān madrūpasaṁyuktā madvīryasamatejasaḥ
7016015c utpatsyante vadhārthaṁ hi kulasya tava vānarāḥ
7016016a kiṁ tv idānīṁ mayā śakyaṁ kartuṁ yat tvāṁ niśācara
7016016c na hantavyo hatas tvaṁ hi pūrvam eva svakarmabhiḥ
7016017a acintayitvā sa tadā nandivākyaṁ niśācaraḥ
7016017c parvataṁ taṁ samāsādya vākyam etad uvāca ha
7016018a puṣpakasya gatiś chinnā yatkr̥te mama gacchataḥ
7016018c tad etac chailam unmūlaṁ karomi tava gopate
7016019a kena prabhāvena bhavas tatra krīḍati rājavat
7016019c vijñātavyaṁ na jānīṣe bhayasthānam upasthitam
7016020a evam uktvā tato rājan bhujān prakṣipya parvate
7016020c tolayām āsa taṁ śailaṁ samr̥gavyālapādapam
7016021a tato rāma mahādevaḥ prahasan vīkṣya tatkr̥tam
7016021c pādāṅguṣṭhena taṁ śailaṁ pīḍayām āsa līlayā
7016022a tatas te pīḍitās tasya śailasyādho gatā bhujāḥ
7016022c vismitāś cābhavaṁs tatra sacivās tasya rakṣasaḥ
7016023a rakṣasā tena roṣāc ca bhujānāṁ pīḍanāt tathā
7016023c mukto virāvaḥ sumahāṁs trailokyaṁ yena pūritam
7016024a mānuṣāḥ śabdavitrastā menire lokasaṁkṣayam
7016024c devatāś cāpi saṁkṣubdhāś calitāḥ sveṣu karmasu
7016025a tataḥ prīto mahādevaḥ śailāgre viṣṭhitas tadā
7016025c muktvā tasya bhujān rājan prāha vākyaṁ daśānanam
7016026a prīto ’smi tava vīryāc ca śauṇḍīryāc ca niśācara
7016026c ravato vedanā muktaḥ svaraḥ paramadāruṇaḥ
7016027a yasmāl lokatrayaṁ tv etad rāvitaṁ bhayam āgatam
7016027c tasmāt tvaṁ rāvaṇo nāma nāmnā tena bhaviṣyasi
7016028a devatā mānuṣā yakṣā ye cānye jagatītale
7016028c evaṁ tvām abhidhāsyanti rāvaṇaṁ lokarāvaṇam
7016029a gaccha paulastya visrabdhaḥ pathā yena tvam icchasi
7016029c mayā tvam abhyanujñāto rākṣasādhipa gamyatām
7016030a sākṣān maheśvareṇaivaṁ kr̥tanāmā sa rāvaṇaḥ
7016030c abhivādya mahādevaṁ vimānaṁ tat samāruhat
7016031a tato mahītale rāma paricakrāma rāvaṇaḥ
7016031c kṣatriyān sumahāvīryān bādhamānas tatas tataḥ
7017001a atha rājan mahābāhur vicaran sa mahītalam
7017001c himavadvanam āsādya paricakrāma rāvaṇaḥ
7017002a tatrāpaśyata vai kanyāṁ kr̥ṣṭājinajaṭādharām
7017002c ārṣeṇa vidhinā yuktāṁ tapantīṁ devatām iva
7017003a sa dr̥ṣṭvā rūpasaṁpannāṁ kanyāṁ tāṁ sumahāvratām
7017003c kāmamohaparītātmā papraccha prahasann iva
7017004a kim idaṁ vartase bhadre viruddhaṁ yauvanasya te
7017004c na hi yuktā tavaitasya rūpasyeyaṁ pratikriyā
7017005a kasyāsi duhitā bhadre ko vā bhartā tavānaghe
7017005c pr̥cchataḥ śaṁsa me śīghraṁ ko vā hetus tapo’rjane
7017006a evam uktā tu sā kanyā tenānāryeṇa rakṣasā
7017006c abravīd vidhivat kr̥tvā tasyātithyaṁ tapodhanā
7017007a kuśadhvajo nāma pitā brahmarṣir mama dhārmikaḥ
7017007c br̥haspatisutaḥ śrīmān buddhyā tulyo br̥haspateḥ
7017008a tasyāhaṁ kurvato nityaṁ vedābhyāsaṁ mahātmanaḥ
7017008c saṁbhūtā vānmayī kanyā nāmnā vedavatī smr̥tā
7017009a tato devāḥ sagandharvā yakṣarākṣasapannagāḥ
7017009c te cāpi gatvā pitaraṁ varaṇaṁ rocayanti me
7017010a na ca māṁ sa pitā tebhyo dattavān rākṣaseśvara
7017010c kāraṇaṁ tad vadiṣyāmi niśāmaya mahābhuja
7017011a pitus tu mama jāmātā viṣṇuḥ kila surottamaḥ
7017011c abhipretas trilokeśas tasmān nānyasya me pitā
7017012a dātum icchati dharmātmā tac chrutvā baladarpitaḥ
7017012c śambhur nāma tato rājā daityānāṁ kupito ’bhavat
7017012e tena rātrau prasupto me pitā pāpena hiṁsitaḥ
7017013a tato me jananī dīnā tac charīraṁ pitur mama
7017013c pariṣvajya mahābhāgā praviṣṭā dahanaṁ saha
7017014a tato manorathaṁ satyaṁ pitur nārāyaṇaṁ prati
7017014c karomīti mamecchā ca hr̥daye sādhu viṣṭhitā
7017015a ahaṁ pretagatasyāpi kariṣye kāṅkṣitaṁ pituḥ
7017015c iti pratijñām āruhya carāmi vipulaṁ tapaḥ
7017016a etat te sarvam ākhyātaṁ mayā rākṣasapuṁgava
7017016c āśritāṁ viddhi māṁ dharmaṁ nārāyaṇapatīcchayā
7017017a vijñātas tvaṁ hi me rājan gaccha paulastyanandana
7017017c jānāmi tapasā sarvaṁ trailokye yad dhi vartate
7017018a so ’bravīd rāvaṇas tatra tāṁ kanyāṁ sumahāvratām
7017018c avaruhya vimānāgrāt kandarpaśarapīḍitaḥ
7017019a avaliptāsi suśroṇi yasyās te matir īdr̥śī
7017019c vr̥ddhānāṁ mr̥gaśāvākṣi bhrājate dharmasaṁcayaḥ
7017020a tvaṁ sarvaguṇasaṁpannā nārhase kartum īdr̥śam
7017020c trailokyasundarī bhīru yauvane vārdhakaṁ vidhim
7017021a kaś ca tāvad asau yaṁ tvaṁ viṣṇur ity abhibhāṣase
7017021c vīryeṇa tapasā caiva bhogena ca balena ca
7017021e na mayāsau samo bhadre yaṁ tvaṁ kāmayase ’ṅgane
7017022a mā maivam iti sā kanyā tam uvāca niśācaram
7017022c mūrdhajeṣu ca tāṁ rakṣaḥ karāgreṇa parāmr̥śat
7017023a tato vedavatī kruddhā keśān hastena sācchinat
7017023c uvācāgniṁ samādhāya maraṇāya kr̥tatvarā
7017024a dharṣitāyās tvayānārya nedānīṁ mama jīvitam
7017024c rakṣas tasmāt pravekṣyāmi paśyatas te hutāśanam
7017025a yasmāt tu dharṣitā cāham apāpā cāpy anāthavat
7017025c tasmāt tava vadhārthaṁ vai samutpatsyāmy ahaṁ punaḥ
7017026a na hi śakyaḥ striyā pāpa hantuṁ tvaṁ tu viśeṣataḥ
7017026c śāpe tvayi mayotsr̥ṣṭe tapasaś ca vyayo bhavet
7017027a yadi tv asti mayā kiṁ cit kr̥taṁ dattaṁ hutaṁ tathā
7017027c tena hy ayonijā sādhvī bhaveyaṁ dharmiṇaḥ sutā
7017028a evam uktvā praviṣṭā sā jvalantaṁ vai hutāśanam
7017028c papāta ca divo divyā puṣpavr̥ṣṭiḥ samantataḥ
7017029a pūrvaṁ krodhahataḥ śatrur yayāsau nihatas tvayā
7017029c samupāśritya śailābhaṁ tava vīryam amānuṣam
7017030a evam eṣā mahābhāgā martyeṣūtpadyate punaḥ
7017030c kṣetre halamukhagraste vedyām agniśikhopamā
7017031a eṣā vedavatī nāma pūrvam āsīt kr̥te yuge
7017031c tretāyugam anuprāpya vadhārthaṁ tasya rakṣasaḥ
7017031e sītotpanneti sītaiṣā mānuṣaiḥ punar ucyate
7018001a praviṣṭāyāṁ hutāśaṁ tu vedavatyāṁ sa rāvaṇaḥ
7018001c puṣpakaṁ tat samāruhya paricakrāma medinīm
7018002a tato maruttaṁ nr̥patiṁ yajantaṁ saha daivataiḥ
7018002c uśīrabījam āsādya dadarśa sa tu rākṣasaḥ
7018003a saṁvarto nāma brahmarṣir bhrātā sākṣād br̥haspateḥ
7018003c yājayām āsa dharmajñaḥ sarvair brahmagaṇair vr̥taḥ
7018004a dr̥ṣṭvā devās tu tad rakṣo varadānena durjayam
7018004c tāṁ tāṁ yoniṁ samāpannās tasya dharṣaṇabhīravaḥ
7018005a indro mayūraḥ saṁvr̥tto dharmarājas tu vāyasaḥ
7018005c kr̥kalāso dhanādhyakṣo haṁso vai varuṇo ’bhavat
7018006a taṁ ca rājānam āsādya rāvaṇo rākṣasādhipaḥ
7018006c prāha yuddhaṁ prayacceti nirjito ’smīti vā vada
7018007a tato marutto nr̥patiḥ ko bhavān ity uvāca tam
7018007c avahāsaṁ tato muktvā rākṣaso vākyam abravīt
7018008a akutūhalabhāvena prīto ’smi tava pārthiva
7018008c dhanadasyānujaṁ yo māṁ nāvagacchasi rāvaṇam
7018009a triṣu lokeṣu kaḥ so ’sti yo na jānāti me balam
7018009c bhrātaraṁ yena nirjitya vimānam idam āhr̥tam
7018010a tato marutto nr̥patis taṁ rākṣasam athābravīt
7018010c dhanyaḥ khalu bhavān yena jyeṣṭho bhrātā raṇe jitaḥ
7018011a nādharmasahitaṁ ślāghyaṁ na lokapratisaṁhitam
7018011c karma daurātmyakaṁ kr̥tvā ślāghase bhrātr̥nirjayāt
7018012a kiṁ tvaṁ prāk kevalaṁ dharmaṁ caritvā labdhavān varam
7018012c śrutapūrvaṁ hi na mayā yādr̥śaṁ bhāṣase svayam
7018013a tataḥ śarāsanaṁ gr̥hya sāyakāṁś ca sa pārthivaḥ
7018013c raṇāya niryayau kruddhaḥ saṁvarto mārgam āvr̥ṇot
7018014a so ’bravīt snehasaṁyuktaṁ maruttaṁ taṁ mahān r̥ṣiḥ
7018014c śrotavyaṁ yadi madvākyaṁ saṁprahāro na te kṣamaḥ
7018015a māheśvaram idaṁ satram asamāptaṁ kulaṁ dahet
7018015c dīkṣitasya kuto yuddhaṁ krūratvaṁ dīkṣite kutaḥ
7018016a saṁśayaś ca raṇe nityaṁ rākṣasaś caiṣa durjayaḥ
7018016c sa nivr̥tto guror vākyān maruttaḥ pr̥thivīpatiḥ
7018016e visr̥jya saśaraṁ cāpaṁ svastho makhamukho ’bhavat
7018017a tatas taṁ nirjitaṁ matvā ghoṣayām āsa vai śukaḥ
7018017c rāvaṇo jitavāṁś ceti harṣān nādaṁ ca muktavān
7018018a tān bhakṣayitvā tatrasthān maharṣīn yajñam āgatān
7018018c vitr̥pto rudhirais teṣāṁ punaḥ saṁprayayau mahīm
7018019a rāvaṇe tu gate devāḥ sendrāś caiva divaukasaḥ
7018019c tataḥ svāṁ yonim āsādya tāni sattvāny athābruvan
7018020a harṣāt tadābravīd indro mayūraṁ nīlabarhiṇam
7018020c prīto ’smi tava dharmajña upakārād vihaṁgama
7018021a mama netrasahasraṁ yat tat te barhe bhaviṣyati
7018021c varṣamāṇe mayi mudaṁ prāpsyase prītilakṣaṇam
7018022a nīlāḥ kila purā barhā mayūrāṇāṁ narādhipa
7018022c surādhipād varaṁ prāpya gatāḥ sarve vicitratām
7018023a dharmarājo ’bravīd rāma prāgvaṁśe vāyasaṁ sthitam
7018023c pakṣiṁs tavāsmi suprītaḥ prītasya ca vacaḥ śr̥ṇu
7018024a yathānye vividhai rogaiḥ pīḍyante prāṇino mayā
7018024c te na te prabhaviṣyanti mayi prīte na saṁśayaḥ
7018025a mr̥tyutas te bhayaṁ nāsti varān mama vihaṁgama
7018025c yāvat tvāṁ na vadhiṣyanti narās tāvad bhaviṣyasi
7018026a ye ca madviṣayasthās tu mānavāḥ kṣudhayārditāḥ
7018026c tvayi bhukte tu tr̥ptās te bhaviṣyanti sabāndhavāḥ
7018027a varuṇas tv abravīd dhaṁsaṁ gaṅgātoyavicāriṇam
7018027c śrūyatāṁ prītisaṁyuktaṁ vacaḥ patraratheśvara
7018028a varṇo manoharaḥ saumyaś candramaṇḍalasaṁnibhaḥ
7018028c bhaviṣyati tavodagraḥ śuklaphenasamaprabhaḥ
7018029a maccharīraṁ samāsādya kānto nityaṁ bhaviṣyasi
7018029c prāpsyase cātulāṁ prītim etan me prītilakṣaṇam
7018030a haṁsānāṁ hi purā rāma na varṇaḥ sarvapāṇḍuraḥ
7018030c pakṣā nīlāgrasaṁvītāḥ kroḍāḥ śaṣpāgranirmalāḥ
7018031a athābravīd vaiśravaṇaḥ kr̥kalāsaṁ girau sthitam
7018031c hairaṇyaṁ saṁprayacchāmi varṇaṁ prītis tavāpy aham
7018032a sadravyaṁ ca śiro nityaṁ bhaviṣyati tavākṣayam
7018032c eṣa kāñcanako varṇo matprītyā te bhaviṣyati
7018033a evaṁ dattvā varāṁs tebhyas tasmin yajñotsave surāḥ
7018033c nivr̥tte saha rājñā vai punaḥ svabhavanaṁ gatāḥ
7019001a atha jitvā maruttaṁ sa prayayau rākṣasādhipaḥ
7019001c nagarāṇi narendrāṇāṁ yuddhakāṅkṣī daśānanaḥ
7019002a sa samāsādya rājendrān mahendravaruṇopamān
7019002c abravīd rākṣasendras tu yuddhaṁ me dīyatām iti
7019003a nirjitāḥ smeti vā brūta eṣo hi mama niścayaḥ
7019003c anyathā kurvatām evaṁ mokṣo vo nopapadyate
7019004a tatas tu bahavaḥ prājñāḥ pārthivā dharmaṇiścayāḥ
7019004c nirjitāḥ smety abhāṣanta jñātvā varabalaṁ ripoḥ
7019005a duṣyantaḥ suratho gādhir gayo rājā purūravāḥ
7019005c ete sarve ’bruvaṁs tāta nirjitāḥ smeti pārthivāḥ
7019006a athāyodhyāṁ samāsādya rāvaṇo rākṣasādhipaḥ
7019006c suguptām anaraṇyena śakreṇevāmarāvatīm
7019007a prāha rājānam āsādya yuddhaṁ me saṁpradīyatām
7019007c nirjito ’smīti vā brūhi mamaitad iha śāsanam
7019008a anaraṇyaḥ susaṁkruddho rākṣasendram athābravīt
7019008c dīyate dvandvayuddhaṁ te rākṣasādhipate mayā
7019009a atha pūrvaṁ śrutārthena sajjitaṁ sumahad dhi yat
7019009c niṣkrāmat tan narendrasya balaṁ rakṣovadhodyatam
7019010a nāgānāṁ bahusāhasraṁ vājinām ayutaṁ tathā
7019010c mahīṁ saṁchādya niṣkrāntaṁ sapadātirathaṁ kṣaṇāt
7019011a tad rāvaṇabalaṁ prāpya balaṁ tasya mahīpateḥ
7019011c prāṇaśyata tadā rājan havyaṁ hutam ivānale
7019012a so ’paśyata narendras tu naśyamānaṁ mahad balam
7019012c mahārṇavaṁ samāsādya yathā pañcāpagā jalam
7019013a tataḥ śakradhanuḥprakhyaṁ dhanur visphārayan svayam
7019013c āsadāda narendrās taṁ rāvaṇaṁ krodhamūrchitaḥ
7019014a tato bāṇaśatāny aṣṭau pātayām āsa mūrdhani
7019014c tasya rākṣasarājasya ikṣvākukulanandanaḥ
7019015a tasya bāṇāḥ patantas te cakrire na kṣataṁ kva cit
7019015c vāridhārā ivābhrebhyaḥ patantyo nagamūrdhani
7019016a tato rākṣasarājena kruddhena nr̥patis tadā
7019016c talena bhihato mūrdhni sa rathān nipapāta ha
7019017a sa rājā patito bhūmau vihvalāṅgaḥ pravepitaḥ
7019017c vajradagdha ivāraṇye sālo nipatito mahān
7019018a taṁ prahasyābravīd rakṣa ikṣvākuṁ pr̥thivīpatim
7019018c kim idānīṁ tvayā prāptaṁ phalaṁ māṁ prati yudhyatā
7019019a trailokye nāsti yo dvandvaṁ mama dadyān narādhipa
7019019c śaṅke pramatto bhogeṣu na śr̥ṇoṣi balaṁ mama
7019020a tasyaivaṁ bruvato rājā mandāsur vākyam abravīt
7019020c kiṁ śakyam iha kartuṁ vai yat kālo duratikramaḥ
7019021a na hy ahaṁ nirjito rakṣas tvayā cātmapraśaṁsinā
7019021c kāleneha vipanno ’haṁ hetubhūtas tu me bhavān
7019022a kiṁ tv idānīṁ mayā śakyaṁ kartuṁ prāṇaparikṣaye
7019022c ikṣvākuparibhāvitvād vaco vakṣyāmi rākṣasa
7019023a yadi dattaṁ yadi hutaṁ yadi me sukr̥taṁ tapaḥ
7019023c yadi guptāḥ prajāḥ samyak tathā satyaṁ vaco ’stu me
7019024a utpatsyate kule hy asminn ikṣvākūṇāṁ mahātmanām
7019024c rājā paramatejasvī yas te prāṇān hariṣyati
7019025a tato jaladharodagras tāḍito devadundubhiḥ
7019025c tasminn udāhr̥te śāpe puṣpavr̥ṣṭiś ca khāc cyutā
7019026a tataḥ sa rājā rājendra gataḥ sthānaṁ triviṣṭapam
7019026c svargate ca nr̥pe rāma rākṣasaḥ sa nyavartata
7020001a tato vitrāsayan martyān pr̥thivyāṁ rākṣasādhipaḥ
7020001c āsasāda ghane tasmin nāradaṁ munisattamam
7020002a nāradas tu mahātejā devarṣir amitaprabhaḥ
7020002c abravīn meghapr̥ṣṭhastho rāvaṇaṁ puṣpake sthitam
7020003a rākṣasādhipate saumya tiṣṭha viśravasaḥ suta
7020003c prīto ’smy abhijanopeta vikramair ūrjitais tava
7020004a viṣṇunā daityaghātaiś ca tārkṣyasyoragadharṣaṇaiḥ
7020004c tvayā samaramardaiś ca bhr̥śaṁ hi paritoṣitaḥ
7020005a kiṁ cid vakṣyāmi tāvat te śrotavyaṁ śroṣyase yadi
7020005c śrutvā cānantaraṁ kāryaṁ tvayā rākṣasapuṁgava
7020006a kim ayaṁ vadhyate lokas tvayāvadhyena daivataiḥ
7020006c hata eva hy ayaṁ loko yadā mr̥tyuvaśaṁ gataḥ
7020007a paśya tāvan mahābāho rākṣaseśvaramānuṣam
7020007c lokam enaṁ vicitrārthaṁ yasya na jñāyate gatiḥ
7020008a kva cid vāditranr̥ttāni sevyante muditair janaiḥ
7020008c rudyate cāparair ārtair dhārāśrunayanānanaiḥ
7020009a mātā pitr̥sutasnehair bhāryā bandhumanoramaiḥ
7020009c mohenāyaṁ jano dhvastaḥ kleśaṁ svaṁ nāvabudhyate
7020010a tat kim evaṁ parikliśya lokaṁ mohanirākr̥tam
7020010c jita eva tvayā saumya martyaloko na saṁśayaḥ
7020011a evam uktas tu laṅkeśo dīpyamāna ivaujasā
7020011c abravīn nāradaṁ tatra saṁprahasyābhivādya ca
7020012a maharṣe devagandharvavihāra samarapriya
7020012c ahaṁ khalūdyato gantuṁ vijayārthī rasātalam
7020013a tato lokatrayaṁ jitvā sthāpya nāgān surān vaśe
7020013c samudram amr̥tārthaṁ vai mathiṣyāmi rasālayam
7020014a athābravīd daśagrīvaṁ nārado bhagavān r̥ṣiḥ
7020014c kva khalv idānīṁ mārgeṇa tvayānena gamiṣyate
7020015a ayaṁ khalu sudurgamyaḥ pitr̥rājñaḥ puraṁ prati
7020015c mārgo gacchati durdharṣo yamasyāmitrakarśana
7020016a sa tu śāradameghābhaṁ muktvā hāsaṁ daśānanaḥ
7020016c uvāca kr̥tam ity eva vacanaṁ cedam abravīt
7020017a tasmād eṣa mahābrahman vaivasvatavadhodyataḥ
7020017c gacchāmi dakṣiṇām āśāṁ yatra sūryātmajo nr̥paḥ
7020018a mayā hi bhagavan krodhāt pratijñātaṁ raṇārthinā
7020018c avajeṣyāmi caturo lokapālān iti prabho
7020019a tenaiṣa prasthito ’haṁ vai pitr̥rājapuraṁ prati
7020019c prāṇisaṁkleśakartāraṁ yojayiṣyāmi mr̥tyunā
7020020a evam uktvā daśagrīvo muniṁ tam abhivādya ca
7020020c prayayau dakṣiṇām āśāṁ prahr̥ṣṭaiḥ saha mantribhiḥ
7020021a nāradas tu mahātejā muhūrtaṁ dhyānam āsthitaḥ
7020021c cintayām āsa viprendro vidhūma iva pāvakaḥ
7020022a yena lokās trayaḥ sendrāḥ kliśyante sacarācarāḥ
7020022c kṣīṇe cāyuṣi dharme ca sa kālo hiṁsyate katham
7020023a yasya nityaṁ trayo lokā vidravanti bhayārditāḥ
7020023c taṁ kathaṁ rākṣasendro ’sau svayam evābhigacchati
7020024a yo vidhātā ca dhātā ca sukr̥te duṣkr̥te yathā
7020024c trailokyaṁ vijitaṁ yena taṁ kathaṁ nu vijeṣyati
7020025a aparaṁ kiṁ nu kr̥tvaivaṁ vidhānaṁ saṁvidhāsyati
7020025c kautūhalasamutpanno yāsyāmi yamasādanam
7021001a evaṁ saṁcintya viprendro jagāma laghuvikramaḥ
7021001c ākhyātuṁ tad yathāvr̥ttaṁ yamasya sadanaṁ prati
7021002a apaśyat sa yamaṁ tatra devam agnipuraskr̥tam
7021002c vidhānam upatiṣṭhantaṁ prāṇino yasya yādr̥śam
7021003a sa tu dr̥ṣṭvā yamaḥ prāptaṁ maharṣiṁ tatra nāradam
7021003c abravīt sukham āsīnam arghyam āvedya dharmataḥ
7021004a kaccit kṣemaṁ nu devarṣe kaccid dharmo na naśyati
7021004c kim āgamanakr̥tyaṁ te devagandharvasevita
7021005a abravīt tu tadā vākyaṁ nārado bhagavān r̥ṣiḥ
7021005c śrūyatām abhidhāsyāmi vidhānaṁ ca vidhīyatām
7021006a eṣa nāmnā daśagrīvaḥ pitr̥rāja niśācaraḥ
7021006c upayāti vaśaṁ netuṁ vikramais tvāṁ sudurjayam
7021007a etena kāraṇenāhaṁ tvarito ’smy āgataḥ prabho
7021007c daṇḍapraharaṇasyādya tava kiṁ nu kariṣyati
7021008a etasminn antare dūrād aṁśumantam ivoditam
7021008c dadr̥śe divyam āyāntaṁ vimānaṁ tasya rakṣasaḥ
7021009a taṁ deśaṁ prabhayā tasya puṣpakasya mahābalaḥ
7021009c kr̥tvā vitimiraṁ sarvaṁ samīpaṁ samavartata
7021010a sa tv apaśyan mahābāhur daśagrīvas tatas tataḥ
7021010c prāṇinaḥ sukr̥taṁ karma bhuñjānāṁś caiva duṣkr̥tam
7021011a tatas tān vadhyamānāṁs tu karmabhir duṣkr̥taiḥ svakaiḥ
7021011c rāvaṇo mocayām āsa vikrameṇa balād balī
7021012a preteṣu mucyamāneṣu rākṣasena balīyasā
7021012c pretagopāḥ susaṁrabdhā rākṣasendram abhidravan
7021013a te prāsaiḥ parighaiḥ śūlair mudgaraiḥ śaktitomaraiḥ
7021013c puṣpakaṁ samavarṣanta śūrāḥ śatasahasraśaḥ
7021014a tasyāsanāni prāsādān vedikāstaraṇāni ca
7021014c puṣpakasya babhañjus te śīghraṁ madhukarā iva
7021015a devaniṣṭhānabhūtaṁ tad vimānaṁ puṣpakaṁ mr̥dhe
7021015c bhajyamānaṁ tathaivāsīd akṣayaṁ brahmatejasā
7021016a tatas te rāvaṇāmātyā yathākāmaṁ yathābalam
7021016c ayudhyanta mahāvīryāḥ sa ca rājā daśānanaḥ
7021017a te tu śoṇitadigdhāṅgāḥ sarvaśastrasamāhatāḥ
7021017c amātyā rākṣasendrasya cakrur āyodhanaṁ mahat
7021018a anyonyaṁ ca mahābhāgā jaghnuḥ praharaṇair yudhi
7021018c yamasya ca mahat sainyaṁ rākṣasasya ca mantriṇaḥ
7021019a amātyāṁs tāṁs tu saṁtyajya rākṣasasya mahaujasaḥ
7021019c tam eva samadhāvanta śūlavarṣair daśānanam
7021020a tataḥ śoṇitadigdhāṅgaḥ prahārair jarjarīkr̥taḥ
7021020c vimāne rākṣasaśreṣṭhaḥ phullāśoka ivābabhau
7021021a sa śūlāni gadāḥ prāsāñ śaktitomarasāyakān
7021021c musalāni śilāvr̥kṣān mumocāstrabalād balī
7021022a tāṁs tu sarvān samākṣipya tad astram apahatya ca
7021022c jaghnus te rākṣasaṁ ghoram ekaṁ śatasahasrakaḥ
7021023a parivārya ca taṁ sarve śailaṁ meghotkarā iva
7021023c bhindipālaiś ca śūlaiś ca nirucchvāsam akārayan
7021024a vimuktakavacaḥ kruddho siktaḥ śoṇitavisravaiḥ
7021024c sa puṣpakaṁ parityajya pr̥thivyām avatiṣṭhata
7021025a tataḥ sa kārmukī bāṇī pr̥thivyāṁ rākṣasādhipaḥ
7021025c labdhasaṁjño muhūrtena kruddhas tasthau yathāntakaḥ
7021026a tataḥ pāśupataṁ divyam astraṁ saṁdhāya kārmuke
7021026c tiṣṭha tiṣṭheti tān uktvā tac cāpaṁ vyapakarṣata
7021027a jvālāmālī sa tu śaraḥ kravyādānugato raṇe
7021027c mukto gulmān drumāṁś caiva bhasmakr̥tvā pradhāvati
7021028a te tasya tejasā dagdhāḥ sainyā vaivasvatasya tu
7021028c raṇe tasmin nipatitā dāvadagdhā nagā iva
7021029a tataḥ sa sacivaiḥ sārdhaṁ rākṣaso bhīmavikramaḥ
7021029c nanāda sumahānādaṁ kampayann iva medinīm
7022001a sa tu tasya mahānādaṁ śrutvā vaivasvato yamaḥ
7022001c śatruṁ vijayinaṁ mene svabalasya ca saṁkṣayam
7022002a sa tu yodhān hatān matvā krodhaparyākulekṣaṇaḥ
7022002c abravīt tvaritaṁ sūtaṁ rathaḥ samupanīyatām
7022003a tasya sūto rathaṁ divyam upasthāpya mahāsvanam
7022003c sthitaḥ sa ca mahātejā āruroha mahāratham
7022004a pāśamudgarahastaś ca mr̥tyus tasyāgrato sthitaḥ
7022004c yena saṁkṣipyate sarvaṁ trailokyaṁ sacarācaram
7022005a kāladaṇḍaś ca pārśvastho mūrtimān syandane sthitaḥ
7022005c yamapraharaṇaṁ divyaṁ prajvalann iva tejasā
7022006a tato lokās trayas trastāḥ kampante ca divaukasaḥ
7022006c kālaṁ kruddhaṁ tadā dr̥ṣṭvā lokatrayabhayāvaham
7022007a dr̥ṣṭvā tu te taṁ vikr̥taṁ rathaṁ mr̥tyusamanvitam
7022007c sacivā rākṣasendrasya sarvalokabhayāvaham
7022008a laghusattvatayā sarve naṣṭasaṁjñā bhayārditāḥ
7022008c nātra yoddhuṁ samarthāḥ sma ity uktvā vipradudruvuḥ
7022009a sa tu taṁ tādr̥śaṁ dr̥ṣṭvā rathaṁ lokabhayāvaham
7022009c nākṣubhyata tadā rakṣo vyathā caivāsya nābhavat
7022010a sa tu rāvaṇam āsādya visr̥jañ śaktitomarān
7022010c yamo marmāṇi saṁkruddho rākṣasasya nyakr̥ntata
7022011a rāvaṇas tu sthitaḥ svasthaḥ śaravarṣaṁ mumoca ha
7022011c tasmin vaivasvatarathe toyavarṣam ivāmbudaḥ
7022012a tato mahāśaktiśataiḥ pātyamānair mahorasi
7022012c pratikartuṁ sa nāśaknod rākṣasaḥ śalyapīḍitaḥ
7022013a nānāpraharaṇair evaṁ yamenāmitrakarśinā
7022013c saptarātraṁ kr̥te saṁkhye na bhagno vijito ’pi vā
7022014a tato ’bhavat punar yuddhaṁ yamarākṣasayos tadā
7022014c vijayākāṅkṣiṇos tatra samareṣv anivartinoḥ
7022015a tato devāḥ sagandharvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ
7022015c prajāpatiṁ puraskr̥tya dadr̥śus tad raṇājiram
7022016a saṁvarta iva lokānām abhavad yudhyatos tayoḥ
7022016c rākṣasānāṁ ca mukhyasya pretānām īśvarasya ca
7022017a rākṣasendras tataḥ kruddhaś cāpam āyamya saṁyuge
7022017c nirantaram ivākāśaṁ kurvan bāṇān mumoca ha
7022018a mr̥tyuṁ caturbhir viśikhaiḥ sūtaṁ saptabhir ardayat
7022018c yamaṁ śarasahasreṇa śīghraṁ marmasv atāḍayat
7022019a tataḥ kruddhasya sahasā yamasyābhiviniḥsr̥taḥ
7022019c jvālāmālo viniśvāso vadanāt krodhapāvakaḥ
7022020a tato ’paśyaṁs tadāścaryaṁ devadānavarākṣasāḥ
7022020c krodhajaṁ pāvakaṁ dīptaṁ didhakṣantaṁ ripor balam
7022021a mr̥tyus tu paramakruddho vaivasvatam athābravīt
7022021c muñca māṁ deva śīghraṁ tvaṁ nihanmi samare ripum
7022022a narakaḥ śambaro vr̥traḥ śambhuḥ kārtasvaro balī
7022022c namucir virocanaś caiva tāv ubhau madhukaiṭabhau
7022023a ete cānye ca bahavo balavanto durāsadāḥ
7022023c vinipannā mayā dr̥ṣṭāḥ kā cintāsmin niśācare
7022024a muñca māṁ sādhu dharmajña yāvad enaṁ nihanmy aham
7022024c na hi kaś cin mayā dr̥ṣṭo muhūrtam api jīvati
7022025a balaṁ mama na khalv etan maryādaiṣā nisargataḥ
7022025c saṁspr̥ṣṭo hi mayā kaś cin na jīved iti niścayaḥ
7022026a etat tu vacanaṁ śrutvā dharmarājaḥ pratāpavān
7022026c abravīt tatra taṁ mr̥tyumayam enaṁ nihanmy aham
7022027a tataḥ saṁraktanayanaḥ kruddho vaivasvataḥ prabhuḥ
7022027c kāladaṇḍam amoghaṁ taṁ tolayām āsa pāṇinā
7022028a yasya pārśveṣu niśchidrāḥ kālapāśāḥ pratiṣṭhitāḥ
7022028c pāvakasparśasaṁkāśo mudgaro mūrtimān sthitaḥ
7022029a darśanād eva yaḥ prāṇān prāṇinām uparudhyati
7022029c kiṁ punas tāḍanād vāpi pīḍanād vāpi dehinaḥ
7022030a sa jvālāparivāras tu pibann iva niśācaram
7022030c karaspr̥ṣṭo balavatā daṇḍaḥ kruddhaḥ sudāruṇaḥ
7022031a tato vidudruvuḥ sarve sattvās tasmād raṇājirāt
7022031c surāś ca kṣubhitā dr̥ṣṭvā kāladaṇḍodyataṁ yamam
7022032a tasmin prahartukāme tu daṇḍam udyamya rāvaṇam
7022032c yamaṁ pitāmahaḥ sākṣād darśayitvedam abravīt
7022033a vaivasvata mahābāho na khalv atulavikrama
7022033c prahartavyaṁ tvayaitena daṇḍenāsmin niśācare
7022034a varaḥ khalu mayā dattas tasya tridaśapuṁgava
7022034c tat tvayā nānr̥taṁ kāryaṁ yan mayā vyāhr̥taṁ vacaḥ
7022035a amogho hy eṣa sarvāsāṁ prajānāṁ vinipātane
7022035c kāladaṇḍo mayā sr̥ṣṭaḥ pūrvaṁ mr̥tyupuraskr̥taḥ
7022036a tan na khalv eṣa te saumya pātyo rākṣasamūrdhani
7022036c na hy asmin patite kaś cin muhūrtam api jīvati
7022037a yadi hy asmin nipatite na mriyetaiṣa rākṣasaḥ
7022037c mriyeta vā daśagrīvas tathāpy ubhayato ’nr̥tam
7022038a rākṣasendrān niyacchādya daṇḍam enaṁ vadhodyatam
7022038c satyaṁ mama kuruṣvedaṁ lokāṁs tvaṁ samavekṣya ca
7022039a evam uktas tu dharmātmā pratyuvāca yamas tadā
7022039c eṣa vyāvartito daṇḍaḥ prabhaviṣṇur bhavān hi naḥ
7022040a kiṁ tv idānīṁ mayā śakyaṁ kartuṁ raṇagatena hi
7022040c yan mayā yan na hantavyo rākṣaso varadarpitaḥ
7022041a eṣa tasmāt praṇaśyāmi darśanād asya rakṣasaḥ
7022041c ity uktvā sarathaḥ sāśvas tatraivāntaradhīyata
7022042a daśagrīvas tu taṁ jitvā nāma viśrāvya cātmanaḥ
7022042c puṣpakeṇa tu saṁhr̥ṣṭo niṣkrānto yamasādanāt
7022043a tato vaivasvato devaiḥ saha brahmapurogamaiḥ
7022043c jagāma tridivaṁ hr̥ṣṭo nāradaś ca mahāmuniḥ
7023001a sa tu jitvā daśagrīvo yamaṁ tridaśapuṁgavam
7023001c rāvaṇas tu jayaślāghī svasahāyān dadarśa ha
7023002a jayena vardhayitvā ca mārīcapramukhās tataḥ
7023002c puṣpakaṁ bhejire sarve sāntvitā ravaṇena ha
7023003a tato rasātalaṁ hr̥ṣṭaḥ praviṣṭaḥ payaso nidhim
7023003c daityoraga gaṇādhyuṣṭaṁ varuṇena surakṣitam
7023004a sa tu bhogavatīṁ gatvā purīṁ vāsukipālitām
7023004c sthāpya nāgān vaśe kr̥tvā yayau maṇimatīṁ purīm
7023005a nivātakavacās tatra daityā labdhavarā vasan
7023005c rākṣasas tān samāsādya yuddhena samupāhvayat
7023006a te tu sarve suvikrāntā daiteyā balaśālinaḥ
7023006c nānāpraharaṇās tatra prayuddhā yuddhadurmadāḥ
7023007a teṣāṁ tu yudhyamānānāṁ sāgraḥ saṁvatsaro gataḥ
7023007c na cānyatarayos tatra vijayo vā kṣayo ’pi vā
7023008a tataḥ pitāmahas tatra trailokyagatir avyayaḥ
7023008c ājagāma drutaṁ devo vimānavaram āsthitaḥ
7023009a nivātakavacānāṁ tu nivārya raṇakarma tat
7023009c vr̥ddhaḥ pitāmaho vākyam uvāca viditārthavat
7023010a na hy ayaṁ rāvaṇo yuddhe śakyo jetuṁ surāsuraiḥ
7023010c na bhavantaḥ kṣayaṁ netuṁ śakyāḥ sendraiḥ surāsuraiḥ
7023011a rākṣasasya sakhitvaṁ vai bhavadbhiḥ saha rocate
7023011c avibhaktā hi sarvārthāḥ suhr̥dāṁ nātra saṁśayaḥ
7023012a tato ’gnisākṣikaṁ sakhyaṁ kr̥tavāṁs tatra rāvaṇaḥ
7023012c nivātakavacaiḥ sārdhaṁ prītimān abhavat tadā
7023013a arcitas tair yathānyāyaṁ saṁvatsarasukhoṣitaḥ
7023013c svapurān nirviśeṣaṁ ca pūjāṁ prāpto daśānanaḥ
7023014a sa tūpadhārya māyānāṁ śatam ekonam ātmavān
7023014c salilendrapurānveṣī sa babhrāma rasātalam
7023015a tato ’śmanagaraṁ nāma kālakeyābhirakṣitam
7023015c taṁ vijitya muhūrtena jaghne daityāṁś catuḥśatam
7023016a tataḥ pāṇḍurameghābhaṁ kailāsam iva saṁsthitam
7023016c varuṇasyālayaṁ divyam apaśyad rākṣasādhipaḥ
7023017a kṣarantīṁ ca payo nityaṁ surabhiṁ gām avasthitām
7023017c yasyāḥ payoviniṣyandāt kṣīrodo nāma sāgaraḥ
7023018a yasmāc candraḥ prabhavati śītaraśmiḥ prajāhitaḥ
7023018c yaṁ samāsādya jīvanti phenapāḥ paramarṣayaḥ
7023018e amr̥taṁ yatra cotpannaṁ surā cāpi surāśinām
7023019a yāṁ bruvanti narā loke surabhiṁ nāma nāmataḥ
7023019c pradakṣiṇaṁ tu tāṁ kr̥tvā rāvaṇaḥ paramādbhutām
7023019e praviveśa mahāghoraṁ guptaṁ bahuvidhair balaiḥ
7023020a tato dhārāśatākīrṇaṁ śāradābhranibhaṁ tadā
7023020c nityaprahr̥ṣṭaṁ dadr̥śe varuṇasya gr̥hottamam
7023021a tato hatvā balādhyakṣān samare taiś ca tāḍitaḥ
7023021c abravīt kva gato yo vo rājā śīghraṁ nivedyatām
7023022a yuddhārthī rāvaṇaḥ prāptas tasya yuddhaṁ pradīyatām
7023022c vada vā na bhayaṁ te ’sti nirjito ’smīti sāñjaliḥ
7023023a etasminn antare kruddhā varuṇasya mahātmanaḥ
7023023c putrāḥ pautrāś ca niṣkrāman gauś ca puṣkara eva ca
7023024a te tu vīryaguṇopetā balaiḥ parivr̥tāḥ svakaiḥ
7023024c yuktvā rathān kāmagamān udyadbhāskaravarcasaḥ
7023025a tato yuddhaṁ samabhavad dāruṇaṁ lomaharṣaṇam
7023025c salilendrasya putrāṇāṁ rāvaṇasya ca rakṣasaḥ
7023026a amātyais tu mahāvīryair daśagrīvasya rakṣasaḥ
7023026c vāruṇaṁ tad balaṁ kr̥tsnaṁ kṣaṇena vinipātitam
7023027a samīkṣya svabalaṁ saṁkhye varuṇasyā sutās tadā
7023027c arditāḥ śarajālena nivr̥ttā raṇakarmaṇaḥ
7023028a mahītalagatās te tu rāvaṇaṁ dr̥śya puṣpake
7023028c ākāśam āśu viviśuḥ syandanaiḥ śīghragāmibhiḥ
7023029a mahad āsīt tatas teṣāṁ tulyaṁ sthānam avāpya tat
7023029c ākāśayuddhaṁ tumulaṁ devadānavayor iva
7023030a tatas te rāvaṇaṁ yuddhe śaraiḥ pāvakasaṁnibhaiḥ
7023030c vimukhīkr̥tya saṁhr̥ṣṭā vinedur vividhān ravān
7023031a tato mahodaraḥ kruddho rājānaṁ dr̥śya dharṣitam
7023031c tyaktvā mr̥tyubhayaṁ vīro yuddhakāṅkṣī vyalokayat
7023032a tena teṣāṁ hayā ye ca kāmagāḥ pavanopamāḥ
7023032c mahodareṇa gadayā hatās te prayayuḥ kṣitim
7023033a teṣāṁ varuṇasūnūnāṁ hatvā yodhān hayāṁś ca tān
7023033c mumocāśu mahānādaṁ virathān prekṣya tān sthitān
7023034a te tu teṣāṁ rathāḥ sāśvāḥ saha sārathibhir varaiḥ
7023034c mahodareṇa nihatāḥ patitāḥ pr̥thivītale
7023035a te tu tyaktvā rathān putrā varuṇasya mahātmanaḥ
7023035c ākāśe viṣṭhitāḥ śūrāḥ svaprabhāvān na vivyathuḥ
7023036a dhanūṁṣi kr̥tvā sajyāni vinirbhidya mahodaram
7023036c rāvaṇaṁ samare kruddhāḥ sahitāḥ samabhidravan
7023037a tataḥ kruddho daśagrīvaḥ kālāgnir iva viṣṭhitaḥ
7023037c śaravarṣaṁ mahāvegaṁ teṣāṁ marmasv apātayat
7023038a musalāni vicitrāṇi tato bhallaśatāni ca
7023038c paṭṭasāṁś caiva śaktīś ca śataghnīs tomarāṁs tathā
7023038e pātayām āsa durdharṣas teṣām upari viṣṭhitaḥ
7023039a atha viddhās tu te vīrā viniṣpetuḥ padātayaḥ
7023040a tato rakṣo mahānādaṁ muktvā hanti sma vāruṇān
7023040c nānāpraharaṇair ghorair dhārāpātair ivāmbudaḥ
7023041a tatas te vimukhāḥ sarve patitā dharaṇītale
7023041c raṇāt svapuruṣaiḥ śīghraṁ gr̥hāṇy eva praveśitāḥ
7023042a tān abravīt tato rakṣo varuṇāya nivedyatām
7023042c rāvaṇaṁ cābravīn mantrī prabhāso nāma vāruṇaḥ
7023043a gataḥ khalu mahātejā brahmalokaṁ jaleśvaraḥ
7023043c gāndharvaṁ varuṇaḥ śrotuṁ yaṁ tvam āhvayase yudhi
7023044a tat kiṁ tava vr̥thā vīra pariśrāmya gate nr̥pe
7023044c ye tu saṁnihitā vīrāḥ kumārās te parājitāḥ
7023045a rākṣasendras tu tac chrutvā nāma viśrāvya cātmanaḥ
7023045c harṣān nādaṁ vimuñcan vai niṣkrānto varuṇālayāt
7023046a āgatas tu pathā yena tenaiva vinivr̥tya saḥ
7023046c laṅkām abhimukho rakṣo nabhastalagato yayau
7024001a nivartamānaḥ saṁhr̥ṣṭo rāvaṇaḥ sa durātmavān
7024001c jahre pathi narendrarṣidevagandharvakanyakāḥ
7024002a darśanīyāṁ hi yāṁ rakṣaḥ kanyāṁ strīṁ vātha paśyati
7024002c hatvā bandhujanaṁ tasyā vimāne saṁnyaveśayat
7024003a tatra pannagayakṣāṇāṁ mānuṣāṇāṁ ca rakṣasām
7024003c daityānāṁ dānavānāṁ ca kanyā jagrāha rāvaṇaḥ
7024004a dīrghakeśyaḥ sucārvaṅgyaḥ pūrṇacandranibhānanāḥ
7024004c śokāyattās taruṇyaś ca samastā stananamritāḥ
7024005a tulyam agnyarciṣāṁ tatra śokāgnibhayasaṁbhavam
7024005c pravepamānā duḥkhārtā mumucur bāṣpajaṁ jalam
7024006a tāsāṁ niśvasamānānāṁ niśvasaiḥ saṁpradīpitam
7024006c agnihotram ivābhāti saṁniruddhāgnipuṣpakam
7024007a kā cid dadhyau suduḥkhārtā hanyād api hi mām ayam
7024007c smr̥tvā mātr̥̄ḥ pitr̥̄n bhrātr̥̄n putrān vai śvaśurān api
7024007e duḥkhaśokasamāviṣṭā vilepuḥ sahitāḥ striyaḥ
7024008a kathaṁ nu khalu me putraḥ kariṣyati mayā vinā
7024008c kathaṁ mātā kathaṁ bhrātā nimagnāḥ śokasāgare
7024009a hā kathaṁ nu kariṣyāmi bhartāraṁ daivataṁ vinā
7024009c mr̥tyo prasīda yāce tvāṁ naya māṁ yamasādanam
7024010a kiṁ nu me duṣkr̥taṁ karma kr̥taṁ dehāntare purā
7024010c tato ’smi dharṣitānena patitā śokasāgare
7024011a na khalv idānīṁ paśyāmi duḥkhasyāntam ihātmanaḥ
7024011c aho dhin mānuṣām̐l lokān nāsti khalv adhamaḥ paraḥ
7024012a yad durbalā balavatā bāndhavā rāvaṇena me
7024012c uditenaiva sūryeṇa tārakā iva nāśitāḥ
7024013a aho subalavad rakṣo vadhopāyeṣu rajyate
7024013c aho durvr̥ttam ātmānaṁ svayam eva na budhyate
7024014a sarvathā sadr̥śas tāvad vikramo ’sya durātmanaḥ
7024014c idaṁ tv asadr̥śaṁ karma paradārābhimarśanam
7024015a yasmād eṣa parakhyāsu strīṣu rajyati durmatiḥ
7024015c tasmād dhi strīkr̥tenaiva vadhaṁ prāpsyati rāvaṇaḥ
7024016a śaptaḥ strībhiḥ sa tu tadā hatatejāḥ suniṣprabha
7024016c pativratābhiḥ sādhvībhiḥ sthitābhiḥ sādhuvartmani
7024017a evaṁ vilapamānāsu rāvaṇo rākṣasādhipaḥ
7024017c praviveśa purīṁ laṅkāṁ pūjyamāno niśācaraiḥ
7024018a tato rākṣasarājasya svasā paramaduḥkhitā
7024018c pādayoḥ patitā tasya vaktum evopacakrame
7024019a tataḥ svasāram utthāpya rāvaṇaḥ parisāntvayan
7024019c abravīt kim idaṁ bhadre vaktum arhasi me drutam
7024020a sā bāṣpapariruddhākṣī rākṣasī vākyam abravīt
7024020c hatāsmi vidhavā rājaṁs tvayā balavatā kr̥tā
7024021a ete vīryāt tvayā rājan daityā vinihatā raṇe
7024021c kālakeyā iti khyātā mahābalaparākramāḥ
7024022a tatra me nihato bhartā garīyāñ jīvitād api
7024022c sa tvayā dayitas tatra bhrātrā śatrusamena vai
7024023a yā tvayāsmi hatā rājan svayam eveha bandhunā
7024023c duḥkhaṁ vaidhavyaśabdaṁ ca dattaṁ bhokṣyāmy ahaṁ tvayā
7024024a nanu nāma tvayā rakṣyo jāmātā samareṣv api
7024024c taṁ nihatya raṇe rājan svayam eva na lajjase
7024025a evam uktas tayā rakṣo bhaginyā krośamānayā
7024025c abravīt sāntvayitvā tāṁ sāmapūrvam idaṁ vacaḥ
7024026a alaṁ vatse viṣādena na bhetavyaṁ ca sarvaśaḥ
7024026c mānadānaviśeṣais tvāṁ toṣayiṣyāmi nityaśaḥ
7024027a yuddhe pramatto vyākṣipto jayakāṅkṣī kṣipañ śarān
7024027c nāvagacchāmi yuddheṣu svān parān vāpy ahaṁ śubhe
7024027e tenāsau nihataḥ saṁkhye mayā bhartā tava svasaḥ
7024028a asmin kāle tu yat prāptaṁ tat kariṣyāmi te hitam
7024028c bhrātur aiśvaryasaṁsthasya kharasya bhava pārśvataḥ
7024029a caturdaśānāṁ bhrātā te sahasrāṇāṁ bhaviṣyati
7024029c prabhuḥ prayāṇe dāne ca rākṣasānāṁ mahaujasām
7024030a tatra mātr̥ṣvasuḥ putro bhrātā tava kharaḥ prabhuḥ
7024030c bhaviṣyati sadā kurvan yad vakṣyasi vacaḥ svayam
7024031a śīghraṁ gacchatv ayaṁ śūro daṇḍakān parirakṣitum
7024031c dūṣaṇo ’sya balādhyakṣo bhaviṣyati mahābalaḥ
7024032a sa hi śapto vanoddeśaḥ kruddhenośanasā purā
7024032c rākṣasānām ayaṁ vāso bhaviṣyati na saṁśayaḥ
7024033a evam uktvā daśagrīvaḥ sainyaṁ tasyādideśa ha
7024033c caturdaśa sahasrāṇi rakṣasāṁ kāmarūpiṇām
7024034a sa taiḥ sarvaiḥ parivr̥to rākṣasair ghoradarśanaiḥ
7024034c kharaḥ saṁprayayau śīghraṁ daṇḍakān akutobhayaḥ
7024035a sa tatra kārayām āsa rājyaṁ nihatakaṇṭakam
7024035c sā ca śūrpaṇakhā prītā nyavasad daṇḍakāvane
7025001a sa tu dattvā daśagrīvo vanaṁ ghoraṁ kharasya tat
7025001c bhaginīṁ ca samāśvāsya hr̥ṣṭaḥ svasthataro ’bhavat
7025002a tato nikumbhilā nāma laṅkāyāḥ kānanaṁ mahat
7025002c mahātmā rākṣasendras tat praviveśa sahānugaḥ
7025003a tatra yūpaśatākīrṇaṁ saumyacaityopaśobhitam
7025003c dadarśa viṣṭhitaṁ yajñaṁ saṁpradīptam iva śriyā
7025004a tataḥ kr̥ṣṇājinadharaṁ kamaṇḍaluśikhādhvajam
7025004c dadarśa svasutaṁ tatra meghanādam ariṁdamam
7025005a rakṣaḥpatiḥ samāsādya samāśliṣya ca bāhubhiḥ
7025005c abravīt kim idaṁ vatsa vartate tad bravīhi me
7025006a uśanā tv abravīt tatra gurur yajñasamr̥ddhaye
7025006c rāvaṇaṁ rākṣasaśreṣṭhaṁ dvijaśreṣṭho mahātapāḥ
7025007a aham ākhyāmi te rājañ śrūyatāṁ sarvam eva ca
7025007c yajñās te sapta putreṇa prāptāḥ subahuvistarāḥ
7025008a agniṣṭomo ’śvamedhaś ca yajño bahusuvarṇakaḥ
7025008c rājasūyas tathā yajño gomedho vaiṣṇavas tathā
7025009a māheśvare pravr̥tte tu yajñe pumbhiḥ sudurlabhe
7025009c varāṁs te labdhavān putraḥ sākṣāt paśupater iha
7025010a kāmagaṁ syandanaṁ divyam antarikṣacaraṁ dhruvam
7025010c māyāṁ ca tāmasīṁ nāma yayā saṁpadyate tamaḥ
7025011a etayā kila saṁgrāme māyayā rākṣaseśvara
7025011c prayuddhasya gatiḥ śakyā na hi jñātuṁ surāsuraiḥ
7025012a akṣayāv iṣudhī bāṇaiś cāpaṁ cāpi sudurjayam
7025012c astraṁ ca balavat saumya śatruvidhvaṁsanaṁ raṇe
7025013a etān sarvān varām̐l labdhvā putras te ’yaṁ daśānana
7025013c adya yajñasamāptau ca tvatpratīkṣaḥ sthito aham
7025014a tato ’bravīd daśagrīvo na śobhanam idaṁ kr̥tam
7025014c pūjitāḥ śatravo yasmād dravyair indrapurogamāḥ
7025015a ehīdānīṁ kr̥taṁ yad dhi tad akartuṁ na śakyate
7025015c āgaccha saumya gacchāmaḥ svam eva bhavanaṁ prati
7025016a tato gatvā daśagrīvaḥ saputraḥ savibhīṣaṇaḥ
7025016c striyo ’vatārayām āsa sarvās tā bāṣpaviklavāḥ
7025017a lakṣiṇyo ratnabūtāś ca devadānavarakṣasām
7025017c nānābhūṣaṇasaṁpannā jvalantyaḥ svena tejasā
7025018a vibhīṣaṇas tu tā nārīr dr̥ṣṭvā śokasamākulāḥ
7025018c tasya tāṁ ca matiṁ jñātvā dharmātmā vākyam abravīt
7025019a īdr̥śais taiḥ samācārair yaśo’rthakulanāśanaiḥ
7025019c dharṣaṇaṁ prāṇināṁ dattvā svamatena viceṣṭase
7025020a jñātīn vai dharṣayitvemās tvayānītā varāṅganāḥ
7025020c tvām atikramya madhunā rājan kumbhīnasī hr̥tā
7025021a rāvaṇas tv abravīd vākyaṁ nāvagacchāmi kiṁ tv idam
7025021c ko vāyaṁ yas tvayākhyāto madhur ity eva nāmataḥ
7025022a vibhīṣaṇas tu saṁkruddho bhrātaraṁ vākyam abravīt
7025022c śrūyatām asya pāpasya karmaṇaḥ phalam āgatam
7025023a mātāmahasya yo ’smākaṁ jyeṣṭho bhrātā sumālinaḥ
7025023c mālyavān iti vikhyāto vr̥ddhaprājño niśācaraḥ
7025024a pitur jyeṣṭho jananyāś ca asmākaṁ tv āryako ’bhavat
7025024c tasya kumbhīnasī nāma duhitur duhitābhavat
7025025a mātr̥ṣvasur athāsmākaṁ sā kanyā cānalodbhavā
7025025c bhavaty asmākam eṣā vai bhrātr̥̄ṇāṁ dharmataḥ svasā
7025026a sā hr̥tā madhunā rājan rākṣasena balīyasā
7025026c yajñapravr̥tte putre te mayi cāntarjaloṣite
7025027a nihatya rākṣasaśreṣṭhān amātyāṁs tava saṁmatān
7025027c dharṣayitvā hr̥tā rājan guptā hy antaḥpure tava
7025028a śrutvā tv etan mahārāja kṣāntam eva hato na saḥ
7025028c yasmād avaśyaṁ dātavyā kanyā bhartre hi dātr̥bhiḥ
7025028e asminn evābhisaṁprāptaṁ loke viditam astu te
7025029a tato ’bravīd daśagrīvaḥ kruddhaḥ saṁraktalocanaḥ
7025029c kalpyatāṁ me rathaḥ śīghraṁ śūrāḥ sajjībhavantu ca
7025030a bhrātā me kumbhakarṇaś ca ye ca mukhyā niśācarāḥ
7025030c vāhanāny adhirohantu nānāpraharaṇāyudhāḥ
7025031a adya taṁ samare hatvā madhuṁ rāvaṇanirbhayam
7025031c indralokaṁ gamiṣyāmi yuddhakāṅkṣī suhr̥dvr̥taḥ
7025032a tato vijitya tridivaṁ vaśe sthāpya puraṁdaram
7025032c nirvr̥to vihariṣyāmi trailokyaiśvaryaśobhitaḥ
7025033a akṣauhiṇīsahasrāṇi catvāry ugrāṇi rakṣasām
7025033c nānāpraharaṇāny āśu niryayur yuddhakāṅkṣiṇām
7025034a indrajit tv agrataḥ sainyaṁ sainikān parigr̥hya ca
7025034c rāvaṇo madhyataḥ śūraḥ kumbhakarṇaś ca pr̥ṣṭhataḥ
7025035a vibhīṣaṇas tu dharmātmā laṅkāyāṁ dharmam ācarat
7025035c te tu sarve mahābhāgā yayur madhupuraṁ prati
7025036a rathair nāgaiḥ kharair uṣṭrair hayair dīptair mahoragaiḥ
7025036c rākṣasāḥ prayayuḥ sarve kr̥tvākāśaṁ nirantaram
7025037a daityāś ca śataśas tatra kr̥tavairāḥ suraiḥ saha
7025037c rāvaṇaṁ prekṣya gacchantam anvagacchanta pr̥ṣṭhataḥ
7025038a sa tu gatvā madhupuraṁ praviśya ca daśānanaḥ
7025038c na dadarśa madhuṁ tatra bhaginīṁ tatra dr̥ṣṭavān
7025039a sā prahvā prāñjalir bhūtvā śirasā pādayor gatā
7025039c tasya rākṣasarājasya trastā kumbhīnasī svasā
7025040a tāṁ samutthāpayām āsa na bhetavyam iti bruvan
7025040c rāvaṇo rākṣasaśreṣṭhaḥ kiṁ cāpi karavāṇi te
7025041a sābravīd yadi me rājan prasannas tvaṁ mahābala
7025041c bhartāraṁ na mamehādya hantum arhasi mānada
7025042a satyavāg bhava rājendra mām avekṣasva yācatīm
7025042c tvayā hy uktaṁ mahābāho na bhetavyam iti svayam
7025043a rāvaṇas tv abravīd dhr̥ṣṭaḥ svasāraṁ tatra saṁsthitām
7025043c kva cāsau tava bhartā vai mama śīghraṁ nivedyatām
7025044a saha tena gamiṣyāmi suralokaṁ jayāya vai
7025044c tava kāruṇyasauhārdān nivr̥tto ’smi madhor vadhāt
7025045a ity uktā sā prasuptaṁ taṁ samutthāpya niśācaram
7025045c abravīt saṁprahr̥ṣṭeva rākṣasī suvipaścitam
7025046a eṣa prāpto daśagrīvo mama bhrātā niśācaraḥ
7025046c suralokajayākāṅkṣī sāhāyye tvāṁ vr̥ṇoti ca
7025047a tad asya tvaṁ sahāyārthaṁ sabandhur gaccha rākṣasa
7025047c snigdhasya bhajamānasya yuktam arthāya kalpitum
7025048a tasyās tad vacanaṁ śrutvā tathety āha madhur vacaḥ
7025048c dadarśa rākṣasaśreṣṭhaṁ yathānyāyam upetya saḥ
7025049a pūjayām āsa dharmeṇa rāvaṇaṁ rākṣasādhipam
7025049c prāptapūjo daśagrīvo madhuveśmani vīryavān
7025049e tatra caikāṁ niśām uṣya gamanāyopacakrame
7025050a tataḥ kailāsam āsādya śailaṁ vaiśravaṇālayam
7025050c rākṣasendro mahendrābhaḥ senām upaniveśayat
7026001a sa tu tatra daśagrīvaḥ saha sainyena vīryavān
7026001c astaṁ prāpte dinakare nivāsaṁ samarocayat
7026002a udite vimale candre tulyaparvatavarcasi
7026002c sa dadarśa guṇāṁs tatra candrapādopaśobhitān
7026003a karṇikāravanair divyaiḥ kadambagahanais tathā
7026003c padminībhiś ca phullābhir mandākinyā jalair api
7026004a ghaṇṭānām iva saṁnādaḥ śuśruve madhurasvanaḥ
7026004c apsarogaṇasaṁghanāṁ gāyatāṁ dhanadālaye
7026005a puṣpavarṣāṇi muñcanto nagāḥ pavanatāḍitāḥ
7026005c śailaṁ taṁ vāsayantīva madhumādhavagandhinaḥ
7026006a madhupuṣparajaḥpr̥ktaṁ gandham ādāya puṣkalam
7026006c pravavau vardhayan kāmaṁ rāvaṇasya sukho ’nilaḥ
7026007a geyāt puṣpasamr̥ddhyā ca śaityād vāyor guṇair gireḥ
7026007c pravr̥ttāyāṁ rajanyāṁ ca candrasyodayanena ca
7026008a rāvaṇaḥ sumahāvīryaḥ kāmabāṇavaśaṁ gataḥ
7026008c viniśvasya viniśvasya śaśinaṁ samavaikṣata
7026009a etasminn antare tatra divyapuṣpavibhūṣitā
7026009c sarvāpsarovarā rambhā pūrṇacandranibhānanā
7026010a kr̥tair viśeṣakair ārdraiḥ ṣaḍartukusumotsavaiḥ
7026010c nīlaṁ satoyameghābhaṁ vastraṁ samavaguṇṭhitā
7026011a yasya vaktraṁ śaśinibhaṁ bhruvau cāpanibhe śubhe
7026011c ūrū karikarākārau karau pallavakomalau
7026011e sainyamadhyena gacchantī rāvaṇenopalakṣitā
7026012a tāṁ samutthāya rakṣendraḥ kāmabāṇabalārditaḥ
7026012c kare gr̥hītvā gacchantīṁ smayamāno ’bhyabhāṣata
7026013a kva gacchasi varārohe kāṁ siddhiṁ bhajase svayam
7026013c kasyābhyudayakālo ’yaṁ yas tvāṁ samupabhokṣyate
7026014a tavānanarasasyādya padmotpalasugandhinaḥ
7026014c sudhāmr̥tarasasyeva ko ’dya tr̥ptiṁ gamiṣyati
7026015a svarṇakumbhanibhau pīnau śubhau bhīru nirantarau
7026015c kasyorasthalasaṁsparśaṁ dāsyatas te kucāv imau
7026016a suvarṇacakrapratimaṁ svarṇadāmacitaṁ pr̥thu
7026016c adhyārokṣyati kas te ’dya svargaṁ jaghanarūpiṇam
7026017a madviśiṣṭaḥ pumān ko ’nyaḥ śakro viṣṇur athāśvinau
7026017c mām atītya hi yasya tvaṁ yāsi bhīru na śobhanam
7026018a viśrama tvaṁ pr̥thuśroṇi śilātalam idaṁ śubham
7026018c trailokye yaḥ prabhuś caiva tulyo mama na vidyate
7026019a tad eṣa prāñjaliḥ prahvo yācate tvāṁ daśānanaḥ
7026019c yaḥ prabhuś cāpi bhartā ca trailokyasya bhajasva mām
7026020a evam uktābravīd rambhā vepamānā kr̥tāñjaliḥ
7026020c prasīda nārhase vaktum īdr̥śaṁ tvaṁ hi me guruḥ
7026021a anyebhyo ’pi tvayā rakṣyā prāpnuyāṁ dharṣaṇaṁ yadi
7026021c dharmataś ca snuṣā te ’haṁ tattvam etad bravīmi te
7026022a abravīt tāṁ daśagrīvaś caraṇādhomukhīṁ sthitām
7026022c sutasya yadi me bhāryā tatas tvaṁ me snuṣā bhaveḥ
7026023a bāḍham ity eva sā rambhā prāha rāvaṇam uttaram
7026023c dharmatas te sutasyāhaṁ bhāryā rākṣasapuṁgava
7026024a putraḥ priyataraḥ prāṇair bhrātur vaiśravaṇasya te
7026024c khyāto yas triṣu lokeṣu nalakūbara ity asau
7026025a dharmato yo bhaved vipraḥ kṣatriyo vīryato bhavet
7026025c krodhād yaś ca bhaved agniḥ kṣāntyā ca vasudhāsamaḥ
7026026a tasyāsmi kr̥tasaṁketā lokapālasutasya vai
7026026c tam uddiśya ca me sarvaṁ vibhūṣaṇam idaṁ kr̥tam
7026027a yasya tasya hi nānyasya bhāvo māṁ prati tiṣṭhati
7026027c tena satyena māṁ rājan moktum arhasy ariṁdama
7026028a sa hi tiṣṭhati dharmātmā sāmprataṁ matsamutsukaḥ
7026028c tan na vighnaṁ sutasyeha kartum arhasi muñca mām
7026029a sadbhir ācaritaṁ mārgaṁ gaccha rākṣasapuṁgava
7026029c mānanīyo mayā hi tvaṁ lālanīyā tathāsmi te
7026030a evaṁ bruvāṇāṁ rambhāṁ tāṁ dharmārthasahitaṁ vacaḥ
7026030c nirbhartsya rākṣaso mohāt pratigr̥hya balād balī
7026030e kāmamohābhisaṁrabdho maithunāyopacakrame
7026031a sā vimuktā tato rambhā bhraṣṭamālyavibhūṣaṇā
7026031c gajendrākrīḍamathitā nadīvākulatāṁ gatā
7026032a sā vepamānā lajjantī bhītā karakr̥tāñjaliḥ
7026032c nalakūbaram āsādya pādayor nipapāta ha
7026033a tadavasthāṁ ca tāṁ dr̥ṣṭvā mahātmā nalakūbaraḥ
7026033c abravīt kim idaṁ bhadre pādayoḥ patitāsi me
7026034a sā tu niśvasamānā ca vepamānātha sāñjaliḥ
7026034c tasmai sarvaṁ yathātathyam ākhyātum upacakrame
7026035a eṣa deva daśagrīvaḥ prāpto gantuṁ triviṣṭapam
7026035c tena sainyasahāyena niśeha pariṇāmyate
7026036a āyāntī tena dr̥ṣṭāsmi tvatsakāśam ariṁdama
7026036c gr̥hītvā tena pr̥ṣṭāsmi kasya tvam iti rakṣasā
7026037a mayā tu sarvaṁ yat satyaṁ tad dhi tasmai niveditam
7026037c kāmamohābhibhūtātmā nāśrauṣīt tad vaco mama
7026038a yācyamāno mayā deva snuṣā te ’ham iti prabho
7026038c tat sarvaṁ pr̥ṣṭhataḥ kr̥tvā balāt tenāsmi dharṣitā
7026039a evaṁ tvam aparādhaṁ me kṣantum arhasi mānada
7026039c na hi tulyaṁ balaṁ saumya striyāś ca puruṣasya ca
7026040a evaṁ śrutvā tu saṁkruddhas tadā vaiśvaraṇātmajaḥ
7026040c dharṣaṇāṁ tāṁ parāṁ śrutvā dhyānaṁ saṁpraviveśa ha
7026041a tasya tat karma vijñāya tadā vaiśravaṇātmajaḥ
7026041c muhūrtād roṣatāmrākṣas toyaṁ jagrāha pāṇinā
7026042a gr̥hītvā salilaṁ divyam upaspr̥śya yathāvidhi
7026042c utsasarja tadā śāpaṁ rākṣasendrāya dāruṇam
7026043a akāmā tena yasmāt tvaṁ balād bhadre pradharṣitā
7026043c tasmāt sa yuvatīm anyāṁ nākāmām upayāsyati
7026044a yadā tv akāmāṁ kāmārto dharṣayiṣyati yoṣitam
7026044c mūrdhā tu saptadhā tasya śakalībhavitā tadā
7026045a tasminn udāhr̥te śāpe jvalitāgnisamaprabhe
7026045c devadundubhayo neduḥ puṣpavr̥ṣṭiś ca khāc cyutā
7026046a prajāpatimukhāś cāpi sarve devāḥ praharṣitāḥ
7026046c jñātvā lokagatiṁ sarvāṁ tasya mr̥tyuṁ ca rakṣasaḥ
7026047a śrutvā tu sa daśagrīvas taṁ śāpaṁ romaharṣaṇam
7026047c nārīṣu maithunaṁ bhāvaṁ nākāmāsv abhyarocayat
7027001a kailāsaṁ laṅghayitvātha daśagrīvaḥ sarākṣasaḥ
7027001c āsasāda mahātejā indralokaṁ niśācaraḥ
7027002a tasya rākṣasasainyasya samantād upayāsyataḥ
7027002c devalokaṁ yayau śabdo bhidyamānārṇavopamaḥ
7027003a śrutvā tu rāvaṇaṁ prāptam indraḥ saṁcalitāsanaḥ
7027003c abravīt tatra tān devān sarvān eva samāgatān
7027004a ādityān savasūn rudrān viśvān sādhyān marudgaṇān
7027004c sajjībhavata yuddhārthaṁ rāvaṇasya durātmanaḥ
7027005a evam uktās tu śakreṇa devāḥ śakrasamā yudhi
7027005c saṁnahyanta mahāsattvā yuddhaśraddhāsamanvitāḥ
7027006a sa tu dīnaḥ paritrasto mahendro rāvaṇaṁ prati
7027006c viṣṇoḥ samīpam āgatya vākyam etad uvāca ha
7027007a viṣṇo kathaṁ kariṣyāmo mahāvīryaparākrama
7027007c asau hi balavān rakṣo yuddhārtham abhivartate
7027008a varapradānād balavān na khalv anyena hetunā
7027008c tac ca satyaṁ hi kartavyaṁ vākyaṁ deva prajāpateḥ
7027009a tad yathā namucir vr̥tro balir narakaśambarau
7027009c tvan mataṁ samavaṣṭabhya yathā dagdhās tathā kuru
7027010a na hy anyo deva devānām āpatsu sumahābala
7027010c gatiḥ parāyaṇaṁ vāsti tvām r̥te puruṣottama
7027011a tvaṁ hi nārāyaṇaḥ śrīmān padmanābhaḥ sanātanaḥ
7027011c tvayāhaṁ sthāpitaś caiva devarājye sanātane
7027012a tad ākhyāhi yathātattvaṁ devadeva mama svayam
7027012c asicakrasahāyas tvaṁ yudhyase saṁyuge ripum
7027013a evam uktaḥ sa śakreṇa devo nārāyaṇaḥ prabhuḥ
7027013c abravīn na paritrāsaḥ kāryas te śrūyatāṁ ca me
7027014a na tāvad eṣa durvr̥ttaḥ śakyo daivatadānavaiḥ
7027014c hantuṁ yudhi samāsādya varadānena durjayaḥ
7027015a sarvathā tu mahat karma kariṣyati balotkaṭaḥ
7027015c rakṣaḥ putrasahāyo ’sau dr̥ṣṭam etan nisargataḥ
7027016a bravīṣi yat tu māṁ śakra saṁyuge yotsyasīti ha
7027016c naivāhaṁ pratiyotsye taṁ rāvaṇaṁ rākṣasādhipam
7027017a anihatya ripuṁ viṣṇur na hi pratinivartate
7027017c durlabhaś caiṣa kāmo ’dya varam āsādya rākṣase
7027018a pratijānāmi devendra tvatsamīpaṁ śatakrato
7027018c rākṣasasyāham evāsya bhavitā mr̥tyukāraṇam
7027019a aham enaṁ vadhiṣyāmi rāvaṇaṁ sasutaṁ yudhi
7027019c devatās toṣayiṣyāmi jñātvā kālam upasthitam
7027020a etasminn antare nādaḥ śuśruve rajanīkṣaye
7027020c tasya rāvaṇasainyasya prayuddhasya samantataḥ
7027021a atha yuddhaṁ samabhavad devarākṣasayos tadā
7027021c ghoraṁ tumulanirhrādaṁ nānāpraharaṇāyudham
7027022a etasminn antare śūrā rākṣasā ghoradarśanāḥ
7027022c yuddhārtham abhyadhāvanta sacivā rāvaṇājñayā
7027023a mārīcaś ca prahastaś ca mahāpārśvamahodarau
7027023c akampano nikumbhaś ca śukaḥ sāraṇa eva ca
7027024a saṁhrādir dhūmaketuś ca mahādaṁṣṭro mahāmukhaḥ
7027024c jambumālī mahāmālī virūpākṣaś ca rākṣasaḥ
7027025a etaiḥ sarvair mahāvīryair vr̥to rākṣasapuṁgavaḥ
7027025c rāvaṇasyāryakaḥ sainyaṁ sumālī praviveśa ha
7027026a sa hi devagaṇān sarvān nānāpraharaṇaiḥ śitaiḥ
7027026c vidhvaṁsayati saṁkruddhaḥ saha taiḥ kṣaṇadācaraiḥ
7027027a etasminn antare śūro vasūnām aṣṭamo vasuḥ
7027027c sāvitra iti vikhyātaḥ praviveśa mahāraṇam
7027028a tato yuddhaṁ samabhavat surāṇāṁ rākṣasaiḥ saha
7027028c kruddhānāṁ rakṣasāṁ kīrtiṁ samareṣv anivartinām
7027029a tatas te rākṣasāḥ śūrā devāṁs tān samare sthitān
7027029c nānāpraharaṇair ghorair jaghnuḥ śatasahasraśaḥ
7027030a surās tu rākṣasān ghorān mahāvīryān svatejasā
7027030c samare vividhaiḥ śastrair anayan yamasādanam
7027031a etasminn antare śūraḥ sumālī nāma rākṣasaḥ
7027031c nānāpraharaṇaiḥ kruddho raṇam evābhyavartata
7027032a devānāṁ tad balaṁ sarvaṁ nānāpraharaṇaiḥ śitaiḥ
7027032c vidhvaṁsayati saṁkruddho vāyur jaladharān iva
7027033a te mahābāṇavarṣaiś ca śūlaiḥ prāsaiś ca dāruṇaiḥ
7027033c pīḍyamānāḥ surāḥ sarve na vyatiṣṭhan samāhitāḥ
7027034a tato vidrāvyamāṇeṣu tridaśeṣu sumālinā
7027034c vasūnām aṣṭamo devaḥ sāvitro vyavatiṣṭhata
7027035a saṁvr̥taḥ svair anīkais tu praharantaṁ niśācaram
7027035c vikrameṇa mahātejā vārayām āsa saṁyuge
7027036a sumattayos tayor āsīd yuddhaṁ loke sudāruṇam
7027036c sumālino vasoś caiva samareṣv anivartinoḥ
7027037a tatas tasya mahābāṇair vasunā sumahātmanā
7027037c mahān sa pannagarathaḥ kṣaṇena vinipātitaḥ
7027038a hatvā tu saṁyuge tasya rathaṁ bāṇaśataiḥ śitaiḥ
7027038c gadāṁ tasya vadhārthāya vasur jagrāha pāṇinā
7027039a tāṁ pradīptāṁ pragr̥hyāśu kāladaṇḍanibhāṁ śubhām
7027039c tasya mūrdhani sāvitraḥ sumāler vinipātayat
7027040a tasya mūrdhani solkābhā patantī ca tadā babhau
7027040c sahasrākṣasamutsr̥ṣṭā girāv iva mahāśaniḥ
7027041a tasya naivāsthi kāyo vā na māṁsaṁ dadr̥śe tadā
7027041c gadayā bhasmasādbhūto raṇe tasmin nipātitaḥ
7027042a taṁ dr̥ṣṭvā nihataṁ saṁkhye rākṣasās te samantataḥ
7027042c dudruvuḥ sahitāḥ sarve krośamānā mahāsvanam
7028001a sumālinaṁ hataṁ dr̥ṣṭvā vasunā bhasmasātkr̥tam
7028001c vidrutaṁ cāpi svaṁ sainyaṁ lakṣayitvārditaṁ śaraiḥ
7028002a tataḥ sa balavān kruddho rāvaṇasya suto yudhi
7028002c nivartya rākṣasān sarvān meghanādo vyatiṣṭhata
7028003a sa rathenāgnivarṇena kāmagena mahārathaḥ
7028003c abhidudrāva senāṁ tāṁ vanāny agnir iva jvalan
7028004a tataḥ praviśatas tasya vividhāyudhadhāriṇaḥ
7028004c vidudruvur diśaḥ sarvā devās tasya ca darśanāt
7028005a na tatrāvasthitaḥ kaś cid raṇe tasya yuyutsataḥ
7028005c sarvān āvidhya vitrastān dr̥ṣṭvā śakro ’bhyabhāṣata
7028006a na bhetavyaṁ na gantavyaṁ nivartadhvaṁ raṇaṁ prati
7028006c eṣa gacchati me putro yuddhārtham aparājitaḥ
7028007a tataḥ śakrasuto devo jayanta iti viśrutaḥ
7028007c rathenādbhutakalpena saṁgrāmam abhivartata
7028008a tatas te tridaśāḥ sarve parivārya śacīsutam
7028008c rāvaṇasya sutaṁ yuddhe samāsādya vyavasthitāḥ
7028009a teṣāṁ yuddhaṁ mahad abhūt sadr̥śaṁ devarakṣasām
7028009c kr̥te mahendraputrasya rākṣasendrasutasya ca
7028010a tato mātaliputre tu gomukhe rākṣasātmajaḥ
7028010c sārathau pātayām āsa śarān kāñcanabhūṣaṇān
7028011a śacīsutas tv api tathā jayantas tasya sārathim
7028011c taṁ caiva rāvaṇiṁ kruddhaḥ pratyavidhyad raṇājire
7028012a tataḥ kruddho mahātejā rakṣo visphāritekṣaṇaḥ
7028012c rāvaṇiḥ śakraputraṁ taṁ śaravarṣair avākirat
7028013a tataḥ pragr̥hya śastrāṇi sāravanti mahānti ca
7028013c śataghnīs tomarān prāsān gadākhaḍgaparaśvadhān
7028013e sumahānty adriśr̥ṅgāṇi pātayām āsa rāvaṇiḥ
7028014a tataḥ pravyathitā lokāḥ saṁjajñe ca tamo mahat
7028014c tasya rāvaṇaputrasya tadā śatrūn abhighnataḥ
7028015a tatas tad daivatabalaṁ samantāt taṁ śacīsutam
7028015c bahuprakāram asvasthaṁ tatra tatra sma dhāvati
7028016a nābhyajānaṁs tadānyonyaṁ śatrūn vā daivatāni vā
7028016c tatra tatra viparyastaṁ samantāt paridhāvitam
7028017a etasminn antare śūraḥ pulomā nāma vīryavān
7028017c daiteyas tena saṁgr̥hya śacīputro ’pavāhitaḥ
7028018a gr̥hītvā taṁ tu naptāraṁ praviṣṭaḥ sa mahodadhim
7028018c mātāmaho ’ryakas tasya paulomī yena sā śacī
7028019a praṇāśaṁ dr̥śya tu surā jayantasyātidāruṇam
7028019c vyathitāś cāprahr̥ṣṭāś ca samantād vipradudruvuḥ
7028020a rāvaṇis tv atha saṁhr̥ṣṭo balaiḥ parivr̥taḥ svakaiḥ
7028020c abhyadhāvata devāṁs tān mumoca ca mahāsvanam
7028021a dr̥ṣṭvā praṇāśaṁ putrasya rāvaṇeś cāpi vikramam
7028021c mātaliṁ prāha devendro rathaḥ samupanīyatām
7028022a sa tu divyo mahābhīmaḥ sajja eva mahārathaḥ
7028022c upasthito mātalinā vāhyamāno manojavaḥ
7028023a tato meghā rathe tasmiṁs taḍidvanto mahāsvanāḥ
7028023c agrato vāyucapalā gacchanto vyanadaṁs tadā
7028024a nānāvādyāni vādyanta stutayaś ca samāhitāḥ
7028024c nanr̥tuś cāpsaraḥsaṁghāḥ prayāte vāsave raṇam
7028025a rudrair vasubhir ādityaiḥ sādhyaiś ca samarudgaṇaiḥ
7028025c vr̥to nānāpraharaṇair niryayau tridaśādhipaḥ
7028026a nirgacchatas tu śakrasya paruṣaṁ pavano vavau
7028026c bhāskaro niṣprabhaś cāsīn maholkāś ca prapedire
7028027a etasminn antare śūro daśagrīvaḥ pratāpavān
7028027c āruroha rathaṁ divyaṁ nirmitaṁ viśvakarmaṇā
7028028a pannagaiḥ sumahākāyair veṣṭitaṁ lomaharṣaṇaiḥ
7028028c yeṣāṁ niśvāsavātena pradīptam iva saṁyugam
7028029a daityair niśācaraiḥ śūrai rathaḥ saṁparivāritaḥ
7028029c samarābhimukho divyo mahendram abhivartata
7028030a putraṁ taṁ vārayitvāsau svayam eva vyavasthitaḥ
7028030c so ’pi yuddhād viniṣkramya rāvaṇiḥ samupāviśat
7028031a tato yuddhaṁ pravr̥ttaṁ tu surāṇāṁ rākṣasaiḥ saha
7028031c śastrābhivarṣaṇaṁ ghoraṁ meghānām iva saṁyuge
7028032a kumbhakarṇas tu duṣṭātmā nānāpraharaṇodyataḥ
7028032c nājñāyata tadā yuddhe saha kenāpy ayudhyata
7028033a dantair bhujābhyāṁ padbhyāṁ ca śaktitomarasāyakaiḥ
7028033c yena kenaiva saṁrabdhas tāḍayām āsa vai surān
7028034a tato rudrair mahābhāgaiḥ sahādityair niśācaraḥ
7028034c prayuddhas taiś ca saṁgrāme kr̥ttaḥ śastrair nirantaram
7028035a tatas tad rākṣasaṁ sainyaṁ tridaśaiḥ samarudgaṇaiḥ
7028035c raṇe vidrāvitaṁ sarvaṁ nānāpraharaṇaiḥ śitaiḥ
7028036a ke cid vinihatāḥ śastrair veṣṭanti sma mahītale
7028036c vāhaneṣv avasaktāś ca sthitā evāpare raṇe
7028037a rathān nāgān kharān uṣṭrān pannagāṁs turagāṁs tathā
7028037c śiṁśumārān varāhāṁś ca piśācavadanāṁs tathā
7028038a tān samāliṅgya bāhubhyāṁ viṣṭabdhāḥ ke cid ucchritāḥ
7028038c devais tu śastrasaṁviddhā mamrire ca niśācarāḥ
7028039a citrakarma ivābhāti sa teṣāṁ raṇasaṁplavaḥ
7028039c nihatānāṁ pramattānāṁ rākṣasānāṁ mahītale
7028040a śoṇitodaka niṣyandākaṅkagr̥dhrasamākulā
7028040c pravr̥ttā saṁyugamukhe śastragrāhavatī nadī
7028041a etasminn antare kruddho daśagrīvaḥ pratāpavān
7028041c nirīkṣya tad balaṁ sarvaṁ daivatair vinipātitam
7028042a sa taṁ prativigāhyāśu pravr̥ddhaṁ sainyasāgaram
7028042c tridaśān samare nighnañ śakram evābhyavartata
7028043a tataḥ śakro mahac cāpaṁ visphārya sumahāsvanam
7028043c yasya visphāraghoṣeṇa svananti sma diśo daśa
7028044a tad vikr̥ṣya mahac cāpam indro rāvaṇamūrdhani
7028044c nipātayām āsa śarān pāvakādityavarcasaḥ
7028045a tathaiva ca mahābāhur daśagrīvo vyavasthitaḥ
7028045c śakraṁ kārmukavibhraṣṭaiḥ śaravarṣair avākirat
7028046a prayudhyator atha tayor bāṇavarṣaiḥ samantataḥ
7028046c nājñāyata tadā kiṁ cit sarvaṁ hi tamasā vr̥tam
7029001a tatas tamasi saṁjāte rākṣasā daivataiḥ saha
7029001c ayudhyanta balonmattāḥ sūdayantaḥ parasparam
7029002a tatas tu devasainyena rākṣasānāṁ mahad balam
7029002c daśāṁśaṁ sthāpitaṁ yuddhe śeṣaṁ nītaṁ yamakṣayam
7029003a tasmiṁs tu tamasā naddhe sarve te devarākṣasāḥ
7029003c anyonyaṁ nābhyajānanta yudhyamānāḥ parasparam
7029004a indraś ca rāvaṇaś caiva rāvaṇiś ca mahābalaḥ
7029004c tasmiṁs tamojālavr̥te moham īyur na te trayaḥ
7029005a sa tu dr̥ṣṭvā balaṁ sarvaṁ nihataṁ rāvaṇo raṇe
7029005c krodham abhyāgamat tīvraṁ mahānādaṁ ca muktavān
7029006a krodhāt sūtaṁ ca durdharṣaḥ syandanastham uvāca ha
7029006c parasainyasya madhyena yāvadantaṁ nayasva mām
7029007a adyaitāṁs tridaśān sarvān vikramaiḥ samare svayam
7029007c nānāśastrair mahāsārair nāśayāmi nabhastalāt
7029008a aham indraṁ vadhiṣyāmi varuṇaṁ dhanadaṁ yamam
7029008c tridaśān vinihatyāśu svayaṁ sthāsyāmy athopari
7029009a viṣādo na ca kartavyaḥ śīghraṁ vāhaya me ratham
7029009c dviḥ khalu tvāṁ bravīmy adya yāvadantaṁ nayasva mām
7029010a ayaṁ sa nandanoddeśo yatra vartāmahe vayam
7029010c naya mām adya tatra tvam udayo yatra parvataḥ
7029011a tasya tad vacanaṁ śrutvā turagān sa manojavān
7029011c ādideśātha śatrūṇāṁ madhyenaiva ca sārathiḥ
7029012a tasya taṁ niścayaṁ jñātvā śakro deveśvaras tadā
7029012c rathasthaḥ samarasthāṁs tān devān vākyam athābravīt
7029013a surāḥ śr̥ṇuta madvākyaṁ yat tāvan mama rocate
7029013c jīvann eva daśagrīvaḥ sādhu rakṣo nigr̥hyatām
7029014a eṣa hy atibalaḥ sainye rathena pavanaujasā
7029014c gamiṣyati pravr̥ddhormiḥ samudra iva parvaṇi
7029015a na hy eṣa hantuṁ śakyo ’dya varadānāt sunirbhayaḥ
7029015c tad grahīṣyāmahe rakṣo yattā bhavata saṁyuge
7029016a yathā baliṁ nigr̥hyaitat trailokyaṁ bhujyate mayā
7029016c evam etasya pāpasya nigraho mama rocate
7029017a tato ’nyaṁ deśam āsthāya śakraḥ saṁtyajya rāvaṇam
7029017c ayudhyata mahātejā rākṣasān nāśayan raṇe
7029018a uttareṇa daśagrīvaḥ praviveśānivartitaḥ
7029018c dakṣiṇena tu pārśvena praviveśa śatakratuḥ
7029019a tataḥ sa yojanaśataṁ praviṣṭo rākṣasādhipaḥ
7029019c devatānāṁ balaṁ kr̥tsnaṁ śaravarṣair avākirat
7029020a tataḥ śakro nirīkṣyātha praviṣṭaṁ taṁ balaṁ svakam
7029020c nyavartayad asaṁbhrāntaḥ samāvr̥tya daśānanam
7029021a etasminn antare nādo mukto dānavarākṣasaiḥ
7029021c hā hatāḥ smeti taṁ dr̥ṣṭvā grastaṁ śakreṇa rāvaṇam
7029022a tato rathaṁ samāruhya rāvaṇiḥ krodhamūrchitaḥ
7029022c tat sainyam atisaṁkruddhaḥ praviveśa sudāruṇam
7029023a sa tāṁ praviśya māyāṁ tu dattāṁ gopatinā purā
7029023c adr̥śyaḥ sarvabhūtānāṁ tat sainyaṁ samavākirat
7029024a tataḥ sa devān saṁtyajya śakram evābhyayād drutam
7029024c mahendraś ca mahātejā na dadarśa sutaṁ ripoḥ
7029025a sa mātaliṁ hayāṁś caiva tāḍayitvā śarottamaiḥ
7029025c mahendraṁ bāṇavarṣeṇa śīghrahasto hy avākirat
7029026a tataḥ śakro rathaṁ tyaktva visr̥jya ca sa mātalim
7029026c airāvataṁ samāruhya mr̥gayām āsa rāvaṇim
7029027a sa tu māyā balād rakṣaḥ saṁgrāme nābhyadr̥śyata
7029027c kiramāṇaḥ śaraughena mahendram amitaujasaṁ
7029028a sa taṁ yadā pariśrāntam indraṁ mene ’tha rāvaṇiḥ
7029028c tadainaṁ māyayā baddhvā svasainyam abhito ’nayat
7029029a taṁ dr̥ṣṭvātha balāt tasmin māyayāpahr̥taṁ raṇe
7029029c mahendram amarāḥ sarve kiṁ nv etad iti cukruśuḥ
7029029e na hi dr̥śyati vidyāvān māyayā yena nīyate
7029030a etasminn antare cāpi sarve suragaṇās tadā
7029030c abhyadravan susaṁkruddhā rāvaṇaṁ śastravr̥ṣṭibhiḥ
7029031a rāvaṇas tu samāsādya vasvādityamarudgaṇān
7029031c na śaśāka raṇe sthātuṁ na yoddhuṁ śastrapīḍitaḥ
7029032a taṁ tu dr̥ṣṭvā pariśrāntaṁ prahārair jarjaracchavim
7029032c rāvaṇiḥ pitaraṁ yuddhe ’darśanastho ’bravīd idam
7029033a āgaccha tāta gacchāvo nivr̥ttaṁ raṇakarma tat
7029033c jitaṁ te viditaṁ bho ’stu svastho bhava gatajvaraḥ
7029034a ayaṁ hi surasainyasya trailokyasya ca yaḥ prabhuḥ
7029034c sa gr̥hīto mayā śakro bhagnamānāḥ surāḥ kr̥tāḥ
7029035a yatheṣṭaṁ bhuṅkṣva trailokyaṁ nigr̥hya ripum ojasā
7029035c vr̥thā te kiṁ śramaṁ kr̥tvā yuddhaṁ hi tava niṣphalam
7029036a sa daivatabalāt tasmān nivr̥tto raṇakarmaṇaḥ
7029036c tac chrutvā rāvaṇer vākyaṁ svasthacetā daśānanaḥ
7029037a atha raṇavigatajvaraḥ prabhur; vijayam avāpya niśācarādhipaḥ
7029037c bhavanam abhi tato jagāma hr̥ṣṭaḥ; svasutam avāpya ca vākyam abravīt
7029038a atibalasadr̥śaiḥ parākramais tair; mama kulamānavivardhanaṁ kr̥tam
7029038c yad amarasamavikrama tvayā; tridaśapatis tridaśāś ca nirjitāḥ
7029039a tvaritam upanayasva vāsavaṁ; nagaram ito vraja sainyasaṁvr̥taḥ
7029039c aham api tava gacchato drutaṁ; saha sacivair anuyāmi pr̥ṣṭhataḥ
7029040a atha sa balavr̥taḥ savāhanas; tridaśapatiṁ parigr̥hya rāvaṇiḥ
7029040c svabhavanam upagamya rākṣaso; muditamanā visasarja rākṣasān
7030001a jite mahendre ’tibale rāvaṇasya sutena vai
7030001c prajāpatiṁ puraskr̥tya gatā laṅkāṁ surās tadā
7030002a taṁ rāvaṇaṁ samāsādya putrabhrātr̥bhir āvr̥tam
7030002c abravīd gagane tiṣṭhan sāntvapūrvaṁ prajāpatiḥ
7030003a vatsa rāvaṇa tuṣṭo ’smi tava putrasya saṁyuge
7030003c aho ’sya vikramaudāryaṁ tava tulyo ’dhiko ’pi vā
7030004a jitaṁ hi bhavatā sarvaṁ trailokyaṁ svena tejasā
7030004c kr̥tā pratijñā saphalā prīto ’smi svasutena vai
7030005a ayaṁ ca putro ’tibalas tava rāvaṇa rāvaṇiḥ
7030005c indrajit tv iti vikhyāto jagaty eṣa bhaviṣyati
7030006a balavāñ śatrunirjetā bhaviṣyaty eṣa rākṣasaḥ
7030006c yam āśritya tvayā rājan sthāpitās tridaśā vaśe
7030007a tan mucyatāṁ mahābāho mahendraḥ pākaśāsanaḥ
7030007c kiṁ cāsya mokṣaṇārthāya prayacchanti divaukasaḥ
7030008a athābravīn mahātejā indrajit samitiṁjayaḥ
7030008c amaratvam ahaṁ deva vr̥ṇomīhāsya mokṣaṇe
7030009a abravīt tu tadā devo rāvaṇiṁ kamalodbhavaḥ
7030009c nāsti sarvāmaratvaṁ hi keṣāṁ cit prāṇināṁ bhuvi
7030010a athābravīt sa tatrastham indrajit padmasaṁbhavam
7030010c śrūyatāṁ yā bhavet siddhiḥ śatakratuvimokṣaṇe
7030011a mameṣṭaṁ nityaśo deva havyaiḥ saṁpūjya pāvakam
7030011c saṁgrāmam avatartuṁ vai śatrunirjayakāṅkṣiṇaḥ
7030012a tasmiṁś ced asamāpte tu japyahome vibhāvasoḥ
7030012c yudhyeyaṁ deva saṁgrāme tadā me syād vināśanam
7030013a sarvo hi tapasā caiva vr̥ṇoty amaratāṁ pumān
7030013c vikrameṇa mayā tv etad amaratvaṁ pravartitam
7030014a evam astv iti taṁ prāha vākyaṁ devaḥ prajāpatiḥ
7030014c muktaś cendrajitā śakro gatāś ca tridivaṁ surāḥ
7030015a etasminn antare śakro dīno bhraṣṭāmbarasrajaḥ
7030015c rāma cintāparītātmā dhyānatatparatāṁ gataḥ
7030016a taṁ tu dr̥ṣṭvā tathābhūtaṁ prāha devaḥ prajāpatiḥ
7030016c śatakrato kim utkaṇṭhāṁ karoṣi smara duṣkr̥tam
7030017a amarendra mayā bahvyaḥ prajāḥ sr̥ṣṭāḥ purā prabho
7030017c ekavarṇāḥ samābhāṣā ekarūpāś ca sarvaśaḥ
7030018a tāsāṁ nāsti viśeṣo hi darśane lakṣaṇe ’pi vā
7030018c tato ’ham ekāgramanās tāḥ prajāḥ paryacintayam
7030019a so ’haṁ tāsāṁ viśeṣārthaṁ striyam ekāṁ vinirmame
7030019c yad yat prajānāṁ pratyaṅgaṁ viśiṣṭaṁ tat tad uddhr̥tam
7030020a tato mayā rūpaguṇair ahalyā strī vinirmitā
7030020c ahalyety eva ca mayā tasyā nāma pravartitam
7030021a nirmitāyāṁ tu devendra tasyāṁ nāryāṁ surarṣabha
7030021c bhaviṣyatīti kasyaiṣā mama cintā tato ’bhavat
7030022a tvaṁ tu śakra tadā nārīṁ jānīṣe manasā prabho
7030022c sthānādhikatayā patnī mamaiṣeti puraṁdara
7030023a sā mayā nyāsabhūtā tu gautamasya mahātmanaḥ
7030023c nyastā bahūni varṣāṇi tena niryātitā ca sā
7030024a tatas tasya parijñāya mayā sthairyaṁ mahāmuneḥ
7030024c jñātvā tapasi siddhiṁ ca patnyarthaṁ sparśitā tadā
7030025a sa tayā saha dharmātmā ramate sma mahāmuniḥ
7030025c āsan nirāśā devās tu gautame dattayā tayā
7030026a tvaṁ kruddhas tv iha kāmātmā gatvā tasyāśramaṁ muneḥ
7030026c dr̥ṣṭavāṁś ca tadā tāṁ strīṁ dīptām agniśikhām iva
7030027a sā tvayā dharṣitā śakra kāmārtena samanyunā
7030027c dr̥ṣṭas tvaṁ ca tadā tena āśrame paramarṣiṇā
7030028a tataḥ kruddhena tenāsi śaptaḥ paramatejasā
7030028c gato ’si yena devendra daśābhāgaviparyayam
7030029a yasmān me dharṣitā patnī tvayā vāsava nirbhayam
7030029c tasmāt tvaṁ samare rājañ śatruhastaṁ gamiṣyasi
7030030a ayaṁ tu bhāvo durbuddhe yas tvayeha pravartitaḥ
7030030c mānuṣeṣv api sarveṣu bhaviṣyati na saṁśayaḥ
7030031a tatrādharmaḥ subalavān samutthāsyati yo mahān
7030031c tatrārdhaṁ tasya yaḥ kartā tvayy ardhaṁ nipatiṣyati
7030032a na ca te sthāvaraṁ sthānaṁ bhaviṣyati puraṁdara
7030032c etenādharmayogena yas tvayeha pravartitaḥ
7030033a yaś ca yaś ca surendraḥ syād dhruvaḥ sa na bhaviṣyati
7030033c eṣa śāpo mayā mukta ity asau tvāṁ tadābravīt
7030034a tāṁ tu bhāryāṁ vinirbhartsya so ’bravīt sumahātapāḥ
7030034c durvinīte vinidhvaṁsa mamāśramasamīpataḥ
7030035a rūpayauvanasaṁpannā yasmāt tvam anavasthitā
7030035c tasmād rūpavatī loke na tvam ekā bhaviṣyasi
7030036a rūpaṁ ca tat prajāḥ sarvā gamiṣyanti sudurlabham
7030036c yat tavedaṁ samāśritya vibhrame ’yam upasthitaḥ
7030037a tadā prabhr̥ti bhūyiṣṭhaṁ prajā rūpasamanvitāḥ
7030037c śāpotsargād dhi tasyedaṁ muneḥ sarvam upāgatam
7030038a tat smara tvaṁ mahābāho duṣkr̥taṁ yat tvayā kr̥tam
7030038c yena tvaṁ grahaṇaṁ śatror gato nānyena vāsava
7030039a śīghraṁ yajasva yajñaṁ tvaṁ vaiṣṇavaṁ susamāhitaḥ
7030039c pāvitas tena yajñena yāsyasi tridivaṁ tataḥ
7030040a putraś ca tava devendra na vinaṣṭo mahāraṇe
7030040c nītaḥ saṁnihitaś caiva aryakeṇa mahodadhau
7030041a etac chrutvā mahendras tu yajñam iṣṭvā ca vaiṣṇavam
7030041c punas tridivam ākrāmad anvaśāsac ca devatāḥ
7030042a etad indrajito rāma balaṁ yat kīrtitaṁ mayā
7030042c nirjitas tena devendraḥ prāṇino ’nye ca kiṁ punaḥ
7031001a tato rāmo mahātejā vismayāt punar eva hi
7031001c uvāca praṇato vākyam agastyam r̥ṣisattamam
7031002a bhagavan kiṁ tadā lokāḥ śūnyā āsan dvijottama
7031002c dharṣaṇāṁ yatra na prāpto rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ
7031003a utāho hīnavīryās te babhuvuḥ pr̥thivīkṣitaḥ
7031003c bahiṣkr̥tā varāstraiś ca bahavo nirjitā nr̥pāḥ
7031004a rāghavasya vacaḥ śrutvā agastyo bhagavān r̥ṣiḥ
7031004c uvāca rāmaṁ prahasan pitāmaha iveśvaram
7031005a sa evaṁ bādhamānas tu pārthivān pārthivarṣabha
7031005c cacāra rāvaṇo rāma pr̥thivyāṁ pr̥thivīpate
7031006a tato māhiṣmatīṁ nāma purīṁ svargapurīprabhām
7031006c saṁprāpto yatra sāmnidhyaṁ paramaṁ vasuretasaḥ
7031007a tulya āsīn nr̥pas tasya pratāpād vasuretasaḥ
7031007c arjuno nāma yasyāgniḥ śarakuṇḍe śayaḥ sadā
7031008a tam eva divasaṁ so ’tha haihayādhipatir balī
7031008c arjuno narmadāṁ rantuṁ gataḥ strībhiḥ saheśvaraḥ
7031009a rāvaṇo rākṣasendras tu tasyāmātyān apr̥cchata
7031009c kvārjuno vo nr̥paḥ so ’dya śīghram ākhyātum arhatha
7031010a rāvaṇo ’ham anuprāpto yuddhepsur nr̥vareṇa tu
7031010c mamāgamanam avyagrair yuṣmābhiḥ saṁnivedyatām
7031011a ity evaṁ rāvaṇenoktās te ’mātyāḥ suvipaścitaḥ
7031011c abruvan rākṣasapatim asāmnidhyaṁ mahīpateḥ
7031012a śrutvā viśravasaḥ putraḥ paurāṇām arjunaṁ gatam
7031012c apasr̥tyāgato vindhyaṁ himavatsaṁnibhaṁ girim
7031013a sa tam abhram ivāviṣṭam udbhrāntam iva medinīm
7031013c apaśyad rāvaṇo vindhyam ālikhantam ivāmbaram
7031014a sahasraśikharopetaṁ siṁhādhyuṣitakandaram
7031014c prapāta patitaiḥ śītaiḥ sāṭṭahāsam ivāmbubhiḥ
7031015a devadānavagandharvaiḥ sāpsarogaṇakiṁnaraiḥ
7031015c sāha strībhiḥ krīḍamānaiḥ svargabhūtaṁ mahocchrayam
7031016a nadībhiḥ syandamānābhir agatipratimaṁ jalam
7031016c sphuṭībhiś calajihvābhir vamantam iva viṣṭhitam
7031017a ulkāvantaṁ darīvantaṁ himavatsaṁnibhaṁ girim
7031017c paśyamānas tato vindhyaṁ rāvaṇo narmadāṁ yayau
7031018a calopalajalāṁ puṇyāṁ paścimodadhigāminīm
7031018c mahiṣaiḥ sr̥maraiḥ siṁhaiḥ śārdūlarkṣagajottamaiḥ
7031018e uṣṇābhitaptais tr̥ṣitaiḥ saṁkṣobhitajalāśayām
7031019a cakravākaiḥ sakāraṇḍaiḥ sahaṁsajalakukkuṭaiḥ
7031019c sārasaiś ca sadāmattaiḥ kokūjadbhiḥ samāvr̥tām
7031020a phulladrumakr̥tottaṁsāṁ cakravākayugastanīm
7031020c vistīrṇapulinaśroṇīṁ haṁsāvalisumekhalām
7031021a puṣpareṇvanuliptāṅgīṁ jalaphenāmalāṁśukām
7031021c jalāvagāhasaṁsparśāṁ phullotpalaśubhekṣaṇām
7031022a puṣpakād avaruhyāśu narmadāṁ saritāṁ varām
7031022c iṣṭām iva varāṁ nārīm avagāhya daśānanaḥ
7031023a sa tasyāḥ puline ramye nānākusumaśobhite
7031023c upopaviṣṭaḥ sacivaiḥ sārdhaṁ rākṣasapuṁgavaḥ
7031023e narmadā darśajaṁ harṣam āptavān rākṣaseśvaraḥ
7031024a tataḥ salīlaṁ prahasān rāvaṇo rākṣasādhipaḥ
7031024c uvāca sacivāṁs tatra mārīcaśukasāraṇān
7031025a eṣa raśmisahasreṇa jagat kr̥tveva kāñcanam
7031025c tīkṣṇatāpakaraḥ sūryo nabhaso madhyam āsthitaḥ
7031025e mām āsīnaṁ viditveha candrāyāti divākaraḥ
7031026a narmadā jalaśītaś ca sugandhiḥ śramanāśanaḥ
7031026c madbhayād anilo hy eṣa vāty asau susamāhitaḥ
7031027a iyaṁ cāpi saricchreṣṭhā narmadā narma vardhinī
7031027c līnamīnavihaṁgormiḥ sabhayevāṅganā sthitā
7031028a tad bhavantaḥ kṣatāḥ śastrair nr̥pair indrasamair yudhi
7031028c candanasya raseneva rudhireṇa samukṣitāḥ
7031029a te yūyam avagāhadhvaṁ narmadāṁ śarmadāṁ nr̥ṇām
7031029c mahāpadmamukhā mattā gaṅgām iva mahāgajāḥ
7031030a asyāṁ snātvā mahānadyāṁ pāpmānaṁ vipramokṣyatha
7031031a aham apy atra puline śaradindusamaprabhe
7031031c puṣpopaharaṁ śanakaiḥ kariṣyāmi umāpateḥ
7031032a rāvaṇenaivam uktās tu mārīcaśukasāraṇāḥ
7031032c samahodaradhūmrākṣā narmadām avagāhire
7031033a rākṣasendragajais tais tu kṣobhyate narmadā nadī
7031033c vāmanāñjanapadmādyair gaṅgā iva mahāgajaiḥ
7031034a tatas te rākṣasāḥ snātvā narmadāyā varāmbhasi
7031034c uttīrya puṣpāṇy ājahrur balyarthaṁ rāvaṇasya tu
7031035a narmadā puline ramye śubhrābhrasadr̥śaprabhe
7031035c rākṣasendrair muhūrtena kr̥taḥ puṣpamayo giriḥ
7031036a puṣpeṣūpahr̥teṣv eva rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ
7031036c avatīrṇo nadīṁ snātuṁ gaṅgām iva mahāgajaḥ
7031037a tatra snātvā ca vidhivaj japtvā japyam anuttamam
7031037c narmadā salilāt tasmād uttatāra sa rāvaṇaḥ
7031038a rāvaṇaṁ prāñjaliṁ yāntam anvayuḥ saptarākṣasāḥ
7031038c yatra yatra sa yāti sma rāvaṇo rākṣasādhipaḥ
7031038e jāmbūnadamayaṁ liṅgaṁ tatra tatra sma nīyate
7031039a vālukavedimadhye tu tal liṅgaṁ sthāpya rāvaṇaḥ
7031039c arcayām āsa gandhaiś ca puṣpaiś cāmr̥tagandhibhiḥ
7031040a tataḥ satām ārtiharaṁ haraṁ paraṁ; varapradaṁ candramayūkhabhūṣaṇam
7031040c samarcayitvā sa niśācaro jagau; prasārya hastān praṇanarta cāyatān
7032001a narmadā puline yatra rākṣasendraḥ sa rāvaṇaḥ
7032001c puṣpopahāraṁ kurute tasmād deśād adūrataḥ
7032002a arjuno jayatāṁ śreṣṭho māhiṣmatyāḥ patiḥ prabhuḥ
7032002c krīḍite saha nārībhir narmadātoyam āśritaḥ
7032003a tāsāṁ madhyagato rāja rarāja sa tato ’rjunaḥ
7032003c kareṇūnāṁ sahasrasya madhyastha iva kuñjaraḥ
7032004a jijñāsuḥ sa tu bāhūnāṁ sahasrasyottamaṁ balam
7032004c rurodha narmadā vegaṁ bāhubhiḥ sa tadārjunaḥ
7032005a kārtavīryabhujāsetuṁ taj jalaṁ prāpya nirmalam
7032005c kūlāpahāraṁ kurvāṇaṁ pratisrotaḥ pradhāvati
7032006a samīnanakramakaraḥ sapuṣpakuśasaṁstaraḥ
7032006c sa narmadāmbhaso vegaḥ prāvr̥ṭkāla ivābabhau
7032007a sa vegaḥ kārtavīryeṇa saṁpreṣiṭa ivāmbhasaḥ
7032007c puṣpopahāraṁ tat sarvaṁ rāvaṇasya jahāra ha
7032008a rāvaṇo ’rdhasamāptaṁ tu utsr̥jya niyamaṁ tadā
7032008c narmadāṁ paśyate kāntāṁ pratikūlāṁ yathā priyām
7032009a paścimena tu taṁ dr̥ṣṭvā sāgarodgārasaṁnibham
7032009c vardhantam ambhaso vegaṁ pūrvām āśāṁ praviśya tu
7032010a tato ’nudbhrāntaśakunāṁ svābhāvye parame sthitām
7032010c nirvikārāṅganābhāsāṁ paśyate rāvaṇo nadīm
7032011a savyetarakarāṅgulyā saśabdaṁ ca daśānanaḥ
7032011c vegaprabhavam anveṣṭuṁ so ’diśac chukasāraṇau
7032012a tau tu rāvaṇasaṁdiṣṭau bhrātarau śukasāraṇau
7032012c vyomāntaracarau vīrau prasthitau paścimonmukhau
7032013a ardhayojanamātraṁ tu gatvā tau tu niśācarau
7032013c paśyetāṁ puruṣaṁ toye krīḍantaṁ sahayoṣitam
7032014a br̥hatsālapratīkaśaṁ toyavyākulamūrdhajam
7032014c madaraktāntanayanaṁ madanākāravarcasaṁ
7032015a nadīṁ bāhusahasreṇa rundhantam arimardanam
7032015c giriṁ pādasahasreṇa rundhantam iva medinīm
7032016a bālānāṁ varanārīṇāṁ sahasreṇābhisaṁvr̥tam
7032016c samadānāṁ kareṇūnāṁ sahasreṇeva kuñjaram
7032017a tam adbhutatamaṁ dr̥ṣṭvā rākṣasau śukasāraṇau
7032017c saṁnivr̥ttāv upāgamya rāvaṇaṁ tam athocatuḥ
7032018a br̥hatsālapratīkāśaḥ ko ’py asau rākṣaseśvara
7032018c narmadāṁ rodhavad ruddhvā krīḍāpayati yoṣitaḥ
7032019a tena bāhusahasreṇa saṁniruddhajalā nadī
7032019c sāgarodgārasaṁkāśān udgārān sr̥jate muhuḥ
7032020a ity evaṁ bhāṣamāṇau tau niśamya śukasāraṇau
7032020c rāvaṇo ’rjuna ity uktvā uttasthau yuddhalālasaḥ
7032021a arjunābhimukhe tasmin prasthite rākṣaseśvare
7032021c sakr̥d eva kr̥to rāvaḥ saraktaḥ preṣito ghanaiḥ
7032022a mahodaramahāpārśvadhūmrākṣaśukasāraṇaiḥ
7032022c saṁvr̥to rākṣasendras tu tatrāgād yatra so ’rjunaḥ
7032023a nātidīrgheṇa kālena sa tato rākṣaso balī
7032023c taṁ narmadā hradaṁ bhīmam ājagāmāñjanaprabhaḥ
7032024a sa tatra strīparivr̥taṁ vāśitābhir iva dvipam
7032024c narendraṁ paśyate rājā rākṣasānāṁ tadārjunam
7032025a sa roṣād raktanayano rākṣasendro baloddhataḥ
7032025c ity evam arjunāmātyān āha gambhīrayā girā
7032026a amātyāḥ kṣipram ākhyāta haihayasya nr̥pasya vai
7032026c yuddhārthaṁ samanuprāpto rāvaṇo nāma nāmataḥ
7032027a rāvaṇasya vacaḥ śrutvā mantriṇo ’thārjunasya te
7032027c uttasthuḥ sāyudhās taṁ ca rāvaṇaṁ vākyam abruvan
7032028a yuddhasya kālo vijñātaḥ sādhu bhoḥ sādhu rāvaṇa
7032028c yaḥ kṣībaṁ strīvr̥taṁ caiva yoddhum icchasi no nr̥pam
7032028e vāśitāmadhyagaṁ mattaṁ śārdūla iva kuñjaram
7032029a kṣamasvādya daśagrīva uṣyatāṁ rajanī tvayā
7032029c yuddhaśraddhā tu yady asti śvas tāta samare ’rjunam
7032030a yadi vāpi tvarā tubhyaṁ yuddhatr̥ṣṇāsamāvr̥tā
7032030c nihatyāsmāṁs tato yuddham arjunenopayāsyasi
7032031a tatas te rāvaṇāmātyair amātyāḥ pārthivasya tu
7032031c sūditāś cāpi te yuddhe bhakṣitāś ca bubhukṣitaiḥ
7032032a tato halahalāśabdo narmadā tira ābabhau
7032032c arjunasyānuyātrāṇāṁ rāvaṇasya ca mantriṇām
7032033a iṣubhis tomaraiḥ śūlair vajrakalpaiḥ sakarṣaṇaiḥ
7032033c sarāvaṇān ardayantaḥ samantāt samabhidrutāḥ
7032034a haihayādhipayodhānāṁ vega āsīt sudāruṇaḥ
7032034c sanakramīnamakarasamudrasyeva nisvanaḥ
7032035a rāvaṇasya tu te ’mātyāḥ prahastaśukasāraṇāḥ
7032035c kārtavīryabalaṁ kruddhā nirdahanty agnitejasaḥ
7032036a arjunāya tu tat karma rāvaṇasya samantriṇaḥ
7032036c krīḍamānāya kathitaṁ puruṣair dvārarakṣibhiḥ
7032037a uktvā na bhetavyam iti strījanaṁ sa tato ’rjunaḥ
7032037c uttatāra jalāt tasmād gaṅgātoyād ivāñjanaḥ
7032038a krodhadūṣitanetras tu sa tato ’rjuna pāvakaḥ
7032038c prajajvāla mahāghoro yugānta iva pāvakaḥ
7032039a sa tūrṇataram ādāya varahemāṅgado gadām
7032039c abhidravati rakṣāṁsi tamāṁsīva divākaraḥ
7032040a bāhuvikṣepakaraṇāṁ samudyamya mahāgadām
7032040c gāruḍaṁ vegam āsthāya āpapātaiva so ’rjunaḥ
7032041a tasya margaṁ samāvr̥tya vindhyo ’rkasyeva parvataḥ
7032041c sthito vindhya ivākampyaḥ prahasto musalāyudhaḥ
7032042a tato ’sya musalaṁ ghoraṁ lohabaddhaṁ madoddhataḥ
7032042c prahastaḥ preṣayan kruddho rarāsa ca yathāmbudaḥ
7032043a tasyāgre musalasyāgnir aśokāpīḍasaṁnibhaḥ
7032043c prahastakaramuktasya babhūva pradahann iva
7032044a ādhāvamānaṁ musalaṁ kārtavīryas tadārjunaḥ
7032044c nipuṇaṁ vañcayām āsa sagado gajavikramaḥ
7032045a tatas tam abhidudrāva prahastaṁ haihayādhipaḥ
7032045c bhrāmayāṇo gadāṁ gurvīṁ pañcabāhuśatocchrayām
7032046a tenāhato ’tivegena prahasto gadayā tadā
7032046c nipapāta sthitaḥ śailo vajrivajrahato yathā
7032047a prahastaṁ patitaṁ dr̥ṣṭvā mārīcaśukasāraṇāḥ
7032047c samahodaradhūmrākṣā apasr̥ptā raṇājirāt
7032048a apakrānteṣv amātyeṣu prahaste ca nipātite
7032048c rāvaṇo ’bhyadravat tūrṇam arjunaṁ nr̥pasattamam
7032049a sahasrabāhos tad yuddhaṁ viṁśadbāhoś ca dāruṇam
7032049c nr̥parākṣasayos tatra ārabdhaṁ lomaharṣaṇam
7032050a sāgarāv iva saṁkṣubdhau calamūlāv ivācalau
7032050c tejoyuktāv ivādityau pradahantāv ivānalau
7032051a baloddhatau yathā nāgau vāśitārthe yathā vr̥ṣau
7032051c meghāv iva vinardantau siṁhāv iva balotkaṭau
7032052a rudrakālāv iva kruddhau tau tathā rākṣasārjunau
7032052c parasparaṁ gadābhyāṁ tau tāḍayām āsatur bhr̥śam
7032053a vajraprahārān acalā yathā ghorān viṣehire
7032053c gadāprahārāṁs tadvat tau sahete nararākṣasau
7032054a yathāśaniravebhyas tu jāyate vai pratiśrutiḥ
7032054c tathā tābhyāṁ gadāpātair diśaḥ sarvāḥ pratiśrutāḥ
7032055a arjunasya gadā sā tu pātyamānāhitorasi
7032055c kāñcanābhaṁ nabhaś cakre vidyutsaudāmanī yathā
7032056a tathaiva rāvaṇenāpi pātyamānā muhur muhuḥ
7032056c arjunorasi nirbhāti gadolkeva mahāgirau
7032057a nārjunaḥ khedam āpnoti na rākṣasagaṇeśvaraḥ
7032057c samam āsīt tayor yuddhaṁ yathā pūrvaṁ balīndrayoḥ
7032058a śr̥ṅgair maharṣabhau yadvad dantāgrair iva kuñjarau
7032058c parasparaṁ vinighnantau nararākṣasasattamau
7032059a tato ’rjunena kruddhena sarvaprāṇena sā gadā
7032059c stanayor antare muktā rāvaṇasya mahāhave
7032060a varadānakr̥tatrāṇe sā gadā rāvaṇorasi
7032060c durbaleva yathā senā dvidhābhūtāpatat kṣitau
7032061a sa tv arjunapramuktena gadāpātena rāvaṇaḥ
7032061c apāsarpad dhanurmātraṁ niṣasāda ca niṣṭanan
7032062a sa vihvalaṁ tad ālakṣya daśagrīvaṁ tato ’rjunaḥ
7032062c sahasā pratijagrāha garutmān iva pannagam
7032063a sa taṁ bāhusahasreṇa balād gr̥hya daśānanam
7032063c babandha balavān rājā baliṁ nārāyaṇo yathā
7032064a badhyamāne daśagrīve siddhacāraṇadevatāḥ
7032064c sādhvīti vādinaḥ puṣpaiḥ kiranty arjunamūrdhani
7032065a vyāghro mr̥gam ivādāya siṁharāḍ iva dantinam
7032065c rarāsa haihayo rājā harṣād ambudavan muhuḥ
7032066a prahastas tu samāśvasto dr̥ṣṭvā baddhaṁ daśānanam
7032066c saha tai rākasaiḥ kruddha abhidudrāva pārthivam
7032067a naktaṁcarāṇāṁ vegas tu teṣām āpatatāṁ babhau
7032067c uddhr̥ta ātapāpāye samudrāṇām ivādbhutaḥ
7032068a muñca muñceti bhāṣantas tiṣṭha tiṣṭheti cāsakr̥t
7032068c musalāni ca śūlāni utsasarjus tadārjune
7032069a aprāptāny eva tāny āśu asaṁbhrāntas tadārjunaḥ
7032069c āyudhāny amarārīṇāṁ jagrāha ripusūdanaḥ
7032070a tatas tair eva rakṣāṁsi durdharaiḥ pravarāyudhaiḥ
7032070c bhittvā vidrāvayām āsa vāyur ambudharān iva
7032071a rākṣasāṁs trāsayitvā tu kārtavīryārjunas tadā
7032071c rāvaṇaṁ gr̥hya nagaraṁ praviveśa suhr̥dvr̥taḥ
7032072a sa kīryamāṇaḥ kusumākṣatotkarair; dvijaiḥ sapauraiḥ puruhūtasaṁnibhaḥ
7032072c tadārjunaḥ saṁpraviveśa tāṁ purīṁ; baliṁ nigr̥hyaiva sahasralocanaḥ
7033001a rāvaṇagrahaṇaṁ tat tu vāyugrahaṇasaṁnibham
7033001c r̥ṣiḥ pulastyaḥ śuśrāva kathitaṁ divi daivataiḥ
7033002a tataḥ putrasutasnehāt kampyamāno mahādhr̥tiḥ
7033002c māhiṣmatīpatiṁ draṣṭum ājagāma mahān r̥ṣiḥ
7033003a sa vāyumārgam āsthāya vāyutulyagatir dvijaḥ
7033003c purīṁ māhiṣmatīṁ prāpto manaḥsaṁtāpavikramaḥ
7033004a so ’marāvatisaṁkāśāṁ hr̥ṣṭapuṣṭajanāvr̥tām
7033004c praviveśa purīṁ brahmā indrasyevāmarāvatīm
7033005a pādacāram ivādityaṁ niṣpatantaṁ sudurdr̥śam
7033005c tatas te pratyabhijñāya arjunāya nyavedayan
7033006a pulastya iti taṁ śrutvā vacanaṁ haihayādhipaḥ
7033006c śirasy añjalim uddhr̥tya pratyudgacchad dvijottamam
7033007a purohito ’sya gr̥hyārghyaṁ madhuparkaṁ tathaiva ca
7033007c purastāt prayayau rājña indrasyeva br̥haspatiḥ
7033008a tatas tam r̥ṣim āyāntam udyantam iva bhāskaram
7033008c arjuno dr̥śya saṁprāptaṁ vavandendra iveśvaram
7033009a sa tasya madhuparkaṁ ca pādyam arghyaṁ ca dāpayan
7033009c pulastyam āha rājendro harṣagadgadayā girā
7033010a adyeyam amarāvatyā tulyā māhiṣmatī kr̥tā
7033010c adyāhaṁ tu dvijendrendra yasmāt paśyāmi durdr̥śam
7033011a adya me kuśalaṁ deva adya me kulam uddhr̥tam
7033011c yat te devagaṇair vandyau vande ’haṁ caraṇāv imau
7033012a idaṁ rājyam ime putrā ime dārā ime vayam
7033012c brahman kiṁ kurma kiṁ kāryam ājñāpayatu no bhavān
7033013a taṁ dharme ’gniṣu bhr̥tyeṣu śivaṁ pr̥ṣṭvātha pārthivam
7033013c pulastyovāca rājānaṁ haihayānāṁ tadārjunam
7033014a rājendrāmalapadmākṣapūrṇacandranibhānana
7033014c atulaṁ te balaṁ yena daśagrīvas tvayā jitaḥ
7033015a bhayād yasyāvatiṣṭhetāṁ niṣpandau sāgarānilau
7033015c so ’yam adya tvayā baddhaḥ pautro me ’tīvadurjayaḥ
7033016a tat putraka yaśaḥ sphītaṁ nāma viśrāvitaṁ tvayā
7033016c madvākyād yācyamāno ’dya muñca vatsa daśānanam
7033017a pulastyājñāṁ sa gr̥hyātha akiṁcanavaco ’rjunaḥ
7033017c mumoca pārthivendrendro rākṣasendraṁ prahr̥ṣṭavat
7033018a sa taṁ pramuktvā tridaśārim arjunaḥ; prapūjya divyābharaṇasragambaraiḥ
7033018c ahiṁsākaṁ sakhyam upetya sāgnikaṁ; praṇamya sa brahmasutaṁ gr̥haṁ yayau
7033019a pulastyenāpi saṁgamya rākṣasendraḥ pratāpavān
7033019c pariṣvaṅgakr̥tātithyo lajjamāno visarjitaḥ
7033020a pitāmahasutaś cāpi pulastyo munisattamaḥ
7033020c mocayitvā daśagrīvaṁ brahmalokaṁ jagāma saḥ
7033021a evaṁ sa rāvaṇaḥ prāptaḥ kārtavīryāt tu dharṣaṇāt
7033021c pulastyavacanāc cāpi punar mokṣam avāptavān
7033022a evaṁ balibhyo balinaḥ santi rāghavanandana
7033022c nāvajñā parataḥ kāryā ya icchec chreya ātmanaḥ
7033023a tataḥ sa rājā piśitāśanānāṁ; sahasrabāhor upalabhya maitrīm
7033023c punar narāṇāṁ kadanaṁ cakāra; cacāra sarvāṁ pr̥thivīṁ ca darpāt
7034001a arjunena vimuktas tu rāvaṇo rākṣasādhipaḥ
7034001c cacāra pr̥thivīṁ sarvām anirviṇṇas tathā kr̥taḥ
7034002a rākṣasaṁ vā manuṣyaṁ vā śr̥ṇute yaṁ balādhikam
7034002c rāvaṇas taṁ samāsādya yuddhe hvayati darpitaḥ
7034003a tataḥ kadā cit kiṣkindhāṁ nagarīṁ vālipālitām
7034003c gatvāhvayati yuddhāya vālinaṁ hemamālinam
7034004a tatas taṁ vānarāmātyas tāras tārāpitā prabhuḥ
7034004c uvāca rāvaṇaṁ vākyaṁ yuddhaprepsum upāgatam
7034005a rākṣasendra gato vālī yas te pratibalo bhavet
7034005c nānyaḥ pramukhataḥ sthātuṁ tava śaktaḥ plavaṁgamaḥ
7034006a caturbhyo ’pi samudrebhyaḥ saṁdhyām anvāsya rāvaṇa
7034006c imaṁ muhūrtam āyāti vālī tiṣṭha muhūrtakam
7034007a etān asthicayān paśya ya ete śaṅkhapāṇḍurāḥ
7034007c yuddhārthinām ime rājan vānarādhipatejasā
7034008a yad vāmr̥tarasaḥ pītas tvayā rāvaṇarākṣasa
7034008c tathā vālinam āsādya tadantaṁ tava jīvitam
7034009a atha vā tvarase martuṁ gaccha dakṣiṇasāgaram
7034009c vālinaṁ drakṣyase tatra bhūmiṣṭham iva bhāskaram
7034010a sa tu tāraṁ vinirbhartsya rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ
7034010c puṣpakaṁ tat samāruhya prayayau dakṣiṇārṇavam
7034011a tatra hemagiriprakhyaṁ taruṇārkanibhānanam
7034011c rāvaṇo vālinaṁ dr̥ṣṭvā saṁdhyopāsanatatparam
7034012a puṣpakād avaruhyātha rāvaṇo ’ñjanasaṁnibhaḥ
7034012c grahītuṁ vālinaṁ tūrṇaṁ niḥśabdapadam ādravat
7034013a yadr̥cchayonmīlayatā vālināpi sa rāvaṇaḥ
7034013c pāpābhiprāyavān dr̥ṣṭaś cakāra na ca saṁbhramam
7034014a śaśam ālakṣya siṁho vā pannagaṁ garuḍo yathā
7034014c na cintayati taṁ vālī rāvaṇaṁ pāpaniścayam
7034015a jighr̥kṣamāṇam adyainaṁ rāvaṇaṁ pāpabuddhinam
7034015c kakṣāvalambinaṁ kr̥tvā gamiṣyāmi mahārṇavān
7034016a drakṣyanty ariṁ mamāṅkasthaṁ sraṁsitorukarāmbaram
7034016c lambamānaṁ daśagrīvaṁ garuḍasyeva pannagam
7034017a ity evaṁ matim āsthāya vālī karṇam upāśritaḥ
7034017c japan vai naigamān mantrāṁs tasthau parvatarāḍ iva
7034018a tāv anyonyaṁ jighr̥kṣantau harirākṣasapārthivau
7034018c prayatnavantau tat karma īhatur baladarpitau
7034019a hastagrāhyaṁ tu taṁ matvā pādaśabdena rāvaṇam
7034019c parāṅmukho ’pi jagrāha vālī sarpam ivāṇḍajaḥ
7034020a grahītukāmaṁ taṁ gr̥hya rakṣasām īśvaraṁ hariḥ
7034020c kham utpapāta vegena kr̥tvā kakṣāvalambinam
7034021a sa taṁ pīḍdayamānas tu vitudantaṁ nakhair muhuḥ
7034021c jahāra rāvaṇaṁ vālī pavanas toyadaṁ yathā
7034022a atha te rākṣasāmātyā hriyamāṇe daśānane
7034022c mumokṣayiṣavo ghorā ravamāṇā hy abhidravan
7034023a anvīyamānas tair vālī bhrājate ’mbaramadhyagaḥ
7034023c anvīyamāno meghaughair ambarastha ivāṁśumān
7034024a te ’śaknuvantaḥ saṁprāptaṁ vālinaṁ rākṣasottamāḥ
7034024c tasya bāhūruvegena pariśrāntaḥ patanti ca
7034025a vālimārgād apākrāman parvatendrā hi gacchataḥ
7034026a apakṣigaṇasaṁpāto vānarendro mahājavaḥ
7034026c kramaśaḥ sāgarān sarvān saṁdhyākālam avandata
7034027a sabhājyamāno bhūtais tu khecaraiḥ khecaro hariḥ
7034027c paścimaṁ sāgaraṁ vālī ājagāma sarāvaṇaḥ
7034028a tatra saṁdhyām upāsitvā snātvā japtvā ca vānaraḥ
7034028c uttaraṁ sāgaraṁ prāyād vahamāno daśānanam
7034029a uttare sāgare saṁdhyām upāsitvā daśānanam
7034029c vahamāno ’gamad vālī pūrvam ambumahānidhim
7034030a tatrāpi saṁdhyām anvāsya vāsaviḥ sa harīśvaraḥ
7034030c kiṣkindhābhimukho gr̥hya rāvaṇaṁ punar āgamat
7034031a caturṣv api samudreṣu saṁdhyām anvāsya vānaraḥ
7034031c rāvaṇodvahanaśrāntaḥ kiṣkindhopavane ’patat
7034032a rāvaṇaṁ tu mumocātha svakakṣāt kapisattamaḥ
7034032c kutas tvam iti covāca prahasan rāvaṇaṁ prati
7034033a vismayaṁ tu mahad gatvā śramalokanirīkṣaṇaḥ
7034033c rākṣaseśo harīśaṁ tam idaṁ vacanam abravīt
7034034a vānarendra mahendrābha rākṣasendro ’smi rāvaṇaḥ
7034034c yuddhepsur ahaṁ saṁprāptaḥ sa cādyāsāditas tvayā
7034035a aho balam aho vīryam aho gambhīratā ca te
7034035c yenāhaṁ paśuvad gr̥hya bhrāmitaś caturo ’rṇavān
7034036a evam aśrāntavad vīra śīghram eva ca vānara
7034036c māṁ caivodvahamānas tu ko ’nyo vīraḥ kramiṣyati
7034037a trayāṇām eva bhūtānāṁ gatir eṣā plavaṁgama
7034037c mano’nilasuparṇānāṁ tava vā nātra saṁśayaḥ
7034038a so ’haṁ dr̥ṣṭabalas tubhyam icchāmi haripuṁgava
7034038c tvayā saha ciraṁ sakhyaṁ susnigdhaṁ pāvakāgrataḥ
7034039a dārāḥ putrāḥ puraṁ rāṣṭraṁ bhogācchādanabhojanam
7034039c sarvam evāvibhaktaṁ nau bhaviṣyati harīśvara
7034040a tataḥ prajvālayitvāgniṁ tāv ubhau harirākṣasau
7034040c bhrātr̥tvam upasaṁpannau pariṣvajya parasparam
7034041a anyonyaṁ lambitakarau tatas tau harirākṣasau
7034041c kiṣkindhāṁ viśatur hr̥ṣṭau siṁhau giriguhām iva
7034042a sa tatra māsam uṣitaḥ sugrīva iva rāvaṇaḥ
7034042c amātyair āgatair nīcas trailokyotsādanārthibhiḥ
7034043a evam etat purāvr̥ttaṁ vālinā rāvaṇaḥ prabho
7034043c dharṣitaś ca kr̥taś cāpi bhrātā pāvakasaṁnidhau
7034044a balam apratimaṁ rāma vālino ’bhavad uttamam
7034044c so ’pi tayā vinirdagdhaḥ śalabho vahninā yathā
7035001a apr̥cchata tato rāmo dakṣiṇāśālayaṁ munim
7035001c prāñjalir vinayopeta idam āha vaco ’rthavat
7035002a atulaṁ balam etābhyāṁ vālino rāvaṇasya ca
7035002c na tv etau hanumadvīryaiḥ samāv iti matir mama
7035003a śauryaṁ dākṣyaṁ balaṁ dhairyaṁ prājñatā nayasādhanam
7035003c vikramaś ca prabhāvaś ca hanūmati kr̥tālayāḥ
7035004a dr̥ṣṭvodadhiṁ viṣīdantīṁ tadaiṣa kapivāhinīm
7035004c samāśvāsya kapīn bhūyo yojanānāṁ śataṁ plutaḥ
7035005a dharṣayitvā purīṁ laṅkāṁ rāvaṇāntaḥpuraṁ tathā
7035005c dr̥ṣṭvā saṁbhāṣitā cāpi sītā viśvāsitā tathā
7035006a senāgragā mantrisutāḥ kiṁkarā rāvaṇātmajaḥ
7035006c ete hanumatā tatra ekena vinipātitāḥ
7035007a bhūyo bandhād vimuktena saṁbhāṣitvā daśānanam
7035007c laṅkā bhasmīkr̥tā tena pāvakeneva medinī
7035008a na kālasya na śakrasya na viṣṇor vittapasya ca
7035008c karmāṇi tāni śrūyante yāni yuddhe hanūmataḥ
7035009a etasya bāhuvīryeṇa laṅkā sītā ca lakṣmaṇaḥ
7035009c prāpto mayā jayaś caiva rājyaṁ mitrāṇi bāndhavāḥ
7035010a hanūmān yadi me na syād vānarādhipateḥ sakhā
7035010c pravr̥ttam api ko vettuṁ jānakyāḥ śaktimān bhavet
7035011a kimarthaṁ vālī caitena sugrīvapriyakāmyayā
7035011c tadā vaire samutpanne na dagdho vīrudho yathā
7035012a na hi veditavān manye hanūmān ātmano balam
7035012c yad dr̥ṣṭavāñ jīviteṣṭaṁ kliśyantaṁ vānarādhipam
7035013a etan me bhagavan sarvaṁ hanūmati mahāmune
7035013c vistareṇa yathātattvaṁ kathayāmarapūjita
7035014a rāghavasya vacaḥ śrutvā hetuyuktam r̥ṣis tataḥ
7035014c hanūmataḥ samakṣaṁ tam idaṁ vacanam abravīt
7035015a satyam etad raghuśreṣṭha yad bravīṣi hanūmataḥ
7035015c na bale vidyate tulyo na gatau na matau paraḥ
7035016a amoghaśāpaiḥ śāpas tu datto ’sya r̥ṣibhiḥ purā
7035016c na veditā balaṁ yena balī sann arimardanaḥ
7035017a bālye ’py etena yat karma kr̥taṁ rāma mahābala
7035017c tan na varṇayituṁ śakyam atibālatayāsya te
7035018a yadi vāsti tv abhiprāyas tac chrotuṁ tava rāghava
7035018c samādhāya matiṁ rāma niśāmaya vadāmy aham
7035019a sūryadattavarasvarṇaḥ sumerur nāma parvataḥ
7035019c yatra rājyaṁ praśāsty asya kesarī nāma vai pitā
7035020a tasya bhāryā babhūveṣṭā hy añjaneti pariśrutā
7035020c janayām āsa tasyāṁ vai vāyur ātmajam uttamam
7035021a śāliśūkasamābhāsaṁ prāsūtemaṁ tadāñjanā
7035021c phalāny āhartukāmā vai niṣkrāntā gahane carā
7035022a eṣa mātur viyogāc ca kṣudhayā ca bhr̥śārditaḥ
7035022c ruroda śiśur atyarthaṁ śiśuḥ śarabharāḍ iva
7035023a tatodyantaṁ vivasvantaṁ japāpuṣpotkaropamam
7035023c dadr̥śe phalalobhāc ca utpapāta raviṁ prati
7035024a bālārkābhimukho bālo bālārka iva mūrtimān
7035024c grahītukāmo bālārkaṁ plavate ’mbaramadhyagaḥ
7035025a etasmin plavamāne tu śiśubhāve hanūmati
7035025c devadānavasiddhānāṁ vismayaḥ sumahān abhūt
7035026a nāpy evaṁ vegavān vāyur garuḍo na manas tathā
7035026c yathāyaṁ vāyuputras tu kramate ’mbaram uttamam
7035027a yadi tāvac chiśor asya īdr̥śau gativikramau
7035027c yauvanaṁ balam āsādya kathaṁ vego bhaviṣyati
7035028a tam anuplavate vāyuḥ plavantaṁ putram ātmanaḥ
7035028c sūryadāhabhayād rakṣaṁs tuṣāracayaśītalaḥ
7035029a bahuyojanasāhasraṁ kramaty eṣa tato ’mbaram
7035029c pitur balāc ca bālyāc ca bhāskarābhyāśam āgataḥ
7035030a śiśur eṣa tv adoṣajña iti matvā divākaraḥ
7035030c kāryaṁ cātra samāyattam ity evaṁ na dadāha saḥ
7035031a yam eva divasaṁ hy eṣa grahītuṁ bhāskaraṁ plutaḥ
7035031c tam eva divasaṁ rāhur jighr̥kṣati divākaram
7035032a anena ca parāmr̥ṣṭo rāma sūryarathopari
7035032c apakrāntas tatas trasto rāhuś candrārkamardanaḥ
7035033a sa indrabhavanaṁ gatvā saroṣaḥ siṁhikāsutaḥ
7035033c abravīd bhrukuṭīṁ kr̥tvā devaṁ devagaṇair vr̥tam
7035034a bubhukṣāpanayaṁ dattvā candrārkau mama vāsava
7035034c kim idaṁ tat tvayā dattam anyasya balavr̥trahan
7035035a adyāhaṁ parvakāle tu jighr̥kṣuḥ sūryam āgataḥ
7035035c athānyo rāhur āsādya jagrāha sahasā ravim
7035036a sa rāhor vacanaṁ śrutvā vāsavaḥ saṁbhramānvitaḥ
7035036c utpapātāsanaṁ hitvā udvahan kāñcanasrajam
7035037a tataḥ kailāsakūṭābhaṁ caturdantaṁ madasravam
7035037c śr̥ṅgārakāriṇaṁ prāṁśuṁ svarṇaghaṇṭāṭṭahāsinam
7035038a indraḥ karīndram āruhya rāhuṁ kr̥tvā puraḥsaram
7035038c prāyād yatrābhavat sūryaḥ sahānena hanūmatā
7035039a athātirabhasenāgād rāhur utsr̥jya vāsavam
7035039c anena ca sa vai dr̥ṣṭa ādhāvañ śailakūṭavat
7035040a tataḥ sūryaṁ samutsr̥jya rāhum evam avekṣya ca
7035040c utpapāta punar vyoma grahītuṁ siṁhikāsutam
7035041a utsr̥jyārkam imaṁ rāma ādhāvantaṁ plavaṁgamam
7035041c dr̥ṣṭvā rāhuḥ parāvr̥tya mukhaśeṣaḥ parāṅmukhaḥ
7035042a indram āśaṁsamānas tu trātāraṁ siṁhikāsutaḥ
7035042c indra indreti saṁtrāsān muhur muhur abhāṣata
7035043a rāhor vikrośamānasya prāg evālakṣitaḥ svaraḥ
7035043c śrutvendrovāca mā bhaiṣīr ayam enaṁ nihanmy aham
7035044a airāvataṁ tato dr̥ṣṭvā mahat tad idam ity api
7035044c phalaṁ taṁ hastirājānam abhidudrāva mārutiḥ
7035045a tadāsya dhāvato rūpam airāvatajighr̥kṣayā
7035045c muhūrtam abhavad ghoram indrāgnyor iva bhāsvaram
7035046a evam ādhāvamānaṁ tu nātikruddhaḥ śacīpatiḥ
7035046c hastāntenātimuktena kuliśenābhyatāḍayat
7035047a tato girau papātaiṣa indravajrābhitāḍitaḥ
7035047c patamānasya caitasya vāmo hanur abhajyata
7035048a tasmiṁs tu patite bāle vajratāḍanavihvale
7035048c cukrodhendrāya pavanaḥ prajānām aśivāya ca
7035049a viṇmūtrāśayam āvr̥tya prajāsv antargataḥ prabhuḥ
7035049c rurodha sarvabhūtāni yathā varṣāṇi vāsavaḥ
7035050a vāyuprakopād bhūtāni nirucchvāsāni sarvataḥ
7035050c saṁdhibhir bhajyamānāni kāṣṭhabhūtāni jajñire
7035051a niḥsvadhaṁ nirvaṣaṭkāraṁ niṣkriyaṁ dharmavarjitam
7035051c vāyuprakopāt trailokyaṁ nirayastham ivābabhau
7035052a tataḥ prajāḥ sagandharvāḥ sadevāsuramānuṣāḥ
7035052c prajāpatiṁ samādhāvann asukhārtāḥ sukhaiṣiṇaḥ
7035053a ūcuḥ prāñjalayo devā darodaranibhodarāḥ
7035053c tvayā sma bhagavan sr̥ṣṭāḥ prajānātha caturvidhāḥ
7035054a tvayā datto ’yam asmākam āyuṣaḥ pavanaḥ patiḥ
7035054c so ’smān prāṇeśvaro bhūtvā kasmād eṣo ’dya sattama
7035055a rurodha duḥkhaṁ janayann antaḥpura iva striyaḥ
7035055c tasmāt tvāṁ śaraṇaṁ prāptā vāyunopahatā vibho
7035056a vāyusaṁrodhajaṁ duḥkham idaṁ no nuda śatruhan
7035057a etat prajānāṁ śrutvā tu prajānāthaḥ prajāpatiḥ
7035057c kāraṇād iti tān uktvā prajāḥ punar abhāṣata
7035058a yasmin vaḥ kāraṇe vāyuś cukrodha ca rurodha ca
7035058c prajāḥ śr̥ṇudhvaṁ tat sarvaṁ śrotavyaṁ cātmanaḥ kṣamam
7035059a putras tasyāmareśena indreṇādya nipātitaḥ
7035059c rāhor vacanam ājñāya rājñā vaḥ kopito ’nilaḥ
7035060a aśarīraḥ śarīreṣu vāyuś carati pālayan
7035060c śarīraṁ hi vinā vāyuṁ samatāṁ yāti reṇubhiḥ
7035061a vāyuḥ prāṇāḥ sukhaṁ vāyur vāyuḥ sarvam idaṁ jagat
7035061c vāyunā saṁparityaktaṁ na sukhaṁ vindate jagat
7035062a adyaiva ca parityaktaṁ vāyunā jagad āyuṣā
7035062c adyaiveme nirucchvāsāḥ kāṣṭhakuḍyopamāḥ sthitāḥ
7035063a tad yāmas tatra yatrāste māruto rukprado hi vaḥ
7035063c mā vināśaṁ gamiṣyāma aprasādyāditeḥ sutam
7035064a tataḥ prajābhiḥ sahitaḥ prajāpatiḥ; sadevagandharvabhujaṁgaguhyakaḥ
7035064c jagāma tatrāsyati yatra mārutaḥ; sutaṁ surendrābhihataṁ pragr̥hya saḥ
7035065a tato ’rkavaiśvānarakāñcanaprabhaṁ; sutaṁ tadotsaṅgagataṁ sadāgateḥ
7035065c caturmukho vīkṣya kr̥pām athākarot; sadevasiddharṣibhujaṁgarākṣasaḥ
7036001a tataḥ pitāmahaṁ dr̥ṣṭvā vāyuḥ putravadhārditaḥ
7036001c śiśukaṁ taṁ samādāya uttasthau dhātur agrataḥ
7036002a calatkuṇḍalamaulisraktapanīyavibhūṣaṇaḥ
7036002c pādayor nyapatad vāyus tisro ’vasthāya vedhase
7036003a taṁ tu vedavidādyas tu lambābharaṇaśobhinā
7036003c vāyum utthāpya hastena śiśuṁ taṁ parimr̥ṣṭavān
7036004a spr̥ṣṭamātras tataḥ so ’tha salīlaṁ padmajanmanā
7036004c jalasiktaṁ yathā sasyaṁ punar jīvitam āptavān
7036005a prāṇavantam imaṁ dr̥ṣṭvā prāṇo gandhavaho mudā
7036005c cacāra sarvabhūteṣu saṁniruddhaṁ yathāpurā
7036006a marudrogavinirmuktāḥ prajā vai muditābhavan
7036006c śītavātavinirmuktāḥ padminya iva sāmbujāḥ
7036007a tatas triyugmas trikakut tridhāmā tridaśārcitaḥ
7036007c uvāca devatā brahmā mārutapriyakāmyayā
7036008a bho mahendrāgnivaruṇadhaneśvaramaheśvarāḥ
7036008c jānatām api tat sarvaṁ hitaṁ vakṣyāmi śrūyatām
7036009a anena śiśunā kāryaṁ kartavyaṁ vo bhaviṣyati
7036009c dadatāsya varān sarve mārutasyāsya tuṣṭidān
7036010a tataḥ sahasranayanaḥ prītiraktaḥ śubhānanaḥ
7036010c kuśe śayamayīṁ mālāṁ samutkṣipyedam abravīt
7036011a matkarotsr̥ṣṭavajreṇa hanur asya yathā kṣataḥ
7036011c nāmnaiṣa kapiśārdūlo bhavitā hanumān iti
7036012a aham evāsya dāsyāmi paramaṁ varam uttamam
7036012c ataḥ prabhr̥ti vajrasya mamāvadhyo bhaviṣyati
7036013a mārtāṇḍas tv abravīt tatra bhagavāṁs timirāpahaḥ
7036013c tejaso ’sya madīyasya dadāmi śatikāṁ kalām
7036014a yadā tu śāstrāṇy adhyetuṁ śaktir asya bhaviṣyati
7036014c tadāsya śāstraṁ dāsyāmi yena vāgmī bhaviṣyati
7036015a varuṇaś ca varaṁ prādān nāsya mr̥tyur bhaviṣyati
7036015c varṣāyutaśatenāpi matpāśād udakād api
7036016a yamo ’pi daṇḍāvadhyatvam arogatvaṁ ca nityaśaḥ
7036016c diśate ’sya varaṁ tuṣṭa aviṣādaṁ ca saṁyuge
7036017a gadeyaṁ māmikā nainaṁ saṁyugeṣu vadhiṣyati
7036017c ity evaṁ varadaḥ prāha tadā hy ekākṣipiṅgalaḥ
7036018a matto madāyudhānāṁ ca na vadhyo ’yaṁ bhaviṣyati
7036018c ity evaṁ śaṁkareṇāpi datto ’sya paramo varaḥ
7036019a sarveṣāṁ brahmadaṇḍānām avadhyo ’yaṁ bhaviṣyati
7036019c dīrghāyuś ca mahātmā ca iti brahmābravīd vacaḥ
7036020a viśvakarmā tu dr̥ṣṭvainaṁ bālasūryopamaṁ śiśum
7036020c śilpināṁ pravaraḥ prāha varam asya mahāmatiḥ
7036021a vinirmitāni devānām āyudhānīha yāni tu
7036021c teṣāṁ saṁgrāmakāle tu avadhyo ’yaṁ bhaviṣyati
7036022a tataḥ surāṇāṁ tu varair dr̥ṣṭvā hy enam alaṁkr̥tam
7036022c caturmukhas tuṣṭamukho vāyum āha jagadguruḥ
7036023a amitrāṇāṁ bhayakaro mitrāṇām abhayaṁkaraḥ
7036023c ajeyo bhavitā te ’tra putro mārutamārutiḥ
7036024a rāvaṇotsādanārthāni rāmaprītikarāṇi ca
7036024c romaharṣakarāṇy eṣa kartā karmāṇi saṁyuge
7036025a evam uktvā tam āmantrya mārutaṁ te ’maraiḥ saha
7036025c yathāgataṁ yayuḥ sarve pitāmahapurogamāḥ
7036026a so ’pi gandhavahaḥ putraṁ pragr̥hya gr̥ham ānayat
7036026c añjanāyāstam ākhyāya varaṁ dattaṁ viniḥsr̥taḥ
7036027a prāpya rāma varān eṣa varadānabalānvitaḥ
7036027c balenātmani saṁsthena so ’pūryata yathārṇavaḥ
7036028a balenāpūryamāṇo hi eṣa vānarapuṁgavaḥ
7036028c āśrameṣu maharṣīṇām aparādhyati nirbhayaḥ
7036029a srugbhāṇḍān agnihotraṁ ca valkalānāṁ ca saṁcayān
7036029c bhagnavicchinnavidhvastān suśāntānāṁ karoty ayam
7036030a sarveṣāṁ brahmadaṇḍānām avadhyaṁ brahmaṇā kr̥tam
7036030c jānanta r̥ṣayas taṁ vai kṣamante tasya nityaśaḥ
7036031a yadā keṣariṇā tv eṣa vāyunā sāñjanena ca
7036031c pratiṣiddho ’pi maryādāṁ laṅghayaty eva vānaraḥ
7036032a tato maharṣayaḥ kruddhā bhr̥gvaṅgirasavaṁśajāḥ
7036032c śepur enaṁ raghuśreṣṭha nātikruddhātimanyavaḥ
7036033a bādhase yat samāśritya balam asmān plavaṁgama
7036033c tad dīrghakālaṁ vettāsi nāsmākaṁ śāpamohitaḥ
7036034a tatas tu hr̥tatejaujā maharṣivacanaujasā
7036034c eṣo śramāṇi nātyeti mr̥dubhāvagataś caran
7036035a atha r̥kṣarajā nāma vālisugrīvayoḥ pitā
7036035c sarvavānararājāsīt tejasā iva bhāskaraḥ
7036036a sa tu rājyaṁ ciraṁ kr̥tvā vānarāṇāṁ harīśvaraḥ
7036036c tatas tvarkṣarajā nāma kāladharmeṇa saṁgataḥ
7036037a tasminn astamite vālī mantribhir mantrakovidaiḥ
7036037c pitrye pade kr̥to rājā sugrīvo vālinaḥ pade
7036038a sugrīveṇa samaṁ tv asya advaidhaṁ chidravarjitam
7036038c ahāryaṁ sakhyam abhavad anilasya yathāgninā
7036039a eṣa śāpavaśād eva na vedabalam ātmanaḥ
7036039c vālisugrīvayor vairaṁ yadā rāma samutthitam
7036040a na hy eṣa rāma sugrīvo bhrāmyamāṇo ’pi vālinā
7036040c vedayāno na ca hy eṣa balam ātmani mārutiḥ
7036041a parākramotsāhamatipratāpaiḥ; sauśīlyamādhuryanayānayaiś ca
7036041c gāmbhīryacāturyasuvīryadhairyair; hanūmataḥ ko ’py adhiko ’sti loke
7036042a asau purā vyākaraṇaṁ grahīṣyan; sūryonmukhaḥ pr̥ṣṭhagamaḥ kapīndraḥ
7036042c udyadgirer astagiriṁ jagāma; granthaṁ mahad dhārayad aprameyaḥ
7036043a pravīvivikṣor iva sāgarasya; lokān didhakṣor iva pāvakasya
7036043c lokakṣayeṣv eva yathāntakasya; hanūmataḥ sthāsyati kaḥ purastāt
7036044a eṣo ’pi cānye ca mahākapīndrāḥ; sugrīvamaindadvividāḥ sanīlāḥ
7036044c satāratāreyanalāḥ sarambhās; tvatkāraṇād rāma surair hi sr̥ṣṭāḥ
7036045a tad etat kathitaṁ sarvaṁ yan māṁ tvaṁ paripr̥cchasi
7036045c hanūmato bālabhāve karmaitat kathitaṁ mayā
7036046a dr̥ṣṭaḥ saṁbhāṣitaś cāsi rāma gacchamahe vayam
7036046c evam uktvā gatāḥ sarve r̥ṣayas te yathāgatam
7037001a vimr̥śya ca tato rāmo vayasyam akutobhayam
7037001c pratardanaṁ kāśipatiṁ pariṣvajyedam abravīt
7037002a darśitā bhavatā prītir darśitaṁ sauhr̥daṁ param
7037002c udyogaś ca kr̥to rājan bharatena tvayā saha
7037003a tad bhavān adya kāśeyīṁ purīṁ vārāṇasīṁ vraja
7037003c ramaṇīyāṁ tvayā guptāṁ suprākārāṁ sutoraṇām
7037004a etāvad uktvā utthāya kākutsthaḥ paramāsanāt
7037004c paryaṣvajata dharmātmā nirantaram urogatam
7037005a visr̥jya taṁ vayasyaṁ sa svāgatān pr̥thivīpatīn
7037005c prahasan rāghavo vākyam uvāca madhurākṣaram
7037006a bhavatāṁ prītir avyagrā tejasā parirakṣitā
7037006c dharmaś ca niyato nityaṁ satyaṁ ca bhavatāṁ sadā
7037007a yuṣmākaṁ ca prabhāvena tejasā ca mahātmanām
7037007c hato durātmā durbuddhī rāvaṇo rākṣasādhipaḥ
7037008a hetumātram ahaṁ tatra bhavatāṁ tejasā hataḥ
7037008c rāvaṇaḥ sagaṇo yuddhe saputraḥ sahabāndhavaḥ
7037009a bhavantaś ca samānītā bharatena mahātmanā
7037009c śrutvā janakarājasya kānane tanayāṁ hr̥tām
7037010a udyuktānāṁ ca sarveṣāṁ pārthivānāṁ mahātmanām
7037010c kālo hy atītaḥ sumahān gamane rocatāṁ matiḥ
7037011a pratyūcus taṁ ca rājāno harṣeṇa mahatānvitāḥ
7037011c diṣṭyā tvaṁ vijayī rāma rājyaṁ cāpi pratiṣṭhitam
7037012a diṣṭyā pratyāhr̥tā sītā diṣṭyā śatruḥ parājitaḥ
7037012c eṣa naḥ paramaḥ kāma eṣā naḥ kīrtir uttamā
7037013a yat tvāṁ vijayinaṁ rāma paśyāmo hataśātravam
7037013c upapannaṁ ca kākutstha yat tvam asmān praśaṁsasi
7037014a praśaṁsārhā hi jānanti praśaṁsāṁ vaktum īdr̥śīm
7037014c āpr̥cchāmo gamiṣyāmo hr̥distho naḥ sadā bhavān
7037015a bhavec ca te mahārāja prītir asmāsu nityadā
7038001a te prayātā mahātmānaḥ pārthivāḥ sarvato diśam
7038001c kampayanto mahīṁ vīrāḥ svapurāṇi prahr̥ṣṭavat
7038002a akṣauhiṇīsahasrais te samavetās tv anekaśaḥ
7038002c hr̥ṣṭāḥ pratigatāḥ sarve rāghavārthe samāgatāḥ
7038003a ūcuś caiva mahīpālā baladarpasamanvitāḥ
7038003c na nāma rāvaṇaṁ yuddhe paśyāmaḥ purataḥ sthitam
7038004a bharatena vayaṁ paścāt samānītā nirarthakam
7038004c hatā hi rākṣasās tatra pārthivaiḥ syur na saṁśayaḥ
7038005a rāmasya bāhuvīryeṇa pālitā lakṣmaṇasya ca
7038005c sukhaṁ pāre samudrasya yudhyema vigatajvarāḥ
7038006a etāś cānyāś ca rājānaḥ kathās tatra sahasraśaḥ
7038006c kathayantaḥ svarāṣṭrāṇi viviśus te mahārathāḥ
7038007a yathāpurāṇi te gatvā ratnāni vividhāni ca
7038007c rāmāya priyakāmārtham upahārān nr̥pā daduḥ
7038008a aśvān ratnāni vastrāṇi hastinaś ca madotkaṭān
7038008c candanāni ca divyāni divyāny ābharaṇāni ca
7038009a bharato lakṣmaṇaś caiva śatrughnaś ca mahārathaḥ
7038009c ādāya tāni ratnāni ayodhyām agaman punaḥ
7038010a āgatāś ca purīṁ ramyām ayodhyāṁ puruṣarṣabhāḥ
7038010c daduḥ sarvāṇi ratnāni rāghavāya mahātmane
7038011a pratigr̥hya ca tat sarvaṁ prītiyuktaḥ sa rāghavaḥ
7038011c sarvāṇi tāni pradadau sugrīvāya mahātmane
7038012a vibhīṣaṇāya ca dadau ye cānye r̥kṣavānarāḥ
7038012c hanūmatpramukhā vīrā rākṣasāś ca mahābalāḥ
7038013a te sarve hr̥ṣṭamanaso rāmadattāni tāny atha
7038013c śirobhir dhārayām āsur bāhubhiś ca mahābalāḥ
7038014a papuś caiva sugandhīni madhūni vividhāni ca
7038014c māṁsāni ca sumr̥ṣṭāni phalāny āsvādayanti ca
7038015a evaṁ teṣāṁ nivasatāṁ māsaḥ sāgro gatas tadā
7038015c muhūrtam iva tat sarvaṁ rāmabhaktyā samarthayan
7038016a reme rāmaḥ sa taiḥ sārdhaṁ vānaraiḥ kāmarūpibhiḥ
7038016c rājabhiś ca mahāvīryai rākṣasaiś ca mahābalaiḥ
7038017a evaṁ teṣāṁ yayau māso dvitīyaḥ śaiśiraḥ sukham
7038017c vānarāṇāṁ prahr̥ṣṭānāṁ rākṣasānāṁ ca sarvaśaḥ
7039001a tathā sma teṣāṁ vasatām r̥kṣavānararakṣasām
7039001c rāghavas tu mahātejāḥ sugrīvam idam abravīt
7039002a gamyatāṁ saumya kiṣkindhāṁ durādharṣāṁ surāsuraiḥ
7039002c pālayasva sahāmātyai rājyaṁ nihatakaṇṭakam
7039003a aṅgadaṁ ca mahābāho prītyā paramayānvitaḥ
7039003c paśya tvaṁ hanumantaṁ ca nalaṁ ca sumahābalam
7039004a suṣeṇaṁ śvaśuraṁ śūraṁ tāraṁ ca balināṁ varam
7039004c kumudaṁ caiva durdharṣaṁ nīlaṁ ca sumahābalam
7039005a vīraṁ śatabaliṁ caiva maindaṁ dvividam eva ca
7039005c gajaṁ gavākṣaṁ gavayaṁ śarabhaṁ ca mahābalam
7039006a r̥kṣarājaṁ ca durdharṣaṁ jāmbavantaṁ mahābalam
7039006c paśya prītisamāyukto gandhamādanam eva ca
7039007a ye cānye sumahātmāno madarthe tyaktajīvitāḥ
7039007c paśya tvaṁ prītisaṁyukto mā caiṣāṁ vipriyaṁ kr̥thāḥ
7039008a evam uktvā ca sugrīvaṁ praśasya ca punaḥ punaḥ
7039008c vibhīṣaṇam athovāca rāmo madhurayā girā
7039009a laṅkāṁ praśādhi dharmeṇa saṁmato hy asi pārthiva
7039009c purasya rākṣasānāṁ ca bhrātur vaiśvaraṇasya ca
7039010a mā ca buddhim adharme tvaṁ kuryā rājan kathaṁ cana
7039010c buddhimanto hi rājāno dhruvam aśnanti medinīm
7039011a ahaṁ ca nityaśo rājan sugrīvasahitas tvayā
7039011c smartavyaḥ parayā prītyā gaccha tvaṁ vigatajvaraḥ
7039012a rāmasya bhāṣitaṁ śrutvā r̥kṣavānararākṣasāḥ
7039012c sādhu sādhv iti kākutsthaṁ praśaśaṁsuḥ punaḥ punaḥ
7039013a tava buddhir mahābāho vīryam adbhutam eva ca
7039013c mādhuryaṁ paramaṁ rāma svayambhor iva nityadā
7039014a teṣām evaṁ bruvāṇānāṁ vānarāṇāṁ ca rakṣasām
7039014c hanūmān praṇato bhūtvā rāghavaṁ vākyam abravīt
7039015a sneho me paramo rājaṁs tvayi nityaṁ pratiṣṭhitaḥ
7039015c bhaktiś ca niyatā vīra bhāvo nānyatra gacchati
7039016a yāvad rāmakathāṁ vīra śroṣye ’haṁ pr̥thivītale
7039016c tāvac charīre vatsyantu mama prāṇā na saṁśayaḥ
7039017a evaṁ bruvāṇaṁ rājendro hanūmantam athāsanāt
7039017c utthāya ca pariṣvajya vākyam etad uvāca ha
7039018a evam etat kapiśreṣṭha bhavitā nātra saṁśayaḥ
7039018c lokā hi yāvat sthāsyanti tāvat sthāsyati me kathā
7039019a cariṣyati kathā yāval lokān eṣā hi māmikā
7039019c tāvac charīre vatsyanti prāṇās tava na saṁśayaḥ
7039020a tato ’sya hāraṁ candrābhaṁ mucya kaṇṭhāt sa rāghavaḥ
7039020c vaidūryataralaṁ snehād ābabandhe hanūmati
7039021a tenorasi nibaddhena hāreṇa sa mahākapiḥ
7039021c rarāja hemaśailendraś candreṇākrāntamastakaḥ
7039022a śrutvā tu rāghavasyaitad utthāyotthāya vānarāḥ
7039022c praṇamya śirasā pādau prajagmus te mahābalāḥ
7039023a sugrīvaś caiva rāmeṇa pariṣvakto mahābhujaḥ
7039023c vibhīṣaṇaś ca dharmātmā nirantaram urogataḥ
7039024a sarve ca te bāṣpagalāḥ sāśrunetrā vicetasaḥ
7039024c saṁmūḍhā iva duḥkhena tyajante rāghavaṁ tadā
7040001a visr̥jya ca mahābāhur r̥kṣavānararākṣasān
7040001c bhrātr̥bhiḥ sahito rāmaḥ pramumoda sukhī sukham
7040002a athāparāhṇasamaye bhrātr̥bhiḥ saha rāghavaḥ
7040002c śuśrāva madhurāṁ vāṇīm antarikṣāt prabhāṣitām
7040003a saumya rāma nirīkṣasva saumyena vadanena mām
7040003c kailāsaśikharāt prāptaṁ viddhi māṁ puṣkaraṁ prabho
7040004a tava śāsanam ājñāya gato ’smi dhanadaṁ prati
7040004c upasthātuṁ naraśreṣṭha sa ca māṁ pratyabhāṣata
7040005a nirjitas tvaṁ narendreṇa rāghaveṇa mahātmanā
7040005c nihatya yudhi durdharṣaṁ rāvaṇaṁ rākṣasādhipam
7040006a mamāpi paramā prītir hate tasmin durātmani
7040006c rāvaṇe sagaṇe saumya saputrāmātyabāndhave
7040007a sa tvaṁ rāmeṇa laṅkāyāṁ nirjitaḥ paramātmanā
7040007c vaha saumya tam eva tvam aham ājñāpayāmi te
7040008a eṣa me paramaḥ kāmo yat tvaṁ rāghavanandanam
7040008c vaher lokasya saṁyānaṁ gacchasva vigatajvaraḥ
7040009a tacchāsanam ahaṁ jñātvā dhanadasya mahātmanaḥ
7040009c tvatsakāśaṁ punaḥ prāptaḥ sa evaṁ pratigr̥hṇa mām
7040010a bāḍham ity eva kākutsthaḥ puṣpakaṁ samapūjayat
7040010c lājākṣataiś ca puṣpaiś ca gandhaiś ca susugandhibhiḥ
7040011a gamyatāṁ ca yathākāmam āgacches tvaṁ yadā smare
7040011c evam astv iti rāmeṇa visr̥ṣṭaḥ puṣpakaḥ punaḥ
7040011e abhipretāṁ diśaṁ prāyāt puṣpakaḥ puṣpabhūṣitaḥ
7040012a evam antarhite tasmin puṣpake vividhātmani
7040012c bharataḥ prāñjalir vākyam uvāca raghunandanam
7040013a atyadbhutāni dr̥śyante tvayi rājyaṁ praśāsati
7040013c amānuṣāṇāṁ sattvānāṁ vyāhr̥tāni muhur muhuḥ
7040014a anāmayāc ca martyānāṁ sāgro māso gato hy ayam
7040014c jīrṇānām api sattvānāṁ mr̥tyur nāyāti rāghava
7040015a putrān nāryaḥ prasūyante vapuṣmantaś ca mānavāḥ
7040015c harṣaś cābhyadhiko rājañ janasya puravāsinaḥ
7040016a kāle ca vāsavo varṣaṁ pātayaty amr̥topamam
7040016c vāyavaś cāpi vāyante sparśavantaḥ sukhapradāḥ
7040017a īdr̥śo naś ciraṁ rājā bhavatv iti nareśvara
7040017c kathayanti pure paurā janā janapadeṣu ca
7040018a etā vācaḥ sumadhurā bharatena samīritāḥ
7040018c śrutvā rāmo mudā yuktaḥ pramumoda sukhī sukham
7041001a sa visr̥jya tato rāmaḥ puṣpakaṁ hemabhūṣitam
7041001c praviveśa mahābāhur aśokavanikāṁ tadā
7041002a candanāgarucūtaiś ca tuṅgakāleyakair api
7041002c devadāruvanaiś cāpi samantād upaśobhitām
7041003a priyaṅgubhiḥ kadambaiś ca tathā kurabakair api
7041003c jambūbhiḥ pāṭalībhiś ca kovidāraiś ca saṁvr̥tām
7041004a sarvadā kusumai ramyaiḥ phalavadbhir manoramaiḥ
7041004c cārupallavapuṣpāḍhyair mattabhramarasaṁkulaiḥ
7041005a kokilair bhr̥ṅgarājaiś ca nānāvarṇaiś ca pakṣibhiḥ
7041005c śobhitāṁ śataśaś citraiś cūtavr̥kṣāvataṁsakaiḥ
7041006a śātakumbhanibhāḥ ke cit ke cid agniśikhopamāḥ
7041006c nīlāñjananibhāś cānye bhānti tatra sma pādapāḥ
7041007a dīrghikā vividhākārāḥ pūrṇāḥ paramavāriṇā
7041007c mahārhamaṇisopānasphaṭikāntarakuṭṭimāḥ
7041008a phullapadmotpalavanāś cakravākopaśobhitāḥ
7041008c prākārair vividhākāraiḥ śobhitāś ca śilātalaiḥ
7041009a tatra tatra vanoddeśe vaidūryamaṇisaṁnibhaiḥ
7041009c śādvalaiḥ paramopetāḥ puṣpitadrumasaṁyutāḥ
7041010a nandanaṁ hi yathendrasya brāhmaṁ caitrarathaṁ yathā
7041010c tathārūpaṁ hi rāmasya kānanaṁ tan niveśitam
7041011a bahvāsanagr̥hopetāṁ latāgr̥hasamāvr̥tām
7041011c aśokavanikāṁ sphītāṁ praviśya raghunandanaḥ
7041012a āsane tu śubhākāre puṣpastabakabhūṣite
7041012c kuthāstaraṇasaṁvīte rāmaḥ saṁniṣasāda ha
7041013a sītāṁ saṁgr̥hya bāhubhyāṁ madhumaireyam uttamam
7041013c pāyayām āsa kākutsthaḥ śacīm indro yathāmr̥tam
7041014a māṁsāni ca vicitrāṇi phalāni vividhāni ca
7041014c rāmasyābhyavahārārthaṁ kiṁkarās tūrṇam āharan
7041015a upanr̥tyanti rājānaṁ nr̥tyagītaviśāradāḥ
7041015c bālāś ca rūpavatyaś ca striyaḥ pānavaśaṁ gatāḥ
7041016a evaṁ rāmo mudā yuktaḥ sītāṁ surucirānanām
7041016c ramayām āsa vaidehīm ahany ahani devavat
7041017a tathā tu ramamāṇasya tasyaivaṁ śiśiraḥ śubhaḥ
7041017c atyakrāman narendrasya rāghavasya mahātmanaḥ
7041018a pūrvāhṇe paurakr̥tyāni kr̥tvā dharmeṇa dharmavit
7041018c śeṣaṁ divasabhāgārdham antaḥpuragato ’bhavat
7041019a sītā ca devakāryāṇi kr̥tvā paurvāhṇikāni tu
7041019c śvaśrūṇām aviśeṣeṇa sarvāsāṁ prāñjaliḥ sthitā
7041020a tato rāmam upāgacchad vicitrabahubhūṣaṇā
7041020c triviṣṭape sahasrākṣam upaviṣṭaṁ yathā śacī
7041021a dr̥ṣṭvā tu rāghavaḥ patnīṁ kalyāṇena samanvitām
7041021c praharṣam atulaṁ lebhe sādhu sādhv iti cābravīt
7041022a apatyalābho vaidehi mamāyaṁ samupasthitaḥ
7041022c kim icchasi hi tad brūhi kaḥ kāmaḥ kriyatāṁ tava
7041023a prahasantī tu vaidehī rāmaṁ vākyam athābravīt
7041023c tapovanāni puṇyāni draṣṭum icchāmi rāghava
7041024a gaṅgātīre niviṣṭāni r̥ṣīṇāṁ puṇyakarmaṇām
7041024c phalamūlāśināṁ vīra pādamūleṣu vartitum
7041025a eṣa me paramaḥ kāmo yan mūlaphalabhojiṣu
7041025c apy ekarātraṁ kākutstha vaseyaṁ puṇyaśāliṣu
7041026a tatheti ca pratijñātaṁ rāmeṇākliṣṭakarmaṇā
7041026c visrabdhā bhava vaidehi śvo gamiṣyasy asaṁśayam
7041027a evam uktvā tu kākutstho maithilīṁ janakātmajām
7041027c madhyakakṣāntaraṁ rāmo nirjagāma suhr̥dvr̥taḥ
7042001a tatropaviṣṭaṁ rājānam upāsante vicakṣaṇāḥ
7042001c kathānāṁ bahurūpāṇāṁ hāsyakārāḥ samantataḥ
7042002a vijayo madhumattaś ca kāśyapaḥ piṅgalaḥ kuśaḥ
7042002c surājiḥ kāliyo bhadro dantavakraḥ samāgadhaḥ
7042003a ete kathā bahuvidhā parihāsasamanvitāḥ
7042003c kathayanti sma saṁhr̥ṣṭā rāghavasya mahātmanaḥ
7042004a tataḥ kathāyāṁ kasyāṁ cid rāghavaḥ samabhāṣata
7042004c kāḥ kathā nagare bhadra vartante viṣayeṣu ca
7042005a mām āśritāni kāny āhuḥ paurajānapadā janāḥ
7042005c kiṁ ca sītāṁ samāśritya bharataṁ kiṁ nu lakṣmaṇam
7042006a kiṁ nu śatrughnam āśritya kaikeyīṁ mātaraṁ ca me
7042006c vaktavyatāṁ ca rājāno nave rājye vrajanti hi
7042007a evam ukte tu rāmeṇa bhadraḥ prāñjalir abravīt
7042007c sthitāḥ kathāḥ śubhā rājan vartante puravāsinām
7042008a ayaṁ tu vijayaḥ saumya daśagrīvavadhāśritaḥ
7042008c bhūyiṣṭhaṁ svapure pauraiḥ kathyate puruṣarṣabha
7042009a evam uktas tu bhadreṇa rāghavo vākyam abravīt
7042009c kathayasva yathātathyaṁ sarvaṁ niravaśeṣataḥ
7042010a śubhāśubhāni vākyāni yāny āhuḥ puravāsinaḥ
7042010c śrutvedānīṁ śubhaṁ kuryāṁ na kuryām aśubhāni ca
7042011a kathayasva ca visrabdho nirbhayo vigatajvaraḥ
7042011c kathayante yathā paurā janā janapadeṣu ca
7042012a rāghaveṇaivam uktas tu bhadraḥ suruciraṁ vacaḥ
7042012c pratyuvāca mahābāhuṁ prāñjaliḥ susamāhitaḥ
7042013a śr̥ṇu rājan yathā paurāḥ kathayanti śubhāśubham
7042013c catvarāpaṇarathyāsu vaneṣūpavaneṣu ca
7042014a duṣkaraṁ kr̥tavān rāmaḥ samudre setubandhanam
7042014c akr̥taṁ pūrvakaiḥ kaiś cid devair api sadānavaiḥ
7042015a rāvaṇaś ca durādharṣo hataḥ sabalavāhanaḥ
7042015c vānarāś ca vaśaṁ nītā r̥kṣāś ca saha rākṣasaiḥ
7042016a hatvā ca rāvaṇaṁ yuddhe sītām āhr̥tya rāghavaḥ
7042016c amarṣaṁ pr̥ṣṭhataḥ kr̥tvā svaveśma punar ānayat
7042017a kīdr̥śaṁ hr̥daye tasya sītāsaṁbhogajaṁ sukham
7042017c aṅkam āropya hi purā rāvaṇena balād dhr̥tām
7042018a laṅkām api punar nītām aśokavanikāṁ gatām
7042018c rakṣasāṁ vaśam āpannāṁ kathaṁ rāmo na kutsate
7042019a asmākam api dāreṣu sahanīyaṁ bhaviṣyati
7042019c yathā hi kurute rājā prajā tam anuvartate
7042020a evaṁ bahuvidhā vāco vadanti puravāsinaḥ
7042020c nagareṣu ca sarveṣu rājañ janapadeṣu ca
7042021a tasyaitad bhāṣitaṁ śrutvā rāghavaḥ paramārtavat
7042021c uvāca sarvān suhr̥daḥ katham etan nivedyatām
7042022a sarve tu śirasā bhūmāv abhivādya praṇamya ca
7042022c pratyūcū rāghavaṁ dīnam evam etan na saṁśayaḥ
7042023a śrutvā tu vākyaṁ kākutsthaḥ sarveṣāṁ samudīritam
7042023c visarjayām āsa tadā sarvāṁs tāñ śatrutāpanaḥ
7043001a visr̥jya tu suhr̥dvargaṁ buddhyā niścitya rāghavaḥ
7043001c samīpe dvāḥstham āsīnam idaṁ vacanam abravīt
7043002a śīghram ānaya saumitriṁ lakṣmaṇaṁ śubhalakṣaṇam
7043002c bharataṁ ca mahābāhuṁ śatrughnaṁ cāparājitam
7043003a rāmasya bhāṣitaṁ śrutvā dvāḥstho mūrdhni kr̥tāñjaliḥ
7043003c lakṣmaṇasya gr̥haṁ gatvā praviveśānivāritaḥ
7043004a uvāca ca tadā vākyaṁ vardhayitvā kr̥tāñjaliḥ
7043004c draṣṭum icchati rājā tvāṁ gamyatāṁ tatra mā ciram
7043005a bāḍham ity eva saumitriḥ śrutvā rāghavaśāsanam
7043005c prādravad ratham āruhya rāghavasya niveśanam
7043006a prayāntaṁ lakṣmaṇaṁ dr̥ṣṭvā dvāḥstho bharatam antikāt
7043006c uvāca prāñjalir vākyaṁ rājā tvāṁ draṣṭum icchati
7043007a bharatas tu vacaḥ śrutvā dvāḥsthād rāmasamīritam
7043007c utpapātāsanāt tūrṇaṁ padbhyām eva tato ’gamat
7043008a dr̥ṣṭvā prayāntaṁ bharataṁ tvaramāṇaḥ kr̥tāñjaliḥ
7043008c śatrughnabhavanaṁ gatvā tato vākyaṁ jagāda ha
7043009a ehy āgaccha raghuśreṣṭha rājā tvāṁ draṣṭum icchati
7043009c gato hi lakṣmaṇaḥ pūrvaṁ bharataś ca mahāyaśāḥ
7043010a śrutvā tu vacanaṁ tasya śatrughno rāmaśāsanam
7043010c śirasā vandya dharaṇīṁ prayayau yatra rāghavaḥ
7043011a kumārān āgatāñ śrutvā cintāvyākulitendriyaḥ
7043011c avākśirā dīnamanā dvāḥsthaṁ vacanam abravīt
7043012a praveśaya kumārāṁs tvaṁ matsamīpaṁ tvarānvitaḥ
7043012c eteṣu jīvitaṁ mahyam ete prāṇā bahiścarāḥ
7043013a ājñaptās tu narendreṇa kumārāḥ śuklavāsasaḥ
7043013c prahvāḥ prāñjalayo bhūtvā viviśus te samāhitāḥ
7043014a te tu dr̥ṣṭvā mukhaṁ tasya sagrahaṁ śaśinaṁ yathā
7043014c saṁdhyāgatam ivādityaṁ prabhayā parivarjitam
7043015a bāṣpapūrṇe ca nayane dr̥ṣṭvā rāmasya dhīmataḥ
7043015c hataśobhaṁ yathā padmaṁ mukhaṁ vīkṣya ca tasya te
7043016a tato ’bhivādya tvaritāḥ pādau rāmasya mūrdhabhiḥ
7043016c tasthuḥ samāhitāḥ sarve rāmaś cāśrūṇy avartayat
7043017a tān pariṣvajya bāhubhyām utthāpya ca mahābhujaḥ
7043017c āsaneṣv ādhvam ity uktvā tato vākyaṁ jagāda ha
7043018a bhavanto mama sarvasvaṁ bhavanto mama jīvitam
7043018c bhavadbhiś ca kr̥taṁ rājyaṁ pālayāmi nareśvarāḥ
7043019a bhavantaḥ kr̥taśāstrārthā buddhau ca pariniṣṭhitāḥ
7043019c saṁbhūya ca madartho ’yam anveṣṭavyo nareśvarāḥ
7044001a teṣāṁ samupaviṣṭānāṁ sarveṣāṁ dīnacetasām
7044001c uvāca vākyaṁ kākutstho mukhena pariśuṣyatā
7044002a sarve śr̥ṇuta bhadraṁ vo mā kurudhvaṁ mano ’nyathā
7044002c paurāṇāṁ mama sītāyāṁ yādr̥śī vartate kathā
7044003a paurāpavādaḥ sumahāṁs tathā janapadasya ca
7044003c vartate mayi bībhatsaḥ sa me marmāṇi kr̥ntati
7044004a ahaṁ kila kule jāta ikṣvākūṇāṁ mahātmanām
7044004c sītāṁ pāpasamācārām ānayeyaṁ kathaṁ pure
7044005a jānāsi hi yathā saumya daṇḍake vijane vane
7044005c rāvaṇena hr̥tā sītā sa ca vidhvaṁsito mayā
7044006a pratyakṣaṁ tava saumitre devānāṁ havyavāhanaḥ
7044006c apāpāṁ maithilīm āha vāyuś cākāśagocaraḥ
7044007a candrādityau ca śaṁsete surāṇāṁ saṁnidhau purā
7044007c r̥ṣīṇāṁ caiva sarveṣām apāpāṁ janakātmajām
7044008a evaṁ śuddhasamācārā devagandharvasaṁnidhau
7044008c laṅkādvīpe mahendreṇa mama haste niveśitā
7044009a antarātmā ca me vetti sītāṁ śuddhāṁ yaśasvinīm
7044009c tato gr̥hītvā vaidehīm ayodhyām aham āgataḥ
7044010a ayaṁ tu me mahān vādaḥ śokaś ca hr̥di vartate
7044010c paurāpavādaḥ sumahāṁs tathā janapadasya ca
7044011a akīrtir yasya gīyeta loke bhūtasya kasya cit
7044011c pataty evādhamām̐l lokān yāvac chabdaḥ sa kīrtyate
7044012a akīrtir nindyate daivaiḥ kīrtir deveṣu pūjyate
7044012c kīrtyarthaṁ ca samārambhaḥ sarva eva mahātmanām
7044013a apy ahaṁ jīvitaṁ jahyāṁ yuṣmān vā puruṣarṣabhāḥ
7044013c apavādabhayād bhītaḥ kiṁ punar janakātmajām
7044014a tasmād bhavantaḥ paśyantu patitaṁ śokasāgare
7044014c na hi paśyāmy ahaṁ bhūyaḥ kiṁ cid duḥkham ato ’dhikam
7044015a śvas tvaṁ prabhāte saumitre sumantrādhiṣṭhitaṁ ratham
7044015c āruhya sītām āropya viṣayānte samutsr̥ja
7044016a gaṅgāyās tu pare pāre vālmīkeḥ sumahātmanaḥ
7044016c āśramo divyasaṁkāśas tamasātīram āśritaḥ
7044017a tatraināṁ vijane kakṣe visr̥jya raghunandana
7044017c śīghram āgaccha saumitre kuruṣva vacanaṁ mama
7044018a na cāsmi prativaktavyaḥ sītāṁ prati kathaṁ cana
7044018c aprītiḥ paramā mahyaṁ bhavet tu prativārite
7044019a śāpitāś ca mayā yūyaṁ bhujābhyāṁ jīvitena ca
7044019c ye māṁ vākyāntare brūyur anunetuṁ kathaṁ cana
7044020a mānayantu bhavanto māṁ yadi macchāsane sthitāḥ
7044020c ito ’dya nīyatāṁ sītā kuruṣva vacanaṁ mama
7044021a pūrvam ukto ’ham anayā gaṅgātīre mahāśramān
7044021c paśyeyam iti tasyāś ca kāmaḥ saṁvartyatām ayam
7044022a evam uktvā tu kākutstho bāṣpeṇa pihitekṣaṇaḥ
7044022c praviveśa sa dharmātmā bhrātr̥bhiḥ parivāritaḥ
7045001a tato rajanyāṁ vyuṣṭāyāṁ lakṣmaṇo dīnacetanaḥ
7045001c sumantram abravīd vākyaṁ mukhena pariśuṣyatā
7045002a sārathe turagāñ śīghraṁ yojayasva rathottame
7045002c svāstīrṇaṁ rājabhavanāt sītāyāś cāsanaṁ śubham
7045003a sītā hi rājabhavanād āśramaṁ puṇyakarmaṇām
7045003c mayā neyā maharṣīṇāṁ śīghram ānīyatāṁ rathaḥ
7045004a sumantras tu tathety uktvā yuktaṁ paramavājibhiḥ
7045004c rathaṁ suruciraprakhyaṁ svāstīrṇaṁ sukhaśayyayā
7045005a ādāyovāca saumitriṁ mitrāṇāṁ harṣavardhanam
7045005c ratho ’yaṁ samanuprāpto yat kāryaṁ kriyatāṁ prabho
7045006a evam uktaḥ sumantreṇa rājaveśma sa lakṣmaṇaḥ
7045006c praviśya sītām āsādya vyājahāra nararṣabhaḥ
7045007a gaṅgātīre mayā devi munīnām āśrame śubhe
7045007c śīghraṁ gatvopaneyāsi śāsanāt pārthivasya naḥ
7045008a evam uktā tu vaidehī lakṣmaṇena mahātmanā
7045008c praharṣam atulaṁ lebhe gamanaṁ cābhyarocayat
7045009a vāsāṁsi ca mahārhāṇi ratnāni vividhāni ca
7045009c gr̥hītvā tāni vaidehī gamanāyopacakrame
7045010a imāni munipatnīnāṁ dāsyāmy ābharaṇāny aham
7045010c saumitris tu tathety uktvā ratham āropya maithilīm
7045010e prayayau śīghraturago rāmasyājñām anusmaran
7045011a abravīc ca tadā sītā lakṣmaṇaṁ lakṣmivardhanam
7045011c aśubhāni bahūny adya paśyāmi raghunandana
7045012a nayanaṁ me sphuraty adya gātrotkampaś ca jāyate
7045012c hr̥dayaṁ caiva saumitre asvastham iva lakṣaye
7045013a autsukyaṁ paramaṁ cāpi adhr̥tiś ca parā mama
7045013c śūnyām iva ca paśyāmi pr̥thivīṁ pr̥thulocana
7045014a api svasti bhavet tasya bhrātus te bhrātr̥bhiḥ saha
7045014c śvaśrūṇāṁ caiva me vīra sarvāsām aviśeṣataḥ
7045015a pure janapade caiva kuśalaṁ prāṇinām api
7045015c ity añjalikr̥tā sītā devatā abhyayācata
7045016a lakṣmaṇo ’rthaṁ tu taṁ śrutvā śirasā vandya maithilīm
7045016c śivam ity abravīd dhr̥ṣṭo hr̥dayena viśuṣyatā
7045017a tato vāsam upāgamya gomatītīra āśrame
7045017c prabhāte punar utthāya saumitriḥ sūtam abravīt
7045018a yojayasva rathaṁ śīghram adya bhāgīrathījalam
7045018c śirasā dhārayiṣyāmi tryambakaḥ parvate yathā
7045019a so ’śvān vicārayitvāśu rathe yuktvā manojavān
7045019c ārohasveti vaidehīṁ sūtaḥ prāñjalir abravīt
7045020a sā tu sūtasya vacanād āruroha rathottamam
7045020c sītā saumitriṇā sārdhaṁ sumantreṇa ca dhīmatā
7045021a athārdhadivasaṁ gatvā bhāgīrathyā jalāśayam
7045021c nirīkṣya lakṣmaṇo dīnaḥ praruroda mahāsvanam
7045022a sītā tu paramāyattā dr̥ṣṭvā lakṣmaṇam āturam
7045022c uvāca vākyaṁ dharmajña kim idaṁ rudyate tvayā
7045023a jāhnavītīram āsādya cirābhilaṣitaṁ mama
7045023c harṣakāle kim arthaṁ māṁ viṣādayasi lakṣmaṇa
7045024a nityaṁ tvaṁ rāmapādeṣu vartase puruṣarṣabha
7045024c kaccid vinākr̥tas tena dvirātre śokam āgataḥ
7045025a mamāpi dayito rāmo jīvitenāpi lakṣmaṇa
7045025c na cāham evaṁ śocāmi maivaṁ tvaṁ bāliśo bhava
7045026a tārayasva ca māṁ gaṅgāṁ darśayasva ca tāpasān
7045026c tato dhanāni vāsāṁsi dāsyāmy ābharaṇāni ca
7045027a tataḥ kr̥tvā maharṣīṇāṁ yathārham abhivādanam
7045027c tatra caikāṁ niśām uṣya yāsyāmas tāṁ purīṁ punaḥ
7045028a tasyās tad vacanaṁ śrutvā pramr̥jya nayane śubhe
7045028c titīrṣur lakṣmaṇo gaṅgāṁ śubhāṁ nāvam upāharat
7046001a atha nāvaṁ suvistīrṇāṁ naiṣādīṁ rāghavānujaḥ
7046001c āruroha samāyuktāṁ pūrvam āropya maithilīm
7046002a sumantraṁ caiva sarathaṁ sthīyatām iti lakṣmaṇaḥ
7046002c uvāca śokasaṁtaptaḥ prayāhīti ca nāvikam
7046003a tatas tīram upāgamya bhāgīrathyāḥ sa lakṣmaṇaḥ
7046003c uvāca maithilīṁ vākyaṁ prāñjalir bāṣpagadgadaḥ
7046004a hr̥dgataṁ me mahac chalyaṁ yad asmy āryeṇa dhīmatā
7046004c asmin nimitte vaidehi lokasya vacanīkr̥taḥ
7046005a śreyo hi maraṇaṁ me ’dya mr̥tyor vā yat paraṁ bhavet
7046005c na cāsminn īdr̥śe kārye niyojyo lokanindite
7046006a prasīda na ca me roṣaṁ kartum arhasi suvrate
7046006c ity añjalikr̥to bhūmau nipapāta sa lakṣmaṇaḥ
7046007a rudantaṁ prāñjaliṁ dr̥ṣṭvā kāṅkṣantaṁ mr̥tyum ātmanaḥ
7046007c maithilī bhr̥śasaṁvignā lakṣmaṇaṁ vākyam abravīt
7046008a kim idaṁ nāvagacchāmi brūhi tattvena lakṣmaṇa
7046008c paśyāmi tvāṁ ca na svastham api kṣemaṁ mahīpateḥ
7046009a śāpito ’si narendreṇa yat tvaṁ saṁtāpam ātmanaḥ
7046009c tad brūyāḥ saṁnidhau mahyam aham ājñāpayāmi te
7046010a vaidehyā codyamānas tu lakṣmaṇo dīnacetanaḥ
7046010c avāṅmukho bāṣpagalo vākyam etad uvāca ha
7046011a śrutvā pariṣado madhye apavādaṁ sudāruṇam
7046011c pure janapade caiva tvatkr̥te janakātmaje
7046012a na tāni vacanīyāni mayā devi tavāgrataḥ
7046012c yāni rājñā hr̥di nyastāny amarṣaḥ pr̥ṣṭhataḥ kr̥taḥ
7046013a sā tvaṁ tyaktā nr̥patinā nirdoṣā mama saṁnidhau
7046013c paurāpavādabhītena grāhyaṁ devi na te ’nyathā
7046014a āśramānteṣu ca mayā tyaktavyā tvaṁ bhaviṣyasi
7046014c rājñaḥ śāsanam ājñāya tavaivaṁ kila daurhr̥dam
7046015a tad etaj jāhnavītīre brahmarṣīṇāṁ tapovanam
7046015c puṇyaṁ ca ramaṇīyaṁ ca mā viṣādaṁ kr̥thāḥ śubhe
7046016a rājño daśarathasyaiṣa pitur me munipuṁgavaḥ
7046016c sakhā paramako vipro vālmīkiḥ sumahāyaśāḥ
7046017a pādacchāyām upāgamya sukham asya mahātmanaḥ
7046017c upavāsaparaikāgrā vasa tvaṁ janakātmaje
7046018a pativratātvam āsthāya rāmaṁ kr̥tvā sadā hr̥di
7046018c śreyas te paramaṁ devi tathā kr̥tvā bhaviṣyati
7047001a lakṣmaṇasya vacaḥ śrutvā dāruṇaṁ janakātmajā
7047001c paraṁ viṣādam āgamya vaidehī nipapāta ha
7047002a sā muhūrtam ivāsaṁjñā bāṣpavyākulitekṣaṇā
7047002c lakṣmaṇaṁ dīnayā vācā uvāca janakātmajā
7047003a māmikeyaṁ tanur nūnaṁ sr̥ṣṭā duḥkhāya lakṣmaṇa
7047003c dhātrā yasyās tathā me ’dya duḥkhamūrtiḥ pradr̥śyate
7047004a kiṁ nu pāpaṁ kr̥taṁ pūrvaṁ ko vā dārair viyojitaḥ
7047004c yāhaṁ śuddhasamācārā tyaktā nr̥patinā satī
7047005a purāham āśrame vāsaṁ rāmapādānuvartinī
7047005c anurudhyāpi saumitre duḥkhe viparivartinī
7047006a sā kathaṁ hy āśrame saumya vatsyāmi vijanīkr̥tā
7047006c ākhyāsyāmi ca kasyāhaṁ duḥkhaṁ duḥkhaparāyaṇā
7047007a kiṁ ca vakṣyāmi muniṣu kiṁ mayāpakr̥taṁ nr̥pe
7047007c kasmin vā kāraṇe tyaktā rāghaveṇa mahātmanā
7047008a na khalv adyaiva saumitre jīvitaṁ jāhnavījale
7047008c tyajeyaṁ rājavaṁśas tu bhartur me parihāsyate
7047009a yathājñāṁ kuru saumitre tyaja māṁ duḥkhabhāginīm
7047009c nideśe sthīyatāṁ rājñaḥ śr̥ṇu cedaṁ vaco mama
7047010a śvaśrūṇām aviśeṣeṇa prāñjaliḥ pragraheṇa ca
7047010c śirasā vandya caraṇau kuśalaṁ brūhi pārthivam
7047011a yathā bhrātr̥ṣu vartethās tathā paureṣu nityadā
7047011c paramo hy eṣa dharmaḥ syād eṣā kīrtir anuttamā
7047012a yat tvaṁ paurajanaṁ rājan dharmeṇa samavāpnuyāḥ
7047012c ahaṁ tu nānuśocāmi svaśarīraṁ nararṣabha
7047012e yathāpavādaṁ paurāṇāṁ tathaiva raghunandana
7047013a evaṁ bruvantyāṁ sītāyāṁ lakṣmaṇo dīnacetanaḥ
7047013c śirasā dharaṇīṁ gatvā vyāhartuṁ na śaśāka ha
7047014a pradakṣiṇaṁ ca kr̥tvā sa rudann eva mahāsvanam
7047014c āruroha punar nāvaṁ nāvikaṁ cābhyacodayat
7047015a sa gatvā cottaraṁ kūlaṁ śokabhārasamanvitaḥ
7047015c saṁmūḍha iva duḥkhena ratham adhyāruhad drutam
7047016a muhur muhur apāvr̥tya dr̥ṣṭvā sītām anāthavat
7047016c veṣṭantīṁ paratīrasthāṁ lakṣmaṇaḥ prayayāv atha
7047017a dūrasthaṁ ratham ālokya lakṣmaṇaṁ ca muhur muhuḥ
7047017c nirīkṣamāṇām udvignāṁ sītāṁ śokaḥ samāviśat
7047018a sā duḥkhabhārāvanatā tapasvinī; yaśodharā nātham apaśyatī satī
7047018c ruroda sā barhiṇanādite vane; mahāsvanaṁ duḥkhaparāyaṇā satī
7048001a sītāṁ tu rudatīṁ dr̥ṣṭvā ye tatra munidārakāḥ
7048001c prādravan yatra bhagavān āste vālmīkir agryadhīḥ
7048002a abhivādya muneḥ pādau muniputrā maharṣaye
7048002c sarve nivedayām āsus tasyās tu ruditasvanam
7048003a adr̥ṣṭapūrvā bhagavan kasyāpy eṣā mahātmanaḥ
7048003c patnī śrīr iva saṁmohād virauti vikr̥tasvarā
7048004a bhagavan sādhu paśyemāṁ devatām iva khāc cyutām
7048004c na hy enāṁ mānuṣīṁ vidmaḥ satkriyāsyāḥ prayujyatām
7048005a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā buddhyā niścitya dharmavit
7048005c tapasā labdhacakṣuṣmān prādravad yatra maithilī
7048006a taṁ tu deśam abhipretya kiṁ cit padbhyāṁ mahāmuniḥ
7048006c arghyam ādāya ruciraṁ jāhnavītīram āśritaḥ
7048006e dadarśa rāghavasyeṣṭāṁ patnīṁ sītām anāthavat
7048007a tāṁ sītāṁ śokabhārārtāṁ vālmīkir munipuṁgavaḥ
7048007c uvāca madhurāṁ vāṇīṁ hlādayann iva tejasā
7048008a snuṣā daśarathasya tvaṁ rāmasya mahiṣī satī
7048008c janakasya sutā rājñaḥ svāgataṁ te pativrate
7048009a āyānty evāsi vijñātā mayā dharmasamādhinā
7048009c kāraṇaṁ caiva sarvaṁ me hr̥dayenopalakṣitam
7048010a apāpāṁ vedmi sīte tvāṁ tapolabdhena cakṣuṣā
7048010c viśuddhabhāvā vaidehi sāmprataṁ mayi vartase
7048011a āśramasyāvidūre me tāpasyas tapasi sthitāḥ
7048011c tās tvāṁ vatse yathā vatsaṁ pālayiṣyanti nityaśaḥ
7048012a idam arghyaṁ pratīccha tvaṁ visrabdhā vigatajvarā
7048012c yathā svagr̥ham abhyetya viṣādaṁ caiva mā kr̥thāḥ
7048013a śrutvā tu bhāṣitaṁ sītā muneḥ paramam adbhutam
7048013c śirasā vandya caraṇau tathety āha kr̥tāñjaliḥ
7048014a taṁ prayāntaṁ muniṁ sītā prāñjaliḥ pr̥ṣṭhato ’nvagāt
7048014c anvayād yatra tāpasyo dharmanityāḥ samāhitāḥ
7048015a taṁ dr̥ṣṭvā munim āyāntaṁ vaidehyānugataṁ tadā
7048015c upājagmur mudā yuktā vacanaṁ cedam abruvan
7048016a svāgataṁ te muniśreṣṭha cirasyāgamanaṁ prabho
7048016c abhivādayāmaḥ sarvās tvām ucyatāṁ kiṁ ca kurmahe
7048017a tāsāṁ tad vacanaṁ śrutvā vālmīkir idam abravīt
7048017c sīteyaṁ samanuprāptā patnī rāmasya dhīmataḥ
7048018a snuṣā daśarathasyaiṣā janakasya sutā satī
7048018c apāpā patinā tyaktā paripālyā mayā sadā
7048019a imāṁ bhavatyaḥ paśyantu snehena parameṇa ha
7048019c gauravān mama vākyasya pūjyā vo ’stu viśeṣataḥ
7048020a muhur muhuś ca vaidehīṁ parisāntvya mahāyaśāḥ
7048020c svam āśramaṁ śiṣyavr̥taḥ punar āyān mahātapāḥ
7049001a dr̥ṣṭvā tu maithilīṁ sītām āśramaṁ saṁpraveśitām
7049001c saṁtāpam akarod ghoraṁ lakṣmaṇo dīnacetanaḥ
7049002a abravīc ca mahātejāḥ sumantraṁ mantrasārathim
7049002c sītāsaṁtāpajaṁ duḥkhaṁ paśya rāmasya dhīmataḥ
7049003a ato duḥkhataraṁ kiṁ nu rāghavasya bhaviṣyati
7049003c patnīṁ śuddhasamācārāṁ visr̥jya janakātmajām
7049004a vyaktaṁ daivād ahaṁ manye rāghavasya vinābhavam
7049004c vaidehyā sārathe sārdhaṁ daivaṁ hi duratikramam
7049005a yo hi devān sagandharvān asurān saha rākṣasaiḥ
7049005c nihanyād rāghavaḥ kruddhaḥ sa daivam anuvartate
7049006a purā mama pitur vākyair daṇḍake vijane vane
7049006c uṣito nava varṣāṇi pañca caiva sudāruṇe
7049007a tato duḥkhataraṁ bhūyaḥ sītāyā vipravāsanam
7049007c paurāṇāṁ vacanaṁ śrutvā nr̥śaṁsaṁ pratibhāti me
7049008a ko nu dharmāśrayaḥ sūta karmaṇy asmin yaśohare
7049008c maithilīṁ prati saṁprāptaḥ paurair hīnārthavādibhiḥ
7049009a etā bahuvidhā vācaḥ śrutvā lakṣmaṇabhāṣitāḥ
7049009c sumantraḥ prāñjalir bhūtvā vākyam etad uvāca ha
7049010a na saṁtāpas tvayā kāryaḥ saumitre maithilīṁ prati
7049010c dr̥ṣṭam etat purā vipraiḥ pitus te lakṣmaṇāgrataḥ
7049011a bhaviṣyati dr̥ḍhaṁ rāmo duḥkhaprāyo ’lpasaukhyavān
7049011c tvāṁ caiva maithilīṁ caiva śatrughnabharatau tathā
7049011e saṁtyajiṣyati dharmātmā kālena mahatā mahān
7049012a na tv idaṁ tvayi vaktavyaṁ saumitre bharate ’pi vā
7049012c rājñā vo ’vyāhr̥taṁ vākyaṁ durvāsā yad uvāca ha
7049013a mahārājasamīpe ca mama caiva nararṣabha
7049013c r̥ṣiṇā vyāhr̥taṁ vākyaṁ vasiṣṭhasya ca saṁnidhau
7049014a r̥ṣes tu vacanaṁ śrutvā mām āha puruṣarṣabhaḥ
7049014c sūta na kva cid evaṁ te vaktavyaṁ janasaṁnidhau
7049015a tasyāhaṁ lokapālasya vākyaṁ tat susamāhitaḥ
7049015c naiva jātv anr̥taṁ kuryām iti me saumya darśanam
7049016a sarvathā nāsty avaktavyaṁ mayā saumya tavāgrataḥ
7049016c yadi te śravaṇe śraddhā śrūyatāṁ raghunandana
7049017a yady apy ahaṁ narendreṇa rahasyaṁ śrāvitaḥ purā
7049017c tac cāpy udāhariṣyāmi daivaṁ hi duratikramam
7049018a tac chrutvā bhāṣitaṁ tasya gambhīrārthapadaṁ mahat
7049018c tathyaṁ brūhīti saumitriḥ sūtaṁ vākyam athābravīt
7050001a tathā saṁcoditaḥ sūto lakṣmaṇena mahātmanā
7050001c tad vākyam r̥ṣiṇā proktaṁ vyāhartum upacakrame
7050002a purā nāmnā hi durvāsā atreḥ putro mahāmuniḥ
7050002c vasiṣṭhasyāśrame puṇye sa vārṣikyam uvāsa ha
7050003a tam āśramaṁ mahātejāḥ pitā te sumahāyaśāḥ
7050003c purodhasaṁ mahātmānaṁ didr̥kṣur agamat svayam
7050004a sa dr̥ṣṭvā sūryasaṁkāśaṁ jvalantam iva tejasā
7050004c upaviṣṭaṁ vasiṣṭhasya savye pārśve mahāmunim
7050004e tau munī tāpasaśreṣṭhau vinītas tv abhyavādayat
7050005a sa tābhyāṁ pūjito rājā svāgatenāsanena ca
7050005c pādyena phalamūlaiś ca so ’py āste munibhiḥ saha
7050006a teṣāṁ tatropaviṣṭānāṁ tās tāḥ sumadhurāḥ kathāḥ
7050006c babhūvuḥ paramarṣīṇāṁ madhyādityagate ’hani
7050007a tataḥ kathāyāṁ kasyāṁ cit prāñjaliḥ pragraho nr̥paḥ
7050007c uvāca taṁ mahātmānam atreḥ putraṁ tapodhanam
7050008a bhagavan kiṁpramāṇena mama vaṁśo bhaviṣyati
7050008c kimāyuś ca hi me rāmaḥ putrāś cānye kimāyuṣaḥ
7050009a rāmasya ca sutā ye syus teṣām āyuḥ kiyad bhavet
7050009c kāmyayā bhagavan brūhi vaṁśasyāsya gatiṁ mama
7050010a tac chrutvā vyāhr̥taṁ vākyaṁ rājño daśarathasya tu
7050010c durvāsāḥ sumahātejā vyāhartum upacakrame
7050011a ayodhyāyāḥ patī rāmo dīrghakālaṁ bhaviṣyati
7050011c sukhinaś ca samr̥ddhāś ca bhaviṣyanty asya cānujāḥ
7050012a kasmiṁś cit karaṇe tvāṁ ca maithilīṁ ca yaśasvinīm
7050012c saṁtyajiṣyati dharmātmā kālena mahatā kila
7050013a daśavarṣasahasraṇi daśavarṣaśatāni ca
7050013c rāmo rājyam upāsitvā brahmalokaṁ gamiṣyati
7050014a samr̥ddhair hayamedhaiś ca iṣṭvā parapuraṁjayaḥ
7050014c rājavaṁśāṁś ca kākutstho bahūn saṁsthāpayiṣyati
7050015a sa sarvam akhilaṁ rājño vaṁśasyāsya gatāgatam
7050015c ākhyāya sumahātejās tūṣṇīm āsīn mahādyutiḥ
7050016a tūṣṇīṁbhūte munau tasmin rājā daśarathas tadā
7050016c abhivādya mahātmānau punar āyāt purottamam
7050017a etad vaco mayā tatra muninā vyāhr̥taṁ purā
7050017c śrutaṁ hr̥di ca nikṣiptaṁ nānyathā tad bhaviṣyati
7050018a evaṁ gate na saṁtāpaṁ gantum arhasi rāghava
7050018c sītārthe rāghavārthe vā dr̥ḍho bhava narottama
7050019a tac chrutvā vyāhr̥taṁ vākyaṁ sūtasya paramādbhutam
7050019c praharṣam atulaṁ lebhe sādhu sādhv iti cābravīt
7050020a tayoḥ saṁvadator evaṁ sūtalakṣmaṇayoḥ pathi
7050020c astam arko gato vāsaṁ gomatyāṁ tāv athoṣatuḥ
7051001a tatra tāṁ rajanīm uṣya gomatyāṁ raghunandanaḥ
7051001c prabhāte punar utthāya lakṣmaṇaḥ prayayau tadā
7051002a tato ’rdhadivase prāpte praviveśa mahārathaḥ
7051002c ayodhyāṁ ratnasaṁpūrṇāṁ hr̥ṣṭapuṣṭajanāvr̥tām
7051003a saumitris tu paraṁ dainyaṁ jagāma sumahāmatiḥ
7051003c rāmapādau samāsādya vakṣyāmi kim ahaṁ gataḥ
7051004a tasyaivaṁ cintayānasya bhavanaṁ śaśisaṁnibham
7051004c rāmasya paramodāraṁ purastāt samadr̥śyata
7051005a rājñas tu bhavanadvāri so ’vatīrya narottamaḥ
7051005c avāṅmukho dīnamanāḥ praviveśānivāritaḥ
7051006a sa dr̥ṣṭvā rāghavaṁ dīnam āsīnaṁ paramāsane
7051006c netrābhyām aśrupūrṇābhyāṁ dadarśāgrajam agrataḥ
7051007a jagrāha caraṇau tasya lakṣmaṇo dīnacetanaḥ
7051007c uvāca dīnayā vācā prāñjaliḥ susamāhitaḥ
7051008a āryasyājñāṁ puraskr̥tya visr̥jya janakātmajām
7051008c gaṅgātīre yathoddiṣṭe vālmīker āśrame śubhe
7051008e punar asmy āgato vīra pādamūlam upāsitum
7051009a mā śucaḥ puruṣavyāghra kālasya gatir īdr̥śī
7051009c tvadvidhā na hi śocanti sattvavanto manasvinaḥ
7051010a sarve kṣayāntā nicayāḥ patanāntāḥ samucchrayāḥ
7051010c saṁyogā viprayogāntā maraṇāntaṁ ca jīvitam
7051011a śaktas tvam ātmanātmānaṁ vijetuṁ manasaiva hi
7051011c lokān sarvāṁś ca kākutstha kiṁ punar duḥkham īdr̥śam
7051012a nedr̥śeṣu vimuhyanti tvadvidhāḥ puruṣarṣabhāḥ
7051012c yadarthaṁ maithilī tyaktā apavādabhayān nr̥pa
7051013a sa tvaṁ puruṣaśārdūla dhairyeṇa susamāhitaḥ
7051013c tyajemāṁ durbalāṁ buddhiṁ saṁtāpaṁ mā kuruṣva ha
7051014a evam uktas tu kākutstho lakṣmaṇena mahātmanā
7051014c uvāca parayā prītyā saumitriṁ mitravatsalam
7051015a evam etan naraśreṣṭha yathā vadasi lakṣmaṇa
7051015c paritoṣaś ca me vīra mama kāryānuśāsane
7051016a nirvr̥tiś ca kr̥tā saumya saṁtāpaś ca nirākr̥taḥ
7051016c bhavadvākyaiḥ sumadhurair anunīto ’smi lakṣmaṇa
7052001a tataḥ sumantras tv āgamya rāghavaṁ vākyam abravīt
7052001c ete nivāritā rājan dvāri tiṣṭhanti tāpasāḥ
7052002a bhārgavaṁ cyavanaṁ nāma puraskr̥tya maharṣayaḥ
7052002c darśanaṁ te mahārāja codayanti kr̥tatvarāḥ
7052002e prīyamāṇā naravyāghra yamunātīravāsinaḥ
7052003a tasya tad vacanaṁ śrutvā rāmaḥ provāca dharmavit
7052003c praveśyantāṁ mahātmāno bhārgavapramukhā dvijāḥ
7052004a rājñas tv ājñāṁ puraskr̥tya dvāḥstho mūrdhni kr̥tāñjaliḥ
7052004c praveśayām āsa tatas tāpasān saṁmatān bahūn
7052005a śataṁ samadhikaṁ tatra dīpyamānaṁ svatejasā
7052005c praviṣṭaṁ rājabhavanaṁ tāpasānāṁ mahātmanām
7052006a te dvijāḥ pūrṇakalaśaiḥ sarvatīrthāmbu satkr̥tam
7052006c gr̥hītvā phalamūlaṁ ca rāmasyābhyāharan bahu
7052007a pratigr̥hya tu tat sarvaṁ rāmaḥ prītipuraskr̥taḥ
7052007c tīrthodakāni sarvāṇi phalāni vividhāni ca
7052008a uvāca ca mahābāhuḥ sarvān eva mahāmunīn
7052008c imāny āsanamukhyāni yathārham upaviśyatām
7052009a rāmasya bhāṣitaṁ śrutvā sarva eva maharṣayaḥ
7052009c br̥sīṣu rucirākhyāsu niṣeduḥ kāñcanīṣu te
7052010a upaviṣṭān r̥ṣīṁs tatra dr̥ṣṭvā parapuraṁjayaḥ
7052010c prayataḥ prāñjalir bhūtvā rāghavo vākyam abravīt
7052011a kim āgamanakāryaṁ vaḥ kiṁ karomi tapodhanāḥ
7052011c ājñāpyo ’haṁ maharṣīṇāṁ sarvakāmakaraḥ sukham
7052012a idaṁ rājyaṁ ca sakalaṁ jīvitaṁ ca hr̥di sthitam
7052012c sarvam etad dvijārthaṁ me satyam etad bravīmi vaḥ
7052013a tasya tad vacanaṁ śrutvā sādhuvādo mahān abhūt
7052013c r̥ṣīṇām ugratapasāṁ yamunātīravāsinām
7052014a ūcuś ca te mahātmāno harṣeṇa mahatānvitāḥ
7052014c upapannaṁ naraśreṣṭha tavaiva bhuvi nānyataḥ
7052015a bahavaḥ pārthivā rājann atikrāntā mahābalāḥ
7052015c kāryagauravam aśrutvā pratijñāṁ nābhyarocayan
7052016a tvayā punar brāhmaṇagauravād iyaṁ; kr̥tā pratijñā hy anavekṣya kāraṇam
7052016c kuruṣva kartā hy asi nātra saṁśayo; mahābhayāt trātum r̥ṣīṁs tvam arhasi
7053001a bruvadbhir evam r̥ṣibhiḥ kākutstho vākyam abravīt
7053001c kiṁ kāryaṁ brūta bhavatāṁ bhayaṁ nāśayitāsmi vaḥ
7053002a tathā vadati kākutsthe bhārgavo vākyam abravīt
7053002c bhayaṁ naḥ śr̥ṇu yan mūlaṁ deśasya ca nareśvara
7053003a pūrvaṁ kr̥tayuge rāma daiteyaḥ sumahābalaḥ
7053003c lolāputro ’bhavaj jyeṣṭho madhur nāma mahāsuraḥ
7053004a brahmaṇyaś ca śaraṇyaś ca buddhyā ca pariniṣṭhitaḥ
7053004c suraiś ca paramodāraiḥ prītis tasyātulābhavat
7053005a sa madhur vīryasaṁpanno dharme ca susamāhitaḥ
7053005c bahumānāc ca rudreṇa dattas tasyādbhuto varaḥ
7053006a śūlaṁ śūlād viniṣkr̥ṣya mahāvīryaṁ mahāprabham
7053006c dadau mahātmā suprīto vākyaṁ caitad uvāca ha
7053007a tvayāyam atulo dharmo matprasādāt kr̥taḥ śubhaḥ
7053007c prītyā paramayā yukto dadāmy āyudham uttamam
7053008a yāvat suraiś ca vipraiś ca na virudhyer mahāsura
7053008c tāvac chūlaṁ tavedaṁ syād anyathā nāśam āpnuyāt
7053009a yaś ca tvām abhiyuñjīta yuddhāya vigatajvaraḥ
7053009c taṁ śūlaṁ bhasmasāt kr̥tvā punar eṣyati te karam
7053010a evaṁ rudrād varaṁ labdhvā bhūya eva mahāsuraḥ
7053010c praṇipatya mahādevaṁ vākyam etad uvāca ha
7053011a bhagavan mama vaṁśasya śūlam etad anuttamam
7053011c bhavet tu satataṁ deva surāṇām īśvaro hy asi
7053012a taṁ bruvāṇaṁ madhuṁ devaḥ sarvabhūtapatiḥ śivaḥ
7053012c pratyuvāca mahādevo naitad evaṁ bhaviṣyati
7053013a mā bhūt te viphalā vāṇī matprasādakr̥tā śubhā
7053013c bhavataḥ putram ekaṁ tu śūlam etad gamiṣyati
7053014a yāvat karasthaḥ śūlo ’yaṁ bhaviṣyati sutasya te
7053014c avadhyaḥ sarvabhūtānāṁ śūlahasto bhaviṣyati
7053015a evaṁ madhur varaṁ labdhvā devāt sumahad adbhutam
7053015c bhavanaṁ cāsuraśreṣṭhaḥ kārayām āsa suprabham
7053016a tasya patnī mahābhāgā priyā kumbhīnasī hi yā
7053016c viśvāvasor apatyaṁ sā hy analāyāṁ mahāprabhā
7053017a tasyāḥ putro mahāvīryo lavaṇo nāma dāruṇaḥ
7053017c bālyāt prabhr̥ti duṣṭātmā pāpāny eva samācarat
7053018a taṁ putraṁ durvinītaṁ tu dr̥ṣṭvā duḥkhasamanvitaḥ
7053018c madhuḥ sa śokam āpede na cainaṁ kiṁ cid abravīt
7053019a sa vihāya imaṁ lokaṁ praviṣṭo varuṇālayam
7053019c śūlaṁ niveśya lavaṇe varaṁ tasmai nyavedayat
7053020a sa prabhāvena śūlasya daurātmyenātmanas tathā
7053020c saṁtāpayati lokāṁs trīn viśeṣeṇa tu tāpasān
7053021a evaṁprabhāvo lavaṇaḥ śūlaṁ caiva tathāvidham
7053021c śrutvā pramāṇaṁ kākutstha tvaṁ hi naḥ paramā gatiḥ
7053022a bahavaḥ pārthivā rāma bhayārtair r̥ṣibhiḥ purā
7053022c abhayaṁ yācitā vīra trātāraṁ na ca vidmahe
7053023a te vayaṁ rāvaṇaṁ śrutvā hataṁ sabalavāhanam
7053023c trātāraṁ vidmahe rāma nānyaṁ bhuvi narādhipam
7053023e tat paritrātum icchāmo lavaṇād bhayapīḍitāḥ
7054001a tathokte tān r̥ṣīn rāmaḥ pratyuvāca kr̥tāñjaliḥ
7054001c kimāhāraḥ kimācāro lavaṇaḥ kva ca vartate
7054002a rāghavasya vacaḥ śrutvā r̥ṣayaḥ sarva eva te
7054002c tato nivedayām āsur lavaṇo vavr̥dhe yathā
7054003a āhāraḥ sarvasattvāni viśeṣeṇa ca tāpasāḥ
7054003c ācāro raudratā nityaṁ vāso madhuvane sadā
7054004a hatvā daśasahasrāṇi siṁhavyāghramr̥gadvipān
7054004c mānuṣāṁś caiva kurute nityam āhāram āhnikam
7054005a tato ’parāṇi sattvāni khādate sa mahābalaḥ
7054005c saṁhāre samanuprāpte vyāditāsya ivāntakaḥ
7054006a tac chrutvā rāghavo vākyam uvāca sa mahāmunīn
7054006c ghātayiṣyāmi tad rakṣo vyapagacchatu vo bhayam
7054007a tathā teṣāṁ pratijñāya munīnām ugratejasām
7054007c sa bhrātr̥̄n sahitān sarvān uvāca raghunandanaḥ
7054008a ko hantā lavaṇaṁ vīrāḥ kasyāṁśaḥ sa vidhīyatām
7054008c bharatasya mahābāhoḥ śatrughnasyātha vā punaḥ
7054009a rāghaveṇaivam uktas tu bharato vākyam abravīt
7054009c aham enaṁ vadhiṣyāmi mamāṁśaḥ sa vidhīyatām
7054010a bharatasya vacaḥ śrutvā śauryavīryasamanvitam
7054010c lakṣmaṇāvarajas tasthau hitvā sauvarṇam āsanam
7054011a śatrughnas tv abravīd vākyaṁ praṇipatya narādhipam
7054011c kr̥takarmā mahābāhur madhyamo raghunandanaḥ
7054012a āryeṇa hi purā śūnyā ayodhyā rakṣitā purī
7054012c saṁtāpaṁ hr̥daye kr̥tvā āryasyāgamanaṁ prati
7054013a duḥkhāni ca bahūnīha anubhūtāni pārthiva
7054013c śayāno duḥkhaśayyāsu nandigrāme mahātmanā
7054014a phalamūlāśano bhūtvā jaṭācīradharas tathā
7054014c anubhūyedr̥śaṁ duḥkham eṣa rāghavanandanaḥ
7054014e preṣye mayi sthite rājan na bhūyaḥ kleśam āpnuyāt
7054015a tathā bruvati śatrughne rāghavaḥ punar abravīt
7054015c evaṁ bhavatu kākutstha kriyatāṁ mama śāsanam
7054016a rājye tvām abhiṣekṣyāmi madhos tu nagare śubhe
7054016c niveśaya mahābāho bharataṁ yady avekṣase
7054017a śūras tvaṁ kr̥tavidyaś ca samarthaḥ saṁniveśane
7054017c nagaraṁ madhunā juṣṭaṁ tathā janapadāñ śubhān
7054018a yo hi vaṁśaṁ samutpāṭya pārthivasya punaḥ kṣaye
7054018c na vidhatte nr̥paṁ tatra narakaṁ sa nigacchati
7054019a sa tvaṁ hatvā madhusutaṁ lavaṇaṁ pāpaniścayam
7054019c rājyaṁ praśādhi dharmeṇa vākyaṁ me yady avekṣase
7054020a uttaraṁ ca na vaktavyaṁ śūra vākyāntare mama
7054020c bālena pūrvajasyājñā kartavyā nātra saṁśayaḥ
7054021a abhiṣekaṁ ca kākutstha pratīcchasva mayodyatam
7054021c vasiṣṭhapramukhair viprair vidhimantrapuraskr̥tam
7055001a evam uktas tu rāmeṇa parāṁ vrīḍām upāgataḥ
7055001c śatrughno vīryasaṁpanno mandaṁ mandam uvāca ha
7055002a avaśyaṁ karaṇīyaṁ ca śāsanaṁ puruṣarṣabha
7055002c tava caiva mahābhāga śāsanaṁ duratikramam
7055002e ayaṁ kāmakaro rājaṁs tavāsmi puruṣarṣabha
7055003a evam ukte tu śūreṇa śatrughnena mahātmanā
7055003c uvāca rāmaḥ saṁhr̥ṣṭo lakṣmaṇaṁ bharataṁ tathā
7055004a saṁbhārān abhiṣekasya ānayadhvaṁ samāhitāḥ
7055004c adyaiva puruṣavyāghram abhiṣekṣyāmi durjayam
7055005a purodhasaṁ ca kākutsthau naigamān r̥tvijas tathā
7055005c mantriṇaś caiva me sarvān ānayadhvaṁ mamājñayā
7055006a rājñaḥ śāsanam ājñāya tathākurvan mahārathāḥ
7055006c abhiṣekasamārambhaṁ puraskr̥tya purodhasaṁ
7055006e praviṣṭā rājabhavanaṁ puraṁdaragr̥hopamam
7055007a tato ’bhiṣeko vavr̥dhe śatrughnasya mahātmanaḥ
7055007c saṁpraharṣakaraḥ śrīmān rāghavasya purasya ca
7055008a tato ’bhiṣiktaṁ śatrughnam aṅkam āropya rāghavaḥ
7055008c uvāca madhurāṁ vāṇīṁ tejas tasyābhipūrayan
7055009a ayaṁ śaras tv amoghas te divyaḥ parapuraṁjayaḥ
7055009c anena lavaṇaṁ saumya hantāsi raghunandana
7055010a sr̥ṣṭaḥ śaro ’yaṁ kākutstha yadā śete mahārṇave
7055010c svayambhūr ajito devo yaṁ nāpaśyan surāsurāḥ
7055011a adr̥śyaḥ sarvabhūtānāṁ tenāyaṁ hi śarottamaḥ
7055011c sr̥ṣṭaḥ krodhābhibhūtena vināśārthaṁ durātmanoḥ
7055011e madhukaiṭabhayor vīra vighāte vartamānayoḥ
7055012a sraṣṭukāmena lokāṁs trīṁs tau cānena hatau yudhi
7055012c anena śaramukhyena tato lokāṁś cakāra saḥ
7055013a nāyaṁ mayā śaraḥ pūrvaṁ rāvaṇasya vadhārthinā
7055013c muktaḥ śatrughna bhūtānāṁ mahāṁs trāso bhaved iti
7055014a yac ca tasya mahac chūlaṁ tryambakeṇa mahātmanā
7055014c dattaṁ śatruvināśāya madhor āyudham uttamam
7055015a tat saṁnikṣipya bhavane pūjyamānaṁ punaḥ punaḥ
7055015c diśaḥ sarvāḥ samālokya prāpnoty āhāram ātmanaḥ
7055016a yadā tu yuddham ākāṅkṣan kaś cid enaṁ samāhvayet
7055016c tadā śūlaṁ gr̥hītvā tad bhasma rakṣaḥ karoti tam
7055017a sa tvaṁ puruṣaśārdūla tam āyudhavivarjitam
7055017c apraviṣṭapuraṁ pūrvaṁ dvāri tiṣṭha dhr̥tāyudhaḥ
7055018a apraviṣṭaṁ ca bhavanaṁ yuddhāya puruṣarṣabha
7055018c āhvayethā mahābāho tato hantāsi rākṣasam
7055019a anyathā kriyamāṇe tu avadhyaḥ sa bhaviṣyati
7055019c yadi tv evaṁ kr̥te vīra vināśam upayāsyati
7055020a etat te sarvam ākhyātaṁ śūlasya ca viparyayam
7055020c śrīmataḥ śitikaṇṭhasya kr̥tyaṁ hi duratikramam
7056001a evam uktvā tu kākutsthaṁ praśasya ca punaḥ punaḥ
7056001c punar evāparaṁ vākyam uvāca raghunandanaḥ
7056002a imāny aśvasahasrāṇi catvāri puruṣarṣabha
7056002c rathānāṁ ca sahasre dve gajānāṁ śatam eva ca
7056003a antarāpaṇavīthyaś ca nānāpaṇyopaśobhitāḥ
7056003c anugacchantu śatrughna tathaiva naṭanartakāḥ
7056004a hiraṇyasya suvarṇasya ayutaṁ puruṣarṣabha
7056004c gr̥hītvā gaccha śatrughna paryāptadhanavāhanaḥ
7056005a balaṁ ca subhr̥taṁ vīra hr̥ṣṭapuṣṭam anuttamam
7056005c saṁbhāṣya saṁpradānena rañjayasva narottama
7056006a na hy arthās tatra tiṣṭhanti na dārā na ca bāndhavāḥ
7056006c suprīto bhr̥tyavargas tu yatra tiṣṭhati rāghava
7056007a ato hr̥ṣṭajanākīrṇāṁ prasthāpya mahatīṁ camūm
7056007c eka eva dhanuṣpānis tad gaccha tvaṁ madhor vanam
7056008a yathā tvāṁ na prajānāti gacchantaṁ yuddhakāṅkṣiṇam
7056008c lavaṇas tu madhoḥ putras tathā gaccher aśaṅkitaḥ
7056009a na tasya mr̥tyur anyo ’sti kaś cid dhi puruṣarṣabha
7056009c darśanaṁ yo ’bhigaccheta sa vadhyo lavaṇena hi
7056010a sa grīṣme vyapayāte tu varṣarātra upasthite
7056010c hanyās tvaṁ lavaṇaṁ saumya sa hi kālo ’sya durmateḥ
7056011a maharṣīṁs tu puraskr̥tya prayāntu tava sainikāḥ
7056011c yathā grīṣmāvaśeṣeṇa tareyur jāhnavījalam
7056012a tataḥ sthāpya balaṁ sarvaṁ nadītīre samāhitaḥ
7056012c agrato dhanuṣā sārdhaṁ gaccha tvaṁ laghuvikrama
7056013a evam uktas tu rāmeṇa śatrughnas tān mahābalān
7056013c senāmukhyān samānīya tato vākyam uvāca ha
7056014a ete vo gaṇitā vāsā yatra yatra nivatsyatha
7056014c sthātavyaṁ cāvirodhena yathā bādhā na kasya cit
7056015a tathā tāṁs tu samājñāpya niryāpya ca mahad balam
7056015c kausalyāṁ ca sumitrāṁ ca kaikeyīṁ cābhyavādayat
7056016a rāmaṁ pradakṣiṇaṁ kr̥tvā śirasābhipraṇamya ca
7056016c rāmeṇa cābhyanujñātaḥ śatrughnaḥ śatrutāpanaḥ
7056017a lakṣmaṇaṁ bharataṁ caiva praṇipatya kr̥tāñjaliḥ
7056017c purodhasaṁ vasiṣṭhaṁ ca śatrughnaḥ prayatātmavān
7056017e pradakṣiṇam atho kr̥tvā nirjagāma mahābalaḥ
7057001a prasthāpya tad balaṁ sarvaṁ māsamātroṣitaḥ pathi
7057001c eka evāśu śatrughno jagāma tvaritas tadā
7057002a dvirātram antare śūra uṣya rāghavanandanaḥ
7057002c vālmīker āśramaṁ puṇyam agacchad vāsam uttamam
7057003a so ’bhivādya mahātmānaṁ vālmīkiṁ munisattamam
7057003c kr̥tāñjalir atho bhūtvā vākyam etad uvāca ha
7057004a bhagavan vastum icchāmi guroḥ kr̥tyād ihāgataḥ
7057004c śvaḥ prabhāte gamiṣyāmi pratīcīṁ vāruṇīṁ diśam
7057005a śatrughnasya vacaḥ śrutvā prahasya munipuṁgavaḥ
7057005c pratyuvāca mahātmānaṁ svāgataṁ te mahāyaśaḥ
7057006a svam āśramam idaṁ saumya rāghavāṇāṁ kulasya ha
7057006c āsanaṁ pādyam arghyaṁ ca nirviśaṅkaḥ pratīccha me
7057007a pratigr̥hya tataḥ pūjāṁ phalamūlaṁ ca bhojanam
7057007c bhakṣayām āsa kākutsthas tr̥ptiṁ ca paramāṁ gataḥ
7057008a sa tu bhuktvā mahābāhur maharṣiṁ tam uvāca ha
7057008c pūrvaṁ yajñavibhūtīyaṁ kasyāśramasamīpataḥ
7057009a tasya tadbhāṣitaṁ śrutvā vālmīkir vākyam abravīt
7057009c śatrughna śr̥ṇu yasyedaṁ babhūvāyatanaṁ purā
7057010a yuṣmākaṁ pūrvako rājā sudāsasya mahātmanaḥ
7057010c putro mitrasaho nāma vīryavān atidhārmikaḥ
7057011a sa bāla eva saudāso mr̥gayām upacakrame
7057011c cañcūryamāṇaṁ dadr̥śe sa śūro rākṣasadvayam
7057012a śārdūlarūpiṇau ghorau mr̥gān bahusahasraśaḥ
7057012c bhakṣayāṇāv asaṁtuṣṭau paryāptiṁ ca na jagmatuḥ
7057013a sa tu tau rākṣasau dr̥ṣṭvā nirmr̥gaṁ ca vanaṁ kr̥tam
7057013c krodhena mahatāviṣṭo jaghānaikaṁ maheṣuṇā
7057014a vinipātya tam ekaṁ tu saudāsaḥ puruṣarṣabhaḥ
7057014c vijvaro vigatāmarṣo hataṁ rakṣo ’bhyavaikṣata
7057015a nirīkṣamāṇaṁ taṁ dr̥ṣṭvā sahāyas tasya rakṣasaḥ
7057015c saṁtāpam akarod ghoraṁ saudāsaṁ cedam abravīt
7057016a yasmād anaparāddhaṁ tvaṁ sahāyaṁ mama jaghnivān
7057016c tasmāt tavāpi pāpiṣṭha pradāsyāmi pratikriyām
7057017a evam uktvā tu taṁ rakṣas tatraivāntaradhīyata
7057017c kālaparyāyayogena rājā mitrasaho ’bhavat
7057018a rājāpi yajate yajñaṁ tasyāśramasamīpataḥ
7057018c aśvamedhaṁ mahāyajñaṁ taṁ vasiṣṭho ’bhyapālayat
7057019a tatra yajño mahān āsīd bahuvarṣagaṇāyutān
7057019c samr̥ddhaḥ parayā lakṣmyā devayajñasamo ’bhavat
7057020a athāvasāne yajñasya pūrvavairam anusmaran
7057020c vasiṣṭharūpī rājānam iti hovāca rākṣasaḥ
7057021a adya yajñāvasānānte sāmiṣaṁ bhojanaṁ mama
7057021c dīyatām iti śīghraṁ vai nātra kāryā vicāraṇā
7057022a tac chrutvā vyāhr̥taṁ vākyaṁ rakṣasā kāmarūpiṇā
7057022c bhakṣasaṁskārakuśalam uvāca pr̥thivīpatiḥ
7057023a haviṣyaṁ sāmiṣaṁ svādu yathā bhavati bhojanam
7057023c tathā kuruṣva śīghraṁ vai parituṣyed yathā guruḥ
7057024a śāsanāt pārthivendrasya sūdaḥ saṁbhrāntamānasaḥ
7057024c sa ca rakṣaḥ punas tatra sūdaveṣam athākarot
7057025a sa mānuṣam atho māṁsaṁ pārthivāya nyavedayat
7057025c idaṁ svādu haviṣyaṁ ca sāmiṣaṁ cānnam āhr̥tam
7057026a sa bhojanaṁ vasiṣṭhāya patnyā sārdham upāharat
7057026c madayantyā naravyāghra sāmiṣaṁ rakṣasā hr̥tam
7057027a jñātvā tadāmiṣaṁ vipro mānuṣaṁ bhojanāhr̥tam
7057027c krodhena mahatāviṣṭo vyāhartum upacakrame
7057028a yasmāt tvaṁ bhojanaṁ rājan mamaitad dātum icchasi
7057028c tasmād bhojanam etat te bhaviṣyati na saṁśayaḥ
7057029a sa rājā saha patnyā vai praṇipatya muhur muhuḥ
7057029c punar vasiṣṭhaṁ provāca yad uktaṁ brahmarūpiṇā
7057030a tac chrutā pārthivendrasya rakṣasā vikr̥taṁ ca tat
7057030c punaḥ provāca rājānaṁ vasiṣṭhaḥ puruṣarṣabham
7057031a mayā roṣaparītena yad idaṁ vyāhr̥taṁ vacaḥ
7057031c naitac chakyaṁ vr̥thā kartuṁ pradāsyāmi ca te varam
7057032a kālo dvādaśa varṣāṇi śāpasyāsya bhaviṣyati
7057032c matprasādāc ca rājendra atītaṁ na smariṣyasi
7057033a evaṁ sa rājā taṁ śāpam upabhujyārimardanaḥ
7057033c pratilebhe punā rājyaṁ prajāś caivānvapālayat
7057034a tasya kalmāṣapādasya yajñasyāyatanaṁ śubham
7057034c āśramasya samīpe ’smin yasmin pr̥cchasi rāghava
7057035a tasya tāṁ pārthivendrasya kathāṁ śrutvā sudāruṇām
7057035c viveśa parṇaśālāyāṁ maharṣim abhivādya ca
7058001a yām eva rātriṁ śatrughnaḥ parṇaśālāṁ samāviśat
7058001c tām eva rātriṁ sītāpi prasūtā dārakadvayam
7058002a tato ’rdharātrasamaye bālakā munidārakāḥ
7058002c vālmīkeḥ priyam ācakhyuḥ sītāyāḥ prasavaṁ śubham
7058002e tasya rakṣāṁ mahātejaḥ kuru bhūtavināśinīm
7058003a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā munir harṣam upāgamat
7058003c bhūtaghnīṁ cākarot tābhyāṁ rakṣāṁ rakṣovināśinīm
7058004a kuśamuṣṭim upādāya lavaṁ caiva tu sa dvijaḥ
7058004c vālmīkiḥ pradadau tābhyāṁ rakṣāṁ bhūtavināśinīm
7058005a yas tayoḥ pūrvajo jātaḥ sa kuśair mantrasaṁskr̥taiḥ
7058005c nirmārjanīyas tu bhavet kuśa ity asya nāmataḥ
7058006a yaś cāparo bhavet tābhyāṁ lavena susamāhitaḥ
7058006c nirmārjanīyo vr̥ddhābhir lavaś ceti sa nāmataḥ
7058007a evaṁ kuśalavau nāmnā tāv ubhau yamajātakau
7058007c matkr̥tābhyāṁ ca nāmabhyāṁ khyātiyuktau bhaviṣyataḥ
7058008a te rakṣāṁ jagr̥hus tāṁ ca munihastāt samāhitāḥ
7058008c akurvaṁś ca tato rakṣāṁ tayor vigatakalmaṣāḥ
7058009a tathā tāṁ kriyamāṇāṁ tu rakṣāṁ gotraṁ ca nāma ca
7058009c saṁkīrtanaṁ ca rāmasya sītāyāḥ prasavau śubhau
7058010a ardhārātre tu śatrughnaḥ śuśrāva sumahat priyam
7058010c parṇaśālāṁ gato rātrau diṣṭyā diṣṭyeti cābravīt
7058011a tathā tasya prahr̥ṣṭasya śatrughnasya mahātmanaḥ
7058011c vyatītā vārṣikī rātriḥ śrāvaṇī laghuvikramā
7058012a prabhāte tu mahāvīryaḥ kr̥tvā paurvāhṇikaṁ kramam
7058012c muniṁ prāñjalir āmantrya prāyāt paścānmukhaḥ punaḥ
7058013a sa gatvā yamunātīraṁ saptarātroṣitaḥ pathi
7058013c r̥ṣīṇāṁ puṇyakīrtīnām āśrame vāsam abhyayāt
7058014a sa tatra munibhiḥ sārdhaṁ bhārgavapramukhair nr̥paḥ
7058014c kathābhir bahurūpābhir vāsaṁ cakre mahāyaśāḥ
7059001a atha rātryāṁ pravr̥ttāyāṁ śatrughno bhr̥gunandanam
7059001c papraccha cyavanaṁ vipraṁ lavaṇasya balābalam
7059002a śūlasya ca balaṁ brahman ke ca pūrvaṁ nipātitāḥ
7059002c anena śūlamukhena dvandvayuddham upāgatāḥ
7059003a tasya tadbhāṣitaṁ śrutvā śatrughnasya mahātmanaḥ
7059003c pratyuvāca mahātejāś cyavano raghunandanam
7059004a asaṁkhyeyāni karmāṇi yāny asya puruṣarṣabha
7059004c ikṣvākuvaṁśaprabhave yad vr̥ttaṁ tac chr̥ṇuṣva me
7059005a ayodhyāyāṁ purā rājā yuvanāśvasuto balī
7059005c māndhātā iti vikhyātas triṣu lokeṣu vīryavān
7059006a sa kr̥tvā pr̥thivīṁ kr̥tsnāṁ śāsane pr̥thivīpatiḥ
7059006c suralokam atho jetum udyogam akaron nr̥paḥ
7059007a indrasya tu bhayaṁ tīvraṁ surāṇāṁ ca mahātmanām
7059007c māndhātari kr̥todyoge devalokajigīṣayā
7059008a ardhāsanena śakrasya rājyārdhena ca pārthivaḥ
7059008c vandyamānaḥ suragaṇaiḥ pratijñām adhyarohata
7059009a tasya pāpam abhiprāyaṁ viditvā pākaśāsanaḥ
7059009c sāntvapūrvam idaṁ vākyam uvāca yuvanāśvajam
7059010a rājā tvaṁ mānuṣe loke na tāvat puruṣarṣabha
7059010c akr̥tvā pr̥thivīṁ vaśyāṁ devarājyam ihecchasi
7059011a yadi vīra samagrā te medinī nikhilā vaśe
7059011c devarājyaṁ kuruṣveha sabhr̥tyabalavāhanaḥ
7059012a indram evaṁ bruvāṇaṁ tu māndhātā vākyam abravīt
7059012c kva me śakra pratihataṁ śāsanaṁ pr̥thivītale
7059013a tam uvāca sahasrākṣo lavaṇo nāma rākṣasaḥ
7059013c madhuputro madhuvane nājñāṁ te kurute ’nagha
7059014a tac chrutvā vipriyaṁ ghoraṁ sahasrākṣeṇa bhāṣitam
7059014c vrīḍito ’vāṅmukho rājā vyāhartuṁ na śaśāka ha
7059015a āmantrya tu sahasrākṣaṁ hriyā kiṁ cid avāṅmukhaḥ
7059015c punar evāgamac chrīmān imaṁ lokaṁ nareśvaraḥ
7059016a sa kr̥tvā hr̥daye ’marṣaṁ sabhr̥tyabalavāhanaḥ
7059016c ājagāma madhoḥ putraṁ vaśe kartum aninditaḥ
7059017a sa kāṅkṣamāṇo lavaṇaṁ yuddhāya puruṣarṣabhaḥ
7059017c dūtaṁ saṁpreṣayām āsa sakāśaṁ lavaṇasya saḥ
7059018a sa gatvā vipriyāṇy āha bahūni madhunaḥ sutam
7059018c vadantam evaṁ taṁ dūtaṁ bhakṣayām āsa rākṣasaḥ
7059019a cirāyamāṇe dūte tu rājā krodhasamanvitaḥ
7059019c ardayām āsa tad rakṣaḥ śaravr̥ṣṭyā samantataḥ
7059020a tataḥ prahasya lavaṇaḥ śūlaṁ jagrāha pāṇinā
7059020c vadhāya sānubandhasya mumocāyudham uttamam
7059021a tac chūlaṁ dīpyamānaṁ tu sabhr̥tyabalavāhanam
7059021c bhasmīkr̥tya nr̥paṁ bhūyo lavaṇasyāgamat karam
7059022a evaṁ sa rājā sumahān hataḥ sabalavāhanaḥ
7059022c śūlasya ca balaṁ vīra aprameyam anuttamam
7059023a śvaḥ prabhāte tu lavaṇaṁ vadhiṣyasi na saṁśayaḥ
7059023c agr̥hītāyudhaṁ kṣipraṁ dhruvo hi vijayas tava
7060001a kathāṁ kathayatāṁ teṣāṁ jayaṁ cākāṅkṣatāṁ śubham
7060001c vyatītā rajanī śīghraṁ śatrughnasya mahātmanaḥ
7060002a tataḥ prabhāte vimale tasmin kāle sa rākṣasaḥ
7060002c nirgatas tu purād vīro bhakṣāhārapracoditaḥ
7060003a etasminn antare śūraḥ śatrughno yamunāṁ nadīm
7060003c tīrtvā madhupuradvāri dhanuṣpāṇir atiṣṭhata
7060004a tato ’rdhadivase prāpte krūrakarmā sa rākṣasaḥ
7060004c āgacchad bahusāhasraṁ prāṇinām udvahan bharam
7060005a tato dadarśa śatrughnaṁ sthitaṁ dvāri dhr̥tāyudham
7060005c tam uvāca tato rakṣaḥ kim anena kariṣyasi
7060006a īdr̥śānāṁ sahasrāṇi sāyudhānāṁ narādhama
7060006c bhakṣitāni mayā roṣāt kālam ākāṅkṣase nu kim
7060007a āhāraś cāpy asaṁpūrṇo mamāyaṁ puruṣādhama
7060007c svayaṁ praviṣṭo nu mukhaṁ katham āsādya durmate
7060008a tasyaivaṁ bhāṣamāṇasya hasataś ca muhur muhuḥ
7060008c śatrughno vīryasaṁpanno roṣād aśrūṇy avartayat
7060009a tasya roṣābhibhūtasya śatrughnasya mahātmanaḥ
7060009c tejomayā marīcyas tu sarvagātrair viniṣpatan
7060010a uvāca ca susaṁkruddhaḥ śatrughnas taṁ niśācaram
7060010c yoddhum icchāmi durbuddhe dvandvayuddhaṁ tvayā saha
7060011a putro daśarathasyāhaṁ bhrātā rāmasya dhīmataḥ
7060011c śatrughno nāma śatrughno vadhākāṅkṣī tavāgataḥ
7060012a tasya me yuddhakāmasya dvandvayuddhaṁ pradīyatām
7060012c śatrus tvaṁ sarvajīvānāṁ na me jīvan gamiṣyasi
7060013a tasmiṁs tathā bruvāṇe tu rākṣasaḥ prahasann iva
7060013c pratyuvāca naraśreṣṭhaṁ diṣṭyā prāpto ’si durmate
7060014a mama mātr̥ṣvasur bhrātā rāvaṇo nāma rākṣasaḥ
7060014c hato rāmeṇa durbuddhe strīhetoḥ puruṣādhama
7060015a tac ca sarvaṁ mayā kṣāntaṁ rāvaṇasya kulakṣayam
7060015c avajñāṁ purataḥ kr̥tvā mayā yūyaṁ viśeṣataḥ
7060016a na hatāś ca hi me sarve paribhūtās tr̥ṇaṁ yathā
7060016c bhūtāś caiva bhaviṣyāś ca yūyaṁ ca puruṣādhamāḥ
7060017a tasya te yuddhakāmasya yuddhaṁ dāsyāmi durmate
7060017c īpsitaṁ yādr̥śaṁ tubhyaṁ sajjaye yāvad āyudham
7060018a tam uvācātha śatrughnaḥ kva me jīvan gamiṣyasi
7060018c durbalo ’py āgataḥ śatrur na moktavyaḥ kr̥tātmanā
7060019a yo hi viklavayā buddhyā prasaraṁ śatrave dadau
7060019c sa hato mandabuddhitvād yathā kāpuruṣas tathā
7061001a tac chrutvā bhāṣitaṁ tasya śatrughnasya mahātmanaḥ
7061001c krodham āhārayat tīvraṁ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt
7061002a pāṇau pāṇiṁ viniṣpiṣya dantān kaṭakaṭāyya ca
7061002c lavaṇo raghuśārdūlam āhvayām āsa cāsakr̥t
7061003a taṁ bruvāṇaṁ tathā vākyaṁ lavaṇaṁ ghoravikramam
7061003c śatrughno deva śatrughna idaṁ vacanam abravīt
7061004a śatrughno na tadā jāto yadānye nirjitās tvayā
7061004c tad adya bāṇābhihato vraja taṁ yamasādanam
7061005a r̥ṣayo ’py adya pāpātman mayā tvāṁ nihataṁ raṇe
7061005c paśyantu viprā vidvāṁsas tridaśā iva rāvaṇam
7061006a tvayi madbāṇanirdagdhe patite ’dya niśācara
7061006c puraṁ janapadaṁ cāpi kṣemam etad bhaviṣyati
7061007a adya madbāhuniṣkrāntaḥ śaro vajranibhānanaḥ
7061007c pravekṣyate te hr̥dayaṁ padmam aṁśur ivārkajaḥ
7061008a evam ukto mahāvr̥kṣaṁ lavaṇaḥ krodhamūrchitaḥ
7061008c śatrughnorasi cikṣepa taṁ śūraḥ śatadhācchinat
7061009a tad dr̥ṣṭvā viphalaṁ karma rākṣasaḥ punar eva tu
7061009c pādapān subahūn gr̥hya śatrughne vyasr̥jad balī
7061010a śatrughnaś cāpi tejasvī vr̥kṣān āpatato bahūn
7061010c tribhiś caturbhir ekaikaṁ ciccheda nataparvabhiḥ
7061011a tato bāṇamayaṁ varṣaṁ vyasr̥jad rākṣasor asi
7061011c śatrughno vīryasaṁpanno vivyathe na ca rākṣasaḥ
7061012a tataḥ prahasya lavaṇo vr̥kṣam utpāṭya līlayā
7061012c śirasy abhyahanac chūraṁ srastāṅgaḥ sa mumoha vai
7061013a tasmin nipatite vīre hāhākāro mahān abhūt
7061013c r̥ṣīṇāṁ deva saṁghānāṁ gandharvāpsarasām api
7061014a tam avajñāya tu hataṁ śatrughnaṁ bhuvi pātitam
7061014c rakṣo labdhāntaram api na viveśa svam ālayam
7061015a nāpi śūlaṁ prajagrāha taṁ dr̥ṣṭvā bhuvi pātitam
7061015c tato hata iti jñātvā tān bhakṣān samudāvahat
7061016a muhūrtāl labdhasaṁjñas tu punas tasthau dhr̥tāyudhaḥ
7061016c śatrughno rākṣasadvāri r̥ṣibhiḥ saṁprapūjitaḥ
7061017a tato divyam amoghaṁ taṁ jagrāha śaram uttamam
7061017c jvalantaṁ tejasā ghoraṁ pūrayantaṁ diśo daśa
7061018a vajrānanaṁ vajravegaṁ merumandara gauravam
7061018c nataṁ parvasu sarveṣu saṁyugeṣv aparājitam
7061019a asr̥kcandanadigdhāṅgaṁ cārupatraṁ patatriṇam
7061019c dānavendrācalendrāṇām asurāṇāṁ ca dāruṇam
7061020a taṁ dīptam iva kālāgniṁ yugānte samupasthite
7061020c dr̥ṣṭvā sarvāṇi bhūtāni paritrāsam upāgaman
7061021a sadevāsuragandharvaṁ samuniṁ sāpsarogaṇam
7061021c jagad dhi sarvam asvasthaṁ pitāmaham upasthitam
7061022a ūcuś ca devadeveśaṁ varadaṁ prapitāmaham
7061022c kaccil lokakṣayo deva prāpto vā yugasaṁkayaḥ
7061023a nedr̥śaṁ dr̥ṣṭapūrvaṁ na śrutaṁ vā prapitāmaha
7061023c devānāṁ bhayasaṁmoho lokānāṁ saṁkṣayaḥ prabho
7061024a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā brahmā lokapitāmanaḥ
7061024c bhayakāraṇam ācaṣṭe devānām abhayaṁkaraḥ
7061025a vadhāya lavaṇasyājau śaraḥ śatrughnadhāritaḥ
7061025c tejasā yasya sarve sma saṁmūḍhāḥ surasattamāḥ
7061026a eṣo hi pūrvaṁ devasya lokakartuḥ sanātanaḥ
7061026c śaras tejomayo vatsā yena vai bhayam āgatam
7061027a eṣa vai kaiṭabhasyārthe madhunaś ca mahāśaraḥ
7061027c sr̥ṣṭo mahātmanā tena vadhārthaṁ daityayos tayoḥ
7061028a evam etaṁ prajānīdhvaṁ viṣṇos tejomayaṁ śaram
7061028c eṣā caiva tanuḥ pūrvā viṣṇos tasya mahātmanaḥ
7061029a ito gacchatā paśyadhvaṁ vadhyamānaṁ mahātmanā
7061029c rāmānujena vīreṇa lavaṇaṁ rākṣasottamam
7061030a tasya te devadevasya niśamya madhurāṁ giram
7061030c ājagmur yatra yudhyete śatrughnalavaṇāv ubhau
7061031a taṁ śaraṁ divyasaṁkāśaṁ śatrughnakaradhāritam
7061031c dadr̥śuḥ sarvabhūtāni yugāntāgnim ivotthitam
7061032a ākāśam āvr̥taṁ dr̥ṣṭvā devair hi raghunandanaḥ
7061032c siṁhanādaṁ muhuḥ kr̥tvā dadarśa lavaṇaṁ punaḥ
7061033a āhūtaś ca tatas tena śatrughnena mahātmanā
7061033c lavaṇaḥ krodhasaṁyukto yuddhāya samupasthitaḥ
7061034a ākarṇāt sa vikr̥ṣyātha tad dhanur dhanvināṁ varaḥ
7061034c sa mumoca mahābāṇaṁ lavaṇasya mahorasi
7061034e uras tasya vidāryāśu praviveśa rasātalam
7061035a gatvā rasātalaṁ divyaṁ śaro vibudhapūjitaḥ
7061035c punar evāgamat tūrṇam ikṣvākukulanandanam
7061036a śatrughnaśaranirbhinno lavaṇaḥ sa niśācaraḥ
7061036c papāta sahasā bhūmau vajrāhata ivācalaḥ
7061037a tac ca divyaṁ mahac chūlaṁ hate lavaṇarākṣase
7061037c paśyatāṁ sarvabhūtānāṁ rudrasya vaśam anvagāt
7061038a ekeṣupātena bhayaṁ nihatya; lokatrayasyāsya raghupravīraḥ
7061038c vinirbabhāv udyatacāpabāṇas; tamaḥ praṇudyeva sahasraraśmiḥ
7062001a hate tu lavaṇe devāḥ sendrāḥ sāgnipurogamāḥ
7062001c ūcuḥ sumadhurāṁ vāṇīṁ śatrughnaṁ śatrutāpanam
7062002a diṣṭyā te vijayo vatsa diṣṭyā lavaṇarākṣasaḥ
7062002c hataḥ puruṣaśārdūla varaṁ varaya rāghava
7062003a varadāḥ sma mahābāho sarva eva samāgatāḥ
7062003c vijayākāṅkṣiṇas tubhyam amoghaṁ darśanaṁ hi naḥ
7062004a devānāṁ bhāṣitaṁ śrutvā śūro mūrdhni kr̥tāñjaliḥ
7062004c pratyuvāca mahābāhuḥ śatrughnaḥ prayatātmavān
7062005a imāṁ madhupurīṁ ramyāṁ madhurāṁ deva nirmitām
7062005c niveśaṁ prāpnuyāṁ śīghram eṣa me ’stu varo mataḥ
7062006a taṁ devāḥ prītamanaso bāḍham ity eva rāghavam
7062006c bhaviṣyati purī ramyā śūrasenā na saṁśayaḥ
7062007a te tathoktvā mahātmāno divam āruruhus tadā
7062007c śatrughno ’pi mahātejās tāṁ senāṁ samupānayat
7062008a sā senā śīghram āgacchac chrutvā śatrughnaśāsanam
7062008c niveśanaṁ ca śatrughnaḥ śāsanena samārabhat
7062009a sā purī divyasaṁkāśā varṣe dvādaśame śubhā
7062009c niviṣṭā śūrasenānāṁ viṣayaś cākutobhayaḥ
7062010a kṣetrāṇi sasyayuktāni kāle varṣati vāsavaḥ
7062010c arogā vīrapuruṣā śatrughnabhujapālitā
7062011a ardhacandrapratīkāśā yamunātīraśobhitā
7062011c śobhitā gr̥hamukhyaiś ca śobhitā catvarāpaṇaiḥ
7062012a yac ca tena mahac chūnyaṁ lavaṇena kr̥taṁ purā
7062012c śobhayām āsa tad vīro nānāpaṇyasamr̥ddhibhiḥ
7062013a tāṁ samr̥ddhāṁ samr̥ddhārthaḥ śatrughno bharatānujaḥ
7062013c nirīkṣya paramaprītaḥ paraṁ harṣam upāgamat
7062014a tasya buddhiḥ samutpannā niveśya madhurāṁ purīm
7062014c rāmapādau nirīkṣeyaṁ varṣe dvādaśame śubhe
7063001a tato dvādaśame varṣe śatrughno rāmapālitām
7063001c ayodhyāṁ cakame gantum alpabhr̥tyabalānugaḥ
7063002a mantriṇo balamukhyāṁś ca nivartya ca purodhasaṁ
7063002c jagāma rathamukhyena hayayuktena bhāsvatā
7063003a sa gatvā gaṇitān vāsān saptāṣṭau raghunandanaḥ
7063003c ayodhyām agamat tūrṇaṁ rāghavotsukadarśanaḥ
7063004a sa praviśya purīṁ ramyāṁ śrīmān ikṣvākunandanaḥ
7063004c praviveśa mahābāhur yatra rāmo mahādyutiḥ
7063005a so ’bhivādya mahātmānaṁ jvalantam iva tejasā
7063005c uvāca prāñjalir bhūtvā rāmaṁ satyaparākramam
7063006a yad ājñaptaṁ mahārāja sarvaṁ tat kr̥tavān aham
7063006c hataḥ sa lavaṇaḥ pāpaḥ purī sā ca niveśitā
7063007a dvādaśaṁ ca gataṁ varṣaṁ tvāṁ vinā raghunandana
7063007c notsaheyam ahaṁ vastuṁ tvayā virahito nr̥pa
7063008a sa me prasādaṁ kākutstha kuruṣvāmitavikrama
7063008c mātr̥hīno yathā vatsas tvāṁ vinā pravasāmy aham
7063009a evaṁ bruvāṇaṁ śatrughnaṁ pariṣvajyedam abravīt
7063009c mā viṣādaṁ kr̥thā vīra naitat kṣatriyaceṣṭitam
7063010a nāvasīdanti rājāno vipravāseṣu rāghava
7063010c prajāś ca paripālyā hi kṣatradharmeṇa rāghava
7063011a kāle kāle ca māṁ vīra ayodhyām avalokitum
7063011c āgaccha tvaṁ naraśreṣṭha gantāsi ca puraṁ tava
7063012a mamāpi tvaṁ sudayitaḥ prāṇair api na saṁśayaḥ
7063012c avaśyaṁ karaṇīyaṁ ca rājyasya paripālanam
7063013a tasmāt tvaṁ vasa kākutstha pañcarātraṁ mayā saha
7063013c ūrdhvaṁ gantāsi madhurāṁ sabhr̥tyabalavāhanaḥ
7063014a rāmasyaitad vacaḥ śrutvā dharmayuktaṁ mano’nugam
7063014c śatrughno dīnayā vācā bāḍham ity eva cābravīt
7063015a sa pañcarātraṁ kākutstho rāghavasya yathājñayā
7063015c uṣya tatra maheṣvāso gamanāyopacakrame
7063016a āmantrya tu mahātmānaṁ rāmaṁ satyaparākramam
7063016c bharataṁ lakṣmaṇaṁ caiva mahāratham upāruhat
7063017a dūraṁ tābhyām anugato lakṣmaṇena mahātmanā
7063017c bharatena ca śatrughno jagāmāśu purīṁ tadā
7064001a prasthāpya tu sa śatrughnaṁ bhrātr̥bhyāṁ saha rāghavaḥ
7064001c pramumoda sukhī rājyaṁ dharmeṇa paripālayan
7064002a tataḥ katipayāhaḥsu vr̥ddho jānapado dvijaḥ
7064002c śavaṁ bālam upādāya rājadvāram upāgamat
7064003a rudan bahuvidhā vācaḥ snehākṣarasamanvitāḥ
7064003c asakr̥tputra putreti vākyam etad uvāca ha
7064004a kiṁ nu me duṣkr̥taṁ karma pūrvaṁ dehāntare kr̥tam
7064004c yad ahaṁ putram ekaṁ tvāṁ paśyāmi nidhanaṁ gatam
7064005a aprāptayauvanaṁ bālaṁ pañcavarṣasamanvitam
7064005c akāle kālam āpannaṁ duḥkhāya mama putraka
7064006a alpair ahobhir nidhanaṁ gamiṣyāmi na saṁśayaḥ
7064006c ahaṁ ca jananī caiva tava śokena putraka
7064007a na smarāmy anr̥taṁ hy uktaṁ na ca hiṁsāṁ smarāmy aham
7064007c kena me duṣkr̥tenādya bāla eva mamātmajaḥ
7064007e akr̥tvā pitr̥kāryāṇi nīto vaivasvatakṣayam
7064008a nedr̥śaṁ dr̥ṣṭapūrvaṁ me śrutaṁ vā ghoradarśanam
7064008c mr̥tyur aprāptakālānāṁ rāmasya viṣaye yathā
7064009a rāmasya duṣkr̥taṁ kiṁ cin mahad asti na saṁśayaḥ
7064009c tvaṁ rājañ jīvayasvainaṁ bālaṁ mr̥tyuvaśaṁ gatam
7064010a bhrātr̥bhiḥ sahito rājan dīrgham āyur avāpnuhi
7064010c uṣitāḥ sma sukhaṁ rājye tavāsmin sumahābala
7064011a saṁpraty anātho viṣaya ikṣvākūṇāṁ mahātmanām
7064011c rāmaṁ nātham ihāsādya bālāntakaraṇaṁ nr̥pam
7064012a rājadoṣair vipadyante prajā hy avidhipālitāḥ
7064012c asadvr̥tte tu nr̥patāv akāle mriyate janaḥ
7064013a yadā pureṣv ayuktāni janā janapadeṣu ca
7064013c kurvate na ca rakṣāsti tadākālakr̥taṁ bhayam
7064014a suvyaktaṁ rājadoṣo ’yaṁ bhaviṣyati na saṁśayaḥ
7064014c pure janapade vāpi tadā bālavadho hy ayam
7064015a evaṁ bahuvidhair vākyair nindayāno muhur muhuḥ
7064015c rājānaṁ duḥkhasaṁtaptaḥ sutaṁ tam upagūhati
7065001a tathā tu karuṇaṁ tasya dvijasya paridevitam
7065001c śuśrāva rāghavaḥ sarvaṁ duḥkhaśokasamanvitam
7065002a sa duḥkhena susaṁtapto mantriṇaḥ samupāhvayat
7065002c vasiṣṭhaṁ vāmadevaṁ ca bhrātr̥̄ṁś ca sahanaigamān
7065003a tato dvijā vasiṣṭhena sārdham aṣṭau praveśitāḥ
7065003c rājānaṁ devasaṁkāśaṁ vardhasveti tato ’bruvan
7065004a mārkaṇḍeyo ’tha maudgalyo vāmadevaś ca kāśyapaḥ
7065004c kātyāyano ’tha jābālir gautamo nāradas tathā
7065005a ete dvijarṣabhāḥ sarve āsaneṣūpaveśitāḥ
7065005c mantriṇo naigamāś caiva yathārham anukūlataḥ
7065006a tāṣāṁ samupaviṣṭānāṁ sarveṣāṁ dīptatejasām
7065006c rāghavaḥ sarvam ācaṣṭe dvijo yasmāt praroditi
7065007a tasya tad vacanaṁ śrutvā rājño dīnasya nāradaḥ
7065007c pratyuvāca śubhaṁ vākyam r̥ṣīṇāṁ saṁnidhau nr̥pam
7065008a śr̥ṇu rājan yathākāle prāpto ’yaṁ bālasaṁkṣayaḥ
7065008c śrutvā kartavyatāṁ vīra kuruṣva raghunandana
7065009a purā kr̥tayuge rāma brāhmaṇā vai tapasvinaḥ
7065009c abrāhmaṇas tadā rājan na tapasvī kathaṁ cana
7065010a tasmin yuge prajvalite brahmabhūte anāvr̥te
7065010c amr̥tyavas tadā sarve jajñire dīrghadarśinaḥ
7065011a tatas tretāyugaṁ nāma mānavānāṁ vapuṣmatām
7065011c kṣatriyā yatra jāyante pūrveṇa tapasānvitāḥ
7065012a vīryeṇa tapasā caiva te ’dhikāḥ pūrvajanmani
7065012c mānavā ye mahātmānas tasmiṁs tretāyuge yuge
7065013a brahmakṣatraṁ tu tat sarvaṁ yat pūrvam aparaṁ ca yat
7065013c yugayor ubhayor āsīt samavīryasamanvitam
7065014a apaśyantas tu te sarve viśeṣam adhikaṁ tataḥ
7065014c sthāpanaṁ cakrire tatra cāturvarṇyasya sarvataḥ
7065015a adharmaḥ pādam ekaṁ tu pātayat pr̥thivītale
7065015c adharmeṇa hi saṁyuktās tena mandābhavan dvijāḥ
7065016a tataḥ prāduṣkr̥taṁ pūrvam āyuṣaḥ pariniṣṭhitam
7065016c śubhāny evācaram̐l lokāḥ satyadharmaparāyaṇāḥ
7065017a tretāyuge tv avartanta brāhmaṇāḥ kṣatriyaś ca ye
7065017c tapo ’tapyanta te sarve śuśrūṣām apare janāḥ
7065018a sa dharmaḥ paramas teṣāṁ vaiśyaśūdram athāgamat
7065018c pūjāṁ ca sarvavarṇānāṁ śūdrāś cakrur viśeṣataḥ
7065019a tataḥ pādam adharmasya dvitīyam avatārayat
7065019c tato dvāparasaṁkhyā sā yugasya samajāyata
7065020a tasmin dvāparasaṁkhye tu vartamāne yugakṣaye
7065020c adharmaś cānr̥taṁ caiva vavr̥dhe puruṣarṣabha
7065021a tasmin dvāparasaṁkhyāte tapo vaiśyān samāviśat
7065021c na śūdro labhate dharmam ugraṁ taptaṁ nararṣabha
7065022a hīnavarṇo naraśreṣṭha tapyate sumahat tapaḥ
7065022c bhaviṣyā śūdrayonyāṁ hi tapaścaryā kalau yuge
7065023a adharmaḥ paramo rāma dvāpare śūdradhāritaḥ
7065023c sa vai viṣayaparyante tava rājan mahātapāḥ
7065023e śūdras tapyati durbuddhis tena bālavadho hy ayam
7065024a yo hy adharmam akāryaṁ vā viṣaye pārthivasya hi
7065024c karoti rājaśārdūla pure vā durmatir naraḥ
7065024e kṣipraṁ hi narakaṁ yāti sa ca rājā na saṁśayaḥ
7065025a sa tvaṁ puruṣaśārdūla mārgasva viṣayaṁ svakam
7065025c duṣkr̥taṁ yatra paśyethās tatra yatnaṁ samācara
7065026a evaṁ te dharmavr̥ddhiś ca nr̥ṇāṁ cāyurvivardhanam
7065026c bhaviṣyati naraśreṣṭha bālasyāsya ca jīvitam
7066001a nāradasya tu tad vākyaṁ śrutvāmr̥tamayaṁ yathā
7066001c praharṣam atulaṁ lebhe lakṣmaṇaṁ cedam abravīt
7066002a gaccha saumya dvijaśreṣṭhaṁ samāśvāsaya lakṣmaṇa
7066002c bālasya ca śarīraṁ tat tailadroṇyāṁ nidhāpaya
7066003a gandhaiś ca paramodārais tailaiś ca susugandhibhiḥ
7066003c yathā na kṣīyate bālas tathā saumya vidhīyatām
7066004a yathā śarīre bālasya guptasyākliṣṭakarmaṇaḥ
7066004c vipattiḥ paribhedo vā bhaven na ca tathā kuru
7066005a tathā saṁdiśya kākutstho lakṣmaṇaṁ śubhalakṣaṇam
7066005c manasā puṣpakaṁ dadhyāv āgaccheti mahāyaśāḥ
7066006a iṅgitaṁ sa tu vijñāya puṣpako hemabhūṣitaḥ
7066006c ājagāma muhūrtena samīpaṁ rāghavasya vai
7066007a so ’bravīt praṇato bhūtvā ayam asmi narādhipa
7066007c vaśyas tava mahābāho kiṁkaraḥ samupasthitaḥ
7066008a bhāṣitaṁ ruciraṁ śrutvā puṣpakasya narādhipaḥ
7066008c abhivādya maharṣīs tān vimānaṁ so ’dhyarohata
7066009a dhanur gr̥hītvā tūṇīṁ ca khaḍgaṁ ca ruciraprabham
7066009c nikṣipya nagare vīrau saumitribharatāv ubhau
7066010a prāyāt pratīcīṁ sa marūn vicinvaṁś ca samantataḥ
7066010c uttarām agamac chrīmān diśaṁ himavadāvr̥tam
7066011a apaśyamānas tatrāpi svalpam apy atha duṣkr̥tam
7066011c pūrvām api diśaṁ sarvām athāpaśyan narādhipaḥ
7066012a dakṣiṇāṁ diśam ākrāmat tato rājarṣinandanaḥ
7066012c śaivalasyottare pārśve dadarśa sumahat saraḥ
7066013a tasmin sarasi tapyantaṁ tāpasaṁ sumahat tapaḥ
7066013c dadarśa rāghavaḥ śrīmām̐l lambamānam adhomukham
7066014a athainaṁ samupāgamya tapyantaṁ tapa uttamam
7066014c uvāca rāghavo vākyaṁ dhanyas tvam asi suvrata
7066015a kasyāṁ yonyāṁ tapovr̥ddha vartase dr̥ḍhavikrama
7066015c kautūhalāt tvāṁ pr̥cchāmi rāmo dāśarathir hy aham
7066016a manīṣitas te ko nv arthaḥ svargalābho varāśrayaḥ
7066016c yam aśritya tapas taptaṁ śrotum icchāmi tāpasa
7066017a brāhmaṇo vāsi bhadraṁ te kṣatriyo vāsi durjayaḥ
7066017c vaiśyo vā yadi vā śūdraḥ satyam etad bravīhi me
7067001a tasya tad vacanaṁ śrutvā rāmasyākliṣṭakarmaṇaḥ
7067001c avākśirās tathābhūto vākyam etad uvāca ha
7067002a śūdrayonyāṁ prasūto ’smi tapa ugraṁ samāsthitaḥ
7067002c devatvaṁ prārthaye rāma saśarīro mahāyaśaḥ
7067003a na mithyāhaṁ vade rājan devalokajigīṣayā
7067003c śūdraṁ māṁ viddhi kākutstha śambūkaṁ nāma nāmataḥ
7067004a bhāṣatas tasya śūdrasya khaḍgaṁ suruciraprabham
7067004c niṣkr̥ṣya kośād vimalaṁ śiraś ciccheda rāghavaḥ
7067005a tasmin muhūrte bālo ’sau jīvena samayujyata
7067006a tato ’gastyāśramapadaṁ rāmaḥ kamalalocanaḥ
7067006c sa gatvā vinayenaiva taṁ natvā mumude sukhī
7067007a so ’bhivādya mahātmānaṁ jvalantam iva tejasā
7067007c ātithyaṁ paramaṁ prāpya niṣasāda narādhipaḥ
7067008a tam uvāca mahātejāḥ kumbhayonir mahātapāḥ
7067008c svāgataṁ te naraśreṣṭha diṣṭyā prāpto ’si rāghava
7067009a tvaṁ me bahumato rāma guṇair bahubhir uttamaiḥ
7067009c atithiḥ pūjanīyaś ca mama rājan hr̥di sthitaḥ
7067010a surā hi kathayanti tvām āgataṁ śūdraghātinam
7067010c brāhmaṇasya tu dharmeṇa tvayā jīvāpitaḥ sutaḥ
7067011a uṣyatāṁ ceha rajanīṁ sakāśe mama rāghava
7067011c prabhāte puṣpakeṇa tvaṁ gantā svapuram eva hi
7067012a idaṁ cābharaṇaṁ saumya nirmitaṁ viśvakarmaṇā
7067012c divyaṁ divyena vapuṣā dīpyamānaṁ svatejasā
7067012e pratigr̥hṇīṣva kākutstha matpriyaṁ kuru rāghava
7067013a dattasya hi punar dānaṁ sumahat phalam ucyate
7067013c tasmāt pradāsye vidhivat tat pratīccha nararṣabha
7067014a tad rāmaḥ pratijagrāha munes tasya mahātmanaḥ
7067014c divyam ābharaṇaṁ citraṁ pradīptam iva bhāskaram
7067015a pratigr̥hya tato rāmas tad ābharaṇam uttamam
7067015c āgamaṁ tasya divyasya praṣṭum evopacakrame
7067016a atyadbhutam idaṁ brahman vapuṣā yuktam uttamam
7067016c kathaṁ bhagavatā prāptaṁ kuto vā kena vāhr̥tam
7067017a kutūhalatayā brahman pr̥cchāmi tvāṁ mahāyaśaḥ
7067017c āścaryāṇāṁ bahūnāṁ hi nidhiḥ paramako bhavān
7067018a evaṁ bruvati kākutsthe munir vākyam athābravīt
7067018c śr̥ṇu rāma yathāvr̥ttaṁ purā tretāyuge gate
7068001a purā tretāyuge hy āsīd araṇyaṁ bahuvistaram
7068001c samantād yojanaśataṁ nirmr̥gaṁ pakṣivarjitam
7068002a tasmin nirmānuṣe ’raṇye kurvāṇas tapa uttamam
7068002c aham ākramituṁ saumya tad araṇyam upāgamam
7068003a tasya rūpam araṇyasya nirdeṣṭuṁ na śaśāka ha
7068003c phalamūlaiḥ sukhāsvādair bahurūpaiś ca pādapaiḥ
7068004a tasyāraṇyasya madhye tu saro yojanam āyatam
7068004c padmotpalasamākīrṇaṁ samatikrāntaśaivalam
7068005a tad āścaryam ivātyarthaṁ sukhāsvādam anuttamam
7068005c arajaskaṁ tathākṣobhyaṁ śrīmatpakṣigaṇāyutam
7068006a tasmin saraḥsamīpe tu mahad adbhutam āśramam
7068006c purāṇaṁ puṇyam atyarthaṁ tapasvijanavarjitam
7068007a tatrāham avasaṁ rātriṁ naidāghīṁ puruṣarṣabha
7068007c prabhāte kālyam utthāya saras tad upacakrame
7068008a athāpaśyaṁ śavaṁ tatra supuṣṭam ajaraṁ kva cit
7068008c tiṣṭhantaṁ parayā lakṣmyā tasmiṁs toyāśaye nr̥pa
7068009a tam arthaṁ cintayāno ’haṁ muhūrtaṁ tatra rāghava
7068009c viṣṭhito ’smi sarastīre kiṁ nv idaṁ syād iti prabho
7068010a athāpaśyaṁ muhūrtāt tu divyam adbhutadarśanam
7068010c vimānaṁ paramodāraṁ haṁsayuktaṁ manojavam
7068011a atyarthaṁ svargiṇaṁ tatra vimāne raghunandana
7068011c upāste ’psarasāṁ vīra sahasraṁ divyabhūṣaṇam
7068011e gānti geyāni ramyāṇi vādayanti tathāparāḥ
7068012a paśyato me tadā rāma vimānād avaruhya ca
7068012c taṁ śavaṁ bhakṣayām āsa sa svargī raghunandana
7068013a tato bhuktvā yathākāmaṁ māṁsaṁ bahu ca suṣṭhu ca
7068013c avatīrya saraḥ svargī saṁspraṣṭum upacakrame
7068014a upaspr̥śya yathānyāyaṁ sa svargī puruṣarṣabha
7068014c āroḍhum upacakrāma vimānavaram uttamam
7068015a tam ahaṁ devasaṁkāśam ārohantam udīkṣya vai
7068015c athāham abruvaṁ vākyaṁ tam eva puruṣarṣabha
7068016a ko bhavān devasaṁkāśa āhāraś ca vigarhitaḥ
7068016c tvayāyaṁ bhujyate saumya kiṁ karthaṁ vaktum arhasi
7068017a āścaryam īdr̥śo bhāvo bhāsvaro devasaṁmataḥ
7068017c āhāro garhitaḥ saumya śrotum icchāmi tattvataḥ
7069001a bhuktvā tu bhāṣitaṁ vākyaṁ mama rāma śubhākṣaram
7069001c prāñjaliḥ pratyuvācedaṁ sa svargī raghunandana
7069002a śr̥ṇu brahman yathāvr̥ttaṁ mamaitat sukhaduḥkhayoḥ
7069002c duratikramaṇīyaṁ hi yathā pr̥cchasi māṁ dvija
7069003a purā vaidarbhako rājā pitā mama mahāyaśāḥ
7069003c sudeva iti vikhyātas triṣu lokeṣu vīryavān
7069004a tasya putradvayaṁ brahman dvābhyāṁ strībhyām ajāyata
7069004c ahaṁ śveta iti khyāto yavīyān suratho ’bhavat
7069005a tataḥ pitari svaryāte paurā mām abhyaṣecayan
7069005c tatrāhaṁ kr̥tavān rājyaṁ dharmeṇa susamāhitaḥ
7069006a evaṁ varṣasahasrāṇi samatītāni suvrata
7069006c rājyaṁ kārayato brahman prajā dharmeṇa rakṣataḥ
7069007a so ’haṁ nimitte kasmiṁś cid vijñātāyur dvijottama
7069007c kāladharmaṁ hr̥di nyasya tato vanam upāgamam
7069008a so ’haṁ vanam idaṁ durgaṁ mr̥gapakṣivivarjitam
7069008c tapaś cartuṁ praviṣṭo ’smi samīpe sarasaḥ śubhe
7069009a bhrātaraṁ surathaṁ rājye abhiṣicya narādhipam
7069009c idaṁ saraḥ samāsādya tapas taptaṁ mayā ciram
7069010a so ’haṁ varṣasahasrāṇi tapas trīṇi mahāmune
7069010c taptvā suduṣkaraṁ prāpto brahmalokam anuttamam
7069011a tato māṁ svargasaṁsthaṁ vai kṣutpipāse dvijottama
7069011c bādhete paramodāra tato ’haṁ vyathitendriyaḥ
7069012a gatvā tribhuvaṇaśreṣṭhaṁ pitāmaham uvāca ha
7069012c bhagavan brahmaloko ’yaṁ kṣutpipāsāvivarjitaḥ
7069013a kasyeyaṁ karmaṇaḥ prāptiḥ kṣutpipāsāvaśo ’smi yat
7069013c āhāraḥ kaś ca me deva tan me brūhi pitāmaha
7069014a pitāmahas tu mām āha tavāhāraḥ sudevaja
7069014c svādūni svāni māṁsāni tāni bhakṣaya nityaśaḥ
7069015a svaśarīraṁ tvayā puṣṭaṁ kurvatā tapa uttamam
7069015c anuptaṁ rohate śveta na kadā cin mahāmate
7069016a dattaṁ na te ’sti sūkṣmo ’pi vane sattvaniṣevite
7069016c tena svargagato vatsa bādhyase kṣutpipāsayā
7069017a sa tvaṁ supuṣṭam āhāraiḥ svaśarīram anuttamam
7069017c bhakṣayasvāmr̥tarasaṁ sā te tr̥ptir bhaviṣyati
7069018a yadā tu tad vanaṁ śveta agastyaḥ sumahān r̥ṣiḥ
7069018c ākramiṣyati durdharṣas tadā kr̥cchād vimokṣyase
7069019a sa hi tārayituṁ saumya śaktaḥ suragaṇān api
7069019c kiṁ punas tvāṁ mahābāho kṣutpipāsāvaśaṁ gatam
7069020a so ’haṁ bhagavataḥ śrutvā devadevasya niścayam
7069020c āhāraṁ garhitaṁ kurmi svaśarīraṁ dvijottama
7069021a bahūn varṣagaṇān brahman bhujyamānam idaṁ mayā
7069021c kṣayaṁ nābhyeti brahmarṣe tr̥ptiś cāpi mamottamā
7069022a tasya me kr̥cchrabhūtasya kr̥cchrād asmād vimokṣaya
7069022c anyeṣām agatir hy atra kumbhayonim r̥te dvijam
7069023a idam ābharaṇaṁ saumya tāraṇārthaṁ dvijottama
7069023c pratigr̥hṇīṣva brahmarṣe prasādaṁ kartum arhasi
7069024a tasyāhaṁ svargiṇo vākyaṁ śrutvā duḥkhasamanvitam
7069024c tāraṇāyopajagrāha tad ābharaṇam uttamam
7069025a mayā pratigr̥hīte tu tasminn ābharaṇe śubhe
7069025c mānuṣaḥ pūrvako deho rājarṣeḥ sa nanāśa ha
7069026a pranaṣṭe tu śarīre ’sau rājarṣiḥ parayā mudā
7069026c tr̥ptaḥ pramudito rājā jagāma tridivaṁ punaḥ
7069027a tenedaṁ śakratulyena divyam ābharaṇaṁ mama
7069027c tasmin nimitte kākutstha dattam adbhutadarśanam
7070001a tad adbhutatamaṁ vākyaṁ śrutvāgastyasya rāghavaḥ
7070001c gauravād vismayāc caiva bhūyaḥ praṣṭuṁ pracakrame
7070002a bhagavaṁs tad vanaṁ ghoraṁ tapas tapyati yatra saḥ
7070002c śveto vaidarbhako rājā kathaṁ tad amr̥gadvijam
7070003a niḥsattvaṁ ca vanaṁ jātaṁ śūnyaṁ manujavarjitam
7070003c tapaś cartuṁ praviṣṭaḥ sa śrotum icchāmi tattvataḥ
7070004a rāmasya bhāṣitaṁ śrutvā kautūhalasamanvitam
7070004c vākyaṁ paramatejasvī vaktum evopacakrame
7070005a purā kr̥tayuge rāma manur daṇḍadharaḥ prabhuḥ
7070005c tasya putro mahān āsīd ikṣvākuḥ kulavardhanaḥ
7070006a taṁ putraṁ pūrvake rājye nikṣipya bhuvi durjayam
7070006c pr̥thivyāṁ rājavaṁśānāṁ bhava kartety uvāca ha
7070007a tatheti ca pratijñātaṁ pituḥ putreṇa rāghava
7070007c tataḥ paramasaṁhr̥ṣṭo manuḥ punar uvāca ha
7070008a prīto ’smi paramodārakartā cāsi na saṁśayaḥ
7070008c daṇḍena ca prajā rakṣa mā ca daṇḍam akāraṇe
7070009a aparādhiṣu yo daṇḍaḥ pātyate mānaveṣu vai
7070009c sa daṇḍo vidhivan muktaḥ svargaṁ nayati pārthivam
7070010a tasmād daṇḍe mahābāho yatnavān bhava putraka
7070010c dharmo hi paramo loke kurvatas te bhaviṣyati
7070011a iti taṁ bahu saṁdiśya manuḥ putraṁ samādhinā
7070011c jagāma tridivaṁ hr̥ṣṭo brahmalokam anuttamam
7070012a prayāte tridive tasminn ikṣvākur amitaprabhaḥ
7070012c janayiṣye kathaṁ putrān iti cintāparo ’bhavat
7070013a karmabhir bahurūpaiś ca tais tair manusutaḥ sutān
7070013c janayām āsa dharmātmā śataṁ devasutopamān
7070014a teṣām avarajas tāta sarveṣāṁ raghunandana
7070014c mūḍhaś cākr̥tividyaś ca na śuśrūṣati pūrvajān
7070015a nāma tasya ca daṇḍeti pitā cakre ’lpatejasaḥ
7070015c avaśyaṁ daṇḍapatanaṁ śarīre ’sya bhaviṣyati
7070016a sa paśyamānas taṁ doṣaṁ ghoraṁ putrasya rāghava
7070016c vindhyaśaivalayor madhye rājyaṁ prādād ariṁdama
7070017a sa daṇḍas tatra rājābhūd ramye parvatarodhasi
7070017c puraṁ cāpratimaṁ rāma nyaveśayad anuttamam
7070018a purasya cākaron nāma madhumantam iti prabho
7070018c purohitaṁ cośanasaṁ varayām āsa suvratam
7070019a evaṁ sa rājā tad rājyaṁ kārayat sapurohitaḥ
7070019c prahr̥ṣṭamanujākīrṇaṁ devarājyaṁ yathā divi
7071001a etad ākhyāya rāmāya maharṣiḥ kumbhasaṁbhavaḥ
7071001c asyām evāparaṁ vākyaṁ kathāyām upacakrame
7071002a tataḥ sa daṇḍaḥ kākutstha bahuvarṣagaṇāyutam
7071002c akarot tatra mandātmā rājyaṁ nihatakaṇṭakam
7071003a atha kāle tu kasmiṁś cid rājā bhārgavam āśramam
7071003c ramaṇīyam upākrāmac caitre māsi manorame
7071004a tatra bhārgavakanyāṁ sa rūpeṇāpratimāṁ bhuvi
7071004c vicarantīṁ vanoddeśe daṇḍo ’paśyad anuttamām
7071005a sa dr̥ṣṭvā tāṁ sudurmedhā anaṅgaśarapīḍitaḥ
7071005c abhigamya susaṁvignaḥ kanyāṁ vacanam abravīt
7071006a kutas tvam asi suśroṇi kasya vāsi sutā śubhe
7071006c pīḍito ’ham anaṅgena pr̥cchāmi tvāṁ sumadhyame
7071007a tasya tv evaṁ bruvāṇasya mohonmattasya kāminaḥ
7071007c bhārgavī pratyuvācedaṁ vacaḥ sānunayaṁ nr̥pam
7071008a bhārgavasya sutāṁ viddhi devasyākliṣṭakarmaṇaḥ
7071008c arajāṁ nāma rājendra jyeṣṭhām āśramavāsinīm
7071009a guruḥ pitā me rājendra tvaṁ ca śiṣyo mahātmanaḥ
7071009c vyasanaṁ sumahat kruddhaḥ sa te dadyān mahātapāḥ
7071010a yadi vātra mayā kāryaṁ dharmadr̥ṣṭena satpathā
7071010c varayasva nr̥pa śreṣṭha pitaraṁ me mahādyutim
7071011a anyathā tu phalaṁ tubhyaṁ bhaved ghorābhisaṁhitam
7071011c krodhena hi pitā me ’sau trailokyam api nirdahet
7071012a evaṁ bruvāṇām arajāṁ daṇḍaḥ kāmaśarārditaḥ
7071012c pratyuvāca madonmattaḥ śirasy ādhāya so ’ñjalim
7071013a prasādaṁ kuru suśroṇi na kālaṁ kṣeptum arhasi
7071013c tvatkr̥te hi mama prāṇā vidīryante śubhānane
7071014a tvāṁ prāpya hi vadho vāpi pāpaṁ vāpi sudāruṇam
7071014c bhaktaṁ bhajasva māṁ bhīru bhajamānaṁ suvihvalam
7071015a evam uktvā tu tāṁ kanyāṁ dorbhyāṁ gr̥hya balād balī
7071015c visphurantīṁ yathākāmaṁ maithunāyopacakrame
7071016a tam anarthaṁ mahāghoraṁ daṇḍaḥ kr̥tvā sudāruṇam
7071016c nagaraṁ prayayau cāśu madhumantam anuttamam
7071017a arajāpi rudantī sā āśramasyāvidūrataḥ
7071017c pratīkṣate susaṁtrastā pitaraṁ devasaṁnibham
7072001a sa muhūrtād upaśrutya devarṣir amitaprabhaḥ
7072001c svam āśramaṁ śiṣya vr̥taḥ kṣudhārtaḥ saṁnyavartata
7072002a so ’paśyad arajāṁ dīnāṁ rajasā samabhiplutām
7072002c jyotsnām ivāruṇagrastāṁ pratyūṣe na virājatīm
7072003a tasya roṣaḥ samabhavat kṣudhārtasya viśeṣataḥ
7072003c nirdahann iva lokāṁs trīñ śiṣyāṁś cedam uvāca ha
7072004a paśyadhvaṁ viparītasya daṇḍasyāviditātmanaḥ
7072004c vipattiṁ ghorasaṁkāśāṁ kruddhām agniśikhām iva
7072005a kṣayo ’sya durmateḥ prāptaḥ sānugasya durātmanaḥ
7072005c yaḥ pradīptāṁ hutāśasya śikhāṁ vai spraṣṭum icchati
7072006a yasmāt sa kr̥tavān pāpam īdr̥śaṁ ghoradarśanam
7072006c tasmāt prāpsyati durmedhāḥ phalaṁ pāpasya karmaṇaḥ
7072007a saptarātreṇa rājāsau sabhr̥tyabalavāhanaḥ
7072007c pāpakarmasamācāro vadhaṁ prāpsyati durmatiḥ
7072008a samantād yojanaśataṁ viṣayaṁ cāsya durmateḥ
7072008c dhakṣyate pāṁsuvarṣeṇa mahatā pākaśāsanaḥ
7072009a sarvasattvāni yānīha sthāvarāṇi carāṇi ca
7072009c mahatā pāṁsuvarṣeṇa nāśaṁ yāsyanti sarvaśaḥ
7072010a daṇḍasya viṣayo yāvat tāvat sarvasamucchrayaḥ
7072010c pāṁsubhuta ivālakṣyaḥ saptarātrād bhaviṣyati
7072011a ity uktvā krodhasaṁtapas tam āśramanivāsinam
7072011c janaṁ janapadānteṣu sthīyatām iti cābravīt
7072012a śrutvā tūśasano vākyaṁ sa āśramāvasatho janaḥ
7072012c niṣkrānto viṣayāt tasya sthānaṁ cakre ’tha bāhyataḥ
7072013a sa tathoktvā munijanam arajām idam abravīt
7072013c ihaiva vasa durmedhe āśrame susamāhitā
7072014a idaṁ yojanaparyantaṁ saraḥ suruciraprabham
7072014c araje vijvarā bhuṅkṣva kālaś cātra pratīkṣyatām
7072015a tvatsamīpe tu ye sattvā vāsam eṣyanti tāṁ niśām
7072015c avadhyāḥ pāṁsuvarṣeṇa te bhaviṣyanti nityadā
7072016a ity uktvā bhārgavo vāsam anyatra samupākramat
7072016c saptāhād bhasmasādbhūtaṁ yathoktaṁ brahmavādinā
7072017a tasyāsau daṇḍaviṣayo vindhyaśaivalasānuṣu
7072017c śapto brahmarṣiṇā tena purā vaidharmake kr̥te
7072018a tataḥ prabhr̥ti kākutstha daṇḍakāraṇyam ucyate
7072018c tapasvinaḥ sthitā yatra janasthānam atho ’bhavat
7072019a etat te sarvam ākhyātaṁ yan māṁ pr̥cchasi rāghava
7072019c saṁdhyām upāsituṁ vīra samayo hy ativartate
7072020a ete maharṣayaḥ sarve pūrṇakumbhāḥ samantataḥ
7072020c kr̥todako naravyāghra ādityaṁ paryupāsate
7072021a sa tair r̥ṣibhir abhyastaḥ sahitair brahmasattamaiḥ
7072021c ravir astaṁ gato rāma gacchodakam upaspr̥śa
7073001a r̥ṣer vacanam ājñāya rāmaḥ saṁdhyām upāsitum
7073001c upākrāmat saraḥ puṇyam apsarobhir niṣevitam
7073002a tatrodakam upaspr̥śya saṁdhyām anvāsya paścimām
7073002c āśramaṁ prāviśad rāmaḥ kumbhayoner mahātmanaḥ
7073003a asyāgastyo bahuguṇaṁ phalamūlaṁ tathauṣadhīḥ
7073003c śākāni ca pavitrāṇi bhojanārtham akalpayat
7073004a sa bhuktavān naraśreṣṭhas tad annam amr̥topamam
7073004c prītaś ca parituṣṭaś ca tāṁ rātriṁ samupāvasat
7073005a prabhāte kālyam utthāya kr̥tvāhnikam ariṁdamaḥ
7073005c r̥ṣiṁ samabhicakrāma gamanāya raghūttamaḥ
7073006a abhivādyābravīd rāmo maharṣiṁ kumbhasaṁbhavam
7073006c āpr̥cche tvāṁ gamiṣyāmi mām anujñātum arhasi
7073007a dhanyo ’smy anugr̥hīto ’smi darśanena mahātmanaḥ
7073007c draṣṭuṁ caivāgamiṣyāmi pāvanārtham ihātmanaḥ
7073008a tathā vadati kākutsthe vākyam adbhutadarśanam
7073008c uvāca paramaprīto dharmanetras tapodhanaḥ
7073009a atyadbhutam idaṁ vākyaṁ tava rāma śubhākṣaram
7073009c pāvanaḥ sarvalokānāṁ tvam eva raghunandana
7073010a muhūrtam api rāma tvāṁ ye nu paśyanti ke cana
7073010c pāvitāḥ svargabhūtās te pūjyante divi daivataiḥ
7073011a ye ca tvāṁ ghoracakṣurbhir īkṣante prāṇino bhuvi
7073011c hatās te yamadaṇḍena sadyo nirayagāminaḥ
7073012a gaccha cāriṣṭam avyagraḥ panthānam akutobhayam
7073012c praśādhi rājyaṁ dharmeṇa gatir hi jagato bhavān
7073013a evam uktas tu muninā prāñjaliḥ pragraho nr̥paḥ
7073013c abhyavādayata prājñas tam r̥ṣiṁ puṇyaśīlinam
7073014a abhivādya muniśreṣṭhaṁ tāṁś ca sarvāṁs tapodhanān
7073014c adhyārohat tad avyagraḥ puṣpakaṁ hemabhūṣitam
7073015a taṁ prayāntaṁ munigaṇā āśīrvādaiḥ samantataḥ
7073015c apūjayan mahendrābhaṁ sahasrākṣam ivāmarāḥ
7073016a svasthaḥ sa dadr̥śe rāmaḥ puṣpake hemabhūṣite
7073016c śaśī meghasamīpastho yathā jaladharāgame
7073017a tato ’rdhadivase prāpte pūjyamānas tatas tataḥ
7073017c ayodhyāṁ prāpya kākutstho vimānād avarohata
7073018a tato visr̥jya ruciraṁ puṣpakaṁ kāmagāminam
7073018c kakṣyāntaravinikṣiptaṁ dvāḥsthaṁ rāmo ’bravīd vacaḥ
7073019a lakṣmaṇaṁ bharataṁ caiva gatvā tau laghuvikramau
7073019c mamāgamanam ākhyāya śabdāpaya ca mā ciram
7074001a tac chrutvā bhāṣitaṁ tasya rāmasyākliṣṭakarmaṇaḥ
7074001c dvāḥsthaḥ kumārāv āhūya rāghavāya nyavedayat
7074002a dr̥ṣṭvā tu rāghavaḥ prāptau priyau bharatalakṣmaṇau
7074002c pariṣvajya tato rāmo vākyam etad uvāca ha
7074003a kr̥taṁ mayā yathātathyaṁ dvijakāryam anuttamam
7074003c dharmasetumato bhūyaḥ kartum icchāmi rāghavau
7074004a yuvābhyām ātmabhūtābhyāṁ rājasūyam anuttamam
7074004c sahito yaṣṭum icchāmi tatra dharmo hi śāśvataḥ
7074005a iṣṭvā tu rājasūyena mitraḥ śatrunibarhaṇaḥ
7074005c suhutena suyajñena varuṇatvam upāgamat
7074006a somaś ca rājasūyena iṣṭvā dharmeṇa dharmavit
7074006c prāptaś ca sarvalokānāṁ kīrtiṁ sthānaṁ ca śāśvatam
7074007a asminn ahani yac chreyaś cintyatāṁ tan mayā saha
7074007c hitaṁ cāyati yuktaṁ ca prayatau vaktum arhatha
7074008a śrutvā tu rāghavasyaitad vākyaṁ vākyaviśāradaḥ
7074008c bharataḥ prāñjalir bhūtvā vākyam etad uvāca ha
7074009a tvayi dharmaḥ paraḥ sādho tvayi sarvā vasuṁdharā
7074009c pratiṣṭhitā mahābāho yaśaś cāmitavikrama
7074010a mahīpālāś ca sarve tvāṁ prajāpatim ivāmarāḥ
7074010c nirīkṣante mahātmāno lokanāthaṁ yathā vayam
7074011a prajāś ca pitr̥vad rājan paśyanti tvāṁ mahābala
7074011c pr̥thivyāṁ gatibhūto ’si prāṇinām api rāghava
7074012a sa tvam evaṁvidhaṁ yajñam āhartāsi kathaṁ nr̥pa
7074012c pr̥thivyāṁ rājavaṁśānāṁ vināśo yatra dr̥śyate
7074013a pr̥thivyāṁ ye ca puruṣā rājan pauruṣam āgatāḥ
7074013c sarveṣāṁ bhavitā tatra kṣayaḥ sarvāntakopamaḥ
7074014a sa tvaṁ puruṣaśārdūla guṇair atulavikrama
7074014c pr̥thivīṁ nārhase hantuṁ vaśe hi tava vartate
7074015a bharatasya tu tad vākyaṁ śrutvāmr̥tamayaṁ yathā
7074015c praharṣam atulaṁ lebhe rāmaḥ satyaparākramaḥ
7074016a uvāca ca śubhāṁ vāṇīṁ kaikeyyā nandivardhanam
7074016c prīto ’smi parituṣṭo ’smi tavādya vacanena hi
7074017a idaṁ vacanam aklībaṁ tvayā dharmasamāhitam
7074017c vyāhr̥taṁ puruṣavyāghra pr̥thivyāḥ paripālanam
7074018a eṣa tasmād abhiprāyād rājasūyāt kratūttamāt
7074018c nivartayāmi dharmajña tava suvyāhr̥tena vai
7074019a prajānāṁ pālanaṁ dharmo rājñāṁ yajñena saṁmitaḥ
7074019c tasmāc chr̥ṇomi te vākyaṁ sādhūktaṁ susamāhitam
7075001a tathoktavati rāme tu bharate ca mahātmani
7075001c lakṣmaṇo ’pi śubhaṁ vākyam uvāca raghunandanam
7075002a aśvamedho mahāyajñaḥ pāvanaḥ sarvapāpmanām
7075002c pāvanas tava durdharṣo rocatāṁ kratupuṁgavaḥ
7075003a śrūyate hi purāvr̥ttaṁ vāsave sumahātmani
7075003c brahmahatyāvr̥taḥ śakro hayamedhena pāvitaḥ
7075004a purā kila mahābāho devāsurasamāgame
7075004c vr̥tro nāma mahān āsīd daiteyo lokasaṁmataḥ
7075005a vistīrṇā yojanaśatam ucchritas triguṇaṁ tataḥ
7075005c anurāgeṇa lokāṁs trīn snehāt paśyati sarvataḥ
7075006a dharmajñaś ca kr̥tajñaś ca buddhyā ca pariniṣṭhitaḥ
7075006c śaśāsa pr̥thivīṁ sarvāṁ dharmeṇa susamāhitaḥ
7075007a tasmin praśāsati tadā sarvakāmadughā mahī
7075007c rasavanti prasūtāni mūlāni ca phalāni ca
7075008a akr̥ṣṭapacyā pr̥thivī susaṁpannā mahātmanaḥ
7075008c sa rājyaṁ tādr̥śaṁ bhuṅkte sphītam adbhutadarśanam
7075009a tasya buddhiḥ samutpannā tapaḥ kuryām anuttamam
7075009c tapo hi paramaṁ śreyas tapo hi paramaṁ sukham
7075010a sa nikṣipya sutaṁ jyeṣṭhaṁ paureṣu parameśvaram
7075010c tapa ugram upātiṣṭhat tāpayan sarvadevatāḥ
7075011a tapas tapyati vr̥tre tu vāsavaḥ paramārtavat
7075011c viṣṇuṁ samupasaṁkramya vākyam etad uvāca ha
7075012a tapasyatā mahābāho lokā vr̥treṇa nirjitāḥ
7075012c balavān sa hi dharmātmā nainaṁ śakṣyāmi bādhitum
7075013a yady asau tapa ātiṣṭhed bhūya eva sureśvara
7075013c yāval lokā dhariṣyanti tāvad asya vaśānugāḥ
7075014a tvaṁ cainaṁ paramodāram upekṣasi mahābala
7075014c kṣaṇaṁ hi na bhaved vr̥traḥ kruddhe tvayi sureśvara
7075015a yadā hi prītisaṁyogaṁ tvayā viṣṇo samāgataḥ
7075015c tadā prabhr̥ti lokānāṁ nāthatvam upalabdhavān
7075016a sa tvaṁ prasādaṁ lokānāṁ kuruṣva sumahāyaśaḥ
7075016c tvatkr̥tena hi sarvaṁ syāt praśāntam ajaraṁ jagat
7075017a ime hi sarve viṣṇo tvāṁ nirīkṣante divaukasaḥ
7075017c vr̥traghatena mahatā eṣāṁ sāhyaṁ kuruṣva ha
7075018a tvayā hi nityaśaḥ sāhyaṁ kr̥tam eṣāṁ mahātmanām
7075018c asahyam idam anyeṣām agatīnāṁ gatir bhavān
7076001a lakṣmaṇasya tu tad vākyaṁ śrutvā śatrunibarhaṇaḥ
7076001c vr̥traghātam aśeṣeṇa kathayety āha lakṣmaṇam
7076002a rāghaveṇaivam uktas tu sumitrānandavardhanaḥ
7076002c bhūya eva kathāṁ divyāṁ kathayām āsa lakṣmaṇaḥ
7076003a sahasrākṣavacaḥ śrutvā sarveṣāṁ ca divaukasām
7076003c viṣṇur devān uvācedaṁ sarvān indrapurogamān
7076004a pūrvaṁ sauhr̥dabaddho ’smi vr̥trasya sumahātmanaḥ
7076004c tena yuṣmat priyārthaṁ vai nāhaṁ hanmi mahāsuram
7076005a avaśyaṁ karaṇīyaṁ ca bhavatāṁ sukham uttamam
7076005c tasmād upāyam ākhyāsye yena vr̥traṁ haniṣyatha
7076006a tridhā bhūtaṁ kariṣye ’ham ātmānaṁ surasattamāḥ
7076006c tena vr̥traṁ sahasrākṣo haniṣyati na saṁśayaḥ
7076007a eko ’ṁśo vāsavaṁ yātu dvitīyo vajram eva tu
7076007c tr̥tīyo bhūtalaṁ śakras tato vr̥traṁ haniṣyati
7076008a tathā bruvati deveśe devā vākyam athābruvan
7076008c evam etan na saṁdeho yathā vadasi daityahan
7076009a bhadraṁ te ’stu gamiṣyāmo vr̥trāsuravadhaiṣiṇaḥ
7076009c bhajasva paramodāravāsavaṁ svena tejasā
7076010a tataḥ sarve mahātmānaḥ sahasrākṣapurogamāḥ
7076010c tad araṇyam upākrāman yatra vr̥tro mahāsuraḥ
7076011a te ’paśyaṁs tejasā bhūtaṁ tapantam asurottamam
7076011c pibantam iva lokāṁs trīn nirdahantam ivāmbaram
7076012a dr̥ṣṭvaiva cāsuraśreṣṭhaṁ devās trāsam upāgaman
7076012c katham enaṁ vadhiṣyāmaḥ kathaṁ na syāt parājayaḥ
7076013a teṣāṁ cintayatāṁ tatra sahasrākṣaḥ puraṁdaraḥ
7076013c vajraṁ pragr̥hya bāhubhyāṁ prahiṇod vr̥tramūrdhani
7076014a kālāgnineva ghoreṇa dīpteneva mahārciṣā
7076014c prataptaṁ vr̥traśirasi jagat trāsam upāgamat
7076015a asaṁbhāvyaṁ vadhaṁ tasya vr̥trasya vibudhādhipaḥ
7076015c cintayāno jagāmāśu lokasyāntaṁ mahāyaśāḥ
7076016a tam indraṁ brahmahatyāśu gacchantam anugacchati
7076016c apatac cāsya gātreṣu tam indraṁ duḥkham āviśat
7076017a hatārayaḥ pranaṣṭendrā devāḥ sāgnipurogamāḥ
7076017c viṣṇuṁ tribhuvaṇaśreṣṭhaṁ muhur muhur apūjayan
7076018a tvaṁ gatiḥ paramā deva pūrvajo jagataḥ prabhuḥ
7076018c rathārthaṁ sarvabhūtānāṁ viṣṇutvam upajagmivān
7076019a hataś cāyaṁ tvayā vr̥tro brahmahatyā ca vāsavam
7076019c bādhate suraśārdūla mokṣaṁ tasya vinirdiśa
7076020a teṣāṁ tad vacanaṁ śrutvā devānāṁ viṣṇur abravīt
7076020c mām eva yajatāṁ śakraḥ pāvayiṣyāmi vajriṇam
7076021a puṇyena hayamedhena mām iṣṭvā pākaśāsanaḥ
7076021c punar eṣyati devānām indratvam akutobhayaḥ
7076022a evaṁ saṁdiśya devānāṁ tāṁ vāṇīm amr̥topamā
7076022c jagāma viṣṇur deveśaḥ stūyamānas triviṣṭapam
7077001a tathā vr̥travadhaṁ sarvam akhilena sa lakṣmaṇaḥ
7077001c kathayitvā naraśreṣṭhaḥ kathāśeṣam upākramat
7077002a tato hate mahāvīrye vr̥tre devabhayaṁkare
7077002c brahmahatyāvr̥taḥ śakraḥ saṁjñāṁ lebhe na vr̥trahā
7077003a so ’ntam āśritya lokānāṁ naṣṭasaṁjño vicetanaḥ
7077003c kālaṁ tatrāvasat kaṁ cid veṣṭamāno yathoragaḥ
7077004a atha naṣṭe sahasrākṣe udvignam abhavaj jagat
7077004c bhūmiś ca dhvastasaṁkāśā niḥsnehā śuṣkakānanā
7077005a niḥsrotasaś cāmbuvāhā hradāś ca saritas tathā
7077005c saṁkṣobhaś caiva sattvānām anāvr̥ṣṭikr̥to ’bhavat
7077006a kṣīyamāṇe tu loke ’smin saṁbhrāntamanasaḥ surāḥ
7077006c yad uktaṁ viṣṇunā pūrvaṁ taṁ yajñaṁ samupānayan
7077007a tataḥ sarve suragaṇāḥ sopādhyāyāḥ saharṣibhiḥ
7077007c taṁ deśaṁ sahitā jagmur yatrendro bhayamohitaḥ
7077008a te tu dr̥ṣṭvā sahasrākṣaṁ mohitaṁ brahmahatyayā
7077008c taṁ puraskr̥tya deveśam aśvamedhaṁ pracakrire
7077009a tato ’śvamedhaḥ sumahān mahendrasya mahātmanaḥ
7077009c vavr̥dhe brahmahatyāyāḥ pāvanārthaṁ nareśvara
7077010a tato yajñasamāptau tu brahmahatyā mahātmanaḥ
7077010c abhigamyābravīd vākyaṁ kva me sthānaṁ vidhāsyatha
7077011a te tām ūcus tato devās tuṣṭāḥ prītisamanvitāḥ
7077011c caturdhā vibhajātmānam ātmanaiva durāsade
7077012a devānāṁ bhāṣitaṁ śrutvā brahmahatyā mahātmanām
7077012c saṁnidhau sthānam anyatra varayām āsa durvasā
7077013a ekenāṁśena vatsyāmi pūrṇodāsu nadīṣu vai
7077013c dvitīyena tu vr̥kṣeṣu satyam etad bravīmi vaḥ
7077014a yo ’yam aṁśas tr̥tīyo me strīṣu yauvanaśāliṣu
7077014c trirātraṁ darpaparṇāsu vasiṣye darpaghātinī
7077015a hantāro brāhmaṇān ye tu prekṣāpūrvam adūṣakān
7077015c tāṁś caturthena bhāgena saṁśrayiṣye surarṣabhāḥ
7077016a pratyūcus tāṁ tato devā yathā vadasi durvase
7077016c tathā bhavatu tat sarvaṁ sādhayasva yathepsitam
7077017a tataḥ prītyānvitā devāḥ sahasrākṣaṁ vavandire
7077017c vijvaraḥ pūtapāpmā ca vāsavaḥ samapadyata
7077018a praśāntaṁ ca jagat sarvaṁ sahasrākṣe pratiṣṭhate
7077018c yajñaṁ cādbhutasaṁkāśaṁ tadā śakro ’bhyapūjayat
7077019a īdr̥śo hy aśvamedhasya prabhāvo raghunandana
7077019c yajasva sumahābhāga hayamedhena pārthiva
7078001a tac chrutvā lakṣmaṇenoktaṁ vākyaṁ vākyaviśāradaḥ
7078001c pratyuvāca mahātejāḥ prahasan rāghavo vacaḥ
7078002a evam etan naraśreṣṭha yathā vadasi lakṣmaṇa
7078002c vr̥traghātam aśeṣeṇa vājimedhaphalaṁ ca yat
7078003a śrūyate hi purā saumya kardamasya prajāpateḥ
7078003c putro bāhlīśvaraḥ śrīmān ilo nāma sudhārmikaḥ
7078004a sa rājā pr̥thivīṁ sarvāṁ vaśe kr̥tvā mahāyaśāḥ
7078004c rājyaṁ caiva naravyāghra putravat paryapālayat
7078005a suraiś ca paramodārair daiteyaiś ca mahāsuraiḥ
7078005c nāgarākṣasagandharvair yakṣaiś ca sumahātmabhiḥ
7078006a pūjyate nityaśaḥ saumya bhayārtai raghunandana
7078006c abibhyaṁś ca trayo lokāḥ saroṣasya mahātmanaḥ
7078007a sa rājā tādr̥śo hy āsīd dharme vīrye ca niṣṭhitaḥ
7078007c buddhyā ca paramodāro bāhlīkānāṁ mahāyaśāḥ
7078008a sa pracakre mahābāhur mr̥gayāṁ rucire vane
7078008c caitre manorame māsi sabhr̥tyabalavāhanaḥ
7078009a prajaghne sa nr̥po ’raṇye mr̥gāñ śatasahasraśaḥ
7078009c hatvaiva tr̥ptir nābhūc ca rājñas tasya mahātmanaḥ
7078010a nānāmr̥gāṇām ayutaṁ vadhyamānaṁ mahātmanā
7078010c yatra jāto mahāsenas taṁ deśam upacakrame
7078011a tasmiṁs tu devadeveśaḥ śailarājasutāṁ haraḥ
7078011c ramayām āsa durdharṣaiḥ sarvair anucaraiḥ saha
7078012a kr̥tvā strībhūtam ātmānam umeśo gopatidhvajaḥ
7078012c devyāḥ priyacikīrṣuḥ sa tasmin parvatanirjhare
7078013a ye ca tatra vanoddeśe sattvāḥ puruṣavādinaḥ
7078013c yac ca kiṁ cana tat sarvaṁ nārīsaṁjñaṁ babhūva ha
7078014a etasminn antare rājā sa ilaḥ kardamātmajaḥ
7078014c nighnan mr̥gasahasrāṇi taṁ deśam upacakrame
7078015a sa dr̥ṣṭvā strīkr̥taṁ sarvaṁ savyālamr̥gapakṣiṇam
7078015c ātmānaṁ sānugaṁ caiva strībhūtaṁ raghunandana
7078016a tasya duḥkhaṁ mahat tv āsīd dr̥ṣṭvātmānaṁ tathā gatam
7078016c umāpateś ca tat karma jñātvā trāsam upāgamat
7078017a tato devaṁ mahātmānaṁ śitikaṇṭhaṁ kapardinam
7078017c jagāma śaraṇaṁ rājā sabhr̥tyabalavāhanaḥ
7078018a tataḥ prahasya varadaḥ saha devyā mahāyaśāḥ
7078018c prajāpatisutaṁ vākyam uvāca varadaḥ svayam
7078019a uttiṣṭhottiṣṭha rājarṣe kārdameya mahābala
7078019c puruṣatvam r̥te saumya varaṁ varaya suvrata
7078020a tataḥ sa rājā śokārtāḥ pratyākhyāto mahātmanā
7078020c na sa jagrāha strībhūto varam anyaṁ surottamāt
7078021a tataḥ śokena mahatā śailarājasutāṁ nr̥paḥ
7078021c praṇipatya mahādevīṁ sarveṇaivāntarātmanā
7078022a īśe varāṇāṁ varade lokānām asi bhāmini
7078022c amoghadarśane devi bhaje saumye namo ’stu te
7078023a hr̥dgataṁ tasya rājarṣer vijñāya harasaṁnidhau
7078023c pratyuvāca śubhaṁ vākyaṁ devī rudrasya saṁmatā
7078024a ardhasya devo varado varārdhasya tathā hy aham
7078024c tasmād ardhaṁ gr̥hāṇa tvaṁ strīpuṁsor yāvad icchasi
7078025a tad adbhutatamaṁ śrutvā devyā varam anuttamam
7078025c saṁprahr̥ṣṭamanā bhūtvā rājā vākyam athābravīt
7078026a yadi devi prasannā me rūpeṇāpratimā bhuvi
7078026c māsaṁ strītvam upāsitvā māsaṁ syāṁ puruṣaḥ punaḥ
7078027a īpsitaṁ tasya vijñāya devī surucirānanā
7078027c pratyuvāca śubhaṁ vākyam evam etad bhaviṣyati
7078028a rājan puruṣabhūtas tvaṁ strībhāvaṁ na smariṣyasi
7078028c strībhūtaś cāparaṁ māsaṁ na smariṣyasi pauruṣam
7078029a evaṁ sa rājā puruṣo māsaṁ bhūtvātha kārdamiḥ
7078029c trailokyasundarī nārī māsam ekam ilābhavat
7079001a tāṁ kathām ilasaṁbaddhāṁ rāmeṇa samudīritām
7079001c lakṣmaṇo bharataś caiva śrutvā paramavismitau
7079002a tau rāmaṁ prāñjalībhūtvā tasya rājño mahātmanaḥ
7079002c vistaraṁ tasya bhāvasya tadā papracchatuḥ punaḥ
7079003a kathaṁ sa rājā strībhūto vartayām āsa durgatim
7079003c puruṣo vā yadā bhūtaḥ kāṁ vr̥ttiṁ vartayaty asau
7079004a tayos tad bhāṣitaṁ śrutvā kautūhalasamanvitam
7079004c kathayām āsa kākutṣṭhas tasya rājño yathā gatam
7079005a tam eva prathamaṁ māsaṁ strībhūtvā lokasundarī
7079005c tābhiḥ parivr̥tā strībhir ye ’sya pūrvaṁ padānugāḥ
7079006a tat kānanaṁ vigāhyāśu vijahre lokasundarī
7079006c drumagulmalatākīrṇaṁ padbhyāṁ padmadalekṣaṇā
7079007a vāhanāni ca sarvāṇi saṁtyaktvā vai samantataḥ
7079007c parvatābhogavivare tasmin reme ilā tadā
7079008a atha tasmin vanoddeśe parvatasyāvidūrataḥ
7079008c saraḥ suruciraprakhyaṁ nānāpakṣigaṇāyutam
7079009a dadarśa sā ilā tasmin budhaṁ somasutaṁ tadā
7079009c jvalantaṁ svena vapuṣā pūrṇaṁ somam ivoditam
7079010a tapantaṁ ca tapas tīvram ambhomadhye durāsadam
7079010c yaśak saraṁ kāmagamaṁ tāruṇye paryavasthitam
7079011a sā taṁ jalāśayaṁ sarvaṁ kṣobhayām āsa vismitā
7079011c saha taiḥ pūra puruṣaiḥ strībhūtai raghunandana
7079012a budhas tu tāṁ nirīkṣyaiva kāmabāṇābhipīḍitaḥ
7079012c nopalebhe tadātmānaṁ cacāla ca tadāmbhasi
7079013a ilāṁ nirīkṣamāṇaḥ sa trailokyābhyadhikāṁ śubhām
7079013c cintāṁ samabhyatikrāmat kā nv iyaṁ devatādhikā
7079014a na devīṣu na nāgīṣu nāsurīṣv apsaraḥsu ca
7079014c dr̥ṣṭapūrvā mayā kā cid rūpeṇaitena śobhitā
7079015a sadr̥śīyaṁ mama bhaved yadi nānyaparigrahā
7079015c iti buddhiṁ samāsthāya jalāt sthalam upāgamat
7079016a sa āśramaṁ samupāgamya catasraḥ pramadās tataḥ
7079016c śabdāpayata dharmātmā tāś cainaṁ ca vavandire
7079017a sa tāḥ papraccha dharmātma kasyaiṣā lokasundarī
7079017c kimartham āgatā ceha satyam ākhyāta māciram
7079018a śubhaṁ tu tasya tadvākyaṁ madhuraṁ madhurākṣaram
7079018c śrutvā tu tāḥ striyaḥ sarvā ūcur madhurayā girā
7079019a asmākam eṣā suśroṇī prabhutve vartate sadā
7079019c apatiḥ kānanānteṣu sahāsmābhir aṭaty asau
7079020a tad vākyam avyaktapadaṁ tāsāṁ strīṇāṁ niśamya tu
7079020c vidyām āvartanīṁ puṇyām āvartayata sa dvijaḥ
7079021a so ’rthaṁ viditvā nikhilaṁ tasya rājño yathāgatam
7079021c sarvā eva striyas tāś ca babhāṣe munipuṁgavaḥ
7079022a atra kiṁ puruṣā bhadrā avasañ śailarodhasi
7079022c vatsyathāsmin girau yūyam avakāśo vidhīyatām
7079023a mūlaputraphalaiḥ sarvā vartayiṣyatha nityadā
7079023c striyaḥ kimpuruṣān nāma bhartr̥̄n samupalapsyatha
7079024a tāḥ śrutvā somaputrasya vācaṁ kiṁpuruṣīkr̥tāḥ
7079024c upāsāṁ cakrire śailaṁ bahvyas tā bahudhā tadā
7080001a śrutvā kiṁpuruṣotpattiṁ lakṣmaṇo bharatas tadā
7080001c āścaryam iti cābrūtām ubhau rāmaṁ janeśvaram
7080002a atha rāmaḥ kathām etāṁ bhūya eva mahāyaśāḥ
7080002c kathayām āsa dharmātmā prajāpatisutasya vai
7080003a sarvās tā vidrutā dr̥ṣṭvā kiṁnarīr r̥ṣisattamaḥ
7080003c uvāca rūpasaṁpannāṁ tāṁ striyaṁ prahasann iva
7080004a somasyāhaṁ sudayitaḥ sutaḥ surucirānane
7080004c bhajasva māṁ varārohe bhaktyā snigdhena cakṣuṣā
7080005a tasya tad vacanaṁ śrutvā śūnye svajanavarjitā
7080005c ilā suruciraprakhyaṁ pratyuvāca mahāgraham
7080006a ahaṁ kāmakarī saumya tavāsmi vaśavartinī
7080006c praśādhi māṁ somasuta yathecchasi tathā kuru
7080007a tasyās tad adbhutaprakhyaṁ śrutvā harṣasamanvitaḥ
7080007c sa vai kāmī saha tayā reme candramasaḥ sutaḥ
7080008a budhasya mādhavo māsas tām ilāṁ rucirānanām
7080008c gato ramayato ’tyarthaṁ kṣaṇavat tasya kāminaḥ
7080009a atha māse tu saṁpūrṇe pūrṇendusadr̥śānanaḥ
7080009c prajāpatisutaḥ śrīmāñ śayane pratyabudhyata
7080010a so ’paśyat somajaṁ tatra tapyantaṁ salilāśaye
7080010c ūrdhvabāhuṁ nirālambaṁ taṁ rājā pratyabhāṣata
7080011a bhagavan parvataṁ durgaṁ praviṣṭo ’smi sahānugaḥ
7080011c na ca paśyāmi tat sainyaṁ kva nu te māmakā gatāḥ
7080012a tac chrutvā tasya rājarṣer naṣṭasaṁjñasya bhāṣitam
7080012c pratyuvāca śubhaṁ vākyaṁ sāntvayan parayā girā
7080013a aśmavarṣeṇa mahatā bhr̥tyās te vinipātitāḥ
7080013c tvaṁ cāśramapade supto vātavarṣabhayārditaḥ
7080014a samāśvasihi bhadraṁ te nirbhayo vigatajvaraḥ
7080014c phalamūlāśano vīra vasa ceha yathāsukham
7080015a sa rājā tena vākyena pratyāśvasto mahāyaśāḥ
7080015c pratyuvāca śubhaṁ vākyaṁ dīno bhr̥tyajanakṣayāt
7080016a tyakṣyāmy ahaṁ svakaṁ rājyaṁ nāhaṁ bhr̥tyair vinā kr̥taḥ
7080016c vartayeyaṁ kṣaṇaṁ brahman samanujñātum arhasi
7080017a suto dharmaparo brahmañ jyeṣṭho mama mahāyaśāḥ
7080017c śaśabindur iti khyātaḥ sa me rājyaṁ prapatsyate
7080018a na hi śakṣyāmy ahaṁ gatvā bhr̥tyadārān sukhānvitān
7080018c prativaktuṁ mahātejaḥ kiṁ cid apy aśubhaṁ vacaḥ
7080019a tathā bruvati rājendre budhaḥ paramam adbhutam
7080019c sāntvapūrvam athovāca vāsas ta iha rocatām
7080020a na saṁtāpas tvayā kāryaḥ kārdameya mahābala
7080020c saṁvatsaroṣitasyeha kārayiṣyāmi te hitam
7080021a tasya tad vacanaṁ śrutvā budhasyākliṣṭakarmaṇaḥ
7080021c vāsāya vidadhe buddhiṁ yad uktaṁ brahmavādinā
7080022a māsaṁ sa strī tadā bhūtvā ramayaty aniśaṁ śubhā
7080022c māsaṁ puruṣabhāvena dharmabuddhiṁ cakāra saḥ
7080023a tataḥ sa navame māsi ilā somasutātmajam
7080023c janayām āsa suśroṇī purūravasam ātmajam
7080024a jātamātraṁ tu suśroṇī pitur haste nyaveśayat
7080024c budhasya samavarṇābham ilāputraṁ mahābalam
7080025a budho ’pi puruṣībhūtaṁ samāśvāsya narādhipam
7080025c kathābhī ramayām āsa dharmayuktābhir ātmavān
7081001a tathoktavati rāme tu tasya janma tad adbhutam
7081001c uvāca lakṣmaṇo bhūyo bharataś ca mahāyaśāḥ
7081002a sā priyā somaputrasya saṁvatsaram athoṣitā
7081002c akarot kiṁ naraśreṣṭha tat tvaṁ śaṁsitum arhasi
7081003a tayos tad vākyamādhuryaṁ niśamya paripr̥cchatoḥ
7081003c rāmaḥ punar uvācemāṁ prajāpatisute kathām
7081004a puruṣatvaṁ gate śūre budhaḥ paramabuddhimān
7081004c saṁvartaṁ paramodāram ājuhāva mahāyaśāḥ
7081005a cyavanaṁ bhr̥guputraṁ ca muniṁ cāriṣṭaneminam
7081005c pramodanaṁ modakaraṁ tato durvāsasaṁ munim
7081006a etān sarvān samānīya vākyajñas tattvadarśinaḥ
7081006c uvāca sarvān suhr̥do dhairyeṇa susamāhitaḥ
7081007a ayaṁ rājā mahābāhuḥ kardamasya ilaḥ sutaḥ
7081007c jānītainaṁ yathā bhūtaṁ śreyo hy asya vidhīyatām
7081008a teṣāṁ saṁvadatām eva tam āśramam upāgamat
7081008c kardamaḥ sumahātejā dvijaiḥ saha mahātmabhiḥ
7081009a pulastyaś ca kratuś caiva vaṣaṭkāras tathaiva ca
7081009c oṁkāraś ca mahātejās tam āśramam upāgaman
7081010a te sarve hr̥ṣṭamanasaḥ parasparasamāgame
7081010c hitaiṣiṇo bāhli pateḥ pr̥thag vākyam athābruvan
7081011a kardamas tv abravīd vākyaṁ sutārthaṁ paramaṁ hitam
7081011c dvijāḥ śr̥ṇuta madvākyaṁ yac chreyaḥ pārthivasya hi
7081012a nānyaṁ paśyāmi bhaiṣajyam antareṇa vr̥ṣadhvajam
7081012c nāśvamedhāt paro yajñaḥ priyaś caiva mahātmanaḥ
7081013a tasmād yajāmahe sarve pārthivārthe durāsadam
7081013c kardamenaivam uktās tu sarva eva dvijarṣabhāḥ
7081013e rocayanti sma taṁ yajñaṁ rudrasyārādhanaṁ prati
7081014a saṁvartasya tu rājarṣiḥ śiṣyaḥ parapuraṁjayaḥ
7081014c marutta iti vikhyātas taṁ yajñaṁ samupāharat
7081015a tato yajño mahān āsīd budhāśramasamīpataḥ
7081015c rudraś ca paramaṁ toṣam ājagāma mahāyaśāḥ
7081016a atha yajñasamāptau tu prītaḥ paramayā mudā
7081016c umāpatir dvijān sarvān uvācedam ilāṁ prati
7081017a prīto ’smi hayamedhena bhaktyā ca dvijasattamāḥ
7081017c asya bāhlipateś caiva kiṁ karomi priyaṁ śubham
7081018a tathā vadati deveśe dvijās te susamāhitāḥ
7081018c prasādayanti deveśaṁ yathā syāt puruṣas tv ilā
7081019a tataḥ prītamanā rudraḥ puruṣatvaṁ dadau punaḥ
7081019c ilāyai sumahātejā dattvā cāntaradhīyata
7081020a nivr̥tte hayamedhe tu gate cādarśanaṁ hare
7081020c yathāgataṁ dvijāḥ sarve agacchan dīrghadarśinaḥ
7081021a rājā tu bāhlim utsr̥jya madhyadeśe hy anuttamam
7081021c niveśayām āsa puraṁ pratiṣṭhānaṁ yaśaskaram
7081022a śaśabindus tu rājāsīd bāhlyāṁ parapuraṁjayaḥ
7081022c pratiṣṭhāna ilo rājā prajāpatisuto balī
7081023a sa kāle prāptavām̐l lokam ilo brāhmam anuttamam
7081023c ailaḥ purūravā rājā pratiṣṭhānam avāptavān
7081024a īdr̥śo hy aśvamedhasya prabhāvaḥ puruṣarṣabhau
7081024c strībhūtaḥ pauruṣaṁ lebhe yac cānyad api durlabham
7082001a etad ākhyāya kākutstho bhrātr̥bhyām amitaprabhaḥ
7082001c lakṣmaṇaṁ punar evāha dharmayuktam idaṁ vacaḥ
7082002a vasiṣṭhaṁ vāmadevaṁ ca jābālim atha kaśyapam
7082002c dvijāṁś ca sarvapravarān aśvamedhapuraskr̥tān
7082003a etān sarvān samāhūya mantrayitvā ca lakṣmaṇa
7082003c hayaṁ lakṣmaṇasaṁpannaṁ vimokṣyāmi samādhinā
7082004a tad vākyaṁ rāghaveṇoktaṁ śrutvā tvaritavikramaḥ
7082004c dvijān sarvān samāhūya darśayām āsa rāghavam
7082005a te dr̥ṣṭvā devasaṁkāśaṁ kr̥tapādābhivandanam
7082005c rāghavaṁ sudurādharṣam āśīrbhiḥ samapūjayan
7082006a prāñjalis tu tato bhūtvā rāghavo dvijasattamān
7082006c uvāca dharmasaṁyuktam aśvamedhāśritaṁ vacaḥ
7082007a sa teṣāṁ dvijamukhyānāṁ vākyam adbhutadarśanam
7082007c aśvamedhāśritaṁ śrutvā bhr̥śaṁ prīto ’bhavat tadā
7082008a vijñāya tu mataṁ teṣāṁ rāmo lakṣmaṇam abravīt
7082008c preṣayasva mahābāho sugrīvāya mahātmane
7082009a śīghraṁ mahadbhir haribhir bahubhiś ca tadāśrayaiḥ
7082009c sārdham āgaccha bhadraṁ te anubhoktuṁ makhottamam
7082010a vibhīṣaṇaś ca rakṣobhiḥ kāmagair bahubhir vr̥taḥ
7082010c aśvamedhaṁ mahābāhuḥ prāpnotu laghuvikramaḥ
7082011a rājānaś ca naravyāghra ye me priyacikīrṣavaḥ
7082011c sānugāḥ kṣipram āyāntu yajñabhūmim anuttamām
7082012a deśāntaragatā ye ca dvijā dharmaparāyaṇāḥ
7082012c nimantrayasva tān sarvān aśvamedhāya lakṣmaṇa
7082013a r̥ṣayaś ca mahābāho āhūyantāṁ tapodhanāḥ
7082013c deśāntaragatā ye ca sadārāś ca maharṣayaḥ
7082014a yajñavāṭaś ca sumahān gomatyā naimiṣe vane
7082014c ājñāpyatāṁ mahābāho tad dhi puṇyam anuttamam
7082015a śataṁ vāhasahasrāṇāṁ taṇḍulānāṁ vapuṣmatām
7082015c ayutaṁ tilamudgasya prayātv agre mahābala
7082016a suvarṇakoṭyo bahulā hiraṇyasya śatottarāḥ
7082016c agrato bharataḥ kr̥tvā gacchatv agre mahāmatiḥ
7082017a antarāpaṇavīthyaś ca sarvāṁś ca naṭanartakān
7082017c naigamān bālavr̥ddhāṁś ca dvijāṁś ca susamāhitān
7082018a karmāntikāṁś ca kuśalāñ śilpinaś ca supaṇḍitān
7082018c mātaraś caiva me sarvāḥ kumārāntaḥpurāṇi ca
7082019a kāñcanīṁ mama patnīṁ ca dīkṣārhāṁ yajñakarmaṇi
7082019c agrato bharataḥ kr̥tvā gacchatv agre mahāmatiḥ
7083001a tat sarvam akhilenāśu prasthāpya bharatāgrajaḥ
7083001c hayaṁ lakṣmaṇasaṁpannaṁ kr̥ṣṇasāraṁ mumoca ha
7083002a r̥tvigbhir lakṣmaṇaṁ sārdham aśve ca viniyujya saḥ
7083002c tato ’bhyagacchat kākutsthaḥ saha sainyena naimiṣam
7083003a yajñavāṭaṁ mahābāhur dr̥ṣṭvā paramam adbhutam
7083003c praharṣam atulaṁ lebhe śrīmān iti ca so ’bravīt
7083004a naimiṣe vasatas tasya sarva eva narādhipāḥ
7083004c ājagmuḥ sarvarāṣṭrebhyas tān rāmaḥ pratyapūjayat
7083005a upakāryān mahārhāṁś ca pārthivānāṁ mahātmanām
7083005c sānugānāṁ naraśreṣṭho vyādideśa mahādyutiḥ
7083006a annapānāni vastrāṇi sānugānāṁ mahātmanām
7083006c bharataḥ saṁdadāv āśu śatrughnasahitas tadā
7083007a vānarāś ca mahātmānaḥ sugrīvasahitās tadā
7083007c viprāṇāṁ praṇatāḥ sarve cakrire pariveṣaṇam
7083008a vibhīṣaṇaś ca rakṣobhiḥ sragvibhir bahubhir vr̥taḥ
7083008c r̥ṣīṇām ugratapasāṁ kiṁkaraḥ paryupasthitaḥ
7083009a evaṁ suvihito yajño hayamedho ’bhyavartata
7083009c lakṣmaṇenābhiguptā ca hayacaryā pravartitā
7083010a nānyaḥ śabdo ’bhavat tatra hayamedhe mahātmanaḥ
7083010c chandato dehi visrabdho yāvat tuṣyanti yācakāḥ
7083010e tāvad vānararakṣobhir dattam evābhyadr̥śyata
7083011a na kaś cin malinas tatra dīno vāpy atha vā kr̥śaḥ
7083011c tasmin yajñavare rājño hr̥ṣṭapuṣṭajanāvr̥te
7083012a ye ca tatra mahātmāno munayaś cirajīvinaḥ
7083012c nāsmaraṁs tādr̥śaṁ yajñaṁ dānaughasamalaṁkr̥tam
7083013a rajatānāṁ suvarṇānāṁ ratnānām atha vāsasām
7083013c aniśaṁ dīyamānānāṁ nāntaḥ samupadr̥śyate
7083014a na śakrasya na somasya yamasya varuṇasya vā
7083014c īdr̥śo dr̥ṣṭapūrvo na evam ūcus tapodhanāḥ
7083015a sarvatra vānarās tasthuḥ sarvatraiva ca rākṣasāḥ
7083015c vāso dhanāni kāmibhyaḥ pūrṇahastā dadur bhr̥śam
7083016a īdr̥śo rājasiṁhasya yajñaḥ sarvaguṇānvitaḥ
7083016c saṁvatsaram atho sāgraṁ vartate na ca hīyate
7084001a vartamāne tathābhūte yajñe paramake ’dbhute
7084001c saśiṣya ājagāmāśu vālmīkir munipuṁgavaḥ
7084002a sa dr̥ṣṭvā divyasaṁkāśaṁ yajñam adbhutadarśanam
7084002c ekānte r̥ṣivāṭānāṁ cakāra uṭajāñ śubhān
7084003a sa śiṣyāv abravīd dhr̥ṣṭo yuvāṁ gatvā samāhitau
7084003c kr̥tsnaṁ rāmāyaṇaṁ kāvyaṁ gāyatāṁ parayā mudā
7084004a r̥ṣivāṭeṣu puṇyeṣu brāhmaṇāvasatheṣu ca
7084004c rathyāsu rājamārgeṣu pārthivānāṁ gr̥heṣu ca
7084005a rāmasya bhavanadvāri yatra karma ca vartate
7084005c r̥tvijām agrataś caiva tatra geyaṁ viśeṣataḥ
7084006a imāni ca phalāny atra svādūni vividhāni ca
7084006c jātāni parvatāgreṣu āsvādyāsvādya gīyatām
7084007a na yāsyathaḥ śramaṁ vatsau bhakṣayitvā phalāni vai
7084007c mūlāni ca sumr̥ṣṭāni nagarāt parihāsyatha
7084008a yadi śabdāpayed rāmaḥ śravaṇāya mahīpatiḥ
7084008c r̥ṣīṇām upaviṣṭānāṁ tato geyaṁ pravartatām
7084009a divase viṁśatiḥ sargā geyā vai parayā mudā
7084009c pramāṇair bahubhis tatra yathoddiṣṭaṁ mayā purā
7084010a lobhaś cāpi na kartavyaḥ svalpo ’pi dhanakāṅkṣayā
7084010c kiṁ dhanenāśramasthānāṁ phalamūlopabhoginām
7084011a yadi pr̥cchet sa kākutstho yuvāṁ kasyeti dārakau
7084011c vālmīker atha śiṣyau hi brūtām evaṁ narādhipam
7084012a imās tantrīḥ sumadhurāḥ sthānaṁ vā pūrvadarśitam
7084012c mūrchayitvā sumadhuraṁ gāyetāṁ vigatajvarau
7084013a ādiprabhr̥ti geyaṁ syān na cāvajñāya pārthivam
7084013c pitā hi sarvabhūtānāṁ rājā bhavati dharmataḥ
7084014a tad yuvāṁ hr̥ṣṭamanasau śvaḥ prabhāte samādhinā
7084014c gāyetāṁ madhuraṁ geyaṁ tantrīlayasamanvitam
7084015a iti saṁdiśya bahuśo muniḥ prācetasas tadā
7084015c vālmīkiḥ paramodāras tūṣṇīm āsīn mahāyaśāḥ
7084016a tām adbhutāṁ tau hr̥daye kumārau; niveśya vāṇīm r̥ṣibhāṣitāṁ śubhām
7084016c samutsukau tau sukham ūṣatur niśāṁ; yathāśvinau bhārgavanītisaṁskr̥tau
7085001a tau rajanyāṁ prabhātāyāṁ snātau hutahutāśanau
7085001c yathoktam r̥ṣiṇā pūrvaṁ tatra tatrābhyagāyatām
7085002a tāṁ sa śuśrāva kākutsthaḥ pūrvacaryāṁ tatas tataḥ
7085002c apūrvāṁ pāṭhya jātiṁ ca geyena samalaṁkr̥tām
7085003a pramāṇair bahubhir baddhāṁ tantrīlayasamanvitām
7085003c bālābhyāṁ rāghavaḥ śrutvā kautūhalaparo ’bhavat
7085004a atha karmāntare rājā samānīya mahāmunīn
7085004c pārthivāṁś ca naravyāghraḥ paṇḍitān naigamāṁs tathā
7085005a paurāṇikāñ śabdavito ye ca vr̥ddhā dvijātayaḥ
7085005c etān sarvān samānīya gātārau samaveśayat
7085006a hr̥ṣṭā r̥ṣigaṇās tatra pārthivāś ca mahaujasaḥ
7085006c pibanta iva cakṣurbhyāṁ rājānaṁ gāyakau ca tau
7085007a parasparam athocus te sarva eva samaṁ tataḥ
7085007c ubhau rāmasya sadr̥śau bimbād bimbam ivoddhr̥tau
7085008a jaṭilau yadi na syātāṁ na valkaladharau yadi
7085008c viśeṣaṁ nādhigacchāmo gāyato rāghavasya ca
7085009a teṣāṁ saṁvadatām evaṁ śrotr̥̄ṇāṁ harṣavardhanam
7085009c geyaṁ pracakratus tatra tāv ubhau munidārakau
7085010a tataḥ pravr̥ttaṁ madhuraṁ gāndharvam atimānuṣam
7085010c na ca tr̥ptiṁ yayuḥ sarve śrotāro geyasampadā
7085011a pravr̥ttam āditaḥ pūrvaṁ sargān nāradadarśanāt
7085011c tataḥ prabhr̥ti sargāṁś ca yāvadviṁśaty agāyatām
7085012a tato ’parāhṇasamaye rāghavaḥ samabhāṣata
7085012c śrutvā viṁśatisargāṁs tān bharataṁ bhrātr̥vatsalaḥ
7085013a aṣṭādaśa sahasrāṇi suvarṇasya mahātmanoḥ
7085013c dadasva śīghraṁ kākutstha bālayor mā vr̥thā śramaḥ
7085014a dīyamānaṁ suvarṇaṁ tan nāgr̥hṇītāṁ kuśīlavau
7085014c ūcatuś ca mahātmānau kim aneneti vismitau
7085015a vanyena phalamūlena niratu svo vanaukasau
7085015c suvarṇena hiraṇyena kiṁ kariṣyāvahe vane
7085016a tathā tayoḥ prabruvatoḥ kautūhalasamanvitāḥ
7085016c śrotāraś caiva rāmaś ca sarva eva suvismitāḥ
7085017a tasya caivāgamaṁ rāmaḥ kāvyasya śrotum utsukaḥ
7085017c papraccha tau mahātejās tāv ubhau munidārakau
7085018a kiṁpramāṇam idaṁ kāvyaṁ kā pratiṣṭhā mahātmanaḥ
7085018c kartā kāvyasya mahataḥ ko vāsau munipuṁgavaḥ
7085019a pr̥cchantaṁ rāghavaṁ vākyam ūcatur munidārakau
7085019c vālmīkir bhagavān kartā saṁprāpto yajñasaṁnidhim
7085019e yenedaṁ caritaṁ tubhyam aśeṣaṁ saṁpradarśitam
7085020a ādiprabhr̥ti rājendra pañcasarga śatāni ca
7085020c pratiṣṭhā jīvitaṁ yāvat tāvad rājañ śubhāśubham
7085021a yadi buddhiḥ kr̥tā rājañ śravaṇāya mahāratha
7085021c karmāntare kṣaṇī hūtas tac chr̥ṇuṣva sahānujaḥ
7085022a bāḍham ity abravīd rāmas tau cānujñāpya rāghavam
7085022c prahr̥ṣṭau jagmatur vāsaṁ yatrāsau munipuṁgavaḥ
7085023a rāmo ’pi munibhiḥ sārdhaṁ pārthivaiś ca mahātmabhiḥ
7085023c śrutvā tad gītamādhuryaṁ karmaśālām upāgamat
7086001a rāmo bahūny ahāny eva tad gītaṁ paramādbhutam
7086001c śuśrāva munibhiḥ sārdhaṁ rājabhiḥ saha vānaraiḥ
7086002a tasmin gīte tu vijñāya sītāputrau kuśīlavau
7086002c tasyāḥ pariṣado madhye rāmo vacanam abravīt
7086003a madvaco brūta gacchadhvam iti bhagavato ’ntikam
7086004a yadi śuddhasamācārā yadi vā vītakalmaṣā
7086004c karotv ihātmanaḥ śuddhim anumānya mahāmunim
7086005a chandaṁ munes tu vijñāya sītāyāś ca manogatam
7086005c pratyayaṁ dātukāmāyās tataḥ śaṁsata me laghu
7086006a śvaḥ prabhāte tu śapathaṁ maithilī janakātmajā
7086006c karotu pariṣanmadhye śodhanārthaṁ mameha ca
7086007a śrutvā tu rāghavasyaitad vacaḥ paramam adbhutam
7086007c dūtāḥ saṁprayayur vāṭaṁ yatrāste munipuṁgavaḥ
7086008a te praṇamya mahātmānaṁ jvalantam amitaprabham
7086008c ūcus te rāmavākyāni mr̥dūni madhurāṇi ca
7086009a teṣāṁ tad bhāṣitaṁ śrutvā rāmasya ca manogatam
7086009c vijñāya sumahātejā munir vākyam athābravīt
7086010a evaṁ bhavatu bhadraṁ vo yathā tuṣyati rāghavaḥ
7086010c tathā kariṣyate sītā daivataṁ hi patiḥ striyāḥ
7086011a tathoktā muninā sarve rāmadūtā mahaujasaḥ
7086011c pratyetya rāghavaṁ sarve munivākyaṁ babhāṣire
7086012a tataḥ prahr̥ṣṭaḥ kākutsthaḥ śrutvā vākyaṁ mahātmanaḥ
7086012c r̥ṣīṁs tatra sametāṁś ca rājñaś caivābhyabhāṣata
7086013a bhagavantaḥ saśiṣyā vai sānugāś ca narādhipāḥ
7086013c paśyantu sītāśapathaṁ yaś caivānyo ’bhikāṅkṣate
7086014a tasya tad vacanaṁ śrutvā rāghavasya mahātmanaḥ
7086014c sarveṣām r̥ṣimukhyānāṁ sādhuvādo mahān abhūt
7086015a rājānaś ca mahātmānaḥ praśaṁsanti sma rāghavam
7086015c upapannaṁ naraśreṣṭha tvayy eva bhuvi nānyataḥ
7086016a evaṁ viniścayaṁ kr̥tvā śvobhūta iti rāghavaḥ
7086016c visarjayām āsa tadā sarvāṁs tāñ śatrusūdanaḥ
7087001a tasyāṁ rajanyāṁ vyuṣṭāyāṁ yajñavāṭagato nr̥paḥ
7087001c r̥ṣīn sarvān mahātejāḥ śabdāpayati rāghavaḥ
7087002a vasiṣṭho vāmadevaś ca jābālir atha kāśyapaḥ
7087002c viśvāmitro dīrghatapā durvāsāś ca mahātapāḥ
7087003a agastyo ’tha tathāśaktir bhārgavaś caiva vāmanaḥ
7087003c mārkaṇḍeyaś ca dīrghāyur maudgalyaś ca mahātapāḥ
7087004a bhārgavaś cyavanaś caiva śatānandaś ca dharmavit
7087004c bharadvājaś ca tejasvī agniputraś ca suprabhaḥ
7087005a ete cānye ca munayo bahavaḥ saṁśitavratāḥ
7087005c rājānaś ca naravyāghrāḥ sarva eva samāgatāḥ
7087006a rākṣasāś ca mahāvīryā vānarāś ca mahābalāḥ
7087006c samājagmur mahātmānaḥ sarva eva kutūhalāt
7087007a kṣatriyāś caiva vaiśyāś ca śūdrāś caiva sahasraśaḥ
7087007c sītāśapathavīkṣārthaṁ sarva eva samāgatāḥ
7087008a tathā samāgataṁ sarvam aśvabhūtam ivācalam
7087008c śrutvā munivaras tūrṇaṁ sasītaḥ samupāgamat
7087009a tam r̥ṣiṁ pr̥ṣṭhataḥ sītā sānvagacchad avāṅmukhī
7087009c kr̥tāñjalir bāṣpagalā kr̥tvā rāmaṁ manogatam
7087010a tāṁ dr̥ṣṭvā śrīm ivāyāntīṁ brahmāṇam anugāminīm
7087010c vālmīkeḥ pr̥ṣṭhataḥ sītāṁ sādhukāro mahān abhūt
7087011a tato halahalāśabdaḥ sarveṣām evam ābabhau
7087011c duḥkhajena viśālena śokenākulitātmanām
7087012a sādhu sīteti ke cit tu sādhu rāmeti cāpare
7087012c ubhāv eva tu tatrānye sādhu sādhv iti cābruvan
7087013a tato madhyaṁ janaughānāṁ praviśya munipuṁgavaḥ
7087013c sītāsahāyo vālmīkir iti hovāca rāghavam
7087014a iyaṁ dāśarathe sītā suvratā dharmacāriṇī
7087014c apāpā te parityaktā mamāśramasamīpataḥ
7087015a lokāpavādabhītasya tava rāma mahāvrata
7087015c pratyayaṁ dāsyate sītā tām anujñātum arhasi
7087016a imau ca jānakīputrāv ubhau ca yamajātakau
7087016c sutau tavaiva durdharṣau satyam etad bravīmi te
7087017a pracetaso ’haṁ daśamaḥ putro rāghavanandana
7087017c na smarāmy anr̥taṁ vākyaṁ tathemau tava putrakau
7087018a bahuvarṣasahasrāṇi tapaścaryā mayā kr̥tā
7087018c tasyāḥ phalam upāśnīyām apāpā maithilī yathā
7087019a ahaṁ pañcasu bhūteṣu manaḥṣaṣṭheṣu rāghava
7087019c vicintya sītāṁ śuddheti nyagr̥hṇāṁ vananirjhare
7087020a iyaṁ śuddhasamācārā apāpā patidevatā
7087020c lokāpavādabhītasya dāsyati pratyayaṁ tava
7088001a vālmīkinaivam uktas tu rāghavaḥ pratyabhāṣata
7088001c prāñjalir jagato madhye dr̥ṣṭvā tāṁ devavarṇinīm
7088002a evam etan mahābhāga yathā vadasi dharmavit
7088002c pratyayo hi mama brahmaṁs tava vākyair akalmaṣaiḥ
7088003a pratyayo hi purā datto vaidehyā surasaṁnidhau
7088003c seyaṁ lokabhayād brahmann apāpety abhijānatā
7088003e parityaktā mayā sītā tad bhavān kṣantum arhati
7088004a jānāmi cemau putrau me yamajātau kuśīlavau
7088004c śuddhāyāṁ jagato madhye maithilyāṁ prītir astu me
7088005a abhiprāyaṁ tu vijñāya rāmasya surasattamāḥ
7088005c pitāmahaṁ puraskr̥tya sarva eva samāgatāḥ
7088006a ādityā vasavo rudrā viśvedevā marudgaṇāḥ
7088006c aśvināv r̥ṣigandharvā apsarāṇāṁ gaṇās tathā
7088006e sādhyāś ca devāḥ sarve te sarve ca paramarṣayaḥ
7088007a tato vāyuḥ śubhaḥ puṇyo divyagandho manoramaḥ
7088007c taṁ janaughaṁ suraśreṣṭho hlādayām āsa sarvataḥ
7088008a tad adbhutam ivācintyaṁ nirīkṣante samāhitāḥ
7088008c mānavāḥ sarvarāṣṭrebhyaḥ pūrvaṁ kr̥tayuge yathā
7088009a sarvān samāgatān dr̥ṣṭvā sītā kāṣāyavāsinī
7088009c abravīt prāñjalir vākyam adhodr̥ṣṭir avāṅmukhī
7088010a yathāhaṁ rāghavād anyaṁ manasāpi na cintaye
7088010c tathā me mādhavī devī vivaraṁ dātum arhati
7088011a tathā śapantyāṁ vaidehyāṁ prādurāsīt tad adbhutam
7088011c bhūtalād utthitaṁ divyaṁ siṁhāsanam anuttamam
7088012a dhriyamāṇaṁ śirobhis tan nāgair amitavikramaiḥ
7088012c divyaṁ divyena vapuṣā sarvaratnavibhūṣitam
7088013a tasmiṁs tu dharaṇī devī bāhubhyāṁ gr̥hya maithilīm
7088013c svāgatenābhinandyainām āsane copaveṣayat
7088014a tām āsanagatāṁ dr̥ṣṭvā praviśantīṁ rasātalam
7088014c puṣpavr̥ṣṭir avicchinnā divyā sītām avākirat
7088015a sādhukāraś ca sumahān devānāṁ sahasotthitaḥ
7088015c sādhu sādhv iti vai sīte yasyās te śīlam īdr̥śam
7088016a evaṁ bahuvidhā vāco hy antarikṣagatāḥ surāḥ
7088016c vyājahrur hr̥ṣṭamanaso dr̥ṣṭvā sītāpraveśanam
7088017a yajñavāṭagatāś cāpi munayaḥ sarva eva te
7088017c rājānaś ca naravyāghrā vismayān noparemire
7088018a antarikṣe ca bhūmau ca sarve sthāvarajaṅgamāḥ
7088018c dānavāś ca mahākāyāḥ pātāle pannagādhipāḥ
7088019a ke cid vineduḥ saṁhr̥ṣṭāḥ ke cid dhyānaparāyaṇāḥ
7088019c ke cid rāmaṁ nirīkṣante ke cit sītām acetanāḥ
7088020a sītāpraveśanaṁ dr̥ṣṭvā teṣām āsīt samāgamaḥ
7088020c taṁ muhūrtam ivātyarthaṁ sarvaṁ saṁmohitaṁ jagat
7089001a tadāvasāne yajñasya rāmaḥ paramadurmanāḥ
7089001c apaśyamāno vaidehīṁ mene śūnyam idaṁ jagat
7089001e śokena paramāyatto na śāntiṁ manasāgamat
7089002a visr̥jya pārthivān sarvān r̥kṣavānararākṣasān
7089002c janaughaṁ brahmamukhyānāṁ vittapūrṇaṁ vyasarjayat
7089003a tato visr̥jya tān sarvān rāmo rājīvalocanaḥ
7089003c hr̥di kr̥tvā tadā sītām ayodhyāṁ praviveśa saḥ
7089004a na sītāyāḥ parāṁ bhāryāṁ vavre sa raghunandanaḥ
7089004c yajñe yajñe ca patnyarthaṁ jānakī kāñcanī bhavat
7089005a daśavarṣasahasrāṇi vājimedham upākarot
7089005c vājapeyān daśaguṇāṁs tathā bahusuvarṇakān
7089006a agniṣṭomātirātrābhyāṁ gosavaiś ca mahādhanaiḥ
7089006c īje kratubhir anyaiś ca sa śrīmān āptadakṣiṇaiḥ
7089007a evaṁ sa kālaḥ sumahān rājyasthasya mahātmanaḥ
7089007c dharme prayatamānasya vyatīyād rāghavasya tu
7089008a r̥kṣavānararakṣāṁsi sthitā rāmasya śāsane
7089008c anurajyanti rājāno ahany ahani rāghavam
7089009a kāle varṣati parjanyaḥ subhikṣaṁ vimalā diśaḥ
7089009c hr̥ṣṭapuṣṭajanākīrṇaṁ puraṁ janapadas tathā
7089010a nākāle mriyate kaś cin na vyādhiḥ prāṇināṁ tadā
7089010c nādharmaś cābhavat kaś cid rāme rājyaṁ praśāsati
7089011a atha dīrghasya kālasya rāmamātā yaśasvinī
7089011c putrapautraiḥ parivr̥tā kāladharmam upāgamat
7089012a anviyāya sumitrāpi kaikeyī ca yaśasvinī
7089012c dharmaṁ kr̥tvā bahuvidhaṁ tridive paryavasthitā
7089013a sarvāḥ pratiṣṭhitāḥ svarge rājñā daśarathena ca
7089013c samāgatā mahābhāgāḥ sahadharmaṁ ca lebhire
7089014a tāsāṁ rāmo mahādānaṁ kāle kāle prayacchati
7089014c mātr̥̄ṇām aviśeṣeṇa brāhmaṇeṣu tapasviṣu
7089015a pitryāṇi bahuratnāni yajñān paramadustarān
7089015c cakāra rāmo dharmātmā pitr̥̄n devān vivardhayan
7090001a kasya cit tv atha kālasya yudhājit kekayo nr̥paḥ
7090001c svaguruṁ preṣayām āsa rāghavāya mahātmane
7090002a gārgyam aṅgirasaḥ putraṁ brahmarṣim amitaprabham
7090002c daśa cāśvasahasrāṇi prītidānam anuttamam
7090003a kambalāni ca ratnāni citravastram athottamam
7090003c rāmāya pradadau rājā bahūny ābharaṇāni ca
7090004a śrutvā tu rāghavo gārgyaṁ maharṣiṁ samupāgatam
7090004c mātulasyāśvapatinaḥ priyaṁ dūtam upāgatam
7090005a pratyudgamya ca kākutsthaḥ krośamātraṁ sahānugaḥ
7090005c gārgyaṁ saṁpūjayām āsa dhanaṁ tat pratigr̥hya ca
7090006a pr̥ṣṭvā ca prītidaṁ sarvaṁ kuśalaṁ mātulasya ca
7090006c upaviṣṭaṁ mahābhāgaṁ rāmaḥ praṣṭuṁ pracakrame
7090007a kim āha mātulo vākyaṁ yadarthaṁ bhagavān iha
7090007c prāpto vākyavidāṁ śreṣṭha sākṣād iva br̥haspatiḥ
7090008a rāmasya bhāṣitaṁ śrutvā brahmarṣiḥ kāryavistaram
7090008c vaktum adbhutasaṁkāśaṁ rāghavāyopacakrame
7090009a mātulas te mahābāho vākyam āha nararṣabha
7090009c yudhājit prītisaṁyuktaṁ śrūyatāṁ yadi rocate
7090010a ayaṁ gandharvaviṣayaḥ phalamūlopaśobhitaḥ
7090010c sindhor ubhayataḥ pārśve deśaḥ paramaśobhanaḥ
7090011a taṁ ca rakṣanti gandharvāḥ sāyudhā yuddhakovidāḥ
7090011c śailūṣasya sutā vīrās tisraḥ koṭyo mahābalāḥ
7090012a tān vinirjitya kākutstha gandharvaviṣayaṁ śubham
7090012c niveśaya mahābāho dve pure susamāhitaḥ
7090013a anyasya na gatis tatra deśaś cāyaṁ suśobhanaḥ
7090013c rocatāṁ te mahābāho nāhaṁ tvām anr̥taṁ vade
7090014a tac chrutvā rāghavaḥ prīto maharṣer mātulasya ca
7090014c uvāca bāḍham ity evaṁ bharataṁ cānvavaikṣata
7090015a so ’bravīd rāghavaḥ prītaḥ prāñjalipragraho dvijam
7090015c imau kumārau taṁ deśaṁ brahmarṣe vijayiṣyataḥ
7090016a bharatasyātmajau vīrau takṣaḥ puṣkala eva ca
7090016c mātulena suguptau tau dharmeṇa ca samāhitau
7090017a bharataṁ cāgrataḥ kr̥tvā kumārau sabalānugau
7090017c nihatya gandharvasutān dve pure vibhajiṣyataḥ
7090018a niveśya te puravare ātmājau saṁniveśya ca
7090018c āgamiṣyati me bhūyaḥ sakāśam atidhārmikaḥ
7090019a brahmarṣim evam uktvā tu bharataṁ sabalānugam
7090019c ājñāpayām āsa tadā kumārau cābhyaṣecayat
7090020a nakṣatreṇa ca saumyena puraskr̥tyāṅgiraḥ sutam
7090020c bharataḥ saha sainyena kumārābhyāṁ ca niryayau
7090021a sā senā śakrayukteva naragān niryayāv atha
7090021c rāghavānugatā dūraṁ durādharṣā surāsuraiḥ
7090022a māṁsāśīni ca sattvāni rakṣāṁsi sumahānti ca
7090022c anujagmuś ca bharataṁ rudhirasya pipāsayā
7090023a bhūtagrāmāś ca bahavo māṁsabhakṣāḥ sudāruṇāḥ
7090023c gandharvaputramāṁsāni bhoktukāmāḥ sahasraśaḥ
7090024a siṁhavyāghrasr̥gālānāṁ khecarāṇāṁ ca pakṣiṇām
7090024c bahūni vai sahasrāṇi senāyā yayur agrataḥ
7090025a adhyardhamāsam uṣitā pathi senā nirāmayā
7090025c hr̥ṣṭapuṣṭajanākīrṇā kekayaṁ samupāgamat
7091001a śrutvā senāpatiṁ prāptaṁ bharataṁ kekayādhipaḥ
7091001c yudhājid gārgyasahitaṁ parāṁ prītim upāgamat
7091002a sa niryayau janaughena mahatā kekayādhipaḥ
7091002c tvaramāṇo ’bhicakrāma gandharvān devarūpiṇaḥ
7091003a bharataś ca yudhājic ca sametau laghuvikramau
7091003c gandharvanagaraṁ prāptau sabalau sapadānugau
7091004a śrutvā tu bharataṁ prāptaṁ gandharvās te samāgatāḥ
7091004c yoddhukāmā mahāvīryā vinadantaḥ samantataḥ
7091005a tataḥ samabhavad yuddhaṁ tumulaṁ lomaharṣaṇam
7091005c saptarātraṁ mahābhīmaṁ na cānyatarayor jayaḥ
7091006a tato rāmānujaḥ kruddhaḥ kālasyāstraṁ sudāruṇam
7091006c saṁvartaṁ nāma bharato gandharveṣv abhyayojayat
7091007a te baddhāḥ kālapāśena saṁvartena vidāritāḥ
7091007c kṣaṇenābhihatās tisras tatra koṭyo mahātmanā
7091008a taṁ ghātaṁ ghorasaṁkāśaṁ na smaranti divaukasaḥ
7091008c nimeṣāntaramātreṇa tādr̥śānāṁ mahātmanām
7091009a hateṣu teṣu vīreṣu bharataḥ kaikayīsutaḥ
7091009c niveśayām āsa tadā samr̥ddhe dve purottame
7091009e takṣaṁ takṣaśilāyāṁ tu puṣkaraṁ puṣkarāvatau
7091010a gandharvadeśo ruciro gāndhāraviṣayaś ca saḥ
7091010c varṣaiḥ pañcabhir ākīrṇo viṣayair nāgarais tathā
7091011a dhanaratnaughasaṁpūrṇo kānanair upaśobhite
7091011c anyonyasaṁgharṣakr̥te spardhayā guṇavistare
7091012a ubhe suruciraprakhye vyavahārair akalmaṣaiḥ
7091012c udyānayānaughavr̥te suvibhaktāntarāpaṇe
7091013a ubhe puravare ramye vistarair upaśobhite
7091013c gr̥hamukhyaiḥ surucirair vimānaiḥ samavarṇibhiḥ
7091014a śobhite śobhanīyaiś ca devāyatanavistaraiḥ
7091014c niveśya pañcabhir varṣair bharato rāghavānujaḥ
7091014e punar āyān mahābāhur ayodhyāṁ kaikayīsutaḥ
7091015a so ’bhivādya mahātmānaṁ sākṣād dharmam ivāparam
7091015c rāghavaṁ bharataḥ śrīmān brahmāṇam iva vāsavaḥ
7091016a śaśaṁsa ca yathāvr̥ttaṁ gandharvavadham uttamam
7091016c niveśanaṁ ca deśasya śrutvā prīto ’sya rāghavaḥ
7092001a tac chrutvā harṣam āpede rāghavo bhrātr̥bhiḥ saha
7092001c vākyaṁ cādbhutasaṁkāśaṁ bhrātr̥̄n provāca rāghavaḥ
7092002a imau kumārau saumitre tava dharmaviśāradau
7092002c aṅgadaś candraketuś ca rājyārhau dr̥ḍhadhanvinau
7092003a imau rājye ’bhiṣekṣyāmi deśaḥ sādhu vidhīyatām
7092003c ramaṇīyo hy asaṁbādho rametāṁ yatra dhanvinau
7092004a na rājñāṁ yatra pīdā syān nāśramāṇāṁ vināśanam
7092004c sa deśo dr̥śyatāṁ saumya nāparādhyāmahe yathā
7092005a tathoktavati rāme tu bharataḥ pratyuvāca ha
7092005c ayaṁ kārāpatho deśaḥ suramaṇyo nirāmayaḥ
7092006a niveśyatāṁ tatra puram aṅgadasya mahātmanaḥ
7092006c candraketoś ca ruciraṁ candrakāntaṁ nirāmayam
7092007a tad vākyaṁ bharatenoktaṁ pratijagrāha rāghavaḥ
7092007c taṁ ca kr̥tvā vaśe deśam aṅgadasya nyaveśayat
7092008a aṅgadīyā purī ramyā aṅgadasya niveśitā
7092008c ramaṇīyā suguptā ca rāmeṇākliṣṭakarmaṇā
7092009a candraketos tu mallasya mallabhūmyāṁ niveśitā
7092009c candrakānteti vikhyātā divyā svargapurī yathā
7092010a tato rāmaḥ parāṁ prītiṁ bharato lakṣmaṇas tathā
7092010c yayur yudhi durādharṣā abhiṣekaṁ ca cakrire
7092011a abhiṣicya kumārau dvau prasthāpya sabalānugau
7092011c aṅgadaṁ paścimāṁ bhūmiṁ candraketum udaṅmukham
7092012a aṅgadaṁ cāpi saumitrir lakṣmaṇo ’nujagāma ha
7092012c candraketos tu bharataḥ pārṣṇigrāho babhūva ha
7092013a lakṣmaṇas tv aṅgadīyāyāṁ saṁvatsaram athoṣitaḥ
7092013c putre sthite durādharṣe ayodhyāṁ punar āgamat
7092014a bharato ’pi tathaivoṣya saṁvatsaram athādhikam
7092014c ayodhyāṁ punar āgamya rāmapādāv upāgamat
7092015a ubhau saumitribharatau rāmapādāv anuvratau
7092015c kālaṁ gatam api snehān na jajñāte ’tidhārmikau
7092016a evaṁ varṣasahasrāṇi daśa teṣāṁ yayus tadā
7092016c dharme prayatamānānāṁ paurakāryeṣu nityadā
7092017a vihr̥tya kālaṁ paripūrṇamānasāḥ; śriyā vr̥tā dharmapathe pare sthitāḥ
7092017c trayaḥ samiddhā iva dīptatejasā; hutāgnayaḥ sādhu mahādhvare trayaḥ
7093001a kasya cit tv atha kālasya rāme dharmapathe sthite
7093001c kālas tāpasarūpeṇa rājadvāram upāgamat
7093002a so ’bravīl lakṣmaṇaṁ vākyaṁ dhr̥timantaṁ yaśasvinam
7093002c māṁ nivedaya rāmāya saṁprāptaṁ kāryagauravāt
7093003a dūto hy atibalasyāhaṁ maharṣer amitaujasaḥ
7093003c rāmaṁ didr̥kṣur āyātaḥ kāryeṇa hi mahābala
7093004a tasya tad vacanaṁ śrutvā saumitris tvarayānvitaḥ
7093004c nyavedayata rāmāya tāpasasya vivakṣitam
7093005a jayasva rājan dharmeṇa ubhau lokau mahādyute
7093005c dūtas tvāṁ draṣṭum āyātas tapasvī bhāskaraprabhaḥ
7093006a tad vākyaṁ lakṣmaṇenoktaṁ śrutvā rāma uvāca ha
7093006c praveśyatāṁ munis tāta mahaujās tasya vākyadhr̥k
7093007a saumitris tu tathety uktvā prāveśayata taṁ munim
7093007c jvalantam iva tejobhiḥ pradahantam ivāṁśubhiḥ
7093008a so ’bhigamya raghuśreṣṭhaṁ dīpyamānaṁ svatejasā
7093008c r̥ṣir madhurayā vācā vardhasvety āha rāghavam
7093009a tasmai rāmo mahātejāḥ pūjām arghyapurogamām
7093009c dadau kuśalam avyagraṁ praṣṭuṁ caivopacakrame
7093010a pr̥ṣṭaś ca kuśalaṁ tena rāmeṇa vadatāṁ varaḥ
7093010c āsane kāñcane divye niṣasāda mahāyaśāḥ
7093011a tam uvāca tato rāmaḥ svāgataṁ te mahāmune
7093011c prāpayasva ca vākyāni yato dūtas tvam āgataḥ
7093012a codito rājasiṁhena munir vākyam udīrayat
7093012c dvandvam etat pravaktavyaṁ na ca cakṣur hataṁ vacaḥ
7093013a yaḥ śr̥ṇoti nirīkṣed vā sa vadhyas tava rāghava
7093013c bhaved vai munimukhyasya vacanaṁ yady avekṣase
7093014a tatheti ca pratijñāya rāmo lakṣmaṇam abravīt
7093014c dvāri tiṣṭha mahābāho pratihāraṁ visarjaya
7093015a sa me vadhyaḥ khalu bhavet kathāṁ dvandvasamīritām
7093015c r̥ṣer mama ca saumitre paśyed vā śr̥ṇuyāc ca yaḥ
7093016a tato nikṣipya kākutstho lakṣmaṇaṁ dvārasaṁgrahe
7093016c tam uvāca muniṁ vākyaṁ kathayasveti rāghavaḥ
7093017a yat te manīṣitaṁ vākyaṁ yena vāsi samāhitaḥ
7093017c kathayasva viśaṅkas tvaṁ mamāpi hr̥di vartate
7094001a śr̥ṇu rāma mahābāho yadartham aham āhataḥ
7094001c pitāmahena devena preṣito ’smi mahābala
7094002a tavāhaṁ pūrvake bhāve putraḥ parapuraṁjaya
7094002c māyāsaṁbhāvito vīra kālaḥ sarvasamāharaḥ
7094003a pitāmahaś ca bhagavān āha lokapatiḥ prabhuḥ
7094003c samayas te mahābāho svarlokān parirakṣitum
7094004a saṁkṣipya ca purā lokān māyayā svayam eva hi
7094004c mahārṇave śayāno ’psu māṁ tvaṁ pūrvam ajījanaḥ
7094005a bhogavantaṁ tato nāgam anantam udake śayam
7094005c māyayā janayitvā tvaṁ dvau ca sattvau mahābalau
7094006a madhuṁ ca kaiṭabhaṁ caiva yayor asthicayair vr̥tā
7094006c iyaṁ parvatasaṁbādhā medinī cābhavan mahī
7094007a padme divyārkasaṁkāśe nābhyām utpādya mām api
7094007c prājāpatyaṁ tvayā karma sarvaṁ mayi niveśitam
7094008a so ’haṁ saṁnyastabhāro hi tvām upāse jagatpatim
7094008c rakṣāṁ vidhatsva bhūteṣu mama tejas karo bhavān
7094009a tatas tvam api durdharṣas tasmād bhāvāt sanātanāt
7094009c rakṣārthaṁ sarvabhūtānāṁ viṣṇutvam upajagmivān
7094010a adityāṁ vīryavān putro bhrātr̥̄ṇāṁ harṣavardhanaḥ
7094010c samutpanneṣu kr̥tyeṣu lokasāhyāya kalpase
7094011a sa tvaṁ vitrāsyamānāsu prajāsu jagatāṁ vara
7094011c rāvaṇasya vadhākāṅkṣī mānuṣeṣu mano ’dadhāḥ
7094012a daśavarṣasahasrāṇi daśavarṣaśatāni ca
7094012c kr̥tvā vāsasya niyatiṁ svayam evātmanaḥ purā
7094013a sa tvaṁ manomayaḥ putraḥ pūrṇāyur mānuṣeṣv iha
7094013c kālo naravaraśreṣṭha samīpam upavartitum
7094014a yadi bhūyo mahārāja prajā icchasy upāsitum
7094014c vasa vā vīra bhadraṁ te evam āha pitāmahaḥ
7094015a atha vā vijigīṣā te suralokāya rāghava
7094015c sanāthā viṣṇunā devā bhavantu vigatajvarāḥ
7094016a śrutvā pitāmahenoktaṁ vākyaṁ kālasamīritam
7094016c rāghavaḥ prahasan vākyaṁ sarvasaṁhāram abravīt
7094017a śrutaṁ me devadevasya vākyaṁ paramam adbhutam
7094017c prītir hi mahatī jātā tavāgamanasaṁbhavā
7094018a bhadraṁ te ’stu gamiṣyāmi yata evāham āgataḥ
7094018c hr̥d gato hy asi saṁprāpto na me ’sty atra vicāraṇā
7094019a mayā hi sarvakr̥tyeṣu devānāṁ vaśavartinām
7094019c sthātavyaṁ sarvasaṁhāre yathā hy āha pitāmahaḥ
7095001a tathā tayoḥ kathayator durvāsā bhagavān r̥ṣiḥ
7095001c rāmasya darśanākāṅkṣī rājadvāram upāgamat
7095002a so ’bhigamya ca saumitrim uvāca r̥ṣisattamaḥ
7095002c rāmaṁ darśaya me śīghraṁ purā me ’rtho ’tivartate
7095003a munes tu bhāṣitaṁ śrutvā lakṣmaṇaḥ paravīrahā
7095003c abhivādya mahātmānaṁ vākyam etad uvāca ha
7095004a kiṁ kāryaṁ brūhi bhagavan ko vārthaḥ kiṁ karomy aham
7095004c vyagro hi rāghavo brahman muhūrtaṁ vā pratīkṣatām
7095005a tac chrutvā r̥ṣiśārdūlaḥ krodhena kaluṣīkr̥taḥ
7095005c uvāca lakṣmaṇaṁ vākyaṁ nirdahann iva cakṣuṣā
7095006a asmin kṣaṇe māṁ saumitre rāmāya prativedaya
7095006c viṣayaṁ tvāṁ puraṁ caiva śapiṣye rāghavaṁ tathā
7095007a bharataṁ caiva saumitre yuṣmākaṁ yā ca saṁtatiḥ
7095007c na hi śakṣyāmy ahaṁ bhūyo manyuṁ dhārayituṁ hr̥di
7095008a tac chrutvā ghorasaṁkāśaṁ vākyaṁ tasya mahātmanaḥ
7095008c cintayām āsa manasā tasya vākyasya niścayam
7095009a ekasya maraṇaṁ me ’stu mā bhūt sarvavināśanam
7095009c iti buddhyā viniścitya rāghavāya nyavedayat
7095010a lakṣmaṇasya vacaḥ śrutvā rāmaḥ kālaṁ visr̥jya ca
7095010c niṣpatya tvaritaṁ rājā atreḥ putraṁ dadarśa ha
7095011a so ’bhivādya mahātmānaṁ jvalantam iva tejasā
7095011c kiṁ kāryam iti kākutsthaḥ kr̥tāñjalir abhāṣata
7095012a tad vākyaṁ rāghaveṇoktaṁ śrutvā munivaraḥ prabhuḥ
7095012c pratyāha rāmaṁ durvāsāḥ śrūyatāṁ dharmavatsala
7095013a adya varṣasahasrasya samāptir mama rāghava
7095013c so ’haṁ bhojanam icchāmi yathāsiddhaṁ tavānagha
7095014a tac chrutvā vacanaṁ rāmo harṣeṇa mahatānvitaḥ
7095014c bhojanaṁ munimukhyāya yathāsiddham upāharat
7095015a sa tu bhuktvā muniśreṣṭhas tad annam amr̥topamam
7095015c sādhu rāmeti saṁbhāṣya svam āśramam upāgamat
7095016a tasmin gate mahātejā rāghavaḥ prītamānasaḥ
7095016c saṁsmr̥tya kālavākyāni tato duḥkham upeyivān
7095017a duḥkhena ca susaṁtaptaḥ smr̥tvā tad ghoradarśanam
7095017c avānmukho dīnamanā vyāhartuṁ na śaśāka ha
7095018a tato buddhyā viniścitya kālavākyāni rāghavaḥ
7095018c naitad astīti coktvā sa tūṣṇīm āsīn mahāyaśāḥ
7096001a avāṅmukham atho dīnaṁ dr̥ṣṭvā somam ivāplutam
7096001c rāghavaṁ lakṣmaṇo vākyaṁ hr̥ṣṭo madhuram abravīt
7096002a na saṁtāpaṁ mahābāho madarthaṁ kartum arhasi
7096002c pūrvanirmāṇabaddhā hi kālasya gatir īdr̥śī
7096003a jahi māṁ saumya visrabdhaḥ pratijñāṁ paripālaya
7096003c hīnapratijñāḥ kākutstha prayānti narakaṁ narāḥ
7096004a yadi prītir mahārāja yady anugrāhyatā mayi
7096004c jahi māṁ nirviśaṅkas tvaṁ dharmaṁ vardhaya rāghava
7096005a lakṣmaṇena tathoktas tu rāmaḥ pracalitendriyaḥ
7096005c mantriṇaḥ samupānīya tathaiva ca purodhasaṁ
7096006a abravīc ca yathāvr̥ttaṁ teṣāṁ madhye narādhipaḥ
7096006c durvāso’bhigamaṁ caiva pratijñāṁ tāpasasya ca
7096007a tac chrutvā mantriṇaḥ sarve sopādhyāyāḥ samāsata
7096007c vasiṣṭhas tu mahātejā vākyam etad uvāca ha
7096008a dr̥ṣṭam etan mahābāho kṣayaṁ te lomaharṣaṇam
7096008c lakṣmaṇena viyogaś ca tava rāma mahāyaśaḥ
7096009a tyajainaṁ balavān kālo mā pratijñāṁ vr̥thā kr̥thāḥ
7096009c vinaṣṭāyāṁ pratijñāyāṁ dharmo hi vilayaṁ vrajet
7096010a tato dharme vinaṣṭe tu trailokye sacarācaram
7096010c sadevarṣigaṇaṁ sarvaṁ vinaśyeta na saṁśayaḥ
7096011a sa tvaṁ puruṣaśārdūla trailokyasyābhipālanam
7096011c lakṣmaṇasya vadhenādya jagat svasthaṁ kuruṣva ha
7096012a teṣāṁ tat samavetānāṁ vākyaṁ dharmārthasaṁhitam
7096012c śrutvā pariṣado madhye rāmo lakṣmaṇam abravīt
7096013a visarjaye tvāṁ saumitre mā bhūd dharmaviparyayaḥ
7096013c tyāgo vadho vā vihitaḥ sādhūnām ubhayaṁ samam
7096014a rāmeṇa bhāṣite vākye bāṣpavyākulitekṣaṇaḥ
7096014c lakṣmaṇas tvaritaḥ prāyāt svagr̥haṁ na viveśa ha
7096015a sa gatvā sarayūtīram upaspr̥śya kr̥tāñjaliḥ
7096015c nigr̥hya sarvasrotāṁsi niḥśvāsaṁ na mumoca ha
7096016a anucchvasantaṁ yuktaṁ taṁ saśakrāḥ sāpsarogaṇāḥ
7096016c devāḥ sarṣigaṇāḥ sarve puṣpair avakiraṁs tadā
7096017a adr̥śyaṁ sarvam anujaiḥ saśarīraṁ mahābalam
7096017c pragr̥hya lakṣmaṇaṁ śakro divaṁ saṁpraviveśa ha
7096018a tato viṣṇoś caturbhāgam āgataṁ surasattamāḥ
7096018c hr̥ṣṭāḥ pramuditāḥ sarve ’pūjayan r̥ṣibhiḥ saha
7097001a visr̥jya lakṣmaṇaṁ rāmo duḥkhaśokasamanvitaḥ
7097001c purodhasaṁ mantriṇaś ca naigamāṁś cedam abravīt
7097002a adya rājye ’bhiṣekṣyāmi bharataṁ dharmavatsalam
7097002c ayodhyāyāṁ patiṁ vīraṁ tato yāsyāmy ahaṁ vanam
7097003a praveśayata saṁbhārān mā bhūt kālātyayo yathā
7097003c adyaivāhaṁ gamiṣyāmi lakṣmaṇena gatāṁ gatim
7097004a tac chrutvā rāghaveṇoktaṁ sarvāḥ prakr̥tayo bhr̥śam
7097004c mūrdhabhiḥ praṇatā bhūmau gatasattvā ivābhavan
7097005a bharataś ca visaṁjño ’bhūc chrutvā rāmasya bhāṣitam
7097005c rājyaṁ vigarhayām āsa rāghavaṁ cedam abravīt
7097006a satyena hi śape rājan svargaloke na caiva hi
7097006c na kāmaye yathā rājyaṁ tvāṁ vinā raghunandana
7097007a imau kuśīlavau rājann abhiṣiñca narādhipa
7097007c kosaleṣu kuśaṁ vīram uttareṣu tathā lavam
7097008a śatrughnasya tu gacchantu dūtās tvaritavikramāḥ
7097008c idaṁ gamanam asmākaṁ svargāyākhyāntu māciram
7097009a tac chrutvā bharatenoktaṁ dr̥ṣṭvā cāpi hy adhomukhān
7097009c paurān duḥkhena saṁtaptān vasiṣṭho vākyam abravīt
7097010a vatsa rāma imāḥ paśya dharaṇīṁ prakr̥tīr gatāḥ
7097010c jñātvaiṣām īpsitaṁ kāryaṁ mā caiṣāṁ vipriyaṁ kr̥thāḥ
7097011a vasiṣṭhasya tu vākyena utthāpya prakr̥tījanam
7097011c kiṁ karomīti kākutsthaḥ sarvān vacanam abravīt
7097012a tataḥ sarvāḥ prakr̥tayo rāmaṁ vacanam abruvan
7097012c gacchantam anugacchāmo yato rāma gamiṣyasi
7097013a eṣā naḥ paramā prītir eṣa dharmaḥ paro mataḥ
7097013c hr̥dgatā naḥ sadā tuṣṭis tavānugamane dr̥ḍhā
7097014a paureṣu yadi te prītir yadi sneho hy anuttamaḥ
7097014c saputradārāḥ kākutstha samaṁ gacchāma satpatham
7097015a tapovanaṁ vā durgaṁ vā nadīm ambhonidhiṁ tathā
7097015c vayaṁ te yadi na tyājyāḥ sarvān no naya īśvara
7097016a sa teṣāṁ niścayaṁ jñātvā kr̥tāntaṁ ca nirīkṣya ca
7097016c paurāṇāṁ dr̥ḍhabhaktiṁ ca bāḍham ity eva so ’bravīt
7097017a evaṁ viniścayaṁ kr̥tvā tasminn ahani rāghavaḥ
7097017c kosaleṣu kuśaṁ vīram uttareṣu tathā lavam
7097018a abhiṣiñcan mahātmānāv ubhāv eva kuśīlavau
7097018c rathānāṁ tu sahasrāṇi trīṇi nāgāyutāni ca
7097019a daśa cāśvasahasrāṇi ekaikasya dhanaṁ dadau
7097019c bahuratnau bahudhanau hr̥ṣṭapuṣṭajanāvr̥tau
7097020a abhiṣicya tu tau vīrau prasthāpya svapure tathā
7097020c dūtān saṁpreṣayām āsa śatrughnāya mahātmane
7098001a te dūtā rāmavākyena coditā laghuvikramāḥ
7098001c prajagmur madhurāṁ śīghraṁ cakrur vāsaṁ na cādhvani
7098002a tatas tribhir ahorātraiḥ saṁprāpya madhurām atha
7098002c śatrughnāya yathāvr̥ttam ācakhyuḥ sarvam eva tat
7098003a lakṣmaṇasya parityāgaṁ pratijñāṁ rāghavasya ca
7098003c putrayor abhiṣekaṁ ca paurānugamanaṁ tathā
7098004a kuśasya nagarī ramyā vindhyaparvatarodhasi
7098004c kuśāvatīti nāmnā sā kr̥tā rāmeṇa dhīmatā
7098005a śrāvitā ca purī ramyā śrāvatīti lavasya ca
7098005c ayodhyāṁ vijanāṁ caiva bharataṁ rāghavānugam
7098006a evaṁ sarvaṁ nivedyāśu śatrughnāya mahātmane
7098006c viremus te tato dūtās tvara rājann iti bruvan
7098007a śrutvā taṁ ghorasaṁkāśaṁ kulakṣayam upasthitam
7098007c prakr̥tīs tu samānīya kāñcanaṁ ca purohitam
7098008a teṣāṁ sarvaṁ yathāvr̥ttam ākhyāya raghunandanaḥ
7098008c ātmanaś ca viparyāsaṁ bhaviṣyaṁ bhrātr̥bhiḥ saha
7098009a tataḥ putradvayaṁ vīraḥ so ’bhyaṣiñcan narādhipaḥ
7098009c subāhur madhurāṁ lebhe śatrughātī ca vaidiśam
7098010a dvidhākr̥tvā tu tāṁ senāṁ mādhurīṁ putrayor dvayoḥ
7098010c dhanadhānyasamāyuktau sthāpayām āsa pārthivau
7098011a tato visr̥jya rājānaṁ vaidiśe śatrughātinam
7098011c jagāma tvarito ’yodhyāṁ rathenaikena rāghavaḥ
7098012a sa dadarśa mahātmānaṁ jvalantam iva pāvakam
7098012c kṣaumasūkṣmāmbaradharaṁ munibhiḥ sārdham akṣayaiḥ
7098013a so ’bhivādya tato rāmaṁ prāñjaliḥ prayatendriyaḥ
7098013c uvāca vākyaṁ dharmajño dharmam evānucintayan
7098014a kr̥tvābhiṣekaṁ sutayor yuktaṁ rāghavayor dhanaiḥ
7098014c tavānugamane rājan viddhi māṁ kr̥taniścayam
7098015a na cānyad atra vaktavyaṁ dustaraṁ tava śāsanam
7098015c tyaktuṁ nārhasi māṁ vīra bhaktimantaṁ viśeṣataḥ
7098016a tasya tāṁ buddhim aklībāṁ vijñāya raghunandanaḥ
7098016c bāḍham ity eva śatrughnaṁ rāmo vacanam abravīt
7098017a tasya vākyasya vākyānte vānarāḥ kāmarūpiṇaḥ
7098017c r̥kṣarākṣasasaṁghāś ca samāpetur anekaśaḥ
7098018a devaputrā r̥ṣisutā gandharvāṇāṁ sutās tathā
7098018c rāmakṣayaṁ viditvā te sarva eva samāgatāḥ
7098019a te rāmam abhivādyāhuḥ sarva eva samāgatāḥ
7098019c tavānugamane rājan saṁprāptāḥ sma mahāyaśaḥ
7098020a yadi rāma vināsmābhir gacches tvaṁ puruṣarṣabha
7098020c yamadaṇḍam ivodyamya tvayā sma vinipātitāḥ
7098021a evaṁ teṣāṁ vacaḥ śrutvā r̥kṣavānararakṣasām
7098021c vibhīṣaṇam athovāca madhuraṁ ślakṣṇayā girā
7098022a yāvat prajā dhariṣyanti tāvat tvaṁ vai vibhīṣaṇa
7098022c rākṣasendra mahāvīrya laṅkāsthaḥ svaṁ dhariṣyasi
7098023a prajāḥ saṁrakṣa dharmeṇa nottaraṁ vaktum arhasi
7098024a tam evam uktvā kākutstho hanūmantam athābravīt
7098024c jīvite kr̥tabuddhis tvaṁ mā pratijñāṁ vilopaya
7098025a matkathāḥ pracariṣyanti yāval loke harīśvara
7098025c tāvat tvaṁ dhārayan prāṇān pratijñām anupālaya
7098026a tathaivam uktvā kākutsthaḥ sarvāṁs tān r̥kṣavānarān
7098026c mayā sārdhaṁ prayāteti tadā tān rāghavo ’bravīt
7099001a prabhātāyāṁ tu śarvaryāṁ pr̥thuvakṣā mahāyaśāḥ
7099001c rāmaḥ kamalapatrākṣaḥ purodhasam athābravīt
7099002a agnihotraṁ vrajatv agre sarpir jvalitapāvakam
7099002c vājapeyātapatraṁ ca śobhayānaṁ mahāpatham
7099003a tato vasiṣṭhas tejasvī sarvaṁ niravaśeṣataḥ
7099003c cakāra vidhivad dharmyaṁ mahāprāsthānikaṁ vidhim
7099004a tataḥ kṣaumāmbaradharo brahma cāvartayan param
7099004c kuśān gr̥hītvā pāṇibhyāṁ prasajya prayayāv atha
7099005a avyāharan kva cit kiṁ cin niśceṣṭo niḥsukhaḥ pathi
7099005c nirjagāma gr̥hāt tasmād dīpyamāno yathāṁśumān
7099006a rāmasya pārśve savye tu padmā śrīḥ susamāhitā
7099006c dakṣiṇe hrīr viśālākṣī vyavasāyas tathāgrataḥ
7099007a śarā nānāvidhāś cāpi dhanur āyatavigraham
7099007c anuvrajanti kākutsthaṁ sarve puruṣavigrahāḥ
7099008a vedā brāhmaṇarūpeṇa sāvitrī sarvarakṣiṇī
7099008c oṁkāro ’tha vaṣaṭkāraḥ sarve rāmam anuvratāḥ
7099009a r̥ṣayaś ca mahātmānaḥ sarva eva mahīsurāḥ
7099009c anvagacchanta kākutsthaṁ svargadvāram upāgatam
7099010a taṁ yāntam anuyānti sma antaḥpuracarāḥ striyaḥ
7099010c savr̥ddhabāladāsīkāḥ savarṣavarakiṁkarāḥ
7099011a sāntaḥpuraś ca bharataḥ śatrughnasahito yayau
7099012a rāmavratam upāgamya rāghavaṁ samanuvratāḥ
7099012c tato viprā mahātmānaḥ sāgnihotrāḥ samāhitāḥ
7099012e saputradārāḥ kākutstham anvagacchan mahāmatim
7099013a mantriṇo bhr̥tyavargāś ca saputrāḥ sahabāndhavāḥ
7099013c sānugā rāghavaṁ sarve anvagacchan prahr̥ṣṭavat
7099014a tataḥ sarvāḥ prakr̥tayo hr̥ṣṭapuṣṭajanāvr̥tāḥ
7099014c anujagmuḥ pragacchantaṁ rāghavaṁ guṇarañjitāḥ
7099015a snātaṁ pramuditaṁ sarvaṁ hr̥ṣṭapuṣṭam anuttamam
7099015c dr̥ptaṁ kilikilāśabdaiḥ sarvaṁ rāmam anuvratam
7099016a na tatra kaś cid dīno ’bhūd vrīḍito vāpi duḥkhitaḥ
7099016c hr̥ṣṭaṁ pramuditaṁ sarvaṁ babhūva paramādbhutam
7099017a draṣṭukāmo ’tha niryāṇaṁ rājño jānapado janaḥ
7099017c saṁprāptaḥ so ’pi dr̥ṣṭvaiva saha sarvair anuvrataḥ
7099018a r̥kṣavānararakṣāṁsi janāś ca puravāsinaḥ
7099018c agachan parayā bhaktyā pr̥ṣṭhataḥ susamāhitāḥ
7100001a adhyardhayojanaṁ gatvā nadīṁ paścān mukhāśritām
7100001c sarayūṁ puṇyasalilāṁ dadarśa raghunandanaḥ
7100002a atha tasmin muhūrte tu brahmā lokapitāmahaḥ
7100002c sarvaiḥ parivr̥to devair r̥ṣibhiś ca mahātmabhiḥ
7100003a āyayau yatra kākutsthaḥ svargāya samupasthitaḥ
7100003c vimānaśatakoṭībhir divyābhir abhisaṁvr̥taḥ
7100004a papāta puṣpavr̥ṣṭiś ca vāyumuktā mahaughavat
7100005a tasmiṁs tūryaśatākīrṇe gandharvāpsarasaṁkule
7100005c sarayūsalilaṁ rāmaḥ padbhyāṁ samupacakrame
7100006a tataḥ pitāmaho vāṇīm antarikṣād abhāṣata
7100006c āgaccha viṣṇo bhadraṁ te diṣṭyā prāpto ’si rāghava
7100007a bhrātr̥bhiḥ saha devābhaiḥ praviśasva svakāṁ tanum
7100007c vaiṣṇavīṁ tāṁ mahātejas tad ākāśaṁ sanātanam
7100008a tvaṁ hi lokagatir deva na tvāṁ ke cit prajānate
7100008c r̥te māyāṁ viśālākṣa tava pūrvaparigrahām
7100009a tvam acintyaṁ mahad bhūtam akṣayaṁ sarvasaṁgraham
7100009c yām icchasi mahātejas tāṁ tanuṁ praviśa svayam
7100010a pitāmahavacaḥ śrutvā viniścitya mahāmatiḥ
7100010c viveśa vaiṣṇavaṁ tejaḥ saśarīraḥ sahānujaḥ
7100011a tato viṣṇugataṁ devaṁ pūjayanti sma devatāḥ
7100011c sādhyā marudgaṇāś caiva sendrāḥ sāgnipurogamāḥ
7100012a ye ca divyā r̥ṣigaṇā gandharvāpsarasaś ca yāḥ
7100012c suparṇanāgayakṣāś ca daityadānavarākṣasāḥ
7100013a sarvaṁ hr̥ṣṭaṁ pramuditaṁ sarvaṁ pūrṇamanoratham
7100013c sādhu sādhv iti tat sarvaṁ tridivaṁ gatakalmaṣam
7100014a atha viṣṇur mahātejāḥ pitāmaham uvāca ha
7100014c eṣāṁ lokāñ janaughānāṁ dātum arhasi suvrata
7100015a ime hi sarve snehān mām anuyātā manasvinaḥ
7100015c bhaktā bhājayitavyāś ca tyaktātmānaś ca matkr̥te
7100016a tac chrutvā viṣṇuvacanaṁ brahmā lokaguruḥ prabhuḥ
7100016c lokān sāntānikān nāma yāsyantīme samāgatāḥ
7100017a yac ca tiryaggataṁ kiṁ cid rāmam evānucintayat
7100017c prāṇāṁs tyakṣyati bhaktyā vai saṁtāne tu nivatsyati
7100017e sarvair eva guṇair yukte brahmalokād anantare
7100018a vānarāś ca svakāṁ yonim r̥kṣāś caiva tathā yayuḥ
7100019a yebhyo viniḥsr̥tā ye ye surādibhyaḥ susaṁbhavāḥ
7100019c r̥ṣibhyo nāgayakṣebhyas tāṁs tān eva prapedire
7100020a tathoktavati deveśe gopratāram upāgatāḥ
7100020c bhejire sarayūṁ sarve harṣapūrṇāśruviklavāḥ
7100021a avagāhya jalaṁ yo yaḥ prāṇī hy āsīt prahr̥ṣṭavat
7100021c mānuṣaṁ deham utsr̥jya vimānaṁ so ’dhyarohata
7100022a tiryagyonigatāś cāpi saṁprāptāḥ sarayūjalam
7100022c divyā divyena vapuṣā devā dīptā ivābhavan
7100023a gatvā tu sarayūtoyaṁ sthāvarāṇi carāṇi ca
7100023c prāpya tat toyavikledaṁ devalokam upāgaman
7100024a devānāṁ yasya yā yonir vānarā r̥ṣkarākṣasāḥ
7100024c tām eva viviśuḥ sarve dehān nikṣipya cāmbhasi
7100025a tathā svargagataṁ sarvaṁ kr̥tvā lokagurur divam
7100025c jagāma tridaśaiḥ sārdhaṁ hr̥ṣṭair hr̥ṣṭo mahāmatiḥ
7100026a etāvad eva ākhyānaṁ sottaraṁ brahmapūjitam
7100026c rāmāyaṇam iti khyātaṁ mukhyaṁ vālmīkinā kr̥tam