% Ramayana: Ayodhyakanda % Last updated: Sun Jul 03 2022 % Encoding: ASCII % 2001001a kasya cit tv atha kAlasya rAjA dazarathaH sutam 2001001c bharataM kekayIputram abravId raghunandanaH 2001002a ayaM kekayarAjasya putro vasati putraka 2001002c tvAM netum Agato vIra yudhAjin mAtulas tava 2001003a zrutvA dazarathasyaitad bharataH kekayIsutaH 2001003c gamanAyAbhicakrAma zatrughnasahitas tadA 2001004a ApRcchya pitaraM zUro rAmaM cAkliSTakAriNam 2001004c mAtqMz cApi narazreSThaH zatrughnasahito yayau 2001005a yudhAjit prApya bharataM sazatrughnaM praharSitaH 2001005c svapuraM prAvizad vIraH pitA tasya tutoSa ha 2001006a sa tatra nyavasad bhrAtrA saha satkArasatkRtaH 2001006c mAtulenAzvapatinA putrasnehena lAlitaH 2001007a tatrApi nivasantau tau tarpyamANau ca kAmataH 2001007c bhrAtarau smaratAM vIrau vRddhaM dazarathaM nRpam 2001008a rAjApi tau mahAtejAH sasmAra proSitau sutau 2001008c ubhau bharatazatrughnau mahendravaruNopamau 2001009a sarva eva tu tasyeSTAz catvAraH puruSarSabhAH 2001009c svazarIrAd vinirvRttAz catvAra iva bAhavaH 2001010a teSAm api mahAtejA rAmo ratikaraH pituH 2001010c svayambhUr iva bhUtAnAM babhUva guNavattaraH 2001011a gate ca bharate rAmo lakSmaNaz ca mahAbalaH 2001011c pitaraM devasaMkAzaM pUjayAm Asatus tadA 2001012a pitur AjJAM puraskRtya paurakAryANi sarvazaH 2001012c cakAra rAmo dharmAtmA priyANi ca hitAni ca 2001013a mAtRbhyo mAtRkAryANi kRtvA paramayantritaH 2001013c gurUNAM gurukAryANi kAle kAle 'nvavaikSata 2001014a evaM dazarathaH prIto brAhmaNA naigamAs tathA 2001014c rAmasya zIlavRttena sarve viSayavAsinaH 2001015a sa hi nityaM prazAntAtmA mRdupUrvaM ca bhASate 2001015c ucyamAno 'pi paruSaM nottaraM pratipadyate 2001016a kathaM cid upakAreNa kRtenaikena tuSyati 2001016c na smaraty apakArANAM zatam apy AtmavattayA 2001017a zIlavRddhair jJAnavRddhair vayovRddhaiz ca sajjanaiH 2001017c kathayann Asta vai nityam astrayogyAntareSv api 2001018a kalyANAbhijanaH sAdhur adInaH satyavAg RjuH 2001018c vRddhair abhivinItaz ca dvijair dharmArthadarzibhiH 2001019a dharmArthakAmatattvajJaH smRtimAn pratibhAvanAn 2001019c laukike samayAcare kRtakalpo vizAradaH 2001020a zAstrajJaz ca kRtajJaz ca puruSAntarakovidaH 2001020c yaH pragrahAnugrahayor yathAnyAyaM vicakSaNaH 2001021a AyakarmaNy upAyajJaH saMdRSTavyayakarmavit 2001021c zraiSThyaM zAstrasamUheSu prApto vyAmizrakeSv api 2001022a arthadharmau ca saMgRhya sukhatantro na cAlasaH 2001022c vaihArikANAM zilpAnAM vijJAtArthavibhAgavit 2001023a Arohe vinaye caiva yukto vAraNavAjinAm 2001023c dhanurvedavidAM zreSTho loke 'tirathasaMmataH 2001024a abhiyAtA prahartA ca senAnayavizAradaH 2001024c apradhRSyaz ca saMgrAme kruddhair api surAsuraiH 2001025a anasUyo jitakrodho na dRpto na ca matsarI 2001025c na cAvamantA bhUtAnAM na ca kAlavazAnugaH 2001026a evaM zreSThair guNair yuktaH prajAnAM pArthivAtmajaH 2001026c saMmatas triSu lokeSu vasudhAyAH kSamAguNaiH 2001026e buddhyA bRhaspates tulyo vIryeNApi zacIpateH 2001027a tathA sarvaprajAkAntaiH prItisaMjananaiH pituH 2001027c guNair viruruce rAmo dIptaH sUrya ivAMzubhiH 2001028a tam evaMvRttasaMpannam apradhRSya parAkramam 2001028c lokapAlopamaM nAtham akAmayata medinI 2001029a etais tu bahubhir yuktaM guNair anupamaiH sutam 2001029c dRSTvA dazaratho rAjA cakre cintAM paraMtapaH 2001030a eSA hy asya parA prItir hRdi saMparivartate 2001030c kadA nAma sutaM drakSyAmy abhiSiktam ahaM priyam 2001031a vRddhikAmo hi lokasya sarvabhUtAnukampanaH 2001031c mattaH priyataro loke parjanya iva vRSTimAn 2001032a yamazakrasamo vIrye bRhaspatisamo matau 2001032c mahIdharasamo dhRtyAM mattaz ca guNavattaraH 2001033a mahIm aham imAM kRtsnAm adhitiSThantam Atmajam 2001033c anena vayasA dRSTvA yathA svargam avApnuyAm 2001034a taM samIkSya mahArAjo yuktaM samuditair guNaiH 2001034c nizcitya sacivaiH sArdhaM yuvarAjam amanyata 2001035a nAnAnagaravAstavyAn pRthagjAnapadAn api 2001035c samAninAya medinyAH pradhAnAn pRthivIpatiH 2001036a atha rAjavitIrNeSu vividheSv AsaneSu ca 2001036c rAjAnam evAbhimukhA niSedur niyatA nRpAH 2001037a sa labdhamAnair vinayAnvitair nRpaiH; purAlayair jAnapadaiz ca mAnavaiH 2001037c upopaviSTair nRpatir vRto babhau; sahasracakSur bhagavAn ivAmaraiH 2002001a tataH pariSadaM sarvAm Amantrya vasudhAdhipaH 2002001c hitam uddharSaNaM cedam uvAcApratimaM vacaH 2002002a dundubhisvanakalpena gambhIreNAnunAdinA 2002002c svareNa mahatA rAjA jIgmUta iva nAdayan 2002003a so 'ham ikSvAkubhiH pUrvair narendraiH paripAlitam 2002003c zreyasA yoktukAmo 'smi sukhArham akhilaM jagat 2002004a mayApy AcaritaM pUrvaiH panthAnam anugacchatA 2002004c prajA nityam atandreNa yathAzakty abhirakSatA 2002005a idaM zarIraM kRtsnasya lokasya caratA hitam 2002005c pANDur asyAtapatrasyac chAyAyAM jaritaM mayA 2002006a prApya varSasahasrANi bahUny AyUMSi jIvitaH 2002006c jIrNasyAsya zarIrasya vizrAntim abhirocaye 2002007a rAjaprabhAvajuSTAM hi durvahAm ajitendriyaiH 2002007c parizrAnto 'smi lokasya gurvIM dharmadhuraM vahan 2002008a so 'haM vizramam icchAmi putraM kRtvA prajAhite 2002008c saMnikRSTAn imAn sarvAn anumAnya dvijarSabhAn 2002009a anujAto hi me sarvair guNair jyeSTho mamAtmajaH 2002009c puraMdarasamo vIrye rAmaH parapuraMjayaH 2002010a taM candram iva puSyeNa yuktaM dharmabhRtAM varam 2002010c yauvarAjyena yoktAsmi prItaH puruSapuMgavam 2002011a anurUpaH sa vo nAtho lakSmIvA&l lakSmaNAgrajaH 2002011c trailokyam api nAthena yena syAn nAthavattaram 2002012a anena zreyasA sadyaH saMyojyAham imAM mahIm 2002012c gataklezo bhaviSyAmi sute tasmin nivezya vai 2002013a iti bruvantaM muditAH pratyanandan nRpA nRpam 2002013c vRSTimantaM mahAmeghaM nardantam iva barhiNaH 2002014a tasya dharmArthaviduSo bhAvam AjJAya sarvazaH 2002014c Ucuz ca manasA jJAtvA vRddhaM dazarathaM nRpam 2002015a anekavarSasAhasro vRddhas tvam asi pArthiva 2002015c sa rAmaM yuvarAjAnam abhiSiJcasva pArthivam 2002016a iti tad vacanaM zrutvA rAjA teSAM manaHpriyam 2002016c ajAnann iva jijJAsur idaM vacanam abravIt 2002017a kathaM nu mayi dharmeNa pRthivIm anuzAsati 2002017c bhavanto draSTum icchanti yuvarAjaM mamAtmajam 2002018a te tam Ucur mahAtmAnaM paurajAnapadaiH saha 2002018c bahavo nRpa kalyANA guNAH putrasya santi te 2002019a divyair guNaiH zakrasamo rAmaH satyaparAkramaH 2002019c ikSvAkubhyo hi sarvebhyo 'py atirakto vizAmpate 2002020a rAmaH satpuruSo loke satyadharmaparAyaNaH 2002020c dharmajJaH satyasaMdhaz ca zIlavAn anasUyakaH 2002021a kSAntaH sAntvayitA zlakSNaH kRtajJo vijitendriyaH 2002021c mRduz ca sthiracittaz ca sadA bhavyo 'nasUyakaH 2002022a priyavAdI ca bhUtAnAM satyavAdI ca rAghavaH 2002022c bahuzrutAnAM vRddhAnAM brAhmaNAnAm upAsitA 2002023a tenAsyehAtulA kIrtir yazas tejaz ca vardhate 2002023c devAsuramanuSyANAM sarvAstreSu vizAradaH 2002024a yadA vrajati saMgrAmaM grAmArthe nagarasya vA 2002024c gatvA saumitrisahito nAvijitya nivartate 2002025a saMgrAmAt punar Agamya kuJjareNa rathena vA 2002025c paurAn svajanavan nityaM kuzalaM paripRcchati 2002026a putreSv agniSu dAreSu preSyaziSyagaNeSu ca 2002026c nikhilenAnupUrvyA ca pitA putrAn ivaurasAn 2002027a zuzrUSante ca vaH ziSyAH kaccit karmasu daMzitAH 2002027c iti naH puruSavyAghraH sadA rAmo 'bhibhASate 2002028a vyasaneSu manuSyANAM bhRzaM bhavati duHkhitaH 2002028c utsaveSu ca sarveSu piteva parituSyati 2002029a satyavAdI maheSvAso vRddhasevI jitendriyaH 2002029c vatsaH zreyasi jAtas te diSTyAsau tava rAghavaH 2002029e diSTyA putraguNair yukto mArIca iva kazyapaH 2002030a balam Arogyam Ayuz ca rAmasya viditAtmanaH 2002030c AzaMsate janaH sarvo rASTre puravare tathA 2002031a abhyantaraz ca bAhyaz ca paurajAnapado janaH 2002031c striyo vRddhAs taruNyaz ca sAyaMprAtaH samAhitAH 2002032a sarvAn devAn namasyanti rAmasyArthe yazasvinaH 2002032c teSAm AyAcitaM deva tvatprasAdAt samRdhyatAm 2002033a rAmam indIvarazyAmaM sarvazatrunibarhaNam 2002033c pazyAmo yauvarAjyasthaM tava rAjottamAtmajam 2002034a taM devadevopamam AtmajaM te; sarvasya lokasya hite niviSTam 2002034c hitAya naH kSipram udArajuSTaM; mudAbhiSektuM varada tvam arhasi 2003001a teSAm ajJalipadmAni pragRhItAni sarvazaH 2003001c pratigRhyAbravId rAjA tebhyaH priyahitaM vacaH 2003002a aho 'smi paramaprItaH prabhAvaz cAtulo mama 2003002c yan me jyeSThaM priyaM putraM yauvarAjyastham icchatha 2003003a iti pratyarcya tAn rAjA brAhmaNAn idam abravIt 2003003c vasiSThaM vAmadevaM ca teSAm evopazRNvatAm 2003004a caitraH zrImAn ayaM mAsaH puNyaH puSpitakAnanaH 2003004c yauvarAjyAya rAmasya sarvam evopakalpyatAm 2003005a kRtam ity eva cAbrUtAm abhigamya jagatpatim 2003005c yathoktavacanaM prItau harSayuktau dvijarSabhau 2003006a tataH sumantraM dyutimAn rAjA vacanam abravIt 2003006c rAmaH kRtAtmA bhavatA zIghram AnIyatAm iti 2003007a sa tatheti pratijJAya sumantro rAjazAsanAt 2003007c rAmaM tatrAnayAM cakre rathena rathinAM varam 2003008a atha tatra samAsInAs tadA dazarathaM nRpam 2003008c prAcyodIcyAH pratIcyAz ca dAkSiNAtyAz ca bhUmipAH 2003009a mlecchAz cAryAz ca ye cAnye vanazailAntavAsinaH 2003009c upAsAM cakrire sarve taM devA iva vAsavam 2003010a teSAM madhye sa rAjarSir marutAm iva vAsavaH 2003010c prAsAdastho rathagataM dadarzAyAntam Atmajam 2003011a gandharvarAjapratimaM loke vikhyAtapauruSam 2003011c dIrghabAhuM mahAsattvaM mattamAtaGgagAminam 2003012a candrakAntAnanaM rAmam atIva priyadarzanam 2003012c rUpaudAryaguNaiH puMsAM dRSTicittApahAriNam 2003013a gharmAbhitaptAH parjanyaM hlAdayantam iva prajAH 2003013c na tatarpa samAyAntaM pazyamAno narAdhipaH 2003014a avatArya sumantras taM rAghavaM syandanottamAt 2003014c pituH samIpaM gacchantaM prAJjaliH pRSThato 'nvagAt 2003015a sa taM kailAsazRGgAbhaM prAsAdaM narapuMgavaH 2003015c Aruroha nRpaM draSTuM saha sUtena rAghavaH 2003016a sa prAJjalir abhipretya praNataH pitur antike 2003016c nAma svaM zrAvayan rAmo vavande caraNau pituH 2003017a taM dRSTvA praNataM pArzve kRtAJjalipuTaM nRpaH 2003017c gRhyAJjalau samAkRSya sasvaje priyam Atmajam 2003018a tasmai cAbhyudyataM zrImAn maNikAJcanabhUSitam 2003018c dideza rAjA ruciraM rAmAya paramAsanam 2003019a tad AsanavaraM prApya vyadIpayata rAghavaH 2003019c svayeva prabhayA merum udaye vimalo raviH 2003020a tena vibhrAjitA tatra sA sabhAbhivyarocata 2003020c vimalagrahanakSatrA zAradI dyaur ivendunA 2003021a taM pazyamAno nRpatis tutoSa priyam Atmajam 2003021c alaMkRtam ivAtmAnam AdarzatalasaMsthitam 2003022a sa taM sasmitam AbhASya putraM putravatAM varaH 2003022c uvAcedaM vaco rAjA devendram iva kazyapaH 2003023a jyeSThAyAm asi me patnyAM sadRzyAM sadRzaH sutaH 2003023c utpannas tvaM guNazreSTho mama rAmAtmajaH priyaH 2003024a tvayA yataH prajAz cemAH svaguNair anuraJjitAH 2003024c tasmAt tvaM puSyayogena yauvarAjyam avApnuhi 2003025a kAmatas tvaM prakRtyaiva vinIto guNavAn asi 2003025c guNavaty api tu snehAt putra vakSyAmi te hitam 2003026a bhUyo vinayam AsthAya bhava nityaM jitendriyaH 2003026c kAmakrodhasamutthAni tyajethA vyasanAni ca 2003027a parokSayA vartamAno vRttyA pratyakSayA tathA 2003027c amAtyaprabhRtIH sarvAH prakRtIz cAnuraJjaya 2003028a tuSTAnuraktaprakRtir yaH pAlayati medinIm 2003028c tasya nandanti mitrANi labdhvAmRtam ivAmarAH 2003028e tasmAt putra tvam AtmAnaM niyamyaiva samAcara 2003029a tac chrutvA suhRdas tasya rAmasya priyakAriNaH 2003029c tvaritAH zIghram abhyetya kausalyAyai nyavedayan 2003030a sA hiraNyaM ca gAz caiva ratnAni vividhAni ca 2003030c vyAdideza priyAkhyebhyaH kausalyA pramadottamA 2003031a athAbhivAdya rAjAnaM ratham Aruhya rAghavaH 2003031c yayau svaM dyutimad vezma janaughaiH pratipUjitaH 2003032a te cApi paurA nRpater vacas tac; chrutvA tadA lAbham iveSTam Apya 2003032c narendram Amantya gRhANi gatvA; devAn samAnarcur atIva hRSTAH 2004001a gateSv atha nRpo bhUyaH paureSu saha mantribhiH 2004001c mantrayitvA tataz cakre nizcayajJaH sa nizcayam 2004002a zva eva puSyo bhavitA zvo 'bhiSecyeta me sutaH 2004002c rAmo rAjIvatAmrAkSo yauvarAjya iti prabhuH 2004003a athAntargRham Avizya rAjA dazarathas tadA 2004003c sUtam AjJApayAm Asa rAmaM punar ihAnaya 2004004a pratigRhya sa tadvAkyaM sUtaH punar upAyayau 2004004c rAmasya bhavanaM zIghraM rAmam AnayituM punaH 2004005a dvAHsthair AveditaM tasya rAmAyAgamanaM punaH 2004005c zrutvaiva cApi rAmas taM prAptaM zaGkAnvito 'bhavat 2004006a pravezya cainaM tvaritaM rAmo vacanam abravIt 2004006c yad AgamanakRtyaM te bhUyas tad brUhy azeSataH 2004007a tam uvAca tataH sUto rAjA tvAM draSTum icchati 2004007c zrutvA pramANam atra tvaM gamanAyetarAya vA 2004008a iti sUtavacaH zrutvA rAmo 'tha tvarayAnvitaH 2004008c prayayau rAjabhavanaM punar draSTuM narezvaram 2004009a taM zrutvA samanuprAptaM rAmaM dazaratho nRpaH 2004009c pravezayAm Asa gRhaM vivikSuH priyam uttamam 2004010a pravizann eva ca zrImAn rAghavo bhavanaM pituH 2004010c dadarza pitaraM dUrAt praNipatya kRtAJjaliH 2004011a praNamantaM samutthApya taM pariSvajya bhUmipaH 2004011c pradizya cAsmai ruciram AsanaM punar abravIt 2004012a rAma vRddho 'smi dIrghAyur bhuktA bhogA mayepsitAH 2004012c annavadbhiH kratuzatais tatheSTaM bhUridakSiNaiH 2004013a jAtam iSTam apatyaM me tvam adyAnupamaM bhuvi 2004013c dattam iSTam adhItaM ca mayA puruSasattama 2004014a anubhUtAni ceSTAni mayA vIra sukhAni ca 2004014c devarSi pitRviprANAm anRNo 'smi tathAtmanaH 2004015a na kiM cin mama kartavyaM tavAnyatrAbhiSecanAt 2004015c ato yat tvAm ahaM brUyAM tan me tvaM kartum arhasi 2004016a adya prakRtayaH sarvAs tvAm icchanti narAdhipam 2004016c atas tvAM yuvarAjAnam abhiSekSyAmi putraka 2004017a api cAdyAzubhAn rAma svapnAn pazyAmi dAruNAn 2004017c sanirghAtA maholkAz ca patantIha mahAsvanAH 2004018a avaSTabdhaM ca me rAma nakSatraM dAruNair grahaiH 2004018c Avedayanti daivajJAH sUryAGgArakarAhubhiH 2004019a prAyeNa hi nimittAnAm IdRzAnAM samudbhave 2004019c rAjA vA mRtyum Apnoti ghorAM vApadam Rcchati 2004020a tad yAvad eva me ceto na vimuhyati rAghava 2004020c tAvad evAbhiSiJcasva calA hi prANinAM matiH 2004021a adya candro 'bhyupagataH puSyAt pUrvaM punar vasum 2004021c zvaH puSya yogaM niyataM vakSyante daivacintakAH 2004022a tatra puSye 'bhiSiJcasva manas tvarayatIva mAm 2004022c zvas tvAham abhiSekSyAmi yauvarAjye paraMtapa 2004023a tasmAt tvayAdya vratinA nizeyaM niyatAtmanA 2004023c saha vadhvopavastavyA darbhaprastarazAyinA 2004024a suhRdaz cApramattAs tvAM rakSantv adya samantataH 2004024c bhavanti bahuvighnAni kAryANy evaMvidhAni hi 2004025a viproSitaz ca bharato yAvad eva purAd itaH 2004025c tAvad evAbhiSekas te prAptakAlo mato mama 2004026a kAmaM khalu satAM vRtte bhrAtA te bharataH sthitaH 2004026c jyeSThAnuvartI dharmAtmA sAnukrozo jitendriyaH 2004027a kiM tu cittaM manuSyANAm anityam iti me matiH 2004027c satAM ca dharmanityAnAM kRtazobhi ca rAghava 2004028a ity uktaH so 'bhyanujJAtaH zvobhAviny abhiSecane 2004028c vrajeti rAmaH pitaram abhivAdyAbhyayAd gRham 2004029a pravizya cAtmano vezma rAjJoddiSTe 'bhiSecane 2004029c tasmin kSaNe vinirgatya mAtur antaHpuraM yayau 2004030a tatra tAM pravaNAm eva mAtaraM kSaumavAsinIm 2004030c vAgyatAM devatAgAre dadarza yAcatIM zriyam 2004031a prAg eva cAgatA tatra sumitrA lakSmaNas tathA 2004031c sItA cAnAyitA zrutvA priyaM rAmAbhiSecanam 2004032a tasmin kAle hi kausalyA tasthAv AmIlitekSaNA 2004032c sumitrayAnvAsyamAnA sItayA lakSmaNena ca 2004033a zrutvA puSyeNa putrasya yauvarAjyAbhiSecanam 2004033c prANAyAmena puruSaM dhyAyamAnA janArdanam 2004034a tathA saniyamAm eva so 'bhigamyAbhivAdya ca 2004034c uvAca vacanaM rAmo harSayaMs tAm idaM tadA 2004035a amba pitrA niyukto 'smi prajApAlanakarmaNi 2004035c bhavitA zvo 'bhiSeko me yathA me zAsanaM pituH 2004036a sItayApy upavastavyA rajanIyaM mayA saha 2004036c evam RtvigupAdhyAyaiH saha mAm uktavAn pitA 2004037a yAni yAny atra yogyAni zvobhAviny abhiSecane 2004037c tAni me maGgalAny adya vaidehyAz caiva kAraya 2004038a etac chrutvA tu kausalyA cirakAlAbhikAGkSitam 2004038c harSabASpakalaM vAkyam idaM rAmam abhASata 2004039a vatsa rAma ciraM jIva hatAs te paripanthinaH 2004039c jJAtIn me tvaM zriyA yuktaH sumitrAyAz ca nandaya 2004040a kalyANe bata nakSatre mayi jAto 'si putraka 2004040c yena tvayA dazaratho guNair ArAdhitaH pitA 2004041a amoghaM bata me kSAntaM puruSe puSkarekSaNe 2004041c yeyam ikSvAkurAjyazrIH putra tvAM saMzrayiSyati 2004042a ity evam ukto mAtredaM rAmo bhAratam abravIt 2004042c prAJjaliM prahvam AsInam abhivIkSya smayann iva 2004043a lakSmaNemAM mayA sArdhaM prazAdhi tvaM vasuMdharAm 2004043c dvitIyaM me 'ntarAtmAnaM tvAm iyaM zrIr upasthitA 2004044a saumitre bhuGkSva bhogAMs tvam iSTAn rAjyaphalAni ca 2004044c jIvitaM ca hi rAjyaM ca tvadartham abhikAmaye 2004045a ity uktvA lakSmaNaM rAmo mAtarAv abhivAdya ca 2004045c abhyanujJApya sItAM ca jagAma svaM nivezanam 2005001a saMdizya rAmaM nRpatiH zvobhAviny abhiSecane 2005001c purohitaM samAhUya vasiSTham idam abravIt 2005002a gacchopavAsaM kAkutsthaM kArayAdya tapodhana 2005002c zrIyazorAjyalAbhAya vadhvA saha yatavratam 2005003a tatheti ca sa rAjAnam uktvA vedavidAM varaH 2005003c svayaM vasiSTho bhagavAn yayau rAmanivezanam 2005004a sa rAmabhavanaM prApya pANDurAbhraghanaprabham 2005004c tisraH kakSyA rathenaiva viveza munisattamaH 2005005a tam Agatam RSiM rAmas tvarann iva sasaMbhramaH 2005005c mAnayiSyan sa mAnArhaM nizcakrAma nivezanAt 2005006a abhyetya tvaramANaz ca rathAbhyAzaM manISiNaH 2005006c tato 'vatArayAm Asa parigRhya rathAt svayam 2005007a sa cainaM prazritaM dRSTvA saMbhASyAbhiprasAdya ca 2005007c priyArhaM harSayan rAmam ity uvAca purohitaH 2005008a prasannas te pitA rAma yauvarAjyam avApsyasi 2005008c upavAsaM bhavAn adya karotu saha sItayA 2005009a prAtas tvAm abhiSektA hi yauvarAjye narAdhipaH 2005009c pitA dazarathaH prItyA yayAtiM nahuSo yathA 2005010a ity uktvA sa tadA rAmam upavAsaM yatavratam 2005010c mantravat kArayAm Asa vaidehyA sahitaM muniH 2005011a tato yathAvad rAmeNa sa rAjJo gurur arcitaH 2005011c abhyanujJApya kAkutsthaM yayau rAmanivezanAt 2005012a suhRdbhis tatra rAmo 'pi tAn anujJApya sarvazaH 2005012c sabhAjito vivezAtha tAn anujJApya sarvazaH 2005013a hRSTanArI narayutaM rAmavezma tadA babhau 2005013c yathA mattadvijagaNaM praphullanalinaM saraH 2005014a sa rAjabhavanaprakhyAt tasmAd rAmanivezanAt 2005014c nirgatya dadRze mArgaM vasiSTho janasaMvRtam 2005015a vRndavRndair ayodhyAyAM rAjamArgAH samantataH 2005015c babhUvur abhisaMbAdhAH kutUhalajanair vRtAH 2005016a janavRndormisaMgharSaharSasvanavatas tadA 2005016c babhUva rAjamArgasya sAgarasyeva nisvanaH 2005017a siktasaMmRSTarathyA hi tad ahar vanamAlinI 2005017c AsId ayodhyA nagarI samucchritagRhadhvajA 2005018a tadA hy ayodhyA nilayaH sastrIbAlAbalo janaH 2005018c rAmAbhiSekam AkAGkSann AkAGkSann udayaM raveH 2005019a prajAlaMkArabhUtaM ca janasyAnandavardhanam 2005019c utsuko 'bhUj jano draSTuM tam ayodhyA mahotsavam 2005020a evaM taM janasaMbAdhaM rAjamArgaM purohitaH 2005020c vyUhann iva janaughaM taM zanai rAja kulaM yayau 2005021a sitAbhrazikharaprakhyaM prAsadam adhiruhya saH 2005021c samiyAya narendreNa zakreNeva bRhaspatiH 2005022a tam Agatam abhiprekSya hitvA rAjAsanaM nRpaH 2005022c papraccha sa ca tasmai tat kRtam ity abhyavedayat 2005023a guruNA tv abhyanujJAto manujaughaM visRjya tam 2005023c vivezAntaHpuraM rAjA siMho giriguhAm iva 2005024a tad agryaveSapramadAjanAkulaM; mahendravezmapratimaM nivezanam 2005024c vyadIpayaMz cAru viveza pArthivaH; zazIva tArAgaNasaMkulaM nabhaH 2006001a gate purohite rAmaH snAto niyatamAnasaH 2006001c saha patnyA vizAlAkSyA nArAyaNam upAgamat 2006002a pragRhya zirasA pAtrIM haviSo vidhivat tadA 2006002c mahate daivatAyAjyaM juhAva jvalite 'nale 2006003a zeSaM ca haviSas tasya prAzyAzAsyAtmanaH priyam 2006003c dhyAyan nArAyaNaM devaM svAstIrNe kuzasaMstare 2006004a vAgyataH saha vaidehyA bhUtvA niyatamAnasaH 2006004c zrImaty Ayatane viSNoH zizye naravarAtmajaH 2006005a ekayAmAvaziSTAyAM rAtryAM prativibudhya saH 2006005c alaMkAravidhiM kRtsnaM kArayAm Asa vezmanaH 2006006a tatra zRNvan sukhA vAcaH sUtamAgadhabandinAm 2006006c pUrvAM saMdhyAm upAsIno jajApa yatamAnasaH 2006007a tuSTAva praNataz caiva zirasA madhusUdanam 2006007c vimalakSaumasaMvIto vAcayAm Asa ca dvijAn 2006008a teSAM puNyAhaghoSo 'tha gambhIramadhuras tadA 2006008c ayodhyAM pUrayAm Asa tUryaghoSAnunAditaH 2006009a kRtopavAsaM tu tadA vaidehyA saha rAghavam 2006009c ayodhyA nilayaH zrutvA sarvaH pramudito janaH 2006010a tataH paurajanaH sarvaH zrutvA rAmAbhiSecanam 2006010c prabhAtAM rajanIM dRSTvA cakre zobhAM parAM punaH 2006011a sitAbhrazikharAbheSu devatAyataneSu ca 2006011c catuSpatheSu rathyAsu caityeSv aTTAlakeSu ca 2006012a nAnApaNyasamRddheSu vaNijAm ApaNeSu ca 2006012c kuTumbinAM samRddheSu zrImatsu bhavaneSu ca 2006013a sabhAsu caiva sarvAsu vRkSeSv AlakSiteSu ca 2006013c dhvajAH samucchritAz citrAH patAkAz cAbhavaMs tadA 2006014a naTanartakasaMghAnAM gAyakAnAM ca gAyatAm 2006014c manaHkarNasukhA vAcaH zuzruvuz ca tatas tataH 2006015a rAmAbhiSekayuktAz ca kathAz cakrur mitho janAH 2006015c rAmAbhiSeke saMprApte catvareSu gRheSu ca 2006016a bAlA api krIDamAnA gRhadvAreSu saMghazaH 2006016c rAmAbhiSekasaMyuktAz cakrur eva mithaH kathAH 2006017a kRtapuSpopahAraz ca dhUpagandhAdhivAsitaH 2006017c rAjamArgaH kRtaH zrImAn paurai rAmAbhiSecane 2006018a prakAzIkaraNArthaM ca nizAgamanazaGkayA 2006018c dIpavRkSAMs tathA cakrur anu rathyAsu sarvazaH 2006019a alaMkAraM purasyaivaM kRtvA tat puravAsinaH 2006019c AkAGkSamANA rAmasya yauvarAjyAbhiSecanam 2006020a sametya saMghazaH sarve catvareSu sabhAsu ca 2006020c kathayanto mithas tatra prazazaMsur janAdhipam 2006021a aho mahAtmA rAjAyam ikSvAkukulanandanaH 2006021c jJAtvA yo vRddham AtmAnaM rAmaM rAjye 'bhiSekSyati 2006022a sarve hy anugRhItAH sma yan no rAmo mahIpatiH 2006022c cirAya bhavitA goptA dRSTalokaparAvaraH 2006023a anuddhatamanA vidvAn dharmAtmA bhrAtRvatsalaH 2006023c yathA ca bhrAtRSu snigdhas tathAsmAsv api rAghavaH 2006024a ciraM jIvatu dharmAtmA rAjA dazaratho 'naghaH 2006024c yatprasAdenAbhiSiktaM rAmaM drakSyAmahe vayam 2006025a evaMvidhaM kathayatAM paurANAM zuzruvus tadA 2006025c digbhyo 'pi zrutavRttAntAH prAptA jAnapadA janAH 2006026a te tu digbhyaH purIM prAptA draSTuM rAmAbhiSecanam 2006026c rAmasya pUrayAm AsuH purIM jAnapadA janAH 2006027a janaughais tair visarpadbhiH zuzruve tatra niHsvanaH 2006027c parvasUdIrNavegasya sAgarasyeva niHsvanaH 2006028a tatas tad indrakSayasaMnibhaM puraM; didRkSubhir jAnapadair upAgataiH 2006028c samantataH sasvanam AkulaM babhau; samudrayAdobhir ivArNavodakam 2007001a jJAtidAsI yato jAtA kaikeyyAs tu sahoSitA 2007001c prAsAdaM candrasaMkAzam Aruroha yadRcchayA 2007002a siktarAjapathAM kRtsnAM prakIrNakamalotpalAm 2007002c ayodhyAM mantharA tasmAt prAsAdAd anvavaikSata 2007003a patAkAbhir varArhAbhir dhvajaiz ca samalaMkRtAm 2007003c siktAM candanatoyaiz ca ziraHsnAtajanair vRtAm 2007004a avidUre sthitAM dRSTvA dhAtrIM papraccha mantharA 2007004c uttamenAbhisaMyuktA harSeNArthaparA satI 2007005a rAmamAtA dhanaM kiM nu janebhyaH saMprayacchati 2007005c atimAtraM praharSo 'yaM kiM janasya ca zaMsa me 2007005e kArayiSyati kiM vApi saMprahRSTo mahIpatiH 2007006a vidIryamANA harSeNa dhAtrI paramayA mudA 2007006c AcacakSe 'tha kubjAyai bhUyasIM rAghave zriyam 2007007a zvaH puSyeNa jitakrodhaM yauvarAjyena rAghavam 2007007c rAjA dazaratho rAmam abhiSecayitAnagham 2007008a dhAtryAs tu vacanaM zrutvA kubjA kSipram amarSitA 2007008c kailAsa zikharAkArAt prAsAdAd avarohata 2007009a sA dahyamAnA kopena mantharA pApadarzinI 2007009c zayAnAm etya kaikeyIm idaM vacanam abravIt 2007010a uttiSTha mUDhe kiM zeSe bhayaM tvAm abhivartate 2007010c upaplutamahaughena kim AtmAnaM na budhyase 2007011a aniSTe subhagAkAre saubhAgyena vikatthase 2007011c calaM hi tava saubhAgyaM nadyaH srota ivoSNage 2007012a evam uktA tu kaikeyI ruSTayA paruSaM vacaH 2007012c kubjayA pApadarzinyA viSAdam agamat param 2007013a kaikeyI tv abravIt kubjAM kaccit kSemaM na manthare 2007013c viSaNNavadanAM hi tvAM lakSaye bhRzaduHkhitAm 2007014a mantharA tu vacaH zrutvA kaikeyyA madhurAkSaram 2007014c uvAca krodhasaMyuktA vAkyaM vAkyavizAradA 2007015a sA viSaNNatarA bhUtvA kubjA tasyA hitaiSiNI 2007015c viSAdayantI provAca bhedayantI ca rAghavam 2007016a akSemaM sumahad devi pravRttaM tvadvinAzanam 2007016c rAmaM dazaratho rAjA yauvarAjye 'bhiSekSyati 2007017a sAsmy agAdhe bhaye magnA duHkhazokasamanvitA 2007017c dahyamAnAnaleneva tvaddhitArtham ihAgatA 2007018a tava duHkhena kaikeyi mama duHkhaM mahad bhavet 2007018c tvadvRddhau mama vRddhiz ca bhaved atra na saMzayaH 2007019a narAdhipakule jAtA mahiSI tvaM mahIpateH 2007019c ugratvaM rAjadharmANAM kathaM devi na budhyase 2007020a dharmavAdI zaTho bhartA zlakSNavAdI ca dAruNaH 2007020c zuddhabhAve na jAnISe tenaivam atisaMdhitA 2007021a upasthitaM prayuJjAnas tvayi sAntvam anarthakam 2007021c arthenaivAdya te bhartA kausalyAM yojayiSyati 2007022a apavAhya sa duSTAtmA bharataM tava bandhuSu 2007022c kAlyaM sthApayitA rAmaM rAjye nihatakaNTake 2007023a zatruH patipravAdena mAtreva hitakAmyayA 2007023c AzIviSa ivAGkena bAle paridhRtas tvayA 2007024a yathA hi kuryAt sarpo vA zatrur vA pratyupekSitaH 2007024c rAjJA dazarathenAdya saputrA tvaM tathA kRtA 2007025a pApenAnRtasAntvena bAle nityaM sukhocite 2007025c rAmaM sthApayatA rAjye sAnubandhA hatA hy asi 2007026a sA prAptakAlaM kaikeyi kSipraM kuru hitaM tava 2007026c trAyasva putram AtmAnaM mAM ca vismayadarzane 2007027a mantharAyA vacaH zrutvA zayanAt sA zubhAnanA 2007027c ekam AbharaNaM tasyai kubjAyai pradadau zubham 2007028a dattvA tv AbharaNaM tasyai kubjAyai pramadottamA 2007028c kaikeyI mantharAM hRSTA punar evAbravId idam 2007029a idaM tu manthare mahyam AkhyAsi paramaM priyam 2007029c etan me priyam AkhyAtuH kiM vA bhUyaH karomi te 2007030a rAme vA bharate vAhaM vizeSaM nopalakSaye 2007030c tasmAt tuSTAsmi yad rAjA rAmaM rAjye 'bhiSekSyati 2007031a na me paraM kiM cid itas tvayA punaH; priyaM priyArhe suvacaM vaco varam 2007031c tathA hy avocas tvam ataH priyottaraM; varaM paraM te pradadAmi taM vRNu 2008001a mantharA tv abhyasUyyainAm utsRjyAbharaNaM ca tat 2008001c uvAcedaM tato vAkyaM kopaduHkhasamanvitA 2008002a harSaM kim idam asthAne kRtavaty asi bAlize 2008002c zokasAgaramadhyastham AtmAnaM nAvabudhyase 2008003a subhagA khalu kausalyA yasyAH putro 'bhiSekSyate 2008003c yauvarAjyena mahatA zvaH puSyeNa dvijottamaiH 2008004a prAptAM sumahatIM prItiM pratItAM tAM hatadviSam 2008004c upasthAsyasi kausalyAM dAsIva tvaM kRtAJjaliH 2008005a hRSTAH khalu bhaviSyanti rAmasya paramAH striyaH 2008005c aprahRSTA bhaviSyanti snuSAs te bharatakSaye 2008006a tAM dRSTvA paramaprItAM bruvantIM mantharAM tataH 2008006c rAmasyaiva guNAn devI kaikeyI prazazaMsa ha 2008007a dharmajJo gurubhir dAntaH kRtajJaH satyavAk zuciH 2008007c rAmo rAjJaH suto jyeSTho yauvarAjyam ato 'rhati 2008008a bhrAtqn bhRtyAMz ca dIrghAyuH pitRvat pAlayiSyati 2008008c saMtapyase kathaM kubje zrutvA rAmAbhiSecanam 2008009a bharataz cApi rAmasya dhruvaM varSazatAt param 2008009c pitRpaitAmahaM rAjyam avApsyati nararSabhaH 2008010a sA tvam abhyudaye prApte vartamAne ca manthare 2008010c bhaviSyati ca kalyANe kimarthaM paritapyase 2008010e kausalyAto 'tiriktaM ca sa tu zuzrUSate hi mAm 2008011a kaikeyyA vacanaM zrutvA mantharA bhRzaduHkhitA 2008011c dIrgham uSNaM viniHzvasya kaikeyIm idam abravIt 2008012a anarthadarzinI maurkhyAn nAtmAnam avabudhyase 2008012c zokavyasanavistIrNe majjantI duHkhasAgare 2008013a bhavitA rAghavo rAjA rAghavasya ca yaH sutaH 2008013c rAjavaMzAt tu bharataH kaikeyi parihAsyate 2008014a na hi rAjJaH sutAH sarve rAjye tiSThanti bhAmini 2008014c sthApyamAneSu sarveSu sumahAn anayo bhavet 2008015a tasmAj jyeSThe hi kaikeyi rAjyatantrANi pArthivAH 2008015c sthApayanty anavadyAGgi guNavatsv itareSv api 2008016a asAv atyantanirbhagnas tava putro bhaviSyati 2008016c anAthavat sukhebhyaz ca rAjavaMzAc ca vatsale 2008017a sAhaM tvadarthe saMprAptA tvaM tu mAM nAvabudhyase 2008017c sapatnivRddhau yA me tvaM pradeyaM dAtum icchasi 2008018a dhruvaM tu bharataM rAmaH prApya rAjyam akaNTakam 2008018c dezAntaraM nAyayitA lokAntaram athApi vA 2008019a bAla eva hi mAtulyaM bharato nAyitas tvayA 2008019c saMnikarSAc ca sauhArdaM jAyate sthAvareSv api 2008020a goptA hi rAmaM saumitrir lakSmaNaM cApi rAghavaH 2008020c azvinor iva saubhrAtraM tayor lokeSu vizrutam 2008021a tasmAn na lakSmaNe rAmaH pApaM kiM cit kariSyati 2008021c rAmas tu bharate pApaM kuryAd iti na saMzayaH 2008022a tasmAd rAjagRhAd eva vanaM gacchatu te sutaH 2008022c etad dhi rocate mahyaM bhRzaM cApi hitaM tava 2008023a evaM te jJAtipakSasya zreyaz caiva bhaviSyati 2008023c yadi ced bharato dharmAt pitryaM rAjyam avApsyati 2008024a sa te sukhocito bAlo rAmasya sahajo ripuH 2008024c samRddhArthasya naSTArtho jIviSyati kathaM vaze 2008025a abhidrutam ivAraNye siMhena gajayUthapam 2008025c pracchAdyamAnaM rAmeNa bharataM trAtum arhasi 2008026a darpAn nirAkRtA pUrvaM tvayA saubhAgyavattayA 2008026c rAmamAtA sapatnI te kathaM vairaM na yAtayet 2008027a yadA hi rAmaH pRthivIm avApsyati; dhruvaM pranaSTo bharato bhaviSyati 2008027c ato hi saMcintaya rAjyam Atmaje; parasya cAdyaiva vivAsakAraNam 2009001a evam uktA tu kaikeyI krodhena jvalitAnanA 2009001c dIrgham uSNaM viniHzvasya mantharAm idam abravIt 2009002a adya rAmam itaH kSipraM vanaM prasthApayAmy aham 2009002c yauvarAjyena bharataM kSipram evAbhiSecaye 2009003a idaM tv idAnIM saMpazya kenopAyena manthare 2009003c bharataH prApnuyAd rAjyaM na tu rAmaH kathaM cana 2009004a evam uktA tayA devyA mantharA pApadarzinI 2009004c rAmArtham upahiMsantI kaikeyIm idam abravIt 2009005a hantedAnIM pravakSyAmi kaikeyi zrUyatAM ca me 2009005c yathA te bharato rAjyaM putraH prApsyati kevalam 2009006a zrutvaivaM vacanaM tasyA mantharAyAs tu kaikayI 2009006c kiM cid utthAya zayanAt svAstIrNAd idam abravIt 2009007a kathaya tvaM mamopAyaM kenopAyena manthare 2009007c bharataH prApnuyAd rAjyaM na tu rAmaH kathaM cana 2009008a evam uktA tayA devyA mantharA pApadarzinI 2009008c rAmArtham upahiMsantI kubjA vacanam abravIt 2009009a tava devAsure yuddhe saha rAjarSibhiH patiH 2009009c agacchat tvAm upAdAya devarAjasya sAhyakRt 2009010a dizam AsthAya kaikeyi dakSiNAM daNDakAn prati 2009010c vaijayantam iti khyAtaM puraM yatra timidhvajaH 2009011a sa zambara iti khyAtaH zatamAyo mahAsuraH 2009011c dadau zakrasya saMgrAmaM devasaMghair anirjitaH 2009012a tasmin mahati saMgrAme rAjA dazarathas tadA 2009012c apavAhya tvayA devi saMgrAmAn naSTacetanaH 2009013a tatrApi vikSataH zastraiH patis te rakSitas tvayA 2009013c tuSTena tena dattau te dvau varau zubhadarzane 2009014a sa tvayoktaH patir devi yadeccheyaM tadA varau 2009014c gRhNIyAm iti tat tena tathety uktaM mahAtmanA 2009014e anabhijJA hy ahaM devi tvayaiva kathitaM purA 2009015a tau varau yAca bhartAraM bharatasyAbhiSecanam 2009015c pravrAjanaM ca rAmasya tvaM varSANi caturdaza 2009016a krodhAgAraM pravizyAdya kruddhevAzvapateH sute 2009016c zeSvAnantarhitAyAM tvaM bhUmau malinavAsinI 2009016e mA smainaM pratyudIkSethA mA cainam abhibhASathAH 2009017a dayitA tvaM sadA bhartur atra me nAsti saMzayaH 2009017c tvatkRte ca mahArAjo vized api hutAzanam 2009018a na tvAM krodhayituM zakto na kruddhAM pratyudIkSitum 2009018c tava priyArthaM rAjA hi prANAn api parityajet 2009019a na hy atikramituM zaktas tava vAkyaM mahIpatiH 2009019c mandasvabhAve budhyasva saubhAgyabalam AtmanaH 2009020a maNimuktAsuvarNAni ratnAni vividhAni ca 2009020c dadyAd dazaratho rAjA mA sma teSu manaH kRthAH 2009021a yau tau devAsure yuddhe varau dazaratho 'dadAt 2009021c tau smAraya mahAbhAge so 'rtho mA tvAm atikramet 2009022a yadA tu te varaM dadyAt svayam utthApya rAghavaH 2009022c vyavasthApya mahArAjaM tvam imaM vRNuyA varam 2009023a rAmaM pravrAjayAraNye nava varSANi paJca ca 2009023c bharataH kriyatAM rAjA pRthivyAM pArthivarSabhaH 2009024a evaM pravrAjitaz caiva rAmo 'rAmo bhaviSyati 2009024c bharataz ca hatAmitras tava rAjA bhaviSyati 2009025a yena kAlena rAmaz ca vanAt pratyAgamiSyati 2009025c tena kAlena putras te kRtamUlo bhaviSyati 2009025e saMgRhItamanuSyaz ca suhRdbhiH sArdham AtmavAn 2009026a prAptakAlaM tu te manye rAjAnaM vItasAdhvasA 2009026c rAmAbhiSekasaMkalpAn nigRhya vinivartaya 2009027a anartham artharUpeNa grAhitA sA tatas tayA 2009027c hRSTA pratItA kaikeyI mantharAm idam abravIt 2009028a kubje tvAM nAbhijAnAmi zreSThAM zreSThAbhidhAyinIm 2009028c pRthivyAm asi kubjAnAm uttamA buddhinizcaye 2009029a tvam eva tu mamArtheSu nityayuktA hitaiSiNI 2009029c nAhaM samavabudhyeyaM kubje rAjJaz cikIrSitam 2009030a santi duHsaMsthitAH kubjA vakrAH paramapApikAH 2009030c tvaM padmam iva vAtena saMnatA priyadarzanA 2009031a uras te 'bhiniviSTaM vai yAvat skandhAt samunnatam 2009031c adhastAc codaraM zAntaM sunAbham iva lajjitam 2009032a jaghanaM tava nirghuSTaM razanAdAmazobhitam 2009032c jaGghe bhRzam upanyaste pAdau cApy AyatAv ubhau 2009033a tvam AyatAbhyAM sakthibhyAM manthare kSaumavAsini 2009033c agrato mama gacchantI rAjahaMsIva rAjase 2009034a tavedaM sthagu yad dIrghaM rathaghoNam ivAyatam 2009034c matayaH kSatravidyAz ca mAyAz cAtra vasanti te 2009035a atra te pratimokSyAmi mAlAM kubje hiraNmayIm 2009035c abhiSikte ca bharate rAghave ca vanaM gate 2009036a jAtyena ca suvarNena suniSTaptena sundari 2009036c labdhArthA ca pratItA ca lepayiSyAmi te sthagu 2009037a mukhe ca tilakaM citraM jAtarUpamayaM zubham 2009037c kArayiSyAmi te kubje zubhAny AbharaNAni ca 2009038a paridhAya zubhe vastre devateva cariSyasi 2009038c candram AhvayamAnena mukhenApratimAnanA 2009038e gamiSyasi gatiM mukhyAM garvayantI dviSajjanam 2009039a tavApi kubjAH kubjAyAH sarvAbharaNabhUSitAH 2009039c pAdau paricariSyanti yathaiva tvaM sadA mama 2009040a iti prazasyamAnA sA kaikeyIm idam abravIt 2009040c zayAnAM zayane zubhre vedyAm agnizikhAm iva 2009041a gatodake setubandho na kalyANi vidhIyate 2009041c uttiSTha kuru kalyANaM rAjAnam anudarzaya 2009042a tathA protsAhitA devI gatvA mantharayA saha 2009042c krodhAgAraM vizAlAkSI saubhAgyamadagarvitA 2009043a anekazatasAhasraM muktAhAraM varAGganA 2009043c avamucya varArhANi zubhAny AbharaNAni ca 2009044a tato hemopamA tatra kubjA vAkyaM vazaM gatA 2009044c saMvizya bhUmau kaikeyI mantharAm idam abravIt 2009045a iha vA mAM mRtAM kubje nRpAyAvedayiSyasi 2009045c vanaM tu rAghave prApte bharataH prApsyati kSitim 2009046a athaitad uktvA vacanaM sudAruNaM; nidhAya sarvAbharaNAni bhAminI 2009046c asaMvRtAm AstaraNena medinIM; tadAdhizizye patiteva kinnarI 2009047a udIrNasaMrambhatamovRtAnanA; tathAvamuktottamamAlyabhUSaNA 2009047c narendrapatnI vimanA babhUva sA; tamovRtA dyaur iva magnatArakA 2010001a AjJApya tu mahArAjo rAghavasyAbhiSecanam 2010001c priyArhAM priyam AkhyAtuM vivezAntaHpuraM vazI 2010002a tAM tatra patitAM bhUmau zayAnAm atathocitAm 2010002c pratapta iva duHkhena so 'pazyaj jagatIpatiH 2010003a sa vRddhas taruNIM bhAryAM prANebhyo 'pi garIyasIm 2010003c apApaH pApasaMkalpAM dadarza dharaNItale 2010004a kareNum iva digdhena viddhAM mRgayuNA vane 2010004c mahAgaja ivAraNye snehAt parimamarza tAm 2010005a parimRzya ca pANibhyAm abhisaMtrastacetanaH 2010005c kAmI kamalapatrAkSIm uvAca vanitAm idam 2010006a na te 'ham abhijAnAmi krodham Atmani saMzritam 2010006c devi kenAbhiyuktAsi kena vAsi vimAnitA 2010007a yad idaM mama duHkhAya zeSe kalyANi pAMsuSu 2010007c bhUmau zeSe kimarthaM tvaM mayi kalyANa cetasi 2010007e bhUtopahatacitteva mama cittapramAthinI 2010008a santi me kuzalA vaidyA abhituSTAz ca sarvazaH 2010008c sukhitAM tvAM kariSyanti vyAdhim AcakSva bhAmini 2010009a kasya vA te priyaM kAryaM kena vA vipriyaM kRtam 2010009c kaH priyaM labhatAm adya ko vA sumahad apriyam 2010010a avadhyo vadhyatAM ko vA vadhyaH ko vA vimucyatAm 2010010c daridraH ko bhavatv ADhyo dravyavAn vApy akiMcanaH 2010011a ahaM caiva madIyAz ca sarve tava vazAnugAH 2010011c na te kaM cid abhiprAyaM vyAhantum aham utsahe 2010012a Atmano jIvitenApi brUhi yan manasecchasi 2010012c yAvad Avartate cakraM tAvatI me vasuMdharA 2010013a tathoktA sA samAzvastA vaktukAmA tad apriyam 2010013c paripIDayituM bhUyo bhartAram upacakrame 2010014a nAsmi viprakRtA deva kena cin na vimAnitA 2010014c abhiprAyas tu me kaz cit tam icchAmi tvayA kRtam 2010015a pratijJAM pratijAnISva yadi tvaM kartum icchasi 2010015c atha tad vyAhariSyAmi yad abhiprArthitaM mayA 2010016a evam uktas tayA rAjA priyayA strIvazaM gataH 2010016c tAm uvAca mahAtejAH kaikeyIm ISadutsmitaH 2010017a avalipte na jAnAsi tvattaH priyataro mama 2010017c manujo manujavyAghrAd rAmAd anyo na vidyate 2010018a bhadre hRdayam apy etad anumRzyoddharasva me 2010018c etat samIkSya kaikeyi brUhi yat sAdhu manyase 2010019a balam Atmani pazyantI na mAM zaGkitum arhasi 2010019c kariSyAmi tava prItiM sukRtenApi te zape 2010020a tena vAkyena saMhRSTA tam abhiprAyam AtmanaH 2010020c vyAjahAra mahAghoram abhyAgatam ivAntakam 2010021a yathAkrameNa zapasi varaM mama dadAsi ca 2010021c tac chRNvantu trayastriMzad devAH sendrapurogamAH 2010022a candrAdityau nabhaz caiva grahA rAtryahanI dizaH 2010022c jagac ca pRthivI caiva sagandharvA sarAkSasA 2010023a nizAcarANi bhUtAni gRheSu gRhadevatAH 2010023c yAni cAnyAni bhUtAni jAnIyur bhASitaM tava 2010024a satyasaMdho mahAtejA dharmajJaH susamAhitaH 2010024c varaM mama dadAty eSa tan me zRNvantu devatAH 2010025a iti devI maheSvAsaM parigRhyAbhizasya ca 2010025c tataH param uvAcedaM varadaM kAmamohitam 2010026a varau yau me tvayA deva tadA dattau mahIpate 2010026c tau tAvad aham adyaiva vakSyAmi zRNu me vacaH 2010027a abhiSekasamArambho rAghavasyopakalpitaH 2010027c anenaivAbhiSekeNa bharato me 'bhiSicyatAm 2010028a nava paJca ca varSANi daNDakAraNyam AzritaH 2010028c cIrAjinajaTAdhArI rAmo bhavatu tApasaH 2010029a bharato bhajatAm adya yauvarAjyam akaNTakam 2010029c adya caiva hi pazyeyaM prayAntaM rAghavaM vane 2010030a tataH zrutvA mahArAjaH kaikeyyA dAruNaM vacaH 2010030c vyathito viklavaz caiva vyAghrIM dRSTvA yathA mRgaH 2010031a asaMvRtAyAm AsIno jagatyAM dIrgham ucchvasan 2010031c aho dhig iti sAmarSo vAcam uktvA narAdhipaH 2010031e moham ApedivAn bhUyaH zokopahatacetanaH 2010032a cireNa tu nRpaH saMjJAM pratilabhya suduHkhitaH 2010032c kaikeyIm abravIt kruddhaH pradahann iva cakSuSA 2010033a nRzaMse duSTacAritre kulasyAsya vinAzini 2010033c kiM kRtaM tava rAmeNa pApe pApaM mayApi vA 2010034a sadA te jananI tulyAM vRttiM vahati rAghavaH 2010034c tasyaiva tvam anarthAya kiMnimittam ihodyatA 2010035a tvaM mayAtmavinAzAya bhavanaM svaM pravezitA 2010035c avijJAnAn nRpasutA vyAlI tIkSNaviSA yathA 2010036a jIvaloko yadA sarvo rAmasyeha guNastavam 2010036c aparAdhaM kam uddizya tyakSyAmISTam ahaM sutam 2010037a kausalyAM vA sumitrAM vA tyajeyam api vA zriyam 2010037c jIvitaM vAtmano rAmaM na tv eva pitRvatsalam 2010038a parA bhavati me prItir dRSTvA tanayam agrajam 2010038c apazyatas tu me rAmaM naSTA bhavati cetanA 2010039a tiSThel loko vinA sUryaM sasyaM vA salilaM vinA 2010039c na tu rAmaM vinA dehe tiSThet tu mama jIvitam 2010040a tad alaM tyajyatAm eSa nizcayaH pApanizcaye 2010040c api te caraNau mUrdhnA spRzAmy eSa prasIda me 2010041a sa bhUmipAlo vilapann anAthavat; striyA gRhIto hRdaye 'timAtratA 2010041c papAta devyAz caraNau prasAritAv; ubhAv asaMspRzya yathAturas tathA 2011001a atadarhaM mahArAjaM zayAnam atathocitam 2011001c yayAtim iva puNyAnte devalokAt paricyutam 2011002a anartharUpA siddhArthA abhItA bhayadarzinI 2011002c punar AkArayAm Asa tam eva varam aGganA 2011003a tvaM katthase mahArAja satyavAdI dRDhavrataH 2011003c mama cemaM varaM kasmAd vidhArayitum icchasi 2011004a evam uktas tu kaikeyyA rAjA dazarathas tadA 2011004c pratyuvAca tataH kruddho muhUrtaM vihvalann iva 2011005a mRte mayi gate rAme vanaM manujapuMgave 2011005c hantAnArye mamAmitre rAmaH pravrAjito vanam 2011006a yadi satyaM bravImy etat tad asatyaM bhaviSyati 2011006c akIrtir atulA loke dhruvaM paribhavaz ca me 2011007a tathA vilapatas tasya paribhramitacetasaH 2011007c astam abhyagamat sUryo rajanI cAbhyavartata 2011008a sa triyAmA tathArtasya candramaNDalamaNDitA 2011008c rAjJo vilapamAnasya na vyabhAsata zarvarI 2011009a tathaivoSNaM viniHzvasya vRddho dazaratho nRpaH 2011009c vilalApArtavad duHkhaM gaganAsaktalocanaH 2011010a na prabhAtaM tvayecchAmi mayAyaM racito 'JjaliH 2011010c atha vA gamyatAM zIghraM nAham icchAmi nirghRNAm 2011010e nRzaMsAM kaikeyIM draSTuM yatkRte vyasanaM mahat 2011011a evam uktvA tato rAjA kaikeyIM saMyatAJjaliH 2011011c prasAdayAm Asa punaH kaikeyIM cedam abravIt 2011012a sAdhuvRttasya dInasya tvadgatasya gatAyuSaH 2011012c prasAdaH kriyatAM devi bhadre rAjJo vizeSataH 2011013a zUnyena khalu suzroNi mayedaM samudAhRtam 2011013c kuru sAdhu prasAdaM me bAle sahRdayA hy asi 2011014a vizuddhabhAvasya hi duSTabhAvA; tAmrekSaNasyAzrukalasya rAjJaH 2011014c zrutvA vicitraM karuNaM vilApaM; bhartur nRzaMsA na cakAra vAkyam 2011015a tataH sa rAjA punar eva mUrchitaH; priyAm atuSTAM pratikUlabhASiNIm 2011015c samIkSya putrasya vivAsanaM prati; kSitau visaMjJo nipapAta duHkhitaH 2012001a putrazokArditaM pApA visaMjJaM patitaM bhuvi 2012001c viveSTamAnam udIkSya saikSvAkam idam abravIt 2012002a pApaM kRtveva kim idaM mama saMzrutya saMzravam 2012002c zeSe kSititale sannaH sthityAM sthAtuM tvam arhasi 2012003a AhuH satyaM hi paramaM dharmaM dharmavido janAH 2012003c satyam Azritya hi mayA tvaM ca dharmaM pracoditaH 2012004a saMzrutya zaibyaH zyenAya svAM tanuM jagatIpatiH 2012004c pradAya pakSiNo rAjaJ jagAma gatim uttamAm 2012005a tatha hy alarkas tejasvI brAhmaNe vedapArage 2012005c yAcamAne svake netre uddhRtyAvimanA dadau 2012006a saritAM tu patiH svalpAM maryAdAM satyam anvitaH 2012006c satyAnurodhAt samaye velAM khAM nAtivartate 2012007a samayaM ca mamAryemaM yadi tvaM na kariSyasi 2012007c agratas te parityaktA parityakSyAmi jIvitam 2012008a evaM pracodito rAjA kaikeyyA nirvizaGkayA 2012008c nAzakat pAzam unmoktuM balir indrakRtaM yathA 2012009a udbhrAntahRdayaz cApi vivarNavanado 'bhavat 2012009c sa dhuryo vai parispandan yugacakrAntaraM yathA 2012010a vihvalAbhyAM ca netrAbhyAm apazyann iva bhUmipaH 2012010c kRcchrAd dhairyeNa saMstabhya kaikeyIm idam abravIt 2012011a yas te mantrakRtaH pANir agnau pApe mayA dhRtaH 2012011c taM tyajAmi svajaM caiva tava putraM saha tvayA 2012012a tataH pApasamAcArA kaikeyI pArthivaM punaH 2012012c uvAca paruSaM vAkyaM vAkyajJA roSamUrchitA 2012013a kim idaM bhASase rAjan vAkyaM gararujopamam 2012013c AnAyayitum akliSTaM putraM rAmam ihArhasi 2012014a sthApya rAjye mama sutaM kRtvA rAmaM vanecaram 2012014c niHsapatnAM ca mAM kRtvA kRtakRtyo bhaviSyasi 2012015a sa nunna iva tIkSeNa pratodena hayottamaH 2012015c rAjA pradocito 'bhIkSNaM kaikeyIm idam abravIt 2012016a dharmabandhena baddho 'smi naSTA ca mama cetanA 2012016c jyeSThaM putraM priyaM rAmaM draSTum icchAmi dhArmikam 2012017a iti rAjJo vacaH zrutvA kaikeyI tadanantaram 2012017c svayam evAbravIt sUtaM gaccha tvaM rAmam Anaya 2012018a tataH sa rAjA taM sUtaM sannaharSaH sutaM prati 2012018c zokAraktekSaNaH zrImAn udvIkSyovAca dhArmikaH 2012019a sumantraH karuNaM zrutvA dRSTvA dInaM ca pArthivam 2012019c pragRhItAJjaliH kiM cit tasmAd dezAd apAkraman 2012020a yadA vaktuM svayaM dainyAn na zazAka mahIpatiH 2012020c tadA sumantraM mantrajJA kaikeyI pratyuvAca ha 2012021a sumantra rAmaM drakSyAmi zIghram Anaya sundaram 2012021c sa manyamAnaH kalyANaM hRdayena nananda ca 2012022a sumantraz cintayAm Asa tvaritaM coditas tayA 2012022c vyaktaM rAmo 'bhiSekArtham ihAyAsyati dharmavit 2012023a iti sUto matiM kRtvA harSeNa mahatA punaH 2012023c nirjagAma mahAtejA rAghavasya didRkSayA 2012024a tataH purastAt sahasA vinirgato; mahIpatIn dvAragatAn vilokayan 2012024c dadarza paurAn vividhAn mahAdhanAn; upasthitAn dvAram upetya viSThitAn 2013001a te tu tAM rajanIm uSya brAhmaNA vedapAragAH 2013001c upatasthur upasthAnaM saharAjapurohitAH 2013002a amAtyA balamukhyAz ca mukhyA ye nigamasya ca 2013002c rAghavasyAbhiSekArthe prIyamANAs tu saMgatAH 2013003a udite vimale sUrye puSye cAbhyAgate 'hani 2013003c abhiSekAya rAmasya dvijendrair upakalpitam 2013004a kAJcanA jalakumbhAz ca bhadrapIThaM svalaMkRtam 2013004c rAmaz ca samyagAstIrNo bhAsvarA vyAghracarmaNA 2013005a gaGgAyamunayoH puNyAt saMgamAd AhRtaM jalam 2013005c yAz cAnyAH saritaH puNyA hradAH kUpAH sarAMsi ca 2013006a prAgvAhAz cordhvavAhAz ca tiryagvAhAH samAhitAH 2013006c tAbhyaz caivAhRtaM toyaM samudrebhyaz ca sarvazaH 2013007a kSaudraM dadhi ghRtaM lAjA darbhAH sumanasaH payaH 2013007c salAjAH kSIribhiz channA ghaTAH kAJcanarAjatAH 2013007e padmotpalayutA bhAnti pUrNAH paramavAriNA 2013008a candrAMzuvikacaprakhyaM pANDuraM ratnabhUSitam 2013008c sajjaM tiSThati rAmasya vAlavyajanam uttamam 2013009a candramaNDalasaMkAzam AtapatraM ca pANDuram 2013009c sajjaM dyutikaraM zrImad abhiSekapuraskRtam 2013010a pANDuraz ca vRSaH sajjaH pANDurAzvaz ca susthitaH 2013010c prasrutaz ca gajaH zrImAn aupavAhyaH pratIkSate 2013011a aSTau kanyAz ca maGgalyAH sarvAbharaNabhUSitAH 2013011c vAditrANi ca sarvANi bandinaz ca tathApare 2013012a ikSvAkUNAM yathA rAjye saMbhriyetAbhiSecanam 2013012c tathA jAtIyAm AdAya rAjaputrAbhiSecanam 2013013a te rAjavacanAt tatra samavetA mahIpatim 2013013c apazyanto 'bruvan ko nu rAjJo naH prativedayet 2013014a na pazyAmaz ca rAjAnam uditaz ca divAkaraH 2013014c yauvarAjyAbhiSekaz ca sajjo rAmasya dhImataH 2013015a iti teSu bruvANeSu sArvabhaumAn mahIpatIn 2013015c abravIt tAn idaM sarvAn sumantro rAjasatkRtaH 2013016a ayaM pRcchAmi vacanAt sukham AyuSmatAm aham 2013016c rAjJaH saMpratibuddhasya yac cAgamanakAraNam 2013017a ity uktvAntaHpuradvAram AjagAma purANavit 2013017c AzIrbhir guNayuktAbhir abhituSTAva rAghavam 2013018a gatA bhagavatI rAtrirahaH zivam upasthitam 2013018c budhyasva nRpazArdUla kuru kAryam anantaram 2013019a brAhmaNA balamukhyAz ca naigamAz cAgatA nRpa 2013019c darzanaM pratikAGkSante pratibudhyasva rAghava 2013020a stuvantaM taM tadA sUtaM sumantraM mantrakovidam 2013020c pratibudhya tato rAjA idaM vacanam abravIt 2013021a na caiva saMprasuto 'ham Anayed Azu rAghavam 2013021c iti rAjA dazarathaH sUtaM tatrAnvazAt punaH 2013022a sa rAjavacanaM zrutvA zirasA pratipUjya tam 2013022c nirjagAma nRpAvAsAn manyamAnaH priyaM mahat 2013023a prapanno rAjamArgaM ca patAkA dhvajazobhitam 2013023c sa sUtas tatra zuzrAva rAmAdhikaraNAH kathAH 2013024a tato dadarza ruciraM kailAsasadRzaprabham 2013024c rAmavezma sumantras tu zakravezmasamaprabham 2013025a mahAkapATapihitaM vitardizatazobhitam 2013025c kAJcanapratimaikAgraM maNividrumatoraNam 2013026a zAradAbhraghanaprakhyaM dIptaM meruguhopamam 2013026c dAmabhir varamAlyAnAM sumahadbhir alaMkRtam 2013027a sa vAjiyuktena rathena sArathir; narAkulaM rAjakulaM vilokayan 2013027c tataH samAsAdya mahAdhanaM mahat; prahRSTaromA sa babhUva sArathiH 2013028a tad adrikUTAcalameghasaMnibhaM; mahAvimAnottamavezmasaMghavat 2013028c avAryamANaH praviveza sArathiH; prabhUtaratnaM makaro yathArNavam 2014001a sa tad antaHpuradvAraM samatItya janAkulam 2014001c praviviktAM tataH kakSyAm AsasAda purANavit 2014002a prAsakArmukabibhradbhir yuvabhir mRSTakuNDalaiH 2014002c apramAdibhir ekAgraiH svanuraktair adhiSThitAm 2014003a tatra kASAyiNo vRddhAn vetrapANIn svalaMkRtAn 2014003c dadarza viSThitAn dvAri stryadhyakSAn susamAhitAn 2014004a te samIkSya samAyAntaM rAmapriyacikIrSavaH 2014004c sahabhAryAya rAmAya kSipram evAcacakSire 2014005a prativeditam AjJAya sUtam abhyantaraM pituH 2014005c tatraivAnAyayAm Asa rAghavaH priyakAmyayA 2014006a taM vaizravaNasaMkAzam upaviSTaM svalaMkRtam 2014006c dAdarza sUtaH paryaGke sauvaNo sottaracchade 2014007a varAharudhirAbheNa zucinA ca sugandhinA 2014007c anuliptaM parArdhyena candanena paraMtapam 2014008a sthitayA pArzvataz cApi vAlavyajanahastayA 2014008c upetaM sItayA bhUyaz citrayA zazinaM yathA 2014009a taM tapantam ivAdityam upapannaM svatejasA 2014009c vavande varadaM bandI niyamajJo vinItavat 2014010a prAJjalis tu sukhaM pRSTvA vihArazayanAsane 2014010c rAjaputram uvAcedaM sumantro rAjasatkRtaH 2014011a kausalyA suprabhA deva pitA tvaM draSTum icchati 2014011c mahiSyA saha kaikeyyA gamyatAM tatra mAciram 2014012a evam uktas tu saMhRSTo narasiMho mahAdyutiH 2014012c tataH saMmAnayAm Asa sItAm idam uvAca ha 2014013a devi devaz ca devI ca samAgamya madantare 2014013c mantreyete dhruvaM kiM cid abhiSecanasaMhitam 2014014a lakSayitvA hy abhiprAyaM priyakAmA sudakSiNA 2014014c saMcodayati rAjAnaM madarthaM madirekSaNA 2014015a yAdRzI pariSat tatra tAdRzo dUta AgataH 2014015c dhruvam adyaiva mAM rAjA yauvarAjye 'bhiSekSyati 2014016a hanta zIghram ito gatvA drakSyAmi ca mahIpatiH 2014016c saha tvaM parivAreNa sukham Assva ramasya ca 2014017a patisaMmAnitA sItA bhartAram asitekSaNA 2014017c AdvAram anuvavrAja maGgalAny abhidadhyuSI 2014018a sa sarvAn arthino dRSTvA sametya pratinandya ca 2014018c tataH pAvakasaMkAzam Aruroha rathottamam 2014019a muSNantam iva cakSUMSi prabhayA hemavarcasam 2014019c kareNuzizukalpaiz ca yuktaM paramavAjibhiH 2014020a hariyuktaM sahasrAkSo ratham indra ivAzugam 2014020c prayayau tUrNam AsthAya rAghavo jvalitaH zriyA 2014021a sa parjanya ivAkAze svanavAn abhinAdayan 2014021c niketAn niryayau zrImAn mahAbhrAd iva candramAH 2014022a chatracAmarapANis tu lakSmaNo rAghavAnujaH 2014022c jugopa bhrAtaraM bhrAtA ratham AsthAya pRSThataH 2014023a tato halahalAzabdas tumulaH samajAyata 2014023c tasya niSkramamANasya janaughasya samantataH 2014024a sa rAghavas tatra kathApralApaM; zuzrAva lokasya samAgatasya 2014024c AtmAdhikArA vividhAz ca vAcaH; prahRSTarUpasya pure janasya 2014025a eSa zriyaM gacchati rAghavo 'dya; rAjaprasAdAd vipulAM gamiSyan 2014025c ete vayaM sarvasamRddhakAmA; yeSAm ayaM no bhavitA prazAstA 2014025e lAbho janasyAsya yad eSa sarvaM; prapatsyate rASTram idaM cirAya 2014026a sa ghoSavadbhiz ca hayaiH sanAgaiH; puraHsaraiH svastikasUtamAgadhaiH 2014026c mahIyamAnaH pravaraiz ca vAdakair; abhiSTuto vaizravaNo yathA yayau 2014027a kareNumAtaGgarathAzvasaMkulaM; mahAjanaughaiH paripUrNacatvaram 2014027c prabhUtaratnaM bahupaNyasaMcayaM; dadarza rAmo ruciraM mahApatham 2015001a sa rAmo ratham AsthAya saMprahRSTasuhRjjanaH 2015001c apazyan nagaraM zrImAn nAnAjanasamAkulam 2015002a sa gRhair abhrasaMkAzaiH pANDurair upazobhitam 2015002c rAjamArgaM yayau rAmo madhyenAgarudhUpitam 2015003a zobhamAnam asaMbAdhaM taM rAjapatham uttamam 2015003c saMvRtaM vividhaiH paNyair bhakSyair uccAvacair api 2015004a AzIrvAdAn bahUJ zRNvan suhRdbhiH samudIritAn 2015004c yathArhaM cApi saMpUjya sarvAn eva narAn yayau 2015005a pitAmahair AcaritaM tathaiva prapitAmahaiH 2015005c adyopAdAya taM mArgam abhiSikto 'nupAlaya 2015006a yathA sma lAlitAH pitrA yathA pUrvaiH pitAmahaiH 2015006c tataH sukhataraM sarve rAme vatsyAma rAjani 2015007a alam adya hi bhuktena paramArthair alaM ca naH 2015007c yathA pazyAma niryAntaM rAmaM rAjye pratiSThitam 2015008a ato hi na priyataraM nAnyat kiM cid bhaviSyati 2015008c yathAbhiSeko rAmasya rAjyenAmitatejasaH 2015009a etAz cAnyAz ca suhRdAm udAsInaH kathAH zubhAH 2015009c AtmasaMpUjanIH zRNvan yayau rAmo mahApatham 2015010a na hi tasmAn manaH kaz cic cakSuSI vA narottamAt 2015010c naraH zaknoty apAkraSTum atikrAnte 'pi rAghave 2015011a sarveSAM sa hi dharmAtmA varNAnAM kurute dayAm 2015011c caturNAM hi vayaHsthAnAM tena te tam anuvratAH 2015012a sa rAjakulam AsAdya mahendrabhavanopamam 2015012c rAjaputraH pitur vezma praviveza zriyA jvalan 2015013a sa sarvAH samatikramya kakSyA dazarathAtmajaH 2015013c saMnivartya janaM sarvaM zuddhAntaHpuram abhyagAt 2015014a tataH praviSTe pitur antikaM tadA; janaH sa sarvo mudito nRpAtmaje 2015014c pratIkSate tasya punaH sma nirgamaM; yathodayaM candramasaH saritpatiH 2016001a sa dadarzAsane rAmo niSaNNaM pitaraM zubhe 2016001c kaikeyIsahitaM dInaM mukhena parizuSyatA 2016002a sa pituz caraNau pUrvam abhivAdya vinItavat 2016002c tato vavande caraNau kaikeyyAH susamAhitaH 2016003a rAmety uktvA ca vacanaM vASpaparyAkulekSaNaH 2016003c zazAka nRpatir dIno nekSituM nAbhibhASitum 2016004a tad apUrvaM narapater dRSTvA rUpaM bhayAvaham 2016004c rAmo 'pi bhayam ApannaH padA spRSTveva pannagam 2016005a indriyair aprahRSTais taM zokasaMtApakarzitam 2016005c niHzvasantaM mahArAjaM vyathitAkulacetasam 2016006a Urmi mAlinam akSobhyaM kSubhyantam iva sAgaram 2016006c upaplutam ivAdityam uktAnRtam RSiM yathA 2016007a acintyakalpaM hi pitus taM zokam upadhArayan 2016007c babhUva saMrabdhataraH samudra iva parvaNi 2016008a cintayAm Asa ca tadA rAmaH pitRhite rataH 2016008c kiMsvid adyaiva nRpatir na mAM pratyabhinandati 2016009a anyadA mAM pitA dRSTvA kupito 'pi prasIdati 2016009c tasya mAm adya saMprekSya kimAyAsaH pravartate 2016010a sa dIna iva zokArto viSaNNavadanadyutiH 2016010c kaikeyIm abhivAdyaiva rAmo vacanam abravIt 2016011a kaccin mayA nAparAddham ajJAnAd yena me pitA 2016011c kupitas tan mamAcakSva tvaM caivainaM prasAdaya 2016012a vivarNavadano dIno na hi mAm abhibhASate 2016012c zArIro mAnaso vApi kaccid enaM na bAdhate 2016012e saMtApo vAbhitApo vA durlabhaM hi sadA sukham 2016013a kaccin na kiM cid bharate kumAre priyadarzane 2016013c zatrughne vA mahAsattve mAtqNAM vA mamAzubham 2016014a atoSayan mahArAjam akurvan vA pitur vacaH 2016014c muhUrtam api neccheyaM jIvituM kupite nRpe 2016015a yatomUlaM naraH pazyet prAdurbhAvam ihAtmanaH 2016015c kathaM tasmin na varteta pratyakSe sati daivate 2016016a kaccit te paruSaM kiM cid abhimAnAt pitA mama 2016016c ukto bhavatyA kopena yatrAsya lulitaM manaH 2016017a etad AcakSva me devi tattvena paripRcchataH 2016017c kiMnimittam apUrvo 'yaM vikAro manujAdhipe 2016018a ahaM hi vacanAd rAjJaH pateyam api pAvake 2016018c bhakSayeyaM viSaM tIkSNaM majjeyam api cArNave 2016018e niyukto guruNA pitrA nRpeNa ca hitena ca 2016019a tad brUhi vacanaM devi rAjJo yad abhikAGkSitam 2016019c kariSye pratijAne ca rAmo dvir nAbhibhASate 2016020a tam ArjavasamAyuktam anAryA satyavAdinam 2016020c uvAca rAmaM kaikeyI vacanaM bhRzadAruNam 2016021a purA devAsure yuddhe pitrA te mama rAghava 2016021c rakSitena varau dattau sazalyena mahAraNe 2016022a tatra me yAcito rAjA bharatasyAbhiSecanam 2016022c gamanaM daNDakAraNye tava cAdyaiva rAghava 2016023a yadi satyapratijJaM tvaM pitaraM kartum icchasi 2016023c AtmAnaM ca narareSTha mama vAkyam idaM zRNu 2016024a sa nideze pitus tiSTha yathA tena pratizrutam 2016024c tvayAraNyaM praveSTavyaM nava varSANi paJca ca 2016025a sapta sapta ca varSANi daNDakAraNyam AzritaH 2016025c abhiSekam imaM tyaktvA jaTAcIradharo vasa 2016026a bharataH kosalapure prazAstu vasudhAm imAm 2016026c nAnAratnasamAkIrNAM savAjirathakuJjarAm 2016027a tad apriyam amitraghno vacanaM maraNopamam 2016027c zrutvA na vivyathe rAmaH kaikeyIM cedam abravIt 2016028a evam astu gamiSyAmi vanaM vastum ahaM tv ataH 2016028c jaTAcIradharo rAjJaH pratijJAm anupAlayan 2016029a idaM tu jJAtum icchAmi kimarthaM mAM mahIpatiH 2016029c nAbhinandati durdharSo yathApuram ariMdamaH 2016030a manyur na ca tvayA kAryo devi brUhi tavAgrataH 2016030c yAsyAmi bhava suprItA vanaM cIrajaTAdharaH 2016031a hitena guruNA pitrA kRtajJena nRpeNa ca 2016031c niyujyamAno vizrabdhaM kiM na kuryAd ahaM priyam 2016032a alIkaM mAnasaM tv ekaM hRdayaM dahatIva me 2016032c svayaM yan nAha mAM rAjA bharatasyAbhiSecanam 2016033a ahaM hi sItAM rAjyaM ca prANAn iSTAn dhanAni ca 2016033c hRSTo bhrAtre svayaM dadyAM bharatAyApracoditaH 2016034a kiM punar manujendreNa svayaM pitrA pracoditaH 2016034c tava ca priyakAmArthaM pratijJAm anupAlayan 2016035a tad AzvAsaya hImaM tvaM kiM nv idaM yan mahIpatiH 2016035c vasudhAsaktanayano mandam azrUNi muJcati 2016036a gacchantu caivAnayituM dUtAH zIghrajavair hayaiH 2016036c bharataM mAtulakulAd adyaiva nRpazAsanAt 2016037a daNDakAraNyam eSo 'ham ito gacchAmi satvaraH 2016037c avicArya pitur vAkyaM samAvastuM caturdaza 2016038a sA hRSTA tasya tadvAkyaM zrutvA rAmasya kaikayI 2016038c prasthAnaM zraddadhAnA hi tvarayAm Asa rAghavam 2016039a evaM bhavatu yAsyanti dUtAH zIghrajavair hayaiH 2016039c bharataM mAtulakulAd upAvartayituM narAH 2016040a tava tv ahaM kSamaM manye notsukasya vilambanam 2016040c rAma tasmAd itaH zIghraM vanaM tvaM gantum arhasi 2016041a vrIDAnvitaH svayaM yac ca nRpas tvAM nAbhibhASate 2016041c naitat kiM cin narazreSTha manyur eSo 'panIyatAm 2016042a yAvat tvaM na vanaM yAtaH purAd asmAd abhitvaran 2016042c pitA tAvan na te rAma snAsyate bhokSyate 'pi vA 2016043a dhik kaSTam iti niHzvasya rAjA zokapariplutaH 2016043c mUrchito nyapatat tasmin paryaGke hemabhUSite 2016044a rAmo 'py utthApya rAjAnaM kaikeyyAbhipracoditaH 2016044c kazayevAhato vAjI vanaM gantuM kRtatvaraH 2016045a tad apriyam anAryAyA vacanaM dAruNodaram 2016045c zrutvA gatavyatho rAmaH kaikeyIM vAkyam abravIt 2016046a nAham arthaparo devi lokam Avastum utsahe 2016046c viddhi mAm RSibhis tulyaM kevalaM dharmam Asthitam 2016047a yad atrabhavataH kiM cic chakyaM kartuM priyaM mayA 2016047c prANAn api parityajya sarvathA kRtam eva tat 2016048a na hy ato dharmacaraNaM kiM cid asti mahattaram 2016048c yathA pitari zuzrUSA tasya vA vacanakriyA 2016049a anukto 'py atrabhavatA bhavatyA vacanAd aham 2016049c vane vatsyAmi vijane varSANIha caturdaza 2016050a na nUnaM mayi kaikeyi kiM cid AzaMsase guNam 2016050c yad rAjAnam avocas tvaM mamezvaratarA satI 2016051a yAvan mAtaram ApRcche sItAM cAnunayAmy aham 2016051c tato 'dyaiva gamiSyAmi daNDakAnAM mahad vanam 2016052a bharataH pAlayed rAjyaM zuzrUSec ca pitur yathA 2016052c tathA bhavatyA kartavyaM sa hi dharmaH sanAtanaH 2016053a sa rAmasya vacaH zrutvA bhRzaM duHkhahataH pitA 2016053c zokAd azaknuvan bASpaM praruroda mahAsvanam 2016054a vanditvA caraNau rAmo visaMjJasya pitus tadA 2016054c kaikeyyAz cApy anAryAyA niSpapAta mahAdyutiH 2016055a sa rAmaH pitaraM kRtvA kaikeyIM ca pradakSiNam 2016055c niSkramyAntaHpurAt tasmAt svaM dadarza suhRjjanam 2016056a taM bASpaparipUrNAkSaH pRSThato 'nujagAma ha 2016056c lakSmaNaH paramakruddhaH sumitrAnandavardhanaH 2016057a AbhiSecanikaM bhANDaM kRtvA rAmaH pradakSiNam 2016057c zanair jagAma sApekSo dRSTiM tatrAvicAlayan 2016058a na cAsya mahatIM lakSmIM rAjyanAzo 'pakarSati 2016058c lokakAntasya kAntatvaM zItarazmer iva kSapA 2016059a na vanaM gantukAmasya tyajataz ca vasuMdharAm 2016059c sarvalokAtigasyeva lakSyate cittavikriyA 2016060a dhArayan manasA duHkham indriyANi nigRhya ca 2016060c pravivezAtmavAn vezma mAturapriyazaMsivAn 2016061a pravizya vezmAtibhRzaM mudAnvitaM; samIkSya tAM cArthavipattim AgatAm 2016061c na caiva rAmo 'tra jagAma vikriyAM; suhRjjanasyAtmavipattizaGkayA 2017001a rAmas tu bhRzam Ayasto niHzvasann iva kuJjaraH 2017001c jagAma sahito bhrAtrA mAtur antaHpuraM vazI 2017002a so 'pazyat puruSaM tatra vRddhaM paramapUjitam 2017002c upaviSTaM gRhadvAri tiSThataz cAparAn bahUn 2017003a pravizya prathamAM kakSyAM dvitIyAyAM dadarza saH 2017003c brAhmaNAn vedasaMpannAn vRddhAn rAjJAbhisatkRtAn 2017004a praNamya rAmas tAn vRddhAMs tRtIyAyAM dadarza saH 2017004c striyo vRddhAz ca bAlAz ca dvArarakSaNatatparAH 2017005a vardhayitvA prahRSTAs tAH pravizya ca gRhaM striyaH 2017005c nyavedayanta tvaritA rAma mAtuH priyaM tadA 2017006a kausalyApi tadA devI rAtriM sthitvA samAhitA 2017006c prabhAte tv akarot pUjAM viSNoH putrahitaiSiNI 2017007a sA kSaumavasanA hRSTA nityaM vrataparAyaNA 2017007c agniM juhoti sma tadA mantravat kRtamaGgalA 2017008a pravizya ca tadA rAmo mAtur antaHpuraM zubham 2017008c dadarza mAtaraM tatra hAvayantIM hutAzanam 2017009a sA cirasyAtmajaM dRSTvA mAtRnandanam Agatam 2017009c abhicakrAma saMhRSTA kizoraM vaDavA yathA 2017010a tam uvAca durAdharSaM rAghavaM sutam AtmanaH 2017010c kausalyA putravAtsalyAd idaM priyahitaM vacaH 2017011a vRddhAnAM dharmazIlAnAM rAjarSINAM mahAtmanAm 2017011c prApnuhy Ayuz ca kIrtiM ca dharmaM copahitaM kule 2017012a satyapratijJaM pitaraM rAjAnaM pazya rAghava 2017012c adyaiva hi tvAM dharmAtmA yauvarAjye 'bhiSekSyati 2017013a mAtaraM rAghavaH kiM cit prasAryAJjalim abravIt 2017013c sa svabhAvavinItaz ca gauravAc ca tadAnataH 2017014a devi nUnaM na jAnISe mahad bhayam upasthitam 2017014c idaM tava ca duHkhAya vaidehyA lakSmaNasya ca 2017015a caturdaza hi varSANi vatsyAmi vijane vane 2017015c madhumUlaphalair jIvan hitvA munivad AmiSam 2017016a bharatAya mahArAjo yauvarAjyaM prayacchati 2017016c mAM punar daNDakAraNyaM vivAsayati tApasam 2017017a tAm aduHkhocitAM dRSTvA patitAM kadalIm iva 2017017c rAmas tUtthApayAm Asa mAtaraM gatacetasam 2017018a upAvRtyotthitAM dInAM vaDavAm iva vAhitAm 2017018c pAMzuguNThitasarvAgnIM vimamarza ca pANinA 2017019a sA rAghavam upAsInam asukhArtA sukhocitA 2017019c uvAca puruSavyAghram upazRNvati lakSmaNe 2017020a yadi putra na jAyethA mama zokAya rAghava 2017020c na sma duHkham ato bhUyaH pazyeyam aham aprajA 2017021a eka eva hi vandhyAyAH zoko bhavati mAnavaH 2017021c aprajAsmIti saMtApo na hy anyaH putra vidyate 2017022a na dRSTapUrvaM kalyANaM sukhaM vA patipauruSe 2017022c api putre vipazyeyam iti rAmAsthitaM mayA 2017023a sA bahUny amanojJAni vAkyAni hRdayacchidAm 2017023c ahaM zroSye sapatnInAm avarANAM varA satI 2017023e ato duHkhataraM kiM nu pramadAnAM bhaviSyati 2017024a tvayi saMnihite 'py evam aham AsaM nirAkRtA 2017024c kiM punaH proSite tAta dhruvaM maraNam eva me 2017025a yo hi mAM sevate kaz cid atha vApy anuvartate 2017025c kaikeyyAH putram anvIkSya sa jano nAbhibhASate 2017026a daza sapta ca varSANi tava jAtasya rAghava 2017026c atItAni prakAGkSantyA mayA duHkhaparikSayam 2017027a upavAsaiz ca yogaiz ca bahubhiz ca parizramaiH 2017027c duHkhaM saMvardhito moghaM tvaM hi durgatayA mayA 2017028a sthiraM tu hRdayaM manye mamedaM yan na dIryate 2017028c prAvRSIva mahAnadyAH spRSTaM kUlaM navAmbhasA 2017029a mamaiva nUnaM maraNaM na vidyate; na cAvakAzo 'sti yamakSaye mama 2017029c yad antako 'dyaiva na mAM jihIrSati; prasahya siMho rudatIM mRgIm iva 2017030a sthiraM hi nUnaM hRdayaM mamAyasaM; na bhidyate yad bhuvi nAvadIryate 2017030c anena duHkhena ca deham arpitaM; dhruvaM hy akAle maraNaM na vidyate 2017031a idaM tu duHkhaM yad anarthakAni me; vratAni dAnAni ca saMyamAz ca hi 2017031c tapaz ca taptaM yad apatyakAraNAt; suniSphalaM bIjam ivoptam USare 2017032a yadi hy akAle maraNaM svayecchayA; labheta kaz cid guruduHkhakarzitaH 2017032c gatAham adyaiva pareta saMsadaM; vinA tvayA dhenur ivAtmajena vai 2017033a bhRzam asukham amarSitA tadA; bahu vilalApa samIkSya rAghavam 2017033c vyasanam upanizAmya sA mahat; sutam iva baddham avekSya kiMnarI 2018001a tathA tu vilapantIM tAM kausalyAM rAmamAtaram 2018001c uvAca lakSmaNo dInas tat kAlasadRzaM vacaH 2018002a na rocate mamApy etad Arye yad rAghavo vanam 2018002c tyaktvA rAjyazriyaM gacchet striyA vAkyavazaM gataH 2018003a viparItaz ca vRddhaz ca viSayaiz ca pradharSitaH 2018003c nRpaH kim iva na brUyAc codyamAnaH samanmathaH 2018004a nAsyAparAdhaM pazyAmi nApi doSaM tathA vidham 2018004c yena nirvAsyate rASTrAd vanavAsAya rAghavaH 2018005a na taM pazyAmy ahaM loke parokSam api yo naraH 2018005c amitro 'pi nirasto 'pi yo 'sya doSam udAharet 2018006a devakalpam RjuM dAntaM ripUNAm api vatsalam 2018006c avekSamANaH ko dharmaM tyajet putram akAraNAt 2018007a tad idaM vacanaM rAjJaH punar bAlyam upeyuSaH 2018007c putraH ko hRdaye kuryAd rAjavRttam anusmaran 2018008a yAvad eva na jAnAti kaz cid artham imaM naraH 2018008c tAvad eva mayA sArdham AtmasthaM kuru zAsanam 2018009a mayA pArzve sadhanuSA tava guptasya rAghava 2018009c kaH samartho 'dhikaM kartuM kRtAntasyeva tiSThataH 2018010a nirmanuSyAm imAM sarvAm ayodhyAM manujarSabha 2018010c kariSyAmi zarais tIkSNair yadi sthAsyati vipriye 2018011a bharatasyAtha pakSyo vA yo vAsya hitam icchati 2018011c sarvAn etAn vadhiSyAmi mRdur hi paribhUyate 2018012a tvayA caiva mayA caiva kRtvA vairam anuttamam 2018012c kasya zaktiH zriyaM dAtuM bharatAyArizAsana 2018013a anurakto 'smi bhAvena bhrAtaraM devi tattvataH 2018013c satyena dhanuSA caiva datteneSTena te zape 2018014a dIptam agnim araNyaM vA yadi rAmaH pravekSyate 2018014c praviSTaM tatra mAM devi tvaM pUrvam avadhAraya 2018015a harAmi vIryAd duHkhaM te tamaH sUrya ivoditaH 2018015c devI pazyatu me vIryaM rAghavaz caiva pazyatu 2018016a etat tu vacanaM zrutvA lakSmaNasya mahAtmanaH 2018016c uvAca rAmaM kausalyA rudantI zokalAlasA 2018017a bhrAtus te vadataH putra lakSmaNasya zrutaM tvayA 2018017c yad atrAnantaraM tat tvaM kuruSva yadi rocate 2018018a na cAdharmyaM vacaH zrutvA sapatnyA mama bhASitam 2018018c vihAya zokasaMtaptAM gantum arhasi mAm itaH 2018019a dharmajJa yadi dharmiSTho dharmaM caritum icchasi 2018019c zuzrUSa mAm ihasthas tvaM cara dharmam anuttamam 2018020a zuzrUSur jananIM putra svagRhe niyato vasan 2018020c pareNa tapasA yuktaH kAzyapas tridivaM gataH 2018021a yathaiva rAjA pUjyas te gauraveNa tathA hy aham 2018021c tvAM nAham anujAnAmi na gantavyam ito vanam 2018022a tvadviyogAn na me kAryaM jIvitena sukhena vA 2018022c tvayA saha mama zreyas tRNAnAm api bhakSaNam 2018023a yadi tvaM yAsyasi vanaM tyaktvA mAM zokalAlasAm 2018023c ahaM prAyam ihAsiSye na hi zakSyAmi jIvitum 2018024a tatas tvaM prApsyase putra nirayaM lokavizrutam 2018024c brahmahatyAm ivAdharmAt samudraH saritAM patiH 2018025a vilapantIM tathA dInAM kausalyAM jananIM tataH 2018025c uvAca rAmo dharmAtmA vacanaM dharmasaMhitam 2018026a nAsti zaktiH pitur vAkyaM samatikramituM mama 2018026c prasAdaye tvAM zirasA gantum icchAmy ahaM vanam 2018027a RSiNA ca pitur vAkyaM kurvatA vratacAriNA 2018027c gaur hatA jAnatA dharmaM kaNDunApi vipazcitA 2018028a asmAkaM ca kule pUrvaM sagarasyAjJayA pituH 2018028c khanadbhiH sAgarair bhUtim avAptaH sumahAn vadhaH 2018029a jAmadagnyena rAmeNa reNukA jananI svayam 2018029c kRttA parazunAraNye pitur vacanakAriNA 2018030a na khalv etan mayaikena kriyate pitRzAsanam 2018030c pUrvair ayam abhipreto gato mArgo 'nugamyate 2018031a tad etat tu mayA kAryaM kriyate bhuvi nAnyathA 2018031c pitur hi vacanaM kurvan na kaz cin nAma hIyate 2018032a tAm evam uktvA jananIM lakSmaNaM punar abravIt 2018032c tava lakSmaNa jAnAmi mayi sneham anuttamam 2018032e abhiprAyam avijJAya satyasya ca zamasya ca 2018033a dharmo hi paramo loke dharme satyaM pratiSThitam 2018033c dharmasaMzritam etac ca pitur vacanam uttamam 2018034a saMzrutya ca pitur vAkyaM mAtur vA brAhmaNasya vA 2018034c na kartavyaM vRthA vIra dharmam Azritya tiSThatA 2018035a so 'haM na zakSyAmi pitur niyogam ativartitum 2018035c pitur hi vacanAd vIra kaikeyyAhaM pracoditaH 2018036a tad enAM visRjAnAryAM kSatradharmAzritAM matim 2018036c dharmam Azraya mA taikSNyaM madbuddhir anugamyatAm 2018037a tam evam uktvA sauhArdAd bhrAtaraM lakSmaNAgrajaH 2018037c uvAca bhUyaH kausalyAM prAJjaliH zirasAnataH 2018038a anumanyasva mAM devi gamiSyantam ito vanam 2018038c zApitAsi mama prANaiH kuru svastyayanAni me 2018038e tIrNapratijJaz ca vanAt punar eSyAmy ahaM purIm 2018039a yazo hy ahaM kevalarAjyakAraNAn; na pRSThataH kartum alaM mahodayam 2018039c adIrghakAle na tu devi jIvite; vRNe 'varAm adya mahIm adharmataH 2018040a prasAdayan naravRSabhaH sa mAtaraM; parAkramAj jigamiSur eva daNDakAn 2018040c athAnujaM bhRzam anuzAsya darzanaM; cakAra tAM hRdi jananIM pradakSiNam 2019001a atha taM vyathayA dInaM savizeSam amarSitam 2019001c zvasantam iva nAgendraM roSavisphAritekSaNam 2019002a AsAdya rAmaH saumitriM suhRdaM bhrAtaraM priyam 2019002c uvAcedaM sa dhairyeNa dhArayan sattvam AtmavAn 2019003a saumitre yo 'bhiSekArthe mama saMbhArasaMbhramaH 2019003c abhiSekanivRttyarthe so 'stu saMbhArasaMbhramaH 2019004a yasyA madabhiSekArthaM mAnasaM paritapyate 2019004c mAtA naH sA yathA na syAt savizaGkA tathA kuru 2019005a tasyAH zaGkAmayaM duHkhaM muhUrtam api notsahe 2019005c manasi pratisaMjAtaM saumitre 'ham upekSitum 2019006a na buddhipUrvaM nAbuddhaM smarAmIha kadA cana 2019006c mAtqNAM vA pitur vAhaM kRtam alpaM ca vipriyam 2019007a satyaH satyAbhisaMdhaz ca nityaM satyaparAkramaH 2019007c paralokabhayAd bhIto nirbhayo 'stu pitA mama 2019008a tasyApi hi bhaved asmin karmaNy apratisaMhRte 2019008c satyaM neti manastApas tasya tApas tapec ca mAm 2019009a abhiSekavidhAnaM tu tasmAt saMhRtya lakSmaNa 2019009c anvag evAham icchAmi vanaM gantum itaH punaH 2019010a mama pravrAjanAd adya kRtakRtyA nRpAtmajA 2019010c sutaM bharatam avyagram abhiSecayitA tataH 2019011a mayi cIrAjinadhare jaTAmaNDaladhAriNi 2019011c gate 'raNyaM ca kaikeyyA bhaviSyati manaHsukham 2019012a buddhiH praNItA yeneyaM manaz ca susamAhitam 2019012c tat tu nArhAmi saMkleSTuM pravrajiSyAmi mAciram 2019013a kRtAntas tv eva saumitre draSTavyo matpravAsane 2019013c rAjyasya ca vitIrNasya punar eva nivartane 2019014a kaikeyyAH pratipattir hi kathaM syAn mama pIDane 2019014c yadi bhAvo na daivo 'yaM kRtAntavihito bhavet 2019015a jAnAsi hi yathA saumya na mAtRSu mamAntaram 2019015c bhUtapUrvaM vizeSo vA tasyA mayi sute 'pi vA 2019016a so 'bhiSekanivRttyarthaiH pravAsArthaiz ca durvacaiH 2019016c ugrair vAkyair ahaM tasyA nAnyad daivAt samarthaye 2019017a kathaM prakRtisaMpannA rAjaputrI tathAguNA 2019017c brUyAt sA prAkRteva strI matpIDAM bhartRsaMnidhau 2019018a yad acintyaM tu tad daivaM bhUteSv api na hanyate 2019018c vyaktaM mayi ca tasyAM ca patito hi viparyayaH 2019019a kaz cid daivena saumitre yoddhum utsahate pumAn 2019019c yasya na grahaNaM kiM cit karmaNo 'nyatra dRzyate 2019020a sukhaduHkhe bhayakrodhau lAbhAlAbhau bhavAbhavau 2019020c yasya kiM cit tathAbhUtaM nanu daivasya karma tat 2019021a vyAhate 'py abhiSeke me paritApo na vidyate 2019021c tasmAd aparitApaH saMs tvam apy anuvidhAya mAm 2019021e pratisaMhAraya kSipram AbhiSecanikIM kriyAm 2019022a na lakSmaNAsmin mama rAjyavighne; mAtA yavIyasy atizaGkanIyA 2019022c daivAbhipannA hi vadanty aniSTaM; jAnAsi daivaM ca tathAprabhAvam 2020001a iti bruvati rAme tu lakSmaNo 'dhaHzirA muhuH 2020001c zrutvA madhyaM jagAmeva manasA duHkhaharSayoH 2020002a tadA tu baddhvA bhrukuTIM bhruvor madhye nararSabha 2020002c nizazvAsa mahAsarpo bilastha iva roSitaH 2020003a tasya duSprativIkSyaM tad bhrukuTIsahitaM tadA 2020003c babhau kruddhasya siMhasya mukhasya sadRzaM mukham 2020004a agrahas taM vidhunvaMs tu hastI hastam ivAtmanaH 2020004c tiryag UrdhvaM zarIre ca pAtayitvA zirodharAm 2020005a agrAkSNA vIkSamANas tu tiryag bhrAtaram abravIt 2020005c asthAne saMbhramo yasya jAto vai sumahAn ayam 2020006a dharmadoSaprasaGgena lokasyAnatizaGkayA 2020006c kathaM hy etad asaMbhrAntas tvadvidho vaktum arhati 2020007a yathA daivam azauNDIraM zauNDIraH kSatriyarSabhaH 2020007c kiM nAma kRpaNaM daivam azaktam abhizaMsasi 2020008a pApayos te kathaM nAma tayoH zaGkA na vidyate 2020008c santi dharmopadhAH zlakSNA dharmAtman kiM na budhyase 2020009a lokavidviSTam ArabdhaM tvadanyasyAbhiSecanam 2020009c yeneyam AgatA dvaidhaM tava buddhir mahIpate 2020009e sa hi dharmo mama dveSyaH prasaGgAd yasya muhyasi 2020010a yady api pratipattis te daivI cApi tayor matam 2020010c tathApy upekSaNIyaM te na me tad api rocate 2020011a viklavo vIryahIno yaH sa daivam anuvartate 2020011c vIrAH saMbhAvitAtmAno na daivaM paryupAsate 2020012a daivaM puruSakAreNa yaH samarthaH prabAdhitum 2020012c na daivena vipannArthaH puruSaH so 'vasIdati 2020013a drakSyanti tv adya daivasya pauruSaM puruSasya ca 2020013c daivamAnuSayor adya vyaktA vyaktir bhaviSyati 2020014a adya matpauruSahataM daivaM drakSyanti vai janAH 2020014c yad daivAd AhataM te 'dya dRSTaM rAjyAbhiSecanam 2020015a atyaGkuzam ivoddAmaM gajaM madabaloddhatam 2020015c pradhAvitam ahaM daivaM pauruSeNa nivartaye 2020016a lokapAlAH samastAs te nAdya rAmAbhiSecanam 2020016c na ca kRtsnAs trayo lokA vihanyuH kiM punaH pitA 2020017a yair vivAsas tavAraNye mitho rAjan samarthitaH 2020017c araNye te vivatsyanti caturdaza samAs tathA 2020018a ahaM tadAzAM chetsyAmi pitus tasyAz ca yA tava 2020018c abhiSekavighAtena putrarAjyAya vartate 2020019a madbalena viruddhAya na syAd daivabalaM tathA 2020019c prabhaviSyati duHkhAya yathograM pauruSaM mama 2020020a UrdhvaM varSasahasrAnte prajApAlyam anantaram 2020020c AryaputrAH kariSyanti vanavAsaM gate tvayi 2020021a pUrvarAjarSivRttyA hi vanavAso vidhIyate 2020021c prajA nikSipya putreSu putravat paripAlane 2020022a sa ced rAjany anekAgre rAjyavibhramazaGkayA 2020022c naivam icchasi dharmAtman rAjyaM rAma tvam Atmani 2020023a pratijAne ca te vIra mA bhUvaM vIralokabhAk 2020023c rAjyaM ca tava rakSeyam ahaM veleva sAgaram 2020024a maGgalair abhiSiJcasva tatra tvaM vyApRto bhava 2020024c aham eko mahIpAlAn alaM vArayituM balAt 2020025a na zobhArthAv imau bAhU na dhanur bhUSaNAya me 2020025c nAsirAbandhanArthAya na zarAH stambhahetavaH 2020026a amitradamanArthaM me sarvam etac catuSTayam 2020026c na cAhaM kAmaye 'tyarthaM yaH syAc chatrur mato mama 2020027a asinA tIkSNadhAreNa vidyuccalitavarcasA 2020027c pragRhItena vai zatruM vajriNaM vA na kalpaye 2020028a khaDganiSpeSaniSpiSTair gahanA duzcarA ca me 2020028c hastyazvanarahastoruzirobhir bhavitA mahI 2020029a khaDgadhArAhatA me 'dya dIpyamAnA ivAdrayaH 2020029c patiSyanti dvipA bhUmau meghA iva savidyutaH 2020030a baddhagodhAGgulitrANe pragRhItazarAsane 2020030c kathaM puruSamAnI syAt puruSANAM mayi sthite 2020031a bahubhiz caikam atyasyann ekena ca bahUJ janAn 2020031c viniyokSyAmy ahaM bANAn nRvAjigajamarmasu 2020032a adya me 'straprabhAvasya prabhAvaH prabhaviSyati 2020032c rAjJaz cAprabhutAM kartuM prabhutvaM ca tava prabho 2020033a adya candanasArasya keyUrAmokSaNasya ca 2020033c vasUnAM ca vimokSasya suhRdAM pAlanasya ca 2020034a anurUpAv imau bAhU rAma karma kariSyataH 2020034c abhiSecanavighnasya kartqNAM te nivAraNe 2020035a bravIhi ko 'dyaiva mayA viyujyatAM; tavAsuhRt prANayazaH suhRjjanaiH 2020035c yathA taveyaM vasudhA vaze bhavet; tathaiva mAM zAdhi tavAsmi kiMkaraH 2020036a vimRjya bASpaM parisAntvya cAsakRt; sa lakSmaNaM rAghavavaMzavardhanaH 2020036c uvAca pitrye vacane vyavasthitaM; nibodha mAm eSa hi saumya satpathaH 2021001a taM samIkSya tv avahitaM pitur nirdezapAlane 2021001c kausalyA bASpasaMruddhA vaco dharmiSTham abravIt 2021002a adRSTaduHkho dharmAtmA sarvabhUtapriyaMvadaH 2021002c mayi jAto dazarathAt katham uJchena vartayet 2021003a yasya bhRtyAz ca dAsAz ca mRSTAny annAni bhuJjate 2021003c kathaM sa bhokSyate nAtho vane mUlaphalAny ayam 2021004a ka etac chraddadhec chrutvA kasya vA na bhaved bhayam 2021004c guNavAn dayito rAjJo rAghavo yad vivAsyate 2021005a tvayA vihInAm iha mAM zokAgnir atulo mahAn 2021005c pradhakSyati yathA kakSaM citrabhAnur himAtyaye 2021006a kathaM hi dhenuH svaM vatsaM gacchantaM nAnugacchati 2021006c ahaM tvAnugamiSyAmi yatra putra gamiSyasi 2021007a tathA nigaditaM mAtrA tad vAkyaM puruSarSabhaH 2021007c zrutvA rAmo 'bravId vAkyaM mAtaraM bhRzaduHkhitAm 2021008a kaikeyyA vaJcito rAjA mayi cAraNyam Azrite 2021008c bhavatyA ca parityakto na nUnaM vartayiSyati 2021009a bhartuH kila parityAgo nRzaMsaH kevalaM striyAH 2021009c sa bhavatyA na kartavyo manasApi vigarhitaH 2021010a yAvaj jIvati kAkutsthaH pitA me jagatIpatiH 2021010c zuzrUSA kriyatAM tAvat sa hi dharmaH sanAtanaH 2021011a evam uktA tu rAmeNa kausalyA zubha darzanA 2021011c tathety uvAca suprItA rAmam akliSTakAriNam 2021012a evam uktas tu vacanaM rAmo dharmabhRtAM varaH 2021012c bhUyas tAm abravId vAkyaM mAtaraM bhRzaduHkhitAm 2021013a mayA caiva bhavatyA ca kartavyaM vacanaM pituH 2021013c rAjA bhartA guruH zreSThaH sarveSAm IzvaraH prabhuH 2021014a imAni tu mahAraNye vihRtya nava paJca ca 2021014c varSANi paramaprItaH sthAsyAmi vacane tava 2021015a evam uktA priyaM putraM bASpapUrNAnanA tadA 2021015c uvAca paramArtA tu kausalyA putravatsalA 2021016a AsAM rAma sapatnInAM vastuM madhye na me kSamam 2021016c naya mAm api kAkutstha vanaM vanyaM mRgIM yathA 2021016e yadi te gamane buddhiH kRtA pitur apekSayA 2021017a tAM tathA rudatIM rAmo rudan vacanam abravIt 2021017c jIvantyA hi striyA bhartA daivataM prabhur eva ca 2021017e bhavatyA mama caivAdya rAjA prabhavati prabhuH 2021018a bharataz cApi dharmAtmA sarvabhUtapriyaMvadaH 2021018c bhavatIm anuvarteta sa hi dharmarataH sadA 2021019a yathA mayi tu niSkrAnte putrazokena pArthivaH 2021019c zramaM nAvApnuyAt kiM cid apramattA tathA kuru 2021020a vratopavAsaniratA yA nArI paramottamA 2021020c bhartAraM nAnuvarteta sA ca pApagatir bhavet 2021021a zuzrUSam eva kurvIta bhartuH priyahite ratA 2021021c eSa dharmaH purA dRSTo loke vede zrutaH smRtaH 2021022a pUjyAs te matkRte devi brAhmaNAz caiva suvratAH 2021022c evaM kAlaM pratIkSasva mamAgamanakAGkSiNI 2021023a prApsyase paramaM kAmaM mayi pratyAgate sati 2021023c yadi dharmabhRtAM zreSTho dhArayiSyati jIvitam 2021024a evam uktA tu rAmeNa bASpaparyAkulekSaNA 2021024c kausalyA putrazokArtA rAmaM vacanam abravIt 2021024e gaccha putra tvam ekAgro bhadraM te 'stu sadA vibho 2021025a tathA hi rAmaM vanavAsanizcitaM; samIkSya devI parameNa cetasA 2021025c uvAca rAmaM zubhalakSaNaM vaco; babhUva ca svastyayanAbhikAGkSiNI 2022001a sApanIya tam AyAsam upaspRzya jalaM zuci 2022001c cakAra mAtA rAmasya maGgalAni manasvinI 2022002a svasti sAdhyAz ca vizve ca marutaz ca maharSayaH 2022002c svasti dhAtA vidhAtA ca svasti pUSA bhago 'ryamA 2022003a Rtavaz caiva pakSAz ca mAsAH saMvatsarAH kSapAH 2022003c dinAni ca muhUrtAz ca svasti kurvantu te sadA 2022004a smRtir dhRtiz ca dharmaz ca pAntu tvAM putra sarvataH 2022004c skandaz ca bhagavAn devaH somaz ca sabRhaspatiH 2022005a saptarSayo nAradaz ca te tvAM rakSantu sarvataH 2022005c nakSatrANi ca sarvANi grahAz ca sahadevatAH 2022005e mahAvanAni carato muniveSasya dhImataH 2022006a plavagA vRzcikA daMzA mazakAz caiva kAnane 2022006c sarIsRpAz ca kITAz ca mA bhUvan gahane tava 2022007a mahAdvipAz ca siMhAz ca vyAghrA RkSAz ca daMSTriNaH 2022007c mahiSAH zRGgiNo raudrA na te druhyantu putraka 2022008a nRmAMsabhojanA raudrA ye cAnye sattvajAtayaH 2022008c mA ca tvAM hiMsiSuH putra mayA saMpUjitAs tv iha 2022009a AgamAs te zivAH santu sidhyantu ca parAkramAH 2022009c sarvasaMpattayo rAma svastimAn gaccha putraka 2022010a svasti te 'stv AntarikSebhyaH pArthivebhyaH punaH punaH 2022010c sarvebhyaz caiva devebhyo ye ca te paripanthinaH 2022011a sarvalokaprabhur brahmA bhUtabhartA tatharSayaH 2022011c ye ca zeSAH surAs te tvAM rakSantu vanavAsinam 2022012a iti mAlyaiH suragaNAn gandhaiz cApi yazasvinI 2022012c stutibhiz cAnurUpAbhir AnarcAyatalocanA 2022013a yan maGgalaM sahasrAkSe sarvadevanamaskRte 2022013c vRtranAze samabhavat tat te bhavatu maGgalam 2022014a yan maGgalaM suparNasya vinatAkalpayat purA 2022014c amRtaM prArthayAnasya tat te bhavatu maGgalam 2022015a oSadhIM cApi siddhArthAM vizalyakaraNIM zubhAm 2022015c cakAra rakSAM kausalyA mantrair abhijajApa ca 2022016a Anamya mUrdhni cAghrAya pariSvajya yazasvinI 2022016c avadat putra siddhArtho gaccha rAma yathAsukham 2022017a arogaM sarvasiddhArtham ayodhyAM punar Agatam 2022017c pazyAmi tvAM sukhaM vatsa susthitaM rAjavezmani 2022018a mayArcitA devagaNAH zivAdayo; maharSayo bhUtamahAsuroragAH 2022018c abhiprayAtasya vanaM cirAya te; hitAni kAGkSantu dizaz ca rAghava 2022019a itIva cAzrupratipUrNalocanA; samApya ca svastyayanaM yathAvidhi 2022019c pradakSiNaM caiva cakAra rAghavaM; punaH punaz cApi nipIDya sasvaje 2022020a tathA tu devyA sa kRtapradakSiNo; nipIDya mAtuz caraNau punaH punaH 2022020c jagAma sItAnilayaM mahAyazAH; sa rAghavaH prajvalitaH svayA zriyA 2023001a abhivAdya tu kausalyAM rAmaH saMprasthito vanam 2023001c kRtasvastyayano mAtrA dharmiSThe vartmani sthitaH 2023002a virAjayan rAjasuto rAjamArgaM narair vRtam 2023002c hRdayAny Amamantheva janasya guNavattayA 2023003a vaidehI cApi tat sarvaM na zuzrAva tapasvinI 2023003c tad eva hRdi tasyAz ca yauvarAjyAbhiSecanam 2023004a devakAryaM sma sA kRtvA kRtajJA hRSTacetanA 2023004c abhijJA rAjadharmANAM rAjaputraM pratIkSate 2023005a pravivezAtha rAmas tu svavezma suvibhUSitam 2023005c prahRSTajanasaMpUrNaM hriyA kiM cid avAGmukhaH 2023006a atha sItA samutpatya vepamAnA ca taM patim 2023006c apazyac chokasaMtaptaM cintAvyAkulitendriyam 2023007a vivarNavadanaM dRSTvA taM prasvinnam amarSaNam 2023007c Aha duHkhAbhisaMtaptA kim idAnIm idaM prabho 2023008a adya bArhaspataH zrImAn yuktaH puSyo na rAghava 2023008c procyate brAhmaNaiH prAjJaiH kena tvam asi durmanAH 2023009a na te zatazalAkena jalaphenanibhena ca 2023009c AvRtaM vadanaM valgu chatreNAbhivirAjate 2023010a vyajanAbhyAM ca mukhyAbhyAM zatapatranibhekSaNam 2023010c candrahaMsaprakAzAbhyAM vIjyate na tavAnanam 2023011a vAgmino bandinaz cApi prahRSTAs tvaM nararSabha 2023011c stuvanto nAdya dRzyante maGgalaiH sUtamAgadhAH 2023012a na te kSaudraM ca dadhi ca brAhmaNA vedapAragAH 2023012c mUrdhni mUrdhAvasiktasya dadhati sma vidhAnataH 2023013a na tvAM prakRtayaH sarvA zreNImukhyAz ca bhUSitAH 2023013c anuvrajitum icchanti paurajAnapadAs tathA 2023014a caturbhir vegasaMpannair hayaiH kAJcanabhUSaNaiH 2023014c mukhyaH puSyaratho yuktaH kiM na gacchati te 'grataH 2023015a na hastI cAgrataH zrImAMs tava lakSaNapUjitaH 2023015c prayANe lakSyate vIra kRSNameghagiri prabhaH 2023016a na ca kAJcanacitraM te pazyAmi priyadarzana 2023016c bhadrAsanaM puraskRtya yAntaM vIrapuraHsaram 2023017a abhiSeko yadA sajjaH kim idAnIm idaM tava 2023017c apUrvo mukhavarNaz ca na praharSaz ca lakSyate 2023018a itIva vilapantIM tAM provAca raghunandanaH 2023018c sIte tatrabhavAMs tAtaH pravrAjayati mAM vanam 2023019a kule mahati saMbhUte dharmajJe dharmacAriNi 2023019c zRNu jAnaki yenedaM krameNAbhyAgataM mama 2023020a rAjJA satyapratijJena pitrA dazarathena me 2023020c kaikeyyai prItamanasA purA dattau mahAvarau 2023021a tayAdya mama sajje 'sminn abhiSeke nRpodyate 2023021c pracoditaH sa samayo dharmeNa pratinirjitaH 2023022a caturdaza hi varSANi vastavyaM daNDake mayA 2023022c pitrA me bharataz cApi yauvarAjye niyojitaH 2023022e so 'haM tvAm Agato draSTuM prasthito vijanaM vanam 2023023a bharatasya samIpe te nAhaM kathyaH kadA cana 2023023c RddhiyuktA hi puruSA na sahante parastavam 2023023e tasmAn na te guNAH kathyA bharatasyAgrato mama 2023024a nApi tvaM tena bhartavyA vizeSeNa kadA cana 2023024c anukUlatayA zakyaM samIpe tasya vartitum 2023025a ahaM cApi pratijJAM tAM guroH samanupAlayan 2023025c vanam adyaiva yAsyAmi sthirA bhava manasvini 2023026a yAte ca mayi kalyANi vanaM muniniSevitam 2023026c vratopavAsaratayA bhavitavyaM tvayAnaghe 2023027a kAlyam utthAya devAnAM kRtvA pUjAM yathAvidhi 2023027c vanditavyo dazarathaH pitA mama narezvaraH 2023028a mAtA ca mama kausalyA vRddhA saMtApakarzitA 2023028c dharmam evAgrataH kRtvA tvattaH saMmAnam arhati 2023029a vanditavyAz ca te nityaM yAH zeSA mama mAtaraH 2023029c snehapraNayasaMbhogaiH samA hi mama mAtaraH 2023030a bhrAtRputrasamau cApi draSTavyau ca vizeSataH 2023030c tvayA lakSmaNazatrughnau prANaiH priyatarau mama 2023031a vipriyaM na ca kartavyaM bharatasya kadA cana 2023031c sa hi rAjA prabhuz caiva dezasya ca kulasya ca 2023032a ArAdhitA hi zIlena prayatnaiz copasevitAH 2023032c rAjAnaH saMprasIdanti prakupyanti viparyaye 2023033a aurasAn api putrAn hi tyajanty ahitakAriNaH 2023033c samarthAn saMpragRhNanti janAn api narAdhipAH 2023034a ahaM gamiSyAmi mahAvanaM priye; tvayA hi vastavyam ihaiva bhAmini 2023034c yathA vyalIkaM kuruSe na kasya cit; tathA tvayA kAryam idaM vaco mama 2024001a evam uktA tu vaidehI priyArhA priyavAdinI 2024001c praNayAd eva saMkruddhA bhartAram idam abravIt 2024002a Aryaputra pitA mAtA bhrAtA putras tathA snuSA 2024002c svAni puNyAni bhuJjAnAH svaM svaM bhAgyam upAsate 2024003a bhartur bhAgyaM tu bhAryaikA prApnoti puruSarSabha 2024003c ataz caivAham AdiSTA vane vastavyam ity api 2024004a na pitA nAtmajo nAtmA na mAtA na sakhIjanaH 2024004c iha pretya ca nArINAM patir eko gatiH sadA 2024005a yadi tvaM prasthito durgaM vanam adyaiva rAghava 2024005c agratas te gamiSyAmi mRdnantI kuzakaNTakAn 2024006a IrSyAroSau bahiSkRtya bhuktazeSam ivodakam 2024006c naya mAM vIra vizrabdhaH pApaM mayi na vidyate 2024007a prAsAdAgrair vimAnair vA vaihAyasagatena vA 2024007c sarvAvasthAgatA bhartuH pAdacchAyA viziSyate 2024008a anuziSTAsmi mAtrA ca pitrA ca vividhAzrayam 2024008c nAsmi saMprati vaktavyA vartitavyaM yathA mayA 2024009a sukhaM vane nivatsyAmi yathaiva bhavane pituH 2024009c acintayantI trI&l lokAMz cintayantI pativratam 2024010a zuzrUSamANA te nityaM niyatA brahmacAriNI 2024010c saha raMsye tvayA vIra vaneSu madhugandhiSu 2024011a tvaM hi kartuM vane zakto rAma saMparipAlanam 2024011c anyasyApi janasyeha kiM punar mama mAnada 2024012a phalamUlAzanA nityaM bhaviSyAmi na saMzayaH 2024012c na te duHkhaM kariSyAmi nivasantI saha tvayA 2024013a icchAmi saritaH zailAn palvalAni vanAni ca 2024013c draSTuM sarvatra nirbhItA tvayA nAthena dhImatA 2024014a haMsakAraNDavAkIrNAH padminIH sAdhupuSpitAH 2024014c iccheyaM sukhinI draSTuM tvayA vIreNa saMgatA 2024015a saha tvayA vizAlAkSa raMsye paramanandinI 2024015c evaM varSasahasrANAM zataM vAhaM tvayA saha 2024016a svarge 'pi ca vinA vAso bhavitA yadi rAghava 2024016c tvayA mama naravyAghra nAhaM tam api rocaye 2024017a ahaM gamiSyAmi vanaM sudurgamaM; mRgAyutaM vAnaravAraNair yutam 2024017c vane nivatsyAmi yathA pitur gRhe; tavaiva pAdAv upagRhya saMmatA 2024018a ananyabhAvAm anuraktacetasaM; tvayA viyuktAM maraNAya nizcitAm 2024018c nayasva mAM sAdhu kuruSva yAcanAM; na te mayAto gurutA bhaviSyati 2024019a tathA bruvANAm api dharmavatsalo; na ca sma sItAM nRvaro ninISati 2024019c uvAca cainAM bahu saMnivartane; vane nivAsasya ca duHkhitAM prati 2025001a sa evaM bruvatIM sItAM dharmajJo dharmavatsalaH 2025001c nivartanArthe dharmAtmA vAkyam etad uvAca ha 2025002a sIte mahAkulInAsi dharme ca niratA sadA 2025002c ihAcara svadharmaM tvaM mA yathA manasaH sukham 2025003a sIte yathA tvAM vakSyAmi tathA kAryaM tvayAbale 2025003c vane doSA hi bahavo vadatas tAn nibodha me 2025004a sIte vimucyatAm eSA vanavAsakRtA matiH 2025004c bahudoSaM hi kAntAraM vanam ity abhidhIyate 2025005a hitabuddhyA khalu vaco mayaitad abhidhIyate 2025005c sadA sukhaM na jAnAmi duHkham eva sadA vanam 2025006a girinirjharasaMbhUtA girikandaravAsinAm 2025006c siMhAnAM ninadA duHkhAH zrotuM duHkham ato vanam 2025007a supyate parNazayyAsu svayaM bhagnAsu bhUtale 2025007c rAtriSu zramakhinnena tasmAd duHkhataraM vanam 2025008a upavAsaz ca kartavyA yathAprANena maithili 2025008c jaTAbhAraz ca kartavyo valkalAmbaradhAriNA 2025009a atIva vAtas timiraM bubhukSA cAtra nityazaH 2025009c bhayAni ca mahAnty atra tato duHkhataraM vanam 2025010a sarIsRpAz ca bahavo bahurUpAz ca bhAmini 2025010c caranti pRthivIM darpAd ato dukhataraM vanam 2025011a nadInilayanAH sarpA nadIkuTilagAminaH 2025011c tiSThanty AvRtya panthAnam ato duHkhataraM vanam 2025012a pataMgA vRzcikAH kITA daMzAz ca mazakaiH saha 2025012c bAdhante nityam abale sarvaM duHkham ato vanam 2025013a drumAH kaNTakinaz caiva kuzakAzAz ca bhAmini 2025013c vane vyAkulazAkhAgrAs tena duHkhataraM vanam 2025014a tad alaM te vanaM gatvA kSamaM na hi vanaM tava 2025014c vimRzann iha pazyAmi bahudoSataraM vanam 2025015a vanaM tu netuM na kRtA matis tadA; babhUva rAmeNa yadA mahAtmanA 2025015c na tasya sItA vacanaM cakAra tat; tato 'bravId rAmam idaM suduHkhitA 2026001a etat tu vacanaM zrutvA sItA rAmasya duHkhitA 2026001c prasaktAzrumukhI mandam idaM vacanam abravIt 2026002a ye tvayA kIrtitA doSA vane vastavyatAM prati 2026002c guNAn ity eva tAn viddhi tava snehapuraskRtAn 2026003a tvayA ca saha gantavyaM mayA gurujanAjJayA 2026003c tvadviyogena me rAma tyaktavyam iha jIvitam 2026004a na ca mAM tvatsamIpastham api zaknoti rAghava 2026004c surANAm IzvaraH zakraH pradharSayitum ojasA 2026005a patihInA tu yA nArI na sA zakSyati jIvitum 2026005c kAmam evaMvidhaM rAma tvayA mama vidarzitam 2026006a atha cApi mahAprAjJa brAhmaNAnAM mayA zrutam 2026006c purA pitRgRhe satyaM vastavyaM kila me vane 2026007a lakSaNibhyo dvijAtibhyaH zrutvAhaM vacanaM gRhe 2026007c vanavAsakRtotsAhA nityam eva mahAbala 2026008a Adezo vanavAsasya prAptavyaH sa mayA kila 2026008c sA tvayA saha tatrAhaM yAsyAmi priya nAnyathA 2026009a kRtAdezA bhaviSyAmi gamiSyAmi saha tvayA 2026009c kAlaz cAyaM samutpannaH satyavAg bhavatu dvijaH 2026010a vanavAse hi jAnAmi duHkhAni bahudhA kila 2026010c prApyante niyataM vIra puruSair akRtAtmabhiH 2026011a kanyayA ca pitur gehe vanavAsaH zruto mayA 2026011c bhikSiNyAH sAdhuvRttAyA mama mAtur ihAgrataH 2026012a prasAditaz ca vai pUrvaM tvaM vai bahuvidhaM prabho 2026012c gamanaM vanavAsasya kAGkSitaM hi saha tvayA 2026013a kRtakSaNAhaM bhadraM te gamanaM prati rAghava 2026013c vanavAsasya zUrasya caryA hi mama rocate 2026014a zuddhAtman premabhAvAd dhi bhaviSyAmi vikalmaSA 2026014c bhartAram anugacchantI bhartA hi mama daivatam 2026015a pretyabhAve 'pi kalyANaH saMgamo me saha tvayA 2026015c zrutir hi zrUyate puNyA brAhmaNAnAM yazasvinAm 2026016a iha loke ca pitRbhir yA strI yasya mahAmate 2026016c adbhir dattA svadharmeNa pretyabhAve 'pi tasya sA 2026017a evam asmAt svakAM nArIM suvRttAM hi pativratAm 2026017c nAbhirocayase netuM tvaM mAM keneha hetunA 2026018a bhaktAM pativratAM dInAM mAM samAM sukhaduHkhayoH 2026018c netum arhasi kAkutstha samAnasukhaduHkhinIm 2026019a yadi mAM duHkhitAm evaM vanaM netuM na cecchasi 2026019c viSam agniM jalaM vAham AsthAsye mRtyukAraNAt 2026020a evaM bahuvidhaM taM sA yAcate gamanaM prati 2026020c nAnumene mahAbAhus tAM netuM vijanaM vanam 2026021a evam uktA tu sA cintAM maithilI samupAgatA 2026021c snApayantIva gAm uSNair azrubhir nayanacyutaiH 2026022a cintayantIM tathA tAM tu nivartayitum AtmavAn 2026022c krodhAviSTAM tu vaidehIM kAkutstho bahv asAntvayat 2027001a sAntvyamAnA tu rAmeNa maithilI janakAtmajA 2027001c vanavAsanimittAya bhartAram idam abravIt 2027002a sA tam uttamasaMvignA sItA vipulavakSasam 2027002c praNayAc cAbhimAnAc ca paricikSepa rAghavam 2027003a kiM tvAmanyata vaidehaH pitA me mithilAdhipaH 2027003c rAma jAmAtaraM prApya striyaM puruSavigraham 2027004a anRtaM balaloko 'yam ajJAnAd yad dhi vakSyati 2027004c tejo nAsti paraM rAme tapatIva divAkare 2027005a kiM hi kRtvA viSaNNas tvaM kuto vA bhayam asti te 2027005c yat parityaktukAmas tvaM mAm ananyaparAyaNAm 2027006a dyumatsenasutaM vIra satyavantam anuvratAm 2027006c sAvitrIm iva mAM viddhi tvam AtmavazavartinIm 2027007a na tv ahaM manasApy anyaM draSTAsmi tvadRte 'nagha 2027007c tvayA rAghava gaccheyaM yathAnyA kulapAMsanI 2027008a svayaM tu bhAryAM kaumArIM ciram adhyuSitAM satIm 2027008c zailUSa iva mAM rAma parebhyo dAtum icchasi 2027009a sa mAm anAdAya vanaM na tvaM prasthAtum arhasi 2027009c tapo vA yadi vAraNyaM svargo vA syAt saha tvayA 2027010a na ca me bhavitA tatra kaz cit pathi parizramaH 2027010c pRSThatas tava gacchantyA vihArazayaneSv api 2027011a kuzakAzazareSIkA ye ca kaNTakino drumAH 2027011c tUlAjinasamasparzA mArge mama saha tvayA 2027012a mahAvAtasamuddhUtaM yan mAm avakariSyati 2027012c rajo ramaNa tan manye parArdhyam iva candanam 2027013a zAdvaleSu yad AsiSye vanAnte vanagocarA 2027013c kuthAstaraNatalpeSu kiM syAt sukhataraM tataH 2027014a patraM mUlaM phalaM yat tvam alpaM vA yadi vA bahu 2027014c dAsyasi svayam AhRtya tan me 'mRtarasopamam 2027015a na mAtur na pitus tatra smariSyAmi na vezmanaH 2027015c ArtavAny upabhuJjAnA puSpANi ca phalAni ca 2027016a na ca tatra gataH kiM cid draSTum arhasi vipriyam 2027016c matkRte na ca te zoko na bhaviSyAmi durbharA 2027017a yas tvayA saha sa svargo nirayo yas tvayA vinA 2027017c iti jAnan parAM prItiM gaccha rAma mayA saha 2027018a atha mAm evam avyagrAM vanaM naiva nayiSyasi 2027018c viSam adyaiva pAsyAmi mA vizaM dviSatAM vazam 2027019a pazcAd api hi duHkhena mama naivAsti jIvitam 2027019c ujjhitAyAs tvayA nAtha tadaiva maraNaM varam 2027020a idaM hi sahituM zokaM muhUrtam api notsahe 2027020c kiM punar dazavarSANi trINi caikaM ca duHkhitA 2027021a iti sA zokasaMtaptA vilapya karuNaM bahu 2027021c cukroza patim AyastA bhRzam AliGgya sasvaram 2027022a sA viddhA bahubhir vAkyair digdhair iva gajAGganA 2027022c cira saMniyataM bASpaM mumocAgnim ivAraNiH 2027023a tasyAH sphaTikasaMkAzaM vAri saMtApasaMbhavam 2027023c netrAbhyAM parisusrAva paGkajAbhyAm ivodakam 2027024a tAM pariSvajya bAhubhyAM visaMjJAm iva duHkhitAm 2027024c uvAca vacanaM rAmaH parivizvAsayaMs tadA 2027025a na devi tava duHkhena svargam apy abhirocaye 2027025c na hi me 'sti bhayaM kiM cit svayambhor iva sarvataH 2027026a tava sarvam abhiprAyam avijJAya zubhAnane 2027026c vAsaM na rocaye 'raNye zaktimAn api rakSaNe 2027027a yat sRSTAsi mayA sArdhaM vanavAsAya maithili 2027027c na vihAtuM mayA zakyA kIrtir AtmavatA yathA 2027028a dharmas tu gajanAsoru sadbhir AcaritaH purA 2027028c taM cAham anuvarte 'dya yathA sUryaM suvarcalA 2027029a eSa dharmas tu suzroNi pitur mAtuz ca vazyatA 2027029c ataz cAjJAM vyatikramya nAhaM jIvitum utsahe 2027030a sa mAM pitA yathA zAsti satyadharmapathe sthitaH 2027030c tathA vartitum icchAmi sa hi dharmaH sanAtanaH 2027030e anugacchasva mAM bhIru sahadharmacarI bhava 2027031a brAhmaNebhyaz ca ratnAni bhikSukebhyaz ca bhojanam 2027031c dehi cAzaMsamAnebhyaH saMtvarasva ca mAciram 2027032a anukUlaM tu sA bhartur jJAtvA gamanam AtmanaH 2027032c kSipraM pramuditA devI dAtum evopacakrame 2027033a tataH prahRSTA paripUrNamAnasA; yazasvinI bhartur avekSya bhASitam 2027033c dhanAni ratnAni ca dAtum aGganA; pracakrame dharmabhRtAM manasvinI 2028001a tato 'bravIn mahAtejA rAmo lakSmaNam agrataH 2028001c sthitaM prAggAminaM vIraM yAcamAnaM kRtAJjalim 2028002a mayAdya saha saumitre tvayi gacchati tad vanam 2028002c ko bhariSyati kausalyAM sumitrAM vA yazasvinIm 2028003a abhivarSati kAmair yaH parjanyaH pRthivIm iva 2028003c sa kAmapAzaparyasto mahAtejA mahIpatiH 2028004a sA hi rAjyam idaM prApya nRpasyAzvapateH sutA 2028004c duHkhitAnAM sapatnInAM na kariSyati zobhanam 2028005a evam uktas tu rAmeNa lakSmaNaH zlakSNayA girA 2028005c pratyuvAca tadA rAmaM vAkyajJo vAkyakovidam 2028006a tavaiva tejasA vIra bharataH pUjayiSyati 2028006c kausalyAM ca sumitrAM ca prayato nAtra saMzayaH 2028007a kausalyA bibhRyAd AryA sahasram api madvidhAn 2028007c yasyAH sahasraM grAmANAM saMprAptam upajIvanam 2028008a dhanur AdAya sazaraM khanitrapiTakAdharaH 2028008c agratas te gamiSyAmi panthAnam anudarzayan 2028009a AhariSyAmi te nityaM mUlAni ca phalAni ca 2028009c vanyAni yAni cAnyAni svAhArANi tapasvinAm 2028010a bhavAMs tu saha vaidehyA girisAnuSu raMsyate 2028010c ahaM sarvaM kariSyAmi jAgrataH svapataz ca te 2028011a rAmas tv anena vAkyena suprItaH pratyuvAca tam 2028011c vrajApRcchasva saumitre sarvam eva suhRjjanam 2028012a ye ca rAjJo dadau divye mahAtmA varuNaH svayam 2028012c janakasya mahAyajJe dhanuSI raudradarzane 2028013a abhedyakavace divye tUNI cAkSayasAyakau 2028013c Adityavimalau cobhau khaDgau hemapariSkRtau 2028014a satkRtya nihitaM sarvam etad AcAryasadmani 2028014c sa tvam Ayudham AdAya kSipram Avraja lakSmaNa 2028015a sa suhRjjanam Amantrya vanavAsAya nizcitaH 2028015c ikSvAkugurum Amantrya jagrAhAyudham uttamam 2028016a tad divyaM rAjazArdUlaH satkRtaM mAlyabhUSitam 2028016c rAmAya darzayAm Asa saumitriH sarvam Ayudham 2028017a tam uvAcAtmavAn rAmaH prItyA lakSmaNam Agatam 2028017c kAle tvam AgataH saumya kAGkSite mama lakSmaNa 2028018a ahaM pradAtum icchAmi yad idaM mAmakaM dhanam 2028018c brAhmaNebhyas tapasvibhyas tvayA saha paraMtapa 2028019a vasantIha dRDhaM bhaktyA guruSu dvijasattamAH 2028019c teSAm api ca me bhUyaH sarveSAM copajIvinAm 2028020a vasiSThaputraM tu suyajJam AryaM; tvam AnayAzu pravaraM dvijAnAm 2028020c abhiprayAsyAmi vanaM samastAn; abhyarcya ziSTAn aparAn dvijAtIn 2029001a tataH zAsanam AjJAya bhrAtuH zubhataraM priyam 2029001c gatvA sa pravivezAzu suyajJasya nivezanam 2029002a taM vipram agnyagArasthaM vanditvA lakSmaNo 'bravIt 2029002c sakhe 'bhyAgaccha pazya tvaM vezma duSkarakAriNaH 2029003a tataH saMdhyAm upAsyAzu gatvA saumitriNA saha 2029003c juSTaM tat prAvizal lakSmyA ramyaM rAmanivezanam 2029004a tam AgataM vedavidaM prAJjaliH sItayA saha 2029004c suyajJam abhicakrAma rAghavo 'gnim ivArcitam 2029005a jAtarUpamayair mukhyair aGgadaiH kuNDalaiH zubhaiH 2029005c sahema sUtrair maNibhiH keyUrair valayair api 2029006a anyaiz ca ratnair bahubhiH kAkutsthaH pratyapUjayat 2029006c suyajJaM sa tadovAca rAmaH sItApracoditaH 2029007a hAraM ca hemasUtraM ca bhAryAyai saumya hAraya 2029007c razanAM cAdhunA sItA dAtum icchati te sakhe 2029008a paryaGkam agryAstaraNaM nAnAratnavibhUSitam 2029008c tam apIcchati vaidehI pratiSThApayituM tvayi 2029009a nAgaH zatruM jayo nAma mAtulo yaM dadau mama 2029009c taM te gajasahasreNa dadAmi dvijapuMgava 2029010a ity uktaH sa hi rAmeNa suyajJaH pratigRhya tat 2029010c rAmalakSmaNasItAnAM prayuyojAziSaH zivAH 2029011a atha bhrAtaram avyagraM priyaM rAmaH priyaMvadaH 2029011c saumitriM tam uvAcedaM brahmeva tridazezvaram 2029012a agastyaM kauzikaM caiva tAv ubhau brAhmaNottamau 2029012c arcayAhUya saumitre ratnaiH sasyam ivAmbubhiH 2029013a kausalyAM ca ya AzIrbhir bhaktaH paryupatiSThati 2029013c AcAryas taittirIyANAm abhirUpaz ca vedavit 2029014a tasya yAnaM ca dAsIz ca saumitre saMpradApaya 2029014c kauzeyAni ca vastrANi yAvat tuSyati sa dvijaH 2029015a sUtaz citrarathaz cAryaH sacivaH suciroSitaH 2029015c toSayainaM mahArhaiz ca ratnair vastrair dhanais tathA 2029016a zAlivAhasahasraM ca dve zate bhadrakAMs tathA 2029016c vyaJjanArthaM ca saumitre gosahasram upAkuru 2029017a tataH sa puruSavyAghras tad dhanaM lakSmaNaH svayam 2029017c yathoktaM brAhmaNendrANAm adadAd dhanado yathA 2029018a athAbravId bASpakalAMs tiSThataz copajIvinaH 2029018c saMpradAya bahu dravyam ekaikasyopajIvinaH 2029019a lakSmaNasya ca yad vezma gRhaM ca yad idaM mama 2029019c azUnyaM kAryam ekaikaM yAvadAgamanaM mama 2029020a ity uktvA duHkhitaM sarvaM janaM tam upajIvinam 2029020c uvAcedaM dhanadhyakSaM dhanam AnIyatAm iti 2029020e tato 'sya dhanam AjahruH sarvam evopajIvinaH 2029021a tataH sa puruSavyAghras tad dhanaM sahalakSmaNaH 2029021c dvijebhyo bAlavRddhebhyaH kRpaNebhyo 'bhyadApayat 2029022a tatrAsIt piGgalo gArgyas trijaTo nAma vai dvijaH 2029022c A paJcamAyAH kakSyAyA nainaM kaz cid avArayat 2029023a sa rAjaputram AsAdya trijaTo vAkyam abravIt 2029023c nirdhano bahuputro 'smi rAjaputra mahAyazaH 2029023e uJchavRttir vane nityaM pratyavekSasva mAm iti 2029024a tam uvAca tato rAmaH parihAsasamanvitam 2029024c gavAM sahasram apy ekaM na tu vizrANitaM mayA 2029024e parikSipasi daNDena yAvat tAvad avApsyasi 2029025a sa zATIM tvaritaH kaTyAM saMbhrAntaH pariveSTya tAm 2029025c Avidhya daNDaM cikSepa sarvaprANena vegitaH 2029026a uvAca ca tato rAmas taM gArgyam abhisAntvayan 2029026c manyur na khalu kartavyaH parihAso hy ayaM mama 2029027a tataH sabhAryas trijaTo mahAmunir; gavAm anIkaM pratigRhya moditaH 2029027c yazobalaprItisukhopabRMhiNIs; tad AziSaH pratyavadan mahAtmanaH 2030001a dattvA tu saha vaidehyA brAhmaNebhyo dhanaM bahu 2030001c jagmatuH pitaraM draSTuM sItayA saha rAghavau 2030002a tato gRhIte duSprekSye azobhetAM tadAyudhe 2030002c mAlAdAmabhir Asakte sItayA samalaMkRte 2030003a tataH prAsAdaharmyANi vimAnazikharANi ca 2030003c adhiruhya janaH zrImAn udAsIno vyalokayat 2030004a na hi rathyAH sma zakyante gantuM bahujanAkulAH 2030004c Aruhya tasmAt prAsAdAn dInAH pazyanti rAghavam 2030005a padAtiM varjitacchatraM rAmaM dRSTvA tadA janAH 2030005c Ucur bahuvidhA vAcaH zokopahatacetasaH 2030006a yaM yAntam anuyAti sma caturaGgabalaM mahat 2030006c tam ekaM sItayA sArdham anuyAti sma lakSmaNaH 2030007a aizvaryasya rasajJaH san kAminAM caiva kAmadaH 2030007c necchaty evAnRtaM kartuM pitaraM dharmagauravAt 2030008a yA na zakyA purA draSTuM bhUtair AkAzagair api 2030008c tAm adya sItAM pazyanti rAjamArgagatA janAH 2030009a aGgarAgocitAM sItAM raktacandana sevinIm 2030009c varSam uSNaM ca zItaM ca neSyaty Azu vivarNatAm 2030010a adya nUnaM dazarathaH sattvam Avizya bhASate 2030010c na hi rAjA priyaM putraM vivAsayitum arhati 2030011a nirguNasyApi putrasyA kAthaM syAd vipravAsanam 2030011c kiM punar yasya loko 'yaM jito vRttena kevalam 2030012a AnRzaMsyam anukrozaH zrutaM zIlaM damaH zamaH 2030012c rAghavaM zobhayanty ete SaDguNAH puruSottamam 2030013a tasmAt tasyopaghAtena prajAH paramapIDitAH 2030013c audakAnIva sattvAni grISme salilasaMkSayAt 2030014a pIDayA pIDitaM sarvaM jagad asya jagatpateH 2030014c mUlasyevopaghAtena vRkSaH puSpaphalopagaH 2030015a te lakSmaNa iva kSipraM sapatnyaH sahabAndhavAH 2030015c gacchantam anugacchAmo yena gacchati rAghavaH 2030016a udyAnAni parityajya kSetrANi ca gRhANi ca 2030016c ekaduHkhasukhA rAmam anugacchAma dhArmikam 2030017a samuddhRtanidhAnAni paridhvastAjirANi ca 2030017c upAttadhanadhAnyAni hRtasArANi sarvazaH 2030018a rajasAbhyavakIrNAni parityaktAni daivataiH 2030018c asmattyaktAni vezmAni kaikeyI pratipadyatAm 2030019a vanaM nagaram evAstu yena gacchati rAghavaH 2030019c asmAbhiz ca parityaktaM puraM saMpadyatAM vanam 2030020a bilAni daMSTriNaH sarve sAnUni mRgapakSiNaH 2030020c asmattyaktaM prapadyantAM sevyamAnaM tyajantu ca 2030021a ity evaM vividhA vAco nAnAjanasamIritAH 2030021c zuzrAva rAmaH zrutvA ca na vicakre 'sya mAnasam 2030022a pratIkSamANo 'bhijanaM tadArtam; anArtarUpaH prahasann ivAtha 2030022c jagAma rAmaH pitaraM didRkSuH; pitur nidezaM vidhivac cikIrSuH 2030023a tat pUrvam aikSvAkasuto mahAtmA; rAmo gamiSyan vanam ArtarUpam 2030023c vyatiSThata prekSya tadA sumantraM; pitur mahAtmA pratihAraNArtham 2030024a pitur nidezena tu dharmavatsalo; vanapraveze kRtabuddhinizcayaH 2030024c sa rAghavaH prekSya sumantram abravIn; nivedayasvAgamanaM nRpAya me 2031001a sa rAmapreSitaH kSipraM saMtApakaluSendriyaH 2031001c pravizya nRpatiM sUto niHzvasantaM dadarza ha 2031002a Alokya tu mahAprAjJaH paramAkula cetasam 2031002c rAmam evAnuzocantaM sUtaH prAJjalir Asadat 2031003a ayaM sa puruSavyAghra dvAri tiSThati te sutaH 2031003c brAhmaNebhyo dhanaM dattvA sarvaM caivopajIvinAm 2031004a sa tvA pazyatu bhadraM te rAmaH satyaparAkramaH 2031004c sarvAn suhRda ApRcchya tvAm idAnIM didRkSate 2031005a gamiSyati mahAraNyaM taM pazya jagatIpate 2031005c vRtaM rAjaguNaiH sarvair Adityam iva razmibhiH 2031006a sa satyavAdI dharmAtmA gAmbhIryAt sAgaropamaH 2031006c AkAza iva niSpaGko narendraH pratyuvAca tam 2031007a sumantrAnaya me dArAn ye ke cid iha mAmakAH 2031007c dAraiH parivRtaH sarvair draSTum icchAmi rAghavam 2031008a so 'ntaHpuram atItyaiva striyas tA vAkyam abravIt 2031008c Aryo hvayati vo rAjA gamyatAM tatra mAciram 2031009a evam uktAH striyaH sarvAH sumantreNa nRpAjJayA 2031009c pracakramus tad bhavanaM bhartur AjJAya zAsanam 2031010a ardhasaptazatAs tAs tu pramadAs tAmralocanAH 2031010c kausalyAM parivAryAtha zanair jagmur dhRtavratAH 2031011a AgateSu ca dAreSu samavekSya mahIpatiH 2031011c uvAca rAjA taM sUtaM sumantrAnaya me sutam 2031012a sa sUto rAmam AdAya lakSmaNaM maithilIM tadA 2031012c jagAmAbhimukhas tUrNaM sakAzaM jagatIpateH 2031013a sa rAjA putram AyAntaM dRSTvA dUrAt kRtAJjalim 2031013c utpapAtAsanAt tUrNam ArtaH strIjanasaMvRtaH 2031014a so 'bhidudrAva vegena rAmaM dRSTvA vizAM patiH 2031014c tam asaMprApya duHkhArtaH papAta bhuvi mUrchitaH 2031015a taM rAmo 'bhyapAtat kSipraM lakSmaNaz ca mahArathaH 2031015c visaMjJam iva duHkhena sazokaM nRpatiM tadA 2031016a strIsahasraninAdaz ca saMjajJe rAjavezmani 2031016c hAhA rAmeti sahasA bhUSaNadhvanimUrchitaH 2031017a taM pariSvajya bAhubhyAM tAv ubhau rAmalakSmaNau 2031017c paryaGke sItayA sArdhaM rudantaH samavezayan 2031018a atha rAmo muhUrtena labdhasaMjJaM mahIpatim 2031018c uvAca prAJjalir bhUtvA zokArNavapariplutam 2031019a ApRcche tvAM mahArAja sarveSAm Izvaro 'si naH 2031019c prasthitaM daNDakAraNyaM pazya tvaM kuzalena mAm 2031020a lakSmaNaM cAnujAnIhi sItA cAnveti mAM vanam 2031020c kAraNair bahubhis tathyair vAryamANau na cecchataH 2031021a anujAnIhi sarvAn naH zokam utsRjya mAnada 2031021c lakSmaNaM mAM ca sItAM ca prajApatir iva prajAH 2031022a pratIkSamANam avyagram anujJAM jagatIpateH 2031022c uvAca rarjA saMprekSya vanavAsAya rAghavam 2031023a ahaM rAghava kaikeyyA varadAnena mohitaH 2031023c ayodhyAyAs tvam evAdya bhava rAjA nigRhya mAm 2031024a evam ukto nRpatinA rAmo dharmabhRtAM varaH 2031024c pratyuvAcAJjaliM kRtvA pitaraM vAkyakovidaH 2031025a bhavAn varSasahasrAya pRthivyA nRpate patiH 2031025c ahaM tv araNye vatsyAmi na me kAryaM tvayAnRtam 2031026a zreyase vRddhaye tAta punarAgamanAya ca 2031026c gacchasvAriSTam avyagraH panthAnam akutobhayam 2031027a adya tv idAnIM rajanIM putra mA gaccha sarvathA 2031027c mAtaraM mAM ca saMpazyan vasemAm adya zarvarIm 2031027e tarpitaH sarvakAmais tvaM zvaHkAle sAdhayiSyasi 2031028a atha rAmas tathA zrutvA pitur Artasya bhASitam 2031028c lakSmaNena saha bhrAtrA dIno vacanam abravIt 2031029a prApsyAmi yAn adya guNAn ko me zvastAn pradAsyati 2031029c apakramaNam evAtaH sarvakAmair ahaM vRNe 2031030a iyaM sarASTrA sajanA dhanadhAnyasamAkulA 2031030c mayA visRSTA vasudhA bharatAya pradIyatAm 2031031a apagacchatu te duHkhaM mA bhUr bASpapariplutaH 2031031c na hi kSubhyati durdharSaH samudraH saritAM patiH 2031032a naivAhaM rAjyam icchAmi na sukhaM na ca maithilIm 2031032c tvAm ahaM satyam icchAmi nAnRtaM puruSarSabha 2031033a puraM ca rASTraM ca mahI ca kevalA; mayA nisRSTA bharatAya dIyatAm 2031033c ahaM nidezaM bhavato 'nupAlayan; vanaM gamiSyAmi cirAya sevitum 2031034a mayA nisRSTAM bharato mahIm imAM; sazailakhaNDAM sapurAM sakAnanAm 2031034c zivAM susImAm anuzAstu kevalaM; tvayA yad uktaM nRpate yathAstu tat 2031035a na me tathA pArthiva dhIyate mano; mahatsu kAmeSu na cAtmanaH priye 2031035c yathA nideze tava ziSTasaMmate; vyapaitu duHkhaM tava matkRte 'nagha 2031036a tad adya naivAnagha rAjyam avyayaM; na sarvakAmAn na sukhaM na maithilIm 2031036c na jIvitaM tvAm anRtena yojayan; vRNIya satyaM vratam astu te tathA 2031037a phalAni mUlAni ca bhakSayan vane; girIMz ca pazyan saritaH sarAMsi ca 2031037c vanaM pravizyaiva vicitrapAdapaM; sukhI bhaviSyAmi tavAstu nirvRtiH 2032001a tataH sumantram aikSvAkaH pIDito 'tra pratijJayA 2032001c sabASpam atiniHzvasya jagAdedaM punaH punaH 2032002a sUta ratnasusaMpUrNA caturvidhabalA camUH 2032002c rAgavasyAnuyAtrArthaM kSipraM pratividhIyatAm 2032003a rUpAjIvA ca zAlinyo vaNijaz ca mahAdhanAH 2032003c zobhayantu kumArasya vAhinIM suprasAritAH 2032004a ye cainam upajIvanti ramate yaiz ca vIryataH 2032004c teSAM bahuvidhaM dattvA tAn apy atra niyojaya 2032005a nighnan mRgAn kuJjarAMz ca pibaMz cAraNyakaM madhu 2032005c nadIz ca vividhAH pazyan na rAjyaM saMsmariSyati 2032006a dhAnyakozaz ca yaH kaz cid dhanakozaz ca mAmakaH 2032006c tau rAmam anugacchetAM vasantaM nirjane vane 2032007a yajan puNyeSu dezeSu visRjaMz cAptadakSiNAH 2032007c RSibhiz ca samAgamya pravatsyati sukhaM vane 2032008a bharataz ca mahAbAhur ayodhyAM pAlayiSyati 2032008c sarvakAmaiH punaH zrImAn rAmaH saMsAdhyatAm iti 2032009a evaM bruvati kAkutsthe kaikeyyA bhayam Agatam 2032009c mukhaM cApy agamAc choSaM svaraz cApi nyarudhyata 2032010a sA viSaNNA ca saMtrastA kaikeyI vAkyam abravIt 2032010c rAjyaM gatajanaM sAdho pItamaNDAM surAm iva 2032010e nirAsvAdyatamaM zUnyaM bharato nAbhipatsyate 2032011a kaikeyyAM muktalajjAyAM vadantyAm atidAruNam 2032011c rAjA dazaratho vAkyam uvAcAyatalocanAm 2032011e vahantaM kiM tudasi mAM niyujya dhuri mAhite 2032012a kaikeyI dviguNaM kruddhA rAjAnam idam abravIt 2032012c tavaiva vaMze sagaro jyeSThaM putram upArudhat 2032012e asamaJja iti khyAtaM tathAyaM gantum arhati 2032013a evam ukto dhig ity eva rAjA dazaratho 'bravIt 2032013c vrIDitaz ca janaH sarvaH sA ca tan nAvabudhyata 2032014a tatra vRddho mahAmAtraH siddhArtho nAma nAmataH 2032014c zucir bahumato rAjJaH kaikeyIm idam abravIt 2032015a asamaJjo gRhItvA tu krIDitaH pathi dArakAn 2032015c sarayvAH prakSipann apsu ramate tena durmatiH 2032016a taM dRSTvA nAgaraH sarve kruddhA rAjAnam abruvan 2032016c asamaJjaM vRSINvaikam asmAn vA rASTravardhana 2032017a tAn uvAca tato rAjA kiMnimittam idaM bhayam 2032017c tAz cApi rAjJA saMpRSTA vAkyaM prakRtayo 'bruvan 2032018a krIDitas tv eSa naH putrAn bAlAn udbhrAntacetanaH 2032018c sarayvAM prakSipan maurkhyAd atulAM prItim aznute 2032019a sa tAsAM vacanaM zrutvA prakRtInAM narAdhipa 2032019c taM tatyAjAhitaM putraM tAsAM priyacikIrSayA 2032020a ity evam atyajad rAjA sagaro vai sudhArmikaH 2032020c rAmaH kim akarot pApaM yenaivam uparudhyate 2032021a zrutvA tu siddhArthavaco rAjA zrAntatarasvanaH 2032021c zokopahatayA vAcA kaikeyIm idam abravIt 2032022a anuvrajiSyAmy aham adya rAmaM; rAjyaM parityajya sukhaM dhanaM ca 2032022c sahaiva rAjJA bharatena ca tvaM; yathA sukhaM bhuGkSva cirAya rAjyam 2033001a mahAmAtravacaH zrutvA rAmo dazarathaM tadA 2033001c anvabhASata vAkyaM tu vinayajJo vinItavat 2033002a tyaktabhogasya me rAjan vane vanyena jIvataH 2033002c kiM kAryam anuyAtreNa tyaktasaGgasya sarvataH 2033003a yo hi dattvA dvipazreSThaM kakSyAyAM kurute manaH 2033003c rajjusnehena kiM tasya tyajataH kuJjarottamam 2033004a tathA mama satAM zreSTha kiM dhvajinyA jagatpate 2033004c sarvANy evAnujAnAmi cIrANy evAnayantu me 2033005a khanitrapiTake cobhe mamAnayata gacchataH 2033005c caturdaza vane vAsaM varSANi vasato mama 2033006a atha cIrANi kaikeyI svayam AhRtya rAghavam 2033006c uvAca paridhatsveti janaughe nirapatrapA 2033007a sa cIre puruSavyAghraH kaikeyyAH pratigRhya te 2033007c sUkSmavastram avakSipya munivastrANy avasta ha 2033008a lakSmaNaz cApi tatraiva vihAya vasane zubhe 2033008c tApasAc chAdane caiva jagrAha pitur agrataH 2033009a athAtmaparidhAnArthaM sItA kauzeyavAsinI 2033009c samIkSya cIraM saMtrastA pRSatI vAgurAm iva 2033010a sA vyapatrapamANeva pratigRhya ca durmanAH 2033010c gandharvarAjapratimaM bhartAram idam abravIt 2033010e kathaM nu cIraM badhnanti munayo vanavAsinaH 2033011a kRtvA kaNThe ca sA cIram ekam AdAya pANinA 2033011c tasthau hy akuSalA tatra vrIDitA janakAtmaja 2033012a tasyAs tat kSipram Agamya rAmo dharmabhRtAM varaH 2033012c cIraM babandha sItAyAH kauzeyasyopari svayam 2033013a tasyAM cIraM vasAnAyAM nAthavatyAm anAthavat 2033013c pracukroza janaH sarvo dhik tvAM dazarathaM tv iti 2033014a sa niHzvasyoSNam aikSvAkas tAM bhAryAm idam abravIt 2033014c kaikeyi kuzacIreNa na sItA gantum arhati 2033015a nanu paryAptam etat te pApe rAmavivAsanam 2033015c kim ebhiH kRpaNair bhUyaH pAtakair api te kRtaiH 2033016a evaM bruvantaM pitaraM rAmaH saMprasthito vanam 2033016c avAkzirasam AsInam idaM vacanam abravIt 2033017a iyaM dhArmika kausalyA mama mAtA yazasvinI 2033017c vRddhA cAkSudrazIlA ca na ca tvAM devagarhite 2033018a mayA vihInAM varada prapannAM zokasAgaram 2033018c adRSTapUrvavyasanAM bhUyaH saMmantum arhasi 2033019a imAM mahendropamajAtagarbhiNIM; tathA vidhAtuM janamIM mamArhasi 2033019c yathA vanasthe mayi zokakarzitA; na jIvitaM nyasya yamakSayaM vrajet 2034001a rAmasya tu vacaH zrutvA muniveSadharaM ca tam 2034001c samIkSya saha bhAryAbhI rAjA vigatacetanaH 2034002a nainaM duHkhena saMtaptaH pratyavaikSata rAghavam 2034002c na cainam abhisaMprekSya pratyabhASata durmanAH 2034003a sa muhUrtam ivAsaMjJo duHkhitaz ca mahIpatiH 2034003c vilalApa mahAbAhU rAmam evAnucintayan 2034004a manye khalu mayA pUrvaM vivatsA bahavaH kRtAH 2034004c prANino hiMsitA vApi tasmAd idam upasthitam 2034005a na tv evAnAgate kAle dehAc cyavati jIvitam 2034005c kaikeyyA klizyamAnasya mRtyur mama na vidyate 2034006a yo 'haM pAvakasaMkAzaM pazyAmi purataH sthitam 2034006c vihAya vasane sUkSme tApasAcchAdam Atmajam 2034007a ekasyAH khalu kaikeyyAH kRte 'yaM klizyate janaH 2034007c svArthe prayatamAnAyAH saMzritya nikRtiM tv imAm 2034008a evam uktvA tu vacanaM bASpeNa pihitekSNaha 2034008c rAmeti sakRd evoktvA vyAhartuM na zazAka ha 2034009a saMjJAM tu pratilabhyaiva muhUrtAt sa mahIpatiH 2034009c netrAbhyAm azrupUrNAbhyAM sumantram idam abravIt 2034010a aupavAhyaM rathaM yuktvA tvam AyAhi hayottamaiH 2034010c prApayainaM mahAbhAgam ito janapadAt param 2034011a evaM manye guNavatAM guNAnAM phalam ucyate 2034011c pitrA mAtrA ca yat sAdhur vIro nirvAsyate vanam 2034012a rAjJo vacanam AjJAya sumantraH zIghravikramaH 2034012c yojayitvAyayau tatra ratham azvair alaMkRtam 2034013a taM rathaM rAjaputrAya sUtaH kanakabhUSitam 2034013c AcacakSe 'JjaliM kRtvA yuktaM paramavAjibhiH 2034014a rAjA satvaram AhUya vyApRtaM vittasaMcaye 2034014c uvAca dezakAlajJo nizcitaM sarvataH zuci 2034015a vAsAMsi ca mahArhANi bhUSaNAni varANi ca 2034015c varSANy etAni saMkhyAya vaidehyAH kSipram Anaya 2034016a narendreNaivam uktas tu gatvA kozagRhaM tataH 2034016c prAyacchat sarvam AhRtya sItAyai kSipram eva tat 2034017a sA sujAtA sujAtAni vaidehI prasthitA vanam 2034017c bhUSayAm Asa gAtrANi tair vicitrair vibhUSaNaiH 2034018a vyarAjayata vaidehI vezma tat suvibhUSitA 2034018c udyato 'MzumataH kAle khaM prabheva vivasvataH 2034019a tAM bhujAbhyAM pariSvajya zvazrUr vacanam abravIt 2034019c anAcarantIM kRpaNaM mUdhny upAghrAya maithilIm 2034020a asatyaH sarvaloke 'smin satataM satkRtAH priyaiH 2034020c bhartAraM nAnumanyante vinipAtagataM striyaH 2034021a sa tvayA nAvamantavyaH putraH pravrAjito mama 2034021c tava daivatam astv eSa nirdhanaH sadhano 'pi vA 2034022a vijJAya vacanaM sItA tasyA dharmArthasaMhitam 2034022c kRtAJjalir uvAcedaM zvazrUm abhimukhe sthitA 2034023a kariSye sarvam evAham AryA yad anuzAsti mAm 2034023c abhijJAsmi yathA bhartur vartitavyaM zrutaM ca me 2034024a na mAm asajjanenAryA samAnayitum arhati 2034024c dharmAd vicalituM nAham alaM candrAd iva prabhA 2034025a nAtantrI vAdyate vINA nAcakro vartate rathaH 2034025c nApatiH sukham edhate yA syAd api zatAtmajA 2034026a mitaM dadAti hi pitA mitaM mAtA mitaM sutaH 2034026c amitasya hi dAtAraM bhartAraM kA na pUjayet 2034027a sAham evaMgatA zreSThA zrutadharmaparAvarA 2034027c Arye kim avamanyeyaM strINAM bhartA hi daivatam 2034028a sItAyA vacanaM zrutvA kausalyA hRdayaMgamam 2034028c zuddhasattvA mumocAzru sahasA duHkhaharSajam 2034029a tAM prAJjalir abhikramya mAtRmadhye 'tisatkRtAm 2034029c rAmaH paramadharmajJo mAtaraM vAkyam abravIt 2034030a amba mA duHkhitA bhUs tvaM pazya tvaM pitaraM mama 2034030c kSayo hi vanavAsasya kSipram eva bhaviSyati 2034031a suptAyAs te gamiSyanti navavarSANi paJca ca 2034031c sA samagram iha prAptaM mAM drakSyasi suhRdvRtam 2034032a etAvad abhinItArtham uktvA sa jananIM vacaH 2034032c trayaH zatazatArdhA hi dadarzAvekSya mAtaraH 2034033a tAz cApi sa tathaivArtA mAtqr dazarathAtmajaH 2034033c dharmayuktam idaM vAkyaM nijagAda kRtAJjaliH 2034034a saMvAsAt paruSaM kiM cid ajJAnAd vApi yat kRtam 2034034c tan me samanujAnIta sarvAz cAmantrayAmi vaH 2034035a jajJe 'tha tAsAM saMnAdaH krauJcInAm iva niHsvanaH 2034035c mAnavendrasya bhAryANAm evaM vadati rAghave 2034036a murajapaNavameghaghoSavad; dazarathavezma babhUva yat purA 2034036c vilapita paridevanAkulaM; vyasanagataM tad abhUt suduHkhitam 2035001a atha rAmaz ca sItA ca lakSmaNaz ca kRtAJjaliH 2035001c upasaMgRhya rAjAnaM cakrur dInAH pradakSiNam 2035002a taM cApi samanujJApya dharmajJaH sItayA saha 2035002c rAghavaH zokasaMmUDho jananIm abhyavAdayat 2035003a anvakSaM lakSmaNo bhrAtuH kausalyAm abhyavAdayat 2035003c atha mAtuH sumitrAyA jagrAha caraNau punaH 2035004a taM vandamAnaM rudatI mAtA saumitrim abravIt 2035004c hitakAmA mahAbAhuM mUrdhny upAghrAya lakSmaNam 2035005a sRSTas tvaM vanavAsAya svanuraktaH suhRjjane 2035005c rAme pramAdaM mA kArSIH putra bhrAtari gacchati 2035006a vyasanI vA samRddho vA gatir eSa tavAnagha 2035006c eSa loke satAM dharmo yaj jyeSThavazago bhavet 2035007a idaM hi vRttam ucitaM kulasyAsya sanAtanam 2035007c dAnaM dIkSA ca yajJeSu tanutyAgo mRdheSu ca 2035008a rAmaM dazarathaM viddhi mAM viddhi janakAtmajAm 2035008c ayodhyAm aTavIM viddhi gaccha tAta yathAsukham 2035009a tataH sumantraH kAkutsthaM prAJjalir vAkyam abravIt 2035009c vinIto vinayajJaz ca mAtalir vAsavaM yathA 2035010a ratham Aroha bhadraM te rAjaputra mahAyazaH 2035010c kSipraM tvAM prApayiSyAmi yatra mAM rAma vakSyasi 2035011a caturdaza hi varSANi vastavyAni vane tvayA 2035011c tAny upakramitavyAni yAni devyAsi coditaH 2035012a taM rathaM sUryasaMkAzaM sItA hRSTena cetasA 2035012c Aruroha varArohA kRtvAlaMkAram AtmanaH 2035013a tathaivAyudhajAtAni bhrAtRbhyAM kavacAni ca 2035013c rathopasthe pratinyasya sacarmakaThinaM ca tat 2035014a sItAtRtIyAn ArUDhAn dRSTvA dhRSTam acodayat 2035014c sumantraH saMmatAn azvAn vAyuvegasamAJ jave 2035015a prayAte tu mahAraNyaM cirarAtrAya rAghave 2035015c babhUva nagare mUrcchA balamUrcchA janasya ca 2035016a tat samAkulasaMbhrAntaM mattasaMkupita dvipam 2035016c hayaziJjitanirghoSaM puram AsIn mahAsvanam 2035017a tataH sabAlavRddhA sA purI paramapIDitA 2035017c rAmam evAbhidudrAva gharmArtaH salilaM yathA 2035018a pArzvataH pRSThataz cApi lambamAnAs tadunmukhAH 2035018c bASpapUrNamukhAH sarve tam Ucur bhRzaduHkhitAH 2035019a saMyaccha vAjinAM razmIn sUta yAhi zanaiH zanaiH 2035019c mukhaM drakSyAmi rAmasya durdarzaM no bhaviSyati 2035020a AyasaM hRdayaM nUnaM rAmamAtur asaMzayam 2035020c yad devagarbhapratime vanaM yAti na bhidyate 2035021a kRtakRtyA hi vaidehI chAyevAnugatA patim 2035021c na jahAti ratA dharme merum arkaprabhA yathA 2035022a aho lakSmaNa siddhArthaH satatAM priyavAdinam 2035022c bhrAtaraM devasaMkAzaM yas tvaM paricariSyasi 2035023a mahaty eSA hi te siddhir eSa cAbhyudayo mahAn 2035023c eSa svargasya mArgaz ca yad enam anugacchasi 2035023e evaM vadantas te soDhuM na zekur bASpam Agatam 2035024a atha rAjA vRtaH strIbhir dInAbhir dInacetanaH 2035024c nirjagAma priyaM putraM drakSyAmIti bruvan gRhAt 2035025a zuzruve cAgrataH strINAM rudantInAM mahAsvanaH 2035025c yathA nAdaH kareNUnAM baddhe mahati kuJjare 2035026a pitA ca rAjA kAkutsthaH zrImAn sannas tadA babhau 2035026c paripUrNaH zazI kAle graheNopapluto yathA 2035027a tato halahalAzabdo jajJe rAmasya pRSThataH 2035027c narANAM prekSya rAjAnaM sIdantaM bhRzaduHkhitam 2035028a hA rAmeti janAH ke cid rAmamAteti cApare 2035028c antaHpuraM samRddhaM ca krozantaM paryadevayan 2035029a anvIkSamANo rAmas tu viSaNNaM bhrAntacetasam 2035029c rAjAnaM mAtaraM caiva dadarzAnugatau pathi 2035029e dharmapAzena saMkSiptaH prakAzaM nAbhyudaikSata 2035030a padAtinau ca yAnArhAv aduHkhArhau sukhocitau 2035030c dRSTvA saMcodayAm Asa zIghraM yAhIti sArathim 2035031a na hi tat puruSavyAghro duHkhadaM darzanaM pituH 2035031c mAtuz ca sahituM zaktas totrArdita iva dvipaH 2035032a tathA rudantIM kausalyAM rathaM tam anudhAvatIm 2035032c krozantIM rAma rAmeti hA sIte lakSmaNeti ca 2035032e asakRt praikSata tadA nRtyantIm iva mAtaram 2035033a tiSTheti rAjA cukroSa yAhi yAhIti rAghavaH 2035033c sumantrasya babhUvAtmA cakrayor iva cAntarA 2035034a nAzrauSam iti rAjAnam upAlabdho 'pi vakSyasi 2035034c ciraM duHkhasya pApiSTham iti rAmas tam abravIt 2035035a rAmasya sa vacaH kurvann anujJApya ca taM janam 2035035c vrajato 'pi hayAJ zIghraM codayAm Asa sArathiH 2035036a nyavartata jano rAjJo rAmaM kRtvA pradakSiNam 2035036c manasApy azruvegaiz ca na nyavartata mAnuSam 2035037a yam icchet punar AyAntaM nainaM dUram anuvrajet 2035037c ity amAtyA mahArAjam Ucur dazarathaM vacaH 2035038a teSAM vacaH sarvaguNopapannaM; prasvinnagAtraH praviSaNNarUpaH 2035038c nizamya rAjA kRpaNaH sabhAryo; vyavasthitas taM sutam IkSamANaH 2036001a tasmiMs tu puruSavyAghre niSkrAmati kRtAJjalau 2036001c Artazabdo hi saMjajJe strINAm antaHpure mahAn 2036002a anAthasya janasyAsya durbalasya tapasvinaH 2036002c yo gatiM zaraNaM cAsIt sa nAthaH kva nu gacchati 2036003a na krudhyaty abhizasto 'pi krodhanIyAni varjayan 2036003c kruddhAn prasAdayan sarvAn samaduHkhaH kva gacchati 2036004a kausalyAyAM mahAtejA yathA mAtari vartate 2036004c tathA yo vartate 'smAsu mahAtmA kva nu gacchati 2036005a kaikeyyA klizyamAnena rAjJA saMcodito vanam 2036005c paritrAtA janasyAsya jagataH kva nu gacchati 2036006a aho nizcetano rAjA jIvalokasya saMpriyam 2036006c dharmyaM satyavrataM rAmaM vanavAso pravatsyati 2036007a iti sarvA mahiSyas tA vivatsA iva dhenavaH 2036007c ruruduz caiva duHkhArtAH sasvaraM ca vicukruzuH 2036008a sa tam antaHpure ghoram ArtazabdaM mahIpatiH 2036008c putrazokAbhisaMtaptaH zrutvA cAsIt suduHkhitaH 2036009a nAgnihotrANy ahUyanta sUryaz cAntaradhIyata 2036009c vyasRjan kavalAn nAgA gAvo vatsAn na pAyayan 2036010a trizaGkur lohitAGgaz ca bRhaspatibudhAv api 2036010c dAruNAH somam abhyetya grahAH sarve vyavasthitAH 2036011a nakSatrANi gatArcIMSi grahAz ca gatatejasaH 2036011c vizAkhAz ca sadhUmAz ca nabhasi pracakAzire 2036012a akasmAn nAgaraH sarvo jano dainyam upAgamat 2036012c AhAre vA vihAre vA na kaz cid akaron manaH 2036013a bASpaparyAkulamukho rAjamArgagato janaH 2036013c na hRSTo lakSyate kaz cit sarvaH zokaparAyaNaH 2036014a na vAti pavanaH zIto na zazI saumyadarzanaH 2036014c na sUryas tapate lokaM sarvaM paryAkulaM jagat 2036015a anarthinaH sutAH strINAM bhartAro bhrAtaras tathA 2036015c sarve sarvaM parityajya rAmam evAnvacintayan 2036016a ye tu rAmasya suhRdaH sarve te mUDhacetasaH 2036016c zokabhAreNa cAkrAntAH zayanaM na juhus tadA 2036017a tatas tv ayodhyA rahitA mahAtmanA; puraMdareNeva mahI saparvatA 2036017c cacAla ghoraM bhayabhArapIDitA; sanAgayodhAzvagaNA nanAda ca 2037001a yAvat tu niryatas tasya rajorUpam adRzyata 2037001c naivekSvAkuvaras tAvat saMjahArAtmacakSuSI 2037002a yAvad rAjA priyaM putraM pazyaty atyantadhArmikam 2037002c tAvad vyavardhatevAsya dharaNyAM putradarzane 2037003a na pazyati rajo 'py asya yadA rAmasya bhUmipaH 2037003c tadArtaz ca viSaNNaz ca papAta dharaNItale 2037004a tasya dakSiNam anvagAt kausalyA bAhum aGganA 2037004c vAmaM cAsyAnvagAt pArzvaM kaikeyI bharatapriyA 2037005a tAM nayena ca saMpanno dharmeNa nivayena ca 2037005c uvAca rAjA kaikeyIM samIkSya vyathitendriyaH 2037006a kaikeyi mA mamAGgAni sprAkSIs tvaM duSTacAriNI 2037006c na hi tvAM draSTum icchAmi na bhAryA na ca bAndhavI 2037007a ye ca tvAm upajIvanti nAhaM teSAM na te mama 2037007c kevalArthaparAM hi tvAM tyaktadharmAM tyajAmy aham 2037008a agRhNAM yac ca te pANim agniM paryaNayaM ca yat 2037008c anujAnAmi tat sarvam asmi&l loke paratra ca 2037009a bharataz cet pratItaH syAd rAjyaM prApyedam avyayam 2037009c yan me sa dadyAt pitrarthaM mA mA tad dattam Agamat 2037010a atha reNusamudhvastaM tam utthApya narAdhipam 2037010c nyavartata tadA devI kausalyA zokakarzitA 2037011a hatveva brAhmaNaM kAmAt spRSTvAgnim iva pANinA 2037011c anvatapyata dharmAtmA putraM saMcintya tApasam 2037012a nivRtyaiva nivRtyaiva sIdato rathavartmasu 2037012c rAjJo nAtibabhau rUpaM grastasyAMzumato yathA 2037013a vilalApa ca duHkhArtaH priyaM putram anusmaran 2037013c nagarAntam anuprAptaM buddhvA putram athAbravIt 2037014a vAhanAnAM ca mukhyAnAM vahatAM taM mamAtmajam 2037014c padAni pathi dRzyante sa mahAtmA na dRzyate 2037015a sa nUnaM kva cid evAdya vRkSamUlam upAzritaH 2037015c kASThaM vA yadi vAzmAnam upadhAya zayiSyate 2037016a utthAsyati ca medinyAH kRpaNaH pAMzuguNThitaH 2037016c viniHzvasan prasravaNAt kareNUnAm ivarSabhaH 2037017a drakSyanti nUnaM puruSA dIrghabAhuM vanecarAH 2037017c rAmam utthAya gacchantaM lokanAtham anAthavat 2037018a sakAmA bhava kaikeyi vidhavA rAjyam Avasa 2037018c na hi taM puruSavyAghraM vinA jIvitum utsahe 2037019a ity evaM vilapan rAjA janaughenAbhisaMvRtaH 2037019c apasnAta ivAriSTaM praviveza purottamam 2037020a zUnyacatvaravezmAntAM saMvRtApaNadevatAm 2037020c klAntadurbaladuHkhArtAM nAtyAkIrNamahApathAm 2037021a tAm avekSya purIM sarvAM rAmam evAnucintayan 2037021c vilapan prAvizad rAjA gRhaM sUrya ivAmbudam 2037022a mahAhradam ivAkSobhyaM suparNena hRtoragam 2037022c rAmeNa rahitaM vezma vaidehyA lakSmaNena ca 2037023a kausalyAyA gRhaM zIghraM rAma mAtur nayantu mAm 2037023c iti bruvantaM rAjAnam anayan dvAradarzitaH 2037024a tatas tatra praviSTasya kausalyAyA nivezanam 2037024c adhiruhyApi zayanaM babhUva lulitaM manaH 2037025a tac ca dRSTvA mahArAjo bhujam udyamya vIryavAn 2037025c uccaiH svareNa cukroza hA rAghava jahAsi mAm 2037026a sukhitA bata taM kAlaM jIviSyanti narottamAH 2037026c pariSvajanto ye rAmaM drakSyanti punar Agatam 2037027a na tvAM pazyAmi kausalye sAdhu mAM pANinA spRza 2037027c rAmaM me 'nugatA dRSTir adyApi na nivartate 2037028a taM rAmam evAnuvicintayantaM; samIkSya devI zayane narendram 2037028c upopavizyAdhikam ArtarUpA; viniHzvasantI vilalApa kRcchram 2038001a tataH samIkSya zayane sannaM zokena pArthivam 2038001c kausalyA putrazokArtA tam uvAca mahIpatim 2038002a rAghavo narazArdUla viSam uptvA dvijihvavat 2038002c vicariSyati kaikeyI nirmukteva hi pannagI 2038003a vivAsya rAmaM subhagA labdhakAmA samAhitA 2038003c trAsayiSyati mAM bhUyo duSTAhir iva vezmani 2038004a atha sma nagare rAmaz caran bhaikSaM gRhe vaset 2038004c kAmakAro varaM dAtum api dAsaM mamAtmajam 2038005a pAtayitvA tu kaikeyyA rAmaM sthAnAd yatheSTataH 2038005c pradiSTo rakSasAM bhAgaH parvaNIvAhitAgninA 2038006a gajarAjagatir vIro mahAbAhur dhanurdharaH 2038006c vanam Avizate nUnaM sabhAryaH sahalakSmaNaH 2038007a vane tv adRSTaduHkhAnAM kaikeyyAnumate tvayA 2038007c tyaktAnAM vanavAsAya kA nv avasthA bhaviSyati 2038008a te ratnahInAs taruNAH phalakAle vivAsitAH 2038008c kathaM vatsyanti kRpaNAH phalamUlaiH kRtAzanAH 2038009a apIdAnIM sa kAlaH syAn mama zokakSayaH zivaH 2038009c sabhAryaM yat saha bhrAtrA pazyeyam iha rAghavam 2038010a zrutvaivopasthitau vIrau kadAyodhyA bhaviSyati 2038010c yazasvinI hRSTajanA sUcchritadhvajamAlinI 2038011a kadA prekSya naravyAghrAv araNyAt punarAgatau 2038011c nandiSyati purI hRSTA samudra iva parvaNi 2038012a kadAyodhyAM mahAbAhuH purIM vIraH pravekSyati 2038012c puraskRtya rathe sItAM vRSabho govadhUm iva 2038013a kadA prANisahasrANi rAjamArge mamAtmajau 2038013c lAjair avakariSyanti pravizantAv ariMdamau 2038014a kadA sumanasaH kanyA dvijAtInAM phalAni ca 2038014c pradizantyaH purIM hRSTAH kariSyanti pradakSiNam 2038015a kadA pariNato buddhyA vayasA cAmaraprabhaH 2038015c abhyupaiSyati dharmajJas trivarSa iva mAM lalan 2038016a niHsaMzayaM mayA manye purA vIra kadaryayA 2038016c pAtu kAmeSu vatseSu mAtqNAM zAtitAH stanAH 2038017a sAhaM gaur iva siMhena vivatsA vatsalA kRtA 2038017c kaikeyyA puruSavyAghra bAlavatseva gaur balAt 2038018a na hi tAvad guNair juSTaM sarvazAstravizAradam 2038018c ekaputrA vinA putram ahaM jIvitum utsahe 2038019a na hi me jIvite kiM cit sAmartham iha kalpyate 2038019c apazyantyAH priyaM putraM mahAbAhuM mahAbalam 2038020a ayaM hi mAM dIpayate samutthitas; tanUjazokaprabhavo hutAzanaH 2038020c mahIm imAM razmibhir uttamaprabho; yathA nidAghe bhagavAn divAkaraH 2039001a vilapantIM tathA tAM tu kausalyAM pramadottamAm 2039001c idaM dharme sthitA dharmyaM sumitrA vAkyam abravIt 2039002a tavArye sadguNair yuktaH putraH sa puruSottamaH 2039002c kiM te vilapitenaivaM kRpaNaM ruditena vA 2039003a yas tavArye gataH putras tyaktvA rAjyaM mahAbalaH 2039003c sAdhu kurvan mahAtmAnaM pitaraM satyavAdinAm 2039004a ziSTair Acarite samyak zazvat pretya phalodaye 2039004c rAmo dharme sthitaH zreSTho na sa zocyaH kadA cana 2039005a vartate cottamAM vRttiM lakSmaNo 'smin sadAnaghaH 2039005c dayAvAn sarvabhUteSu lAbhas tasya mahAtmanaH 2039006a araNyavAse yad duHkhaM jAnatI vai sukhocitA 2039006c anugacchati vaidehI dharmAtmAnaM tavAtmajam 2039007a kIrtibhUtAM patAkAM yo loke bhrAmayati prabhuH 2039007c damasatyavrataparaH kiM na prAptas tavAtmajaH 2039008a vyaktaM rAmasya vijJAya zaucaM mAhAtmyam uttamam 2039008c na gAtram aMzubhiH sUryaH saMtApayitum arhati 2039009a zivaH sarveSu kAleSu kAnanebhyo viniHsRtaH 2039009c rAghavaM yuktazItoSNaH seviSyati sukho 'nilaH 2039010a zayAnam anaghaM rAtrau pitevAbhipariSvajan 2039010c razmibhiH saMspRzaJ zItaiz candramA hlAdayiSyati 2039011a dadau cAstrANi divyAni yasmai brahmA mahaujase 2039011c dAnavendraM hataM dRSTvA timidhvajasutaM raNe 2039012a pRthivyA saha vaidehyA zriyA ca puruSarSabhaH 2039012c kSipraM tisRbhir etAbhiH saha rAmo 'bhiSekSyate 2039013a duHkhajaM visRjanty asraM niSkrAmantam udIkSya yam 2039013c samutsrakSyasi netrAbhyAM kSipram AnandajaM payaH 2039014a abhivAdayamAnaM taM dRSTvA sasuhRdaM sutam 2039014c mudAzru mokSyase kSipraM meghalekeva vArSikI 2039015a putras te varadaH kSipram ayodhyAM punar AgataH 2039015c karAbhyAM mRdupInAbhyAM caraNau pIDayiSyati 2039016a nizamya tal lakSmaNamAtRvAkyaM; rAmasya mAtur naradevapatnyAH 2039016c sadyaH zarIre vinanAza zokaH; zaradgato megha ivAlpatoyaH 2040001a anuraktA mahAtmAnaM rAmaM satyaparakramam 2040001c anujagmuH prayAntaM taM vanavAsAya mAnavAH 2040002a nivartite 'pi ca balAt suhRdvarge ca rAjini 2040002c naiva te saMnyavartanta rAmasyAnugatA ratham 2040003a ayodhyAnilayAnAM hi puruSANAM mahAyazAH 2040003c babhUva guNasaMpannaH pUrNacandra iva priyaH 2040004a sa yAcyamAnaH kAkutsthaH svAbhiH prakRtibhis tadA 2040004c kurvANaH pitaraM satyaM vanam evAnvapadyata 2040005a avekSamANaH sasnehaM cakSuSA prapibann iva 2040005c uvAca rAmaH snehena tAH prajAH svAH prajA iva 2040006a yA prItir bahumAnaz ca mayy ayodhyAnivAsinAm 2040006c matpriyArthaM vizeSeNa bharate sA nivezyatAm 2040007a sa hi kalyANa cAritraH kaikeyyAnandavardhanaH 2040007c kariSyati yathAvad vaH priyANi ca hitAni ca 2040008a jJAnavRddho vayobAlo mRdur vIryaguNAnvitaH 2040008c anurUpaH sa vo bhartA bhaviSyati bhayApahaH 2040009a sa hi rAjaguNair yukto yuvarAjaH samIkSitaH 2040009c api cApi mayA ziSTaiH kAryaM vo bhartRzAsanam 2040010a na ca tapyed yathA cAsau vanavAsaM gate mayi 2040010c mahArAjas tathA kAryo mama priyacikIrSayA 2040011a yathA yathA dAzarathir dharmam evAsthito 'bhavat 2040011c tathA tathA prakRtayo rAmaM patim akAmayan 2040012a bASpeNa pihitaM dInaM rAmaH saumitriNA saha 2040012c cakarSeva guNair baddhvA janaM punar ivAsanam 2040013a te dvijAs trividhaM vRddhA jJAnena vayasaujasA 2040013c vayaHprakampaziraso dUrAd Ucur idaM vacaH 2040014a vahanto javanA rAmaM bho bho jAtyAs turaMgamAH 2040014c nivartadhvaM na gantavyaM hitA bhavata bhartari 2040014e upavAhyas tu vo bhartA nApavAhyaH purAd vanam 2040015a evam ArtapralApAMs tAn vRddhAn pralapato dvijAn 2040015c avekSya sahasA rAmo rathAd avatatAra ha 2040016a padbhyAm eva jagAmAtha sasItaH sahalakSmaNaH 2040016c saMnikRSTapadanyAso rAmo vanaparAyaNaH 2040017a dvijAtIMs tu padAtIMs tAn rAmaz cAritravatsalaH 2040017c na zazAka ghRNAcakSuH parimoktuM rathena saH 2040018a gacchantam eva taM dRSTvA rAmaM saMbhrAntamAnasAH 2040018c UcuH paramasaMtaptA rAmaM vAkyam idaM dvijAH 2040019a brAhmaNyaM kRtsnam etat tvAM brahmaNyam anugacchati 2040019c dvijaskandhAdhirUDhAs tvAm agnayo 'py anuyAnty amI 2040020a vAjapeyasamutthAni chatrANy etAni pazya naH 2040020c pRSThato 'nuprayAtAni haMsAn iva jalAtyaye 2040021a anavAptAtapatrasya razmisaMtApitasya te 2040021c ebhiz chAyAM kariSyAmaH svaiz chatrair vAjapeyikaiH 2040022a yA hi naH satataM buddhir vedamantrAnusAriNI 2040022c tvatkRte sA kRtA vatsa vanavAsAnusAriNI 2040023a hRdayeSv avatiSThante vedA ye naH paraM dhanam 2040023c vatsyanty api gRheSv eva dArAz cAritrarakSitAH 2040024a na punar nizcayaH kAryas tvadgatau sukRtA matiH 2040024c tvayi dharmavyapekSe tu kiM syAd dharmam avekSitum 2040025a yAcito no nivartasva haMsazuklaziroruhaiH 2040025c zirobhir nibhRtAcAra mahIpatanapAMzulaiH 2040026a bahUnAM vitatA yajJA dvijAnAM ya ihAgatAH 2040026c teSAM samAptir AyattA tava vatsa nivartane 2040027a bhaktimanti hi bhUtAni jaMgamAjaMgamAni ca 2040027c yAcamAneSu teSu tvaM bhaktiM bhakteSu darzaya 2040028a anugaMtum azaktAs tvAM mUlair uddhRtavegibhiH 2040028c unnatA vAyuvegena vikrozantIva pAdapAH 2040029a nizceSTAhArasaMcArA vRkSaikasthAnaviSThitAH 2040029c pakSiNo 'pi prayAcante sarvabhUtAnukampinam 2040030a evaM vikrozatAM teSAM dvijAtInAM nivartane 2040030c dadRze tamasA tatra vArayantIva rAghavam 2041001a tatas tu tamasA tIraM ramyam Azritya rAghavaH 2041001c sItAm udvIkSya saumitrim idaM vacanam abravIt 2041002a iyam adya nizA pUrvA saumitre prasthitA vanam 2041002c vanavAsasya bhadraM te sa notkaNThitum arhasi 2041003a pazya zUnyAny araNyAni rudantIva samantataH 2041003c yathAnilayam Ayadbhir nilInAni mRgadvijaiH 2041004a adyAyodhyA tu nagarI rAjadhAnI pitur mama 2041004c sastrIpuMsA gatAn asmAJ zociSyati na saMzayaH 2041005a bharataH khalu dharmAtmA pitaraM mAtaraM ca me 2041005c dharmArthakAmasahitair vAkyair AzvAsayiSyati 2041006a bharatasyAnRzaMsatvaM saMcintyAhaM punaH punaH 2041006c nAnuzocAmi pitaraM mAtaraM cApi lakSmaNa 2041007a tvayA kAryaM naravyAghra mAm anuvrajatA kRtam 2041007c anveSTavyA hi vaidehyA rakSaNArthe sahAyatA 2041008a adbhir eva tu saumitre vatsyAmy adya nizAm imAm 2041008c etad dhi rocate mahyaM vanye 'pi vividhe sati 2041009a evam uktvA tu saumitraM sumantram api rAghavaH 2041009c apramattas tvam azveSu bhava saumyety uvAca ha 2041010a so 'zvAn sumantraH saMyamya sUrye 'staM samupAgate 2041010c prabhUtayavasAn kRtvA babhUva pratyanantaraH 2041011a upAsyatu zivAM saMdhyAM dRSTvA rAtrim upasthitAm 2041011c rAmasya zayanaM cakre sUtaH saumitriNA saha 2041012a tAM zayyAM tamasAtIre vIkSya vRkSadalaiH kRtAm 2041012c rAmaH saumitriNAM sArdhaM sabhAryaH saMviveza ha 2041013a sabhAryaM saMprasuptaM taM bhrAtaraM vIkSya lakSmaNaH 2041013c kathayAm Asa sUtAya rAmasya vividhAn guNAn 2041014a jAgrato hy eva tAM rAtriM saumitrer udito raviH 2041014c sUtasya tamasAtIre rAmasya bruvato guNAn 2041015a gokulAkulatIrAyAs tamasAyA vidUrataH 2041015c avasat tatra tAM rAtriM rAmaH prakRtibhiH saha 2041016a utthAya tu mahAtejAH prakRtIs tA nizAmya ca 2041016c abravId bhrAtaraM rAmo lakSmaNaM puNyalakSaNam 2041017a asmadvyapekSAn saumitre nirapekSAn gRheSv api 2041017c vRkSamUleSu saMsuptAn pazya lakSmaNa sAmpratam 2041018a yathaite niyamaM paurAH kurvanty asmannivartane 2041018c api prANAn asiSyanti na tu tyakSyanti nizcayam 2041019a yAvad eva tu saMsuptAs tAvad eva vayaM laghu 2041019c ratham Aruhya gacchAmaH panthAnam akutobhayam 2041020a ato bhUyo 'pi nedAnIm ikSvAkupuravAsinaH 2041020c svapeyur anuraktA mAM vRkSamUlAni saMzritAH 2041021a paurA hy AtmakRtAd duHkhAd vipramocyA nRpAtmajaiH 2041021c na tu khalv AtmanA yojyA duHkhena puravAsinaH 2041022a abravIl lakSmaNo rAmaM sAkSAd dharmam iva sthitam 2041022c rocate me mahAprAjJa kSipram AruhyatAm iti 2041023a sUtas tataH saMtvaritaH syandanaM tair hayottamaiH 2041023c yojayitvAtha rAmAya prAJjaliH pratyavedayat 2041024a mohanArthaM tu paurANAM sUtaM rAmo 'bravId vacaH 2041024c udaGmukhaH prayAhi tvaM ratham AsthAya sArathe 2041025a muhUrtaM tvaritaM gatvA nirgataya rathaM punaH 2041025c yathA na vidyuH paurA mAM tathA kuru samAhitaH 2041026a rAmasya vacanaM zrutvA tathA cakre sa sArathiH 2041026c pratyAgamya ca rAmasya syandanaM pratyavedayat 2041027a taM syandanam adhiSThAya rAghavaH saparicchadaH 2041027c zIghragAm AkulAvartAM tamasAm ataran nadIm 2041028a sa saMtIrya mahAbAhuH zrImAJ zivam akaNTakam 2041028c prApadyata mahAmArgam abhayaM bhayadarzinAm 2041029a prabhAtAyAM tu zarvaryAM paurAs te rAghavo vinA 2041029c zokopahatanizceSTA babhUvur hatacetasaH 2041030a zokajAzruparidyUnA vIkSamANAs tatas tataH 2041030c Alokam api rAmasya na pazyanti sma duHkhitAH 2041031a tato mArgAnusAreNa gatvA kiM cit kSaNaM punaH 2041031c mArganAzAd viSAdena mahatA samabhiplutaH 2041032a rathasya mArganAzena nyavartanta manasvinaH 2041032c kim idaM kiM kariSyAmo daivenopahatA iti 2041033a tato yathAgatenaiva mArgeNa klAntacetasaH 2041033c ayodhyAm agaman sarve purIM vyathitasajjanAm 2042001a anugamya nivRttAnAM rAmaM nagaravAsinAm 2042001c udgatAnIva sattvAni babhUvur amanasvinAm 2042002a svaM svaM nilayam Agamya putradAraiH samAvRtAH 2042002c azrUNi mumucuH sarve bASpeNa pihitAnanAH 2042003a na cAhRSyan na cAmodan vaNijo na prasArayan 2042003c na cAzobhanta paNyAni nApacan gRhamedhinaH 2042004a naSTaM dRSTvA nAbhyanandan vipulaM vA dhanAgamam 2042004c putraM prathamajaM labdhvA jananI nAbhyanandata 2042005a gRhe gRhe rudantyaz ca bhartAraM gRham Agatam 2042005c vyagarhayanto duHkhArtA vAgbhis totrair iva dvipAn 2042006a kiM nu teSAM gRhaiH kAryaM kiM dAraiH kiM dhanena vA 2042006c putrair vA kiM sukhair vApi ye na pazyanti rAghavam 2042007a ekaH satpuruSo loke lakSmaNaH saha sItayA 2042007c yo 'nugacchati kAkutsthaM rAmaM paricaran vane 2042008a ApagAH kRtapuNyAs tAH padminyaz ca sarAMsi ca 2042008c yeSu snAsyati kAkutstho vigAhya salilaM zuci 2042009a zobhayiSyanti kAkutstham aTavyo ramyakAnanAH 2042009c ApagAz ca mahAnUpAH sAnumantaz ca parvatAH 2042010a kAnanaM vApi zailaM vA yaM rAmo 'bhigamiSyati 2042010c priyAtithim iva prAptaM nainaM zakSyanty anarcitum 2042011a vicitrakusumApIDA bahumaJjaridhAriNaH 2042011c akAle cApi mukhyAni puSpANi ca phalAni ca 2042011e darzayiSyanty anukrozAd girayo rAmam Agatam 2042012a vidarzayanto vividhAn bhUyaz citrAMz ca nirjharAn 2042012c pAdapAH parvatAgreSu ramayiSyanti rAghavam 2042013a yatra rAmo bhayaM nAtra nAsti tatra parAbhavaH 2042013c sa hi zUro mahAbAhuH putro dazarathasya ca 2042014a purA bhavati no dUrAd anugacchAma rAghavam 2042014c pAdacchAyA sukhA bhartus tAdRzasya mahAtmanaH 2042014e sa hi nAtho janasyAsya sa gatiH sa parAyaNam 2042015a vayaM paricariSyAmaH sItAM yUyaM tu rAghavam 2042015c iti paurastriyo bhartqn duHkhArtAs tat tad abruvan 2042016a yuSmAkaM rAghavo 'raNye yogakSemaM vidhAsyati 2042016c sItA nArIjanasyAsya yogakSemaM kariSyati 2042017a ko nv anenApratItena sotkaNThitajanena ca 2042017c saMprIyetAmanojJena vAsena hRtacetasA 2042018a kaikeyyA yadi ced rAjyaM syAd adharmyam anAthavat 2042018c na hi no jIvitenArthaH kutaH putraiH kuto dhanaiH 2042019a yayA putraz ca bhartA ca tyaktAv aizvaryakAraNAt 2042019c kaM sA parihared anyaM kaikeyI kulapAMsanI 2042020a kaikeyyA na vayaM rAjye bhRtakA nivasemahi 2042020c jIvantyA jAtu jIvantyaH putrair api zapAmahe 2042021a yA putraM pArthivendrasya pravAsayati nirghRNA 2042021c kas tAM prApya sukhaM jIved adharmyAM duSTacAriNIm 2042022a na hi pravrajite rAme jIviSyati mahIpatiH 2042022c mRte dazarathe vyaktaM vilopas tadanantaram 2042023a te viSaM pibatAloDya kSINapuNyAH sudurgatAH 2042023c rAghavaM vAnugacchadhvam azrutiM vApi gacchata 2042024a mithyA pravrAjito rAmaH sabhAryaH sahalakSmaNaH 2042024c bharate saMniSRSTAH smaH saunike pazavo yathA 2042025a tAs tathA vilapantyas tu nagare nAgarastriyaH 2042025c cukruzur bhRzasaMtaptA mRtyor iva bhayAgame 2042026a tathA striyo rAmanimittam AturA; yathA sute bhrAtari vA vivAsite 2042026c vilapya dInA rurudur vicetasaH; sutair hi tAsAm adhiko hi so 'bhavat 2043001a rAmo 'pi rAtrizeSeNa tenaiva mahad antaram 2043001c jagAma puruSavyAghraH pitur AjJAm anusmaran 2043002a tathaiva gacchatas tasya vyapAyAd rajanI zivA 2043002c upAsya sa zivAM saMdhyAM viSayAntaM vyagAhata 2043003a grAmAn vikRSTasImAMs tAn puSpitAni vanAni ca 2043003c pazyann atiyayau zIghraM zarair iva hayottamaiH 2043004a zRNvan vAco manuSyANAM grAmasaMvAsavAsinAm 2043004c rAjAnaM dhig dazarathaM kAmasya vazam Agatam 2043005a hA nRzaMsAdya kaikeyI pApA pApAnubandhinI 2043005c tIkSNA saMbhinnamaryAdA tIkSNe karmaNi vartate 2043006a yA putram IdRzaM rAjJaH pravAsayati dhArmikam 2043006c vana vAse mahAprAjJaM sAnukrozam atandritam 2043007a etA vAco manuSyANAM grAmasaMvAsavAsinAm 2043007c zRNvann atiyayau vIraH kosalAn kosalezvaraH 2043008a tato vedazrutiM nAma zivavArivahAM nadIm 2043008c uttIryAbhimukhaH prAyAd agastyAdhyuSitAM dizam 2043009a gatvA tu suciraM kAlaM tataH zItajalAM nadIm 2043009c gomatIM goyutAnUpAm atarat sAgaraMgamAm 2043010a gomatIM cApy atikramya rAghavaH zIghragair hayaiH 2043010c mayUrahaMsAbhirutAM tatAra syandikAM nadIm 2043011a sa mahIM manunA rAjJA dattAm ikSvAkave purA 2043011c sphItAM rASTrAvRtAM rAmo vaidehIm anvadarzayat 2043012a sUta ity eva cAbhASya sArathiM tam abhIkSNazaH 2043012c haMsamattasvaraH zrImAn uvAca puruSarSabhaH 2043013a kadAhaM punar Agamya sarayvAH puSpite vane 2043013c mRgayAM paryATaSyAmi mAtrA pitrA ca saMgataH 2043014a nAtyartham abhikAGkSAmi mRgayAM sarayUvane 2043014c ratir hy eSAtulA loke rAjarSigaNasaMmatA 2043015a sa tam adhvAnam aikSvAkaH sUtaM madhurayA girA 2043015c taM tam artham abhipretya yayauvAkyam udIrayan 2044001a vizAlAn kosalAn ramyAn yAtvA lakSmaNapUrvajaH 2044001c AsasAda mahAbAhuH zRGgaverapuraM prati 2044002a tatra tripathagAM divyAM zivatoyAm azaivalAm 2044002c dadarza rAghavo gaGgAM puNyAm RSinisevitAm 2044003a haMsasArasasaMghuSTAM cakravAkopakUjitAm 2044003c ziMzumaraiz ca nakraiz ca bhujaMgaiz ca niSevitAm 2044004a tAm UrmikalilAvartAm anvavekSya mahArathaH 2044004c sumantram abravIt sUtam ihaivAdya vasAmahe 2044005a avidUrAd ayaM nadyA bahupuSpapravAlavAn 2044005c sumahAn iGgudIvRkSo vasAmo 'traiva sArathe 2044006a lakSaNaz ca sumantraz ca bADham ity eva rAghavam 2044006c uktvA tam iGgudIvRkSaM tadopayayatur hayaiH 2044007a rAmo 'bhiyAya taM ramyaM vRkSam ikSvAkunandanaH 2044007c rathAd avAtarat tasmAt sabhAryaH sahalakSmaNaH 2044008a sumantro 'py avatIryaiva mocayitvA hayottamAn 2044008c vRkSamUlagataM rAmam upatasthe kRtAJjaliH 2044009a tatra rAjA guho nAma rAmasyAtmasamaH sakhA 2044009c niSAdajAtyo balavAn sthapatiz ceti vizrutaH 2044010a sa zrutvA puruSavyAghraM rAmaM viSayam Agatam 2044010c vRddhaiH parivRto 'mAtyair jJAtibhiz cApy upAgataH 2044011a tato niSAdAdhipatiM dRSTvA dUrAd avasthitam 2044011c saha saumitriNA rAmaH samAgacchad guhena saH 2044012a tam ArtaH saMpariSvajya guho rAghavam abravIt 2044012c yathAyodhyA tathedaM te rAma kiM karavANi te 2044013a tato guNavadannAdyam upAdAya pRthagvidham 2044013c arghyaM copAnayat kSipraM vAkyaM cedam uvAca ha 2044014a svAgataM te mahAbAho taveyam akhilA mahI 2044014c vayaM preSyA bhavAn bhartA sAdhu rAjyaM prazAdhi naH 2044015a bhakSyaM bhojyaM ca peyaM ca lehyaM cedam upasthitam 2044015c zayanAni ca mukhyAni vAjinAM khAdanaM ca te 2044016a guham eva bruvANaM taM rAghavaH pratyuvAca ha 2044016c arcitAz caiva hRSTAz ca bhavatA sarvathA vayam 2044017a padbhyAm abhigamAc caiva snehasaMdarzanena ca 2044017c bhujAbhyAM sAdhuvRttAbhyAM pIDayan vAkyam abravIt 2044018a diSTyA tvAM guha pazyAmi arogaM saha bAndhavaiH 2044018c api te kUzalaM rASTre mitreSu ca dhaneSu ca 2044019a yat tv idaM bhavatA kiM cit prItyA samupakalpitam 2044019c sarvaM tad anujAnAmi na hi varte pratigrahe 2044020a kuzacIrAjinadharaM phalamUlAzanaM ca mAm 2044020c viddhi praNihitaM dharme tApasaM vanagocaram 2044021a azvAnAM khAdanenAham arthI nAnyena kena cit 2044021c etAvatAtrabhavatA bhaviSyAmi supUjitaH 2044022a ete hi dayitA rAjJaH pitur dazarathasya me 2044022c etaiH suvihitair azvair bhaviSyAmy aham arcitaH 2044023a azvAnAM pratipAnaM ca khAdanaM caiva so 'nvazAt 2044023c guhas tatraiva puruSAMs tvaritaM dIyatAm iti 2044024a tataz cIrottarAsaGgaH saMdhyAm anvAsya pazcimAm 2044024c jalam evAdade bhojyaM lakSmaNenAhRtaM svayam 2044025a tasya bhUmau zayAnasya pAdau prakSAlya lakSmaNaH 2044025c sabhAryasya tato 'bhyetya tasthau vRkSam upAzritaH 2044026a guho 'pi saha sUtena saumitrim anubhASayan 2044026c anvajAgrat tato rAmam apramatto dhanurdharaH 2044027a tathA zayAnasya tato 'sya dhImato; yazasvino dAzarather mahAtmanaH 2044027c adRSTaduHkhasya sukhocitasya sA; tadA vyatIyAya cireNa zarvarI 2045001a taM jAgratam adambhena bhrAtur arthAya lakSmaNam 2045001c guhaH saMtApasaMtapto rAghavaM vAkyam abravIt 2045002a iyaM tAta sukhA zayyA tvadartham upakalpitA 2045002c pratyAzvasihi sAdhv asyAM rAjaputra yathAsukham 2045003a ucito 'yaM janaH sarvaH klezAnAM tvaM sukhocitaH 2045003c guptyarthaM jAgariSyAmaH kAkutsthasya vayaM nizAm 2045004a na hi rAmAt priyataro mamAsti bhuvi kaz cana 2045004c bravImy etad ahaM satyaM satyenaiva ca te zape 2045005a asya prasAdAd AzaMse loke 'smin sumahad yazaH 2045005c dharmAvAptiM ca vipulAm arthAvAptiM ca kevalAm 2045006a so 'haM priyasakhaM rAmaM zayAnaM saha sItayA 2045006c rakSiSyAmi dhanuSpANiH sarvato jJAtibhiH saha 2045007a na hi me 'viditaM kiM cid vane 'smiMz carataH sadA 2045007c caturaGgaM hy api balaM sumahat prasahemahi 2045008a lakSmaNas taM tadovAca rakSyamANAs tvayAnagha 2045008c nAtra bhItA vayaM sarve dharmam evAnupazyatA 2045009a kathaM dAzarathau bhUmau zayAne saha sItayA 2045009c zakyA nidrA mayA labdhuM jIvitaM vA sukhAni vA 2045010a yo na devAsuraiH sarvaiH zakyaH prasahituM yudhi 2045010c taM pazya sukhasaMviSTaM tRNeSu saha sItayA 2045011a yo mantra tapasA labdho vividhaiz ca parizramaiH 2045011c eko dazarathasyaiSa putraH sadRzalakSaNaH 2045012a asmin pravrajito rAjA na ciraM vartayiSyati 2045012c vidhavA medinI nUnaM kSipram eva bhaviSyati 2045013a vinadya sumahAnAdaM zrameNoparatAH striyaH 2045013c nirghoSoparataM tAta manye rAjanivezanam 2045014a kausalyA caiva rAjA ca tathaiva jananI mama 2045014c nAzaMse yadi jIvanti sarve te zarvarIm imAm 2045015a jIved api hi me mAtA zatrughnasyAnvavekSayA 2045015c tad duHkhaM yat tu kausalyA vIrasUr vinaziSyati 2045016a anuraktajanAkIrNA sukhAlokapriyAvahA 2045016c rAjavyasanasaMsRSTA sA purI vinaziSyati 2045017a atikrAntam atikrAntam anavApya manoratham 2045017c rAjye rAmam anikSipya pitA me vinaziSyati 2045018a siddhArthAH pitaraM vRttaM tasmin kAle hy upasthite 2045018c pretakAryeSu sarveSu saMskariSyanti bhUmipam 2045019a ramyacatvarasaMsthAnAM suvibhaktamahApathAm 2045019c harmyaprAsAdasaMpannAM gaNikAvarazobhitAm 2045020a rathAzvagajasaMbAdhAM tUryanAdavinAditAm 2045020c sarvakalyANasaMpUrNAM hRSTapuSTajanAkulAm 2045021a ArAmodyAnasaMpannAM samAjotsavazAlinIm 2045021c sukhitA vicariSyanti rAjadhAnIM pitur mama 2045022a api satyapratijJena sArdhaM kuzalinA vayam 2045022c nivRtte vanavAse 'sminn ayodhyAM pravizemahi 2045023a paridevayamAnasya duHkhArtasya mahAtmanaH 2045023c tiSThato rAjaputrasya zarvarI sAtyavartata 2045024a tathA hi satyaM bruvati prajAhite; narendraputre gurusauhRdAd guhaH 2045024c mumoca bASpaM vyasanAbhipIDito; jvarAturo nAga iva vyathAturaH 2046001a prabhAtAyAM tu zarvaryAM pRthu vRkSA mahAyazAH 2046001c uvAca rAmaH saumitriM lakSmaNaM zubhalakSaNam 2046002a bhAskarodayakAlo 'yaM gatA bhagavatI nizA 2046002c asau sukRSNo vihagaH kokilas tAta kUjati 2046003a barhiNAnAM ca nirghoSaH zrUyate nadatAM vane 2046003c tarAma jAhnavIM saumya zIghragAM sAgaraMgamAm 2046004a vijJAya rAmasya vacaH saumitrir mitranandanaH 2046004c guham Amantrya sUtaM ca so 'tiSThad bhrAtur agrataH 2046005a tataH kalApAn saMnahya khaDgau baddhvA ca dhanvinau 2046005c jagmatur yena tau gaGgAM sItayA saha rAghavau 2046006a rAmam eva tu dharmajJam upagamya vinItavat 2046006c kim ahaM karavANIti sUtaH prAJjalir abravIt 2046007a nivartasvety uvAcainam etAvad dhi kRtaM mama 2046007c yAnaM vihAya padbhyAM tu gamiSyAmo mahAvanam 2046008a AtmAnaM tv abhyanujJAtam avekSyArtaH sa sArathiH 2046008c sumantraH puruSavyAghram aikSvAkam idam abravIt 2046009a nAtikrAntam idaM loke puruSeNeha kena cit 2046009c tava sabhrAtRbhAryasya vAsaH prAkRtavad vane 2046010a na manye brahmacarye 'sti svadhIte vA phalodayaH 2046010c mArdavArjavayor vApi tvAM ced vyasanam Agatam 2046011a saha rAghava vaidehyA bhrAtrA caiva vane vasan 2046011c tvaM gatiM prApsyase vIra trI&l lokAMs tu jayann iva 2046012a vayaM khalu hatA rAma ye tayApy upavaJcitAH 2046012c kaikeyyA vazam eSyAmaH pApAyA duHkhabhAginaH 2046013a iti bruvann Atma samaM sumantraH sArathis tadA 2046013c dRSTvA dura gataM rAmaM duHkhArto rurude ciram 2046014a tatas tu vigate bASpe sUtaM spRSTodakaM zucim 2046014c rAmas tu madhuraM vAkyaM punaH punar uvAca tam 2046015a ikSvAkUNAM tvayA tulyaM suhRdaM nopalakSaye 2046015c yathA dazaratho rAjA mAM na zocet tathA kuru 2046016a zokopahata cetAz ca vRddhaz ca jagatIpatiH 2046016c kAma bhArAvasannaz ca tasmAd etad bravImi te 2046017a yad yad AjJApayet kiM cit sa mahAtmA mahIpatiH 2046017c kaikeyyAH priyakAmArthaM kAryaM tad avikAGkSayA 2046018a etadarthaM hi rAjyAni prazAsati narezvarAH 2046018c yad eSAM sarvakRtyeSu mano na pratihanyate 2046019a tad yathA sa mahArAjo nAlIkam adhigacchati 2046019c na ca tAmyati duHkhena sumantra kuru tat tathA 2046020a adRSTaduHkhaM rAjAnaM vRddham AryaM jitendriyam 2046020c brUyAs tvam abhivAdyaiva mama hetor idaM vacaH 2046021a naivAham anuzocAmi lakSmaNo na ca maithilI 2046021c ayodhyAyAz cyutAz ceti vane vatsyAmaheti vA 2046022a caturdazasu varSeSu nivRtteSu punaH punaH 2046022c lakSmaNaM mAM ca sItAM ca drakSyasi kSipram AgatAn 2046023a evam uktvA tu rAjAnaM mAtaraM ca sumantra me 2046023c anyAz ca devIH sahitAH kaikeyIM ca punaH punaH 2046024a ArogyaM brUhi kausalyAm atha pAdAbhivandanam 2046024c sItAyA mama cAryasya vacanAl lakSmaNasya ca 2046025a brUyAz ca hi mahArAjaM bharataM kSipram Anaya 2046025c Agataz cApi bharataH sthApyo nRpamate pade 2046026a bharataM ca pariSvajya yauvarAjye 'bhiSicya ca 2046026c asmatsaMtApajaM duHkhaM na tvAm abhibhaviSyati 2046027a bharataz cApi vaktavyo yathA rAjani vartase 2046027c tathA mAtRSu vartethAH sarvAsv evAvizeSataH 2046028a yathA ca tava kaikeyI sumitrA cAvizeSataH 2046028c tathaiva devI kausalyA mama mAtA vizeSataH 2046029a nivartyamAno rAmeNa sumantraH zokakarzitaH 2046029c tat sarvaM vacanaM zrutvA snehAt kAkutstham abravIt 2046030a yad ahaM nopacAreNa brUyAM snehAd aviklavaH 2046030c bhaktimAn iti tat tAvad vAkyaM tvaM kSantum arhasi 2046031a kathaM hi tvadvihIno 'haM pratiyAsyAmi tAM purIm 2046031c tava tAta viyogena putrazokAkulAm iva 2046032a sarAmam api tAvan me rathaM dRSTvA tadA janaH 2046032c vinA rAmaM rathaM dRSTvA vidIryetApi sA purI 2046033a dainyaM hi nagarI gacched dRSTvA zUnyam imaM ratham 2046033c sUtAvazeSaM svaM sainyaM hatavIram ivAhave 2046034a dUre 'pi nivasantaM tvAM mAnasenAgrataH sthitam 2046034c cintayantyo 'dya nUnaM tvAM nirAhArAH kRtAH prajAH 2046035a ArtanAdo hi yaH paurair muktas tadvipravAsane 2046035c rathasthaM mAM nizAmyaiva kuryuH zataguNaM tataH 2046036a ahaM kiM cApi vakSyAmi devIM tava suto mayA 2046036c nIto 'sau mAtulakulaM saMtApaM mA kRthA iti 2046037a asatyam api naivAhaM brUyAM vacanam IdRzam 2046037c katham apriyam evAhaM brUyAM satyam idaM vacaH 2046038a mama tAvan niyogasthAs tvadbandhujanavAhinaH 2046038c kathaM rathaM tvayA hInaM pravakSyanti hayottamAH 2046039a yadi me yAcamAnasya tyAgam eva kariSyasi 2046039c saratho 'gniM pravekSyAmi tyakta mAtra iha tvayA 2046040a bhaviSyanti vane yAni tapovighnakarANi te 2046040c rathena pratibAdhiSye tAni sattvAni rAghava 2046041a tat kRtena mayA prAptaM ratha caryA kRtaM sukham 2046041c AzaMse tvatkRtenAhaM vanavAsakRtaM sukham 2046042a prasIdecchAmi te 'raNye bhavituM pratyanantaraH 2046042c prItyAbhihitam icchAmi bhava me patyanantaraH 2046043a tava zuzrUSaNaM mUrdhnA kariSyAmi vane vasan 2046043c ayodhyAM devalokaM vA sarvathA prajahAmy aham 2046044a na hi zakyA praveSTuM sA mayAyodhyA tvayA vinA 2046044c rAjadhAnI mahendrasya yathA duSkRtakarmaNA 2046045a ime cApi hayA vIra yadi te vanavAsinaH 2046045c paricaryAM kariSyanti prApsyanti paramAM gatim 2046046a vanavAse kSayaM prApte mamaiSa hi manorathaH 2046046c yad anena rathenaiva tvAM vaheyaM purIM punaH 2046047a caturdaza hi varSANi sahitasya tvayA vane 2046047c kSaNabhUtAni yAsyanti zatazas tu tato 'nyathA 2046048a bhRtyavatsala tiSThantaM bhartRputragate pathi 2046048c bhaktaM bhRtyaM sthitaM sthityAM tvaM na mAM hAtum arhasi 2046049a evaM bahuvidhaM dInaM yAcamAnaM punaH punaH 2046049c rAmo bhRtyAnukampI tu sumantram idam abravIt 2046050a jAnAmi paramAM bhaktiM mayi te bhartRvatsala 2046050c zRNu cApi yadarthaM tvAM preSayAmi purIm itaH 2046051a nagarIM tvAM gataM dRSTvA jananI me yavIyasI 2046051c kaikeyI pratyayaM gacched iti rAmo vanaM gataH 2046052a parituSTA hi sA devi vanavAsaM gate mayi 2046052c rAjAnaM nAtizaGketa mithyAvAdIti dhArmikam 2046053a eSa me prathamaH kalpo yad ambA me yavIyasI 2046053c bharatArakSitaM sphItaM putrarAjyam avApnuyAt 2046054a mama priyArthaM rAjJaz ca sarathas tvaM purIM vraja 2046054c saMdiSTaz cAsi yAn arthAMs tAMs tAn brUyAs tathAtathA 2046055a ity uktvA vacanaM sUtaM sAntvayitvA punaH punaH 2046055c guhaM vacanam aklIbaM rAmo hetumad abravIt 2046055e jaTAH kRtvA gamiSyAmi nyagrodhakSIram Anaya 2046056a tat kSIraM rAjaputrAya guhaH kSipram upAharat 2046056c lakSmaNasyAtmanaz caiva rAmas tenAkaroj jaTAH 2046057a tau tadA cIravasanau jaTAmaNDaladhAriNau 2046057c azobhetAm RSisamau bhrAtarau rAmalakSmaNau 2046058a tato vaikhAnasaM mArgam AsthitaH sahalakSmaNaH 2046058c vratam AdiSTavAn rAmaH sahAyaM guham abravIt 2046059a apramatto bale koze durge janapade tathA 2046059c bhavethA guha rAjyaM hi durArakSatamaM matam 2046060a tatas taM samanujJAya guham ikSvAkunandanaH 2046060c jagAma tUrNam avyagraH sabhAryaH sahalakSmaNaH 2046061a sa tu dRSTvA nadItIre nAvam ikSvAkunandanaH 2046061c titIrSuH zIghragAM gaGgAm idaM lakSmaNam abravIt 2046062a Aroha tvaM nara vyAghra sthitAM nAvam imAM zanaiH 2046062c sItAM cAropayAnvakSaM parigRhya manasvinIm 2046063a sa bhrAtuH zAsanaM zrutvA sarvam apratikUlayan 2046063c Aropya maithilIM pUrvam ArurohAtmavAMs tataH 2046064a athAruroha tejasvI svayaM lakSmaNapUrvajaH 2046064c tato niSAdAdhipatir guho jJAtIn acodayat 2046065a anujJAya sumantraM ca sabalaM caiva taM guham 2046065c AsthAya nAvaM rAmas tu codayAm Asa nAvikAn 2046066a tatas taiz coditA sA nauH karNadhArasamAhitA 2046066c zubhasphyavegAbhihatA zIghraM salilam atyagAt 2046067a madhyaM tu samanuprApya bhAgIrathyAs tv aninditA 2046067c vaidehI prAJjalir bhUtvA tAM nadIm idam abravIt 2046068a putro dazarathasyAyaM mahArAjasya dhImataH 2046068c nidezaM pAlayatv enaM gaGge tvadabhirakSitaH 2046069a caturdaza hi varSANi samagrANy uSya kAnane 2046069c bhrAtrA saha mayA caiva punaH pratyAgamiSyati 2046070a tatas tvAM devi subhage kSemeNa punar AgatA 2046070c yakSye pramuditA gaGge sarvakAmasamRddhaye 2046071a tvaM hi tripathagA devi brahma lokaM samIkSase 2046071c bhAryA codadhirAjasya loke 'smin saMpradRzyase 2046072a sA tvAM devi namasyAmi prazaMsAmi ca zobhane 2046072c prApta rAjye naravyAghra zivena punar Agate 2046073a gavAM zatasahasrANi vastrANy annaM ca pezalam 2046073c brAhmaNebhyaH pradAsyAmi tava priyacikIrSayA 2046074a tathA saMbhASamANA sA sItA gaGgAm aninditA 2046074c dakSiNA dakSiNaM tIraM kSipram evAbhyupAgamat 2046075a tIraM tu samanuprApya nAvaM hitvA nararSabhaH 2046075c prAtiSThata saha bhrAtrA vaidehyA ca paraMtapaH 2046076a athAbravIn mahAbAhuH sumitrAnandavardhanam 2046076c agrato gaccha saumitre sItA tvAm anugacchatu 2046077a pRSThato 'haM gamiSyAmi tvAM ca sItAM ca pAlayan 2046077c adya duHkhaM tu vaidehI vanavAsasya vetsyati 2046078a gataM tu gaGgAparapAram Azu; rAmaM sumantraH pratataM nirIkSya 2046078c adhvaprakarSAd vinivRttadRSTir; mumoca bASpaM vyathitas tapasvI 2046079a tau tatra hatvA caturo mahAmRgAn; varAham RzyaM pRSataM mahArurum 2046079c AdAya medhyaM tvaritaM bubhukSitau; vAsAya kAle yayatur vanaspatim 2047001a sa taM vRkSaM samAsAdya saMdhyAm anvAsya pazcimAm 2047001c rAmo ramayatAM zreSTha iti hovAca lakSmaNam 2047002a adyeyaM prathamA rAtrir yAtA janapadAd bahiH 2047002c yA sumantreNa rahitA tAM notkaNThitum arhasi 2047003a jAgartavyam atandribhyAm adya prabhRti rAtriSu 2047003c yogakSemo hi sItAyA vartate lakSmaNAvayoH 2047004a rAtriM kathaM cid evemAM saumitre vartayAmahe 2047004c upAvartAmahe bhUmAv AstIrya svayam ArjitaiH 2047005a sa tu saMvizya medinyAM mahArhazayanocitaH 2047005c imAH saumitraye rAmo vyAjahAra kathAH zubhAH 2047006a dhruvam adya mahArAjo duHkhaM svapiti lakSmaNa 2047006c kRtakAmA tu kaikeyI tuSTA bhavitum arhati 2047007a sA hi devI mahArAjaM kaikeyI rAjyakAraNAt 2047007c api na cyAvayet prANAn dRSTvA bharatam Agatam 2047008a anAthaz caiva vRddhaz ca mayA caiva vinAkRtaH 2047008c kiM kariSyati kAmAtmA kaikeyyA vazam AgataH 2047009a idaM vyasanam Alokya rAjJaz ca mativibhramam 2047009c kAma evArdhadharmAbhyAM garIyAn iti me matiH 2047010a ko hy avidvAn api pumAn pramadAyAH kRte tyajet 2047010c chandAnuvartinaM putraM tAto mAm iva lakSmaNa 2047011a sukhI bata sabhAryaz ca bharataH kekayIsutaH 2047011c muditAn kosalAn eko yo bhokSyaty adhirAjavat 2047012a sa hi sarvasya rAjyasya mukham ekaM bhaviSyati 2047012c tAte ca vayasAtIte mayi cAraNyam Azrite 2047013a arthadharmau parityajya yaH kAmam anuvartate 2047013c evam Apadyate kSipraM rAjA dazaratho yathA 2047014a manye dazarathAntAya mama pravrAjanAya ca 2047014c kaikeyI saumya saMprAptA rAjyAya bharatasya ca 2047015a apIdAnIM na kaikeyI saubhAgyamadamohitA 2047015c kausalyAM ca sumitrAM ca saMprabAdheta matkRte 2047016a mA sma matkAraNAd devI sumitrA duHkham Avaset 2047016c ayodhyAm ita eva tvaM kAle praviza lakSmaNa 2047017a aham eko gamiSyAmi sItayA saha daNDakAn 2047017c anAthAyA hi nAthas tvaM kausalyAyA bhaviSyasi 2047018a kSudrakarmA hi kaikeyI dveSAd anyAyyam Acaret 2047018c paridadyA hi dharmajJe bharate mama mAtaram 2047019a nUnaM jAtyantare kasmiM striyaH putrair viyojitAH 2047019c jananyA mama saumitre tad apy etad upasthitam 2047020a mayA hi cirapuSTena duHkhasaMvardhitena ca 2047020c viprAyujyata kausalyA phalakAle dhig astu mAm 2047021a mA sma sImantinI kA cij janayet putram IdRzam 2047021c saumitre yo 'ham ambAyA dadmi zokam anantakam 2047022a manye prItiviziSTA sA matto lakSmaNasArikA 2047022c yasyAs tac chrUyate vAkyaM zuka pAdam arer daza 2047023a zocantyAz cAlpabhAgyAyA na kiM cid upakurvatA 2047023c purtreNa kim aputrAyA mayA kAryam ariMdama 2047024a alpabhAgyA hi me mAtA kausalyA rahitA mayA 2047024c zete paramaduHkhArtA patitA zokasAgare 2047025a eko hy aham ayodhyAM ca pRthivIM cApi lakSmaNa 2047025c tareyam iSubhiH kruddho nanu vIryam akAraNam 2047026a adharmabhaya bhItaz ca paralokasya cAnagha 2047026c tena lakSmaNa nAdyAham AtmAnam abhiSecaye 2047027a etad anyac ca karuNaM vilapya vijane bahu 2047027c azrupUrNamukho rAmo nizi tUSNIm upAvizat 2047028a vilapyoparataM rAmaM gatArciSam ivAnalam 2047028c samudram iva nirvegam AzvAsayata lakSmaNaH 2047029a dhruvam adya purI rAma ayodhyA yudhinAM vara 2047029c niSprabhA tvayi niSkrAnte gatacandreva zarvarI 2047030a naitad aupayikaM rAma yad idaM paritapyase 2047030c viSAdayasi sItAM ca mAM caiva puruSarSabha 2047031a na ca sItA tvayA hInA na cAham api rAghava 2047031c muhUrtam api jIvAvo jalAn matsyAv ivoddhRtau 2047032a na hi tAtaM na zatrughnaM na sumitrAM paraMtapa 2047032c draSTum iccheyam adyAhaM svargaM vApi tvayA vinA 2047033a sa lakSmaNasyottama puSkalaM vaco; nizamya caivaM vanavAsam AdarAt 2047033c samAH samastA vidadhe paraMtapaH; prapadya dharmaM sucirAya rAghavaH 2048001a te tu tasmin mahAvRkSa uSitvA rajanIM zivAm 2048001c vimale 'bhyudite sUrye tasmAd dezAt pratasthire 2048002a yatra bhAgIrathI gaGgA yamunAm abhivartate 2048002c jagmus taM dezam uddizya vigAhya sumahad vanam 2048003a te bhUmim AgAn vividhAn dezAMz cApi manoramAn 2048003c adRSTapUrvAn pazyantas tatra tatra yazasvinaH 2048004a yathAkSemeNa gacchan sa pazyaMz ca vividhAn drumAn 2048004c nivRttamAtre divase rAmaH saumitrim abravIt 2048005a prayAgam abhitaH pazya saumitre dhUmam unnatam 2048005c agner bhagavataH ketuM manye saMnihito muniH 2048006a nUnaM prAptAH sma saMbhedaM gaGgAyamunayor vayam 2048006c tathA hi zrUyate zambdo vAriNA vArighaTTitaH 2048007a dArUNi paribhinnAni vanajair upajIvibhiH 2048007c bharadvAjAzrame caite dRzyante vividhA drumAH 2048008a dhanvinau tau sukhaM gatvA lambamAne divAkare 2048008c gaGgAyamunayoH saMdhau prApatur nilayaM muneH 2048009a rAmas tv Azramam AsAdya trAsayan mRgapakSiNaH 2048009c gatvA muhUrtam adhvAnaM bharadvAjam upAgamat 2048010a tatas tv Azramam AsAdya muner darzanakAGkSiNau 2048010c sItayAnugatau vIrau dUrAd evAvatasthatuH 2048011a hutAgnihotraM dRSTvaiva mahAbhAgaM kRtAJjaliH 2048011c rAmaH saumitriNA sArdhaM sItayA cAbhyavAdayat 2048012a nyavedayata cAtmAnaM tasmai lakSmaNapUrvajaH 2048012c putrau dazarathasyAvAM bhagavan rAmalakSmaNau 2048013a bhAryA mameyaM vaidehI kalyANI janakAtmajA 2048013c mAM cAnuyAtA vijanaM tapovanam aninditA 2048014a pitrA pravrAjyamAnaM mAM saumitrir anujaH priyaH 2048014c ayam anvagamad bhrAtA vanam eva dRDhavrataH 2048015a pitrA niyuktA bhagavan praveSyAmas tapovanam 2048015c dharmam evAcariSyAmas tatra mUlaphalAzanAH 2048016a tasya tad vacanaM zrutvA rAjaputrasya dhImataH 2048016c upAnayata dharmAtmA gAm arghyam udakaM tataH 2048017a mRgapakSibhir AsIno munibhiz ca samantataH 2048017c rAmam Agatam abhyarcya svAgatenAha taM muniH 2048018a pratigRhya ca tAm arcAm upaviSTaM sarAghavam 2048018c bharadvAjo 'bravId vAkyaM dharmayuktam idaM tadA 2048019a cirasya khalu kAkutstha pazyAmi tvAm ihAgatam 2048019c zrutaM tava mayA cedaM vivAsanam akAraNam 2048020a avakAzo vivikto 'yaM mahAnadyoH samAgame 2048020c puNyaz ca ramaNIyaz ca vasatv iha bhagAn sukham 2048021a evam uktas tu vacanaM bharadvAjena rAghavaH 2048021c pratyuvAca zubhaM vAkyaM rAmaH sarvahite rataH 2048022a bhagavann ita AsannaH paurajAnapado janaH 2048022c AgamiSyati vaidehIM mAM cApi prekSako janaH 2048022e anena kAraNenAham iha vAsaM na rocaye 2048023a ekAnte pazya bhagavann AzramasthAnam uttamam 2048023c ramate yatra vaidehI sukhArhA janakAtmajA 2048024a etac chrutvA zubhaM vAkyaM bharadvAjo mahAmuniH 2048024c rAghavasya tato vAkyam artha grAhakam abravIt 2048025a dazakroza itas tAta girir yasmin nivatsyasi 2048025c maharSisevitaH puNyaH sarvataH sukha darzanaH 2048026a golAGgUlAnucarito vAnararkSaniSevitaH 2048026c citrakUTa iti khyAto gandhamAdanasaMnibhaH 2048027a yAvatA citra kUTasya naraH zRGgANy avekSate 2048027c kalyANAni samAdhatte na pApe kurute manaH 2048028a RSayas tatra bahavo vihRtya zaradAM zatam 2048028c tapasA divam ArUDhAH kapAlazirasA saha 2048029a praviviktam ahaM manye taM vAsaM bhavataH sukham 2048029c iha vA vanavAsAya vasa rAma mayA saha 2048030a sa rAmaM sarvakAmais taM bharadvAjaH priyAtithim 2048030c sabhAryaM saha ca bhrAtrA pratijagrAha dharmavit 2048031a tasya prayAge rAmasya taM maharSim upeyuSaH 2048031c prapannA rajanI puNyA citrAH kathayataH kathAH 2048032a prabhAtAyAM rajanyAM tu bharadvAjam upAgamat 2048032c uvAca narazArdUlo muniM jvalitatejasam 2048033a zarvarIM bhavanann adya satyazIla tavAzrame 2048033c uSitAH smeha vasatim anujAnAtu no bhavAn 2048034a rAtryAM tu tasyAM vyuSTAyAM bharadvAjo 'bravId idam 2048034c madhumUlaphalopetaM citrakUTaM vrajeti ha 2048035a tatra kuJjarayUthAni mRgayUthAni cAbhitaH 2048035c vicaranti vanAnteSu tAni drakSyasi rAghava 2048036a prahRSTakoyaSTikakokilasvanair; vinAditaM taM vasudhAdharaM zivam 2048036c mRgaiz ca mattair bahubhiz ca kuJjaraiH; suramyam AsAdya samAvasAzramam 2049001a uSitvA rajanIM tatra rAjaputrAv ariMdamau 2049001c maharSim abhivAdyAtha jagmatus taM giriM prati 2049002a prasthitAMz caiva tAn prekSya pitA putrAn ivAnvagAt 2049002c tataH pracakrame vaktuM vacanaM sa mahAmuniH 2049003a athAsAdya tu kAlindIM zIghrasrotasamApagAm 2049003c tatra yUyaM plavaM kRtvA taratAMzumatIM nadIm 2049004a tato nyagrodham AsAdya mahAntaM haritacchadam 2049004c vivRddhaM bahubhir vRkSaiH zyAmaM siddhopasevitam 2049005a krozamAtraM tato gatvA nIlaM drakSyatha kAnanam 2049005c palAzabadarImizraM rAma vaMzaiz ca yAmunaiH 2049006a sa panthAz citrakUTasya gataH subahuzo mayA 2049006c ramyo mArdavayuktaz ca vanadAvair vivarjitaH 2049006e iti panthAnam Avedya maharSiH sa nyavartata 2049007a upAvRtte munau tasmin rAmo lakSmaNam abravIt 2049007c kRtapuNyAH sma saumitre munir yan no 'nukampate 2049008a iti tau puruSavyAghrau mantrayitvA manasvinau 2049008c sItAm evAgrataH kRtvA kAlindIM jagmatur nadIm 2049009a tau kASThasaMghATam atho cakratuH sumahAplavam 2049009c cakAra lakSmaNaz chittvA sItAyAH sukhamAnasam 2049010a tatra zriyam ivAcintyAM rAmo dAzarathiH priyAm 2049010c ISatsaMlajjamAnAM tAm adhyAropayata plavam 2049011a tataH plavenAMzumatIM zIghragAm UrmimAlinIm 2049011c tIrajair bahubhir vRkSaiH saMterur yamunAM nadIm 2049012a te tIrNAH plavam utsRjya prasthAya yamunAvanAt 2049012c zyAmaM nyagrodham AseduH zItalaM haritacchadam 2049013a kausalyAM caiva pazyeyaM sumitrAM ca yazasvinIm 2049013c iti sItAJjaliM kRtvA paryagachad vanaspatim 2049014a krozamAtraM tato gatvA bhrAtarau rAmalakSmaNau 2049014c bahUn medhyAn mRgAn hatvA ceratur yamunAvane 2049015a vihRtya te barhiNapUganAdite; zubhe vane vAraNavAnarAyute 2049015c samaM nadIvapram upetya saMmataM; nivAsam Ajagmur adInadarzanaH 2050001a atha rAtryAM vyatItAyAm avasuptam anantaram 2050001c prabodhayAm Asa zanair lakSmaNaM raghunandanaH 2050002a saumitre zRNu vanyAnAM valgu vyAharatAM svanam 2050002c saMpratiSThAmahe kAlaH prasthAnasya paraMtapa 2050003a sa suptaH samaye bhrAtrA lakSmaNaH pratibodhitaH 2050003c jahau nidrAM ca tandrIM ca prasaktaM ca pathi zramam 2050004a tata utthAya te sarve spRSTvA nadyAH zivaM jalam 2050004c panthAnam RSiNoddiSTaM citrakUTasya taM yayuH 2050005a tataH saMprasthitaH kAle rAmaH saumitriNA saha 2050005c sItAM kamalapatrAkSIm idaM vacanam abravIt 2050006a AdIptAn iva vaidehi sarvataH puSpitAn nagAn 2050006c svaiH puSpaiH kiMzukAn pazya mAlinaH zizirAtyaye 2050007a pazya bhallAtakAn phullAn narair anupasevitAn 2050007c phalapatrair avanatAn nUnaM zakSyAmi jIvitum 2050008a pazya droNapramANAni lambamAnAni lakSmaNa 2050008c madhUni madhukArIbhiH saMbhRtAni nage nage 2050009a eSa krozati natyUhas taM zikhI pratikUjati 2050009c ramaNIye vanoddeze puSpasaMstarasaMkaTe 2050010a mAtaMgayUthAnusRtaM pakSisaMghAnunAditam 2050010c citrakUTam imaM pazya pravRddhazikharaM girim 2050011a tatas tau pAdacAreNa gacchantau saha sItayA 2050011c ramyam AsedatuH zailaM citrakUTaM manoramam 2050012a taM tu parvatam AsAdya nAnApakSigaNAyutam 2050012c ayaM vAso bhavet tAvad atra saumya ramemahi 2050013a lakSmaNAnaya dArUNi dRDhAni ca varANi ca 2050013c kuruSvAvasathaM saumya vAse me 'bhirataM manaH 2050014a tasya tad vacanaM zrutvA saumitrir vividhAn drumAn 2050014c AjahAra tataz cakre parNa zAlAm ariM dama 2050015a zuzrUSamANam ekAgram idaM vacanam abravIt 2050015c aiNeyaM mAMsam AhRtya zAlAM yakSyAmahe vayam 2050016a sa lakSmaNaH kRSNamRgaM hatvA medhyaM patApavAn 2050016c atha cikSepa saumitriH samiddhe jAtavedasi 2050017a taM tu pakvaM samAjJAya niSTaptaM chinnazoNitam 2050017c lakSmaNaH puruSavyAghram atha rAghavam abravIt 2050018a ayaM kRSNaH samAptAGgaH zRtaH kRSNa mRgo yathA 2050018c devatA devasaMkAza yajasva kuzalo hy asi 2050019a rAmaH snAtvA tu niyato guNavAJ japyakovidaH 2050019c pApasaMzamanaM rAmaz cakAra balim uttamam 2050020a tAM vRkSaparNac chadanAM manojJAM; yathApradezaM sukRtAM nivAtAm 2050020c vAsAya sarve vivizuH sametAH; sabhAM yathA deva gaNAH sudharmAm 2050021a anekanAnAmRgapakSisaMkule; vicitrapuSpastabalair drumair yute 2050021c vanottame vyAlamRgAnunAdite; tathA vijahruH susukhaM jitendriyAH 2050022a suramyam AsAdya tu citrakUTaM; nadIM ca tAM mAlyavatIM sutIrthAm 2050022c nananda hRSTo mRgapakSijuSTAM; jahau ca duHkhaM puravipravAsAt 2051001a kathayitvA suduHkhArtaH sumantreNa ciraM saha 2051001c rAme dakSiNa kUlasthe jagAma svagRhaM guhaH 2051002a anujJAtaH sumantro 'tha yojayitvA hayottamAn 2051002c ayodhyAm eva nagarIM prayayau gADhadurmanAH 2051003a sa vanAni sugandhIni saritaz ca sarAMsi ca 2051003c pazyann atiyayau zIghraM grAmANi nagarANi ca 2051004a tataH sAyAhnasamaye tRtIye 'hani sArathiH 2051004c ayodhyAM samanuprApya nirAnandAM dadarza ha 2051005a sa zUnyAm iva niHzabdAM dRSTvA paramadurmanAH 2051005c sumantraz cintayAm Asa zokavegasamAhataH 2051006a kaccin na sagajA sAzvA sajanA sajanAdhipA 2051006c rAmasaMtApaduHkhena dagdhA zokAgninA purI 2051006e iti cintAparaH sUtas tvaritaH praviveza ha 2051007a sumantram abhiyAntaM taM zatazo 'tha sahasrazaH 2051007c kva rAma iti pRcchantaH sUtam abhyadravan narAH 2051008a teSAM zazaMsa gaGgAyAm aham ApRcchya rAghavam 2051008c anujJAto nivRtto 'smi dhArmikeNa mahAtmanA 2051009a te tIrNA iti vijJAya bASpapUrNamukhA janAH 2051009c aho dhig iti niHzvasya hA rAmeti ca cukruzuH 2051010a zuzrAva ca vacas teSAM vRndaM vRndaM ca tiSThatAm 2051010c hatAH sma khalu ye neha pazyAma iti rAghavam 2051011a dAnayajJavivAheSu samAjeSu mahatsu ca 2051011c na drakSyAmaH punar jAtu dhArmikaM rAmam antarA 2051012a kiM samarthaM janasyAsya kiM priyaM kiM sukhAvaham 2051012c iti rAmeNa nagaraM pitRvat paripAlitam 2051013a vAtAyanagatAnAM ca strINAm anvantarApaNam 2051013c rAmazokAbhitaptAnAM zuzrAva paridevanam 2051014a sa rAjamArgamadhyena sumantraH pihitAnanaH 2051014c yatra rAjA dazarathas tad evopayayau gRham 2051015a so 'vatIrya rathAc chIghraM rAjavezma pravizya ca 2051015c kakSyAH saptAbhicakrAma mahAjanasamAkulAH 2051016a tato dazarathastrINAM prAsAdebhyas tatas tataH 2051016c rAmazokAbhitaptAnAM mandaM zuzrAva jalpitam 2051017a saha rAmeNa niryAto vinA rAmam ihAgataH 2051017c sUtaH kiM nAma kausalyAM zocantIM prativakSyati 2051018a yathA ca manye durjIvam evaM na sukaraM dhruvam 2051018c Acchidya putre niryAte kausalyA yatra jIvati 2051019a satya rUpaM tu tadvAkyaM rAjJaH strINAM nizAmayan 2051019c pradIptam iva zokena viveza sahasA gRham 2051020a sa pravizyASTamIM kakSyAM rAjAnaM dInam Atulam 2051020c putrazokaparidyUnam apazyat pANDare gRhe 2051021a abhigamya tam AsInaM narendram abhivAdya ca 2051021c sumantro rAmavacanaM yathoktaM pratyavedayat 2051022a sa tUSNIm eva tac chrutvA rAjA vibhrAnta cetanaH 2051022c mUrchito nyapatad bhUmau rAmazokAbhipIDitaH 2051023a tato 'ntaHpuram AviddhaM mUrchite pRthivIpatau 2051023c uddhRtya bAhU cukroza nRpatau patite kSitau 2051024a sumitrayA tu sahitA kausalyA patitaM patim 2051024c utthApayAm Asa tadA vacanaM cedam abravIt 2051025a imaM tasya mahAbhAga dUtaM duSkarakAriNaH 2051025c vanavAsAd anuprAptaM kasmAn na pratibhASase 2051026a adyemam anayaM kRtvA vyapatrapasi rAghava 2051026c uttiSTha sukRtaM te 'stu zoke na syAt sahAyatA 2051027a deva yasyA bhayAd rAmaM nAnupRcchasi sArathim 2051027c neha tiSThati kaikeyI vizrabdhaM pratibhASyatAm 2051028a sA tathoktvA mahArAjaM kausalyA zokalAlasA 2051028c dharaNyAM nipapAtAzu bASpaviplutabhASiNI 2051029a evaM vilapatIM dRSTvA kausalyAM patitAM bhuvi 2051029c patiM cAvekSya tAH sarvAH sasvaraM ruruduH striyaH 2051030a tatas tam antaHpuranAdam utthitaM; samIkSya vRddhAs taruNAz ca mAnavAH 2051030c striyaz ca sarvA ruruduH samantataH; puraM tadAsIt punar eva saMkulam 2052001a pratyAzvasto yadA rAjA mohAt pratyAgataH punaH 2052001c athAjuhAva taM sUtaM rAmavRttAntakAraNAt 2052002a vRddhaM paramasaMtaptaM navagraham iva dvipam 2052002c viniHzvasantaM dhyAyantam asvastham iva kuJjaram 2052003a rAjA tu rajasA sUtaM dhvastAGgaM samupasthitam 2052003c azrupUrNamukhaM dInam uvAca paramArtavat 2052004a kva nu vatsyati dharmAtmA vRkSamUlam upAzritaH 2052004c so 'tyantasukhitaH sUta kim aziSyati rAghavaH 2052004e bhUmipAlAtmajo bhUmau zete katham anAthavat 2052005a yaM yAntam anuyAnti sma padAtirathakuJjarAH 2052005c sa vatsyati kathaM rAmo vijanaM vanam AzritaH 2052006a vyAlair mRgair AcaritaM kRSNasarpaniSevitam 2052006c kathaM kumArau vaidehyA sArdhaM vanam upasthitau 2052007a sukumAryA tapasvinyA sumantra saha sItayA 2052007c rAjaputrau kathaM pAdair avaruhya rathAd gatau 2052008a siddhArthaH khalu sUta tvaM yena dRSTau mamAtmajau 2052008c vanAntaM pravizantau tAv azvinAv iva mandaram 2052009a kim uvAca vaco rAmaH kim uvAca ca lakSmaNaH 2052009c sumantra vanam AsAdya kim uvAca ca maithilI 2052009e AsitaM zayitaM bhuktaM sUta rAmasya kIrtaya 2052010a iti sUto narendreNa coditaH sajjamAnayA 2052010c uvAca vAcA rAjAnaM sabASpaparirabdhayA 2052011a abravIn mAM mahArAja dharmam evAnupAlayan 2052011c aJjaliM rAghavaH kRtvA zirasAbhipraNamya ca 2052012a sUta madvacanAt tasya tAtasya viditAtmanaH 2052012c zirasA vandanIyasya vandyau pAdau mahAtmanaH 2052013a sarvam antaHpuraM vAcyaM sUta madvacanAt tvayA 2052013c Arogyam avizeSeNa yathArhaM cAbhivAdanam 2052014a mAtA ca mama kausalyA kuzalaM cAbhivAdanam 2052014c devi devasya pAdau ca devavat paripAlaya 2052015a bharataH kuzalaM vAcyo vAcyo madvacanena ca 2052015c sarvAsv eva yathAnyAyaM vRttiM vartasva mAtRSu 2052016a vaktavyaz ca mahAbAhur ikSvAkukulanandanaH 2052016c pitaraM yauvarAjyastho rAjyastham anupAlaya 2052017a ity evaM mAM mahArAja bruvann eva mahAyazAH 2052017c rAmo rAjIvatAmrAkSo bhRzam azrUNy avartayat 2052018a lakSmaNas tu susaMkruddho niHzvasan vAkyam abravIt 2052018c kenAyam aparAdhena rAjaputro vivAsitaH 2052019a yadi pravrAjito rAmo lobhakAraNakAritam 2052019c varadAnanimittaM vA sarvathA duSkRtaM kRtam 2052019e rAmasya tu parityAge na hetum upalakSaye 2052020a asamIkSya samArabdhaM viruddhaM buddhilAghavAt 2052020c janayiSyati saMkrozaM rAghavasya vivAsanam 2052021a ahaM tAvan mahArAje pitRtvaM nopalakSaye 2052021c bhrAtA bhartA ca bandhuz ca pitA ca mama rAghavaH 2052022a sarvalokapriyaM tyaktvA sarvalokahite ratam 2052022c sarvaloko 'nurajyeta kathaM tvAnena karmaNA 2052023a jAnakI tu mahArAja niHzvasantI tapasvinI 2052023c bhUtopahatacitteva viSThitA viSmRtA sthitA 2052024a adRSTapUrvavyasanA rAjaputrI yazasvinI 2052024c tena duHkhena rudatI naiva mAM kiM cid abravIt 2052025a udvIkSamANA bhartAraM mukhena parizuSyatA 2052025c mumoca sahasA bASpaM mAM prayAntam udIkSya sA 2052026a tathaiva rAmo 'zrumukhaH kRtAJjaliH; sthito 'bhaval lakSmaNabAhupAlitaH 2052026c tathaiva sItA rudatI tapasvinI; nirIkSate rAjarathaM tathaiva mAm 2053001a mama tv azvA nivRttasya na prAvartanta vartmani 2053001c uSNam azru vimuJcanto rAme saMprasthite vanam 2053002a ubhAbhyAM rAjaputrAbhyAm atha kRtvAham ajJalim 2053002c prasthito ratham AsthAya tad duHkham api dhArayan 2053003a guheva sArdhaM tatraiva sthito 'smi divasAn bahUn 2053003c AzayA yadi mAM rAmaH punaH zabdApayed iti 2053004a viSaye te mahArAja rAmavyasanakarzitAH 2053004c api vRkSAH parimlAnaH sapuSpAGkurakorakAH 2053005a na ca sarpanti sattvAni vyAlA na prasaranti ca 2053005c rAmazokAbhibhUtaM tan niSkUjam abhavad vanam 2053006a lInapuSkarapatrAz ca narendra kaluSodakAH 2053006c saMtaptapadmAH padminyo lInamInavihaMgamAH 2053007a jalajAni ca puSpANi mAlyAni sthalajAni ca 2053007c nAdya bhAnty alpagandhIni phalAni ca yathA puram 2053008a pravizantam ayodhyAM mAM na kaz cid abhinandati 2053008c narA rAmam apazyanto niHzvasanti muhur muhuH 2053009a harmyair vimAnaiH prAsAdair avekSya ratham Agatam 2053009c hAhAkArakRtA nAryo rAmAdarzanakarzitAH 2053010a Ayatair vimalair netrair azruvegapariplutaiH 2053010c anyonyam abhivIkSante vyaktam ArtatarAH striyaH 2053011a nAmitrANAM na mitrANAm udAsInajanasya ca 2053011c aham ArtatayA kaM cid vizeSaM nopalakSaye 2053012a aprahRSTamanuSyA ca dInanAgaturaMgamA 2053012c ArtasvaraparimlAnA viniHzvasitaniHsvanA 2053013a nirAnandA mahArAja rAmapravrAjanAturA 2053013c kausalyA putrahIneva ayodhyA pratibhAti mA 2053014a sUtasya vacanaM zrutvA vAcA paramadInayA 2053014c bASpopahatayA rAjA taM sUtam idam abravIt 2053015a kaikeyyA viniyuktena pApAbhijanabhAvayA 2053015c mayA na mantrakuzalair vRddhaiH saha samarthitam 2053016a na suhRdbhir na cAmAtyair mantrayitvA na naigamaiH 2053016c mayAyam arthaH saMmohAt strIhetoH sahasA kRtaH 2053017a bhavitavyatayA nUnam idaM vA vyasanaM mahat 2053017c kulasyAsya vinAzAya prAptaM sUta yadRcchayA 2053018a sUta yady asti te kiM cin mayApi sukRtaM kRtam 2053018c tvaM prApayAzu mAM rAmaM prANAH saMtvarayanti mAm 2053019a yad yad yApi mamaivAjJA nivartayatu rAghavam 2053019c na zakSyAmi vinA rAma muhUrtam api jIvitum 2053020a atha vApi mahAbAhur gato dUraM bhaviSyati 2053020c mAm eva ratham Aropya zIghraM rAmAya darzaya 2053021a vRttadaMSTro maheSvAsaH kvAsau lakSmaNapUrvajaH 2053021c yadi jIvAmi sAdhv enaM pazyeyaM saha sItayA 2053022a lohitAkSaM mahAbAhum AmuktamaNikuNDalam 2053022c rAmaM yadi na pazyAmi gamiSyAmi yamakSayam 2053023a ato nu kiM duHkhataraM yo 'ham ikSvAkunandanam 2053023c imAm avasthAm Apanno neha pazyAmi rAghavam 2053024a hA rAma rAmAnuja hA hA vaidehi tapasvinI 2053024c na mAM jAnIta duHkhena mriyamANam anAthavat 2053024e dustaro jIvatA devi mayAyaM zokasAgaraH 2053025a azobhanaM yo 'ham ihAdya rAghavaM; didRkSamANo na labhe salakSmaNam 2053025c itIva rAjA vilapan mahAyazAH; papAta tUrNaM zayane sa mUrchitaH 2053026a iti vilapati pArthive pranaSTe; karuNataraM dviguNaM ca rAmahetoH 2053026c vacanam anunizamya tasya devI; bhayam agamat punar eva rAmamAtA 2054001a tato bhUtopasRSTeva vepamAnA punaH punaH 2054001c dharaNyAM gatasattveva kausalyA sUtam abravIt 2054002a naya mAM yatra kAkutsthaH sItA yatra ca lakSmaNaH 2054002c tAn vinA kSaNam apy atra jIvituM notsahe hy aham 2054003a nivartaya rathaM zIghraM daNDakAn naya mAm api 2054003c atha tAn nAnugacchAmi gamiSyAmi yamakSayam 2054004a bASpavegaupahatayA sa vAcA sajjamAnayA 2054004c idam AzvAsayan devIM sUtaH prAJjalir abravIt 2054005a tyaja zokaM ca mohaM ca saMbhramaM duHkhajaM tathA 2054005c vyavadhUya ca saMtApaM vane vatsyati rAghavaH 2054006a lakSmaNaz cApi rAmasya pAdau paricaran vane 2054006c ArAdhayati dharmajJaH paralokaM jitendriyaH 2054007a vijane 'pi vane sItA vAsaM prApya gRheSv iva 2054007c visrambhaM labhate 'bhItA rAme saMnyastamAnasA 2054008a nAsyA dainyaM kRtaM kiM cit susUkSmam api lakSaye 2054008c uciteva pravAsAnAM vaidehI pratibhAti mA 2054009a nagaropavanaM gatvA yathA sma ramate purA 2054009c tathaiva ramate sItA nirjaneSu vaneSv api 2054010a bAleva ramate sItA bAlacandranibhAnanA 2054010c rAmA rAme hy adInAtmA vijane 'pi vane satI 2054011a tadgataM hRdayaM hy asyAs tad adhInaM ca jIvitam 2054011c ayodhyApi bhavet tasyA rAmahInA tathA vanam 2054012a pathi pRcchati vaidehI grAmAMz ca nagarANi ca 2054012c gatiM dRSTvA nadInAM ca pAdapAn vividhAn api 2054013a adhvanA vAtavegena saMbhrameNAtapena ca 2054013c na hi gacchati vaidehyAz candrAMzusadRzI prabhA 2054014a sadRzaM zatapatrasya pUrNacandropamaprabham 2054014c vadanaM tadvadAnyAyA vaidehyA na vikampate 2054015a alaktarasaraktAbhAv alaktarasavarjitau 2054015c adyApi caraNau tasyAH padmakozasamaprabhau 2054016a nUpurodghuSTaheleva khelaM gacchati bhAminI 2054016c idAnIm api vaidehI tadrAgA nyastabhUSaNA 2054017a gajaM vA vIkSya siMhaM vA vyAghraM vA vanam AzritA 2054017c nAhArayati saMtrAsaM bAhU rAmasya saMzritA 2054018a na zocyAs te na cAtmA te zocyo nApi janAdhipaH 2054018c idaM hi caritaM loke pratiSThAsyati zAzvatam 2054019a vidhUya zokaM parihRSTamAnasA; maharSiyAte pathi suvyavasthitAH 2054019c vane ratA vanyaphalAzanAH pituH; zubhAM pratijJAM paripAlayanti te 2054020a tathApi sUtena suyuktavAdinA; nivAryamANA sutazokakarzitA 2054020c na caiva devI virarAma kUjitAt; priyeti putreti ca rAghaveti ca 2055001a vanaM gate dharmapare rAme ramayatAM vare 2055001c kausalyA rudatI svArtA bhartAram idam abravIt 2055002a yady apitriSu lokeSu prathitaM te mayad yazaH 2055002c sAnukrozo vadAnyaz ca priyavAdI ca rAghavaH 2055003a kathaM naravarazreSTha putrau tau saha sItayA 2055003c duHkhitau sukhasaMvRddhau vane duHkhaM sahiSyataH 2055004a sA nUnaM taruNI zyAmA sukumArI sukhocitA 2055004c katham uSNaM ca zItaM ca maithilI prasahiSyate 2055005a bhuktvAzanaM vizAlAkSI sUpadaMzAnvitaM zubham 2055005c vanyaM naivAram AhAraM kathaM sItopabhokSyate 2055006a gItavAditranirghoSaM zrutvA zubham aninditA 2055006c kathaM kravyAdasiMhAnAM zabdaM zroSyaty azobhanam 2055007a mahendradhvajasaMkAzaH kva nu zete mahAbhujaH 2055007c bhujaM parighasaMkAzam upadhAya mahAbalaH 2055008a padmavarNaM sukezAntaM padmaniHzvAsam uttamam 2055008c kadA drakSyAmi rAmasya vadanaM puSkarekSaNam 2055009a vajrasAramayaM nUnaM hRdayaM me na saMzayaH 2055009c apazyantyA na taM yad vai phalatIdaM sahasradhA 2055010a yadi paJcadaze varSe rAghavaH punar eSyati 2055010c jahyAd rAjyaM ca kozaM ca bharatenopabhokSyate 2055011a evaM kanIyasA bhrAtrA bhuktaM rAjyaM vizAM pate 2055011c bhrAtA jyeSThA variSThAz ca kimarthaM nAvamaMsyate 2055012a na pareNAhRtaM bhakSyaM vyAghraH khAditum icchati 2055012c evam eva naravyAghraH paralIDhaM na maMsyate 2055013a havir AjyaM puroDAzAH kuzA yUpAz ca khAdirAH 2055013c naitAni yAtayAmAni kurvanti punar adhvare 2055014a tathA hy Attam idaM rAjyaM hRtasArAM surAm iva 2055014c nAbhimantum alaM rAmo naSTasomam ivAdhvaram 2055015a naivaMvidham asatkAraM rAghavo marSayiSyati 2055015c balavAn iva zArdUlo bAladher abhimarzanam 2055016a sa tAdRzaH siMhabalo vRSabhAkSo nararSabhaH 2055016c svayam eva hataH pitrA jalajenAtmajo yathA 2055017a dvijAti carito dharmaH zAstradRSTaH sanAtanaH 2055017c yadi te dharmanirate tvayA putre vivAsite 2055018a gatir evAk patir nAryA dvitIyA gatir AtmajaH 2055018c tRtIyA jJAtayo rAjaMz caturthI neha vidyate 2055019a tatra tvaM caiva me nAsti rAmaz ca vanam AzritaH 2055019c na vanaM gantum icchAmi sarvathA hi hatA tvayA 2055020a hataM tvayA rAjyam idaM sarASTraM; hatas tathAtmA saha mantribhiz ca 2055020c hatA saputrAsmi hatAz ca paurAH; sutaz ca bhAryA ca tava prahRSTau 2055021a imAM giraM dAruNazabdasaMzritAM; nizamya rAjApi mumoha duHkhitaH 2055021c tataH sa zokaM praviveza pArthivaH; svaduSkRtaM cApi punas tadAsmarat 2056001a evaM tu kruddhayA rAjA rAmamAtrA sazokayA 2056001c zrAvitaH paruSaM vAkyaM cintayAm Asa duHkhitaH 2056002a tasya cintayamAnasya pratyabhAt karma duSkRtam 2056002c yad anena kRtaM pUrvam ajJAnAc chabdavedhinA 2056003a amanAs tena zokena rAmazokena ca prabhuH 2056003c dahyamAnas tu zokAbhyAM kausalyAm Aha bhUpatiH 2056004a prasAdaye tvAM kausalye racito 'yaM mayAJjaliH 2056004c vatsalA cAnRzaMsA ca tvaM hi nityaM pareSv api 2056005a bhartA tu khalu nArINAM guNavAn nirguNo 'pi vA 2056005c dharmaM vimRzamAnAnAM pratyakSaM devi daivatam 2056006a sA tvaM dharmaparA nityaM dRSTalokaparAvara 2056006c nArhase vipriyaM vaktuM duHkhitApi suduHkhitam 2056007a tad vAkyaM karuNaM rAjJaH zrutvA dInasya bhASitam 2056007c kausalyA vyasRjad bASpaM praNAlIva navodakam 2056008a sa mUdrhNi baddhvA rudatI rAjJaH padmam ivAJjalim 2056008c saMbhramAd abravIt trastA tvaramANAkSaraM vacaH 2056009a prasIda zirasA yAce bhUmau nitatitAsmi te 2056009c yAcitAsmi hatA deva hantavyAhaM na hi tvayA 2056010a naiSA hi sA strI bhavati zlAghanIyena dhImatA 2056010c ubhayor lokayor vIra patyA yA saMprasAdyate 2056011a jAnAmi dharmaM dharmajJa tvAM jAne satyavAdinam 2056011c putrazokArtayA tat tu mayA kim api bhASitam 2056012a zoko nAzayate dhairyaM zoko nAzayate zrutam 2056012c zoko nAzayate sarvaM nAsti zokasamo ripuH 2056013a zayam ApatitaH soDhuM praharo ripuhastataH 2056013c soDhum ApatitaH zokaH susUkSmo 'pi na zakyate 2056014a vanavAsAya rAmasya paJcarAtro 'dya gaNyate 2056014c yaH zokahataharSAyAH paJcavarSopamo mama 2056015a taM hi cintayamAnAyAH zoko 'yaM hRdi vardhate 2056015c adInAm iva vegena samudrasalilaM mahat 2056016a evaM hi kathayantyAs tu kausalyAyAH zubhaM vacaH 2056016c mandarazmir abhUt suryo rajanI cAbhyavartata 2056017a atha prahlAdito vAkyair devyA kausalyayA nRpaH 2056017c zokena ca samAkrAnto nidrAyA vazam eyivAn 2057001a pratibuddho muhur tena zokopahatacetanaH 2057001c atha rAjA dazarathaH sa cintAm abhyapadyata 2057002a rAmalakSmaNayoz caiva vivAsAd vAsavopamam 2057002c Avivezopasargas taM tamaH sUryam ivAsuram 2057003a sa rAjA rajanIM SaSThIM rAme pravrajite vanam 2057003c ardharAtre dazarathaH saMsmaran duSkRtaM kRtam 2057003e kausalyAM putrazokArtAm idaM vacanam abravIt 2057004a yad Acarati kalyANi zubhaM vA yadi vAzubham 2057004c tad eva labhate bhadre kartA karmajam AtmanaH 2057005a guru lAghavam arthAnAm Arambhe karmaNAM phalam 2057005c doSaM vA yo na jAnAti sa bAla iti hocyate 2057006a kaz cid AmravaNaM chittvA palAzAMz ca niSiJcati 2057006c puSpaM dRSTvA phale gRdhnuH sa zocati phalAgame 2057007a so 'ham AmravaNaM chittvA palAzAMz ca nyaSecayam 2057007c rAmaM phalAgame tyaktvA pazcAc chocAmi durmatiH 2057008a labdhazabdena kausalye kumAreNa dhanuSmatA 2057008c kumAraH zabdavedhIti mayA pApam idaM kRtam 2057008e tad idaM me 'nusaMprAptaM devi duHkhaM svayaM kRtam 2057009a saMmohAd iha bAlena yathA syAd bhakSitaM viSam 2057009c evaM mamApy avijJAtaM zabdavedhyamayaM phalam 2057010a devy anUDhA tvam abhavo yuvarAjo bhavAmy aham 2057010c tataH prAvRD anuprAptA madakAmavivardhinI 2057011a upAsyahi rasAn bhaumAMs taptvA ca jagad aMzubhiH 2057011c paretAcaritAM bhImAM ravir Avizate dizam 2057012a uSNam antardadhe sadyaH snigdhA dadRzire ghanAH 2057012c tato jahRSire sarve bhekasAraGgabarhiNaH 2057013a patitenAmbhasA channaH patamAnena cAsakRt 2057013c Ababhau mattasAraGgas toyarAzir ivAcalaH 2057014a tasminn atisukhe kAle dhanuSmAn iSumAn rathI 2057014c vyAyAma kRtasaMkalpaH sarayUm anvagAM nadIm 2057015a nipAne mahiSaM rAtrau gajaM vAbhyAgataM nadIm 2057015c anyaM vA zvApadaM kaM cij jighAMsur ajitendriyaH 2057016a athAndhakAre tv azrauSaM jale kumbhasya paryataH 2057016c acakSur viSaye ghoSaM vAraNasyeva nardataH 2057017a tato 'haM zaram uddhRtya dIptam AzIviSopamam 2057017c amuJcaM nizitaM bANam aham AzIviSopamam 2057018a tatra vAg uSasi vyaktA prAdurAsId vanaukasaH 2057018c hA heti patatas toye vAg abhUt tatra mAnuSI 2057018e katham asmadvidhe zastraM nipatet tu tapasvini 2057019a praviviktAM nadIM rAtrAv udAhAro 'ham AgataH 2057019c iSuNAbhihataH kena kasya vA kiM kRtaM mayA 2057020a RSer hi nyasta daNDasya vane vanyena jIvataH 2057020c kathaM nu zastreNa vadho madvidhasya vidhIyate 2057021a jaTAbhAradharasyaiva valkalAjinavAsasaH 2057021c ko vadhena mamArthI syAt kiM vAsyApakRtaM mayA 2057022a evaM niSphalam ArabdhaM kevalAnarthasaMhitam 2057022c na kaz cit sAdhu manyeta yathaiva gurutalpagam 2057023a nemaM tathAnuzocAmi jIvitakSayam AtmanaH 2057023c mAtaraM pitaraM cobhAv anuzocAmi madvidhe 2057024a tad etAn mithunaM vRddhaM cirakAlabhRtaM mayA 2057024c mayi paJcatvam Apanne kAM vRttiM vartayiSyati 2057025a vRddhau ca mAtApitarAv ahaM caikeSuNA hataH 2057025c kena sma nihatAH sarve subAlenAkRtAtmanA 2057026a taM giraM karuNAM zrutvA mama dharmAnukAGkSiNaH 2057026c karAbhyAM sazaraM cApaM vyathitasyApatad bhuvi 2057027a taM dezam aham Agamya dInasattvaH sudurmanAH 2057027c apazyam iSuNA tIre sarayvAs tApasaM hatam 2057028a sa mAm udvIkSya netrAbhyAM trastam asvasthacetasam 2057028c ity uvAca vacaH krUraM didhakSann iva tejasA 2057029a kiM tavApakRtaM rAjan vane nivasatA mayA 2057029c jihIrSur ambho gurvarthaM yad ahaM tADitas tvayA 2057030a ekena khalu bANena marmaNy abhihate mayi 2057030c dvAv andhau nihatau vRddhau mAtA janayitA ca me 2057031a tau nUnaM durbalAv andhau matpratIkSau pipAsitau 2057031c ciram AzAkRtAM tRSNAM kaSTAM saMdhArayiSyataH 2057032a na nUnaM tapaso vAsti phalayogaH zrutasya vA 2057032c pitA yan mAM na jAnAti zayAnaM patitaM bhuvi 2057033a jAnann api ca kiM kuryAd azaktir aparikramaH 2057033c bhidyamAnam ivAzaktas trAtum anyo nago nagam 2057034a pitus tvam eva me gatvA zIghram AcakSva rAghava 2057034c na tvAm anudahet kruddho vanaM vahnir ivaidhitaH 2057035a iyam ekapadI rAjan yato me pitur AzramaH 2057035c taM prasAdaya gatvA tvaM na tvAM sa kupitaH zapet 2057036a vizalyaM kuru mAM rAjan marma me nizitaH zaraH 2057036c ruNaddhi mRdu sotsedhaM tIram amburayo yathA 2057037a na dvijAtir ahaM rAjan mA bhUt te manaso vyathA 2057037c zUdrAyAm asmi vaizyena jAto janapadAdhipa 2057038a itIva vadataH kRcchrAd bANAbhihatamarmaNaH 2057038c tasya tv AnamyamAnasya taM bANam aham uddharam 2057039a jalArdragAtraM tu vilapya kRcchAn; marmavraNaM saMtatam ucchasantam 2057039c tataH sarayvAM tam ahaM zayAnaM; samIkSya bhadre subhRzaM viSaNNaH 2058001a tad ajJAnAn mahat pApaM kRtvA saMkulitendriyaH 2058001c ekas tv acintayaM buddhyA kathaM nu sukRtaM bhavet 2058002a tatas taM ghaTam Adaya pUrNaM paramavAriNA 2058002c AzramaM tam ahaM prApya yathAkhyAtapathaM gataH 2058003a tatrAhaM durbalAv andhau vRddhAv apariNAyakau 2058003c apazyaM tasya pitarau lUnapakSAv iva dvijau 2058004a tannimittAbhir AsInau kathAbhir aparikramau 2058004c tAm AzAM matkRte hInAv udAsInAv anAthavat 2058005a padazabdaM tu me zrutvA munir vAkyam abhASata 2058005c kiM cirAyasi me putra pAnIyaM kSipram Anaya 2058006a yannimittam idaM tAta salile krIDitaM tvayA 2058006c utkaNThitA te mAteyaM praviza kSipram Azramam 2058007a yad vyalIkaM kRtaM putra mAtrA te yadi vA mayA 2058007c na tan manasi kartavyaM tvayA tAta tapasvinA 2058008a tvaM gatis tv agatInAM ca cakSus tvaM hInacakSuSAm 2058008c samAsaktAs tvayi prANAH kiM cin nau nAbhibhASase 2058009a munim avyaktayA vAcA tam ahaM sajjamAnayA 2058009c hInavyaJjanayA prekSya bhIto bhIta ivAbruvam 2058010a manasaH karma ceSTAbhir abhisaMstabhya vAgbalam 2058010c AcacakSe tv ahaM tasmai putravyasanajaM bhayam 2058011a kSatriyo 'haM dazaratho nAhaM putro mahAtmanaH 2058011c sajjanAvamataM duHkham idaM prAptaM svakarmajam 2058012a bhagavaMz cApahasto 'haM sarayUtIram AgataH 2058012c jighAMsuH zvApadaM kiM cin nipAne vAgataM gajam 2058013a tatra zruto mayA zabdo jale kumbhasya pUryataH 2058013c dvipo 'yam iti matvA hi bANenAbhihato mayA 2058014a gatvA nadyAs tatas tIram apazyam iSuNA hRdi 2058014c vinirbhinnaM gataprANaM zayAnaM bhuvi tApasam 2058015a bhagavaJ zabdam AlakSya mayA gajajighAMsunA 2058015c visRSTo 'mbhasi nArAcas tena te nihataH sutaH 2058016a sa coddhRtena bANena tatraiva svargam AsthitaH 2058016c bhagavantAv ubhau zocann andhAv iti vilapya ca 2058017a ajJAnAd bhavataH putraH sahasAbhihato mayA 2058017c zeSam evaMgate yat syAt tat prasIdatu me muniH 2058018a sa tac chrutvA vacaH krUraM niHzvasaJ zokakarzitaH 2058018c mAm uvAca mahAtejAH kRtAJjalim upasthitam 2058019a yady etad azubhaM karma na sma me kathayeH svayam 2058019c phalen mUrdhA sma te rAjan sadyaH zatasahasradhA 2058020a kSatriyeNa vadho rAjan vAnaprasthe vizeSataH 2058020c jJAnapUrvaM kRtaH sthAnAc cyAvayed api vajriNam 2058021a ajJAnAd dhi kRtaM yasmAd idaM tenaiva jIvasi 2058021c api hy adya kulaM nasyAd rAghavANAM kuto bhavAn 2058022a naya nau nRpa taM dezam iti mAM cAbhyabhASata 2058022c adya taM draSTum icchAvaH putraM pazcimadarzanam 2058023a rudhireNAvasitAGgaM prakIrNAjinavAsasam 2058023c zayAnaM bhuvi niHsaMjJaM dharmarAjavazaM gatam 2058024a athAham ekas taM dezaM nItvA tau bhRzaduHkhitau 2058024c asparzayam ahaM putraM taM muniM saha bhAryayA 2058025a tau putram AtmanaH spRSTvA tam AsAdya tapasvinau 2058025c nipetatuH zarIre 'sya pitA cAsyedam abravIt 2058026a na nv ahaM te priyaH putra mAtaraM pazya dhArmika 2058026c kiM nu nAliGgase putra sukumAra vaco vada 2058027a kasya vApararAtre 'haM zroSyAmi hRdayaMgamam 2058027c adhIyAnasya madhuraM zAstraM vAnyad vizeSataH 2058028a ko mAM saMdhyAm upAsyaiva snAtvA hutahutAzanaH 2058028c zlAghayiSyaty upAsInaH putrazokabhayArditam 2058029a kandamUlaphalaM hRtvA ko mAM priyam ivAtithim 2058029c bhojayiSyaty akarmaNyam apragraham anAyakam 2058030a imAm andhAM ca vRddhAM ca mAtaraM te tapasvinIm 2058030c kathaM putra bhariSyAmi kRpaNAM putragardhinIm 2058031a tiSTha mA mA gamaH putra yamasya sadanaM prati 2058031c zvo mayA saha gantAsi jananyA ca samedhitaH 2058032a ubhAv api ca zokArtAv anAthau kRpaNau vane 2058032c kSipram eva gamiSyAvas tvayA hInau yamakSayam 2058033a tato vaivasvataM dRSTvA taM pravakSyAmi bhAratIm 2058033c kSamatAM dharmarAjo me bibhRyAt pitarAv ayam 2058034a apApo 'si yathA putra nihataH pApakarmaNA 2058034c tena satyena gacchAzu ye lokAH zastrayodhinAm 2058035a yAnti zUrA gatiM yAM ca saMgrAmeSv anivartinaH 2058035c hatAs tv abhimukhAH putra gatiM tAM paramAM vraja 2058036a yAM gatiM sagaraH zaibyo dilIpo janamejayaH 2058036c nahuSo dhundhumAraz ca prAptAs tAM gaccha putraka 2058037a yA gatiH sarvasAdhUnAM svAdhyAyAt patasaz ca yA 2058037c bhUmidasyAhitAgnez ca ekapatnIvratasya ca 2058038a gosahasrapradAtqNAM yA yA gurubhRtAm api 2058038c dehanyAsakRtAM yA ca tAM gatiM gaccha putraka 2058038e na hi tv asmin kule jAto gacchaty akuzalAM gatim 2058039a evaM sa kRpaNaM tatra paryadevayatAsakRt 2058039c tato 'smai kartum udakaM pravRttaH saha bhAryayA 2058040a sa tu divyena rUpeNa muniputraH svakarmabhiH 2058040c AzvAsya ca muhUrtaM tu pitarau vAkyam abravIt 2058041a sthAnam asmi mahat prApto bhavatoH paricAraNAt 2058041c bhavantAv api ca kSipraM mama mUlam upaiSyataH 2058042a evam uktvA tu divyena vimAnena vapuSmatA 2058042c Aruroha divaM kSipraM muniputro jitendriyaH 2058043a sa kRtvA tUdakaM tUrNaM tApasaH saha bhAryayA 2058043c mAm uvAca mahAtejAH kRtAJjalim upasthitam 2058044a adyaiva jahi mAM rAjan maraNe nAsti me vyathA 2058044c yac chareNaikaputraM mAM tvam akArSIr aputrakam 2058045a tvayA tu yad avijJAnAn nihato me sutaH zuciH 2058045c tena tvAm abhizapsyAmi suduHkham atidAruNam 2058046a putravyasanajaM duHkhaM yad etan mama sAmpratam 2058046c evaM tvaM putrazokena rAjan kAlaM kariSyasi 2058047a tasmAn mAm AgataM bhadre tasyodArasya tad vacaH 2058047c yad ahaM putrazokena saMtyakSyAmy adya jIvitam 2058048a yadi mAM saMspRzed rAmaH sakRd adyAlabheta vA 2058048c na tan me sadRzaM devi yan mayA rAghave kRtam 2058049a cakSuSA tvAM na pazyAmi smRtir mama vilupyate 2058049c dUtA vaivasvatasyaite kausalye tvarayanti mAm 2058050a atas tu kiM duHkhataraM yad ahaM jIvitakSaye 2058050c na hi pazyAmi dharmajJaM rAmaM satyaparAkyamam 2058051a na te manuSyA devAs te ye cAruzubhakuNDalam 2058051c mukhaM drakSyanti rAmasya varSe paJcadaze punaH 2058052a padmapatrekSaNaM subhru sudaMSTraM cArunAsikam 2058052c dhanyA drakSyanti rAmasya tArAdhipanibhaM mukham 2058053a sadRzaM zAradasyendoH phullasya kamalasya ca 2058053c sugandhi mama nAthasya dhanyA drakSyanti tanmukham 2058054a nivRttavanavAsaM tam ayodhyAM punar Agatam 2058054c drakSyanti sukhino rAmaM zukraM mArgagataM yathA 2058055a ayam AtmabhavaH zoko mAm anAtham acetanam 2058055c saMsAdayati vegena yathA kUlaM nadIrayaH 2058056a hA rAghava mahAbAho hA mamAyAsa nAzana 2058056c rAjA dazarathaH zocaJ jIvitAntam upAgamat 2058057a tathA tu dInaM kathayan narAdhipaH; priyasya putrasya vivAsanAturaH 2058057c gate 'rdharAtre bhRzaduHkhapIDitas; tadA jahau prANam udAradarzanaH 2059001a atha rAtryAM vyatItAyAM prAtar evApare 'hani 2059001c bandinaH paryupAtiSThaMs tat pArthivanivezanam 2059002a tataH zucisamAcArAH paryupasthAna kovidaH 2059002c strIvarSavarabhUyiSThA upatasthur yathApuram 2059003a haricandanasaMpRktam udakaM kAJcanair ghaTaiH 2059003c AninyuH snAnazikSAjJA yathAkAlaM yathAvidhi 2059004a maGgalAlambhanIyAni prAzanIyAn upaskarAn 2059004c upaninyus tathApy anyAH kumArI bahulAH striyaH 2059005a atha yAH kosalendrasya zayanaM pratyanantarAH 2059005c tAH striyas tu samAgamya bhartAraM pratyabodhayan 2059006a tA vepathuparItAz ca rAjJaH prANeSu zaGkitAH 2059006c pratisrotas tRNAgrANAM sadRzaM saMcakampire 2059007a atha saMvepamanAnAM strINAM dRSTvA ca pArthivam 2059007c yat tad AzaGkitaM pApaM tasya jajJe vinizcayaH 2059008a tataH pracukruzur dInAH sasvaraM tA varAGganAH 2059008c kareNava ivAraNye sthAnapracyutayUthapAH 2059009a tAsAm Akranda zabdena sahasodgatacetane 2059009c kausalyA ca sumitrAca tyaktanidre babhUvatuH 2059010a kausalyA ca sumitrA ca dRSTvA spRSTvA ca pArthivam 2059010c hA nAtheti parikruzya petatur dharaNItale 2059011a sA kosalendraduhitA veSTamAnA mahItale 2059011c na babhrAja rajodhvastA tAreva gaganacyutA 2059012a tat samuttrastasaMbhrAntaM paryutsukajanAkulam 2059012c sarvatas tumulAkrandaM paritApArtabAndhavam 2059013a sadyo nipatitAnandaM dInaviklavadarzanam 2059013c babhUva naradevasya sadma diSTAntam IyuSaH 2059014a atItam AjJAya tu pArthivarSabhaM; yazasvinaM saMparivArya patnayaH 2059014c bhRzaM rudantyaH karuNaM suduHkhitAH; pragRhya bAhU vyalapann anAthavat 2060001a tam agnim iva saMzAntam ambuhInam ivArNavam 2060001c hataprabham ivAdityaM svargathaM prekSya bhUmipam 2060002a kausalyA bASpapUrNAkSI vividhaM zokakarzitA 2060002c upagRhya ziro rAjJaH kaikeyIM pratyabhASata 2060003a sakAmA bhava kaikeyi bhuGkSva rAjyam akaNTakam 2060003c tyaktvA rAjAnam ekAgrA nRzaMse duSTacAriNi 2060004a vihAya mAM gato rAmo bhartA ca svargato mama 2060004c vipathe sArthahIneva nAhaM jIvitum utsahe 2060005a bhartAraM taM parityajya kA strI daivatam AtmanaH 2060005c icchej jIvitum anyatra kaikeyyAs tyaktadharmaNaH 2060006a na lubdho budhyate doSAn kiM pAkam iva bhakSayan 2060006c kubjAnimittaM kaikeyyA rAghavANAn kulaM hatam 2060007a aniyoge niyuktena rAjJA rAmaM vivAsitam 2060007c sabhAryaM janakaH zrutvA paritapsyaty ahaM yathA 2060008a rAmaH kamalapatrAkSo jIvanAzam ito gataH 2060008c videharAjasya sutA tahA sItA tapasvinI 2060008e duHkhasyAnucitA duHkhaM vane paryudvijiSyati 2060009a nadatAM bhImaghoSANAM nizAsu mRgapakSiNAm 2060009c nizamya nUnaM saMstrastA rAghavaM saMzrayiSyati 2060010a vRddhaz caivAlpaputraz ca vaidehIm anicintayan 2060010c so 'pi zokasamAviSTo nanu tyakSyati jIvitam 2060011a tAM tataH saMpariSvajya vilapantIM tapasvinIm 2060011c vyapaninyuH suduHkhArtAM kausalyAM vyAvahArikAH 2060012a tailadroNyAm athAmAtyAH saMvezya jagatIpatim 2060012c rAjJaH sarvANy athAdiSTAz cakruH karmANy anantaram 2060013a na tu saMkalanaM rAjJo vinA putreNa mantriNaH 2060013c sarvajJAH kartum ISus te tato rakSanti bhUmipam 2060014a tailadroNyAM tu sacivaiH zAyitaM taM narAdhipam 2060014c hA mRto 'yam iti jJAtvA striyas tAH paryadevayan 2060015a bAhUn udyamya kRpaNA netraprasravaNair mukhaiH 2060015c rudantyaH zokasaMtaptAH kRpaNaM paryadevayan 2060016a nizAnakSatrahIneva strIva bhartRvivarjitA 2060016c purI nArAjatAyodhyA hInA rAjJA mahAtmanA 2060017a bASpaparyAkulajanA hAhAbhUtakulAGganA 2060017c zUnyacatvaravezmAntA na babhrAja yathApuram 2060018a gataprabhA dyaur iva bhAskaraM vinA; vyapetanakSatragaNeva zarvarI 2060018c purI babhAse rahitA mahAtmanA; na cAsrakaNThAkulamArgacatvarA 2060019a narAz ca nAryaz ca sametya saMghazo; vigarhamANA bharatasya mAtaram 2060019c tadA nagaryAM naradevasaMkSaye; babhUvur ArtA na ca zarma lebhire 2061001a vyatItAyAM tu zarvaryAm Adityasyodaye tataH 2061001c sametya rAjakartAraH sabhAm Iyur dvijAtayaH 2061002a mArkaNDeyo 'tha maudgalyo vAmadevaz ca kAzyapaH 2061002c kAtyayano gautamaz ca jAbAliz ca mahAyazAH 2061003a ete dvijAH sahAmAtyaiH pRthag vAcam udIrayan 2061003c vasiSTham evAbhimukhAH zreSTho rAjapurohitam 2061004a atItA zarvarI duHkhaM yA no varSazatopamA 2061004c asmin paJcatvam Apanne putrazokena pArthive 2061005a svargataz ca mahArAjo rAmaz cAraNyam AzritaH 2061005c lakSmaNaz cApi tejasvI rAmeNaiva gataH saha 2061006a ubhau bharatazatrughnau kkekayeSu paraMtapau 2061006c pure rAjagRhe ramye mAtAmahanivezane 2061007a ikSvAkUNAm ihAdyaiva kaz cid rAjA vidhIyatAm 2061007c arAjakaM hi no rASTraM na vinAzam avApnuyAt 2061008a nArAjale janapade vidyunmAlI mahAsvanaH 2061008c abhivarSati parjanyo mahIM divyena vAriNA 2061009a nArAjake janapade bIjamuSTiH prakIryate 2061009c nArAkake pituH putro bhAryA vA vartate vaze 2061010a arAjake dhanaM nAsti nAsti bhAryApy arAjake 2061010c idam atyAhitaM cAnyat kutaH satyam arAjake 2061011a nArAjake janapade kArayanti sabhAM narAH 2061011c udyAnAni ca ramyANi hRSTAH puNyagRhANi ca 2061012a nArAjake janapade yajJazIlA dvijAtayaH 2061012c satrANy anvAsate dAntA brAhmaNAH saMzitavratAH 2061013a nArAjake janapade prabhUtanaTanartakAH 2061013c utsavAz ca samAjAz ca vardhante rASTravardhanAH 2061014a nArajake janapade siddhArthA vyavahAriNaH 2061014c kathAbhir anurajyante kathAzIlAH kathApriyaiH 2061015a nArAjake janapade vAhanaiH zIghragAmibhiH 2061015c narA niryAnty araNyAni nArIbhiH saha kAminaH 2061016a nArAkaje janapade dhanavantaH surakSitAH 2061016c zerate vivRta dvArAH kRSigorakSajIvinaH 2061017a nArAjake janapade vaNijo dUragAminaH 2061017c gacchanti kSemam adhvAnaM bahupuNyasamAcitAH 2061018a nArAjake janapade caraty ekacaro vazI 2061018c bhAvayann AtmanAtmAnaM yatrasAyaMgRho muniH 2061019a nArAjake janapade yogakSemaM pravartate 2061019c na cApy arAjake senA zatrUn viSahate yudhi 2061020a yathA hy anudakA nadyo yathA vApy atRNaM vanam 2061020c agopAlA yathA gAvas tathA rASTram arAjakam 2061021a nArAjake janapade svakaM bhavati kasya cit 2061021c matsyA iva narA nityaM bhakSayanti parasparam 2061022a yehi saMbhinnamaryAdA nAstikAz chinnasaMzayAH 2061022c te 'pi bhAvAya kalpante rAjadaNDanipIDitAH 2061023a aho tama ivedaM syAn na prajJAyeta kiM cana 2061023c rAjA cen na bhave&l loke vibhajan sAdhvasAdhunI 2061024a jIvaty api mahArAje tavaiva vacanaM vayam 2061024c nAtikramAmahe sarve velAM prApyeva sAgaraH 2061025a sa naH samIkSya dvijavaryavRttaM; nRpaM vinA rAjyam araNyabhUtam 2061025c kumAram ikSvAkusutaM vadAnyaM; tvam eva rAjAnam ihAbhiSiJcaya 2062001a teSAM tad vacanaM zrutvA vasiSThaH pratyuvAca ha 2062001c mitrAmAtyagaNAn sarvAn brAhmaNAMs tAn idaM vacaH 2062002a yad asau mAtulakule pure rAjagRhe sukhI 2062002c bharato vasati bhrAtrA zatrughnena samanvitaH 2062003a tac chIghraM javanA dUtA gacchantu tvaritair hayaiH 2062003c AnetuM bhrAtarau vIrau kiM samIkSAmahe vayam 2062004a gacchantv iti tataH sarve vasiSThaM vAkyam abruvan 2062004c teSAM tad vacanaM zrutvA vasiSTho vAkyam abravIt 2062005a ehi siddhArtha vijaya jayantAzokanandana 2062005c zrUyatAm itikartavyaM sarvAn eva bravImi vaH 2062006a puraM rAjagRhaM gatvA zIghraM zIghrajavair hayaiH 2062006c tyaktazokair idaM vAcyaH zAsanAd bharato mama 2062007a purohitas tvAM kuzalaM prAha sarve ca mantriNaH 2062007c tvaramANaz ca niryAhi kRtyam AtyayikaM tvayA 2062008a mA cAsmai proSitaM rAmaM mA cAsmai pitaraM mRtam 2062008c bhavantaH zaMsiSur gatvA rAghavANAm imaM kSayam 2062009a kauzeyAni ca vastrANi bhUSaNAni varANi ca 2062009c kSipram AdAya rAjJaz ca bharatasya ca gacchata 2062009e vasiSThenAbhyanujJAtA dUtAH saMtvaritA yayuH 2062010a te hastina pure gaGgAM tIrtvA pratyaGmukhA yayuH 2062010c pAJcAladezam AsAdya madhyena kurujAGgalam 2062011a te prasannodakAM divyAM nAnAvihagasevitAm 2062011c upAtijagmur vegena zaradaNDAM janAkulAm 2062012a nikUlavRkSam AsAdya divyaM satyopayAcanam 2062012c abhigamyAbhivAdyaM taM kuliGgAM prAvizan purIm 2062013a abhikAlaM tataH prApya tejobhibhavanAc cyutAH 2062013c yayur madhyena bAhlIkAn sudAmAnaM ca parvatam 2062013e viSNoH padaM prekSamANA vipAzAM cApi zAlmalIm 2062014a te zrAntavAhanA dUtA vikRSTena satA pathA 2062014c giri vrajaM pura varaM zIghram Asedur aJjasA 2062015a bhartuH priyArthaM kularakSaNArthaM; bhartuz ca vaMzasya parigrahArtham 2062015c aheDamAnAs tvarayA sma dUtA; rAtryAM tu te tat puram eva yAtAH 2063001a yAm eva rAtriM te dUtAH pravizanti sma tAM purIm 2063001c bharatenApi tAM rAtriM svapno dRSTo 'yam apriyaH 2063002a vyuSTAm eva tu tAM rAtriM dRSTvA taM svapnam apriyam 2063002c putro rAjAdhirAjasya subhRzaM paryatapyata 2063003a tapyamAnaM samAjJAya vayasyAH priyavAdinaH 2063003c AyAsaM hi vineSyantaH sabhAyAM cakrire kathAH 2063004a vAdayanti tathA zAntiM lAsayanty api cApare 2063004c nATakAny apare prAhur hAsyAni vividhAni ca 2063005a sa tair mahAtmA bharataH sakhibhiH priya vAdibhiH 2063005c goSThIhAsyAni kurvadbhir na prAhRSyata rAghavaH 2063006a tam abravIt priyasakho bharataM sakhibhir vRtam 2063006c suhRdbhiH paryupAsInaH kiM sakhe nAnumodase 2063007a evaM bruvANaM suhRdaM bharataH pratyuvAca ha 2063007c zRNu tvaM yan nimittaMme dainyam etad upAgatam 2063008a svapne pitaram adrAkSaM malinaM muktamUrdhajam 2063008c patantam adrizikharAt kaluSe gomaye hrade 2063009a plavamAnaz ca me dRSTaH sa tasmin gomayahrade 2063009c pibann aJjalinA tailaM hasann iva muhur muhuH 2063010a tatas tilodanaM bhuktvA punaH punar adhaHzirAH 2063010c tailenAbhyaktasarvAGgas tailam evAvagAhata 2063011a svapne 'pi sAgaraM zuSkaM candraM ca patitaM bhuvi 2063011c sahasA cApi saMzantaM jvalitaM jAtavedasam 2063012a avadIrNAM ca pRthivIM zuSkAMz ca vividhAn drumAn 2063012c ahaM pazyAmi vidhvastAn sadhUmAMz caiva pArvatAn 2063013a pIThe kArSNAyase cainaM niSaNNaM kRSNavAsasam 2063013c prahasanti sma rAjAnaM pramadAH kRSNapiGgalAH 2063014a tvaramANaz ca dharmAtmA raktamAlyAnulepanaH 2063014c rathena kharayuktena prayAto dakSiNAmukhaH 2063015a evam etan mayA dRSTam imAM rAtriM bhayAvahAm 2063015c ahaM rAmo 'tha vA rAjA lakSmaNo vA mariSyati 2063016a naro yAnena yaH svapne kharayuktena yAti hi 2063016c acirAt tasya dhUmAgraM citAyAM saMpradRzyate 2063016e etannimittaM dIno 'haM tan na vaH pratipUjaye 2063017a zuSyatIva ca me kaNTho na svastham iva me manaH 2063017c jugupsann iva cAtmAnaM na ca pazyAmi kAraNam 2063018a imAM hi duHsvapnagatiM nizAmya tAm; anekarUpAm avitarkitAM purA 2063018c bhayaM mahat tad dhRdayAn na yAti me; vicintya rAjAnam acintyadarzanam 2064001a bharate bruvati svapnaM dUtAs te klAntavAhanAH 2064001c pravizyAsahyaparikhaM ramyaM rAjagRhaM puram 2064002a samAgamya tu rAjJA ca rAjaputreNa cArcitAH 2064002c rAjJaH pAdau gRhItvA tu tam Ucur bharataM vacaH 2064003a purohitas tvA kuzalaM prAha sarve ca mantriNaH 2064003c tvaramANaz ca niryAhi kRtyam AtyayikaM tvayA 2064004a atra viMzatikoTyas tu nRpater mAtulasya te 2064004c dazakoTyas tu saMpUrNAs tathaiva ca nRpAtmaja 2064005a pratigRhya ca tat sarvaM svanuraktaH suhRjjane 2064005c dUtAn uvAca bharataH kAmaiH saMpratipUjya tAn 2064006a kaccit sukuzalI rAjA pitA dazaratho mama 2064006c kaccic cArAgatA rAme lakSmaNe vA mahAtmani 2064007a AryA ca dharmaniratA dharmajJA dharmadarzinI 2064007c arogA cApi kausalyA mAtA rAmasya dhImataH 2064008a kaccit sumitrA dharmajJA jananI lakSmaNasya yA 2064008c zatrughnasya ca vIrasya sArogA cApi madhyamA 2064009a AtmakAmA sadA caNDI krodhanA prAjJamAninI 2064009c arogA cApi kaikeyI mAtA me kim uvAca ha 2064010a evam uktAs tu te dUtA bharatena mahAtmanA 2064010c UcuH saMprazritaM vAkyam idaM taM bharataM tadA 2064010e kuzalAs te naravyAghra yeSAM kuzalam icchasi 2064011a bharataz cApi tAn dUtAn evam ukto 'bhyabhASata 2064011c ApRcche 'haM mahArAjaM dUtAH saMtvarayanti mAm 2064012a evam uktvA tu tAn dUtAn bharataH pArthivAtmajaH 2064012c dUtaiH saMcodito vAkyaM mAtAmaham uvAca ha 2064013a rAjan pitur gamiSyAmi sakAzaM dUtacoditaH 2064013c punar apy aham eSyAmi yadA me tvaM smariSyasi 2064014a bharatenaivam uktas tu nRpo mAtAmahas tadA 2064014c tam uvAca zubhaM vAkyaM zirasy AghrAya rAghavam 2064015a gaccha tAtAnujAne tvAM kaikeyI suprajAs tvayA 2064015c mAtaraM kuzalaM brUyAH pitaraM ca paraMtapa 2064016a purohitaM ca kuzalaM ye cAnye dvijasattamAH 2064016c tau ca tAta maheSvAsau bhrAtaru rAmalakSmaNau 2064017a tasmai hastyuttamAMz citrAn kambalAn ajinAni ca 2064017c abhisatkRtya kaikeyo bharatAya dhanaM dadau 2064018a rukma niSkasahasre dve SoDazAzvazatAni ca 2064018c satkRtya kaikeyI putraM kekayo dhanam Adizat 2064019a tathAmAtyAn abhipretAn vizvAsyAMz ca guNAnvitAn 2064019c dadAv azvapatiH zIghraM bharatAyAnuyAyinaH 2064020a airAvatAn aindrazirAn nAgAn vai priyadarzanAn 2064020c kharAJ zIghrAn susaMyuktAn mAtulo 'smai dhanaM dadau 2064021a antaHpure 'tisaMvRddhAn vyAghravIryabalAnvitAn 2064021c daMSTrAyudhAn mahAkAyAJ zunaz copAyanaM dadau 2064022a sa mAtAmaham ApRcchya mAtulaM ca yudhAjitam 2064022c ratham Aruhya bharataH zatrughnasahito yayau 2064023a rathAn maNDalacakrAMz ca yojayitvA paraHzatam 2064023c uSTragozvakharair bhRtyA bharataM yAntam anvayuH 2064024a balena gupto bharato mahAtmA; sahAryakasyAtmasamair amAtyaiH 2064024c AdAya zatrughnam apetazatrur; gRhAd yayau siddha ivendralokAt 2065001a sa prAGmukho rAjagRhAd abhiniryAya vIryavAn 2065001c hrAdinIM dUrapArAM ca pratyaksrotas taraGgiNIm 2065001e zatadrUm atarac chrImAn nadIm ikSvAkunandanaH 2065002a eladhAne nadIM tIrtvA prApya cAparaparpaTAn 2065002c zilAm AkurvatIM tIrtvA AgneyaM zalyakartanam 2065003a satyasaMdhaH zuciH zrImAn prekSamANaH zilAvahAm 2065003c atyayAt sa mahAzailAn vanaM caitrarathaM prati 2065004a veginIM ca kuliGgAkhyAM hrAdinIM parvatAvRtAm 2065004c yamunAM prApya saMtIrNo balam AzvAsayat tadA 2065005a zItIkRtya tu gAtrANi klAntAn AzvAsya vAjinaH 2065005c tatra snAtvA ca pItvA ca prAyAd AdAya codakam 2065006a rAjaputro mahAraNyam anabhIkSNopasevitam 2065006c bhadro bhadreNa yAnena mArutaH kham ivAtyayAt 2065007a toraNaM dakSiNArdhena jambUprastham upAgamat 2065007c varUthaM ca yayau ramyaM grAmaM dazarathAtmajaH 2065008a tatra ramye vane vAsaM kRtvAsau prAGmukho yayau 2065008c udyAnam ujjihAnAyAH priyakA yatra pAdapAH 2065009a sAlAMs tu priyakAn prApya zIghrAn AsthAya vAjinaH 2065009c anujJApyAtha bharato vAhinIM tvarito yayau 2065010a vAsaM kRtvA sarvatIrthe tIrtvA cottAnakAM nadIm 2065010c anyA nadIz ca vividhAH pArvatIyais turaMgamaiH 2065011a hastipRSThakam AsAdya kuTikAm atyavartata 2065011c tatAra ca naravyAghro lauhitye sa kapIvatIm 2065011e ekasAle sthANumatIM vinate gomatIM nadIm 2065012a kaliGga nagare cApi prApya sAlavanaM tadA 2065012c bharataH kSipram Agacchat suparizrAntavAhanaH 2065013a vanaM ca samatItyAzu zarvaryAm aruNodaye 2065013c ayodhyAM manunA rAjJA nirmitAM sa dadarza ha 2065014a tAM purIM puruSavyAghraH saptarAtroSiTaH pathi 2065014c ayodhyAm agrato dRSTvA rathe sArathim abravIt 2065015a eSA nAtipratItA me puNyodyAnA yazasvinI 2065015c ayodhyA dRzyate dUrAt sArathe pANDumRttikA 2065016a yajvabhir guNasaMpannair brAhmaNair vedapAragaiH 2065016c bhUyiSTham Rddhair AkIrNA rAjarSivarapAlitA 2065017a ayodhyAyAM purAzabdaH zrUyate tumulo mahAn 2065017c samantAn naranArINAM tam adya na zRNomy aham 2065018a udyAnAni hi sAyAhne krIDitvoparatair naraiH 2065018c samantAd vipradhAvadbhiH prakAzante mamAnyadA 2065019a tAny adyAnurudantIva parityaktAni kAmibhiH 2065019c araNyabhUteva purI sArathe pratibhAti me 2065020a na hy atra yAnair dRzyante na gajair na ca vAjibhiH 2065020c niryAnto vAbhiyAnto vA naramukhyA yathApuram 2065021a aniSTAni ca pApAni pazyAmi vividhAni ca 2065021c nimittAny amanojJAni tena sIdati te manaH 2065022a dvAreNa vaijayantena prAvizac chrAntavAhanaH 2065022c dvAHsthair utthAya vijayaM pRSTas taiH sahito yayau 2065023a sa tv anekAgrahRdayo dvAHsthaM pratyarcya taM janam 2065023c sUtam azvapateH klAntam abravIt tatra rAghavaH 2065024a zrutA no yAdRzAH pUrvaM nRpatInAM vinAzane 2065024c AkArAs tAn ahaM sarvAn iha pazyAmi sArathe 2065025a malinaM cAzrupUrNAkSaM dInaM dhyAnaparaM kRzam 2065025c sastrI puMsaM ca pazyAmi janam utkaNThitaM pure 2065026a ity evam uktvA bharataH sUtaM taM dInamAnasaH 2065026c tAny aniSTAny ayodhyAyAM prekSya rAjagRhaM yayau 2065027a tAM zUnyazRGgATakavezmarathyAM; rajoruNadvArakapATayantrAm 2065027c dRSTvA purIm indrapurI prakAzAM; duHkhena saMpUrNataro babhUva 2065028a bahUni pazyan manaso 'priyANi; yAny annyadA nAsya pure babhUvuH 2065028c avAkzirA dInamanA nahRSTaH; pitur mahAtmA praviveza vezma 2066001a apazyaMs tu tatas tatra pitaraM pitur Alaye 2066001c jagAma bharato draSTuM mAtaraM mAtur Alaye 2066002a anuprAptaM tu taM dRSTvA kaikeyI proSitaM sutam 2066002c utpapAta tadA hRSTA tyaktvA sauvarNamAnasam 2066003a sa pravizyaiva dharmAtmA svagRhaM zrIvivarjitam 2066003c bharataH prekSya jagrAha jananyAz caraNau zubhau 2066004a taM mUrdhni samupAghrAya pariSvajya yazasvinam 2066004c aGke bharatam Aropya praSTuM samupacakrame 2066005a adya te kati cid rAtryaz cyutasyAryakavezmanaH 2066005c api nAdhvazramaH zIghraM rathenApatatas tava 2066006a Aryakas te sukuzalo yudhAjin mAtulas tava 2066006c pravAsAc ca sukhaM putra sarvaM me vaktum arhasi 2066007a evaM pRSThas tu kaikeyyA priyaM pArthivanandanaH 2066007c AcaSTa bharataH sarvaM mAtre rAjIvalocanaH 2066008a adya me saptamI rAtriz cyutasyAryakavezmanaH 2066008c ambAyAH kuzalI tAto yudhAjin mAtulaz ca me 2066009a yan me dhanaM ca ratnaM ca dadau rAjA paraMtapaH 2066009c parizrAntaM pathy abhavat tato 'haM pUrvam AgataH 2066010a rAjavAkyaharair dUtais tvaryamANo 'ham AgataH 2066010c yad ahaM praSTum icchAmi tad ambA vaktum arhasi 2066011a zUnyo 'yaM zayanIyas te paryaGko hemabhUSitaH 2066011c na cAyam ikSvAkujanaH prahRSTaH pratibhAti me 2066012a rAjA bhavati bhUyiSTham ihAmbAyA nivezane 2066012c tam ahaM nAdya pazyAmi draSTum icchann ihAgataH 2066013a pitur grahISye caraNau taM mamAkhyAhi pRcchataH 2066013c Ahosvid amba jyeSThAyAH kausalyAyA nivezane 2066014a taM pratyuvAca kaikeyI priyavad ghoram apriyam 2066014c ajAnantaM prajAnantI rAjyalobhena mohitA 2066014e yA gatiH sarvabhUtAnAM tAM gatiM te pitA gataH 2066015a tac chrutvA bharato vAkyaM dharmAbhijanavAJ zuciH 2066015c papAta sahasA bhUmau pitRzokabalArditaH 2066016a tataH zokena saMvItaH pitur maraNaduHkhitaH 2066016c vilalApa mahAtejA bhrAntAkulitacetanaH 2066017a etat suruciraM bhAti pitur me zayanaM purA 2066017c tad idaM na vibhAty adya vihInaM tena dhImatA 2066018a tam ArtaM devasaMkAzaM samIkSya patitaM bhuvi 2066018c utthApayitvA zokArtaM vacanaM cedam abravIt 2066019a uttiSThottiSTha kiM zeSe rAjaputra mahAyazaH 2066019c tvadvidhA na hi zocanti santaH sadasi saMmatAH 2066020a sa rudatyA ciraM kAlaM bhUmau viparivRtya ca 2066020c jananIM pratyuvAcedaM zokair bahubhir AvRtaH 2066021a abhiSekSyati rAmaM tu rAjA yajJaM nu yakSyati 2066021c ity ahaM kRtasaMkalpo hRSTo yAtrAm ayAsiSam 2066022a tad idaM hy anyathA bhUtaM vyavadIrNaM mano mama 2066022c pitaraM yo na pazyAmi nityaM priyahite ratam 2066023a amba kenAtyagAd rAjA vyAdhinA mayy anAgate 2066023c dhanyA rAmAdayaH sarve yaiH pitA saMskRtaH svayam 2066024a na nUnaM mAM mahArAjaH prAptaM jAnAti kIrtimAn 2066024c upajighred dhi mAM mUrdhni tAtaH saMnamya satvaram 2066025a kva sa pANiH sukhasparzas tAtasyAkliSTakarmaNaH 2066025c yena mAM rajasA dhvastam abhIkSNaM parimArjati 2066026a yo me bhrAtA pitA bandhur yasya dAso 'smi dhImataH 2066026c tasya mAM zIghram AkhyAhi rAmasyAkliSTa karmaNaH 2066027a pitA hi bhavati jyeSTho dharmam Aryasya jAnataH 2066027c tasya pAdau grahISyAmi sa hIdAnIM gatir mama 2066028a Arye kim abravId rAjA pitA me satyavikramaH 2066028c pazcimaM sAdhu saMdezam icchAmi zrotum AtmanaH 2066029a iti pRSTA yathAtattvaM kaikeyI vAkyam abravIt 2066029c rAmeti rAjA vilapan hA sIte lakSmaNeti ca 2066029e sa mahAtmA paraM lokaM gato gatimatAM varaH 2066030a imAM tu pazcimAM vAcaM vyAjahAra pitA tava 2066030c kAla dharmaparikSiptaH pAzair iva mahAgajaH 2066031a siddhArthAs tu narA rAmam AgataM sItayA saha 2066031c lakSmaNaM ca mahAbAhuM drakSyanti punar Agatam 2066032a tac chrutvA viSasAdaiva dvitIyA priyazaMsanAt 2066032c viSaNNavadano bhUtvA bhUyaH papraccha mAtaram 2066033a kva cedAnIM sa dharmAtmA kausalyAnandavardhanaH 2066033c lakSmaNena saha bhrAtrA sItayA ca samaM gataH 2066034a tathA pRSTA yathAtattvam AkhyAtum upacakrame 2066034c mAtAsya yugapad vAkyaM vipriyaM priyazaGkayA 2066035a sa hi rAjasutaH putra cIravAsA mahAvanam 2066035c daNDakAn saha vaidehyA lakSmaNAnucaro gataH 2066036a tac chrutvA bharatas trasto bhrAtuz cAritrazaGkayA 2066036c svasya vaMzasya mAhAtmyAt praSTuM samupacakrame 2066037a kaccin na brAhmaNavadhaM hRtaM rAmeNa kasya cit 2066037c kaccin nADhyo daridro vA tenApApo vihiMsitaH 2066038a kaccin na paradArAn vA rAjaputro 'bhimanyate 2066038c kasmAt sa daNDakAraNye bhrUNaheva vivAsitaH 2066039a athAsya capalA mAtA tat svakarma yathAtatham 2066039c tenaiva strIsvabhAvena vyAhartum upacakrame 2066040a na brAhmaNadhanaM kiM cid dhRtaM rAmeNa kasya cit 2066040c kaz cin nADhyo daridro vA tenApApo vihiMsitaH 2066040e na rAmaH paradArAMz ca cakSurbhyAm api pazyati 2066041a mayA tu putra zrutvaiva rAmasyaivAbhiSecanam 2066041c yAcitas te pitA rAjyaM rAmasya ca vivAsanam 2066042a sa svavRttiM samAsthAya pitA te tat tathAkarot 2066042c rAmaz ca sahasaumitriH preSitaH saha sItayA 2066043a tam apazyan priyaM putraM mahIpAlo mahAyazAH 2066043c putrazokaparidyUnaH paJcatvam upapedivAn 2066044a tvayA tv idAnIM dharmajJa rAjatvam avalambyatAm 2066044c tvatkRte hi mayA sarvam idam evaMvidhaM kRtam 2066045a tat putra zIghraM vidhinA vidhijJair; vasiSThamukhyaiH sahito dvijendraiH 2066045c saMkAlya rAjAnam adInasattvam; AtmAnam urvyAm abhiSecayasva 2067001a zrutvA tu pitaraM vRttaM bhrAtaru ca vivAsitau 2067001c bharato duHkhasaMtapta idaM vacanam abravIt 2067002a kiM nuNkAryaM hatasyeha mama rAjyena zocataH 2067002c vihInasyAtha pitrA ca bhrAtrA pitRsamena ca 2067003a duHkhe me duHkham akaror vraNe kSAram ivAdadhAH 2067003c rAjAnaM pretabhAvasthaM kRtvA rAmaM ca tApasam 2067004a kulasya tvam abhAvAya kAlarAtrir ivAgatA 2067004c aGgAram upagUhya sma pitA me nAvabuddhavAn 2067005a kausalyA ca sumitrA ca putrazokAbhipIDite 2067005c duSkaraM yadi jIvetAM prApya tvAM jananIM mama 2067006a nanu tv Aryo 'pi dharmAtmA tvayi vRttim anuttamAm 2067006c vartate guruvRttijJo yathA mAtari vartate 2067007a tathA jyeSThA hi me mAtA kausalyA dIrghadarzinI 2067007c tvayi dharmaM samAsthAya bhaginyAm iva vartate 2067008a tasyAH putraM kRtAtmAnaM cIravalkalavAsasam 2067008c prasthApya vanavAsAya kathaM pApe na zocasi 2067009a apApadarzinaM zUraM kRtAtmAnaM yazasvinam 2067009c pravrAjya cIravasanaM kiM nu pazyasi kAraNam 2067010a lubdhAyA vidito manye na te 'haM rAghavaM prati 2067010c tathA hy anartho rAjyArthaM tvayA nIto mahAn ayam 2067011a ahaM hi puruSavyAghrAv apazyan rAmalakSmaNau 2067011c kena zaktiprabhAvena rAjyaM rakSitum utsahe 2067012a taM hi nityaM mahArAjo balavantaM mahAbalaH 2067012c apAzrito 'bhUd dharmAtmA merur meruvanaM yathA 2067013a so 'haM katham imaM bhAraM mahAdhuryasamudyatam 2067013c damyo dhuram ivAsAdya saheyaM kena caujasA 2067014a atha vA me bhavec chaktir yogair buddhibalena vA 2067014c sakAmAM na kariSyAmi tvAm ahaM putragardhinIm 2067014e nivartayiSyAmi vanAd bhrAtaraM svajanapriyam 2067015a ity evam uktvA bharato mahAtmA; priyetarair vAkyagaNais tudaMs tAm 2067015c zokAturaz cApi nanAda bhUyaH; siMho yathA parvatagahvarasthaH 2068001a tAM tathA garhayitvA tu mAtaraM bharatas tadA 2068001c roSeNa mahatAviSTaH punar evAbravId vacaH 2068002a rAjyAd bhraMzasva kaikeyi nRzaMse duSTacAriNi 2068002c parityaktA ca dharmeNa mA mRtaM rudatI bhava 2068003a kiM nu te 'dUSayad rAjA rAmo vA bhRzadhArmikaH 2068003c yayor mRtyur vivAsaz ca tvatkRte tulyam Agatau 2068004a bhrUNahatyAm asi prAptA kulasyAsya vinAzanAt 2068004c kaikeyi narakaM gaccha mA ca bhartuH salokatAm 2068005a yat tvayA hIdRzaM pApaM kRtaM ghoreNa karmaNA 2068005c sarvalokapriyaM hitvA mamApy ApAditaM bhayam 2068006a tvatkRte me pitA vRtto rAmaz cAraNyam AzritaH 2068006c ayazo jIvaloke ca tvayAhaM pratipAditaH 2068007a mAtRrUpe mamAmitre nRzaMse rAjyakAmuke 2068007c na te 'ham abhibhASyo 'smi durvRtte patighAtini 2068008a kausalyA ca sumitrA ca yAz cAnyA mama mAtaraH 2068008c duHkhena mahatAviSTAs tvAM prApya kuladUSiNIm 2068009a na tvam azvapateH kanyA dharmarAjasya dhImataH 2068009c rAkSasI tatra jAtAsi kulapradhvaMsinI pituH 2068010a yat tvayA dhArmiko rAmo nityaM satyaparAyaNaH 2068010c vanaM prasthApito duHkhAt pitA ca tridivaM gataH 2068011a yat pradhAnAsi tat pApaM mayi pitrA vinAkRte 2068011c bhrAtRbhyAM ca parityakte sarvalokasya cApriye 2068012a kausalyAM dharmasaMyuktAM viyuktAM pApanizcaye 2068012c kRtvA kaM prApsyase tv adya lokaM nirayagAminI 2068013a kiM nAvabudhyase krUre niyataM bandhusaMzrayam 2068013c jyeSThaM pitRsamaM rAmaM kausalyAyAtmasaMbhavam 2068014a aGgapratyaGgajaH putro hRdayAc cApi jAyate 2068014c tasmAt priyataro mAtuH priyatvAn na tu bAndhavaH 2068015a anyadA kila dharmajJA surabhiH surasaMmatA 2068015c vahamAnau dadarzorvyAM putrau vigatacetasau 2068016a tAv ardhadivase zrAntau dRSTvA putrau mahItale 2068016c ruroda putra zokena bASpaparyAkulekSaNA 2068017a adhastAd vrajatas tasyAH surarAjJo mahAtmanaH 2068017c bindavaH patitA gAtre sUkSmAH surabhigandhinaH 2068018a tAM dRSTvA zokasaMtaptAM vajrapANir yazasvinIm 2068018c indraH prAJjalir udvignaH surarAjo 'bravId vacaH 2068019a bhayaM kaccin na cAsmAsu kutaz cid vidyate mahat 2068019c kuto nimittaH zokas te brUhi sarvahitaiSiNi 2068020a evam uktA tu surabhiH surarAjena dhImatA 2068020c patyuvAca tato dhIrA vAkyaM vAkyavizAradA 2068021a zAntaM pAtaM na vaH kiM cit kutaz cid amarAdhipa 2068021c ahaM tu magnau zocAmi svaputrau viSame sthitau 2068022a etau dRSTvA kRSau dInau sUryarazmipratApinau 2068022c vadhyamAnau balIvardau karSakeNa surAdhipa 2068023a mama kAyAt prasUtau hi duHkhitau bhAra pIDitau 2068023c yau dRSTvA paritapye 'haM nAsti putrasamaH priyaH 2068024a yasyAH putra sahasrANi sApi zocati kAmadhuk 2068024c kiM punar yA vinA rAmaM kausalyA vartayiSyati 2068025a ekaputrA ca sAdhvI ca vivatseyaM tvayA kRtA 2068025c tasmAt tvaM satataM duHkhaM pretya ceha ca lapsyase 2068026a ahaM hy apacitiM bhrAtuH pituz ca sakalAm imAm 2068026c vardhanaM yazasaz cApi kariSyAmi na saMzayaH 2068027a AnAyayitvA tanayaM kausalyAyA mahAdyutim 2068027c svayam eva pravekSyAmi vanaM muniniSevitam 2068028a iti nAga ivAraNye tomarAGkuzacoditaH 2068028c papAta bhuvi saMkruddho niHzvasann iva pannagaH 2068029a saMraktanetraH zithilAmbaras tadA; vidhUtasarvAbharaNaH paraMtapaH 2068029c babhUva bhUmau patito nRpAtmajaH; zacIpateH ketur ivotsavakSaye 2069001a tathaiva krozatas tasya bharatasya mahAtmanaH 2069001c kausalyA zabdam AjJAya sumitrAm idam abravIt 2069002a AgataH krUrakAryAyAH kaikeyyA bharataH sutaH 2069002c tam ahaM draSTum icchAmi bharataM dIrghadarzinam 2069003a evam uktvA sumitrAM sA vivarNA malinAmbarA 2069003c pratasthe bharato yatra vepamAnA vicetanA 2069004a sa tu rAmAnujaz cApi zatrughnasahitas tadA 2069004c pratasthe bharato yatra kausalyAyA nivezanam 2069005a tataH zatrughnabharatau kausalyAM prekSya duHkhitau 2069005c paryaSvajetAM duHkhArtAM patitAM naSTacetanAm 2069006a bharataM pratyuvAcedaM kausalyA bhRzaduHkhitA 2069006c idaM te rAjyakAmasya rAjyaM prAptam akaNTakam 2069006e saMprAptaM bata kaikeyyA zIghraM krUreNa karmaNA 2069007a prasthApya cIravasanaM putraM me vanavAsinam 2069007c kaikeyI kaM guNaM tatra pazyati krUradarzinI 2069008a kSipraM mAm api kaikeyI prasthApayitum arhati 2069008c hiraNyanAbho yatrAste suto me sumahAyazAH 2069009a atha vA svayam evAhaM sumitrAnucarA sukham 2069009c agnihotraM puraskRtya prasthAsye yatra rAghavaH 2069010a kAmaM vA svayam evAdya tatra mAM netum arhasi 2069010c yatrAsau puruSavyAghras tapyate me tapaH sutaH 2069011a idaM hi tava vistIrNaM dhanadhAnyasamAcitam 2069011c hastyazvarathasaMpUrNaM rAjyaM niryAtitaM tayA 2069012a evaM vilapamAnAM tAM bharataH prAJjalis tadA 2069012c kausalyAM pratyuvAcedaM zokair bahubhir AvRtAm 2069013a Arye kasmAd ajAnantaM garhase mAm akilbiSam 2069013c vipulAM ca mama prItiM sthirAM jAnAsi rAghave 2069014a kRtA zAstrAnugA buddhir mA bhUt tasya kadA cana 2069014c satyasaMdhaH satAM zreSTho yasyAryo 'numate gataH 2069015a praiSyaM pApIyasAM yAtu sUryaM ca prati mehatu 2069015c hantu pAdena gAM suptAM yasyAryo 'numate gataH 2069016a kArayitvA mahat karma bhartA bhRtyam anarthakam 2069016c adharmo yo 'sya so 'syAs tu yasyAryo 'numate gataH 2069017a paripAlayamAnasya rAjJo bhUtAni putravat 2069017c tatas tu druhyatAM pApaM yasyAryo 'numate gataH 2069018a baliSaDbhAgam uddhRtya nRpasyArakSataH prajAH 2069018c adharmo yo 'sya so 'syAstu yasyAryo 'numate gataH 2069019a saMzrutya ca tapasvibhyaH satre vai yajJadakSiNAm 2069019c tAM vipralapatAM pApaM yasyAryo 'numate gataH 2069020a hastyazvarathasaMbAdhe yuddhe zastrasamAkule 2069020c mA sma kArSIt satAM dharmaM yasyAryo 'numate gataH 2069021a upadiSTaM susUkSmArthaM zAstraM yatnena dhImatA 2069021c sa nAzayatu duSTAtmA yasyAryo 'numate gataH 2069022a pAyasaM kRsaraM chAgaM vRthA so 'znAtu nirghRNaH 2069022c gurUMz cApy avajAnAtu yasyAryo 'numate gataH 2069023a putrair dAraiz ca bhRtyaiz ca svagRhe parivAritaH 2069023c sa eko mRSTam aznAtu yasyAryo 'numate gataH 2069024a rAjastrIbAlavRddhAnAM vadhe yat pApam ucyate 2069024c bhRtyatyAge ca yat pApaM tat pApaM pratipadyatAm 2069025a ubhe saMdhye zayAnasya yat pApaM parikalpyate 2069025c tac ca pApaM bhavet tasya yasyAryo 'numate gataH 2069026a yad agnidAyake pApaM yat pApaM gurutalpage 2069026c mitradrohe ca yat pApaM tat pApaM pratipadyatAm 2069027a devatAnAM pitqNAM ca mAtA pitros tathaiva ca 2069027c mA sma kArSIt sa zuzrUSAM yasyAryo 'numate gataH 2069028a satAM lokAt satAM kIrtyAH sajjuSTAt karmaNas tathA 2069028c bhrazyatu kSipram adyaiva yasyAryo 'numate gataH 2069029a vihInAM patiputrAbhyAM kausalyAM pArthivAtmajaH 2069029c evam Azvasayann eva duHkhArto nipapAta ha 2069030a tathA tu zapathaiH kaSTaiH zapamAnam acetanam 2069030c bharataM zokasaMtaptaM kausalyA vAkyam abravIt 2069031a mama duHkham idaM putra bhUyaH samupajAyate 2069031c zapathaiH zapamAno hi prANAn uparuNatsi me 2069032a diSTyA na calito dharmAd AtmA te sahalakSmaNaH 2069032c vatsa satyapratijJo me satAM lokAn avApsyasi 2069033a evaM vilapamAnasya duHkhArtasya mahAtmanaH 2069033c mohAc ca zokasaMrodhAd babhUva lulitaM manaH 2069034a lAlapyamAnasya vicetanasya; pranaSTabuddheH patitasya bhUmau 2069034c muhur muhur niHzvasataz ca dIrghaM; sA tasya zokena jagAma rAtriH 2070001a tam evaM zokasaMtaptaM bharataM kekayIsutam 2070001c uvAca vadatAM zreSTho vasiSThaH zreSThavAg RSiH 2070002a alaM zokena bhadraM te rAjaputra mahAyazaH 2070002c prAptakAlaM narapateH kuru saMyAnam uttaram 2070003a vasiSThasya vacaH zrutvA bharato dhAraNAM gataH 2070003c pretakAryANi sarvANi kArayAm Asa dharmavit 2070004a uddhRtaM tailasaMkledAt sa tu bhUmau nivezitam 2070004c ApItavarNavadanaM prasuptam iva bhUmipam 2070005a nivezya zayane cAgrye nAnAratnapariSkRte 2070005c tato dazarathaM putro vilalApa suduHkhitaH 2070006a kiM te vyavasitaM rAjan proSite mayy anAgate 2070006c vivAsya rAmaM dharmajJaM lakSmaNaM ca mahAbalam 2070007a kva yAsyasi mahArAja hitvemaM duHkhitaM janam 2070007c hInaM puruSasiMhena rAmeNAkliSTakarmaNA 2070008a yogakSemaM tu te rAjan ko 'smin kalpayitA pure 2070008c tvayi prayAte svas tAta rAme ca vanam Azrite 2070009a vidhavA pRthivI rAjaMs tvayA hInA na rAjate 2070009c hInacandreva rajanI nagarI pratibhAti mAm 2070010a evaM vilapamAnaM taM bharataM dInamAnasam 2070010c abravId vacanaM bhUyo vasiSThas tu mahAn RSiH 2070011a pretakAryANi yAny asya kartavyAni vizAmpateH 2070011c tAny avyagraM mahAbAho kriyatAm avicAritam 2070012a tatheti bharato vAkyaM vasiSThasyAbhipUjya tat 2070012c RtvikpurohitAcAryAMs tvarayAm Asa sarvazaH 2070013a ye tv agrato narendrasya agny agArAd bahiSkRtAH 2070013c Rtvigbhir yAjakaiz caiva te hriyante yathAvidhi 2070014a zibilAyAm athAropya rAjAnaM gatacetanam 2070014c bASpakaNThA vimanasas tam UhuH paricArakAH 2070015a hiraNyaM ca suvarNaM ca vAsAMsi vividhAni ca 2070015c prakiranto janA mArgaM nRpater agrato yayuH 2070016a candanAguruniryAsAn saralaM padmakaM tathA 2070016c devadArUNi cAhRtya citAM cakrus tathApare 2070017a gandhAn uccAvacAMz cAnyAMs tatra dattvAtha bhUmipam 2070017c tataH saMvezayAm Asuz citAmadhye tam RtvijaH 2070018a tathA hutAzanaM hutvA jepus tasya tadartvijaH 2070018c jaguz ca te yathAzAstraM tatra sAmAni sAmagAH 2070019a zibikAbhiz ca yAnaiz ca yathArhaM tasya yoSitaH 2070019c nagarAn niryayus tatra vRddhaiH parivRtAs tadA 2070020a prasavyaM cApi taM cakrur Rtvijo 'gnicitaM nRpam 2070020c striyaz ca zokasaMtaptAH kausalyA pramukhAs tadA 2070021a krauJcInAm iva nArINAM ninAdas tatra zuzruve 2070021c ArtAnAM karuNaM kAle krozantInAM sahasrazaH 2070022a tato rudantyo vivazA vilapya ca punaH punaH 2070022c yAnebhyaH sarayUtIram avaterur varAGganAH 2070023a kRtodakaM te bharatena sArdhaM; nRpAGganA mantripurohitAz ca 2070023c puraM pravizyAzruparItanetrA; bhUmau dazAhaM vyanayanta duHkham 2071001a tato dazAhe 'tigate kRtazauco nRpAtmajaH 2071001c dvAdaze 'hani saMprApte zrAddhakarmANy akArayat 2071002a brAhmaNebhyo dadau ratnaM dhanam annaM ca puSkalam 2071002c bAstikaM bahuzuklaM ca gAz cApi zatazas tathA 2071003a dAsIdAsaM ca yAnaM ca vezmAni sumahAnti ca 2071003c brAhmaNebhyo dadau putro rAjJas tasyaurdhvadaihikam 2071004a tataH prabhAtasamaye divase 'tha trayodaze 2071004c vilalApa mahAbAhur bharataH zokamUrchitaH 2071005a zabdApihitakaNThaz ca zodhanArtham upAgataH 2071005c citAmUle pitur vAkyam idam Aha suduHkhitaH 2071006a tAta yasmin niSRSTo 'haM tvayA bhrAtari rAghave 2071006c tasmin vanaM pravrajite zUnye tyakto 'smy ahaM tvayA 2071007a yathAgatir anAthAyAH putraH pravrAjito vanam 2071007c tAm ambAM tAta kausalyAM tyaktvA tvaM kva gato nRpa 2071008a dRSTvA bhasmAruNaM tac ca dagdhAsthisthAnamaNDalam 2071008c pituH zarIra nirvANaM niSTanan viSasAda ha 2071009a sa tu dRSTvA rudan dInaH papAta dharaNItale 2071009c utthApyamAnaH zakrasya yantra dhvaja iva cyutaH 2071010a abhipetus tataH sarve tasyAmAtyAH zucivratam 2071010c antakAle nipatitaM yayAtim RSayo yathA 2071011a zatrughnaz cApi bharataM dRSTvA zokapariplutam 2071011c visaMjJo nyapatad bhUmau bhUmipAlam anusmaran 2071012a unmatta iva nizcetA vilalApa suduHkhitaH 2071012c smRtvA pitur guNAGgAni tAni tAni tadA tadA 2071013a mantharA prabhavas tIvraH kaikeyIgrAhasaMkulaH 2071013c varadAnamayo 'kSobhyo 'majjayac chokasAgaraH 2071014a sukumAraM ca bAlaM ca satataM lAlitaM tvayA 2071014c kva tAta bharataM hitvA vilapantaM gato bhavAn 2071015a nanu bhojyeSu pAneSu vastreSv AbharaNeSu ca 2071015c pravArayasi naH sarvAMs tan naH ko 'dya kariSyati 2071016a avadAraNa kAle tu pRthivI nAvadIryate 2071016c vihInA yA tvayA rAjJA dharmajJena mahAtmanA 2071017a pitari svargam Apanne rAme cAraNyam Azrite 2071017c kiM me jIvita sAmarthyaM pravekSyAmi hutAzanam 2071018a hIno bhrAtrA ca pitrA ca zUnyAm ikSvAkupAlitAm 2071018c ayodhyAM na pravekSyAmi pravekSyAmi tapovanam 2071019a tayor vilapitaM zrutvA vyasanaM cAnvavekSya tat 2071019c bhRzam ArtatarA bhUyaH sarva evAnugAminaH 2071020a tato viSaNNau zrAntau ca zatrughnabharatAv ubhau 2071020c dharaNyAM saMvyaceSTetAM bhagnazRGgAv ivarSabhau 2071021a tataH prakRtimAn vaidyaH pitur eSAM purohitaH 2071021c vasiSTho bharataM vAkyam utthApya tam uvAca ha 2071022a trINi dvandvAni bhUteSu pravRttAny avizeSataH 2071022c teSu cAparihAryeSu naivaM bhavitum arhati 2071023a sumantraz cApi zatrughnam utthApyAbhiprasAdya ca 2071023c zrAvayAm Asa tattvajJaH sarvabhUtabhavAbhavau 2071024a utthitau tau naravyAghrau prakAzete yazasvinau 2071024c varSAtapapariklinnau pRthag indradhvajAv iva 2071025a azrUNi parimRdnantau raktAkSau dInabhASiNau 2071025c amAtyAs tvarayanti sma tanayau cAparAH kriyAH 2072001a atra yAtrAM samIhantaM zatrughno lakSmaNAnujaH 2072001c bharataM zokasaMtaptam idaM vacanam abravIt 2072002a gatir yaH sarvabhUtAnAM duHkhe kiM punar AtmanaH 2072002c sa rAmaH sattva saMpannaH striyA pravrAjito vanam 2072003a balavAn vIrya saMpanno lakSmaNo nAma yo 'py asau 2072003c kiM na mocayate rAmaM kRtvApi pitRnigraham 2072004a pUrvam eva tu nigrAhyaH samavekSya nayAnayau 2072004c utpathaM yaH samArUDho nAryA rAjA vazaM gataH 2072005a iti saMbhASamANe tu zatrughne lakSmaNAnuje 2072005c prAgdvAre 'bhUt tadA kubjA sarvAbharaNabhUSitA 2072006a liptA candanasAreNa rAjavastrANi bibhratI 2072006c mekhalA dAmabhiz citrai rajjubaddheva vAnarI 2072007a tAM samIkSya tadA dvAHstho bhRzaM pApasya kAriNIm 2072007c gRhItvAkaruNaM kubjAM zatrughnAya nyavedayat 2072008a yasyAH kRte vane rAmo nyastadehaz ca vaH pitA 2072008c seyaM pApA nRzaMsA ca tasyAH kuru yathAmati 2072009a zatrughnaz ca tad AjJAya vacanaM bhRzaduHkhitaH 2072009c antaHpuracarAn sarvAn ity uvAca dhRtavrataH 2072010a tIvram utpAditaM duHkhaM bhrAtqNAM me tathA pituH 2072010c yayA seyaM nRzaMsasya karmaNaH phalam aznutAm 2072011a evam uktA ca tenAzu sakhI janasamAvRtA 2072011c gRhItA balavat kubjA sA tadgRham anAdayat 2072012a tataH subhRza saMtaptas tasyAH sarvaH sakhIjanaH 2072012c kruddham AjJAya zatrughnaM vyapalAyata sarvazaH 2072013a amantrayata kRtsnaz ca tasyAH sarvasakhIjanaH 2072013c yathAyaM samupakrAnto niHzeSaM naH kariSyati 2072014a sAnukrozAM vadAnyAM ca dharmajJAM ca yazasvinIm 2072014c kausalyAM zaraNaM yAmaH sA hi no 'stu dhruvA gatiH 2072015a sa ca roSeNa tAmrAkSaH zatrughnaH zatrutApanaH 2072015c vicakarSa tadA kubjAM krozantIM pRthivItale 2072016a tasyA hy AkRSyamANAyA mantharAyAs tatas tataH 2072016c citraM bahuvidhaM bhANDaM pRthivyAM tad vyazIryata 2072017a tena bhANDena saMkIrNaM zrImadrAjanivezanam 2072017c azobhata tadA bhUyaH zAradaM gaganaM yathA 2072018a sa balI balavat krodhAd gRhItvA puruSarSabhaH 2072018c kaikeyIm abhinirbhartsya babhASe paruSaM vacaH 2072019a tair vAkyaiH paruSair duHkhaiH kaikeyI bhRzaduHkhitA 2072019c zatrughna bhayasaMtrastA putraM zaraNam AgatA 2072020a tAM prekSya bharataH kruddhaM zatrughnam idam abravIt 2072020c avadhyAH sarvabhUtAnAM pramadAH kSamyatAm iti 2072021a hanyAm aham imAM pApAM kaikeyIM duSTacAriNIm 2072021c yadi mAM dhArmiko rAmo nAsUyen mAtRghAtakam 2072022a imAm api hatAM kubjAM yadi jAnAti rAghavaH 2072022c tvAM ca mAM caiva dharmAtmA nAbhibhASiSyate dhruvam 2072023a bharatasya vacaH zrutvA zatrughno lakSmaNAnujaH 2072023c nyavartata tato roSAt tAM mumoca ca mantharAm 2072024a sA pAdamUle kaikeyyA mantharA nipapAta ha 2072024c niHzvasantI suduHkhArtA kRpaNaM vilalApa ca 2072025a zatrughnavikSepavimUDhasaMjJAM; samIkSya kubjAM bharatasya mAtA 2072025c zanaiH samAzvAsayad ArtarUpAM; krauJcIM vilagnAm iva vIkSamANAm 2073001a tataH prabhAtasamaye divase 'tha caturdaze 2073001c sametya rAjakartAro bharataM vAkyam abruvan 2073002a gato dazarathaH svargaM yo no gurutaro guruH 2073002c rAmaM pravrAjya vai jyeSThaM lakSmaNaM ca mahAbalam 2073003a tvam adya bhava no rAjA rAjaputra mahAyazaH 2073003c saMgatyA nAparAdhnoti rAjyam etad anAyakam 2073004a AbhiSecanikaM sarvam idam AdAya rAghava 2073004c pratIkSate tvAM svajanaH zreNayaz ca nRpAtmaja 2073005a rAjyaM gRhANa bharata pitRpaitAmahaM mahat 2073005c abhiSecaya cAtmAnaM pAhi cAsmAn nararSabha 2073006a AbhiSecanikaM bhANDaM kRtvA sarvaM pradakSiNam 2073006c bharatas taM janaM sarvaM pratyuvAca dhRtavrataH 2073007a jyeSThasya rAjatA nityam ucitA hi kulasya naH 2073007c naivaM bhavanto mAM vaktum arhanti kuzalA janAH 2073008a rAmaH pUrvo hi no bhrAtA bhaviSyati mahIpatiH 2073008c ahaM tv araNye vatsyAmi varSANi nava paJca ca 2073009a yujyatAM mahatI senA caturaGgamahAbalA 2073009c AnayiSyAmy ahaM jyeSThaM bhrAtaraM rAghavaM vanAt 2073010a AbhiSecanikaM caiva sarvam etad upaskRtam 2073010c puraskRtya gamiSyAmi rAmahetor vanaM prati 2073011a tatraiva taM naravyAghram abhiSicya puraskRtam 2073011c AneSyAmi tu vai rAmaM havyavAham ivAdhvarAt 2073012a na sakAmA kariSyAmi svam imAM mAtRgandhinIm 2073012c vane vatsyAmy ahaM durge rAmo rAjA bhaviSyati 2073013a kriyatAM zilpibhiH panthAH samAni viSamANi ca 2073013c rakSiNaz cAnusaMyAntu pathi durgavicArakAH 2073014a evaM saMbhASamANaM taM rAmahetor nRpAtmajam 2073014c pratyuvAca janaH sarvaH zrImadvAkyam anuttamam 2073015a evaM te bhASamANasya padmA zrIr upatiSThatAm 2073015c yas tvaM jyeSThe nRpasute pRthivIM dAtum icchasi 2073016a anuttamaM tad vacanaM nRpAtmaja; prabhASitaM saMzravaNe nizamya ca 2073016c praharSajAs taM prati bASpabindavo; nipetur AryAnananetrasaMbhavAH 2073017a Ucus te vacanam idaM nizamya hRSTAH; sAmAtyAH sapariSado viyAtazokAH 2073017c panthAnaM naravarabhaktimAJ janaz ca; vyAdiSTas tava vacanAc ca zilpivargaH 2074001a atha bhUmipradezajJAH sUtrakarmavizAradAH 2074001c svakarmAbhiratAH zUrAH khanakA yantrakAs tathA 2074002a karmAntikAH sthapatayaH puruSA yantrakovidAH 2074002c tathA vardhakayaz caiva mArgiNo vRkSatakSakAH 2074003a kUpakArAH sudhAkArA vaMzakarmakRtas tathA 2074003c samarthA ye ca draSTAraH puratas te pratasthire 2074004a sa tu harSAt tam uddezaM janaugho vipulaH prayAn 2074004c azobhata mahAvegaH sAgarasyeva parvaNi 2074005a te svavAraM samAsthAya vartmakarmANi kovidAH 2074005c karaNair vividhopetaiH purastAt saMpratasthire 2074006a latAvallIz ca gulmAMz ca sthANUn azmana eva ca 2074006c janAs te cakrire mArgaM chindanto vividhAn drumAn 2074007a avRkSeSu ca dezeSu ke cid vRkSAn aropayan 2074007c ke cit kuThAraiS TaGkaiz ca dAtraiz chindan kva cit kva cit 2074008a apare vIraNastambAn balino balavattarAH 2074008c vidhamanti sma durgANi sthalAni ca tatas tataH 2074009a apare 'pUrayan kUpAn pAMsubhiH zvabhram Ayatam 2074009c nimnabhAgAMs tathA ke cit samAMz cakruH samantataH 2074010a babandhur bandhanIyAMz ca kSodyAn saMcukSudus tadA 2074010c bibhidur bhedanIyAMz ca tAMs tAn dezAn narAs tadA 2074011a acireNaiva kAlena parivAhAn bahUdakAn 2074011c cakrur bahuvidhAkArAn sAgarapratimAn bahUn 2074011e udapAnAn bahuvidhAn vedikA parimaNDitAn 2074012a sasudhAkuTTimatalaH prapuSpitamahIruhaH 2074012c mattodghuSTadvijagaNaH patAkAbhir alaMkRtaH 2074013a candanodakasaMsikto nAnAkusumabhUSitaH 2074013c bahv azobhata senAyAH panthAH svargapathopamaH 2074014a AjJApyAtha yathAjJapti yuktAs te 'dhikRtA narAH 2074014c ramaNIyeSu dezeSu bahusvAduphaleSu ca 2074015a yo nivezas tv abhipreto bharatasya mahAtmanaH 2074015c bhUyas taM zobhayAm Asur bhUSAbhir bhUSaNopamam 2074016a nakSatreSu prazasteSu muhUrteSu ca tadvidaH 2074016c nivezaM sthApayAm Asur bharatasya mahAtmanaH 2074017a bahupAMsucayAz cApi parikhAparivAritAH 2074017c tatrendrakIlapratimAH pratolIvarazobhitAH 2074018a prAsAdamAlAsaMyuktAH saudhaprAkArasaMvRtAH 2074018c patAkA zobhitAH sarve sunirmitamahApathAH 2074019a visarpadbhir ivAkAze viTaGkAgravimAnakaiH 2074019c samucchritair nivezAs te babhuH zakrapuropamAH 2074020a jAhnavIM tu samAsAdya vividhadruma kAnanAm 2074020c zItalAmalapAnIyAM mahAmInasamAkulAm 2074021a sacandratArAgaNamaNDitaM yathA; nabhaHkSapAyAm amalaM virAjate 2074021c narendramArgaH sa tathA vyarAjata; krameNa ramyaH zubhazilpinirmitaH 2075001a tato nAndImukhIM rAtriM bharataM sUtamAgadhAH 2075001c tuSTuvur vAgvizeSajJAH stavair maGgalasaMhitaiH 2075002a suvarNakoNAbhihataH prANadad yAmadundubhiH 2075002c dadhmuH zaGkhAMz ca zatazo vAdyAMz coccAvacasvarAn 2075003a sa tUrya ghoSaH sumahAn divam ApUrayann iva 2075003c bharataM zokasaMtaptaM bhUyaH zokair arandhrayat 2075004a tato prabuddho bharatas taM ghoSaM saMnivartya ca 2075004c nAhaM rAjeti cApy uktvA zatrughnam idam abravIt 2075005a pazya zatrughna kaikeyyA lokasyApakRtaM mahat 2075005c visRjya mayi duHkhAni rAjA dazaratho gataH 2075006a tasyaiSA dharmarAjasya dharmamUlA mahAtmanaH 2075006c paribhramati rAjazrIr naur ivAkarNikA jale 2075007a ity evaM bharataM prekSya vilapantaM vicetanam 2075007c kRpaNaM ruruduH sarvAH sasvaraM yoSitas tadA 2075008a tathA tasmin vilapati vasiSTho rAjadharmavit 2075008c sabhAm ikSvAkunAthasya praviveza mahAyazAH 2075009a zAta kumbhamayIM ramyAM maNiratnasamAkulAm 2075009c sudharmAm iva dharmAtmA sagaNaH pratyapadyata 2075010a sa kAJcanamayaM pIThaM parArdhyAstaraNAvRtam 2075010c adhyAsta sarvavedajJo dUtAn anuzazAsa ca 2075011a brAhmaNAn kSatriyAn yodhAn amAtyAn gaNaballabhAn 2075011c kSipram AnayatAvyagrAH kRtyam AtyayikaM hi naH 2075012a tato halahalAzabdo mahAn samudapadyata 2075012c rathair azvair gajaiz cApi janAnAm upagacchatAm 2075013a tato bharatam AyAntaM zatakratum ivAmarAH 2075013c pratyanandan prakRtayo yathA dazarathaM tathA 2075014a hrada iva timinAgasaMvRtaH; stimitajalo maNizaGkhazarkaraH 2075014c dazarathasutazobhitA sabhA; sadazaratheva babhau yathA purA 2076001a tAm AryagaNasaMpUrNAM bharataH pragrahAM sabhAm 2076001c dadarza buddhisaMpannaH pUrNacandrAM nizAm iva 2076002a AsanAni yathAnyAyam AryANAM vizatAM tadA 2076002c adRzyata ghanApAye pUrNacandreva zarvarI 2076003a rAjJas tu prakRtIH sarvAH samagrAH prekSya dharmavit 2076003c idaM purohito vAkyaM bharataM mRdu cAbravIt 2076004a tAta rAjA dazarathaH svargato dharmam Acaran 2076004c dhana dhAnyavatIM sphItAM pradAya pRthivIM tava 2076005a rAmas tathA satyadhRtiH satAM dharmam anusmaran 2076005c nAjahAt pitur AdezaM zazI jyotsnAm ivoditaH 2076006a pitrA bhrAtrA ca te dattaM rAjyaM nihatakaNTakam 2076006c tad bhuGkSva muditAmAtyaH kSipram evAbhiSecaya 2076007a udIcyAz ca pratIcyAz ca dAkSiNAtyAz ca kevalAH 2076007c koTyAparAntAH sAmudrA ratnAny abhiharantu te 2076008a tac chrutvA bharato vAkyaM zokenAbhipariplutaH 2076008c jagAma manasA rAmaM dharmajJo dharmakAGkSayA 2076009a sa bASpakalayA vAcA kalahaMsasvaro yuvA 2076009c vilalApa sabhAmadhye jagarhe ca purohitam 2076010a caritabrahmacaryasya vidyA snAtasya dhImataH 2076010c dharme prayatamAnasya ko rAjyaM madvidho haret 2076011a kathaM dazarathAj jAto bhaved rAjyApahArakaH 2076011c rAjyaM cAhaM ca rAmasya dharmaM vaktum ihArhasi 2076012a jyeSThaH zreSThaz ca dharmAtmA dilIpanahuSopamaH 2076012c labdhum arhati kAkutstho rAjyaM dazaratho yathA 2076013a anAryajuSTam asvargyaM kuryAM pApam ahaM yadi 2076013c ikSvAkUNAm ahaM loke bhaveyaM kulapAMsanaH 2076014a yad dhi mAtrA kRtaM pApaM nAhaM tad abhirocaye 2076014c ihastho vanadurgasthaM namasyAmi kRtAJjaliH 2076015a rAmam evAnugacchAmi sa rAjA dvipadAM varaH 2076015c trayANAm api lokAnAM rAghavo rAjyam arhati 2076016a tad vAkyaM dharmasaMyuktaM zrutvA sarve sabhAsadaH 2076016c harSAn mumucur azrUNi rAme nihitacetasaH 2076017a yadi tv AryaM na zakSyAmi vinivartayituM vanAt 2076017c vane tatraiva vatsyAmi yathAryo lakSmaNas tathA 2076018a sarvopAyaM tu vartiSye vinivartayituM balAt 2076018c samakSam Arya mizrANAM sAdhUnAM guNavartinAm 2076019a evam uktvA tu dharmAtmA bharato bhrAtRvatsalaH 2076019c samIpastham uvAcedaM sumantraM mantrakovidam 2076020a tUrNam utthAya gaccha tvaM sumantra mama zAsanAt 2076020c yAtrAm AjJApaya kSipraM balaM caiva samAnaya 2076021a evam uktaH sumantras tu bharatena mahAtmanA 2076021c prahRSTaH so 'dizat sarvaM yathA saMdiSTam iSTavat 2076022a tAH prahRSTAH prakRtayo balAdhyakSA balasya ca 2076022c zrutvA yAtrAM samAjJaptAM rAghavasya nivartane 2076023a tato yodhAGganAH sarvA bhartqn sarvAn gRhegRhe 2076023c yAtrA gamanam AjJAya tvarayanti sma harSitAH 2076024a te hayair gorathaiH zIghraiH syandanaiz ca manojavaiH 2076024c saha yodhair balAdhyakSA balaM sarvam acodayan 2076025a sajjaM tu tad balaM dRSTvA bharato gurusaMnidhau 2076025c rathaM me tvarayasveti sumantraM pArzvato 'bravIt 2076026a bharatasya tu tasyAjJAM pratigRhya praharSitaH 2076026c rathaM gRhItvA prayayau yuktaM paramavAjibhiH 2076027a sa rAghavaH satyadhRtiH pratApavAn; bruvan suyuktaM dRDhasatyavikramaH 2076027c guruM mahAraNyagataM yazasvinaM; prasAdayiSyan bharato 'bravIt tadA 2076028a tUrNaM samutthAya sumantra gaccha; balasya yogAya balapradhAnAn 2076028c Anetum icchAmi hi taM vanasthaM; prasAdya rAmaM jagato hitAya 2076029a sa sUtaputro bharatena samyag; AjJApitaH saMparipUrNakAmaH 2076029c zazAsa sarvAn prakRtipradhAnAn; balasya mukhyAMz ca suhRjjanaM ca 2076030a tataH samutthAya kule kule te; rAjanyavaizyA vRSalAz ca viprAH 2076030c ayUyujann uSTrarathAn kharAMz ca; nAgAn hayAMz caiva kulaprasUtAn 2077001a tataH samutthitaH kAlyam AsthAya syandanottamam 2077001c prayayau bharataH zIghraM rAmadarzanakAGkSayA 2077002a agrataH prayayus tasya sarve mantripurodhasaH 2077002c adhiruhya hayair yuktAn rathAn sUryarathopamAn 2077003a navanAgasahasrANi kalpitAni yathAvidhi 2077003c anvayur bharataM yAntam ikSvAku kulanandanam 2077004a SaSThI rathasahasrANi dhanvino vividhAyudhAH 2077004c anvayur bharataM yAntaM rAjaputraM yazasvinam 2077005a zataM sahasrANy azvAnAM samArUDhAni rAghavam 2077005c anvayur bharataM yAntaM rAjaputraM yazasvinam 2077006a kaikeyI ca sumitrA ca kausalyA ca yazasvinI 2077006c rAmAnayanasaMhRSTA yayur yAnena bhAsvatA 2077007a prayAtAz cAryasaMghAtA rAmaM draSTuM salakSmaNam 2077007c tasyaiva ca kathAz citrAH kurvANA hRSTamAnasAH 2077008a meghazyAmaM mahAbAhuM sthirasattvaM dRDhavratam 2077008c kadA drakSyAmahe rAmaM jagataH zokanAzanam 2077009a dRSTa eva hi naH zokam apaneSyati rAghavaH 2077009c tamaH sarvasya lokasya samudyann iva bhAskaraH 2077010a ity evaM kathayantas te saMprahRSTAH kathAH zubhAH 2077010c pariSvajAnAz cAnyonyaM yayur nAgarikAs tadA 2077011a ye ca tatrApare sarve saMmatA ye ca naigamAH 2077011c rAmaM prati yayur hRSTAH sarvAH prakRtayas tadA 2077012a maNi kArAz ca ye ke cit kumbhakArAz ca zobhanAH 2077012c sUtrakarmakRtaz caiva ye ca zastropajIvinaH 2077013a mAyUrakAH krAkacikA rocakA vedhakAs tathA 2077013c dantakArAH sudhAkArAs tathA gandhopajIvinaH 2077014a suvarNakArAH prakhyAtAs tathA kambaladhAvakAH 2077014c snApakAcchAdakA vaidyA dhUpakAH zauNDikAs tathA 2077015a rajakAs tunnavAyAz ca grAmaghoSamahattarAH 2077015c zailUSAz ca saha strIbhir yAnti kaivartakAs tathA 2077016a samAhitA vedavido brAhmaNA vRttasaMmatAH 2077016c gorathair bharataM yAntam anujagmuH sahasrazaH 2077017a suveSAH zuddhavasanAs tAmramRSTAnulepanAH 2077017c sarve te vividhair yAnaiH zanair bharatam anvayuH 2077018a prahRSTamuditA senA sAnvayAt kaikayIsutam 2077018c vyavatiSThata sA senA bharatasyAnuyAyinI 2077019a nirIkSyAnugatAM senAM tAM ca gaGgAM zivodakAm 2077019c bharataH sacivAn sarvAn abravId vAkyakovidaH 2077020a nivezayata me sainyam abhiprAyeNa sarvazaH 2077020c vizrAntaH pratariSyAmaH zva idAnIM mahAnadIm 2077021a dAtuM ca tAvad icchAmi svar gatasya mahIpateH 2077021c aurdhvadeha nimittArtham avatIryodakaM nadIm 2077022a tasyaivaM bruvato 'mAtyAs tathety uktvA samAhitAH 2077022c nyavezayaMs tAMz chandena svena svena pRthakpRthak 2077023a nivezya gaGgAm anu tAM mahAnadIM; camUM vidhAnaiH paribarha zobhinIm 2077023c uvAsa rAmasya tadA mahAtmano; vicintayAno bharato nivartanam 2078001a tato niviSTAM dhvajinIM gaGgAm anvAzritAM nadIm 2078001c niSAdarAjo dRSTvaiva jJAtIn saMtvarito 'bravIt 2078002a mahatIyam ataH senA sAgarAbhA pradRzyate 2078002c nAsyAntam avagacchAmi manasApi vicintayan 2078003a sa eSa hi mahAkAyaH kovidAradhvajo rathe 2078003c bandhayiSyati vA dAzAn atha vAsmAn vadhiSyati 2078004a atha dAzarathiM rAmaM pitrA rAjyAd vivAsitam 2078004c bharataH kaikeyIputro hantuM samadhigacchati 2078005a bhartA caiva sakhA caiva rAmo dAzarathir mama 2078005c tasyArthakAmAH saMnaddhA gaGgAnUpe 'tra tiSThata 2078006a tiSThantu sarvadAzAz ca gaGgAm anvAzritA nadIm 2078006c balayuktA nadIrakSA mAMsamUlaphalAzanAH 2078007a nAvAM zatAnAM paJcAnAM kaivartAnAM zataM zatam 2078007c saMnaddhAnAM tathA yUnAM tiSThantv atyabhyacodayat 2078008a yadA tuSTas tu bharato rAmasyeha bhaviSyati 2078008c seyaM svastimayI senA gaGgAm adya tariSyati 2078009a ity uktvopAyanaM gRhya matsyamAMsamadhUni ca 2078009c abhicakrAma bharataM niSAdAdhipatir guhaH 2078010a tam AyAntaM tu saMprekSya sUtaputraH pratApavAn 2078010c bharatAyAcacakSe 'tha vinayajJo vinItavat 2078011a eSa jJAtisahasreNa sthapatiH parivAritaH 2078011c kuzalo daNDakAraNye vRddho bhrAtuz ca te sakhA 2078012a tasmAt pazyatu kAkutstha tvAM niSAdAdhipo guhaH 2078012c asaMzayaM vijAnIte yatra tau rAmalakSmaNau 2078013a etat tu vacanaM zrutvA sumantrAd bharataH zubham 2078013c uvAca vacanaM zIghraM guhaH pazyatu mAm iti 2078014a labdhvAbhyanujJAM saMhRSTo jJAtibhiH parivAritaH 2078014c Agamya bharataM prahvo guho vacanam abravIt 2078015a niSkuTaz caiva dezo 'yaM vaJcitAz cApi te vayam 2078015c nivedayAmas te sarve svake dAzakule vasa 2078016a asti mUlaM phalaM caiva niSAdaiH samupAhRtam 2078016c ArdraM ca mAMsaM zuSkaM ca vanyaM coccAvacaM mahat 2078017a AzaMse svAzitA senA vatsyatImAM vibhAvarIm 2078017c arcito vividhaiH kAmaiH zvaH sasainyo gamiSyasi 2079001a evam uktas tu bharato niSAdAdhipatiM guham 2079001c pratyuvAca mahAprAjJo vAkyaM hetvarthasaMhitam 2079002a UrjitaH khalu te kAmaH kRto mama guroH sakhe 2079002c yo me tvam IdRzIM senAm eko 'bhyarcitum icchasi 2079003a ity uktvA tu mahAtejA guhaM vacanam uttamam 2079003c abravId bharataH zrImAn niSAdAdhipatiM punaH 2079004a katareNa gamiSyAmi bharadvAjAzramaM guha 2079004c gahano 'yaM bhRzaM dezo gaGgAnUpo duratyayaH 2079005a tasya tad vacanaM zrutvA rAjaputrasya dhImataH 2079005c abravIt prAJjalir vAkyaM guho gahanagocaraH 2079006a dAzAs tv anugamiSyanti dhanvinaH susamAhitAH 2079006c ahaM cAnugamiSyAmi rAjaputra mahAyazaH 2079007a kaccin na duSTo vrajasi rAmasyAkliSTakarmaNaH 2079007c iyaM te mahatI senA zaGkAM janayatIva me 2079008a tam evam abhibhASantam AkAza iva nirmalaH 2079008c bharataH zlakSNayA vAcA guhaM vacanam abravIt 2079009a mA bhUt sa kAlo yat kaSTaM na mAM zaGkitum arhasi 2079009c rAghavaH sa hi me bhrAtA jyeSThaH pitRsamo mama 2079010a taM nivartayituM yAmi kAkutsthaM vanavAsinam 2079010c buddhir anyA na te kAryA guha satyaM bravImi te 2079011a sa tu saMhRSTavadanaH zrutvA bharatabhASitam 2079011c punar evAbravId vAkyaM bharataM prati harSitaH 2079012a dhanyas tvaM na tvayA tulyaM pazyAmi jagatItale 2079012c ayatnAd AgataM rAjyaM yas tvaM tyaktum ihecchasi 2079013a zAzvatI khalu te kIrtir lokAn anucariSyati 2079013c yas tvaM kRcchragataM rAmaM pratyAnayitum icchasi 2079014a evaM saMbhASamANasya guhasya bharataM tadA 2079014c babhau naSTaprabhaH sUryo rajanI cAbhyavartata 2079015a saMnivezya sa tAM senAM guhena paritoSitaH 2079015c zatrughnena saha zrImAJ zayanaM punar Agamat 2079016a rAmacintAmayaH zoko bharatasya mahAtmanaH 2079016c upasthito hy anarhasya dharmaprekSasya tAdRzaH 2079017a antardAhena dahanaH saMtApayati rAghavam 2079017c vanadAhAbhisaMtaptaM gUDho 'gnir iva pAdapam 2079018a prasrutaH sarvagAtrebhyaH svedaH zokAgnisaMbhavaH 2079018c yathA sUryAMzusaMtapto himavAn prasruto himam 2079019a dhyAnanirdarazailena viniHzvasitadhAtunA 2079019c dainyapAdapasaMghena zokAyAsAdhizRGgiNA 2079020a pramohAnantasattvena saMtApauSadhiveNunA 2079020c AkrAnto duHkhazailena mahatA kaikayIsutaH 2079021a guhena sArdhaM bharataH samAgato; mahAnubhAvaH sajanaH samAhitaH 2079021c sudurmanAs taM bharataM tadA punar; guhaH samAzvAsayad agrajaM prati 2080001a AcacakSe 'tha sadbhAvaM lakSmaNasya mahAtmanaH 2080001c bharatAyAprameyAya guho gahanagocaraH 2080002a taM jAgrataM guNair yuktaM varacApeSudhAriNam 2080002c bhrAtR guptyartham atyantam ahaM lakSmaNam abravam 2080003a iyaM tAta sukhA zayyA tvadartham upakalpitA 2080003c pratyAzvasihi zeSvAsyAM sukhaM rAghavanandana 2080004a ucito 'yaM janaH sarve duHkhAnAM tvaM sukhocitaH 2080004c dharmAtmaMs tasya guptyarthaM jAgariSyAmahe vayam 2080005a na hi rAmAt priyataro mamAsti bhuvi kaz cana 2080005c motsuko bhUr bravImy etad apy asatyaM tavAgrataH 2080006a asya prasAdAd AzaMse loke 'smin sumahad yazaH 2080006c dharmAvAptiM ca vipulAm arthAvAptiM ca kevalAm 2080007a so 'haM priyasakhaM rAmaM zayAnaM saha sItayA 2080007c rakSiSyAmi dhanuSpANiH sarvaiH svair jJAtibhiH saha 2080008a na hi me 'viditaM kiM cid vane 'smiMz carataH sadA 2080008c caturaGgaM hy api balaM prasahema vayaM yudhi 2080009a evam asmAbhir uktena lakSmaNena mahAtmanA 2080009c anunItA vayaM sarve dharmam evAnupazyatA 2080010a kathaM dAzarathau bhUmau zayAne saha sItayA 2080010c zakyA nidrAmayA labdhuM jIvitaM vA sukhAni vA 2080011a yo na devAsuraiH sarvaiH zakyaH prasahituM yudhi 2080011c taM pazya guha saMviSTaM tRNeSu saha sItayA 2080012a mahatA tapasA labdho vividhaiz ca parizramaiH 2080012c eko dazarathasyaiSa putraH sadRzalakSaNaH 2080013a asmin pravrAjite rAjA na ciraM vartayiSyati 2080013c vidhavA medinI nUnaM kSipram eva bhaviSyati 2080014a vinadya sumahAnAdaM zrameNoparatAH striyaH 2080014c nirghoSoparataM nUnam adya rAjanivezanam 2080015a kausalyA caiva rAjA ca tathaiva jananI mama 2080015c nAzaMse yadi te sarve jIveyuH zarvarIm imAm 2080016a jIved api hi me mAtA zatrughnasyAnvavekSayA 2080016c duHkhitA yA tu kausalyA vIrasUr vinaziSyati 2080017a atikrAntam atikrAntam anavApya manoratham 2080017c rAjye rAmam anikSipya pitA me vinaziSyati 2080018a siddhArthAH pitaraM vRttaM tasmin kAle hy upasthite 2080018c pretakAryeSu sarveSu saMskariSyanti bhUmipam 2080019a ramyacatvarasaMsthAnAM suvibhaktamahApathAm 2080019c harmyaprAsAdasaMpannAM sarvaratnavibhUSitAm 2080020a gajAzvarathasaMbAdhAM tUryanAdavinAditAm 2080020c sarvakalyANasaMpUrNAM hRSTapuSTajanAkulAm 2080021a ArAmodyAnasaMpUrNAM samAjotsavazAlinIm 2080021c sukhitA vicariSyanti rAjadhAnIM pitur mama 2080022a api satyapratijJena sArdhaM kuzalinA vayam 2080022c nivRtte samaye hy asmin sukhitAH pravizemahi 2080023a paridevayamAnasya tasyaivaM sumahAtmanaH 2080023c tiSThato rAjaputrasya zarvarI sAtyavartata 2080024a prabhAte vimale sUrye kArayitvA jaTA ubhau 2080024c asmin bhAgIrathItIre sukhaM saMtAritau mayA 2080025a jaTAdharau tau drumacIravAsasau; mahAbalau kuJjarayUthapopamau 2080025c vareSucApAsidharau paraMtapau; vyavekSamANau saha sItayA gatau 2081001a guhasya vacanaM zrutvA bharato bhRzam apriyam 2081001c dhyAnaM jagAma tatraiva yatra tac chrutam apriyam 2081002a sukumAro mahAsattvaH siMhaskandho mahAbhujaH 2081002c puNDarIka vizAlAkSas taruNaH priyadarzanaH 2081003a pratyAzvasya muhUrtaM tu kAlaM paramadurmanAH 2081003c papAta sahasA totrair hRdi viddha iva dvipaH 2081004a tadavasthaM tu bharataM zatrughno 'nantara sthitaH 2081004c pariSvajya rurodoccair visaMjJaH zokakarzitaH 2081005a tataH sarvAH samApetur mAtaro bharatasya tAH 2081005c upavAsa kRzA dInA bhartRvyasanakarzitAH 2081006a tAz ca taM patitaM bhUmau rudantyaH paryavArayan 2081006c kausalyA tv anusRtyainaM durmanAH pariSasvaje 2081007a vatsalA svaM yathA vatsam upagUhya tapasvinI 2081007c paripapraccha bharataM rudantI zokalAlasA 2081008a putravyAdhir na te kaccic charIraM paribAdhate 2081008c adya rAjakulasyAsya tvadadhInaM hi jIvitam 2081009a tvAM dRSTvA putra jIvAmi rAme sabhrAtRke gate 2081009c vRtte dazarathe rAjJi nAtha ekas tvam adya naH 2081010a kaccin na lakSmaNe putra zrutaM te kiM cid apriyam 2081010c putra vA hy ekaputrAyAH sahabhArye vanaM gate 2081011a sa muhUrtaM samAzvasya rudann eva mahAyazAH 2081011c kausalyAM parisAntvyedaM guhaM vacanam abravIt 2081012a bhrAtA me kvAvasad rAtriM kva sItA kva ca lakSmaNaH 2081012c asvapac chayane kasmin kiM bhuktvA guha zaMsa me 2081013a so 'bravId bharataM pRSTo niSAdAdhipatir guhaH 2081013c yad vidhaM pratipede ca rAme priyahite 'tithau 2081014a annam uccAvacaM bhakSyAH phalAni vividhAni ca 2081014c rAmAyAbhyavahArArthaM bahucopahRtaM mayA 2081015a tat sarvaM pratyanujJAsId rAmaH satyaparAkramaH 2081015c na hi tat pratyagRhNAt sa kSatradharmam anusmaran 2081016a na hy asmAbhiH pratigrAhyaM sakhe deyaM tu sarvadA 2081016c iti tena vayaM rAjann anunItA mahAtmanA 2081017a lakSmaNena samAnItaM pItvA vAri mahAyazAH 2081017c aupavAsyaM tadAkArSId rAghavaH saha sItayA 2081018a tatas tu jalazeSeNa lakSmaNo 'py akarot tadA 2081018c vAg yatAs te trayaH saMdhyAm upAsata samAhitAH 2081019a saumitris tu tataH pazcAd akarot svAstaraM zubham 2081019c svayam AnIya barhIMSi kSipraM rAghava kAraNAt 2081020a tasmin samAvizad rAmaH svAstare saha sItayA 2081020c prakSAlya ca tayoH pAdAv apacakrAma lakSmaNaH 2081021a etat tad iGgudImUlam idam eva ca tat tRNam 2081021c yasmin rAmaz ca sItA ca rAtriM tAM zayitAv ubhau 2081022a niyamya pRSThe tu talAGgulitravAJ; zaraiH supUrNAv iSudhI paraMtapaH 2081022c mahad dhanuH sajyam upohya lakSmaNo; nizAm atiSThat parito 'sya kevalam 2081023a tatas tv ahaM cottamabANacApadhRk; sthito 'bhavaM tatra sa yatra lakSmaNaH 2081023c atandribhir jJAtibhir AttakArmukair; mahendrakalpaM paripAlayaMs tadA 2082001a tac chrutvA nipuNaM sarvaM bharataH saha mantribhiH 2082001c iGgudImUlam Agamya rAmazayyAm avekSya tAm 2082002a abravIj jananIH sarvA iha tena mahAtmanA 2082002c zarvarI zayitA bhUmAv idam asya vimarditam 2082003a mahAbhAgakulInena mahAbhAgena dhImatA 2082003c jAto dazarathenorvyAM na rAmaH svaptum arhati 2082004a ajinottarasaMstIrNe varAstaraNasaMcaye 2082004c zayitvA puruSavyAghraH kathaM zete mahItale 2082005a prAsAdAgra vimAneSu valabhISu ca sarvadA 2082005c haimarAjatabhaumeSu varAstaraNazAliSu 2082006a puSpasaMcayacitreSu candanAgarugandhiSu 2082006c pANDurAbhraprakAzeSu zukasaMgharuteSu ca 2082007a gItavAditranirghoSair varAbharaNaniHsvanaiH 2082007c mRdaGgavarazabdaiz ca satataM pratibodhitaH 2082008a bandibhir vanditaH kAle bahubhiH sUtamAgadhaiH 2082008c gAthAbhir anurUpAbhiH stutibhiz ca paraMtapaH 2082009a azraddheyam idaM loke na satyaM pratibhAti mA 2082009c muhyate khalu me bhAvaH svapno 'yam iti me matiH 2082010a na nUnaM daivataM kiM cit kAlena balavattaram 2082010c yatra dAzarathI rAmo bhUmAv evaM zayIta saH 2082011a videharAjasya sutA sItA ca priyadarzanA 2082011c dayitA zayitA bhUmau snuSA dazarathasya ca 2082012a iyaM zayyA mama bhrAtur idaM hi parivartitam 2082012c sthaNDile kaThine sarvaM gAtrair vimRditaM tRNam 2082013a manye sAbharaNA suptA sItAsmiJ zayane tadA 2082013c tatra tatra hi dRzyante saktAH kanakabindavaH 2082014a uttarIyam ihAsaktaM suvyaktaM sItayA tadA 2082014c tathA hy ete prakAzante saktAH kauzeyatantavaH 2082015a manye bhartuH sukhA zayyA yena bAlA tapasvinI 2082015c sukumArI satI duHkhaM na vijAnAti maithilI 2082016a sArvabhauma kule jAtaH sarvalokasukhAvahaH 2082016c sarvalokapriyas tyaktvA rAjyaM priyam anuttamam 2082017a katham indIvarazyAmo raktAkSaH priyadarzanaH 2082017c sukhabhAgI ca duHkhArhaH zayito bhuvi rAghavaH 2082018a siddhArthA khalu vaidehI patiM yAnugatA vanam 2082018c vayaM saMzayitAH sarve hInAs tena mahAtmanA 2082019a akarNadhArA pRthivI zUnyeva pratibhAti mA 2082019c gate dazarathe svarge rAme cAraNyam Azrite 2082020a na ca prArthayate kaz cin manasApi vasuMdharAm 2082020c vane 'pi vasatas tasya bAhuvIryAbhirakSitAm 2082021a zUnyasaMvaraNArakSAm ayantritahayadvipAm 2082021c apAvRtapuradvArAM rAjadhAnIm arakSitAm 2082022a aprahRSTabalAM nyUnAM viSamasthAm anAvRtAm 2082022c zatravo nAbhimanyante bhakSyAn viSakRtAn iva 2082023a adya prabhRti bhUmau tu zayiSye 'haM tRNeSu vA 2082023c phalamUlAzano nityaM jaTAcIrANi dhArayan 2082024a tasyArtham uttaraM kAlaM nivatsyAmi sukhaM vane 2082024c taM pratizravam Amucya nAsya mithyA bhaviSyati 2082025a vasantaM bhrAtur arthAya zatrughno mAnuvatsyati 2082025c lakSmaNena saha tv Aryo ayodhyAM pAlayiSyati 2082026a abhiSekSyanti kAkutstham ayodhyAyAM dvijAtayaH 2082026c api me devatAH kuryur imaM satyaM manoratham 2082027a prasAdyamAnaH zirasA mayA svayaM; bahuprakAraM yadi na prapatsyate 2082027c tato 'nuvatsyAmi cirAya rAghavaM; vane vasan nArhati mAm upekSitum 2083001a vyuSya rAtriM tu tatraiva gaGgAkUle sa rAghavaH 2083001c bharataH kAlyam utthAya zatrughnam idam abravIt 2083002a zatrughottiSTha kiM zeSe niSAdAdhipatiM guham 2083002c zIghram Anaya bhadraM te tArayiSyati vAhinIm 2083003a jAgarmi nAhaM svapimi tathaivAryaM vicintayan 2083003c ity evam abravId bhrAtrA zatrughno 'pi pracoditaH 2083004a iti saMvadator evam anyonyaM narasiMhayoH 2083004c Agamya prAJjaliH kAle guho bharatam abravIt 2083005a kaccit sukhaM nadItIre 'vAtsIH kAkutstha zarvarIm 2083005c kaccic ca saha sainyasya tava sarvam anAmayam 2083006a guhasya tat tu vacanaM zrutvA snehAd udIritam 2083006c rAmasyAnuvazo vAkyaM bharato 'pIdam abravIt 2083007a sukhA naH zarvarI rAjan pUjitAz cApi te vayam 2083007c gaGgAM tu naubhir bahvIbhir dAzAH saMtArayantu naH 2083008a tato guhaH saMtvaritaH zrutvA bharatazAsanam 2083008c pratipravizya nagaraM taM jJAtijanam abravIt 2083009a uttiSThata prabudhyadhvaM bhadram astu hi vaH sadA 2083009c nAvaH samanukarSadhvaM tArayiSyAma vAhinIm 2083010a te tathoktAH samutthAya tvaritA rAjazAsanAt 2083010c paJca nAvAM zatAny eva samAninyuH samantataH 2083011a anyAH svastikavijJeyA mahAghaNDA dharA varAH 2083011c zobhamAnAH patAkinyo yuktavAtAH susaMhatAH 2083012a tataH svastikavijJeyAM pANDukambalasaMvRtAm 2083012c sanandighoSAM kalyANIM guho nAvam upAharat 2083013a tAm Aruroha bharataH zatrughnaz ca mahAbalaH 2083013c kausalyA ca sumitrA ca yAz cAnyA rAjayoSitaH 2083014a purohitaz ca tat pUrvaM gurave brAhmaNAz ca ye 2083014c anantaraM rAjadArAs tathaiva zakaTApaNAH 2083015a AvAsam AdIpayatAM tIrthaM cApy avagAhatAm 2083015c bhANDAni cAdadAnAnAM ghoSas tridivam aspRzat 2083016a patAkinyas tu tA nAvaH svayaM dAzair adhiSThitAH 2083016c vahantyo janam ArUDhaM tadA saMpetur AzugAH 2083017a nArINAm abhipUrNAs tu kAz cit kAz cit tu vAjinAm 2083017c kaz cit tatra vahanti sma yAnayugyaM mahAdhanam 2083018a tAH sma gatvA paraM tIram avaropya ca taM janam 2083018c nivRttAH kANDacitrANi kriyante dAzabandhubhiH 2083019a savaijayantAs tu gajA gajArohaiH pracoditAH 2083019c tarantaH sma prakAzante sadhvajA iva parvatAH 2083020a nAvaz cAruruhus tv anye plavais terus tathApare 2083020c anye kumbhaghaTais terur anye teruz ca bAhubhiH 2083021a sA puNyA dhvajinI gaGgAM dAzaiH saMtAritA svayam 2083021c maitre muhUrte prayayau prayAgavanam uttamam 2083022a AzvAsayitvA ca camUM mahAtmA; nivezayitvA ca yathopajoSam 2083022c draSTuM bharadvAjam RSipravaryam; Rtvig vRtaH san bharataH pratasthe 2084001a bharadvAjAzramaM dRSTvA krozAd eva nararSabhaH 2084001c balaM sarvam avasthApya jagAma saha mantribhiH 2084002a padbhyAm eva hi dharmajJo nyastazastraparicchadaH 2084002c vasAno vAsasI kSaume purodhAya purohitam 2084003a tataH saMdarzane tasya bharadvAjasya rAghavaH 2084003c mantriNas tAn avasthApya jagAmAnu purohitam 2084004a vasiSTham atha dRSTvaiva bharadvAjo mahAtapAH 2084004c saMcacAlAsanAt tUrNaM ziSyAn arghyam iti bruvan 2084005a samAgamya vasiSThena bharatenAbhivAditaH 2084005c abudhyata mahAtejAH sutaM dazarathasya tam 2084006a tAbhyAm arghyaM ca pAdyaM ca dattvA pazcAt phalAni ca 2084006c AnupUrvyAc ca dharmajJaH papraccha kuzalaM kule 2084007a ayodhyAyAM bale koze mitreSv api ca mantriSu 2084007c jAnan dazarathaM vRttaM na rAjAnam udAharat 2084008a vasiSTho bharataz cainaM papracchatur anAmayam 2084008c zarIre 'gniSu vRkSeSu ziSyeSu mRgapakSiSu 2084009a tatheti ca pratijJAya bharadvAjo mahAtapAH 2084009c bharataM pratyuvAcedaM rAghavasnehabandhanAt 2084010a kim ihAgamane kAryaM tava rAjyaM prazAsataH 2084010c etad AcakSva me sarvaM na hi me zudhyate manaH 2084011a suSuve yama mitraghnaM kausalyAnandavardhanam 2084011c bhrAtrA saha sabhAryo yaz ciraM pravrAjito vanam 2084012a niyuktaH strIniyuktena pitrA yo 'sau mahAyazAH 2084012c vanavAsI bhavetIha samAH kila caturdaza 2084013a kaccin na tasyApApasya pApaM kartum ihecchasi 2084013c akaNTakaM bhoktumanA rAjyaM tasyAnujasya ca 2084014a evam ukto bharadvAjaM bharataH pratyuvAca ha 2084014c paryazru nayano duHkhAd vAcA saMsajjamAnayA 2084015a hato 'smi yadi mAm evaM bhagavAn api manyate 2084015c matto na doSam AzaGker naivaM mAm anuzAdhi hi 2084016a na caitad iSTaM mAtA me yad avocan madantare 2084016c nAham etena tuSTaz ca na tad vacanam Adade 2084017a ahaM tu taM naravyAghram upayAtaH prasAdakaH 2084017c pratinetum ayodhyAM ca pAdau tasyAbhivanditum 2084018a tvaM mAm evaMgataM matvA prasAdaM kartum arhasi 2084018c zaMsa me bhagavan rAmaH kva saMprati mahIpatiH 2084019a uvAca taM bharadvAjaH prasAdAd bharataM vacaH 2084019c tvayy etat puruSavyAghra yuktaM rAghavavaMzaje 2084019e guruvRttir damaz caiva sAdhUnAM cAnuyAyitA 2084020a jAne caitan manaHsthaM te dRDhIkaraNam astv iti 2084020c apRcchaM tvAM tavAtyarthaM kIrtiM samabhivardhayan 2084021a asau vasati te bhrAtA citrakUTe mahAgirau 2084021c zvas tu gantAsi taM dezaM vasAdya saha mantribhiH 2084021e etaM me kuru suprAjJa kAmaM kAmArthakovida 2084022a tatas tathety evam udAradarzanaH; pratItarUpo bharato 'bravId vacaH 2084022c cakAra buddhiM ca tadA mahAzrame; nizAnivAsAya narAdhipAtmajaH 2085001a kRtabuddhiM nivAsAya tathaiva sa munis tadA 2085001c bharataM kaikayI putram Atithyena nyamantrayat 2085002a abravId bharatas tv enaM nanv idaM bhavatA kRtam 2085002c pAdyam arghyaM tathAtithyaM vane yad Upapadyate 2085003a athovAca bharadvAjo bharataM prahasann iva 2085003c jAne tvAM prIti saMyuktaM tuSyes tvaM yena kena cit 2085004a senAyAs tu tavaitasyAH kartum icchAmi bhojanam 2085004c mama pritir yathA rUpA tvam arho manujarSabha 2085005a kimarthaM cApi nikSipya dUre balam ihAgataH 2085005c kasmAn nehopayAto 'si sabalaH puruSarSabha 2085006a bharataH pratyuvAcedaM prAJjalis taM tapodhanam 2085006c sasainyo nopayAto 'smi bhagavan bhagavad bhayAt 2085007a vAji mukhyA manuSyAz ca mattAz ca vara vAraNAH 2085007c pracchAdya mahatIM bhUmiM bhagavann anuyAnti mAm 2085008a te vRkSAn udakaM bhUmim AzrameSUTajAMs tathA 2085008c na hiMsyur iti tenAham eka evAgatas tataH 2085009a AnIyatAm itaH senety AjJaptaH paramarSiNA 2085009c tathA tu cakre bharataH senAyAH samupAgamam 2085010a agnizAlAM pravizyAtha pItvApaH parimRjya ca 2085010c Atithyasya kriyAhetor vizvakarmANam Ahvayat 2085011a Ahvaye vizvakarmANam ahaM tvaSTAram eva ca 2085011c AtithyaM kartum icchAmi tatra me saMvidhIyatAm 2085012a prAk srotasaz ca yA nadyaH pratyak srotasa eva ca 2085012c pRthivyAm antarikSe ca samAyAntv adya sarvazaH 2085013a anyAH sravantu maireyaM surAm anyAH suniSThitAm 2085013c aparAz codakaM zItam ikSukANDarasopamam 2085014a Ahvaye devagandharvAn vizvAvasuhahAhuhUn 2085014c tathaivApsaraso devIr gandharvIz cApi sarvazaH 2085015a ghRtAcIm atha vizvAcIM mizrakezIm alambusAm 2085015c zakraM yAz copatiSThanti brahmANaM yAz ca bhAminIH 2085015e sarvAs tumburuNA sArdham Ahvaye saparicchadAH 2085016a vanaM kuruSu yad divyaM vAso bhUSaNapatravat 2085016c divyanArIphalaM zazvat tat kauberam ihaiva tu 2085017a iha me bhagavAn somo vidhattAm annam uttamam 2085017c bhakSyaM bhojyaM ca coSyaM ca lehyaM ca vividhaM bahu 2085018a vicitrANi ca mAlyAni pAdapapracyutAni ca 2085018c surAdIni ca peyAni mAMsAni vividhAni ca 2085019a evaM samAdhinA yuktas tejasApratimena ca 2085019c zikSAsvarasamAyuktaM tapasA cAbravIn muniH 2085020a manasA dhyAyatas tasya prAGmukhasya kRtAJjaleH 2085020c Ajagmus tAni sarvANi daivatAni pRthakpRthak 2085021a malayaM durduraM caiva tataH svedanudo 'nilaH 2085021c upaspRzya vavau yuktyA supriyAtmA sukhaH zivaH 2085022a tato 'bhyavartanta ghanA divyAH kusumavRSTayaH 2085022c devadundubhighoSaz ca dikSu sarvAsu zuzruve 2085023a pravavuz cottamA vAtA nanRtuz cApsarogaNAH 2085023c prajagur devagandharvA vINA pramumucuH svarAn 2085024a sa zabdo dyAM ca bhUmiM ca prANinAM zravaNAni ca 2085024c vivezoccAritaH zlakSNaH samo layaguNAnvitaH 2085025a tasminn uparate zabde divye zrotrasukhe nRNAm 2085025c dadarza bhArataM sainyaM vidhAnaM vizvakarmaNaH 2085026a babhUva hi samA bhUmiH samantAt paJcayojanam 2085026c zAdvalair bahubhiz channA nIlavaidUryasaMnibhaiH 2085027a tasmin bilvAH kapitthAz ca panasA bIjapUrakAH 2085027c Amalakyo babhUvuz ca cUtAz ca phalabhUSaNAH 2085028a uttarebhyaH kurubhyaz ca vanaM divyopabhogavat 2085028c AjagAma nadI divyA tIrajair bahubhir vRtA 2085029a catuHzAlAni zubhrANi zAlAz ca gajavAjinAm 2085029c harmyaprAsAdasaMghAtAs toraNAni zubhAni ca 2085030a sitameghanibhaM cApi rAjavezma sutoraNam 2085030c zuklamAlyakRtAkAraM divyagandhasamukSitam 2085031a caturasram asaMbAdhaM zayanAsanayAnavat 2085031c divyaiH sarvarasair yuktaM divyabhojanavastravat 2085032a upakalpita sarvAnnaM dhautanirmalabhAjanam 2085032c kLptasarvAsanaM zrImat svAstIrNazayanottamam 2085033a praviveza mahAbAhur anujJAto maharSiNA 2085033c vezma tad ratnasaMpUrNaM bharataH kaikayIsutaH 2085034a anujagmuz ca taM sarve mantriNaH sapurohitAH 2085034c babhUvuz ca mudA yuktA taM dRSTvA vezma saMvidhim 2085035a tatra rAjAsanaM divyaM vyajanaM chatram eva ca 2085035c bharato mantribhiH sArdham abhyavartata rAjavat 2085036a AsanaM pUjayAm Asa rAmAyAbhipraNamya ca 2085036c vAlavyajanam AdAya nyaSIdat sacivAsane 2085037a AnupUrvyAn niSeduz ca sarve mantrapurohitAH 2085037c tataH senApatiH pazcAt prazAstA ca niSedatuH 2085038a tatas tatra muhUrtena nadyaH pAyasakardamAH 2085038c upAtiSThanta bharataM bharadvAjasya zAsanat 2085039a tAsAm ubhayataH kUlaM pANDumRttikalepanAH 2085039c ramyAz cAvasathA divyA brahmaNas tu prasAdajAH 2085040a tenaiva ca muhUrtena divyAbharaNabhUSitAH 2085040c Agur viMzatisAhasrA brahmaNA prahitAH striyaH 2085041a suvarNamaNimuktena pravAlena ca zobhitAH 2085041c Agur viMzatisAhasrAH kuberaprahitAH striyaH 2085042a yAbhir gRhItaH puruSaH sonmAda iva lakSyate 2085042c Agur viMzatisAhasrA nandanAd apsarogaNAH 2085043a nAradas tumburur gopaH parvataH sUryavarcasaH 2085043c ete gandharvarAjAno bharatasyAgrato jaguH 2085044a alambusA mizrakezI puNDarIkAtha vAmanA 2085044c upAnRtyaMs tu bharataM bharadvAjasya zAsanAt 2085045a yAni mAlyAni deveSu yAni caitrarathe vane 2085045c prayAge tAny adRzyanta bharadvAjasya zAsanAt 2085046a bilvA mArdaGgikA AsaJ zamyA grAhA bibhItakAH 2085046c azvatthA nartakAz cAsan bharadvAjasya tejasA 2085047a tataH saralatAlAz ca tilakA naktamAlakAH 2085047c prahRSTAs tatra saMpetuH kubjAbhUtAtha vAmanAH 2085048a ziMzapAmalakI jambUr yAz cAnyAH kAnane latAH 2085048c pramadA vigrahaM kRtvA bharadvAjAzrame 'vasan 2085049a surAM surApAH pibata pAyasaM ca bubhukzitAH 2085049c mAMsani ca sumedhyAni bhakSyantAM yAvad icchatha 2085050a utsAdya snApayanti sma nadItIreSu valguSu 2085050c apy ekam ekaM puruSaM pramadAH satpa cASTa ca 2085051a saMvahantyaH samApetur nAryo ruciralocanAH 2085051c parimRjya tathAnyonyaM pAyayanti varAGganAH 2085052a hayAn gajAn kharAn uSTrAMs tathaiva surabheH sutAn 2085052c ikSUMz ca madhujAlAMz ca bhojayanti sma vAhanAn 2085052e ikSvAkuvarayodhAnAM codayanto mahAbalAH 2085053a nAzvabandho 'zvam AjAnAn na gajaM kuJjaragrahaH 2085053c mattapramattamuditA camUH sA tatra saMbabhau 2085054a tarpitA sarvakAmais te raktacandanarUSitAH 2085054c apsarogaNasaMyuktAH sainyA vAcam udairayan 2085055a naivAyodhyAM gamiSyAmo na gamiSyAma daNDakAn 2085055c kuzalaM bharatasyAstu rAmasyAstu tathA sukham 2085056a iti pAdAtayodhAz ca hastyazvArohabandhakAH 2085056c anAthAs taM vidhiM labdhvA vAcam etAm udairayan 2085057a saMprahRSTA vinedus te narAs tatra sahasrazaH 2085057c bharatasyAnuyAtAraH svarge 'yam iti cAbruvan 2085058a tato bhuktavatAM teSAM tad annam amRtopamam 2085058c divyAn udvIkSya bhakSyAMs tAn abhavad bhakSaNe matiH 2085059a preSyAz ceTyaz ca vadhvaz ca balasthAz cApi sarvazaH 2085059c babhUvus te bhRzaM tRptAH sarve cAhatavAsasaH 2085060a kuJjarAz ca kharoSTraz ca gozvAz ca mRgapakSiNaH 2085060c babhUvuH subhRtAs tatra nAnyo hy anyam akalpayat 2085061a nAzuklavAsAs tatrAsIt kSudhito malino 'pi vA 2085061c rajasA dhvastakezo vA naraH kaz cid adRzyata 2085062a Ajaiz cApi ca vArAhair niSThAnavarasaMcayaiH 2085062c phalaniryUhasaMsiddhaiH sUpair gandharasAnvitaiH 2085063a puSpadhvajavatIH pUrNAH zuklasyAnnasya cAbhitaH 2085063c dadRzur vismitAs tatra narA lauhIH sahasrazaH 2085064a babhUvur vanapArzveSu kUpAH pAyasakardamAH 2085064c tAz ca kAmadughA gAvo drumAz cAsan madhuzcyutaH 2085065a vApyo maireyapUrNAz ca mRSTamAMsacayair vRtAH 2085065c prataptapiTharaiz cApi mArgamAyUrakaukkuTaiH 2085066a pAtrINAM ca sahasrANi zAtakumbhamayAni ca 2085066c sthAlyaH kumbhyaH karambhyaz ca dadhipUrNAH susaMskRtAH 2085066e yauvanasthasya gaurasya kapitthasya sugandhinaH 2085067a hradAH pUrNA rasAlasya dadhnaH zvetasya cApare 2085067c babhUvuH pAyasasyAnte zarkarAyAz ca saMcayAH 2085068a kalkAMz cUrNakaSAyAMz ca snAnAni vividhAni ca 2085068c dadRzur bhAjanasthAni tIrtheSu saritAM narAH 2085069a zuklAn aMzumataz cApi dantadhAvanasaMcayAn 2085069c zuklAMz candanakalkAMz ca samudgeSv avatiSThataH 2085070a darpaNAn parimRSTAMz ca vAsasAM cApi saMcayAn 2085070c pAdukopAnahAM caiva yugmAn yatra sahasrazaH 2085071a AJjanIH kaGkatAn kUrcAMz chatrANi ca dhanUMSi ca 2085071c marmatrANAni citrANi zayanAny AsanAni ca 2085072a pratipAnahradAn pUrNAn kharoSTragajavAjinAm 2085072c avagAhya sutIrthAMz ca hradAn sotpala puSkarAn 2085073a nIlavaidUryavarNAMz ca mRdUn yavasasaMcayAn 2085073c nirvApArthaM pazUnAM te dadRzus tatra sarvazaH 2085074a vyasmayanta manuSyAs te svapnakalpaM tad adbhutam 2085074c dRSTvAtithyaM kRtaM tAdRg bharatasya maharSiNA 2085075a ity evaM ramamANAnAM devAnAm iva nandane 2085075c bharadvAjAzrame ramye sA rAtrir vyatyavartata 2085076a pratijagmuz ca tA nadyo gandharvAz ca yathAgatam 2085076c bharadvAjam anujJApya tAz ca sarvA varAGganAH 2085077a tathaiva mattA madirotkaTA narAs; tathaiva divyAgurucandanokSitAH 2085077c tathaiva divyA vividhAH sraguttamAH; pRthakprakIrNA manujaiH pramarditAH 2086001a tatas tAM rajanIm uSya bharataH saparicchadaH 2086001c kRtAtithyo bharadvAjaM kAmAd abhijagAma ha 2086002a tam RSiH puruSavyAghraM prekSya prAJjalim Agatam 2086002c hutAgnihotro bharataM bharadvAjo 'bhyabhASata 2086003a kaccid atra sukhA rAtris tavAsmadviSaye gatA 2086003c samagras te janaH kaccid Atithye zaMsa me 'nagha 2086004a tam uvAcAJjaliM kRtvA bharato 'bhipraNamya ca 2086004c AzramAd abhiniSkrantam RSim uttama tejasam 2086005a sukhoSito 'smi bhagavan samagrabalavAhanaH 2086005c tarpitaH sarvakAmaiz ca sAmAtyo balavat tvayA 2086006a apetaklamasaMtApAH subhakSyAH supratizrayAH 2086006c api preSyAn upAdAya sarve sma susukhoSitAH 2086007a Amantraye 'haM bhagavan kAmaM tvAm RSisattama 2086007c samIpaM prasthitaM bhrAtur maireNekSasva cakSuSA 2086008a AzramaM tasya dharmajJa dhArmikasya mahAtmanaH 2086008c AcakSva katamo mArgaH kiyAn iti ca zaMsa me 2086009a iti pRSTas tu bharataM bhrAtRdarzanalAlasam 2086009c pratyuvAca mahAtejA bharadvAjo mahAtapAH 2086010a bharatArdhatRtIyeSu yojaneSv ajane vane 2086010c citrakUTo giris tatra ramyanirdarakAnanaH 2086011a uttaraM pArzvam AsAdya tasya mandAkinI nadI 2086011c puSpitadrumasaMchannA ramyapuSpitakAnanA 2086012a anantaraM tat saritaz citrakUTaz ca parvataH 2086012c tato parNakuTI tAta tatra tau vasato dhruvam 2086013a dakSiNenaiva mArgeNa savyadakSiNam eva ca 2086013c gajavAjirathAkIrNAM vAhinIM vAhinIpate 2086013e vAhayasva mahAbhAga tato drakSyasi rAghavam 2086014a prayANam iti ca zrutvA rAjarAjasya yoSitaH 2086014c hitvA yAnAni yAnArhA brAhmaNaM paryavArayan 2086015a vepamAnA kRzA dInA saha devyA sumantriyA 2086015c kausalyA tatra jagrAha karAbhyAM caraNau muneH 2086016a asamRddhena kAmena sarvalokasya garhitA 2086016c kaikeyI tasya jagrAha caraNau savyapatrapA 2086017a taM pradakSiNam Agamya bhagavantaM mahAmunim 2086017c adUrAd bharatasyaiva tasthau dInamanAs tadA 2086018a tataH papraccha bharataM bharadvAjo dRDhavrataH 2086018c vizeSaM jJAtum icchAmi mAtqNAM tava rAghava 2086019a evam uktas tu bharato bharadvAjena dhArmikaH 2086019c uvAca prAJjalir bhUtvA vAkyaM vacanakovidaH 2086020a yAm imAM bhagavan dInAM zokAn azanakarzitAm 2086020c pitur hi mahiSIM devIM devatAm iva pazyasi 2086021a eSA taM puruSavyAghraM siMhavikrAntagAminam 2086021c kausalyA suSuve rAmaM dhAtAram aditir yathA 2086022a asyA vAmabhujaM zliSTA yaiSA tiSThati durmanAH 2086022c karNikArasya zAkheva zIrNapuSpA vanAntare 2086023a etasyAs tau sutau devyAH kumArau devavarNinau 2086023c ubhau lakSmaNazatrughnau vIrau satyaparAkramau 2086024a yasyAH kRte naravyAghrau jIvanAzam ito gatau 2086024c rAjA putravihInaz ca svargaM dazaratho gataH 2086025a aizvaryakAmAM kaikeyIm anAryAm AryarUpiNIm 2086025c mamaitAM mAtaraM viddhi nRzaMsAM pApanizcayAm 2086025e yatomUlaM hi pazyAmi vyasanaM mahad AtmanaH 2086026a ity uktvA narazArdUlo bASpagadgadayA girA 2086026c sa nizazvAsa tAmrAkSo kruddho nAga ivAsakRt 2086027a bharadvAjo maharSis taM bruvantaM bharataM tadA 2086027c pratyuvAca mahAbuddhir idaM vacanam arthavat 2086028a na doSeNAvagantavyA kaikeyI bharata tvayA 2086028c rAmapravrAjanaM hy etat sukhodarkaM bhaviSyati 2086029a abhivAdya tu saMsiddhaH kRtvA cainaM pradakSiNam 2086029c Amantrya bharataH sainyaM yujyatAm ity acodayat 2086030a tato vAjirathAn yuktvA divyAn hemapariSkritAn 2086030c adhyArohat prayANArthI bahUn bahuvidho janaH 2086031a gajakanyAgajAz caiva hemakakSyAH patAkinaH 2086031c jImUtA iva gharmAnte saghoSAH saMpratasthire 2086032a vividhAny api yAnAni mahAni ca laghUni ca 2086032c prayayuH sumahArhANi pAdair eva padAtayaH 2086033a atha yAnapravekais tu kausalyApramukhAH striyaH 2086033c rAmadarzanakAGkSiNyaH prayayur muditAs tadA 2086034a sa cArkataruNAbhAsAM niyuktAM zibikAM zubhAm 2086034c AsthAya prayayau zrImAn bharataH saparicchadaH 2086035a sA prayAtA mahAsenA gajavAjirathAkulA 2086035c dakSiNAM dizam AvRtya mahAmegha ivotthitaH 2086035e vanAni tu vyatikramya juSTAni mRgapakSibhiH 2086036a sA saMprahRSTadvipavAjiyodhA; vitrAsayantI mRgapakSisaMghAn 2086036c mahad vanaM tat pravigAhamAnA; rarAja senA bharatasya tatra 2087001a tayA mahatyA yAyinyA dhvajinyA vanavAsinaH 2087001c arditA yUthapA mattAH sayUthAH saMpradudruvuH 2087002a RkSAH pRSatasaMghAz ca ruravaz ca samantataH 2087002c dRzyante vanarAjISu giriSv api nadISu ca 2087003a sa saMpratasthe dharmAtmA prIto dazarathAtmajaH 2087003c vRto mahatyA nAdinyA senayA caturaGgayA 2087004a sAgaraughanibhA senA bharatasya mahAtmanaH 2087004c mahIM saMchAdayAm Asa prAvRSi dyAm ivAmbudaH 2087005a turaMgaughair avatatA vAraNaiz ca mahAjavaiH 2087005c anAlakSyA ciraM kAlaM tasmin kAle babhUva bhUH 2087006a sa yAtvA dUram adhvAnaM suparizrAnta vAhanaH 2087006c uvAca bharataH zrImAn vasiSThaM mantriNAM varam 2087007a yAdRzaM lakSyate rUpaM yathA caiva zrutaM mayA 2087007c vyaktaM prAptAH sma taM dezaM bharadvAjo yam abravIt 2087008a ayaM giriz citrakUTas tathA mandAkinI nadI 2087008c etat prakAzate dUrAn nIlameghanibhaM vanam 2087009a gireH sAnUni ramyANi citrakUTasya saMprati 2087009c vAraNair avamRdyante mAmakaiH parvatopamaiH 2087010a muJcanti kusumAny ete nagAH parvatasAnuSu 2087010c nIlA ivAtapApAye toyaM toyadharA ghanAH 2087011a kinnarAcaritoddezaM pazya zatrughna parvatam 2087011c hayaiH samantAd AkIrNaM makarair iva sAgaram 2087012a ete mRgagaNA bhAnti zIghravegAH pracoditAH 2087012c vAyupraviddhAH zaradi megharAjya ivAmbare 2087013a kurvanti kusumApIDAJ ziraHsu surabhIn amI 2087013c meghaprakAzaiH phalakair dAkSiNAtyA yathA narAH 2087014a niSkUjam iva bhUtvedaM vanaM ghorapradarzanam 2087014c ayodhyeva janAkIrNA saMprati pratibhAti mA 2087015a khurair udIrito reNur divaM pracchAdya tiSThati 2087015c taM vahaty anilaH zIghraM kurvann iva mama priyam 2087016a syandanAMs turagopetAn sUtamukhyair adhiSThitAn 2087016c etAn saMpatataH zIghraM pazya zatrughna kAnane 2087017a etAn vitrAsitAn pazya barhiNaH priyadarzanAn 2087017c etam AvizataH zailam adhivAsaM patatriNAm 2087018a atimAtram ayaM dezo manojJaH pratibhAti mA 2087018c tApasAnAM nivAso 'yaM vyaktaM svargapatho yathA 2087019a mRgA mRgIbhiH sahitA bahavaH pRSatA vane 2087019c manojJa rUpA lakSyante kusumair iva citritaH 2087020a sAdhu sainyAH pratiSThantAM vicinvantu ca kAnanam 2087020c yathA tau puruSavyAghrau dRzyete rAmalakSmaNau 2087021a bharatasya vacaH zrutvA puruSAH zastrapANayaH 2087021c vivizus tad vanaM zUrA dhUmaM ca dadRzus tataH 2087022a te samAlokya dhUmAgram Ucur bharatam AgatAH 2087022c nAmanuSye bhavaty agnir vyaktam atraiva rAghavau 2087023a atha nAtra naravyAghrau rAjaputrau paraMtapau 2087023c anye rAmopamAH santi vyaktam atra tapasvinaH 2087024a tac chrutvA bharatas teSAM vacanaM sAdhu saMmatam 2087024c sainyAn uvAca sarvAMs tAn amitrabalamardanaH 2087025a yat tA bhavantas tiSThantu neto gantavyam agrataH 2087025c aham eva gamiSyAmi sumantro gurur eva ca 2087026a evam uktAs tataH sarve tatra tasthuH samantataH 2087026c bharato yatra dhUmAgraM tatra dRSTiM samAdadhat 2087027a vyavasthitA yA bharatena sA camUr; nirIkSamANApi ca dhUmam agrataH 2087027c babhUva hRSTA nacireNa jAnatI; priyasya rAmasya samAgamaM tadA 2088001a dIrghakAloSitas tasmin girau girivanapriyaH 2088001c videhyAH priyamAkAGkSan svaM ca cittaM vilobhayan 2088002a atha dAzarathiz citraM citrakUTam adarzayat 2088002c bhAryAm amarasaMkAzaH zacIm iva puraMdaraH 2088003a na rAjyAd bhraMzanaM bhadre na suhRdbhir vinAbhavaH 2088003c mano me bAdhate dRSTvA ramaNIyam imaM girim 2088004a pazyemam acalaM bhadre nAnAdvijagaNAyutam 2088004c zikharaiH kham ivodviddhair dhAtumadbhir vibhUSitam 2088005a ke cid rajatasaMkAzAH ke cit kSatajasaMnibhAH 2088005c pItamAJjiSThavarNAz ca ke cin maNivaraprabhAH 2088006a puSyArkaketukAbhAz ca ke cij jyotI rasaprabhAH 2088006c virAjante 'calendrasya dezA dhAtuvibhUSitAH 2088007a nAnAmRgagaNadvIpitarakSvRkSagaNair vRtaH 2088007c aduSTair bhAty ayaM zailo bahupakSisamAkulaH 2088008a Amrajambvasanair lodhraiH priyAlaiH panasair dhavaiH 2088008c aGkolair bhavyatinizair bilvatindukaveNubhiH 2088009a kAzmaryariSTavaraNair madhUkais tilakais tathA 2088009c badaryAmalakair nIpair vetradhanvanabIjakaiH 2088010a puSpavadbhiH phalopetaiz chAyAvadbhir manoramaiH 2088010c evamAdibhir AkIrNaH zriyaM puSyaty ayaM giriH 2088011a zailaprastheSu ramyeSu pazyemAn kAmaharSaNAn 2088011c kinnarAn dvaMdvazo bhadre ramamANAn manasvinaH 2088012a zAkhAvasaktAn khaDgAMz ca pravarANy ambarANi ca 2088012c pazya vidyAdharastrINAM krIDed dezAn manoramAn 2088013a jalaprapAtair udbhedair niSyandaiz ca kva cit kva cit 2088013c sravadbhir bhAty ayaM zailaH sravan mada iva dvipaH 2088014a guhAsamIraNo gandhAn nAnApuSpabhavAn vahan 2088014c ghrANatarpaNam abhyetya kaM naraM na praharSayet 2088015a yadIha zarado 'nekAs tvayA sArdham anindite 2088015c lakSmaNena ca vatsyAmi na mAM zokaH pradhakSyati 2088016a bahupuSpaphale ramye nAnAdvijagaNAyute 2088016c vicitrazikhare hy asmin ratavAn asmi bhAmini 2088017a anena vanavAsena mayA prAptaM phaladvayam 2088017c pituz cAnRNatA dharme bharatasya priyaM tathA 2088018a vaidehi ramase kaccic citrakUTe mayA saha 2088018c pazyantI vividhAn bhAvAn manovAkkAyasaMyatAn 2088019a idam evAmRtaM prAhU rAjJAM rAjarSayaH pare 2088019c vanavAsaM bhavArthAya pretya me prapitAmahAH 2088020a zilAH zailasya zobhante vizAlAH zatazo 'bhitaH 2088020c bahulA bahulair varNair nIlapItasitAruNaiH 2088021a nizi bhAnty acalendrasya hutAzanazikhA iva 2088021c oSadhyaH svaprabhA lakSmyA bhrAjamAnAH sahasrazaH 2088022a ke cit kSayanibhA dezAH ke cid udyAnasaMnibhAH 2088022c ke cid ekazilA bhAnti parvatasyAsya bhAmini 2088023a bhittveva vasudhAM bhAti citrakUTaH samutthitaH 2088023c citrakUTasya kUTo 'sau dRzyate sarvataH zivaH 2088024a kuSThapuMnAgatagarabhUrjapatrottaracchadAn 2088024c kAminAM svAstarAn pazya kuzezayadalAyutAn 2088025a mRditAz cApaviddhAz ca dRzyante kamalasrajaH 2088025c kAmibhir vanite pazya phalAni vividhAni ca 2088026a vasvaukasArAM nalinIm atyetIvottarAn kurUn 2088026c parvataz citrakUTo 'sau bahumUlaphalodakaH 2088027a imaM tu kAlaM vanite vijahrivAMs; tvayA ca sIte saha lakSmaNena ca 2088027c ratiM prapatsye kuladharmavardhinIM; satAM pathi svair niyamaiH paraiH sthitaH 2089001a atha zailAd viniSkramya maithilIM kosalezvaraH 2089001c adarzayac chubhajalAM ramyAM mandAkinIM nadIm 2089002a abravIc ca varArohAM cArucandranibhAnanAm 2089002c videharAjasya sutAM rAmo rAjIvalocanaH 2089003a vicitrapulinAM ramyAM haMsasArasasevitAm 2089003c kusumair upasaMpannAM pazya mandAkinIM nadIm 2089004a nAnAvidhais tIraruhair vRtAM puSpaphaladrumaiH 2089004c rAjantIM rAjarAjasya nalinIm iva sarvataH 2089005a mRgayUthanipItAni kaluSAmbhAMsi sAmpratam 2089005c tIrthAni ramaNIyAni ratiM saMjanayanti me 2089006a jaTAjinadharAH kAle valkalottaravAsasaH 2089006c RSayas tv avagAhante nadIM mandAkinIM priye 2089007a Adityam upatiSThante niyamAd UrdhvabAhavaH 2089007c ete 'pare vizAlAkSi munayaH saMzitavratAH 2089008a mArutoddhUta zikharaiH pranRtta iva parvataH 2089008c pAdapaiH patrapuSpANi sRjadbhir abhito nadIm 2089009a kaccin maNinikAzodAM kaccit pulinazAlinIm 2089009c kaccit siddhajanAkIrNAM pazya mandAkinIM nadIm 2089010a nirdhUtAn vAyunA pazya vitatAn puSpasaMcayAn 2089010c poplUyamAnAn aparAn pazya tvaM jalamadhyagAn 2089011a tAMz cAtivalgu vacaso rathAGgAhvayanA dvijAH 2089011c adhirohanti kalyANi niSkUjantaH zubhA giraH 2089012a darzanaM citrakUTasya mandAkinyAz ca zobhane 2089012c adhikaM puravAsAc ca manye ca tava darzanAt 2089013a vidhUtakaluSaiH siddhais tapodamazamAnvitaiH 2089013c nityavikSobhita jalAM vihAhasva mayA saha 2089014a sakhIvac ca vigAhasva sIte mandakinIm imAm 2089014c kamalAny avamajjantI puSkarANi ca bhAmini 2089015a tvaM paurajanavad vyAlAn ayodhyAm iva parvatam 2089015c manyasva vanite nityaM sarayUvad imAM nadIm 2089016a lakSmaNaz caiva dharmAtmA mannideze vyavasthitaH 2089016c tvaM cAnukUlA vaidehi prItiM janayatho mama 2089017a upaspRzaMs triSavaNaM madhumUlaphalAzanaH 2089017c nAyodhyAyai na rAjyAya spRhaye 'dya tvayA saha 2089018a imAM hi ramyAM gajayUthalolitAM; nipItatoyAM gajasiMhavAnaraiH 2089018c supuSpitaiH puSpadharair alaMkRtAM; na so 'sti yaH syAn na gatakramaH sukhI 2089019a itIva rAmo bahusaMgataM vacaH; priyA sahAyaH saritaM prati bruvan 2089019c cacAra ramyaM nayanAJjanaprabhaM; sa citrakUTaM raghuvaMzavardhanaH 2090001a tathA tatrAsatas tasya bharatasyopayAyinaH 2090001c sainya reNuz ca zabdaz ca prAdurAstAM nabhaH spRzau 2090002a etasminn antare trastAH zabdena mahatA tataH 2090002c arditA yUthapA mattAH sayUthA dudruvur dizaH 2090003a sa taM sainyasamudbhUtaM zabdaM zuzrava rAghavaH 2090003c tAMz ca vipradrutAn sarvAn yUthapAn anvavaikSata 2090004a tAMz ca vidravato dRSTvA taM ca zrutvA sa niHsvanam 2090004c uvAca rAmaH saumitriM lakSmaNaM dIptatejasam 2090005a hanta lakSmaNa pazyeha sumitrA suprajAs tvayA 2090005c bhImastanitagambhIras tumulaH zrUyate svanaH 2090006a rAjA vA rAjamAtro vA mRgayAm aTate vane 2090006c anyad vA zvApadaM kiM cit saumitre jJAtum arhasi 2090006e sarvam etad yathAtattvam acirAj jJAtum arhasi 2090007a sa lakSmaNaH saMtvaritaH sAlam Aruhya puSpitam 2090007c prekSamANo dizaH sarvAH pUrvAM dizam avaikSata 2090008a udaGmukhaH prekSamANo dadarza mahatIM camUm 2090008c rathAzvagajasaMbAdhAM yattair yuktAM padAtibhiH 2090009a tAm azvagajasaMpUrNAM rathadhvajavibhUSitAm 2090009c zazaMsa senAM rAmAya vacanaM cedam abravIt 2090010a agniM saMzamayatv AryaH sItA ca bhajatAM guhAm 2090010c sajyaM kuruSva cApaM ca zarAMz ca kavacaM tathA 2090011a taM rAmaH puruSavyAghro lakSmaNaM pratyuvAca ha 2090011c aGgAvekSasva saumitre kasyaitAM manyase camUm 2090012a evam ukktas tu rAmeNa lakSmANo vAkyam abravIt 2090012c didhakSann iva tAM senAM ruSitaH pAvako yathA 2090013a saMpannaM rAjyam icchaMs tu vyaktaM prApyAbhiSecanam 2090013c AvAM hantuM samabhyeti kaikeyyA bharataH sutaH 2090014a eSa vai sumahAJ zrImAn viTapI saMprakAzate 2090014c virAjaty udgataskandhaH kovidAra dhvajo rathe 2090015a bhajanty ete yathAkAmam azvAn Aruhya zIghragAn 2090015c ete bhrAjanti saMhRSTA gajAn Aruhya sAdinaH 2090016a gRhItadhanuSau cAvAM giriM vIra zrayAvahe 2090016c atha vehaiva tiSThAvaH saMnaddhAv udyatAyudhau 2090016e api nau vazam Agacchet kovidAradhvajo raNe 2090017a api drakSyAmi bharataM yatkRte vyasanaM mahat 2090017c tvayA rAghava saMprAptaM sItayA ca mayA tathA 2090018a yannimittaM bhavAn rAjyAc cyuto rAghava zAzvatIm 2090018c saMprApto 'yam arir vIra bharato vadhya eva me 2090019a bharatasya vadhe doSaM nAhaM pazyAmi rAghava 2090019c pUrvApakAriNAM tyAge na hy adharmo vidhIyate 2090019e etasmin nihate kRtsnAm anuzAdhi vasuMdharAm 2090020a adya putraM hataM saMkhye kaikeyI rAjyakAmukA 2090020c mayA pazyet suduHkhArtA hastibhagnam iva drumam 2090021a kaikeyIM ca vadhiSyAmi sAnubandhAM sabAndhavAm 2090021c kaluSeNAdya mahatA medinI parimucyatAm 2090022a adyemaM saMyataM krodham asatkAraM ca mAnada 2090022c mokSyAmi zatrusainyeSu kakSeSv iva hutAzanam 2090023a adyaitac citrakUTasya kAnanaM nizitaiH zaraiH 2090023c bhindaJ zatruzarIrANi kariSye zoNitokSitam 2090024a zarair nirbhinnahRdayAn kuJjarAMs turagAMs tathA 2090024c zvApadAH parikarSantu narAz ca nihatAn mayA 2090025a zarANAM dhanuSaz cAham anRNo 'smi mahAvane 2090025c sasainyaM bharataM hatvA bhaviSyAmi na saMzayaH 2091001a susaMrabdhaM tu saumitriM lakSmaNaM krodhamUrchitam 2091001c rAmas tu parisAntvyAtha vacanaM cedam abravIt 2091002a kim atra dhanuSA kAryam asinA vA sacarmaNA 2091002c maheSvAse mahAprAjJe bharate svayam Agate 2091003a prAptakAlaM yad eSo 'smAn bharato draSTum icchati 2091003c asmAsu manasApy eSa nAhitaM kiM cid Acaret 2091004a vipriyaM kRtapUrvaM te bharatena kadA na kim 2091004c IdRzaM vA bhayaM te 'dya bharataM yo 'tra zaGkase 2091005a na hi te niSThuraM vAcyo bharato nApriyaM vacaH 2091005c ahaM hy apriyam uktaH syAM bharatasyApriye kRte 2091006a kathaM nu putrAH pitaraM hanyuH kasyAM cid Apadi 2091006c bhrAtA vA bhrAtaraM hanyAt saumitre prANam AtmanaH 2091007a yadi rAjyasya hetos tvam imAM vAcaM prabhASase 2091007c vakSyAmi bharataM dRSTvA rAjyam asmai pradIyatAm 2091008a ucyamAno hi bharato mayA lakSmaNa tattvataH 2091008c rAjyam asmai prayaccheti bADham ity eva vakSyati 2091009a tathokto dharmazIlena bhrAtrA tasya hite rataH 2091009c lakSmaNaH pravivezeva svAni gAtrANi lajjayA 2091010a vrIDitaM lakSmaNaM dRSTvA rAghavaH pratyuvAca ha 2091010c eSa manye mahAbAhur ihAsmAn draSTum AgataH 2091011a vanavAsam anudhyAya gRhAya pratineSyati 2091011c imAM vApy eza vaidehIm atyantasukhasevinIm 2091012a etau tau saMprakAzete gotravantau manoramau 2091012c vAyuvegasamau vIra javanau turagottamau 2091013a sa eSa sumahAkAyaH kampate vAhinImukhe 2091013c nAgaH zatruMjayo nAma vRddhas tAtasya dhImataH 2091014a avatIrya tu sAlAgrAt tasmAt sa samitiMjayaH 2091014c lakSmaNaH prAJjalir bhUtvA tasthau rAmasya pArzvataH 2091015a bharatenAtha saMdiSTA saMmardo na bhaved iti 2091015c samantAt tasya zailasya senAvAsam akalpayat 2091016a adhyardham ikSvAkucamUr yojanaM parvatasya sA 2091016c pArzve nyavizad AvRtya gajavAjirathAkulA 2091017a sA citrakUTe bharatena senA; dharmaM puraskRtya vidhUya darpam 2091017c prasAdanArthaM raghunandanasya; virocate nItimatA praNItA 2092001a nivezya senAM tu vibhuH padbhyAM pAdavatAM varaH 2092001c abhigantuM sa kAkutstham iyeSa guruvartakam 2092002a niviSTa mAtre sainye tu yathoddezaM vinItavat 2092002c bharato bhrAtaraM vAkyaM zatrughnam idam abravIt 2092003a kSipraM vanam idaM saumya narasaMghaiH samantataH 2092003c lubdhaiz ca sahitair ebhis tvam anveSitum arhasi 2092004a yAvan na rAmaM drakSyAmi lakSmaNaM vA mahAbalam 2092004c vaidehIM vA mahAbhAgAM na me zAntir bhaviSyati 2092005a yAvan na candrasaMkAzaM drakSyAmi zubham Ananam 2092005c bhrAtuH padmapalAzAkSaM na me zAntir bhaviSyati 2092006a yAvan na caraNau bhrAtuH pArthiva vyaJjanAnvitau 2092006c zirasA dhArayiSyAmi na me zAntir bhaviSyati 2092007a yAvan na rAjye rAjyArhaH pitRpaitAmahe sthitaH 2092007c abhiSekajalaklinno na me zAntir bhaviSyati 2092008a kRtakRtyA mahAbhAgA vaidehI janakAtmajA 2092008c bhartAraM sAgarAntAyAH pRthivyA yAnugacchati 2092009a subhagaz citrakUTo 'sau girirAjopamo giriH 2092009c yasmin vasati kAkutsthaH kubera ivanandane 2092010a kRtakAryam idaM durgaM vanaM vyAlaniSevitam 2092010c yad adhyAste mahAtejA rAmaH zastrabhRtAM varaH 2092011a evam uktvA mahAtejA bharataH puruSarSabhaH 2092011c padbhyAm eva mahAtejAH praviveza mahad vanam 2092012a sa tAni drumajAlAni jAtAni girisAnuSu 2092012c puSpitAgrANi madhyena jagAma vadatAM varaH 2092013a sa girez citrakUTasya sAlam AsAdya puSpitam 2092013c rAmAzramagatasyAgner dadarza dhvajam ucchritam 2092014a taM dRSTvA bharataH zrImAn mumoda sahabAndhavaH 2092014c atra rAma iti jJAtvA gataH pAram ivAmbhasaH 2092015a sa citrakUTe tu girau nizAmya; rAmAzramaM puNyajanopapannam 2092015c guhena sArdhaM tvarito jagAma; punar nivezyaiva camUM mahAtmA 2093001a niviSTAyAM tu senAyAm utsuko bharatas tadA 2093001c jagAma bhrAtaraM draSTuM zatrughnam anudarzayan 2093002a RSiM vasiSThaM saMdizya mAtqr me zIghram Anaya 2093002c iti taritam agre sa jAgama guruvatsalaH 2093003a sumantras tv api zatughnam adUrAd anvapadyata 2093003c rAmadArzanajas tarSo bharatasyeva tasya ca 2093004a gacchann evAtha bharatas tApasAlayasaMsthitAm 2093004c bhrAtuH parNakuTIM zrImAn uTajaM ca dadarza ha 2093005a zAlAyAs tv agratas tasyA dadarza bharatas tadA 2093005c kASTAni cAvabhagnAni puSpANy avacitAni ca 2093006a dadarza ca vane tasmin mahataH saMcayAn kRtAn 2093006c mRgANAM mahiSANAM ca karISaiH zItakAraNAt 2093007a gacchan eva mahAbAhur dyutimAn bharatas tadA 2093007c zatrughnaM cAbravId dhRSTas tAn amAtyAMz ca sarvazaH 2093008a manye prAptAH sma taM dezaM bharadvAjo yam abravIt 2093008c nAtidUre hi manye 'haM nadIM mandAkinIm itaH 2093009a uccair baddhAni cIrANi lakSmaNena bhaved ayam 2093009c abhijJAnakRtaH panthA vikAle gantum icchatA 2093010a idaM codAttadantAnAM kuJjarANAM tarasvinAm 2093010c zailapArzve parikrAntam anyonyam abhigarjatAm 2093011a yam evAdhAtum icchanti tApasAH satataM vane 2093011c tasyAsau dRzyate dhUmaH saMkulaH kRSTavartmanaH 2093012a atrAhaM puruSavyAghraM gurusatkArakAriNam 2093012c AryaM drakSyAmi saMhRSTo maharSim iva rAghavam 2093013a atha gatvA muhUrtaM tu citrakUTaM sa rAghavaH 2093013c mandAkinIm anuprAptas taM janaM cedam abravIt 2093014a jagatyAM puruSavyAghra Aste vIrAsane rataH 2093014c janendro nirjanaM prApya dhin me janma sajIvitam 2093015a matkRte vyasanaM prApto lokanAtho mahAdyutiH 2093015c sarAn kAmAn parityajya vane vasati rAghavaH 2093016a iti lokasamAkruSTaH pAdeSv adya prasAdayan 2093016c rAmasya nipatiSyAmi sItAyAz ca punaH punaH 2093017a evaM sa vilapaMs tasmin vane dazarathAtmajaH 2093017c dadarza mahatIM puNyAM parNazAlAM manoramAm 2093018a sAlatAlAzvakarNAnAM parNair bahubhir AvRtAm 2093018c vizAlAM mRdubhis tIrNAM kuzair vedim ivAdhvare 2093019a zakrAyudha nikAzaiz ca kArmukair bhArasAdhanaiH 2093019c rukmapRSThair mahAsAraiH zobhitAM zatrubAdhakaiH 2093020a arkarazmipratIkAzair ghorais tUNIgataiH zaraiH 2093020c zobhitAM dIptavadanaiH sarpair bhogavatIm iva 2093021a mahArajatavAsobhyAm asibhyAM ca virAjitAm 2093021c rukmabinduvicitrAbhyAM carmabhyAM cApi zobhitAm 2093022a godhAGgulitrair AsAktaiz citraiH kAJcanabhUSitaiH 2093022c arisaMghair anAdhRSyAM mRgaiH siMhaguhAm iva 2093023a prAgudaksravaNAM vediM vizAlAM dIptapAvakAm 2093023c dadarza bharatas tatra puNyAM rAmanivezane 2093024a nirIkSya sa muhUrtaM tu dadarza bharato gurum 2093024c uTaje rAmam AsInAM jaTAmaNDaladhAriNam 2093025a taM tu kRSNAjinadharaM cIravalkalavAsasaM 2093025c dadarza rAmam AsInam abhitaH pAvakopamam 2093026a siMhaskandhaM mahAbAhuM puNDarIkanibhekSaNam 2093026c pRthivyAH sagarAntAyA bhartAraM dharmacAriNam 2093027a upaviSTaM mahAbAhuM brahmANam iva zAzvatam 2093027c sthaNDile darbhasasmtIrNe sItayA lakSmaNena ca 2093028a taM dRSTvA bharataH zrImAn duHkhamohapariplutaH 2093028c abhyadhAvata dharmAtmA bharataH kaikayIsutaH 2093029a dRSTvA ca vilalApArto bASpasaMdigdhayA girA 2093029c azaknuvan dhArayituM dhairyAd vacanam abravIt 2093030a yaH saMsadi prakRtibhir bhaved yukta upAsitum 2093030c vanyair mRgair upAsInaH so 'yam Aste mamAgrajaH 2093031a vAsobhir bahusAhasrair yo mahAtmA purocitaH 2093031c mRgAjine so 'yam iha pravaste dharmam Acaran 2093032a adhArayad yo vividhAz citrAH sumanasas tadA 2093032c so 'yaM jaTAbhAram imaM sahate rAghavaH katham 2093033a yasya yajJair yathAdiSTair yukto dharmasya saMcayaH 2093033c zarIra klezasaMbhUtaM sa dharmaM parimArgate 2093034a candanena mahArheNa yasyAGgam upasevitam 2093034c malena tasyAGgam idaM katham Aryasya sevyate 2093035a mannimittam idaM duHkhaM prApto rAmaH sukhocitaH 2093035c dhig jIvitaM nRzaMsasya mama lokavigarhitam 2093036a ity evaM vilapan dInaH prasvinnamukhapaGkajaH 2093036c pAdAv aprApya rAmasya papAta bharato rudan 2093037a duHkhAbhitapto bharato rAjaputro mahAbalaH 2093037c uktvAryeti sakRd dInaM punar novAca kiM cana 2093038a bASpApihita kaNThaz ca prekSya rAmaM yazasvinam 2093038c Aryety evAbhisaMkruzya vyAhartuM nAzakat tataH 2093039a zatrughnaz cApi rAmasya vavande caraNau rudan 2093039c tAv ubhau sa samAliGgya rAmo 'py azrUNy avartayat 2093040a tataH sumantreNa guhena caiva; samIyatU rAjasutAv araNye 2093040c divAkaraz caiva nizAkaraz ca; yathAmbare zukrabRhaspatibhyAm 2093041a tAn pArthivAn vAraNayUthapAbhAn; samAgatAMs tatra mahaty araNye 2093041c vanaukasas te 'pi samIkSya sarve 'py; azrUNy amuJcan pravihAya harSam 2094001a AghrAya rAmas taM mUrdhni pariSvajya ca rAghavaH 2094001c aGke bharatam Aropya paryapRcchat samAhitaH 2094002a kva nu te 'bhUt pitA tAta yad araNyaM tvam AgataH 2094002c na hi tvaM jIvatas tasya vanam Agantum arhasi 2094003a cirasya bata pazyAmi dUrAd bharatam Agatam 2094003c duSpratIkam araNye 'smin kiM tAta vanam AgataH 2094004a kaccid dazaratho rAjA kuzalI satyasaMgaraH 2094004c rAjasUyAzvamedhAnAm AhartA dharmanizcayaH 2094005a sa kaccid brAhmaNo vidvAn dharmanityo mahAdyutiH 2094005c ikSvAkUNAm upAdhyAyo yathAvat tAta pUjyate 2094006a tAta kaccic ca kausalyA sumitrA ca prajAvatI 2094006c sukhinI kaccid AryA ca devI nandati kaikayI 2094007a kaccid vinaya saMpannaH kulaputro bahuzrutaH 2094007c anasUyur anudraSTA satkRtas te purohitaH 2094008a kaccid agniSu te yukto vidhijJo matimAn RjuH 2094008c hutaM ca hoSyamANaM ca kAle vedayate sadA 2094009a iSvastravarasaMpannam arthazAstravizAradam 2094009c sudhanvAnam upAdhyAyaM kaccit tvaM tAta manyase 2094010a kaccid Atma samAH zUrAH zrutavanto jitendriyAH 2094010c kulInAz ceGgitajJAz ca kRtAs te tAta mantriNaH 2094011a mantro vijayamUlaM hi rAjJAM bhavati rAghava 2094011c susaMvRto mantradharair amAtyaiH zAstrakovidaiH 2094012a kaccin nidrAvazaM naiSi kaccit kAle vibudhyase 2094012c kac ciMz cApararAtriSu cintayasy arthanaipuNam 2094013a kaccin mantrayase naikaH kaccin na bahubhiH saha 2094013c kaccit te mantrito mantro rASTraM na paridhAvati 2094014a kaccid arthaM vinizcitya laghumUlaM mahodayam 2094014c kSipram Arabhase kartuM na dIrghayasi rAghava 2094015a kaccit tu sukRtAny eva kRtarUpANi vA punaH 2094015c vidus te sarvakAryANi na kartavyAni pArthivAH 2094016a kaccin na tarkair yuktvA vA ye cApy aparikIrtitAH 2094016c tvayA vA tava vAmAtyair budhyate tAta mantritam 2094017a kaccit sahasrAn mUrkhANAm ekam icchasi paNDitam 2094017c paNDito hy arthakRcchreSu kuryAn niHzreyasaM mahat 2094018a sahasrANy api mUrkhANAM yady upAste mahIpatiH 2094018c atha vApy ayutAny eva nAsti teSu sahAyatA 2094019a eko 'py amAtyo medhAvI zUro dakSo vicakSaNaH 2094019c rAjAnaM rAjamAtraM vA prApayen mahatIM zriyam 2094020a kaccin mukhyA mahatsv eva madhyameSu ca madhyamAH 2094020c jaghanyAz ca jaghanyeSu bhRtyAH karmasu yojitAH 2094021a amAtyAn upadhAtItAn pitRpaitAmahAJ zucIn 2094021c zreSThAJ zreSTheSu kaccit tvaM niyojayasi karmasu 2094022a kaccit tvAM nAvajAnanti yAjakAH patitaM yathA 2094022c ugrapratigrahItAraM kAmayAnam iva striyaH 2094023a upAyakuzalaM vaidyaM bhRtyasaMdUSaNe ratam 2094023c zUram aizvaryakAmaM ca yo na hanti sa vadhyate 2094024a kaccid dhRSTaz ca zUraz ca dhRtimAn matimAJ zuciH 2094024c kulInaz cAnuraktaz ca dakSaH senApatiH kRtaH 2094025a balavantaz ca kaccit te mukhyA yuddhavizAradAH 2094025c dRSTApadAnA vikrAntAs tvayA satkRtya mAnitAH 2094026a ka cid balasya bhaktaM ca vetanaM ca yathocitam 2094026c saMprAptakAlaM dAtavyaM dadAsi na vilambase 2094027a kAlAtikramaNe hy eva bhakta vetanayor bhRtAH 2094027c bhartuH kupyanti duSyanti so 'narthaH sumahAn smRtaH 2094028a kaccit sarve 'nuraktAs tvAM kulaputrAH pradhAnataH 2094028c kaccit prANAMs tavArtheSu saMtyajanti samAhitAH 2094029a kaccij jAnapado vidvAn dakSiNaH pratibhAnavAn 2094029c yathoktavAdI dUtas te kRto bharata paNDitaH 2094030a kaccid aSTAdazAny eSu svapakSe daza paJca ca 2094030c tribhis tribhir avijJAtair vetsi tIrthAni cArakaiH 2094031a kaccid vyapAstAn ahitAn pratiyAtAMz ca sarvadA 2094031c durbalAn anavajJAya vartase ripusUdana 2094032a kaccin na lokAyatikAn brAhmaNAMs tAta sevase 2094032c anartha kuzalA hy ete bAlAH paNDitamAninaH 2094033a dharmazAstreSu mukhyeSu vidyamAneSu durbudhAH 2094033c buddhimAn vIkSikIM prApya nirarthaM pravadanti te 2094034a vIrair adhyuSitAM pUrvam asmAkaM tAta pUrvakaiH 2094034c satyanAmAM dRDhadvArAM hastyazvarathasaMkulAm 2094035a brAhmaNaiH kSatriyair vaizyaiH svakarmanirataiH sadA 2094035c jitendriyair mahotsAhair vRtAmAtyaiH sahasrazaH 2094036a prAsAdair vividhAkArair vRtAM vaidyajanAkulAm 2094036c kaccit samuditAM sphItAm ayodhyAM parirakSasi 2094037a kaccic caityazatair juSTaH suniviSTajanAkulaH 2094037c devasthAnaiH prapAbhiz ca taDAgaiz copazobhitaH 2094038a prahRSTanaranArIkaH samAjotsavazobhitaH 2094038c sukRSTasImA pazumAn hiMsAbhir abhivarjitaH 2094039a adevamAtRko ramyaH zvApadaiH parivarjitaH 2094039c kaccij janapadaH sphItaH sukhaM vasati rAghava 2094040a kaccit te dayitAH sarve kRSigorakSajIvinaH 2094040c vArtAyAM saMzritas tAta loko hi sukham edhate 2094041a teSAM guptiparIhAraiH kaccit te bharaNaM kRtam 2094041c rakSyA hi rAjJA dharmeNa sarve viSayavAsinaH 2094042a kaccit striyaH sAntvayasi kaccit tAz ca surakSitAH 2094042c kaccin na zraddadhAsyAsAM kaccid guhyaM na bhASase 2094043a kaccin nAgavanaM guptaM kuJjarANAM ca tRpyasi 2094043c kaccid darzayase nityaM manuSyANAM vibhUSitam 2094043e utthAyotthAya pUrvAhNe rAjaputro mahApathe 2094044a kaccit sarvANi durgANi dhanadhAnyAyudhodakaiH 2094044c yantraiz ca paripUrNAni tathA zilpidhanurdharaiH 2094045a Ayas te vipulaH kaccit kaccid alpataro vyayaH 2094045c apAtreSu na te kaccit kozo gacchati rAghava 2094046a devatArthe ca pitrarthe brAhmaNAbhyAgateSu ca 2094046c yodheSu mitravargeSu kaccid gacchati te vyayaH 2094047a kaccid Aryo vizuddhAtmA kSAritaz corakarmaNA 2094047c apRSTaH zAstrakuzalair na lobhAd badhyate zuciH 2094048a gRhItaz caiva pRSTaz ca kAle dRSTaH sakAraNaH 2094048c kaccin na mucyate coro dhanalobhAn nararSabha 2094049a vyasane kaccid ADhyasya dugatasya ca rAghava 2094049c arthaM virAgAH pazyanti tavAmAtyA bahuzrutAH 2094050a yAni mithyAbhizastAnAM patanty asrANi rAghava 2094050c tAni putrapazUn ghnanti prItyartham anuzAsataH 2094051a kaccid vRdhAMz ca bAlAMz ca vaidyamukhyAMz ca rAghava 2094051c dAnena manasA vAcA tribhir etair bubhUSase 2094052a kaccid gurUMz ca vRddhAMz ca tApasAn devatAtithIn 2094052c caityAMz ca sarvAn siddhArthAn brAhmaNAMz ca namasyasi 2094053a kaccid arthena vA dharmaM dharmaM dharmeNa vA punaH 2094053c ubhau vA prItilobhena kAmena na vibAdhase 2094054a kaccid arthaM ca dharmaM ca kAmaM ca jayatAM vara 2094054c vibhajya kAle kAlajJa sarvAn bharata sevase 2094055a kaccit te brAhmaNAH zarma sarvazAstrArthakovidaH 2094055c AzaMsante mahAprAjJa paurajAnapadaiH saha 2094056a nAstikyam anRtaM krodhaM pramAdaM dIrghasUtratAm 2094056c adarzanaM jJAnavatAm AlasyaM paJcavRttitAm 2094057a ekacintanam arthAnAm anarthajJaiz ca mantraNam 2094057c nizcitAnAm anArambhaM mantrasyAparilakSaNam 2094058a maGgalasyAprayogaM ca pratyutthAnaM ca sarvazaH 2094058c kaccit tvaM varjayasy etAn rAjadoSAMz caturdaza 2094059a kaccit svAdukRtaM bhojyam eko nAznAsi rAghava 2094059c kaccid AzaMsamAnebhyo mitrebhyaH saMprayacchasi 2095001a rAmasya vacanaM zrutvA bharataH pratyuvAca ha 2095001c kiM me dharmAd vihInasya rAjadharmaH kariSyati 2095002a zAzvato 'yaM sadA dharmaH sthito 'smAsu nararSabha 2095002c jyeSTha putre sthite rAjan na kanIyAn bhaven nRpaH 2095003a sa samRddhAM mayA sArdham ayodhyAM gaccha rAghava 2095003c abhiSecaya cAtmAnaM kulasyAsya bhavAya naH 2095004a rAjAnaM mAnuSaM prAhur devatve saMmato mama 2095004c yasya dharmArthasahitaM vRttam Ahur amAnuSam 2095005a kekayasthe ca mayi tu tvayi cAraNyam Azrite 2095005c divam Arya gato rAjA yAyajUkaH satAM mataH 2095006a uttiSTha puruSavyAghra kriyatAm udakaM pituH 2095006c ahaM cAyaM ca zatrughnaH pUrvam eva kRtodakau 2095007a priyeNa kila dattaM hi pitRlokeSu rAghava 2095007c akSayyaM bhavatIty Ahur bhavAMz caiva pituH priyaH 2095008a tAM zrutvA karuNAM vAcaM pitur maraNasaMhitAm 2095008c rAghavo bharatenoktAM babhUva gatacetanaH 2095009a vAgvajraM bharatenoktam amanojJaM paraMtapaH 2095009c pragRhya bAhU rAmo vai puSpitAgro yathA drumaH 2095009e vane parazunA kRttas tathA bhuvi papAta ha 2095010a tathA hi patitaM rAmaM jagatyAM jagatIpatim 2095010c kUlaghAtaparizrAntaM prasuptam iva kuJjaram 2095011a bhrAtaras te maheSvAsaM sarvataH zokakarzitam 2095011c rudantaH saha vaidehyA siSicuH salilena vai 2095012a sa tu saMjJAM punar labdhvA netrAbhyAm Asram utsRjan 2095012c upAkrAmata kAkutsthaH kRpaNaM bahubhASitum 2095013a kiM nu tasya mayA kAryaM durjAtena mahAtmanA 2095013c yo mRto mama zokena na mayA cApi saMskRtaH 2095014a aho bharata siddhArtho yena rAjA tvayAnagha 2095014c zatrugheNa ca sarveSu pretakRtyeSu satkRtaH 2095015a niSpradhAnAm anekAgraM narendreNa vinAkRtAm 2095015c nivRttavanavAso 'pi nAyodhyAM gantum utsahe 2095016a samAptavanavAsaM mAm ayodhyAyAM paraMtapa 2095016c ko nu zAsiSyati punas tAte lokAntaraM gate 2095017a purA prekSya suvRttaM mAM pitA yAny Aha sAntvayan 2095017c vAkyAni tAni zroSyAmi kutaH karNasukhAny aham 2095018a evam uktvA sa bharataM bhAryAm abhyetya rAghavaH 2095018c uvAca zokasaMtaptaH pUrNacandranibhAnanAm 2095019a sIte mRtas te zvazuraH pitrA hIno 'si lakSmaNa 2095019c bharato duHkham AcaSTe svargataM pRthivIpatim 2095020a sAntvayitvA tu tAM rAmo rudantIM janakAtmajAm 2095020c uvAca lakSmaNaM tatra duHkhito duHkhitaM vacaH 2095021a AnayeGgudipiNyAkaM cIram Ahara cottaram 2095021c jalakriyArthaM tAtasya gamiSyAmi mahAtmanaH 2095022a sItA purastAd vrajatu tvam enAm abhito vraja 2095022c ahaM pazcAd gamiSyAmi gatir hy eSA sudAruNA 2095023a tato nityAnugas teSAM viditAtmA mahAmatiH 2095023c mRdur dAntaz ca zAntaz ca rAme ca dRDha bhaktimAn 2095024a sumantras tair nRpasutaiH sArdham AzvAsya rAghavam 2095024c avAtArayad Alambya nadIM mandAkinIM zivAm 2095025a te sutIrthAM tataH kRcchrAd upAgamya yazasvinaH 2095025c nadIM mandAkinIM ramyAM sadA puSpitakAnanAm 2095026a zIghrasrotasam AsAdya tIrthaM zivam akardamam 2095026c siSicus tUdakaM rAjJe tata etad bhavatv iti 2095027a pragRhya ca mahIpAlo jalapUritam aJjalim 2095027c dizaM yAmyAm abhimukho rudan vacanam abravIt 2095028a etat te rAjazArdUla vimalaM toyam akSayam 2095028c pitRlokagatasyAdya maddattam upatiSThatu 2095029a tato mandAkinI tIrAt pratyuttIrya sa rAghavaH 2095029c pituz cakAra tejasvI nivApaM bhrAtRbhiH saha 2095030a aiGgudaM badarImizraM piNyAkaM darbhasaMstare 2095030c nyasya rAmaH suduHkhArto rudan vacanam abravIt 2095031a idaM bhuGkSva mahArAjaprIto yad azanA vayam 2095031c yadannaH puruSo bhavati tadannAs tasya devatAH 2095032a tatas tenaiva mArgeNa pratyuttIrya nadItaTAt 2095032c Aruroha naravyAghro ramyasAnuM mahIdharam 2095033a tataH parNakuTIdvAram AsAdya jagatIpatiH 2095033c parijagrAha pANibhyAm ubhau bharatalakSmaNau 2095034a teSAM tu rudatAM zabdAt pratizrutkAbhavad girau 2095034c bhrAtqNAM saha vaidehyA siMhAnAM nardatAm iva 2095035a vijJAya tumulaM zabdaM trastA bharatasainikAH 2095035c abruvaMz cApi rAmeNa bharataH saMgato dhruvam 2095035e teSAm eva mahAJ zabdaH zocatAM pitaraM mRtam 2095036a atha vAsAn parityajya taM sarve 'bhimukhAH svanam 2095036c apy eka manaso jagmur yathAsthAnaM pradhAvitAH 2095037a hayair anye gajair anye rathair anye svalaMkRtaiH 2095037c sukumArAs tathaivAnye padbhir eva narA yayuH 2095038a aciraproSitaM rAmaM ciraviproSitaM yathA 2095038c draSTukAmo janaH sarvo jagAma sahasAzramam 2095039a bhrAtqNAM tvaritAs te tu draSTukAmAH samAgamam 2095039c yayur bahuvidhair yAnaiH khuranemisamAkulaiH 2095040a sA bhUmir bahubhir yAnaiH khuranemisamAhatA 2095040c mumoca tumulaM zabdaM dyaur ivAbhrasamAgame 2095041a tena vitrAsitA nAgAH kareNuparivAritAH 2095041c AvAsayanto gandhena jagmur anyad vanaM tataH 2095042a varAhamRgasiMhAz ca mahiSAH sarkSavAnarAH 2095042c vyAghra gokarNagavayA vitreSuH pRSataiH saha 2095043a rathAGgasAhvA natyUhA haMsAH kAraNDavAH plavAH 2095043c tathA puMskokilAH krauJcA visaMjJA bhejire dizaH 2095044a tena zabdena vitrastair AkAzaM pakSibhir vRtam 2095044c manuSyair AvRtA bhUmir ubhayaM prababhau tadA 2095045a tAn narAn bASpapUrNAkSAn samIkSyAtha suduHkhitAn 2095045c paryaSvajata dharmajJaH pitRvan mAtRvac ca saH 2095046a sa tatra kAMz cit pariSasvaje narAn; narAz ca ke cit tu tam abhyavAdayan 2095046c cakAra sarvAn savayasyabAndhavAn; yathArham AsAdya tadA nRpAtmajaH 2095047a tataH sa teSAM rudatAM mahAtmanAM; bhuvaM ca khaM cAnuvinAdayan svanaH 2095047c guhA girINAM ca dizaz ca saMtataM; mRdaGgaghoSapratimo vizuzruve 2096001a vasiSThaH purataH kRtvA dArAn dazarathasya ca 2096001c abhicakrAma taM dezaM rAmadarzanatarSitaH 2096002a rAjapatnyaz ca gacchantyo mandaM mandAkinIM prati 2096002c dadRzus tatra tat tIrthaM rAmalakSmaNasevitam 2096003a kausalyA bASpapUrNena mukhena parizuSyatA 2096003c sumitrAm abravId dInA yAz cAnyA rAjayoSitaH 2096004a idaM teSAm anAthAnAM kliSTam akliSTa karmaNAm 2096004c vane prAk kevalaM tIrthaM ye te nirviSayI kRtAH 2096005a itaH sumitre putras te sadA jalam atandritaH 2096005c svayaM harati saumitrir mama putrasya kAraNAt 2096006a dakSiNAgreSu darbheSu sA dadarza mahItale 2096006c pitur iGgudipiNyAkaM nyastam AyatalocanA 2096007a taM bhUmau pitur Artena nyastaM rAmeNa vIkSya sA 2096007c uvAca devI kausalyA sarvA dazarathastriyaH 2096008a idam ikSvAkunAthasya rAghavasya mahAtmanaH 2096008c rAghaveNa pitur dattaM pazyataitad yathAvidhi 2096009a tasya devasamAnasya pArthivasya mahAtmanaH 2096009c naitad aupayikaM manye bhuktabhogasya bhojanam 2096010a caturantAM mahIM bhuktvA mahendra sadRzo bhuvi 2096010c katham iGgudipiNyAkaM sa bhuGkte vasudhAdhipaH 2096011a ato duHkhataraM loke na kiM cit pratibhAti mA 2096011c yatra rAmaH pitur dadyAd iGgudIkSodam RddhimAn 2096012a rAmeNeGgudipiNyAkaM pitur dattaM samIkSya me 2096012c kathaM duHkhena hRdayaM na sphoTati sahasradhA 2096013a evam ArtAM sapatnyas tA jagmur AzvAsya tAM tadA 2096013c dadRzuz cAzrame rAmaM svargAc cyutam ivAmaram 2096014a sarvabhogaiH parityaktaM rAma saMprekSya mAtaraH 2096014c ArtA mumucur azrUNi sasvaraM zokakarzitAH 2096015a tAsAM rAmaH samutthAya jagrAha caraNAJ zubhAn 2096015c mAtqNAM manujavyAghraH sarvAsAM satyasaMgaraH 2096016a tAH pANibhiH sukhasparzair mRdvaGgulitalaiH zubhaiH 2096016c pramamArjU rajaH pRSThAd rAmasyAyatalocanAH 2096017a saumitrir api tAH sarvA mAtqH saMprekSya duHkhitaH 2096017c abhyavAdayatAsaktaM zanai rAmAd anantaram 2096018a yathA rAme tathA tasmin sarvA vavRtire striyaH 2096018c vRttiM dazarathAj jAte lakSmaNe zubhalakSaNe 2096019a sItApi caraNAMs tAsAm upasaMgRhya duHkhitA 2096019c zvazrUNAm azrupUrNAkSI sA babhUvAgrataH sthitA 2096020a tAM pariSvajya duHkhArtAM mAtA duhitaraM yathA 2096020c vanavAsakRzAM dInAM kausalyA vAkyam abravIt 2096021a videharAjasya sutA snuSA dazarathasya ca 2096021c rAmapatnI kathaM duHkhaM saMprAptA nirjane vane 2096022a padmam AtapasaMtaptaM parikliSTam ivotpalam 2096022c kAJcanaM rajasA dhvastaM kliSTaM candram ivAmbudaiH 2096023a mukhaM te prekSya mAM zoko dahaty agnir ivAzrayam 2096023c bhRzaM manasi vaidehi vyasanAraNisaMbhavaH 2096024a bruvantyAm evam ArtAyAM jananyAM bharatAgrajaH 2096024c pAdAv AsAdya jagrAha vasiSThasya sa rAghavaH 2096025a purohitasyAgnisamasya tasya vai; bRhaspater indra ivAmarAdhipaH 2096025c pragRhya pAdau susamRddhatejasaH; sahaiva tenopaviveza rAghavaH 2096026a tato jaghanyaM sahitaiH sa mantribhiH; purapradhAnaiz ca sahaiva sainikaiH 2096026c janena dharmajJatamena dharmavAn; upopaviSTo bharatas tadAgrajam 2096027a upopaviSTas tu tadA sa vIryavAMs; tapasviveSeNa samIkSya rAghavam 2096027c zriyA jvalantaM bharataH kRtAJjalir; yathA mahendraH prayataH prajApatim 2096028a kim eSa vAkyaM bharato 'dya rAghavaM; praNamya satkRtya ca sAdhu vakSyati 2096028c itIva tasyAryajanasya tattvato; babhUva kautUhalam uttamaM tadA 2096029a sa rAghavaH satyadhRtiz ca lakSmaNo; mahAnubhAvo bharataz ca dhArmikaH 2096029c vRtAH suhRdbhiz ca virejur adhvare; yathA sadasyaiH sahitAs trayo 'gnayaH 2097001a taM tu rAmaH samAzvAsya bhrAtaraM guruvatsalam 2097001c lakSmaNena saha bhrAtrA praSTuM samupacakrame 2097002a kim etad iccheyam ahaM zrotuM pravyAhRtaM tvayA 2097002c yasmAt tvam Agato dezam imaM cIrajaTAjinI 2097003a yannimittam imaM dezaM kRSNAjinajaTAdharaH 2097003c hitvA rAjyaM praviSTas tvaM tat sarvaM vaktum arhasi 2097004a ity uktaH kekayIputraH kAkutsthena mahAtmanA 2097004c pragRhya balavad bhUyaH prAJjalir vAkyam abravIt 2097005a AryaM tAtaH parityajya kRtvA karma suduSkaram 2097005c gataH svargaM mahAbAhuH putrazokAbhipIDitaH 2097006a striyA niyuktaH kaikeyyA mama mAtrA paraMtapa 2097006c cakAra sumahat pApam idam Atmayazoharam 2097007a sA rAjyaphalam aprApya vidhavA zokakarzitA 2097007c patiSyati mahAghore niraye jananI mama 2097008a tasya me dAsabhUtasya prasAdaM kartum arhasi 2097008c abhiSiJcasva cAdyaiva rAjyena maghavAn iva 2097009a imAH prakRtayaH sarvA vidhavA mAturaz ca yAH 2097009c tvat sakAzam anuprAptAH prasAdaM kartum arhasi 2097010a tadAnupUrvyA yuktaM ca yuktaM cAtmani mAnada 2097010c rAjyaM prApnuhi dharmeNa sakAmAn suhRdaH kuru 2097011a bhavatv avidhavA bhUmiH samagrA patinA tvayA 2097011c zazinA vimaleneva zAradI rajanI yathA 2097012a ebhiz ca sacivaiH sArdhaM zirasA yAcito mayA 2097012c bhrAtuH ziSyasya dAsasya prasAdaM kartum arhasi 2097013a tad idaM zAzvataM pitryaM sarvaM sacivamaNDalam 2097013c pUjitaM puruSavyAghra nAtikramitum utsahe 2097014a evam uktvA mahAbAhuH sabASpaH kekayIsutaH 2097014c rAmasya zirasA pAdau jagrAha bharataH punaH 2097015a taM mattam iva mAtaGgaM niHzvasantaM punaH punaH 2097015c bhrAtaraM bharataM rAmaH pariSvajyedam abravIt 2097016a kulInaH sattvasaMpannas tejasvI caritavrataH 2097016c rAjyahetoH kathaM pApam Acaret tvadvidho janaH 2097017a na doSaM tvayi pazyAmi sUkSmam apy ari sUdana 2097017c na cApi jananIM bAlyAt tvaM vigarhitum arhasi 2097018a yAvat pitari dharmajJa gauravaM lokasatkRte 2097018c tAvad dharmabhRtAM zreSTha jananyAm api gauravam 2097019a etAbhyAM dharmazIlAbhyAM vanaM gaccheti rAghava 2097019c mAtA pitRbhyAm ukto 'haM katham anyat samAcare 2097020a tvayA rAjyam ayodhyAyAM prAptavyaM lokasatkRtam 2097020c vastavyaM daNDakAraNye mayA valkalavAsasA 2097021a evaM kRtvA mahArAjo vibhAgaM lokasaMnidhau 2097021c vyAdizya ca mahAtejA divaM dazaratho gataH 2097022a sa ca pramANaM dharmAtmA rAjA lokagurus tava 2097022c pitrA dattaM yathAbhAgam upabhoktuM tvam arhasi 2097023a caturdaza samAH saumya daNDakAraNyam AzritaH 2097023c upabhokSye tv ahaM dattaM bhAgaM pitrA mahAtmanA 2097024a yad abravIn mAM naralokasatkRtaH; pitA mahAtmA vibudhAdhipopamaH 2097024c tad eva manye paramAtmano hitaM; na sarvalokezvarabhAvam avyayam 2098001a tataH puruSasiMhAnAM vRtAnAM taiH suhRdgaNaiH 2098001c zocatAm eva rajanI duHkhena vyatyavartata 2098002a rajanyAM suprabhAtAyAM bhrAtaras te suhRdvRtAH 2098002c mandAkinyAM hutaM japyaM kRtvA rAmam upAgaman 2098003a tUSNIM te samupAsInA na kaz cit kiM cid abravIt 2098003c bharatas tu suhRnmadhye rAmavacanam abravIt 2098004a sAntvitA mAmikA mAtA dattaM rAjyam idaM mama 2098004c tad dadAmi tavaivAhaM bhuGkSva rAjyam akaNTakam 2098005a mahatevAmbuvegena bhinnaH setur jalAgame 2098005c durAvAraM tvadanyena rAjyakhaNDam idaM mahat 2098006a gatiM khara ivAzvasya tArkSyasyeva patatriNaH 2098006c anugantuM na zaktir me gatiM tava mahIpate 2098007a sujIvaM nityazas tasya yaH parair upajIvyate 2098007c rAma tena tu durjIvaM yaH parAn upajIvati 2098008a yathA tu ropito vRkSaH puruSeNa vivardhitaH 2098008c hrasvakena durAroho rUDhaskandho mahAdrumaH 2098009a sa yadA puSpito bhUtvA phalAni na vidarzayet 2098009c sa tAM nAnubhavet prItiM yasya hetoH prabhAvitaH 2098010a eSopamA mahAbAho tvam arthaM vettum arhasi 2098010c yadi tvam asmAn RSabho bhartA bhRtyAn na zAdhi hi 2098011a zreNayas tvAM mahArAja pazyantv agryAz ca sarvazaH 2098011c pratapantam ivAdityaM rAjye sthitam ariMdamam 2098012a tavAnuyAne kAkutSTha mattA nardantu kuJjarAH 2098012c antaHpura gatA nAryo nandantu susamAhitAH 2098013a tasya sAdhv ity amanyanta nAgarA vividhA janAH 2098013c bharatasya vacaH zrutvA rAmaM pratyanuyAcataH 2098014a tam evaM duHkhitaM prekSya vilapantaM yazasvinam 2098014c rAmaH kRtAtmA bharataM samAzvAsayad AtmavAn 2098015a nAtmanaH kAmakAro 'sti puruSo 'yam anIzvaraH 2098015c itaz cetarataz cainaM kRtAntaH parikarSati 2098016a sarve kSayAntA nicayAH patanAntAH samucchrayAH 2098016c saMyogA viprayogAntA maraNAntaM ca jIvitam 2098017a yathA phalAnaM pakvAnAM nAnyatra patanAd bhayam 2098017c evaM narasya jAtasya nAnyatra maraNAd bhayam 2098018a yathAgAraM dRDhasthUNaM jIrNaM bhUtvAvasIdati 2098018c tathAvasIdanti narA jarAmRtyuvazaM gatAH 2098019a ahorAtrANi gacchanti sarveSAM prANinAm iha 2098019c AyUMSi kSapayanty Azu grISme jalam ivAMzavaH 2098020a AtmAnam anuzoca tvaM kim anyam anuzocasi 2098020c Ayus te hIyate yasya sthitasya ca gatasya ca 2098021a sahaiva mRtyur vrajati saha mRtyur niSIdati 2098021c gatvA sudIrgham adhvAnaM saha mRtyur nivartate 2098022a gAtreSu valayaH prAptAH zvetAz caiva ziroruhAH 2098022c jarayA puruSo jIrNaH kiM hi kRtvA prabhAvayet 2098023a nandanty udita Aditye nandanty astam ite ravau 2098023c Atmano nAvabudhyante manuSyA jIvitakSayam 2098024a hRSyanty RtumukhaM dRSTvA navaM navam ihAgatam 2098024c RtUnAM parivartena prANinAM prANasaMkSayaH 2098025a yathA kASThaM ca kASThaM ca sameyAtAM mahArNave 2098025c sametya ca vyapeyAtAM kAlam AsAdya kaM cana 2098026a evaM bhAryAz ca putrAz ca jJAtayaz ca vasUni ca 2098026c sametya vyavadhAvanti dhruvo hy eSAM vinAbhavaH 2098027a nAtra kaz cid yathA bhAvaM prANI samabhivartate 2098027c tena tasmin na sAmarthyaM pretasyAsty anuzocataH 2098028a yathA hi sArthaM gacchantaM brUyAt kaz cit pathi sthitaH 2098028c aham apy AgamiSyAmi pRSThato bhavatAm iti 2098029a evaM pUrvair gato mArgaH pitRpaitAmaho dhruvaH 2098029c tam ApannaH kathaM zoced yasya nAsti vyatikramaH 2098030a vayasaH patamAnasya srotaso vAnivartinaH 2098030c AtmA sukhe niyoktavyaH sukhabhAjaH prajAH smRtAH 2098031a dharmAtmA sa zubhaiH kRtsnaiH kratubhiz cAptadakSiNaiH 2098031c dhUtapApo gataH svargaM pitA naH pRthivIpatiH 2098032a bhRtyAnAM bharaNAt samyak prajAnAM paripAlanAt 2098032c arthAdAnAc ca dhArmeNa pitA nas tridivaM gataH 2098033a iSTvA bahuvidhair yajJair bhogAMz cAvApya puSkalAn 2098033c uttamaM cAyur AsAdya svar gataH pRthivIpatiH 2098034a sa jIrNaM mAnuSaM dehaM parityajya pitA hi naH 2098034c daivIm Rddhim anuprApto brahmalokavihAriNIm 2098035a taM tu naivaM vidhaH kaz cit prAjJaH zocitum arhati 2098035c tvadvidho yadvidhaz cApi zrutavAn buddhimattaraH 2098036a ete bahuvidhAH zokA vilApa rudite tathA 2098036c varjanIyA hi dhIreNa sarvAvasthAsu dhImatA 2098037a sa svastho bhava mA zoco yAtvA cAvasa tAM purIm 2098037c tathA pitrA niyukto 'si vazinA vadatAmv vara 2098038a yatrAham api tenaiva niyuktaH puNyakarmaNA 2098038c tatraivAhaM kariSyAmi pitur Aryasya zAsanam 2098039a na mayA zAsanaM tasya tyaktuM nyAyyam ariMdama 2098039c tat tvayApi sadA mAnyaM sa vai bandhuH sa naH pitA 2098040a evam uktvA tu virate rAme vacanam arthavat 2098040c uvAca bharataz citraM dhArmiko dhArmikaM vacaH 2098041a ko hi syAd IdRzo loke yAdRzas tvam ariMdama 2098041c na tvAM pravyathayed duHkhaM prItir vA na praharSayet 2098042a saMmataz cAsi vRddhAnAM tAMz ca pRcchasi saMzayAn 2098042c yathA mRtas tathA jIvan yathAsati tathA sati 2098043a yasyaiSa buddhilAbhaH syAt paritapyeta kena saH 2098043c sa evaM vyasanaM prApya na viSIditum arhati 2098044a amaropamasattvas tvaM mahAtmA satyasaMgaraH 2098044c sarvajJaH sarvadarzI ca buddhimAMz cAsi rAghava 2098045a na tvAm evaM guNair yuktaM prabhavAbhavakovidam 2098045c aviSahyatamaM duHkham AsAdayitum arhati 2098046a proSite mayi yat pApaM mAtrA matkAraNAt kRtam 2098046c kSudrayA tad aniSTaM me prasIdatu bhavAn mama 2098047a dharmabandhena baddho 'smi tenemAM neha mAtaram 2098047c hanmi tIvreNa daNDena daNDArhAM pApakAriNIm 2098048a kathaM dazarathAj jAtaH zuddhAbhijanakarmaNaH 2098048c jAnan dharmam adharmiSThaM kuryAM karma jugupsitam 2098049a guruH kriyAvAn vRddhaz ca rAjA pretaH piteti ca 2098049c tAtaM na parigarheyaM daivataM ceti saMsadi 2098050a ko hi dharmArthayor hInam IdRzaM karma kilbiSam 2098050c striyAH priyacikIrSuH san kuryAd dharmajJa dharmavit 2098051a antakAle hi bhUtAni muhyantIti purAzrutiH 2098051c rAjJaivaM kurvatA loke pratyakSA sA zrutiH kRtA 2098052a sAdhv artham abhisaMdhAya krodhAn mohAc ca sAhasAt 2098052c tAtasya yad atikrAntaM pratyAharatu tad bhavAn 2098053a pitur hi samatikrAntaM putro yaH sAdhu manyate 2098053c tad apatyaM mataM loke viparItam ato 'nyathA 2098054a tad apatyaM bhavAn astu mA bhavAn duSkRtaM pituH 2098054c abhipat tat kRtaM karma loke dhIravigarhitam 2098055a kaikeyIM mAM ca tAtaM ca suhRdo bAndhavAMz ca naH 2098055c paurajAnapadAn sarvAMs trAtu sarvam idaM bhavAn 2098056a kva cAraNyaM kva ca kSAtraM kva jaTAH kva ca pAlanam 2098056c IdRzaM vyAhataM karma na bhavAn kartum arhati 2098057a atha klezajam eva tvaM dharmaM caritum icchasi 2098057c dharmeNa caturo varNAn pAlayan klezam Apnuhi 2098058a caturNAm AzramANAM hi gArhasthyaM zreSTham Azramam 2098058c Ahur dharmajJa dharmajJAs taM kathaM tyaktum arhasi 2098059a zrutena bAlaH sthAnena janmanA bhavato hy aham 2098059c sa kathaM pAlayiSyAmi bhUmiM bhavati tiSThati 2098060a hInabuddhiguNo bAlo hInaH sthAnena cApy aham 2098060c bhavatA ca vinA bhUto na vartayitum utsahe 2098061a idaM nikhilam avyagraM pitryaM rAjyam akaNTakam 2098061c anuzAdhi svadharmeNa dharmajJa saha bAndhavaiH 2098062a ihaiva tvAbhiSiJcantu dharmajJa saha bAndhavaiH 2098062c RtvijaH savasiSThAz ca mantravan mantrakovidAH 2098063a abhiSiktas tvam asmAbhir ayodhyAM pAlane vraja 2098063c vijitya tarasA lokAn marudbhir iva vAsavaH 2098064a RNAni trINy apAkurvan durhRdaH sAdhu nirdahan 2098064c suhRdas tarpayan kAmais tvam evAtrAnuzAdhi mAm 2098065a adyArya muditAH santu suhRdas te 'bhiSecane 2098065c adya bhItAH pAlayantAM durhRdas te dizo daza 2098066a AkrozaM mama mAtuz ca pramRjya puruSarSabha 2098066c adya tatra bhavantaM ca pitaraM rakSa kilbiSAt 2098067a zirasA tvAbhiyAce 'haM kuruSva karuNAM mayi 2098067c bAndhaveSu ca sarveSu bhUteSv iva mahezvaraH 2098068a atha vA pRSThataH kRtvA vanam eva bhavAn itaH 2098068c gamiSyati gamiSyAmi bhavatA sArdham apy aham 2098069a tathApi rAmo bharatena tAmyata; prasAdyamAnaH zirasA mahIpatiH 2098069c na caiva cakre gamanAya sattvavAn; matiM pitus tadvacane pratiSThitaH 2098070a tad adbhutaM sthairyam avekSya rAghave; samaM jano harSam avApa duHkhitaH 2098070c na yAty ayodhyAm iti duHkhito 'bhavat; sthirapratijJatvam avekSya harSitaH 2098071a tam Rtvijo naigamayUthavallabhAs; tathA visaMjJAzrukalAz ca mAtaraH 2098071c tathA bruvANaM bharataM pratuSTuvuH; praNamya rAmaM ca yayAcire saha 2099001a punar evaM bruvANaM tu bharataM lakSmaNAgrajaH 2099001c pratyuvaca tataH zrImAJ jJAtimadhye 'tisatkRtaH 2099002a upapannam idaM vAkyaM yat tvam evam abhASathAH 2099002c jAtaH putro dazarathAt kaikeyyAM rAjasattamAt 2099003a purA bhrAtaH pitA naH sa mAtaraM te samudvahan 2099003c mAtAmahe samAzrauSId rAjyazulkam anuttamam 2099004a devAsure ca saMgrAme jananyai tava pArthivaH 2099004c saMprahRSTo dadau rAjA varam ArAdhitaH prabhuH 2099005a tataH sA saMpratizrAvya tava mAtA yazasvinI 2099005c ayAcata narazreSThaM dvau varau varavarNinI 2099006a tava rAjyaM naravyAghra mama pravrAjanaM tathA 2099006c tac ca rAjA tathA tasyai niyuktaH pradadau varam 2099007a tena pitrAham apy atra niyuktaH puruSarSabha 2099007c caturdaza vane vAsaM varSANi varadAnikam 2099008a so 'haM vanam idaM prApto nirjanaM lakSmaNAnvitaH 2099008c zItayA cApratidvandvaH satyavAde sthitaH pituH 2099009a bhavAn api tathety eva pitaraM satyavAdinam 2099009c kartum arhati rAjendraM kSipram evAbhiSecanAt 2099010a RNAn mocaya rAjAnaM matkRte bharata prabhum 2099010c pitaraM trAhi dharmajJa mAtaraM cAbhinandaya 2099011a zrUyate hi purA tAta zrutir gItA yazasvinI 2099011c gayena yajamAnena gayeSv eva pitqn prati 2099012a puM nAmnA narakAd yasmAt pitaraM trAyate sutaH 2099012c tasmAt putra iti proktaH pitqn yat pAti vA sutaH 2099013a eSTavyA bahavaH putrA guNavanto bahuzrutAH 2099013c teSAM vai samavetAnAm api kaz cid gayAM vrajet 2099014a evaM rAjarSayaH sarve pratItA rAjanandana 2099014c tasmAt trAhi narazreSTha pitaraM narakAt prabho 2099015a ayodhyAM gaccha bharata prakRtIr anuraJjaya 2099015c zatrughna sahito vIra saha sarvair dvijAtibhiH 2099016a pravekSye daNDakAraNyam aham apy avilambayan 2099016c AbhyAM tu sahito rAjan vaidehyA lakSmaNena ca 2099017a tvaM rAjA bhava bharata svayaM narANAM; vanyAnAm aham api rAjarAN mRgANAm 2099017c gaccha tvaM puravaram adya saMprahRSTaH; saMhRSTas tv aham api daNDakAn pravekSye 2099018a chAyAM te dinakarabhAH prabAdhamAnaM; varSatraM bharata karotu mUrdhni zItAm 2099018c eteSAm aham api kAnanadrumANAM; chAyAM tAm atizayinIM sukhaM zrayiSye 2099019a zatrughnaH kuzalamatis tu te sahAyaH; saumitrir mama viditaH pradhAnamitram 2099019c catvAras tanayavarA vayaM narendraM; satyasthaM bharata carAma mA viSAdam 2100001a AzvAsayantaM bharataM jAbAlir brAhmaNottamaH 2100001c uvAca rAmaM dharmajJaM dharmApetam idaM vacaH 2100002a sAdhu rAghava mA bhUt te buddhir evaM nirarthakA 2100002c prAkRtasya narasyeva Arya buddhes tapasvinaH 2100003a kaH kasya puruSo bandhuH kim ApyaM kasya kena cit 2100003c yad eko jAyate jantur eka eva vinazyati 2100004a tasmAn mAtA pitA ceti rAma sajjeta yo naraH 2100004c unmatta iva sa jJeyo nAsti kA cid dhi kasya cit 2100005a yathA grAmAntaraM gacchan naraH kaz cit kva cid vaset 2100005c utsRjya ca tam AvAsaM pratiSThetApare 'hani 2100006a evam eva manuSyANAM pitA mAtA gRhaM vasu 2100006c AvAsamAtraM kAkutstha sajjante nAtra sajjanAH 2100007a pitryaM rAjyaM samutsRjya sa nArhati narottama 2100007c AsthAtuM kApathaM duHkhaM viSamaM bahukaNTakam 2100008a samRddhAyAm ayodhyAyAm AtmAnam abhiSecaya 2100008c ekaveNIdharA hi tvAM nagarI saMpratIkSate 2100009a rAjabhogAn anubhavan mahArhAn pArthivAtmaja 2100009c vihara tvam ayodhyAyAM yathA zakras triviSTape 2100010a na te kaz cid dazarataHs tvaM ca tasya na kaz cana 2100010c anyo rAjA tvam anyaz ca tasmAt kuru yad ucyate 2100011a gataH sa nRpatis tatra gantavyaM yatra tena vai 2100011c pravRttir eSA martyAnAM tvaM tu mithyA vihanyase 2100012a arthadharmaparA ye ye tAMs tAJ zocAmi netarAn 2100012c te hi duHkham iha prApya vinAzaM pretya bhejire 2100013a aSTakA pitRdaivatyam ity ayaM prasRto janaH 2100013c annasyopadravaM pazya mRto hi kim aziSyati 2100014a yadi bhuktam ihAnyena deham anyasya gacchati 2100014c dadyAt pravasataH zrAddhaM na tat pathy azanaM bhavet 2100015a dAnasaMvananA hy ete granthA medhAvibhiH kRtAH 2100015c yajasva dehi dIkSasva tapas tapyasva saMtyaja 2100016a sa nAsti param ity eva kuru buddhiM mahAmate 2100016c pratyakSaM yat tad AtiSTha parokSaM pRSThataH kuru 2100017a satAM buddhiM puraskRtya sarvalokanidarzinIm 2100017c rAjyaM tvaM pratigRhNISva bharatena prasAditaH 2101001a jAbAles tu vacaH zrutvA rAmaH satyAtmanAM varaH 2101001c uvAca parayA yuktyA svabuddhyA cAvipannayA 2101002a bhavAn me priyakAmArthaM vacanaM yad ihoktavAn 2101002c akAryaM kAryasaMkAzam apathyaM pathyasaMmitam 2101003a nirmaryAdas tu puruSaH pApAcArasamanvitaH 2101003c mAnaM na labhate satsu bhinnacAritradarzanaH 2101004a kulInam akulInaM vA vIraM puruSamAninam 2101004c cAritram eva vyAkhyAti zuciM vA yadi vAzucim 2101005a anAryas tv AryasaMkAzaH zaucAd dhInas tathA zuciH 2101005c lakSaNyavad alakSaNyo duHzIlaH zIlavAn iva 2101006a adharmaM dharmaveSeNa yadImaM lokasaMkaram 2101006c abhipatsye zubhaM hitvA kriyAvidhivivarjitam 2101007a kaz cetayAnaH puruSaH kAryAkAryavicakSaNaH 2101007c bahu maMsyati mAM loke durvRttaM lokadUSaNam 2101008a kasya yAsyAmy ahaM vRttaM kena vA svargam ApnuyAm 2101008c anayA vartamAno 'haM vRttyA hInapratijJayA 2101009a kAmavRttas tv ayaM lokaH kRtsnaH samupavartate 2101009c yadvRttAH santi rAjAnas tadvRttAH santi hi prajAH 2101010a satyam evAnRzaMsyaM ca rAjavRttaM sanAtanam 2101010c tasmAt satyAtmakaM rAjyaM satye lokaH pratiSThitaH 2101011a RSayaz caiva devAz ca satyam eva hi menire 2101011c satyavAdI hi loke 'smin paramaM gacchati kSayam 2101012a udvijante yathA sarpAn narAd anRtavAdinaH 2101012c dharmaH satyaM paro loke mUlaM svargasya cocyate 2101013a satyam evezvaro loke satyaM padmA samAzritA 2101013c satyamUlAni sarvANi satyAn nAsti paraM padam 2101014a dattam iSTaM hutaM caiva taptAni ca tapAMsi ca 2101014c vedAH satyapratiSThAnAs tasmAt satyaparo bhavet 2101015a ekaH pAlayate lokam ekaH pAlayate kulam 2101015c majjaty eko hi niraya ekaH svarge mahIyate 2101016a so 'haM pitur nidezaM tu kimarthaM nAnupAlaye 2101016c satyapratizravaH satyaM satyena samayIkRtaH 2101017a naiva lobhAn na mohAd vA na cAjJAnAt tamonvitaH 2101017c setuM satyasya bhetsyAmi guroH satyapratizravaH 2101018a asatyasaMdhasya sataz calasyAsthiracetasaH 2101018c naiva devA na pitaraH pratIcchantIti naH zrutam 2101019a pratyagAtmam imaM dharmaM satyaM pazyAmy ahaM svayam 2101019c bhAraH satpuruSAcIrNas tad artham abhinandyate 2101020a kSAtraM dharmam ahaM tyakSye hy adharmaM dharmasaMhitam 2101020c kSudraur nRzaMsair lubdhaiz ca sevitaM pApakarmabhiH 2101021a kAyena kurute pApaM manasA saMpradhArya ca 2101021c anRtaM jihvayA cAha trividhaM karma pAtakam 2101022a bhUmiH kIrtir yazo lakSmIH puruSaM prArthayanti hi 2101022c svargasthaM cAnubadhnanti satyam eva bhajeta tat 2101023a zreSThaM hy anAryam eva syAd yad bhavAn avadhArya mAm 2101023c Aha yuktikarair vAkyair idaM bhadraM kuruSva ha 2101024a kathaM hy ahaM pratijJAya vanavAsam imaM guroH 2101024c bharatasya kariSyAmi vaco hitvA guror vacaH 2101025a sthirA mayA pratijJAtA pratijJA gurusaMnidhau 2101025c prahRSTamAnasA devI kaikeyI cAbhavat tadA 2101026a vanavAsaM vasann evaM zucir niyatabhojanaH 2101026c mUlaiH puSpaiH phalaiH puNyaiH pitqn devAMz ca tarpayan 2101027a saMtuSTapaJcavargo 'haM lokayAtrAM pravartaye 2101027c akuhaH zraddadhAnaH san kAryAkAryavicakSaNaH 2101028a karmabhUmim imAM prApya kartavyaM karma yac chubham 2101028c agnir vAyuz ca somaz ca karmaNAM phalabhAginaH 2101029a zataM kratUnAm AhRtya devarAT tridivaM gataH 2101029c tapAMsy ugrANi cAsthAya divaM yAtA maharSayaH 2101030a satyaM ca dharmaM ca parAkramaM ca; bhUtAnukampAM priyavAditAM ca 2101030c dvijAtidevAtithipUjanaM ca; panthAnam Ahus tridivasya santaH 2101031a dharme ratAH satpuruSaiH sametAs; tejasvino dAnaguNapradhAnAH 2101031c ahiMsakA vItamalAz ca loke; bhavanti pUjyA munayaH pradhAnAH 2102001a kruddham AjJAya rAmaM tu vasiSThaH pratyuvAca ha 2102001c jAbAlir api jAnIte lokasyAsya gatAgatim 2102001e nivartayitukAmas tu tvAm etad vAkyam abravIt 2102002a imAM lokasamutpattiM lokanAtha nibodha me 2102002c sarvaM salilam evAsIt pRthivI yatra nirmitA 2102002e tataH samabhavad brahmA svayambhUr daivataiH saha 2102003a sa varAhas tato bhUtvA projjahAra vasuMdharAm 2102003c asRjac ca jagat sarvaM saha putraiH kRtAtmabhiH 2102004a AkAzaprabhavo brahmA zAzvato nitya avyayaH 2102004c tasmAn marIciH saMjajJe marIceH kazyapaH sutaH 2102005a vivasvAn kazyapAj jajJe manur vaivasvataH smRtaH 2102005c sa tu prajApatiH pUrvam ikSvAkus tu manoH sutaH 2102006a yasyeyaM prathamaM dattA samRddhA manunA mahI 2102006c tam ikSvAkum ayodhyAyAM rAjAnaM viddhi pUrvakam 2102007a ikSvAkos tu sutaH zrImAn kukSir eveti vizrutaH 2102007c kukSer athAtmajo vIro vikukSir udapadyata 2102008a vikukSes tu mahAtejA bANaH putraH pratApavAn 2102008c bANasya tu mahAbAhur anaraNyo mahAyazAH 2102009a nAnAvRSTir babhUvAsmin na durbhikSaM satAM vare 2102009c anaraNye mahArAje taskaro vApi kaz cana 2102010a anaraNyAn mahAbAhuH pRthU rAjA babhUva ha 2102010c tasmAt pRthor mahArAjas trizaGkur udapadyata 2102010e sa satyavacanAd vIraH sazarIro divaM gataH 2102011a trizaGkor abhavat sUnur dhundhumAro mahAyazAH 2102011c dhundhumArAn mahAtejA yuvanAzvo vyajAyata 2102012a yuvanAzvasutaH zrImAn mAndhAtA samapadyata 2102012c mAndhAtus tu mahAtejAH susaMdhir udapadyata 2102013a susaMdher api putrau dvau dhruvasaMdhiH prasenajit 2102013c yazasvI dhruvasaMdhes tu bharato ripusUdanaH 2102014a bharatAt tu mahAbAhor asito nAma jAyata 2102014c yasyaite pratirAjAna udapadyanta zatravaH 2102014e haihayAs tAlajaGghAz ca zUrAz ca zazabindavaH 2102015a tAMs tu sarvAn prativyUhya yuddhe rAjA pravAsitaH 2102015c sa ca zailavare ramye babhUvAbhirato muniH 2102015e dve cAsya bhArye garbhiNyau babhUvatur iti zrutiH 2102016a bhArgavaz cyavano nAma himavantam upAzritaH 2102016c tam RSiM samupAgamya kAlindI tv abhyavAdayat 2102017a sa tAm abhyavadad vipro varepsuM putrajanmani 2102017c tataH sA gRham Agamya devI putraM vyajAyata 2102018a sapatnyA tu garas tasyai datto garbhajighAMsayA 2102018c gareNa saha tenaiva jAtaH sa sagaro 'bhavat 2102019a sa rAjA sagaro nAma yaH samudram akhAnayat 2102019c iSTvA parvaNi vegena trAsayantam imAH prajAH 2102020a asamaJjas tu putro 'bhUt sagarasyeti naH zrutam 2102020c jIvann eva sa pitrA tu nirastaH pApakarmakRt 2102021a aMzumAn iti putro 'bhUd asamaJjasya vIryavAn 2102021c dilIpo 'MzumataH putro dilIpasya bhagIrathaH 2102022a bhagIrathAt kakutsthas tu kAkutsthA yena tu smRtAH 2102022c kakutsthasya tu putro 'bhUd raghur yena tu rAghavaH 2102023a raghos tu putras tejasvI pravRddhaH puruSAdakaH 2102023c kalmASapAdaH saudAsa ity evaM prathito bhuvi 2102024a kalmASapAdaputro 'bhUc chaGkhaNas tv iti vizrutaH 2102024c yas tu tad vIryam AsAdya sahaseno vyanInazat 2102025a zaGkhaNasya tu putro 'bhUc chUraH zrImAn sudarzanaH 2102025c sudarzanasyAgnivarNa agnivarSasya zIghragaH 2102026a zIghragasya maruH putro maroH putraH prazuzrukaH 2102026c prazuzrukasya putro 'bhUd ambarISo mahAdyutiH 2102027a ambarISasya putro 'bhUn nahuSaH satyavikramaH 2102027c nahuSasya ca nAbhAgaH putraH paramadhArmikaH 2102028a ajaz ca suvrataz caiva nAbhAgasya sutAv ubhau 2102028c ajasya caiva dharmAtmA rAjA dazarathaH sutaH 2102029a tasya jyeSTho 'si dAyAdo rAma ity abhivizrutaH 2102029c tad gRhANa svakaM rAjyam avekSasva jagan nRpa 2102030a ikSvAkUNAM hi sarveSAM rAjA bhavati pUrvajaH 2102030c pUrvaje nAvaraH putro jyeSTho rAjye 'bhiSicyate 2102031a sa rAghavANAM kuladharmam AtmanaH; sanAtanaM nAdya vihAtum arhasi 2102031c prabhUtaratnAm anuzAdhi medinIM; prabhUtarASTrAM pitRvan mahAyazAH 2103001a vasiSThas tu tadA rAmam uktvA rAjapurohitaH 2103001c abravId dharmasaMyuktaM punar evAparaM vacaH 2103002a puruSasyeha jAtasya bhavanti guravas trayaH 2103002c AcAryaz caiva kAkutstha pitA mAtA ca rAghava 2103003a pitA hy enaM janayati puruSaM puruSarSabha 2103003c prajJAM dadAti cAcAryas tasmAt sa gurur ucyate 2103004a sa te 'haM pitur AcAryas tava caiva paraMtapa 2103004c mama tvaM vacanaM kurvan nAtivarteH satAM gatim 2103005a imA hi te pariSadaH zreNayaz ca samAgatAH 2103005c eSu tAta caran dharmaM nAtivarteH satAM gatim 2103006a vRddhAyA dharmazIlAyA mAtur nArhasy avartitum 2103006c asyAs tu vacanaM kurvan nAtivarteH satAM gatim 2103007a bharatasya vacaH kurvan yAcamAnasya rAghava 2103007c AtmAnaM nAtivartes tvaM satyadharmaparAkrama 2103008a evaM madhuram uktas tu guruNA rAghavaH svayam 2103008c pratyuvAca samAsInaM vasiSThaM puruSarSabhaH 2103009a yan mAtApitarau vRttaM tanaye kurutaH sadA 2103009c na supratikaraM tat tu mAtrA pitrA ca yat kRtam 2103010a yathAzakti pradAnena snApanAc chAdanena ca 2103010c nityaM ca priyavAdena tathA saMvardhanena ca 2103011a sa hi rAjA janayitA pitA dazaratho mama 2103011c AjJAtaM yan mayA tasya na tan mithyA bhaviSyati 2103012a evam uktas tu rAmeNa bharataH pratyanantaram 2103012c uvAca paramodAraH sUtaM paramadurmanAH 2103013a iha me sthaNDile zIghraM kuzAn Astara sArathe 2103013c AryaM pratyupavekSyAmi yAvan me na prasIdati 2103014a anAhAro nirAloko dhanahIno yathA dvijaH 2103014c zeSye purastAc chAlAyA yAvan na pratiyAsyati 2103015a sa tu rAmam avekSantaM sumantraM prekSya durmanAH 2103015c kuzottaram upasthApya bhUmAv evAstarat svayam 2103016a tam uvAca mahAtejA rAmo rAjarSisattamAH 2103016c kiM mAM bharata kurvANaM tAta pratyupavekSyasi 2103017a brAhmaNo hy ekapArzvena narAn roddhum ihArhati 2103017c na tu mUrdhAvasiktAnAM vidhiH pratyupavezane 2103018a uttiSTha narazArdUla hitvaitad dAruNaM vratam 2103018c puravaryAm itaH kSipram ayodhyAM yAhi rAghava 2103019a AsInas tv eva bharataH paurajAnapadaM janam 2103019c uvAca sarvataH prekSya kim AryaM nAnuzAsatha 2103020a te tam Ucur mahAtmAnaM paurajAnapadA janAH 2103020c kAkutstham abhijAnImaH samyag vadati rAghavaH 2103021a eSo 'pi hi mahAbhAgaH pitur vacasi tiSThati 2103021c ata eva na zaktAH smo vyAvartayitum aJjasA 2103022a teSAm AjJAya vacanaM rAmo vacanam abravIt 2103022c evaM nibodha vacanaM suhRdAM dharmacakSuSAm 2103023a etac caivobhayaM zrutvA samyak saMpazya rAghava 2103023c uttiSTha tvaM mahAbAho mAM ca spRza tathodakam 2103024a athotthAya jalaM spRSTvA bharato vAkyam abravIt 2103024c zRNvantu me pariSado mantriNaH zreNayas tathA 2103025a na yAce pitaraM rAjyaM nAnuzAsAmi mAtaram 2103025c AryaM paramadharmajJam abhijAnAmi rAghavam 2103026a yadi tv avazyaM vastavyaM kartavyaM ca pitur vacaH 2103026c aham eva nivatsyAmi caturdaza vane samAH 2103027a dharmAtmA tasya tathyena bhrAtur vAkyena vismitaH 2103027c uvAca rAmaH saMprekSya paurajAnapadaM janam 2103028a vikrItam AhitaM krItaM yat pitrA jIvatA mama 2103028c na tal lopayituM zakyaM mayA vA bharatena vA 2103029a upadhir na mayA kAryo vanavAse jugupsitaH 2103029c yuktam uktaM ca kaikeyyA pitrA me sukRtaM kRtam 2103030a jAnAmi bharataM kSAntaM gurusatkArakAriNam 2103030c sarvam evAtra kalyANaM satyasaMdhe mahAtmani 2103031a anena dharmazIlena vanAt pratyAgataH punaH 2103031c bhrAtrA saha bhaviSyAmi pRthivyAH patir uttamaH 2103032a vRto rAjA hi kaikeyyA mayA tad vacanaM kRtam 2103032c anRtAn mocayAnena pitaraM taM mahIpatim 2104001a tam apratimatejobhyAM bhrAtRbhyAM romaharSaNam 2104001c vismitAH saMgamaM prekSya samavetA maharSayaH 2104002a antarhitAs tv RSigaNAH siddhAz ca paramarSayaH 2104002c tau bhrAtarau mahAtmAnau kAkutsthau prazazaMsire 2104003a sa dhanyo yasya putrau dvau dharmajJau dharmavikramau 2104003c zrutvA vayaM hi saMbhASAm ubhayoH spRhayAmahe 2104004a tatas tv RSigaNAH kSipraM dazagrIvavadhaiSiNaH 2104004c bharataM rAjazArdUlam ity UcuH saMgatA vacaH 2104005a kule jAta mahAprAjJa mahAvRtta mahAyazaH 2104005c grAhyaM rAmasya vAkyaM te pitaraM yady avekSase 2104006a sadAnRNam imaM rAmaM vayam icchAmahe pituH 2104006c anRNatvAc ca kaikeyyAH svargaM dazaratho gataH 2104007a etAvad uktvA vacanaM gandharvAH samaharSayaH 2104007c rAjarSayaz caiva tathA sarve svAM svAM gatiM gatAH 2104008a hlAditas tena vAkyena zubhena zubhadarzanaH 2104008c rAmaH saMhRSTavadanas tAn RSIn abhyapUjayat 2104009a srastagAtras tu bharataH sa vAcA sajjamAnayA 2104009c kRtAJjalir idaM vAkyaM rAghavaM punar abravIt 2104010a rAjadharmam anuprekSya kuladharmAnusaMtatim 2104010c kartum arhasi kAkutstha mama mAtuz ca yAcanAm 2104011a rakSituM sumahad rAjyam aham ekas tu notsahe 2104011c paurajAnapadAMz cApi raktAn raJjayituM tathA 2104012a jJAtayaz ca hi yodhAz ca mitrANi suhRdaz ca naH 2104012c tvAm eva pratikAGkSante parjanyam iva karSakAH 2104013a idaM rAjyaM mahAprAjJa sthApaya pratipadya hi 2104013c zaktimAn asi kAkutstha lokasya paripAlane 2104014a ity uktvA nyapatad bhrAtuH pAdayor bharatas tadA 2104014c bhRzaM saMprArthayAm Asa rAmam evaM priyaM vadaH 2104015a tam aGke bhrAtaraM kRtvA rAmo vacanam abravIt 2104015c zyAmaM nalinapatrAkSaM mattahaMsasvaraH svayam 2104016a AgatA tvAm iyaM buddhiH svajA vainayikI ca yA 2104016c bhRzam utsahase tAta rakSituM pRthivIm api 2104017a amAtyaiz ca suhRdbhiz ca buddhimadbhiz ca mantribhiH 2104017c sarvakAryANi saMmantrya sumahAnty api kAraya 2104018a lakSmIz candrAd apeyAd vA himavAn vA himaM tyajet 2104018c atIyAt sAgaro velAM na pratijJAm ahaM pituH 2104019a kAmAd vA tAta lobhAd vA mAtrA tubhyam idaM kRtam 2104019c na tan manasi kartavyaM vartitavyaM ca mAtRvat 2104020a evaM bruvANaM bharataH kausalyAsutam abravIt 2104020c tejasAdityasaMkAzaM pratipaccandradarzanam 2104021a adhirohArya pAdAbhyAM pAduke hemabhUSite 2104021c ete hi sarvalokasya yogakSemaM vidhAsyataH 2104022a so 'dhiruhya naravyAghraH pAduke hy avaruhya ca 2104022c prAyacchat sumahAtejA bharatAya mahAtmane 2104023a sa pAduke te bharataH pratApavAn; svalaMkRte saMparigRhya dharmavit 2104023c pradakSiNaM caiva cakAra rAghavaM; cakAra caivottamanAgamUrdhani 2104024a athAnupUrvyAt pratipUjya taM janaM; gurUMz ca mantriprakRtIs tathAnujau 2104024c vyasarjayad rAghavavaMzavardhanaH; sthitaH svadharme himavAn ivAcalaH 2104025a taM mAtaro bASpagRhItakaNTho; duHkhena nAmantrayituM hi zekuH 2104025c sa tv eva mAtqr abhivAdya sarvA; rudan kuTIM svAM praviveza rAmaH 2105001a tataH zirasi kRtvA tu pAduke bharatas tadA 2105001c Aruroha rathaM hRSTaH zatrughnena samanvitaH 2105002a vasiSTho vAmadevaz ca jAbAliz ca dRDhavrataH 2105002c agrataH prayayuH sarve mantriNo mantrapUjitAH 2105003a mandAkinIM nadIM ramyAM prAGmukhAs te yayus tadA 2105003c pradakSiNaM ca kurvANAz citrakUTaM mahAgirim 2105004a pazyan dhAtusahasrANi ramyANi vividhAni ca 2105004c prayayau tasya pArzvena sasainyo bharatas tadA 2105005a adUrAc citrakUTasya dadarza bharatas tadA 2105005c AzramaM yatra sa munir bharadvAjaH kRtAlayaH 2105006a sa tam Azramam Agamya bharadvAjasya buddhimAn 2105006c avatIrya rathAt pAdau vavande kulanandanaH 2105007a tato hRSTo bharadvAjo bharataM vAkyam abravIt 2105007c api kRtyaM kRtaM tAta rAmeNa ca samAgatam 2105008a evam uktas tu bharato bharadvAjena dhImatA 2105008c pratyuvAca bharadvAjaM bharato dharmavatsalaH 2105009a sa yAcyamAno guruNA mayA ca dRDhavikramaH 2105009c rAghavaH paramaprIto vasiSThaM vAkyam abravIt 2105010a pituH pratijJAM tAm eva pAlayiSyAmi tattvataH 2105010c caturdaza hi varSANi ya pratijJA pitur mama 2105011a evam ukto mahAprAjJo vasiSThaH pratyuvAca ha 2105011c vAkyajJo vAkyakuzalaM rAghavaM vacanaM mahat 2105012a ete prayaccha saMhRSTaH pAduke hemabhUSite 2105012c ayodhyAyAM mahAprAjJa yogakSemakare tava 2105013a evam ukto vasiSThena rAghavaH prAGmukhaH sthitaH 2105013c pAduke hemavikRte mama rAjyAya te dadau 2105014a nivRtto 'ham anujJAto rAmeNa sumahAtmanA 2105014c ayodhyAm eva gacchAmi gRhItvA pAduke zubhe 2105015a etac chrutvA zubhaM vAkyaM bharatasya mahAtmanaH 2105015c bharadvAjaH zubhataraM munir vAkyam udAharat 2105016a naitac citraM naravyAghra zIlavRttavatAM vara 2105016c yad AryaM tvayi tiSThet tu nimne vRSTim ivodakam 2105017a amRtaH sa mahAbAhuH pitA dazarathas tava 2105017c yasya tvam IdRzaH putro dharmAtmA dharmavatsalaH 2105018a tam RSiM tu mahAtmAnam uktavAkyaM kRtAJjaliH 2105018c Amantrayitum Arebhe caraNAv upagRhya ca 2105019a tataH pradakSiNaM kRtvA bharadvAjaM punaH punaH 2105019c bharatas tu yayau zrImAn ayodhyAM saha mantribhiH 2105020a yAnaiz ca zakaTaiz caiva hayaiz nAgaiz ca sA camUH 2105020c punar nivRttA vistIrNA bharatasyAnuyAyinI 2105021a tatas te yamunAM divyAM nadIM tIrtvormimAlinIm 2105021c dadRzus tAM punaH sarve gaGgAM zivajalAM nadIm 2105022a tAM ramyajalasaMpUrNAM saMtIrya saha bAndhavaH 2105022c zRGgaverapuraM ramyaM praviveza sasainikaH 2105023a zRGgaverapurAd bhUya ayodhyAM saMdadarza ha 2105023c bharato duHkhasaMtaptaH sArathiM cedam abravIt 2105024a sArathe pazya vidhvastA ayodhyA na prakAzate 2105024c nirAkArA nirAnandA dInA pratihatasvanA 2106001a snigdhagambhIraghoSeNa syandanenopayAn prabhuH 2106001c ayodhyAM bharataH kSipraM praviveza mahAyazAH 2106002a biDAlolUkacaritAm AlInanaravAraNAm 2106002c timirAbhyAhatAM kAlIm aprakAzAM nizAm iva 2106003a rAhuzatroH priyAM patnIM zriyA prajvalitaprabhAm 2106003c graheNAbhyutthitenaikAM rohiNIm iva pIDitAm 2106004a alpoSNakSubdhasalilAM gharmottaptavihaMgamAm 2106004c lInamInajhaSagrAhAM kRzAM girinadIm iva 2106005a vidhUmAm iva hemAbhAm adhvarAgnisamutthitAm 2106005c havirabhyukSitAM pazcAc chikhAM vipralayaM gatAm 2106006a vidhvastakavacAM rugNagajavAjirathadhvajAm 2106006c hatapravIrAm ApannAM camUm iva mahAhave 2106007a saphenAM sasvanAM bhUtvA sAgarasya samutthitAm 2106007c prazAntamArutoddhUtAM jalormim iva niHsvanAm 2106008a tyaktAM yajJAyudhaiH sarvair abhirUpaiz ca yAjakaiH 2106008c sutyAkAle vinirvRtte vediM gataravAm iva 2106009a goSThamadhye sthitAm ArtAm acarantIM navaM tRNam 2106009c govRSeNa parityaktAM gavAM patnIm ivotsukAm 2106010a prabhAkarAlaiH susnigdhaiH prajvaladbhir ivottamaiH 2106010c viyuktAM maNibhir jAtyair navAM muktAvalIm iva 2106011a sahasA calitAM sthAnAn mahIM puNyakSayAd gatAm 2106011c saMhRtadyutivistArAM tArAm iva divaz cyutAm 2106012a puSpanaddhAM vasantAnte mattabhramarazAlinIm 2106012c drutadAvAgnivipluSTAM klAntAM vanalatAm iva 2106013a saMmUDhanigamAM sarvAM saMkSiptavipaNApaNAm 2106013c pracchannazazinakSatrAM dyAm ivAmbudharair vRtAm 2106014a kSINapAnottamair bhinnaiH zarAvair abhisaMvRtAm 2106014c hatazauNDAm ivAkAze pAnabhUmim asaMskRtAm 2106015a vRkNabhUmitalAM nimnAM vRkNapAtraiH samAvRtAm 2106015c upayuktodakAM bhagnAM prapAM nipatitAm iva 2106016a vipulAM vitatAM caiva yuktapAzAM tarasvinAm 2106016c bhUmau bANair viniSkRttAM patitAM jyAm ivAyudhAt 2106017a sahasA yuddhazauNDena hayAroheNa vAhitAm 2106017c nikSiptabhANDAm utsRSTAM kizorIm iva durbalAm 2106018a prAvRSi pravigADhAyAM praviSTasyAbhra maNDalam 2106018c pracchannAM nIlajImUtair bhAskarasya prabhAm iva 2106019a bharatas tu rathasthaH saJ zrImAn dazarathAtmajaH 2106019c vAhayantaM rathazreSThaM sArathiM vAkyam abravIt 2106020a kiM nu khalv adya gambhIro mUrchito na nizamyate 2106020c yathApuram ayodhyAyAM gItavAditraniHsvanaH 2106021a vAruNImadagandhAz ca mAlyagandhaz ca mUrchitaH 2106021c dhUpitAgarugandhaz ca na pravAti samantataH 2106022a yAnapravaraghoSaz ca snigdhaz ca hayaniHsvanaH 2106022c pramattagajanAdaz ca mahAMz ca rathaniHsvanaH 2106022e nedAnIM zrUyate puryAm asyAM rAme vivAsite 2106023a taruNaiz cAru veSaiz ca narair unnatagAmibhiH 2106023c saMpatadbhir ayodhyAyAM na vibhAnti mahApathAH 2106024a evaM bahuvidhaM jalpan viveza vasatiM pituH 2106024c tena hInAM narendreNa siMhahInAM guhAm iva 2107001a tato nikSipya mAtqH sa ayodhyAyAM dRDhavrataH 2107001c bharataH zokasaMtapto gurUn idam athAbravIt 2107002a nandigrAmaM gamiSyAmi sarvAn Amantraye 'dya vaH 2107002c tatra duHkham idaM sarvaM sahiSye rAghavaM vinA 2107003a gataz ca hi divaM rAjA vanasthaz ca gurur mama 2107003c rAmaM pratIkSe rAjyAya sa hi rAjA mahAyazAH 2107004a etac chrutvA zubhaM vAkyaM bharatasya mahAtmanaH 2107004c abruvan mantriNaH sarve vasiSThaz ca purohitaH 2107005a sadRzaM zlAghanIyaM ca yad uktaM bharata tvayA 2107005c vacanaM bhrAtRvAtsalyAd anurUpaM tavaiva tat 2107006a nityaM te bandhulubdhasya tiSThato bhrAtRsauhRde 2107006c AryamArgaM prapannasya nAnumanyeta kaH pumAn 2107007a mantriNAM vacanaM zrutvA yathAbhilaSitaM priyam 2107007c abravIt sArathiM vAkyaM ratho me yujyatAm iti 2107008a prahRSTavadanaH sarvA mAtqH samabhivAdya saH 2107008c Aruroha rathaM zrImAJ zatrughnena samanvitaH 2107009a Aruhya tu rathaM zIghraM zatrughnabharatAv ubhau 2107009c yayatuH paramaprItau vRtau mantripurohitaiH 2107010a agrato puravas tatra vasiSTha pramukhA dvijAH 2107010c prayayuH prAGmukhAH sarve nandigrAmo yato 'bhavat 2107011a balaM ca tad anAhUtaM gajAzvarathasaMkulam 2107011c prayayau bharate yAte sarve ca puravAsinaH 2107012a rathasthaH sa tu dharmAtmA bharato bhrAtRvatsalaH 2107012c nandigrAmaM yayau tUrNaM zirasy AdhAya pAduke 2107013a tatas tu bharataH kSipraM nandigrAmaM pravizya saH 2107013c avatIrya rathAt tUrNaM gurUn idam uvAca ha 2107014a etad rAjyaM mama bhrAtrA dattaM saMnyAsavat svayam 2107014c yogakSemavahe ceme pAduke hemabhUSite 2107014e tam imaM pAlayiSyAmi rAghavAgamanaM prati 2107015a kSipraM saMyojayitvA tu rAghavasya punaH svayam 2107015c caraNau tau tu rAmasya drakSyAmi sahapAdukau 2107016a tato nikSiptabhAro 'haM rAghaveNa samAgataH 2107016c nivedya gurave rAjyaM bhajiSye guruvRttitAm 2107017a rAghavAya ca saMnyAsaM dattveme varapAduke 2107017c rAjyaM cedam ayodhyAM ca dhUtapApo bhavAmi ca 2107018a abhiSikte tu kAkutsthe prahRSTamudite jane 2107018c prItir mama yazaz caiva bhaved rAjyAc caturguNam 2107019a evaM tu vilapan dIno bharataH sa mahAyazAH 2107019c nandigrAme 'karod rAjyaM duHkhito mantribhiH saha 2107020a sa valkalajaTAdhArI muniveSadharaH prabhuH 2107020c nandigrAme 'vasad vIraH sasainyo bharatas tadA 2107021a rAmAgamanam AkAGkSan bharato bhrAtRvatsalaH 2107021c bhrAtur vacanakArI ca pratijJApAragas tadA 2107022a pAduke tv abhiSicyAtha nandigrAme 'vasat tadA 2107022c bharataH zAsanaM sarvaM pAdukAbhyAM nyavedayat 2108001a pratiprayAte bharate vasan rAmas tapovane 2108001c lakSayAm Asa sodvegam athautsukyaM tapasvinAm 2108002a ye tatra citrakUTasya purastAt tApasAzrame 2108002c rAmam Azritya niratAs tAn alakSayad utsukAn 2108003a nayanair bhRkuTIbhiz ca rAmaM nirdizya zaGkitAH 2108003c anyonyam upajalpantaH zanaiz cakrur mithaH kathAH 2108004a teSAm autsukyam AlakSya rAmas tv Atmani zaGkitaH 2108004c kRtAJjalir uvAcedam RSiM kulapatiM tataH 2108005a na kaccid bhagavan kiM cit pUrvavRttam idaM mayi 2108005c dRzyate vikRtaM yena vikriyante tapasvinaH 2108006a pramAdAc caritaM kaccit kiM cin nAvarajasya me 2108006c lakSmaNasyarSibhir dRSTaM nAnurUpam ivAtmanaH 2108007a kaccic chuzrUSamANA vaH zuzrUSaNaparA mayi 2108007c pramadAbhyucitAM vRttiM sItA yuktaM na vartate 2108008a atharSir jarayA vRddhas tapasA ca jarAM gataH 2108008c vepamAna ivovAca rAmaM bhUtadayAparam 2108009a kutaH kalyANasattvAyAH kalyANAbhirates tathA 2108009c calanaM tAta vaidehyAs tapasviSu vizeSataH 2108010a tvannimittam idaM tAvat tApasAn prati vartate 2108010c rakSobhyas tena saMvignAH kathayanti mithaH kathAH 2108011a rAvaNAvarajaH kaz cit kharo nAmeha rAkSasaH 2108011c utpATya tApasAn sarvAJ janasthAnaniketanAn 2108012a dhRSTaz ca jitakAzI ca nRzaMsaH puruSAdakaH 2108012c avaliptaz ca pApaz ca tvAM ca tAta na mRSyate 2108013a tvaM yadA prabhRti hy asminn Azrame tAta vartase 2108013c tadA prabhRti rakSAMsi viprakurvanti tApasAn 2108014a darzayanti hi bIbhatsaiH krUrair bhISaNakair api 2108014c nAnA rUpair virUpaiz ca rUpair asukhadarzanaiH 2108015a aprazastair azucibhiH saMprayojya ca tApasAn 2108015c pratighnanty aparAn kSipram anAryAH purataH sthitaH 2108016a teSu teSv AzramasthAneSv abuddham avalIya ca 2108016c ramante tApasAMs tatra nAzayanto 'lpacetasaH 2108017a apakSipanti srugbhANDAn agnIn siJcanti vAriNA 2108017c kalazAMz ca pramRdnanti havane samupasthite 2108018a tair durAtmabhir AviSTAn AzramAn prajihAsavaH 2108018c gamanAyAnyadezasya codayanty RSayo 'dya mAm 2108019a tat purA rAma zArIrAm upahiMsAM tapasviSu 2108019c darzayati hi duSTAs te tyakSyAma imam Azramam 2108020a bahumUlaphalaM citram avidUrAd ito vanam 2108020c purANAzramam evAhaM zrayiSye sagaNaH punaH 2108021a kharas tvayy api cAyuktaM purA tAta pravartate 2108021c sahAsmAbhir ito gaccha yadi buddhiH pravartate 2108022a sakalatrasya saMdeho nityaM yat tasya rAghava 2108022c samarthasyApi hi sato vAso duHkha ihAdya te 2108023a ity uktavantaM rAmas taM rAjaputras tapasvinam 2108023c na zazAkottarair vAkyair avaroddhuM samutsukam 2108024a abhinandya samApRcchya samAdhAya ca rAghavam 2108024c sa jagAmAzramaM tyaktvA kulaiH kulapatiH saha 2108025a rAmaH saMsAdhya tv RSigaNam anugamanAd; dezAt tasmAccit kulapatim abhivAdyarSim 2108025c samyakprItais tair anumata upadiSTArthaH; puNyaM vAsAya svanilayam upasaMpede 2108026a AzramaM tv RSivirahitaM prabhuH; kSaNam api na jahau sa rAghavaH 2108026c rAghavaM hi satatam anugatAs; tApasAz carSicaritadhRtaguNAH 2109001a rAghavas tv apayAteSu tapasviSu vicintayan 2109001c na tatrArocayad vAsaM kAraNair bahubhis tadA 2109002a iha me bharato dRSTo mAtaraz ca sanAgarAH 2109002c sA ca me smRtir anveti tAn nityam anuzocataH 2109003a skandhAvAranivezena tena tasya mahAtmanaH 2109003c hayahastikarISaiz ca upamardaH kRto bhRzam 2109004a tasmAd anyatra gacchAma iti saMcintya rAghavaH 2109004c prAtiSThata sa vaidehyA lakSmaNena ca saMgataH 2109005a so 'trer Azramam AsAdya taM vavande mahAyazAH 2109005c taM cApi bhagavAn atriH putravat pratyapadyata 2109006a svayam Atithyam Adizya sarvam asya susatkRtam 2109006c saumitriM ca mahAbhAgAM sItAM ca samasAntvayat 2109007a patnIM ca tam anuprAptAM vRddhAm Amantrya satkRtAm 2109007c sAntvayAm Asa dharmajJaH sarvabhUtahite rataH 2109008a anasUyAM mahAbhAgAM tApasIM dharmacAriNIm 2109008c pratigRhNISva vaidehIm abravId RSisattamaH 2109009a rAmAya cAcacakSe tAM tApasIM dharmacAriNIm 2109009c daza varSANy anAvRSTyA dagdhe loke nirantaram 2109010a yayA mUlaphale sRSTe jAhnavI ca pravartitA 2109010c ugreNa tapasA yuktA niyamaiz cApy alaMkRtA 2109011a dazavarSasahasrANi yayA taptaM mahat tapaH 2109011c anasUyAvratais tAta pratyUhAz ca nibarhitAH 2109012a devakAryanimittaM ca yayA saMtvaramANayA 2109012c dazarAtraM kRtvA rAtriH seyaM mAteva te 'nagha 2109013a tAm imAM sarvabhUtAnAM namaskAryAM yazasvinIm 2109013c abhigacchatu vaidehI vRddhAm akrodhanAM sadA 2109014a evaM bruvANaM tam RSiM tathety uktvA sa rAghavaH 2109014c sItAm uvAca dharmajJAm idaM vacanam uttamam 2109015a rAjaputri zrutaM tv etan muner asya samIritam 2109015c zreyo 'rtham AtmanaH zIghram abhigaccha tapasvinIm 2109016a anasUyeti yA loke karmabhiH kyAtim AgatA 2109016c tAM zIghram abhigaccha tvam abhigamyAM tapasvinIm 2109017a sItA tv etad vacaH zrutvA rAghavasya hitaiSiNI 2109017c tAm atripatnIM dharmajJAm abhicakrAma maithilI 2109018a zithilAM valitAM vRddhAM jarApANDuramUrdhajAm 2109018c satataM vepamAnAGgIM pravAte kadalI yathA 2109019a tAM tu sItA mahAbhAgAm anasUyAM pativratAm 2109019c abhyavAdayad avyagrA svaM nAma samudAharat 2109020a abhivAdya ca vaidehI tApasIM tAm aninditAm 2109020c baddhAJjalipuTA hRSTA paryapRcchad anAmayam 2109021a tataH sItAM mahAbhAgAM dRSTvA tAM dharmacAriNIm 2109021c sAntvayanty abravId dhRSTA diSTyA dharmam avekSase 2109022a tyaktvA jJAtijanaM sIte mAnam RddhiM ca mAnini 2109022c avaruddhaM vane rAmaM diSTyA tvam anugacchasi 2109023a nagarastho vanastho vA pApo vA yadi vAzubhaH 2109023c yAsAM strINAM priyo bhartA tAsAM lokA mahodayAH 2109024a duHzIlaH kAmavRtto vA dhanair vA parivarjitaH 2109024c strINAm Arya svabhAvAnAM paramaM daivataM patiH 2109025a nAto viziSTaM pazyAmi bAndhavaM vimRzanty aham 2109025c sarvatra yogyaM vaidehi tapaH kRtam ivAvyayam 2109026a na tv evam avagacchanti guNa doSam asat striyaH 2109026c kAmavaktavyahRdayA bhartRnAthAz caranti yAH 2109027a prApnuvanty ayazaz caiva dharmabhraMzaM ca maithili 2109027c akArya vazam ApannAH striyo yAH khalu tad vidhAH 2109028a tvadvidhAs tu guNair yuktA dRSTalokaparAvarAH 2109028c striyaH svarge cariSyanti yathA puNyakRtas tathA 2110001a sA tv evam uktA vaidehI anasUyAn asUyayA 2110001c pratipUjya vaco mandaM pravaktum upacakrame 2110002a naitad Azcaryam AryAyA yan mAM tvam anubhASase 2110002c viditaM tu mamApy etad yathA nAryAH patir guruH 2110003a yady apy eSa bhaved bhartA mamArye vRttavarjitaH 2110003c advaidham upavartavyas tathApy eSa mayA bhavet 2110004a kiM punar yo guNazlAghyaH sAnukrozo jitendriyaH 2110004c sthirAnurAgo dharmAtmA mAtRvartI pitR priyaH 2110005a yAM vRttiM vartate rAmaH kausalyAyAM mahAbalaH 2110005c tAm eva nRpanArINAm anyAsAm api vartate 2110006a sakRd dRSTAsv api strISu nRpeNa nRpavatsalaH 2110006c mAtRvad vartate vIro mAnam utsRjya dharmavit 2110007a AgacchantyAz ca vijanaM vanam evaM bhayAvaham 2110007c samAhitaM hi me zvazrvA hRdaye yat sthitaM mama 2110008a prANipradAnakAle ca yat purA tv agnisaMnidhau 2110008c anuziSTA jananyAsmi vAkyaM tad api me dhRtam 2110009a navIkRtaM tu tat sarvaM vAkyais te dharmacAriNi 2110009c patizuzrUSaNAn nAryAs tapo nAnyad vidhIyate 2110010a sAvitrI patizuzrUSAM kRtvA svarge mahIyate 2110010c tathA vRttiz ca yAtA tvaM patizuzrUSayA divam 2110011a variSThA sarvanArINAm eSA ca divi devatA 2110011c rohiNI ca vinA candraM muhUrtam api dRzyate 2110012a evaMvidhAz ca pravarAH striyo bhartRdRDhavratAH 2110012c devaloke mahIyante puNyena svena karmaNA 2110013a tato 'nasUyA saMhRSTA zrutvoktaM sItayA vacaH 2110013c zirasy AghrAya covAca maithilIM harSayanty uta 2110014a niyamair vividhair AptaM tapo hi mahad asti me 2110014c tat saMzritya balaM sIte chandaye tvAM zucivrate 2110015a upapannaM ca yuktaM ca vacanaM tava maithili 2110015c prItA cAsmy ucitaM kiM te karavANi bravIhi me 2110015e kRtam ity abravIt sItA tapobalasamanvitAm 2110016a sA tv evam uktA dharmajJA tayA prItatarAbhavat 2110016c saphalaM ca praharSaM te hanta sIte karomy aham 2110017a idaM divyaM varaM mAlyaM vastram AbharaNAni ca 2110017c aGgarAgaM ca vaidehi mahArham anulepanam 2110018a mayA dattam idaM sIte tava gAtrANi zobhayet 2110018c anurUpam asaMkliSTaM nityam eva bhaviSyati 2110019a aGgarAgeNa divyena liptAGgI janakAtmaje 2110019c zobhayiSyAmi bhartAraM yathA zrIr viSNum avyayam 2110020a sA vastram aGgarAgaM ca bhUSaNAni srajas tathA 2110020c maithilI pratijagrAha prItidAnam anuttamam 2110021a pratigRhya ca tat sItA prItidAnaM yazasvinI 2110021c zliSTAJjalipuTA dhIrA samupAsta tapodhanAm 2110022a tathA sItAm upAsInAm anasUyA dRDhavratA 2110022c vacanaM praSTum Arebhe kathAM kAM cid anupriyAm 2110023a svayaMvare kila prAptA tvam anena yazasvinA 2110023c rAghaveNeti me sIte kathA zrutim upAgatA 2110024a tAM kathAM zrotum icchAmi vistareNa ca maithili 2110024c yathAnubhUtaM kArtsnyena tan me tvaM vaktum arhasi 2110025a evam uktA tu sA sItA tAM tato dharmacAriNIm 2110025c zrUyatAm iti coktvA vai kathayAm Asa tAM kathAm 2110026a mithilAdhipatir vIro janako nAma dharmavit 2110026c kSatradharmaNy abhirato nyAyataH zAsti medinIm 2110027a tasya lAGgalahastasya karSataH kSetramaNDalam 2110027c ahaM kilotthitA bhittvA jagatIM nRpateH sutA 2110028a sa mAM dRSTvA narapatir muSTivikSepatatparaH 2110028c pAMzu guNThita sarvAGgIM vismito janako 'bhavat 2110029a anapatyena ca snehAd aGkam Aropya ca svayam 2110029c mameyaM tanayety uktvA sneho mayi nipAtitaH 2110030a antarikSe ca vAg uktApratimA mAnuSI kila 2110030c evam etan narapate dharmeNa tanayA tava 2110031a tataH prahRSTo dharmAtmA pitA me mithilAdhipaH 2110031c avApto vipulAm RddhiM mAm avApya narAdhipaH 2110032a dattvA cAsmISTavad devyai jyeSThAyai puNyakarmaNA 2110032c tayA saMbhAvitA cAsmi snigdhayA mAtRsauhRdAt 2110033a patisaMyogasulabhaM vayo dRSTvA tu me pitA 2110033c cintAm abhyagamad dIno vittanAzAd ivAdhanaH 2110034a sadRzAc cApakRSTAc ca loke kanyApitA janAt 2110034c pradharSaNAm avApnoti zakreNApi samo bhuvi 2110035a tAM dharSaNAm adUrasthAM saMdRzyAtmani pArthivaH 2110035c cinntArNavagataH pAraM nAsasAdAplavo yatha 2110036a ayonijAM hi mAM jJAtvA nAdhyagacchat sa cintayan 2110036c sadRzaM cAnurUpaM ca mahIpAlaH patiM mama 2110037a tasya buddhir iyaM jAtA cintayAnasya saMtatam 2110037c svayaM varaM tanUjAyAH kariSyAmIti dhImataH 2110038a mahAyajJe tadA tasya varuNena mahAtmanA 2110038c dattaM dhanurvaraM prItyA tUNI cAkSayya sAyakau 2110039a asaMcAlyaM manuSyaiz ca yatnenApi ca gauravAt 2110039c tan na zaktA namayituM svapneSv api narAdhipAH 2110040a tad dhanuH prApya me pitrA vyAhRtaM satyavAdinA 2110040c samavAye narendrANAM pUrvam Amantrya pArthivAn 2110041a idaM ca dhanur udyamya sajyaM yaH kurute naraH 2110041c tasya me duhitA bhAryA bhaviSyati na saMzayaH 2110042a tac ca dRSTvA dhanuHzreSThaM gauravAd girisaMnibham 2110042c abhivAdya nRpA jagmur azaktAs tasya tolane 2110043a sudIrghasya tu kAlasya rAghavo 'yaM mahAdyutiH 2110043c vizvAmitreNa sahito yajJaM draSTuM samAgataH 2110044a lakSmaNena saha bhrAtrA rAmaH satyaparAkramaH 2110044c vizvAmitras tu dharmAtmA mama pitrA supUjitaH 2110045a provAca pitaraM tatra rAghavo rAmalakSmaNau 2110045c sutau dazarathasyemau dhanurdarzanakAGkSiNau 2110045e ity uktas tena vipreNa tad dhanuH samupAnayat 2110046a nimeSAntaramAtreNa tad Anamya sa vIryavAn 2110046c jyAM samAropya jhaTiti pUrayAm Asa vIryavAn 2110047a tena pUrayatA vegAn madhye bhagnaM dvidhA dhanuH 2110047c tasya zabdo 'bhavad bhImaH patitasyAzaner iva 2110048a tato 'haM tatra rAmAya pitrA satyAbhisaMdhinA 2110048c udyatA dAtum udyamya jalabhAjanam uttamam 2110049a dIyamAnAM na tu tadA pratijagrAha rAghavaH 2110049c avijJAya pituz chandam ayodhyAdhipateH prabhoH 2110050a tataH zvazuram Amantrya vRddhaM dazarathaM nRpam 2110050c mama pitrA ahaM dattA rAmAya viditAtmane 2110051a mama caivAnujA sAdhvI UrmilA priyadarzanA 2110051c bhAryArthe lakSmaNasyApi dattA pitrA mama svayam 2110052a evaM dattAsmi rAmAya tadA tasmin svayaM vare 2110052c anuraktA ca dharmeNa patiM vIryavatAM varam 2111001a anasUyA tu dharmajJA zrutvA tAM mahatIM kathAm 2111001c paryaSvajata bAhubhyAM zirasy AghrAya maithilIm 2111002a vyaktAkSarapadaM citraM bhASitaM madhuraM tvayA 2111002c yathA svayaMvaraM vRttaM tat sarvaM hi zrutaM mayA 2111003a rame 'haM kathayA te tu dRDhaM madhurabhASiNi 2111003c ravir astaM gataH zrImAn upohya rajanIM zivAm 2111004a divasaM prati kIrNAnAm AhArArthaM patatriNAm 2111004c saMdhyAkAle nilInAnAM nidrArthaM zrUyate dhvaniH 2111005a ete cApy abhiSekArdrA munayaH phalazodhanAH 2111005c sahitA upavartante salilAplutavalkalAH 2111006a RSINAm agnihotreSu huteSu vidhipurvakam 2111006c kapotAGgAruNo dhUmo dRzyate pavanoddhataH 2111007a alpaparNA hi taravo ghanIbhUtAH samantataH 2111007c viprakRSTe 'pi ye deze na prakAzanti vai dizaH 2111008a rajanI rasasattvAni pracaranti samantataH 2111008c tapovanamRgA hy ete veditIrtheSu zerate 2111009a saMpravRttA nizA sIte nakSatrasamalaMkRtA 2111009c jyotsnA prAvaraNaz candro dRzyate 'bhyudito 'mbare 2111010a gamyatAm anujAnAmi rAmasyAnucarI bhava 2111010c kathayantyA hi madhuraM tvayAhaM paritoSitA 2111011a alaMkuru ca tAvat tvaM pratyakSaM mama maithili 2111011c prItiM janaya me vatsa divyAlaMkArazobhinI 2111012a sA tadA samalaMkRtya sItA surasutopamA 2111012c praNamya zirasA tasyai rAmaM tv abhimukhI yayau 2111013a tathA tu bhUSitAM sItAM dadarza vadatAM varaH 2111013c rAghavaH prItidAnena tapasvinyA jaharSa ca 2111014a nyavedayat tataH sarvaM sItA rAmAya maithilI 2111014c prItidAnaM tapasvinyA vasanAbharaNasrajAm 2111015a prahRSTas tv abhavad rAmo lakSmaNaz ca mahArathaH 2111015c maithilyAH satkriyAM dRSTvA mAnuSeSu sudurlabhAm 2111016a tatas tAM sarvarIM prItaH puNyAM zazinibhAnanaH 2111016c arcitas tApasaiH siddhair uvAsa raghunandanaH 2111017a tasyAM rAtryAM vyatItAyAm abhiSicya hutAgnikAn 2111017c ApRcchetAM naravyAghrau tApasAn vanagocarAn 2111018a tAv Ucus te vanacarAs tApasA dharmacAriNaH 2111018c vanasya tasya saMcAraM rAkSasaiH samabhiplutam 2111019a eSa panthA maharSINAM phalAny AharatAM vane 2111019c anena tu vanaM durgaM gantuM rAghava te kSamam 2111020a itIva taiH prAJjalibhis tapasvibhir; dvijaiH kRtasvastyayanaH paraMtapaH 2111020c vanaM sabhAryaH praviveza rAghavaH; salakSmaNaH sUrya ivAbhramaNDalam