% Mahabharata: Asramavasikaparvan % Last updated: Tue May 15 2007 % Encoding: ASCII % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 1999 % 15001001 janamejaya uvAca 15001001a prApya rAjyaM mahAbhAgAH pANDavA me pitAmahAH 15001001c katham Asan mahArAje dhRtarASTre mahAtmani 15001002a sa hi rAjA hatAmAtyo hataputro nirAzrayaH 15001002c katham AsId dhataizvaryo gAndhArI ca yazasvinI 15001003a kiyantaM caiva kAlaM te pitaro mama pUrvakAH 15001003c sthitA rAjye mahAtmAnas tan me vyAkhyAtum arhasi 15001004 vaizaMpAyana uvAca 15001004a prApya rAjyaM mahAtmAnaH pANDavA hatazatravaH 15001004c dhRtarASTraM puraskRtya pRthivIM paryapAlayan 15001005a dhRtarASTram upAtiSThad viduraH saMjayas tathA 15001005c yuyutsuz cApi medhAvI vaizyAputraH sa kauravaH 15001006a pANDavAH sarvakAryANi saMpRcchanti sma taM nRpam 15001006c cakrus tenAbhyanujJAtA varSANi daza paJca ca 15001007a sadA hi gatvA te vIrAH paryupAsanta taM nRpam 15001007c pAdAbhivandanaM kRtvA dharmarAjamate sthitAH 15001007e te mUrdhni samupAghrAtAH sarvakAryANi cakrire 15001008a kuntibhojasutA caiva gAndhArIm anvavartata 15001008c draupadI ca subhadrA ca yAz cAnyAH pANDavastriyaH 15001008e samAM vRttim avartanta tayoH zvazrvor yathAvidhi 15001009a zayanAni mahArhANi vAsAMsy AbharaNAni ca 15001009c rAjArhANi ca sarvANi bhakSyabhojyAny anekazaH 15001009e yudhiSThiro mahArAja dhRtarASTre 'bhyupAharat 15001010a tathaiva kuntI gAndhAryAM guruvRttim avartata 15001010c viduraH saMjayaz caiva yuyutsuz caiva kauravaH 15001010e upAsate sma taM vRddhaM hataputraM janAdhipam 15001011a syAlo droNasya yaz caiko dayito brAhmaNo mahAn 15001011c sa ca tasmin maheSvAsaH kRpaH samabhavat tadA 15001012a vyAsaz ca bhagavAn nityaM vAsaM cakre nRpeNa ha 15001012c kathAH kurvan purANarSir devarSinRparakSasAm 15001013a dharmayuktAni kAryANi vyavahArAnvitAni ca 15001013c dhRtarASTrAbhyanujJAto viduras tAny akArayat 15001014a sAmantebhyaH priyANy asya kAryANi sugurUNy api 15001014c prApyante 'rthaiH sulaghubhiH prabhAvAd vidurasya vai 15001015a akarod bandhamokSAMz ca vadhyAnAM mokSaNaM tathA 15001015c na ca dharmAtmajo rAjA kadA cit kiM cid abravIt 15001016a vihArayAtrAsu punaH kururAjo yudhiSThiraH 15001016c sarvAn kAmAn mahAtejAH pradadAv ambikAsute 15001017a ArAlikAH sUpakArA rAgakhANDavikAs tathA 15001017c upAtiSThanta rAjAnaM dhRtarASTraM yathA purA 15001018a vAsAMsi ca mahArhANi mAlyAni vividhAni ca 15001018c upAjahrur yathAnyAyaM dhRtarASTrasya pANDavAH 15001019a maireyaM madhu mAMsAni pAnakAni laghUni ca 15001019c citrAn bhakSyavikArAMz ca cakrur asya yathA purA 15001020a ye cApi pRthivIpAlAH samAjagmuH samantataH 15001020c upAtiSThanta te sarve kauravendraM yathA purA 15001021a kuntI ca draupadI caiva sAtvatI caiva bhAminI 15001021c ulUpI nAgakanyA ca devI citrAGgadA tathA 15001022a dhRSTaketoz ca bhaginI jarAsaMdhasya cAtmajA 15001022c kiMkarAH smopatiSThanti sarvAH subalajAM tathA 15001023a yathA putraviyukto 'yaM na kiM cid duHkham ApnuyAt 15001023c iti rAjAnvazAd bhrAtqn nityam eva yudhiSThiraH 15001024a evaM te dharmarAjasya zrutvA vacanam arthavat 15001024c savizeSam avartanta bhImam ekaM vinA tadA 15001025a na hi tat tasya vIrasya hRdayAd apasarpati 15001025c dhRtarASTrasya durbuddher yad vRttaM dyUtakAritam 15002001 vaizaMpAyana uvAca 15002001a evaM saMpUjito rAjA pANDavair ambikAsutaH 15002001c vijahAra yathApUrvam RSibhiH paryupAsitaH 15002002a brahmadeyAgrahArAMz ca pradadau sa kurUdvahaH 15002002c tac ca kuntIsuto rAjA sarvam evAnvamodata 15002003a AnRzaMsyaparo rAjA prIyamANo yudhiSThiraH 15002003c uvAca sa tadA bhrAtqn amAtyAMz ca mahIpatiH 15002004a mayA caiva bhavadbhiz ca mAnya eSa narAdhipaH 15002004c nideze dhRtarASTrasya yaH sthAsyati sa me suhRt 15002004e viparItaz ca me zatrur nirasyaz ca bhaven naraH 15002005a paridRSTeSu cAhaHsu putrANAM zrAddhakarmaNi 15002005c dadAtu rAjA sarveSAM yAvad asya cikIrSitam 15002006a tataH sa rAjA kauravyo dhRtarASTro mahAmanAH 15002006c brAhmaNebhyo mahArhebhyo dadau vittAny anekazaH 15002007a dharmarAjaz ca bhImaz ca savyasAcI yamAv api 15002007c tat sarvam anvavartanta dhRtarASTravyapekSayA 15002008a kathaM nu rAjA vRddhaH san putrazokasamAhataH 15002008c zokam asmatkRtaM prApya na mriyeteti cintyate 15002009a yAvad dhi kurumukhyasya jIvatputrasya vai sukham 15002009c babhUva tad avApnotu bhogAMz ceti vyavasthitAH 15002010a tatas te sahitAH sarve bhrAtaraH paJca pANDavAH 15002010c tathAzIlAH samAtasthur dhRtarASTrasya zAsane 15002011a dhRtarASTraz ca tAn vIrAn vinItAn vinaye sthitAn 15002011c ziSyavRttau sthitAn nityaM guruvat paryapazyata 15002012a gAndhArI caiva putrANAM vividhaiH zrAddhakarmabhiH 15002012c AnRNyam agamat kAmAn viprebhyaH pratipAdya vai 15002013a evaM dharmabhRtAM zreSTho dharmarAjo yudhiSThiraH 15002013c bhrAtRbhiH sahito dhImAn pUjayAm Asa taM nRpam 15003001 vaizaMpAyana uvAca 15003001a sa rAjA sumahAtejA vRddhaH kurukulodvahaH 15003001c nApazyata tadA kiM cid apriyaM pANDunandane 15003002a vartamAneSu sadvRttiM pANDaveSu mahAtmasu 15003002c prItimAn abhavad rAjA dhRtarASTro 'mbikAsutaH 15003003a saubaleyI ca gAndhArI putrazokam apAsya tam 15003003c sadaiva prItimaty AsIt tanayeSu nijeSv iva 15003004a priyANy eva tu kauravyo nApriyANi kurUdvaha 15003004c vaicitravIrye nRpatau samAcarati nityadA 15003005a yad yad brUte ca kiM cit sa dhRtarASTro narAdhipaH 15003005c guru vA laghu vA kAryaM gAndhArI ca yazasvinI 15003006a tat sa rAjA mahArAja pANDavAnAM dhuraMdharaH 15003006c pUjayitvA vacas tat tad akArSIt paravIrahA 15003007a tena tasyAbhavat prIto vRttena sa narAdhipaH 15003007c anvatapyac ca saMsmRtya putraM mandam acetasam 15003008a sadA ca prAtar utthAya kRtajapyaH zucir nRpaH 15003008c AzAste pANDuputrANAM samareSv aparAjayam 15003009a brAhmaNAn vAcayitvA ca hutvA caiva hutAzanam 15003009c AyuSyaM pANDuputrANAm AzAste sa narAdhipaH 15003010a na tAM prItiM parAm Apa putrebhyaH sa mahIpatiH 15003010c yAM prItiM pANDuputrebhyaH samavApa tadA nRpaH 15003011a brAhmaNAnAM ca vRddhAnAM kSatriyANAM ca bhArata 15003011c tathA viTzUdrasaMghAnAm abhavat supriyas tadA 15003012a yac ca kiM cit purA pApaM dhRtarASTrasutaiH kRtam 15003012c akRtvA hRdi tad rAjA taM nRpaM so 'nvavartata 15003013a yaz ca kaz cin naraH kiM cid apriyaM cAmbikAsute 15003013c kurute dveSyatAm eti sa kaunteyasya dhImataH 15003014a na rAjJo dhRtarASTrasya na ca duryodhanasya vai 15003014c uvAca duSkRtaM kiM cid yudhiSThirabhayAn naraH 15003015a dhRtyA tuSTo narendrasya gAndhArI viduras tathA 15003015c zaucena cAjAtazatror na tu bhImasya zatruhan 15003016a anvavartata bhImo 'pi niSTanan dharmajaM nRpam 15003016c dhRtarASTraM ca saMprekSya sadA bhavati durmanAH 15003017a rAjAnam anuvartantaM dharmaputraM mahAmatim 15003017c anvavartata kauravyo hRdayena parAGmukhaH 15004001 vaizaMpAyana uvAca 15004001a yudhiSThirasya nRpater duryodhanapitus tathA 15004001c nAntaraM dadRzU rAjan puruSAH praNayaM prati 15004002a yadA tu kauravo rAjA putraM sasmAra bAlizam 15004002c tadA bhImaM hRdA rAjann apadhyAti sa pArthivaH 15004003a tathaiva bhImaseno 'pi dhRtarASTraM janAdhipam 15004003c nAmarSayata rAjendra sadaivAtuSTavad dhRdA 15004004a aprakAzAny apriyANi cakArAsya vRkodaraH 15004004c AjJAM pratyaharac cApi kRtakaiH puruSaiH sadA 15004005a atha bhImaH suhRnmadhye bAhuzabdaM tathAkarot 15004005c saMzrave dhRtarASTrasya gAndhAryAz cApy amarSaNaH 15004006a smRtvA duryodhanaM zatruM karNaduHzAsanAv api 15004006c provAcAtha susaMrabdho bhImaH sa paruSaM vacaH 15004007a andhasya nRpateH putrA mayA parighabAhunA 15004007c nItA lokam amuM sarve nAnAzastrAttajIvitAH 15004008a imau tau parighaprakhyau bhujau mama durAsadau 15004008c yayor antaram AsAdya dhArtarASTrAH kSayaM gatAH 15004009a tAv imau candanenAktau vandanIyau ca me bhujau 15004009c yAbhyAM duryodhano nItaH kSayaM sasutabAndhavaH 15004010a etAz cAnyAz ca vividhAH zalyabhUtA janAdhipaH 15004010c vRkodarasya tA vAcaH zrutvA nirvedam Agamat 15004011a sA ca buddhimatI devI kAlaparyAyavedinI 15004011c gAndhArI sarvadharmajJA tAny alIkAni zuzruve 15004012a tataH paJcadaze varSe samatIte narAdhipaH 15004012c rAjA nirvedam Apede bhImavAgbANapIDitaH 15004013a nAnvabudhyata tad rAjA kuntIputro yudhiSThiraH 15004013c zvetAzvo vAtha kuntI vA draupadI vA yazasvinI 15004014a mAdrIputrau ca bhImasya cittajJAv anvamodatAm 15004014c rAjJas tu cittaM rakSantau nocatuH kiM cid apriyam 15004015a tataH samAnayAm Asa dhRtarASTraH suhRjjanam 15004015c bASpasaMdigdham atyartham idam Aha vaco bhRzam 15005001 dhRtarASTra uvAca 15005001a viditaM bhavatAm etad yathA vRttaH kurukSayaH 15005001c mamAparAdhAt tat sarvam iti jJeyaM tu kauravAH 15005002a yo 'haM duSTamatiM mUDhaM jJAtInAM bhayavardhanam 15005002c duryodhanaM kauravANAm Adhipatye 'bhyaSecayam 15005003a yac cAhaM vAsudevasya vAkyaM nAzrauSam arthavat 15005003c vadhyatAM sAdhv ayaM pApaH sAmAtya iti durmatiH 15005004a putrasnehAbhibhUtaz ca hitam ukto manISibhiH 15005004c vidureNAtha bhISmeNa droNena ca kRpeNa ca 15005005a pade pade bhagavatA vyAsena ca mahAtmanA 15005005c saMjayenAtha gAndhAryA tad idaM tapyate 'dya mAm 15005006a yac cAhaM pANDuputreSu guNavatsu mahAtmasu 15005006c na dattavAJ zriyaM dIptAM pitRpaitAmahIm imAm 15005007a vinAzaM pazyamAno hi sarvarAjJAM gadAgrajaH 15005007c etac chreyaH sa paramam amanyata janArdanaH 15005008a so 'ham etAny alIkAni nivRttAny AtmanaH sadA 15005008c hRdaye zalyabhUtAni dhArayAmi sahasrazaH 15005009a vizeSatas tu dahyAmi varSaM paJcadazaM hi vai 15005009c asya pApasya zuddhyarthaM niyato 'smi sudurmatiH 15005010a caturthe niyate kAle kadA cid api cASTame 15005010c tRSNAvinayanaM bhuJje gAndhArI veda tan mama 15005011a karoty AhAram iti mAM sarvaH parijanaH sadA 15005011c yudhiSThirabhayAd vetti bhRzaM tapyati pANDavaH 15005012a bhUmau zaye japyaparo darbheSv ajinasaMvRtaH 15005012c niyamavyapadezena gAndhArI ca yazasvinI 15005013a hataM putrazataM zUraM saMgrAmeSv apalAyinam 15005013c nAnutapyAmi tac cAhaM kSatradharmaM hi taM viduH 15005013e ity uktvA dharmarAjAnam abhyabhASata kauravaH 15005014a bhadraM te yAdavImAtar vAkyaM cedaM nibodha me 15005014c sukham asmy uSitaH putra tvayA suparipAlitaH 15005015a mahAdAnAni dattAni zrAddhAni ca punaH punaH 15005015c prakRSTaM me vayaH putra puNyaM cIrNaM yathAbalam 15005015e gAndhArI hataputreyaM dhairyeNodIkSate ca mAm 15005016a draupadyA hy apakartAras tava caizvaryahAriNaH 15005016c samatItA nRzaMsAs te dharmeNa nihatA yudhi 15005017a na teSu pratikartavyaM pazyAmi kurunandana 15005017c sarve zastrajitA&l lokAn gatAs te 'bhimukhaM hatAH 15005018a Atmanas tu hitaM mukhyaM pratikartavyam adya me 15005018c gAndhAryAz caiva rAjendra tad anujJAtum arhasi 15005019a tvaM hi dharmabhRtAM zreSThaH satataM dharmavatsalaH 15005019c rAjA guruH prANabhRtAM tasmAd etad bravImy aham 15005020a anujJAtas tvayA vIra saMzrayeyaM vanAny aham 15005020c cIravalkalabhRd rAjan gAndhAryA sahito 'nayA 15005020e tavAziSaH prayuJjAno bhaviSyAmi vanecaraH 15005021a ucitaM naH kule tAta sarveSAM bharatarSabha 15005021c putreSv aizvaryam AdhAya vayaso 'nte vanaM nRpa 15005022a tatrAhaM vAyubhakSo vA nirAhAro 'pi vA vasan 15005022c patnyA sahAnayA vIra cariSyAmi tapaH param 15005023a tvaM cApi phalabhAk tAta tapasaH pArthivo hy asi 15005023c phalabhAjo hi rAjAnaH kalyANasyetarasya vA 15006001 yudhiSThira uvAca 15006001a na mAM prINayate rAjyaM tvayy evaM duHkhite nRpa 15006001c dhiG mAm astu sudurbuddhiM rAjyasaktaM pramAdinam 15006002a yo 'haM bhavantaM duHkhArtam upavAsakRzaM nRpa 15006002c yatAhAraM kSitizayaM nAvindaM bhrAtRbhiH saha 15006003a aho 'smi vaJcito mUDho bhavatA gUDhabuddhinA 15006003c vizvAsayitvA pUrvaM mAM yad idaM duHkham aznuthAH 15006004a kiM me rAjyena bhogair vA kiM yajJaiH kiM sukhena vA 15006004c yasya me tvaM mahIpAla duHkhAny etAny avAptavAn 15006005a pIDitaM cApi jAnAmi rAjyam AtmAnam eva ca 15006005c anena vacasA tubhyaM duHkhitasya janezvara 15006006a bhavAn pitA bhavAn mAtA bhavAn naH paramo guruH 15006006c bhavatA viprahINA hi kva nu tiSThAmahe vayam 15006007a auraso bhavataH putro yuyutsur nRpasattama 15006007c astu rAjA mahArAja yaM cAnyaM manyate bhavAn 15006008a ahaM vanaM gamiSyAmi bhavAn rAjyaM prazAstv idam 15006008c na mAm ayazasA dagdhaM bhUyas tvaM dagdhum arhasi 15006009a nAhaM rAjA bhavAn rAjA bhavatA paravAn aham 15006009c kathaM guruM tvAM dharmajJam anujJAtum ihotsahe 15006010a na manyur hRdi naH kaz cid duryodhanakRte 'nagha 15006010c bhavitavyaM tathA tad dhi vayaM te caiva mohitAH 15006011a vayaM hi putrA bhavato yathA duryodhanAdayaH 15006011c gAndhArI caiva kuntI ca nirvizeSe mate mama 15006012a sa mAM tvaM yadi rAjendra parityajya gamiSyasi 15006012c pRSThatas tvAnuyAsyAmi satyenAtmAnam Alabhe 15006013a iyaM hi vasusaMpUrNA mahI sAgaramekhalA 15006013c bhavatA viprahINasya na me prItikarI bhavet 15006014a bhavadIyam idaM sarvaM zirasA tvAM prasAdaye 15006014c tvadadhInAH sma rAjendra vyetu te mAnaso jvaraH 15006015a bhavitavyam anuprAptaM manye tvAM taj janAdhipa 15006015c diSTyA zuzrUSamANas tvAM mokSyAmi manaso jvaram 15006016 dhRtarASTra uvAca 15006016a tApasye me manas tAta vartate kurunandana 15006016c ucitaM hi kule 'smAkam araNyagamanaM prabho 15006017a ciram asmy uSitaH putra ciraM zuzrUSitas tvayA 15006017c vRddhaM mAm abhyanujJAtuM tvam arhasi janAdhipa 15006018 vaizaMpAyana uvAca 15006018a ity uktvA dharmarAjAnaM vepamAnaH kRtAJjalim 15006018c uvAca vacanaM rAjA dhRtarASTro 'mbikAsutaH 15006019a saMjayaM ca mahAmAtraM kRpaM cApi mahAratham 15006019c anunetum ihecchAmi bhavadbhiH pRthivIpatim 15006020a glAyate me mano hIdaM mukhaM ca parizuSyati 15006020c vayasA ca prakRSTena vAgvyAyAmena caiva hi 15006021a ity uktvA sa tu dharmAtmA vRddho rAjA kurUdvahaH 15006021c gAndhArIM zizriye dhImAn sahasaiva gatAsuvat 15006022a taM tu dRSTvA tathAsInaM nizceSTaM kurupArthivam 15006022c ArtiM rAjA yayau tUrNaM kaunteyaH paravIrahA 15006023 yudhiSThira uvAca 15006023a yasya nAgasahasreNa dazasaMkhyena vai balam 15006023c so 'yaM nArIm upAzritya zete rAjA gatAsuvat 15006024a AyasI pratimA yena bhImasenasya vai purA 15006024c cUrNIkRtA balavatA sa balArthI zritaH striyam 15006025a dhig astu mAm adharmajJaM dhig buddhiM dhik ca me zrutam 15006025c yatkRte pRthivIpAlaH zete 'yam atathocitaH 15006026a aham apy upavatsyAmi yathaivAyaM gurur mama 15006026c yadi rAjA na bhuGkte 'yaM gAndhArI ca yazasvinI 15006027 vaizaMpAyana uvAca 15006027a tato 'sya pANinA rAjA jalazItena pANDavaH 15006027c uro mukhaM ca zanakaiH paryamArjata dharmavit 15006028a tena ratnauSadhimatA puNyena ca sugandhinA 15006028c pANisparzena rAjJas tu rAjA saMjJAm avApa ha 15007001 dhRtarASTra uvAca 15007001a spRza mAM pANinA bhUyaH pariSvaja ca pANDava 15007001c jIvAmIva hi saMsparzAt tava rAjIvalocana 15007002a mUrdhAnaM ca tavAghrAtum icchAmi manujAdhipa 15007002c pANibhyAM ca parispraSTuM prANA hi na jahur mama 15007003a aSTamo hy adya kAlo 'yam AhArasya kRtasya me 15007003c yenAhaM kuruzArdUla na zaknomi viceSTitum 15007004a vyAyAmaz cAyam atyarthaM kRtas tvAm abhiyAcatA 15007004c tato glAnamanAs tAta naSTasaMjJa ivAbhavam 15007005a tavAmRtasamasparzaM hastasparzam imaM vibho 15007005c labdhvA saMjIvito 'smIti manye kurukulodvaha 15007006 vaizaMpAyana uvAca 15007006a evam uktas tu kaunteyaH pitrA jyeSThena bhArata 15007006c pasparza sarvagAtreSu sauhArdAt taM zanais tadA 15007007a upalabhya tataH prANAn dhRtarASTro mahIpatiH 15007007c bAhubhyAM saMpariSvajya mUrdhny Ajighrata pANDavam 15007008a vidurAdayaz ca te sarve rurudur duHkhitA bhRzam 15007008c atiduHkhAc ca rAjAnaM nocuH kiM cana pANDavAH 15007009a gAndhArI tv eva dharmajJA manasodvahatI bhRzam 15007009c duHkhAny avArayad rAjan maivam ity eva cAbravIt 15007010a itarAs tu striyaH sarvAH kuntyA saha suduHkhitAH 15007010c netrair AgatavikledaiH parivArya sthitAbhavan 15007011a athAbravIt punar vAkyaM dhRtarASTro yudhiSThiram 15007011c anujAnIhi mAM rAjaMs tApasye bharatarSabha 15007012a glAyate me manas tAta bhUyo bhUyaH prajalpataH 15007012c na mAm ataH paraM putra parikleSTum ihArhasi 15007013a tasmiMs tu kauravendre taM tathA bruvati pANDavam 15007013c sarveSAm avarodhAnAm ArtanAdo mahAn abhUt 15007014a dRSTvA kRzaM vivarNaM ca rAjAnam atathocitam 15007014c upavAsaparizrAntaM tvagasthiparivAritam 15007015a dharmaputraH sa pitaraM pariSvajya mahAbhujaH 15007015c zokajaM bASpam utsRjya punar vacanam abravIt 15007016a na kAmaye narazreSTha jIvitaM pRthivIM tathA 15007016c yathA tava priyaM rAjaMz cikIrSAmi paraMtapa 15007017a yadi tv aham anugrAhyo bhavato dayito 'pi vA 15007017c kriyatAM tAvad AhAras tato vetsyAmahe vayam 15007018a tato 'bravIn mahAtejA dharmaputraM sa pArthivaH 15007018c anujJAtas tvayA putra bhuJjIyAm iti kAmaye 15007019a iti bruvati rAjendre dhRtarASTre yudhiSThiram 15007019c RSiH satyavatIputro vyAso 'bhyetya vaco 'bravIt 15008001 vyAsa uvAca 15008001a yudhiSThira mahAbAho yad Aha kurunandanaH 15008001c dhRtarASTro mahAtmA tvAM tat kuruSvAvicArayan 15008002a ayaM hi vRddho nRpatir hataputro vizeSataH 15008002c nedaM kRcchraM cirataraM sahed iti matir mama 15008003a gAndhArI ca mahAbhAgA prAjJA karuNavedinI 15008003c putrazokaM mahArAja dhairyeNodvahate bhRzam 15008004a aham apy etad eva tvAM bravImi kuru me vacaH 15008004c anujJAM labhatAM rAjA mA vRtheha mariSyati 15008005a rAjarSINAM purANAnAm anuyAtu gatiM nRpaH 15008005c rAjarSINAM hi sarveSAm ante vanam upAzrayaH 15008006 vaizaMpAyana uvAca 15008006a ity uktaH sa tadA rAjA vyAsenAdbhutakarmaNA 15008006c pratyuvAca mahAtejA dharmarAjo yudhiSThiraH 15008007a bhagavAn eva no mAnyo bhagavAn eva no guruH 15008007c bhagavAn asya rAjyasya kulasya ca parAyaNam 15008008a ahaM tu putro bhagavAn pitA rAjA guruz ca me 15008008c nidezavartI ca pituH putro bhavati dharmataH 15008009a ity uktaH sa tu taM prAha vyAso dharmabhRtAM varaH 15008009c yudhiSThiraM mahAtejAH punar eva vizAM pate 15008010a evam etan mahAbAho yathA vadasi bhArata 15008010c rAjAyaM vRddhatAM prAptaH pramANe parame sthitaH 15008011a so 'yaM mayAbhyanujJAtas tvayA ca pRthivIpate 15008011c karotu svam abhiprAyaM mAsya vighnakaro bhava 15008012a eSa eva paro dharmo rAjarSINAM yudhiSThira 15008012c samare vA bhaven mRtyur vane vA vidhipUrvakam 15008013a pitrA tu tava rAjendra pANDunA pRthivIkSitA 15008013c ziSyabhUtena rAjAyaM guruvat paryupAsitaH 15008014a kratubhir dakSiNAvadbhir annaparvatazobhitaiH 15008014c mahadbhir iSTaM bhogAz ca bhuktAH putrAz ca pAlitAH 15008015a putrasaMsthaM ca vipulaM rAjyaM viproSite tvayi 15008015c trayodazasamA bhuktaM dattaM ca vividhaM vasu 15008016a tvayA cAyaM naravyAghra guruzuzrUSayA nRpaH 15008016c ArAdhitaH sabhRtyena gAndhArI ca yazasvinI 15008017a anujAnIhi pitaraM samayo 'sya tapovidhau 15008017c na manyur vidyate cAsya susUkSmo 'pi yudhiSThira 15008018a etAvad uktvA vacanam anujJApya ca pArthivam 15008018c tathAstv iti ca tenoktaH kaunteyena yayau vanam 15008019a gate bhagavati vyAse rAjA pANDusutas tataH 15008019c provAca pitaraM vRddhaM mandaM mandam ivAnataH 15008020a yad Aha bhagavAn vyAso yac cApi bhavato matam 15008020c yad Aha ca maheSvAsaH kRpo vidura eva ca 15008021a yuyutsuH saMjayaz caiva tat kartAsmy aham aJjasA 15008021c sarve hy ete 'numAnyA me kulasyAsya hitaiSiNaH 15008022a idaM tu yAce nRpate tvAm ahaM zirasA nataH 15008022c kriyatAM tAvad AhAras tato gacchAzramaM prati 15009001 vaizaMpAyana uvAca 15009001a tato rAjJAbhyanujJAto dhRtarASTraH pratApavAn 15009001c yayau svabhavanaM rAjA gAndhAryAnugatas tadA 15009002a mandaprANagatir dhImAn kRcchrAd iva samuddharan 15009002c padAtiH sa mahIpAlo jIrNo gajapatir yathA 15009003a tam anvagacchad viduro vidvAn sUtaz ca saMjayaH 15009003c sa cApi parameSvAsaH kRpaH zAradvatas tathA 15009004a sa pravizya gRhaM rAjA kRtapUrvAhNikakriyaH 15009004c tarpayitvA dvijazreSThAn AhAram akarot tadA 15009005a gAndhArI caiva dharmajJA kuntyA saha manasvinI 15009005c vadhUbhir upacAreNa pUjitAbhuGkta bhArata 15009006a kRtAhAraM kRtAhArAH sarve te vidurAdayaH 15009006c pANDavAz ca kuruzreSTham upAtiSThanta taM nRpam 15009007a tato 'bravIn mahArAja kuntIputram upahvare 15009007c niSaNNaM pANinA pRSThe saMspRzann ambikAsutaH 15009008a apramAdas tvayA kAryaH sarvathA kurunandana 15009008c aSTAGge rAjazArdUla rAjye dharmapuraskRte 15009009a tat tu zakyaM yathA tAta rakSituM pANDunandana 15009009c rAjyaM dharmaM ca kaunteya vidvAn asi nibodha tat 15009010a vidyAvRddhAn sadaiva tvam upAsIthA yudhiSThira 15009010c zRNuyAs te ca yad brUyuH kuryAz caivAvicArayan 15009011a prAtar utthAya tAn rAjan pUjayitvA yathAvidhi 15009011c kRtyakAle samutpanne pRcchethAH kAryam AtmanaH 15009012a te tu saMmAnitA rAjaMs tvayA rAjyahitArthinA 15009012c pravakSyanti hitaM tAta sarvaM kauravanandana 15009013a indriyANi ca sarvANi vAjivat paripAlaya 15009013c hitAya vai bhaviSyanti rakSitaM draviNaM yathA 15009014a amAtyAn upadhAtItAn pitRpaitAmahAJ zucIn 15009014c dAntAn karmasu sarveSu mukhyAn mukhyeSu yojayeH 15009015a cArayethAz ca satataM cArair aviditaiH parAn 15009015c parIkSitair bahuvidhaM svarASTreSu pareSu ca 15009016a puraM ca te suguptaM syAd dRDhaprAkAratoraNam 15009016c aTTATTAlakasaMbAdhaM SaTpathaM sarvatodizam 15009017a tasya dvArANi kAryANi paryAptAni bRhanti ca 15009017c sarvataH suvibhaktAni yantrair ArakSitAni ca 15009018a puruSair alam arthajJair viditaiH kulazIlataH 15009018c AtmA ca rakSyaH satataM bhojanAdiSu bhArata 15009019a vihArAhArakAleSu mAlyazayyAsaneSu ca 15009019c striyaz ca te suguptAH syur vRddhair Aptair adhiSThitAH 15009019e zIlavadbhiH kulInaiz ca vidvadbhiz ca yudhiSThira 15009020a mantriNaz caiva kurvIthA dvijAn vidyAvizAradAn 15009020c vinItAMz ca kulInAMz ca dharmArthakuzalAn RjUn 15009021a taiH sArdhaM mantrayethAs tvaM nAtyarthaM bahubhiH saha 15009021c samastair api ca vyastair vyapadezena kena cit 15009022a susaMvRtaM mantragRhaM sthalaM cAruhya mantrayeH 15009022c araNye niHzalAke vA na ca rAtrau kathaM cana 15009023a vAnarAH pakSiNaz caiva ye manuSyAnukAriNaH 15009023c sarve mantragRhe varjyA ye cApi jaDapaGgukAH 15009024a mantrabhede hi ye doSA bhavanti pRthivIkSitAm 15009024c na te zakyAH samAdhAtuM kathaM cid iti me matiH 15009025a doSAMz ca mantrabhedeSu brUyAs tvaM mantrimaNDale 15009025c abhede ca guNAn rAjan punaH punar ariMdama 15009026a paurajAnapadAnAM ca zaucAzaucaM yudhiSThira 15009026c yathA syAd viditaM rAjaMs tathA kAryam ariMdama 15010001 dhRtarASTra uvAca 15010001a vyavahArAz ca te tAta nityam Aptair adhiSThitAH 15010001c yojyAs tuSTair hitai rAjan nityaM cArair anuSThitAH 15010002a parimANaM viditvA ca daNDaM daNDyeSu bhArata 15010002c praNayeyur yathAnyAyaM puruSAs te yudhiSThira 15010003a AdAnarucayaz caiva paradArAbhimarzakAH 15010003c ugradaNDapradhAnAz ca mithyA vyAhAriNas tathA 15010004a AkroSTAraz ca lubdhAz ca hantAraH sAhasapriyAH 15010004c sabhAvihArabhettAro varNAnAM ca pradUSakAH 15010004e hiraNyadaNDyA vadhyAz ca kartavyA dezakAlataH 15010005a prAtar eva hi pazyethA ye kuryur vyayakarma te 15010005c alaMkAram atho bhojyam ata UrdhvaM samAcareH 15010006a pazyethAz ca tato yodhAn sadA tvaM pariharSayan 15010006c dUtAnAM ca carANAM ca pradoSas te sadA bhavet 15010007a sadA cApararAtraM te bhavet kAryArthanirNaye 15010007c madhyarAtre vihAras te madhyAhne ca sadA bhavet 15010008a sarve tv AtyayikAH kAlAH kAryANAM bharatarSabha 15010008c tathaivAlaMkRtaH kAle tiSThethA bhUridakSiNaH 15010008e cakravat karmaNAM tAta paryAyo hy eSa nityazaH 15010009a kozasya saMcaye yatnaM kurvIthA nyAyataH sadA 15010009c dvividhasya mahArAja viparItaM vivarjayeH 15010010a cArair viditvA zatrUMz ca ye te rAjyAntarAyiNaH 15010010c tAn AptaiH puruSair dUrAd ghAtayethAH parasparam 15010011a karmadRSTyAtha bhRtyAMs tvaM varayethAH kurUdvaha 15010011c kArayethAz ca karmANi yuktAyuktair adhiSThitaiH 15010012a senApraNetA ca bhavet tava tAta dRDhavrataH 15010012c zUraH klezasahaz caiva priyaz ca tava mAnavaH 15010013a sarve jAnapadAz caiva tava karmANi pANDava 15010013c paurogavAz ca sabhyAz ca kuryur ye vyavahAriNaH 15010014a svarandhraM pararandhraM ca sveSu caiva pareSu ca 15010014c upalakSayitavyaM te nityam eva yudhiSThira 15010015a dezAntarasthAz ca narA vikrAntAH sarvakarmasu 15010015c mAtrAbhir anurUpAbhir anugrAhyA hitAs tvayA 15010016a guNArthinAM guNaH kAryo viduSAM te janAdhipa 15010016c avicAlyAz ca te te syur yathA merur mahAgiriH 15011001 dhRtarASTra uvAca 15011001a maNDalAni ca budhyethAH pareSAm Atmanas tathA 15011001c udAsInaguNAnAM ca madhyamAnAM tathaiva ca 15011002a caturNAM zatrujAtAnAM sarveSAm AtatAyinAm 15011002c mitraM cAmitramitraM ca boddhavyaM te 'rikarzana 15011003a tathAmAtyA janapadA durgANi viSamANi ca 15011003c balAni ca kuruzreSTha bhavanty eSAM yathecchakam 15011004a te ca dvAdaza kaunteya rAjJAM vai vividhAtmakAH 15011004c mantripradhAnAz ca guNAH SaSTir dvAdaza ca prabho 15011005a etan maNDalam ity Ahur AcAryA nItikovidAH 15011005c atra SADguNyam AyattaM yudhiSThira nibodha tat 15011006a vRddhikSayau ca vijJeyau sthAnaM ca kurunandana 15011006c dvisaptatyA mahAbAho tataH SADguNyacAriNaH 15011007a yadA svapakSo balavAn parapakSas tathAbalaH 15011007c vigRhya zatrUn kaunteya yAyAt kSitipatis tadA 15011007e yadA svapakSo 'balavAMs tadA saMdhiM samAzrayet 15011008a dravyANAM saMcayaz caiva kartavyaH syAn mahAMs tathA 15011008c yadA samartho yAnAya nacireNaiva bhArata 15011009a tadA sarvaM vidheyaM syAt sthAnaM ca na vibhAjayet 15011009c bhUmir alpaphalA deyA viparItasya bhArata 15011010a hiraNyaM kupyabhUyiSThaM mitraM kSINam akozavat 15011010c viparItAn na gRhNIyAt svayaM saMdhivizAradaH 15011011a saMdhyarthaM rAjaputraM ca lipsethA bharatarSabha 15011011c viparItas tu te 'deyaH putra kasyAM cid Apadi 15011011e tasya pramokSe yatnaM ca kuryAH sopAyamantravit 15011012a prakRtInAM ca kaunteya rAjA dInAM vibhAvayet 15011012c krameNa yugapad dvaMdvaM vyasanAnAM balAbalam 15011013a pIDanaM stambhanaM caiva kozabhaGgas tathaiva ca 15011013c kAryaM yatnena zatrUNAM svarASTraM rakSatA svayam 15011014a na ca hiMsyo 'bhyupagataH sAmanto vRddhim icchatA 15011014c kaunteya taM na hiMseta yo mahIM vijigISate 15011015a gaNAnAM bhedane yogaM gacchethAH saha mantribhiH 15011015c sAdhusaMgrahaNAc caiva pApanigrahaNAt tathA 15011016a durbalAz cApi satataM nAvaSTabhyA balIyasA 15011016c tiSThethA rAjazArdUla vaitasIM vRttim AsthitaH 15011017a yady evam abhiyAyAc ca durbalaM balavAn nRpaH 15011017c sAmAdibhir upAyais taM krameNa vinivartayet 15011018a azaknuvaMs tu yuddhAya niSpatet saha mantribhiH 15011018c kozena paurair daNDena ye cAnye priyakAriNaH 15011019a asaMbhave tu sarvasya yathAmukhyena niSpatet 15011019c krameNAnena mokSaH syAc charIram api kevalam 15012001 dhRtarASTra uvAca 15012001a saMdhivigraham apy atra pazyethA rAjasattama 15012001c dviyoniM trividhopAyaM bahukalpaM yudhiSThira 15012002a rAjendra paryupAsIthAz chittvA dvaividhyam AtmanaH 15012002c tuSTapuSTabalaH zatrur AtmavAn iti ca smaret 15012003a paryupAsanakAle tu viparItaM vidhIyate 15012003c AmardakAle rAjendra vyapasarpas tato varaH 15012004a vyasanaM bhedanaM caiva zatrUNAM kArayet tataH 15012004c karzanaM bhISaNaM caiva yuddhe cApi bahukSayam 15012005a prayAsyamAno nRpatis trividhaM paricintayet 15012005c Atmanaz caiva zatroz ca zaktiM zAstravizAradaH 15012006a utsAhaprabhuzaktibhyAM mantrazaktyA ca bhArata 15012006c upapanno naro yAyAd viparItam ato 'nyathA 15012007a AdadIta balaM rAjA maulaM mitrabalaM tathA 15012007c aTavIbalaM bhRtaM caiva tathA zreNIbalaM ca yat 15012008a tatra mitrabalaM rAjan maulena na viziSyate 15012008c zreNIbalaM bhRtaM caiva tulya eveti me matiH 15012009a tathA cArabalaM caiva parasparasamaM nRpa 15012009c vijJeyaM balakAleSu rAjJA kAla upasthite 15012010a Apadaz cApi boddhavyA bahurUpA narAdhipa 15012010c bhavanti rAjJAM kauravya yAs tAH pRthag ataH zRNu 15012011a vikalpA bahavo rAjann ApadAM pANDunandana 15012011c sAmAdibhir upanyasya zamayet tAn nRpaH sadA 15012012a yAtrAM yAyAd balair yukto rAjA SaDbhiH paraMtapa 15012012c saMyukto dezakAlAbhyAM balair AtmaguNais tathA 15012013a tuSTapuSTabalo yAyAd rAjA vRddhyudaye rataH 15012013c AhUtaz cApy atho yAyAd anRtAv api pArthivaH 15012014a sthUNAzmAnaM vAjirathapradhAnAM; dhvajadrumaiH saMvRtakUlarodhasam 15012014c padAtinAgair bahukardamAM nadIM; sapatnanAze nRpatiH prayAyAt 15012015a athopapattyA zakaTaM padmaM vajraM ca bhArata 15012015c uzanA veda yac chAstraM tatraitad vihitaM vibho 15012016a sAdayitvA parabalaM kRtvA ca balaharSaNam 15012016c svabhUmau yojayed yuddhaM parabhUmau tathaiva ca 15012017a labdhaM prazamayed rAjA nikSiped dhanino narAn 15012017c jJAtvA svaviSayaM taM ca sAmAdibhir upakramet 15012018a sarvathaiva mahArAja zarIraM dhArayed iha 15012018c pretyeha caiva kartavyam AtmaniHzreyasaM param 15012019a evaM kurvaJ zubhA vAco loke 'smiJ zRNute nRpaH 15012019c pretya svargaM tathApnoti prajA dharmeNa pAlayan 15012020a evaM tvayA kuruzreSTha vartitavyaM prajAhitam 15012020c ubhayor lokayos tAta prAptaye nityam eva ca 15012021a bhISmeNa pUrvam ukto 'si kRSNena vidureNa ca 15012021c mayApy avazyaM vaktavyaM prItyA te nRpasattama 15012022a etat sarvaM yathAnyAyaM kurvIthA bhUridakSiNa 15012022c priyas tathA prajAnAM tvaM svarge sukham avApsyasi 15012023a azvamedhasahasreNa yo yajet pRthivIpatiH 15012023c pAlayed vApi dharmeNa prajAs tulyaM phalaM labhet 15013001 yudhiSThira uvAca 15013001a evam etat kariSyAmi yathAttha pRthivIpate 15013001c bhUyaz caivAnuzAsyo 'haM bhavatA pArthivarSabha 15013002a bhISme svargam anuprApte gate ca madhusUdane 15013002c vidure saMjaye caiva ko 'nyo mAM vaktum arhati 15013003a yat tu mAm anuzAstIha bhavAn adya hite sthitaH 15013003c kartAsmy etan mahIpAla nirvRto bhava bhArata 15013004 vaizaMpAyana uvAca 15013004a evam uktaH sa rAjarSir dharmarAjena dhImatA 15013004c kaunteyaM samanujJAtum iyeSa bharatarSabha 15013005a putra vizramyatAM tAvan mamApi balavAJ zramaH 15013005c ity uktvA prAvizad rAjA gAndhAryA bhavanaM tadA 15013006a tam AsanagataM devI gAndhArI dharmacAriNI 15013006c uvAca kAle kAlajJA prajApatisamaM patim 15013007a anujJAtaH svayaM tena vyAsenApi maharSiNA 15013007c yudhiSThirasyAnumate kadAraNyaM gamiSyasi 15013008 dhRtarASTra uvAca 15013008a gAndhAry aham anujJAtaH svayaM pitrA mahAtmanA 15013008c yudhiSThirasyAnumate gantAsmi nacirAd vanam 15013009a ahaM hi nAma sarveSAM teSAM durdyUtadevinAm 15013009c putrANAM dAtum icchAmi pretyabhAvAnugaM vasu 15013009e sarvaprakRtisAMnidhyaM kArayitvA svavezmani 15013010 vaizaMpAyana uvAca 15013010a ity uktvA dharmarAjAya preSayAm Asa pArthivaH 15013010c sa ca tadvacanAt sarvaM samAninye mahIpatiH 15013011a tato niSkramya nRpatis tasmAd antaHpurAt tadA 15013011c sarvaM suhRjjanaM caiva sarvAz ca prakRtIs tathA 15013011e samavetAMz ca tAn sarvAn paurajAnapadAn atha 15013012a brAhmaNAMz ca mahIpAlAn nAnAdezasamAgatAn 15013012c tataH prAha mahAtejA dhRtarASTro mahIpatiH 15013013a zRNvanty ekAgramanaso brAhmaNAH kurujAGgalAH 15013013c kSatriyAz caiva vaizyAz ca zUdrAz caiva samAgatAH 15013014a bhavantaH kuravaz caiva bahukAlaM sahoSitAH 15013014c parasparasya suhRdaH parasparahite ratAH 15013015a yad idAnIm ahaM brUyAm asmin kAla upasthite 15013015c tathA bhavadbhiH kartavyam avicArya vaco mama 15013016a araNyagamane buddhir gAndhArIsahitasya me 15013016c vyAsasyAnumate rAjJas tathA kuntIsutasya ca 15013016e bhavanto 'py anujAnantu mA vo 'nyA bhUd vicAraNA 15013017a asmAkaM bhavatAM caiva yeyaM prItir hi zAzvatI 15013017c na cAnyeSv asti dezeSu rAjJAm iti matir mama 15013018a zrAnto 'smi vayasAnena tathA putravinAkRtaH 15013018c upavAsakRzaz cAsmi gAndhArIsahito 'naghAH 15013019a yudhiSThiragate rAjye prAptaz cAsmi sukhaM mahat 15013019c manye duryodhanaizvaryAd viziSTam iti sattamAH 15013020a mama tv andhasya vRddhasya hataputrasya kA gatiH 15013020c Rte vanaM mahAbhAgAs tan mAnujJAtum arhatha 15013021a tasya tad vacanaM zrutvA sarve te kurujAGgalAH 15013021c bASpasaMdigdhayA vAcA rurudur bharatarSabha 15013022a tAn avibruvataH kiM cid duHkhazokaparAyaNAn 15013022c punar eva mahAtejA dhRtarASTro 'bravId idam 15014001 dhRtarASTra uvAca 15014001a zaMtanuH pAlayAm Asa yathAvat pRthivIm imAm 15014001c tathA vicitravIryaz ca bhISmeNa paripAlitaH 15014001e pAlayAm Asa vas tAto viditaM vo nasaMzayaH 15014002a yathA ca pANDur bhrAtA me dayito bhavatAm abhUt 15014002c sa cApi pAlayAm Asa yathAvat tac ca vettha ha 15014003a mayA ca bhavatAM samyak chuzrUSA yA kRtAnaghAH 15014003c asamyag vA mahAbhAgAs tat kSantavyam atandritaiH 15014004a yac ca duryodhanenedaM rAjyaM bhuktam akaNTakam 15014004c api tatra na vo mando durbuddhir aparAddhavAn 15014005a tasyAparAdhAd durbuddher abhimAnAn mahIkSitAm 15014005c vimardaH sumahAn AsId anayAn matkRtAd atha 15014006a tan mayA sAdhu vApIdaM yadi vAsAdhu vai kRtam 15014006c tad vo hRdi na kartavyaM mAm anujJAtum arhatha 15014007a vRddho 'yaM hataputro 'yaM duHkhito 'yaM janAdhipaH 15014007c pUrvarAjJAM ca putro 'yam iti kRtvAnujAnata 15014008a iyaM ca kRpaNA vRddhA hataputrA tapasvinI 15014008c gAndhArI putrazokArtA tulyaM yAcati vo mayA 15014009a hataputrAv imau vRddhau viditvA duHkhitau tathA 15014009c anujAnIta bhadraM vo vrajAvaH zaraNaM ca vaH 15014010a ayaM ca kauravo rAjA kuntIputro yudhiSThiraH 15014010c sarvair bhavadbhir draSTavyaH sameSu viSameSu ca 15014010e na jAtu viSamaM caiva gamiSyati kadA cana 15014011a catvAraH sacivA yasya bhrAtaro vipulaujasaH 15014011c lokapAlopamA hy ete sarve dharmArthadarzinaH 15014012a brahmeva bhagavAn eSa sarvabhUtajagatpatiH 15014012c yudhiSThiro mahAtejA bhavataH pAlayiSyati 15014013a avazyam eva vaktavyam iti kRtvA bravImi vaH 15014013c eSa nyAso mayA dattaH sarveSAM vo yudhiSThiraH 15014013e bhavanto 'sya ca vIrasya nyAsabhUtA mayA kRtAH 15014014a yady eva taiH kRtaM kiM cid vyalIkaM vA sutair mama 15014014c yady anyena madIyena tad anujJAtum arhatha 15014015a bhavadbhir hi na me manyuH kRtapUrvaH kathaM cana 15014015c atyantagurubhaktAnAm eSo 'Jjalir idaM namaH 15014016a teSAm asthirabuddhInAM lubdhAnAM kAmacAriNAm 15014016c kRte yAcAmi vaH sarvAn gAndhArIsahito 'naghAH 15014017a ity uktAs tena te rAjJA paurajAnapadA janAH 15014017c nocur bASpakalAH kiM cid vIkSAM cakruH parasparam 15015001 vaizaMpAyana uvAca 15015001a evam uktAs tu te tena paurajAnapadA janAH 15015001c vRddhena rAjJA kauravya naSTasaMjJA ivAbhavan 15015002a tUSNIMbhUtAMs tatas tAMs tu bASpakaNThAn mahIpatiH 15015002c dhRtarASTro mahIpAlaH punar evAbhyabhASata 15015003a vRddhaM mAM hataputraM ca dharmapatnyA sahAnayA 15015003c vilapantaM bahuvidhaM kRpaNaM caiva sattamAH 15015004a pitrA svayam anujJAtaM kRSNadvaipAyanena vai 15015004c vanavAsAya dharmajJA dharmajJena nRpeNa ca 15015005a so 'haM punaH punar yAce zirasAvanato 'naghAH 15015005c gAndhAryA sahitaM tan mAM samanujJAtum arhatha 15015006a zrutvA tu kururAjasya vAkyAni karuNAni te 15015006c ruruduH sarvato rAjan sametAH kurujAGgalAH 15015007a uttarIyaiH karaiz cApi saMchAdya vadanAni te 15015007c ruruduH zokasaMtaptA muhUrtaM pitRmAtRvat 15015008a hRdayaiH zUnyabhUtais te dhRtarASTrapravAsajam 15015008c duHkhaM saMdhArayantaH sma naSTasaMjJA ivAbhavan 15015009a te vinIya tam AyAsaM kururAjaviyogajam 15015009c zanaiH zanais tadAnyonyam abruvan svamatAny uta 15015010a tataH saMdhAya te sarve vAkyAny atha samAsataH 15015010c ekasmin brAhmaNe rAjann Avezyocur narAdhipam 15015011a tataH svacaraNe vRddhaH saMmato 'rthavizAradaH 15015011c sAmbAkhyo bahvRco rAjan vaktuM samupacakrame 15015012a anumAnya mahArAjaM tat sadaH saMprabhASya ca 15015012c vipraH pragalbho medhAvI sa rAjAnam uvAca ha 15015013a rAjan vAkyaM janasyAsya mayi sarvaM samarpitam 15015013c vakSyAmi tad ahaM vIra taj juSasva narAdhipa 15015014a yathA vadasi rAjendra sarvam etat tathA vibho 15015014c nAtra mithyA vacaH kiM cit suhRt tvaM naH parasparam 15015015a na jAtv asya tu vaMzasya rAjJAM kaz cit kadA cana 15015015c rAjAsId yaH prajApAlaH prajAnAm apriyo bhavet 15015016a pitRvad bhrAtRvac caiva bhavantaH pAlayanti naH 15015016c na ca duryodhanaH kiM cid ayuktaM kRtavAn nRpa 15015017a yathA bravIti dharmajJo muniH satyavatIsutaH 15015017c tathA kuru mahArAja sa hi naH paramo guruH 15015018a tyaktA vayaM tu bhavatA duHkhazokaparAyaNAH 15015018c bhaviSyAmaz ciraM rAjan bhavadguNazatair hRtAH 15015019a yathA zaMtanunA guptA rAjJA citrAGgadena ca 15015019c bhISmavIryopagUDhena pitrA ca tava pArthiva 15015020a bhavadbuddhiyujA caiva pANDunA pRthivIkSitA 15015020c tathA duryodhanenApi rAjJA suparipAlitAH 15015021a na svalpam api putras te vyalIkaM kRtavAn nRpa 15015021c pitarIva suvizvastAs tasminn api narAdhipe 15015021e vayam Asma yathA samyag bhavato viditaM tathA 15015022a tathA varSasahasrAya kuntIputreNa dhImatA 15015022c pAlyamAnA dhRtimatA sukhaM vindAmahe nRpa 15015023a rAjarSINAM purANAnAM bhavatAM vaMzadhAriNAm 15015023c kurusaMvaraNAdInAM bharatasya ca dhImataH 15015024a vRttaM samanuyAty eSa dharmAtmA bhUridakSiNaH 15015024c nAtra vAcyaM mahArAja susUkSmam api vidyate 15015025a uSitAH sma sukhaM nityaM bhavatA paripAlitAH 15015025c susUkSmaM ca vyalIkaM te saputrasya na vidyate 15015026a yat tu jJAtivimarde 'sminn Attha duryodhanaM prati 15015026c bhavantam anuneSyAmi tatrApi kurunandana 15016001 brAhmaNa uvAca 15016001a na tad duryodhanakRtaM na ca tad bhavatA kRtam 15016001c na karNasaubalAbhyAM ca kuravo yat kSayaM gatAH 15016002a daivaM tat tu vijAnImo yan na zakyaM prabAdhitum 15016002c daivaM puruSakAreNa na zakyam ativartitum 15016003a akSauhiNyo mahArAja dazASTau ca samAgatAH 15016003c aSTAdazAhena hatA dazabhir yodhapuMgavaiH 15016004a bhISmadroNakRpAdyaiz ca karNena ca mahAtmanA 15016004c yuyudhAnena vIreNa dhRSTadyumnena caiva ha 15016005a caturbhiH pANDuputraiz ca bhImArjunayamair nRpa 15016005c janakSayo 'yaM nRpate kRto daivabalAtkRtaiH 15016006a avazyam eva saMgrAme kSatriyeNa vizeSataH 15016006c kartavyaM nidhanaM loke zastreNa kSatrabandhunA 15016007a tair iyaM puruSavyAghrair vidyAbAhubalAnvitaiH 15016007c pRthivI nihatA sarvA sahayA sarathadvipA 15016008a na sa rAjAparAdhnoti putras tava mahAmanAH 15016008c na bhavAn na ca te bhRtyA na karNo na ca saubalaH 15016009a yad vinaSTAH kuruzreSThA rAjAnaz ca sahasrazaH 15016009c sarvaM daivakRtaM tad vai ko 'tra kiM vaktum arhati 15016010a gurur mato bhavAn asya kRtsnasya jagataH prabhuH 15016010c dharmAtmAnam atas tubhyam anujAnImahe sutam 15016011a labhatAM vIralokAn sa sasahAyo narAdhipaH 15016011c dvijAgryaiH samanujJAtas tridive modatAM sukhI 15016012a prApsyate ca bhavAn puNyaM dharme ca paramAM sthitim 15016012c veda puNyaM ca kArtsnyena samyag bharatasattama 15016013a dRSTApadAnAz cAsmAbhiH pANDavAH puruSarSabhAH 15016013c samarthAs tridivasyApi pAlane kiM punaH kSiteH 15016014a anuvatsyanti cApImAH sameSu viSameSu ca 15016014c prajAH kurukulazreSTha pANDavAJ zIlabhUSaNAn 15016015a brahmadeyAgrahArAMz ca parihArAMz ca pArthiva 15016015c pUrvarAjAtisargAMz ca pAlayaty eva pANDavaH 15016016a dIrghadarzI kRtaprajJaH sadA vaizravaNo yathA 15016016c akSudrasacivaz cAyaM kuntIputro mahAmanAH 15016017a apy amitre dayAvAMz ca zuciz ca bharatarSabha 15016017c Rju pazyati medhAvI putravat pAti naH sadA 15016018a vipriyaM ca janasyAsya saMsargAd dharmajasya vai 15016018c na kariSyanti rAjarSe tathA bhImArjunAdayaH 15016019a mandA mRduSu kauravyAs tIkSNeSv AzIviSopamAH 15016019c vIryavanto mahAtmAnaH paurANAM ca hite ratAH 15016020a na kuntI na ca pAJcAlI na colUpI na sAtvatI 15016020c asmiJ jane kariSyanti pratikUlAni karhi cit 15016021a bhavatkRtam imaM snehaM yudhiSThiravivardhitam 15016021c na pRSThataH kariSyanti paurajAnapadA janAH 15016022a adharmiSThAn api sataH kuntIputrA mahArathAH 15016022c mAnavAn pAlayiSyanti bhUtvA dharmaparAyaNAH 15016023a sa rAjan mAnasaM duHkham apanIya yudhiSThirAt 15016023c kuru kAryANi dharmyANi namas te bharatarSabha 15016024 vaizaMpAyana uvAca 15016024a tasya tad vacanaM dharmyam anubandhaguNottaram 15016024c sAdhu sAdhv iti sarvaH sa janaH pratigRhItavAn 15016025a dhRtarASTraz ca tad vAkyam abhipUjya punaH punaH 15016025c visarjayAm Asa tadA sarvAs tu prakRtIH zanaiH 15016026a sa taiH saMpUjito rAjA zivenAvekSitas tadA 15016026c prAJjaliH pUjayAm Asa taM janaM bharatarSabha 15016027a tato viveza bhuvanaM gAndhAryA sahito nRpaH 15016027c vyuSTAyAM caiva zarvaryAM yac cakAra nibodha tat 15017001 vaizaMpAyana uvAca 15017001a vyuSitAyAM rajanyAM tu dhRtarASTro 'mbikAsutaH 15017001c viduraM preSayAm Asa yudhiSThiranivezanam 15017002a sa gatvA rAjavacanAd uvAcAcyutam Izvaram 15017002c yudhiSThiraM mahAtejAH sarvabuddhimatAM varaH 15017003a dhRtarASTro mahArAja vanavAsAya dIkSitaH 15017003c gamiSyati vanaM rAjan kArttikIm AgatAm imAm 15017004a sa tvA kurukulazreSTha kiM cid artham abhIpsati 15017004c zrAddham icchati dAtuM sa gAGgeyasya mahAtmanaH 15017005a droNasya somadattasya bAhlIkasya ca dhImataH 15017005c putrANAM caiva sarveSAM ye cAsya suhRdo hatAH 15017005e yadi cAbhyanujAnISe saindhavApasadasya ca 15017006a etac chrutvA tu vacanaM vidurasya yudhiSThiraH 15017006c hRSTaH saMpUjayAm Asa guDAkezaz ca pANDavaH 15017007a na tu bhImo dRDhakrodhas tad vaco jagRhe tadA 15017007c vidurasya mahAtejA duryodhanakRtaM smaran 15017008a abhiprAyaM viditvA tu bhImasenasya phalgunaH 15017008c kirITI kiM cid Anamya bhImaM vacanam abravIt 15017009a bhIma rAjA pitA vRddho vanavAsAya dIkSitaH 15017009c dAtum icchati sarveSAM suhRdAm aurdhvadehikam 15017010a bhavatA nirjitaM vittaM dAtum icchati kauravaH 15017010c bhISmAdInAM mahAbAho tad anujJAtum arhasi 15017011a diSTyA tv adya mahAbAho dhRtarASTraH prayAcati 15017011c yAcito yaH purAsmAbhiH pazya kAlasya paryayam 15017012a yo 'sau pRthivyAH kRtsnAyA bhartA bhUtvA narAdhipaH 15017012c parair vinihatApatyo vanaM gantum abhIpsati 15017013a mA te 'nyat puruSavyAghra dAnAd bhavatu darzanam 15017013c ayazasyam ato 'nyat syAd adharmyaM ca mahAbhuja 15017014a rAjAnam upatiSThasva jyeSThaM bhrAtaram Izvaram 15017014c arhas tvam asi dAtuM vai nAdAtuM bharatarSabha 15017014e evaM bruvANaM kaunteyaM dharmarAjo 'bhyapUjayat 15017015a bhImasenas tu sakrodhaH provAcedaM vacas tadA 15017015c vayaM bhISmasya kurmeha pretakAryANi phalguna 15017016a somadattasya nRpater bhUrizravasa eva ca 15017016c bAhlIkasya ca rAjarSer droNasya ca mahAtmanaH 15017017a anyeSAM caiva suhRdAM kuntI karNAya dAsyati 15017017c zrAddhAni puruSavyAghra mAdAt kauravako nRpaH 15017018a iti me vartate buddhir mA vo nandantu zatravaH 15017018c kaSTAt kaSTataraM yAntu sarve duryodhanAdayaH 15017018e yair iyaM pRthivI sarvA ghAtitA kulapAMsanaiH 15017019a kutas tvam adya vismRtya vairaM dvAdazavArSikam 15017019c ajJAtavAsagamanaM draupadIzokavardhanam 15017019e kva tadA dhRtarASTrasya sneho 'smAsv abhavat tadA 15017020a kRSNAjinopasaMvIto hRtAbharaNabhUSaNaH 15017020c sArdhaM pAJcAlaputryA tvaM rAjAnam upajagmivAn 15017020e kva tadA droNabhISmau tau somadatto 'pi vAbhavat 15017021a yatra trayodaza samA vane vanyena jIvasi 15017021c na tadA tvA pitA jyeSThaH pitRtvenAbhivIkSate 15017022a kiM te tad vismRtaM pArtha yad eSa kulapAMsanaH 15017022c durvRtto viduraM prAha dyUte kiM jitam ity uta 15017023a tam evaMvAdinaM rAjA kuntIputro yudhiSThiraH 15017023c uvAca bhrAtaraM dhImAJ joSam Asveti bhartsayan 15018001 arjuna uvAca 15018001a bhIma jyeSTho gurur me tvaM nAto 'nyad vaktum utsahe 15018001c dhRtarASTro hi rAjarSiH sarvathA mAnam arhati 15018002a na smaranty aparAddhAni smaranti sukRtAni ca 15018002c asaMbhinnArthamaryAdAH sAdhavaH puruSottamAH 15018003a idaM madvacanAt kSattaH kauravaM brUhi pArthivam 15018003c yAvad icchati putrANAM dAtuM tAvad dadAmy aham 15018004a bhISmAdInAM ca sarveSAM suhRdAm upakAriNAm 15018004c mama kozAd iti vibho mA bhUd bhImaH sudurmanAH 15018005 vaizaMpAyana uvAca 15018005a ity ukte dharmarAjas tam arjunaM pratyapUjayat 15018005c bhImasenaH kaTAkSeNa vIkSAM cakre dhanaMjayam 15018006a tataH sa viduraM dhImAn vAkyam Aha yudhiSThiraH 15018006c na bhImasene kopaM sa nRpatiH kartum arhati 15018007a parikliSTo hi bhImo 'yaM himavRSTyAtapAdibhiH 15018007c duHkhair bahuvidhair dhImAn araNye viditaM tava 15018008a kiM tu madvacanAd brUhi rAjAnaM bharatarSabham 15018008c yad yad icchasi yAvac ca gRhyatAM madgRhAd iti 15018009a yan mAtsaryam ayaM bhImaH karoti bhRzaduHkhitaH 15018009c na tan manasi kartavyam iti vAcyaH sa pArthivaH 15018010a yan mamAsti dhanaM kiM cid arjunasya ca vezmani 15018010c tasya svAmI mahArAja iti vAcyaH sa pArthivaH 15018011a dadAtu rAjA viprebhyo yatheSTaM kriyatAM vyayaH 15018011c putrANAM suhRdAM caiva gacchatv AnRNyam adya saH 15018012a idaM cApi zarIraM me tavAyattaM janAdhipa 15018012c dhanAni ceti viddhi tvaM kSattar nAsty atra saMzayaH 15019001 vaizaMpAyana uvAca 15019001a evam uktas tu rAjJA sa viduro buddhisattamaH 15019001c dhRtarASTram upetyedaM vAkyam Aha mahArthavat 15019002a ukto yudhiSThiro rAjA bhavadvacanam AditaH 15019002c sa ca saMzrutya vAkyaM te prazazaMsa mahAdyutiH 15019003a bIbhatsuz ca mahAtejA nivedayati te gRhAn 15019003c vasu tasya gRhe yac ca prANAn api ca kevalAn 15019004a dharmarAjaz ca putras te rAjyaM prANAn dhanAni ca 15019004c anujAnAti rAjarSe yac cAnyad api kiM cana 15019005a bhImas tu sarvaduHkhAni saMsmRtya bahulAny uta 15019005c kRcchrAd iva mahAbAhur anumanye viniHzvasan 15019006a sa rAjJA dharmazIlena bhrAtrA bIbhatsunA tathA 15019006c anunIto mahAbAhuH sauhRde sthApito 'pi ca 15019007a na ca manyus tvayA kArya iti tvAM prAha dharmarAT 15019007c saMsmRtya bhImas tad vairaM yad anyAyavad Acaret 15019008a evaMprAyo hi dharmo 'yaM kSatriyANAM narAdhipa 15019008c yuddhe kSatriyadharme ca nirato 'yaM vRkodaraH 15019009a vRkodarakRte cAham arjunaz ca punaH punaH 15019009c prasAdayAva nRpate bhavAn prabhur ihAsti yat 15019010a pradadAtu bhavAn vittaM yAvad icchasi pArthiva 15019010c tvam Izvaro no rAjyasya prANAnAM ceti bhArata 15019011a brahmadeyAgrahArAMz ca putrANAM caurdhvadehikam 15019011c ito ratnAni gAz caiva dAsIdAsam ajAvikam 15019012a AnayitvA kuruzreSTho brAhmaNebhyaH prayacchatu 15019012c dInAndhakRpaNebhyaz ca tatra tatra nRpAjJayA 15019013a bahvannarasapAnADhyAH sabhA vidura kAraya 15019013c gavAM nipAnAny anyac ca vividhaM puNyakarma yat 15019014a iti mAm abravId rAjA pArthaz caiva dhanaMjayaH 15019014c yad atrAnantaraM kAryaM tad bhavAn vaktum arhati 15019015a ity ukto vidureNAtha dhRtarASTro 'bhinandya tat 15019015c manaz cakre mahAdAne kArttikyAM janamejaya 15020001 vaizaMpAyana uvAca 15020001a vidureNaivam uktas tu dhRtarASTro janAdhipaH 15020001c prItimAn abhavad rAjA rAjJo jiSNoz ca karmaNA 15020002a tato 'bhirUpAn bhISmAya brAhmaNAn RSisattamAn 15020002c putrArthe suhRdAM caiva sa samIkSya sahasrazaH 15020003a kArayitvAnnapAnAni yAnAny AcchAdanAni ca 15020003c suvarNamaNiratnAni dAsIdAsaparicchadAn 15020004a kambalAjinaratnAni grAmAn kSetrAn ajAvikam 15020004c alaMkArAn gajAn azvAn kanyAz caiva varastriyaH 15020004e AdizyAdizya viprebhyo dadau sa nRpasattamaH 15020005a droNaM saMkIrtya bhISmaM ca somadattaM ca bAhlikam 15020005c duryodhanaM ca rAjAnaM putrAMz caiva pRthak pRthak 15020005e jayadrathapurogAMz ca suhRdaz caiva sarvazaH 15020006a sa zrAddhayajJo vavRdhe bahugodhanadakSiNaH 15020006c anekadhanaratnaugho yudhiSThiramate tadA 15020007a anizaM yatra puruSA gaNakA lekhakAs tathA 15020007c yudhiSThirasya vacanAt tad ApRcchanti taM nRpam 15020008a AjJApaya kim etebhyaH pradeyaM dIyatAm iti 15020008c tad upasthitam evAtra vacanAnte pradRzyate 15020009a zate deye dazazataM sahasre cAyutaM tathA 15020009c dIyate vacanAd rAjJaH kuntIputrasya dhImataH 15020010a evaM sa vasudhArAbhir varSamANo nRpAmbudaH 15020010c tarpayAm Asa viprAMs tAn varSan bhUmim ivAmbudaH 15020011a tato 'nantaram evAtra sarvavarNAn mahIpatiH 15020011c annapAnarasaughena plAvayAm Asa pArthivaH 15020012a savastraphenaratnaugho mRdaGganinadasvanaH 15020012c gavAzvamakarAvarto nArIratnamahAkaraH 15020013a grAmAgrahArakulyADhyo maNihemajalArNavaH 15020013c jagat saMplAvayAm Asa dhRtarASTradayAmbudhiH 15020014a evaM sa putrapautrANAM pitqNAm Atmanas tathA 15020014c gAndhAryAz ca mahArAja pradadAv aurdhvadehikam 15020015a parizrAnto yadAsIt sa dadad dAnAny anekazaH 15020015c tato nirvartayAm Asa dAnayajJaM kurUdvahaH 15020016a evaM sa rAjA kauravyaz cakre dAnamahotsavam 15020016c naTanartakalAsyADhyaM bahvannarasadakSiNam 15020017a dazAham evaM dAnAni dattvA rAjAmbikAsutaH 15020017c babhUva putrapautrANAm anRNo bharatarSabha 15021001 vaizaMpAyana uvAca 15021001a tataH prabhAte rAjA sa dhRtarASTro 'mbikAsutaH 15021001c AhUya pANDavAn vIrAn vanavAsakRtakSaNaH 15021002a gAndhArIsahito dhImAn abhinandya yathAvidhi 15021002c kArttikyAM kArayitveSTiM brAhmaNair vedapAragaiH 15021003a agnihotraM puraskRtya valkalAjinasaMvRtaH 15021003c vadhUparivRto rAjA niryayau bhavanAt tataH 15021004a tataH striyaH kauravapANDavAnAM; yAz cApy anyAH kauravarAjavaMzyAH 15021004c tAsAM nAdaH prAdurAsIt tadAnIM; vaicitravIrye nRpatau prayAte 15021005a tato lAjaiH sumanobhiz ca rAjA; vicitrAbhis tad gRhaM pUjayitvA 15021005c saMyojyArthair bhRtyajanaM ca sarvaM; tataH samutsRjya yayau narendraH 15021006a tato rAjA prAJjalir vepamAno; yudhiSThiraH sasvanaM bASpakaNThaH 15021006c vilapyoccair hA mahArAja sAdho; kva gantAsIty apatat tAta bhUmau 15021007a tathArjunas tIvraduHkhAbhitapto; muhur muhur niHzvasan bhAratAgryaH 15021007c yudhiSThiraM maivam ity evam uktvA; nigRhyAthodIdharat sIdamAnaH 15021008a vRkodaraH phalgunaz caiva vIrau; mAdrIputrau viduraH saMjayaz ca 15021008c vaizyAputraH sahito gautamena; dhaumyo viprAz cAnvayur bASpakaNThAH 15021009a kuntI gAndhArIM baddhanetrAM vrajantIM; skandhAsaktaM hastam athodvahantI 15021009c rAjA gAndhAryAH skandhadeze 'vasajya; pANiM yayau dhRtarASTraH pratItaH 15021010a tathA kRSNA draupadI yAdavI ca; bAlApatyA cottarA kauravI ca 15021010c citrAGgadA yAz ca kAz cit striyo 'nyAH; sArdhaM rAjJA prasthitAs tA vadhUbhiH 15021011a tAsAM nAdo rudatInAM tadAsId; rAjan duHkhAt kurarINAm ivoccaiH 15021011c tato niSpetur brAhmaNakSatriyANAM; viTzUdrANAM caiva nAryaH samantAt 15021012a tanniryANe duHkhitaH pauravargo; gajAhvaye 'tIva babhUva rAjan 15021012c yathA pUrvaM gacchatAM pANDavAnAM; dyUte rAjan kauravANAM sabhAyAm 15021013a yA nApazyac candramA naiva sUryo; rAmAH kadA cid api tasmin narendre 15021013c mahAvanaM gacchati kauravendre; zokenArtA rAjamArgaM prapeduH 15022001 vaizaMpAyana uvAca 15022001a tataH prAsAdaharmyeSu vasudhAyAM ca pArthiva 15022001c strINAM ca puruSANAM ca sumahAn nisvano 'bhavat 15022002a sa rAjA rAjamArgeNa nRnArIsaMkulena ca 15022002c kathaM cin niryayau dhImAn vepamAnaH kRtAJjaliH 15022003a sa vardhamAnadvAreNa niryayau gajasAhvayAt 15022003c visarjayAm Asa ca taM janaughaM sa muhur muhuH 15022004a vanaM gantuM ca viduro rAjJA saha kRtakSaNaH 15022004c saMjayaz ca mahAmAtraH sUto gAvalgaNis tathA 15022005a kRpaM nivartayAm Asa yuyutsuM ca mahAratham 15022005c dhRtarASTro mahIpAlaH paridAya yudhiSThire 15022006a nivRtte pauravarge tu rAjA sAntaHpuras tadA 15022006c dhRtarASTrAbhyanujJAto nivartitum iyeSa saH 15022007a so 'bravIn mAtaraM kuntIm upetya bharatarSabha 15022007c ahaM rAjAnam anviSye bhavatI vinivartatAm 15022008a vadhUparivRtA rAjJi nagaraM gantum arhasi 15022008c rAjA yAtv eSa dharmAtmA tapase dhRtanizcayaH 15022009a ity uktA dharmarAjena bASpavyAkulalocanA 15022009c jagAdaivaM tadA kuntI gAndhArIM parigRhya ha 15022010a sahadeve mahArAja mA pramAdaM kRthAH kva cit 15022010c eSa mAm anurakto hi rAjaMs tvAM caiva nityadA 15022011a karNaM smarethAH satataM saMgrAmeSv apalAyinam 15022011c avakIrNo hi sa mayA vIro duSprajJayA tadA 15022012a AyasaM hRdayaM nUnaM mandAyA mama putraka 15022012c yat sUryajam apazyantyAH zatadhA na vidIryate 15022013a evaMgate tu kiM zakyaM mayA kartum ariMdama 15022013c mama doSo 'yam atyarthaM khyApito yan na sUryajaH 15022013e tannimittaM mahAbAho dAnaM dadyAs tvam uttamam 15022014a sadaiva bhrAtRbhiH sArdham agrajasyArimardana 15022014c draupadyAz ca priye nityaM sthAtavyam arikarzana 15022015a bhImasenArjunau caiva nakulaz ca kurUdvaha 15022015c samAdheyAs tvayA vIra tvayy adya kuladhUr gatA 15022016a zvazrUzvazurayoH pAdAJ zuzrUSantI vane tv aham 15022016c gAndhArIsahitA vatsye tApasI malapaGkinI 15022017a evam uktaH sa dharmAtmA bhrAtRbhiH sahito vazI 15022017c viSAdam agamat tIvraM na ca kiM cid uvAca ha 15022018a sa muhUrtam iva dhyAtvA dharmaputro yudhiSThiraH 15022018c uvAca mAtaraM dInaz cintAzokaparAyaNaH 15022019a kim idaM te vyavasitaM naivaM tvaM vaktum arhasi 15022019c na tvAm abhyanujAnAmi prasAdaM kartum arhasi 15022020a vyarocayaH purA hy asmAn utsAhya priyadarzane 15022020c vidurAyA vacobhis tvam asmAn na tyaktum arhasi 15022021a nihatya pRthivIpAlAn rAjyaM prAptam idaM mayA 15022021c tava prajJAm upazrutya vAsudevAn nararSabhAt 15022022a kva sA buddhir iyaM cAdya bhavatyA yA zrutA mayA 15022022c kSatradharme sthitiM hy uktvA tasyAz calitum icchasi 15022023a asmAn utsRjya rAjyaM ca snuSAM cemAM yazasvinIm 15022023c kathaM vatsyasi zUnyeSu vaneSv amba prasIda me 15022024a iti bASpakalAM vAcaM kuntI putrasya zRNvatI 15022024c jagAmaivAzrupUrNAkSI bhImas tAm idam abravIt 15022025a yadA rAjyam idaM kunti bhoktavyaM putranirjitam 15022025c prAptavyA rAjadharmAz ca tadeyaM te kuto matiH 15022026a kiM vayaM kAritAH pUrvaM bhavatyA pRthivIkSayam 15022026c kasya hetoH parityajya vanaM gantum abhIpsasi 15022027a vanAc cApi kim AnItA bhavatyA bAlakA vayam 15022027c duHkhazokasamAviSTau mAdrIputrAv imau tathA 15022028a prasIda mAtar mA gAs tvaM vanam adya yazasvini 15022028c zriyaM yaudhiSThirIM tAvad bhuGkSva pArthabalArjitAm 15022029a iti sA nizcitaivAtha vanavAsakRtakSaNA 15022029c lAlapyatAM bahuvidhaM putrANAM nAkarod vacaH 15022030a draupadI cAnvayAc chvazrUM viSaNNavadanA tadA 15022030c vanavAsAya gacchantIM rudatI bhadrayA saha 15022031a sA putrAn rudataH sarvAn muhur muhur avekSatI 15022031c jagAmaiva mahAprAjJA vanAya kRtanizcayA 15022032a anvayuH pANDavAs tAM tu sabhRtyAntaHpurAs tadA 15022032c tataH pramRjya sAzrUNi putrAn vacanam abravIt 15023001 kunty uvAca 15023001a evam etan mahAbAho yathA vadasi pANDava 15023001c kRtam uddharSaNaM pUrvaM mayA vaH sIdatAM nRpa 15023002a dyUtApahRtarAjyAnAM patitAnAM sukhAd api 15023002c jJAtibhiH paribhUtAnAM kRtam uddharSaNaM mayA 15023003a kathaM pANDor na nazyeta saMtatiH puruSarSabhAH 15023003c yazaz ca vo na nazyeta iti coddharSaNaM kRtam 15023004a yUyam indrasamAH sarve devatulyaparAkramAH 15023004c mA pareSAM mukhaprekSAH sthety evaM tat kRtaM mayA 15023005a kathaM dharmabhRtAM zreSTho rAjA tvaM vAsavopamaH 15023005c punar vane na duHkhI syA iti coddharSaNaM kRtam 15023006a nAgAyutasamaprANaH khyAtavikramapauruSaH 15023006c nAyaM bhImo 'tyayaM gacched iti coddharSaNaM kRtam 15023007a bhImasenAd avarajas tathAyaM vAsavopamaH 15023007c vijayo nAvasIdeta iti coddharSaNaM kRtam 15023008a nakulaH sahadevaz ca tathemau guruvartinau 15023008c kSudhA kathaM na sIdetAm iti coddharSaNaM kRtam 15023009a iyaM ca bRhatI zyAmA zrImaty AyatalocanA 15023009c vRthA sabhAtale kliSTA mA bhUd iti ca tat kRtam 15023010a prekSantyA me tadA hImAM vepantIM kadalIm iva 15023010c strIdharmiNIm anindyAGgIM tathA dyUtaparAjitAm 15023011a duHzAsano yadA mauDhyAd dAsIvat paryakarSata 15023011c tadaiva viditaM mahyaM parAbhUtam idaM kulam 15023012a viSaNNAH kuravaz caiva tadA me zvazurAdayaH 15023012c yadaiSA nAtham icchantI vyalapat kurarI yathA 15023013a kezapakSe parAmRSTA pApena hatabuddhinA 15023013c yadA duHzAsanenaiSA tadA muhyAmy ahaM nRpa 15023014a yuSmattejovivRddhyarthaM mayA hy uddharSaNaM kRtam 15023014c tadAnIM vidurAvAkyair iti tad vitta putrakAH 15023015a kathaM na rAjavaMzo 'yaM nazyet prApya sutAn mama 15023015c pANDor iti mayA putra tasmAd uddharSaNaM kRtam 15023016a na tasya putraH pautrau vA kuta eva sa pArthiva 15023016c labhate sukRtA&l lokAn yasmAd vaMzaH praNazyati 15023017a bhuktaM rAjyaphalaM putrA bhartur me vipulaM purA 15023017c mahAdAnAni dattAni pItaH somo yathAvidhi 15023018a sAhaM nAtmaphalArthaM vai vAsudevam acUcudam 15023018c vidurAyAH pralApais taiH plAvanArthaM tu tat kRtam 15023019a nAhaM rAjyaphalaM putra kAmaye putranirjitam 15023019c patilokAn ahaM puNyAn kAmaye tapasA vibho 15023020a zvazrUzvazurayoH kRtvA zuzrUSAM vanavAsinoH 15023020c tapasA zoSayiSyAmi yudhiSThira kalevaram 15023021a nivartasva kuruzreSTha bhImasenAdibhiH saha 15023021c dharme te dhIyatAM buddhir manas te mahad astu ca 15024001 vaizaMpAyana uvAca 15024001a kuntyAs tu vacanaM zrutvA pANDavA rAjasattama 15024001c vrIDitAH saMnyavartanta pAJcAlyA sahitAnaghAH 15024002a tataH zabdo mahAn AsIt sarveSAm eva bhArata 15024002c antaHpurANAM rudatAM dRSTvA kuntIM tathAgatAm 15024003a pradakSiNam athAvRtya rAjAnaM pANDavAs tadA 15024003c abhivAdya nyavartanta pRthAM tAm anivartya vai 15024004a tato 'bravIn mahArAjo dhRtarASTro 'mbikAsutaH 15024004c gAndhArIM viduraM caiva samAbhASya nigRhya ca 15024005a yudhiSThirasya jananI devI sAdhu nivartyatAm 15024005c yathA yudhiSThiraH prAha tat sarvaM satyam eva hi 15024006a putraizvaryaM mahad idam apAsya ca mahAphalam 15024006c kA nu gacched vanaM durgaM putrAn utsRjya mUDhavat 15024007a rAjyasthayA tapas taptaM dAnaM dattaM vrataM kRtam 15024007c anayA zakyam adyeha zrUyatAM ca vaco mama 15024008a gAndhAri parituSTo 'smi vadhvAH zuzrUSaNena vai 15024008c tasmAt tvam enAM dharmajJe samanujJAtum arhasi 15024009a ity uktA saubaleyI tu rAjJA kuntIm uvAca ha 15024009c tat sarvaM rAjavacanaM svaM ca vAkyaM vizeSavat 15024010a na ca sA vanavAsAya devIM kRtamatiM tadA 15024010c zaknoty upAvartayituM kuntIM dharmaparAM satIm 15024011a tasyAs tu taM sthiraM jJAtvA vyavasAyaM kurustriyaH 15024011c nivRttAMz ca kuruzreSThAn dRSTvA prarurudus tadA 15024012a upAvRtteSu pArtheSu sarveSv antaHpureSu ca 15024012c yayau rAjA mahAprAjJo dhRtarASTro vanaM tadA 15024013a pANDavA api dInAs te duHkhazokaparAyaNAH 15024013c yAnaiH strIsahitAH sarve puraM pravivizus tadA 15024014a tad ahRSTam ivAkUjaM gatotsavam ivAbhavat 15024014c nagaraM hAstinapuraM sastrIvRddhakumArakam 15024015a sarve cAsan nirutsAhAH pANDavA jAtamanyavaH 15024015c kuntyA hInAH suduHkhArtA vatsA iva vinAkRtAH 15024016a dhRtarASTras tu tenAhnA gatvA sumahad antaram 15024016c tato bhAgIrathItIre nivAsam akarot prabhuH 15024017a prAduSkRtA yathAnyAyam agnayo vedapAragaiH 15024017c vyarAjanta dvijazreSThais tatra tatra tapodhanaiH 15024017e prAduSkRtAgnir abhavat sa ca vRddho narAdhipaH 15024018a sa rAjAgnIn paryupAsya hutvA ca vidhivat tadA 15024018c saMdhyAgataM sahasrAMzum upAtiSThata bhArata 15024019a viduraH saMjayaz caiva rAjJaH zayyAM kuzais tataH 15024019c cakratuH kuruvIrasya gAndhAryAz cAvidUrataH 15024020a gAndhAryAH saMnikarSe tu niSasAda kuzeSv atha 15024020c yudhiSThirasya jananI kuntI sAdhuvrate sthitA 15024021a teSAM saMzravaNe cApi niSedur vidurAdayaH 15024021c yAjakAz ca yathoddezaM dvijA ye cAnuyAyinaH 15024022a prAdhItadvijamukhyA sA saMprajvAlitapAvakA 15024022c babhUva teSAM rajanI brAhmIva prItivardhanI 15024023a tato rAtryAM vyatItAyAM kRtapUrvAhNikakriyAH 15024023c hutvAgniM vidhivat sarve prayayus te yathAkramam 15024023e udaGmukhA nirIkSanta upavAsaparAyaNAH 15024024a sa teSAm atiduHkho 'bhUn nivAsaH prathame 'hani 15024024c zocatAM zocyamAnAnAM paurajAnapadair janaiH 15025001 vaizaMpAyana uvAca 15025001a tato bhAgIrathItIre medhye puNyajanocite 15025001c nivAsam akarod rAjA vidurasya mate sthitaH 15025002a tatrainaM paryupAtiSThan brAhmaNA rASTravAsinaH 15025002c kSatraviTzUdrasaMghAz ca bahavo bharatarSabha 15025003a sa taiH parivRto rAjA kathAbhir abhinandya tAn 15025003c anujajJe saziSyAn vai vidhivat pratipUjya ca 15025004a sAyAhne sa mahIpAlas tato gaGgAm upetya ha 15025004c cakAra vidhivac chaucaM gAndhArI ca yazasvinI 15025005a tathaivAnye pRthak sarve tIrtheSv Aplutya bhArata 15025005c cakruH sarvAH kriyAs tatra puruSA vidurAdayaH 15025006a kRtazaucaM tato vRddhaM zvazuraM kuntibhojajA 15025006c gAndhArIM ca pRthA rAjan gaGgAtIram upAnayat 15025007a rAjJas tu yAjakais tatra kRto vedIparistaraH 15025007c juhAva tatra vahniM sa nRpatiH satyasaMgaraH 15025008a tato bhAgIrathItIrAt kurukSetraM jagAma saH 15025008c sAnugo nRpatir vidvAn niyataH saMyatendriyaH 15025009a tatrAzramapadaM dhImAn abhigamya sa pArthivaH 15025009c AsasAdAtha rAjarSiH zatayUpaM manISiNam 15025010a sa hi rAjA mahAn AsIt kekayeSu paraMtapaH 15025010c sa putraM manujaizvarye nivezya vanam Avizat 15025011a tenAsau sahito rAjA yayau vyAsAzramaM tadA 15025011c tatrainaM vidhivad rAjan pratyagRhNAt kurUdvaham 15025012a sa dIkSAM tatra saMprApya rAjA kauravanandanaH 15025012c zatayUpAzrame tasmin nivAsam akarot tadA 15025013a tasmai sarvaM vidhiM rAjan rAjAcakhyau mahAmatiH 15025013c AraNyakaM mahArAja vyAsasyAnumate tadA 15025014a evaM sa tapasA rAjA dhRtarASTro mahAmanAH 15025014c yojayAm Asa cAtmAnaM tAMz cApy anucarAMs tadA 15025015a tathaiva devI gAndhArI valkalAjinavAsinI 15025015c kuntyA saha mahArAja samAnavratacAriNI 15025016a karmaNA manasA vAcA cakSuSA cApi te nRpa 15025016c saMniyamyendriyagrAmam AsthitAH paramaM tapaH 15025017a tvagasthibhUtaH parizuSkamAMso; jaTAjinI valkalasaMvRtAGgaH 15025017c sa pArthivas tatra tapaz cacAra; maharSivat tIvram apetadoSaH 15025018a kSattA ca dharmArthavid agryabuddhiH; sasaMjayas taM nRpatiM sadAram 15025018c upAcarad ghoratapo jitAtmA; tadA kRzo valkalacIravAsAH 15026001 vaizaMpAyana uvAca 15026001a tatas tasmin munizreSThA rAjAnaM draSTum abhyayuH 15026001c nAradaH parvataz caiva devalaz ca mahAtapAH 15026002a dvaipAyanaH saziSyaz ca siddhAz cAnye manISiNaH 15026002c zatayUpaz ca rAjarSir vRddhaH paramadhArmikaH 15026003a teSAM kuntI mahArAja pUjAM cakre yathAvidhi 15026003c te cApi tutuSus tasyAs tApasAH paricaryayA 15026004a tatra dharmyAH kathAs tAta cakrus te paramarSayaH 15026004c ramayanto mahAtmAnaM dhRtarASTraM janAdhipam 15026005a kathAntare tu kasmiMz cid devarSir nAradas tadA 15026005c kathAm imAm akathayat sarvapratyakSadarzivAn 15026006a purA prajApatisamo rAjAsId akutobhayaH 15026006c sahasracitya ity uktaH zatayUpapitAmahaH 15026007a sa putre rAjyam Asajya jyeSThe paramadhArmike 15026007c sahasracityo dharmAtmA praviveza vanaM nRpaH 15026008a sa gatvA tapasaH pAraM dIptasya sa narAdhipaH 15026008c puraMdarasya saMsthAnaM pratipede mahAmanAH 15026009a dRSTapUrvaH sa bahuzo rAjan saMpatatA mayA 15026009c mahendrasadane rAjA tapasA dagdhakilbiSaH 15026010a tathA zailAlayo rAjA bhagadattapitAmahaH 15026010c tapobalenaiva nRpo mahendrasadanaM gataH 15026011a tathA pRSadhro nAmAsId rAjA vajradharopamaH 15026011c sa cApi tapasA lebhe nAkapRSTham ito nRpaH 15026012a asminn araNye nRpate mAndhAtur api cAtmajaH 15026012c purukutso nRpaH siddhiM mahatIM samavAptavAn 15026013a bhAryA samabhavad yasya narmadA saritAM varA 15026013c so 'sminn araNye nRpatis tapas taptvA divaM gataH 15026014a zazalomA ca nAmAsId rAjA paramadhArmikaH 15026014c sa cApy asmin vane taptvA tapo divam avAptavAn 15026015a dvaipAyanaprasAdAc ca tvam apIdaM tapovanam 15026015c rAjann avApya duSprApAM siddhim agryAM gamiSyasi 15026016a tvaM cApi rAjazArdUla tapaso 'nte zriyA vRtaH 15026016c gAndhArIsahito gantA gatiM teSAM mahAtmanAm 15026017a pANDuH smarati nityaM ca balahantuH samIpataH 15026017c tvAM sadaiva mahIpAla sa tvAM zreyasi yokSyati 15026018a tava zuzrUSayA caiva gAndhAryAz ca yazasvinI 15026018c bhartuH salokatAM kuntI gamiSyati vadhUs tava 15026019a yudhiSThirasya jananI sa hi dharmaH sanAtanaH 15026019c vayam etat prapazyAmo nRpate divyacakSuSA 15026020a pravekSyati mahAtmAnaM viduraz ca yudhiSThiram 15026020c saMjayas tvadanudhyAnAt pUtaH svargam avApsyati 15026021a etac chrutvA kauravendro mahAtmA; sahaiva patnyA prItimAn pratyagRhNAt 15026021c vidvAn vAkyaM nAradasya prazasya; cakre pUjAM cAtulAM nAradAya 15026022a tathA sarve nAradaM viprasaMghAH; saMpUjayAm Asur atIva rAjan 15026022c rAjJaH prItyA dhRtarASTrasya te vai; punaH punaH samahRSTAs tadAnIm 15027001 vaizaMpAyana uvAca 15027001a nAradasya tu tad vAkyaM prazazaMsur dvijottamAH 15027001c zatayUpas tu rAjarSir nAradaM vAkyam abravIt 15027002a aho bhagavatA zraddhA kururAjasya vardhitA 15027002c sarvasya ca janasyAsya mama caiva mahAdyute 15027003a asti kA cid vivakSA tu mama tAM gadataH zRNu 15027003c dhRtarASTraM prati nRpaM devarSe lokapUjita 15027004a sarvavRttAntatattvajJo bhavAn divyena cakSuSA 15027004c yuktaH pazyasi devarSe gatIr vai vividhA nRNAm 15027005a uktavAn nRpatInAM tvaM mahendrasya salokatAm 15027005c na tv asya nRpater lokAH kathitAs te mahAmune 15027006a sthAnam asya kSitipateH zrotum icchAmy ahaM vibho 15027006c tvattaH kIdRk kadA veti tan mamAcakSva pRcchataH 15027007a ity ukto nAradas tena vAkyaM sarvamanonugam 15027007c vyAjahAra satAM madhye divyadarzI mahAtapAH 15027008a yadRcchayA zakrasado gatvA zakraM zacIpatim 15027008c dRSTavAn asmi rAjarSe tatra pANDuM narAdhipam 15027009a tatreyaM dhRtarASTrasya kathA samabhavan nRpa 15027009c tapaso duzcarasyAsya yad ayaM tapyate nRpaH 15027010a tatrAham idam azrauSaM zakrasya vadato nRpa 15027010c varSANi trINi ziSTAni rAjJo 'sya paramAyuSaH 15027011a tataH kuberabhavanaM gAndhArIsahito nRpaH 15027011c vihartA dhRtarASTro 'yaM rAjarAjAbhipUjitaH 15027012a kAmagena vimAnena divyAbharaNabhUSitaH 15027012c RSiputro mahAbhAgas tapasA dagdhakilbiSaH 15027013a saMcariSyati lokAMz ca devagandharvarakSasAm 15027013c svacchandeneti dharmAtmA yan mAM tvaM paripRcchasi 15027014a devaguhyam idaM prItyA mayA vaH kathitaM mahat 15027014c bhavanto hi zrutadhanAs tapasA dagdhakilbiSAH 15027015a iti te tasya tac chrutvA devarSer madhuraM vacaH 15027015c sarve sumanasaH prItA babhUvuH sa ca pArthivaH 15027016a evaM kathAbhir anvAsya dhRtarASTraM manISiNaH 15027016c viprajagmur yathAkAmaM te siddhagatim AsthitAH 15028001 vaizaMpAyana uvAca 15028001a vanaM gate kauravendre duHkhazokasamAhatAH 15028001c babhUvuH pANDavA rAjan mAtRzokena cArditAH 15028002a tathA paurajanaH sarvaH zocann Aste janAdhipam 15028002c kurvANAz ca kathAs tatra brAhmaNA nRpatiM prati 15028003a kathaM nu rAjA vRddhaH sa vane vasati nirjane 15028003c gAndhArI ca mahAbhAgA sA ca kuntI pRthA katham 15028004a sukhArhaH sa hi rAjarSir na sukhaM tan mahAvanam 15028004c kimavasthaH samAsAdya prajJAcakSur hatAtmajaH 15028005a suduSkaraM kRtavatI kuntI putrAn apazyatI 15028005c rAjyazriyaM parityajya vanavAsam arocayat 15028006a viduraH kimavasthaz ca bhrAtuH zuzrUSur AtmavAn 15028006c sa ca gAvalgaNir dhImAn bhartRpiNDAnupAlakaH 15028007a AkumAraM ca paurAs te cintAzokasamAhatAH 15028007c tatra tatra kathAz cakruH samAsAdya parasparam 15028008a pANDavAz caiva te sarve bhRzaM zokaparAyaNAH 15028008c zocanto mAtaraM vRddhAm USur nAticiraM pure 15028009a tathaiva pitaraM vRddhaM hataputraM janezvaram 15028009c gAndhArIM ca mahAbhAgAM viduraM ca mahAmatim 15028010a naiSAM babhUva saMprItis tAn vicintayatAM tadA 15028010c na rAjye na ca nArISu na vedAdhyayane tathA 15028011a paraM nirvedam agamaMz cintayanto narAdhipam 15028011c tac ca jJAtivadhaM ghoraM saMsmarantaH punaH punaH 15028012a abhimanyoz ca bAlasya vinAzaM raNamUrdhani 15028012c karNasya ca mahAbAhoH saMgrAmeSv apalAyinaH 15028013a tathaiva draupadeyAnAm anyeSAM suhRdAm api 15028013c vadhaM saMsmRtya te vIrA nAtipramanaso 'bhavan 15028014a hatapravIrAM pRthivIM hataratnAM ca bhArata 15028014c sadaiva cintayantas te na nidrAm upalebhire 15028015a draupadI hataputrA ca subhadrA caiva bhAminI 15028015c nAtiprItiyute devyau tadAstAm aprahRSTavat 15028016a vairATyAs tu sutaM dRSTvA pitaraM te parikSitam 15028016c dhArayanti sma te prANAMs tava pUrvapitAmahAH 15029001 vaizaMpAyana uvAca 15029001a evaM te puruSavyAghrAH pANDavA mAtRnandanAH 15029001c smaranto mAtaraM vIrA babhUvur bhRzaduHkhitAH 15029002a ye rAjakAryeSu purA vyAsaktA nityazo 'bhavan 15029002c te rAjakAryANi tadA nAkArSuH sarvataH pure 15029003a AviSTA iva zokena nAbhyanandanta kiM cana 15029003c saMbhASyamANA api te na kiM cit pratyapUjayan 15029004a te sma vIrA durAdharSA gAmbhIrye sAgaropamAH 15029004c zokopahatavijJAnA naSTasaMjJA ivAbhavan 15029005a anusmaranto jananIM tatas te kurunandanAH 15029005c kathaM nu vRddhamithunaM vahaty adya pRthA kRzA 15029006a kathaM ca sa mahIpAlo hataputro nirAzrayaH 15029006c patnyA saha vasaty eko vane zvApadasevite 15029007a sA ca devI mahAbhAgA gAndhArI hatabAndhavA 15029007c patim andhaM kathaM vRddham anveti vijane vane 15029008a evaM teSAM kathayatAm autsukyam abhavat tadA 15029008c gamane cAbhavad buddhir dhRtarASTradidRkSayA 15029009a sahadevas tu rAjAnaM praNipatyedam abravIt 15029009c aho me bhavato dRSTaM hRdayaM gamanaM prati 15029010a na hi tvA gauraveNAham azakaM vaktum AtmanA 15029010c gamanaM prati rAjendra tad idaM samupasthitam 15029011a diSTyA drakSyAmi tAM kuntIM vartayantIM tapasvinIm 15029011c jaTilAM tApasIM vRddhAM kuzakAzaparikSatAm 15029012a prAsAdaharmyasaMvRddhAm atyantasukhabhAginIm 15029012c kadA nu jananIM zrAntAM drakSyAmi bhRzaduHkhitAm 15029013a anityAH khalu martyAnAM gatayo bharatarSabha 15029013c kuntI rAjasutA yatra vasaty asukhinI vane 15029014a sahadevavacaH zrutvA draupadI yoSitAM varA 15029014c uvAca devI rAjAnam abhipUjyAbhinandya ca 15029015a kadA drakSyAmi tAM devIM yadi jIvati sA pRthA 15029015c jIvantyA hy adya naH prItir bhaviSyati narAdhipa 15029016a eSA te 'stu matir nityaM dharme te ramatAM manaH 15029016c yo 'dya tvam asmAn rAjendra zreyasA yojayiSyasi 15029017a agrapAdasthitaM cemaM viddhi rAjan vadhUjanam 15029017c kAGkSantaM darzanaM kuntyA gAndhAryAH zvazurasya ca 15029018a ity uktaH sa nRpo devyA pAJcAlyA bharatarSabha 15029018c senAdhyakSAn samAnAyya sarvAn idam athAbravIt 15029019a niryAtayata me senAM prabhUtarathakuJjarAm 15029019c drakSyAmi vanasaMsthaM ca dhRtarASTraM mahIpatim 15029020a stryadhyakSAMz cAbravId rAjA yAnAni vividhAni me 15029020c sajjIkriyantAM sarvANi zibikAz ca sahasrazaH 15029021a zakaTApaNavezAz ca kozazilpina eva ca 15029021c niryAntu kozapAlAz ca kurukSetrAzramaM prati 15029022a yaz ca paurajanaH kaz cid draSTum icchati pArthivam 15029022c anAvRtaH suvihitaH sa ca yAtu surakSitaH 15029023a sUdAH paurogavAz caiva sarvaM caiva mahAnasam 15029023c vividhaM bhakSyabhojyaM ca zakaTair uhyatAM mama 15029024a prayANaM ghuSyatAM caiva zvobhUta iti mA ciram 15029024c kriyantAM pathi cApy adya vezmAni vividhAni ca 15029025a evam AjJApya rAjA sa bhrAtRbhiH saha pANDavaH 15029025c zvobhUte niryayau rAjA sastrIbAlapuraskRtaH 15029026a sa bahir divasAn evaM janaughaM paripAlayan 15029026c nyavasan nRpatiH paJca tato 'gacchad vanaM prati 15030001 vaizaMpAyana uvAca 15030001a AjJApayAm Asa tataH senAM bharatasattamaH 15030001c arjunapramukhair guptAM lokapAlopamair naraiH 15030002a yogo yoga iti prItyA tataH zabdo mahAn abhUt 15030002c krozatAM sAdinAM tatra yujyatAM yujyatAm iti 15030003a ke cid yAnair narA jagmuH ke cid azvair manojavaiH 15030003c rathaiz ca nagarAkAraiH pradIptajvalanopamaiH 15030004a gajendraiz ca tathaivAnye ke cid uSTrair narAdhipa 15030004c padAtinas tathaivAnye nakharaprAsayodhinaH 15030005a paurajAnapadAz caiva yAnair bahuvidhais tathA 15030005c anvayuH kururAjAnaM dhRtarASTradidRkSayA 15030006a sa cApi rAjavacanAd AcAryo gautamaH kRpaH 15030006c senAm AdAya senAnI prayayAv AzramaM prati 15030007a tato dvijair vRtaH zrImAn kururAjo yudhiSThiraH 15030007c saMstUyamAno bahubhiH sUtamAgadhabandibhiH 15030008a pANDureNAtapatreNa dhriyamANena mUrdhani 15030008c rathAnIkena mahatA niryayau kurunandanaH 15030009a gajaiz cAcalasaMkAzair bhImakarmA vRkodaraH 15030009c sajjayantrAyudhopetaiH prayayau mArutAtmajaH 15030010a mAdrIputrAv api tathA hayArohaiH susaMvRtau 15030010c jagmatuH prItijananau saMnaddhakavacadhvajau 15030011a arjunaz ca mahAtejA rathenAdityavarcasA 15030011c vazI zvetair hayair divyair yuktenAnvagaman nRpam 15030012a draupadIpramukhAz cApi strIsaMghAH zibikAgatAH 15030012c stryadhyakSayuktAH prayayur visRjanto 'mitaM vasu 15030013a samRddhanaranAgAzvaM veNuvINAninAditam 15030013c zuzubhe pANDavaM sainyaM tat tadA bharatarSabha 15030014a nadItIreSu ramyeSu saratsu ca vizAM pate 15030014c vAsAn kRtvA krameNAtha jagmus te kurupuMgavAH 15030015a yuyutsuz ca mahAtejA dhaumyaz caiva purohitaH 15030015c yudhiSThirasya vacanAt puraguptiM pracakratuH 15030016a tato yudhiSThiro rAjA kurukSetram avAtarat 15030016c krameNottIrya yamunAM nadIM paramapAvanIm 15030017a sa dadarzAzramaM dUrAd rAjarSes tasya dhImataH 15030017c zatayUpasya kauravya dhRtarASTrasya caiva ha 15030018a tataH pramuditaH sarvo janas tad vanam aJjasA 15030018c viveza sumahAnAdair ApUrya bharatarSabha 15031001 vaizaMpAyana uvAca 15031001a tatas te pANDavA dUrAd avatIrya padAtayaH 15031001c abhijagmur narapater AzramaM vinayAnatAH 15031002a sa ca paurajanaH sarvo ye ca rASTranivAsinaH 15031002c striyaz ca kurumukhyAnAM padbhir evAnvayus tadA 15031003a AzramaM te tato jagmur dhRtarASTrasya pANDavAH 15031003c zUnyaM mRgagaNAkIrNaM kadalIvanazobhitam 15031004a tatas tatra samAjagmus tApasA vividhavratAH 15031004c pANDavAn AgatAn draSTuM kautUhalasamanvitAH 15031005a tAn apRcchat tato rAjA kvAsau kauravavaMzabhRt 15031005c pitA jyeSTho gato 'smAkam iti bASpapariplutaH 15031006a tam Ucus te tato vAkyaM yamunAm avagAhitum 15031006c puSpANAm udakumbhasya cArthe gata iti prabho 15031007a tair AkhyAtena mArgeNa tatas te prayayus tadA 15031007c dadRzuz cAvidUre tAn sarvAn atha padAtayaH 15031008a tatas te satvarA jagmuH pitur darzanakAGkSiNaH 15031008c sahadevas tu vegena prAdhAvad yena sA pRthA 15031009a sasvanaM prarudan dhImAn mAtuH pAdAv upaspRzan 15031009c sA ca bASpAvilamukhI pradadarza priyaM sutam 15031010a bAhubhyAM saMpariSvajya samunnAmya ca putrakam 15031010c gAndhAryAH kathayAm Asa sahadevam upasthitam 15031011a anantaraM ca rAjAnaM bhImasenam athArjunam 15031011c nakulaM ca pRthA dRSTvA tvaramANopacakrame 15031012a sA hy agre 'gacchata tayor daMpatyor hataputrayoH 15031012c karSantI tau tatas te tAM dRSTvA saMnyapatan bhuvi 15031013a tAn rAjA svarayogena sparzena ca mahAmanAH 15031013c pratyabhijJAya medhAvI samAzvAsayata prabhuH 15031014a tatas te bASpam utsRjya gAndhArIsahitaM nRpam 15031014c upatasthur mahAtmAno mAtaraM ca yathAvidhi 15031015a sarveSAM toyakalazAJ jagRhus te svayaM tadA 15031015c pANDavA labdhasaMjJAs te mAtrA cAzvAsitAH punaH 15031016a tato nAryo nRsiMhAnAM sa ca yodhajanas tadA 15031016c paurajAnapadAz caiva dadRzus taM narAdhipam 15031017a nivedayAm Asa tadA janaM taM nAmagotrataH 15031017c yudhiSThiro narapatiH sa cainAn pratyapUjayat 15031018a sa taiH parivRto mene harSabASpAvilekSaNaH 15031018c rAjAtmAnaM gRhagataM pureva gajasAhvaye 15031019a abhivAdito vadhUbhiz ca kRSNAdyAbhiH sa pArthivaH 15031019c gAndhAryA sahito dhImAn kuntyA ca pratyanandata 15031020a tataz cAzramam Agacchat siddhacAraNasevitam 15031020c didRkSubhiH samAkIrNaM nabhas tArAgaNair iva 15032001 vaizaMpAyana uvAca 15032001a sa taiH saha naravyAghrair bhrAtRbhir bharatarSabha 15032001c rAjA rucirapadmAkSair AsAM cakre tadAzrame 15032002a tApasaiz ca mahAbhAgair nAnAdezasamAgataiH 15032002c draSTuM kurupateH putrAn pANDavAn pRthuvakSasaH 15032003a te 'bruvaJ jJAtum icchAmaH katamo 'tra yudhiSThiraH 15032003c bhImArjunayamAz caiva draupadI ca yazasvinI 15032004a tAn Acakhyau tadA sUtaH sarvAn nAmAbhinAmataH 15032004c saMjayo draupadIM caiva sarvAz cAnyAH kurustriyaH 15032005a ya eSa jAmbUnadazuddhagaura;tanur mahAsiMha iva pravRddhaH 15032005c pracaNDaghoNaH pRthudIrghanetras; tAmrAyatAsyaH kururAja eSaH 15032006a ayaM punar mattagajendragAmI; prataptacAmIkarazuddhagauraH 15032006c pRthvAyatAMsaH pRthudIrghabAhur; vRkodaraH pazyata pazyatainam 15032007a yas tv eSa pArzve 'sya mahAdhanuSmAJ; zyAmo yuvA vAraNayUthapAbhaH 15032007c siMhonnatAMso gajakhelagAmI; padmAyatAkSo 'rjuna eSa vIraH 15032008a kuntIsamIpe puruSottamau tu; yamAv imau viSNumahendrakalpau 15032008c manuSyaloke sakale samo 'sti; yayor na rUpe na bale na zIle 15032009a iyaM punaH padmadalAyatAkSI; madhyaM vayaH kiM cid iva spRzantI 15032009c nIlotpalAbhA puradevateva; kRSNA sthitA mUrtimatIva lakSmIH 15032010a asyAs tu pArzve kanakottamAbhA; yaiSA prabhA mUrtimatIva gaurI 15032010c madhye sthitaiSA bhaginI dvijAgryA; cakrAyudhasyApratimasya tasya 15032011a iyaM svasA rAjacamUpates tu; pravRddhanIlotpaladAmavarNA 15032011c paspardha kRSNena nRpaH sadA yo; vRkodarasyaiSa parigraho 'gryaH 15032012a iyaM ca rAjJo magadhAdhipasya; sutA jarAsaMdha iti zrutasya 15032012c yavIyaso mAdravatIsutasya; bhAryA matA campakadAmagaurI 15032013a indIvarazyAmatanuH sthitA tu; yaiSAparAsannamahItale ca 15032013c bhAryA matA mAdravatIsutasya; jyeSThasya seyaM kamalAyatAkSI 15032014a iyaM tu niSTaptasuvarNagaurI; rAjJo virATasya sutA saputrA 15032014c bhAryAbhimanyor nihato raNe yo; droNAdibhis tair viratho rathasthaiH 15032015a etAs tu sImantaziroruhA yAH; zuklottarIyA nararAjapatnyaH 15032015c rAjJo 'sya vRddhasya paraMzatAkhyAH; snuSA vivIrA hataputranAthAH 15032016a etA yathAmukhyam udAhRtA vo; brAhmaNyabhAvAd RjubuddhisattvAH 15032016c sarvA bhavadbhiH paripRcchyamAnA; narendrapatnyaH suvizuddhasattvAH 15032017a evaM sa rAjA kuruvRddhavaryaH; samAgatas tair naradevaputraiH 15032017c papraccha sarvAn kuzalaM tadAnIM; gateSu sarveSv atha tApaseSu 15032018a yodheSu cApy AzramamaNDalaM taM; muktvA niviSTeSu vimucya patram 15032018c strIvRddhabAle ca susaMniviSTe; yathArhataH kuzalaM paryapRcchat 15033001 dhRtarASTra uvAca 15033001a yudhiSThira mahAbAho kaccit tAta kuzaly asi 15033001c sahito bhrAtRbhiH sarvaiH paurajAnapadais tathA 15033002a ye ca tvAm upajIvanti kaccit te 'pi nirAmayAH 15033002c sacivA bhRtyavargAz ca guravaz caiva te vibho 15033003a kaccid vartasi paurANIM vRttiM rAjarSisevitAm 15033003c kaccid dAyAn anucchidya kozas te 'bhiprapUryate 15033004a arimadhyasthamitreSu vartase cAnurUpataH 15033004c brAhmaNAn agrahArair vA yathAvad anupazyasi 15033005a kaccit te parituSyanti zIlena bharatarSabha 15033005c zatravo guravaH paurA bhRtyA vA svajano 'pi vA 15033006a kaccid yajasi rAjendra zraddhAvAn pitRdevatAH 15033006c atithIMz cAnnapAnena kaccid arcasi bhArata 15033007a kaccic ca viSaye viprAH svakarmaniratAs tava 15033007c kSatriyA vaizyavargA vA zUdrA vApi kuTumbinaH 15033008a kaccit strIbAlavRddhaM te na zocati na yAcate 15033008c jAmayaH pUjitAH kaccit tava gehe nararSabha 15033009a kaccid rAjarSivaMzo 'yaM tvAm AsAdya mahIpatim 15033009c yathocitaM mahArAja yazasA nAvasIdati 15033010 vaizaMpAyana uvAca 15033010a ity evaMvAdinaM taM sa nyAyavit pratyabhASata 15033010c kuzalapraznasaMyuktaM kuzalo vAkyakarmaNi 15033011a kaccit te vardhate rAjaMs tapo mandazramasya te 15033011c api me jananI ceyaM zuzrUSur vigataklamA 15033011e apy asyAH saphalo rAjan vanavAso bhaviSyati 15033012a iyaM ca mAtA jyeSThA me zItavAtAdhvakarzitA 15033012c ghoreNa tapasA yuktA devI kaccin na zocati 15033013a hatAn putrAn mahAvIryAn kSatradharmaparAyaNAn 15033013c nApadhyAyati vA kaccid asmAn pApakRtaH sadA 15033014a kva cAsau viduro rAjan nainaM pazyAmahe vayam 15033014c saMjayaH kuzalI cAyaM kaccin nu tapasi sthitaH 15033015a ity uktaH pratyuvAcedaM dhRtarASTro janAdhipam 15033015c kuzalI viduraH putra tapo ghoraM samAsthitaH 15033016a vAyubhakSo nirAhAraH kRzo dhamanisaMtataH 15033016c kadA cid dRzyate vipraiH zUnye 'smin kAnane kva cit 15033017a ity evaM vadatas tasya jaTI vITAmukhaH kRzaH 15033017c digvAsA maladigdhAGgo vanareNusamukSitaH 15033018a dUrAd AlakSitaH kSattA tatrAkhyAto mahIpateH 15033018c nivartamAnaH sahasA janaM dRSTvAzramaM prati 15033019a tam anvadhAvan nRpatir eka eva yudhiSThiraH 15033019c pravizantaM vanaM ghoraM lakSyAlakSyaM kva cit kva cit 15033020a bho bho vidura rAjAhaM dayitas te yudhiSThiraH 15033020c iti bruvan narapatis taM yatnAd abhyadhAvata 15033021a tato vivikta ekAnte tasthau buddhimatAM varaH 15033021c viduro vRkSam Azritya kaM cit tatra vanAntare 15033022a taM rAjA kSINabhUyiSTham AkRtImAtrasUcitam 15033022c abhijajJe mahAbuddhiM mahAbuddhir yudhiSThiraH 15033023a yudhiSThiro 'ham asmIti vAkyam uktvAgrataH sthitaH 15033023c vidurasyAzrave rAjA sa ca pratyAha saMjJayA 15033024a tataH so 'nimiSo bhUtvA rAjAnaM samudaikSata 15033024c saMyojya viduras tasmin dRSTiM dRSTyA samAhitaH 15033025a viveza viduro dhImAn gAtrair gAtrANi caiva ha 15033025c prANAn prANeSu ca dadhad indriyANIndriyeSu ca 15033026a sa yogabalam AsthAya viveza nRpates tanum 15033026c viduro dharmarAjasya tejasA prajvalann iva 15033027a vidurasya zarIraM tat tathaiva stabdhalocanam 15033027c vRkSAzritaM tadA rAjA dadarza gatacetanam 15033028a balavantaM tathAtmAnaM mene bahuguNaM tadA 15033028c dharmarAjo mahAtejAs tac ca sasmAra pANDavaH 15033029a paurANam AtmanaH sarvaM vidyAvAn sa vizAM pate 15033029c yogadharmaM mahAtejA vyAsena kathitaM yathA 15033030a dharmarAjas tu tatrainaM saMcaskArayiSus tadA 15033030c dagdhukAmo 'bhavad vidvAn atha vai vAg abhASata 15033031a bho bho rAjan na dagdhavyam etad vidurasaMjJakam 15033031c kalevaram ihaitat te dharma eSa sanAtanaH 15033032a lokAH saMtAnakA nAma bhaviSyanty asya pArthiva 15033032c yatidharmam avApto 'sau naiva zocyaH paraMtapa 15033033a ity ukto dharmarAjaH sa vinivRtya tataH punaH 15033033c rAjJo vaicitravIryasya tat sarvaM pratyavedayat 15033034a tataH sa rAjA dyutimAn sa ca sarvo janas tadA 15033034c bhImasenAdayaz caiva paraM vismayam AgatAH 15033035a tac chrutvA prItimAn rAjA bhUtvA dharmajam abravIt 15033035c Apo mUlaM phalaM caiva mamedaM pratigRhyatAm 15033036a yadanno hi naro rAjaMs tadanno 'syAtithiH smRtaH 15033036c ity uktaH sa tathety eva prAha dharmAtmajo nRpam 15033036e phalaM mUlaM ca bubhuje rAjJA dattaM sahAnujaH 15033037a tatas te vRkSamUleSu kRtavAsaparigrahAH 15033037c tAM rAtriM nyavasan sarve phalamUlajalAzanAH 15034001 vaizaMpAyana uvAca 15034001a evaM sA rajanI teSAm Azrame puNyakarmaNAm 15034001c zivA nakSatrasaMpannA sA vyatIyAya bhArata 15034002a tatra tatra kathAz cAsaMs teSAM dharmArthalakSaNAH 15034002c vicitrapadasaMcArA nAnAzrutibhir anvitAH 15034003a pANDavAs tv abhito mAtur dharaNyAM suSupus tadA 15034003c utsRjya sumahArhANi zayanAni narAdhipa 15034004a yadAhAro 'bhavad rAjA dhRtarASTro mahAmanAH 15034004c tadAhArA nRvIrAs te nyavasaMs tAM nizAM tadA 15034005a vyatItAyAM tu zarvaryAM kRtapUrvAhNikakriyaH 15034005c bhrAtRbhiH saha kaunteyo dadarzAzramamaNDalam 15034006a sAntaHpuraparIvAraH sabhRtyaH sapurohitaH 15034006c yathAsukhaM yathoddezaM dhRtarASTrAbhyanujJayA 15034007a dadarza tatra vedIz ca saMprajvalitapAvakAH 15034007c kRtAbhiSekair munibhir hutAgnibhir upasthitAH 15034008a vAneyapuSpanikarair AjyadhUmodgamair api 15034008c brAhmeNa vapuSA yuktA yuktA munigaNaiz ca tAH 15034009a mRgayUthair anudvignais tatra tatra samAzritaiH 15034009c azaGkitaiH pakSigaNaiH pragItair iva ca prabho 15034010a kekAbhir nIlakaNThAnAM dAtyUhAnAM ca kUjitaiH 15034010c kokilAnAM ca kuharaiH zubhaiH zrutimanoharaiH 15034011a prAdhItadvijaghoSaiz ca kva cit kva cid alaMkRtam 15034011c phalamUlasamudvAhair mahadbhiz copazobhitam 15034012a tataH sa rAjA pradadau tApasArtham upAhRtAn 15034012c kalazAn kAJcanAn rAjaMs tathaivaudumbarAn api 15034013a ajinAni praveNIz ca sruksruvaM ca mahIpatiH 15034013c kamaNDalUMs tathA sthAlIH piTharANi ca bhArata 15034014a bhAjanAni ca lauhAni pAtrIz ca vividhA nRpa 15034014c yad yad icchati yAvac ca yad anyad api kAGkSitam 15034015a evaM sa rAjA dharmAtmA parItyAzramamaNDalam 15034015c vasu vizrANya tat sarvaM punar AyAn mahIpatiH 15034016a kRtAhnikaM ca rAjAnaM dhRtarASTraM manISiNam 15034016c dadarzAsInam avyagraM gAndhArIsahitaM tadA 15034017a mAtaraM cAvidUrasthAM ziSyavat praNatAM sthitAm 15034017c kuntIM dadarza dharmAtmA satataM dharmacAriNIm 15034018a sa tam abhyarcya rAjAnaM nAma saMzrAvya cAtmanaH 15034018c niSIdety abhyanujJAto bRsyAm upaviveza ha 15034019a bhImasenAdayaz caiva pANDavAH kauravarSabham 15034019c abhivAdyopasaMgRhya niSeduH pArthivAjJayA 15034020a sa taiH parivRto rAjA zuzubhe 'tIva kauravaH 15034020c bibhrad brAhmIM zriyaM dIptAM devair iva bRhaspatiH 15034021a tathA teSUpaviSTeSu samAjagmur maharSayaH 15034021c zatayUpaprabhRtayaH kurukSetranivAsinaH 15034022a vyAsaz ca bhagavAn vipro devarSigaNapUjitaH 15034022c vRtaH ziSyair mahAtejA darzayAm Asa taM nRpam 15034023a tataH sa rAjA kauravyaH kuntIputraz ca vIryavAn 15034023c bhImasenAdayaz caiva samutthAyAbhyapUjayan 15034024a samAgatas tato vyAsaH zatayUpAdibhir vRtaH 15034024c dhRtarASTraM mahIpAlam AsyatAm ity abhASata 15034025a navaM tu viSTaraM kauzyaM kRSNAjinakuzottaram 15034025c pratipede tadA vyAsas tadartham upakalpitam 15034026a te ca sarve dvijazreSThA viSTareSu samantataH 15034026c dvaipAyanAbhyanujJAtA niSedur vipulaujasaH 15035001 vaizaMpAyana uvAca 15035001a tathA samupaviSTeSu pANDaveSu mahAtmasu 15035001c vyAsaH satyavatIputraH provAcAmantrya pArthivam 15035002a dhRtarASTra mahAbAho kaccit te vardhate tapaH 15035002c kaccin manas te prINAti vanavAse narAdhipa 15035003a kaccid dhRdi na te zoko rAjan putravinAzajaH 15035003c kaccij jJAnAni sarvANi prasannAni tavAnagha 15035004a kaccid buddhiM dRDhAM kRtvA carasy AraNyakaM vidhim 15035004c kaccid vadhUz ca gAndhArI na zokenAbhibhUyate 15035005a mahAprajJA buddhimatI devI dharmArthadarzinI 15035005c AgamApAyatattvajJA kaccid eSA na zocati 15035006a kaccit kuntI ca rAjaMs tvAM zuzrUSur anahaMkRtA 15035006c yA parityajya rAjyaM svaM guruzuzrUSaNe ratA 15035007a kaccid dharmasuto rAjA tvayA prItyAbhinanditaH 15035007c bhImArjunayamAz caiva kaccid ete 'pi sAntvitAH 15035008a kaccin nandasi dRSTvaitAn kaccit te nirmalaM manaH 15035008c kaccid vizuddhabhAvo 'si jAtajJAno narAdhipa 15035009a etad dhi tritayaM zreSThaM sarvabhUteSu bhArata 15035009c nirvairatA mahArAja satyam adroha eva ca 15035010a kaccit te nAnutApo 'sti vanavAsena bhArata 15035010c svadate vanyam annaM vA munivAsAMsi vA vibho 15035011a viditaM cApi me rAjan vidurasya mahAtmanaH 15035011c gamanaM vidhinA yena dharmasya sumahAtmanaH 15035012a mANDavyazApAd dhi sa vai dharmo viduratAM gataH 15035012c mahAbuddhir mahAyogI mahAtmA sumahAmanAH 15035013a bRhaspatir vA deveSu zukro vApy asureSu yaH 15035013c na tathA buddhisaMpanno yathA sa puruSarSabhaH 15035014a tapobalavyayaM kRtvA sumahac cirasaMbhRtam 15035014c mANDavyenarSiNA dharmo hy abhibhUtaH sanAtanaH 15035015a niyogAd brahmaNaH pUrvaM mayA svena balena ca 15035015c vaicitravIryake kSetre jAtaH sa sumahAmatiH 15035016a bhrAtA tava mahArAja devadevaH sanAtanaH 15035016c dhAraNAc chreyaso dhyAnAd yaM dharmaM kavayo viduH 15035017a satyena saMvardhayati damena niyamena ca 15035017c ahiMsayA ca dAnena tapasA ca sanAtanaH 15035018a yena yogabalAj jAtaH kururAjo yudhiSThiraH 15035018c dharma ity eSa nRpate prAjJenAmitabuddhinA 15035019a yathA hy agnir yathA vAyur yathApaH pRthivI yathA 15035019c yathAkAzaM tathA dharma iha cAmutra ca sthitaH 15035020a sarvagaz caiva kauravya sarvaM vyApya carAcaram 15035020c dRzyate devadevaH sa siddhair nirdagdhakilbiSaiH 15035021a yo hi dharmaH sa viduro viduro yaH sa pANDavaH 15035021c sa eSa rAjan vazyas te pANDavaH preSyavat sthitaH 15035022a praviSTaH sa svam AtmAnaM bhrAtA te buddhisattamaH 15035022c diSTyA mahAtmA kaunteyaM mahAyogabalAnvitaH 15035023a tvAM cApi zreyasA yokSye nacirAd bharatarSabha 15035023c saMzayacchedanArthaM hi prAptaM mAM viddhi putraka 15035024a na kRtaM yat purA kaiz cit karma loke maharSibhiH 15035024c AzcaryabhUtaM tapasaH phalaM saMdarzayAmi vaH 15035025a kim icchasi mahIpAla mattaH prAptum amAnuSam 15035025c draSTuM spraSTum atha zrotuM vada kartAsmi tat tathA 15036001 janamejaya uvAca 15036001a vanavAsaM gate vipra dhRtarASTre mahIpatau 15036001c sabhArye nRpazArdUle vadhvA kuntyA samanvite 15036002a vidure cApi saMsiddhe dharmarAjaM vyapAzrite 15036002c vasatsu pANDuputreSu sarveSv AzramamaNDale 15036003a yat tad Azcaryam iti vai kariSyAmIty uvAca ha 15036003c vyAsaH paramatejasvI maharSis tad vadasva me 15036004a vanavAse ca kauravyaH kiyantaM kAlam acyutaH 15036004c yudhiSThiro narapatir nyavasat sajano dvija 15036005a kimAhArAz ca te tatra sasainyA nyavasan prabho 15036005c sAntaHpurA mahAtmAna iti tad brUhi me 'nagha 15036006 vaizaMpAyana uvAca 15036006a te 'nujJAtAs tadA rAjan kururAjena pANDavAH 15036006c vividhAny annapAnAni vizrAmyAnubhavanti te 15036007a mAsam ekaM vijahrus te sasainyAntaHpurA vane 15036007c atha tatrAgamad vyAso yathoktaM te mayAnagha 15036008a tathA tu teSAM sarveSAM kathAbhir nRpasaMnidhau 15036008c vyAsam anvAsatAM rAjann Ajagmur munayo 'pare 15036009a nAradaH parvataz caiva devalaz ca mahAtapAH 15036009c vizvAvasus tumburuz ca citrasenaz ca bhArata 15036010a teSAm api yathAnyAyaM pUjAM cakre mahAmanAH 15036010c dhRtarASTrAbhyanujJAtaH kururAjo yudhiSThiraH 15036011a niSedus te tataH sarve pUjAM prApya yudhiSThirAt 15036011c AsaneSv atha puNyeSu barhiSkeSu vareSu ca 15036012a teSu tatropaviSTeSu sa tu rAjA mahAmatiH 15036012c pANDuputraiH parivRto niSasAda kurUdvahaH 15036013a gAndhArI caiva kuntI ca draupadI sAtvatI tathA 15036013c striyaz cAnyAs tathAnyAbhiH sahopavivizus tataH 15036014a teSAM tatra kathA divyA dharmiSThAz cAbhavan nRpa 15036014c RSINAM ca purANAnAM devAsuravimizritAH 15036015a tataH kathAnte vyAsas taM prajJAcakSuSam Izvaram 15036015c provAca vadatAM zreSThaH punar eva sa tad vacaH 15036015e prIyamANo mahAtejAH sarvavedavidAM varaH 15036016a viditaM mama rAjendra yat te hRdi vivakSitam 15036016c dahyamAnasya zokena tava putrakRtena vai 15036017a gAndhAryAz caiva yad duHkhaM hRdi tiSThati pArthiva 15036017c kuntyAz ca yan mahArAja draupadyAz ca hRdi sthitam 15036018a yac ca dhArayate tIvraM duHkhaM putravinAzajam 15036018c subhadrA kRSNabhaginI tac cApi viditaM mama 15036019a zrutvA samAgamam imaM sarveSAM vas tato nRpa 15036019c saMzayacchedanAyAhaM prAptaH kauravanandana 15036020a ime ca devagandharvAH sarve caiva maharSayaH 15036020c pazyantu tapaso vIryam adya me cirasaMbhRtam 15036021a tad ucyatAM mahAbAho kaM kAmaM pradizAmi te 15036021c pravaNo 'smi varaM dAtuM pazya me tapaso balam 15036022a evam uktaH sa rAjendro vyAsenAmitabuddhinA 15036022c muhUrtam iva saMcintya vacanAyopacakrame 15036023a dhanyo 'smy anugRhIto 'smi saphalaM jIvitaM ca me 15036023c yan me samAgamo 'dyeha bhavadbhiH saha sAdhubhiH 15036024a adya cApy avagacchAmi gatim iSTAm ihAtmanaH 15036024c bhavadbhir brahmakalpair yat sameto 'haM tapodhanAH 15036025a darzanAd eva bhavatAM pUto 'haM nAtra saMzayaH 15036025c vidyate na bhayaM cApi paralokAn mamAnaghAH 15036026a kiM tu tasya sudurbuddher mandasyApanayair bhRzam 15036026c dUyate me mano nityaM smarataH putragRddhinaH 15036027a apApAH pANDavA yena nikRtAH pApabuddhinA 15036027c ghAtitA pRthivI ceyaM sahasA sanaradvipA 15036028a rAjAnaz ca mahAtmAno nAnAjanapadezvarAH 15036028c Agamya mama putrArthe sarve mRtyuvazaM gatAH 15036029a ye te putrAMz ca dArAz ca prANAMz ca manasaH priyAn 15036029c parityajya gatAH zUrAH pretarAjanivezanam 15036030a kA nu teSAM gatir brahman mitrArthe ye hatA mRdhe 15036030c tathaiva putrapautrANAM mama ye nihatA yudhi 15036031a dUyate me mano 'bhIkSNaM ghAtayitvA mahAbalam 15036031c bhISmaM zAMtanavaM vRddhaM droNaM ca dvijasattamam 15036032a mama putreNa mUDhena pApena suhRdadviSA 15036032c kSayaM nItaM kulaM dIptaM pRthivIrAjyam icchatA 15036033a etat sarvam anusmRtya dahyamAno divAnizam 15036033c na zAntim adhigacchAmi duHkhazokasamAhataH 15036033e iti me cintayAnasya pitaH zarma na vidyate 15037001 vaizaMpAyana uvAca 15037001a tac chrutvA vividhaM tasya rAjarSeH paridevitam 15037001c punar navIkRtaH zoko gAndhAryA janamejaya 15037002a kuntyA drupadaputryAz ca subhadrAyAs tathaiva ca 15037002c tAsAM ca varanArINAM vadhUnAM kauravasya ha 15037003a putrazokasamAviSTA gAndhArI tv idam abravIt 15037003c zvazuraM baddhanayanA devI prAJjalir utthitA 15037004a SoDazemAni varSANi gatAni munipuMgava 15037004c asya rAjJo hatAn putrAJ zocato na zamo vibho 15037005a putrazokasamAviSTo niHzvasan hy eSa bhUmipaH 15037005c na zete vasatIH sarvA dhRtarASTro mahAmune 15037006a lokAn anyAn samartho 'si sraSTuM sarvAMs tapobalAt 15037006c kim u lokAntaragatAn rAjJo darzayituM sutAn 15037007a iyaM ca draupadI kRSNA hatajJAtisutA bhRzam 15037007c zocaty atIva sAdhvI te snuSANAM dayitA snuSA 15037008a tathA kRSNasya bhaginI subhadrA bhadrabhASiNI 15037008c saubhadravadhasaMtaptA bhRzaM zocati bhAminI 15037009a iyaM ca bhUrizravaso bhAryA paramaduHkhitA 15037009c bhartRvyasanazokArtA na zete vasatIH prabho 15037010a yasyAs tu zvazuro dhImAn bAhlIkaH sa kurUdvahaH 15037010c nihataH somadattaz ca pitrA saha mahAraNe 15037011a zrImac cAsya mahAbuddheH saMgrAmeSv apalAyinaH 15037011c putrasya te putrazataM nihataM yad raNAjire 15037012a tasya bhAryAzatam idaM putrazokasamAhatam 15037012c punaH punar vardhayAnaM zokaM rAjJo mamaiva ca 15037012e tenArambheNa mahatA mAm upAste mahAmune 15037013a ye ca zUrA mahAtmAnaH zvazurA me mahArathAH 15037013c somadattaprabhRtayaH kA nu teSAM gatiH prabho 15037014a tava prasAdAd bhagavan vizoko 'yaM mahIpatiH 15037014c kuryAt kAlam ahaM caiva kuntI ceyaM vadhUs tava 15037015a ity uktavatyAM gAndhAryAM kuntI vratakRzAnanA 15037015c pracchannajAtaM putraM taM sasmArAdityasaMbhavam 15037016a tAm RSir varado vyAso dUrazravaNadarzanaH 15037016c apazyad duHkhitAM devIM mAtaraM savyasAcinaH 15037017a tAm uvAca tato vyAso yat te kAryaM vivakSitam 15037017c tad brUhi tvaM mahAprAjJe yat te manasi vartate 15037018a tataH kuntI zvazurayoH praNamya zirasA tadA 15037018c uvAca vAkyaM savrIDaM vivRNvAnA purAtanam 15038001 kunty uvAca 15038001a bhagavaJ zvazuro me 'si daivatasyApi daivatam 15038001c sa me devAtidevas tvaM zRNu satyAM giraM mama 15038002a tapasvI kopano vipro durvAsA nAma me pituH 15038002c bhikSAm upAgato bhoktuM tam ahaM paryatoSayam 15038003a zaucena tv Agasas tyAgaiH zuddhena manasA tathA 15038003c kopasthAneSv api mahatsv akupyaM na kadA cana 15038004a sa me varam adAt prItaH kRtam ity aham abruvam 15038004c avazyaM te grahItavyam iti mAM so 'bravId vacaH 15038005a tataH zApabhayAd vipram avocaM punar eva tam 15038005c evam astv iti ca prAha punar eva sa mAM dvijaH 15038006a dharmasya jananI bhadre bhavitrI tvaM varAnane 15038006c vaze sthAsyanti te devA yAMs tvam AvAhayiSyasi 15038007a ity uktvAntarhito vipras tato 'haM vismitAbhavam 15038007c na ca sarvAsv avasthAsu smRtir me vipraNazyati 15038008a atha harmyatalasthAhaM ravim udyantam IkSatI 15038008c saMsmRtya tad RSer vAkyaM spRhayantI divAkaram 15038008e sthitAhaM bAlabhAvena tatra doSam abudhyatI 15038009a atha devaH sahasrAMzur matsamIpagato 'bhavat 15038009c dvidhA kRtvAtmano dehaM bhUmau ca gagane 'pi ca 15038009e tatApa lokAn ekena dvitIyenAgamac ca mAm 15038010a sa mAm uvAca vepantIM varaM matto vRNISva ha 15038010c gamyatAm iti taM cAhaM praNamya zirasAvadam 15038011a sa mAm uvAca tigmAMzur vRthAhvAnaM na te kSamam 15038011c dhakSyAmi tvAM ca vipraM ca yena datto varas tava 15038012a tam ahaM rakSatI vipraM zApAd anaparAdhinam 15038012c putro me tvatsamo deva bhaved iti tato 'bruvam 15038013a tato mAM tejasAvizya mohayitvA ca bhAnumAn 15038013c uvAca bhavitA putras tavety abhyagamad divam 15038014a tato 'ham antarbhavane pitur vRttAntarakSiNI 15038014c gUDhotpannaM sutaM bAlaM jale karNam avAsRjam 15038015a nUnaM tasyaiva devasya prasAdAt punar eva tu 15038015c kanyAham abhavaM vipra yathA prAha sa mAm RSiH 15038016a sa mayA mUDhayA putro jJAyamAno 'py upekSitaH 15038016c tan mAM dahati viprarSe yathA suviditaM tava 15038017a yadi pApam apApaM vA tad etad vivRtaM mayA 15038017c tan me bhayaM tvaM bhagavan vyapanetum ihArhasi 15038018a yac cAsya rAjJo viditaM hRdisthaM bhavato 'nagha 15038018c taM cAyaM labhatAM kAmam adyaiva munisattama 15038019a ity uktaH pratyuvAcedaM vyAso vedavidAM varaH 15038019c sAdhu sarvam idaM tathyam evam eva yathAttha mAm 15038020a aparAdhaz ca te nAsti kanyAbhAvaM gatA hy asi 15038020c devAz caizvaryavanto vai zarIrANy Avizanti vai 15038021a santi devanikAyAz ca saMkalpAj janayanti ye 15038021c vAcA dRSTyA tathA sparzAt saMgharSeNeti paJcadhA 15038022a manuSyadharmo daivena dharmeNa na hi yujyate 15038022c iti kunti vyajAnIhi vyetu te mAnaso jvaraH 15038023a sarvaM balavatAM pathyaM sarvaM balavatAM zuci 15038023c sarvaM balavatAM dharmaH sarvaM balavatAM svakam 15039001 vyAsa uvAca 15039001a bhadre drakSyasi gAndhAri putrAn bhrAtqn sakhIMs tathA 15039001c vadhUz ca patibhiH sArdhaM nizi suptotthitA iva 15039002a karNaM drakSyati kuntI ca saubhadraM cApi yAdavI 15039002c draupadI paJca putrAMz ca pitqn bhrAtqMs tathaiva ca 15039003a pUrvam evaiSa hRdaye vyavasAyo 'bhavan mama 15039003c yathAsmi codito rAjJA bhavatyA pRthayaiva ca 15039004a na te zocyA mahAtmAnaH sarva eva nararSabhAH 15039004c kSatradharmaparAH santas tathA hi nidhanaM gatAH 15039005a bhavitavyam avazyaM tat surakAryam anindite 15039005c avaterus tataH sarve devabhAgair mahItalam 15039006a gandharvApsarasaz caiva pizAcA guhyarAkSasAH 15039006c tathA puNyajanAz caiva siddhA devarSayo 'pi ca 15039007a devAz ca dAnavAz caiva tathA brahmarSayo 'malAH 15039007c ta ete nidhanaM prAptAH kurukSetre raNAjire 15039008a gandharvarAjo yo dhImAn dhRtarASTra iti zrutaH 15039008c sa eva mAnuSe loke dhRtarASTraH patis tava 15039009a pANDuM marudgaNaM viddhi viziSTatamam acyutam 15039009c dharmasyAMzo 'bhavat kSattA rAjA cAyaM yudhiSThiraH 15039010a kaliM duryodhanaM viddhi zakuniM dvAparaM tathA 15039010c duHzAsanAdIn viddhi tvaM rAkSasAJ zubhadarzane 15039011a marudgaNAd bhImasenaM balavantam ariMdamam 15039011c viddhi ca tvaM naram RSim imaM pArthaM dhanaMjayam 15039011e nArAyaNaM hRSIkezam azvinau yamajAv ubhau 15039012a dvidhA kRtvAtmano deham AdityaM tapatAM varam 15039012c lokAMz ca tApayAnaM vai viddhi karNaM ca zobhane 15039012e yaz ca vairArtham udbhUtaH saMgharSajananas tathA 15039013a yaz ca pANDavadAyAdo hataH SaDbhir mahArathaiH 15039013c sa soma iha saubhadro yogAd evAbhavad dvidhA 15039014a draupadyA saha saMbhUtaM dhRSTadyumnaM ca pAvakAt 15039014c agner bhAgaM zubhaM viddhi rAkSasaM tu zikhaNDinam 15039015a droNaM bRhaspater bhAgaM viddhi drauNiM ca rudrajam 15039015c bhISmaM ca viddhi gAGgeyaM vasuM mAnuSatAM gatam 15039016a evam ete mahAprAjJe devA mAnuSyam etya hi 15039016c tataH punar gatAH svargaM kRte karmaNi zobhane 15039017a yac ca vo hRdi sarveSAM duHkham enac ciraM sthitam 15039017c tad adya vyapaneSyAmi paralokakRtAd bhayAt 15039018a sarve bhavanto gacchantu nadIM bhAgIrathIM prati 15039018c tatra drakSyatha tAn sarvAn ye hatAsmin raNAjire 15039019 vaizaMpAyana uvAca 15039019a iti vyAsasya vacanaM zrutvA sarvo janas tadA 15039019c mahatA siMhanAdena gaGgAm abhimukho yayau 15039020a dhRtarASTraz ca sAmAtyaH prayayau saha pANDavaiH 15039020c sahito munizArdUlair gandharvaiz ca samAgataiH 15039021a tato gaGgAM samAsAdya krameNa sa janArNavaH 15039021c nivAsam akarot sarvo yathAprIti yathAsukham 15039022a rAjA ca pANDavaiH sArdham iSTe deze sahAnugaH 15039022c nivAsam akarod dhImAn sastrIvRddhapuraHsaraH 15039023a jagAma tad ahaz cApi teSAM varSazataM yathA 15039023c nizAM pratIkSamANAnAM didRkSUNAM mRtAn nRpAn 15039024a atha puNyaM girivaram astam abhyagamad raviH 15039024c tataH kRtAbhiSekAs te naizaM karma samAcaran 15040001 vaizaMpAyana uvAca 15040001a tato nizAyAM prAptAyAM kRtasAyAhnikakriyAH 15040001c vyAsam abhyagaman sarve ye tatrAsan samAgatAH 15040002a dhRtarASTras tu dharmAtmA pANDavaiH sahitas tadA 15040002c zucir ekamanAH sArdham RSibhis tair upAvizat 15040003a gAndhAryA saha nAryas tu sahitAH samupAvizan 15040003c paurajAnapadaz cApi janaH sarvo yathAvayaH 15040004a tato vyAso mahAtejAH puNyaM bhAgIrathIjalam 15040004c avagAhyAjuhAvAtha sarvA&l lokAn mahAmuniH 15040005a pANDavAnAM ca ye yodhAH kauravANAM ca sarvazaH 15040005c rAjAnaz ca mahAbhAgA nAnAdezanivAsinaH 15040006a tataH sutumulaH zabdo jalAntar janamejaya 15040006c prAdurAsId yathA pUrvaM kurupANDavasenayoH 15040007a tatas te pArthivAH sarve bhISmadroNapurogamAH 15040007c sasainyAH salilAt tasmAt samuttasthuH sahasrazaH 15040008a virATadrupadau cobhau saputrau sahasainikau 15040008c draupadeyAz ca saubhadro rAkSasaz ca ghaTotkacaH 15040009a karNaduryodhanau cobhau zakuniz ca mahArathaH 15040009c duHzAsanAdayaz caiva dhArtarASTrA mahArathAH 15040010a jArAsaMdhir bhagadatto jalasaMdhaz ca pArthivaH 15040010c bhUrizravAH zalaH zalyo vRSasenaz ca sAnujaH 15040011a lakSmaNo rAjaputraz ca dhRSTadyumnasya cAtmajAH 15040011c zikhaNDiputrAH sarve ca dhRSTaketuz ca sAnujaH 15040012a acalo vRSakaz caiva rAkSasaz cApy alAyudhaH 15040012c bAhlIkaH somadattaz ca cekitAnaz ca pArthivaH 15040013a ete cAnye ca bahavo bahutvAd ye na kIrtitAH 15040013c sarve bhAsuradehAs te samuttasthur jalAt tataH 15040014a yasya vIrasya yo veSo yo dhvajo yac ca vAhanam 15040014c tena tena vyadRzyanta samupetA narAdhipAH 15040015a divyAmbaradharAH sarve sarve bhrAjiSNukuNDalAH 15040015c nirvairA nirahaMkArA vigatakrodhamanyavaH 15040016a gandharvair upagIyantaH stUyamAnAz ca bandibhiH 15040016c divyamAlyAmbaradharA vRtAz cApsarasAM gaNaiH 15040017a dhRtarASTrasya ca tadA divyaM cakSur narAdhipa 15040017c muniH satyavatIputraH prItaH prAdAt tapobalAt 15040018a divyajJAnabalopetA gAndhArI ca yazasvinI 15040018c dadarza putrAMs tAn sarvAn ye cAnye 'pi raNe hatAH 15040019a tad adbhutam acintyaM ca sumahad romaharSaNam 15040019c vismitaH sa janaH sarvo dadarzAnimiSekSaNaH 15040020a tad utsavamadodagraM hRSTanArInarAkulam 15040020c dadRze balam AyAntaM citraM paTagataM yathA 15040021a dhRtarASTras tu tAn sarvAn pazyan divyena cakSuSA 15040021c mumude bharatazreSTha prasAdAt tasya vai muneH 15041001 vaizaMpAyana uvAca 15041001a tatas te bharatazreSThAH samAjagmuH parasparam 15041001c vigatakrodhamAtsaryAH sarve vigatakalmaSAH 15041002a vidhiM paramam AsthAya brahmarSivihitaM zubham 15041002c saMprItamanasaH sarve devaloka ivAmarAH 15041003a putraH pitrA ca mAtrA ca bhAryA ca patinA saha 15041003c bhrAtA bhrAtrA sakhA caiva sakhyA rAjan samAgatAH 15041004a pANDavAs tu maheSvAsaM karNaM saubhadram eva ca 15041004c saMpraharSAt samAjagmur draupadeyAMz ca sarvazaH 15041005a tatas te prIyamANA vai karNena saha pANDavAH 15041005c sametya pRthivIpAlAH sauhRde 'vasthitAbhavan 15041006a RSiprasAdAt te 'nye ca kSatriyA naSTamanyavaH 15041006c asauhRdaM parityajya sauhRde paryavasthitAH 15041007a evaM samAgatAH sarve gurubhir bAndhavais tathA 15041007c putraiz ca puruSavyAghrAH kuravo 'nye ca mAnavAH 15041008a tAM rAtrim ekAM kRtsnAM te vihRtya prItamAnasAH 15041008c menire paritoSeNa nRpAH svargasado yathA 15041009a nAtra zoko bhayaM trAso nAratir nAyazo 'bhavat 15041009c parasparaM samAgamya yodhAnAM bharatarSabha 15041010a samAgatAs tAH pitRbhir bhrAtRbhiH patibhiH sutaiH 15041010c mudaM paramikAM prApya nAryo duHkham athAtyajan 15041011a ekAM rAtriM vihRtyaivaM te vIrAs tAz ca yoSitaH 15041011c AmantryAnyonyam AzliSya tato jagmur yathAgatam 15041012a tato visarjayAm Asa lokAMs tAn munipuMgavaH 15041012c kSaNenAntarhitAz caiva prekSatAm eva te 'bhavan 15041013a avagAhya mahAtmAnaH puNyAM tripathagAM nadIm 15041013c sarathAH sadhvajAz caiva svAni sthAnAni bhejire 15041014a devalokaM yayuH ke cit ke cid brahmasadas tathA 15041014c ke cic ca vAruNaM lokaM ke cit kauberam Apnuvan 15041015a tathA vaivasvataM lokaM ke cic caivApnuvan nRpAH 15041015c rAkSasAnAM pizAcAnAM ke cic cApy uttarAn kurUn 15041016a vicitragatayaH sarve yA avApyAmaraiH saha 15041016c Ajagmus te mahAtmAnaH savAhAH sapadAnugAH 15041017a gateSu teSu sarveSu salilastho mahAmuniH 15041017c dharmazIlo mahAtejAH kurUNAM hitakRt sadA 15041017e tataH provAca tAH sarvAH kSatriyA nihatezvarAH 15041018a yA yAH patikRtA&l lokAn icchanti paramastriyaH 15041018c tA jAhnavIjalaM kSipram avagAhantv atandritAH 15041019a tatas tasya vacaH zrutvA zraddadhAnA varAGganAH 15041019c zvazuraM samanujJApya vivizur jAhnavIjalam 15041020a vimuktA mAnuSair dehais tatas tA bhartRbhiH saha 15041020c samAjagmus tadA sAdhvyaH sarvA eva vizAM pate 15041021a evaM krameNa sarvAs tAH zIlavatyaH kulastriyaH 15041021c pravizya toyaM nirmuktA jagmur bhartRsalokatAm 15041022a divyarUpasamAyuktA divyAbharaNabhUSitAH 15041022c divyamAlyAmbaradharA yathAsAM patayas tathA 15041023a tAH zIlasattvasaMpannA vitamaskA gataklamAH 15041023c sarvAH sarvaguNair yuktAH svaM svaM sthAnaM prapedire 15041024a yasya yasya ca yaH kAmas tasmin kAle 'bhavat tadA 15041024c taM taM visRSTavAn vyAso varado dharmavatsalaH 15041025a tac chrutvA naradevAnAM punarAgamanaM narAH 15041025c jahRSur muditAz cAsann anyadehagatA api 15041026a priyaiH samAgamaM teSAM ya imaM zRNuyAn naraH 15041026c priyANi labhate nityam iha ca pretya caiva ha 15041027a iSTabAndhavasaMyogam anAyAsam anAmayam 15041027c ya imaM zrAvayed vidvAn saMsiddhiM prApnuyAt parAm 15041028a svAdhyAyayuktAH puruSAH kriyAyuktAz ca bhArata 15041028c adhyAtmayogayuktAz ca dhRtimantaz ca mAnavAH 15041028e zrutvA parva tv idaM nityam avApsyanti parAM gatim 15042001 sUta uvAca 15042001a etac chrutvA nRpo vidvAn hRSTo 'bhUj janamejayaH 15042001c pitAmahAnAM sarveSAM gamanAgamanaM tadA 15042002a abravIc ca mudA yuktaH punarAgamanaM prati 15042002c kathaM nu tyaktadehAnAM punas tad rUpadarzanam 15042003a ity uktaH sa dvijazreSTho vyAsaziSyaH pratApavAn 15042003c provAca vadatAM zreSThas taM nRpaM janamejayam 15042004a avipraNAzaH sarveSAM karmaNAm iti nizcayaH 15042004c karmajAni zarIrANi tathaivAkRtayo nRpa 15042005a mahAbhUtAni nityAni bhUtAdhipatisaMzrayAt 15042005c teSAM ca nityasaMvAso na vinAzo viyujyatAm 15042006a anAzAya kRtaM karma tasya ceSTaH phalAgamaH 15042006c AtmA caibhiH samAyuktaH sukhaduHkham upAznute 15042007a avinAzI tathA nityaM kSetrajJa iti nizcayaH 15042007c bhUtAnAm AtmabhAvo yo dhruvo 'sau saMvijAnatAm 15042008a yAvan na kSIyate karma tAvad asya svarUpatA 15042008c saMkSINakarmA puruSo rUpAnyatvaM niyacchati 15042009a nAnAbhAvAs tathaikatvaM zarIraM prApya saMhatAH 15042009c bhavanti te tathA nityAH pRthagbhAvaM vijAnatAm 15042010a azvamedhe zrutiz ceyam azvasaMjJapanaM prati 15042010c lokAntaragatA nityaM prANA nityA hi vAjinaH 15042011a ahaM hitaM vadAmy etat priyaM cet tava pArthiva 15042011c devayAnA hi panthAnaH zrutAs te yajJasaMstare 15042012a sukRto yatra te yajJas tatra devA hitAs tava 15042012c yadA samanvitA devAH pazUnAM gamanezvarAH 15042012e gatimantaz ca teneSTvA nAnye nityA bhavanti te 15042013a nitye 'smin paJcake varge nitye cAtmani yo naraH 15042013c asya nAnAsamAyogaM yaH pazyati vRthAmatiH 15042013e viyoge zocate 'tyarthaM sa bAla iti me matiH 15042014a viyoge doSadarzI yaH saMyogam iha varjayet 15042014c asaGge saMgamo nAsti duHkhaM bhuvi viyogajam 15042015a parAparajJas tu naro nAbhimAnAd udIritaH 15042015c aparajJaH parAM buddhiM spRSTvA mohAd vimucyate 15042016a adarzanAd ApatitaH punaz cAdarzanaM gataH 15042016c nAhaM taM vedmi nAsau mAM na ca me 'sti virAgatA 15042017a yena yena zarIreNa karoty ayam anIzvaraH 15042017c tena tena zarIreNa tad avazyam upAznute 15042017e mAnasaM manasApnoti zArIraM ca zarIravAn 15043001 vaizaMpAyana uvAca 15043001a adRSTvA tu nRpaH putrAn darzanaM pratilabdhavAn 15043001c RSiprasAdAt putrANAM svarUpANAM kurUdvaha 15043002a sa rAjA rAjadharmAMz ca brahmopaniSadaM tathA 15043002c avAptavAn narazreSTho buddhinizcayam eva ca 15043003a viduraz ca mahAprAjJo yayau siddhiM tapobalAt 15043003c dhRtarASTraH samAsAdya vyAsaM cApi tapasvinam 15043004 janamejaya uvAca 15043004a mamApi varado vyAso darzayet pitaraM yadi 15043004c tadrUpaveSavayasaM zraddadhyAM sarvam eva te 15043005a priyaM me syAt kRtArthaz ca syAm ahaM kRtanizcayaH 15043005c prasAdAd RSiputrasya mama kAmaH samRdhyatAm 15043006 sUta uvAca 15043006a ity uktavacane tasmin nRpe vyAsaH pratApavAn 15043006c prasAdam akarod dhImAn Anayac ca parikSitam 15043007a tatas tadrUpavayasam AgataM nRpatiM divaH 15043007c zrImantaM pitaraM rAjA dadarza janamejayaH 15043008a zamIkaM ca mahAtmAnaM putraM taM cAsya zRGgiNam 15043008c amAtyA ye babhUvuz ca rAjJas tAMz ca dadarza ha 15043009a tataH so 'vabhRthe rAjA mudito janamejayaH 15043009c pitaraM snApayAm Asa svayaM sasnau ca pArthivaH 15043010a snAtvA ca bharatazreSThaH so ''stIkam idam abravIt 15043010c yAyAvarakulotpannaM jaratkArusutaM tadA 15043011a AstIka vividhAzcaryo yajJo 'yam iti me matiH 15043011c yad adyAyaM pitA prApto mama zokapraNAzanaH 15043012 AstIka uvAca 15043012a RSir dvaipAyano yatra purANas tapaso nidhiH 15043012c yajJe kurukulazreSTha tasya lokAv ubhau jitau 15043013a zrutaM vicitram AkhyAnaM tvayA pANDavanandana 15043013c sarpAz ca bhasmasAn nItA gatAz ca padavIM pituH 15043014a kathaM cit takSako muktaH satyatvAt tava pArthiva 15043014c RSayaH pUjitAH sarve gatiM dRSTvA mahAtmanaH 15043015a prAptaH suvipulo dharmaH zrutvA pApavinAzanam 15043015c vimukto hRdayagranthir udArajanadarzanAt 15043016a ye ca pakSadharA dharme sadvRttarucayaz ca ye 15043016c yAn dRSTvA hIyate pApaM tebhyaH kAryA namaskriyAH 15043017 sUta uvAca 15043017a etac chrutvA dvijazreSThAt sa rAjA janamejayaH 15043017c pUjayAm Asa tam RSim anumAnya punaH punaH 15043018a papraccha tam RSiM cApi vaizaMpAyanam acyutam 15043018c kathAvazeSaM dharmajJo vanavAsasya sattama 15044001 janamejaya uvAca 15044001a dRSTvA putrAMs tathA pautrAn sAnubandhAJ janAdhipaH 15044001c dhRtarASTraH kim akarod rAjA caiva yudhiSThiraH 15044002 vaizaMpAyana uvAca 15044002a tad dRSTvA mahad AzcaryaM putrANAM darzanaM punaH 15044002c vItazokaH sa rAjarSiH punar Azramam Agamat 15044003a itaras tu janaH sarvas te caiva paramarSayaH 15044003c pratijagmur yathAkAmaM dhRtarASTrAbhyanujJayA 15044004a pANDavAs tu mahAtmAno laghubhUyiSThasainikAH 15044004c anujagmur mahAtmAnaM sadAraM taM mahIpatim 15044005a tam AzramagataM dhImAn brahmarSir lokapUjitaH 15044005c muniH satyavatIputro dhRtarASTram abhASata 15044006a dhRtarASTra mahAbAho zRNu kauravanandana 15044006c zrutaM te jJAnavRddhAnAm RSINAM puNyakarmaNAm 15044007a RddhAbhijanavRddhAnAM vedavedAGgavedinAm 15044007c dharmajJAnAM purANAnAM vadatAM vividhAH kathAH 15044008a mA sma zoke manaH kArSIr diSTe na vyathate budhaH 15044008c zrutaM devarahasyaM te nAradAd devadarzanAt 15044009a gatAs te kSatradharmeNa zastrapUtAM gatiM zubhAm 15044009c yathA dRSTAs tvayA putrA yathAkAmavihAriNaH 15044010a yudhiSThiras tv ayaM dhImAn bhavantam anurudhyate 15044010c sahito bhrAtRbhiH sarvaiH sadAraH sasuhRjjanaH 15044011a visarjayainaM yAtv eSa svarAjyam anuzAsatAm 15044011c mAsaH samadhiko hy eSAm atIto vasatAM vane 15044012a etad dhi nityaM yatnena padaM rakSyaM paraMtapa 15044012c bahupratyarthikaM hy etad rAjyaM nAma narAdhipa 15044013a ity uktaH kauravo rAjA vyAsenAmitabuddhinA 15044013c yudhiSThiram athAhUya vAgmI vacanam abravIt 15044014a ajAtazatro bhadraM te zRNu me bhrAtRbhiH saha 15044014c tvatprasAdAn mahIpAla zoko nAsmAn prabAdhate 15044015a rame cAhaM tvayA putra pureva gajasAhvaye 15044015c nAthenAnugato vidvan priyeSu parivartinA 15044016a prAptaM putraphalaM tvattaH prItir me vipulA tvayi 15044016c na me manyur mahAbAho gamyatAM putra mA ciram 15044017a bhavantaM ceha saMprekSya tapo me parihIyate 15044017c tapoyuktaM zarIraM ca tvAM dRSTvA dhAritaM punaH 15044018a mAtarau te tathaiveme zIrNaparNakRtAzane 15044018c mama tulyavrate putra naciraM vartayiSyataH 15044019a duryodhanaprabhRtayo dRSTA lokAntaraM gatAH 15044019c vyAsasya tapaso vIryAd bhavataz ca samAgamAt 15044020a prayojanaM ciraM vRttaM jIvitasya ca me 'nagha 15044020c ugraM tapaH samAsthAsye tvam anujJAtum arhasi 15044021a tvayy adya piNDaH kIrtiz ca kulaM cedaM pratiSThitam 15044021c zvo vAdya vA mahAbAho gamyatAM putra mA ciram 15044022a rAjanItiH subahuzaH zrutA te bharatarSabha 15044022c saMdeSTavyaM na pazyAmi kRtam etAvatA vibho 15044023a ity uktavacanaM tAta nRpo rAjAnam abravIt 15044023c na mAm arhasi dharmajJa parityaktum anAgasam 15044024a kAmaM gacchantu me sarve bhrAtaro 'nucarAs tathA 15044024c bhavantam aham anviSye mAtarau ca yatavrate 15044025a tam uvAcAtha gAndhArI maivaM putra zRNuSva me 15044025c tvayy adhInaM kurukulaM piNDaz ca zvazurasya me 15044026a gamyatAM putra paryAptam etAvat pUjitA vayam 15044026c rAjA yad Aha tat kAryaM tvayA putra pitur vacaH 15044027a ity uktaH sa tu gAndhAryA kuntIm idam uvAca ha 15044027c snehabASpAkule netre pramRjya rudatIM vacaH 15044028a visarjayati mAM rAjA gAndhArI ca yazasvinI 15044028c bhavatyAM baddhacittas tu kathaM yAsyAmi duHkhitaH 15044029a na cotsahe tapovighnaM kartuM te dharmacAriNi 15044029c tapaso hi paraM nAsti tapasA vindate mahat 15044030a mamApi na tathA rAjJi rAjye buddhir yathA purA 15044030c tapasy evAnuraktaM me manaH sarvAtmanA tathA 15044031a zUnyeyaM ca mahI sarvA na me prItikarI zubhe 15044031c bAndhavA naH parikSINA balaM no na yathA purA 15044032a pAJcAlAH subhRzaM kSINAH kanyAmAtrAvazeSitAH 15044032c na teSAM kulakartAraM kaM cit pazyAmy ahaM zubhe 15044033a sarve hi bhasmasAn nItA droNenaikena saMyuge 15044033c avazeSAs tu nihatA droNaputreNa vai nizi 15044034a cedayaz caiva matsyAz ca dRSTapUrvAs tathaiva naH 15044034c kevalaM vRSNicakraM tu vAsudevaparigrahAt 15044034e yaM dRSTvA sthAtum icchAmi dharmArthaM nAnyahetukam 15044035a zivena pazya naH sarvAn durlabhaM darzanaM tava 15044035c bhaviSyaty amba rAjA hi tIvram Arapsyate tapaH 15044036a etac chrutvA mahAbAhuH sahadevo yudhAM patiH 15044036c yudhiSThiram uvAcedaM bASpavyAkulalocanaH 15044037a notsahe 'haM parityaktuM mAtaraM pArthivarSabha 15044037c pratiyAtu bhavAn kSipraM tapas tapsyAmy ahaM vane 15044038a ihaiva zoSayiSyAmi tapasAhaM kalevaram 15044038c pAdazuzrUSaNe yukto rAjJo mAtros tathAnayoH 15044039a tam uvAca tataH kuntI pariSvajya mahAbhujam 15044039c gamyatAM putra maivaM tvaM vocaH kuru vaco mama 15044040a AgamA vaH zivAH santu svasthA bhavata putrakAH 15044040c uparodho bhaved evam asmAkaM tapasaH kRte 15044041a tvatsnehapAzabaddhA ca hIyeyaM tapasaH parAt 15044041c tasmAt putraka gaccha tvaM ziSTam alpaM hi naH prabho 15044042a evaM saMstambhitaM vAkyaiH kuntyA bahuvidhair manaH 15044042c sahadevasya rAjendra rAjJaz caiva vizeSataH 15044043a te mAtrA samanujJAtA rAjJA ca kurupuMgavAH 15044043c abhivAdya kuruzreSTham Amantrayitum Arabhan 15044044a rAjan pratigamiSyAmaH zivena pratinanditAH 15044044c anujJAtAs tvayA rAjan gamiSyAmo vikalmaSAH 15044045a evam uktaH sa rAjarSir dharmarAjJA mahAtmanA 15044045c anujajJe jayAzIrbhir abhinandya yudhiSThiram 15044046a bhImaM ca balinAM zreSThaM sAntvayAm Asa pArthivaH 15044046c sa cAsya samyaG medhAvI pratyapadyata vIryavAn 15044047a arjunaM ca samAzliSya yamau ca puruSarSabhau 15044047c anujajJe sa kauravyaH pariSvajyAbhinandya ca 15044048a gAndhAryA cAbhyanujJAtAH kRtapAdAbhivandanAH 15044048c jananyA samupAghrAtAH pariSvaktAz ca te nRpam 15044048e cakruH pradakSiNaM sarve vatsA iva nivAraNe 15044049a punaH punar nirIkSantaH prajagmus te pradakSiNam 15044049c tathaiva draupadI sAdhvI sarvAH kauravayoSitaH 15044050a nyAyataH zvazure vRttiM prayujya prayayus tataH 15044050c zvazrUbhyAM samanujJAtAH pariSvajyAbhinanditAH 15044050e saMdiSTAz cetikartavyaM prayayur bhartRbhiH saha 15044051a tataH prajajJe ninadaH sUtAnAM yujyatAm iti 15044051c uSTrANAM krozatAM caiva hayAnAM heSatAm api 15044052a tato yudhiSThiro rAjA sadAraH sahasainikaH 15044052c nagaraM hAstinapuraM punar AyAt sabAndhavaH 15045001 vaizaMpAyana uvAca 15045001a dvivarSopanivRtteSu pANDaveSu yadRcchayA 15045001c devarSir nArado rAjann AjagAma yudhiSThiram 15045002a tam abhyarcya mahAbAhuH kururAjo yudhiSThiraH 15045002c AsInaM parivizvastaM provAca vadatAM varaH 15045003a cirasya khalu pazyAmi bhagavantam upasthitam 15045003c kaccit te kuzalaM vipra zubhaM vA pratyupasthitam 15045004a ke dezAH paridRSTAs te kiM ca kAryaM karomi te 15045004c tad brUhi dvijamukhya tvam asmAkaM ca priyo 'tithiH 15045005 nArada uvAca 15045005a ciradRSTo 'si me rAjann Agato 'smi tapovanAt 15045005c paridRSTAni tIrthAni gaGgA caiva mayA nRpa 15045006 yudhiSThira uvAca 15045006a vadanti puruSA me 'dya gaGgAtIranivAsinaH 15045006c dhRtarASTraM mahAtmAnam AsthitaM paramaM tapaH 15045007a api dRSTas tvayA tatra kuzalI sa kurUdvahaH 15045007c gAndhArI ca pRthA caiva sUtaputraz ca saMjayaH 15045008a kathaM ca vartate cAdya pitA mama sa pArthivaH 15045008c zrotum icchAmi bhagavan yadi dRSTas tvayA nRpaH 15045009 nArada uvAca 15045009a sthirIbhUya mahArAja zRNu sarvaM yathAtatham 15045009c yathA zrutaM ca dRSTaM ca mayA tasmiMs tapovane 15045010a vanavAsanivRtteSu bhavatsu kurunandana 15045010c kurukSetrAt pitA tubhyaM gaGgAdvAraM yayau nRpa 15045011a gAndhAryA sahito dhImAn vadhvA kuntyA samanvitaH 15045011c saMjayena ca sUtena sAgnihotraH sayAjakaH 15045012a Atasthe sa tapas tIvraM pitA tava tapodhanaH 15045012c vITAM mukhe samAdhAya vAyubhakSo 'bhavan muniH 15045013a vane sa munibhiH sarvaiH pUjyamAno mahAtapAH 15045013c tvagasthimAtrazeSaH sa SaNmAsAn abhavan nRpaH 15045014a gAndhArI tu jalAhArA kuntI mAsopavAsinI 15045014c saMjayaH SaSThabhaktena vartayAm Asa bhArata 15045015a agnIMs tu yAjakAs tatra juhuvur vidhivat prabho 15045015c dRzyato 'dRzyataz caiva vane tasmin nRpasya ha 15045016a aniketo 'tha rAjA sa babhUva vanagocaraH 15045016c te cApi sahite devyau saMjayaz ca tam anvayuH 15045017a saMjayo nRpater netA sameSu viSameSu ca 15045017c gAndhAryAs tu pRthA rAjaMz cakSur AsId aninditA 15045018a tataH kadA cid gaGgAyAH kacche sa nRpasattamaH 15045018c gaGgAyAm Apluto dhImAn AzramAbhimukho 'bhavat 15045019a atha vAyuH samudbhUto dAvAgnir abhavan mahAn 15045019c dadAha tad vanaM sarvaM parigRhya samantataH 15045020a dahyatsu mRgayUtheSu dvijihveSu samantataH 15045020c varAhANAM ca yUtheSu saMzrayatsu jalAzayAn 15045021a samAviddhe vane tasmin prApte vyasana uttame 15045021c nirAhAratayA rAjA mandaprANaviceSTitaH 15045021e asamartho 'pasaraNe sukRzau mAtarau ca te 15045022a tataH sa nRpatir dRSTvA vahnim AyAntam antikAt 15045022c idam Aha tataH sUtaM saMjayaM pRthivIpate 15045023a gaccha saMjaya yatrAgnir na tvAM dahati karhi cit 15045023c vayam atrAgninA yuktA gamiSyAmaH parAM gatim 15045024a tam uvAca kilodvignaH saMjayo vadatAM varaH 15045024c rAjan mRtyur aniSTo 'yaM bhavitA te vRthAgninA 15045025a na copAyaM prapazyAmi mokSaNe jAtavedasaH 15045025c yad atrAnantaraM kAryaM tad bhavAn vaktum arhati 15045026a ity uktaH saMjayenedaM punar Aha sa pArthivaH 15045026c naiSa mRtyur aniSTo no niHsRtAnAM gRhAt svayam 15045027a jalam agnis tathA vAyur atha vApi vikarzanam 15045027c tApasAnAM prazasyante gaccha saMjaya mAciram 15045028a ity uktvA saMjayaM rAjA samAdhAya manas tadA 15045028c prAGmukhaH saha gAndhAryA kuntyA copAvizat tadA 15045029a saMjayas taM tathA dRSTvA pradakSiNam athAkarot 15045029c uvAca cainaM medhAvI yuGkSvAtmAnam iti prabho 15045030a RSiputro manISI sa rAjA cakre 'sya tad vacaH 15045030c saMnirudhyendriyagrAmam AsIt kASThopamas tadA 15045031a gAndhArI ca mahAbhAgA jananI ca pRthA tava 15045031c dAvAgninA samAyukte sa ca rAjA pitA tava 15045032a saMjayas tu mahAmAtras tasmAd dAvAd amucyata 15045032c gaGgAkUle mayA dRSTas tApasaiH parivAritaH 15045033a sa tAn Amantrya tejasvI nivedyaitac ca sarvazaH 15045033c prayayau saMjayaH sUto himavantaM mahIdharam 15045034a evaM sa nidhanaM prAptaH kururAjo mahAmanAH 15045034c gAndhArI ca pRthA caiva jananyau te narAdhipa 15045035a yadRcchayAnuvrajatA mayA rAjJaH kalevaram 15045035c tayoz ca devyor ubhayor dRSTAni bharatarSabha 15045036a tatas tapovane tasmin samAjagmus tapodhanAH 15045036c zrutvA rAjJas tathA niSThAM na tv azocan gatiM ca te 15045037a tatrAzrauSam ahaM sarvam etat puruSasattama 15045037c yathA ca nRpatir dagdho devyau te ceti pANDava 15045038a na zocitavyaM rAjendra svantaH sa pRthivIpatiH 15045038c prAptavAn agnisaMyogaM gAndhArI jananI ca te 15045039 vaizaMpAyana uvAca 15045039a etac chrutvA tu sarveSAM pANDavAnAM mahAtmanAm 15045039c niryANaM dhRtarASTrasya zokaH samabhavan mahAn 15045040a antaHpurANAM ca tadA mahAn Artasvaro 'bhavat 15045040c paurANAM ca mahArAja zrutvA rAjJas tadA gatim 15045041a aho dhig iti rAjA tu vikruzya bhRzaduHkhitaH 15045041c UrdhvabAhuH smaran mAtuH praruroda yudhiSThiraH 15045041e bhImasenapurogAz ca bhrAtaraH sarva eva te 15045042a antaHpureSu ca tadA sumahAn ruditasvanaH 15045042c prAdurAsIn mahArAja pRthAM zrutvA tathAgatAm 15045043a taM ca vRddhaM tathA dagdhaM hataputraM narAdhipam 15045043c anvazocanta te sarve gAndhArIM ca tapasvinIm 15045044a tasminn uparate zabde muhUrtAd iva bhArata 15045044c nigRhya bASpaM dhairyeNa dharmarAjo 'bravId idam 15046001 yudhiSThira uvAca 15046001a tathA mahAtmanas tasya tapasy ugre ca vartataH 15046001c anAthasyeva nidhanaM tiSThatsv asmAsu bandhuSu 15046002a durvijJeyA hi gatayaH puruSANAM matA mama 15046002c yatra vaicitravIryo 'sau dagdha evaM davAgninA 15046003a yasya putrazataM zrImad abhavad bAhuzAlinaH 15046003c nAgAyutabalo rAjA sa dagdho hi davAgninA 15046004a yaM purA paryavIjanta tAlavRntair varastriyaH 15046004c taM gRdhrAH paryavIjanta dAvAgniparikAlitam 15046005a sUtamAgadhasaMghaiz ca zayAno yaH prabodhyate 15046005c dharaNyAM sa nRpaH zete pApasya mama karmabhiH 15046006a na tu zocAmi gAndhArIM hataputrAM yazasvinIm 15046006c patilokam anuprAptAM tathA bhartRvrate sthitAm 15046007a pRthAm eva tu zocAmi yA putraizvaryam Rddhimat 15046007c utsRjya sumahad dIptaM vanavAsam arocayat 15046008a dhig rAjyam idam asmAkaM dhig balaM dhik parAkramam 15046008c kSatradharmaM ca dhig yasmAn mRtA jIvAmahe vayam 15046009a susUkSmA kila kAlasya gatir dvijavarottama 15046009c yat samutsRjya rAjyaM sA vanavAsam arocayat 15046010a yudhiSThirasya jananI bhImasya vijayasya ca 15046010c anAthavat kathaM dagdhA iti muhyAmi cintayan 15046011a vRthA saMtoSito vahniH khANDave savyasAcinA 15046011c upakAram ajAnan sa kRtaghna iti me matiH 15046012a yatrAdahat sa bhagavAn mAtaraM savyasAcinaH 15046012c kRtvA yo brAhmaNacchadma bhikSArthI samupAgataH 15046012e dhig agniM dhik ca pArthasya vizrutAM satyasaMdhatAm 15046013a idaM kaSTataraM cAnyad bhagavan pratibhAti me 15046013c vRthAgninA samAyogo yad abhUt pRthivIpateH 15046014a tathA tapasvinas tasya rAjarSeH kauravasya ha 15046014c katham evaMvidho mRtyuH prazAsya pRthivIm imAm 15046015a tiSThatsu mantrapUteSu tasyAgniSu mahAvane 15046015c vRthAgninA samAyukto niSThAM prAptaH pitA mama 15046016a manye pRthA vepamAnA kRzA dhamanisaMtatA 15046016c hA tAta dharmarAjeti samAkrandan mahAbhaye 15046017a bhIma paryApnuhi bhayAd iti caivAbhivAzatI 15046017c samantataH parikSiptA mAtA me 'bhUd davAgninA 15046018a sahadevaH priyas tasyAH putrebhyo 'dhika eva tu 15046018c na cainAM mokSayAm Asa vIro mAdravatIsutaH 15046019a tac chrutvA ruruduH sarve samAliGgya parasparam 15046019c pANDavAH paJca duHkhArtA bhUtAnIva yugakSaye 15046020a teSAM tu puruSendrANAM rudatAM ruditasvanaH 15046020c prAsAdAbhogasaMruddho anvarautsIt sa rodasI 15047001 nArada uvAca 15047001a nAsau vRthAgninA dagdho yathA tatra zrutaM mayA 15047001c vaicitravIryo nRpatis tat te vakSyAmi bhArata 15047002a vanaM pravizatA tena vAyubhakSeNa dhImatA 15047002c agnayaH kArayitveSTim utsRSTA iti naH zrutam 15047003a yAjakAs tu tatas tasya tAn agnIn nirjane vane 15047003c samutsRjya yathAkAmaM jagmur bharatasattama 15047004a sa vivRddhas tadA vahnir vane tasminn abhUt kila 15047004c tena tad vanam AdIptam iti me tApasAbruvan 15047005a sa rAjA jAhnavIkacche yathA te kathitaM mayA 15047005c tenAgninA samAyuktaH svenaiva bharatarSabha 15047006a evam AvedayAm Asur munayas te mamAnagha 15047006c ye te bhAgIrathItIre mayA dRSTA yudhiSThira 15047007a evaM svenAgninA rAjA samAyukto mahIpate 15047007c mA zocithAs tvaM nRpatiM gataH sa paramAM gatim 15047008a guruzuzrUSayA caiva jananI tava pANDava 15047008c prAptA sumahatIM siddhim iti me nAtra saMzayaH 15047009a kartum arhasi kauravya teSAM tvam udakakriyAm 15047009c bhrAtRbhiH sahitaH sarvair etad atra vidhIyatAm 15047010 vaizaMpAyana uvAca 15047010a tataH sa pRthivIpAlaH pANDavAnAM dhuraMdharaH 15047010c niryayau saha sodaryaiH sadAro bharatarSabha 15047011a paurajAnapadAz caiva rAjabhaktipuraskRtAH 15047011c gaGgAM prajagmur abhito vAsasaikena saMvRtAH 15047012a tato 'vagAhya salilaM sarve te kurupuMgavAH 15047012c yuyutsum agrataH kRtvA dadus toyaM mahAtmane 15047013a gAndhAryAz ca pRthAyAz ca vidhivan nAmagotrataH 15047013c zaucaM nivartayantas te tatroSur nagarAd bahiH 15047014a preSayAm Asa sa narAn vidhijJAn AptakAriNaH 15047014c gaGgAdvAraM kuruzreSTho yatra dagdho 'bhavan nRpaH 15047015a tatraiva teSAM kulyAni gaGgAdvAre 'nvazAt tadA 15047015c kartavyAnIti puruSAn dattadeyAn mahIpatiH 15047016a dvAdaze 'hani tebhyaH sa kRtazauco narAdhipaH 15047016c dadau zrAddhAni vidhivad dakSiNAvanti pANDavaH 15047017a dhRtarASTraM samuddizya dadau sa pRthivIpatiH 15047017c suvarNaM rajataM gAz ca zayyAz ca sumahAdhanAH 15047018a gAndhAryAz caiva tejasvI pRthAyAz ca pRthak pRthak 15047018c saMkIrtya nAmanI rAjA dadau dAnam anuttamam 15047019a yo yad icchati yAvac ca tAvat sa labhate dvijaH 15047019c zayanaM bhojanaM yAnaM maNiratnam atho dhanam 15047020a yAnam AcchAdanaM bhogAn dAsIz ca paricArikAH 15047020c dadau rAjA samuddizya tayor mAtror mahIpatiH 15047021a tataH sa pRthivIpAlo dattvA zrAddhAny anekazaH 15047021c praviveza punar dhImAn nagaraM vAraNAhvayam 15047022a te cApi rAjavacanAt puruSA ye gatAbhavan 15047022c saMkalpya teSAM kulyAni punaH pratyAgamaMs tataH 15047023a mAlyair gandhaiz ca vividhaiH pUjayitvA yathAvidhi 15047023c kulyAni teSAM saMyojya tadAcakhyur mahIpateH 15047024a samAzvAsya ca rAjAnaM dharmAtmAnaM yudhiSThiram 15047024c nArado 'py agamad rAjan paramarSir yathepsitam 15047025a evaM varSANy atItAni dhRtarASTrasya dhImataH 15047025c vanavAse tadA trINi nagare daza paJca ca 15047026a hataputrasya saMgrAme dAnAni dadataH sadA 15047026c jJAtisaMbandhimitrANAM bhrAtqNAM svajanasya ca 15047027a yudhiSThiras tu nRpatir nAtiprItamanAs tadA 15047027c dhArayAm Asa tad rAjyaM nihatajJAtibAndhavaH