% Mahabharata: Anusasanaparvan % Last updated: Mon Jul 29 2019 % Encoding: ASCII % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 1999 % 13001001 yudhiSThira uvAca 13001001a zamo bahuvidhAkAraH sUkSma uktaH pitAmaha 13001001c na ca me hRdaye zAntir asti kRtvedam IdRzam 13001002a asminn arthe bahuvidhA zAntir uktA tvayAnagha 13001002c svakRte kA nu zAntiH syAc chamAd bahuvidhAd api 13001003a zarAcitazarIraM hi tIvravraNam udIkSya ca 13001003c zamaM nopalabhe vIra duSkRtAny eva cintayan 13001004a rudhireNAvasiktAGgaM prasravantaM yathAcalam 13001004c tvAM dRSTvA puruSavyAghra sIde varSAsv ivAmbujam 13001005a ataH kaSTataraM kiM nu matkRte yat pitAmahaH 13001005c imAm avasthAM gamitaH pratyamitrai raNAjire 13001005e tathaivAnye nRpatayaH sahaputrAH sabAndhavAH 13001006a vayaM hi dhArtarASTrAz ca kAlamanyuvazAnugAH 13001006c kRtvedaM ninditaM karma prApsyAmaH kAM gatiM nRpa 13001007a ahaM tava hy antakaraH suhRdvadhakaras tathA 13001007c na zAntim adhigacchAmi pazyaMs tvAM duHkhitaM kSitau 13001008 bhISma uvAca 13001008a paratantraM kathaM hetum AtmAnam anupazyasi 13001008c karmaNy asmin mahAbhAga sUkSmaM hy etad atIndriyam 13001009a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13001009c saMvAdaM mRtyugautamyoH kAlalubdhakapannagaiH 13001010a gautamI nAma kaunteya sthavirA zamasaMyutA 13001010c sarpeNa daSTaM svaM putram apazyad gatacetanam 13001011a atha taM snAyupAzena baddhvA sarpam amarSitaH 13001011c lubdhako 'rjunako nAma gautamyAH samupAnayat 13001012a tAM cAbravId ayaM te sa putrahA pannagAdhamaH 13001012c brUhi kSipraM mahAbhAge vadhyatAM kena hetunA 13001013a agnau prakSipyatAm eSa cchidyatAM khaNDazo 'pi vA 13001013c na hy ayaM bAlahA pApaz ciraM jIvitum arhati 13001014 gautamy uvAca 13001014a visRjainam abuddhis tvaM na vadhyo 'rjunaka tvayA 13001014c ko hy AtmAnaM guruM kuryAt prAptavye sati cintayan 13001015a plavante dharmalaghavo loke 'mbhasi yathA plavAH 13001015c majjanti pApaguravaH zastraM skannam ivodake 13001016a na cAmRtyur bhavitA vai hate 'smin; ko vAtyayaH syAd ahate 'smiJ janasya 13001016c asyotsarge prANayuktasya jantor; mRtyor lokaM ko nu gacched anantam 13001017 lubdhaka uvAca 13001017a jAnAmy evaM neha guNAguNajJAH; sarve niyuktA guravo vai bhavanti 13001017c svasthasyaite tUpadezA bhavanti; tasmAt kSudraM sarpam enaM haniSye 13001018a samIpsantaH kAlayogaM tyajanti; sadyaH zucaM tv arthavidas tyajanti 13001018c zreyaH kSayaH zocatAM nityazo hi; tasmAt tyAjyaM jahi zokaM hate 'smin 13001019 gautamy uvAca 13001019a na caivArtir vidyate 'smadvidhAnAM; dharmArAmaH satataM sajjano hi 13001019c nityAyasto bAlajano na cAsti; dharmo hy eSa prabhavAmy asya nAham 13001020a na brAhmaNAnAM kopo 'sti kutaH kopAc ca yAtanA 13001020c mArdavAt kSamyatAM sAdho mucyatAm eSa pannagaH 13001021 lubdhaka uvAca 13001021a hatvA lAbhaH zreya evAvyayaM syAt; sadyo lAbho balavadbhiH prazastaH 13001021c kAlAl lAbho yas tu sadyo bhaveta; hate zreyaH kutsite tvIdRze syAt 13001022 gautamy uvAca 13001022a kArthaprAptir gRhya zatruM nihatya; kA vA zAntiH prApya zatruM namuktvA 13001022c kasmAt saumya bhujage na kSameyaM; mokSaM vA kiM kAraNaM nAsya kuryAm 13001023 lubdhaka uvAca 13001023a asmAd ekasmAd bahavo rakSitavyA; naiko bahubhyo gautami rakSitavyaH 13001023c kRtAgasaM dharmavidas tyajanti; sarIsRpaM pApam imaM jahi tvam 13001024 gautamy uvAca 13001024a nAsmin hate pannage putrako me; saMprApsyate lubdhaka jIvitaM vai 13001024c guNaM cAnyaM nAsya vadhe prapazye; tasmAt sarpaM lubdhaka muJca jIvam 13001025 lubdhaka uvAca 13001025a vRtraM hatvA devarAT zreSThabhAg vai; yajJaM hatvA bhAgam avApa caiva 13001025c zUlI devo devavRttaM kuru tvaM; kSipraM sarpaM jahi mA bhUd vizaGkA 13001026 bhISma uvAca 13001026a asakRt procyamAnApi gautamI bhujagaM prati 13001026c lubdhakena mahAbhAgA pApe naivAkaron matim 13001027a ISad ucchvasamAnas tu kRcchrAt saMstabhya pannagaH 13001027c utsasarja giraM mandAM mAnuSIM pAzapIDitaH 13001028a ko nv arjunaka doSo 'tra vidyate mama bAliza 13001028c asvatantraM hi mAM mRtyur vivazaM yad acUcudat 13001029a tasyAyaM vacanAd daSTo na kopena na kAmyayA 13001029c tasya tat kilbiSaM lubdha vidyate yadi kilbiSam 13001030 lubdhaka uvAca 13001030a yady anyavazagenedaM kRtaM te pannagAzubham 13001030c kAraNaM vai tvam apy atra tasmAt tvam api kilbiSI 13001031a mRtpAtrasya kriyAyAM hi daNDacakrAdayo yathA 13001031c kAraNatve prakalpyante tathA tvam api pannaga 13001032a kilbiSI cApi me vadhyaH kilbiSI cAsi pannaga 13001032c AtmAnaM kAraNaM hy atra tvam AkhyAsi bhujaMgama 13001033 sarpa uvAca 13001033a sarva ete hy asvavazA daNDacakrAdayo yathA 13001033c tathAham api tasmAn me naiSa hetur matas tava 13001034a atha vA matam etat te te 'py anyonyaprayojakAH 13001034c kAryakAraNasaMdeho bhavaty anyonyacodanAt 13001035a evaM sati na doSo me nAsmi vadhyo na kilbiSI 13001035c kilbiSaM samavAye syAn manyase yadi kilbiSam 13001036 lubdhaka uvAca 13001036a kAraNaM yadi na syAd vai na kartA syAs tvam apy uta 13001036c vinAze kAraNaM tvaM ca tasmAd vadhyo 'si me mataH 13001037a asaty api kRte kArye neha pannaga lipyate 13001037c tasmAn nAtraiva hetuH syAd vadhyaH kiM bahu bhASase 13001038 sarpa uvAca 13001038a kAryAbhAve kriyA na syAt saty asaty api kAraNe 13001038c tasmAt tvam asmin hetau me vAcyo hetur vizeSataH 13001039a yady ahaM kAraNatvena mato lubdhaka tattvataH 13001039c anyaH prayoge syAd atra kilbiSI jantunAzane 13001040 lubdhaka uvAca 13001040a vadhyas tvaM mama durbuddhe bAlaghAtI nRzaMsakRt 13001040c bhASase kiM bahu punar vadhyaH san pannagAdhama 13001041 sarpa uvAca 13001041a yathA havIMSi juhvAnA makhe vai lubdhakartvijaH 13001041c na phalaM prApnuvanty atra paraloke tathA hy aham 13001042 bhISma uvAca 13001042a tathA bruvati tasmiMs tu pannage mRtyucodite 13001042c AjagAma tato mRtyuH pannagaM cAbravId idam 13001043a kAlenAhaM praNuditaH pannaga tvAm acUcudam 13001043c vinAzahetur nAsya tvam ahaM vA prANinaH zizoH 13001044a yathA vAyur jaladharAn vikarSati tatas tataH 13001044c tadvaj jaladavat sarpa kAlasyAhaM vazAnugaH 13001045a sAttvikA rAjasAz caiva tAmasA ye ca ke cana 13001045c bhAvAH kAlAtmakAH sarve pravartante hi jantuSu 13001046a jaGgamAH sthAvarAz caiva divi vA yadi vA bhuvi 13001046c sarve kAlAtmakAH sarpa kAlAtmakam idaM jagat 13001047a pravRttayaz ca yA loke tathaiva ca nivRttayaH 13001047c tAsAM vikRtayo yAz ca sarvaM kAlAtmakaM smRtam 13001048a Adityaz candramA viSNur Apo vAyuH zatakratuH 13001048c agniH khaM pRthivI mitra oSadhyo vasavas tathA 13001049a saritaH sAgarAz caiva bhAvAbhAvau ca pannaga 13001049c sarve kAlena sRjyante hriyante ca tathA punaH 13001050a evaM jJAtvA kathaM mAM tvaM sadoSaM sarpa manyase 13001050c atha caivaMgate doSo mayi tvam api doSavAn 13001051 sarpa uvAca 13001051a nirdoSaM doSavantaM vA na tvA mRtyo bravImy aham 13001051c tvayAhaM codita iti bravImy etAvad eva tu 13001052a yadi kAle tu doSo 'sti yadi tatrApi neSyate 13001052c doSo naiva parIkSyo me na hy atrAdhikRtA vayam 13001053a nirmokSas tv asya doSasya mayA kAryo yathA tathA 13001053c mRtyo vidoSaH syAm eva yathA tan me prayojanam 13001054 bhISma uvAca 13001054a sarpo 'thArjunakaM prAha zrutaM te mRtyubhASitam 13001054c nAnAgasaM mAM pAzena saMtApayitum arhasi 13001055 lubdhaka uvAca 13001055a mRtyoH zrutaM me vacanaM tava caiva bhujaMgama 13001055c naiva tAvad vidoSatvaM bhavati tvayi pannaga 13001056a mRtyus tvaM caiva hetur hi jantor asya vinAzane 13001056c ubhayaM kAraNaM manye na kAraNam akAraNam 13001057a dhiG mRtyuM ca durAtmAnaM krUraM duHkhakaraM satAm 13001057c tvAM caivAhaM vadhiSyAmi pApaM pApasya kAraNam 13001058 mRtyur uvAca 13001058a vivazau kAlavazagAv AvAM tad diSTakAriNau 13001058c nAvAM doSeNa gantavyau yadi samyak prapazyasi 13001059 lubdhaka uvAca 13001059a yuvAm ubhau kAlavazau yadi vai mRtyupannagau 13001059c harSakrodhau kathaM syAtAm etad icchAmi veditum 13001060 mRtyur uvAca 13001060a yAH kAz cid iha ceSTAH syuH sarvAH kAlapracoditAH 13001060c pUrvam evaitad uktaM hi mayA lubdhaka kAlataH 13001061a tasmAd ubhau kAlavazAv AvAM tad diSTakAriNau 13001061c nAvAM doSeNa gantavyau tvayA lubdhaka karhi cit 13001062 bhISma uvAca 13001062a athopagamya kAlas tu tasmin dharmArthasaMzaye 13001062c abravIt pannagaM mRtyuM lubdham arjunakaM ca tam 13001063 kAla uvAca 13001063a naivAhaM nApy ayaM mRtyur nAyaM lubdhaka pannagaH 13001063c kilbiSI jantumaraNe na vayaM hi prayojakAH 13001064a akarod yad ayaM karma tan no 'rjunaka codakam 13001064c praNAzahetur nAnyo 'sya vadhyate 'yaM svakarmaNA 13001065a yad anena kRtaM karma tenAyaM nidhanaM gataH 13001065c vinAzahetuH karmAsya sarve karmavazA vayam 13001066a karmadAyAdavA&l lokaH karmasaMbandhalakSaNaH 13001066c karmANi codayantIha yathAnyonyaM tathA vayam 13001067a yathA mRtpiNDataH kartA kurute yad yad icchati 13001067c evam AtmakRtaM karma mAnavaH pratipadyate 13001068a yathA chAyAtapau nityaM susaMbaddhau nirantaram 13001068c tathA karma ca kartA ca saMbaddhAv AtmakarmabhiH 13001069a evaM nAhaM na vai mRtyur na sarpo na tathA bhavAn 13001069c na ceyaM brAhmaNI vRddhA zizur evAtra kAraNam 13001070a tasmiMs tathA bruvANe tu brAhmaNI gautamI nRpa 13001070c svakarmapratyayA&l lokAn matvArjunakam abravIt 13001071a naiva kAlo na bhujago na mRtyur iha kAraNam 13001071c svakarmabhir ayaM bAlaH kAlena nidhanaM gataH 13001072a mayA ca tat kRtaM karma yenAyaM me mRtaH sutaH 13001072c yAtu kAlas tathA mRtyur muJcArjunaka pannagam 13001073 bhISma uvAca 13001073a tato yathAgataM jagmur mRtyuH kAlo 'tha pannagaH 13001073c abhUd viroSo 'rjunako vizokA caiva gautamI 13001074a etac chrutvA zamaM gaccha mA bhUz cintAparo nRpa 13001074c svakarmapratyayA&l lokAMs trIn viddhi manujarSabha 13001075a na tu tvayA kRtaM pArtha nApi duryodhanena vai 13001075c kAlena tat kRtaM viddhi vihatA yena pArthivAH 13001076 vaizaMpAyana uvAca 13001076a ity etad vacanaM zrutvA babhUva vigatajvaraH 13001076c yudhiSThiro mahAtejAH papracchedaM ca dharmavit 13002001 yudhiSThira uvAca 13002001a pitAmaha mahAprAjJa sarvazAstravizArada 13002001c zrutaM me mahad AkhyAnam idaM matimatAM vara 13002002a bhUyas tu zrotum icchAmi dharmArthasahitaM nRpa 13002002c kathyamAnaM tvayA kiM cit tan me vyAkhyAtum arhasi 13002003a kena mRtyur gRhasthena dharmam Azritya nirjitaH 13002003c ity etat sarvam AcakSva tattvena mama pArthiva 13002004 bhISma uvAca 13002004a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13002004c yathA mRtyur gRhasthena dharmam Azritya nirjitaH 13002005a manoH prajApate rAjann ikSvAkur abhavat sutaH 13002005c tasya putrazataM jajJe nRpateH sUryavarcasaH 13002006a dazamas tasya putras tu dazAzvo nAma bhArata 13002006c mAhiSmatyAm abhUd rAjA dharmAtmA satyavikramaH 13002007a dazAzvasya sutas tv AsId rAjA paramadhArmikaH 13002007c satye tapasi dAne ca yasya nityaM rataM manaH 13002008a madirAzva iti khyAtaH pRthivyAM pRthivIpatiH 13002008c dhanurvede ca vede ca nirato yo 'bhavat sadA 13002009a madirAzvasya putras tu dyutimAn nAma pArthivaH 13002009c mahAbhAgo mahAtejA mahAsattvo mahAbalaH 13002010a putro dyutimatas tv AsIt suvIro nAma pArthivaH 13002010c dharmAtmA kozavAMz cApi devarAja ivAparaH 13002011a suvIrasya tu putro 'bhUt sarvasaMgrAmadurjayaH 13002011c durjayety abhivikhyAtaH sarvazAstravizAradaH 13002012a durjayasyendravapuSaH putro 'gnisadRzadyutiH 13002012c duryodhano nAma mahAn rAjAsId rAjasattama 13002013a tasyendrasamavIryasya saMgrAmeSv anivartinaH 13002013c viSayaz ca prabhAvaz ca tulyam evAbhyavartata 13002014a ratnair dhanaiz ca pazubhiH sasyaiz cApi pRthagvidhaiH 13002014c nagaraM viSayaz cAsya pratipUrNaM tadAbhavat 13002015a na tasya viSaye cAbhUt kRpaNo nApi durgataH 13002015c vyAdhito vA kRzo vApi tasmin nAbhUn naraH kva cit 13002016a sudakSiNo madhuravAg anasUyur jitendriyaH 13002016c dharmAtmA cAnRzaMsaz ca vikrAnto 'thAvikatthanaH 13002017a yajvA vadAnyo medhAvI brahmaNyaH satyasaMgaraH 13002017c na cAvamantA dAtA ca vedavedAGgapAragaH 13002018a taM narmadA devanadI puNyA zItajalA zivA 13002018c cakame puruSazreSThaM svena bhAvena bhArata 13002019a tasya jajJe tadA nadyAM kanyA rAjIvalocanA 13002019c nAmnA sudarzanA rAjan rUpeNa ca sudarzanA 13002020a tAdRgrUpA na nArISu bhUtapUrvA yudhiSThira 13002020c duryodhanasutA yAdRg abhavad varavarNinI 13002021a tAm agniz cakame sAkSAd rAjakanyAM sudarzanAm 13002021c bhUtvA ca brAhmaNaH sAkSAd varayAm Asa taM nRpam 13002022a daridraz cAsavarNaz ca mamAyam iti pArthivaH 13002022c na ditsati sutAM tasmai tAM viprAya sudarzanAm 13002023a tato 'sya vitate yajJe naSTo 'bhUd dhavyavAhanaH 13002023c tato duryodhano rAjA vAkyam Ahartvijas tadA 13002024a duSkRtaM mama kiM nu syAd bhavatAM vA dvijarSabhAH 13002024c yena nAzaM jagAmAgniH kRtaM kupuruSeSv iva 13002025a na hy alpaM duSkRtaM no 'sti yenAgnir nAzam AgataH 13002025c bhavatAM vAtha vA mahyaM tattvenaitad vimRzyatAm 13002026a etad rAjJo vacaH zrutvA viprAs te bharatarSabha 13002026c niyatA vAgyatAz caiva pAvakaM zaraNaM yayuH 13002027a tAn darzayAm Asa tadA bhagavAn havyavAhanaH 13002027c svaM rUpaM dIptimat kRtvA zaradarkasamadyutiH 13002028a tato mahAtmA tAn Aha dahano brAhmaNarSabhAn 13002028c varayAmy Atmano 'rthAya duryodhanasutAm iti 13002029a tatas te kAlyam utthAya tasmai rAjJe nyavedayan 13002029c brAhmaNA vismitAH sarve yad uktaM citrabhAnunA 13002030a tataH sa rAjA tac chrutvA vacanaM brahmavAdinAm 13002030c avApya paramaM harSaM tatheti prAha buddhimAn 13002031a prAyAcata nRpaH zulkaM bhagavantaM vibhAvasum 13002031c nityaM sAMnidhyam iha te citrabhAno bhaved iti 13002031e tam Aha bhagavAn agnir evam astv iti pArthivam 13002032a tataH sAMnidhyam adhyApi mAhiSmatyAM vibhAvasoH 13002032c dRSTaM hi sahadevena dizo vijayatA tadA 13002033a tatas tAM samalaMkRtya kanyAm ahatavAsasam 13002033c dadau duryodhano rAjA pAvakAya mahAtmane 13002034a pratijagrAha cAgnis tAM rAjaputrIM sudarzanAm 13002034c vidhinA vedadRSTena vasor dhArAm ivAdhvare 13002035a tasyA rUpeNa zIlena kulena vapuSA zriyA 13002035c abhavat prItimAn agnir garbhaM tasyAM samAdadhe 13002036a tasyAM samabhavat putro nAmnAgneyaH sudarzanaH 13002036c zizur evAdhyagAt sarvaM sa ca brahma sanAtanam 13002037a athaughavAn nAma nRpo nRgasyAsIt pitAmahaH 13002037c tasyApy oghavatI kanyA putraz caugharatho 'bhavat 13002038a tAm oghavAn dadau tasmai svayam oghavatIM sutAm 13002038c sudarzanAya viduSe bhAryArthe devarUpiNIm 13002039a sa gRhasthAzramaratas tayA saha sudarzanaH 13002039c kurukSetre 'vasad rAjann oghavatyA samanvitaH 13002040a gRhasthaz cAvajeSyAmi mRtyum ity eva sa prabho 13002040c pratijJAm akarod dhImAn dIptatejA vizAM pate 13002041a tAm athaughavatIM rAjan sa pAvakasuto 'bravIt 13002041c atitheH pratikUlaM te na kartavyaM kathaM cana 13002042a yena yena ca tuSyeta nityam eva tvayAtithiH 13002042c apy AtmanaH pradAnena na te kAryA vicAraNA 13002043a etad vrataM mama sadA hRdi saMparivartate 13002043c gRhasthAnAM hi suzroNi nAtither vidyate param 13002044a pramANaM yadi vAmoru vacas te mama zobhane 13002044c idaM vacanam avyagrA hRdi tvaM dhArayeH sadA 13002045a niSkrAnte mayi kalyANi tathA saMnihite 'naghe 13002045c nAtithis te 'vamantavyaH pramANaM yady ahaM tava 13002046a tam abravId oghavatI yatA mUrdhni kRtAJjaliH 13002046c na me tvadvacanAt kiM cid akartavyaM kathaM cana 13002047a jigISamANaM tu gRhe tadA mRtyuH sudarzanam 13002047c pRSThato 'nvagamad rAjan randhrAnveSI tadA sadA 13002048a idhmArthaM tu gate tasminn agniputre sudarzane 13002048c atithir brAhmaNaH zrImAMs tAm AhaughavatIM tadA 13002049a AtithyaM dattam icchAmi tvayAdya varavarNini 13002049c pramANaM yadi dharmas te gRhasthAzramasaMmataH 13002050a ity uktA tena vipreNa rAjaputrI yazasvinI 13002050c vidhinA pratijagrAha vedoktena vizAM pate 13002051a AsanaM caiva pAdyaM ca tasmai dattvA dvijAtaye 13002051c provAcaughavatI vipraM kenArthaH kiM dadAmi te 13002052a tAm abravIt tato vipro rAjaputrIM sudarzanAm 13002052c tvayA mamArthaH kalyANi nirvizaGke tad Acara 13002053a yadi pramANaM dharmas te gRhasthAzramasaMmataH 13002053c pradAnenAtmano rAjJi kartum arhasi me priyam 13002054a tathA saMchandyamAno 'nyair Ipsitair nRpakanyayA 13002054c nAnyam AtmapradAnAt sa tasyA vavre varaM dvijaH 13002055a sA tu rAjasutA smRtvA bhartur vacanam AditaH 13002055c tatheti lajjamAnA sA tam uvAca dvijarSabham 13002056a tato rahaH sa viprarSiH sA caivopaviveza ha 13002056c saMsmRtya bhartur vacanaM gRhasthAzramakAGkSiNaH 13002057a athedhmAn samupAdAya sa pAvakir upAgamat 13002057c mRtyunA raudrabhAvena nityaM bandhur ivAnvitaH 13002058a tatas tv Azramam Agamya sa pAvakasutas tadA 13002058c tAm AjuhAvaughavatIM kvAsi yAteti cAsakRt 13002059a tasmai prativacaH sA tu bhartre na pradadau tadA 13002059c karAbhyAM tena vipreNa spRSTA bhartRvratA satI 13002060a ucchiSTAsmIti manvAnA lajjitA bhartur eva ca 13002060c tUSNIMbhUtAbhavat sAdhvI na covAcAtha kiM cana 13002061a atha tAM punar evedaM provAca sa sudarzanaH 13002061c kva sA sAdhvI kva sA yAtA garIyaH kim ato mama 13002062a pativratA satyazIlA nityaM caivArjave ratA 13002062c kathaM na pratyudety adya smayamAnA yathA purA 13002063a uTajasthas tu taM vipraH pratyuvAca sudarzanam 13002063c atithiM viddhi saMprAptaM pAvake brAhmaNaM ca mAm 13002064a anayA chandyamAno 'haM bhAryayA tava sattama 13002064c tais tair atithisatkArair Arjave 'syA dRDhaM manaH 13002065a anena vidhinA seyaM mAm arcati zubhAnanA 13002065c anurUpaM yad atrAdya tad bhavAn vaktum arhati 13002066a kUTamudgarahastas tu mRtyus taM vai samanvayAt 13002066c hInapratijJam atrainaM vadhiSyAmIti cintayan 13002067a sudarzanas tu manasA karmaNA cakSuSA girA 13002067c tyakterSyas tyaktamanyuz ca smayamAno 'bravId idam 13002068a surataM te 'stu viprAgrya prItir hi paramA mama 13002068c gRhasthasya hi dharmo 'gryaH saMprAptAtithipUjanam 13002069a atithiH pUjito yasya gRhasthasya tu gacchati 13002069c nAnyas tasmAt paro dharma iti prAhur manISiNaH 13002070a prANA hi mama dArAz ca yac cAnyad vidyate vasu 13002070c atithibhyo mayA deyam iti me vratam Ahitam 13002071a niHsaMdigdhaM mayA vAkyam etat te samudAhRtam 13002071c tenAhaM vipra satyena svayam AtmAnam Alabhe 13002072a pRthivI vAyur AkAzam Apo jyotiz ca paJcamam 13002072c buddhir AtmA manaH kAlo dizaz caiva guNA daza 13002073a nityam ete hi pazyanti dehinAM dehasaMzritAH 13002073c sukRtaM duSkRtaM cApi karma dharmabhRtAM vara 13002074a yathaiSA nAnRtA vANI mayAdya samudAhRtA 13002074c tena satyena mAM devAH pAlayantu dahantu vA 13002075a tato nAdaH samabhavad dikSu sarvAsu bhArata 13002075c asakRt satyam ity eva naitan mithyeti sarvazaH 13002076a uTajAt tu tatas tasmAn nizcakrAma sa vai dvijaH 13002076c vapuSA khaM ca bhUmiM ca vyApya vAyur ivodyataH 13002077a svareNa vipraH zaikSeNa trI&l lokAn anunAdayan 13002077c uvAca cainaM dharmajJaM pUrvam Amantrya nAmataH 13002078a dharmo 'ham asmi bhadraM te jijJAsArthaM tavAnagha 13002078c prAptaH satyaM ca te jJAtvA prItir me paramA tvayi 13002079a vijitaz ca tvayA mRtyur yo 'yaM tvAm anugacchati 13002079c randhrAnveSI tava sadA tvayA dhRtyA vazIkRtaH 13002080a na cAsti zaktis trailokye kasya cit puruSottama 13002080c pativratAm imAM sAdhvIM tavodvIkSitum apy uta 13002081a rakSitA tvadguNair eSA pativrataguNais tathA 13002081c adhRSyA yad iyaM brUyAt tathA tan nAnyathA bhavet 13002082a eSA hi tapasA svena saMyuktA brahmavAdinI 13002082c pAvanArthaM ca lokasya saricchreSThA bhaviSyati 13002083a ardhenaughavatI nAma tvAm ardhenAnuyAsyati 13002083c zarIreNa mahAbhAgA yogo hy asyA vaze sthitaH 13002084a anayA saha lokAMz ca gantAsi tapasArjitAn 13002084c yatra nAvRttim abhyeti zAzvatAMs tAn sanAtanAn 13002085a anena caiva dehena lokAMs tvam abhipatsyase 13002085c nirjitaz ca tvayA mRtyur aizvaryaM ca tavottamam 13002086a paJca bhUtAny atikrAntaH svavIryAc ca manobhavaH 13002086c gRhasthadharmeNAnena kAmakrodhau ca te jitau 13002087a sneho rAgaz ca tandrI ca moho drohaz ca kevalaH 13002087c tava zuzrUSayA rAjan rAjaputryA vinirjitAH 13002088 bhISma uvAca 13002088a zuklAnAM tu sahasreNa vAjinAM ratham uttamam 13002088c yuktaM pragRhya bhagavAn vyavasAyo jagAma tam 13002089a mRtyur AtmA ca lokAz ca jitA bhUtAni paJca ca 13002089c buddhiH kAlo mano vyoma kAmakrodhau tathaiva ca 13002090a tasmAd gRhAzramasthasya nAnyad daivatam asti vai 13002090c Rte 'tithiM naravyAghra manasaitad vicAraya 13002091a atithiH pUjito yasya dhyAyate manasA zubham 13002091c na tat kratuzatenApi tulyam Ahur manISiNaH 13002092a pAtraM tv atithim AsAdya zIlADhyaM yo na pUjayet 13002092c sa dattvA sukRtaM tasya kSapayeta hy anarcitaH 13002093a etat te kathitaM putra mayAkhyAnam anuttamam 13002093c yathA hi vijito mRtyur gRhasthena purAbhavat 13002094a dhanyaM yazasyam AyuSyam idam AkhyAnam uttamam 13002094c bubhUSatAbhimantavyaM sarvaduzcaritApaham 13002095a ya idaM kathayed vidvAn ahany ahani bhArata 13002095c sudarzanasya caritaM puNyA&l lokAn avApnuyAt 13003001 yudhiSThira uvAca 13003001a brAhmaNyaM yadi duSprApaM tribhir varNair narAdhipa 13003001c kathaM prAptaM mahArAja kSatriyeNa mahAtmanA 13003002a vizvAmitreNa dharmAtman brAhmaNatvaM nararSabha 13003002c zrotum icchAmi tattvena tan me brUhi pitAmaha 13003003a tena hy amitavIryeNa vasiSThasya mahAtmanaH 13003003c hataM putrazataM sadyas tapasA prapitAmaha 13003004a yAtudhAnAz ca bahavo rAkSasAs tigmatejasaH 13003004c manyunAviSTadehena sRSTAH kAlAntakopamAH 13003005a mahAn kuzikavaMzaz ca brahmarSizatasaMkulaH 13003005c sthApito naraloke 'smin vidvAn brAhmaNasaMstutaH 13003006a RcIkasyAtmajaz caiva zunaHzepo mahAtapAH 13003006c vimokSito mahAsatrAt pazutAm abhyupAgataH 13003007a harizcandrakratau devAMs toSayitvAtmatejasA 13003007c putratAm anusaMprApto vizvAmitrasya dhImataH 13003008a nAbhivAdayate jyeSThaM devarAtaM narAdhipa 13003008c putrAH paJcazatAz cApi zaptAH zvapacatAM gatAH 13003009a trizaGkur bandhusaMtyakta ikSvAkuH prItipUrvakam 13003009c avAkzirA divaM nIto dakSiNAm Azrito dizam 13003010a vizvAmitrasya vipulA nadI rAjarSisevitA 13003010c kauzikIti zivA puNyA brahmarSigaNasevitA 13003011a tapovighnakarI caiva paJcacUDA susaMmatA 13003011c rambhA nAmApsarAH zApAd yasya zailatvam AgatA 13003012a tathaivAsya bhayAd baddhvA vasiSThaH salile purA 13003012c AtmAnaM majjayAm Asa vipAzaH punar utthitaH 13003013a tadAprabhRti puNyA hi vipAzAbhUn mahAnadI 13003013c vikhyAtA karmaNA tena vasiSThasya mahAtmanaH 13003014a vAgbhiz ca bhagavAn yena devasenAgragaH prabhuH 13003014c stutaH prItamanAz cAsIc chApAc cainam amocayat 13003015a dhruvasyauttAnapAdasya brahmarSINAM tathaiva ca 13003015c madhye jvalati yo nityam udIcIm Azrito dizam 13003016a tasyaitAni ca karmANi tathAnyAni ca kaurava 13003016c kSatriyasyety ato jAtam idaM kautUhalaM mama 13003017a kim etad iti tattvena prabrUhi bharatarSabha 13003017c dehAntaram anAsAdya kathaM sa brAhmaNo 'bhavat 13003018a etat tattvena me rAjan sarvam AkhyAtum arhasi 13003018c mataMgasya yathAtattvaM tathaivaitad bravIhi me 13003019a sthAne mataMgo brAhmaNyaM nAlabhad bharatarSabha 13003019c caNDAlayonau jAto hi kathaM brAhmaNyam ApnuyAt 13004001 bhISma uvAca 13004001a zrUyatAM pArtha tattvena vizvAmitro yathA purA 13004001c brAhmaNatvaM gatas tAta brahmarSitvaM tathaiva ca 13004002a bharatasyAnvaye caivAjamIDho nAma pArthivaH 13004002c babhUva bharatazreSTha yajvA dharmabhRtAM varaH 13004003a tasya putro mahAn AsIj jahnur nAma narezvaraH 13004003c duhitRtvam anuprAptA gaGgA yasya mahAtmanaH 13004004a tasyAtmajas tulyaguNaH sindhudvIpo mahAyazAH 13004004c sindhudvIpAc ca rAjarSir balAkAzvo mahAbalaH 13004005a vallabhas tasya tanayaH sAkSAd dharma ivAparaH 13004005c kuzikas tasya tanayaH sahasrAkSasamadyutiH 13004006a kuzikasyAtmajaH zrImAn gAdhir nAma janezvaraH 13004006c aputraH sa mahAbAhur vanavAsam udAvasat 13004007a kanyA jajJe sutA tasya vane nivasataH sataH 13004007c nAmnA satyavatI nAma rUpeNApratimA bhuvi 13004008a tAM vavre bhArgavaH zrImAMz cyavanasyAtmajaH prabhuH 13004008c RcIka iti vikhyAto vipule tapasi sthitaH 13004009a sa tAM na pradadau tasmai RcIkAya mahAtmane 13004009c daridra iti matvA vai gAdhiH zatrunibarhaNaH 13004010a pratyAkhyAya punar yAntam abravId rAjasattamaH 13004010c zulkaM pradIyatAM mahyaM tato vetsyasi me sutAm 13004011 RcIka uvAca 13004011a kiM prayacchAmi rAjendra tubhyaM zulkam ahaM nRpa 13004011c duhitur brUhy asaMsakto mAtrAbhUt te vicAraNA 13004012 gAdhir uvAca 13004012a candrarazmiprakAzAnAM hayAnAM vAtaraMhasAm 13004012c ekataH zyAmakarNAnAM sahasraM dehi bhArgava 13004013 bhISma uvAca 13004013a tataH sa bhRguzArdUlaz cyavanasyAtmajaH prabhuH 13004013c abravId varuNaM devam AdityaM patim ambhasAm 13004014a ekataH zyAmakarNAnAM hayAnAM candravarcasAm 13004014c sahasraM vAtavegAnAM bhikSe tvAM devasattama 13004015a tatheti varuNo deva Adityo bhRgusattamam 13004015c uvAca yatra te chandas tatrotthAsyanti vAjinaH 13004016a dhyAtamAtre RcIkena hayAnAM candravarcasAm 13004016c gaGgAjalAt samuttasthau sahasraM vipulaujasAm 13004017a adUre kanyakubjasya gaGgAyAs tIram uttamam 13004017c azvatIrthaM tad adyApi mAnavAH paricakSate 13004018a tat tadA gAdhaye tAta sahasraM vAjinAM zubham 13004018c RcIkaH pradadau prItaH zulkArthaM japatAM varaH 13004019a tataH sa vismito rAjA gAdhiH zApabhayena ca 13004019c dadau tAM samalaMkRtya kanyAM bhRgusutAya vai 13004020a jagrAha pANiM vidhinA tasya brahmarSisattamaH 13004020c sA ca taM patim AsAdya paraM harSam avApa ha 13004021a sa tutoSa ca viprarSis tasyA vRttena bhArata 13004021c chandayAm Asa caivainAM vareNa varavarNinIm 13004022a mAtre tat sarvam Acakhyau sA kanyA rAjasattamam 13004022c atha tAm abravIn mAtA sutAM kiM cid avAGmukhIm 13004023a mamApi putri bhartA te prasAdaM kartum arhati 13004023c apatyasya pradAnena samarthaH sa mahAtapAH 13004024a tataH sA tvaritaM gatvA tat sarvaM pratyavedayat 13004024c mAtuz cikIrSitaM rAjann RcIkas tAm athAbravIt 13004025a guNavantam apatyaM vai tvaM ca sA janayiSyathaH 13004025c jananyAs tava kalyANi mA bhUd vai praNayo 'nyathA 13004026a tava caiva guNazlAghI putra utpatsyate zubhe 13004026c asmadvaMzakaraH zrImAMs tava bhrAtA ca vaMzakRt 13004027a RtusnAtA ca sAzvatthaM tvaM ca vRkSam udumbaram 13004027c pariSvajethAH kalyANi tata iSTam avApsyathaH 13004028a carudvayam idaM caiva mantrapUtaM zucismite 13004028c tvaM ca sA copayuJjIthAM tataH putrAv avApsyathaH 13004029a tataH satyavatI hRSTA mAtaraM pratyabhASata 13004029c yad RcIkena kathitaM tac cAcakhyau carudvayam 13004030a tAm uvAca tato mAtA sutAM satyavatIM tadA 13004030c putri mUrdhnA prapannAyAH kuruSva vacanaM mama 13004031a bhartrA ya eSa dattas te carur mantrapuraskRtaH 13004031c etaM prayaccha mahyaM tvaM madIyaM tvaM gRhANa ca 13004032a vyatyAsaM vRkSayoz cApi karavAva zucismite 13004032c yadi pramANaM vacanaM mama mAtur anindite 13004033a vyaktaM bhagavatA cAtra kRtam evaM bhaviSyati 13004033c tato me tvaccarau bhAvaH pAdape ca sumadhyame 13004033e kathaM viziSTo bhrAtA te bhaved ity eva cintaya 13004034a tathA ca kRtavatyau te mAtA satyavatI ca sA 13004034c atha garbhAv anuprApte ubhe te vai yudhiSThira 13004035a dRSTvA garbham anuprAptAM bhAryAM sa ca mahAn RSiH 13004035c uvAca tAM satyavatIM durmanA bhRgusattamaH 13004036a vyatyAsenopayuktas te carur vyaktaM bhaviSyati 13004036c vyatyAsaH pAdape cApi suvyaktaM te kRtaH zubhe 13004037a mayA hi vizvaM yad brahma tvaccarau saMnivezitam 13004037c kSatravIryaM ca sakalaM carau tasyA nivezitam 13004038a trilokavikhyAtaguNaM tvaM vipraM janayiSyasi 13004038c sA ca kSatraM viziSTaM vai tata etat kRtaM mayA 13004039a vyatyAsas tu kRto yasmAt tvayA mAtrA tathaiva ca 13004039c tasmAt sA brAhmaNazreSThaM mAtA te janayiSyati 13004040a kSatriyaM tUgrakarmANaM tvaM bhadre janayiSyasi 13004040c na hi te tat kRtaM sAdhu mAtRsnehena bhAmini 13004041a sA zrutvA zokasaMtaptA papAta varavarNinI 13004041c bhUmau satyavatI rAjaMz chinneva rucirA latA 13004042a pratilabhya ca sA saMjJAM zirasA praNipatya ca 13004042c uvAca bhAryA bhartAraM gAdheyI brAhmaNarSabham 13004043a prasAdayantyAM bhAryAyAM mayi brahmavidAM vara 13004043c prasAdaM kuru viprarSe na me syAt kSatriyaH sutaH 13004044a kAmaM mamograkarmA vai pautro bhavitum arhati 13004044c na tu me syAt suto brahmann eSa me dIyatAM varaH 13004045a evam astv iti hovAca svAM bhAryAM sumahAtapAH 13004045c tataH sA janayAm Asa jamadagniM sutaM zubham 13004046a vizvAmitraM cAjanayad gAdher bhAryA yazasvinI 13004046c RSeH prabhAvAd rAjendra brahmarSiM brahmavAdinam 13004047a tato brAhmaNatAM yAto vizvAmitro mahAtapAH 13004047c kSatriyaH so 'py atha tathA brahmavaMzasya kArakaH 13004048a tasya putrA mahAtmAno brahmavaMzavivardhanAH 13004048c tapasvino brahmavido gotrakartAra eva ca 13004049a madhucchandaz ca bhagavAn devarAtaz ca vIryavAn 13004049c akSINaz ca zakuntaz ca babhruH kAlapathas tathA 13004050a yAjJavalkyaz ca vikhyAtas tathA sthUNo mahAvrataH 13004050c ulUko yamadUtaz ca tatharSiH saindhavAyanaH 13004051a karNajaGghaz ca bhagavAn gAlavaz ca mahAn RSiH 13004051c RSir vajras tathAkhyAtaH zAlaGkAyana eva ca 13004052a lAlATyo nAradaz caiva tathA kUrcamukhaH smRtaH 13004052c vAdulir musalaz caiva rakSogrIvas tathaiva ca 13004053a aGghriko naikabhRc caiva zilAyUpaH sitaH zuciH 13004053c cakrako mArutantavyo vAtaghno 'thAzvalAyanaH 13004054a zyAmAyano 'tha gArgyaz ca jAbAliH suzrutas tathA 13004054c kArISir atha saMzrutyaH parapauravatantavaH 13004055a mahAn RSiz ca kapilas tatharSis tArakAyanaH 13004055c tathaiva copagahanas tatharSiz cArjunAyanaH 13004056a mArgamitrir hiraNyAkSo jaGghArir babhruvAhanaH 13004056c sUtir vibhUtiH sUtaz ca suraGgaz ca tathaiva hi 13004057a ArAddhir nAmayaz caiva cAmpeyojjayanau tathA 13004057c navatantur bakanakhaH zayonaratir eva ca 13004058a zayoruhaz cArumatsyaH zirISI cAtha gArdabhiH 13004058c ujjayonir adApekSI nAradI ca mahAn RSiH 13004058e vizvAmitrAtmajAH sarve munayo brahmavAdinaH 13004059a tan naiSa kSatriyo rAjan vizvAmitro mahAtapAH 13004059c RcIkenAhitaM brahma param etad yudhiSThira 13004060a etat te sarvam AkhyAtaM tattvena bharatarSabha 13004060c vizvAmitrasya vai janma somasUryAgnitejasaH 13004061a yatra yatra ca saMdeho bhUyas te rAjasattama 13004061c tatra tatra ca mAM brUhi cchettAsmi tava saMzayAn 13005001 yudhiSThira uvAca 13005001a AnRzaMsasya dharmasya guNAn bhaktajanasya ca 13005001c zrotum icchAmi kArtsnyena tan me brUhi pitAmaha 13005002 bhISma uvAca 13005002a viSaye kAzirAjasya grAmAn niSkramya lubdhakaH 13005002c saviSaM kANDam AdAya mRgayAm Asa vai mRgam 13005003a tatra cAmiSalubdhena lubdhakena mahAvane 13005003c avidUre mRgaM dRSTvA bANaH pratisamAhitaH 13005004a tena durvAritAstreNa nimittacapaleSuNA 13005004c mahAn vanatarur viddho mRgaM tatra jighAMsatA 13005005a sa tIkSNaviSadigdhena zareNAtibalAtkRtaH 13005005c utsRjya phalapatrANi pAdapaH zoSam AgataH 13005006a tasmin vRkSe tathAbhUte koTareSu ciroSitaH 13005006c na jahAti zuko vAsaM tasya bhaktyA vanaspateH 13005007a niSpracAro nirAhAro glAnaH zithilavAg api 13005007c kRtajJaH saha vRkSeNa dharmAtmA sa vyazuSyata 13005008a tam udAraM mahAsattvam atimAnuSaceSTitam 13005008c samaduHkhasukhaM jJAtvA vismitaH pAkazAsanaH 13005009a tataz cintAm upagataH zakraH katham ayaM dvijaH 13005009c tiryagyonAv asaMbhAvyam AnRzaMsyaM samAsthitaH 13005010a atha vA nAtra citraM hIty abhavad vAsavasya tu 13005010c prANinAm iha sarveSAM sarvaM sarvatra dRzyate 13005011a tato brAhmaNaveSeNa mAnuSaM rUpam AsthitaH 13005011c avatIrya mahIM zakras taM pakSiNam uvAca ha 13005012a zuka bhoH pakSiNAM zreSTha dAkSeyI suprajAs tvayA 13005012c pRcche tvA zuSkam etaM vai kasmAn na tyajasi drumam 13005013a atha pRSTaH zukaH prAha mUrdhnA samabhivAdya tam 13005013c svAgataM devarAjAya vijJAtas tapasA mayA 13005014a tato dazazatAkSeNa sAdhu sAdhv iti bhASitam 13005014c aho vijJAnam ity evaM tapasA pUjitas tataH 13005015a tam evaM zubhakarmANaM zukaM paramadhArmikam 13005015c vijAnann api tAM prAptiM papraccha balasUdanaH 13005016a niSpatram aphalaM zuSkam azaraNyaM patatriNAm 13005016c kimarthaM sevase vRkSaM yadA mahad idaM vanam 13005017a anye 'pi bahavo vRkSAH patrasaMchannakoTarAH 13005017c zubhAH paryAptasaMcArA vidyante 'smin mahAvane 13005018a gatAyuSam asAmarthyaM kSINasAraM hatazriyam 13005018c vimRzya prajJayA dhIra jahImaM hy asthiraM drumam 13005019a tad upazrutya dharmAtmA zukaH zakreNa bhASitam 13005019c sudIrgham abhiniHzvasya dIno vAkyam uvAca ha 13005020a anatikramaNIyAni daivatAni zacIpate 13005020c yatrAbhavas tatra bhavas tan nibodha surAdhipa 13005021a asminn ahaM drume jAtaH sAdhubhiz ca guNair yutaH 13005021c bAlabhAve ca saMguptaH zatrubhiz ca na dharSitaH 13005022a kim anukrozavaiphalyam utpAdayasi me 'nagha 13005022c AnRzaMsye 'nuraktasya bhaktasyAnugatasya ca 13005023a anukrozo hi sAdhUnAM sumahad dharmalakSaNam 13005023c anukrozaz ca sAdhUnAM sadA prItiM prayacchati 13005024a tvam eva daivataiH sarvaiH pRcchyase dharmasaMzayAn 13005024c atas tvaM deva devAnAm Adhipatye pratiSThitaH 13005025a nArhasi tvaM sahasrAkSa tyAjayitveha bhaktitaH 13005025c samartham upajIvyemaM tyajeyaM katham adya vai 13005026a tasya vAkyena saumyena harSitaH pAkazAsanaH 13005026c zukaM provAca dharmajJam AnRzaMsyena toSitaH 13005027a varaM vRNISveti tadA sa ca vavre varaM zukaH 13005027c AnRzaMsyaparo nityaM tasya vRkSasya saMbhavam 13005028a viditvA ca dRDhAM zakras tAM zuke zIlasaMpadam 13005028c prItaH kSipram atho vRkSam amRtenAvasiktavAn 13005029a tataH phalAni patrANi zAkhAz cApi manoramAH 13005029c zukasya dRDhabhaktitvAc chrImattvaM cApa sa drumaH 13005030a zukaz ca karmaNA tena AnRzaMsyakRtena ha 13005030c AyuSo 'nte mahArAja prApa zakrasalokatAm 13005031a evam eva manuSyendra bhaktimantaM samAzritaH 13005031c sarvArthasiddhiM labhate zukaM prApya yathA drumaH 13006001 yudhiSThira uvAca 13006001a pitAmaha mahAprAjJa sarvazAstravizArada 13006001c daive puruSakAre ca kiM svic chreSThataraM bhavet 13006002 bhISma uvAca 13006002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13006002c vasiSThasya ca saMvAdaM brahmaNaz ca yudhiSThira 13006003a daivamAnuSayoH kiM svit karmaNoH zreSTham ity uta 13006003c purA vasiSTho bhagavAn pitAmaham apRcchata 13006004a tataH padmodbhavo rAjan devadevaH pitAmahaH 13006004c uvAca madhuraM vAkyam arthavad dhetubhUSitam 13006005a nAbIjaM jAyate kiM cin na bIjena vinA phalam 13006005c bIjAd bIjaM prabhavati bIjAd eva phalaM smRtam 13006006a yAdRzaM vapate bIjaM kSetram AsAdya karSakaH 13006006c sukRte duSkRte vApi tAdRzaM labhate phalam 13006007a yathA bIjaM vinA kSetram uptaM bhavati niSphalam 13006007c tathA puruSakAreNa vinA daivaM na sidhyati 13006008a kSetraM puruSakAras tu daivaM bIjam udAhRtam 13006008c kSetrabIjasamAyogAt tataH sasyaM samRdhyate 13006009a karmaNaH phalanirvRttiM svayam aznAti kArakaH 13006009c pratyakSaM dRzyate loke kRtasyApy akRtasya ca 13006010a zubhena karmaNA saukhyaM duHkhaM pApena karmaNA 13006010c kRtaM sarvatra labhate nAkRtaM bhujyate kva cit 13006011a kRtI sarvatra labhate pratiSThAM bhAgyavikSataH 13006011c akRtI labhate bhraSTaH kSate kSArAvasecanam 13006012a tapasA rUpasaubhAgyaM ratnAni vividhAni ca 13006012c prApyate karmaNA sarvaM na daivAd akRtAtmanA 13006013a tathA svargaz ca bhogaz ca niSThA yA ca manISitA 13006013c sarvaM puruSakAreNa kRtenehopapadyate 13006014a jyotIMSi tridazA nAgA yakSAz candrArkamArutAH 13006014c sarve puruSakAreNa mAnuSyAd devatAM gatAH 13006015a artho vA mitravargo vA aizvaryaM vA kulAnvitam 13006015c zrIz cApi durlabhA bhoktuM tathaivAkRtakarmabhiH 13006016a zaucena labhate vipraH kSatriyo vikrameNa ca 13006016c vaizyaH puruSakAreNa zUdraH zuzrUSayA zriyam 13006017a nAdAtAraM bhajanty arthA na klIbaM nApi niSkriyam 13006017c nAkarmazIlaM nAzUraM tathA naivAtapasvinam 13006018a yena lokAs trayaH sRSTA daityAH sarvAz ca devatAH 13006018c sa eSa bhagavAn viSNuH samudre tapyate tapaH 13006019a svaM cet karmaphalaM na syAt sarvam evAphalaM bhavet 13006019c loko daivaM samAlambya udAsIno bhaven na tu 13006020a akRtvA mAnuSaM karma yo daivam anuvartate 13006020c vRthA zrAmyati saMprApya patiM klIbam ivAGganA 13006021a na tathA mAnuSe loke bhayam asti zubhAzubhe 13006021c yathA tridazaloke hi bhayam alpena jAyate 13006022a kRtaH puruSakAras tu daivam evAnuvartate 13006022c na daivam akRte kiM cit kasya cid dAtum arhati 13006023a yadA sthAnAny anityAni dRzyante daivateSv api 13006023c kathaM karma vinA daivaM sthAsyate sthApayiSyati 13006024a na daivatAni loke 'smin vyApAraM yAnti kasya cit 13006024c vyAsaGgaM janayanty ugram AtmAbhibhavazaGkayA 13006025a RSINAM devatAnAM ca sadA bhavati vigrahaH 13006025c kasya vAcA hy adaivaM syAd yato daivaM pravartate 13006026a kathaM cAsya samutpattir yathA daivaM pravartate 13006026c evaM tridazaloke 'pi prApyante bahavaz chalAH 13006027a Atmaiva hy Atmano bandhur Atmaiva ripur AtmanaH 13006027c Atmaiva cAtmanaH sAkSI kRtasyApy akRtasya ca 13006028a kRtaM ca vikRtaM kiM cit kRte karmaNi sidhyati 13006028c sukRte duSkRtaM karma na yathArthaM prapadyate 13006029a devAnAM zaraNaM puNyaM sarvaM puNyair avApyate 13006029c puNyazIlaM naraM prApya kiM daivaM prakariSyati 13006030a purA yayAtir vibhraSTaz cyAvitaH patitaH kSitau 13006030c punar AropitaH svargaM dauhitraiH puNyakarmabhiH 13006031a purUravAz ca rAjarSir dvijair abhihitaH purA 13006031c aila ity abhivikhyAtaH svargaM prApto mahIpatiH 13006032a azvamedhAdibhir yajJaiH satkRtaH kosalAdhipaH 13006032c maharSizApAt saudAsaH puruSAdatvam AgataH 13006033a azvatthAmA ca rAmaz ca muniputrau dhanurdharau 13006033c na gacchataH svargalokaM sukRteneha karmaNA 13006034a vasur yajJazatair iSTvA dvitIya iva vAsavaH 13006034c mithyAbhidhAnenaikena rasAtalatalaM gataH 13006035a balir vairocanir baddho dharmapAzena daivataiH 13006035c viSNoH puruSakAreNa pAtAlazayanaH kRtaH 13006036a zakrasyodasya caraNaM prasthito janamejayaH 13006036c dvijastrINAM vadhaM kRtvA kiM daivena na vAritaH 13006037a ajJAnAd brAhmaNaM hatvA spRSTo bAlavadhena ca 13006037c vaizaMpAyanaviprarSiH kiM daivena nivAritaH 13006038a gopradAnena mithyA ca brAhmaNebhyo mahAmakhe 13006038c purA nRgaz ca rAjarSiH kRkalAsatvam AgataH 13006039a dhundhumAraz ca rAjarSiH satreSv eva jarAM gataH 13006039c prItidAyaM parityajya suSvApa sa girivraje 13006040a pANDavAnAM hRtaM rAjyaM dhArtarASTrair mahAbalaiH 13006040c punaH pratyAhRtaM caiva na daivAd bhujasaMzrayAt 13006041a taponiyamasaMyuktA munayaH saMzitavratAH 13006041c kiM te daivabalAc chApam utsRjante na karmaNA 13006042a pApam utsRjate loke sarvaM prApya sudurlabham 13006042c lobhamohasamApannaM na daivaM trAyate naram 13006043a yathAgniH pavanoddhUtaH sUkSmo 'pi bhavate mahAn 13006043c tathA karmasamAyuktaM daivaM sAdhu vivardhate 13006044a yathA tailakSayAd dIpaH pramlAnim upagacchati 13006044c tathA karmakSayAd daivaM pramlAnim upagacchati 13006045a vipulam api dhanaughaM prApya bhogAn striyo vA; puruSa iha na zaktaH karmahIno 'pi bhoktum 13006045c sunihitam api cArthaM daivatai rakSyamANaM; vyayaguNam api sAdhuM karmaNA saMzrayante 13006046a bhavati manujalokAd devaloko viziSTo; bahutarasusamRddhyA mAnuSANAM gRhANi 13006046c pitRvanabhavanAbhaM dRzyate cAmarANAM; na ca phalati vikarmA jIvalokena daivam 13006047a vyapanayati vimArgaM nAsti daive prabhutvaM; gurum iva kRtam agryaM karma saMyAti daivam 13006047c anupahatam adInaM kAmakAreNa daivaM; nayati puruSakAraH saMcitas tatra tatra 13006048a etat te sarvam AkhyAtaM mayA vai munisattama 13006048c phalaM puruSakArasya sadA saMdRzya tattvataH 13006049a abhyutthAnena daivasya samArabdhena karmaNA 13006049c vidhinA karmaNA caiva svargamArgam avApnuyAt 13007001 yudhiSThira uvAca 13007001a karmaNAM me samastAnAM zubhAnAM bharatarSabha 13007001c phalAni mahatAM zreSTha prabrUhi paripRcchataH 13007002 bhISma uvAca 13007002a rahasyaM yad RSINAM tu tac chRNuSva yudhiSThira 13007002c yA gatiH prApyate yena pretyabhAve cirepsitA 13007003a yena yena zarIreNa yad yat karma karoti yaH 13007003c tena tena zarIreNa tat tat phalam upAznute 13007004a yasyAM yasyAm avasthAyAM yat karoti zubhAzubham 13007004c tasyAM tasyAm avasthAyAM bhuGkte janmani janmani 13007005a na nazyati kRtaM karma sadA paJcendriyair iha 13007005c te hy asya sAkSiNo nityaM SaSTha AtmA tathaiva ca 13007006a cakSur dadyAn mano dadyAd vAcaM dadyAc ca sUnRtAm 13007006c anuvrajed upAsIta sa yajJaH paJcadakSiNaH 13007007a yo dadyAd aparikliSTam annam adhvani vartate 13007007c zrAntAyAdRSTapUrvAya tasya puNyaphalaM mahat 13007008a sthaNDile zayamAnAnAM gRhANi zayanAni ca 13007008c cIravalkalasaMvIte vAsAMsy AbharaNAni ca 13007009a vAhanAsanayAnAni yogAtmani tapodhane 13007009c agnIn upazayAnasya rAjapauruSam ucyate 13007010a rasAnAM pratisaMhAre saubhAgyam anugacchati 13007010c AmiSapratisaMhAre pazUn putrAMz ca vindati 13007011a avAkzirAs tu yo lambed udavAsaM ca yo vaset 13007011c satataM caikazAyI yaH sa labhetepsitAM gatim 13007012a pAdyam Asanam evAtha dIpam annaM pratizrayam 13007012c dadyAd atithipUjArthaM sa yajJaH paJcadakSiNaH 13007013a vIrAsanaM vIrazayyAM vIrasthAnam upAsataH 13007013c akSayAs tasya vai lokAH sarvakAmagamAs tathA 13007014a dhanaM labheta dAnena maunenAjJAM vizAM pate 13007014c upabhogAMz ca tapasA brahmacaryeNa jIvitam 13007015a rUpam aizvaryam Arogyam ahiMsAphalam aznute 13007015c phalamUlAzinAM rAjyaM svargaH parNAzinAM tathA 13007016a prAyopavezanAd rAjyaM sarvatra sukham ucyate 13007016c svargaM satyena labhate dIkSayA kulam uttamam 13007017a gavADhyaH zAkadIkSAyAM svargagAmI tRNAzanaH 13007017c striyas triSavaNaM snAtvA vAyuM pItvA kratuM labhet 13007018a salilAzI bhaved yaz ca sadAgniH saMskRto dvijaH 13007018c maruM sAdhayato rAjyaM nAkapRSTham anAzake 13007019a upavAsaM ca dIkSAM ca abhiSekaM ca pArthiva 13007019c kRtvA dvAdazavarSANi vIrasthAnAd viziSyate 13007020a adhItya sarvavedAn vai sadyo duHkhAt pramucyate 13007020c mAnasaM hi caran dharmaM svargalokam avApnuyAt 13007021a yA dustyajA durmatibhir yA na jIryati jIryataH 13007021c yo 'sau prANAntiko rogas tAM tRSNAM tyajataH sukham 13007022a yathA dhenusahasreSu vatso vindati mAtaram 13007022c evaM pUrvakRtaM karma kartAram anugacchati 13007023a acodyamAnAni yathA puSpANi ca phalAni ca 13007023c svakAlaM nAtivartante tathA karma purAkRtam 13007024a jIryanti jIryataH kezA dantA jIryanti jIryataH 13007024c cakSuHzrotre ca jIryete tRSNaikA tu na jIryate 13007025a yena prINAti pitaraM tena prItaH prajApatiH 13007025c prINAti mAtaraM yena pRthivI tena pUjitA 13007025e yena prINAty upAdhyAyaM tena syAd brahma pUjitam 13007026a sarve tasyAdRtA dharmA yasyaite traya AdRtAH 13007026c anAdRtAs tu yasyaite sarvAs tasyAphalAH kriyAH 13007027 vaizaMpAyana uvAca 13007027a bhISmasya tad vacaH zrutvA vismitAH kurupuMgavAH 13007027c Asan prahRSTamanasaH prItimanto 'bhavaMs tadA 13007028a yan mantre bhavati vRthA prayujyamAne; yat some bhavati vRthAbhiSUyamANe 13007028c yac cAgnau bhavati vRthAbhihUyamAne; tat sarvaM bhavati vRthAbhidhIyamAne 13007029a ity etad RSiNA proktam uktavAn asmi yad vibho 13007029c zubhAzubhaphalaprAptau kim ataH zrotum icchasi 13008001 yudhiSThira uvAca 13008001a ke pUjyAH ke namaskAryAH kAn namasyasi bhArata 13008001c etan me sarvam AcakSva yeSAM spRhayase nRpa 13008002a uttamApadgatasyApi yatra te vartate manaH 13008002c manuSyaloke sarvasmin yad amutreha cApy uta 13008003 bhISma uvAca 13008003a spRhayAmi dvijAtInAM yeSAM brahma paraM dhanam 13008003c yeSAM svapratyayaH svargas tapaHsvAdhyAyasAdhanaH 13008004a yeSAM vRddhAz ca bAlAz ca pitRpaitAmahIM dhuram 13008004c udvahanti na sIdanti teSAM vai spRhayAmy aham 13008005a vidyAsv abhivinItAnAM dAntAnAM mRdubhASiNAm 13008005c zrutavRttopapannAnAM sadAkSaravidAM satAm 13008006a saMsatsu vadatAM yeSAM haMsAnAm iva saMghazaH 13008006c maGgalyarUpA rucirA divyajImUtaniHsvanAH 13008007a samyag uccAritA vAcaH zrUyante hi yudhiSThira 13008007c zuzrUSamANe nRpatau pretya ceha sukhAvahAH 13008008a ye cApi teSAM zrotAraH sadA sadasi saMmatAH 13008008c vijJAnaguNasaMpannAs teSAM ca spRhayAmy aham 13008009a susaMskRtAni prayatAH zucIni guNavanti ca 13008009c dadaty annAni tRptyarthaM brAhmaNebhyo yudhiSThira 13008009e ye cApi satataM rAjaMs teSAM ca spRhayAmy aham 13008010a zakyaM hy evAhave yoddhuM na dAtum anasUyitam 13008010c zUrA vIrAz ca zatazaH santi loke yudhiSThira 13008010e teSAM saMkhyAyamAnAnAM dAnazUro viziSyate 13008011a dhanyaH syAM yady ahaM bhUyaH saumya brAhmaNako 'pi vA 13008011c kule jAto dharmagatis tapovidyAparAyaNaH 13008012a na me tvattaH priyataro loke 'smin pANDunandana 13008012c tvattaz ca me priyatarA brAhmaNA bharatarSabha 13008013a yathA mama priyatarAs tvatto viprAH kurUdvaha 13008013c tena satyena gaccheyaM lokAn yatra sa zaMtanuH 13008014a na me pitA priyataro brAhmaNebhyas tathAbhavat 13008014c na me pituH pitA vApi ye cAnye 'pi suhRjjanAH 13008015a na hi me vRjinaM kiM cid vidyate brAhmaNeSv iha 13008015c aNu vA yadi vA sthUlaM viditaM sAdhukarmabhiH 13008016a karmaNA manasA vApi vAcA vApi paraMtapa 13008016c yan me kRtaM brAhmaNeSu tenAdya na tapAmy aham 13008017a brahmaNya iti mAm Ahus tayA vAcAsmi toSitaH 13008017c etad eva pavitrebhyaH sarvebhyaH paramaM smRtam 13008018a pazyAmi lokAn amalAJ chucIn brAhmaNayAyinaH 13008018c teSu me tAta gantavyam ahnAya ca cirAya ca 13008019a yathA patyAzrayo dharmaH strINAM loke yudhiSThira 13008019c sa devaH sA gatir nAnyA kSatriyasya tathA dvijAH 13008020a kSatriyaH zatavarSI ca dazavarSI ca brAhmaNaH 13008020c pitAputrau ca vijJeyau tayor hi brAhmaNaH pitA 13008021a nArI tu patyabhAve vai devaraM kurute patim 13008021c pRthivI brAhmaNAlAbhe kSatriyaM kurute patim 13008022a putravac ca tato rakSyA upAsyA guruvac ca te 13008022c agnivac copacaryA vai brAhmaNAH kurusattama 13008023a RjUn sataH satyazIlAn sarvabhUtahite ratAn 13008023c AzIviSAn iva kruddhAn dvijAn upacaret sadA 13008024a tejasas tapasaz caiva nityaM bibhyed yudhiSThira 13008024c ubhe caite parityAjye tejaz caiva tapas tathA 13008025a vyavasAyas tayoH zIghram ubhayor eva vidyate 13008025c hanyuH kruddhA mahArAja brAhmaNA ye tapasvinaH 13008026a bhUyaH syAd ubhayaM dattaM brAhmaNAd yad akopanAt 13008026c kuryAd ubhayataHzeSaM dattazeSaM na zeSayet 13008027a daNDapANir yathA goSu pAlo nityaM sthiro bhavet 13008027c brAhmaNAn brahma ca tathA kSatriyaH paripAlayet 13008028a piteva putrAn rakSethA brAhmaNAn brahmatejasaH 13008028c gRhe caiSAm avekSethAH kaccid astIha jIvanam 13009001 yudhiSThira uvAca 13009001a brAhmaNAnAM tu ye loke pratizrutya pitAmaha 13009001c na prayacchanti mohAt te ke bhavanti mahAmate 13009002a etan me tattvato brUhi dharmaM dharmabhRtAM vara 13009002c pratizrutya durAtmAno na prayacchanti ye narAH 13009003 bhISma uvAca 13009003a yo na dadyAt pratizrutya svalpaM vA yadi vA bahu 13009003c AzAs tasya hatAH sarvAH klIbasyeva prajAphalam 13009004a yAM rAtriM jAyate pApo yAM ca rAtriM vinazyati 13009004c etasminn antare yad yat sukRtaM tasya bhArata 13009004e yac ca tasya hutaM kiM cit sarvaM tasyopahanyate 13009005a atraitad vacanaM prAhur dharmazAstravido janAH 13009005c nizamya bharatazreSTha buddhyA paramayuktayA 13009006a api codAharantImaM dharmazAstravido janAH 13009006c azvAnAM zyAmakarNAnAM sahasreNa sa mucyate 13009007a atraivodAharantImam itihAsaM purAtanam 13009007c sRgAlasya ca saMvAdaM vAnarasya ca bhArata 13009008a tau sakhAyau purA hy AstAM mAnuSatve paraMtapa 13009008c anyAM yoniM samApannau sArgAlIM vAnarIM tathA 13009009a tataH parAsUn khAdantaM sRgAlaM vAnaro 'bravIt 13009009c zmazAnamadhye saMprekSya pUrvajAtim anusmaran 13009010a kiM tvayA pApakaM karma kRtaM pUrvaM sudAruNam 13009010c yas tvaM zmazAne mRtakAn pUtikAn atsi kutsitAn 13009011a evam uktaH pratyuvAca sRgAlo vAnaraM tadA 13009011c brAhmaNasya pratizrutya na mayA tad upAkRtam 13009012a tatkRte pApikAM yonim Apanno 'smi plavaMgama 13009012c tasmAd evaMvidhaM bhakSyaM bhakSayAmi bubhukSitaH 13009013a ity etad bruvato rAjan brAhmaNasya mayA zrutam 13009013c kathAM kathayataH puNyAM dharmajJasya purAtanIm 13009014a zrutaM cApi mayA bhUyaH kRSNasyApi vizAM pate 13009014c kathAM kathayataH pUrvaM brAhmaNaM prati pANDava 13009015a evam eva ca mAM nityaM brAhmaNAH saMdizanti vai 13009015c pratizrutya bhaved deyaM nAzA kAryA hi brAhmaNaiH 13009016a brAhmaNo hy AzayA pUrvaM kRtayA pRthivIpate 13009016c susamiddho yathA dIptaH pAvakas tadvidhaH smRtaH 13009017a yaM nirIkSeta saMkruddha AzayA pUrvajAtayA 13009017c pradaheta hi taM rAjan kakSam akSayyabhug yathA 13009018a sa eva hi yadA tuSTo vacasA pratinandati 13009018c bhavaty agadasaMkAzo viSaye tasya bhArata 13009019a putrAn pautrAn pazUMz caiva bAndhavAn sacivAMs tathA 13009019c puraM janapadaM caiva zAntir iSTeva puSyati 13009020a etad dhi paramaM tejo brAhmaNasyeha dRzyate 13009020c sahasrakiraNasyeva savitur dharaNItale 13009021a tasmAd dAtavyam eveha pratizrutya yudhiSThira 13009021c yadIcchec chobhanAM jAtiM prAptuM bharatasattama 13009022a brAhmaNasya hi dattena dhruvaM svargo hy anuttamaH 13009022c zakyaM prAptuM vizeSeNa dAnaM hi mahatI kriyA 13009023a ito dattena jIvanti devatAH pitaras tathA 13009023c tasmAd dAnAni deyAni brAhmaNebhyo vijAnatA 13009024a mahad dhi bharatazreSTha brAhmaNas tIrtham ucyate 13009024c velAyAM na tu kasyAM cid gacched vipro hy apUjitaH 13010001 yudhiSThira uvAca 13010001a mitrasauhRdabhAvena upadezaM karoti yaH 13010001c jAtyAvarasya rAjarSe doSas tasya bhaven na vA 13010002a etad icchAmi tattvena vyAkhyAtuM vai pitAmaha 13010002c sUkSmA gatir hi dharmasya yatra muhyanti mAnavAH 13010003 bhISma uvAca 13010003a atra te vartayiSyAmi zRNu rAjan yathAgamam 13010003c RSINAM vadatAM pUrvaM zrutam AsId yathA mayA 13010004a upadezo na kartavyo jAtihInasya kasya cit 13010004c upadeze mahAn doSa upAdhyAyasya bhASyate 13010005a nidarzanam idaM rAjaJ zRNu me bharatarSabha 13010005c duruktavacane rAjan yathA pUrvaM yudhiSThira 13010005e brahmAzramapade vRttaM pArzve himavataH zubhe 13010006a tatrAzramapadaM puNyaM nAnAvRkSagaNAyutam 13010006c bahugulmalatAkIrNaM mRgadvijaniSevitam 13010007a siddhacAraNasaMghuSTaM ramyaM puSpitakAnanam 13010007c vratibhir bahubhiH kIrNaM tApasair upazobhitam 13010008a brAhmaNaiz ca mahAbhAgaiH sUryajvalanasaMnibhaiH 13010008c niyamavratasaMpannaiH samAkIrNaM tapasvibhiH 13010008e dIkSitair bharatazreSTha yatAhAraiH kRtAtmabhiH 13010009a vedAdhyayanaghoSaiz ca nAditaM bharatarSabha 13010009c vAlakhilyaiz ca bahubhir yatibhiz ca niSevitam 13010010a tatra kaz cit samutsAhaM kRtvA zUdro dayAnvitaH 13010010c Agato hy AzramapadaM pUjitaz ca tapasvibhiH 13010011a tAMs tu dRSTvA munigaNAn devakalpAn mahaujasaH 13010011c vahato vividhA dIkSAH saMprahRSyata bhArata 13010012a athAsya buddhir abhavat tapasye bharatarSabha 13010012c tato 'bravIt kulapatiM pAdau saMgRhya bhArata 13010013a bhavatprasAdAd icchAmi dharmaM cartuM dvijarSabha 13010013c tan mAM tvaM bhagavan vaktuM pravrAjayitum arhasi 13010014a varNAvaro 'haM bhagavaJ zUdro jAtyAsmi sattama 13010014c zuzrUSAM kartum icchAmi prapannAya prasIda me 13010015 kulapatir uvAca 13010015a na zakyam iha zUdreNa liGgam Azritya vartitum 13010015c AsyatAM yadi te buddhiH zuzrUSAnirato bhava 13010016 bhISma uvAca 13010016a evam uktas tu muninA sa zUdro 'cintayan nRpa 13010016c katham atra mayA kAryaM zraddhA dharme parA ca me 13010016e vijJAtam evaM bhavatu kariSye priyam AtmanaH 13010017a gatvAzramapadAd dUram uTajaM kRtavAMs tu saH 13010017c tatra vediM ca bhUmiM ca devatAyatanAni ca 13010017e nivezya bharatazreSTha niyamastho 'bhavat sukham 13010018a abhiSekAMz ca niyamAn devatAyataneSu ca 13010018c baliM ca kRtvA hutvA ca devatAM cApy apUjayat 13010019a saMkalpaniyamopetaH phalAhAro jitendriyaH 13010019c nityaM saMnihitAbhiz ca oSadhIbhiH phalais tathA 13010020a atithIn pUjayAm Asa yathAvat samupAgatAn 13010020c evaM hi sumahAn kAlo vyatyakrAmat sa tasya vai 13010021a athAsya munir Agacchat saMgatyA vai tam Azramam 13010021c saMpUjya svAgatenarSiM vidhivat paryatoSayat 13010022a anukUlAH kathAH kRtvA yathAvat paryapRcchata 13010022c RSiH paramatejasvI dharmAtmA saMyatendriyaH 13010023a evaM sa bahuzas tasya zUdrasya bharatarSabha 13010023c so 'gacchad Azramam RSiH zUdraM draSTuM nararSabha 13010024a atha taM tApasaM zUdraH so 'bravId bharatarSabha 13010024c pitRkAryaM kariSyAmi tatra me 'nugrahaM kuru 13010025a bADham ity eva taM vipra uvAca bharatarSabha 13010025c zucir bhUtvA sa zUdras tu tasyarSeH pAdyam Anayat 13010026a atha darbhAMz ca vanyAz ca oSadhIr bharatarSabha 13010026c pavitram AsanaM caiva bRsIM ca samupAnayat 13010027a atha dakSiNam AvRtya bRsIM paramazIrSikAm 13010027c kRtAm anyAyato dRSTvA tatas tam RSir abravIt 13010028a kuruSvaitAM pUrvazIrSAM bhava codaGmukhaH zuciH 13010028c sa ca tat kRtavAJ zUdraH sarvaM yad RSir abravIt 13010029a yathopadiSTaM medhAvI darbhAdIMs tAn yathAtatham 13010029c havyakavyavidhiM kRtsnam uktaM tena tapasvinA 13010030a RSiNA pitRkArye ca sa ca dharmapathe sthitaH 13010030c pitRkArye kRte cApi visRSTaH sa jagAma ha 13010031a atha dIrghasya kAlasya sa tapyaJ zUdratApasaH 13010031c vane paJcatvam agamat sukRtena ca tena vai 13010031e ajAyata mahArAjarAjavaMze mahAdyutiH 13010032a tathaiva sa RSis tAta kAladharmam avApya ha 13010032c purohitakule vipra AjAto bharatarSabha 13010033a evaM tau tatra saMbhUtAv ubhau zUdramunI tadA 13010033c krameNa vardhitau cApi vidyAsu kuzalAv ubhau 13010034a atharvavede vede ca babhUvarSiH sunizcitaH 13010034c kalpaprayoge cotpanne jyotiSe ca paraM gataH 13010034e sakhye cApi parA prItis tayoz cApi vyavardhata 13010035a pitary uparate cApi kRtazaucaH sa bhArata 13010035c abhiSiktaH prakRtibhI rAjaputraH sa pArthivaH 13010035e abhiSiktena sa RSir abhiSiktaH purohitaH 13010036a sa taM purodhAya sukham avasad bharatarSabha 13010036c rAjyaM zazAsa dharmeNa prajAz ca paripAlayan 13010037a puNyAhavAcane nityaM dharmakAryeSu cAsakRt 13010037c utsmayan prAhasac cApi dRSTvA rAjA purohitam 13010037e evaM sa bahuzo rAjan purodhasam upAhasat 13010038a lakSayitvA purodhAs tu bahuzastaM narAdhipam 13010038c utsmayantaM ca satataM dRSTvAsau manyumAn abhUt 13010039a atha zUnye purodhAs tu saha rAjJA samAgataH 13010039c kathAbhir anukUlAbhI rAjAnam abhirAmayat 13010040a tato 'bravIn narendraM sa purodhA bharatarSabha 13010040c varam icchAmy ahaM tv ekaM tvayA dattaM mahAdyute 13010041 rAjovAca 13010041a varANAM te zataM dadyAM kim utaikaM dvijottama 13010041c snehAc ca bahumAnAc ca nAsty adeyaM hi me tava 13010042 purohita uvAca 13010042a ekaM vai varam icchAmi yadi tuSTo 'si pArthiva 13010042c yad dadAsi mahArAja satyaM tad vada mAnRtam 13010043 bhISma uvAca 13010043a bADham ity eva taM rAjA pratyuvAca yudhiSThira 13010043c yadi jJAsyAmi vakSyAmi ajAnan na tu saMvade 13010044 purohita uvAca 13010044a puNyAhavAcane nityaM dharmakRtyeSu cAsakRt 13010044c zAntihomeSu ca sadA kiM tvaM hasasi vIkSya mAm 13010045a savrIDaM vai bhavati hi mano me hasatA tvayA 13010045c kAmayA zApito rAjan nAnyathA vaktum arhasi 13010046a bhAvyaM hi kAraNenAtra na te hAsyam akAraNam 13010046c kautUhalaM me subhRzaM tattvena kathayasva me 13010047 rAjovAca 13010047a evam ukte tvayA vipra yad avAcyaM bhaved api 13010047c avazyam eva vaktavyaM zRNuSvaikamanA dvija 13010048a pUrvadehe yathA vRttaM tan nibodha dvijottama 13010048c jAtiM smarAmy ahaM brahmann avadhAnena me zRNu 13010049a zUdro 'ham abhavaM pUrvaM tApaso bhRzasaMyutaH 13010049c RSir ugratapAs tvaM ca tadAbhUr dvijasattama 13010050a prIyatA hi tadA brahman mamAnugrahabuddhinA 13010050c pitRkArye tvayA pUrvam upadezaH kRto 'nagha 13010050e bRsyAM darbheSu havye ca kavye ca munisattama 13010051a etena karmadoSeNa purodhAs tvam ajAyathAH 13010051c ahaM rAjA ca viprendra pazya kAlasya paryayam 13010051e matkRte hy upadezena tvayA prAptam idaM phalam 13010052a etasmAt kAraNAd brahman prahase tvAM dvijottama 13010052c na tvAM paribhavan brahman prahasAmi gurur bhavAn 13010053a viparyayeNa me manyus tena saMtapyate manaH 13010053c jAtiM smarAmy ahaM tubhyam atas tvAM prahasAmi vai 13010054a evaM tavograM hi tapa upadezena nAzitam 13010054c purohitatvam utsRjya yatasva tvaM punarbhave 13010055a itas tvam adhamAm anyAM mA yoniM prApsyase dvija 13010055c gRhyatAM draviNaM vipra pUtAtmA bhava sattama 13010056 bhISma uvAca 13010056a tato visRSTo rAjJA tu vipro dAnAny anekazaH 13010056c brAhmaNebhyo dadau vittaM bhUmiM grAmAMz ca sarvazaH 13010057a kRcchrANi cIrtvA ca tato yathoktAni dvijottamaH 13010057c tIrthAni cAbhigatvA vai dAnAni vividhAni ca 13010058a dattvA gAz caiva viprANAM pUtAtmA so 'bhavad dvijaH 13010058c tam eva cAzramaM gatvA cacAra vipulaM tapaH 13010059a tataH siddhiM parAM prApto brAhmaNo rAjasattama 13010059c saMmataz cAbhavat teSAm Azrame ''zramavAsinAm 13010060a evaM prApto mahat kRcchram RSiH sa nRpasattama 13010060c brAhmaNena na vaktavyaM tasmAd varNAvare jane 13010061a varjayed upadezaM ca sadaiva brAhmaNo nRpa 13010061c upadezaM hi kurvANo dvijaH kRcchram avApnuyAt 13010062a eSitavyaM sadA vAcA nRpeNa dvijasattamAt 13010062c na pravaktavyam iha hi kiM cid varNAvare jane 13010063a brAhmaNAH kSatriyA vaizyAs trayo varNA dvijAtayaH 13010063c eteSu kathayan rAjan brAhmaNo na praduSyati 13010064a tasmAt sadbhir na vaktavyaM kasya cit kiM cid agrataH 13010064c sUkSmA gatir hi dharmasya durjJeyA hy akRtAtmabhiH 13010065a tasmAn maunAni munayo dIkSAM kurvanti cAdRtAH 13010065c duruktasya bhayAd rAjan nAnubhASanti kiM cana 13010066a dhArmikA guNasaMpannAH satyArjavaparAyaNAH 13010066c duruktavAcAbhihatAH prApnuvantIha duSkRtam 13010067a upadezo na kartavyaH kadA cid api kasya cit 13010067c upadezAd dhi tat pApaM brAhmaNaH samavApnuyAt 13010068a vimRzya tasmAt prAjJena vaktavyaM dharmam icchatA 13010068c satyAnRtena hi kRta upadezo hinasti vai 13010069a vaktavyam iha pRSTena vinizcitya viparyayam 13010069c sa copadezaH kartavyo yena dharmam avApnuyAt 13010070a etat te sarvam AkhyAtam upadeze kRte sati 13010070c mahAn klezo hi bhavati tasmAn nopadizet kva cit 13011001 yudhiSThira uvAca 13011001a kIdRze puruSe tAta strISu vA bharatarSabha 13011001c zrIH padmA vasate nityaM tan me brUhi pitAmaha 13011002 bhISma uvAca 13011002a atra te vartayiSyAmi yathAdRSTaM yathAzrutam 13011002c rukmiNI devakIputrasaMnidhau paryapRcchata 13011003a nArAyaNasyAGkagatAM jvalantIM; dRSTvA zriyaM padmasamAnavaktrAm 13011003c kautUhalAd vismitacArunetrA; papraccha mAtA makaradhvajasya 13011004a kAnIha bhUtAny upasevase tvaM; saMtiSThatI kAni na sevase tvam 13011004c tAni trilokezvarabhUtakAnte; tattvena me brUhi maharSikanye 13011005a evaM tadA zrIr abhibhASyamANA; devyA samakSaM garuDadhvajasya 13011005c uvAca vAkyaM madhurAbhidhAnaM; manoharaM candramukhI prasannA 13011006a vasAmi satye subhage pragalbhe; dakSe nare karmaNi vartamAne 13011006c nAkarmazIle puruSe vasAmi; na nAstike sAMkarike kRtaghne 13011006e na bhinnavRtte na nRzaMsavRtte; na cApi caure na guruSv asUye 13011007a ye cAlpatejobalasattvasArA; hRSyanti kupyanti ca yatra tatra 13011007c na devi tiSThAmi tathAvidheSu; nareSu saMsuptamanoratheSu 13011008a yaz cAtmani prArthayate na kiM cid; yaz ca svabhAvopahatAntarAtmA 13011008c teSv alpasaMtoSarateSu nityaM; nareSu nAhaM nivasAmi devi 13011009a vasAmi dharmazIleSu dharmajJeSu mahAtmasu 13011009c vRddhaseviSu dAnteSu sattvajJeSu mahAtmasu 13011010a strISu kSAntAsu dAntAsu devadvijaparAsu ca 13011010c vasAmi satyazIlAsu svabhAvaniratAsu ca 13011011a prakIrNabhANDAm anavekSyakAriNIM; sadA ca bhartuH pratikUlavAdinIm 13011011c parasya vezmAbhiratAm alajjAm; evaMvidhAM strIM parivarjayAmi 13011012a lolAm acokSAm avalehinIM ca; vyapetadhairyAM kalahapriyAM ca 13011012c nidrAbhibhUtAM satataM zayAnAm; evaMvidhAM strIM parivarjayAmi 13011013a satyAsu nityaM priyadarzanAsu; saubhAgyayuktAsu guNAnvitAsu 13011013c vasAmi nArISu pativratAsu; kalyANazIlAsu vibhUSitAsu 13011014a yAneSu kanyAsu vibhUSaNeSu; yajJeSu megheSu ca vRSTimatsu 13011014c vasAmi phullAsu ca padminISu; nakSatravIthISu ca zAradISu 13011015a zaileSu goSTheSu tathA vaneSu; saraHsu phullotpalapaGkajeSu 13011015c nadISu haMsasvananAditAsu; krauJcAvaghuSTasvarazobhitAsu 13011016a vistIrNakUlahradazobhitAsu; tapasvisiddhadvijasevitAsu 13011016c vasAmi nityaM subahUdakAsu; siMhair gajaiz cAkulitodakAsu 13011016e matte gaje govRSabhe narendre; siMhAsane satpuruSe ca nityam 13011017a yasmin gRhe hUyate havyavAho; gobrAhmaNaz cArcyate devatAz ca 13011017c kAle ca puSpair balayaH kriyante; tasmin gRhe nityam upaimi vAsam 13011018a svAdhyAyanityeSu dvijeSu nityaM; kSatre ca dharmAbhirate sadaiva 13011018c vaizye ca kRSyAbhirate vasAmi; zUdre ca zuzrUSaNanityayukte 13011019a nArAyaNe tv ekamanA vasAmi; sarveNa bhAvena zarIrabhUtA 13011019c tasmin hi dharmaH sumahAn niviSTo; brahmaNyatA cAtra tathA priyatvam 13011020a nAhaM zarIreNa vasAmi devi; naivaM mayA zakyam ihAbhidhAtum 13011020c yasmiMs tu bhAvena vasAmi puMsi; sa vardhate dharmayazorthakAmaiH 13012001 yudhiSThira uvAca 13012001a strIpuMsayoH saMprayoge sparzaH kasyAdhiko bhavet 13012001c etan me saMzayaM rAjan yathAvad vaktum arhasi 13012002 bhISma uvAca 13012002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13012002c bhaGgAzvanena zakrasya yathA vairam abhUt purA 13012003a purA bhaGgAzvano nAma rAjarSir atidhArmikaH 13012003c aputraH sa naravyAghra putrArthaM yajJam Aharat 13012004a agniSTuM nAma rAjarSir indradviSTaM mahAbalaH 13012004c prAyazcitteSu martyAnAM putrakAmasya ceSyate 13012005a indro jJAtvA tu taM yajJaM mahAbhAgaH surezvaraH 13012005c antaraM tasya rAjarSer anvicchan niyatAtmanaH 13012006a kasya cit tv atha kAlasya mRgayAm aTato nRpa 13012006c idam antaram ity eva zakro nRpam amohayat 13012007a ekAzvena ca rAjarSir bhrAnta indreNa mohitaH 13012007c na dizo 'vindata nRpaH kSutpipAsArditas tadA 13012008a itaz cetaz ca vai dhAvaJ zramatRSNArdito nRpaH 13012008c saro 'pazyat suruciraM pUrNaM paramavAriNA 13012008e so 'vagAhya saras tAta pAyayAm Asa vAjinam 13012009a atha pItodakaM so 'zvaM vRkSe baddhvA nRpottamaH 13012009c avagAhya tataH snAto rAjA strItvam avApa ha 13012010a AtmAnaM strIkRtaM dRSTvA vrIDito nRpasattamaH 13012010c cintAnugatasarvAtmA vyAkulendriyacetanaH 13012011a ArohiSye kathaM tv azvaM kathaM yAsyAmi vai puram 13012011c agniSTuM nAma iSTaM me putrANAM zatam aurasam 13012012a jAtaM mahAbalAnAM vai tAn pravakSyAmi kiM tv aham 13012012c dAreSu cAsmadIyeSu paurajAnapadeSu ca 13012013a mRdutvaM ca tanutvaM ca viklavatvaM tathaiva ca 13012013c strIguNA RSibhiH proktA dharmatattvArthadarzibhiH 13012013e vyAyAmaH karkazatvaM ca vIryaM ca puruSe guNAH 13012014a pauruSaM vipranaSTaM me strItvaM kenApi me 'bhavat 13012014c strIbhAvAt katham azvaM tu punar AroDhum utsahe 13012015a mahatA tv atha khedena AruhyAzvaM narAdhipaH 13012015c punar AyAt puraM tAta strIbhUto nRpasattama 13012016a putrA dArAz ca bhRtyAz ca paurajAnapadAz ca te 13012016c kiM nv idaM tv iti vijJAya vismayaM paramaM gatAH 13012017a athovAca sa rAjarSiH strIbhUto vadatAM varaH 13012017c mRgayAm asmi niryAto balaiH parivRto dRDham 13012017e udbhrAntaH prAvizaM ghorAm aTavIM daivamohitaH 13012018a aTavyAM ca sughorAyAM tRSNArto naSTacetanaH 13012018c saraH suruciraprakhyam apazyaM pakSibhir vRtam 13012019a tatrAvagADhaH strIbhUto vyaktaM daivAn na saMzayaH 13012019c atRpta iva putrANAM dArANAM ca dhanasya ca 13012020a uvAca putrAMz ca tataH strIbhUtaH pArthivottamaH 13012020c saMprItyA bhujyatAM rAjyaM vanaM yAsyAmi putrakAH 13012020e abhiSicya sa putrANAM zataM rAjA vanaM gataH 13012021a tAm Azrame striyaM tAta tApaso 'bhyavapadyata 13012021c tApasenAsya putrANAm Azrame 'py abhavac chatam 13012022a atha sA tAn sutAn gRhya pUrvaputrAn abhASata 13012022c puruSatve sutA yUyaM strItve ceme zataM sutAH 13012023a ekatra bhujyatAM rAjyaM bhrAtRbhAvena putrakAH 13012023c sahitA bhrAtaras te 'tha rAjyaM bubhujire tadA 13012024a tAn dRSTvA bhrAtRbhAvena bhuJjAnAn rAjyam uttamam 13012024c cintayAm Asa devendro manyunAbhipariplutaH 13012024e upakAro 'sya rAjarSeH kRto nApakRtaM mayA 13012025a tato brAhmaNarUpeNa devarAjaH zatakratuH 13012025c bhedayAm Asa tAn gatvA nagaraM vai nRpAtmajAn 13012026a bhrAtqNAM nAsti saubhrAtraM ye 'py ekasya pituH sutAH 13012026c rAjyahetor vivaditAH kazyapasya surAsurAH 13012027a yUyaM bhaGgAzvanApatyAs tApasasyetare sutAH 13012027c kazyapasya surAz caiva asurAz ca sutAs tathA 13012027e yuSmAkaM paitRkaM rAjyaM bhujyate tApasAtmajaiH 13012028a indreNa bheditAs te tu yuddhe 'nyonyam apAtayan 13012028c tac chrutvA tApasI cApi saMtaptA praruroda ha 13012029a brAhmaNacchadmanAbhyetya tAm indro 'thAnvapRcchata 13012029c kena duHkhena saMtaptA rodiSi tvaM varAnane 13012030a brAhmaNaM tu tato dRSTvA sA strI karuNam abravIt 13012030c putrANAM dve zate brahman kAlena vinipAtite 13012031a ahaM rAjAbhavaM vipra tatra putrazataM mayA 13012031c samutpannaM surUpANAM vikrAntAnAM dvijottama 13012032a kadA cin mRgayAM yAta udbhrAnto gahane vane 13012032c avagADhaz ca sarasi strIbhUto brAhmaNottama 13012032e putrAn rAjye pratiSThApya vanam asmi tato gataH 13012033a striyAz ca me putrazataM tApasena mahAtmanA 13012033c Azrame janitaM brahman nItAs te nagaraM mayA 13012034a teSAM ca vairam utpannaM kAlayogena vai dvija 13012034c etac chocAmi viprendra daivenAbhipariplutA 13012035a indras tAM duHkhitAM dRSTvA abravIt paruSaM vacaH 13012035c purA suduHsahaM bhadre mama duHkhaM tvayA kRtam 13012036a indradviSTena yajatA mAm anAdRtya durmate 13012036c indro 'ham asmi durbuddhe vairaM te yAtitaM mayA 13012037a indraM tu dRSTvA rAjarSiH pAdayoH zirasA gataH 13012037c prasIda tridazazreSTha putrakAmena sa kratuH 13012037e iSTas tridazazArdUla tatra me kSantum arhasi 13012038a praNipAtena tasyendraH parituSTo varaM dadau 13012038c putrA vai katame rAjaJ jIvantu tava zaMsa me 13012038e strIbhUtasya hi ye jAtAH puruSasyAtha ye 'bhavan 13012039a tApasI tu tataH zakram uvAca prayatAJjaliH 13012039c strIbhUtasya hi ye jAtAs te me jIvantu vAsava 13012040a indras tu vismito hRSTaH striyaM papraccha tAM punaH 13012040c puruSotpAditA ye te kathaM dveSyAH sutAs tava 13012041a strIbhUtasya hi ye jAtAH snehas tebhyo 'dhikaH katham 13012041c kAraNaM zrotum icchAmi tan me vaktum ihArhasi 13012042 stry uvAca 13012042a striyAs tv abhyadhikaH sneho na tathA puruSasya vai 13012042c tasmAt te zakra jIvantu ye jAtAH strIkRtasya vai 13012043 bhISma uvAca 13012043a evam ukte tatas tv indraH prIto vAkyam uvAca ha 13012043c sarva eveha jIvantu putrAs te satyavAdini 13012044a varaM ca vRNu rAjendra yaM tvam icchasi suvrata 13012044c puruSatvam atha strItvaM matto yad abhikAGkSasi 13012045 stry uvAca 13012045a strItvam eva vRNe zakra prasanne tvayi vAsava 13012046a evam uktas tu devendras tAM striyaM pratyuvAca ha 13012046c puruSatvaM kathaM tyaktvA strItvaM rocayase vibho 13012047a evam uktaH pratyuvAca strIbhUto rAjasattamaH 13012047c striyAH puruSasaMyoge prItir abhyadhikA sadA 13012047e etasmAt kAraNAc chakra strItvam eva vRNomy aham 13012048a rame caivAdhikaM strItve satyaM vai devasattama 13012048c strIbhAvena hi tuSTo 'smi gamyatAM tridazAdhipa 13012049a evam astv iti coktvA tAm ApRcchya tridivaM gataH 13012049c evaM striyA mahArAja adhikA prItir ucyate 13013001 yudhiSThira uvAca 13013001a kiM kartavyaM manuSyeNa lokayAtrAhitArthinA 13013001c kathaM vai lokayAtrAM tu kiMzIlaz ca samAcaret 13013002 bhISma uvAca 13013002a kAyena trividhaM karma vAcA cApi caturvidham 13013002c manasA trividhaM caiva daza karmapathAMs tyajet 13013003a prANAtipAtaM stainyaM ca paradAram athApi ca 13013003c trINi pApAni kAyena sarvataH parivarjayet 13013004a asatpralApaM pAruSyaM paizunyam anRtaM tathA 13013004c catvAri vAcA rAjendra na jalpen nAnucintayet 13013005a anabhidhyA parasveSu sarvasattveSu sauhRdam 13013005c karmaNAM phalam astIti trividhaM manasA caret 13013006a tasmAd vAkkAyamanasA nAcared azubhaM naraH 13013006c zubhAzubhAny Acaran hi tasya tasyAznute phalam 13014001 yudhiSThira uvAca 13014001a pitAmahezAya vibho nAmAny AcakSva zaMbhave 13014001c babhrave vizvamAyAya mahAbhAgyaM ca tattvataH 13014002 bhISma uvAca 13014002a surAsuraguro deva viSNo tvaM vaktum arhasi 13014002c zivAya vizvarUpAya yan mAM pRcchad yudhiSThiraH 13014003a nAmnAM sahasraM devasya taNDinA brahmayoninA 13014003c niveditaM brahmaloke brahmaNo yat purAbhavat 13014004a dvaipAyanaprabhRtayas tathaiveme tapodhanAH 13014004c RSayaH suvratA dAntAH zRNvantu gadatas tava 13014005a dhruvAya nandine hotre goptre vizvasRje 'gnaye 13014005c mahAbhAgyaM vibho brUhi muNDine 'tha kapardine 13014006 vAsudeva uvAca 13014006a na gatiH karmaNAM zakyA vettum Izasya tattvataH 13014007a hiraNyagarbhapramukhA devAH sendrA maharSayaH 13014007c na vidur yasya nidhanam AdiM vA sUkSmadarzinaH 13014007e sa kathaM naramAtreNa zakyo jJAtuM satAM gatiH 13014008a tasyAham asuraghnasya kAMz cid bhagavato guNAn 13014008c bhavatAM kIrtayiSyAmi vratezAya yathAtatham 13014009 vaizaMpAyana uvAca 13014009a evam uktvA tu bhagavAn guNAMs tasya mahAtmanaH 13014009c upaspRzya zucir bhUtvA kathayAm Asa dhImataH 13014010 vAsudeva uvAca 13014010a zuzrUSadhvaM brAhmaNendrAs tvaM ca tAta yudhiSThira 13014010c tvaM cApageya nAmAni nizAmaya jagatpateH 13014011a yad avAptaM ca me pUrvaM sAmbahetoH suduSkaram 13014011c yathA ca bhagavAn dRSTo mayA pUrvaM samAdhinA 13014012a zambare nihate pUrvaM raukmiNeyena dhImatA 13014012c atIte dvAdaze varSe jAmbavaty abravId dhi mAm 13014013a pradyumnacArudeSNAdIn rukmiNyA vIkSya putrakAn 13014013c putrArthinI mAm upetya vAkyam Aha yudhiSThira 13014014a zUraM balavatAM zreSThaM kAntarUpam akalmaSam 13014014c AtmatulyaM mama sutaM prayacchAcyuta mAciram 13014015a na hi te 'prApyam astIha triSu lokeSu kiM cana 13014015c lokAn sRjes tvam aparAn icchan yadukulodvaha 13014016a tvayA dvAdaza varSANi vAyubhUtena zuSyatA 13014016c ArAdhya pazubhartAraM rukmiNyA janitAH sutAH 13014017a cArudeSNaH sucAruz ca cAruveSo yazodharaH 13014017c cAruzravAz cAruyazAH pradyumnaH zaMbhur eva ca 13014018a yathA te janitAH putrA rukmiNyAz cAruvikramAH 13014018c tathA mamApi tanayaM prayaccha balazAlinam 13014019a ity evaM codito devyA tAm avocaM sumadhyamAm 13014019c anujAnIhi mAM rAjJi kariSye vacanaM tava 13014019e sA ca mAm abravId gaccha vijayAya zivAya ca 13014020a brahmA zivaH kAzyapaz ca nadyo devA manonugAH 13014020c kSetrauSadhyo yajJavAhAc chandAMsy RSigaNA dharA 13014021a samudrA dakSiNA stobhA RkSANi pitaro grahAH 13014021c devapatnyo devakanyA devamAtara eva ca 13014022a manvantarANi gAvaz ca candramAH savitA hariH 13014022c sAvitrI brahmavidyA ca Rtavo vatsarAH kSapAH 13014023a kSaNA lavA muhUrtAz ca nimeSA yugaparyayAH 13014023c rakSantu sarvatra gataM tvAM yAdava sukhAvaham 13014023e ariSTaM gaccha panthAnam apramatto bhavAnagha 13014024a evaM kRtasvastyayanas tayAhaM; tAm abhyanujJAya kapIndraputrIm 13014024c pituH samIpe narasattamasya; mAtuz ca rAjJaz ca tathAhukasya 13014025a tam artham Avedya yad abravIn mAM; vidyAdharendrasya sutA bhRzArtA 13014025c tAn abhyanujJAya tadAtiduHkhAd; gadaM tathaivAtibalaM ca rAmam 13014026a prApyAnujJAM gurujanAd ahaM tArkSyam acintayam 13014026c so 'vahad dhimavantaM mAM prApya cainaM vyasarjayam 13014027a tatrAham adbhutAn bhAvAn apazyaM girisattame 13014027c kSetraM ca tapasAM zreSThaM pazyAmy Azramam uttamam 13014028a divyaM vaiyAghrapadyasya upamanyor mahAtmanaH 13014028c pUjitaM devagandharvair brAhmyA lakSmyA samanvitam 13014029a dhavakakubhakadambanArikelaiH; kurabakaketakajambupATalAbhiH 13014029c vaTavaruNakavatsanAbhabilvaiH; saralakapitthapriyAlasAlatAlaiH 13014030a badarIkundapunnAgair azokAmrAtimuktakaiH 13014030c bhallAtakair madhUkaiz ca campakaiH panasais tathA 13014031a vanyair bahuvidhair vRkSaiH phalapuSpapradair yutam 13014031c puSpagulmalatAkIrNaM kadalISaNDazobhitam 13014032a nAnAzakunisaMbhojyaiH phalair vRkSair alaMkRtam 13014032c yathAsthAnavinikSiptair bhUSitaM vanarAjibhiH 13014033a ruruvAraNazArdUlasiMhadvIpisamAkulam 13014033c kuraGgabarhiNAkIrNaM mArjArabhujagAvRtam 13014033e pUgaiz ca mRgajAtInAM mahiSarkSaniSevitam 13014034a nAnApuSparajomizro gajadAnAdhivAsitaH 13014034c divyastrIgItabahulo mAruto 'tra sukho vavau 13014035a dhArAninAdair vihagapraNAdaiH; zubhais tathA bRMhitaiH kuJjarANAm 13014035c gItais tathA kiMnarANAm udAraiH; zubhaiH svanaiH sAmagAnAM ca vIra 13014036a acintyaM manasApy anyaiH sarobhiH samalaMkRtam 13014036c vizAlaiz cAgnizaraNair bhUSitaM kuzasaMvRtam 13014037a vibhUSitaM puNyapavitratoyayA; sadA ca juSTaM nRpa jahnukanyayA 13014037c mahAtmabhir dharmabhRtAM variSThair; maharSibhir bhUSitam agnikalpaiH 13014038a vAyvAhArair ambupair japyanityaiH; saMprakSAlair yatibhir dhyAnanityaiH 13014038c dhUmAzanair USmapaiH kSIrapaiz ca; vibhUSitaM brAhmaNendraiH samantAt 13014039a gocAriNo 'thAzmakuTTA dantolUkhalinas tathA 13014039c marIcipAH phenapAz ca tathaiva mRgacAriNaH 13014040a suduHkhAn niyamAMs tAMs tAn vahataH sutaponvitAn 13014040c pazyann utphullanayanaH praveSTum upacakrame 13014041a supUjitaM devagaNair mahAtmabhiH; zivAdibhir bhArata puNyakarmabhiH 13014041c rarAja tac cAzramamaNDalaM sadA; divIva rAjan ravimaNDalaM yathA 13014042a krIDanti sarpair nakulA mRgair vyAghrAz ca mitravat 13014042c prabhAvAd dIptatapasaH saMnikarSaguNAnvitAH 13014043a tatrAzramapade zreSThe sarvabhUtamanorame 13014043c sevite dvijazArdUlair vedavedAGgapAragaiH 13014044a nAnAniyamavikhyAtair RSibhiz ca mahAtmabhiH 13014044c pravizann eva cApazyaM jaTAcIradharaM prabhum 13014045a tejasA tapasA caiva dIpyamAnaM yathAnalam 13014045c ziSyamadhyagataM zAntaM yuvAnaM brAhmaNarSabham 13014045e zirasA vandamAnaM mAm upamanyur abhASata 13014046a svAgataM puNDarIkAkSa saphalAni tapAMsi naH 13014046c yat pUjyaH pUjayasi no draSTavyo draSTum icchasi 13014047a tam ahaM prAJjalir bhUtvA mRgapakSiSv athAgniSu 13014047c dharme ca ziSyavarge ca samapRccham anAmayam 13014048a tato mAM bhagavAn Aha sAmnA paramavalgunA 13014048c lapsyase tanayaM kRSNa Atmatulyam asaMzayam 13014049a tapaH sumahad AsthAya toSayezAnam Izvaram 13014049c iha devaH sapatnIkaH samAkrIDaty adhokSaja 13014050a ihaiva devatAzreSThaM devAH sarSigaNAH purA 13014050c tapasA brahmacaryeNa satyena ca damena ca 13014050e toSayitvA zubhAn kAmAn prApnuvaMs te janArdana 13014051a tejasAM tapasAM caiva nidhiH sa bhagavAn iha 13014051c zubhAzubhAnvitAn bhAvAn visRjan saMkSipann api 13014051e Aste devyA sahAcintyo yaM prArthayasi zatruhan 13014052a hiraNyakazipur yo 'bhUd dAnavo merukampanaH 13014052c tena sarvAmaraizvaryaM zarvAt prAptaM samArbudam 13014053a tasyaiva putrapravaro mandaro nAma vizrutaH 13014053c mahAdevavarAc chakraM varSArbudam ayodhayat 13014054a viSNoz cakraM ca tad ghoraM vajram AkhaNDalasya ca 13014054c zIrNaM purAbhavat tAta grahasyAGgeSu kezava 13014055a ardyamAnAz ca vibudhA graheNa subalIyasA 13014055c zivadattavarAJ jaghnur asurendrAn surA bhRzam 13014056a tuSTo vidyutprabhasyApi trilokezvaratAm adAt 13014056c zataM varSasahasrANAM sarvalokezvaro 'bhavat 13014056e mamaivAnucaro nityaM bhavitAsIti cAbravIt 13014057a tathA putrasahasrANAm ayutaM ca dadau prabhuH 13014057c kuzadvIpaM ca sa dadau rAjyena bhagavAn ajaH 13014058a tathA zatamukho nAma dhAtrA sRSTo mahAsuraH 13014058c yena varSazataM sAgram AtmamAMsair huto 'nalaH 13014058e taM prAha bhagavAMs tuSTaH kiM karomIti zaMkaraH 13014059a taM vai zatamukhaH prAha yogo bhavatu me 'dbhutaH 13014059c balaM ca daivatazreSTha zAzvataM saMprayaccha me 13014060a svAyaMbhuvaH kratuz cApi putrArtham abhavat purA 13014060c Avizya yogenAtmAnaM trINi varSazatAny api 13014061a tasya devo 'dadat putrAn sahasraM kratusaMmitAn 13014061c yogezvaraM devagItaM vettha kRSNa na saMzayaH 13014062a vAlakhilyA maghavatA avajJAtAH purA kila 13014062c taiH kruddhair bhagavAn rudras tapasA toSito hy abhUt 13014063a tAMz cApi daivatazreSThaH prAha prIto jagatpatiH 13014063c suparNaM somahartAraM tapasotpAdayiSyatha 13014064a mahAdevasya roSAc ca Apo naSTAH purAbhavan 13014064c tAz ca saptakapAlena devair anyAH pravartitAH 13014065a atrer bhAryApi bhartAraM saMtyajya brahmavAdinI 13014065c nAhaM tasya muner bhUyo vazagA syAM kathaM cana 13014065e ity uktvA sA mahAdevam agacchac charaNaM kila 13014066a nirAhArA bhayAd atres trINi varSazatAny api 13014066c azeta musaleSv eva prasAdArthaM bhavasya sA 13014067a tAm abravId dhasan devo bhavitA vai sutas tava 13014067c vaMze tavaiva nAmnA tu khyAtiM yAsyati cepsitAm 13014068a zAkalyaH saMzitAtmA vai nava varSazatAny api 13014068c ArAdhayAm Asa bhavaM manoyajJena kezava 13014069a taM cAha bhagavAMs tuSTo granthakAro bhaviSyasi 13014069c vatsAkSayA ca te kIrtis trailokye vai bhaviSyati 13014069e akSayaM ca kulaM te 'stu maharSibhir alaMkRtam 13014070a sAvarNiz cApi vikhyAta RSir AsIt kRte yuge 13014070c iha tena tapas taptaM SaSTiM varSazatAny atha 13014071a tam Aha bhagavAn rudraH sAkSAt tuSTo 'smi te 'nagha 13014071c granthakRl lokavikhyAto bhavitAsy ajarAmaraH 13014072a mayApi ca yathA dRSTo devadevaH purA vibhuH 13014072c sAkSAt pazupatis tAta tac cApi zRNu mAdhava 13014073a yadarthaM ca mahAdevaH prayatena mayA purA 13014073c ArAdhito mahAtejAs tac cApi zRNu vistaram 13014074a yad avAptaM ca me pUrvaM devadevAn mahezvarAt 13014074c tat sarvam akhilenAdya kathayiSyAmi te 'nagha 13014075a purA kRtayuge tAta RSir AsIn mahAyazAH 13014075c vyAghrapAda iti khyAto vedavedAGgapAragaH 13014075e tasyAham abhavaM putro dhaumyaz cApi mamAnujaH 13014076a kasya cit tv atha kAlasya dhaumyena saha mAdhava 13014076c Agaccham AzramaM krIDan munInAM bhAvitAtmanAm 13014077a tatrApi ca mayA dRSTA duhyamAnA payasvinI 13014077c lakSitaM ca mayA kSIraM svAduto hy amRtopamam 13014078a tataH piSTaM samAloDya toyena saha mAdhava 13014078c AvayoH kSIram ity eva pAnArtham upanIyate 13014079a atha gavyaM payas tAta kadA cit prAzitaM mayA 13014079c tataH piSTarasaM tAta na me prItim udAvahat 13014080a tato 'ham abruvaM bAlyAj jananIm Atmanas tadA 13014080c kSIrodanasamAyuktaM bhojanaM ca prayaccha me 13014081a tato mAm abravIn mAtA duHkhazokasamanvitA 13014081c putrasnehAt pariSvajya mUrdhni cAghrAya mAdhava 13014082a kutaH kSIrodanaM vatsa munInAM bhAvitAtmanAm 13014082c vane nivasatAM nityaM kandamUlaphalAzinAm 13014083a aprasAdya virUpAkSaM varadaM sthANum avyayam 13014083c kutaH kSIrodanaM vatsa sukhAni vasanAni ca 13014084a taM prapadya sadA vatsa sarvabhAvena zaMkaram 13014084c tatprasAdAc ca kAmebhyaH phalaM prApsyasi putraka 13014085a jananyAs tad vacaH zrutvA tadAprabhRti zatruhan 13014085c mama bhaktir mahAdeve naiSThikI samapadyata 13014086a tato 'haM tapa AsthAya toSayAm Asa zaMkaram 13014086c divyaM varSasahasraM tu pAdAGguSThAgraviSThitaH 13014087a ekaM varSazataM caiva phalAhAras tadAbhavam 13014087c dvitIyaM zIrNaparNAzI tRtIyaM cAmbubhojanaH 13014087e zatAni sapta caivAhaM vAyubhakSas tadAbhavam 13014088a tataH prIto mahAdevaH sarvalokezvaraH prabhuH 13014088c zakrarUpaM sa kRtvA tu sarvair devagaNair vRtaH 13014088e sahasrAkSas tadA bhUtvA vajrapANir mahAyazAH 13014089a sudhAvadAtaM raktAkSaM stabdhakarNaM madotkaTam 13014089c AveSTitakaraM raudraM caturdaMSTraM mahAgajam 13014090a samAsthitaz ca bhagavAn dIpyamAnaH svatejasA 13014090c AjagAma kirITI tu hArakeyUrabhUSitaH 13014091a pANDureNAtapatreNa dhriyamANena mUrdhani 13014091c sevyamAno 'psarobhiz ca divyagandharvanAditaH 13014092a tato mAm Aha devendraH prItas te 'haM dvijottama 13014092c varaM vRNISva mattas tvaM yat te manasi vartate 13014093a zakrasya tu vacaH zrutvA nAhaM prItamanAbhavam 13014093c abruvaM ca tadA kRSNa devarAjam idaM vacaH 13014094a nAhaM tvatto varaM kAGkSe nAnyasmAd api daivatAt 13014094c mahAdevAd Rte saumya satyam etad bravImi te 13014095a pazupativacanAd bhavAmi sadyaH; kRmir atha vA tarur apy anekazAkhaH 13014095c apazupativaraprasAdajA me; tribhuvanarAjyavibhUtir apy aniSTA 13014096a api kITaH pataMgo vA bhaveyaM zaMkarAjJayA 13014096c na tu zakra tvayA dattaM trailokyam api kAmaye 13014097a yAvac chazAGkazakalAmalabaddhamaulir; na prIyate pazupatir bhagavAn mamezaH 13014097c tAvaj jarAmaraNajanmazatAbhighAtair; duHkhAni dehavihitAni samudvahAmi 13014098a divasakarazazAGkavahnidIptaM; tribhuvanasAram apAram Adyam ekam 13014098c ajaram amaram aprasAdya rudraM; jagati pumAn iha ko labheta zAntim 13014099 zakra uvAca 13014099a kaH punas tava hetur vai Ize kAraNakAraNe 13014099c yena devAd Rte 'nyasmAt prasAdaM nAbhikAGkSasi 13014100 upamanyur uvAca 13014100a hetubhir vA kim anyais te IzaH kAraNakAraNam 13014100c na zuzruma yad anyasya liGgam abhyarcyate suraiH 13014101a kasyAnyasya suraiH sarvair liGgaM muktvA mahezvaram 13014101c arcyate 'rcitapUrvaM vA brUhi yady asti te zrutiH 13014102a yasya brahmA ca viSNuz ca tvaM cApi saha daivataiH 13014102c arcayadhvaM sadA liGgaM tasmAc chreSThatamo hi saH 13014103a tasmAd varam ahaM kAGkSe nidhanaM vApi kauzika 13014103c gaccha vA tiSTha vA zakra yatheSTaM balasUdana 13014104a kAmam eSa varo me 'stu zApo vApi mahezvarAt 13014104c na cAnyAM devatAM kAGkSe sarvakAmaphalAny api 13014105a evam uktvA tu devendraM duHkhAd AkulitendriyaH 13014105c na prasIdati me rudraH kim etad iti cintayan 13014105e athApazyaM kSaNenaiva tam evairAvataM punaH 13014106a haMsakundendusadRzaM mRNAlakumudaprabham 13014106c vRSarUpadharaM sAkSAt kSIrodam iva sAgaram 13014107a kRSNapucchaM mahAkAyaM madhupiGgalalocanam 13014107c jAmbUnadena dAmnA ca sarvataH samalaMkRtam 13014108a raktAkSaM sumahAnAsaM sukarNaM sukaTItaTam 13014108c supArzvaM vipulaskandhaM surUpaM cArudarzanam 13014109a kakudaM tasya cAbhAti skandham ApUrya viSThitam 13014109c tuSAragirikUTAbhaM sitAbhrazikharopamam 13014110a tam Asthitaz ca bhagavAn devadevaH sahomayA 13014110c azobhata mahAdevaH paurNamAsyAm ivoDurAT 13014111a tasya tejobhavo vahniH sameghaH stanayitnumAn 13014111c sahasram iva sUryANAM sarvam AvRtya tiSThati 13014112a IzvaraH sumahAtejAH saMvartaka ivAnalaH 13014112c yugAnte sarvabhUtAni didhakSur iva codyataH 13014113a tejasA tu tadA vyApte durnirIkSye samantataH 13014113c punar udvignahRdayaH kim etad iti cintayam 13014114a muhUrtam iva tat tejo vyApya sarvA dizo daza 13014114c prazAntaM ca kSaNenaiva devadevasya mAyayA 13014115a athApazyaM sthitaM sthANuM bhagavantaM mahezvaram 13014115c saurabheyagataM saumyaM vidhUmam iva pAvakam 13014115e sahitaM cArusarvAGgyA pArvatyA paramezvaram 13014116a nIlakaNThaM mahAtmAnam asaktaM tejasAM nidhim 13014116c aSTAdazabhujaM sthANuM sarvAbharaNabhUSitam 13014117a zuklAmbaradharaM devaM zuklamAlyAnulepanam 13014117c zukladhvajam anAdhRSyaM zuklayajJopavItinam 13014118a gAyadbhir nRtyamAnaiz ca utpatadbhir itas tataH 13014118c vRtaM pAriSadair divyair AtmatulyaparAkramaiH 13014119a bAlendumukuTaM pANDuM zaraccandram ivoditam 13014119c tribhir netraiH kRtoddyotaM tribhiH sUryair ivoditaiH 13014120a azobhata ca devasya mAlA gAtre sitaprabhe 13014120c jAtarUpamayaiH padmair grathitA ratnabhUSitA 13014121a mUrtimanti tathAstrANi sarvatejomayAni ca 13014121c mayA dRSTAni govinda bhavasyAmitatejasaH 13014122a indrAyudhasahasrAbhaM dhanus tasya mahAtmanaH 13014122c pinAkam iti vikhyAtaM sa ca vai pannago mahAn 13014123a saptazIrSo mahAkAyas tIkSNadaMSTro viSolbaNaH 13014123c jyAveSTitamahAgrIvaH sthitaH puruSavigrahaH 13014124a zaraz ca sUryasaMkAzaH kAlAnalasamadyutiH 13014124c yat tad astraM mahAghoraM divyaM pAzupataM mahat 13014125a advitIyam anirdezyaM sarvabhUtabhayAvaham 13014125c sasphuliGgaM mahAkAyaM visRjantam ivAnalam 13014126a ekapAdaM mahAdaMSTraM sahasrazirasodaram 13014126c sahasrabhujajihvAkSam udgirantam ivAnalam 13014127a brAhmAn nArAyaNAd aindrAd AgneyAd api vAruNAt 13014127c yad viziSTaM mahAbAho sarvazastravighAtanam 13014128a yena tat tripuraM dagdhvA kSaNAd bhasmIkRtaM purA 13014128c zareNaikena govinda mahAdevena lIlayA 13014129a nirdadAha jagat kRtsnaM trailokyaM sacarAcaram 13014129c mahezvarabhujotsRSTaM nimeSArdhAn na saMzayaH 13014130a nAvadhyo yasya loke 'smin brahmaviSNusureSv api 13014130c tad ahaM dRSTavAMs tAta AzcaryAdbhutam uttamam 13014131a guhyam astraM paraM cApi tattulyAdhikam eva vA 13014131c yat tac chUlam iti khyAtaM sarvalokeSu zUlinaH 13014132a dArayed yan mahIM kRtsnAM zoSayed vA mahodadhim 13014132c saMhared vA jagat kRtsnaM visRSTaM zUlapANinA 13014133a yauvanAzvo hato yena mAMdhAtA sabalaH purA 13014133c cakravartI mahAtejAs trilokavijayI nRpaH 13014134a mahAbalo mahAvIryaH zakratulyaparAkramaH 13014134c karasthenaiva govinda lavaNasyeha rakSasaH 13014135a tac chUlam atitIkSNAgraM subhImaM lomaharSaNam 13014135c trizikhAM bhrukuTIM kRtvA tarjamAnam iva sthitam 13014136a vidhUmaM sArciSaM kRSNaM kAlasUryam ivoditam 13014136c sarpahastam anirdezyaM pAzahastam ivAntakam 13014136e dRSTavAn asmi govinda tad astraM rudrasaMnidhau 13014137a parazus tIkSNadhAraz ca datto rAmasya yaH purA 13014137c mahAdevena tuSTena kSatriyANAM kSayaMkaraH 13014137e kArtavIryo hato yena cakravartI mahAmRdhe 13014138a triHsaptakRtvaH pRthivI yena niHkSatriyA kRtA 13014138c jAmadagnyena govinda rAmeNAkliSTakarmaNA 13014139a dIptadhAraH suraudrAsyaH sarpakaNThAgraveSTitaH 13014139c abhavac chUlino 'bhyAze dIptavahnizikhopamaH 13014140a asaMkhyeyAni cAstrANi tasya divyAni dhImataH 13014140c prAdhAnyato mayaitAni kIrtitAni tavAnagha 13014141a savyadeze tu devasya brahmA lokapitAmahaH 13014141c divyaM vimAnam AsthAya haMsayuktaM manojavam 13014142a vAmapArzvagataz caiva tathA nArAyaNaH sthitaH 13014142c vainateyaM samAsthAya zaGkhacakragadAdharaH 13014143a skando mayUram AsthAya sthito devyAH samIpataH 13014143c zaktiM kaNThe samAdAya dvitIya iva pAvakaH 13014144a purastAc caiva devasya nandiM pazyAmy avasthitam 13014144c zUlaM viSTabhya tiSThantaM dvitIyam iva zaMkaram 13014145a svAyaMbhuvAdyA manavo bhRgvAdyA RSayas tathA 13014145c zakrAdyA devatAz caiva sarva eva samabhyayuH 13014146a te 'bhivAdya mahAtmAnaM parivArya samantataH 13014146c astuvan vividhaiH stotrair mahAdevaM surAs tadA 13014147a brahmA bhavaM tadA stunvan rathantaram udIrayan 13014147c jyeSThasAmnA ca devezaM jagau nArAyaNas tadA 13014147e gRNaJ zakraH paraM brahma zatarudrIyam uttamam 13014148a brahmA nArAyaNaz caiva devarAjaz ca kauzikaH 13014148c azobhanta mahAtmAnas trayas traya ivAgnayaH 13014149a teSAM madhyagato devo rarAja bhagavAJ zivaH 13014149c zaradghanavinirmuktaH pariviSTa ivAMzumAn 13014149e tato 'ham astuvaM devaM stavenAnena suvratam 13014150a namo devAdhidevAya mahAdevAya vai namaH 13014150c zakrAya zakrarUpAya zakraveSadharAya ca 13014151a namas te vajrahastAya piGgalAyAruNAya ca 13014151c pinAkapANaye nityaM khaDgazUladharAya ca 13014152a namas te kRSNavAsAya kRSNakuJcitamUrdhaje 13014152c kRSNAjinottarIyAya kRSNASTam iratAya ca 13014153a zuklavarNAya zuklAya zuklAmbaradharAya ca 13014153c zuklabhasmAvaliptAya zuklakarmaratAya ca 13014154a tvaM brahmA sarvadevAnAM rudrANAM nIlalohitaH 13014154c AtmA ca sarvabhUtAnAM sAMkhye puruSa ucyase 13014155a RSabhas tvaM pavitrANAM yoginAM niSkalaH zivaH 13014155c AzramANAM gRhasthas tvam IzvarANAM mahezvaraH 13014155e kuberaH sarvayakSANAM kratUnAM viSNur ucyase 13014156a parvatAnAM mahAmerur nakSatrANAM ca candramAH 13014156c vasiSThas tvam RSINAM ca grahANAM sUrya ucyase 13014157a AraNyAnAM pazUnAM ca siMhas tvaM paramezvaraH 13014157c grAmyANAM govRSaz cAsi bhagavA&l lokapUjitaH 13014158a AdityAnAM bhavAn viSNur vasUnAM caiva pAvakaH 13014158c pakSiNAM vainateyaz ca ananto bhujageSu ca 13014159a sAmavedaz ca vedAnAM yajuSAM zatarudriyam 13014159c sanatkumAro yogInAM sAMkhyAnAM kapilo hy asi 13014160a zakro 'si marutAM deva pitqNAM dharmarAD asi 13014160c brahmalokaz ca lokAnAM gatInAM mokSa ucyase 13014161a kSIrodaH sAgarANAM ca zailAnAM himavAn giriH 13014161c varNAnAM brAhmaNaz cAsi viprANAM dIkSito dvijaH 13014161e Adis tvam asi lokAnAM saMhartA kAla eva ca 13014162a yac cAnyad api lokeSu sattvaM tejodhikaM smRtam 13014162c tat sarvaM bhagavAn eva iti me nizcitA matiH 13014163a namas te bhagavan deva namas te bhaktavatsala 13014163c yogezvara namas te 'stu namas te vizvasaMbhava 13014164a prasIda mama bhaktasya dInasya kRpaNasya ca 13014164c anaizvaryeNa yuktasya gatir bhava sanAtana 13014165a yaM cAparAdhaM kRtavAn ajJAnAt paramezvara 13014165c madbhakta iti deveza tat sarvaM kSantum arhasi 13014166a mohitaz cAsmi deveza tubhyaM rUpaviparyayAt 13014166c tena nArghyaM mayA dattaM pAdyaM cApi surezvara 13014167a evaM stutvAham IzAnaM pAdyam arghyaM ca bhaktitaH 13014167c kRtAJjalipuTo bhUtvA sarvaM tasmai nyavedayam 13014168a tataH zItAmbusaMyuktA divyagandhasamanvitA 13014168c puSpavRSTiH zubhA tAta papAta mama mUrdhani 13014169a dundubhiz ca tato divyas tADito devakiMkaraiH 13014169c vavau ca mArutaH puNyaH zucigandhaH sukhAvahaH 13014170a tataH prIto mahAdevaH sapatnIko vRSadhvajaH 13014170c abravIt tridazAMs tatra harSayann iva mAM tadA 13014171a pazyadhvaM tridazAH sarve upamanyor mahAtmanaH 13014171c mayi bhaktiM parAM divyAm ekabhAvAd avasthitAm 13014172a evam uktAs tataH kRSNa surAs te zUlapANinA 13014172c UcuH prAJjalayaH sarve namaskRtvA vRSadhvajam 13014173a bhagavan devadeveza lokanAtha jagatpate 13014173c labhatAM sarvakAmebhyaH phalaM tvatto dvijottamaH 13014174a evam uktas tataH zarvaH surair brahmAdibhis tathA 13014174c Aha mAM bhagavAn IzaH prahasann iva zaMkaraH 13014175a vatsopamanyo prIto 'smi pazya mAM munipuMgava 13014175c dRDhabhakto 'si viprarSe mayA jijJAsito hy asi 13014176a anayA caiva bhaktyA te atyarthaM prItimAn aham 13014176c tasmAt sarvAn dadAmy adya kAmAMs tava yathepzitAn 13014177a evam uktasya caivAtha mahAdevena me vibho 13014177c harSAd azrUNy avartanta lomaharSaz ca jAyate 13014178a abruvaM ca tadA devaM harSagadgadayA girA 13014178c jAnubhyAm avaniM gatvA praNamya ca punaH punaH 13014179a adya jAto hy ahaM deva adya me saphalaM tapaH 13014179c yan me sAkSAn mahAdevaH prasannas tiSThate 'grataH 13014180a yaM na pazyanti cArAdhya devA hy amitavikramam 13014180c tam ahaM dRSTavAn devaM ko 'nyo dhanyataro mayA 13014181a evaM dhyAyanti vidvAMsaH paraM tattvaM sanAtanam 13014181c SaDviMzakam iti khyAtaM yat parAtparam akSaram 13014182a sa eSa bhagavAn devaH sarvatattvAdir avyayaH 13014182c sarvatattvavidhAnajJaH pradhAnapuruSezvaraH 13014183a yo 'sRjad dakSiNAd aGgAd brahmANaM lokasaMbhavam 13014183c vAmapArzvAt tathA viSNuM lokarakSArtham IzvaraH 13014183e yugAnte caiva saMprApte rudram aGgAt sRjat prabhuH 13014184a sa rudraH saMharan kRtsnaM jagat sthAvarajaGgamam 13014184c kAlo bhUtvA mahAtejAH saMvartaka ivAnalaH 13014185a eSa devo mahAdevo jagat sRSTvA carAcaram 13014185c kalpAnte caiva sarveSAM smRtim AkSipya tiSThati 13014186a sarvagaH sarvabhUtAtmA sarvabhUtabhavodbhavaH 13014186c Aste sarvagato nityam adRzyaH sarvadaivataiH 13014187a yadi deyo varo mahyaM yadi tuSTaz ca me prabhuH 13014187c bhaktir bhavatu me nityaM zAzvatI tvayi zaMkara 13014188a atItAnAgataM caiva vartamAnaM ca yad vibho 13014188c jAnIyAm iti me buddhis tvatprasAdAt surottama 13014189a kSIrodanaM ca bhuJjIyAm akSayaM saha bAndhavaiH 13014189c Azrame ca sadA mahyaM sAMnidhyaM param astu te 13014190a evam uktaH sa mAM prAha bhagavA&l lokapUjitaH 13014190c mahezvaro mahAtejAz carAcaraguruH prabhuH 13014191a ajaraz cAmaraz caiva bhava duHkhavivarjitaH 13014191c zIlavAn guNasaMpannaH sarvajJaH priyadarzanaH 13014192a akSayaM yauvanaM te 'stu tejaz caivAnalopamam 13014192c kSIrodaH sAgaraz caiva yatra yatrecchase mune 13014193a tatra te bhavitA kAmaM sAMnidhyaM payaso nidheH 13014193c kSIrodanaM ca bhuGkSva tvam amRtena samanvitam 13014194a bandhubhiH sahitaH kalpaM tato mAm upayAsyasi 13014194c sAMnidhyam Azrame nityaM kariSyAmi dvijottama 13014195a tiSTha vatsa yathAkAmaM notkaNThAM kartum arhasi 13014195c smRtaH smRtaz ca te vipra sadA dAsyAmi darzanam 13014196a evam uktvA sa bhagavAn sUryakoTisamaprabhaH 13014196c mamezAno varaM dattvA tatraivAntaradhIyata 13014197a evaM dRSTo mayA kRSNa devadevaH samAdhinA 13014197c tad avAptaM ca me sarvaM yad uktaM tena dhImatA 13014198a pratyakSaM caiva te kRSNa pazya siddhAn vyavasthitAn 13014198c RSIn vidyAdharAn yakSAn gandharvApsarasas tathA 13014199a pazya vRkSAn manoramyAn sadA puSpaphalAnvitAn 13014199c sarvartukusumair yuktAn snigdhapatrAn suzAkhinaH 13014199e sarvam etan mahAbAho divyabhAvasamanvitam 13015001 upamanyur uvAca 13015001a etAn sahasrazaz cAnyAn samanudhyAtavAn haraH 13015001c kasmAt prasAdaM bhagavAn na kuryAt tava mAdhava 13015002a tvAdRzena hi devAnAM zlAghanIyaH samAgamaH 13015002c brahmaNyenAnRzaMsena zraddadhAnena cApy uta 13015002e japyaM ca te pradAsyAmi yena drakSyasi zaMkaram 13015003 kRSNa uvAca 13015003a abruvaM tam ahaM brahmaMs tvatprasAdAn mahAmune 13015003c drakSye ditijasaMghAnAM mardanaM tridazezvaram 13015004a dine 'STame ca vipreNa dIkSito 'haM yathAvidhi 13015004c daNDI muNDI kuzI cIrI ghRtAkto mekhalI tathA 13015005a mAsam ekaM phalAhAro dvitIyaM salilAzanaH 13015005c tRtIyaM ca caturthaM ca paJcamaM cAnilAzanaH 13015006a ekapAdena tiSThaMz ca UrdhvabAhur atandritaH 13015006c tejaH sUryasahasrasya apazyaM divi bhArata 13015007a tasya madhyagataM cApi tejasaH pANDunandana 13015007c indrAyudhapinaddhAGgaM vidyunmAlAgavAkSakam 13015007e nIlazailacayaprakhyaM balAkAbhUSitaM ghanam 13015008a tam Asthitaz ca bhagavAn devyA saha mahAdyutiH 13015008c tapasA tejasA kAntyA dIptayA saha bhAryayA 13015009a rarAja bhagavAMs tatra devyA saha mahezvaraH 13015009c somena sahitaH sUryo yathA meghasthitas tathA 13015010a saMhRSTaromA kaunteya vismayotphullalocanaH 13015010c apazyaM devasaMghAnAM gatim ArtiharaM haram 13015011a kirITinaM gadinaM zUlapANiM; vyAghrAjinaM jaTilaM daNDapANim 13015011c pinAkinaM vajriNaM tIkSNadaMSTraM; zubhAGgadaM vyAlayajJopavItam 13015012a divyAM mAlAm urasAnekavarNAM; samudvahantaM gulphadezAvalambAm 13015012c candraM yathA pariviSTaM sasaMdhyaM; varSAtyaye tadvad apazyam enam 13015013a pramathAnAM gaNaiz caiva samantAt parivAritam 13015013c zaradIva suduSprekSyaM pariviSTaM divAkaram 13015014a ekAdaza tathA cainaM rudrANAM vRSavAhanam 13015014c astuvan niyatAtmAnaH karmabhiH zubhakarmiNam 13015015a AdityA vasavaH sAdhyA vizvedevAs tathAzvinau 13015015c vizvAbhiH stutibhir devaM vizvadevaM samastuvan 13015016a zatakratuz ca bhagavAn viSNuz cAditinandanau 13015016c brahmA rathantaraM sAma Irayanti bhavAntike 13015017a yogIzvarAH subahavo yogadaM pitaraM gurum 13015017c brahmarSayaz ca sasutAs tathA devarSayaz ca vai 13015018a pRthivI cAntarikSaM ca nakSatrANi grahAs tathA 13015018c mAsArdhamAsA Rtavo rAtryaH saMvatsarAH kSaNAH 13015019a muhUrtAz ca nimeSAz ca tathaiva yugaparyayAH 13015019c divyA rAjan namasyanti vidyAH sarvA dizas tathA 13015020a sanatkumAro vedAz ca itihAsAs tathaiva ca 13015020c marIcir aGgirA atriH pulastyaH pulahaH kratuH 13015021a manavaH saptasomaz ca atharvA sabRhaspatiH 13015021c bhRgur dakSaH kazyapaz ca vasiSThaH kAzya eva ca 13015022a chandAMsi dIkSA yajJAz ca dakSiNAH pAvako haviH 13015022c yajJopagAni dravyANi mUrtimanti yudhiSThira 13015023a prajAnAM patayaH sarve saritaH pannagA nagAH 13015023c devAnAM mAtaraH sarvA devapatnyaH sakanyakAH 13015024a sahasrANi munInAM ca ayutAny arbudAni ca 13015024c namasyanti prabhuM zAntaM parvatAH sAgarA dizaH 13015025a gandharvApsarasaz caiva gItavAditrakovidAH 13015025c divyatAnena gAyantaH stuvanti bhavam adbhutam 13015025e vidyAdharA dAnavAz ca guhyakA rAkSasAs tathA 13015026a sarvANi caiva bhUtAni sthAvarANi carANi ca 13015026c namasyanti mahArAja vAGmanaHkarmabhir vibhum 13015026e purastAd viSThitaH zarvo mamAsIt tridazezvaraH 13015027a purastAd viSThitaM dRSTvA mamezAnaM ca bhArata 13015027c saprajApatizakrAntaM jagan mAm abhyudaikSata 13015028a IkSituM ca mahAdevaM na me zaktir abhUt tadA 13015028c tato mAm abravId devaH pazya kRSNa vadasva ca 13015029a zirasA vandite deve devI prItA umAbhavat 13015029c tato 'ham astuvaM sthANuM stutaM brahmAdibhiH suraiH 13015030a namo 'stu te zAzvata sarvayone; brahmAdhipaM tvAm RSayo vadanti 13015030c tapaz ca sattvaM ca rajas tamaz ca; tvAm eva satyaM ca vadanti santaH 13015031a tvaM vai brahmA ca rudraz ca varuNo 'gnir manur bhavaH 13015031c dhAtA tvaSTA vidhAtA ca tvaM prabhuH sarvatomukhaH 13015032a tvatto jAtAni bhUtAni sthAvarANi carANi ca 13015032c tvam AdiH sarvabhUtAnAM saMhAraz ca tvam eva hi 13015033a ye cendriyArthAz ca manaz ca kRtsnaM; ye vAyavaH sapta tathaiva cAgniH 13015033c ye vA divisthA devatAz cApi puMsAM; tasmAt paraM tvAm RSayo vadanti 13015034a vedA yajJAz ca somaz ca dakSiNA pAvako haviH 13015034c yajJopagaM ca yat kiM cid bhagavAMs tad asaMzayam 13015035a iSTaM dattam adhItaM ca vratAni niyamAz ca ye 13015035c hrIH kIrtiH zrIr dyutis tuSTiH siddhiz caiva tvadarpaNA 13015036a kAmaH krodho bhayaM lobho madaH stambho 'tha matsaraH 13015036c Adhayo vyAdhayaz caiva bhagavaMs tanayAs tava 13015037a kRtir vikAraH pralayaH pradhAnaM prabhavo 'vyayaH 13015037c manasaH paramA yoniH svabhAvaz cApi zAzvataH 13015037e avyaktaH pAvana vibho sahasrAMzo hiraNmayaH 13015038a Adir guNAnAM sarveSAM bhavAn vai jIvanAzrayaH 13015038c mahAn AtmA matir brahmA vizvaH zaMbhuH svayaMbhuvaH 13015039a buddhiH prajJopalabdhiz ca saMvit khyAtir dhRtiH smRtiH 13015039c paryAyavAcakaiH zabdair mahAn AtmA vibhAvyase 13015040a tvAM buddhvA brAhmaNo vidvAn na pramohaM nigacchati 13015040c hRdayaM sarvabhUtAnAM kSetrajJas tvam RSiSTutaH 13015041a sarvataHpANipAdas tvaM sarvatokSiziromukhaH 13015041c sarvataHzrutimA&l loke sarvam AvRtya tiSThasi 13015042a phalaM tvam asi tigmAMzo nimeSAdiSu karmasu 13015042c tvaM vai prabhArciH puruSaH sarvasya hRdi saMsthitaH 13015042e aNimA laghimA prAptir IzAno jyotir avyayaH 13015043a tvayi buddhir matir lokAH prapannAH saMzritAz ca ye 13015043c dhyAnino nityayogAz ca satyasaMdhA jitendriyAH 13015044a yas tvAM dhruvaM vedayate guhAzayaM; prabhuM purANaM puruSaM vizvarUpam 13015044c hiraNmayaM buddhimatAM parAM gatiM; sa buddhimAn buddhim atItya tiSThati 13015045a viditvA sapta sUkSmANi SaDaGgaM tvAM ca mUrtitaH 13015045c pradhAnavidhiyogasthas tvAm eva vizate budhaH 13015046a evam ukte mayA pArtha bhave cArtivinAzane 13015046c carAcaraM jagat sarvaM siMhanAdam athAkarot 13015047a saviprasaMghAz ca surAsurAz ca; nAgAH pizAcAH pitaro vayAMsi 13015047c rakSogaNA bhUtagaNAz ca sarve; maharSayaz caiva tathA praNemuH 13015048a mama mUrdhni ca divyAnAM kusumAnAM sugandhinAm 13015048c rAzayo nipatanti sma vAyuz ca susukho vavau 13015049a nirIkSya bhagavAn devIm umAM mAM ca jagaddhitaH 13015049c zatakratuM cAbhivIkSya svayaM mAm Aha zaMkaraH 13015050a vidmaH kRSNa parAM bhaktim asmAsu tava zatruhan 13015050c kriyatAm AtmanaH zreyaH prItir hi paramA tvayi 13015051a vRNISvASTau varAn kRSNa dAtAsmi tava sattama 13015051c brUhi yAdavazArdUla yAn icchasi sudurlabhAn 13016001 kRSNa uvAca 13016001a mUrdhnA nipatya niyatas tejaHsaMnicaye tataH 13016001c paramaM harSam Agamya bhagavantam athAbruvam 13016002a dharme dRDhatvaM yudhi zatrughAtaM; yazas tathAgryaM paramaM balaM ca 13016002c yogapriyatvaM tava saMnikarSaM; vRNe sutAnAM ca zataM zatAni 13016003a evam astv iti tad vAkyaM mayoktaH prAha zaMkaraH 13016004a tato mAM jagato mAtA dharaNI sarvapAvanI 13016004c uvAcomA praNihitA zarvANI tapasAM nidhiH 13016005a datto bhagavatA putraH sAmbo nAma tavAnagha 13016005c matto 'py aSTau varAn iSTAn gRhANa tvaM dadAmi te 13016005e praNamya zirasA sA ca mayoktA pANDunandana 13016006a dvijeSv akopaM pitRtaH prasAdaM; zataM sutAnAm upabhogaM paraM ca 13016006c kule prItiM mAtRtaz ca prasAdaM; zamaprAptiM pravRNe cApi dAkSyam 13016007 devy uvAca 13016007a evaM bhaviSyaty amaraprabhAva; nAhaM mRSA jAtu vade kadA cit 13016007c bhAryAsahasrANi ca SoDazaiva; tAsu priyatvaM ca tathAkSayatvam 13016008a prItiM cAgryAM bAndhavAnAM sakAzAd; dadAmi te vapuSaH kAmyatAM ca 13016008c bhokSyante vai saptatir vai zatAni; gRhe tubhyam atithInAM ca nityam 13016009 vAsudeva uvAca 13016009a evaM dattvA varAn devo mama devI ca bhArata 13016009c antarhitaH kSaNe tasmin sagaNo bhImapUrvaja 13016010a etad atyadbhutaM sarvaM brAhmaNAyAtitejase 13016010c upamanyave mayA kRtsnam AkhyAtaM kauravottama 13016011a namaskRtvA tu sa prAha devadevAya suvrata 13016011c nAsti zarvasamo dAne nAsti zarvasamo raNe 13016011e nAsti zarvasamo devo nAsti zarvasamA gatiH 13016012a RSir AsIt kRte tAta taNDir ity eva vizrutaH 13016012c daza varSasahasrANi tena devaH samAdhinA 13016012e ArAdhito 'bhUd bhaktena tasyodarkaM nizAmaya 13016013a sa dRSTavAn mahAdevam astauSIc ca stavair vibhum 13016013c pavitrANAM pavitras tvaM gatir gatimatAM vara 13016013e atyugraM tejasAM tejas tapasAM paramaM tapaH 13016014a vizvAvasuhiraNyAkSapuruhUtanamaskRta 13016014c bhUrikalyANada vibho purusatya namo 'stu te 13016015a jAtImaraNabhIrUNAM yatInAM yatatAM vibho 13016015c nirvANada sahasrAMzo namas te 'stu sukhAzraya 13016016a brahmA zatakratur viSNur vizvedevA maharSayaH 13016016c na vidus tvAM tu tattvena kuto vetsyAmahe vayam 13016017a tvattaH pravartate kAlas tvayi kAlaz ca lIyate 13016017c kAlAkhyaH puruSAkhyaz ca brahmAkhyaz ca tvam eva hi 13016018a tanavas te smRtAs tisraH purANajJaiH surarSibhiH 13016018c adhipauruSam adhyAtmam adhibhUtAdhidaivatam 13016018e adhilokyAdhivijJAnam adhiyajJas tvam eva hi 13016019a tvAM viditvAtmadehasthaM durvidaM daivatair api 13016019c vidvAMso yAnti nirmuktAH paraM bhAvam anAmayam 13016020a anicchatas tava vibho janmamRtyur anekataH 13016020c dvAraM tvaM svargamokSANAm AkSeptA tvaM dadAsi ca 13016021a tvam eva mokSaH svargaz ca kAmaH krodhas tvam eva hi 13016021c sattvaM rajas tamaz caiva adhaz cordhvaM tvam eva hi 13016022a brahmA viSNuz ca rudraz ca skandendrau savitA yamaH 13016022c varuNendU manur dhAtA vidhAtA tvaM dhanezvaraH 13016023a bhUr vAyur jyotir Apaz ca vAg buddhis tvaM matir manaH 13016023c karma satyAnRte cobhe tvam evAsti ca nAsti ca 13016024a indriyANIndriyArthAz ca tatparaM prakRter dhruvam 13016024c vizvAvizvaparo bhAvaz cintyAcintyas tvam eva hi 13016025a yac caitat paramaM brahma yac ca tat paramaM padam 13016025c yA gatiH sAMkhyayogAnAM sa bhavAn nAtra saMzayaH 13016026a nUnam adya kRtArthAH sma nUnaM prAptAH satAM gatim 13016026c yAM gatiM prApnuvantIha jJAnanirmalabuddhayaH 13016027a aho mUDhAH sma suciram imaM kAlam acetasaH 13016027c yan na vidmaH paraM devaM zAzvataM yaM vidur budhAH 13016028a so 'yam AsAditaH sAkSAd bahubhir janmabhir mayA 13016028c bhaktAnugrahakRd devo yaM jJAtvAmRtam aznute 13016029a devAsuramanuSyANAM yac ca guhyaM sanAtanam 13016029c guhAyAM nihitaM brahma durvijJeyaM surair api 13016030a sa eSa bhagavAn devaH sarvakRt sarvatomukhaH 13016030c sarvAtmA sarvadarzI ca sarvagaH sarvaveditA 13016031a prANakRt prANabhRt prANI prANadaH prANinAM gatiH 13016031c dehakRd dehabhRd dehI dehabhug dehinAM gatiH 13016032a adhyAtmagatiniSThAnAM dhyAninAm AtmavedinAm 13016032c apunarmArakAmAnAM yA gatiH so 'yam IzvaraH 13016033a ayaM ca sarvabhUtAnAM zubhAzubhagatipradaH 13016033c ayaM ca janmamaraNe vidadhyAt sarvajantuSu 13016034a ayaM ca siddhikAmAnAm RSINAM siddhidaH prabhuH 13016034c ayaM ca mokSakAmAnAM dvijAnAM mokSadaH prabhuH 13016035a bhUr AdyAn sarvabhuvanAn utpAdya sadivaukasaH 13016035c vibharti devas tanubhir aSTAbhiz ca dadAti ca 13016036a ataH pravartate sarvam asmin sarvaM pratiSThitam 13016036c asmiMz ca pralayaM yAti ayam ekaH sanAtanaH 13016037a ayaM sa satyakAmAnAM satyalokaH paraH satAm 13016037c apavargaz ca muktAnAM kaivalyaM cAtmavAdinAm 13016038a ayaM brahmAdibhiH siddhair guhAyAM gopitaH prabhuH 13016038c devAsuramanuSyANAM na prakAzo bhaved iti 13016039a taM tvAM devAsuranarAs tattvena na vidur bhavam 13016039c mohitAH khalv anenaiva hRcchayena pravezitAH 13016040a ye cainaM saMprapadyante bhaktiyogena bhArata 13016040c teSAm evAtmanAtmAnaM darzayaty eSa hRcchayaH 13016041a yaM jJAtvA na punarjanma maraNaM cApi vidyate 13016041c yaM viditvA paraM vedyaM veditavyaM na vidyate 13016042a yaM labdhvA paramaM lAbhaM manyate nAdhikaM punaH 13016042c prANasUkSmAM parAM prAptim Agacchaty akSayAvahAm 13016043a yaM sAMkhyA guNatattvajJAH sAMkhyazAstravizAradAH 13016043c sUkSmajJAnaratAH pUrvaM jJAtvA mucyanti bandhanaiH 13016044a yaM ca vedavido vedyaM vedAnteSu pratiSThitam 13016044c prANAyAmaparA nityaM yaM vizanti japanti ca 13016045a ayaM sa devayAnAnAm Adityo dvAram ucyate 13016045c ayaM ca pitRyAnAnAM candramA dvAram ucyate 13016046a eSa kAlagatiz citrA saMvatsarayugAdiSu 13016046c bhAvAbhAvau tadAtve ca ayane dakSiNottare 13016047a evaM prajApatiH pUrvam ArAdhya bahubhiH stavaiH 13016047c varayAm Asa putratve nIlalohitasaMjJitam 13016048a Rgbhir yam anuzaMsanti tantre karmaNi bahvRcaH 13016048c yajurbhir yaM tridhA vedyaM juhvaty adhvaryavo 'dhvare 13016049a sAmabhir yaM ca gAyanti sAmagAH zuddhabuddhayaH 13016049c yajJasya paramA yoniH patiz cAyaM paraH smRtaH 13016050a rAtryahaHzrotranayanaH pakSamAsazirobhujaH 13016050c RtuvIryas tapodhairyo hy abdaguhyorupAdavAn 13016051a mRtyur yamo hutAzaz ca kAlaH saMhAravegavAn 13016051c kAlasya paramA yoniH kAlaz cAyaM sanAtanaH 13016052a candrAdityau sanakSatrau sagrahau saha vAyunA 13016052c dhruvaH saptarSayaz caiva bhuvanAH sapta eva ca 13016053a pradhAnaM mahad avyaktaM vizeSAntaM savaikRtam 13016053c brahmAdi stambaparyantaM bhUtAdi sadasac ca yat 13016054a aSTau prakRtayaz caiva prakRtibhyaz ca yat param 13016054c asya devasya yad bhAgaM kRtsnaM saMparivartate 13016055a etat paramam AnandaM yat tac chAzvatam eva ca 13016055c eSA gatir viraktAnAm eSa bhAvaH paraH satAm 13016056a etat padam anudvignam etad brahma sanAtanam 13016056c zAstravedAGgaviduSAm etad dhyAnaM paraM padam 13016057a iyaM sA paramA kASThA iyaM sA paramA kalA 13016057c iyaM sA paramA siddhir iyaM sA paramA gatiH 13016058a iyaM sA paramA zAntir iyaM sA nirvRtiH parA 13016058c yaM prApya kRtakRtyAH sma ity amanyanta vedhasaH 13016059a iyaM tuSTir iyaM siddhir iyaM zrutir iyaM smRtiH 13016059c adhyAtmagatiniSThAnAM viduSAM prAptir avyayA 13016060a yajatAM yajJakAmAnAM yajJair vipuladakSiNaiH 13016060c yA gatir daivatair divyA sA gatis tvaM sanAtana 13016061a japyahomavrataiH kRcchrair niyamair dehapAtanaiH 13016061c tapyatAM yA gatir deva vairAje sA gatir bhavAn 13016062a karmanyAsakRtAnAM ca viraktAnAM tatas tataH 13016062c yA gatir brahmabhavane sA gatis tvaM sanAtana 13016063a apunarmArakAmAnAM vairAgye vartatAM pare 13016063c vikRtInAM layAnAM ca sA gatis tvaM sanAtana 13016064a jJAnavijJAnaniSThAnAM nirupAkhyA niraJjanA 13016064c kaivalyA yA gatir deva paramA sA gatir bhavAn 13016065a vedazAstrapurANoktAH paJcaitA gatayaH smRtAH 13016065c tvatprasAdAd dhi labhyante na labhyante 'nyathA vibho 13016066a iti taNDis tapoyogAt tuSTAvezAnam avyayam 13016066c jagau ca paramaM brahma yat purA lokakRj jagau 13016067a brahmA zatakratur viSNur vizvedevA maharSayaH 13016067c na vidus tvAm iti tatas tuSTaH provAca taM zivaH 13016068a akSayaz cAvyayaz caiva bhavitA duHkhavarjitaH 13016068c yazasvI tejasA yukto divyajJAnasamanvitaH 13016069a RSINAm abhigamyaz ca sUtrakartA sutas tava 13016069c matprasAdAd dvijazreSTha bhaviSyati na saMzayaH 13016070a kaM vA kAmaM dadAmy adya brUhi yad vatsa kAGkSase 13016070c prAJjaliH sa uvAcedaM tvayi bhaktir dRDhAstu me 13016071a evaM dattvA varaM devo vandyamAnaH surarSibhiH 13016071c stUyamAnaz ca vibudhais tatraivAntaradhIyata 13016072a antarhite bhagavati sAnuge yAdavezvara 13016072c RSir Azramam Agamya mamaitat proktavAn iha 13016073a yAni ca prathitAny Adau taNDir AkhyAtavAn mama 13016073c nAmAni mAnavazreSTha tAni tvaM zRNu siddhaye 13016074a daza nAmasahasrANi vedeSv Aha pitAmahaH 13016074c zarvasya zAstreSu tathA daza nAmazatAni vai 13016075a guhyAnImAni nAmAni taNDir bhagavato 'cyuta 13016075c devaprasAdAd deveza purA prAha mahAtmane 13017001 vAsudeva uvAca 13017001a tataH sa prayato bhUtvA mama tAta yudhiSThira 13017001c prAJjaliH prAha viprarSir nAmasaMhAram AditaH 13017002 upamanyur uvAca 13017002a brahmaproktair RSiproktair vedavedAGgasaMbhavaiH 13017002c sarvalokeSu vikhyAtaiH sthANuM stoSyAmi nAmabhiH 13017003a mahadbhir vihitaiH satyaiH siddhaiH sarvArthasAdhakaiH 13017003c RSiNA taNDinA bhaktyA kRtair devakRtAtmanA 13017004a yathoktair lokavikhyAtair munibhis tattvadarzibhiH 13017004c pravaraM prathamaM svargyaM sarvabhUtahitaM zubham 13017004e zrutaiH sarvatra jagati brahmalokAvatAritaiH 13017005a yat tad rahasyaM paramaM brahmaproktaM sanAtanam 13017005c vakSye yadukulazreSTha zRNuSvAvahito mama 13017006a paratvena bhavaM devaM bhaktas tvaM paramezvaram 13017006c tena te zrAvayiSyAmi yat tad brahma sanAtanam 13017007a na zakyaM vistarAt kRtsnaM vaktuM zarvasya kena cit 13017007c yuktenApi vibhUtInAm api varSazatair api 13017008a yasyAdir madhyam antaz ca surair api na gamyate 13017008c kas tasya zaknuyAd vaktuM guNAn kArtsnyena mAdhava 13017009a kiM tu devasya mahataH saMkSiptArthapadAkSaram 13017009c zaktitaz caritaM vakSye prasAdAt tasya caiva hi 13017010a aprApyeha tato 'nujJAM na zakyaH stotum IzvaraH 13017010c yadA tenAbhyanujJAtaH stuvaty eva sadA bhavam 13017011a anAdinidhanasyAhaM sarvayoner mahAtmanaH 13017011c nAmnAM kaM cit samuddezaM vakSye hy avyaktayoninaH 13017012a varadasya vareNyasya vizvarUpasya dhImataH 13017012c zRNu nAmasamuddezaM yad uktaM padmayoninA 13017013a daza nAmasahasrANi yAny Aha prapitAmahaH 13017013c tAni nirmathya manasA dadhno ghRtam ivoddhRtam 13017014a gireH sAraM yathA hema puSpAt sAraM yathA madhu 13017014c ghRtAt sAraM yathA maNDas tathaitat sAram uddhRtam 13017015a sarvapApmApaham idaM caturvedasamanvitam 13017015c prayatnenAdhigantavyaM dhAryaM ca prayatAtmanA 13017015e zAntikaM pauSTikaM caiva rakSoghnaM pAvanaM mahat 13017016a idaM bhaktAya dAtavyaM zraddadhAnAstikAya ca 13017016c nAzraddadhAnarUpAya nAstikAyAjitAtmane 13017017a yaz cAbhyasUyate devaM bhUtAtmAnaM pinAkinam 13017017c sa kRSNa narakaM yAti saha pUrvaiH sahAnugaiH 13017018a idaM dhyAnam idaM yogam idaM dhyeyam anuttamam 13017018c idaM japyam idaM jJAnaM rahasyam idam uttamam 13017018e idaM jJAtvAntakAle 'pi gacched dhi paramAM gatim 13017019a pavitraM maGgalaM puNyaM kalyANam idam uttamam 13017019c nigadiSye mahAbAho stavAnAm uttamaM stavam 13017020a idaM brahmA purA kRtvA sarvalokapitAmahaH 13017020c sarvastavAnAM divyAnAM rAjatve samakalpayat 13017021a tadAprabhRti caivAyam Izvarasya mahAtmanaH 13017021c stavarAjeti vikhyAto jagaty amarapUjitaH 13017021e brahmalokAd ayaM caiva stavarAjo 'vatAritaH 13017022a yasmAt taNDiH purA prAha tena taNDikRto 'bhavat 13017022c svargAc caivAtra bhUlokaM taNDinA hy avatAritaH 13017023a sarvamaGgalamaGgalyaM sarvapApapraNAzanam 13017023c nigadiSye mahAbAho stavAnAm uttamaM stavam 13017024a brahmaNAm api yad brahma parANAm api yat param 13017024c tejasAm api yat tejas tapasAm api yat tapaH 13017025a zAntInAm api yA zAntir dyutInAm api yA dyutiH 13017025c dAntAnAm api yo dAnto dhImatAm api yA ca dhIH 13017026a devAnAm api yo devo munInAm api yo muniH 13017026c yajJAnAm api yo yajJaH zivAnAm api yaH zivaH 13017027a rudrANAm api yo rudraH prabhuH prabhavatAm api 13017027c yoginAm api yo yogI kAraNAnAM ca kAraNam 13017028a yato lokAH saMbhavanti na bhavanti yataH punaH 13017028c sarvabhUtAtmabhUtasya harasyAmitatejasaH 13017029a aSTottarasahasraM tu nAmnAM zarvasya me zRNu 13017029c yac chrutvA manujazreSTha sarvAn kAmAn avApsyasi 13017030a sthiraH sthANuH prabhur bhAnuH pravaro varado varaH 13017030c sarvAtmA sarvavikhyAtaH sarvaH sarvakaro bhavaH 13017031a jaTI carmI zikhaNDI ca sarvAGgaH sarvabhAvanaH 13017031c hariz ca hariNAkSaz ca sarvabhUtaharaH prabhuH 13017032a pravRttiz ca nivRttiz ca niyataH zAzvato dhruvaH 13017032c zmazAnacArI bhagavAn khacaro gocaro 'rdanaH 13017033a abhivAdyo mahAkarmA tapasvI bhUtabhAvanaH 13017033c unmattavezapracchannaH sarvalokaprajApatiH 13017034a mahArUpo mahAkAyaH sarvarUpo mahAyazAH 13017034c mahAtmA sarvabhUtaz ca virUpo vAmano manuH 13017035a lokapAlo 'ntarhitAtmA prasAdo hayagardabhiH 13017035c pavitraz ca mahAMz caiva niyamo niyamAzrayaH 13017036a sarvakarmA svayaMbhUz ca Adir Adikaro nidhiH 13017036c sahasrAkSo virUpAkSaH somo nakSatrasAdhakaH 13017037a candrasUryagatiH ketur graho grahapatir varaH 13017037c adrir adryAlayaH kartA mRgabANArpaNo 'naghaH 13017038a mahAtapA ghoratapA adIno dInasAdhakaH 13017038c saMvatsarakaro mantraH pramANaM paramaM tapaH 13017039a yogI yojyo mahAbIjo mahAretA mahAtapAH 13017039c suvarNaretAH sarvajJaH subIjo vRSavAhanaH 13017040a dazabAhus tv animiSo nIlakaNTha umApatiH 13017040c vizvarUpaH svayaMzreSTho balavIro balo gaNaH 13017041a gaNakartA gaNapatir digvAsAH kAmya eva ca 13017041c pavitraM paramaM mantraH sarvabhAvakaro haraH 13017042a kamaNDaludharo dhanvI bANahastaH kapAlavAn 13017042c azanI zataghnI khaDgI paTTizI cAyudhI mahAn 13017043a sruvahastaH surUpaz ca tejas tejaskaro nidhiH 13017043c uSNISI ca suvaktraz ca udagro vinatas tathA 13017044a dIrghaz ca harikezaz ca sutIrthaH kRSNa eva ca 13017044c sRgAlarUpaH sarvArtho muNDaH kuNDI kamaNDaluH 13017045a ajaz ca mRgarUpaz ca gandhadhArI kapardy api 13017045c UrdhvaretA UrdhvaliGga UrdhvazAyI nabhastalaH 13017046a trijaTaz cIravAsAz ca rudraH senApatir vibhuH 13017046c ahazcaro 'tha naktaM ca tigmamanyuH suvarcasaH 13017047a gajahA daityahA loko lokadhAtA guNAkaraH 13017047c siMhazArdUlarUpaz ca ArdracarmAmbarAvRtaH 13017048a kAlayogI mahAnAdaH sarvavAsaz catuSpathaH 13017048c nizAcaraH pretacArI bhUtacArI mahezvaraH 13017049a bahubhUto bahudhanaH sarvAdhAro 'mito gatiH 13017049c nRtyapriyo nityanarto nartakaH sarvalAsakaH 13017050a ghoro mahAtapAH pAzo nityo giricaro nabhaH 13017050c sahasrahasto vijayo vyavasAyo hy aninditaH 13017051a amarSaNo marSaNAtmA yajJahA kAmanAzanaH 13017051c dakSayajJApahArI ca susaho madhyamas tathA 13017052a tejopahArI balahA mudito 'rtho jito varaH 13017052c gambhIraghoSo gambhIro gambhIrabalavAhanaH 13017053a nyagrodharUpo nyagrodho vRkSakarNasthitir vibhuH 13017053c tIkSNatApaz ca haryazvaH sahAyaH karmakAlavit 13017054a viSNuprasAdito yajJaH samudro vaDavAmukhaH 13017054c hutAzanasahAyaz ca prazAntAtmA hutAzanaH 13017055a ugratejA mahAtejA jayo vijayakAlavit 13017055c jyotiSAm ayanaM siddhiH saMdhir vigraha eva ca 13017056a zikhI daNDI jaTI jvAlI mUrtijo mUrdhago balI 13017056c vaiNavI paNavI tAlI kAlaH kAlakaTaMkaTaH 13017057a nakSatravigrahavidhir guNavRddhir layo 'gamaH 13017057c prajApatir dizAbAhur vibhAgaH sarvatomukhaH 13017058a vimocanaH suragaNo hiraNyakavacodbhavaH 13017058c meDhrajo balacArI ca mahAcArI stutas tathA 13017059a sarvatUryaninAdI ca sarvavAdyaparigrahaH 13017059c vyAlarUpo bilAvAsI hemamAlI taraMgavit 13017060a tridazas trikAladhRk karmasarvabandhavimocanaH 13017060c bandhanas tv asurendrANAM yudhi zatruvinAzanaH 13017061a sAMkhyaprasAdo durvAsAH sarvasAdhuniSevitaH 13017061c praskandano vibhAgaz ca atulyo yajJabhAgavit 13017062a sarvAvAsaH sarvacArI durvAsA vAsavo 'maraH 13017062c hemo hemakaro yajJaH sarvadhArI dharottamaH 13017063a lohitAkSo mahAkSaz ca vijayAkSo vizAradaH 13017063c saMgraho nigrahaH kartA sarpacIranivAsanaH 13017064a mukhyo 'mukhyaz ca dehaz ca deharddhiH sarvakAmadaH 13017064c sarvakAlaprasAdaz ca subalo balarUpadhRk 13017065a AkAzanidhirUpaz ca nipAtI uragaH khagaH 13017065c raudrarUpo 'Mzur Adityo vasurazmiH suvarcasI 13017066a vasuvego mahAvego manovego nizAcaraH 13017066c sarvAvAsI zriyAvAsI upadezakaro haraH 13017067a munir Atmapatir loke saMbhojyaz ca sahasradaH 13017067c pakSI ca pakSirUpI ca atidIpto vizAM patiH 13017068a unmAdo madanAkAro arthArthakararomazaH 13017068c vAmadevaz ca vAmaz ca prAgdakSiNyaz ca vAmanaH 13017069a siddhayogApahArI ca siddhaH sarvArthasAdhakaH 13017069c bhikSuz ca bhikSurUpaz ca viSANI mRdur avyayaH 13017070a mahAseno vizAkhaz ca SaSTibhAgo gavAM patiH 13017070c vajrahastaz ca viSkambhI camUstambhana eva ca 13017071a Rtur RtukaraH kAlo madhur madhukaro 'calaH 13017071c vAnaspatyo vAjaseno nityam AzramapUjitaH 13017072a brahmacArI lokacArI sarvacArI sucAravit 13017072c IzAna IzvaraH kAlo nizAcArI pinAkadhRk 13017073a nandIzvaraz ca nandI ca nandano nandivardhanaH 13017073c bhagasyAkSinihantA ca kAlo brahmavidAM varaH 13017074a caturmukho mahAliGgaz cAruliGgas tathaiva ca 13017074c liGgAdhyakSaH surAdhyakSo lokAdhyakSo yugAvahaH 13017075a bIjAdhyakSo bIjakartA adhyAtmAnugato balaH 13017075c itihAsakaraH kalpo gautamo 'tha jalezvaraH 13017076a dambho hy adambho vaidambho vazyo vazyakaraH kaviH 13017076c lokakartA pazupatir mahAkartA mahauSadhiH 13017077a akSaraM paramaM brahma balavAJ zakra eva ca 13017077c nItir hy anItiH zuddhAtmA zuddho mAnyo manogatiH 13017078a bahuprasAdaH svapano darpaNo 'tha tv amitrajit 13017078c vedakAraH sUtrakAro vidvAn samaramardanaH 13017079a mahAmeghanivAsI ca mahAghoro vazIkaraH 13017079c agnijvAlo mahAjvAlo atidhUmro huto haviH 13017080a vRSaNaH zaMkaro nityo varcasvI dhUmaketanaH 13017080c nIlas tathAGgalubdhaz ca zobhano niravagrahaH 13017081a svastidaH svastibhAvaz ca bhAgI bhAgakaro laghuH 13017081c utsaGgaz ca mahAGgaz ca mahAgarbhaH paro yuvA 13017082a kRSNavarNaH suvarNaz ca indriyaH sarvadehinAm 13017082c mahApAdo mahAhasto mahAkAyo mahAyazAH 13017083a mahAmUrdhA mahAmAtro mahAnetro digAlayaH 13017083c mahAdanto mahAkarNo mahAmeDhro mahAhanuH 13017084a mahAnAso mahAkambur mahAgrIvaH zmazAnadhRk 13017084c mahAvakSA mahorasko antarAtmA mRgAlayaH 13017085a lambano lambitoSThaz ca mahAmAyaH payonidhiH 13017085c mahAdanto mahAdaMSTro mahAjihvo mahAmukhaH 13017086a mahAnakho mahAromA mahAkezo mahAjaTaH 13017086c asapatnaH prasAdaz ca pratyayo girisAdhanaH 13017087a snehano 'snehanaz caiva ajitaz ca mahAmuniH 13017087c vRkSAkAro vRkSaketur analo vAyuvAhanaH 13017088a maNDalI merudhAmA ca devadAnavadarpahA 13017088c atharvazIrSaH sAmAsya RksahasrAmitekSaNaH 13017089a yajuHpAdabhujo guhyaH prakAzo jaGgamas tathA 13017089c amoghArthaH prasAdaz ca abhigamyaH sudarzanaH 13017090a upahArapriyaH zarvaH kanakaH kAJcanaH sthiraH 13017090c nAbhir nandikaro bhAvyaH puSkarasthapatiH sthiraH 13017091a dvAdazas trAsanaz cAdyo yajJo yajJasamAhitaH 13017091c naktaM kaliz ca kAlaz ca makaraH kAlapUjitaH 13017092a sagaNo gaNakAraz ca bhUtabhAvanasArathiH 13017092c bhasmazAyI bhasmagoptA bhasmabhUtas tarur gaNaH 13017093a agaNaz caiva lopaz ca mahAtmA sarvapUjitaH 13017093c zaGkus trizaGkuH saMpannaH zucir bhUtaniSevitaH 13017094a AzramasthaH kapotastho vizvakarmA patir varaH 13017094c zAkho vizAkhas tAmroSTho hy ambujAlaH sunizcayaH 13017095a kapilo 'kapilaH zUra Ayuz caiva paro 'paraH 13017095c gandharvo hy aditis tArkSyaH suvijJeyaH susArathiH 13017096a parazvadhAyudho deva arthakArI subAndhavaH 13017096c tumbavINI mahAkopa UrdhvaretA jalezayaH 13017097a ugro vaMzakaro vaMzo vaMzanAdo hy aninditaH 13017097c sarvAGgarUpo mAyAvI suhRdo hy anilo 'nalaH 13017098a bandhano bandhakartA ca subandhanavimocanaH 13017098c sa yajJAriH sa kAmArir mahAdaMSTro mahAyudhaH 13017099a bAhus tv aninditaH zarvaH zaMkaraH zaMkaro 'dhanaH 13017099c amarezo mahAdevo vizvadevaH surArihA 13017100a ahirbudhno nirRtiz ca cekitAno haris tathA 13017100c ajaikapAc ca kApAlI trizaGkur ajitaH zivaH 13017101a dhanvantarir dhUmaketuH skando vaizravaNas tathA 13017101c dhAtA zakraz ca viSNuz ca mitras tvaSTA dhruvo dharaH 13017102a prabhAvaH sarvago vAyur aryamA savitA raviH 13017102c udagraz ca vidhAtA ca mAndhAtA bhUtabhAvanaH 13017103a ratitIrthaz ca vAgmI ca sarvakAmaguNAvahaH 13017103c padmagarbho mahAgarbhaz candravaktro manoramaH 13017104a balavAMz copazAntaz ca purANaH puNyacaJcurI 13017104c kurukartA kAlarUpI kurubhUto mahezvaraH 13017105a sarvAzayo darbhazAyI sarveSAM prANinAM patiH 13017105c devadevamukho 'saktaH sad asat sarvaratnavit 13017106a kailAsazikharAvAsI himavadgirisaMzrayaH 13017106c kUlahArI kUlakartA bahuvidyo bahupradaH 13017107a vaNijo vardhano vRkSo nakulaz candanaz chadaH 13017107c sAragrIvo mahAjatrur alolaz ca mahauSadhaH 13017108a siddhArthakArI siddhArthaz chandovyAkaraNottaraH 13017108c siMhanAdaH siMhadaMSTraH siMhagaH siMhavAhanaH 13017109a prabhAvAtmA jagatkAlas tAlo lokahitas taruH 13017109c sAraGgo navacakrAGgaH ketumAlI sabhAvanaH 13017110a bhUtAlayo bhUtapatir ahorAtram aninditaH 13017110c vAhitA sarvabhUtAnAM nilayaz ca vibhur bhavaH 13017111a amoghaH saMyato hy azvo bhojanaH prANadhAraNaH 13017111c dhRtimAn matimAn dakSaH satkRtaz ca yugAdhipaH 13017112a gopAlir gopatir grAmo gocarmavasano haraH 13017112c hiraNyabAhuz ca tathA guhApAlaH pravezinAm 13017113a pratiSThAyI mahAharSo jitakAmo jitendriyaH 13017113c gandhAraz ca surAlaz ca tapaHkarmaratir dhanuH 13017114a mahAgIto mahAnRtto hy apsarogaNasevitaH 13017114c mahAketur dhanur dhAtur naikasAnucaraz calaH 13017115a AvedanIya AvezaH sarvagandhasukhAvahaH 13017115c toraNas tAraNo vAyuH paridhAvati caikataH 13017116a saMyogo vardhano vRddho mahAvRddho gaNAdhipaH 13017116c nitya AtmasahAyaz ca devAsurapatiH patiH 13017117a yuktaz ca yuktabAhuz ca dvividhaz ca suparvaNaH 13017117c ASADhaz ca suSADhaz ca dhruvo harihaNo haraH 13017118a vapur AvartamAnebhyo vasuzreSTho mahApathaH 13017118c zirohArI vimarSaz ca sarvalakSaNabhUSitaH 13017119a akSaz ca rathayogI ca sarvayogI mahAbalaH 13017119c samAmnAyo 'samAmnAyas tIrthadevo mahArathaH 13017120a nirjIvo jIvano mantraH zubhAkSo bahukarkazaH 13017120c ratnaprabhUto raktAGgo mahArNavanipAnavit 13017121a mUlo vizAlo hy amRto vyaktAvyaktas taponidhiH 13017121c ArohaNo nirohaz ca zailahArI mahAtapAH 13017122a senAkalpo mahAkalpo yugAyugakaro hariH 13017122c yugarUpo mahArUpaH pavano gahano nagaH 13017123a nyAyanirvApaNaH pAdaH paNDito hy acalopamaH 13017123c bahumAlo mahAmAlaH sumAlo bahulocanaH 13017124a vistAro lavaNaH kUpaH kusumaH saphalodayaH 13017124c vRSabho vRSabhAGkAGgo maNibilvo jaTAdharaH 13017125a indur visargaH sumukhaH suraH sarvAyudhaH sahaH 13017125c nivedanaH sudhAjAtaH sugandhAro mahAdhanuH 13017126a gandhamAlI ca bhagavAn utthAnaH sarvakarmaNAm 13017126c manthAno bahulo bAhuH sakalaH sarvalocanaH 13017127a tarastAlI karastAlI UrdhvasaMhanano vahaH 13017127c chatraM succhatro vikhyAtaH sarvalokAzrayo mahAn 13017128a muNDo virUpo vikRto daNDimuNDo vikurvaNaH 13017128c haryakSaH kakubho vajrI dIptajihvaH sahasrapAt 13017129a sahasramUrdhA devendraH sarvadevamayo guruH 13017129c sahasrabAhuH sarvAGgaH zaraNyaH sarvalokakRt 13017130a pavitraM trimadhur mantraH kaniSThaH kRSNapiGgalaH 13017130c brahmadaNDavinirmAtA zataghnI zatapAzadhRk 13017131a padmagarbho mahAgarbho brahmagarbho jalodbhavaH 13017131c gabhastir brahmakRd brahmA brahmavid brAhmaNo gatiH 13017132a anantarUpo naikAtmA tigmatejAH svayaMbhuvaH 13017132c UrdhvagAtmA pazupatir vAtaraMhA manojavaH 13017133a candanI padmamAlAgryaH surabhyuttaraNo naraH 13017133c karNikAramahAsragvI nIlamauliH pinAkadhRk 13017134a umApatir umAkAnto jAhnavIdhRg umAdhavaH 13017134c varo varAho varado varezaH sumahAsvanaH 13017135a mahAprasAdo damanaH zatruhA zvetapiGgalaH 13017135c prItAtmA prayatAtmA ca saMyatAtmA pradhAnadhRk 13017136a sarvapArzvasutas tArkSyo dharmasAdhAraNo varaH 13017136c carAcarAtmA sUkSmAtmA suvRSo govRSezvaraH 13017137a sAdhyarSir vasur Adityo vivasvAn savitA mRDaH 13017137c vyAsaH sarvasya saMkSepo vistaraH paryayo nayaH 13017138a RtuH saMvatsaro mAsaH pakSaH saMkhyAsamApanaH 13017138c kalA kASThA lavo mAtrA muhUrto 'haH kSapAH kSaNAH 13017139a vizvakSetraM prajAbIjaM liGgam Adyas tv aninditaH 13017139c sad asad vyaktam avyaktaM pitA mAtA pitAmahaH 13017140a svargadvAraM prajAdvAraM mokSadvAraM triviSTapam 13017140c nirvANaM hlAdanaM caiva brahmalokaH parA gatiH 13017141a devAsuravinirmAtA devAsuraparAyaNaH 13017141c devAsuragurur devo devAsuranamaskRtaH 13017142a devAsuramahAmAtro devAsuragaNAzrayaH 13017142c devAsuragaNAdhyakSo devAsuragaNAgraNIH 13017143a devAtidevo devarSir devAsuravarapradaH 13017143c devAsurezvaro devo devAsuramahezvaraH 13017144a sarvadevamayo 'cintyo devatAtmAtmasaMbhavaH 13017144c udbhidas trikramo vaidyo virajo virajombaraH 13017145a IDyo hastI suravyAghro devasiMho nararSabhaH 13017145c vibudhAgravaraH zreSThaH sarvadevottamottamaH 13017146a prayuktaH zobhano vajra IzAnaH prabhur avyayaH 13017146c guruH kAnto nijaH sargaH pavitraH sarvavAhanaH 13017147a zRGgI zRGgapriyo babhrU rAjarAjo nirAmayaH 13017147c abhirAmaH suragaNo virAmaH sarvasAdhanaH 13017148a lalATAkSo vizvadeho hariNo brahmavarcasaH 13017148c sthAvarANAM patiz caiva niyamendriyavardhanaH 13017149a siddhArthaH sarvabhUtArtho 'cintyaH satyavrataH zuciH 13017149c vratAdhipaH paraM brahma muktAnAM paramA gatiH 13017150a vimukto muktatejAz ca zrImAJ zrIvardhano jagat 13017150c yathApradhAnaM bhagavAn iti bhaktyA stuto mayA 13017151a yaM na brahmAdayo devA vidur yaM na maharSayaH 13017151c taM stavyam arcyaM vandyaM ca kaH stoSyati jagatpatim 13017152a bhaktim eva puraskRtya mayA yajJapatir vasuH 13017152c tato 'bhyanujJAM prApyaiva stuto matimatAM varaH 13017153a zivam ebhiH stuvan devaM nAmabhiH puSTivardhanaiH 13017153c nityayuktaH zucir bhUtvA prApnoty AtmAnam AtmanA 13017154a etad dhi paramaM brahma svayaM gItaM svayaMbhuvA 13017154c RSayaz caiva devAz ca stuvanty etena tatparam 13017155a stUyamAno mahAdevaH prIyate cAtmanAmabhiH 13017155c bhaktAnukampI bhagavAn AtmasaMsthAn karoti tAn 13017156a tathaiva ca manuSyeSu ye manuSyAH pradhAnataH 13017156c AstikAH zraddadhAnAz ca bahubhir janmabhiH stavaiH 13017157a jAgrataz ca svapantaz ca vrajantaH pathi saMsthitAH 13017157c stuvanti stUyamAnAz ca tuSyanti ca ramanti ca 13017157e janmakoTisahasreSu nAnAsaMsArayoniSu 13017158a jantor vizuddhapApasya bhave bhaktiH prajAyate 13017158c utpannA ca bhave bhaktir ananyA sarvabhAvataH 13017159a kAraNaM bhAvitaM tasya sarvamuktasya sarvataH 13017159c etad deveSu duSprApaM manuSyeSu na labhyate 13017160a nirvighnA nizcalA rudre bhaktir avyabhicAriNI 13017160c tasyaiva ca prasAdena bhaktir utpadyate nRNAm 13017160e yayA yAnti parAM siddhiM tadbhAvagatacetasaH 13017161a ye sarvabhAvopagatAH paratvenAbhavan narAH 13017161c prapannavatsalo devaH saMsArAt tAn samuddharet 13017162a evam anye na kurvanti devAH saMsAramocanam 13017162c manuSyANAM mahAdevAd anyatrApi tapobalAt 13017163a iti tenendrakalpena bhagavAn sadasatpatiH 13017163c kRttivAsAH stutaH kRSNa taNDinA zuddhabuddhinA 13017164a stavam etaM bhagavato brahmA svayam adhArayat 13017164c brahmA provAca zakrAya zakraH provAca mRtyave 13017165a mRtyuH provAca rudrANAM rudrebhyas taNDim Agamat 13017165c mahatA tapasA prAptas taNDinA brahmasadmani 13017166a taNDiH provAca zukrAya gautamAyAha bhArgavaH 13017166c vaivasvatAya manave gautamaH prAha mAdhava 13017167a nArAyaNAya sAdhyAya manur iSTAya dhImate 13017167c yamAya prAha bhagavAn sAdhyo nArAyaNo 'cyutaH 13017168a nAciketAya bhagavAn Aha vaivasvato yamaH 13017168c mArkaNDeyAya vArSNeya nAciketo 'bhyabhASata 13017169a mArkaNDeyAn mayA prAptaM niyamena janArdana 13017169c tavApy aham amitraghna stavaM dadmy adya vizrutam 13017169e svargyam Arogyam AyuSyaM dhanyaM balyaM tathaiva ca 13017170a na tasya vighnaM kurvanti dAnavA yakSarAkSasAH 13017170c pizAcA yAtudhAnAz ca guhyakA bhujagA api 13017171a yaH paTheta zucir bhUtvA brahmacArI jitendriyaH 13017171c abhagnayogo varSaM tu so 'zvamedhaphalaM labhet 13018001 vaizaMpAyana uvAca 13018001a mahAyogI tataH prAha kRSNadvaipAyano muniH 13018001c paThasva putra bhadraM te prIyatAM te mahezvaraH 13018002a purA putra mayA merau tapyatA paramaM tapaH 13018002c putrahetor mahArAja stava eSo 'nukIrtitaH 13018003a labdhavAn asmi tAn kAmAn ahaM vai pANDunandana 13018003c tathA tvam api zarvAd dhi sarvAn kAmAn avApsyasi 13018004a catuHzIrSas tataH prAha zakrasya dayitaH sakhA 13018004c AlambAyana ity eva vizrutaH karuNAtmakaH 13018005a mayA gokarNam AsAdya tapas taptvA zataM samAH 13018005c ayonijAnAM dAntAnAM dharmajJAnAM suvarcasAm 13018006a ajarANAm aduHkhAnAM zatavarSasahasriNAm 13018006c labdhaM putrazataM zarvAt purA pANDunRpAtmaja 13018007a vAlmIkiz cApi bhagavAn yudhiSThiram abhASata 13018007c vivAde sAmni munibhir brahmaghno vai bhavAn iti 13018007e uktaH kSaNena cAviSTas tenAdharmeNa bhArata 13018008a so 'ham IzAnam anagham astauSaM zaraNaM gataH 13018008c muktaz cAsmy avazaH pApAt tato duHkhavinAzanaH 13018008e Aha mAM tripuraghno vai yazas te 'gryaM bhaviSyati 13018009a jAmadagnyaz ca kaunteyam Aha dharmabhRtAM varaH 13018009c RSimadhye sthitas tAta tapann iva vibhAvasuH 13018010a pitRvipravadhenAham Arto vai pANDavAgraja 13018010c zucir bhUtvA mahAdevaM gatavAJ zaraNaM nRpa 13018011a nAmabhiz cAstuvaM devaM tatas tuSTo 'bhavad bhavaH 13018011c parazuM ca dadau devo divyAny astrANi caiva me 13018012a pApaM na bhavitA te 'dya ajeyaz ca bhaviSyasi 13018012c na te prabhavitA mRtyur yazasvI ca bhaviSyasi 13018013a Aha mAM bhagavAn evaM zikhaNDI zivavigrahaH 13018013c yad avAptaM ca me sarvaM prasAdAt tasya dhImataH 13018014a asito devalaz caiva prAha pANDusutaM nRpam 13018014c zApAc chakrasya kaunteya cito dharmo 'nazan mama 13018014e tan me dharmaM yazaz cAgryam Ayuz caivAdadad bhavaH 13018015a RSir gRtsamado nAma zakrasya dayitaH sakhA 13018015c prAhAjamIDhaM bhagavAn bRhaspatisamadyutiH 13018016a vasiSTho nAma bhagavAMz cAkSuSasya manoH sutaH 13018016c zatakrator acintyasya satre varSasahasrike 13018016e vartamAne 'bravId vAkyaM sAmni hy uccArite mayA 13018017a rathantaraM dvijazreSTha na samyag iti vartate 13018017c samIkSasva punar buddhyA harSaM tyaktvA dvijottama 13018017e ayajJavAhinaM pApam akArSIs tvaM sudurmate 13018018a evam uktvA mahAkrodhAt prAha ruSTaH punar vacaH 13018018c prajJayA rahito duHkhI nityaM bhIto vanecaraH 13018018e daza varSasahasrANi dazASTau ca zatAni ca 13018019a naSTapAnIyayavase mRgair anyaiz ca varjite 13018019c ayajJIyadrume deze rurusiMhaniSevite 13018019e bhavitA tvaM mRgaH krUro mahAduHkhasamanvitaH 13018020a tasya vAkyasya nidhane pArtha jAto hy ahaM mRgaH 13018020c tato mAM zaraNaM prAptaM prAha yogI mahezvaraH 13018021a ajaraz cAmaraz caiva bhavitA duHkhavarjitaH 13018021c sAmyaM samas tu te saukhyaM yuvayor vardhatAM kratuH 13018022a anugrahAn evam eSa karoti bhagavAn vibhuH 13018022c paraM dhAtA vidhAtA ca sukhaduHkhe ca sarvadA 13018023a acintya eSa bhagavAn karmaNA manasA girA 13018023c na me tAta yudhizreSTha vidyayA paNDitaH samaH 13018024 jaigISavya uvAca 13018024a mamASTaguNam aizvaryaM dattaM bhagavatA purA 13018024c yatnenAlpena balinA vArANasyAM yudhiSThira 13018025 gArgya uvAca 13018025a catuHSaSTyaGgam adadAt kAlajJAnaM mamAdbhutam 13018025c sarasvatyAs taTe tuSTo manoyajJena pANDava 13018026a tulyaM mama sahasraM tu sutAnAM brahmavAdinAm 13018026c Ayuz caiva saputrasya saMvatsarazatAyutam 13018027 parAzara uvAca 13018027a prasAdyAhaM purA zarvaM manasAcintayaM nRpa 13018027c mahAtapA mahAtejA mahAyogI mahAyazAH 13018027e vedavyAsaH zriyAvAso brahmaNyaH karuNAtmakaH 13018028a api nAmepsitaH putro mama syAd vai mahezvarAt 13018028c iti matvA hRdi mataM prAha mAM surasattamaH 13018029a mayi saMbhavatas tasya phalAt kRSNo bhaviSyati 13018029c sAvarNasya manoH sarge saptarSiz ca bhaviSyati 13018030a vedAnAM ca sa vai vyastA kuruvaMzakaras tathA 13018030c itihAsasya kartA ca putras te jagato hitaH 13018031a bhaviSyati mahendrasya dayitaH sa mahAmuniH 13018031c ajaraz cAmaraz caiva parAzara sutas tava 13018032a evam uktvA sa bhagavAMs tatraivAntaradhIyata 13018032c yudhiSThira mahAyogI vIryavAn akSayo 'vyayaH 13018033 mANDavya uvAca 13018033a acauraz caurazaGkAyAM zUle bhinno hy ahaM yadA 13018033c tatrasthena stuto devaH prAha mAM vai mahezvaraH 13018034a mokSaM prApsyasi zUlAc ca jIviSyasi samArbudam 13018034c rujA zUlakRtA caiva na te vipra bhaviSyati 13018034e Adhibhir vyAdhibhiz caiva varjitas tvaM bhaviSyasi 13018035a pAdAc caturthAt saMbhUta AtmA yasmAn mune tava 13018035c tvaM bhaviSyasy anupamo janma vai saphalaM kuru 13018036a tIrthAbhiSekaM saphalaM tvam avighnena cApsyasi 13018036c svargaM caivAkSayaM vipra vidadhAmi tavorjitam 13018037a evam uktvA tu bhagavAn vareNyo vRSavAhanaH 13018037c mahezvaro mahArAja kRttivAsA mahAdyutiH 13018037e sagaNo daivatazreSThas tatraivAntaradhIyata 13018038 gAlava uvAca 13018038a vizvAmitrAbhyanujJAto hy ahaM pitaram AgataH 13018038c abravIn mAM tato mAtA duHkhitA rudatI bhRzam 13018039a kauzikenAbhyanujJAtaM putraM vedavibhUSitam 13018039c na tAta taruNaM dAntaM pitA tvAM pazyate 'nagha 13018040a zrutvA jananyA vacanaM nirAzo gurudarzane 13018040c niyatAtmA mahAdevam apazyaM so 'bravIc ca mAm 13018041a pitA mAtA ca te tvaM ca putra mRtyuvivarjitAH 13018041c bhaviSyatha viza kSipraM draSTAsi pitaraM kSaye 13018042a anujJAto bhagavatA gRhaM gatvA yudhiSThira 13018042c apazyaM pitaraM tAta iSTiM kRtvA viniHsRtam 13018043a upaspRzya gRhItvedhmaM kuzAMz ca zaraNAd gurUn 13018043c tAn visRjya ca mAM prAha pitA sAsrAvilekSaNaH 13018044a praNamantaM pariSvajya mUrdhni cAghrAya pANDava 13018044c diSTyA dRSTo 'si me putra kRtavidya ihAgataH 13018045 vaizaMpAyana uvAca 13018045a etAny atyadbhutAny eva karmANy atha mahAtmanaH 13018045c proktAni munibhiH zrutvA vismayAm Asa pANDavaH 13018046a tataH kRSNo 'bravId vAkyaM punar matimatAM varaH 13018046c yudhiSThiraM dharmanityaM puruhUtam ivezvaraH 13018047a AdityacandrAv anilAnalau ca; dyaur bhUmir Apo vasavo 'tha vizve 13018047c dhAtAryamA zukrabRhaspatI ca; rudrAH sasAdhyA varuNo vittagopaH 13018048a brahmA zakro mAruto brahma satyaM; vedA yajJA dakSiNA vedavAhAH 13018048c somo yaSTA yac ca havyaM haviz ca; rakSA dIkSA niyamA ye ca ke cit 13018049a svAhA vaSaD brAhmaNAH saurabheyA; dharmaM cakraM kAlacakraM caraM ca 13018049c yazo damo buddhimatI sthitiz ca; zubhAzubhaM munayaz caiva sapta 13018050a agryA buddhir manasA darzane ca; sparze siddhiH karmaNAM yA ca siddhiH 13018050c gaNA devAnAm USmapAH somapAz ca; lekhAH suyAmAs tuSitA brahmakAyAH 13018051a AbhAsvarA gandhapA dRSTipAz ca; vAcA viruddhAz ca manoviruddhAH 13018051c zuddhAz ca nirvANaratAz ca devAH; sparzAzanA darzapA AjyapAz ca 13018052a cintAgatA ye ca deveSu mukhyA; ye cApy anye devatAz cAjamIDha 13018052c suparNagandharvapizAcadAnavA; yakSAs tathA pannagAz cAraNAz ca 13018053a sUkSmaM sthUlaM mRdu yac cApy asUkSmaM; sukhaM duHkhaM sukhaduHkhAntaraM ca 13018053c sAMkhyaM yogaM yat parANAM paraM ca; zarvAj jAtaM viddhi yat kIrtitaM me 13018054a tatsaMbhUtA bhUtakRto vareNyAH; sarve devA bhuvanasyAsya gopAH 13018054c AvizyemAM dharaNIM ye 'bhyarakSan; purAtanIM tasya devasya sRSTim 13018055a vicinvantaM manasA toSTuvImi; kiM cit tattvaM prANahetor nato 'smi 13018055c dadAtu devaH sa varAn iheSTAn; abhiSTuto naH prabhur avyayaH sadA 13018056a imaM stavaM saMniyamyendriyANi; zucir bhUtvA yaH puruSaH paTheta 13018056c abhagnayogo niyato 'bdam ekaM; sa prApnuyAd azvamedhe phalaM yat 13018057a vedAn kRtsnAn brAhmaNaH prApnuyAc ca; jayed rAjA pRthivIM cApi kRtsnAm 13018057c vaizyo lAbhaM prApnuyAn naipuNaM ca; zUdro gatiM pretya tathA sukhaM ca 13018058a stavarAjam imaM kRtvA rudrAya dadhire manaH 13018058c sarvadoSApahaM puNyaM pavitraM ca yazasvinam 13018059a yAvanty asya zarIreSu romakUpANi bhArata 13018059c tAvad varSasahasrANi svarge vasati mAnavaH 13019001 yudhiSThira uvAca 13019001a yad idaM sahadharmeti procyate bharatarSabha 13019001c pANigrahaNakAle tu strINAm etat kathaM smRtam 13019002a ArSa eSa bhaved dharmaH prAjApatyo 'tha vAsuraH 13019002c yad etat sahadharmeti pUrvam uktaM maharSibhiH 13019003a saMdehaH sumahAn eSa viruddha iti me matiH 13019003c iha yaH sahadharmo vai pretyAyaM vihitaH kva nu 13019004a svarge mRtAnAM bhavati sahadharmaH pitAmaha 13019004c pUrvam ekas tu mriyate kva caikas tiSThate vada 13019005a nAnAkarmaphalopetA nAnAkarmanivAsinaH 13019005c nAnAnirayaniSThAntA mAnuSA bahavo yadA 13019006a anRtAH striya ity evaM sUtrakAro vyavasyati 13019006c yadAnRtAH striyas tAta sahadharmaH kutaH smRtaH 13019007a anRtAH striya ity evaM vedeSv api hi paThyate 13019007c dharmo 'yaM paurvikI saMjJA upacAraH kriyAvidhiH 13019008a gahvaraM pratibhAty etan mama cintayato 'nizam 13019008c niHsaMdeham idaM sarvaM pitAmaha yathA zrutiH 13019009a yad etad yAdRzaM caitad yathA caitat pravartitam 13019009c nikhilena mahAprAjJa bhavAn etad bravItu me 13019010 bhISma uvAca 13019010a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13019010c aSTAvakrasya saMvAdaM dizayA saha bhArata 13019011a niveSTukAmas tu purA aSTAvakro mahAtapAH 13019011c RSer atha vadAnyasya kanyAM vavre mahAtmanaH 13019012a suprabhAM nAma vai nAmnA rUpeNApratimAM bhuvi 13019012c guNaprabarhAM zIlena sAdhvIM cAritrazobhanAm 13019013a sA tasya dRSTvaiva mano jahAra zubhalocanA 13019013c vanarAjI yathA citrA vasante kusumAcitA 13019014a RSis tam Aha deyA me sutA tubhyaM zRNuSva me 13019014c gaccha tAvad dizaM puNyAm uttarAM drakSyase tataH 13019015 aSTAvakra uvAca 13019015a kiM draSTavyaM mayA tatra vaktum arhati me bhavAn 13019015c tathedAnIM mayA kAryaM yathA vakSyati mAM bhavAn 13019016 vadAnya uvAca 13019016a dhanadaM samatikramya himavantaM tathaiva ca 13019016c rudrasyAyatanaM dRSTvA siddhacAraNasevitam 13019017a prahRSTaiH pArSadair juSTaM nRtyadbhir vividhAnanaiH 13019017c divyAGgarAgaiH paizAcair vanyair nAnAvidhais tathA 13019018a pANitAlasatAlaiz ca zamyAtAlaiH samais tathA 13019018c saMprahRSTaiH pranRtyadbhiH zarvas tatra niSevyate 13019019a iSTaM kila girau sthAnaM tad divyam anuzuzruma 13019019c nityaM saMnihito devas tathA pAriSadAH zubhAH 13019020a tatra devyA tapas taptaM zaMkarArthaM suduzcaram 13019020c atas tad iSTaM devasya tathomAyA iti zrutiH 13019021a tatra kUpo mahAn pArzve devasyottaratas tathA 13019021c RtavaH kAlarAtriz ca ye divyA ye ca mAnuSAH 13019022a sarve devam upAsante rUpiNaH kila tatra ha 13019022c tad atikramya bhavanaM tvayA yAtavyam eva hi 13019023a tato nIlaM vanoddezaM drakSyase meghasaMnibham 13019023c ramaNIyaM manogrAhi tatra drakSyasi vai striyam 13019024a tapasvinIM mahAbhAgAM vRddhAM dIkSAm anuSThitAm 13019024c draSTavyA sA tvayA tatra saMpUjyA caiva yatnataH 13019025a tAM dRSTvA vinivRttas tvaM tataH pANiM grahISyasi 13019025c yady eSa samayaH satyaH sAdhyatAM tatra gamyatAm 13020001 aSTAvakra uvAca 13020001a tathAstu sAdhayiSyAmi tatra yAsyAmy asaMzayam 13020001c yatra tvaM vadase sAdho bhavAn bhavatu satyavAk 13020002 bhISma uvAca 13020002a tato 'gacchat sa bhagavAn uttarAm uttamAM dizam 13020002c himavantaM girizreSThaM siddhacAraNasevitam 13020003a sa gatvA dvijazArdUlo himavantaM mahAgirim 13020003c abhyagacchan nadIM puNyAM bAhudAM dharmadAyinIm 13020004a azoke vimale tIrthe snAtvA tarpya ca devatAH 13020004c tatra vAsAya zayane kauzye sukham uvAsa ha 13020005a tato rAtryAM vyatItAyAM prAtar utthAya sa dvijaH 13020005c snAtvA prAduzcakArAgniM hutvA caiva vidhAnataH 13020006a rudrANIkUpam AsAdya hrade tatra samAzvasat 13020006c vizrAntaz ca samutthAya kailAsam abhito yayau 13020007a so 'pazyat kAJcanadvAraM dIpyamAnam iva zriyA 13020007c mandAkinIM ca nalinIM dhanadasya mahAtmanaH 13020008a atha te rAkSasAH sarve ye 'bhirakSanti padminIm 13020008c pratyutthitA bhagavantaM maNibhadrapurogamAH 13020009a sa tAn pratyarcayAm Asa rAkSasAn bhImavikramAn 13020009c nivedayata mAM kSipraM dhanadAyeti cAbravIt 13020010a te rAkSasAs tadA rAjan bhagavantam athAbruvan 13020010c asau vaizravaNo rAjA svayam AyAti te 'ntikam 13020011a vidito bhagavAn asya kAryam Agamane ca yat 13020011c pazyainaM tvaM mahAbhAgaM jvalantam iva tejasA 13020012a tato vaizravaNo 'bhyetya aSTAvakram aninditam 13020012c vidhivat kuzalaM pRSTvA tato brahmarSim abravIt 13020013a sukhaM prApto bhavAn kaccit kiM vA mattaz cikIrSasi 13020013c brUhi sarvaM kariSyAmi yan mAM tvaM vakSyasi dvija 13020014a bhavanaM praviza tvaM me yathAkAmaM dvijottama 13020014c satkRtaH kRtakAryaz ca bhavAn yAsyaty avighnataH 13020015a prAvizad bhavanaM svaM vai gRhItvA taM dvijottamam 13020015c AsanaM svaM dadau caiva pAdyam arghyaM tathaiva ca 13020016a athopaviSTayos tatra maNibhadrapurogamAH 13020016c niSedus tatra kauberA yakSagandharvarAkSasAH 13020017a tatas teSAM niSaNNAnAM dhanado vAkyam abravIt 13020017c bhavacchandaM samAjJAya nRtyerann apsarogaNAH 13020018a AtithyaM paramaM kAryaM zuzrUSA bhavatas tathA 13020018c saMvartatAm ity uvAca munir madhurayA girA 13020019a athorvarA mizrakezI rambhA caivorvazI tathA 13020019c alambusA ghRtAcI ca citrA citrAGgadA ruciH 13020020a manoharA sukezI ca sumukhI hAsinI prabhA 13020020c vidyutA prazamA dAntA vidyotA ratir eva ca 13020021a etAz cAnyAz ca vai bahvyaH pranRttApsarasaH zubhAH 13020021c avAdayaMz ca gandharvA vAdyAni vividhAni ca 13020022a atha pravRtte gAndharve divye RSir upAvasat 13020022c divyaM saMvatsaraM tatra raman vai sumahAtapAH 13020023a tato vaizravaNo rAjA bhagavantam uvAca ha 13020023c sAgraH saMvatsaro yAtas tava vipreha pazyataH 13020024a hAryo 'yaM viSayo brahman gAndharvo nAma nAmataH 13020024c chandato vartatAM vipra yathA vadati vA bhavAn 13020025a atithiH pUjanIyas tvam idaM ca bhavato gRham 13020025c sarvam AjJApyatAm Azu paravanto vayaM tvayi 13020026a atha vaizravaNaM prIto bhagavAn pratyabhASata 13020026c arcito 'smi yathAnyAyaM gamiSyAmi dhanezvara 13020027a prIto 'smi sadRzaM caiva tava sarvaM dhanAdhipa 13020027c tava prasAdAd bhagavan maharSez ca mahAtmanaH 13020027e niyogAd adya yAsyAmi vRddhimAn RddhimAn bhava 13020028a atha niSkramya bhagavAn prayayAv uttarAmukhaH 13020028c kailAsaM mandaraM haimaM sarvAn anucacAra ha 13020029a tAn atItya mahAzailAn kairAtaM sthAnam uttamam 13020029c pradakSiNaM tataz cakre prayataH zirasA naman 13020029e dharaNIm avatIryAtha pUtAtmAsau tadAbhavat 13020030a sa taM pradakSiNaM kRtvA triH zailaM cottarAmukhaH 13020030c samena bhUmibhAgena yayau prItipuraskRtaH 13020031a tato 'paraM vanoddezaM ramaNIyam apazyata 13020031c sarvartubhir mUlaphalaiH pakSibhiz ca samanvitam 13020031e ramaNIyair vanoddezais tatra tatra vibhUSitam 13020032a tatrAzramapadaM divyaM dadarza bhagavAn atha 13020032c zailAMz ca vividhAkArAn kAJcanAn ratnabhUSitAn 13020032e maNibhUmau niviSTAz ca puSkariNyas tathaiva ca 13020033a anyAny api suramyANi dadarza subahUny atha 13020033c bhRzaM tasya mano reme maharSer bhAvitAtmanaH 13020034a sa tatra kAJcanaM divyaM sarvaratnamayaM gRham 13020034c dadarzAdbhutasaMkAzaM dhanadasya gRhAd varam 13020035a mahAnto yatra vividhAH prAsAdAH parvatopamAH 13020035c vimAnAni ca ramyANi ratnAni vividhAni ca 13020036a mandArapuSpaiH saMkIrNA tathA mandAkinI nadI 13020036c svayaMprabhAz ca maNayo vajrair bhUmiz ca bhUSitA 13020037a nAnAvidhaiz ca bhavanair vicitramaNitoraNaiH 13020037c muktAjAlaparikSiptair maNiratnavibhUSitaiH 13020037e manodRSTiharai ramyaiH sarvataH saMvRtaM zubhaiH 13020038a RSiH samantato 'pazyat tatra tatra manoramam 13020038c tato 'bhavat tasya cintA kva me vAso bhaved iti 13020039a atha dvAraM samabhito gatvA sthitvA tato 'bravIt 13020039c atithiM mAm anuprAptam anujAnantu ye 'tra vai 13020040a atha kanyAparivRtA gRhAt tasmAd viniHsRtAH 13020040c nAnArUpAH sapta vibho kanyAH sarvA manoharAH 13020041a yAM yAm apazyat kanyAM sa sA sA tasya mano 'harat 13020041c nAzaknuvad dhArayituM mano 'thAsyAvasIdati 13020042a tato dhRtiH samutpannA tasya viprasya dhImataH 13020042c atha taM pramadAH prAhur bhagavAn pravizatv iti 13020043a sa ca tAsAM surUpANAM tasyaiva bhavanasya ca 13020043c kautUhalasamAviSTaH praviveza gRhaM dvijaH 13020044a tatrApazyaj jarAyuktAm arajombaradhAriNIm 13020044c vRddhAM paryaGkam AsInAM sarvAbharaNabhUSitAm 13020045a svastIti cAtha tenoktA sA strI pratyavadat tadA 13020045c pratyutthAya ca taM vipram AsyatAm ity uvAca ha 13020046 aSTAvakra uvAca 13020046a sarvAH svAn AlayAn yAntu ekA mAm upatiSThatu 13020046c suprajJAtA suprazAntA zeSA gacchantu cchandataH 13020047a tataH pradakSiNIkRtya kanyAs tAs tam RSiM tadA 13020047c nirAkrAman gRhAt tasmAt sA vRddhAtha vyatiSThata 13020048a atha tAM saMvizan prAha zayane bhAsvare tadA 13020048c tvayApi supyatAM bhadre rajanI hy ativartate 13020049a saMlApAt tena vipreNa tathA sA tatra bhASitA 13020049c dvitIye zayane divye saMviveza mahAprabhe 13020050a atha sA vepamAnAGgI nimittaM zItajaM tadA 13020050c vyapadizya maharSer vai zayanaM cAdhyarohata 13020051a svAgataM svAgatenAstu bhagavAMs tAm abhASata 13020051c sopAgUhad bhujAbhyAM tu RSiM prItyA nararSabha 13020052a nirvikAram RSiM cApi kASThakuDyopamaM tadA 13020052c duHkhitA prekSya saMjalpam akArSId RSiNA saha 13020053a brahman na kAmakAro 'sti strINAM puruSato dhRtiH 13020053c kAmena mohitA cAhaM tvAM bhajantIM bhajasva mAm 13020054a prahRSTo bhava viprarSe samAgaccha mayA saha 13020054c upagUha ca mAM vipra kAmArtAhaM bhRzaM tvayi 13020055a etad dhi tava dharmAtmaMs tapasaH pUjyate phalam 13020055c prArthitaM darzanAd eva bhajamAnAM bhajasva mAm 13020056a sadma cedaM vanaM cedaM yac cAnyad api pazyasi 13020056c prabhutvaM tava sarvatra mayi caiva na saMzayaH 13020057a sarvAn kAmAn vidhAsyAmi ramasva sahito mayA 13020057c ramaNIye vane vipra sarvakAmaphalaprade 13020058a tvadvazAhaM bhaviSyAmi raMsyase ca mayA saha 13020058c sarvAn kAmAn upAznAno ye divyA ye ca mAnuSAH 13020059a nAtaH paraM hi nArINAM kAryaM kiM cana vidyate 13020059c yathA puruSasaMsargaH param etad dhi naH phalam 13020060a Atmacchandena vartante nAryo manmathacoditAH 13020060c na ca dahyanti gacchantyaH sutaptair api pAMsubhiH 13020061 aSTAvakra uvAca 13020061a paradArAn ahaM bhadre na gaccheyaM kathaM cana 13020061c dUSitaM dharmazAstreSu paradArAbhimarzanam 13020062a bhadre niveSTukAmaM mAM viddhi satyena vai zape 13020062c viSayeSv anabhijJo 'haM dharmArthaM kila saMtatiH 13020063a evaM lokAn gamiSyAmi putrair iti na saMzayaH 13020063c bhadre dharmaM vijAnISva jJAtvA coparamasva ha 13020064 stry uvAca 13020064a nAnilo 'gnir na varuNo na cAnye tridazA dvija 13020064c priyAH strINAM yathA kAmo ratizIlA hi yoSitaH 13020065a sahasraikA yatA nArI prApnotIha kadA cana 13020065c tathA zatasahasreSu yadi kA cit pativratA 13020066a naitA jAnanti pitaraM na kulaM na ca mAtaram 13020066c na bhrAtqn na ca bhartAraM na putrAn na ca devarAn 13020067a lIlAyantyaH kulaM ghnanti kUlAnIva saridvarAH 13020067c doSAMz ca mandAn mandAsu prajApatir abhASata 13020068 bhISma uvAca 13020068a tataH sa RSir ekAgras tAM striyaM pratyabhASata 13020068c AsyatAM ruciraM chandaH kiM vA kAryaM bravIhi me 13020069a sA strI provAca bhagavan drakSyase dezakAlataH 13020069c vasa tAvan mahAprAjJa kRtakRtyo gamiSyasi 13020070a brahmarSis tAm athovAca sa tatheti yudhiSThira 13020070c vatsye 'haM yAvad utsAho bhavatyA nAtra saMzayaH 13020071a atharSir abhisaMprekSya striyaM tAM jarayAnvitAm 13020071c cintAM paramikAM bheje saMtapta iva cAbhavat 13020072a yad yad aGgaM hi so 'pazyat tasyA viprarSabhas tadA 13020072c nAramat tatra tatrAsya dRSTI rUpaparAjitA 13020073a devateyaM gRhasyAsya zApAn nUnaM virUpitA 13020073c asyAz ca kAraNaM vettuM na yuktaM sahasA mayA 13020074a iti cintAviSaktasya tam arthaM jJAtum icchataH 13020074c vyagamat tad ahaHzeSaM manasA vyAkulena tu 13020075a atha sA strI tadovAca bhagavan pazya vai raveH 13020075c rUpaM saMdhyAbhrasaMyuktaM kim upasthApyatAM tava 13020076a sa uvAca tadA tAM strIM snAnodakam ihAnaya 13020076c upAsiSye tataH saMdhyAM vAgyato niyatendriyaH 13021001 bhISma uvAca 13021001a atha sA strI tam uktvA tu vipram evaM bhavatv iti 13021001c tailaM divyam upAdAya snAnazATIm upAnayat 13021002a anujJAtA ca muninA sA strI tena mahAtmanA 13021002c athAsya tailenAGgAni sarvANy evAbhyamRkSayat 13021003a zanaiz cotsAditas tatra snAnazAlAm upAgamat 13021003c bhadrAsanaM tataz citraM RSir anvAvizan navam 13021004a athopaviSTaz ca yadA tasmin bhadrAsane tadA 13021004c snApayAm Asa zanakais tam RSiM sukhahastavat 13021004e divyaM ca vidhivac cakre sopacAraM munes tadA 13021005a sa tena susukhoSNena tasyA hastasukhena ca 13021005c vyatItAM rajanIM kRtsnAM nAjAnAt sa mahAvrataH 13021006a tata utthAya sa munis tadA paramavismitaH 13021006c pUrvasyAM dizi sUryaM ca so 'pazyad uditaM divi 13021007a tasya buddhir iyaM kiM nu mohas tattvam idaM bhavet 13021007c athopAsya sahasrAMzuM kiM karomIty uvAca tAm 13021008a sA cAmRtarasaprakhyam RSer annam upAharat 13021008c tasya svAdutayAnnasya na prabhUtaM cakAra saH 13021008e vyagamac cApy ahaHzeSaM tataH saMdhyAgamat punaH 13021009a atha strI bhagavantaM sA supyatAm ity acodayat 13021009c tatra vai zayane divye tasya tasyAz ca kalpite 13021010 aSTAvakra uvAca 13021010a na bhadre paradAreSu mano me saMprasajjati 13021010c uttiSTha bhadre bhadraM te svapa vai viramasva ca 13021011 bhISma uvAca 13021011a sA tadA tena vipreNa tathA dhRtyA nivartitA 13021011c svatantrAsmIty uvAcainaM na dharmacchalam asti te 13021012 aSTAvakra uvAca 13021012a nAsti svatantratA strINAm asvatantrA hi yoSitaH 13021012c prajApatimataM hy etan na strI svAtantryam arhati 13021013 stry uvAca 13021013a bAdhate maithunaM vipra mama bhaktiM ca pazya vai 13021013c adharmaM prApsyase vipra yan mAM tvaM nAbhinandasi 13021014 aSTAvakra uvAca 13021014a haranti doSajAtAni naraM jAtaM yathecchakam 13021014c prabhavAmi sadA dhRtyA bhadre svaM zayanaM vraja 13021015 stry uvAca 13021015a zirasA praName vipra prasAdaM kartum arhasi 13021015c bhUmau nipatamAnAyAH zaraNaM bhava me 'nagha 13021016a yadi vA doSajAtaM tvaM paradAreSu pazyasi 13021016c AtmAnaM sparzayAmy adya pANiM gRhNISva me dvija 13021017a na doSo bhavitA caiva satyenaitad bravImy aham 13021017c svatantrAM mAM vijAnIhi yo 'dharmaH so 'stu vai mayi 13021018 aSTAvakra uvAca 13021018a svatantrA tvaM kathaM bhadre brUhi kAraNam atra vai 13021018c nAsti loke hi kA cit strI yA vai svAtantryam arhati 13021019a pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane 13021019c putrAz ca sthavirIbhAve na strI svAtantryam arhati 13021020 stry uvAca 13021020a kaumAraM brahmacaryaM me kanyaivAsmi na saMzayaH 13021020c kuru mA vimatiM vipra zraddhAM vijahi mA mama 13021021 aSTAvakra uvAca 13021021a yathA mama tathA tubhyaM yathA tava tathA mama 13021021c jijJAseyam RSes tasya vighnaH satyaM nu kiM bhavet 13021022a AzcaryaM paramaM hIdaM kiM nu zreyo hi me bhavet 13021022c divyAbharaNavastrA hi kanyeyaM mAm upasthitA 13021023a kiM tv asyAH paramaM rUpaM jIrNam AsIt kathaM punaH 13021023c kanyArUpam ihAdyaiva kim ihAtrottaraM bhavet 13021024a yathA paraM zaktidhRter na vyutthAsye kathaM cana 13021024c na rocaye hi vyutthAnaM dhRtyaivaM sAdhayAmy aham 13022001 yudhiSThira uvAca 13022001a na bibheti kathaM sA strI zApasya paramadyuteH 13022001c kathaM nivRtto bhagavAMs tad bhavAn prabravItu me 13022002 bhISma uvAca 13022002a aSTAvakro 'nvapRcchat tAM rUpaM vikuruSe katham 13022002c na cAnRtaM te vaktavyaM brUhi brAhmaNakAmyayA 13022003 stry uvAca 13022003a dyAvApRthivImAtraiSA kAmyA brAhmaNasattama 13022003c zRNuSvAvahitaH sarvaM yad idaM satyavikrama 13022004a uttarAM mAM dizaM viddhi dRSTaM strIcApalaM ca te 13022004c avyutthAnena te lokA jitAH satyaparAkrama 13022005a jijJAseyaM prayuktA me sthirIkartuM tavAnagha 13022005c sthavirANAm api strINAM bAdhate maithunajvaraH 13022006a tuSTaH pitAmahas te 'dya tathA devAH savAsavAH 13022006c sa tvaM yena ca kAryeNa saMprApto bhagavAn iha 13022007a preSitas tena vipreNa kanyApitrA dvijarSabha 13022007c tavopadezaM kartuM vai tac ca sarvaM kRtaM mayA 13022008a kSemI gamiSyasi gRhAJ zramaz ca na bhaviSyati 13022008c kanyAM prApsyasi tAM vipra putriNI ca bhaviSyati 13022009a kAmyayA pRSTavAMs tvaM mAM tato vyAhRtam uttaram 13022009c anatikramaNIyaiSA kRtsnair lokais tribhiH sadA 13022010a gacchasva sukRtaM kRtvA kiM vAnyac chrotum icchasi 13022010c yAvad bravImi viprarSe aSTAvakra yathAtatham 13022011a RSiNA prasAditA cAsmi tava hetor dvijarSabha 13022011c tasya saMmAnanArthaM me tvayi vAkyaM prabhASitam 13022012a zrutvA tu vacanaM tasyAH sa vipraH prAJjaliH sthitaH 13022012c anujJAtas tayA cApi svagRhaM punar Avrajat 13022013a gRham Agamya vizrAntaH svajanaM pratipUjya ca 13022013c abhyagacchata taM vipraM nyAyataH kurunandana 13022014a pRSTaz ca tena vipreNa dRSTaM tv etan nidarzanam 13022014c prAha vipraM tadA vipraH suprItenAntarAtmanA 13022015a bhavatAham anujJAtaH prasthito gandhamAdanam 13022015c tasya cottarato deze dRSTaM tad daivataM mahat 13022016a tayA cAham anujJAto bhavAMz cApi prakIrtitaH 13022016c zrAvitaz cApi tad vAkyaM gRham abhyAgataH prabho 13022017a tam uvAca tato vipraH pratigRhNISva me sutAm 13022017c nakSatratithisaMyoge pAtraM hi paramaM bhavAn 13022018 bhISma uvAca 13022018a aSTAvakras tathety uktvA pratigRhya ca tAM prabho 13022018c kanyAM paramadharmAtmA prItimAMz cAbhavat tadA 13022019a kanyAM tAM pratigRhyaiva bhAryAM paramazobhanAm 13022019c uvAsa muditas tatra Azrame sve gatajvaraH 13023001 yudhiSThira uvAca 13023001a kim Ahur bharatazreSTha pAtraM viprAH sanAtanam 13023001c brAhmaNaM liGginaM caiva brAhmaNaM vApy aliGginam 13023002 bhISma uvAca 13023002a svavRttim abhipannAya liGgine vetarAya vA 13023002c deyam Ahur mahArAja ubhAv etau tapasvinau 13023003 yudhiSThira uvAca 13023003a zraddhayA parayA pUto yaH prayacched dvijAtaye 13023003c havyaM kavyaM tathA dAnaM ko doSaH syAt pitAmaha 13023004 bhISma uvAca 13023004a zraddhApUto naras tAta durdAnto 'pi na saMzayaH 13023004c pUto bhavati sarvatra kiM punas tvaM mahIpate 13023005 yudhiSThira uvAca 13023005a na brAhmaNaM parIkSeta daiveSu satataM naraH 13023005c kavyapradAne tu budhAH parIkSyaM brAhmaNaM viduH 13023006 bhISma uvAca 13023006a na brAhmaNaH sAdhayate havyaM daivAt prasidhyati 13023006c devaprasAdAd ijyante yajamAnA na saMzayaH 13023007a brAhmaNA bharatazreSTha satataM brahmavAdinaH 13023007c mArkaNDeyaH purA prAha iha lokeSu buddhimAn 13023008 yudhiSThira uvAca 13023008a apUrvo 'py atha vA vidvAn saMbandhI vAtha yo bhavet 13023008c tapasvI yajJazIlo vA kathaM pAtraM bhavet tu saH 13023009 bhISma uvAca 13023009a kulInaH karmakRd vaidyas tathA cApy AnRzaMsyavAn 13023009c hrImAn RjuH satyavAdI pAtraM pUrve ca te trayaH 13023010a tatredaM zRNu me pArtha caturNAM tejasAM matam 13023010c pRthivyAH kAzyapasyAgner mArkaNDeyasya caiva hi 13023011 pRthivy uvAca 13023011a yathA mahArNave kSiptaH kSipraM loSTo vinazyati 13023011c tathA duzcaritaM sarvaM trayy AvRttyA vinazyati 13023012 kAzyapa uvAca 13023012a sarve ca vedAH saha SaDbhir aGgaiH; sAMkhyaM purANaM ca kule ca janma 13023012c naitAni sarvANi gatir bhavanti; zIlavyapetasya narasya rAjan 13023013 agnir uvAca 13023013a adhIyAnaH paNDitaM manyamAno; yo vidyayA hanti yazaH pareSAm 13023013c brahman sa tenAcarate brahmahatyAM; lokAs tasya hy antavanto bhavanti 13023014 mArkaNDeya uvAca 13023014a azvamedhasahasraM ca satyaM ca tulayA dhRtam 13023014c nAbhijAnAmi yady asya satyasyArdham avApnuyAt 13023015 bhISma uvAca 13023015a ity uktvA te jagmur Azu catvAro 'mitatejasaH 13023015c pRthivI kAzyapo 'gniz ca prakRSTAyuz ca bhArgavaH 13023016 yudhiSThira uvAca 13023016a yad idaM brAhmaNA loke vratino bhuJjate haviH 13023016c bhuktaM brAhmaNakAmAya kathaM tat sukRtaM bhavet 13023017 bhISma uvAca 13023017a AdiSTino ye rAjendra brAhmaNA vedapAragAH 13023017c bhuJjate brahmakAmAya vrataluptA bhavanti te 13023018 yudhiSThira uvAca 13023018a anekAntaM bahudvAraM dharmam Ahur manISiNaH 13023018c kiM nizcitaM bhavet tatra tan me brUhi pitAmaha 13023019 bhISma uvAca 13023019a ahiMsA satyam akrodha AnRzaMsyaM damas tathA 13023019c ArjavaM caiva rAjendra nizcitaM dharmalakSaNam 13023020a ye tu dharmaM prazaMsantaz caranti pRthivIm imAm 13023020c anAcarantas tad dharmaM saMkare niratAH prabho 13023021a tebhyo ratnaM hiraNyaM vA gAm azvAn vA dadAti yaH 13023021c daza varSANi viSThAM sa bhuGkte nirayam AzritaH 13023022a medAnAM pulkasAnAM ca tathaivAntAvasAyinAm 13023022c kRtaM karmAkRtaM cApi rAgamohena jalpatAm 13023023a vaizvadevaM ca ye mUDhA viprAya brahmacAriNe 13023023c dadatIha na rAjendra te lokAn bhuJjate 'zubhAn 13023024 yudhiSThira uvAca 13023024a kiM paraM brahmacaryasya kiM paraM dharmalakSaNam 13023024c kiM ca zreSThatamaM zaucaM tan me brUhi pitAmaha 13023025 bhISma uvAca 13023025a brahmacaryaM paraM tAta madhumAMsasya varjanam 13023025c maryAdAyAM sthito dharmaH zamaH zaucasya lakSaNam 13023026 yudhiSThira uvAca 13023026a kasmin kAle cared dharmaM kasmin kAle 'rtham Acaret 13023026c kasmin kAle sukhI ca syAt tan me brUhi pitAmaha 13023027 bhISma uvAca 13023027a kAlyam arthaM niSeveta tato dharmam anantaram 13023027c pazcAt kAmaM niSeveta na ca gacchet prasaGgitAm 13023028a brAhmaNAMz cAbhimanyeta gurUMz cApy abhipUjayet 13023028c sarvabhUtAnulomaz ca mRduzIlaH priyaMvadaH 13023029a adhikAre yad anRtaM rAjagAmi ca paizunam 13023029c guroz cAlIkakaraNaM samaM tad brahmahatyayA 13023030a praharen na narendreSu na gAM hanyAt tathaiva ca 13023030c bhrUNahatyAsamaM caitad ubhayaM yo niSevate 13023031a nAgniM parityajej jAtu na ca vedAn parityajet 13023031c na ca brAhmaNam Akrozet samaM tad brahmahatyayA 13023032 yudhiSThira uvAca 13023032a kIdRzAH sAdhavo viprAH kebhyo dattaM mahAphalam 13023032c kIdRzAnAM ca bhoktavyaM tan me brUhi pitAmaha 13023033 bhISma uvAca 13023033a akrodhanA dharmaparAH satyanityA dame ratAH 13023033c tAdRzAH sAdhavo viprAs tebhyo dattaM mahAphalam 13023034a amAninaH sarvasahA dRSTArthA vijitendriyAH 13023034c sarvabhUtahitA maitrAs tebhyo dattaM mahAphalam 13023035a alubdhAH zucayo vaidyA hrImantaH satyavAdinaH 13023035c svakarmaniratA ye ca tebhyo dattaM mahAphalam 13023036a sAGgAMz ca caturo vedAn yo 'dhIyIta dvijarSabhaH 13023036c SaDbhyo nivRttaH karmabhyas taM pAtram RSayo viduH 13023037a ye tv evaMguNajAtIyAs tebhyo dattaM mahAphalam 13023037c sahasraguNam Apnoti guNArhAya pradAyakaH 13023038a prajJAzrutAbhyAM vRttena zIlena ca samanvitaH 13023038c tArayeta kulaM kRtsnam eko 'pIha dvijarSabhaH 13023039a gAm azvaM vittam annaM vA tadvidhe pratipAdayet 13023039c dravyANi cAnyAni tathA pretyabhAve na zocati 13023040a tArayeta kulaM kRtsnam eko 'pIha dvijottamaH 13023040c kim aGga punar ekaM vai tasmAt pAtraM samAcaret 13023041a nizamya ca guNopetaM brAhmaNaM sAdhusaMmatam 13023041c dUrAd AnAyayet kRtye sarvataz cAbhipUjayet 13024001 yudhiSThira uvAca 13024001a zrAddhakAle ca daive ca dharme cApi pitAmaha 13024001c icchAmIha tvayAkhyAtaM vihitaM yat surarSibhiH 13024002 bhISma uvAca 13024002a daivaM pUrvAhNike kuryAd aparAhNe tu paitRkam 13024002c maGgalAcArasaMpannaH kRtazaucaH prayatnavAn 13024003a manuSyANAM tu madhyAhne pradadyAd upapattitaH 13024003c kAlahInaM tu yad dAnaM taM bhAgaM rakSasAM viduH 13024004a laGghitaM cAvalIDhaM ca kalipUrvaM ca yat kRtam 13024004c rajasvalAbhir dRSTaM ca taM bhAgaM rakSasAM viduH 13024005a avaghuSTaM ca yad bhuktam avratena ca bhArata 13024005c parAmRSTaM zunA caiva taM bhAgaM rakSasAM viduH 13024006a kezakITAvapatitaM kSutaM zvabhir avekSitam 13024006c ruditaM cAvadhUtaM ca taM bhAgaM rakSasAM viduH 13024007a niroMkAreNa yad bhuktaM sazastreNa ca bhArata 13024007c durAtmanA ca yad bhuktaM taM bhAgaM rakSasAM viduH 13024008a parocchiSTaM ca yad bhuktaM paribhuktaM ca yad bhavet 13024008c daive pitrye ca satataM taM bhAgaM rakSasAM viduH 13024009a garhitaM ninditaM caiva pariviSTaM samanyunA 13024009c daivaM vApy atha vA paitryaM taM bhAgaM rakSasAM viduH 13024010a mantrahInaM kriyAhInaM yac chrAddhaM pariviSyate 13024010c tribhir varNair narazreSTha taM bhAgaM rakSasAM viduH 13024011a AjyAhutiM vinA caiva yat kiM cit pariviSyate 13024011c durAcAraiz ca yad bhuktaM taM bhAgaM rakSasAM viduH 13024012a ye bhAgA rakSasAM proktAs ta uktA bharatarSabha 13024012c ata UrdhvaM visargasya parIkSAM brAhmaNe zRNu 13024013a yAvantaH patitA viprA jaDonmattAs tathaiva ca 13024013c daive vApy atha vA pitrye rAjan nArhanti ketanam 13024014a zvitrI kuSThI ca klIbaz ca tathA yakSmahataz ca yaH 13024014c apasmArI ca yaz cAndho rAjan nArhanti satkRtim 13024015a cikitsakA devalakA vRthAniyamadhAriNaH 13024015c somavikrayiNaz caiva zrAddhe nArhanti ketanam 13024016a gAyanA nartakAz caiva plavakA vAdakAs tathA 13024016c kathakA yodhakAz caiva rAjan nArhanti ketanam 13024017a hotAro vRSalAnAM ca vRSalAdhyApakAs tathA 13024017c tathA vRSalaziSyAz ca rAjan nArhanti ketanam 13024018a anuyoktA ca yo vipro anuyuktaz ca bhArata 13024018c nArhatas tAv api zrAddhaM brahmavikrayiNau hi tau 13024019a agraNIr yaH kRtaH pUrvaM varNAvaraparigrahaH 13024019c brAhmaNaH sarvavidyo 'pi rAjan nArhati ketanam 13024020a anagnayaz ca ye viprA mRtaniryAtakAz ca ye 13024020c stenAz ca patitAz caiva rAjan nArhanti ketanam 13024021a aparijJAtapUrvAz ca gaNapUrvAz ca bhArata 13024021c putrikApUrvaputrAz ca zrAddhe nArhanti ketanam 13024022a RNakartA ca yo rAjan yaz ca vArdhuSiko dvijaH 13024022c prANivikrayavRttiz ca rAjan nArhanti ketanam 13024023a strIpUrvAH kANDapRSThAz ca yAvanto bharatarSabha 13024023c ajapA brAhmaNAz caiva zrAddhe nArhanti ketanam 13024024a zrAddhe daive ca nirdiSTA brAhmaNA bharatarSabha 13024024c dAtuH pratigrahItuz ca zRNuSvAnugrahaM punaH 13024025a cIrNavratA guNair yuktA bhaveyur ye 'pi karSakAH 13024025c sAvitrIjJAH kriyAvantas te rAjan ketanakSamAH 13024026a kSAtradharmiNam apy Ajau ketayet kulajaM dvijam 13024026c na tv eva vaNijaM tAta zrAddheSu parikalpayet 13024027a agnihotrI ca yo vipro grAmavAsI ca yo bhavet 13024027c astenaz cAtithijJaz ca sa rAjan ketanakSamaH 13024028a sAvitrIM japate yas tu trikAlaM bharatarSabha 13024028c bhikSAvRttiH kriyAvAMz ca sa rAjan ketanakSamaH 13024029a uditAstamito yaz ca tathaivAstamitoditaH 13024029c ahiMsraz cAlpadoSaz ca sa rAjan ketanakSamaH 13024030a akalkako hy atarkaz ca brAhmaNo bharatarSabha 13024030c sasaMjJo bhaikSyavRttiz ca sa rAjan ketanakSamaH 13024031a avratI kitavaH stenaH prANivikrayy atho vaNik 13024031c pazcAc ca pItavAn somaM sa rAjan ketanakSamaH 13024032a arjayitvA dhanaM pUrvaM dAruNaiH kRSikarmabhiH 13024032c bhavet sarvAtithiH pazcAt sa rAjan ketanakSamaH 13024033a brahmavikrayanirdiSTaM striyA yac cArjitaM dhanam 13024033c adeyaM pitRdevebhyo yac ca klaibyAd upArjitam 13024034a kriyamANe 'pavarge tu yo dvijo bharatarSabha 13024034c na vyAharati yad yuktaM tasyAdharmo gavAnRtam 13024035a zrAddhasya brAhmaNaH kAlaH prAptaM dadhi ghRtaM tathA 13024035c somakSayaz ca mAMsaM ca yad AraNyaM yudhiSThira 13024036a zrAddhApavarge viprasya svadhA vai svaditA bhavet 13024036c kSatriyasyApy atho brUyAt prIyantAM pitaras tv iti 13024037a apavarge tu vaizyasya zrAddhakarmaNi bhArata 13024037c akSayyam abhidhAtavyaM svasti zUdrasya bhArata 13024038a puNyAhavAcanaM daive brAhmaNasya vidhIyate 13024038c etad eva niroMkAraM kSatriyasya vidhIyate 13024038e vaizyasya caiva vaktavyaM prIyantAM devatA iti 13024039a karmaNAm AnupUrvIM ca vidhipUrvakRtaM zRNu 13024039c jAtakarmAdikAn sarvAMs triSu varNeSu bhArata 13024039e brahmakSatre hi mantroktA vaizyasya ca yudhiSThira 13024040a viprasya razanA mauJjI maurvI rAjanyagAminI 13024040c bAlvajIty eva vaizyasya dharma eSa yudhiSThira 13024041a dAtuH pratigrahItuz ca dharmAdharmAv imau zRNu 13024041c brAhmaNasyAnRte 'dharmaH proktaH pAtakasaMjJitaH 13024041e caturguNaH kSatriyasya vaizyasyASTaguNaH smRtaH 13024042a nAnyatra brAhmaNo 'znIyAt pUrvaM vipreNa ketitaH 13024042c yavIyAn pazuhiMsAyAM tulyadharmo bhavet sa hi 13024043a atha rAjanyavaizyAbhyAM yady aznIyAt tu ketitaH 13024043c yavIyAn pazuhiMsAyAM bhAgArdhaM samavApnuyAt 13024044a daivaM vApy atha vA pitryaM yo 'znIyAd brAhmaNAdiSu 13024044c asnAto brAhmaNo rAjaMs tasyAdharmo gavAnRtam 13024045a Azauco brAhmaNo rAjan yo 'znIyAd brAhmaNAdiSu 13024045c jJAnapUrvam atho lobhAt tasyAdharmo gavAnRtam 13024046a annenAnnaM ca yo lipset karmArthaM caiva bhArata 13024046c Amantrayati rAjendra tasyAdharmo 'nRtaM smRtam 13024047a avedavratacAritrAs tribhir varNair yudhiSThira 13024047c mantravat pariviSyante teSv adharmo gavAnRtam 13024048 yudhiSThira uvAca 13024048a pitryaM vApy atha vA daivaM dIyate yat pitAmaha 13024048c etad icchAmy ahaM zrotuM dattaM yeSu mahAphalam 13024049 bhISma uvAca 13024049a yeSAM dArAH pratIkSante suvRSTim iva karSakAH 13024049c uccheSaparizeSaM hi tAn bhojaya yudhiSThira 13024050a cAritraniyatA rAjan ye kRzAH kRzavRttayaH 13024050c arthinaz copagacchanti teSu dattaM mahAphalam 13024051a tadbhaktAs tadgRhA rAjaMs taddhanAs tadapAzrayAH 13024051c arthinaz ca bhavanty arthe teSu dattaM mahAphalam 13024052a taskarebhyaH parebhyo vA ye bhayArtA yudhiSThira 13024052c arthino bhoktum icchanti teSu dattaM mahAphalam 13024053a akalkakasya viprasya bhaikSotkarakRtAtmanaH 13024053c baTavo yasya bhikSanti tebhyo dattaM mahAphalam 13024054a hRtasvA hRtadArAz ca ye viprA dezasaMplave 13024054c arthArtham abhigacchanti tebhyo dattaM mahAphalam 13024055a vratino niyamasthAz ca ye viprAH zrutasaMmatAH 13024055c tatsamAptyartham icchanti teSu dattaM mahAphalam 13024056a avyutkrAntAz ca dharmeSu pASaNDasamayeSu ca 13024056c kRzaprANAH kRzadhanAs teSu dattaM mahAphalam 13024057a kRtasarvasvaharaNA nirdoSAH prabhaviSNubhiH 13024057c spRhayanti ca bhuktAnnaM teSu dattaM mahAphalam 13024058a tapasvinas taponiSThAs teSAM bhaikSacarAz ca ye 13024058c arthinaH kiM cid icchanti teSu dattaM mahAphalam 13024059a mahAphalavidhir dAne zrutas te bharatarSabha 13024059c nirayaM yena gacchanti svargaM caiva hi tac chRNu 13024060a gurvarthaM vAbhayArthaM vA varjayitvA yudhiSThira 13024060c ye 'nRtaM kathayanti sma te vai nirayagAminaH 13024061a paradArAbhihartAraH paradArAbhimarzinaH 13024061c paradAraprayoktAras te vai nirayagAminaH 13024062a ye parasvApahartAraH parasvAnAM ca nAzakAH 13024062c sUcakAz ca pareSAM ye te vai nirayagAminaH 13024063a prapANAM ca sabhAnAM ca saMkramANAM ca bhArata 13024063c agArANAM ca bhettAro narA nirayagAminaH 13024064a anAthAM pramadAM bAlAM vRddhAM bhItAM tapasvinIm 13024064c vaJcayanti narA ye ca te vai nirayagAminaH 13024065a vRtticchedaM gRhacchedaM dAracchedaM ca bhArata 13024065c mitracchedaM tathAzAyAs te vai nirayagAminaH 13024066a sUcakAH saMdhibhettAraH paravRttyupajIvakAH 13024066c akRtajJAz ca mitrANAM te vai nirayagAminaH 13024067a pASaNDA dUSakAz caiva samayAnAM ca dUSakAH 13024067c ye pratyavasitAz caiva te vai nirayagAminaH 13024068a kRtAzaM kRtanirvezaM kRtabhaktaM kRtazramam 13024068c bhedair ye vyapakarSanti te vai nirayagAminaH 13024069a paryaznanti ca ye dArAn agnibhRtyAtithIMs tathA 13024069c utsannapitRdevejyAs te vai nirayagAminaH 13024070a vedavikrayiNaz caiva vedAnAM caiva dUSakAH 13024070c vedAnAM lekhakAz caiva te vai nirayagAminaH 13024071a cAturAzramyabAhyAz ca zrutibAhyAz ca ye narAH 13024071c vikarmabhiz ca jIvanti te vai nirayagAminaH 13024072a kezavikrayikA rAjan viSavikrayikAz ca ye 13024072c kSIravikrayikAz caiva te vai nirayagAminaH 13024073a brAhmaNAnAM gavAM caiva kanyAnAM ca yudhiSThira 13024073c ye 'ntaraM yAnti kAryeSu te vai nirayagAminaH 13024074a zastravikrayakAz caiva kartAraz ca yudhiSThira 13024074c zalyAnAM dhanuSAM caiva te vai nirayagAminaH 13024075a zalyair vA zaGkubhir vApi zvabhrair vA bharatarSabha 13024075c ye mArgam anurundhanti te vai nirayagAminaH 13024076a upAdhyAyAMz ca bhRtyAMz ca bhaktAMz ca bharatarSabha 13024076c ye tyajanty asamarthAMs tAMs te vai nirayagAminaH 13024077a aprAptadamakAz caiva nAsAnAM vedhakAs tathA 13024077c bandhakAz ca pazUnAM ye te vai nirayagAminaH 13024078a agoptAraz chaladravyA baliSaDbhAgatatparAH 13024078c samarthAz cApy adAtAras te vai nirayagAminaH 13024079a kSAntAn dAntAMs tathA prAjJAn dIrghakAlaM sahoSitAn 13024079c tyajanti kRtakRtyA ye te vai nirayagAminaH 13024080a bAlAnAm atha vRddhAnAM dAsAnAM caiva ye narAH 13024080c adattvA bhakSayanty agre te vai nirayagAminaH 13024081a ete pUrvarSibhir dRSTAH proktA nirayagAminaH 13024081c bhAginaH svargalokasya vakSyAmi bharatarSabha 13024082a sarveSv eva tu kAryeSu daivapUrveSu bhArata 13024082c hanti putrAn pazUn kRtsnAn brAhmaNAtikramaH kRtaH 13024083a dAnena tapasA caiva satyena ca yudhiSThira 13024083c ye dharmam anuvartante te narAH svargagAminaH 13024084a zuzrUSAbhis tapobhiz ca zrutam AdAya bhArata 13024084c ye pratigrahaniHsnehAs te narAH svargagAminaH 13024085a bhayAt pApAt tathAbAdhAd dAridryAd vyAdhidharSaNAt 13024085c yatkRte pratimucyante te narAH svargagAminaH 13024086a kSamAvantaz ca dhIrAz ca dharmakAryeSu cotthitAH 13024086c maGgalAcArayuktAz ca te narAH svargagAminaH 13024087a nivRttA madhumAMsebhyaH paradArebhya eva ca 13024087c nivRttAz caiva madyebhyas te narAH svargagAminaH 13024088a AzramANAM ca kartAraH kulAnAM caiva bhArata 13024088c dezAnAM nagarANAM ca te narAH svargagAminaH 13024089a vastrAbharaNadAtAro bhakSapAnAnnadAs tathA 13024089c kuTumbAnAM ca dAtAras te narAH svargagAminaH 13024090a sarvahiMsAnivRttAz ca narAH sarvasahAz ca ye 13024090c sarvasyAzrayabhUtAz ca te narAH svargagAminaH 13024091a mAtaraM pitaraM caiva zuzrUSanti jitendriyAH 13024091c bhrAtqNAM caiva sasnehAs te narAH svargagAminaH 13024092a ADhyAz ca balavantaz ca yauvanasthAz ca bhArata 13024092c ye vai jitendriyA dhIrAs te narAH svargagAminaH 13024093a aparAddheSu sasnehA mRdavo mitravatsalAH 13024093c ArAdhanasukhAz cApi te narAH svargagAminaH 13024094a sahasrapariveSTAras tathaiva ca sahasradAH 13024094c trAtAraz ca sahasrANAM puruSAH svargagAminaH 13024095a suvarNasya ca dAtAro gavAM ca bharatarSabha 13024095c yAnAnAM vAhanAnAM ca te narAH svargagAminaH 13024096a vaivAhikAnAM kanyAnAM preSyANAM ca yudhiSThira 13024096c dAtAro vAsasAM caiva te narAH svargagAminaH 13024097a vihArAvasathodyAnakUpArAmasabhApradAH 13024097c vaprANAM caiva kartAras te narAH svargagAminaH 13024098a nivezanAnAM kSetrANAM vasatInAM ca bhArata 13024098c dAtAraH prArthitAnAM ca te narAH svargagAminaH 13024099a rasAnAm atha bIjAnAM dhAnyAnAM ca yudhiSThira 13024099c svayam utpAdya dAtAraH puruSAH svargagAminaH 13024100a yasmin kasmin kule jAtA bahuputrAH zatAyuSaH 13024100c sAnukrozA jitakrodhAH puruSAH svargagAminaH 13024101a etad uktam amutrArthaM daivaM pitryaM ca bhArata 13024101c dharmAdharmau ca dAnasya yathA pUrvarSibhiH kRtau 13025001 yudhiSThira uvAca 13025001a idaM me tattvato rAjan vaktum arhasi bhArata 13025001c ahiMsayitvA keneha brahmahatyA vidhIyate 13025002 bhISma uvAca 13025002a vyAsam Amantrya rAjendra purA yat pRSTavAn aham 13025002c tat te 'haM saMpravakSyAmi tad ihaikamanAH zRNu 13025003a caturthas tvaM vasiSThasya tattvam AkhyAhi me mune 13025003c ahiMsayitvA keneha brahmahatyA vidhIyate 13025004a iti pRSTo mahArAja parAzarazarIrajaH 13025004c abravIn nipuNo dharme niHsaMzayam anuttamam 13025005a brAhmaNaM svayam AhUya bhikSArthe kRzavRttinam 13025005c brUyAn nAstIti yaH pazcAt taM vidyAd brahmaghAtinam 13025006a madhyasthasyeha viprasya yo 'nUcAnasya bhArata 13025006c vRttiM harati durbuddhis taM vidyAd brahmaghAtinam 13025007a gokulasya tRSArtasya jalArthe vasudhAdhipa 13025007c utpAdayati yo vighnaM taM vidyAd brahmaghAtinam 13025008a yaH pravRttAM zrutiM samyak zAstraM vA munibhiH kRtam 13025008c dUSayaty anabhijJAya taM vidyAd brahmaghAtinam 13025009a AtmajAM rUpasaMpannAM mahatIM sadRze vare 13025009c na prayacchati yaH kanyAM taM vidyAd brahmaghAtinam 13025010a adharmanirato mUDho mithyA yo vai dvijAtiSu 13025010c dadyAn marmAtigaM zokaM taM vidyAd brahmaghAtinam 13025011a cakSuSA viprahInasya paGgulasya jaDasya vA 13025011c hareta yo vai sarvasvaM taM vidyAd brahmaghAtinam 13025012a Azrame vA vane vA yo grAme vA yadi vA pure 13025012c agniM samutsRjen mohAt taM vidyAd brahmaghAtinam 13026001 yudhiSThira uvAca 13026001a tIrthAnAM darzanaM zreyaH snAnaM ca bharatarSabha 13026001c zravaNaM ca mahAprAjJa zrotum icchAmi tattvataH 13026002a pRthivyAM yAni tIrthAni puNyAni bharatarSabha 13026002c vaktum arhasi me tAni zrotAsmi niyataH prabho 13026003 bhISma uvAca 13026003a imam aGgirasA proktaM tIrthavaMzaM mahAdyute 13026003c zrotum arhasi bhadraM te prApsyase dharmam uttamam 13026004a tapovanagataM vipram abhigamya mahAmunim 13026004c papracchAGgirasaM vIra gautamaH saMzitavrataH 13026005a asti me bhagavan kaz cit tIrthebhyo dharmasaMzayaH 13026005c tat sarvaM zrotum icchAmi tan me zaMsa mahAmune 13026006a upaspRzya phalaM kiM syAt teSu tIrtheSu vai mune 13026006c pretyabhAve mahAprAjJa tad yathAsti tathA vada 13026007 aGgirA uvAca 13026007a saptAhaM candrabhAgAM vai vitastAm UrmimAlinIm 13026007c vigAhya vai nirAhAro nirmamo munivad bhavet 13026008a kAzmIramaNDale nadyo yAH patanti mahAnadam 13026008c tA nadIH sindhum AsAdya zIlavAn svargam ApnuyAt 13026009a puSkaraM ca prabhAsaM ca naimiSaM sAgarodakam 13026009c devikAm indramArgaM ca svarNabinduM vigAhya ca 13026009e vibodhyate vimAnasthaH so 'psarobhir abhiSTutaH 13026010a hiraNyabinduM vikSobhya prayataz cAbhivAdya tam 13026010c kuzezayaM ca devatvaM pUyate tasya kilbiSam 13026011a indratoyAM samAsAdya gandhamAdanasaMnidhau 13026011c karatoyAM kuraGgeSu trirAtropoSito naraH 13026011e azvamedham avApnoti vigAhya niyataH zuciH 13026012a gaGgAdvAre kuzAvarte bilvake nemiparvate 13026012c tathA kanakhale snAtvA dhUtapApmA divaM vrajet 13026013a apAM hrada upaspRzya vAjapeyaphalaM labhet 13026013c brahmacArI jitakrodhaH satyasaMdhas tv ahiMsakaH 13026014a yatra bhAgIrathI gaGgA bhajate dizam uttarAm 13026014c mahezvarasya niSThAne yo naras tv abhiSicyate 13026014e ekamAsaM nirAhAraH svayaM pazyati devatAH 13026015a saptagaGge trigaGge ca indramArge ca tarpayan 13026015c sudhAM vai labhate bhoktuM yo naro jAyate punaH 13026016a mahAzrama upaspRzya yo 'gnihotraparaH zuciH 13026016c ekamAsaM nirAhAraH siddhiM mAsena sa vrajet 13026017a mahAhrada upaspRzya bhRgutuGge tv alolupaH 13026017c trirAtropoSito bhUtvA mucyate brahmahatyayA 13026018a kanyAkUpa upaspRzya balAkAyAM kRtodakaH 13026018c deveSu kIrtiM labhate yazasA ca virAjate 13026019a dezakAla upaspRzya tathA sundarikAhrade 13026019c azvibhyAM rUpavarcasyaM pretya vai labhate naraH 13026020a mahAgaGgAm upaspRzya kRttikAGgArake tathA 13026020c pakSam ekaM nirAhAraH svargam Apnoti nirmalaH 13026021a vaimAnika upaspRzya kiGkiNIkAzrame tathA 13026021c nivAse 'psarasAM divye kAmacArI mahIyate 13026022a kAlikAzramam AsAdya vipAzAyAM kRtodakaH 13026022c brahmacArI jitakrodhas trirAtrAn mucyate bhavAt 13026023a Azrame kRttikAnAM tu snAtvA yas tarpayet pitqn 13026023c toSayitvA mahAdevaM nirmalaH svargam ApnuyAt 13026024a mahApura upaspRzya trirAtropoSito naraH 13026024c trasAnAM sthAvarANAM ca dvipadAnAM bhayaM tyajet 13026025a devadAruvane snAtvA dhUtapApmA kRtodakaH 13026025c devalokam avApnoti saptarAtroSitaH zuciH 13026026a kauzante ca kuzastambe droNazarmapade tathA 13026026c ApaHprapatane snAtaH sevyate so 'psarogaNaiH 13026027a citrakUTe janasthAne tathA mandAkinIjale 13026027c vigAhya vai nirAhAro rAjalakSmIM nigacchati 13026028a zyAmAyAs tv AzramaM gatvA uSya caivAbhiSicya ca 13026028c trIMs trirAtrAn sa saMdhAya gandharvanagare vaset 13026029a ramaNyAM ca upaspRzya tathA vai gandhatArike 13026029c ekamAsaM nirAhAras tv antardhAnaphalaM labhet 13026030a kauzikIdvAram AsAdya vAyubhakSas tv alolupaH 13026030c ekaviMzatirAtreNa svargam Arohate naraH 13026031a mataGgavApyAM yaH snAyAd ekarAtreNa sidhyati 13026031c vigAhati hy anAlambam andhakaM vai sanAtanam 13026032a naimiSe svargatIrthe ca upaspRzya jitendriyaH 13026032c phalaM puruSamedhasya labhen mAsaM kRtodakaH 13026033a gaGgAhrada upaspRzya tathA caivotpalAvane 13026033c azvamedham avApnoti tatra mAsaM kRtodakaH 13026034a gaGgAyamunayos tIrthe tathA kAlaMjare girau 13026034c SaSTihrada upaspRzya dAnaM nAnyad viziSyate 13026035a daza tIrthasahasrANi tisraH koTyas tathAparAH 13026035c samAgacchanti mAghyAM tu prayAge bharatarSabha 13026036a mAghamAsaM prayAge tu niyataH saMzitavrataH 13026036c snAtvA tu bharatazreSTha nirmalaH svargam ApnuyAt 13026037a marudgaNa upaspRzya pitqNAm Azrame zuciH 13026037c vaivasvatasya tIrthe ca tIrthabhUto bhaven naraH 13026038a tathA brahmaziro gatvA bhAgIrathyAM kRtodakaH 13026038c ekamAsaM nirAhAraH somalokam avApnuyAt 13026039a kapotake naraH snAtvA aSTAvakre kRtodakaH 13026039c dvAdazAhaM nirAhAro naramedhaphalaM labhet 13026040a muJjapRSThaM gayAM caiva nirRtiM devaparvatam 13026040c tRtIyAM krauJcapAdIM ca brahmahatyA vizudhyati 13026041a kalazyAM vApy upaspRzya vedyAM ca bahuzojalAm 13026041c agneH pure naraH snAtvA vizAlAyAM kRtodakaH 13026041e devahrada upaspRzya brahmabhUto virAjate 13026042a purApavartanaM nandAM mahAnandAM ca sevya vai 13026042c nandane sevyate dAntas tv apsarobhir ahiMsakaH 13026043a urvazIkRttikAyoge gatvA yaH susamAhitaH 13026043c lauhitye vidhivat snAtvA puNDarIkaphalaM labhet 13026044a rAmahrada upaspRzya vizAlAyAM kRtodakaH 13026044c dvAdazAhaM nirAhAraH kalmaSAd vipramucyate 13026045a mahAhrada upaspRzya zuddhena manasA naraH 13026045c ekamAsaM nirAhAro jamadagnigatiM labhet 13026046a vindhye saMtApya cAtmAnaM satyasaMdhas tv ahiMsakaH 13026046c SaNmAsaM padam AsthAya mAsenaikena zudhyati 13026047a narmadAyAm upaspRzya tathA sUrpArakodake 13026047c ekapakSaM nirAhAro rAjaputro vidhIyate 13026048a jambUmArge tribhir mAsaiH saMyataH susamAhitaH 13026048c ahorAtreNa caikena siddhiM samadhigacchati 13026049a kokAmukhe vigAhyApo gatvA caNDAlikAzramam 13026049c zAkabhakSaz cIravAsAH kumArIr vindate daza 13026050a vaivasvatasya sadanaM na sa gacchet kadA cana 13026050c yasya kanyAhrade vAso devalokaM sa gacchati 13026051a prabhAse tv ekarAtreNa amAvAsyAM samAhitaH 13026051c sidhyate 'tra mahAbAho yo naro jAyate punaH 13026052a ujjAnaka upaspRzya ArSTiSeNasya cAzrame 13026052c piGgAyAz cAzrame snAtvA sarvapApaiH pramucyate 13026053a kulyAyAM samupaspRzya japtvA caivAghamarSaNam 13026053c azvamedham avApnoti trirAtropoSitaH zuciH 13026054a piNDAraka upaspRzya ekarAtroSito naraH 13026054c agniSTomam avApnoti prabhAtAM zarvarIM zuciH 13026055a tathA brahmasaro gatvA dharmAraNyopazobhitam 13026055c puNDarIkam avApnoti prabhAtAM zarvarIM zuciH 13026056a mainAke parvate snAtvA tathA saMdhyAm upAsya ca 13026056c kAmaM jitvA ca vai mAsaM sarvamedhaphalaM labhet 13026057a vikhyAto himavAn puNyaH zaMkarazvazuro giriH 13026057c AkaraH sarvaratnAnAM siddhacAraNasevitaH 13026058a zarIram utsRjet tatra vidhipUrvam anAzake 13026058c adhruvaM jIvitaM jJAtvA yo vai vedAntago dvijaH 13026059a abhyarcya devatAs tatra namaskRtya munIMs tathA 13026059c tataH siddho divaM gacched brahmalokaM sanAtanam 13026060a kAmaM krodhaM ca lobhaM ca yo jitvA tIrtham Avaset 13026060c na tena kiM cin na prAptaM tIrthAbhigamanAd bhavet 13026061a yAny agamyAni tIrthAni durgANi viSamANi ca 13026061c manasA tAni gamyAni sarvatIrthasamAsataH 13026062a idaM medhyam idaM dhanyam idaM svargyam idaM sukham 13026062c idaM rahasyaM devAnAm AplAvyAnAM ca pAvanam 13026063a idaM dadyAd dvijAtInAM sAdhUnAm Atmajasya vA 13026063c suhRdAM ca japet karNe ziSyasyAnugatasya vA 13026064a dattavAn gautamasyedam aGgirA vai mahAtapAH 13026064c gurubhiH samanujJAtaH kAzyapena ca dhImatA 13026065a maharSINAm idaM japyaM pAvanAnAM tathottamam 13026065c japaMz cAbhyutthitaH zazvan nirmalaH svargam ApnuyAt 13026066a idaM yaz cApi zRNuyAd rahasyaM tv aGgiromatam 13026066c uttame ca kule janma labhej jAtiM ca saMsmaret 13027001 vaizaMpAyana uvAca 13027001a bRhaspatisamaM buddhyA kSamayA brahmaNaH samam 13027001c parAkrame zakrasamam Adityasamatejasam 13027002a gAGgeyam arjunenAjau nihataM bhUrivarcasam 13027002c bhrAtRbhiH sahito 'nyaiz ca paryupAste yudhiSThiraH 13027003a zayAnaM vIrazayane kAlAkAGkSiNam acyutam 13027003c Ajagmur bharatazreSThaM draSTukAmA maharSayaH 13027004a atrir vasiSTho 'tha bhRguH pulastyaH pulahaH kratuH 13027004c aGgirA gautamo 'gastyaH sumatiH svAyur AtmavAn 13027005a vizvAmitraH sthUlazirAH saMvartaH pramatir damaH 13027005c uzanA bRhaspatir vyAsaz cyavanaH kAzyapo dhruvaH 13027006a durvAsA jamadagniz ca mArkaNDeyo 'tha gAlavaH 13027006c bharadvAjaz ca raibhyaz ca yavakrItas tritas tathA 13027007a sthUlAkSaH zakalAkSaz ca kaNvo medhAtithiH kRzaH 13027007c nAradaH parvataz caiva sudhanvAthaikato dvitaH 13027008a nitaMbhUr bhuvano dhaumyaH zatAnando 'kRtavraNaH 13027008c jAmadagnyas tathA rAmaH kAmyaz cety evamAdayaH 13027008e samAgatA mahAtmAno bhISmaM draSTuM maharSayaH 13027009a teSAM mahAtmanAM pUjAm AgatAnAM yudhiSThiraH 13027009c bhrAtRbhiH sahitaz cakre yathAvad anupUrvazaH 13027010a te pUjitAH sukhAsInAH kathAz cakrur maharSayaH 13027010c bhISmAzritAH sumadhurAH sarvendriyamanoharAH 13027011a bhISmas teSAM kathAH zrutvA RSINAM bhAvitAtmanAm 13027011c mene divistham AtmAnaM tuSTyA paramayA yutaH 13027012a tatas te bhISmam Amantrya pANDavAMz ca maharSayaH 13027012c antardhAnaM gatAH sarve sarveSAm eva pazyatAm 13027013a tAn RSIn sumahAbhAgAn antardhAnagatAn api 13027013c pANDavAs tuSTuvuH sarve praNemuz ca muhur muhuH 13027014a prasannamanasaH sarve gAGgeyaM kurusattamAH 13027014c upatasthur yathodyantam AdityaM mantrakovidAH 13027015a prabhAvAt tapasas teSAm RSINAM vIkSya pANDavAH 13027015c prakAzanto dizaH sarvA vismayaM paramaM yayuH 13027016a mahAbhAgyaM paraM teSAm RSINAm anucintya te 13027016c pANDavAH saha bhISmeNa kathAz cakrus tadAzrayAH 13027017a kathAnte zirasA pAdau spRSTvA bhISmasya pANDavaH 13027017c dharmyaM dharmasutaH praznaM paryapRcchad yudhiSThiraH 13027018a ke dezAH ke janapadA AzramAH ke ca parvatAH 13027018c prakRSTAH puNyataH kAz ca jJeyA nadyaH pitAmaha 13027019 bhISma uvAca 13027019a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13027019c ziloJchavRtteH saMvAdaM siddhasya ca yudhiSThira 13027020a imAM kaz cit parikramya pRthivIM zailabhUSitAm 13027020c asakRd dvipadAM zreSThaH zreSThasya gRhamedhinaH 13027021a zilavRtter gRhaM prAptaH sa tena vidhinArcitaH 13027021c kRtakRtya upAtiSThat siddhaM tam atithiM tadA 13027022a tau sametya mahAtmAnau sukhAsInau kathAH zubhAH 13027022c cakratur vedasaMbaddhAs taccheSakRtalakSaNAH 13027023a zilavRttiH kathAnte tu siddham Amantrya yatnataH 13027023c praznaM papraccha medhAvI yan mAM tvaM paripRcchasi 13027024 zilavRttir uvAca 13027024a ke dezAH ke janapadAH ke ''zramAH ke ca parvatAH 13027024c prakRSTAH puNyataH kAz ca jJeyA nadyas tad ucyatAm 13027025 siddha uvAca 13027025a te dezAs te janapadAs te ''zramAs te ca parvatAH 13027025c yeSAM bhAgIrathI gaGgA madhyenaiti saridvarA 13027026a tapasA brahmacaryeNa yajJais tyAgena vA punaH 13027026c gatiM tAM na labhej jantur gaGgAM saMsevya yAM labhet 13027027a spRSTAni yeSAM gAGgeyais toyair gAtrANi dehinAm 13027027c nyastAni na punas teSAM tyAgaH svargAd vidhIyate 13027028a sarvANi yeSAM gAGgeyais toyaiH kRtyAni dehinAm 13027028c gAM tyaktvA mAnavA vipra divi tiSThanti te 'calAH 13027029a pUrve vayasi karmANi kRtvA pApAni ye narAH 13027029c pazcAd gaGgAM niSevante te 'pi yAnty uttamAM gatim 13027030a snAtAnAM zucibhis toyair gAGgeyaiH prayatAtmanAm 13027030c vyuSTir bhavati yA puMsAM na sA kratuzatair api 13027031a yAvad asthi manuSyasya gaGgAtoyeSu tiSThati 13027031c tAvad varSasahasrANi svargaM prApya mahIyate 13027032a apahatya tamas tIvraM yathA bhAty udaye raviH 13027032c tathApahatya pApmAnaM bhAti gaGgAjalokSitaH 13027033a visomA iva zarvaryo vipuSpAs taravo yathA 13027033c tadvad dezA dizaz caiva hInA gaGgAjalaiH zubhaiH 13027034a varNAzramA yathA sarve svadharmajJAnavarjitAH 13027034c kratavaz ca yathAsomAs tathA gaGgAM vinA jagat 13027035a yathA hInaM nabho 'rkeNa bhUH zailaiH khaM ca vAyunA 13027035c tathA dezA dizaz caiva gaGgAhInA na saMzayaH 13027036a triSu lokeSu ye ke cit prANinaH sarva eva te 13027036c tarpyamANAH parAM tRptiM yAnti gaGgAjalaiH zubhaiH 13027037a yas tu sUryeNa niSTaptaM gAGgeyaM pibate jalam 13027037c gavAM nirhAranirmuktAd yAvakAt tad viziSyate 13027038a induvratasahasraM tu cared yaH kAyazodhanam 13027038c pibed yaz cApi gaGgAmbhaH samau syAtAM na vA samau 13027039a tiSThed yugasahasraM tu pAdenaikena yaH pumAn 13027039c mAsam ekaM tu gaGgAyAM samau syAtAM na vA samau 13027040a lambetAvAkzirA yas tu yugAnAm ayutaM pumAn 13027040c tiSThed yatheSTaM yaz cApi gaGgAyAM sa viziSyate 13027041a agnau prAptaM pradhUyeta yathA tUlaM dvijottama 13027041c tathA gaGgAvagADhasya sarvaM pApaM pradhUyate 13027042a bhUtAnAm iha sarveSAM duHkhopahatacetasAm 13027042c gatim anveSamANAnAM na gaGgAsadRzI gatiH 13027043a bhavanti nirviSAH sarpA yathA tArkSyasya darzanAt 13027043c gaGgAyA darzanAt tadvat sarvapApaiH pramucyate 13027044a apratiSThAz ca ye ke cid adharmazaraNAz ca ye 13027044c teSAM pratiSThA gaGgeha zaraNaM zarma varma ca 13027045a prakRSTair azubhair grastAn anekaiH puruSAdhamAn 13027045c patato narake gaGgA saMzritAn pretya tArayet 13027046a te saMvibhaktA munibhir nUnaM devaiH savAsavaiH 13027046c ye 'bhigacchanti satataM gaGgAm abhigatAM suraiH 13027047a vinayAcArahInAz ca azivAz ca narAdhamAH 13027047c te bhavanti zivA vipra ye vai gaGgAM samAzritAH 13027048a yathA surANAm amRtaM pitqNAM ca yathA svadhA 13027048c sudhA yathA ca nAgAnAM tathA gaGgAjalaM nRNAm 13027049a upAsate yathA bAlA mAtaraM kSudhayArditAH 13027049c zreyaskAmAs tathA gaGgAm upAsantIha dehinaH 13027050a svAyaMbhuvaM yathA sthAnaM sarveSAM zreSTham ucyate 13027050c snAtAnAM saritAM zreSThA gaGgA tadvad ihocyate 13027051a yathopajIvinAM dhenur devAdInAM dharA smRtA 13027051c tathopajIvinAM gaGgA sarvaprANabhRtAm iha 13027052a devAH somArkasaMsthAni yathA satrAdibhir makhaiH 13027052c amRtAny upajIvanti tathA gaGgAjalaM narAH 13027053a jAhnavIpulinotthAbhiH sikatAbhiH samukSitaH 13027053c manyate puruSo ''tmAnaM diviSTham iva zobhitam 13027054a jAhnavItIrasaMbhUtAM mRdaM mUrdhnA bibharti yaH 13027054c bibharti rUpaM so 'rkasya tamonAzAt sunirmalam 13027055a gaGgormibhir atho digdhaH puruSaM pavano yadA 13027055c spRzate so 'pi pApmAnaM sadya evApamArjati 13027056a vyasanair abhitaptasya narasya vinaziSyataH 13027056c gaGgAdarzanajA prItir vyasanAny apakarSati 13027057a haMsArAvaiH kokaravai ravair anyaiz ca pakSiNAm 13027057c paspardha gaGgA gandharvAn pulinaiz ca ziloccayAn 13027058a haMsAdibhiH subahubhir vividhaiH pakSibhir vRtAm 13027058c gaGgAM gokulasaMbAdhAM dRSTvA svargo 'pi vismRtaH 13027059a na sA prItir diviSThasya sarvakAmAn upAznataH 13027059c abhavad yA parA prItir gaGgAyAH puline nRNAm 13027060a vAGmanaHkarmajair grastaH pApair api pumAn iha 13027060c vIkSya gaGgAM bhavet pUtas tatra me nAsti saMzayaH 13027061a saptAvarAn sapta parAn pitqMs tebhyaz ca ye pare 13027061c pumAMs tArayate gaGgAM vIkSya spRSTvAvagAhya ca 13027062a zrutAbhilaSitA dRSTA spRSTA pItAvagAhitA 13027062c gaGgA tArayate nqNAm ubhau vaMzau vizeSataH 13027063a darzanAt sparzanAt pAnAt tathA gaGgeti kIrtanAt 13027063c punAty apuNyAn puruSAJ zatazo 'tha sahasrazaH 13027064a ya icchet saphalaM janma jIvitaM zrutam eva ca 13027064c sa pitqMs tarpayed gaGgAm abhigamya surAMs tathA 13027065a na sutair na ca vittena karmaNA na ca tat phalam 13027065c prApnuyAt puruSo 'tyantaM gaGgAM prApya yad ApnuyAt 13027066a jAtyandhair iha tulyAs te mRtaiH paGgubhir eva ca 13027066c samarthA ye na pazyanti gaGgAM puNyajalAM zivAm 13027067a bhUtabhavyabhaviSyajJair maharSibhir upasthitAm 13027067c devaiH sendraiz ca ko gaGgAM nopaseveta mAnavaH 13027068a vAnaprasthair gRhasthaiz ca yatibhir brahmacAribhiH 13027068c vidyAvadbhiH zritAM gaGgAM pumAn ko nAma nAzrayet 13027069a utkrAmadbhiz ca yaH prANaiH prayataH ziSTasaMmataH 13027069c cintayen manasA gaGgAM sa gatiM paramAM labhet 13027070a na bhayebhyo bhayaM tasya na pApebhyo na rAjataH 13027070c A dehapatanAd gaGgAm upAste yaH pumAn iha 13027071a gaganAd yAM mahApuNyAM patantIM vai mahezvaraH 13027071c dadhAra zirasA devIM tAm eva divi sevate 13027072a alaMkRtAs trayo lokAH pathibhir vimalais tribhiH 13027072c yas tu tasyA jalaM sevet kRtakRtyaH pumAn bhavet 13027073a divi jyotir yathAdityaH pitqNAM caiva candramAH 13027073c devezaz ca yathA nqNAM gaGgeha saritAM tathA 13027074a mAtrA pitrA sutair dArair viyuktasya dhanena vA 13027074c na bhaved dhi tathA duHkhaM yathA gaGgAviyogajam 13027075a nAraNyair neSTaviSayair na sutair na dhanAgamaiH 13027075c tathA prasAdo bhavati gaGgAM vIkSya yathA nRNAm 13027076a pUrNam induM yathA dRSTvA nRNAM dRSTiH prasIdati 13027076c gaGgAM tripathagAM dRSTvA tathA dRSTiH prasIdati 13027077a tadbhAvas tadgatamanAs tanniSThas tatparAyaNaH 13027077c gaGgAM yo 'nugato bhaktyA sa tasyAH priyatAM vrajet 13027078a bhUHsthaiH khasthair diviSThaiz ca bhUtair uccAvacair api 13027078c gaGgA vigAhyA satatam etat kAryatamaM satAm 13027079a triSu lokeSu puNyatvAd gaGgAyAH prathitaM yazaH 13027079c yat putrAn sagarasyaiSA bhasmAkhyAn anayad divam 13027080a vAyvIritAbhiH sumahAsvanAbhir; drutAbhir atyarthasamucchritAbhiH 13027080c gaGgormibhir bhAnumatIbhir iddhaH; sahasrarazmipratimo vibhAti 13027081a payasvinIM ghRtinIm atyudArAM; samRddhinIM veginIM durvigAhyAm 13027081c gaGgAM gatvA yaiH zarIraM visRSTaM; gatA dhIrAs te vibudhaiH samatvam 13027082a andhAJ jaDAn dravyahInAMz ca gaGgA; yazasvinI bRhatI vizvarUpA 13027082c devaiH sendrair munibhir mAnavaiz ca; niSevitA sarvakAmair yunakti 13027083a UrjAvatIM madhumatIM mahApuNyAM trivartmagAm 13027083c trilokagoptrIM ye gaGgAM saMzritAs te divaM gatAH 13027084a yo vatsyati drakSyati vApi martyas; tasmai prayacchanti sukhAni devAH 13027084c tadbhAvitAH sparzane darzane yas; tasmai devA gatim iSTAM dizanti 13027085a dakSAM pRthvIM bRhatIM viprakRSTAM; zivAm RtAM surasAM suprasannAm 13027085c vibhAvarIM sarvabhUtapratiSThAM; gaGgAM gatA ye tridivaM gatAs te 13027086a khyAtir yasyAH khaM divaM gAM ca nityaM; purA dizo vidizaz cAvatasthe 13027086c tasyA jalaM sevya saridvarAyA; martyAH sarve kRtakRtyA bhavanti 13027087a iyaM gaGgeti niyataM pratiSThA; guhasya rukmasya ca garbhayoSA 13027087c prAtas trimArgA ghRtavahA vipApmA; gaGgAvatIrNA viyato vizvatoyA 13027088a sutAvanIdhrasya harasya bhAryA; divo bhuvaz cApi kakSyAnurUpA 13027088c bhavyA pRthivyA bhAvinI bhAti rAjan; gaGgA lokAnAM puNyadA vai trayANAm 13027089a madhupravAhA ghRtarAgoddhRtAbhir; mahormibhiH zobhitA brAhmaNaiz ca 13027089c divaz cyutA zirasAttA bhavena; gaGgAvanIdhrAs tridivasya mAlA 13027090a yonir variSThA virajA vitanvI; zuSmA irA vArivahA yazodA 13027090c vizvAvatI cAkRtir iSTir iddhA; gaGgokSitAnAM bhuvanasya panthAH 13027091a kSAntyA mahyA gopane dhAraNe ca; dIptyA kRzAnos tapanasya caiva 13027091c tulyA gaGgA saMmatA brAhmaNAnAM; guhasya brahmaNyatayA ca nityam 13027092a RSiSTutAM viSNupadIM purANIM; supuNyatoyAM manasApi loke 13027092c sarvAtmanA jAhnavIM ye prapannAs; te brahmaNaH sadanaM saMprayAtAH 13027093a lokAn imAn nayati yA jananIva putrAn; sarvAtmanA sarvaguNopapannA 13027093c svasthAnam iSTam iha brAhmam abhIpsamAnair; gaGgA sadaivAtmavazair upAsyA 13027094a usrAM juSTAM miSatIM vizvatoyAm; irAM vajrIM revatIM bhUdharANAm 13027094c ziSTAzrayAm amRtAM brahmakAntAM; gaGgAM zrayed AtmavAn siddhikAmaH 13027095a prasAdya devAn savibhUn samastAn; bhagIrathas tapasogreNa gaGgAm 13027095c gAm Anayat tAm abhigamya zazvan; pumAn bhayaM neha nAmutra vidyAt 13027096a udAhRtaH sarvathA te guNAnAM; mayaikadezaH prasamIkSya buddhyA 13027096c zaktir na me kA cid ihAsti vaktuM; guNAn sarvAn parimAtuM tathaiva 13027097a meroH samudrasya ca sarvaratnaiH; saMkhyopalAnAm udakasya vApi 13027097c vaktuM zakyaM neha gaGgAjalAnAM; guNAkhyAnaM parimAtuM tathaiva 13027098a tasmAd imAn parayA zraddhayoktAn; guNAn sarvAJ jAhnavIjAMs tathaiva 13027098c bhajed vAcA manasA karmaNA ca; bhaktyA yuktaH parayA zraddadhAnaH 13027099a lokAn imAMs trIn yazasA vitatya; siddhiM prApya mahatIM tAM durApAm 13027099c gaGgAkRtAn acireNaiva lokAn; yatheSTam iSTAn vicariSyasi tvam 13027100a tava mama ca guNair mahAnubhAvA; juSatu matiM satataM svadharmayuktaiH 13027100c abhigatajanavatsalA hi gaGgA; bhajati yunakti sukhaiz ca bhaktimantam 13027101 bhISma uvAca 13027101a iti paramamatir guNAn anekAJ; zilarataye tripathAnuyogarUpAn 13027101c bahuvidham anuzAsya tathyarUpAn; gaganatalaM dyutimAn viveza siddhaH 13027102a zilavRttis tu siddhasya vAkyaiH saMbodhitas tadA 13027102c gaGgAm upAsya vidhivat siddhiM prAptaH sudurlabhAm 13027103a tasmAt tvam api kaunteya bhaktyA paramayA yutaH 13027103c gaGgAm abhyehi satataM prApsyase siddhim uttamAm 13027104 vaizaMpAyana uvAca 13027104a zrutvetihAsaM bhISmoktaM gaGgAyAH stavasaMyutam 13027104c yudhiSThiraH parAM prItim agacchad bhrAtRbhiH saha 13027105a itihAsam imaM puNyaM zRNuyAd yaH paTheta vA 13027105c gaGgAyAH stavasaMyuktaM sa mucyet sarvakilbiSaiH 13028001 yudhiSThira uvAca 13028001a prajJAzrutAbhyAM vRttena zIlena ca yathA bhavAn 13028001c guNaiH samuditaH sarvair vayasA ca samanvitaH 13028001e tasmAd bhavantaM pRcchAmi dharmaM dharmabhRtAM vara 13028002a kSatriyo yadi vA vaizyaH zUdro vA rAjasattama 13028002c brAhmaNyaM prApnuyAt kena tan me vyAkhyAtum arhasi 13028003a tapasA vA sumahatA karmaNA vA zrutena vA 13028003c brAhmaNyam atha ced icchet tan me brUhi pitAmaha 13028004 bhISma uvAca 13028004a brAhmaNyaM tAta duSprApaM varNaiH kSatrAdibhis tribhiH 13028004c paraM hi sarvabhUtAnAM sthAnam etad yudhiSThira 13028005a bahvIs tu saMsaran yonIr jAyamAnaH punaH punaH 13028005c paryAye tAta kasmiMz cid brAhmaNo nAma jAyate 13028006a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13028006c mataGgasya ca saMvAdaM gardabhyAz ca yudhiSThira 13028007a dvijAteH kasya cit tAta tulyavarNaH sutaH prabhuH 13028007c mataGgo nAma nAmnAbhUt sarvaiH samudito guNaiH 13028008a sa yajJakAraH kaunteya pitrA sRSTaH paraMtapa 13028008c prAyAd gardabhayuktena rathenehAzugAminA 13028009a sa bAlaM gardabhaM rAjan vahantaM mAtur antike 13028009c niravidhyat pratodena nAsikAyAM punaH punaH 13028010a taM tu tIvravraNaM dRSTvA gardabhI putragRddhinI 13028010c uvAca mA zucaH putra caNDAlas tvAdhitiSThati 13028011a brAhmaNe dAruNaM nAsti maitro brAhmaNa ucyate 13028011c AcAryaH sarvabhUtAnAM zAstA kiM prahariSyati 13028012a ayaM tu pApaprakRtir bAle na kurute dayAm 13028012c svayoniM mAnayaty eSa bhAvo bhAvaM nigacchati 13028013a etac chrutvA mataGgas tu dAruNaM rAsabhIvacaH 13028013c avatIrya rathAt tUrNaM rAsabhIM pratyabhASata 13028014a brUhi rAsabhi kalyANi mAtA me yena dUSitA 13028014c kathaM mAM vetsi caNDAlaM kSipraM rAsabhi zaMsa me 13028015a kena jAto 'smi caNDAlo brAhmaNyaM yena me 'nazat 13028015c tattvenaitan mahAprAjJe brUhi sarvam azeSataH 13028016 gardabhy uvAca 13028016a brAhmaNyAM vRSalena tvaM mattAyAM nApitena ha 13028016c jAtas tvam asi caNDAlo brAhmaNyaM tena te 'nazat 13028017a evam ukto mataGgas tu pratyupAyAd gRhaM prati 13028017c tam Agatam abhiprekSya pitA vAkyam athAbravIt 13028018a mayA tvaM yajJasaMsiddhau niyukto gurukarmaNi 13028018c kasmAt pratinivRtto 'si kaccin na kuzalaM tava 13028019 mataGga uvAca 13028019a ayonir agryayonir vA yaH syAt sa kuzalI bhavet 13028019c kuzalaM tu kutas tasya yasyeyaM jananI pitaH 13028020a brAhmaNyAM vRSalAj jAtaM pitar vedayatIha mAm 13028020c amAnuSI gardabhIyaM tasmAt tapsye tapo mahat 13028021a evam uktvA sa pitaraM pratasthe kRtanizcayaH 13028021c tato gatvA mahAraNyam atapyata mahat tapaH 13028022a tataH saMtApayAm Asa vibudhAMs tapasAnvitaH 13028022c mataGgaH susukhaM prepsuH sthAnaM sucaritAd api 13028023a taM tathA tapasA yuktam uvAca harivAhanaH 13028023c mataGga tapyase kiM tvaM bhogAn utsRjya mAnuSAn 13028024a varaM dadAni te hanta vRNISva tvaM yad icchasi 13028024c yac cApy avApyam anyat te sarvaM prabrUhi mAciram 13028025 mataGga uvAca 13028025a brAhmaNyaM kAmayAno 'ham idam ArabdhavAMs tapaH 13028025c gaccheyaM tad avApyeha vara eSa vRto mayA 13028026a etac chrutvA tu vacanaM tam uvAca puraMdaraH 13028026c brAhmaNyaM prArthayAnas tvam aprApyam akRtAtmabhiH 13028027a zreSThaM yat sarvabhUteSu tapo yan nAtivartate 13028027c tadagryaM prArthayAnas tvam acirAd vinaziSyasi 13028028a devatAsuramartyeSu yat pavitraM paraM smRtam 13028028c caNDAlayonau jAtena na tat prApyaM kathaM cana 13029001 bhISma uvAca 13029001a evam ukto mataGgas tu saMzitAtmA yatavrataH 13029001c atiSThad ekapAdena varSANAM zatam acyuta 13029002a tam uvAca tataH zakraH punar eva mahAyazAH 13029002c mataGga paramaM sthAnaM prArthayann atidurlabham 13029003a mA kRthAH sAhasaM putra naiSa dharmapathas tava 13029003c aprApyaM prArthayAno hi nacirAd vinaziSyasi 13029004a mataGga paramaM sthAnaM vAryamANo mayA sakRt 13029004c cikIrSasy eva tapasA sarvathA na bhaviSyasi 13029005a tiryagyonigataH sarvo mAnuSyaM yadi gacchati 13029005c sa jAyate pulkaso vA caNDAlo vA kadA cana 13029006a puMzcalaH pApayonir vA yaH kaz cid iha lakSyate 13029006c sa tasyAm eva suciraM mataGga parivartate 13029007a tato dazaguNe kAle labhate zUdratAm api 13029007c zUdrayonAv api tato bahuzaH parivartate 13029008a tatas triMzad guNe kAle labhate vaizyatAm api 13029008c vaizyatAyAM ciraM kAlaM tatraiva parivartate 13029009a tataH SaSTiguNe kAle rAjanyo nAma jAyate 13029009c rAjanyatve ciraM kAlaM tatraiva parivartate 13029010a tataH SaSTiguNe kAle labhate brahmabandhutAm 13029010c brahmabandhuz ciraM kAlaM tatraiva parivartate 13029011a tatas tu dvizate kAle labhate kANDapRSThatAm 13029011c kANDapRSThaz ciraM kAlaM tatraiva parivartate 13029012a tatas tu trizate kAle labhate dvijatAm api 13029012c tAM ca prApya ciraM kAlaM tatraiva parivartate 13029013a tataz catuHzate kAle zrotriyo nAma jAyate 13029013c zrotriyatve ciraM kAlaM tatraiva parivartate 13029014a tadaiva krodhaharSau ca kAmadveSau ca putraka 13029014c atimAnAtivAdau tam Avizanti dvijAdhamam 13029015a tAMz cej jayati zatrUn sa tadA prApnoti sadgatim 13029015c atha te vai jayanty enaM tAlAgrAd iva pAtyate 13029016a mataGga saMpradhAryaitad yad ahaM tvAm acUcudam 13029016c vRNISva kAmam anyaM tvaM brAhmaNyaM hi sudurlabham 13030001 bhISma uvAca 13030001a evam ukto mataGgas tu bhRzaM zokaparAyaNaH 13030001c atiSThata gayAM gatvA so 'GguSThena zataM samAH 13030002a suduSkaraM vahan yogaM kRzo dhamanisaMtataH 13030002c tvagasthibhUto dharmAtmA sa papAteti naH zrutam 13030003a taM patantam abhidrutya parijagrAha vAsavaH 13030003c varANAm Izvaro dAtA sarvabhUtahite rataH 13030004 zakra uvAca 13030004a mataGga brAhmaNatvaM te saMvRtaM paripanthibhiH 13030004c pUjayan sukham Apnoti duHkham Apnoty apUjayan 13030005a brAhmaNe sarvabhUtAnAM yogakSemaH samAhitaH 13030005c brAhmaNebhyo 'nutRpyanti pitaro devatAs tathA 13030006a brAhmaNaH sarvabhUtAnAM mataGga para ucyate 13030006c brAhmaNaH kurute tad dhi yathA yad yac ca vAJchati 13030007a bahvIs tu saMsaran yonIr jAyamAnaH punaH punaH 13030007c paryAye tAta kasmiMz cid brAhmaNyam iha vindati 13030008 mataGga uvAca 13030008a kiM mAM tudasi duHkhArtaM mRtaM mArayase ca mAm 13030008c taM tu zocAmi yo labdhvA brAhmaNyaM na bubhUSate 13030009a brAhmaNyaM yadi duSprApaM tribhir varNaiH zatakrato 13030009c sudurlabhaM tadAvApya nAnutiSThanti mAnavAH 13030010a yaH pApebhyaH pApatamas teSAm adhama eva saH 13030010c brAhmaNyaM yo 'vajAnIte dhanaM labdhveva durlabham 13030011a duSprApaM khalu vipratvaM prAptaM duranupAlanam 13030011c duravApam avApyaitan nAnutiSThanti mAnavAH 13030012a ekArAmo hy ahaM zakra nirdvaMdvo niSparigrahaH 13030012c ahiMsAdamadAnasthaH kathaM nArhAmi vipratAm 13030013a yathAkAmavihArI syAM kAmarUpI vihaMgamaH 13030013c brahmakSatrAvirodhena pUjAM ca prApnuyAm aham 13030013e yathA mamAkSayA kIrtir bhavec cApi puraMdara 13030014 indra uvAca 13030014a chandodeva iti khyAtaH strINAM pUjyo bhaviSyasi 13030015 bhISma uvAca 13030015a evaM tasmai varaM dattvA vAsavo 'ntaradhIyata 13030015c prANAMs tyaktvA mataGgo 'pi prApa tat sthAnam uttamam 13030016a evam etat paraM sthAnaM brAhmaNyaM nAma bhArata 13030016c tac ca duSprApam iha vai mahendravacanaM yathA 13031001 yudhiSThira uvAca 13031001a zrutaM me mahad AkhyAnam etat kurukulodvaha 13031001c suduSprApaM bravISi tvaM brAhmaNyaM vadatAM vara 13031002a vizvAmitreNa ca purA brAhmaNyaM prAptam ity uta 13031002c zrUyate vadase tac ca duSprApam iti sattama 13031003a vItahavyaz ca rAjarSiH zruto me vipratAM gataH 13031003c tad eva tAvad gAGgeya zrotum icchAmy ahaM vibho 13031004a sa kena karmaNA prApto brAhmaNyaM rAjasattama 13031004c vareNa tapasA vApi tan me vyAkhyAtum arhati 13031005 bhISma uvAca 13031005a zRNu rAjan yathA rAjA vItahavyo mahAyazAH 13031005c kSatriyaH san punaH prApto brAhmaNyaM lokasatkRtam 13031006a manor mahAtmanas tAta prajAdharmeNa zAsataH 13031006c babhUva putro dharmAtmA zaryAtir iti vizrutaH 13031007a tasyAnvavAye dvau rAjan rAjAnau saMbabhUvatuH 13031007c hehayas tAlajaGghaz ca vatseSu jayatAM vara 13031008a hehayasya tu putrANAM dazasu strISu bhArata 13031008c zataM babhUva prakhyAtaM zUrANAm anivartinAm 13031009a tulyarUpaprabhAvANAM viduSAM yuddhazAlinAm 13031009c dhanurvede ca vede ca sarvatraiva kRtazramAH 13031010a kAziSv api nRpo rAjan divodAsapitAmahaH 13031010c haryazva iti vikhyAto babhUva jayatAM varaH 13031011a sa vItahavyadAyAdair Agatya puruSarSabha 13031011c gaGgAyamunayor madhye saMgrAme vinipAtitaH 13031012a taM tu hatvA naravaraM hehayAs te mahArathAH 13031012c pratijagmuH purIM ramyAM vatsAnAm akutobhayAH 13031013a haryazvasya tu dAyAdaH kAzirAjo 'bhyaSicyata 13031013c sudevo devasaMkAzaH sAkSAd dharma ivAparaH 13031014a sa pAlayann eva mahIM dharmAtmA kAzinandanaH 13031014c tair vItahavyair Agatya yudhi sarvair vinirjitaH 13031015a tam apy Ajau vinirjitya pratijagmur yathAgatam 13031015c saudevis tv atha kAzIzo divodAso 'bhyaSicyata 13031016a divodAsas tu vijJAya vIryaM teSAM mahAtmanAm 13031016c vArANasIM mahAtejA nirmame zakrazAsanAt 13031017a viprakSatriyasaMbAdhAM vaizyazUdrasamAkulAm 13031017c naikadravyoccayavatIM samRddhavipaNApaNAm 13031018a gaGgAyA uttare kUle vaprAnte rAjasattama 13031018c gomatyA dakSiNe caiva zakrasyevAmarAvatIm 13031019a tatra taM rAjazArdUlaM nivasantaM mahIpatim 13031019c Agatya hehayA bhUyaH paryadhAvanta bhArata 13031020a sa niSpatya dadau yuddhaM tebhyo rAjA mahAbalaH 13031020c devAsurasamaM ghoraM divodAso mahAdyutiH 13031021a sa tu yuddhe mahArAja dinAnAM dazatIr daza 13031021c hatavAhanabhUyiSThas tato dainyam upAgamat 13031022a hatayodhas tato rAjan kSINakozaz ca bhUmipaH 13031022c divodAsaH purIM hitvA palAyanaparo 'bhavat 13031023a sa tv Azramam upAgamya bharadvAjasya dhImataH 13031023c jagAma zaraNaM rAjA kRtAJjalir ariMdama 13031024 rAjovAca 13031024a bhagavan vaitahavyair me yuddhe vaMzaH praNAzitaH 13031024c aham ekaH paridyUno bhavantaM zaraNaM gataH 13031025a ziSyasnehena bhagavan sa mAM rakSitum arhasi 13031025c niHzeSo hi kRto vaMzo mama taiH pApakarmabhiH 13031026a tam uvAca mahAbhAgo bharadvAjaH pratApavAn 13031026c na bhetavyaM na bhetavyaM saudeva vyetu te bhayam 13031027a aham iSTiM karomy adya putrArthaM te vizAM pate 13031027c vaitahavyasahasrANi yathA tvaM prasahiSyasi 13031028a tata iSTiM cakArarSis tasya vai putrakAmikIm 13031028c athAsya tanayo jajJe pratardana iti zrutaH 13031029a sa jAtamAtro vavRdhe samAH sadyas trayodaza 13031029c vedaM cAdhijage kRtsnaM dhanurvedaM ca bhArata 13031030a yogena ca samAviSTo bharadvAjena dhImatA 13031030c tejo laukyaM sa saMgRhya tasmin deze samAvizat 13031031a tataH sa kavacI dhanvI bANI dIpta ivAnalaH 13031031c prayayau sa dhanur dhunvan vivarSur iva toyadaH 13031032a taM dRSTvA paramaM harSaM sudevatanayo yayau 13031032c mene ca manasA dagdhAn vaitahavyAn sa pArthivaH 13031033a tatas taM yauvarAjyena sthApayitvA pratardanam 13031033c kRtakRtyaM tadAtmAnaM sa rAjA abhyanandata 13031034a tatas tu vaitahavyAnAM vadhAya sa mahIpatiH 13031034c putraM prasthApayAm Asa pratardanam ariMdamam 13031035a sarathaH sa tu saMtIrya gaGgAm Azu parAkramI 13031035c prayayau vItahavyAnAM purIM parapuraMjayaH 13031036a vaitahavyAs tu saMzrutya rathaghoSaM samuddhatam 13031036c niryayur nagarAkArai rathaiH pararathArujaiH 13031037a niSkramya te naravyAghrA daMzitAz citrayodhinaH 13031037c pratardanaM samAjaghnuH zaravarSair udAyudhAH 13031038a astraiz ca vividhAkArai rathaughaiz ca yudhiSThira 13031038c abhyavarSanta rAjAnaM himavantam ivAmbudAH 13031039a astrair astrANi saMvArya teSAM rAjA pratardanaH 13031039c jaghAna tAn mahAtejA vajrAnalasamaiH zaraiH 13031040a kRttottamAGgAs te rAjan bhallaiH zatasahasrazaH 13031040c apatan rudhirArdrAGgA nikRttA iva kiMzukAH 13031041a hateSu teSu sarveSu vItahavyaH suteSv atha 13031041c prAdravan nagaraM hitvA bhRgor Azramam apy uta 13031042a yayau bhRguM ca zaraNaM vItahavyo narAdhipaH 13031042c abhayaM ca dadau tasmai rAjJe rAjan bhRgus tathA 13031042e tato dadAv AsanaM ca tasmai ziSyo bhRgos tadA 13031043a athAnupadam evAzu tatrAgacchat pratardanaH 13031043c sa prApya cAzramapadaM divodAsAtmajo 'bravIt 13031044a bho bhoH ke 'trAzrame santi bhRgoH ziSyA mahAtmanaH 13031044c draSTum icche munim ahaM tasyAcakSata mAm iti 13031045a sa taM viditvA tu bhRgur nizcakrAmAzramAt tadA 13031045c pUjayAm Asa ca tato vidhinA parameNa ha 13031046a uvAca cainaM rAjendra kiM kAryam iti pArthivam 13031046c sa covAca nRpas tasmai yad AgamanakAraNam 13031047a ayaM brahmann ito rAjA vItahavyo visarjyatAm 13031047c asya putrair hi me brahman kRtsno vaMzaH praNAzitaH 13031047e utsAditaz ca viSayaH kAzInAM ratnasaMcayaH 13031048a etasya vIryadRptasya hataM putrazataM mayA 13031048c asyedAnIM vadhAd brahman bhaviSyAmy anRNaH pituH 13031049a tam uvAca kRpAviSTo bhRgur dharmabhRtAM varaH 13031049c nehAsti kSatriyaH kaz cit sarve hIme dvijAtayaH 13031050a evaM tu vacanaM zrutvA bhRgos tathyaM pratardanaH 13031050c pAdAv upaspRzya zanaiH prahasan vAkyam abravIt 13031051a evam apy asmi bhagavan kRtakRtyo na saMzayaH 13031051c yad eSa rAjA vIryeNa svajAtiM tyAjito mayA 13031052a anujAnIhi mAM brahman dhyAyasva ca zivena mAm 13031052c tyAjito hi mayA jAtim eSa rAjA bhRgUdvaha 13031053a tatas tenAbhyanujJAto yayau rAjA pratardanaH 13031053c yathAgataM mahArAja muktvA viSam ivoragaH 13031054a bhRgor vacanamAtreNa sa ca brahmarSitAM gataH 13031054c vItahavyo mahArAja brahmavAditvam eva ca 13031055a tasya gRtsamadaH putro rUpeNendra ivAparaH 13031055c zakras tvam iti yo daityair nigRhItaH kilAbhavat 13031056a Rgvede vartate cAgryA zrutir atra vizAM pate 13031056c yatra gRtsamado brahman brAhmaNaiH sa mahIyate 13031057a sa brahmacArI viprarSiH zrImAn gRtsamado 'bhavat 13031057c putro gRtsamadasyApi sucetA abhavad dvijaH 13031058a varcAH sutejasaH putro vihavyas tasya cAtmajaH 13031058c vihavyasya tu putras tu vitatyas tasya cAtmajaH 13031059a vitatyasya sutaH satyaH santaH satyasya cAtmajaH 13031059c zravAs tasya sutaz carSiH zravasaz cAbhavat tamaH 13031060a tamasaz ca prakAzo 'bhUt tanayo dvijasattamaH 13031060c prakAzasya ca vAgindro babhUva jayatAM varaH 13031061a tasyAtmajaz ca pramatir vedavedAGgapAragaH 13031061c ghRtAcyAM tasya putras tu rurur nAmodapadyata 13031062a pramadvarAyAM tu ruroH putraH samudapadyata 13031062c zunako nAma viprarSir yasya putro 'tha zaunakaH 13031063a evaM vipratvam agamad vItahavyo narAdhipaH 13031063c bhRgoH prasAdAd rAjendra kSatriyaH kSatriyarSabha 13031064a tathaiva kathito vaMzo mayA gArtsamadas tava 13031064c vistareNa mahArAja kim anyad anupRcchasi 13032001 yudhiSThira uvAca 13032001a ke pUjyAH ke namaskAryA mAnavair bharatarSabha 13032001c vistareNa tad AcakSva na hi tRpyAmi kathyatAm 13032002 bhISma uvAca 13032002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13032002c nAradasya ca saMvAdaM vAsudevasya cobhayoH 13032003a nAradaM prAJjaliM dRSTvA pUjayAnaM dvijarSabhAn 13032003c kezavaH paripapraccha bhagavan kAn namasyasi 13032004a bahumAnaH paraH keSu bhavato yAn namasyasi 13032004c zakyaM cec chrotum icchAmi brUhy etad dharmavittama 13032005 nArada uvAca 13032005a zRNu govinda yAn etAn pUjayAmy arimardana 13032005c tvatto 'nyaH kaH pumA&l loke zrotum etad ihArhati 13032006a varuNaM vAyum AdityaM parjanyaM jAtavedasam 13032006c sthANuM skandaM tathA lakSmIM viSNuM brahmANam eva ca 13032007a vAcaspatiM candramasam apaH pRthvIM sarasvatIm 13032007c satataM ye namasyanti tAn namasyAmy ahaM vibho 13032008a tapodhanAn vedavido nityaM vedaparAyaNAn 13032008c mahArhAn vRSNizArdUla sadA saMpUjayAmy aham 13032009a abhuktvA devakAryANi kurvate ye 'vikatthanAH 13032009c saMtuSTAz ca kSamAyuktAs tAn namasyAmy ahaM vibho 13032010a samyag dadati ye ceSTAn kSAntA dAntA jitendriyAH 13032010c sasyaM dhanaM kSitiM gAz ca tAn namasyAmi yAdava 13032011a ye te tapasi vartante vane mUlaphalAzanAH 13032011c asaMcayAH kriyAvantas tAn namasyAmi yAdava 13032012a ye bhRtyabharaNe saktAH satataM cAtithipriyAH 13032012c bhuJjante devazeSANi tAn namasyAmi yAdava 13032013a ye vedaM prApya durdharSA vAgmino brahmavAdinaH 13032013c yAjanAdhyApane yuktA nityaM tAn pUjayAmy aham 13032014a prasannahRdayAz caiva sarvasattveSu nityazaH 13032014c A pRSThatApAt svAdhyAye yuktAs tAn pUjayAmy aham 13032015a guruprasAde svAdhyAye yatante ye sthiravratAH 13032015c zuzrUSavo 'nasUyantas tAn namasyAmi yAdava 13032016a suvratA munayo ye ca brahmaNyAH satyasaMgarAH 13032016c voDhAro havyakavyAnAM tAn namasyAmi yAdava 13032017a bhaikSyacaryAsu niratAH kRzA gurukulAzrayAH 13032017c niHsukhA nirdhanA ye ca tAn namasyAmi yAdava 13032018a nirmamA niSpratidvaMdvA nirhrIkA niSprayojanAH 13032018c ahiMsAniratA ye ca ye ca satyavratA narAH 13032018e dAntAH zamaparAz caiva tAn namasyAmi kezava 13032019a devatAtithipUjAyAM prasaktA gRhamedhinaH 13032019c kapotavRttayo nityaM tAn namasyAmi yAdava 13032020a yeSAM trivargaH kRtyeSu vartate nopahIyate 13032020c ziSTAcArapravRttAz ca tAn namasyAmy ahaM sadA 13032021a brAhmaNAs triSu lokeSu ye trivargam anuSThitAH 13032021c alolupAH puNyazIlAs tAn namasyAmi kezava 13032022a abbhakSA vAyubhakSAz ca sudhAbhakSAz ca ye sadA 13032022c vrataiz ca vividhair yuktAs tAn namasyAmi mAdhava 13032023a ayonIn agniyonIMz ca brahmayonIMs tathaiva ca 13032023c sarvabhUtAtmayonIMz ca tAn namasyAmy ahaM dvijAn 13032024a nityam etAn namasyAmi kRSNa lokakarAn RSIn 13032024c lokajyeSThAJ jJAnaniSThAMs tamoghnA&l lokabhAskarAn 13032025a tasmAt tvam api vArSNeya dvijAn pUjaya nityadA 13032025c pUjitAH pUjanArhA hi sukhaM dAsyanti te 'nagha 13032026a asmi&l loke sadA hy ete paratra ca sukhapradAH 13032026c ta ete mAnyamAnA vai pradAsyanti sukhaM tava 13032027a ye sarvAtithayo nityaM goSu ca brAhmaNeSu ca 13032027c nityaM satye ca niratA durgANy atitaranti te 13032028a nityaM zamaparA ye ca tathA ye cAnasUyakAH 13032028c nityaM svAdhyAyino ye ca durgANy atitaranti te 13032029a sarvAn devAn namasyanti ye caikaM devam AzritAH 13032029c zraddadhAnAz ca dAntAz ca durgANy atitaranti te 13032030a tathaiva viprapravarAn namaskRtya yatavratAn 13032030c bhavanti ye dAnaratA durgANy atitaranti te 13032031a agnIn AdhAya vidhivat prayatA dhArayanti ye 13032031c prAptAH somAhutiM caiva durgANy atitaranti te 13032032a mAtApitror guruSu ca samyag vartanti ye sadA 13032032c yathA tvaM vRSNizArdUlety uktvaivaM virarAma saH 13032033a tasmAt tvam api kaunteya pitRdevadvijAtithIn 13032033c samyak pUjaya yena tvaM gatim iSTAm avApsyasi 13033001 yudhiSThira uvAca 13033001a kiM rAjJaH sarvakRtyAnAM garIyaH syAt pitAmaha 13033001c kiM kurvan karma nRpatir ubhau lokau samaznute 13033002 bhISma uvAca 13033002a etad rAjJaH kRtyatamam abhiSiktasya bhArata 13033002c brAhmaNAnAm anuSThAnam atyantaM sukham icchatA 13033002e zrotriyAn brAhmaNAn vRddhAn nityam evAbhipUjayet 13033003a paurajAnapadAMz cApi brAhmaNAMz ca bahuzrutAn 13033003c sAntvena bhogadAnena namaskArais tathArcayet 13033004a etat kRtyatamaM rAjJo nityam eveti lakSayet 13033004c yathAtmAnaM yathA putrAMs tathaitAn paripAlayet 13033005a ye cApy eSAM pUjyatamAs tAn dRDhaM pratipUjayet 13033005c teSu zAnteSu tad rASTraM sarvam eva virAjate 13033006a te pUjyAs te namaskAryAs te rakSyAH pitaro yathA 13033006c teSv eva yAtrA lokasya bhUtAnAm iva vAsave 13033007a abhicArair upAyaiz ca daheyur api tejasA 13033007c niHzeSaM kupitAH kuryur ugrAH satyaparAkramAH 13033008a nAntam eSAM prapazyAmi na dizaz cApy apAvRtAH 13033008c kupitAH samudIkSante dAveSv agnizikhA iva 13033009a vidyanteSAM sAhasikA guNAs teSAm atIva hi 13033009c kUpA iva tRNacchannA vizuddhA dyaur ivApare 13033010a prasahyakAriNaH ke cit kArpAsamRdavo 'pare 13033010c santi caiSAm atizaThAs tathAnye 'titapasvinaH 13033011a kRSigorakSyam apy anye bhaikSam anye 'py anuSThitAH 13033011c corAz cAnye 'nRtAz cAnye tathAnye naTanartakAH 13033012a sarvakarmasu dRzyante prazAnteSv itareSu ca 13033012c vividhAcArayuktAz ca brAhmaNA bharatarSabha 13033013a nAnAkarmasu yuktAnAM bahukarmopajIvinAm 13033013c dharmajJAnAM satAM teSAM nityam evAnukIrtayet 13033014a pitqNAM devatAnAM ca manuSyoragarakSasAm 13033014c purohitA mahAbhAgA brAhmaNA vai narAdhipa 13033015a naite devair na pitRbhir na gandharvair na rAkSasaiH 13033015c nAsurair na pizAcaiz ca zakyA jetuM dvijAtayaH 13033016a adaivaM daivataM kuryur daivataM cApy adaivatam 13033016c yam iccheyuH sa rAjA syAd yaM dviSyuH sa parAbhavet 13033017a parivAdaM ca ye kuryur brAhmaNAnAm acetasaH 13033017c nindAprazaMsAkuzalAH kIrtyakIrtiparAvarAH 13033017e parikupyanti te rAjan satataM dviSatAM dvijAH 13033018a brAhmaNA yaM prazaMsanti puruSaH sa pravardhate 13033018c brAhmaNair yaH parAkruSTaH parAbhUyAt kSaNAd dhi saH 13033019a zakA yavanakAmbojAs tAs tAH kSatriyajAtayaH 13033019c vRSalatvaM parigatA brAhmaNAnAm adarzanAt 13033020a dramiLAz ca kaliGgAz ca pulindAz cApy uzInarAH 13033020c kaulAH sarpA mAhiSakAs tAs tAH kSatriyajAtayaH 13033021a vRSalatvaM parigatA brAhmaNAnAm adarzanAt 13033021c zreyAn parAjayas tebhyo na jayo jayatAM vara 13033022a yas tu sarvam idaM hanyAd brAhmaNaM ca na tatsamam 13033022c brahmavadhyA mahAn doSa ity AhuH paramarSayaH 13033023a parivAdo dvijAtInAM na zrotavyaH kathaM cana 13033023c AsItAdhomukhas tUSNIM samutthAya vrajeta vA 13033024a na sa jAto janiSyo vA pRthivyAm iha kaz cana 13033024c yo brAhmaNavirodhena sukhaM jIvitum utsahet 13033025a durgraho muSTinA vAyur duHsparzaH pANinA zazI 13033025c durdharA pRthivI mUrdhnA durjayA brAhmaNA bhuvi 13034001 bhISma uvAca 13034001a brAhmaNAn eva satataM bhRzaM saMpratipUjayet 13034001c ete hi somarAjAna IzvarAH sukhaduHkhayoH 13034002a ete bhogair alaMkArair anyaiz caiva kim icchakaiH 13034002c sadA pUjyA namaskAryA rakSyAz ca pitRvan nRpaiH 13034002e ato rASTrasya zAntir hi bhUtAnAm iva vAsavAt 13034003a jAyatAM brahmavarcasvI rASTre vai brAhmaNaH zuciH 13034003c mahArathaz ca rAjanya eSTavyaH zatrutApanaH 13034004a brAhmaNaM jAtisaMpannaM dharmajJaM saMzitavratam 13034004c vAsayeta gRhe rAjan na tasmAt param asti vai 13034005a brAhmaNebhyo havir dattaM pratigRhNanti devatAH 13034005c pitaraH sarvabhUtAnAM naitebhyo vidyate param 13034006a Adityaz candramA vAyur bhUmir Apo 'mbaraM dizaH 13034006c sarve brAhmaNam Avizya sadAnnam upabhuJjate 13034007a na tasyAznanti pitaro yasya viprA na bhuJjate 13034007c devAz cApy asya nAznanti pApasya brAhmaNadviSaH 13034008a brAhmaNeSu tu tuSTeSu prIyante pitaraH sadA 13034008c tathaiva devatA rAjan nAtra kAryA vicAraNA 13034009a tathaiva te 'pi prIyante yeSAM bhavati tad dhaviH 13034009c na ca pretya vinazyanti gacchanti paramAM gatim 13034010a yena yenaiva haviSA brAhmaNAMs tarpayen naraH 13034010c tena tenaiva prIyante pitaro devatAs tathA 13034011a brAhmaNAd eva tad bhUtaM prabhavanti yataH prajAH 13034011c yataz cAyaM prabhavati pretya yatra ca gacchati 13034012a vedaiSa mArgaM svargasya tathaiva narakasya ca 13034012c AgatAnAgate cobhe brAhmaNo dvipadAM varaH 13034012e brAhmaNo bharatazreSTha svadharmaM veda medhayA 13034013a ye cainam anuvartante te na yAnti parAbhavam 13034013c na te pretya vinazyanti gacchanti na parAbhavam 13034014a ye brAhmaNamukhAt prAptaM pratigRhNanti vai vacaH 13034014c kRtAtmAno mahAtmAnas te na yAnti parAbhavam 13034015a kSatriyANAM pratapatAM tejasA ca balena ca 13034015c brAhmaNeSv eva zAmyanti tejAMsi ca balAni ca 13034016a bhRgavo 'jayaMs tAlajaGghAn nIpAn aGgiraso 'jayan 13034016c bharadvAjo vaitahavyAn ailAMz ca bharatarSabha 13034017a citrAyudhAMz cApy ajayann ete kRSNAjinadhvajAH 13034017c prakSipyAtha ca kumbhAn vai pAragAminam Arabhet 13034018a yat kiM cit kathyate loke zrUyate pazyate 'pi vA 13034018c sarvaM tad brAhmaNeSv eva gUDho 'gnir iva dAruSu 13034019a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13034019c saMvAdaM vAsudevasya pRthvyAz ca bharatarSabha 13034020 vAsudeva uvAca 13034020a mAtaraM sarvabhUtAnAM pRcche tvA saMzayaM zubhe 13034020c kena svit karmaNA pApaM vyapohati naro gRhI 13034021 pRthivy uvAca 13034021a brAhmaNAn eva seveta pavitraM hy etad uttamam 13034021c brAhmaNAn sevamAnasya rajaH sarvaM praNazyati 13034022a ato bhUtir ataH kIrtir ato buddhiH prajAyate 13034022c apareSAM pareSAM ca parebhyaz caiva ye pare 13034023a brAhmaNA yaM prazaMsanti puruSaH sa pravardhate 13034023c atha yo brAhmaNAkruSTaH parAbhavati so 'cirAt 13034024a yathA mahArNave kSipta AmaloSTo vinazyati 13034024c tathA duzcaritaM karma parAbhAvAya kalpate 13034025a pazya candre kRtaM lakSma samudre lavaNodakam 13034025c tathA bhagasahasreNa mahendraM paricihnitam 13034026a teSAm eva prabhAvena sahasranayano hy asau 13034026c zatakratuH samabhavat pazya mAdhava yAdRzam 13034027a icchan bhUtiM ca kIrtiM ca lokAMz ca madhusUdana 13034027c brAhmaNAnumate tiSThet puruSaH zucir AtmavAn 13034028a ity etad vacanaM zrutvA medinyA madhusUdanaH 13034028c sAdhu sAdhv ity athety uktvA medinIM pratyapUjayat 13034029a etAM zrutvopamAM pArtha prayato brAhmaNarSabhAn 13034029c satataM pUjayethAs tvaM tataH zreyo 'bhipatsyase 13035001 bhISma uvAca 13035001a janmanaiva mahAbhAgo brAhmaNo nAma jAyate 13035001c namasyaH sarvabhUtAnAm atithiH prasRtAgrabhuk 13035002a sarvAn naH suhRdas tAta brAhmaNAH sumanomukhAH 13035002c gIrbhir maGgalayuktAbhir anudhyAyanti pUjitAH 13035003a sarvAn no dviSatas tAta brAhmaNA jAtamanyavaH 13035003c gIrbhir dAruNayuktAbhir abhihanyur apUjitAH 13035004a atra gAthA brahmagItAH kIrtayanti purAvidaH 13035004c sRSTvA dvijAtIn dhAtA hi yathApUrvaM samAdadhat 13035005a na vo 'nyad iha kartavyaM kiM cid UrdhvaM yathAvidhi 13035005c guptA gopAyata brahma zreyo vas tena zobhanam 13035006a svam eva kurvatAM karma zrIr vo brAhmI bhaviSyati 13035006c pramANaM sarvabhUtAnAM pragrahaM ca gamiSyatha 13035007a na zaudraM karma kartavyaM brAhmaNena vipazcitA 13035007c zaudraM hi kurvataH karma dharmaH samuparudhyate 13035008a zrIz ca buddhiz ca tejaz ca vibhUtiz ca pratApinI 13035008c svAdhyAyenaiva mAhAtmyaM vimalaM pratipatsyatha 13035009a hutvA cAhavanIyasthaM mahAbhAgye pratiSThitAH 13035009c agrabhojyAH prasUtInAM zriyA brAhmyAnukalpitAH 13035010a zraddhayA parayA yuktA hy anabhidrohalabdhayA 13035010c damasvAdhyAyaniratAH sarvAn kAmAn avApsyatha 13035011a yac caiva mAnuSe loke yac ca deveSu kiM cana 13035011c sarvaM tat tapasA sAdhyaM jJAnena vinayena ca 13035012a ity etA brahmagItAs te samAkhyAtA mayAnagha 13035012c viprAnukampArtham idaM tena proktaM hi dhImatA 13035013a bhUyas teSAM balaM manye yathA rAjJas tapasvinaH 13035013c durAsadAz ca caNDAz ca rabhasAH kSiprakAriNaH 13035014a santy eSAM siMhasattvAz ca vyAghrasattvAs tathApare 13035014c varAhamRgasattvAz ca gajasattvAs tathApare 13035015a karpAsamRdavaH ke cit tathAnye makaraspRzaH 13035015c vibhASyaghAtinaH ke cit tathA cakSurhaNo 'pare 13035016a santi cAzIviSanibhAH santi mandAs tathApare 13035016c vividhAnIha vRttAni brAhmaNAnAM yudhiSThira 13035017a mekalA dramiDAH kAzAH pauNDrAH kollagirAs tathA 13035017c zauNDikA daradA darvAz caurAH zabarabarbarAH 13035018a kirAtA yavanAz caiva tAs tAH kSatriyajAtayaH 13035018c vRSalatvam anuprAptA brAhmaNAnAm adarzanAt 13035019a brAhmaNAnAM paribhavAd asurAH salilezayAH 13035019c brAhmaNAnAM prasAdAc ca devAH svarganivAsinaH 13035020a azakyaM spraSTum AkAzam acAlyo himavAn giriH 13035020c avAryA setunA gaGgA durjayA brAhmaNA bhuvi 13035021a na brAhmaNavirodhena zakyA zAstuM vasuMdharA 13035021c brAhmaNA hi mahAtmAno devAnAm api devatAH 13035022a tAn pUjayasva satataM dAnena paricaryayA 13035022c yadIcchasi mahIM bhoktum imAM sAgaramekhalAm 13035023a pratigraheNa tejo hi viprANAM zAmyate 'nagha 13035023c pratigrahaM ye neccheyus te 'pi rakSyAs tvayAnagha 13036001 bhISma uvAca 13036001a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13036001c zakrazambarasaMvAdaM tan nibodha yudhiSThira 13036002a zakro hy ajJAtarUpeNa jaTI bhUtvA rajoruNaH 13036002c virUpaM rUpam AsthAya praznaM papraccha zambaram 13036003a kena zambara vRttena svajAtyAn adhitiSThasi 13036003c zreSThaM tvAM kena manyante tan me prabrUhi pRcchataH 13036004 zambara uvAca 13036004a nAsUyAmi sadA viprAn brahmANaM ca pitAmaham 13036004c zAstrANi vadato viprAn saMmanyAmi yathAsukham 13036005a zrutvA ca nAvajAnAmi nAparAdhyAmi karhi cit 13036005c abhyarcyAn anupRcchAmi pAdau gRhNAmi dhImatAm 13036006a te vizrabdhAH prabhASante saMyacchanti ca mAM sadA 13036006c pramatteSv apramatto 'smi sadA supteSu jAgRmi 13036007a te mA zAstrapathe yuktaM brahmaNyam anasUyakam 13036007c samAsiJcanti zAstAraH kSaudraM madhv iva makSikAH 13036008a yac ca bhASanti te tuSTAs tat tad gRhNAmi medhayA 13036008c samAdhim Atmano nityam anulomam acintayan 13036009a so 'haM vAgagrasRSTAnAM rasAnAm avalehakaH 13036009c svajAtyAn adhitiSThAmi nakSatrANIva candramAH 13036010a etat pRthivyAm amRtam etac cakSur anuttamam 13036010c yad brAhmaNamukhAc chAstram iha zrutvA pravartate 13036011a etat kAraNam AjJAya dRSTvA devAsuraM purA 13036011c yuddhaM pitA me hRSTAtmA vismitaH pratyapadyata 13036012a dRSTvA ca brAhmaNAnAM tu mahimAnaM mahAtmanAm 13036012c paryapRcchat katham ime siddhA iti nizAkaram 13036013 soma uvAca 13036013a brAhmaNAs tapasA sarve sidhyante vAgbalAH sadA 13036013c bhujavIryA hi rAjAno vAgastrAz ca dvijAtayaH 13036014a pravasan vApy adhIyIta bahvIr durvasatIr vasan 13036014c nirmanyur api nirmAno yatiH syAt samadarzanaH 13036015a api cej jAtisaMpannaH sarvAn vedAn pitur gRhe 13036015c zlAghamAna ivAdhIyed grAmya ity eva taM viduH 13036016a bhUmir etau nigirati sarpo bilazayAn iva 13036016c rAjAnaM cApy ayoddhAraM brAhmaNaM cApravAsinam 13036017a atimAnaH zriyaM hanti puruSasyAlpamedhasaH 13036017c garbheNa duSyate kanyA gRhavAsena ca dvijaH 13036018a ity etan me pitA zrutvA somAd adbhutadarzanAt 13036018c brAhmaNAn pUjayAm Asa tathaivAhaM mahAvratAn 13036019 bhISma uvAca 13036019a zrutvaitad vacanaM zakro dAnavendramukhAc cyutam 13036019c dvijAn saMpUjayAm Asa mahendratvam avApa ca 13037001 yudhiSThira uvAca 13037001a apUrvaM vA bhavet pAtram atha vApi ciroSitam 13037001c dUrAd abhyAgataM vApi kiM pAtraM syAt pitAmaha 13037002 bhISma uvAca 13037002a kriyA bhavati keSAM cid upAMzuvratam uttamam 13037002c yo yo yAceta yat kiM cit sarvaM dadyAma ity uta 13037003a apIDayan bhRtyavargam ity evam anuzuzruma 13037003c pIDayan bhRtyavargaM hi AtmAnam apakarSati 13037004a apUrvaM vApi yat pAtraM yac cApi syAc ciroSitam 13037004c dUrAd abhyAgataM cApi tat pAtraM ca vidur budhAH 13037005 yudhiSThira uvAca 13037005a apIDayA ca bhRtyAnAM dharmasyAhiMsayA tathA 13037005c pAtraM vidyAma tattvena yasmai dattaM na saMtapet 13037006 bhISma uvAca 13037006a RtvikpurohitAcAryAH ziSyAH saMbandhibAndhavAH 13037006c sarve pUjyAz ca mAnyAz ca zrutavRttopasaMhitAH 13037007a ato 'nyathA vartamAnAH sarve nArhanti satkriyAm 13037007c tasmAn nityaM parIkSeta puruSAn praNidhAya vai 13037008a akrodhaH satyavacanam ahiMsA dama Arjavam 13037008c adroho nAtimAnaz ca hrIs titikSA tapaH zamaH 13037009a yasminn etAni dRzyante na cAkAryANi bhArata 13037009c bhAvato viniviSTAni tat pAtraM mAnam arhati 13037010a tathA ciroSitaM cApi saMpratyAgatam eva ca 13037010c apUrvaM caiva pUrvaM ca tat pAtraM mAnam arhati 13037011a aprAmANyaM ca vedAnAM zAstrANAM cAtilaGghanam 13037011c sarvatra cAnavasthAnam etan nAzanam AtmanaH 13037012a bhavet paNDitamAnI yo brAhmaNo vedanindakaH 13037012c AnvIkSikIM tarkavidyAm anurakto nirarthikAm 13037013a hetuvAdAn bruvan satsu vijetAhetuvAdikaH 13037013c AkroSTA cAtivaktA ca brAhmaNAnAM sadaiva hi 13037014a sarvAbhizaGkI mUDhaz ca bAlaH kaTukavAg api 13037014c boddhavyas tAdRzas tAta narazvAnaM hi taM viduH 13037015a yathA zvA bhaSituM caiva hantuM caivAvasRjyate 13037015c evaM saMbhASaNArthAya sarvazAstravadhAya ca 13037015e alpazrutAH kutarkAz ca dRSTAH spRSTAH kupaNDitAH 13037016a zrutismRtItihAsAdipurANAraNyavedinaH 13037016c anurundhyAd bahujJAMz ca sArajJAMz caiva paNDitAn 13037017a lokayAtrA ca draSTavyA dharmaz cAtmahitAni ca 13037017c evaM naro vartamAnaH zAzvatIr edhate samAH 13037018a RNam unmucya devAnAm RSINAM ca tathaiva ca 13037018c pitqNAm atha viprANAm atithInAM ca paJcamam 13037019a paryAyeNa vizuddhena sunirNiktena karmaNA 13037019c evaM gRhasthaH karmANi kurvan dharmAn na hIyate 13038001 yudhiSThira uvAca 13038001a strINAM svabhAvam icchAmi zrotuM bharatasattama 13038001c striyo hi mUlaM doSANAM laghucittAH pitAmaha 13038002 bhISma uvAca 13038002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13038002c nAradasya ca saMvAdaM puMzcalyA paJcacUDayA 13038003a lokAn anucaran dhImAn devarSir nAradaH purA 13038003c dadarzApsarasaM brAhmIM paJcacUDAm aninditAm 13038004a tAM dRSTvA cArusarvAGgIM papracchApsarasaM muniH 13038004c saMzayo hRdi me kaz cit tan me brUhi sumadhyame 13038005a evam uktA tu sA vipraM pratyuvAcAtha nAradam 13038005c viSaye sati vakSyAmi samarthAM manyase ca mAm 13038006 nArada uvAca 13038006a na tvAm aviSaye bhadre niyokSyAmi kathaM cana 13038006c strINAM svabhAvam icchAmi tvattaH zrotuM varAnane 13038007 bhISma uvAca 13038007a etac chrutvA vacas tasya devarSer apsarottamA 13038007c pratyuvAca na zakSyAmi strI satI nindituM striyaH 13038008a viditAs te striyo yAz ca yAdRzAz ca svabhAvataH 13038008c na mAm arhasi devarSe niyoktuM prazna IdRze 13038009a tAm uvAca sa devarSiH satyaM vada sumadhyame 13038009c mRSAvAde bhaved doSaH satye doSo na vidyate 13038010a ity uktA sA kRtamatir abhavac cAruhAsinI 13038010c strIdoSAJ zAzvatAn satyAn bhASituM saMpracakrame 13038011 paJcacUDovAca 13038011a kulInA rUpavatyaz ca nAthavatyaz ca yoSitaH 13038011c maryAdAsu na tiSThanti sa doSaH strISu nArada 13038012a na strIbhyaH kiM cid anyad vai pApIyastaram asti vai 13038012c striyo hi mUlaM doSANAM tathA tvam api vettha ha 13038013a samAjJAtAn RddhimataH pratirUpAn vaze sthitAn 13038013c patIn antaram AsAdya nAlaM nAryaH pratIkSitum 13038014a asaddharmas tv ayaM strINAm asmAkaM bhavati prabho 13038014c pApIyaso narAn yad vai lajjAM tyaktvA bhajAmahe 13038015a striyaM hi yaH prArthayate saMnikarSaM ca gacchati 13038015c ISac ca kurute sevAM tam evecchanti yoSitaH 13038016a anarthitvAn manuSyANAM bhayAt parijanasya ca 13038016c maryAdAyAm amaryAdAH striyas tiSThanti bhartRSu 13038017a nAsAM kaz cid agamyo 'sti nAsAM vayasi saMsthitiH 13038017c virUpaM rUpavantaM vA pumAn ity eva bhuJjate 13038018a na bhayAn nApy anukrozAn nArthahetoH kathaM cana 13038018c na jJAtikulasaMbandhAt striyas tiSThanti bhartRSu 13038019a yauvane vartamAnAnAM mRSTAbharaNavAsasAm 13038019c nArINAM svairavRttAnAM spRhayanti kulastriyaH 13038020a yAz ca zazvad bahumatA rakSyante dayitAH striyaH 13038020c api tAH saMprasajjante kubjAndhajaDavAmanaiH 13038021a paGguSv api ca devarSe ye cAnye kutsitA narAH 13038021c strINAm agamyo loke 'smin nAsti kaz cin mahAmune 13038022a yadi puMsAM gatir brahma kathaM cin nopapadyate 13038022c apy anyonyaM pravartante na hi tiSThanti bhartRSu 13038023a alAbhAt puruSANAM hi bhayAt parijanasya ca 13038023c vadhabandhabhayAc cApi svayaM guptA bhavanti tAH 13038024a calasvabhAvA duHsevyA durgrAhyA bhAvatas tathA 13038024c prAjJasya puruSasyeha yathA vAcas tathA striyaH 13038025a nAgnis tRpyati kASThAnAM nApagAnAM mahodadhiH 13038025c nAntakaH sarvabhUtAnAM na puMsAM vAmalocanAH 13038026a idam anyac ca devarSe rahasyaM sarvayoSitAm 13038026c dRSTvaiva puruSaM hRdyaM yoniH praklidyate striyaH 13038027a kAmAnAm api dAtAraM kartAraM mAnasAntvayoH 13038027c rakSitAraM na mRSyanti bhartAraM paramaM striyaH 13038028a na kAmabhogAn bahulAn nAlaMkArArthasaMcayAn 13038028c tathaiva bahu manyante yathA ratyAm anugraham 13038029a antakaH zamano mRtyuH pAtAlaM vaDavAmukham 13038029c kSuradhArA viSaM sarpo vahnir ity ekataH striyaH 13038030a yataz ca bhUtAni mahAnti paJca; yataz ca lokA vihitA vidhAtrA 13038030c yataH pumAMsaH pramadAz ca nirmitAs; tadaiva doSAH pramadAsu nArada 13039001 yudhiSThira uvAca 13039001a ime vai mAnavA loke strISu sajjanty abhIkSNazaH 13039001c mohena param AviSTA daivAdiSTena pArthiva 13039001e striyaz ca puruSeSv eva pratyakSaM lokasAkSikam 13039002a atra me saMzayas tIvro hRdi saMparivartate 13039002c katham AsAM narAH saGgaM kurvate kurunandana 13039002e striyo vA teSu rajyante virajyante 'tha vA punaH 13039003a iti tAH puruSavyAghra kathaM zakyAH sma rakSitum 13039003c pramadAH puruSeNeha tan me vyAkhyAtum arhasi 13039004a etA hi mayamAyAbhir vaJcayantIha mAnavAn 13039004c na cAsAM mucyate kaz cit puruSo hastam AgataH 13039004e gAvo navatRNAnIva gRhNanty eva navAn navAn 13039005a zambarasya ca yA mAyA yA mAyA namucer api 13039005c baleH kumbhInasez caiva sarvAs tA yoSito viduH 13039006a hasantaM prahasanty etA rudantaM prarudanti ca 13039006c apriyaM priyavAkyaiz ca gRhNate kAlayogataH 13039007a uzanA veda yac chAstraM yac ca veda bRhaspatiH 13039007c strIbuddhyA na viziSyete tAH sma rakSyAH kathaM naraiH 13039008a anRtaM satyam ity AhuH satyaM cApi tathAnRtam 13039008c iti yAs tAH kathaM vIra saMrakSyAH puruSair iha 13039009a strINAM buddhyupaniSkarSAd arthazAstrANi zatruhan 13039009c bRhaspatiprabhRtibhir manye sadbhiH kRtAni vai 13039010a saMpUjyamAnAH puruSair vikurvanti mano nRSu 13039010c apAstAz ca tathA rAjan vikurvanti manaH striyaH 13039011a kas tAH zakto rakSituM syAd iti me saMzayo mahAn 13039011c tan me brUhi mahAbAho kurUNAM vaMzavardhana 13039012a yadi zakyA kuruzreSTha rakSA tAsAM kathaM cana 13039012c kartuM vA kRtapUrvA vA tan me vyAkhyAtum arhasi 13040001 bhISma uvAca 13040001a evam etan mahAbAho nAtra mithyAsti kiM cana 13040001c yathA bravISi kauravya nArIM prati janAdhipa 13040002a atra te vartayiSyAmi itihAsaM purAtanam 13040002c yathA rakSA kRtA pUrvaM vipulena mahAtmanA 13040003a pramadAz ca yathA sRSTA brahmaNA bharatarSabha 13040003c yadarthaM tac ca te tAta pravakSye vasudhAdhipa 13040004a na hi strIbhya paraM putra pApIyaH kiM cid asti vai 13040004c agnir hi pramadA dIpto mAyAz ca mayajA vibho 13040004e kSuradhArA viSaM sarpo mRtyur ity ekataH striyaH 13040005a imAH prajA mahAbAho dhArmikA iti naH zrutam 13040005c svayaM gacchanti devatvaM tato devAn iyAd bhayam 13040006a athAbhyagacchan devAs te pitAmaham ariMdama 13040006c nivedya mAnasaM cApi tUSNIm Asann avAGmukhAH 13040007a teSAm antargataM jJAtvA devAnAM sa pitAmahaH 13040007c mAnavAnAM pramohArthaM kRtyA nAryo 'sRjat prabhuH 13040008a pUrvasarge tu kaunteya sAdhvyo nArya ihAbhavan 13040008c asAdhvyas tu samutpannA kRtyA sargAt prajApateH 13040009a tAbhyaH kAmAn yathAkAmaM prAdAd dhi sa pitAmahaH 13040009c tAH kAmalubdhAH pramadAH prAmathnanta narAMs tadA 13040010a krodhaM kAmasya devezaH sahAyaM cAsRjat prabhuH 13040010c asajjanta prajAH sarvAH kAmakrodhavazaM gatAH 13040011a na ca strINAM kriyA kA cid iti dharmo vyavasthitaH 13040011c nirindriyA amantrAz ca striyo 'nRtam iti zrutiH 13040012a zayyAsanam alaMkAram annapAnam anAryatAm 13040012c durvAgbhAvaM ratiM caiva dadau strIbhyaH prajApatiH 13040013a na tAsAM rakSaNaM kartuM zakyaM puMsA kathaM cana 13040013c api vizvakRtA tAta kutas tu puruSair iha 13040014a vAcA vA vadhabandhair vA klezair vA vividhais tathA 13040014c na zakyA rakSituM nAryas tA hi nityam asaMyatAH 13040015a idaM tu puruSavyAghra purastAc chrutavAn aham 13040015c yathA rakSA kRtA pUrvaM vipulena gurustriyaH 13040016a RSir AsIn mahAbhAgo devazarmeti vizrutaH 13040016c tasya bhAryA rucir nAma rUpeNAsadRzI bhuvi 13040017a tasya rUpeNa saMmattA devagandharvadAnavAH 13040017c vizeSatas tu rAjendra vRtrahA pAkazAsanaH 13040018a nArINAM caritajJaz ca devazarmA mahAmuniH 13040018c yathAzakti yathotsAhaM bhAryAM tAm abhyarakSata 13040019a puraMdaraM ca jAnIte parastrIkAmacAriNam 13040019c tasmAd yatnena bhAryAyA rakSaNaM sa cakAra ha 13040020a sa kadA cid RSis tAta yajJaM kartumanAs tadA 13040020c bhAryAsaMrakSaNaM kAryaM kathaM syAd ity acintayat 13040021a rakSAvidhAnaM manasA sa vicintya mahAtapAH 13040021c AhUya dayitaM ziSyaM vipulaM prAha bhArgavam 13040022a yajJakAro gamiSyAmi ruciM cemAM surezvaraH 13040022c putra prArthayate nityaM tAM rakSasva yathAbalam 13040023a apramattena te bhAvyaM sadA prati puraMdaram 13040023c sa hi rUpANi kurute vividhAni bhRgUdvaha 13040024a ity ukto vipulas tena tapasvI niyatendriyaH 13040024c sadaivogratapA rAjann agnyarkasadRzadyutiH 13040025a dharmajJaH satyavAdI ca tatheti pratyabhASata 13040025c punaz cedaM mahArAja papraccha prasthitaM gurum 13040026a kAni rUpANi zakrasya bhavanty Agacchato mune 13040026c vapus tejaz ca kIdRg vai tan me vyAkhyAtum arhasi 13040027a tataH sa bhagavAMs tasmai vipulAya mahAtmane 13040027c AcacakSe yathAtattvaM mAyAM zakrasya bhArata 13040028a bahumAyaH sa viprarSe balahA pAkazAsanaH 13040028c tAMs tAn vikurute bhAvAn bahUn atha muhur muhuH 13040029a kirITI vajrabhRd dhanvI mukuTI baddhakuNDalaH 13040029c bhavaty atha muhUrtena caNDAlasamadarzanaH 13040030a zikhI jaTI cIravAsAH punar bhavati putraka 13040030c bRhaccharIraz ca punaH pIvaro 'tha punaH kRzaH 13040031a gauraM zyAmaM ca kRSNaM ca varNaM vikurute punaH 13040031c virUpo rUpavAMz caiva yuvA vRddhas tathaiva ca 13040032a prAjJo jaDaz ca mUkaz ca hrasvo dIrghas tathaiva ca 13040032c brAhmaNaH kSatriyaz caiva vaizyaH zUdras tathaiva ca 13040032e pratilomAnulomaz ca bhavaty atha zatakratuH 13040033a zukavAyasarUpI ca haMsakokilarUpavAn 13040033c siMhavyAghragajAnAM ca rUpaM dhArayate punaH 13040034a daivaM daityam atho rAjJAM vapur dhArayate 'pi ca 13040034c sukRzo vAyubhagnAGgaH zakunir vikRtas tathA 13040035a catuSpAd bahurUpaz ca punar bhavati bAlizaH 13040035c makSikAmazakAdInAM vapur dhArayate 'pi ca 13040036a na zakyam asya grahaNaM kartuM vipula kena cit 13040036c api vizvakRtA tAta yena sRSTam idaM jagat 13040037a punar antarhitaH zakro dRzyate jJAnacakSuSA 13040037c vAyubhUtaz ca sa punar devarAjo bhavaty uta 13040038a evaM rUpANi satataM kurute pAkazAsanaH 13040038c tasmAd vipula yatnena rakSemAM tanumadhyamAm 13040039a yathA ruciM nAvalihed devendro bhRgusattama 13040039c kratAv upahitaM nyastaM haviH zveva durAtmavAn 13040040a evam AkhyAya sa munir yajJakAro 'gamat tadA 13040040c devazarmA mahAbhAgas tato bharatasattama 13040041a vipulas tu vacaH zrutvA guroz cintAparo 'bhavat 13040041c rakSAM ca paramAM cakre devarAjAn mahAbalAt 13040042a kiM nu zakyaM mayA kartuM gurudArAbhirakSaNe 13040042c mAyAvI hi surendro 'sau durdharSaz cApi vIryavAn 13040043a nApidhAyAzramaM zakyo rakSituM pAkazAsanaH 13040043c uTajaM vA tathA hy asya nAnAvidhasarUpatA 13040044a vAyurUpeNa vA zakro gurupatnIM pradharSayet 13040044c tasmAd imAM saMpravizya ruciM sthAsye 'ham adya vai 13040045a atha vA pauruSeNeyam azakyA rakSituM mayA 13040045c bahurUpo hi bhagavAJ chrUyate harivAhanaH 13040046a so 'haM yogabalAd enAM rakSiSye pAkazAsanAt 13040046c gAtrANi gAtrair asyAhaM saMpravekSye 'bhirakSitum 13040047a yady ucchiSTAm imAM patnIM ruciM pazyeta me guruH 13040047c zapsyaty asaMzayaM kopAd divyajJAno mahAtapAH 13040048a na ceyaM rakSituM zakyA yathAnyA pramadA nRbhiH 13040048c mAyAvI hi surendro 'sAv aho prApto 'smi saMzayam 13040049a avazyakaraNIyaM hi guror iha hi zAsanam 13040049c yadi tv etad ahaM kuryAm AzcaryaM syAt kRtaM mayA 13040050a yogenAnupravizyeha gurupatnyAH kalevaram 13040050c nirmuktasya rajorUpAn nAparAdho bhaven mama 13040051a yathA hi zUnyAM pathikaH sabhAm adhyAvaset pathi 13040051c tathAdyAvAsayiSyAmi gurupatnyAH kalevaram 13040052a asaktaH padmapatrastho jalabindur yathA calaH 13040052c evam eva zarIre 'syA nivatsyAmi samAhitaH 13040053a ity evaM dharmam Alokya vedavedAMz ca sarvazaH 13040053c tapaz ca vipulaM dRSTvA guror Atmana eva ca 13040054a iti nizcitya manasA rakSAM prati sa bhArgavaH 13040054c AtiSThat paramaM yatnaM yathA tac chRNu pArthiva 13040055a gurupatnIm upAsIno vipulaH sa mahAtapAH 13040055c upAsInAm anindyAGgIM kathAbhiH samalobhayat 13040056a netrAbhyAM netrayor asyA razmIn saMyojya razmibhiH 13040056c viveza vipulaH kAyam AkAzaM pavano yathA 13040057a lakSaNaM lakSaNenaiva vadanaM vadanena ca 13040057c aviceSTann atiSThad vai chAyevAntargato muniH 13040058a tato viSTabhya vipulo gurupatnyAH kalevaram 13040058c uvAsa rakSaNe yukto na ca sA tam abudhyata 13040059a yaM kAlaM nAgato rAjan gurus tasya mahAtmanaH 13040059c kratuM samApya svagRhaM taM kAlaM so 'bhyarakSata 13041001 bhISma uvAca 13041001a tataH kadA cid devendro divyarUpavapurdharaH 13041001c idam antaram ity evaM tato 'bhyAgAd athAzramam 13041002a rUpam apratimaM kRtvA lobhanIyaM janAdhipa 13041002c darzanIyatamo bhUtvA praviveza tam Azramam 13041003a sa dadarza tam AsInaM vipulasya kalevaram 13041003c nizceSTaM stabdhanayanaM yathAlekhyagataM tathA 13041004a ruciM ca rucirApAGgIM pInazroNipayodharAm 13041004c padmapatravizAlAkSIM saMpUrNendunibhAnanAm 13041005a sA tam Alokya sahasA pratyutthAtum iyeSa ha 13041005c rUpeNa vismitA ko 'sIty atha vaktum ihecchatI 13041006a utthAtukAmApi satI vyatiSThad vipulena sA 13041006c nigRhItA manuSyendra na zazAka viceSTitum 13041007a tAm AbabhASe devendraH sAmnA paramavalgunA 13041007c tvadartham AgataM viddhi devendraM mAM zucismite 13041008a klizyamAnam anaGgena tvatsaMkalpodbhavena vai 13041008c tat paryApnuhi mAM subhru purA kAlo 'tivartate 13041009a tam evaMvAdinaM zakraM zuzrAva vipulo muniH 13041009c gurupatnyAH zarIrastho dadarza ca surAdhipam 13041010a na zazAka ca sA rAjan pratyutthAtum aninditA 13041010c vaktuM ca nAzakad rAjan viSTabdhA vipulena sA 13041011a AkAraM gurupatnyAs tu vijJAya sa bhRgUdvahaH 13041011c nijagrAha mahAtejA yogena balavat prabho 13041011e babandha yogabandhaiz ca tasyAH sarvendriyANi saH 13041012a tAM nirvikArAM dRSTvA tu punar eva zacIpatiH 13041012c uvAca vrIDito rAjaMs tAM yogabalamohitAm 13041013a ehy ehIti tataH sA taM prativaktum iyeSa ca 13041013c sa tAM vAcaM guroH patnyA vipulaH paryavartayat 13041014a bhoH kim Agamane kRtyam iti tasyAz ca niHsRtA 13041014c vaktrAc chazAGkapratimAd vANI saMskArabhUSitA 13041015a vrIDitA sA tu tad vAkyam uktvA paravazA tadA 13041015c puraMdaraz ca saMtrasto babhUva vimanAs tadA 13041016a sa tad vaikRtam AlakSya devarAjo vizAM pate 13041016c avaikSata sahasrAkSas tadA divyena cakSuSA 13041017a dadarza ca muniM tasyAH zarIrAntaragocaram 13041017c pratibimbam ivAdarze gurupatnyAH zarIragam 13041018a sa taM ghoreNa tapasA yuktaM dRSTvA puraMdaraH 13041018c prAvepata susaMtrastaH zApabhItas tadA vibho 13041019a vimucya gurupatnIM tu vipulaH sumahAtapAH 13041019c svaM kalevaram Avizya zakraM bhItam athAbravIt 13041020a ajitendriya pApAtman kAmAtmaka puraMdara 13041020c na ciraM pUjayiSyanti devAs tvAM mAnuSAs tathA 13041021a kiM nu tad vismRtaM zakra na tan manasi te sthitam 13041021c gautamenAsi yan mukto bhagAGkaparicihnitaH 13041022a jAne tvAM bAlizamatim akRtAtmAnam asthiram 13041022c mayeyaM rakSyate mUDha gaccha pApa yathAgatam 13041023a nAhaM tvAm adya mUDhAtman daheyaM hi svatejasA 13041023c kRpAyamANas tu na te dagdhum icchAmi vAsava 13041024a sa ca ghoratapA dhImAn gurur me pApacetasam 13041024c dRSTvA tvAM nirdahed adya krodhadIptena cakSuSA 13041025a naivaM tu zakra kartavyaM punar mAnyAz ca te dvijAH 13041025c mA gamaH sasutAmAtyo 'tyayaM brahmabalArditaH 13041026a amaro 'smIti yad buddhim etAm AsthAya vartase 13041026c mAvamaMsthA na tapasAm asAdhyaM nAma kiM cana 13041027a tac chrutvA vacanaM zakro vipulasya mahAtmanaH 13041027c akiMcid uktvA vrIDitas tatraivAntaradhIyata 13041028a muhUrtayAte zakre tu devazarmA mahAtapAH 13041028c kRtvA yajJaM yathAkAmam AjagAma svam Azramam 13041029a Agate 'tha gurau rAjan vipulaH priyakarmakRt 13041029c rakSitAM gurave bhAryAM nyavedayad aninditAm 13041030a abhivAdya ca zAntAtmA sa guruM guruvatsalaH 13041030c vipulaH paryupAtiSThad yathApUrvam azaGkitaH 13041031a vizrAntAya tatas tasmai sahAsInAya bhAryayA 13041031c nivedayAm Asa tadA vipulaH zakrakarma tat 13041032a tac chrutvA sa munis tuSTo vipulasya pratApavAn 13041032c babhUva zIlavRttAbhyAM tapasA niyamena ca 13041033a vipulasya gurau vRttiM bhaktim Atmani ca prabhuH 13041033c dharme ca sthiratAM dRSTvA sAdhu sAdhv ity uvAca ha 13041034a pratinandya ca dharmAtmA ziSyaM dharmaparAyaNam 13041034c vareNa cchandayAm Asa sa tasmAd guruvatsalaH 13041034e anujJAtaz ca guruNA cacArAnuttamaM tapaH 13041035a tathaiva devazarmApi sabhAryaH sa mahAtapAH 13041035c nirbhayo balavRtraghnAc cacAra vijane vane 13042001 bhISma uvAca 13042001a vipulas tv akarot tIvraM tapaH kRtvA guror vacaH 13042001c tapoyuktam athAtmAnam amanyata ca vIryavAn 13042002a sa tena karmaNA spardhan pRthivIM pRthivIpate 13042002c cacAra gatabhIH prIto labdhakIrtir varo nRSu 13042003a ubhau lokau jitau cApi tathaivAmanyata prabhuH 13042003c karmaNA tena kauravya tapasA vipulena ca 13042004a atha kAle vyatikrAnte kasmiMz cit kurunandana 13042004c rucyA bhaginyA dAnaM vai babhUva dhanadhAnyavat 13042005a etasminn eva kAle tu divyA kA cid varAGganA 13042005c bibhratI paramaM rUpaM jagAmAtha vihAyasA 13042006a tasyAH zarIrAt puSpANi patitAni mahItale 13042006c tasyAzramasyAvidUre divyagandhAni bhArata 13042007a tAny agRhNAt tato rAjan rucir nalinalocanA 13042007c tadA nimantrakas tasyA aGgebhyaH kSipram Agamat 13042008a tasyA hi bhaginI tAta jyeSThA nAmnA prabhAvatI 13042008c bhAryA citrarathasyAtha babhUvAGgezvarasya vai 13042009a pinahya tAni puSpANi kezeSu varavarNinI 13042009c AmantritA tato 'gacchad rucir aGgapater gRhAn 13042010a puSpANi tAni dRSTvAtha tadAGgendravarAGganA 13042010c bhaginIM codayAm Asa puSpArthe cArulocanA 13042011a sA bhartre sarvam AcaSTa ruciH surucirAnanA 13042011c bhaginyA bhASitaM sarvam RSis tac cAbhyanandata 13042012a tato vipulam AnAyya devazarmA mahAtapAH 13042012c puSpArthe codayAm Asa gaccha gaccheti bhArata 13042013a vipulas tu guror vAkyam avicArya mahAtapAH 13042013c sa tathety abravId rAjaMs taM ca dezaM jagAma ha 13042014a yasmin deze tu tAny Asan patitAni nabhastalAt 13042014c amlAnAny api tatrAsan kusumAny aparANy api 13042015a tataH sa tAni jagrAha divyAni rucirANi ca 13042015c prAptAni svena tapasA divyagandhAni bhArata 13042016a saMprApya tAni prItAtmA guror vacanakArakaH 13042016c tato jagAma tUrNaM ca campAM campakamAlinIm 13042017a sa vane vijane tAta dadarza mithunaM nRNAm 13042017c cakravat parivartantaM gRhItvA pANinA karam 13042018a tatraikas tUrNam agamat tatpade parivartayan 13042018c ekas tu na tathA rAjaMz cakratuH kalahaM tataH 13042019a tvaM zIghraM gacchasIty eko 'bravIn neti tathAparaH 13042019c neti neti ca tau tAta parasparam athocatuH 13042020a tayor vispardhator evaM zapatho 'yam abhUt tadA 13042020c manasoddizya vipulaM tato vAkyam athocatuH 13042021a Avayor anRtaM prAha yas tasyAtha dvijasya vai 13042021c vipulasya pare loke yA gatiH sA bhaved iti 13042022a etac chrutvA tu vipulo viSaNNavadano 'bhavat 13042022c evaM tIvratapAz cAhaM kaSTaz cAyaM parigrahaH 13042023a mithunasyAsya kiM me syAt kRtaM pApaM yato gatiH 13042023c aniSTA sarvabhUtAnAM kIrtitAnena me 'dya vai 13042024a evaM saMcintayann eva vipulo rAjasattama 13042024c avAGmukho nyastazirA dadhyau duSkRtam AtmanaH 13042025a tataH SaD anyAn puruSAn akSaiH kAJcanarAjataiH 13042025c apazyad dIvyamAnAn vai lobhaharSAnvitAMs tathA 13042026a kurvataH zapathaM taM vai yaH kRto mithunena vai 13042026c vipulaM vai samuddizya te 'pi vAkyam athAbruvan 13042027a yo lobham AsthAyAsmAkaM viSamaM kartum utsahet 13042027c vipulasya pare loke yA gatis tAm avApnuyAt 13042028a etac chrutvA tu vipulo nApazyad dharmasaMkaram 13042028c janmaprabhRti kauravya kRtapUrvam athAtmanaH 13042029a sa pradadhyau tadA rAjann agnAv agnir ivAhitaH 13042029c dahyamAnena manasA zApaM zrutvA tathAvidham 13042030a tasya cintayatas tAta bahvyo dinanizA yayuH 13042030c idam AsIn manasi ca rucyA rakSaNakAritam 13042031a lakSaNaM lakSaNenaiva vadanaM vadanena ca 13042031c vidhAya na mayA coktaM satyam etad guros tadA 13042032a etad Atmani kauravya duSkRtaM vipulas tadA 13042032c amanyata mahAbhAga tathA tac ca na saMzayaH 13042033a sa campAM nagarIm etya puSpANi gurave dadau 13042033c pUjayAm Asa ca guruM vidhivat sa gurupriyaH 13043001 bhISma uvAca 13043001a tam Agatam abhiprekSya ziSyaM vAkyam athAbravIt 13043001c devazarmA mahAtejA yat tac chRNu narAdhipa 13043002 devazarmovAca 13043002a kiM te vipula dRSTaM vai tasminn adya mahAvane 13043002c te tvA jAnanti nipuNa AtmA ca rucir eva ca 13043003 vipula uvAca 13043003a brahmarSe mithunaM kiM tat ke ca te puruSA vibho 13043003c ye mAM jAnanti tattvena tAMz ca me vaktum arhasi 13043004 devazarmovAca 13043004a yad vai tan mithunaM brahmann ahorAtraM hi viddhi tat 13043004c cakravat parivarteta tat te jAnAti duSkRtam 13043005a ye ca te puruSA vipra akSair dIvyanti hRSTavat 13043005c RtUMs tAn abhijAnIhi te te jAnanti duSkRtam 13043006a na mAM kaz cid vijAnIta iti kRtvA na vizvaset 13043006c naro rahasi pApAtmA pApakaM karma vai dvija 13043007a kurvANaM hi naraM karma pApaM rahasi sarvadA 13043007c pazyanti Rtavaz cApi tathA dinanize 'py uta 13043008a te tvAM harSasmitaM dRSTvA guroH karmAnivedakam 13043008c smArayantas tathA prAhus te yathA zrutavAn bhavAn 13043009a ahorAtraM vijAnAti Rtavaz cApi nityazaH 13043009c puruSe pApakaM karma zubhaM vA zubhakarmaNaH 13043010a tat tvayA mama yat karma vyabhicArAd bhayAtmakam 13043010c nAkhyAtam iti jAnantas te tvAm Ahus tathA dvija 13043011a te caiva hi bhaveyus te lokAH pApakRto yathA 13043011c kRtvA nAcakSataH karma mama yac ca tvayA kRtam 13043012a tathA zakyA ca durvRttA rakSituM pramadA dvija 13043012c na ca tvaM kRtavAn kiM cid AgaH prIto 'smi tena te 13043013a yadi tv ahaM tvA durvRttam adrAkSaM dvijasattama 13043013c zapeyaM tvAm ahaM krodhAn na me 'trAsti vicAraNA 13043014a sajjanti puruSe nAryaH puMsAM so 'rthaz ca puSkalaH 13043014c anyathA rakSataH zApo 'bhaviSyat te gatiz ca sA 13043015a rakSitA sA tvayA putra mama cApi niveditA 13043015c ahaM te prItimAMs tAta svasti svargaM gamiSyasi 13043016 bhISma uvAca 13043016a ity uktvA vipulaM prIto devazarmA mahAn RSiH 13043016c mumoda svargam AsthAya sahabhAryaH saziSyakaH 13043017a idam AkhyAtavAMz cApi mamAkhyAnaM mahAmuniH 13043017c mArkaNDeyaH purA rAjan gaGgAkUle kathAntare 13043018a tasmAd bravImi pArtha tvA striyaH sarvAH sadaiva ca 13043018c ubhayaM dRzyate tAsu satataM sAdhv asAdhu ca 13043019a striyaH sAdhvyo mahAbhAgAH saMmatA lokamAtaraH 13043019c dhArayanti mahIM rAjann imAM savanakAnanAm 13043020a asAdhvyaz cApi durvRttAH kulaghnyaH pApanizcayAH 13043020c vijJeyA lakSaNair duSTaiH svagAtrasahajair nRpa 13043021a evam etAsu rakSA vai zakyA kartuM mahAtmabhiH 13043021c anyathA rAjazArdUla na zakyA rakSituM striyaH 13043022a etA hi manujavyAghra tIkSNAs tIkSNaparAkramAH 13043022c nAsAm asti priyo nAma maithune saMgame nRbhiH 13043023a etAH kRtyAz ca kAryAz ca kRtAz ca bharatarSabha 13043023c na caikasmin ramanty etAH puruSe pANDunandana 13043024a nAsu sneho nRbhiH kAryas tathaiverSyA janezvara 13043024c khedam AsthAya bhuJjIta dharmam AsthAya caiva hi 13043025a vihanyetAnyathA kurvan naraH kauravanandana 13043025c sarvathA rAjazArdUla yuktiH sarvatra pUjyate 13043026a tenaikena tu rakSA vai vipulena kRtA striyAH 13043026c nAnyaH zakto nRloke 'smin rakSituM nRpa yoSitaH 13044001 yudhiSThira uvAca 13044001a yan mUlaM sarvadharmANAM prajanasya gRhasya ca 13044001c pitRdevAtithInAM ca tan me brUhi pitAmaha 13044002 bhISma uvAca 13044002a ayaM hi sarvadharmANAM dharmaz cintyatamo mataH 13044002c kIdRzAya pradeyA syAt kanyeti vasudhAdhipa 13044003a zIlavRtte samAjJAya vidyAM yoniM ca karma ca 13044003c adbhir eva pradAtavyA kanyA guNavate vare 13044003e brAhmaNAnAM satAm eSa dharmo nityaM yudhiSThira 13044004a AvAhyam Avahed evaM yo dadyAd anukUlataH 13044004c ziSTAnAM kSatriyANAM ca dharma eSa sanAtanaH 13044005a AtmAbhipretam utsRjya kanyAbhipreta eva yaH 13044005c abhipretA ca yA yasya tasmai deyA yudhiSThira 13044005e gAndharvam iti taM dharmaM prAhur dharmavido janAH 13044006a dhanena bahunA krItvA saMpralobhya ca bAndhavAn 13044006c asurANAM nRpaitaM vai dharmam Ahur manISiNaH 13044007a hatvA chittvA ca zIrSANi rudatAM rudatIM gRhAt 13044007c prasahya haraNaM tAta rAkSasaM dharmalakSaNam 13044008a paJcAnAM tu trayo dharmyA dvAv adharmyau yudhiSThira 13044008c paizAca Asuraz caiva na kartavyau kathaM cana 13044009a brAhmaH kSAtro 'tha gAndharva ete dharmyA nararSabha 13044009c pRthag vA yadi vA mizrAH kartavyA nAtra saMzayaH 13044010a tisro bhAryA brAhmaNasya dve bhArye kSatriyasya tu 13044010c vaizyaH svajAtiM vindeta tAsv apatyaM samaM bhavet 13044011a brAhmaNI tu bhavej jyeSThA kSatriyA kSatriyasya tu 13044011c ratyartham api zUdrA syAn nety Ahur apare janAH 13044012a apatyajanma zUdrAyAM na prazaMsanti sAdhavaH 13044012c zUdrAyAM janayan vipraH prAyazcittI vidhIyate 13044013a triMzadvarSo dazavarSAM bhAryAM vindeta nagnikAm 13044013c ekaviMzativarSo vA saptavarSAm avApnuyAt 13044014a yasyAs tu na bhaved bhrAtA pitA vA bharatarSabha 13044014c nopayaccheta tAM jAtu putrikAdharmiNI hi sA 13044015a trINi varSANy udIkSeta kanyA RtumatI satI 13044015c caturthe tv atha saMprApte svayaM bhartAram arjayet 13044016a prajano hIyate tasyA ratiz ca bharatarSabha 13044016c ato 'nyathA vartamAnA bhaved vAcyA prajApateH 13044017a asapiNDA ca yA mAtur asagotrA ca yA pituH 13044017c ity etAm anugaccheta taM dharmaM manur abravIt 13044018 yudhiSThira uvAca 13044018a zulkam anyena dattaM syAd dadAnIty Aha cAparaH 13044018c balAd anyaH prabhASeta dhanam anyaH pradarzayet 13044019a pANigrahItA tv anyaH syAt kasya kanyA pitAmaha 13044019c tattvaM jijJAsamAnAnAM cakSur bhavatu no bhavAn 13044020 bhISma uvAca 13044020a yat kiM cit karma mAnuSyaM saMsthAnAya prakRSyate 13044020c mantravan mantritaM tasya mRSAvAdas tu pAtakaH 13044021a bhAryApatyRtvigAcAryAH ziSyopAdhyAya eva ca 13044021c mRSokte daNDam arhanti nety Ahur apare janAH 13044022a na hy akAmena saMvAdaM manur evaM prazaMsati 13044022c ayazasyam adharmyaM ca yan mRSA dharmakopanam 13044023a naikAntadoSa ekasmiMs tad dAnaM nopalabhyate 13044023c dharmato yAM prayacchanti yAM ca krINanti bhArata 13044024a bandhubhiH samanujJAto mantrahomau prayojayet 13044024c tathA sidhyanti te mantrA nAdattAyAH kathaM cana 13044025a yas tv atra mantrasamayo bhAryApatyor mithaH kRtaH 13044025c tam evAhur garIyAMsaM yaz cAsau jJAtibhiH kRtaH 13044026a devadattAM patir bhAryAM vetti dharmasya zAsanAt 13044026c sA daivIM mAnuSIM vAcam anRtAM paryudasyati 13044027 yudhiSThira uvAca 13044027a kanyAyAM prAptazulkAyAM jyAyAMz ced Avrajed varaH 13044027c dharmakAmArthasaMpanno vAcyam atrAnRtaM na vA 13044028a tasminn ubhayato doSe kurvaJ chreyaH samAcaret 13044028c ayaM naH sarvadharmANAM dharmaz cintyatamo mataH 13044029a tattvaM jijJAsamAnAnAM cakSur bhavatu no bhavAn 13044029c tad etat sarvam AcakSva na hi tRpyAmi kathyatAm 13044030 bhISma uvAca 13044030a na vai niSThAkaraM zulkaM jJAtvAsIt tena nAhRtam 13044030c na hi zulkaparAH santaH kanyAM dadati karhi cit 13044031a anyair guNair upetaM tu zulkaM yAcanti bAndhavAH 13044031c alaMkRtvA vahasveti yo dadyAd anukUlataH 13044032a tac ca tAM ca dadAty eva na zulkaM vikrayo na saH 13044032c pratigRhya bhaved deyam eSa dharmaH sanAtanaH 13044033a dAsyAmi bhavate kanyAm iti pUrvaM nabhASitam 13044033c ye caivAhur ye ca nAhur ye cAvazyaM vadanty uta 13044034a tasmAd A grahaNAt pANer yAcayanti parasparam 13044034c kanyAvaraH purA datto marudbhir iti naH zrutam 13044035a nAniSTAya pradAtavyA kanyA ity RSicoditam 13044035c tan mUlaM kAmamUlasya prajanasyeti me matiH 13044036a samIkSya ca bahUn doSAn saMvAsAd vidviSANayoH 13044036c yathA niSThAkaraM zulkaM na jAtv AsIt tathA zRNu 13044037a ahaM vicitravIryAya dve kanye samudAvaham 13044037c jitvA ca mAgadhAn sarvAn kAzIn atha ca kosalAn 13044037e gRhItapANir ekAsIt prAptazulkAparAbhavat 13044038a pANau gRhItA tatraiva visRjyA iti me pitA 13044038c abravId itarAM kanyAm Avahat sa tu kauravaH 13044039a apy anyAm anupapraccha zaGkamAnaH pitur vacaH 13044039c atIva hy asya dharmepsA pitur me 'bhyadhikAbhavat 13044040a tato 'ham abruvaM rAjann AcArepsur idaM vacaH 13044040c AcAraM tattvato vettum icchAmIti punaH punaH 13044041a tato mayaivam ukte tu vAkye dharmabhRtAM varaH 13044041c pitA mama mahArAja bAhlIko vAkyam abravIt 13044042a yadi vaH zulkato niSThA na pANigrahaNaM tathA 13044042c lAjAntaram upAsIta prAptazulkA patiM vRtam 13044043a na hi dharmavidaH prAhuH pramANaM vAkyataH smRtam 13044043c yeSAM vai zulkato niSThA na pANigrahaNAt tathA 13044044a prasiddhaM bhASitaM dAne teSAM pratyasanaM punaH 13044044c ye manyante krayaM zulkaM na te dharmavido janAH 13044045a na caitebhyaH pradAtavyA na voDhavyA tathAvidhA 13044045c na hy eva bhAryA kretavyA na vikreyA kathaM cana 13044046a ye ca krINanti dAsIvad ye ca vikrINate janAH 13044046c bhavet teSAM tathA niSThA lubdhAnAM pApacetasAm 13044047a asmin dharme satyavantaM paryapRcchanta vai janAH 13044047c kanyAyAH prAptazulkAyAH zulkadaH prazamaM gataH 13044048a pANigrahItA cAnyaH syAd atra no dharmasaMzayaH 13044048c tan naz chindhi mahAprAjJa tvaM hi vai prAjJasaMmataH 13044048e tattvaM jijJAsamAnAnAM cakSur bhavatu no bhavAn 13044049a tAn evaM bruvataH sarvAn satyavAn vAkyam abravIt 13044049c yatreSTaM tatra deyA syAn nAtra kAryA vicAraNA 13044049e kurvate jIvato 'py evaM mRte naivAsti saMzayaH 13044050a devaraM pravizet kanyA tapyed vApi mahat tapaH 13044050c tam evAnuvratA bhUtvA pANigrAhasya nAma sA 13044051a likhanty eva tu keSAM cid apareSAM zanair api 13044051c iti ye saMvadanty atra ta etaM nizcayaM viduH 13044052a tat pANigrahaNAt pUrvam uttaraM yatra vartate 13044052c sarvamaGgalamantraM vai mRSAvAdas tu pAtakaH 13044053a pANigrahaNamantrANAM niSThA syAt saptame pade 13044053c pANigrAhasya bhAryA syAd yasya cAdbhiH pradIyate 13044054a anukUlAm anuvaMzAM bhrAtrA dattAm upAgnikAm 13044054c parikramya yathAnyAyaM bhAryAM vinded dvijottamaH 13045001 yudhiSThira uvAca 13045001a kanyAyAH prAptazulkAyAH patiz cen nAsti kaz cana 13045001c tatra kA pratipattiH syAt tan me brUhi pitAmaha 13045002 bhISma uvAca 13045002a yAputrakasyApy arikthasya pratipat sA tadA bhavet 13045003a atha cet sAharec chulkaM krItA zulkapradasya sA 13045003c tasyArthe 'patyam Iheta yena nyAyena zaknuyAt 13045004a na tasyA mantravat kAryaM kaz cit kurvIta kiM cana 13045005a svayaM vRteti sAvitrI pitrA vai pratyapadyata 13045005c tat tasyAnye prazaMsanti dharmajJA netare janAH 13045006a etat tu nApare cakrur na pare jAtu sAdhavaH 13045006c sAdhUnAM punar AcAro garIyo dharmalakSaNam 13045007a asminn eva prakaraNe sukratur vAkyam abravIt 13045007c naptA videharAjasya janakasya mahAtmanaH 13045008a asadAcarite mArge kathaM syAd anukIrtanam 13045008c anupraznaH saMzayo vA satAm etad upAlabhet 13045009a asad eva hi dharmasya pramAdo dharma AsuraH 13045009c nAnuzuzruma jAtv etAm imAM pUrveSu janmasu 13045010a bhAryApatyor hi saMbandhaH strIpuMsos tulya eva saH 13045010c ratiH sAdhAraNo dharma iti cAha sa pArthivaH 13045011 yudhiSThira uvAca 13045011a atha kena pramANena puMsAm AdIyate dhanam 13045011c putravad dhi pitus tasya kanyA bhavitum arhati 13045012 bhISma uvAca 13045012a yathaivAtmA tathA putraH putreNa duhitA samA 13045012c tasyAm Atmani tiSThantyAM katham anyo dhanaM haret 13045013a mAtuz ca yautakaM yat syAt kumArIbhAga eva saH 13045013c dauhitra eva vA riktham aputrasya pitur haret 13045014a dadAti hi sa piNDaM vai pitur mAtAmahasya ca 13045014c putradauhitrayor neha vizeSo dharmataH smRtaH 13045015a anyatra jAtayA sA hi prajayA putra Ihate 13045015c duhitAnyatra jAtena putreNApi viziSyate 13045016a dauhitrakeNa dharmeNa nAtra pazyAmi kAraNam 13045016c vikrItAsu ca ye putrA bhavanti pitur eva te 13045017a asUyavas tv adharmiSThAH parasvAdAyinaH zaThAH 13045017c AsurAd adhisaMbhUtA dharmAd viSamavRttayaH 13045018a atra gAthA yamodgItAH kIrtayanti purAvidaH 13045018c dharmajJA dharmazAstreSu nibaddhA dharmasetuSu 13045019a yo manuSyaH svakaM putraM vikrIya dhanam icchati 13045019c kanyAM vA jIvitArthAya yaH zulkena prayacchati 13045020a saptAvare mahAghore niraye kAlasAhvaye 13045020c svedaM mUtraM purISaM ca tasmin preta upAznute 13045021a ArSe gomithunaM zulkaM ke cid Ahur mRSaiva tat 13045021c alpaM vA bahu vA rAjan vikrayas tAvad eva saH 13045022a yady apy AcaritaH kaiz cin naiSa dharmaH kathaM cana 13045022c anyeSAm api dRzyante lobhataH saMpravRttayaH 13045023a vazyAM kumArIM vihitAM ye ca tAm upabhuJjate 13045023c ete pApasya kartAras tamasy andhe 'tha zerate 13045024a anyo 'py atha na vikreyo manuSyaH kiM punaH prajAH 13045024c adharmamUlair hi dhanair na tair artho 'sti kaz cana 13046001 bhISma uvAca 13046001a prAcetasasya vacanaM kIrtayanti purAvidaH 13046001c yasyAH kiM cin nAdadate jJAtayo na sa vikrayaH 13046002a arhaNaM tat kumArINAm AnRzaMsyatamaM ca tat 13046002c sarvaM ca pratideyaM syAt kanyAyai tad azeSataH 13046003a pitRbhir bhrAtRbhiz caiva zvazurair atha devaraiH 13046003c pUjyA lAlayitavyAz ca bahukalyANam IpsubhiH 13046004a yadi vai strI na roceta pumAMsaM na pramodayet 13046004c amodanAt punaH puMsaH prajanaM na pravardhate 13046005a pUjyA lAlayitavyAz ca striyo nityaM janAdhipa 13046005c apUjitAz ca yatraitAH sarvAs tatrAphalAH kriyAH 13046005e tadaiva tat kulaM nAsti yadA zocanti jAmayaH 13046006a jAmIzaptAni gehAni nikRttAnIva kRtyayA 13046006c naiva bhAnti na vardhante zriyA hInAni pArthiva 13046007a striyaH puMsAM paridade manur jigamiSur divam 13046007c abalAH svalpakaupInAH suhRdaH satyajiSNavaH 13046008a IrSyavo mAnakAmAz ca caNDA asuhRdo 'budhAH 13046008c striyo mAnanam arhanti tA mAnayata mAnavAH 13046009a strIpratyayo hi vo dharmo ratibhogAz ca kevalAH 13046009c paricaryAnnasaMskArAs tadAyattA bhavantu vaH 13046010a utpAdanam apatyasya jAtasya paripAlanam 13046010c prItyarthaM lokayAtrA ca pazyata strInibandhanam 13046011a saMmAnyamAnAz caitAbhiH sarvakAryANy avApsyatha 13046011c videharAjaduhitA cAtra zlokam agAyata 13046012a nAsti yajJaH striyaH kaz cin na zrAddhaM nopavAsakam 13046012c dharmas tu bhartRzuzrUSA tayA svargaM jayaty uta 13046013a pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane 13046013c putrAs tu sthavirIbhAve na strI svAtantryam arhati 13046014a zriya etAH striyo nAma satkAryA bhUtim icchatA 13046014c lAlitA nigRhItA ca strI zrIr bhavati bhArata 13047001 yudhiSThira uvAca 13047001a sarvazAstravidhAnajJa rAjadharmArthavittama 13047001c atIva saMzayacchettA bhavAn vai prathitaH kSitau 13047002a kaz cit tu saMzayo me 'sti tan me brUhi pitAmaha 13047002c asyAm Apadi kaSTAyAm anyaM pRcchAma kaM vayam 13047003a yathA nareNa kartavyaM yaz ca dharmaH sanAtanaH 13047003c etat sarvaM mahAbAho bhavAn vyAkhyAtum arhati 13047004a catasro vihitA bhAryA brAhmaNasya pitAmaha 13047004c brAhmaNI kSatriyA vaizyA zUdrA ca ratim icchataH 13047005a tatra jAteSu putreSu sarvAsAM kurusattama 13047005c AnupUrvyeNa kas teSAM pitryaM dAyAdyam arhati 13047006a kena vA kiM tato hAryaM pitRvittAt pitAmaha 13047006c etad icchAmi kathitaM vibhAgas teSu yaH smRtaH 13047007 bhISma uvAca 13047007a brAhmaNaH kSatriyo vaizyas trayo varNA dvijAtayaH 13047007c eteSu vihito dharmo brAhmaNasya yudhiSThira 13047008a vaiSamyAd atha vA lobhAt kAmAd vApi paraMtapa 13047008c brAhmaNasya bhavec chUdrA na tu dRSTAntataH smRtA 13047009a zUdrAM zayanam Aropya brAhmaNaH pIDito bhavet 13047009c prAyazcittIyate cApi vidhidRSTena hetunA 13047010a tatra jAteSv apatyeSu dviguNaM syAd yudhiSThira 13047010c atas te niyamaM vitte saMpravakSyAmi bhArata 13047011a lakSaNyo govRSo yAnaM yat pradhAnatamaM bhavet 13047011c brAhmaNyAs tad dharet putra ekAMzaM vai pitur dhanAt 13047012a zeSaM tu dazadhA kAryaM brAhmaNasvaM yudhiSThira 13047012c tatra tenaiva hartavyAz catvAro 'MzAH pitur dhanAt 13047013a kSatriyAyAs tu yaH putro brAhmaNaH so 'py asaMzayaH 13047013c sa tu mAtRvizeSeNa trIn aMzAn hartum arhati 13047014a varNe tRtIye jAtas tu vaizyAyAM brAhmaNAd api 13047014c dviraMzas tena hartavyo brAhmaNasvAd yudhiSThira 13047015a zUdrAyAM brAhmaNAj jAto nityAdeyadhanaH smRtaH 13047015c alpaM vApi pradAtavyaM zUdrAputrAya bhArata 13047016a dazadhA pravibhaktasya dhanasyaiSa bhavet kramaH 13047016c savarNAsu tu jAtAnAM samAn bhAgAn prakalpayet 13047017a abrAhmaNaM tu manyante zUdrAputram anaipuNAt 13047017c triSu varNeSu jAto hi brAhmaNAd brAhmaNo bhavet 13047018a smRtA varNAz ca catvAraH paJcamo nAdhigamyate 13047018c haret tu dazamaM bhAgaM zUdrAputraH pitur dhanAt 13047019a tat tu dattaM haret pitrA nAdattaM hartum arhati 13047019c avazyaM hi dhanaM deyaM zUdrAputrAya bhArata 13047020a AnRzaMsyaM paro dharma iti tasmai pradIyate 13047020c yatra tatra samutpanno guNAyaivopakalpate 13047021a yadi vApy ekaputraH syAd aputro yadi vA bhavet 13047021c nAdhikaM dazamAd dadyAc chUdrAputrAya bhArata 13047022a traivArSikAd yadA bhaktAd adhikaM syAd dvijasya tu 13047022c yajeta tena dravyeNa na vRthA sAdhayed dhanam 13047023a trisAhasraparo dAyaH striyo deyo dhanasya vai 13047023c tac ca bhartrA dhanaM dattaM nAdattaM bhoktum arhati 13047024a strINAM tu patidAyAdyam upabhogaphalaM smRtam 13047024c nApahAraM striyaH kuryuH pativittAt kathaM cana 13047025a striyAs tu yad bhaved vittaM pitrA dattaM yudhiSThira 13047025c brAhmaNyAs tad dharet kanyA yathA putras tathA hi sA 13047025e sA hi putrasamA rAjan vihitA kurunandana 13047026a evam etat samuddiSTaM dharmeSu bharatarSabha 13047026c etad dharmam anusmRtya na vRthA sAdhayed dhanam 13047027 yudhiSThira uvAca 13047027a zUdrAyAM brAhmaNAj jAto yady adeyadhanaH smRtaH 13047027c kena prativizeSeNa dazamo 'py asya dIyate 13047028a brAhmaNyAM brAhmaNAj jAto brAhmaNaH syAn na saMzayaH 13047028c kSatriyAyAM tathaiva syAd vaizyAyAm api caiva hi 13047029a kasmAt te viSamaM bhAgaM bhajeran nRpasattama 13047029c yadA sarve trayo varNAs tvayoktA brAhmaNA iti 13047030 bhISma uvAca 13047030a dArA ity ucyate loke nAmnaikena paraMtapa 13047030c proktena caikanAmnAyaM vizeSaH sumahAn bhavet 13047031a tisraH kRtvA puro bhAryAH pazcAd vindeta brAhmaNIm 13047031c sA jyeSThA sA ca pUjyA syAt sA ca tAbhyo garIyasI 13047032a snAnaM prasAdhanaM bhartur dantadhAvanam aJjanam 13047032c havyaM kavyaM ca yac cAnyad dharmayuktaM bhaved gRhe 13047033a na tasyAM jAtu tiSThantyAm anyA tat kartum arhati 13047033c brAhmaNI tv eva tat kuryAd brAhmaNasya yudhiSThira 13047034a annaM pAnaM ca mAlyaM ca vAsAMsy AbharaNAni ca 13047034c brAhmaNyai tAni deyAni bhartuH sA hi garIyasI 13047035a manunAbhihitaM zAstraM yac cApi kurunandana 13047035c tatrApy eSa mahArAja dRSTo dharmaH sanAtanaH 13047036a atha ced anyathA kuryAd yadi kAmAd yudhiSThira 13047036c yathA brAhmaNacaNDAlaH pUrvadRSTas tathaiva saH 13047037a brAhmaNyAH sadRzaH putraH kSatriyAyAz ca yo bhavet 13047037c rAjan vizeSo nAsty atra varNayor ubhayor api 13047038a na tu jAtyA samA loke brAhmaNyAH kSatriyA bhavet 13047038c brAhmaNyAH prathamaH putro bhUyAn syAd rAjasattama 13047038e bhUyo 'pi bhUyasA hAryaM pitRvittAd yudhiSThira 13047039a yathA na sadRzI jAtu brAhmaNyAH kSatriyA bhavet 13047039c kSatriyAyAs tathA vaizyA na jAtu sadRzI bhavet 13047040a zrIz ca rAjyaM ca kozaz ca kSatriyANAM yudhiSThira 13047040c vihitaM dRzyate rAjan sAgarAntA ca medinI 13047041a kSatriyo hi svadharmeNa zriyaM prApnoti bhUyasIm 13047041c rAjA daNDadharo rAjan rakSA nAnyatra kSatriyAt 13047042a brAhmaNA hi mahAbhAgA devAnAm api devatAH 13047042c teSu rAjA pravarteta pUjayA vidhipUrvakam 13047043a praNItam RSibhir jJAtvA dharmaM zAzvatam avyayam 13047043c lupyamAnAH svadharmeNa kSatriyo rakSati prajAH 13047044a dasyubhir hriyamANaM ca dhanaM dArAz ca sarvazaH 13047044c sarveSAm eva varNAnAM trAtA bhavati pArthivaH 13047045a bhUyAn syAt kSatriyAputro vaizyAputrAn na saMzayaH 13047045c bhUyas tenApi hartavyaM pitRvittAd yudhiSThira 13047046 yudhiSThira uvAca 13047046a uktaM te vidhivad rAjan brAhmaNasve pitAmaha 13047046c itareSAM tu varNAnAM kathaM viniyamo bhavet 13047047 bhISma uvAca 13047047a kSatriyasyApi bhArye dve vihite kurunandana 13047047c tRtIyA ca bhavec chUdrA na tu dRSTAntataH smRtA 13047048a eSa eva kramo hi syAt kSatriyANAM yudhiSThira 13047048c aSTadhA tu bhavet kAryaM kSatriyasvaM yudhiSThira 13047049a kSatriyAyA haret putraz caturo 'MzAn pitur dhanAt 13047049c yuddhAvahArikaM yac ca pituH syAt sa harec ca tat 13047050a vaizyAputras tu bhAgAMs trIn zUdrAputras tathASTamam 13047050c so 'pi dattaM haret pitrA nAdattaM hartum arhati 13047051a ekaiva hi bhaved bhAryA vaizyasya kurunandana 13047051c dvitIyA vA bhavec chUdrA na tu dRSTAntataH smRtA 13047052a vaizyasya vartamAnasya vaizyAyAM bharatarSabha 13047052c zUdrAyAM caiva kaunteya tayor viniyamaH smRtaH 13047053a paJcadhA tu bhavet kAryaM vaizyasvaM bharatarSabha 13047053c tayor apatye vakSyAmi vibhAgaM ca janAdhipa 13047054a vaizyAputreNa hartavyAz catvAro 'MzAH pitur dhanAt 13047054c paJcamas tu bhaved bhAgaH zUdrAputrAya bhArata 13047055a so 'pi dattaM haret pitrA nAdattaM hartum arhati 13047055c tribhir varNais tathA jAtaH zUdro deyadhano bhavet 13047056a zUdrasya syAt savarNaiva bhAryA nAnyA kathaM cana 13047056c zUdrasya samabhAgaH syAd yadi putrazataM bhavet 13047057a jAtAnAM samavarNAsu putrANAm avizeSataH 13047057c sarveSAm eva varNAnAM samabhAgo dhane smRtaH 13047058a jyeSThasya bhAgo jyeSThaH syAd ekAMzo yaH pradhAnataH 13047058c eSa dAyavidhiH pArtha pUrvam uktaH svayaMbhuvA 13047059a samavarNAsu jAtAnAM vizeSo 'sty aparo nRpa 13047059c vivAhavaizeSyakRtaH pUrvaH pUrvo viziSyate 13047060a harej jyeSThaH pradhAnAMzam ekaM tulyAsuteSv api 13047060c madhyamo madhyamaM caiva kanIyAMs tu kanIyasam 13047061a evaM jAtiSu sarvAsu savarNAH zreSThatAM gatAH 13047061c maharSir api caitad vai mArIcaH kAzyapo 'bravIt 13048001 yudhiSThira uvAca 13048001a arthAzrayAd vA kAmAd vA varNAnAM vApy anizcayAt 13048001c ajJAnAd vApi varNAnAM jAyate varNasaMkaraH 13048002a teSAm etena vidhinA jAtAnAM varNasaMkare 13048002c ko dharmaH kAni karmANi tan me brUhi pitAmaha 13048003 bhISma uvAca 13048003a cAturvarNyasya karmANi cAturvarNyaM ca kevalam 13048003c asRjat sa ha yajJArthe pUrvam eva prajApatiH 13048004a bhAryAz catasro viprasya dvayor AtmAsya jAyate 13048004c AnupUrvyAd dvayor hInau mAtRjAtyau prasUyataH 13048005a paraM zavAd brAhmaNasyaiSa putraH; zUdrAputraM pArazavaM tam AhuH 13048005c zuzrUSakaH svasya kulasya sa syAt; svaM cAritraM nityam atho na jahyAt 13048006a sarvAn upAyAn api saMpradhArya; samuddharet svasya kulasya tantum 13048006c jyeSTho yavIyAn api yo dvijasya; zuzrUSavAn dAnaparAyaNaH syAt 13048007a tisraH kSatriyasaMbandhAd dvayor AtmAsya jAyate 13048007c hInavarNas tRtIyAyAM zUdra ugra iti smRtaH 13048008a dve cApi bhArye vaizyasya dvayor AtmAsya jAyate 13048008c zUdrA zUdrasya cApy ekA zUdram eva prajAyate 13048009a ato viziSTas tv adhamo gurudArapradharSakaH 13048009c bAhyaM varNaM janayati cAturvarNyavigarhitam 13048010a ayAjyaM kSatriyo vrAtyaM sUtaM stomakriyAparam 13048010c vaizyo vaidehakaM cApi maudgalyam apavarjitam 13048011a zUdraz caNDAlam atyugraM vadhyaghnaM bAhyavAsinam 13048011c brAhmaNyAM saMprajAyanta ity ete kulapAMsanAH 13048011e ete matimatAM zreSTha varNasaMkarajAH prabho 13048012a bandI tu jAyate vaizyAn mAgadho vAkyajIvanaH 13048012c zUdrAn niSAdo matsyaghnaH kSatriyAyAM vyatikramAt 13048013a zUdrAd Ayogavaz cApi vaizyAyAM grAmadharmiNaH 13048013c brAhmaNair apratigrAhyas takSA sa vanajIvanaH 13048014a ete 'pi sadRzaM varNaM janayanti svayoniSu 13048014c mAtRjAtyAM prasUyante pravarA hInayoniSu 13048015a yathA caturSu varNeSu dvayor AtmAsya jAyate 13048015c AnantaryAt tu jAyante tathA bAhyAH pradhAnataH 13048016a te cApi sadRzaM varNaM janayanti svayoniSu 13048016c parasparasya vartanto janayanti vigarhitAn 13048017a yathA ca zUdro brAhmaNyAM jantuM bAhyaM prasUyate 13048017c evaM bAhyatarAd bAhyaz cAturvarNyAt prasUyate 13048018a pratilomaM tu vartanto bAhyAd bAhyataraM punaH 13048018c hInA hInAt prasUyante varNAH paJcadazaiva te 13048019a agamyAgamanAc caiva vartate varNasaMkaraH 13048019c vrAtyAnAm atra jAyante sairandhrA mAgadheSu ca 13048019e prasAdhanopacArajJam adAsaM dAsajIvanam 13048020a ataz cAyogavaM sUte vAgurAvanajIvanam 13048020c maireyakaM ca vaidehaH saMprasUte 'tha mAdhukam 13048021a niSAdo mudgaraM sUte dAzaM nAvopajIvinam 13048021c mRtapaM cApi caNDAlaH zvapAkam atikutsitam 13048022a caturo mAgadhI sUte krUrAn mAyopajIvinaH 13048022c mAMsasvAdukaraM sUdaM saugandham iti saMjJitam 13048023a vaidehakAc ca pApiSThaM krUraM bhAryopajIvinam 13048023c niSAdAn madranAbhaM ca kharayAnaprayAyinam 13048024a caNDAlAt pulkasaM cApi kharAzvagajabhojinam 13048024c mRtacelapraticchannaM bhinnabhAjanabhojinam 13048025a AyogavISu jAyante hInavarNAsu te trayaH 13048025c kSudro vaidehakAd andhro bahir grAmapratizrayaH 13048026a kArAvaro niSAdyAM tu carmakArAt prajAyate 13048026c caNDAlAt pANDusaupAkas tvaksAravyavahAravAn 13048027a AhiNDiko niSAdena vaidehyAM saMprajAyate 13048027c caNDAlena tu saupAko maudgalyasamavRttimAn 13048028a niSAdI cApi caNDAlAt putram antAvasAyinam 13048028c zmazAnagocaraM sUte bAhyair api bahiSkRtam 13048029a ity etAH saMkare jAtyaH pitRmAtRvyatikramAt 13048029c pracchannA vA prakAzA vA veditavyAH svakarmabhiH 13048030a caturNAm eva varNAnAM dharmo nAnyasya vidyate 13048030c varNAnAM dharmahIneSu saMjJA nAstIha kasya cit 13048031a yadRcchayopasaMpannair yajJasAdhubahiSkRtaiH 13048031c bAhyA bAhyais tu jAyante yathAvRtti yathAzrayam 13048032a catuSpathazmazAnAni zailAMz cAnyAn vanaspatIn 13048032c yuJjante cApy alaMkArAMs tathopakaraNAni ca 13048033a gobrAhmaNArthe sAhAyyaM kurvANA vai na saMzayaH 13048033c AnRzaMsyam anukrozaH satyavAkyam atha kSamA 13048034a svazarIraiH paritrANaM bAhyAnAM siddhikArakam 13048034c manujavyAghra bhavati tatra me nAsti saMzayaH 13048035a yathopadezaM parikIrtitAsu; naraH prajAyeta vicArya buddhimAn 13048035c vihInayonir hi suto 'vasAdayet; titIrSamANaM salile yathopalam 13048036a avidvAMsam alaM loke vidvAMsam api vA punaH 13048036c nayante hy utpathaM nAryaH kAmakrodhavazAnugam 13048037a svabhAvaz caiva nArINAM narANAm iha dUSaNam 13048037c ityarthaM na prasajjante pramadAsu vipazcitaH 13048038 yudhiSThira uvAca 13048038a varNApetam avijJAtaM naraM kaluSayonijam 13048038c AryarUpam ivAnAryaM kathaM vidyAmahe nRpa 13048039 bhISma uvAca 13048039a yonisaMkaluSe jAtaM nAnAcArasamAhitam 13048039c karmabhiH sajjanAcIrNair vijJeyA yonizuddhatA 13048040a anAryatvam anAcAraH krUratvaM niSkriyAtmatA 13048040c puruSaM vyaJjayantIha loke kaluSayonijam 13048041a pitryaM vA bhajate zIlaM mAtRjaM vA tathobhayam 13048041c na kathaM cana saMkIrNaH prakRtiM svAM niyacchati 13048042a yathaiva sadRzo rUpe mAtApitror hi jAyate 13048042c vyAghraz citrais tathA yoniM puruSaH svAM niyacchati 13048043a kulasrotasi saMchanne yasya syAd yonisaMkaraH 13048043c saMzrayaty eva tacchIlaM naro 'lpam api vA bahu 13048044a AryarUpasamAcAraM carantaM kRtake pathi 13048044c svavarNam anyavarNaM vA svazIlaM zAsti nizcaye 13048045a nAnAvRtteSu bhUteSu nAnAkarmarateSu ca 13048045c janmavRttasamaM loke suzliSTaM na virajyate 13048046a zarIram iha sattvena narasya parikRSyate 13048046c jyeSThamadhyAvaraM sattvaM tulyasattvaM pramodate 13048047a jyAyAMsam api zIlena vihInaM naiva pUjayet 13048047c api zUdraM tu sadvRttaM dharmajJam abhipUjayet 13048048a AtmAnam AkhyAti hi karmabhir naraH; svazIlacAritrakRtaiH zubhAzubhaiH 13048048c pranaSTam apy AtmakulaM tathA naraH; punaH prakAzaM kurute svakarmabhiH 13048049a yoniSv etAsu sarvAsu saMkIrNAsv itarAsu ca 13048049c yatrAtmAnaM na janayed budhas tAH parivarjayet 13049001 yudhiSThira uvAca 13049001a brUhi putrAn kuruzreSTha varNAnAM tvaM pRthak pRthak 13049001c kIdRzyAM kIdRzAz cApi putrAH kasya ca ke ca te 13049002a vipravAdAH subahuzaH zrUyante putrakAritAH 13049002c atra no muhyatAM rAjan saMzayaM chettum arhasi 13049003 bhISma uvAca 13049003a AtmA putras tu vijJeyas tasyAnantarajaz ca yaH 13049003c niyuktajaz ca vijJeyaH sutaH prasRtajas tathA 13049004a patitasya ca bhAryAyAM bhartrA susamavetayA 13049004c tathA dattakRtau putrAv adhyUDhaz ca tathAparaH 13049005a SaD apadhvaMsajAz cApi kAnInApasadAs tathA 13049005c ity ete te samAkhyAtAs tAn vijAnIhi bhArata 13049006 yudhiSThira uvAca 13049006a SaD apadhvaMsajAH ke syuH ke vApy apasadAs tathA 13049006c etat sarvaM yathAtattvaM vyAkhyAtuM me tvam arhasi 13049007 bhISma uvAca 13049007a triSu varNeSu ye putrA brAhmaNasya yudhiSThira 13049007c varNayoz ca dvayoH syAtAM yau rAjanyasya bhArata 13049008a eko dvivarNa evAtha tathAtraivopalakSitaH 13049008c SaD apadhvaMsajAs te hi tathaivApasadAJ zRNu 13049009a caNDAlo vrAtyavenau ca brAhmaNyAM kSatriyAsu ca 13049009c vaizyAyAM caiva zUdrasya lakSyante 'pasadAs trayaH 13049010a mAgadho vAmakaz caiva dvau vaizyasyopalakSitau 13049010c brAhmaNyAM kSatriyAyAM ca kSatriyasyaika eva tu 13049011a brAhmaNyAM lakSyate sUta ity ete 'pasadAH smRtAH 13049011c putrareto na zakyaM hi mithyA kartuM narAdhipa 13049012 yudhiSThira uvAca 13049012a kSetrajaM ke cid evAhuH sutaM ke cit tu zukrajam 13049012c tulyAv etau sutau kasya tan me brUhi pitAmaha 13049013 bhISma uvAca 13049013a retajo vA bhavet putras tyakto vA kSetrajo bhavet 13049013c adhyUDhaH samayaM bhittvety etad eva nibodha me 13049014 yudhiSThira uvAca 13049014a retojaM vidma vai putraM kSetrajasyAgamaH katham 13049014c adhyUDhaM vidma vai putraM hitvA ca samayaM katham 13049015 bhISma uvAca 13049015a AtmajaM putram utpAdya yas tyajet kAraNAntare 13049015c na tatra kAraNaM retaH sa kSetrasvAmino bhavet 13049016a putrakAmo hi putrArthe yAM vRNIte vizAM pate 13049016c tatra kSetraM pramANaM syAn na vai tatrAtmajaH sutaH 13049017a anyatra kSetrajaH putro lakSyate bharatarSabha 13049017c na hy AtmA zakyate hantuM dRSTAntopagato hy asau 13049018a kaz cic ca kRtakaH putraH saMgrahAd eva lakSyate 13049018c na tatra retaH kSetraM vA pramANaM syAd yudhiSThira 13049019 yudhiSThira uvAca 13049019a kIdRzaH kRtakaH putraH saMgrahAd eva lakSyate 13049019c zukraM kSetraM pramANaM vA yatra lakSyeta bhArata 13049020 bhISma uvAca 13049020a mAtApitRbhyAM saMtyaktaM pathi yaM tu pralakSayet 13049020c na cAsya mAtApitarau jJAyete sa hi kRtrimaH 13049021a asvAmikasya svAmitvaM yasmin saMpratilakSayet 13049021c savarNas taM ca poSeta savarNas tasya jAyate 13049022 yudhiSThira uvAca 13049022a katham asya prayoktavyaH saMskAraH kasya vA katham 13049022c deyA kanyA kathaM ceti tan me brUhi pitAmaha 13049023 bhISma uvAca 13049023a Atmavat tasya kurvIta saMskAraM svAmivat tathA 13049024a tyakto mAtApitRbhyAM yaH savarNaM pratipadyate 13049024c tad gotravarNatas tasya kuryAt saMskAram acyuta 13049025a atha deyA tu kanyA syAt tadvarNena yudhiSThira 13049025c saMskartuM mAtRgotraM ca mAtRvarNavinizcaye 13049026a kAnInAdhyUDhajau cApi vijJeyau putrakilbiSau 13049026c tAv api svAv iva sutau saMskAryAv iti nizcayaH 13049027a kSetrajo vApy apasado ye 'dhyUDhAs teSu cApy atha 13049027c Atmavad vai prayuJjIran saMskAraM brAhmaNAdayaH 13049028a dharmazAstreSu varNAnAM nizcayo 'yaM pradRzyate 13049028c etat te sarvam AkhyAtaM kiM bhUyaH zrotum icchasi 13050001 yudhiSThira uvAca 13050001a darzane kIdRzaH snehaH saMvAse ca pitAmaha 13050001c mahAbhAgyaM gavAM caiva tan me brUhi pitAmaha 13050002 bhISma uvAca 13050002a hanta te kathayiSyAmi purAvRttaM mahAdyute 13050002c nahuSasya ca saMvAdaM maharSez cyavanasya ca 13050003a purA maharSiz cyavano bhArgavo bharatarSabha 13050003c udavAsakRtArambho babhUva sumahAvrataH 13050004a nihatya mAnaM krodhaM ca praharSaM zokam eva ca 13050004c varSANi dvAdaza munir jalavAse dhRtavrataH 13050005a Adadhat sarvabhUteSu visrambhaM paramaM zubham 13050005c jalecareSu sattveSu zItarazmir iva prabhuH 13050006a sthANubhUtaH zucir bhUtvA daivatebhyaH praNamya ca 13050006c gaGgAyamunayor madhye jalaM saMpraviveza ha 13050007a gaGgAyamunayor vegaM subhImaM bhImaniHsvanam 13050007c pratijagrAha zirasA vAtavegasamaM jave 13050008a gaGgA ca yamunA caiva saritaz cAnugAs tayoH 13050008c pradakSiNam RSiM cakrur na cainaM paryapIDayan 13050009a antarjale sa suSvApa kASThabhUto mahAmuniH 13050009c tataz cordhvasthito dhImAn abhavad bharatarSabha 13050010a jalaukasAM sa sattvAnAM babhUva priyadarzanaH 13050010c upAjighranta ca tadA matsyAs taM hRSTamAnasAH 13050010e tatra tasyAsataH kAlaH samatIto 'bhavan mahAn 13050011a tataH kadA cit samaye kasmiMz cin matsyajIvinaH 13050011c taM dezaM samupAjagmur jAlahastA mahAdyute 13050012a niSAdA bahavas tatra matsyoddharaNanizcitAH 13050012c vyAyatA balinaH zUrAH salileSv anivartinaH 13050012e abhyAyayuz ca taM dezaM nizcitA jAlakarmaNi 13050013a jAlaM ca yojayAm Asur vizeSeNa janAdhipa 13050013c matsyodakaM samAsAdya tadA bharatasattama 13050014a tatas te bahubhir yogaiH kaivartA matsyakAGkSiNaH 13050014c gaGgAyamunayor vAri jAlair abhyakiraMs tataH 13050015a jAlaM suvitataM teSAM navasUtrakRtaM tathA 13050015c vistArAyAmasaMpannaM yat tatra salile kSamam 13050016a tatas te sumahac caiva balavac ca suvartitam 13050016c prakIrya sarvataH sarve jAlaM cakRSire tadA 13050017a abhItarUpAH saMhRSTAs te 'nyonyavazavartinaH 13050017c babandhus tatra matsyAMz ca tathAnyAJ jalacAriNaH 13050018a tathA matsyaiH parivRtaM cyavanaM bhRgunandanam 13050018c AkarSanta mahArAja jAlenAtha yadRcchayA 13050019a nadIzaivaladigdhAGgaM harizmazrujaTAdharam 13050019c lagnaiH zaGkhagaNair gAtraiH koSThaiz citrair ivAvRtam 13050020a taM jAlenoddhRtaM dRSTvA te tadA vedapAragam 13050020c sarve prAJjalayo dAzAH zirobhiH prApatan bhuvi 13050021a parikhedaparitrAsAj jAlasyAkarSaNena ca 13050021c matsyA babhUvur vyApannAH sthalasaMkarSaNena ca 13050022a sa munis tat tadA dRSTvA matsyAnAM kadanaM kRtam 13050022c babhUva kRpayAviSTo niHzvasaMz ca punaH punaH 13050023 niSAdA UcuH 13050023a ajJAnAd yat kRtaM pApaM prasAdaM tatra naH kuru 13050023c karavAma priyaM kiM te tan no brUhi mahAmune 13050024 bhISma uvAca 13050024a ity ukto matsyamadhyasthaz cyavano vAkyam abravIt 13050024c yo me 'dya paramaH kAmas taM zRNudhvaM samAhitAH 13050025a prANotsargaM vikrayaM vA matsyair yAsyAmy ahaM saha 13050025c saMvAsAn notsahe tyaktuM salilAdhyuSitAn imAn 13050026a ity uktAs te niSAdAs tu subhRzaM bhayakampitAH 13050026c sarve viSaNNavadanA nahuSAya nyavedayan 13051001 bhISma uvAca 13051001a nahuSas tu tataH zrutvA cyavanaM taM tathAgatam 13051001c tvaritaH prayayau tatra sahAmAtyapurohitaH 13051002a zaucaM kRtvA yathAnyAyaM prAJjaliH prayato nRpaH 13051002c AtmAnam AcacakSe ca cyavanAya mahAtmane 13051003a arcayAm Asa taM cApi tasya rAjJaH purohitaH 13051003c satyavrataM mahAbhAgaM devakalpaM vizAM pate 13051004 nahuSa uvAca 13051004a karavANi priyaM kiM te tan me vyAkhyAtum arhasi 13051004c sarvaM kartAsmi bhagavan yady api syAt suduSkaram 13051005 cyavana uvAca 13051005a zrameNa mahatA yuktAH kaivartA matsyajIvinaH 13051005c mama mUlyaM prayacchaibhyo matsyAnAM vikrayaiH saha 13051006 nahuSa uvAca 13051006a sahasraM dIyatAM mUlyaM niSAdebhyaH purohita 13051006c niSkrayArthaM bhagavato yathAha bhRgunandanaH 13051007 cyavana uvAca 13051007a sahasraM nAham arhAmi kiM vA tvaM manyase nRpa 13051007c sadRzaM dIyatAM mUlyaM svabuddhyA nizcayaM kuru 13051008 nahuSa uvAca 13051008a sahasrANAM zataM kSipraM niSAdebhyaH pradIyatAm 13051008c syAd etat tu bhaven mUlyaM kiM vAnyan manyate bhavAn 13051009 cyavana uvAca 13051009a nAhaM zatasahasreNa nimeyaH pArthivarSabha 13051009c dIyatAM sadRzaM mUlyam amAtyaiH saha cintaya 13051010 nahuSa uvAca 13051010a koTiH pradIyatAM mUlyaM niSAdebhyaH purohita 13051010c yad etad api naupamyam ato bhUyaH pradIyatAm 13051011 cyavana uvAca 13051011a rAjan nArhAmy ahaM koTiM bhUyo vApi mahAdyute 13051011c sadRzaM dIyatAM mUlyaM brAhmaNaiH saha cintaya 13051012 nahuSa uvAca 13051012a ardharAjyaM samagraM vA niSAdebhyaH pradIyatAm 13051012c etan mUlyam ahaM manye kiM vAnyan manyase dvija 13051013 cyavana uvAca 13051013a ardharAjyaM samagraM vA nAham arhAmi pArthiva 13051013c sadRzaM dIyatAM mUlyam RSibhiH saha cintyatAm 13051014 bhISma uvAca 13051014a maharSer vacanaM zrutvA nahuSo duHkhakarzitaH 13051014c sa cintayAm Asa tadA sahAmAtyapurohitaH 13051015a tatra tv anyo vanacaraH kaz cin mUlaphalAzanaH 13051015c nahuSasya samIpastho gavijAto 'bhavan muniH 13051016a sa samAbhASya rAjAnam abravId dvijasattamaH 13051016c toSayiSyAmy ahaM vipraM yathA tuSTo bhaviSyati 13051017a nAhaM mithyAvaco brUyAM svaireSv api kuto 'nyathA 13051017c bhavato yad ahaM brUyAM tat kAryam avizaGkayA 13051018 nahuSa uvAca 13051018a bravItu bhagavAn mUlyaM maharSeH sadRzaM bhRgoH 13051018c paritrAyasva mAm asmAd viSayaM ca kulaM ca me 13051019a hanyAd dhi bhagavAn kruddhas trailokyam api kevalam 13051019c kiM punar mAM tapohInaM bAhuvIryaparAyaNam 13051020a agAdhe 'mbhasi magnasya sAmAtyasya sahartvijaH 13051020c plavo bhava maharSe tvaM kuru mUlyavinizcayam 13051021 bhISma uvAca 13051021a nahuSasya vacaH zrutvA gavijAtaH pratApavAn 13051021c uvAca harSayan sarvAn amAtyAn pArthivaM ca tam 13051022a anargheyA mahArAja dvijA varNamahattamAH 13051022c gAvaz ca pRthivIpAla gaur mUlyaM parikalpyatAm 13051023a nahuSas tu tataH zrutvA maharSer vacanaM nRpa 13051023c harSeNa mahatA yuktaH sahAmAtyapurohitaH 13051024a abhigamya bhRgoH putraM cyavanaM saMzitavratam 13051024c idaM provAca nRpate vAcA saMtarpayann iva 13051025a uttiSThottiSTha viprarSe gavA krIto 'si bhArgava 13051025c etan mUlyam ahaM manye tava dharmabhRtAM vara 13051026 cyavana uvAca 13051026a uttiSThAmy eSa rAjendra samyak krIto 'smi te 'nagha 13051026c gobhis tulyaM na pazyAmi dhanaM kiM cid ihAcyuta 13051027a kIrtanaM zravaNaM dAnaM darzanaM cApi pArthiva 13051027c gavAM prazasyate vIra sarvapApaharaM zivam 13051028a gAvo lakSmyAH sadA mUlaM goSu pApmA na vidyate 13051028c annam eva sadA gAvo devAnAM paramaM haviH 13051029a svAhAkAravaSaTkArau goSu nityaM pratiSThitau 13051029c gAvo yajJapraNetryo vai tathA yajJasya tA mukham 13051030a amRtaM hy akSayaM divyaM kSaranti ca vahanti ca 13051030c amRtAyatanaM caitAH sarvalokanamaskRtAH 13051031a tejasA vapuSA caiva gAvo vahnisamA bhuvi 13051031c gAvo hi sumahat tejaH prANinAM ca sukhapradAH 13051032a niviSTaM gokulaM yatra zvAsaM muJcati nirbhayam 13051032c virAjayati taM dezaM pApmAnaM cApakarSati 13051033a gAvaH svargasya sopAnaM gAvaH svarge 'pi pUjitAH 13051033c gAvaH kAmadughA devyo nAnyat kiM cit paraM smRtam 13051034a ity etad goSu me proktaM mAhAtmyaM pArthivarSabha 13051034c guNaikadezavacanaM zakyaM pArAyaNaM na tu 13051035 niSAdA UcuH 13051035a darzanaM kathanaM caiva sahAsmAbhiH kRtaM mune 13051035c satAM saptapadaM mitraM prasAdaM naH kuru prabho 13051036a havIMSi sarvANi yathA hy upabhuGkte hutAzanaH 13051036c evaM tvam api dharmAtman puruSAgniH pratApavAn 13051037a prasAdayAmahe vidvan bhavantaM praNatA vayam 13051037c anugrahArtham asmAkam iyaM gauH pratigRhyatAm 13051038 cyavana uvAca 13051038a kRpaNasya ca yac cakSur muner AzIviSasya ca 13051038c naraM samUlaM dahati kakSam agnir iva jvalan 13051039a pratigRhNAmi vo dhenuM kaivartA muktakilbiSAH 13051039c divaM gacchata vai kSipraM matsyair jAloddhRtaiH saha 13051040 bhISma uvAca 13051040a tatas tasya prasAdAt te maharSer bhAvitAtmanaH 13051040c niSAdAs tena vAkyena saha matsyair divaM yayuH 13051041a tataH sa rAjA nahuSo vismitaH prekSya dhIvarAn 13051041c ArohamANAMs tridivaM matsyAMz ca bharatarSabha 13051042a tatas tau gavijaz caiva cyavanaz ca bhRgUdvahaH 13051042c varAbhyAm anurUpAbhyAM chandayAm Asatur nRpam 13051043a tato rAjA mahAvIryo nahuSaH pRthivIpatiH 13051043c param ity abravIt prItas tadA bharatasattama 13051044a tato jagrAha dharme sa sthitim indranibho nRpaH 13051044c tatheti coditaH prItas tAv RSI pratyapUjayat 13051045a samAptadIkSaz cyavanas tato 'gacchat svam Azramam 13051045c gavijaz ca mahAtejAH svam AzramapadaM yayau 13051046a niSAdAz ca divaM jagmus te ca matsyA janAdhipa 13051046c nahuSo 'pi varaM labdhvA praviveza puraM svakam 13051047a etat te kathitaM tAta yan mAM tvaM paripRcchasi 13051047c darzane yAdRzaH snehaH saMvAse ca yudhiSThira 13051048a mahAbhAgyaM gavAM caiva tathA dharmavinizcayam 13051048c kiM bhUyaH kathyatAM vIra kiM te hRdi vivakSitam 13052001 yudhiSThira uvAca 13052001a saMzayo me mahAprAjJa sumahAn sAgaropamaH 13052001c tan me zRNu mahAbAho zrutvA cAkhyAtum arhasi 13052002a kautUhalaM me sumahaj jAmadagnyaM prati prabho 13052002c rAmaM dharmabhRtAM zreSThaM tan me vyAkhyAtum arhasi 13052003a katham eSa samutpanno rAmaH satyaparAkramaH 13052003c kathaM brahmarSivaMze ca kSatradharmA vyajAyata 13052004a tad asya saMbhavaM rAjan nikhilenAnukIrtaya 13052004c kauzikAc ca kathaM vaMzAt kSatrAd vai brAhmaNo 'bhavat 13052005a aho prabhAvaH sumahAn AsId vai sumahAtmanoH 13052005c rAmasya ca naravyAghra vizvAmitrasya caiva ha 13052006a kathaM putrAn atikramya teSAM naptRSv athAbhavat 13052006c eSa doSaH sutAn hitvA tan me vyAkhyAtum arhasi 13052007 bhISma uvAca 13052007a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13052007c cyavanasya ca saMvAdaM kuzikasya ca bhArata 13052008a etaM doSaM purA dRSTvA bhArgavaz cyavanas tadA 13052008c AgAminaM mahAbuddhiH svavaMze munipuMgavaH 13052009a saMcintya manasA sarvaM guNadoSabalAbalam 13052009c dagdhukAmaH kulaM sarvaM kuzikAnAM tapodhanaH 13052010a cyavanas tam anuprApya kuzikaM vAkyam abravIt 13052010c vastum icchA samutpannA tvayA saha mamAnagha 13052011 kuzika uvAca 13052011a bhagavan sahadharmo 'yaM paNDitair iha dhAryate 13052011c pradAnakAle kanyAnAm ucyate ca sadA budhaiH 13052012a yat tu tAvad atikrAntaM dharmadvAraM tapodhana 13052012c tat kAryaM prakariSyAmi tad anujJAtum arhasi 13052013 bhISma uvAca 13052013a athAsanam upAdAya cyavanasya mahAmuneH 13052013c kuziko bhAryayA sArdham AjagAma yato muniH 13052014a pragRhya rAjA bhRGgAraM pAdyam asmai nyavedayat 13052014c kArayAm Asa sarvAz ca kriyAs tasya mahAtmanaH 13052015a tataH sa rAjA cyavanaM madhuparkaM yathAvidhi 13052015c pratyagrAhayad avyagro mahAtmA niyatavrataH 13052016a satkRtya sa tathA vipram idaM vacanam abravIt 13052016c bhagavan paravantau svo brUhi kiM karavAvahe 13052017a yadi rAjyaM yadi dhanaM yadi gAH saMzitavrata 13052017c yajJadAnAni ca tathA brUhi sarvaM dadAmi te 13052018a idaM gRham idaM rAjyam idaM dharmAsanaM ca te 13052018c rAjA tvam asi zAdhy urvIM bhRtyo 'haM paravAMs tvayi 13052019a evam ukte tato vAkye cyavano bhArgavas tadA 13052019c kuzikaM pratyuvAcedaM mudA paramayA yutaH 13052020a na rAjyaM kAmaye rAjan na dhanaM na ca yoSitaH 13052020c na ca gA na ca te dezAn na yajJAJ zrUyatAm idam 13052021a niyamaM kaM cid Arapsye yuvayor yadi rocate 13052021c paricaryo 'smi yat tAbhyAM yuvAbhyAm avizaGkayA 13052022a evam ukte tadA tena daMpatI tau jaharSatuH 13052022c pratyabrUtAM ca tam RSim evam astv iti bhArata 13052023a atha taM kuziko hRSTaH prAvezayad anuttamam 13052023c gRhoddezaM tatas tatra darzanIyam adarzayat 13052024a iyaM zayyA bhagavato yathAkAmam ihoSyatAm 13052024c prayatiSyAvahe prItim AhartuM te tapodhana 13052025a atha sUryo 'ticakrAma teSAM saMvadatAM tathA 13052025c atharSiz codayAm Asa pAnam annaM tathaiva ca 13052026a tam apRcchat tato rAjA kuzikaH praNatas tadA 13052026c kim annajAtam iSTaM te kim upasthApayAmy aham 13052027a tataH sa parayA prItyA pratyuvAca janAdhipam 13052027c aupapattikam AhAraM prayacchasveti bhArata 13052028a tad vacaH pUjayitvA tu tathety Aha sa pArthivaH 13052028c yathopapannaM cAhAraM tasmai prAdAj janAdhipaH 13052029a tataH sa bhagavAn bhuktvA daMpatI prAha dharmavit 13052029c svaptum icchAmy ahaM nidrA bAdhate mAm iti prabho 13052030a tataH zayyAgRhaM prApya bhagavAn RSisattamaH 13052030c saMviveza narendras tu sapatnIkaH sthito 'bhavat 13052031a na prabodhyo 'smi saMsupta ity uvAcAtha bhArgavaH 13052031c saMvAhitavyau pAdau me jAgartavyaM ca vAM nizi 13052032a avizaGkaz ca kuzikas tathety Aha sa dharmavit 13052032c na prabodhayatAM taM ca tau tadA rajanIkSaye 13052033a yathAdezaM maharSes tu zuzrUSAparamau tadA 13052033c babhUvatur mahArAja prayatAv atha daMpatI 13052034a tataH sa bhagavAn vipraH samAdizya narAdhipam 13052034c suSvApaikena pArzvena divasAn ekaviMzatim 13052035a sa tu rAjA nirAhAraH sabhAryaH kurunandana 13052035c paryupAsata taM hRSTaz cyavanArAdhane rataH 13052036a bhArgavas tu samuttasthau svayam eva tapodhanaH 13052036c akiMcid uktvA tu gRhAn nizcakrAma mahAtapAH 13052037a tam anvagacchatAM tau tu kSudhitau zramakarzitau 13052037c bhAryApatI munizreSTho na ca tAv avalokayat 13052038a tayos tu prekSator eva bhArgavANAM kulodvahaH 13052038c antarhito 'bhUd rAjendra tato rAjApatat kSitau 13052039a sa muhUrtaM samAzvasya saha devyA mahAdyutiH 13052039c punar anveSaNe yatnam akarot paramaM tadA 13053001 yudhiSThira uvAca 13053001a tasminn antarhite vipre rAjA kim akarot tadA 13053001c bhAryA cAsya mahAbhAgA tan me brUhi pitAmaha 13053002 bhISma uvAca 13053002a adRSTvA sa mahIpAlas tam RSiM saha bhAryayA 13053002c parizrAnto nivavRte vrIDito naSTacetanaH 13053003a sa pravizya purIM dIno nAbhyabhASata kiM cana 13053003c tad eva cintayAm Asa cyavanasya viceSTitam 13053004a atha zUnyena manasA praviveza gRhaM nRpaH 13053004c dadarza zayane tasmiJ zayAnaM bhRgunandanam 13053005a vismitau tau tu dRSTvA taM tad AzcaryaM vicintya ca 13053005c darzanAt tasya ca muner vizrAntau saMbabhUvatuH 13053006a yathAsthAnaM tu tau sthitvA bhUyas taM saMvavAhatuH 13053006c athApareNa pArzvena suSvApa sa mahAmuniH 13053007a tenaiva ca sa kAlena pratyabudhyata vIryavAn 13053007c na ca tau cakratuH kiM cid vikAraM bhayazaGkitau 13053008a pratibuddhas tu sa munis tau provAca vizAM pate 13053008c tailAbhyaGgo dIyatAM me snAsye 'ham iti bhArata 13053009a tatheti tau pratizrutya kSudhitau zramakarzitau 13053009c zatapAkena tailena mahArheNopatasthatuH 13053010a tataH sukhAsInam RSiM vAgyatau saMvavAhatuH 13053010c na ca paryAptam ity Aha bhArgavaH sumahAtapAH 13053011a yadA tau nirvikArau tu lakSayAm Asa bhArgavaH 13053011c tata utthAya sahasA snAnazAlAM viveza ha 13053011e kLptam eva tu tatrAsIt snAnIyaM pArthivocitam 13053012a asatkRtya tu tat sarvaM tatraivAntaradhIyata 13053012c sa muniH punar evAtha nRpateH pazyatas tadA 13053012e nAsUyAM cakratus tau ca daMpatI bharatarSabha 13053013a atha snAtaH sa bhagavAn siMhAsanagataH prabhuH 13053013c darzayAm Asa kuzikaM sabhAryaM bhRgunandanaH 13053014a saMhRSTavadano rAjA sabhAryaH kuziko munim 13053014c siddham annam iti prahvo nirvikAro nyavedayat 13053015a AnIyatAm iti munis taM covAca narAdhipam 13053015c rAjA ca samupAjahre tadannaM saha bhAryayA 13053016a mAMsaprakArAn vividhAJ zAkAni vividhAni ca 13053016c vesavAravikArAMz ca pAnakAni laghUni ca 13053017a rasAlApUpakAMz citrAn modakAn atha SADavAn 13053017c rasAn nAnAprakArAMz ca vanyaM ca munibhojanam 13053018a phalAni ca vicitrANi tathA bhojyAni bhUrizaH 13053018c badareGgudakAzmaryabhallAtakavaTAni ca 13053019a gRhasthAnAM ca yad bhojyaM yac cApi vanavAsinAm 13053019c sarvam AhArayAm Asa rAjA zApabhayAn muneH 13053020a atha sarvam upanyastam agrataz cyavanasya tat 13053020c tataH sarvaM samAnIya tac ca zayyAsanaM muniH 13053021a vastraiH zubhair avacchAdya bhojanopaskaraiH saha 13053021c sarvam AdIpayAm Asa cyavano bhRgunandanaH 13053022a na ca tau cakratuH kopaM daMpatI sumahAvratau 13053022c tayoH saMprekSator eva punar antarhito 'bhavat 13053023a tatraiva ca sa rAjarSis tasthau tAM rajanIM tadA 13053023c sabhAryo vAgyataH zrImAn na ca taM kopa Avizat 13053024a nityaM saMskRtam annaM tu vividhaM rAjavezmani 13053024c zayanAni ca mukhyAni pariSekAz ca puSkalAH 13053025a vastraM ca vividhAkAram abhavat samupArjitam 13053025c na zazAka tato draSTum antaraM cyavanas tadA 13053026a punar eva ca viprarSiH provAca kuzikaM nRpam 13053026c sabhAryo mAM rathenAzu vaha yatra bravImy aham 13053027a tatheti ca prAha nRpo nirvizaGkas tapodhanam 13053027c krIDAratho 'stu bhagavann uta sAMgrAmiko rathaH 13053028a ity uktaH sa munis tena rAjJA hRSTena tad vacaH 13053028c cyavanaH pratyuvAcedaM hRSTaH parapuraMjayam 13053029a sajjIkuru rathaM kSipraM yas te sAMgrAmiko mataH 13053029c sAyudhaH sapatAkaz ca sazaktiH kaNayaSTimAn 13053030a kiGkiNIzatanirghoSo yuktas tomarakalpanaiH 13053030c gadAkhaDganibaddhaz ca parameSuzatAnvitaH 13053031a tataH sa taM tathety uktvA kalpayitvA mahAratham 13053031c bhAryAM vAme dhuri tadA cAtmAnaM dakSiNe tathA 13053032a tridaMSTraM vajrasUcyagraM pratodaM tatra cAdadhat 13053032c sarvam etat tato dattvA nRpo vAkyam athAbravIt 13053033a bhagavan kva ratho yAtu bravItu bhRgunandanaH 13053033c yatra vakSyasi viprarSe tatra yAsyati te rathaH 13053034a evam uktas tu bhagavAn pratyuvAcAtha taM nRpam 13053034c itaHprabhRti yAtavyaM padakaM padakaM zanaiH 13053035a zramo mama yathA na syAt tathA me chandacAriNau 13053035c sukhaM caivAsmi voDhavyo janaH sarvaz ca pazyatu 13053036a notsAryaH pathikaH kaz cit tebhyo dAsyAmy ahaM vasu 13053036c brAhmaNebhyaz ca ye kAmAn arthayiSyanti mAM pathi 13053037a sarvaM dAsyAmy azeSeNa dhanaM ratnAni caiva hi 13053037c kriyatAM nikhilenaitan mA vicAraya pArthiva 13053038a tasya tad vacanaM zrutvA rAjA bhRtyAn athAbravIt 13053038c yad yad brUyAn munis tat tat sarvaM deyam azaGkitaiH 13053039a tato ratnAny anekAni striyo yugyam ajAvikam 13053039c kRtAkRtaM ca kanakaM gajendrAz cAcalopamAH 13053040a anvagacchanta tam RSiM rAjAmAtyAz ca sarvazaH 13053040c hAhAbhUtaM ca tat sarvam AsIn nagaram Artimat 13053041a tau tIkSNAgreNa sahasA pratodena pracoditau 13053041c pRSThe viddhau kaTe caiva nirvikArau tam UhatuH 13053042a vepamAnau virAhArau paJcAzad rAtrakarzitau 13053042c kathaM cid Uhatur vIrau daMpatI taM rathottamam 13053043a bahuzo bhRzaviddhau tau kSaramANau kSatodbhavam 13053043c dadRzAte mahArAja puSpitAv iva kiMzukau 13053044a tau dRSTvA pauravargas tu bhRzaM zokaparAyaNaH 13053044c abhizApabhayAt trasto na ca kiM cid uvAca ha 13053045a dvandvazaz cAbruvan sarve pazyadhvaM tapaso balam 13053045c kruddhA api munizreSThaM vIkSituM naiva zaknumaH 13053046a aho bhagavato vIryaM maharSer bhAvitAtmanaH 13053046c rAjJaz cApi sabhAryasya dhairyaM pazyata yAdRzam 13053047a zrAntAv api hi kRcchreNa ratham etaM samUhatuH 13053047c na caitayor vikAraM vai dadarza bhRgunandanaH 13053048 bhISma uvAca 13053048a tataH sa nirvikArau tau dRSTvA bhRgukulodvahaH 13053048c vasu vizrANayAm Asa yathA vaizravaNas tathA 13053049a tatrApi rAjA prItAtmA yathAjJaptam athAkarot 13053049c tato 'sya bhagavAn prIto babhUva munisattamaH 13053050a avatIrya rathazreSThAd daMpatI tau mumoca ha 13053050c vimocya caitau vidhivat tato vAkyam uvAca ha 13053051a snigdhagambhIrayA vAcA bhArgavaH suprasannayA 13053051c dadAni vAM varaM zreSThaM tad brUtAm iti bhArata 13053052a sukumArau ca tau vidvAn karAbhyAM munisattamaH 13053052c pasparzAmRtakalpAbhyAM snehAd bharatasattama 13053053a athAbravIn nRpo vAkyaM zramo nAsty Avayor iha 13053053c vizrAntau svaH prabhAvAt te dhyAnenaiveti bhArgava 13053054a atha tau bhagavAn prAha prahRSTaz cyavanas tadA 13053054c na vRthA vyAhRtaM pUrvaM yan mayA tad bhaviSyati 13053055a ramaNIyaH samuddezo gaGgAtIram idaM zubham 13053055c kaM cit kAlaM vrataparo nivatsyAmIha pArthiva 13053056a gamyatAM svapuraM putra vizrAntaH punar eSyasi 13053056c ihasthaM mAM sabhAryas tvaM draSTAsi zvo narAdhipa 13053057a na ca manyus tvayA kAryaH zreyas te samupasthitam 13053057c yat kAGkSitaM hRdisthaM te tat sarvaM saMbhaviSyati 13053058a ity evam uktaH kuzikaH prahRSTenAntarAtmanA 13053058c provAca munizArdUlam idaM vacanam arthavat 13053059a na me manyur mahAbhAga pUto 'smi bhagavaMs tvayA 13053059c saMvRttau yauvanasthau svo vapuSmantau balAnvitau 13053060a pratodena vraNA ye me sabhAryasya kRtAs tvayA 13053060c tAn na pazyAmi gAtreSu svastho 'smi saha bhAryayA 13053061a imAM ca devIM pazyAmi mune divyApsaropamAm 13053061c zriyA paramayA yuktAM yathAdRSTAM mayA purA 13053062a tava prasAdAt saMvRttam idaM sarvaM mahAmune 13053062c naitac citraM tu bhagavaMs tvayi satyaparAkrama 13053063a ity uktaH pratyuvAcedaM cyavanaH kuzikaM tadA 13053063c AgacchethAH sabhAryaz ca tvam iheti narAdhipa 13053064a ity uktaH samanujJAto rAjarSir abhivAdya tam 13053064c prayayau vapuSA yukto nagaraM devarAjavat 13053065a tata enam upAjagmur amAtyAH sapurohitAH 13053065c balasthA gaNikAyuktAH sarvAH prakRtayas tathA 13053066a tair vRtaH kuziko rAjA zriyA paramayA jvalan 13053066c praviveza puraM hRSTaH pUjyamAno 'tha bandibhiH 13053067a tataH pravizya nagaraM kRtvA sarvAhNikakriyAH 13053067c bhuktvA sabhAryo rajanIm uvAsa sa mahIpatiH 13053068a tatas tu tau navam abhivIkSya yauvanaM; parasparaM vigatajarAv ivAmarau 13053068c nanandatuH zayanagatau vapurdharau; zriyA yutau dvijavaradattayA tayA 13053069a sa cApy RSir bhRgukulakIrtivardhanas; tapodhano vanam abhirAmam Rddhimat 13053069c manISayA bahuvidharatnabhUSitaM; sasarja yan nAsti zatakrator api 13054001 bhISma uvAca 13054001a tataH sa rAjA rAtryante pratibuddho mahAmanAH 13054001c kRtapUrvAhNikaH prAyAt sabhAryas tad vanaM prati 13054002a tato dadarza nRpatiH prAsAdaM sarvakAJcanam 13054002c maNistambhasahasrADhyaM gandharvanagaropamam 13054002e tatra divyAn abhiprAyAn dadarza kuzikas tadA 13054003a parvatAn ramyasAnUMz ca nalinIz ca sapaGkajAH 13054003c citrazAlAz ca vividhAs toraNAni ca bhArata 13054003e zAdvalopacitAM bhUmiM tathA kAJcanakuTTimAm 13054004a sahakArAn praphullAMz ca ketakoddAlakAn dhavAn 13054004c azokAn mucukundAMz ca phullAMz caivAtimuktakAn 13054005a campakAMs tilakAn bhavyAn panasAn vaJjulAn api 13054005c puSpitAn karNikArAMz ca tatra tatra dadarza ha 13054006a zyAmAM vAraNapuSpIM ca tathASTApadikAM latAm 13054006c tatra tatra parikLptA dadarza sa mahIpatiH 13054007a vRkSAn padmotpaladharAn sarvartukusumAMs tathA 13054007c vimAnacchandakAMz cApi prAsAdAn padmasaMnibhAn 13054008a zItalAni ca toyAni kva cid uSNAni bhArata 13054008c AsanAni vicitrANi zayanapravarANi ca 13054009a paryaGkAn sarvasauvarNAn parArdhyAstaraNAstRtAn 13054009c bhakSyabhojyam anantaM ca tatra tatropakalpitam 13054010a vANIvAdAJ chukAMz cApi zArikAbhRGgarAjakAn 13054010c kokilAJ chatapatrAMz ca koyaSTimakakukkuTAn 13054011a mayUrAn kukkuTAMz cApi putrakAJ jIvajIvakAn 13054011c cakorAn vAnarAn haMsAn sArasAMz cakrasAhvayAn 13054012a samantataH praNaditAn dadarza sumanoharAn 13054012c kva cid apsarasAM saMghAn gandharvANAM ca pArthiva 13054013a kAntAbhir aparAMs tatra pariSvaktAn dadarza ha 13054013c na dadarza ca tAn bhUyo dadarza ca punar nRpaH 13054014a gItadhvaniM sumadhuraM tathaivAdhyayanadhvanim 13054014c haMsAn sumadhurAMz cApi tatra zuzrAva pArthivaH 13054015a taM dRSTvAtyadbhutaM rAjA manasAcintayat tadA 13054015c svapno 'yaM cittavibhraMza utAho satyam eva tu 13054016a aho saha zarIreNa prApto 'smi paramAM gatim 13054016c uttarAn vA kurUn puNyAn atha vApy amarAvatIm 13054017a kiM tv idaM mahad AzcaryaM saMpazyAmIty acintayat 13054017c evaM saMcintayann eva dadarza munipuMgavam 13054018a tasmin vimAne sauvarNe maNistambhasamAkule 13054018c mahArhe zayane divye zayAnaM bhRgunandanam 13054019a tam abhyayAt praharSeNa narendraH saha bhAryayA 13054019c antarhitas tato bhUyaz cyavanaH zayanaM ca tat 13054020a tato 'nyasmin vanoddeze punar eva dadarza tam 13054020c kauzyAM bRsyAM samAsInaM japamAnaM mahAvratam 13054020e evaM yogabalAd vipro mohayAm Asa pArthivam 13054021a kSaNena tad vanaM caiva te caivApsarasAM gaNAH 13054021c gandharvAH pAdapAz caiva sarvam antaradhIyata 13054022a niHzabdam abhavac cApi gaGgAkUlaM punar nRpa 13054022c kuzavalmIkabhUyiSThaM babhUva ca yathA purA 13054023a tataH sa rAjA kuzikaH sabhAryas tena karmaNA 13054023c vismayaM paramaM prAptas tad dRSTvA mahad adbhutam 13054024a tataH provAca kuziko bhAryAM harSasamanvitaH 13054024c pazya bhadre yathA bhAvAz citrA dRSTAH sudurlabhAH 13054025a prasAdAd bhRgumukhyasya kim anyatra tapobalAt 13054025c tapasA tad avApyaM hi yan na zakyaM manorathaiH 13054026a trailokyarAjyAd api hi tapa eva viziSyate 13054026c tapasA hi sutaptena krIDaty eSa tapodhanaH 13054027a aho prabhAvo brahmarSez cyavanasya mahAtmanaH 13054027c icchann eSa tapovIryAd anyA&l lokAn sRjed api 13054028a brAhmaNA eva jAyeran puNyavAgbuddhikarmaNaH 13054028c utsahed iha kartuM hi ko 'nyo vai cyavanAd Rte 13054029a brAhmaNyaM durlabhaM loke rAjyaM hi sulabhaM naraiH 13054029c brAhmaNyasya prabhAvAd dhi rathe yuktau svadhuryavat 13054030a ity evaM cintayAnaH sa viditaz cyavanasya vai 13054030c saMprekSyovAca sa nRpaM kSipram AgamyatAm iti 13054031a ity uktaH sahabhAryas tam abhyagacchan mahAmunim 13054031c zirasA vandanIyaM tam avandata sa pArthivaH 13054032a tasyAziSaH prayujyAtha sa munis taM narAdhipam 13054032c niSIdety abravId dhImAn sAntvayan puruSarSabha 13054033a tataH prakRtim Apanno bhArgavo nRpate nRpam 13054033c uvAca zlakSNayA vAcA tarpayann iva bhArata 13054034a rAjan samyag jitAnIha paJca paJcasu yat tvayA 13054034c manaHSaSThAnIndriyANi kRcchrAn mukto 'si tena vai 13054035a samyag ArAdhitaH putra tvayAhaM vadatAM vara 13054035c na hi te vRjinaM kiM cit susUkSmam api vidyate 13054036a anujAnIhi mAM rAjan gamiSyAmi yathAgatam 13054036c prIto 'smi tava rAjendra varaz ca pratigRhyatAm 13054037 kuzika uvAca 13054037a agnimadhyagatenedaM bhagavan saMnidhau mayA 13054037c vartitaM bhRguzArdUla yan na dagdho 'smi tad bahu 13054038a eSa eva varo mukhyaH prApto me bhRgunandana 13054038c yat prIto 'si samAcArAt kulaM pUtaM mamAnagha 13054039a eSa me 'nugraho vipra jIvite ca prayojanam 13054039c etad rAjyaphalaM caiva tapaz caitat paraM mama 13054040a yadi tu prItimAn vipra mayi tvaM bhRgunandana 13054040c asti me saMzayaH kaz cit tan me vyAkhyAtum arhasi 13055001 cyavana uvAca 13055001a varaz ca gRhyatAM matto yaz ca te saMzayo hRdi 13055001c taM ca brUhi narazreSTha sarvaM saMpAdayAmi te 13055002 kuzika uvAca 13055002a yadi prIto 'si bhagavaMs tato me vada bhArgava 13055002c kAraNaM zrotum icchAmi madgRhe vAsakAritam 13055003a zayanaM caikapArzvena divasAn ekaviMzatim 13055003c akiMcid uktvA gamanaM bahiz ca munipuMgava 13055004a antardhAnam akasmAc ca punar eva ca darzanam 13055004c punaz ca zayanaM vipra divasAn ekaviMzatim 13055005a tailAbhyaktasya gamanaM bhojanaM ca gRhe mama 13055005c samupAnIya vividhaM yad dagdhaM jAtavedasA 13055005e niryANaM ca rathenAzu sahasA yat kRtaM tvayA 13055006a dhanAnAM ca visargasya vanasyApi ca darzanam 13055006c prAsAdAnAM bahUnAM ca kAJcanAnAM mahAmune 13055007a maNividrumapAdAnAM paryaGkAnAM ca darzanam 13055007c punaz cAdarzanaM tasya zrotum icchAmi kAraNam 13055008a atIva hy atra muhyAmi cintayAno divAnizam 13055008c na caivAtrAdhigacchAmi sarvasyAsya vinizcayam 13055008e etad icchAmi kArtsnyena satyaM zrotuM tapodhana 13055009 cyavana uvAca 13055009a zRNu sarvam azeSeNa yad idaM yena hetunA 13055009c na hi zakyam anAkhyAtum evaM pRSTena pArthiva 13055010a pitAmahasya vadataH purA devasamAgame 13055010c zrutavAn asmi yad rAjaMs tan me nigadataH zRNu 13055011a brahmakSatravirodhena bhavitA kulasaMkaraH 13055011c pautras te bhavitA rAjaMs tejovIryasamanvitaH 13055012a tataH svakularakSArtham ahaM tvA samupAgamam 13055012c cikIrSan kuzikocchedaM saMdidhakSuH kulaM tava 13055013a tato 'ham Agamya purA tvAm avocaM mahIpate 13055013c niyamaM kaM cid Arapsye zuzrUSA kriyatAm iti 13055014a na ca te duSkRtaM kiM cid aham AsAdayaM gRhe 13055014c tena jIvasi rAjarSe na bhavethAs tato 'nyathA 13055015a etAM buddhiM samAsthAya divasAn ekaviMzatim 13055015c supto 'smi yadi mAM kaz cid bodhayed iti pArthiva 13055016a yadA tvayA sabhAryeNa saMsupto na prabodhitaH 13055016c ahaM tadaiva te prIto manasA rAjasattama 13055017a utthAya cAsmi niSkrAnto yadi mAM tvaM mahIpate 13055017c pRccheH kva yAsyasIty evaM zapeyaM tvAm iti prabho 13055018a antarhitaz cAsmi punaH punar eva ca te gRhe 13055018c yogam AsthAya saMviSTo divasAn ekaviMzatim 13055019a kSudhito mAm asUyethAH zramAd veti narAdhipa 13055019c etAM buddhiM samAsthAya karzitau vAM mayA kSudhA 13055020a na ca te 'bhUt susUkSmo 'pi manyur manasi pArthiva 13055020c sabhAryasya narazreSTha tena te prItimAn aham 13055021a bhojanaM ca samAnAyya yat tad AdIpitaM mayA 13055021c krudhyethA yadi mAtsaryAd iti tan marSitaM ca te 13055022a tato 'haM ratham Aruhya tvAm avocaM narAdhipa 13055022c sabhAryo mAM vahasveti tac ca tvaM kRtavAMs tathA 13055023a avizaGko narapate prIto 'haM cApi tena te 13055023c dhanotsarge 'pi ca kRte na tvAM krodhaH pradharSayat 13055024a tataH prItena te rAjan punar etat kRtaM tava 13055024c sabhAryasya vanaM bhUyas tad viddhi manujAdhipa 13055025a prItyarthaM tava caitan me svargasaMdarzanaM kRtam 13055025c yat te vane 'smin nRpate dRSTaM divyaM nidarzanam 13055026a svargoddezas tvayA rAjan sazarIreNa pArthiva 13055026c muhUrtam anubhUto 'sau sabhAryeNa nRpottama 13055027a nidarzanArthaM tapaso dharmasya ca narAdhipa 13055027c tatra yAsIt spRhA rAjaMs tac cApi viditaM mama 13055028a brAhmaNyaM kAGkSase hi tvaM tapaz ca pRthivIpate 13055028c avamanya narendratvaM devendratvaM ca pArthiva 13055029a evam etad yathAttha tvaM brAhmaNyaM tAta durlabham 13055029c brAhmaNye sati carSitvam RSitve ca tapasvitA 13055030a bhaviSyaty eSa te kAmaH kuzikAt kauziko dvijaH 13055030c tRtIyaM puruSaM prApya brAhmaNatvaM gamiSyati 13055031a vaMzas te pArthivazreSTha bhRgUNAm eva tejasA 13055031c pautras te bhavitA vipra tapasvI pAvakadyutiH 13055032a yaH sa devamanuSyANAM bhayam utpAdayiSyati 13055032c trayANAM caiva lokAnAM satyam etad bravImi te 13055033a varaM gRhANa rAjarSe yas te manasi vartate 13055033c tIrthayAtrAM gamiSyAmi purA kAlo 'tivartate 13055034 kuzika uvAca 13055034a eSa eva varo me 'dya yat tvaM prIto mahAmune 13055034c bhavatv etad yathAttha tvaM tapaH pautre mamAnagha 13055034e brAhmaNyaM me kulasyAstu bhagavann eSa me varaH 13055035a punaz cAkhyAtum icchAmi bhagavan vistareNa vai 13055035c katham eSyati vipratvaM kulaM me bhRgunandana 13055035e kaz cAsau bhavitA bandhur mama kaz cApi saMmataH 13056001 cyavana uvAca 13056001a avazyaM kathanIyaM me tavaitan narapuMgava 13056001c yadarthaM tvAham ucchettuM saMprApto manujAdhipa 13056002a bhRgUNAM kSatriyA yAjyA nityam eva janAdhipa 13056002c te ca bhedaM gamiSyanti daivayuktena hetunA 13056003a kSatriyAz ca bhRgUn sarvAn vadhiSyanti narAdhipa 13056003c A garbhAd anukRntanto daivadaNDanipIDitAH 13056004a tata utpatsyate 'smAkaM kule gotravivardhanaH 13056004c aurvo nAma mahAtejA jvalanArkasamadyutiH 13056005a sa trailokyavinAzAya kopAgniM janayiSyati 13056005c mahIM saparvatavanAM yaH kariSyati bhasmasAt 13056006a kaM cit kAlaM tu taM vahniM sa eva zamayiSyati 13056006c samudre vaDavAvaktre prakSipya munisattamaH 13056007a putraM tasya mahAbhAgam RcIkaM bhRgunandanam 13056007c sAkSAt kRtsno dhanurvedaH samupasthAsyate 'nagha 13056008a kSatriyANAm abhAvAya daivayuktena hetunA 13056008c sa tu taM pratigRhyaiva putre saMkrAmayiSyati 13056009a jamadagnau mahAbhAge tapasA bhAvitAtmani 13056009c sa cApi bhRguzArdUlas taM vedaM dhArayiSyati 13056010a kulAt tu tava dharmAtman kanyAM so 'dhigamiSyati 13056010c udbhAvanArthaM bhavato vaMzasya nRpasattama 13056011a gAdher duhitaraM prApya pautrIM tava mahAtapAH 13056011c brAhmaNaM kSatradharmANaM rAmam utpAdayiSyati 13056012a kSatriyaM viprakarmANaM bRhaspatim ivaujasA 13056012c vizvAmitraM tava kule gAdheH putraM sudhArmikam 13056012e tapasA mahatA yuktaM pradAsyati mahAdyute 13056013a striyau tu kAraNaM tatra parivarte bhaviSyataH 13056013c pitAmahaniyogAd vai nAnyathaitad bhaviSyati 13056014a tRtIye puruSe tubhyaM brAhmaNatvam upaiSyati 13056014c bhavitA tvaM ca saMbandhI bhRgUNAM bhAvitAtmanAm 13056015 bhISma uvAca 13056015a kuzikas tu muner vAkyaM cyavanasya mahAtmanaH 13056015c zrutvA hRSTo 'bhavad rAjA vAkyaM cedam uvAca ha 13056015e evam astv iti dharmAtmA tadA bharatasattama 13056016a cyavanas tu mahAtejAH punar eva narAdhipam 13056016c varArthaM codayAm Asa tam uvAca sa pArthivaH 13056017a bADham evaM grahISyAmi kAmaM tvatto mahAmune 13056017c brahmabhUtaM kulaM me 'stu dharme cAsya mano bhavet 13056018a evam uktas tathety evaM pratyuktvA cyavano muniH 13056018c abhyanujJAya nRpatiM tIrthayAtrAM yayau tadA 13056019a etat te kathitaM sarvam azeSeNa mayA nRpa 13056019c bhRgUNAM kuzikAnAM ca prati saMbandhakAraNam 13056020a yathoktaM muninA cApi tathA tad abhavan nRpa 13056020c janma rAmasya ca muner vizvAmitrasya caiva ha 13057001 yudhiSThira uvAca 13057001a muhyAmIva nizamyAdya cintayAnaH punaH punaH 13057001c hInAM pArthivasaMghAtaiH zrImadbhiH pRthivIm imAm 13057002a prApya rAjyAni zatazo mahIM jitvApi bhArata 13057002c koTizaH puruSAn hatvA paritapye pitAmaha 13057003a kA nu tAsAM varastrINAm avasthAdya bhaviSyati 13057003c yA hInAH patibhiH putrair mAtulair bhrAtRbhis tathA 13057004a vayaM hi tAn gurUn hatvA jJAtIMz ca suhRdo 'pi ca 13057004c avAkzIrSAH patiSyAmo narake nAtra saMzayaH 13057005a zarIraM yoktum icchAmi tapasogreNa bhArata 13057005c upadiSTam ihecchAmi tattvato 'haM vizAM pate 13057006 vaizaMpAyana uvAca 13057006a yudhiSThirasya tad vAkyaM zrutvA bhISmo mahAmanAH 13057006c parIkSya nipuNaM buddhyA yudhiSThiram abhASata 13057007a rahasyam adbhutaM caiva zRNu vakSyAmi yat tvayi 13057007c yA gatiH prApyate yena pretyabhAveSu bhArata 13057008a tapasA prApyate svargas tapasA prApyate yazaH 13057008c AyuHprakarSo bhogAz ca labhyante tapasA vibho 13057009a jJAnaM vijJAnam ArogyaM rUpaM saMpat tathaiva ca 13057009c saubhAgyaM caiva tapasA prApyate bharatarSabha 13057010a dhanaM prApnoti tapasA maunaM jJAnaM prayacchati 13057010c upabhogAMs tu dAnena brahmacaryeNa jIvitam 13057011a ahiMsAyAH phalaM rUpaM dIkSAyA janma vai kule 13057011c phalamUlAzinAM rAjyaM svargaH parNAzinAM bhavet 13057012a payobhakSo divaM yAti snAnena draviNAdhikaH 13057012c guruzuzrUSayA vidyA nityazrAddhena saMtatiH 13057013a gavADhyaH zAkadIkSAbhiH svargam Ahus tRNAzanAt 13057013c striyas triSavaNasnAnAd vAyuM pItvA kratuM labhet 13057014a nityasnAyI bhaved dakSaH saMdhye tu dve japan dvijaH 13057014c maruM sAdhayato rAjyaM nAkapRSTham anAzake 13057015a sthaNDile zayamAnAnAM gRhANi zayanAni ca 13057015c cIravalkalavAsobhir vAsAMsy AbharaNAni ca 13057016a zayyAsanAni yAnAni yogayukte tapodhane 13057016c agnipraveze niyataM brahmaloko vidhIyate 13057017a rasAnAM pratisaMhArAt saubhAgyam iha vindati 13057017c AmiSapratisaMhArAt prajAsyAyuSmatI bhavet 13057018a udavAsaM vased yas tu sa narAdhipatir bhavet 13057018c satyavAdI narazreSTha daivataiH saha modate 13057019a kIrtir bhavati dAnena tathArogyam ahiMsayA 13057019c dvijazuzrUSayA rAjyaM dvijatvaM vApi puSkalam 13057020a pAnIyasya pradAnena kIrtir bhavati zAzvatI 13057020c annapAnapradAnena tRpyate kAmabhogataH 13057021a sAntvadaH sarvabhUtAnAM sarvazokair vimucyate 13057021c devazuzrUSayA rAjyaM divyaM rUpaM niyacchati 13057022a dIpAlokapradAnena cakSuSmAn bhavate naraH 13057022c prekSaNIyapradAnena smRtiM medhAM ca vindati 13057023a gandhamAlyanivRttyA tu kIrtir bhavati puSkalA 13057023c kezazmazrUn dhArayatAm agryA bhavati saMtatiH 13057024a upavAsaM ca dIkSAM ca abhiSekaM ca pArthiva 13057024c kRtvA dvAdaza varSANi vIrasthAnAd viziSyate 13057025a dAsIdAsam alaMkArAn kSetrANi ca gRhANi ca 13057025c brahmadeyAM sutAM dattvA prApnoti manujarSabha 13057026a kratubhiz copavAsaiz ca tridivaM yAti bhArata 13057026c labhate ca ciraM sthAnaM balipuSpaprado naraH 13057027a suvarNazRGgais tu vibhUSitAnAM; gavAM sahasrasya naraH pradAtA 13057027c prApnoti puNyaM divi devalokam; ity evam Ahur munidevasaMghAH 13057028a prayacchate yaH kapilAM sacailAM; kAMsyopadohAM kanakAgrazRGgIm 13057028c tais tair guNaiH kAmadughAsya bhUtvA; naraM pradAtAram upaiti sA gauH 13057029a yAvanti lomAni bhavanti dhenvAs; tAvat phalaM prApnute gopradAtA 13057029c putrAMz ca pautrAMz ca kulaM ca sarvam; AsaptamaM tArayate paratra 13057030a sadakSiNAM kAJcanacAruzRGgIM; kAMsyopadohAM draviNottarIyAm 13057030c dhenuM tilAnAM dadato dvijAya; lokA vasUnAM sulabhA bhavanti 13057031a svakarmabhir mAnavaM saMnibaddhaM; tIvrAndhakAre narake patantam 13057031c mahArNave naur iva vAyuyuktA; dAnaM gavAM tArayate paratra 13057032a yo brahmadeyAM tu dadAti kanyAM; bhUmipradAnaM ca karoti vipre 13057032c dadAti cAnnaM vidhivac ca yaz ca; sa lokam Apnoti puraMdarasya 13057033a naivezikaM sarvaguNopapannaM; dadAti vai yas tu naro dvijAya 13057033c svAdhyAyacAritraguNAnvitAya; tasyApi lokAH kuruSUttareSu 13057034a dhuryapradAnena gavAM tathAzvair; lokAn avApnoti naro vasUnAm 13057034c svargAya cAhur hi hiraNyadAnaM; tato viziSTaM kanakapradAnam 13057035a chatrapradAnena gRhaM variSThaM; yAnaM tathopAnahasaMpradAne 13057035c vastrapradAnena phalaM surUpaM; gandhapradAne surabhir naraH syAt 13057036a puSpopagaM vAtha phalopagaM vA; yaH pAdapaM sparzayate dvijAya 13057036c sa strIsamRddhaM bahuratnapUrNaM; labhaty ayatnopagataM gRhaM vai 13057037a bhakSAnnapAnIyarasapradAtA; sarvAn avApnoti rasAn prakAmam 13057037c pratizrayAcchAdanasaMpradAtA; prApnoti tAn eva na saMzayo 'tra 13057038a sragdhUpagandhAny anulepanAni; snAnAni mAlyAni ca mAnavo yaH 13057038c dadyAd dvijebhyaH sa bhaved arogas; tathAbhirUpaz ca narendraloke 13057039a bIjair azUnyaM zayanair upetaM; dadyAd gRhaM yaH puruSo dvijAya 13057039c puNyAbhirAmaM bahuratnapUrNaM; labhaty adhiSThAnavaraM sa rAjan 13057040a sugandhacitrAstaraNopapannaM; dadyAn naro yaH zayanaM dvijAya 13057040c rUpAnvitAM pakSavatIM manojJAM; bhAryAm ayatnopagatAM labhet saH 13057041a pitAmahasyAnucaro vIrazAyI bhaven naraH 13057041c nAdhikaM vidyate tasmAd ity AhuH paramarSayaH 13057042 vaizaMpAyana uvAca 13057042a tasya tad vacanaM zrutvA prItAtmA kurunandanaH 13057042c nAzrame 'rocayad vAsaM vIramArgAbhikAGkSayA 13057043a tato yudhiSThiraH prAha pANDavAn bharatarSabha 13057043c pitAmahasya yad vAkyaM tad vo rocatv iti prabhuH 13057044a tatas tu pANDavAH sarve draupadI ca yazasvinI 13057044c yudhiSThirasya tad vAkyaM bADham ity abhyapUjayan 13058001 yudhiSThira uvAca 13058001a yAnImAni bahirvedyAM dAnAni paricakSate 13058001c tebhyo viziSTaM kiM dAnaM mataM te kurupuMgava 13058002a kautUhalaM hi paramaM tatra me vartate prabho 13058002c dAtAraM dattam anveti yad dAnaM tat pracakSva me 13058003 bhISma uvAca 13058003a abhayaM sarvabhUtebhyo vyasane cApy anugraham 13058003c yac cAbhilaSitaM dadyAt tRSitAyAbhiyAcate 13058004a dattaM manyeta yad dattvA tad dAnaM zreSTham ucyate 13058004c dattaM dAtAram anveti yad dAnaM bharatarSabha 13058005a hiraNyadAnaM godAnaM pRthivIdAnam eva ca 13058005c etAni vai pavitrANi tArayanty api duSkRtam 13058006a etAni puruSavyAghra sAdhubhyo dehi nityadA 13058006c dAnAni hi naraM pApAn mokSayanti na saMzayaH 13058007a yad yad iSTatamaM loke yac cAsya dayitaM gRhe 13058007c tat tad guNavate deyaM tad evAkSayam icchatA 13058008a priyANi labhate loke priyadaH priyakRt tathA 13058008c priyo bhavati bhUtAnAm iha caiva paratra ca 13058009a yAcamAnam abhImAnAd AzAvantam akiMcanam 13058009c yo nArcati yathAzakti sa nRzaMso yudhiSThira 13058010a amitram api ced dInaM zaraNaiSiNam Agatam 13058010c vyasane yo 'nugRhNAti sa vai puruSasattamaH 13058011a kRzAya hrImate tAta vRttikSINAya sIdate 13058011c apahanyAt kSudhaM yas tu na tena puruSaH samaH 13058012a hriyA tu niyatAn sAdhUn putradAraiz ca karzitAn 13058012c ayAcamAnAn kaunteya sarvopAyair nimantraya 13058013a AziSaM ye na deveSu na martyeSu ca kurvate 13058013c arhanto nityasattvasthA yathAlabdhopajIvinaH 13058014a AzIviSasamebhyaz ca tebhyo rakSasva bhArata 13058014c tAny uktair upajijJAsya tathA dvijavarottamAn 13058015a kRtair Avasathair nityaM sapreSyaiH saparicchadaiH 13058015c nimantrayethAH kauravya sarvakAmasukhAvahaiH 13058016a yadi te pratigRhNIyuH zraddhApUtaM yudhiSThira 13058016c kAryam ity eva manvAnA dhArmikAH puNyakarmiNaH 13058017a vidyAsnAtA vratasnAtA ye vyapAzrityajIvinaH 13058017c gUDhasvAdhyAyatapaso brAhmaNAH saMzitavratAH 13058018a teSu zuddheSu dAnteSu svadAranirateSu ca 13058018c yat kariSyasi kalyANaM tat tvA lokeSu dhAsyati 13058019a yathAgnihotraM suhutaM sAyaM prAtar dvijAtinA 13058019c tathA bhavati dattaM vai dvijebhyo 'tha kRtAtmanA 13058020a eSa te vitato yajJaH zraddhApUtaH sadakSiNaH 13058020c viziSTaH sarvayajJebhyo dadatas tAta vartatAm 13058021a nivApo dAnasadRzas tAdRzeSu yudhiSThira 13058021c nivapan pUjayaMz caiva teSv AnRNyaM nigacchati 13058022a ya eva no na kupyanti na lubhyanti tRNeSv api 13058022c ta eva naH pUjyatamA ye cAnye priyavAdinaH 13058023a ye no na bahu manyante na pravartanti cApare 13058023c putravat paripAlyAs te namas tebhyas tathAbhayam 13058024a RtvikpurohitAcAryA mRdubrahmadharA hi te 13058024c kSatreNApi hi saMsRSTaM tejaH zAmyati vai dvije 13058025a asti me balavAn asmi rAjAsmIti yudhiSThira 13058025c brAhmaNAn mA sma paryaznIr vAsobhir azanena ca 13058026a yac chobhArthaM balArthaM vA vittam asti tavAnagha 13058026c tena te brAhmaNAH pUjyAH svadharmam anutiSThatA 13058027a namaskAryAs tvayA viprA vartamAnA yathAtatham 13058027c yathAsukhaM yathotsAhaM lalantu tvayi putravat 13058028a ko hy anyaH suprasAdAnAM suhRdAm alpatoSiNAm 13058028c vRttim arhaty upakSeptuM tvad anyaH kurusattama 13058029a yathA patyAzrayo dharmaH strINAM loke sanAtanaH 13058029c sa devaH sA gatir nAnyA tathAsmAkaM dvijAtayaH 13058030a yadi no brAhmaNAs tAta saMtyajeyur apUjitAH 13058030c pazyanto dAruNaM karma satataM kSatriye sthitam 13058031a avedAnAm akIrtInAm alokAnAm ayajvanAm 13058031c ko 'smAkaM jIvitenArthas tad dhi no brAhmaNAzrayam 13058032a atra te vartayiSyAmi yathA dharmaH sanAtanaH 13058032c rAjanyo brAhmaNaM rAjan purA paricacAra ha 13058032e vaizyo rAjanyam ity eva zUdro vaizyam iti zrutiH 13058033a dUrAc chUdreNopacaryo brAhmaNo 'gnir iva jvalan 13058033c saMsparzaparicaryas tu vaizyena kSatriyeNa ca 13058034a mRdubhAvAn satyazIlAn satyadharmAnupAlakAn 13058034c AzIviSAn iva kruddhAMs tAn upAcarata dvijAn 13058035a apareSAM pareSAM ca parebhyaz caiva ye pare 13058035c kSatriyANAM pratapatAM tejasA ca balena ca 13058035e brAhmaNeSv eva zAmyanti tejAMsi ca tapAMsi ca 13058036a na me pitA priyataro na tvaM tAta tathA priyaH 13058036c na me pituH pitA rAjan na cAtmA na ca jIvitam 13058037a tvattaz ca me priyataraH pRthivyAM nAsti kaz cana 13058037c tvatto 'pi me priyatarA brAhmaNA bharatarSabha 13058038a bravImi satyam etac ca yathAhaM pANDunandana 13058038c tena satyena gaccheyaM lokAn yatra sa zaMtanuH 13058039a pazyeyaM ca satAM lokAJ chucIn brahmapuraskRtAn 13058039c tatra me tAta gantavyam ahnAya ca cirAya ca 13058040a so 'ham etAdRzA&l lokAn dRSTvA bharatasattama 13058040c yan me kRtaM brAhmaNeSu na tapye tena pArthiva 13059001 yudhiSThira uvAca 13059001a yau tu syAtAM caraNenopapannau; yau vidyayA sadRzau janmanA ca 13059001c tAbhyAM dAnaM katarasmai viziSTam; ayAcamAnAya ca yAcate ca 13059002 bhISma uvAca 13059002a zreyo vai yAcataH pArtha dattam Ahur ayAcate 13059002c arhattamo vai dhRtimAn kRpaNAd adhRtAtmanaH 13059003a kSatriyo rakSaNadhRtir brAhmaNo 'narthanAdhRtiH 13059003c brAhmaNo dhRtimAn vidvAn devAn prINAti tuSTimAn 13059004a yAcJAm Ahur anIzasya abhihAraM ca bhArata 13059004c udvejayati yAcan hi sadA bhUtAni dasyuvat 13059005a mriyate yAcamAno vai tam anu mriyate dadat 13059005c dadat saMjIvayaty enam AtmAnaM ca yudhiSThira 13059006a AnRzaMsyaM paro dharmo yAcate yat pradIyate 13059006c ayAcataH sIdamAnAn sarvopAyair nimantraya 13059007a yadi vai tAdRzA rASTre vaseyus te dvijottamAH 13059007c bhasmacchannAn ivAgnIMs tAn budhyethAs tvaM prayatnataH 13059008a tapasA dIpyamAnAs te daheyuH pRthivIm api 13059008c pUjyA hi jJAnavijJAnatapoyogasamanvitAH 13059009a tebhyaH pUjAM prayuJjIthA brAhmaNebhyaH paraMtapa 13059009c dadad bahuvidhAn dAyAn upacchandAn ayAcatAm 13059010a yad agnihotre suhute sAyaMprAtar bhavet phalam 13059010c vidyAvedavratavati tad dAnaphalam ucyate 13059011a vidyAvedavratasnAtAn avyapAzrayajIvinaH 13059011c gUDhasvAdhyAyatapaso brAhmaNAn saMzitavratAn 13059012a kRtair Avasathair hRdyaiH sapreSyaiH saparicchadaiH 13059012c nimantrayethAH kaunteya kAmaiz cAnyair dvijottamAn 13059013a api te pratigRhNIyuH zraddhApUtaM yudhiSThira 13059013c kAryam ity eva manvAnA dharmajJAH sUkSmadarzinaH 13059014a api te brAhmaNA bhuktvA gatAH soddharaNAn gRhAn 13059014c yeSAM dArAH pratIkSante parjanyam iva karSakAH 13059015a annAni prAtaHsavane niyatA brahmacAriNaH 13059015c brAhmaNAs tAta bhuJjAnAs tretAgnIn prINayantu te 13059016a mAdhyaMdinaM te savanaM dadatas tAta vartatAm 13059016c gA hiraNyAni vAsAMsi tenendraH prIyatAM tava 13059017a tRtIyaM savanaM tat te vaizvadevaM yudhiSThira 13059017c yad devebhyaH pitRbhyaz ca viprebhyaz ca prayacchasi 13059018a ahiMsA sarvabhUtebhyaH saMvibhAgaz ca sarvazaH 13059018c damas tyAgo dhRtiH satyaM bhavatv avabhRthAya te 13059019a eSa te vitato yajJaH zraddhApUtaH sadakSiNaH 13059019c viziSTaH sarvayajJebhyo nityaM tAta pravartatAm 13060001 yudhiSThira uvAca 13060001a dAnaM yajJakriyA ceha kiM svit pretya mahAphalam 13060001c kasya jyAyaH phalaM proktaM kIdRzebhyaH kathaM kadA 13060002a etad icchAmi vijJAtuM yAthAtathyena bhArata 13060002c vidvaJ jijJAsamAnAya dAnadharmAn pracakSva me 13060003a antarvedyAM ca yad dattaM zraddhayA cAnRzaMsyataH 13060003c kiM svin niHzreyasaM tAta tan me brUhi pitAmaha 13060004 bhISma uvAca 13060004a raudraM karma kSatriyasya satataM tAta vartate 13060004c tasya vaitAnikaM karma dAnaM caiveha pAvanam 13060005a na tu pApakRtAM rAjJAM pratigRhNanti sAdhavaH 13060005c etasmAt kAraNAd yajJair yajed rAjAptadakSiNaiH 13060006a atha cet pratigRhNIyur dadyAd aharahar nRpaH 13060006c zraddhAm AsthAya paramAM pAvanaM hy etad uttamam 13060007a brAhmaNAMs tarpayed dravyais tato yajJe yatavrataH 13060007c maitrAn sAdhUn vedavidaH zIlavRttataponvitAn 13060008a yat te tena kariSyanti kRtaM tena bhaviSyati 13060008c yajJAn sAdhaya sAdhubhyaH svAdvannAn dakSiNAvataH 13060009a iSTaM dattaM ca manyethA AtmAnaM dAnakarmaNA 13060009c pUjayethA yAyajUkAMs tavApy aMzo bhaved yathA 13060010a prajAvato bharethAz ca brAhmaNAn bahubhAriNaH 13060010c prajAvAMs tena bhavati yathA janayitA tathA 13060011a yAvato vai sAdhudharmAn santaH saMvartayanty uta 13060011c sarve te cApi bhartavyA narA ye bahubhAriNaH 13060012a samRddhaH saMprayacchasva brAhmaNebhyo yudhiSThira 13060012c dhenUr anaDuho 'nnAni cchatraM vAsAMsy upAnahau 13060013a AjyAni yajamAnebhyas tathAnnAdyAni bhArata 13060013c azvavanti ca yAnAni vezmAni zayanAni ca 13060014a ete deyA vyuSTimanto laghUpAyAz ca bhArata 13060014c ajugupsAMz ca vijJAya brAhmaNAn vRttikarzitAn 13060015a upacchannaM prakAzaM vA vRttyA tAn pratipAdaya 13060015c rAjasUyAzvamedhAbhyAM zreyas tat kSatriyAn prati 13060016a evaM pApair vimuktas tvaM pUtaH svargam avApsyasi 13060016c sraMsayitvA punaH kozaM yad rASTraM pAlayiSyasi 13060017a tataz ca brahmabhUyastvam avApsyasi dhanAni ca 13060017c Atmanaz ca pareSAM ca vRttiM saMrakSa bhArata 13060018a putravac cApi bhRtyAn svAn prajAz ca paripAlaya 13060018c yogakSemaz ca te nityaM brAhmaNeSv astu bhArata 13060019a arakSitAraM hartAraM viloptAram adAyakam 13060019c taM sma rAjakaliM hanyuH prajAH saMbhUya nirghRNam 13060020a ahaM vo rakSitety uktvA yo na rakSati bhUmipaH 13060020c sa saMhatya nihantavyaH zveva sonmAda AturaH 13060021a pApaM kurvanti yat kiM cit prajA rAjJA hy arakSitAH 13060021c caturthaM tasya pApasya rAjA bhArata vindati 13060022a apy AhuH sarvam eveti bhUyo 'rdham iti nizcayaH 13060022c caturthaM matam asmAkaM manoH zrutvAnuzAsanam 13060023a zubhaM vA yat prakurvanti prajA rAjJA surakSitAH 13060023c caturthaM tasya puNyasya rAjA cApnoti bhArata 13060024a jIvantaM tvAnujIvantu prajAH sarvA yudhiSThira 13060024c parjanyam iva bhUtAni mahAdrumam iva dvijAH 13060025a kuberam iva rakSAMsi zatakratum ivAmarAH 13060025c jJAtayas tvAnujIvantu suhRdaz ca paraMtapa 13061001 yudhiSThira uvAca 13061001a idaM deyam idaM deyam itIyaM zruticodanA 13061001c bahudeyAz ca rAjAnaH kiM svid deyam anuttamam 13061002 bhISma uvAca 13061002a ati dAnAni sarvANi pRthivIdAnam ucyate 13061002c acalA hy akSayA bhUmir dogdhrI kAmAn anuttamAn 13061003a dogdhrI vAsAMsi ratnAni pazUn vrIhiyavAMs tathA 13061003c bhUmidaH sarvabhUteSu zAzvatIr edhate samAH 13061004a yAvad bhUmer Ayur iha tAvad bhUmida edhate 13061004c na bhUmidAnAd astIha paraM kiM cid yudhiSThira 13061005a apy alpaM pradaduH pUrve pRthivyA iti naH zrutam 13061005c bhUmim ete daduH sarve ye bhUmiM bhuJjate janAH 13061006a svakarmaivopajIvanti narA iha paratra ca 13061006c bhUmir bhUtir mahAdevI dAtAraM kurute priyam 13061007a ya etAM dakSiNAM dadyAd akSayAM pRthivIpatiH 13061007c punar naratvaM saMprApya bhavet sa pRthivIpatiH 13061008a yathA dAnaM tathA bhoga iti dharmeSu nizcayaH 13061008c saMgrAme vA tanuM jahyAd dadyAd vA pRthivIm imAm 13061009a ity etAM kSatrabandhUnAM vadanti param AziSam 13061009c punAti dattA pRthivI dAtAram iti zuzruma 13061010a api pApasamAcAraM brahmaghnam api vAnRtam 13061010c saiva pApaM pAvayati saiva pApAt pramocayet 13061011a api pApakRtAM rAjJAM pratigRhNanti sAdhavaH 13061011c pRthivIM nAnyad icchanti pAvanaM jananI yathA 13061012a nAmAsyAH priyadatteti guhyaM devyAH sanAtanam 13061012c dAnaM vApy atha vA jJAnaM nAmno 'syAH paramaM priyam 13061012e tasmAt prApyaiva pRthivIM dadyAd viprAya pArthivaH 13061013a nAbhUmipatinA bhUmir adhiSTheyA kathaM cana 13061013c na vA pAtreNa vA gUhed antardhAnena vA caret 13061013e ye cAnye bhUmim iccheyuH kuryur evam asaMzayam 13061014a yaH sAdhor bhUmim Adatte na bhUmiM vindate tu saH 13061014c bhUmiM tu dattvA sAdhubhyo vindate bhUmim eva hi 13061014e pretyeha ca sa dharmAtmA saMprApnoti mahad yazaH 13061015a yasya viprAnuzAsanti sAdhor bhUmiM sadaiva hi 13061015c na tasya zatravo rAjan prazAsanti vasuMdharAm 13061016a yat kiM cit puruSaH pApaM kurute vRttikarzitaH 13061016c api gocarmamAtreNa bhUmidAnena pUyate 13061017a ye 'pi saMkIrNakarmANo rAjAno raudrakarmiNaH 13061017c tebhyaH pavitram AkhyeyaM bhUmidAnam anuttamam 13061018a alpAntaram idaM zazvat purANA menire janAH 13061018c yo yajed azvamedhena dadyAd vA sAdhave mahIm 13061019a api cet sukRtaM kRtvA zaGkerann api paNDitAH 13061019c azakyam ekam evaitad bhUmidAnam anuttamam 13061020a suvarNaM rajataM vastraM maNimuktAvasUni ca 13061020c sarvam etan mahAprAjJa dadAti vasudhAM dadat 13061021a tapo yajJaH zrutaM zIlam alobhaH satyasaMdhatA 13061021c gurudaivatapUjA ca nAtivartanti bhUmidam 13061022a bhartur niHzreyase yuktAs tyaktAtmAno raNe hatAH 13061022c brahmalokagatAH siddhA nAtikrAmanti bhUmidam 13061023a yathA janitrI kSIreNa svaputraM bharate sadA 13061023c anugRhNAti dAtAraM tathA sarvarasair mahI 13061024a mRtyor vai kiMkaro daNDas tApo vahneH sudAruNaH 13061024c ghorAz ca vAruNAH pAzA nopasarpanti bhUmidam 13061025a pitqMz ca pitRlokasthAn devaloke ca devatAH 13061025c saMtarpayati zAntAtmA yo dadAti vasuMdharAm 13061026a kRzAya mriyamANAya vRttimlAnAya sIdate 13061026c bhUmiM vRttikarIM dattvA satrI bhavati mAnavaH 13061027a yathA dhAvati gaur vatsaM kSIram abhyutsRjanty uta 13061027c evam eva mahAbhAga bhUmir bhavati bhUmidam 13061028a halakRSTAM mahIM dattvA sabIjAM saphalAm api 13061028c udIrNaM vApi zaraNaM tathA bhavati kAmadaH 13061029a brAhmaNaM vRttasaMpannam AhitAgniM zucivratam 13061029c naraH pratigrAhya mahIM na yAti yamasAdanam 13061030a yathA candramaso vRddhir ahany ahani jAyate 13061030c tathA bhUmikRtaM dAnaM sasye sasye vivardhate 13061031a atra gAthA bhUmigItAH kIrtayanti purAvidaH 13061031c yAH zrutvA jAmadagnyena dattA bhUH kAzyapAya vai 13061032a mAm evAdatta mAM datta mAM dattvA mAm avApsyatha 13061032c asmi&l loke pare caiva tataz cAjanane punaH 13061033a ya imAM vyAhRtiM veda brAhmaNo brahmasaMzritaH 13061033c zrAddhasya hUyamAnasya brahmabhUyaM sa gacchati 13061034a kRtyAnAm abhizastAnAM duriSTazamanaM mahat 13061034c prAyazcittam ahaM kRtvA punAty ubhayato daza 13061035a punAti ya idaM veda veda cAhaM tathaiva ca 13061035c prakRtiH sarvabhUtAnAM bhUmir vai zAzvatI matA 13061036a abhiSicyaiva nRpatiM zrAvayed imam Agamam 13061036c yathA zrutvA mahIM dadyAn nAdadyAt sAdhutaz ca tAm 13061037a so 'yaM kRtsno brAhmaNArtho rAjArthaz cApy asaMzayam 13061037c rAjA hi dharmakuzalaH prathamaM bhUtilakSaNam 13061038a atha yeSAm adharmajJo rAjA bhavati nAstikaH 13061038c na te sukhaM prabudhyante na sukhaM prasvapanti ca 13061039a sadA bhavanti codvignAs tasya duzcaritair narAH 13061039c yogakSemA hi bahavo rASTraM nAsyAvizanti tat 13061040a atha yeSAM punaH prAjJo rAjA bhavati dhArmikaH 13061040c sukhaM te pratibudhyante susukhaM prasvapanti ca 13061041a tasya rAjJaH zubhair AryaiH karmabhir nirvRtAH prajAH 13061041c yogakSemeNa vRSTyA ca vivardhante svakarmabhiH 13061042a sa kulInaH sa puruSaH sa bandhuH sa ca puNyakRt 13061042c sa dAtA sa ca vikrAnto yo dadAti vasuMdharAm 13061043a AdityA iva dIpyante tejasA bhuvi mAnavAH 13061043c dadanti vasudhAM sphItAM ye vedaviduSi dvije 13061044a yathA bIjAni rohanti prakIrNAni mahItale 13061044c tathA kAmAH prarohanti bhUmidAnasamArjitAH 13061045a Adityo varuNo viSNur brahmA somo hutAzanaH 13061045c zUlapANiz ca bhagavAn pratinandanti bhUmidam 13061046a bhUmau jAyanti puruSA bhUmau niSThAM vrajanti ca 13061046c caturvidho hi loko 'yaM yo 'yaM bhUmiguNAtmakaH 13061047a eSA mAtA pitA caiva jagataH pRthivIpate 13061047c nAnayA sadRzaM bhUtaM kiM cid asti janAdhipa 13061048a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13061048c bRhaspatez ca saMvAdam indrasya ca yudhiSThira 13061049a iSTvA kratuzatenAtha mahatA dakSiNAvatA 13061049c maghavA vAgvidAM zreSThaM papracchedaM bRhaspatim 13061050a bhagavan kena dAnena svargataH sukham edhate 13061050c yad akSayaM mahArghaM ca tad brUhi vadatAM vara 13061051a ity uktaH sa surendreNa tato devapurohitaH 13061051c bRhaspatir mahAtejAH pratyuvAca zatakratum 13061052a suvarNadAnaM godAnaM bhUmidAnaM ca vRtrahan 13061052c dadad etAn mahAprAjJaH sarvapApaiH pramucyate 13061053a na bhUmidAnAd devendra paraM kiM cid iti prabho 13061053c viziSTam iti manyAmi yathA prAhur manISiNaH 13061054a ye zUrA nihatA yuddhe svaryAtA dAnagRddhinaH 13061054c sarve te vibudhazreSTha nAtikrAmanti bhUmidam 13061055a bhartur niHzreyase yuktAs tyaktAtmAno raNe hatAH 13061055c brahmalokagatAH zUrA nAtikrAmanti bhUmidam 13061056a paJca pUrvAdipuruSAH SaT ca ye vasudhAM gatAH 13061056c ekAdaza dadad bhUmiM paritrAtIha mAnavaH 13061057a ratnopakIrNAM vasudhAM yo dadAti puraMdara 13061057c sa muktaH sarvakaluSaiH svargaloke mahIyate 13061058a mahIM sphItAM dadad rAjA sarvakAmaguNAnvitAm 13061058c rAjAdhirAjo bhavati tad dhi dAnam anuttamam 13061059a sarvakAmasamAyuktAM kAzyapIM yaH prayacchati 13061059c sarvabhUtAni manyante mAM dadAtIti vAsava 13061060a sarvakAmadughAM dhenuM sarvakAmapurogamAm 13061060c dadAti yaH sahasrAkSa sa svargaM yAti mAnavaH 13061061a madhusarpiHpravAhinyaH payodadhivahAs tathA 13061061c saritas tarpayantIha surendra vasudhApradam 13061062a bhUmipradAnAn nRpatir mucyate rAjakilbiSAt 13061062c na hi bhUmipradAnena dAnam anyad viziSyate 13061063a dadAti yaH samudrAntAM pRthivIM zastranirjitAm 13061063c taM janAH kathayantIha yAvad dharati gaur iyam 13061064a puNyAm RddharasAM bhUmiM yo dadAti puraMdara 13061064c na tasya lokAH kSIyante bhUmidAnaguNArjitAH 13061065a sarvathA pArthiveneha satataM bhUtim icchatA 13061065c bhUr deyA vidhivac chakra pAtre sukham abhIpsatA 13061066a api kRtvA naraH pApaM bhUmiM dattvA dvijAtaye 13061066c samutsRjati tat pApaM jIrNAM tvacam ivoragaH 13061067a sAgarAn saritaH zailAn kAnanAni ca sarvazaH 13061067c sarvam etan naraH zakra dadAti vasudhAM dadat 13061068a taDAgAny udapAnAni srotAMsi ca sarAMsi ca 13061068c snehAn sarvarasAMz caiva dadAti vasudhAM dadat 13061069a oSadhIH kSIrasaMpannA nagAn puSpaphalAnvitAn 13061069c kAnanopalazailAMz ca dadAti vasudhAM dadat 13061070a agniSTomaprabhRtibhir iSTvA ca svAptadakSiNaiH 13061070c na tat phalam avApnoti bhUmidAnAd yad aznute 13061071a dAtA dazAnugRhNAti daza hanti tathA kSipan 13061071c pUrvadattAM haran bhUmiM narakAyopagacchati 13061072a na dadAti pratizrutya dattvA vA harate tu yaH 13061072c sa baddho vAruNaiH pAzais tapyate mRtyuzAsanAt 13061073a AhitAgniM sadAyajJaM kRzabhRtyaM priyAtithim 13061073c ye bharanti dvijazreSThaM nopasarpanti te yamam 13061074a brAhmaNeSv RNabhUtaM syAt pArthivasya puraMdara 13061074c itareSAM tu varNAnAM tArayet kRzadurbalAn 13061075a nAcchindyAt sparzitAM bhUmiM pareNa tridazAdhipa 13061075c brAhmaNAya surazreSTha kRzabhRtyAya kaz cana 13061076a athAzru patitaM teSAM dInAnAm avasIdatAm 13061076c brAhmaNAnAM hRte kSetre hanyAt tripuruSaM kulam 13061077a bhUmipAlaM cyutaM rASTrAd yas tu saMsthApayet punaH 13061077c tasya vAsaH sahasrAkSa nAkapRSThe mahIyate 13061078a ikSubhiH saMtatAM bhUmiM yavagodhUmasaMkulAm 13061078c gozvavAhanasaMpUrNAM bAhuvIryasamArjitAm 13061079a nidhigarbhAM dadad bhUmiM sarvaratnaparicchadAm 13061079c akSayA&l labhate lokAn bhUmisatraM hi tasya tat 13061080a vidhUya kaluSaM sarvaM virajAH saMmataH satAm 13061080c loke mahIyate sadbhir yo dadAti vasuMdharAm 13061081a yathApsu patitaH zakra tailabindur visarpati 13061081c tathA bhUmikRtaM dAnaM sasye sasye visarpati 13061082a ye raNAgre mahIpAlAH zUrAH samitizobhanAH 13061082c vadhyante 'bhimukhAH zakra brahmalokaM vrajanti te 13061083a nRtyagItaparA nAryo divyamAlyavibhUSitAH 13061083c upatiSThanti devendra sadA bhUmipradaM divi 13061084a modate ca sukhaM svarge devagandharvapUjitaH 13061084c yo dadAti mahIM samyag vidhineha dvijAtaye 13061085a zatam apsarasaz caiva divyamAlyavibhUSitAH 13061085c upatiSThanti devendra sadA bhUmipradaM naram 13061086a zaGkhaM bhadrAsanaM chatraM varAzvA varavAraNAH 13061086c bhUmipradAnAt puSpANi hiraNyanicayAs tathA 13061087a AjJA sadApratihatA jayazabdo bhavaty atha 13061087c bhUmidAnasya puSpANi phalaM svargaH puraMdara 13061088a hiraNyapuSpAz cauSadhyaH kuzakAJcanazADvalAH 13061088c amRtaprasavAM bhUmiM prApnoti puruSo dadat 13061089a nAsti bhUmisamaM dAnaM nAsti mAtRsamo guruH 13061089c nAsti satyasamo dharmo nAsti dAnasamo nidhiH 13061090a etad AGgirasAc chrutvA vAsavo vasudhAm imAm 13061090c vasuratnasamAkIrNAM dadAv AGgirase tadA 13061091a ya imaM zrAvayec chrAddhe bhUmidAnasya saMstavam 13061091c na tasya rakSasAM bhAgo nAsurANAM bhavaty uta 13061092a akSayaM ca bhaved dattaM pitRbhyas tan na saMzayaH 13061092c tasmAc chrAddheSv idaM vipro bhuJjataH zrAvayed dvijAn 13061093a ity etat sarvadAnAnAM zreSTham uktaM tavAnagha 13061093c mayA bharatazArdUla kiM bhUyaH zrotum icchasi 13062001 yudhiSThira uvAca 13062001a kAni dAnAni loke 'smin dAtukAmo mahIpatiH 13062001c guNAdhikebhyo viprebhyo dadyAd bharatasattama 13062002a kena tuSyanti te sadyas tuSTAH kiM pradizanty uta 13062002c zaMsa me tan mahAbAho phalaM puNyakRtaM mahat 13062003a dattaM kiM phalavad rAjann iha loke paratra ca 13062003c bhavataH zrotum icchAmi tan me vistarato vada 13062004 bhISma uvAca 13062004a imam arthaM purA pRSTo nArado devadarzanaH 13062004c yad uktavAn asau tan me gadataH zRNu bhArata 13062005 nArada uvAca 13062005a annam eva prazaMsanti devAH sarSigaNAH purA 13062005c lokatantraM hi yajJAz ca sarvam anne pratiSThitam 13062006a annena sadRzaM dAnaM na bhUtaM na bhaviSyati 13062006c tasmAd annaM vizeSeNa dAtum icchanti mAnavAH 13062007a annam UrjaskaraM loke prANAz cAnne pratiSThitAH 13062007c annena dhAryate sarvaM vizvaM jagad idaM prabho 13062008a annAd gRhasthA loke 'smin bhikSavas tata eva ca 13062008c annAt prabhavati prANaH pratyakSaM nAtra saMzayaH 13062009a kuTumbaM pIDayitvApi brAhmaNAya mahAtmane 13062009c dAtavyaM bhikSave cAnnam Atmano bhUtim icchatA 13062010a brAhmaNAyAbhirUpAya yo dadyAd annam arthine 13062010c nidadhAti nidhiM zreSThaM pAralaukikam AtmanaH 13062011a zrAntam adhvani vartantaM vRddham arham upasthitam 13062011c arcayed bhUtim anvicchan gRhastho gRham Agatam 13062012a krodham utpatitaM hitvA suzIlo vItamatsaraH 13062012c annadaH prApnute rAjan divi ceha ca yat sukham 13062013a nAvamanyed abhigataM na praNudyAt kathaM cana 13062013c api zvapAke zuni vA na dAnaM vipraNazyati 13062014a yo dadyAd aparikliSTam annam adhvani vartate 13062014c zrAntAyAdRSTapUrvAya sa mahad dharmam ApnuyAt 13062015a pitqn devAn RSIn viprAn atithIMz ca janAdhipa 13062015c yo naraH prINayaty annais tasya puNyaphalaM mahat 13062016a kRtvApi pApakaM karma yo dadyAd annam arthine 13062016c brAhmaNAya vizeSeNa na sa pApena yujyate 13062017a brAhmaNeSv akSayaM dAnam annaM zUdre mahAphalam 13062017c annadAnaM ca zUdre ca brAhmaNe ca viziSyate 13062018a na pRcched gotracaraNaM svAdhyAyaM dezam eva vA 13062018c bhikSito brAhmaNeneha janma vAnnaM prayAcitaH 13062019a annadasyAnnavRkSAz ca sarvakAmaphalAnvitAH 13062019c bhavantIhAtha vAmutra nRpate nAtra saMzayaH 13062020a AzaMsante hi pitaraH suvRSTim iva karSakAH 13062020c asmAkam api putro vA pautro vAnnaM pradAsyati 13062021a brAhmaNo hi mahad bhUtaM svayaM dehIti yAcate 13062021c akAmo vA sakAmo vA dattvA puNyam avApnuyAt 13062022a brAhmaNaH sarvabhUtAnAm atithiH prasRtAgrabhuk 13062022c viprA yam abhigacchanti bhikSamANA gRhaM sadA 13062023a satkRtAz ca nivartante tad atIva pravardhate 13062023c mahAbhoge kule janma pretya prApnoti bhArata 13062024a dattvA tv annaM naro loke tathA sthAnam anuttamam 13062024c mRSTamRSTAnnadAyI tu svarge vasati satkRtaH 13062025a annaM prANA narANAM hi sarvam anne pratiSThitam 13062025c annadaH pazumAn putrI dhanavAn bhogavAn api 13062026a prANavAMz cApi bhavati rUpavAMz ca tathA nRpa 13062026c annadaH prANado loke sarvadaH procyate tu saH 13062027a annaM hi dattvAtithaye brAhmaNAya yathAvidhi 13062027c pradAtA sukham Apnoti devaiz cApy abhipUjyate 13062028a brAhmaNo hi mahad bhUtaM kSetraM carati pAdavat 13062028c upyate tatra yad bIjaM tad dhi puNyaphalaM mahat 13062029a pratyakSaM prItijananaM bhoktRdAtror bhavaty uta 13062029c sarvANy anyAni dAnAni parokSaphalavanty uta 13062030a annAd dhi prasavaM viddhi ratim annAd dhi bhArata 13062030c dharmArthAv annato viddhi roganAzaM tathAnnataH 13062031a annaM hy amRtam ity Aha purAkalpe prajApatiH 13062031c annaM bhuvaM divaM khaM ca sarvam anne pratiSThitam 13062032a annapraNAze bhidyante zarIre paJca dhAtavaH 13062032c balaM balavato 'pIha praNazyaty annahAnitaH 13062033a AvAhAz ca vivAhAz ca yajJAz cAnnam Rte tathA 13062033c na vartante narazreSTha brahma cAtra pralIyate 13062034a annataH sarvam etad dhi yat kiM cit sthANu jaGgamam 13062034c triSu lokeSu dharmArtham annaM deyam ato budhaiH 13062035a annadasya manuSyasya balam ojo yazaH sukham 13062035c kIrtiz ca vardhate zazvat triSu lokeSu pArthiva 13062036a megheSv ambhaH saMnidhatte prANAnAM pavanaH zivaH 13062036c tac ca meghagataM vAri zakro varSati bhArata 13062037a Adatte ca rasaM bhaumam AdityaH svagabhastibhiH 13062037c vAyur Adityatas tAMz ca rasAn devaH prajApatiH 13062038a tad yadA meghato vAri patitaM bhavati kSitau 13062038c tadA vasumatI devI snigdhA bhavati bhArata 13062039a tataH sasyAni rohanti yena vartayate jagat 13062039c mAMsamedosthizukrANAM prAdurbhAvas tataH punaH 13062040a saMbhavanti tataH zukrAt prANinaH pRthivIpate 13062040c agnISomau hi tac chukraM prajanaH puSyataz ca ha 13062041a evam annaM ca sUryaz ca pavanaH zukram eva ca 13062041c eka eva smRto rAzir yato bhUtAni jajJire 13062042a prANAn dadAti bhUtAnAM tejaz ca bharatarSabha 13062042c gRham abhyAgatAyAzu yo dadyAd annam arthine 13062043 bhISma uvAca 13062043a nAradenaivam ukto 'ham adAm annaM sadA nRpa 13062043c anasUyus tvam apy annaM tasmAd dehi gatajvaraH 13062044a dattvAnnaM vidhivad rAjan viprebhyas tvam api prabho 13062044c yathAvad anurUpebhyas tataH svargam avApsyasi 13062045a annadAnAM hi ye lokAs tAMs tvaM zRNu narAdhipa 13062045c bhavanAni prakAzante divi teSAM mahAtmanAm 13062045e nAnAsaMsthAnarUpANi nAnAstambhAnvitAni ca 13062046a candramaNDalazubhrANi kiGkiNIjAlavanti ca 13062046c taruNAdityavarNAni sthAvarANi carANi ca 13062047a anekazatabhaumAni sAntarjalavanAni ca 13062047c vaiDUryArkaprakAzAni raupyarukmamayAni ca 13062048a sarvakAmaphalAz cApi vRkSA bhavanasaMsthitAH 13062048c vApyo vIthyaH sabhAH kUpA dIrghikAz caiva sarvazaH 13062049a ghoSavanti ca yAnAni yuktAny atha sahasrazaH 13062049c bhakSyabhojyamayAH zailA vAsAMsy AbharaNAni ca 13062050a kSIraM sravantyaH saritas tathA caivAnnaparvatAH 13062050c prAsAdAH pANDurAbhrAbhAH zayyAz ca kanakojjvalAH 13062050e tAn annadAH prapadyante tasmAd annaprado bhava 13062051a ete lokAH puNyakRtAm annadAnAM mahAtmanAm 13062051c tasmAd annaM vizeSeNa dAtavyaM mAnavair bhuvi 13063001 yudhiSThira uvAca 13063001a zrutaM me bhavato vAkyam annadAnasya yo vidhiH 13063001c nakSatrayogasyedAnIM dAnakalpaM bravIhi me 13063002 bhISma uvAca 13063002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13063002c devakyAz caiva saMvAdaM devarSer nAradasya ca 13063003a dvArakAm anusaMprAptaM nAradaM devadarzanam 13063003c papracchainaM tataH praznaM devakI dharmadarzinI 13063004a tasyAH saMpRcchamAnAyA devarSir nAradas tadA 13063004c AcaSTa vidhivat sarvaM yat tac chRNu vizAM pate 13063005 nArada uvAca 13063005a kRttikAsu mahAbhAge pAyasena sasarpiSA 13063005c saMtarpya brAhmaNAn sAdhU&l lokAn Apnoty anuttamAn 13063006a rohiNyAM prathitair mAMsair mASair annena sarpiSA 13063006c payo 'nupAnaM dAtavyam AnRNyArthaM dvijAtaye 13063007a dogdhrIM dattvA savatsAM tu nakSatre somadaivate 13063007c gacchanti mAnuSAl lokAt svargalokam anuttamam 13063008a ArdrAyAM kRsaraM dattvA tailamizram upoSitaH 13063008c naras tarati durgANi kSuradhArAMz ca parvatAn 13063009a apUpAn punarvasau dattvA tathaivAnnAni zobhane 13063009c yazasvI rUpasaMpanno bahvanne jAyate kule 13063010a puSye tu kanakaM dattvA kRtaM cAkRtam eva ca 13063010c anAlokeSu lokeSu somavat sa virAjate 13063011a AzleSAyAM tu yo rUpyam RSabhaM vA prayacchati 13063011c sa sarvabhayanirmuktaH zAtravAn adhitiSThati 13063012a maghAsu tilapUrNAni vardhamAnAni mAnavaH 13063012c pradAya putrapazumAn iha pretya ca modate 13063013a phalgunIpUrvasamaye brAhmaNAnAm upoSitaH 13063013c bhakSAn phANitasaMyuktAn dattvA saubhAgyam Rcchati 13063014a ghRtakSIrasamAyuktaM vidhivat SaSTikaudanam 13063014c uttarAviSaye dattvA svargaloke mahIyate 13063015a yad yat pradIyate dAnam uttarAviSaye naraiH 13063015c mahAphalam anantaM ca bhavatIti vinizcayaH 13063016a haste hastirathaM dattvA caturyuktam upoSitaH 13063016c prApnoti paramA&l lokAn puNyakAmasamanvitAn 13063017a citrAyAm RSabhaM dattvA puNyAn gandhAMz ca bhArata 13063017c caraty apsarasAM loke ramate nandane tathA 13063018a svAtAv atha dhanaM dattvA yad iSTatamam AtmanaH 13063018c prApnoti lokAn sa zubhAn iha caiva mahad yazaH 13063019a vizAkhAyAm anaDvAhaM dhenuM dattvA ca dugdhadAm 13063019c saprAsaGgaM ca zakaTaM sadhAnyaM vastrasaMyutam 13063020a pitqn devAMz ca prINAti pretya cAnantyam aznute 13063020c na ca durgANy avApnoti svargalokaM ca gacchati 13063021a dattvA yathoktaM viprebhyo vRttim iSTAM sa vindati 13063021c narakAdIMz ca saMklezAn nApnotIti vinizcayaH 13063022a anurAdhAsu prAvAraM vastrAntaram upoSitaH 13063022c dattvA yugazataM cApi naraH svarge mahIyate 13063023a kAlazAkaM tu viprebhyo dattvA martyaH samUlakam 13063023c jyeSThAyAm Rddhim iSTAM vai gatim iSTAM ca vindati 13063024a mUle mUlaphalaM dattvA brAhmaNebhyaH samAhitaH 13063024c pitqn prINayate cApi gatim iSTAM ca gacchati 13063025a atha pUrvAsv aSADhAsu dadhipAtrANy upoSitaH 13063025c kulavRttopasaMpanne brAhmaNe vedapArage 13063025e pradAya jAyate pretya kule subahugokule 13063026a udamanthaM sasarpiSkaM prabhUtamadhuphANitam 13063026c dattvottarAsv aSADhAsu sarvakAmAn avApnuyAt 13063027a dugdhaM tv abhijite yoge dattvA madhughRtAplutam 13063027c dharmanityo manISibhyaH svargaloke mahIyate 13063028a zravaNe kambalaM dattvA vastrAntaritam eva ca 13063028c zvetena yAti yAnena sarvalokAn asaMvRtAn 13063029a goprayuktaM dhaniSThAsu yAnaM dattvA samAhitaH 13063029c vastrarazmidharaM sadyaH pretya rAjyaM prapadyate 13063030a gandhAJ zatabhiSagyoge dattvA sAgurucandanAn 13063030c prApnoty apsarasAM lokAn pretya gandhAMz ca zAzvatAn 13063031a pUrvabhAdrapadAyoge rAjamASAn pradAya tu 13063031c sarvabhakSaphalopetaH sa vai pretya sukhI bhavet 13063032a aurabhram uttarAyoge yas tu mAMsaM prayacchati 13063032c sa pitqn prINayati vai pretya cAnantyam aznute 13063033a kAMsyopadohanAM dhenuM revatyAM yaH prayacchati 13063033c sA pretya kAmAn AdAya dAtAram upatiSThati 13063034a ratham azvasamAyuktaM dattvAzvinyAM narottamaH 13063034c hastyazvarathasaMpanne varcasvI jAyate kule 13063035a bharaNISu dvijAtibhyas tiladhenuM pradAya vai 13063035c gAH suprabhUtAH prApnoti naraH pretya yazas tathA 13063036 bhISma uvAca 13063036a ity eSa lakSaNoddezaH prokto nakSatrayogataH 13063036c devakyA nAradeneha sA snuSAbhyo 'bravId idam 13064001 bhISma uvAca 13064001a sarvAn kAmAn prayacchanti ye prayacchanti kAJcanam 13064001c ity evaM bhagavAn atriH pitAmahasuto 'bravIt 13064002a pavitraM zucy athAyuSyaM pitqNAm akSayaM ca tat 13064002c suvarNaM manujendreNa harizcandreNa kIrtitam 13064003a pAnIyadAnaM paramaM dAnAnAM manur abravIt 13064003c tasmAd vApIz ca kUpAMz ca taDAgAni ca khAnayet 13064004a ardhaM pApasya harati puruSasyeha karmaNaH 13064004c kUpaH pravRttapAnIyaH supravRttaz ca nityazaH 13064005a sarvaM tArayate vaMzaM yasya khAte jalAzaye 13064005c gAvaH pibanti viprAz ca sAdhavaz ca narAH sadA 13064006a nidAghakAle pAnIyaM yasya tiSThaty avAritam 13064006c sa durgaM viSamaM kRcchraM na kadA cid avApnute 13064007a bRhaspater bhagavataH pUSNaz caiva bhagasya ca 13064007c azvinoz caiva vahnez ca prItir bhavati sarpiSA 13064008a paramaM bheSajaM hy etad yajJAnAm etad uttamam 13064008c rasAnAm uttamaM caitat phalAnAM caitad uttamam 13064009a phalakAmo yazaskAmaH puSTikAmaz ca nityadA 13064009c ghRtaM dadyAd dvijAtibhyaH puruSaH zucir AtmavAn 13064010a ghRtaM mAse Azvayuji viprebhyo yaH prayacchati 13064010c tasmai prayacchato rUpaM prItau devAv ihAzvinau 13064011a pAyasaM sarpiSA mizraM dvijebhyo yaH prayacchati 13064011c gRhaM tasya na rakSAMsi dharSayanti kadA cana 13064012a pipAsayA na mriyate sopacchandaz ca dRzyate 13064012c na prApnuyAc ca vyasanaM karakAn yaH prayacchati 13064013a prayato brAhmaNAgrebhyaH zraddhayA parayA yutaH 13064013c upasparzanaSaDbhAgaM labhate puruSaH sadA 13064014a yaH sAdhanArthaM kASThAni brAhmaNebhyaH prayacchati 13064014c pratApArthaM ca rAjendra vRttavadbhyaH sadA naraH 13064015a sidhyanty arthAH sadA tasya kAryANi vividhAni ca 13064015c upary upari zatrUNAM vapuSA dIpyate ca saH 13064016a bhagavAMz cAsya suprIto vahnir bhavati nityazaH 13064016c na taM tyajante pazavaH saMgrAme ca jayaty api 13064017a putrAJ chriyaM ca labhate yaz chatraM saMprayacchati 13064017c cakSurvyAdhiM na labhate yajJabhAgam athAznute 13064018a nidAghakAle varSe vA yaz chatraM saMprayacchati 13064018c nAsya kaz cin manodAhaH kadA cid api jAyate 13064018e kRcchrAt sa viSamAc caiva vipra mokSam avApnute 13064019a pradAnaM sarvadAnAnAM zakaTasya viziSyate 13064019c evam Aha mahAbhAgaH zANDilyo bhagavAn RSiH 13065001 yudhiSThira uvAca 13065001a dahyamAnAya viprAya yaH prayacchaty upAnahau 13065001c yat phalaM tasya bhavati tan me brUhi pitAmaha 13065002 bhISma uvAca 13065002a upAnahau prayacched yo brAhmaNebhyaH samAhitaH 13065002c mardate kaNTakAn sarvAn viSamAn nistaraty api 13065002e sa zatrUNAm upari ca saMtiSThati yudhiSThira 13065003a yAnaM cAzvatarIyuktaM tasya zubhraM vizAM pate 13065003c upatiSThati kaunteya rUpyakAJcanabhUSaNam 13065003e zakaTaM damyasaMyuktaM dattaM bhavati caiva hi 13065004 yudhiSThira uvAca 13065004a yat phalaM tiladAne ca bhUmidAne ca kIrtitam 13065004c gopradAne 'nnadAne ca bhUyas tad brUhi kaurava 13065005 bhISma uvAca 13065005a zRNuSva mama kaunteya tiladAnasya yat phalam 13065005c nizamya ca yathAnyAyaM prayaccha kurusattama 13065006a pitqNAM prathamaM bhojyaM tilAH sRSTAH svayaMbhuvA 13065006c tiladAnena vai tasmAt pitRpakSaH pramodate 13065007a mAghamAse tilAn yas tu brAhmaNebhyaH prayacchati 13065007c sarvasattvasamAkIrNaM narakaM sa na pazyati 13065008a sarvakAmaiH sa yajate yas tilair yajate pitqn 13065008c na cAkAmena dAtavyaM tilazrAddhaM kathaM cana 13065009a maharSeH kazyapasyaite gAtrebhyaH prasRtAs tilAH 13065009c tato divyaM gatA bhAvaM pradAneSu tilAH prabho 13065010a pauSTikA rUpadAz caiva tathA pApavinAzanAH 13065010c tasmAt sarvapradAnebhyas tiladAnaM viziSyate 13065011a Apastambaz ca medhAvI zaGkhaz ca likhitas tathA 13065011c maharSir gautamaz cApi tiladAnair divaM gatAH 13065012a tilahomaparA viprAH sarve saMyatamaithunAH 13065012c samA gavyena haviSA pravRttiSu ca saMsthitAH 13065013a sarveSAm eva dAnAnAM tiladAnaM paraM smRtam 13065013c akSayaM sarvadAnAnAM tiladAnam ihocyate 13065014a utpanne ca purA havye kuzikarSiH paraMtapa 13065014c tilair agnitrayaM hutvA prAptavAn gatim uttamAm 13065015a iti proktaM kuruzreSTha tiladAnam anuttamam 13065015c vidhAnaM yena vidhinA tilAnAm iha zasyate 13065016a ata UrdhvaM nibodhedaM devAnAM yaSTum icchatAm 13065016c samAgamaM mahArAja brahmaNA vai svayaMbhuvA 13065017a devAH sametya brahmANaM bhUmibhAgaM yiyakSavaH 13065017c zubhaM dezam ayAcanta yajema iti pArthiva 13065018 devA UcuH 13065018a bhagavaMs tvaM prabhur bhUmeH sarvasya tridivasya ca 13065018c yajemahi mahAbhAga yajJaM bhavadanujJayA 13065018e nAnanujJAtabhUmir hi yajJasya phalam aznute 13065019a tvaM hi sarvasya jagataH sthAvarasya carasya ca 13065019c prabhur bhavasi tasmAt tvaM samanujJAtum arhasi 13065020 brahmovAca 13065020a dadAmi medinIbhAgaM bhavadbhyo 'haM surarSabhAH 13065020c yasmin deze kariSyadhvaM yajJaM kAzyapanandanAH 13065021 devA UcuH 13065021a bhagavan kRtakAmAH smo yakSyAmas tv AptadakSiNaiH 13065021c imaM tu dezaM munayaH paryupAsanta nityadA 13065022 bhISma uvAca 13065022a tato 'gastyaz ca kaNvaz ca bhRgur atrir vRSAkapiH 13065022c asito devalaz caiva devayajJam upAgaman 13065023a tato devA mahAtmAna Ijire yajJam acyuta 13065023c tathA samApayAm Asur yathAkAlaM surarSabhAH 13065024a ta iSTayajJAs tridazA himavaty acalottame 13065024c SaSTham aMzaM kratos tasya bhUmidAnaM pracakrire 13065025a prAdezamAtraM bhUmes tu yo dadyAd anupaskRtam 13065025c na sIdati sa kRcchreSu na ca durgANy avApnute 13065026a zItavAtAtapasahAM gRhabhUmiM susaMskRtAm 13065026c pradAya suralokasthaH puNyAnte 'pi na cAlyate 13065027a mudito vasate prAjJaH zakreNa saha pArthiva 13065027c pratizrayapradAtA ca so 'pi svarge mahIyate 13065028a adhyApakakule jAtaH zrotriyo niyatendriyaH 13065028c gRhe yasya vaset tuSTaH pradhAnaM lokam aznute 13065029a tathA gavArthe zaraNaM zItavarSasahaM mahat 13065029c AsaptamaM tArayati kulaM bharatasattama 13065030a kSetrabhUmiM dadal loke putra zriyam avApnuyAt 13065030c ratnabhUmiM pradattvA tu kulavaMzaM vivardhayet 13065031a na coSarAM na nirdagdhAM mahIM dadyAt kathaM cana 13065031c na zmazAnaparItAM ca na ca pApaniSevitAm 13065032a pArakye bhUmideze tu pitqNAM nirvapet tu yaH 13065032c tad bhUmisvAmipitRbhiH zrAddhakarma vihanyate 13065033a tasmAt krItvA mahIM dadyAt svalpAm api vicakSaNaH 13065033c piNDaH pitRbhyo datto vai tasyAM bhavati zAzvataH 13065034a aTavIparvatAz caiva nadItIrthAni yAni ca 13065034c sarvANy asvAmikAny Ahur na hi tatra parigrahaH 13065035a ity etad bhUmidAnasya phalam uktaM vizAM pate 13065035c ataH paraM tu godAnaM kIrtayiSyAmi te 'nagha 13065036a gAvo 'dhikAs tapasvibhyo yasmAt sarvebhya eva ca 13065036c tasmAn mahezvaro devas tapas tAbhiH samAsthitaH 13065037a brahmaloke vasanty etAH somena saha bhArata 13065037c AsAM brahmarSayaH siddhAH prArthayanti parAM gatim 13065038a payasA haviSA dadhnA zakRtApy atha carmaNA 13065038c asthibhiz copakurvanti zRGgair vAlaiz ca bhArata 13065039a nAsAM zItAtapau syAtAM sadaitAH karma kurvate 13065039c na varSaM viSamaM vApi duHkham AsAM bhavaty uta 13065040a brAhmaNaiH sahitA yAnti tasmAt parataraM padam 13065040c ekaM gobrAhmaNaM tasmAt pravadanti manISiNaH 13065041a rantidevasya yajJe tAH pazutvenopakalpitAH 13065041c tataz carmaNvatI rAjan gocarmabhyaH pravartitA 13065042a pazutvAc ca vinirmuktAH pradAnAyopakalpitAH 13065042c tA imA vipramukhyebhyo yo dadAti mahIpate 13065042e nistared ApadaM kRcchrAM viSamastho 'pi pArthiva 13065043a gavAM sahasradaH pretya narakaM na prapazyati 13065043c sarvatra vijayaM cApi labhate manujAdhipa 13065044a amRtaM vai gavAM kSIram ity Aha tridazAdhipaH 13065044c tasmAd dadAti yo dhenum amRtaM sa prayacchati 13065045a agnInAm avyayaM hy etad dhaumyaM vedavido viduH 13065045c tasmAd dadAti yo dhenuM sa haumyaM saMprayacchati 13065046a svargo vai mUrtimAn eSa vRSabhaM yo gavAM patim 13065046c vipre guNayute dadyAt sa vai svarge mahIyate 13065047a prANA vai prANinAm ete procyante bharatarSabha 13065047c tasmAd dadAti yo dhenuM prANAn vai sa prayacchati 13065048a gAvaH zaraNyA bhUtAnAm iti vedavido viduH 13065048c tasmAd dadAti yo dhenuM zaraNaM saMprayacchati 13065049a na vadhArthaM pradAtavyA na kInAze na nAstike 13065049c gojIvine na dAtavyA tathA gauH puruSarSabha 13065050a dadAti tAdRzAnAM vai naro gAH pApakarmaNAm 13065050c akSayaM narakaM yAtIty evam Ahur manISiNaH 13065051a na kRzAM pApavatsAM vA vandhyAM rogAnvitAM tathA 13065051c na vyaGgAM na parizrAntAM dadyAd gAM brAhmaNAya vai 13065052a dazagosahasradaH samyak zakreNa saha modate 13065052c akSayA&l labhate lokAn naraH zatasahasradaH 13065053a ity etad gopradAnaM ca tiladAnaM ca kIrtitam 13065053c tathA bhUmipradAnaM ca zRNuSvAnne ca bhArata 13065054a annadAnaM pradhAnaM hi kaunteya paricakSate 13065054c annasya hi pradAnena rantidevo divaM gataH 13065055a zrAntAya kSudhitAyAnnaM yaH prayacchati bhUmipa 13065055c svAyaMbhuvaM mahAbhAgaM sa pazyati narAdhipa 13065056a na hiraNyair na vAsobhir nAzvadAnena bhArata 13065056c prApnuvanti narAH zreyo yathehAnnapradAH prabho 13065057a annaM vai paramaM dravyam annaM zrIz ca parA matA 13065057c annAt prANaH prabhavati tejo vIryaM balaM tathA 13065058a sadbhyo dadAti yaz cAnnaM sadaikAgramanA naraH 13065058c na sa durgANy avApnotIty evam Aha parAzaraH 13065059a arcayitvA yathAnyAyaM devebhyo 'nnaM nivedayet 13065059c yadanno hi naro rAjaMs tadannAs tasya devatAH 13065060a kaumudyAM zuklapakSe tu yo 'nnadAnaM karoty uta 13065060c sa saMtarati durgANi pretya cAnantyam aznute 13065061a abhuktvAtithaye cAnnaM prayacched yaH samAhitaH 13065061c sa vai brahmavidAM lokAn prApnuyAd bharatarSabha 13065062a sukRcchrAm ApadaM prAptaz cAnnadaH puruSas taret 13065062c pApaM tarati caiveha duSkRtaM cApakarSati 13065063a ity etad annadAnasya tiladAnasya caiva ha 13065063c bhUmidAnasya ca phalaM godAnasya ca kIrtitam 13066001 yudhiSThira uvAca 13066001a zrutaM dAnaphalaM tAta yat tvayA parikIrtitam 13066001c annaM tu te vizeSeNa prazastam iha bhArata 13066002a pAnIyadAnaM paramaM kathaM ceha mahAphalam 13066002c ity etac chrotum icchAmi vistareNa pitAmaha 13066003 bhISma uvAca 13066003a hanta te vartayiSyAmi yathAvad bharatarSabha 13066003c gadatas tan mamAdyeha zRNu satyaparAkrama 13066003e pAnIyadAnAt prabhRti sarvaM vakSyAmi te 'nagha 13066004a yad annaM yac ca pAnIyaM saMpradAyAznute naraH 13066004c na tasmAt paramaM dAnaM kiM cid astIti me matiH 13066005a annAt prANabhRtas tAta pravartante hi sarvazaH 13066005c tasmAd annaM paraM loke sarvadAneSu kathyate 13066006a annAd balaM ca tejaz ca prANinAM vardhate sadA 13066006c annadAnam atas tasmAc chreSTham Aha prajApatiH 13066007a sAvitryA hy api kaunteya zrutaM te vacanaM zubham 13066007c yataz caitad yathA caitad devasatre mahAmate 13066008a anne datte nareNeha prANA dattA bhavanty uta 13066008c prANadAnAd dhi paramaM na dAnam iha vidyate 13066009a zrutaM hi te mahAbAho lomazasyApi tad vacaH 13066009c prANAn dattvA kapotAya yat prAptaM zibinA purA 13066010a tAM gatiM labhate dattvA dvijasyAnnaM vizAM pate 13066010c gatiM viziSTAM gacchanti prANadA iti naH zrutam 13066011a annaM cApi prabhavati pAnIyAt kurusattama 13066011c nIrajAtena hi vinA na kiM cit saMpravartate 13066012a nIrajAtaz ca bhagavAn somo grahagaNezvaraH 13066012c amRtaM ca sudhA caiva svAhA caiva vaSaT tathA 13066013a annauSadhyo mahArAja vIrudhaz ca jalodbhavAH 13066013c yataH prANabhRtAM prANAH saMbhavanti vizAM pate 13066014a devAnAm amRtaM cAnnaM nAgAnAM ca sudhA tathA 13066014c pitqNAM ca svadhA proktA pazUnAM cApi vIrudhaH 13066015a annam eva manuSyANAM prANAn Ahur manISiNaH 13066015c tac ca sarvaM naravyAghra pAnIyAt saMpravartate 13066016a tasmAt pAnIyadAnAd vai na paraM vidyate kva cit 13066016c tac ca dadyAn naro nityaM ya icched bhUtim AtmanaH 13066017a dhanyaM yazasyam AyuSyaM jaladAnaM vizAM pate 13066017c zatrUMz cApy adhi kaunteya sadA tiSThati toyadaH 13066018a sarvakAmAn avApnoti kIrtiM caiveha zAzvatIm 13066018c pretya cAnantyam Apnoti pApebhyaz ca pramucyate 13066019a toyado manujavyAghra svargaM gatvA mahAdyute 13066019c akSayAn samavApnoti lokAn ity abravIn manuH 13067001 yudhiSThira uvAca 13067001a tilAnAM kIdRzaM dAnam atha dIpasya caiva ha 13067001c annAnAM vAsasAM caiva bhUya eva bravIhi me 13067002 bhISma uvAca 13067002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13067002c brAhmaNasya ca saMvAdaM yamasya ca yudhiSThira 13067003a madhyadeze mahAn grAmo brAhmaNAnAM babhUva ha 13067003c gaGgAyamunayor madhye yAmunasya girer adhaH 13067004a parNazAleti vikhyAto ramaNIyo narAdhipa 13067004c vidvAMsas tatra bhUyiSThA brAhmaNAz cAvasaMs tadA 13067005a atha prAha yamaH kaM cit puruSaM kRSNavAsasam 13067005c raktAkSam UrdhvaromANaM kAkajaGghAkSinAsikam 13067006a gaccha tvaM brAhmaNagrAmaM tato gatvA tam Anaya 13067006c agastyaM gotrataz cApi nAmataz cApi zarmiNam 13067007a zame niviSTaM vidvAMsam adhyApakam anAdRtam 13067007c mA cAnyam AnayethAs tvaM sagotraM tasya pArzvataH 13067008a sa hi tAdRgguNas tena tulyo 'dhyayanajanmanA 13067008c apatyeSu tathA vRtte samastenaiva dhImatA 13067008e tam Anaya yathoddiSTaM pUjA kAryA hi tasya me 13067009a sa gatvA pratikUlaM tac cakAra yamazAsanam 13067009c tam AkramyAnayAm Asa pratiSiddho yamena yaH 13067010a tasmai yamaH samutthAya pUjAM kRtvA ca vIryavAn 13067010c provAca nIyatAm eSa so 'nya AnIyatAm iti 13067011a evam ukte tu vacane dharmarAjena sa dvijaH 13067011c uvAca dharmarAjAnaM nirviNNo 'dhyayanena vai 13067011e yo me kAlo bhavec cheSas taM vaseyam ihAcyuta 13067012 yama uvAca 13067012a nAhaM kAlasya vihitaM prApnomIha kathaM cana 13067012c yo hi dharmaM carati vai taM tu jAnAmi kevalam 13067013a gaccha vipra tvam adyaiva AlayaM svaM mahAdyute 13067013c brUhi vA tvaM yathA svairaM karavANi kim ity uta 13067014 brAhmaNa uvAca 13067014a yat tatra kRtvA sumahat puNyaM syAt tad bravIhi me 13067014c sarvasya hi pramANaM tvaM trailokyasyApi sattama 13067015 yama uvAca 13067015a zRNu tattvena viprarSe pradAnavidhim uttamam 13067015c tilAH paramakaM dAnaM puNyaM caiveha zAzvatam 13067016a tilAz ca saMpradAtavyA yathAzakti dvijarSabha 13067016c nityadAnAt sarvakAmAMs tilA nirvartayanty uta 13067017a tilAJ zrAddhe prazaMsanti dAnam etad dhy anuttamam 13067017c tAn prayacchasva viprebhyo vidhidRSTena karmaNA 13067018a tilA bhakSayitavyAz ca sadA tv AlabhanaM ca taiH 13067018c kAryaM satatam icchadbhiH zreyaH sarvAtmanA gRhe 13067019a tathApaH sarvadA deyAH peyAz caiva na saMzayaH 13067019c puSkariNyas taDAgAni kUpAMz caivAtra khAnayet 13067020a etat sudurlabhataram iha loke dvijottama 13067020c Apo nityaM pradeyAs te puNyaM hy etad anuttamam 13067021a prapAz ca kAryAH pAnArthaM nityaM te dvijasattama 13067021c bhukte 'py atha pradeyaM te pAnIyaM vai vizeSataH 13067022a ity ukte sa tadA tena yamadUtena vai gRhAn 13067022c nItaz cakAra ca tathA sarvaM tad yamazAsanam 13067023a nItvA taM yamadUto 'pi gRhItvA zarmiNaM tadA 13067023c yayau sa dharmarAjAya nyavedayata cApi tam 13067024a taM dharmarAjo dharmajJaM pUjayitvA pratApavAn 13067024c kRtvA ca saMvidaM tena visasarja yathAgatam 13067025a tasyApi ca yamaH sarvam upadezaM cakAra ha 13067025c pratyetya ca sa tat sarvaM cakAroktaM yamena tat 13067026a tathA prazaMsate dIpAn yamaH pitRhitepsayA 13067026c tasmAd dIpaprado nityaM saMtArayati vai pitqn 13067027a dAtavyAH satataM dIpAs tasmAd bharatasattama 13067027c devAnAM ca pitqNAM ca cakSuSy Aste matAH prabho 13067028a ratnadAnaM ca sumahat puNyam uktaM janAdhipa 13067028c tAni vikrIya yajate brAhmaNo hy abhayaMkaraH 13067029a yad vai dadAti viprebhyo brAhmaNaH pratigRhya vai 13067029c ubhayoH syAt tad akSayyaM dAtur AdAtur eva ca 13067030a yo dadAti sthitaH sthityAM tAdRzAya pratigraham 13067030c ubhayor akSayaM dharmaM taM manuH prAha dharmavit 13067031a vAsasAM tu pradAnena svadAranirato naraH 13067031c suvastraz ca suveSaz ca bhavatIty anuzuzruma 13067032a gAvaH suvarNaM ca tathA tilAz caivAnuvarNitAH 13067032c bahuzaH puruSavyAghra vedaprAmANyadarzanAt 13067033a vivAhAMz caiva kurvIta putrAn utpAdayeta ca 13067033c putralAbho hi kauravya sarvalAbhAd viziSyate 13068001 yudhiSThira uvAca 13068001a bhUya eva kuruzreSTha dAnAnAM vidhim uttamam 13068001c kathayasva mahAprAjJa bhUmidAnaM vizeSataH 13068002a pRthivIM kSatriyo dadyAd brAhmaNas tAM svakarmaNA 13068002c vidhivat pratigRhNIyAn na tv anyo dAtum arhati 13068003a sarvavarNais tu yac chakyaM pradAtuM phalakAGkSibhiH 13068003c vede vA yat samAmnAtaM tan me vyAkhyAtum arhasi 13068004 bhISma uvAca 13068004a tulyanAmAni deyAni trINi tulyaphalAni ca 13068004c sarvakAmaphalAnIha gAvaH pRthvI sarasvatI 13068005a yo brUyAc cApi ziSyAya dharmyAM brAhmIM sarasvatIm 13068005c pRthivIgopradAnAbhyAM sa tulyaM phalam aznute 13068006a tathaiva gAH prazaMsanti na ca deyaM tataH param 13068006c saMnikRSTaphalAs tA hi laghvarthAz ca yudhiSThira 13068006e mAtaraH sarvabhUtAnAM gAvaH sarvasukhapradAH 13068007a vRddhim AkAGkSatA nityaM gAvaH kAryAH pradakSiNAH 13068007c maGgalAyatanaM devyas tasmAt pUjyAH sadaiva hi 13068008a pracodanaM devakRtaM gavAM karmasu vartatAm 13068008c pUrvam evAkSaraM nAnyad abhidheyaM kathaM cana 13068009a pracAre vA nipAne vA budho nodvejayeta gAH 13068009c tRSitA hy abhivIkSantyo naraM hanyuH sabAndhavam 13068010a pitRsadmAni satataM devatAyatanAni ca 13068010c pUyante zakRtA yAsAM pUtaM kim adhikaM tataH 13068011a grAsamuSTiM paragave dadyAt saMvatsaraM tu yaH 13068011c akRtvA svayam AhAraM vrataM tat sArvakAmikam 13068012a sa hi putrAn yazorthaM ca zriyaM cApy adhigacchati 13068012c nAzayaty azubhaM caiva duHsvapnaM ca vyapohati 13068013 yudhiSThira uvAca 13068013a deyAH kiMlakSaNA gAvaH kAz cApi parivarjayet 13068013c kIdRzAya pradAtavyA na deyAH kIdRzAya ca 13068014 bhISma uvAca 13068014a asadvRttAya pApAya lubdhAyAnRtavAdine 13068014c havyakavyavyapetAya na deyA gauH kathaM cana 13068015a bhikSave bahuputrAya zrotriyAyAhitAgnaye 13068015c dattvA dazagavAM dAtA lokAn Apnoty anuttamAn 13068016a yaM caiva dharmaM kurute tasya puNyaphalaM ca yat 13068016c sarvasyaivAMzabhAg dAtA tannimittaM pravRttayaH 13068017a yaz cainam utpAdayati yaz cainaM trAyate bhayAt 13068017c yaz cAsya kurute vRttiM sarve te pitaras trayaH 13068018a kalmaSaM guruzuzrUSA hanti mAno mahad yazaH 13068018c aputratAM trayaH putrA avRttiM daza dhenavaH 13068019a vedAntaniSThasya bahuzrutasya; prajJAnatRptasya jitendriyasya 13068019c ziSTasya dAntasya yatasya caiva; bhUteSu nityaM priyavAdinaz ca 13068020a yaH kSudbhayAd vai na vikarma kuryAn; mRdur dAntaz cAtitheyaz ca nityam 13068020c vRttiM viprAyAtisRjeta tasmai; yas tulyazIlaz ca saputradAraH 13068021a zubhe pAtre ye guNA gopradAne; tAvAn doSo brAhmaNasvApahAre 13068021c sarvAvasthaM brAhmaNasvApahAro; dArAz caiSAM dUrato varjanIyAH 13069001 bhISma uvAca 13069001a atraiva kIrtyate sadbhir brAhmaNasvAbhimarzane 13069001c nRgeNa sumahat kRcchraM yad avAptaM kurUdvaha 13069002a nivizantyAM purA pArtha dvAravatyAm iti zrutiH 13069002c adRzyata mahAkUpas tRNavIrutsamAvRtaH 13069003a prayatnaM tatra kurvANAs tasmAt kUpAj jalArthinaH 13069003c zrameNa mahatA yuktAs tasmiMs toye susaMvRte 13069004a dadRzus te mahAkAyaM kRkalAsam avasthitam 13069004c tasya coddharaNe yatnam akurvaMs te sahasrazaH 13069005a pragrahaiz carmapaTTaiz ca taM baddhvA parvatopamam 13069005c nAzaknuvan samuddhartuM tato jagmur janArdanam 13069006a kham AvRtyodapAnasya kRkalAsaH sthito mahAn 13069006c tasya nAsti samuddhartety atha kRSNe nyavedayan 13069007a sa vAsudevena samuddhRtaz ca; pRSTaz ca kAmAn nijagAda rAjA 13069007c nRgas tadAtmAnam atho nyavedayat; purAtanaM yajJasahasrayAjinam 13069008a tathA bruvANaM tu tam Aha mAdhavaH; zubhaM tvayA karma kRtaM na pApakam 13069008c kathaM bhavAn durgatim IdRzIM gato; narendra tad brUhi kim etad IdRzam 13069009a zataM sahasrANi zataM gavAM punaH; punaH zatAny aSTa zatAyutAni 13069009c tvayA purA dattam itIha zuzruma; nRpa dvijebhyaH kva nu tad gataM tava 13069010a nRgas tato 'bravIt kRSNaM brAhmaNasyAgnihotriNaH 13069010c proSitasya paribhraSTA gaur ekA mama godhane 13069011a gavAM sahasre saMkhyAtA tadA sA pazupair mama 13069011c sA brAhmaNAya me dattA pretyArtham abhikAGkSatA 13069012a apazyat parimArgaMz ca tAM yAM paragRhe dvijaH 13069012c mameyam iti covAca brAhmaNo yasya sAbhavat 13069013a tAv ubhau samanuprAptau vivadantau bhRzajvarau 13069013c bhavAn dAtA bhavAn hartety atha tau mAM tadocatuH 13069014a zatena zatasaMkhyena gavAM vinimayena vai 13069014c yAce pratigrahItAraM sa tu mAm abravId idam 13069015a dezakAlopasaMpannA dogdhrI kSAntAtivatsalA 13069015c svAdukSIrapradA dhanyA mama nityaM nivezane 13069016a kRzaM ca bharate yA gaur mama putram apastanam 13069016c na sA zakyA mayA hAtum ity uktvA sa jagAma ha 13069017a tatas tam aparaM vipraM yAce vinimayena vai 13069017c gavAM zatasahasraM vai tatkRte gRhyatAm iti 13069018 brAhmaNa uvAca 13069018a na rAjJAM pratigRhNAmi zakto 'haM svasya mArgaNe 13069018c saiva gaur dIyatAM zIghraM mameti madhusUdana 13069019a rukmam azvAMz ca dadato rajataM syandanAMs tathA 13069019c na jagrAha yayau cApi tadA sa brAhmaNarSabhaH 13069020a etasminn eva kAle tu coditaH kAladharmaNA 13069020c pitRlokam ahaM prApya dharmarAjam upAgamam 13069021a yamas tu pUjayitvA mAM tato vacanam abravIt 13069021c nAntaH saMkhyAyate rAjaMs tava puNyasya karmaNaH 13069022a asti caiva kRtaM pApam ajJAnAt tad api tvayA 13069022c carasva pApaM pazcAd vA pUrvaM vA tvaM yathecchasi 13069023a rakSitAsmIti coktaM te pratijJA cAnRtA tava 13069023c brAhmaNasvasya cAdAnaM trividhas te vyatikramaH 13069024a pUrvaM kRcchraM cariSye 'haM pazcAc chubham iti prabho 13069024c dharmarAjaM bruvann evaM patito 'smi mahItale 13069025a azrauSaM pracyutaz cAhaM yamasyoccaiH prabhASataH 13069025c vAsudevaH samuddhartA bhavitA te janArdanaH 13069026a pUrNe varSasahasrAnte kSINe karmaNi duSkRte 13069026c prApsyase zAzvatA&l lokAJ jitAn svenaiva karmaNA 13069027a kUpe ''tmAnam adhaHzIrSam apazyaM patitaM ca ha 13069027c tiryagyonim anuprAptaM na tu mAm ajahAt smRtiH 13069028a tvayA tu tArito 'smy adya kim anyatra tapobalAt 13069028c anujAnIhi mAM kRSNa gaccheyaM divam adya vai 13069029a anujJAtaH sa kRSNena namaskRtya janArdanam 13069029c vimAnaM divyam AsthAya yayau divam ariMdama 13069030a tatas tasmin divaM prApte nRge bharatasattama 13069030c vAsudeva imaM zlokaM jagAda kurunandana 13069031a brAhmaNasvaM na hartavyaM puruSeNa vijAnatA 13069031c brAhmaNasvaM hRtaM hanti nRgaM brAhmaNagaur iva 13069032a satAM samAgamaH sadbhir nAphalaH pArtha vidyate 13069032c vimuktaM narakAt pazya nRgaM sAdhusamAgamAt 13069033a pradAnaM phalavat tatra drohas tatra tathAphalaH 13069033c apacAraM gavAM tasmAd varjayeta yudhiSThira 13070001 yudhiSThira uvAca 13070001a dattAnAM phalasaMprAptiM gavAM prabrUhi me 'nagha 13070001c vistareNa mahAbAho na hi tRpyAmi kathyatAm 13070002 bhISma uvAca 13070002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13070002c RSer uddAlaker vAkyaM nAciketasya cobhayoH 13070003a RSir uddAlakir dIkSAm upagamya tataH sutam 13070003c tvaM mAm upacarasveti nAciketam abhASata 13070003e samApte niyame tasmin maharSiH putram abravIt 13070004a upasparzanasaktasya svAdhyAyaniratasya ca 13070004c idhmA darbhAH sumanasaH kalazaz cAbhito jalam 13070004e vismRtaM me tad AdAya nadItIrAd ihAvraja 13070005a gatvAnavApya tat sarvaM nadIvegasamAplutam 13070005c na pazyAmi tad ity evaM pitaraM so 'bravIn muniH 13070006a kSutpipAsAzramAviSTo munir uddAlakis tadA 13070006c yamaM pazyeti taM putram azapat sa mahAtapAH 13070007a tathA sa pitrAbhihato vAgvajreNa kRtAJjaliH 13070007c prasIdeti bruvann eva gatasattvo 'patad bhuvi 13070008a nAciketaM pitA dRSTvA patitaM duHkhamUrchitaH 13070008c kiM mayA kRtam ity uktvA nipapAta mahItale 13070009a tasya duHkhaparItasya svaM putram upagUhataH 13070009c vyatItaM tad ahaHzeSaM sA cogrA tatra zarvarI 13070010a pitryeNAzruprapAtena nAciketaH kurUdvaha 13070010c prAspandacchayane kauzye vRSTyA sasyam ivAplutam 13070011a sa paryapRcchat taM putraM zlAghyaM pratyAgataM punaH 13070011c divyair gandhaiH samAdigdhaM kSINasvapnam ivotthitam 13070012a api putra jitA lokAH zubhAs te svena karmaNA 13070012c diSTyA cAsi punaH prApto na hi te mAnuSaM vapuH 13070013a pratyakSadarzI sarvasya pitrA pRSTo mahAtmanA 13070013c anvarthaM taM pitur madhye maharSINAM nyavedayat 13070014a kurvan bhavacchAsanam Azu yAto; hy ahaM vizAlAM ruciraprabhAvAm 13070014c vaivasvatIM prApya sabhAm apazyaM; sahasrazo yojanahaimabhaumAm 13070015a dRSTvaiva mAm abhimukham ApatantaM; gRhaM nivedyAsanam Adideza 13070015c vaivasvato 'rghyAdibhir arhaNaiz ca; bhavatkRte pUjayAm Asa mAM saH 13070016a tatas tv ahaM taM zanakair avocaM; vRtaM sadasyair abhipUjyamAnam 13070016c prApto 'smi te viSayaM dharmarAja; lokAn arhe yAn sma tAn me vidhatsva 13070017a yamo 'bravIn mAM na mRto 'si saumya; yamaM pazyety Aha tu tvAM tapasvI 13070017c pitA pradIptAgnisamAnatejA; na tac chakyam anRtaM vipra kartum 13070018a dRSTas te 'haM pratigacchasva tAta; zocaty asau tava dehasya kartA 13070018c dadAmi kiM cApi manaHpraNItaM; priyAtithe tava kAmAn vRNISva 13070019a tenaivam uktas tam ahaM pratyavocaM; prApto 'smi te viSayaM durnivartyam 13070019c icchAmy ahaM puNyakRtAM samRddhA&l; lokAn draSTuM yadi te 'haM varArhaH 13070020a yAnaM samAropya tu mAM sa devo; vAhair yuktaM suprabhaM bhAnumantam 13070020c saMdarzayAm Asa tadA sma lokAn; sarvAMs tadA puNyakRtAM dvijendra 13070021a apazyaM tatra vezmAni taijasAni kRtAtmanAm 13070021c nAnAsaMsthAnarUpANi sarvaratnamayAni ca 13070022a candramaNDalazubhrANi kiGkiNIjAlavanti ca 13070022c anekazatabhaumAni sAntarjalavanAni ca 13070023a vaiDUryArkaprakAzAni rUpyarukmamayAni ca 13070023c taruNAdityavarNAni sthAvarANi carANi ca 13070024a bhakSyabhojyamayAJ zailAn vAsAMsi zayanAni ca 13070024c sarvakAmaphalAMz caiva vRkSAn bhavanasaMsthitAn 13070025a nadyo vIthyaH sabhA vApI dIrghikAz caiva sarvazaH 13070025c ghoSavanti ca yAnAni yuktAny eva sahasrazaH 13070026a kSIrasravA vai sarito girIMz ca; sarpis tathA vimalaM cApi toyam 13070026c vaivasvatasyAnumatAMz ca dezAn; adRSTapUrvAn subahUn apazyam 13070027a sarvaM dRSTvA tad ahaM dharmarAjam; avocaM vai prabhaviSNuM purANam 13070027c kSIrasyaitAH sarpiSaz caiva nadyaH; zazvat srotAH kasya bhojyAH pradiSTAH 13070028a yamo 'bravId viddhi bhojyAs tvam etA; ye dAtAraH sAdhavo gorasAnAm 13070028c anye lokAH zAzvatA vItazokAH; samAkIrNA gopradAne ratAnAm 13070029a na tv evAsAM dAnamAtraM prazastaM; pAtraM kAlo govizeSo vidhiz ca 13070029c jJAtvA deyA vipra gavAntaraM hi; duHkhaM jJAtuM pAvakAdityabhUtam 13070030a svAdhyAyADhyo yo 'timAtraM tapasvI; vaitAnastho brAhmaNaH pAtram AsAm 13070030c kRcchrotsRSTAH poSaNAbhyAgatAz ca; dvArair etair govizeSAH prazastAH 13070031a tisro rAtrIr adbhir upoSya bhUmau; tRptA gAvas tarpitebhyaH pradeyAH 13070031c vatsaiH prItAH suprajAH sopacArAs; tryahaM dattvA gorasair vartitavyam 13070032a dattvA dhenuM suvratAM kAMsyadohAM; kalyANavatsAm apalAyinIM ca 13070032c yAvanti lomAni bhavanti tasyAs; tAvad varSANy aznute svargalokam 13070033a tathAnaDvAhaM brAhmaNAya pradAya; dAntaM dhuryaM balavantaM yuvAnam 13070033c kulAnujIvaM vIryavantaM bRhantaM; bhuGkte lokAn saMmitAn dhenudasya 13070034a goSu kSAntaM gozaraNyaM kRtajJaM; vRttiglAnaM tAdRzaM pAtram AhuH 13070034c vRttiglAne saMbhrame vA mahArthe; kRSyarthe vA homahetoH prasUtyAm 13070035a gurvarthe vA bAlapuSTyAbhiSaGgAd; gAvo dAtuM dezakAlo 'viziSTaH 13070035c antarjAtAH sukrayajJAnalabdhAH; prANakrItA nirjitAz caudakAz ca 13070036 nAciketa uvAca 13070036a zrutvA vaivasvatavacas tam ahaM punar abruvam 13070036c agomI gopradAtqNAM kathaM lokAn nigacchati 13070037a tato yamo 'bravId dhImAn gopradAne parAM gatim 13070037c gopradAnAnukalpaM tu gAm Rte santi gopradAH 13070038a alAbhe yo gavAM dadyAd ghRtadhenuM yatavrataH 13070038c tasyaitA ghRtavAhinyaH kSarante vatsalA iva 13070039a ghRtAlAbhe ca yo dadyAt tiladhenuM yatavrataH 13070039c sa durgAt tArito dhenvA kSIranadyAM pramodate 13070040a tilAlAbhe ca yo dadyAj jaladhenuM yatavrataH 13070040c sa kAmapravahAM zItAM nadIm etAm upAznute 13070041a evamAdIni me tatra dharmarAjo nyadarzayat 13070041c dRSTvA ca paramaM harSam avApam aham acyuta 13070042a nivedaye cApi priyaM bhavatsu; kratur mahAn alpadhanapracAraH 13070042c prApto mayA tAta sa matprasUtaH; prapatsyate vedavidhipravRttaH 13070043a zApo hy ayaM bhavato 'nugrahAya; prApto mayA yatra dRSTo yamo me 13070043c dAnavyuSTiM tatra dRSTvA mahArthAM; niHsaMdigdhaM dAnadharmAMz cariSye 13070044a idaM ca mAm abravId dharmarAjaH; punaH punaH saMprahRSTo dvijarSe 13070044c dAnena tAta prayato 'bhUH sadaiva; vizeSato gopradAnaM ca kuryAH 13070045a zuddho hy artho nAvamanyaH svadharmAt; pAtre deyaM dezakAlopapanne 13070045c tasmAd gAvas te nityam eva pradeyA; mA bhUc ca te saMzayaH kaz cid atra 13070046a etAH purA adadan nityam eva; zAntAtmAno dAnapathe niviSTAH 13070046c tapAMsy ugrANy apratizaGkamAnAs; te vai dAnaM pradaduz cApi zaktyA 13070047a kAle zaktyA matsaraM varjayitvA; zuddhAtmAnaH zraddhinaH puNyazIlAH 13070047c dattvA taptvA lokam amuM prapannA; dedIpyante puNyazIlAz ca nAke 13070048a etad dAnaM nyAyalabdhaM dvijebhyaH; pAtre dattaM prApaNIyaM parIkSya 13070048c kAmyASTamyAM vartitavyaM dazAhaM; rasair gavAM zakRtA prasnavair vA 13070049a vedavratI syAd vRSabhapradAtA; vedAvAptir goyugasya pradAne 13070049c tIrthAvAptir goprayuktapradAne; pApotsargaH kapilAyAH pradAne 13070050a gAm apy ekAM kapilAM saMpradAya; nyAyopetAM kalmaSAd vipramucyet 13070050c gavAM rasAt paramaM nAsti kiM cid; gavAM dAnaM sumahat tad vadanti 13070051a gAvo lokAn dhArayanti kSarantyo; gAvaz cAnnaM saMjanayanti loke 13070051c yas taj jAnan na gavAM hArdam eti; sa vai gantA nirayaM pApacetAH 13070052a yat te dAtuM gosahasraM zataM vA; zatArdhaM vA daza vA sAdhuvatsAH 13070052c apy ekAM vA sAdhave brAhmaNAya; sAsyAmuSmin puNyatIrthA nadI vai 13070053a prAptyA puSTyA lokasaMrakSaNena; gAvas tulyAH sUryapAdaiH pRthivyAm 13070053c zabdaz caikaH saMtatiz copabhogas; tasmAd godaH sUrya ivAbhibhAti 13070054a guruM ziSyo varayed gopradAne; sa vai vaktA niyataM svargadAtA 13070054c vidhijJAnAM sumahAn eSa dharmo; vidhiM hy AdyaM vidhayaH saMzrayanti 13070055a etad dAnaM nyAyalabdhaM dvijebhyaH; pAtre dattvA prApayethAH parIkSya 13070055c tvayy AzaMsanty amarA mAnavAz ca; vayaM cApi prasRte puNyazIlAH 13070056a ity ukto 'haM dharmarAjJA maharSe; dharmAtmAnaM zirasAbhipraNamya 13070056c anujJAtas tena vaivasvatena; pratyAgamaM bhagavatpAdamUlam 13071001 yudhiSThira uvAca 13071001a uktaM vai gopradAnaM te nAciketam RSiM prati 13071001c mAhAtmyam api caivoktam uddezena gavAM prabho 13071002a nRgeNa ca yathA duHkham anubhUtaM mahAtmanA 13071002c ekAparAdhAd ajJAnAt pitAmaha mahAmate 13071003a dvAravatyAM yathA cAsau nivizantyAM samuddhRtaH 13071003c mokSahetur abhUt kRSNas tad apy avadhRtaM mayA 13071004a kiM tv asti mama saMdeho gavAM lokaM prati prabho 13071004c tattvataH zrotum icchAmi godA yatra vizanty uta 13071005 bhISma uvAca 13071005a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13071005c yathApRcchat padmayonim etad eva zatakratuH 13071006 zakra uvAca 13071006a svarlokavAsinAM lakSmIm abhibhUya svayA tviSA 13071006c golokavAsinaH pazye vrajataH saMzayo 'tra me 13071007a kIdRzA bhagava&l lokA gavAM tad brUhi me 'nagha 13071007c yAn Avasanti dAtAra etad icchAmi veditum 13071008a kIdRzAH kiMphalAH kaH svit paramas tatra vai guNaH 13071008c kathaM ca puruSAs tatra gacchanti vigatajvarAH 13071009a kiyat kAlaM pradAnasya dAtA ca phalam aznute 13071009c kathaM bahuvidhaM dAnaM syAd alpam api vA katham 13071010a bahvInAM kIdRzaM dAnam alpAnAM vApi kIdRzam 13071010c adattvA gopradAH santi kena vA tac ca zaMsa me 13071011a kathaM ca bahudAtA syAd alpadAtrA samaH prabho 13071011c alpapradAtA bahudaH kathaM ca syAd ihezvara 13071012a kIdRzI dakSiNA caiva gopradAne viziSyate 13071012c etat tathyena bhagavan mama zaMsitum arhasi 13072001 brahmovAca 13072001a yo 'yaM praznas tvayA pRSTo gopradAnAdhikAravAn 13072001c nAsya praSTAsti loke 'smiMs tvatto 'nyo hi zatakrato 13072002a santi nAnAvidhA lokA yAMs tvaM zakra na pazyasi 13072002c pazyAmi yAn ahaM lokAn ekapatnyaz ca yAH striyaH 13072003a karmabhiz cApi suzubhaiH suvratA RSayas tathA 13072003c sazarIrA hi tAn yAnti brAhmaNAH zubhavRttayaH 13072004a zarIranyAsamokSeNa manasA nirmalena ca 13072004c svapnabhUtAMz ca tA&l lokAn pazyantIhApi suvratAH 13072005a te tu lokAH sahasrAkSa zRNu yAdRgguNAnvitAH 13072005c na tatra kramate kAlo na jarA na ca pApakam 13072005e tathAnyan nAzubhaM kiM cin na vyAdhis tatra na klamaH 13072006a yad yac ca gAvo manasA tasmin vAJchanti vAsava 13072006c tat sarvaM prApayanti sma mama pratyakSadarzanAt 13072006e kAmagAH kAmacAriNyaH kAmAt kAmAMz ca bhuJjate 13072007a vApyaH sarAMsi sarito vividhAni vanAni ca 13072007c gRhANi parvatAz caiva yAvad dravyaM ca kiM cana 13072008a manojJaM sarvabhUtebhyaH sarvaM tatra pradRzyate 13072008c IdRzAn viddhi tA&l lokAn nAsti lokas tato 'dhikaH 13072009a tatra sarvasahAH kSAntA vatsalA guruvartinaH 13072009c ahaMkArair virahitA yAnti zakra narottamAH 13072010a yaH sarvamAMsAni na bhakSayIta; pumAn sadA yAvad antAya yuktaH 13072010c mAtApitror arcitA satyayuktaH; zuzrUSitA brAhmaNAnAm anindyaH 13072011a akrodhano goSu tathA dvijeSu; dharme rato guruzuzrUSakaz ca 13072011c yAvajjIvaM satyavRtte rataz ca; dAne rato yaH kSamI cAparAdhe 13072012a mRdur dAnto devaparAyaNaz ca; sarvAtithiz cApi tathA dayAvAn 13072012c IdRgguNo mAnavaH saMprayAti; lokaM gavAM zAzvataM cAvyayaM ca 13072013a na pAradArI pazyati lokam enaM; na vai gurughno na mRSApralApI 13072013c sadApavAdI brAhmaNaH zAntavedo; doSair anyair yaz ca yukto durAtmA 13072014a na mitradhruG naikRtikaH kRtaghnaH; zaTho 'nRjur dharmavidveSakaz ca 13072014c na brahmahA manasApi prapazyed; gavAM lokaM puNyakRtAM nivAsam 13072015a etat te sarvam AkhyAtaM naipuNena surezvara 13072015c gopradAnaratAnAM tu phalaM zRNu zatakrato 13072016a dAyAdyalabdhair arthair yo gAH krItvA saMprayacchati 13072016c dharmArjitadhanakrItAn sa lokAn aznute 'kSayAn 13072017a yo vai dyUte dhanaM jitvA gAH krItvA saMprayacchati 13072017c sa divyam ayutaM zakra varSANAM phalam aznute 13072018a dAyAdyA yasya vai gAvo nyAyapUrvair upArjitAH 13072018c pradattAs tAH pradAtqNAM saMbhavanty akSayA dhruvAH 13072019a pratigRhya ca yo dadyAd gAH suzuddhena cetasA 13072019c tasyApIhAkSayA&l lokAn dhruvAn viddhi zacIpate 13072020a janmaprabhRti satyaM ca yo brUyAn niyatendriyaH 13072020c gurudvijasahaH kSAntas tasya gobhiH samA gatiH 13072021a na jAtu brAhmaNo vAcyo yad avAcyaM zacIpate 13072021c manasA goSu na druhyed govRttir gonukampakaH 13072022a satye dharme ca niratas tasya zakra phalaM zRNu 13072022c gosahasreNa samitA tasya dhenur bhavaty uta 13072023a kSatriyasya guNair ebhir anvitasya phalaM zRNu 13072023c tasyApi zatatulyA gaur bhavatIti vinizcayaH 13072024a vaizyasyaite yadi guNAs tasya paJcAzataM bhavet 13072024c zUdrasyApi vinItasya caturbhAgaphalaM smRtam 13072025a etac caivaM yo 'nutiSTheta yuktaH; satyena yukto guruzuzrUSayA ca 13072025c dAntaH kSAnto devatArcI prazAntaH; zucir buddho dharmazIlo 'nahaMvAk 13072026a mahat phalaM prApnute sa dvijAya; dattvA dogdhrIM vidhinAnena dhenum 13072026c nityaM dadyAd ekabhaktaH sadA ca; satye sthito guruzuzrUSitA ca 13072027a vedAdhyAyI goSu yo bhaktimAMz ca; nityaM dRSTvA yo 'bhinandeta gAz ca 13072027c A jAtito yaz ca gavAM nameta; idaM phalaM zakra nibodha tasya 13072028a yat syAd iSTvA rAjasUye phalaM tu; yat syAd iSTvA bahunA kAJcanena 13072028c etat tulyaM phalam asyAhur agryaM; sarve santas tv RSayo ye ca siddhAH 13072029a yo 'graM bhaktAn kiM cid aprAzya dadyAd; gobhyo nityaM govratI satyavAdI 13072029c zAnto buddho gosahasrasya puNyaM; saMvatsareNApnuyAt puNyazIlaH 13072030a ya ekaM bhaktam aznIyAd dadyAd ekaM gavAM ca yat 13072030c daza varSANy anantAni govratI gonukampakaH 13072031a ekenaiva ca bhaktena yaH krItvA gAM prayacchati 13072031c yAvanti tasya proktAni divasAni zatakrato 13072031e tAvac chatAnAM sa gavAM phalam Apnoti zAzvatam 13072032a brAhmaNasya phalaM hIdaM kSatriye 'bhihitaM zRNu 13072032c paJcavArSikam etat tu kSatriyasya phalaM smRtam 13072032e tato 'rdhena tu vaizyasya zUdro vaizyArdhataH smRtaH 13072033a yaz cAtmavikrayaM kRtvA gAH krItvA saMprayacchati 13072033c yAvatIH sparzayed gA vai tAvat tu phalam aznute 13072033e lomni lomni mahAbhAga lokAz cAsyAkSayAH smRtAH 13072034a saMgrAmeSv arjayitvA tu yo vai gAH saMprayacchati 13072034c AtmavikrayatulyAs tAH zAzvatA viddhi kauzika 13072035a alAbhe yo gavAM dadyAt tiladhenuM yatavrataH 13072035c durgAt sa tArito dhenvA kSIranadyAM pramodate 13072036a na tv evAsAM dAnamAtraM prazastaM; pAtraM kAlo govizeSo vidhiz ca 13072036c kAlajJAnaM vipra gavAntaraM hi; duHkhaM jJAtuM pAvakAdityabhUtam 13072037a svAdhyAyADhyaM zuddhayoniM prazAntaM; vaitAnasthaM pApabhIruM kRtajJam 13072037c goSu kSAntaM nAtitIkSNaM zaraNyaM; vRttiglAnaM tAdRzaM pAtram AhuH 13072038a vRttiglAne sIdati cAtimAtraM; kRSyarthaM vA homahetoH prasUtyAm 13072038c gurvarthaM vA bAlasaMvRddhaye vA; dhenuM dadyAd dezakAle viziSTe 13072039a antarjAtAH sukrayajJAnalabdhAH; prANakrItA nirjitAz caukajAz ca 13072039c kRcchrotsRSTAH poSaNAbhyAgatAz ca; dvArair etair govizeSAH prazastAH 13072040a balAnvitAH zIlavayopapannAH; sarvAH prazaMsanti sugandhavatyaH 13072040c yathA hi gaGgA saritAM variSThA; tathArjunInAM kapilA variSThA 13072041a tisro rAtrIs tv adbhir upoSya bhUmau; tRptA gAvas tarpitebhyaH pradeyAH 13072041c vatsaiH puSTaiH kSIrapaiH supracArAs; tryahaM dattvA gorasair vartitavyam 13072042a dattvA dhenuM suvratAM sAdhuvatsAM; kalyANavRttAm apalAyinIM ca 13072042c yAvanti lomAni bhavanti tasyAs; tAvanti varSANi vasaty amutra 13072043a tathAnaDvAhaM brAhmaNAyAtha dhuryaM; dattvA yuvAnaM balinaM vinItam 13072043c halasya voDhAram anantavIryaM; prApnoti lokAn dazadhenudasya 13072044a kAntAre brAhmaNAn gAz ca yaH paritrAti kauzika 13072044c kSemeNa ca vimucyeta tasya puNyaphalaM zRNu 13072044e azvamedhakratos tulyaM phalaM bhavati zAzvatam 13072045a mRtyukAle sahasrAkSa yAM vRttim anukAGkSate 13072045c lokAn bahuvidhAn divyAn yad vAsya hRdi vartate 13072046a tat sarvaM samavApnoti karmaNA tena mAnavaH 13072046c gobhiz ca samanujJAtaH sarvatra sa mahIyate 13072047a yas tv etenaiva vidhinA gAM vaneSv anugacchati 13072047c tRNagomayaparNAzI niHspRho niyataH zuciH 13072048a akAmaM tena vastavyaM muditena zatakrato 13072048c mama loke suraiH sArdhaM loke yatrApi cecchati 13073001 indra uvAca 13073001a jAnan yo gAm apahared vikrIyAd vArthakAraNAt 13073001c etad vijJAtum icchAmi kA nu tasya gatir bhavet 13073002 brahmovAca 13073002a bhakSArthaM vikrayArthaM vA ye 'pahAraM hi kurvate 13073002c dAnArthaM vA brAhmaNAya tatredaM zrUyatAM phalam 13073003a vikrayArthaM hi yo hiMsyAd bhakSayed vA niraGkuzaH 13073003c ghAtayAnaM hi puruSaM ye 'numanyeyur arthinaH 13073004a ghAtakaH khAdako vApi tathA yaz cAnumanyate 13073004c yAvanti tasyA lomAni tAvad varSANi majjati 13073005a ye doSA yAdRzAz caiva dvijayajJopaghAtake 13073005c vikraye cApahAre ca te doSA vai smRtAH prabho 13073006a apahRtya tu yo gAM vai brAhmaNAya prayacchati 13073006c yAvad dAne phalaM tasyAs tAvan nirayam Rcchati 13073007a suvarNaM dakSiNAm Ahur gopradAne mahAdyute 13073007c suvarNaM paramaM hy uktaM dakSiNArtham asaMzayam 13073008a gopradAnaM tArayate sapta pUrvAMs tathA parAn 13073008c suvarNaM dakSiNAM dattvA tAvad dviguNam ucyate 13073009a suvarNaM paramaM dAnaM suvarNaM dakSiNA parA 13073009c suvarNaM pAvanaM zakra pAvanAnAM paraM smRtam 13073010a kulAnAM pAvanaM prAhur jAtarUpaM zatakrato 13073010c eSA me dakSiNA proktA samAsena mahAdyute 13073011 bhISma uvAca 13073011a etat pitAmahenoktam indrAya bharatarSabha 13073011c indro dazarathAyAha rAmAyAha pitA tathA 13073012a rAghavo 'pi priyabhrAtre lakSmaNAya yazasvine 13073012c RSibhyo lakSmaNenoktam araNye vasatA vibho 13073013a pAraMparyAgataM cedam RSayaH saMzitavratAH 13073013c durdharaM dhArayAm AsU rAjAnaz caiva dhArmikAH 13073013e upAdhyAyena gaditaM mama cedaM yudhiSThira 13073014a ya idaM brAhmaNo nityaM vaded brAhmaNasaMsadi 13073014c yajJeSu gopradAneSu dvayor api samAgame 13073015a tasya lokAH kilAkSayyA daivataiH saha nityadA 13073015c iti brahmA sa bhagavAn uvAca paramezvaraH 13074001 yudhiSThira uvAca 13074001a visrambhito 'haM bhavatA dharmAn pravadatA vibho 13074001c pravakSyAmi tu saMdehaM tan me brUhi pitAmaha 13074002a vratAnAM kiM phalaM proktaM kIdRzaM vA mahAdyute 13074002c niyamAnAM phalaM kiM ca svadhItasya ca kiM phalam 13074003a damasyeha phalaM kiM ca vedAnAM dhAraNe ca kim 13074003c adhyApane phalaM kiM ca sarvam icchAmi veditum 13074004a apratigrAhake kiM ca phalaM loke pitAmaha 13074004c tasya kiM ca phalaM dRSTaM zrutaM yaH saMprayacchati 13074005a svakarmaniratAnAM ca zUrANAM cApi kiM phalam 13074005c satye ca kiM phalaM proktaM brahmacarye ca kiM phalam 13074006a pitRzuzrUSaNe kiM ca mAtRzuzrUSaNe tathA 13074006c AcAryaguruzuzrUSAsv anukrozAnukampane 13074007a etat sarvam azeSeNa pitAmaha yathAtatham 13074007c vettum icchAmi dharmajJa paraM kautUhalaM hi me 13074008 bhISma uvAca 13074008a yo vrataM vai yathoddiSTaM tathA saMpratipadyate 13074008c akhaNDaM samyag ArabdhaM tasya lokAH sanAtanAH 13074009a niyamAnAM phalaM rAjan pratyakSam iha dRzyate 13074009c niyamAnAM kratUnAM ca tvayAvAptam idaM phalam 13074010a svadhItasyApi ca phalaM dRzyate 'mutra ceha ca 13074010c ihaloke 'rthavAn nityaM brahmaloke ca modate 13074011a damasya tu phalaM rAjaJ zRNu tvaM vistareNa me 13074011c dAntAH sarvatra sukhino dAntAH sarvatra nirvRtAH 13074012a yatrecchAgAmino dAntAH sarvazatruniSUdanAH 13074012c prArthayanti ca yad dAntA labhante tan na saMzayaH 13074013a yujyante sarvakAmair hi dAntAH sarvatra pANDava 13074013c svarge tathA pramodante tapasA vikrameNa ca 13074014a dAnair yajJaiz ca vividhair yathA dAntAH kSamAnvitAH 13074014c dAtA kupyati no dAntas tasmAd dAnAt paro damaH 13074015a yas tu dadyAd akupyan hi tasya lokAH sanAtanAH 13074015c krodho hanti hi yad dAnaM tasmAd dAnAt paro damaH 13074016a adRzyAni mahArAja sthAnAny ayutazo divi 13074016c RSINAM sarvalokeSu yAnIto yAnti devatAH 13074017a damena yAni nRpate gacchanti paramarSayaH 13074017c kAmayAnA mahat sthAnaM tasmAd dAnAt paro damaH 13074018a adhyApakaH pariklezAd akSayaM phalam aznute 13074018c vidhivat pAvakaM hutvA brahmaloke narAdhipa 13074019a adhItyApi hi yo vedAn nyAyavidbhyaH prayacchati 13074019c gurukarmaprazaMsI ca so 'pi svarge mahIyate 13074020a kSatriyo 'dhyayane yukto yajane dAnakarmaNi 13074020c yuddhe yaz ca paritrAtA so 'pi svarge mahIyate 13074021a vaizyaH svakarmanirataH pradAnAl labhate mahat 13074021c zUdraH svakarmanirataH svargaM zuzrUSayArcchati 13074022a zUrA bahuvidhAH proktAs teSAm arthAMz ca me zRNu 13074022c zUrAnvayAnAM nirdiSTaM phalaM zUrasya caiva ha 13074023a yajJazUrA dame zUrAH satyazUrAs tathApare 13074023c yuddhazUrAs tathaivoktA dAnazUrAz ca mAnavAH 13074024a buddhizUrAs tathaivAnye kSamAzUrAs tathApare 13074024c Arjave ca tathA zUrAH zame vartanti mAnavAH 13074025a tais tais tu niyamaiH zUrA bahavaH santi cApare 13074025c vedAdhyayanazUrAz ca zUrAz cAdhyApane ratAH 13074026a guruzuzrUSayA zUrAH pitRzuzrUSayApare 13074026c mAtRzuzrUSayA zUrA bhaikSyazUrAs tathApare 13074027a sAMkhyazUrAz ca bahavo yogazUrAs tathApare 13074027c araNye gRhavAse ca zUrAz cAtithipUjane 13074027e sarve yAnti parA&l lokAn svakarmaphalanirjitAn 13074028a dhAraNaM sarvavedAnAM sarvatIrthAvagAhanam 13074028c satyaM ca bruvato nityaM samaM vA syAn na vA samam 13074029a azvamedhasahasraM ca satyaM ca tulayA dhRtam 13074029c azvamedhasahasrAd dhi satyam eva viziSyate 13074030a satyena sUryas tapati satyenAgniH pradIpyate 13074030c satyena mAruto vAti sarvaM satye pratiSThitam 13074031a satyena devAn prINAti pitqn vai brAhmaNAMs tathA 13074031c satyam AhuH paraM dharmaM tasmAt satyaM na laGghayet 13074032a munayaH satyaniratA munayaH satyavikramAH 13074032c munayaH satyazapathAs tasmAt satyaM viziSyate 13074032e satyavantaH svargaloke modante bharatarSabha 13074033a damaH satyaphalAvAptir uktA sarvAtmanA mayA 13074033c asaMzayaM vinItAtmA sarvaH svarge mahIyate 13074034a brahmacaryasya tu guNAJ zRNu me vasudhAdhipa 13074034c A janmamaraNAd yas tu brahmacArI bhaved iha 13074034e na tasya kiM cid aprApyam iti viddhi janAdhipa 13074035a bahvyaH koTyas tv RSINAM tu brahmaloke vasanty uta 13074035c satye ratAnAM satataM dAntAnAm UrdhvaretasAm 13074036a brahmacaryaM dahed rAjan sarvapApAny upAsitam 13074036c brAhmaNena vizeSeNa brAhmaNo hy agnir ucyate 13074037a pratyakSaM ca tavApy etad brAhmaNeSu tapasviSu 13074037c bibheti hi yathA zakro brahmacAripradharSitaH 13074037e tad brahmacaryasya phalam RSINAm iha dRzyate 13074038a mAtApitroH pUjane yo dharmas tam api me zRNu 13074038c zuzrUSate yaH pitaraM na cAsUyet kathaM cana 13074038e mAtaraM vAnahaMvAdI gurum AcAryam eva ca 13074039a tasya rAjan phalaM viddhi svarloke sthAnam uttamam 13074039c na ca pazyeta narakaM guruzuzrUSur AtmavAn 13075001 yudhiSThira uvAca 13075001a vidhiM gavAM param ahaM zrotum icchAmi tattvataH 13075001c yena tAJ zAzvatA&l lokAn akhilAn aznuvImahi 13075002 bhISma uvAca 13075002a na godAnAt paraM kiM cid vidyate vasudhAdhipa 13075002c gaur hi nyAyAgatA dattA sadyas tArayate kulam 13075003a satAm arthe samyag utpAdito yaH; sa vai kLptaH samyag iSTaH prajAbhyaH 13075003c tasmAt pUrvaM hy AdikAle pravRttaM; gavAM dAne zRNu rAjan vidhiM me 13075004a purA goSUpanItAsu goSu saMdigdhadarzinA 13075004c mAndhAtrA prakRtaM praznaM bRhaspatir abhASata 13075005a dvijAtim abhisatkRtya zvaH kAlam abhivedya ca 13075005c pradAnArthe niyuJjIta rohiNIM niyatavrataH 13075006a AhvAnaM ca prayuJjIta samaGge bahuleti ca 13075006c pravizya ca gavAM madhyam imAM zrutim udAharet 13075007a gaur me mAtA govRSabhaH pitA me; divaM zarma jagatI me pratiSThA 13075007c prapadyaivaM zarvarIm uSya goSu; munir vANIm utsRjed gopradAne 13075008a sa tAm ekAM nizAM gobhiH samasakhyaH samavrataH 13075008c aikAtmyagamanAt sadyaH kalmaSAd vipramucyate 13075009a utsRSTavRSavatsA hi pradeyA sUryadarzane 13075009c trividhaM pratipattavyam arthavAdAziSaH stavAH 13075010a Urjasvinya UrjamedhAz ca yajJo; garbho 'mRtasya jagataz ca pratiSThA 13075010c kSitau rAdhaHprabhavaH zazvad eva; prAjApatyAH sarvam ity arthavAdaH 13075011a gAvo mamainaH praNudantu sauryAs; tathA saumyAH svargayAnAya santu 13075011c AmnAtA me dadatIr AzrayaM tu; tathAnuktAH santu sarvAziSo me 13075012a zeSotsarge karmabhir dehamokSe; sarasvatyaH zreyasi saMpravRttAH 13075012c yUyaM nityaM puNyakarmopavAhyA; dizadhvaM me gatim iSTAM prapannAH 13075013a yA vai yUyaM so 'ham adyaikabhAvo; yuSmAn dattvA cAham AtmapradAtA 13075013c manazcyutA manaevopapannAH; saMdhukSadhvaM saumyarUpograrUpAH 13075014a evaM tasyAgre pUrvam ardhaM vadeta; gavAM dAtA vidhivat pUrvadRSTam 13075014c pratibrUyAc cheSam ardhaM dvijAtiH; pratigRhNan vai gopradAne vidhijJaH 13075015a gAM dadAnIti vaktavyam arghyavastravasupradaH 13075015c UdhasyA bharitavyA ca vaiSNavIti ca codayet 13075016a nAma saMkIrtayet tasyA yathAsaMkhyottaraM sa vai 13075016c phalaM SaDviMzad aSTau ca sahasrANi ca viMzatiH 13075017a evam etAn guNAn vRddhAn gavAdInAM yathAkramam 13075017c gopradAtA samApnoti samastAn aSTame krame 13075018a godaH zIlI nirbhayaz cArghadAtA; na syAd duHkhI vasudAtA ca kAmI 13075018c UdhasyoDhA bhArata yaz ca vidvAn; vyAkhyAtAs te vaiSNavAz candralokAH 13075019a gA vai dattvA govratI syAt trirAtraM; nizAM caikAM saMvaseteha tAbhiH 13075019c kAmyASTamyAM vartitavyaM trirAtraM; rasair vA goH zakRtA prasnavair vA 13075020a vedavratI syAd vRSabhapradAtA; vedAvAptir goyugasya pradAne 13075020c tathA gavAM vidhim AsAdya yajvA; lokAn agryAn vindate nAvidhijJaH 13075021a kAmAn sarvAn pArthivAn ekasaMsthAn; yo vai dadyAt kAmadughAM ca dhenum 13075021c samyak tAH syur havyakavyaughavatyas; tAsAm ukSNAM jyAyasAM saMpradAnam 13075022a na cAziSyAyAvratAyopakuryAn; nAzraddadhAnAya na vakrabuddhaye 13075022c guhyo hy ayaM sarvalokasya dharmo; nemaM dharmaM yatra tatra prajalpet 13075023a santi loke zraddadhAnA manuSyAH; santi kSudrA rAkSasA mAnuSeSu 13075023c yeSAM dAnaM dIyamAnaM hy aniSTaM; nAstikyaM cApy Azrayante hy apuNyAH 13075024a bArhaspatyaM vAkyam etan nizamya; ye rAjAno gopradAnAni kRtvA 13075024c lokAn prAptAH puNyazIlAH suvRttAs; tAn me rAjan kIrtyamAnAn nibodha 13075025a uzInaro viSvagazvo nRgaz ca; bhagIratho vizruto yauvanAzvaH 13075025c mAndhAtA vai mucukundaz ca rAjA; bhUridyumno naiSadhaH somakaz ca 13075026a purUravA bharataz cakravartI; yasyAnvaye bhAratAH sarva eva 13075026c tathA vIro dAzarathiz ca rAmo; ye cApy anye vizrutAH kIrtimantaH 13075027a tathA rAjA pRthukarmA dilIpo; divaM prApto gopradAne vidhijJaH 13075027c yajJair dAnais tapasA rAjadharmair; mAndhAtAbhUd gopradAnaiz ca yuktaH 13075028a tasmAt pArtha tvam apImAM mayoktAM; bArhaspatIM bhAratIM dhArayasva 13075028c dvijAgryebhyaH saMprayaccha pratIto; gAH puNyA vai prApya rAjyaM kurUNAm 13075029 vaizaMpAyana uvAca 13075029a tathA sarvaM kRtavAn dharmarAjo; bhISmeNokto vidhivad gopradAne 13075029c sa mAndhAtur devadevopadiSTaM; samyag dharmaM dhArayAm Asa rAjA 13075030a iti nRpa satataM gavAM pradAne; yavazakalAn saha gomayaiH pibAnaH 13075030c kSititalazayanaH zikhI yatAtmA; vRSa iva rAjavRSas tadA babhUva 13075031a sa nRpatir abhavat sadaiva tAbhyaH; prayatamanA hy abhisaMstuvaMz ca gA vai 13075031c nRpadhuri ca na gAm ayuGkta bhUyas; turagavarair agamac ca yatra tatra 13076001 vaizaMpAyana uvAca 13076001a tato yudhiSThiro rAjA bhUyaH zAMtanavaM nRpa 13076001c godAne vistaraM dhImAn papraccha vinayAnvitaH 13076002 yudhiSThira uvAca 13076002a gopradAne guNAn samyak punaH prabrUhi bhArata 13076002c na hi tRpyAmy ahaM vIra zRNvAno 'mRtam IdRzam 13076003a ity ukto dharmarAjena tadA zAMtanavo nRpa 13076003c samyag Aha guNAMs tasmai gopradAnasya kevalAn 13076004 bhISma uvAca 13076004a vatsalAM guNasaMpannAM taruNIM vastrasaMvRtAm 13076004c dattvedRzIM gAM viprAya sarvapApaiH pramucyate 13076005a asuryA nAma te lokA gAM dattvA tatra gacchati 13076005c pItodakAM jagdhatRNAM naSTadugdhAM nirindriyAm 13076006a jarogrAm upayuktArthAM jIrNAM kUpam ivAjalam 13076006c dattvA tamaH pravizati dvijaM klezena yojayet 13076007a duSTA ruSTA vyAdhitA durbalA vA; na dAtavyA yAz ca mUlyair adattaiH 13076007c klezair vipraM yo 'phalaiH saMyunakti; tasyAvIryAz cAphalAz caiva lokAH 13076008a balAnvitAH zIlavayopapannAH; sarvAH prazaMsanti sugandhavatyaH 13076008c yathA hi gaGgA saritAM variSThA; tathArjunInAM kapilA variSThA 13076009 yudhiSThira uvAca 13076009a kasmAt samAne bahulApradAne; sadbhiH prazastaM kapilApradAnam 13076009c vizeSam icchAmi mahAnubhAva; zrotuM samartho hi bhavAn pravaktum 13076010 bhISma uvAca 13076010a vRddhAnAM bruvatAM tAta zrutaM me yat prabhASase 13076010c vakSyAmi tad azeSeNa rohiNyo nirmitA yathA 13076011a prajAH sRjeti vyAdiSTaH pUrvaM dakSaH svayaMbhuvA 13076011c asRjad vRttim evAgre prajAnAM hitakAmyayA 13076012a yathA hy amRtam Azritya vartayanti divaukasaH 13076012c tathA vRttiM samAzritya vartayanti prajA vibho 13076013a acarebhyaz ca bhUtebhyaz carAH zreSThAs tato narAH 13076013c brAhmaNAz ca tataH zreSThAs teSu yajJAH pratiSThitAH 13076014a yajJair ApyAyate somaH sa ca goSu pratiSThitaH 13076014c sarve devAH pramodante pUrvavRttAs tataH prajAH 13076015a etAny eva tu bhUtAni prAkrozan vRttikAGkSayA 13076015c vRttidaM cAnvapadyanta tRSitAH pitRmAtRvat 13076016a itIdaM manasA gatvA prajAsargArtham AtmanaH 13076016c prajApatir balAdhAnam amRtaM prApibat tadA 13076017a sa gatas tasya tRptiM tu gandhaM surabhim udgiran 13076017c dadarzodgArasaMvRttAM surabhiM mukhajAM sutAm 13076018a sAsRjat saurabheyIs tu surabhir lokamAtaraH 13076018c suvarNavarNAH kapilAH prajAnAM vRttidhenavaH 13076019a tAsAm amRtavarNAnAM kSarantInAM samantataH 13076019c babhUvAmRtajaH phenaH sravantInAm ivormijaH 13076020a sa vatsamukhavibhraSTo bhavasya bhuvi tiSThataH 13076020c zirasy avApa tat kruddhaH sa tadodaikSata prabhuH 13076020e lalATaprabhavenAkSNA rohiNIH pradahann iva 13076021a tat tejas tu tato raudraM kapilA gA vizAM pate 13076021c nAnAvarNatvam anayan meghAn iva divAkaraH 13076022a yAs tu tasmAd apakramya somam evAbhisaMzritAH 13076022c yathotpannAH svavarNasthAs tA nItA nAnyavarNatAm 13076023a atha kruddhaM mahAdevaM prajApatir abhASata 13076023c amRtenAvasiktas tvaM nocchiSTaM vidyate gavAm 13076024a yathA hy amRtam AdAya somo viSyandate punaH 13076024c tathA kSIraM kSaranty etA rohiNyo 'mRtasaMbhavAH 13076025a na duSyaty anilo nAgnir na suvarNaM na codadhiH 13076025c nAmRtenAmRtaM pItaM vatsapItA na vatsalA 13076026a imA&l lokAn bhariSyanti haviSA prasnavena ca 13076026c AsAm aizvaryam aznIhi sarvAmRtamayaM zubham 13076027a vRSabhaM ca dadau tasmai saha tAbhiH prajApatiH 13076027c prasAdayAm Asa manas tena rudrasya bhArata 13076028a prItaz cApi mahAdevaz cakAra vRSabhaM tadA 13076028c dhvajaM ca vAhanaM caiva tasmAt sa vRSabhadhvajaH 13076029a tato devair mahAdevas tadA pazupatiH kRtaH 13076029c IzvaraH sa gavAM madhye vRSAGka iti cocyate 13076030a evam avyagravarNAnAM kapilAnAM mahaujasAm 13076030c pradAne prathamaH kalpaH sarvAsAm eva kIrtitaH 13076031a lokajyeSThA lokavRttipravRttA; rudropetAH somaviSyandabhUtAH 13076031c saumyAH puNyAH kAmadAH prANadAz ca; gA vai dattvA sarvakAmapradaH syAt 13076032a imaM gavAM prabhavavidhAnam uttamaM; paThan sadA zucir atimaGgalapriyaH 13076032c vimucyate kalikaluSeNa mAnavaH; priyaM sutAn pazudhanam ApnuyAt tathA 13076033a havyaM kavyaM tarpaNaM zAntikarma; yAnaM vAso vRddhabAlasya puSTim 13076033c etAn sarvAn gopradAne guNAn vai; dAtA rAjann ApnuyAd vai sadaiva 13076034 vaizaMpAyana uvAca 13076034a pitAmahasyAtha nizamya vAkyaM; rAjA saha bhrAtRbhir AjamIDhaH 13076034c sauvarNakAMsyopaduhAs tato gAH; pArtho dadau brAhmaNasattamebhyaH 13076035a tathaiva tebhyo 'bhidadau dvijebhyo; gavAM sahasrANi zatAni caiva 13076035c yajJAn samuddizya ca dakSiNArthe; lokAn vijetuM paramAM ca kIrtim 13077001 bhISma uvAca 13077001a etasminn eva kAle tu vasiSTham RSisattamam 13077001c ikSvAkuvaMzajo rAjA saudAso dadatAM varaH 13077002a sarvalokacaraM siddhaM brahmakozaM sanAtanam 13077002c purohitam idaM praSTum abhivAdyopacakrame 13077003 saudAsa uvAca 13077003a trailokye bhagavan kiM svit pavitraM kathyate 'nagha 13077003c yat kIrtayan sadA martyaH prApnuyAt puNyam uttamam 13077004 bhISma uvAca 13077004a tasmai provAca vacanaM praNatAya hitaM tadA 13077004c gavAm upaniSad vidvAn namaskRtya gavAM zuciH 13077005a gAvaH surabhigandhinyas tathA guggulugandhikAH 13077005c gAvaH pratiSThA bhUtAnAM gAvaH svastyayanaM mahat 13077006a gAvo bhUtaM bhaviSyac ca gAvaH puSTiH sanAtanI 13077006c gAvo lakSmyAs tathA mUlaM goSu dattaM na nazyati 13077006e annaM hi satataM gAvo devAnAM paramaM haviH 13077007a svAhAkAravaSaTkArau goSu nityaM pratiSThitau 13077007c gAvo yajJasya hi phalaM goSu yajJAH pratiSThitAH 13077008a sAyaM prAtaz ca satataM homakAle mahAmate 13077008c gAvo dadati vai homyam RSibhyaH puruSarSabha 13077009a kAni cid yAni durgANi duSkRtAni kRtAni ca 13077009c taranti caiva pApmAnaM dhenuM ye dadati prabho 13077010a ekAM ca dazagur dadyAd daza dadyAc ca gozatI 13077010c zataM sahasragur dadyAt sarve tulyaphalA hi te 13077011a anAhitAgniH zatagur ayajvA ca sahasraguH 13077011c samRddho yaz ca kInAzo nArghyam arhanti te trayaH 13077012a kapilAM ye prayacchanti savatsAM kAMsyadohanAm 13077012c suvratAM vastrasaMvItAm ubhau lokau jayanti te 13077013a yuvAnam indriyopetaM zatena saha yUthapam 13077013c gavendraM brAhmaNendrAya bhUrizRGgam alaMkRtam 13077014a vRSabhaM ye prayacchanti zrotriyAya paraMtapa 13077014c aizvaryaM te 'bhijAyante jAyamAnAH punaH punaH 13077015a nAkIrtayitvA gAH supyAn nAsmRtya punar utpatet 13077015c sAyaM prAtar namasyec ca gAs tataH puSTim ApnuyAt 13077016a gavAM mUtrapurISasya nodvijeta kadA cana 13077016c na cAsAM mAMsam aznIyAd gavAM vyuSTiM tathAznute 13077017a gAz ca saMkIrtayen nityaM nAvamanyeta gAs tathA 13077017c aniSTaM svapnam AlakSya gAM naraH saMprakIrtayet 13077018a gomayena sadA snAyAd gokarISe ca saMvizet 13077018c zleSmamUtrapurISANi pratighAtaM ca varjayet 13077019a sArdracarmaNi bhuJjIta nirIkSan vAruNIM dizam 13077019c vAgyataH sarpiSA bhUmau gavAM vyuSTiM tathAznute 13077020a ghRtena juhuyAd agniM ghRtena svasti vAcayet 13077020c ghRtaM dadyAd ghRtaM prAzed gavAM vyuSTiM tathAznute 13077021a gomatyA vidyayA dhenuM tilAnAm abhimantrya yaH 13077021c rasaratnamayIM dadyAn na sa zocet kRtAkRte 13077022a gAvo mAm upatiSThantu hemazRGgAH payomucaH 13077022c surabhyaH saurabheyAz ca saritaH sAgaraM yathA 13077023a gAvaH pazyantu mAM nityaM gAvaH pazyAmy ahaM tadA 13077023c gAvo 'smAkaM vayaM tAsAM yato gAvas tato vayam 13077024a evaM rAtrau divA caiva sameSu viSameSu ca 13077024c mahAbhayeSu ca naraH kIrtayan mucyate bhayAt 13078001 vasiSTha uvAca 13078001a zataM varSasahasrANAM tapas taptaM suduzcaram 13078001c gobhiH pUrvavisRSTAbhir gacchema zreSThatAm iti 13078002a loke 'smin dakSiNAnAM ca sarvAsAM vayam uttamAH 13078002c bhavema na ca lipyema doSeNeti paraMtapa 13078003a sa eva cetasA tena hato lipyeta sarvadA 13078003c zakRtA ca pavitrArthaM kurvIran devamAnuSAH 13078004a tathA sarvANi bhUtAni sthAvarANi carANi ca 13078004c pradAtAraz ca golokAn gaccheyur iti mAnada 13078005a tAbhyo varaM dadau brahmA tapaso 'nte svayaM prabhuH 13078005c evaM bhavatv iti vibhur lokAMs tArayateti ca 13078006a uttasthuH siddhikAmAs tA bhUtabhavyasya mAtaraH 13078006c tapaso 'nte mahArAja gAvo lokaparAyaNAH 13078007a tasmAd gAvo mahAbhAgAH pavitraM param ucyate 13078007c tathaiva sarvabhUtAnAM gAvas tiSThanti mUrdhani 13078008a samAnavatsAM kapilAM dhenuM dattvA payasvinIm 13078008c suvratAM vastrasaMvItAM brahmaloke mahIyate 13078009a rohiNIM tulyavatsAM tu dhenuM dattvA payasvinIm 13078009c suvratAM vastrasaMvItAM sUryaloke mahIyate 13078010a samAnavatsAM zabalAM dhenuM dattvA payasvinIm 13078010c suvratAM vastrasaMvItAM somaloke mahIyate 13078011a samAnavatsAM zvetAM tu dhenuM dattvA payasvinIm 13078011c suvratAM vastrasaMvItAm indraloke mahIyate 13078012a samAnavatsAM kRSNAM tu dhenuM dattvA payasvinIm 13078012c suvratAM vastrasaMvItAm agniloke mahIyate 13078013a samAnavatsAM dhUmrAM tu dhenuM dattvA payasvinIm 13078013c suvratAM vastrasaMvItAM yAmyaloke mahIyate 13078014a apAM phenasavarNAM tu savatsAM kAMsyadohanAm 13078014c pradAya vastrasaMvItAM vAruNaM lokam aznute 13078015a vAtareNusavarNAM tu savatsAM kAMsyadohanAm 13078015c pradAya vastrasaMvItAM vAyuloke mahIyate 13078016a hiraNyavarNAM piGgAkSIM savatsAM kAMsyadohanAm 13078016c pradAya vastrasaMvItAM kauberaM lokam aznute 13078017a palAladhUmravarNAM tu savatsAM kAMsyadohanAm 13078017c pradAya vastrasaMvItAM pitRloke mahIyate 13078018a savatsAM pIvarIM dattvA zitikaNThAm alaMkRtAm 13078018c vaizvadevam asaMbAdhaM sthAnaM zreSThaM prapadyate 13078019a samAnavatsAM gaurIM tu dhenuM dattvA payasvinIm 13078019c suvratAM vastrasaMvItAM vasUnAM lokam aznute 13078020a pANDukambalavarNAM tu savatsAM kAMsyadohanAm 13078020c pradAya vastrasaMvItAM sAdhyAnAM lokam aznute 13078021a vairATapRSTham ukSANaM sarvaratnair alaMkRtam 13078021c pradAya marutAM lokAn ajarAn pratipadyate 13078022a vatsopapannAM nIlAGgAM sarvaratnasamanvitAm 13078022c gandharvApsarasAM lokAn dattvA prApnoti mAnavaH 13078023a zitikaNTham anaDvAhaM sarvaratnair alaMkRtam 13078023c dattvA prajApater lokAn vizokaH pratipadyate 13078024a gopradAnarato yAti bhittvA jaladasaMcayAn 13078024c vimAnenArkavarNena divi rAjan virAjatA 13078025a taM cAruveSAH suzroNyaH sahasraM varayoSitaH 13078025c ramayanti narazreSTha gopradAnarataM naram 13078026a vINAnAM vallakInAM ca nUpurANAM ca ziJjitaiH 13078026c hAsaiz ca hariNAkSINAM prasuptaH pratibodhyate 13078027a yAvanti lomAni bhavanti dhenvAs; tAvanti varSANi mahIyate saH 13078027c svargAc cyutaz cApi tato nRloke; kule samutpatsyati gominAM saH 13079001 vasiSTha uvAca 13079001a ghRtakSIrapradA gAvo ghRtayonyo ghRtodbhavAH 13079001c ghRtanadyo ghRtAvartAs tA me santu sadA gRhe 13079002a ghRtaM me hRdaye nityaM ghRtaM nAbhyAM pratiSThitam 13079002c ghRtaM sarveSu gAtreSu ghRtaM me manasi sthitam 13079003a gAvo mamAgrato nityaM gAvaH pRSThata eva ca 13079003c gAvo me sarvataz caiva gavAM madhye vasAmy aham 13079004a ity Acamya japet sAyaM prAtaz ca puruSaH sadA 13079004c yad ahnA kurute pApaM tasmAt sa parimucyate 13079005a prAsAdA yatra sauvarNA vasor dhArA ca yatra sA 13079005c gandharvApsaraso yatra tatra yAnti sahasradAH 13079006a navanItapaGkAH kSIrodA dadhizaivalasaMkulAH 13079006c vahanti yatra nadyo vai tatra yAnti sahasradAH 13079007a gavAM zatasahasraM tu yaH prayacched yathAvidhi 13079007c parAm Rddhim avApyAtha sa goloke mahIyate 13079008a daza cobhayataH pretya mAtApitroH pitAmahAn 13079008c dadhAti sukRtA&l lokAn punAti ca kulaM naraH 13079009a dhenvAH pramANena samapramANAM; dhenuM tilAnAm api ca pradAya 13079009c pAnIyadAtA ca yamasya loke; na yAtanAM kAM cid upaiti tatra 13079010a pavitram agryaM jagataH pratiSThA; divaukasAM mAtaro 'thAprameyAH 13079010c anvAlabhed dakSiNato vrajec ca; dadyAc ca pAtre prasamIkSya kAlam 13079011a dhenuM savatsAM kapilAM bhUrizRGgAM; kAMsyopadohAM vasanottarIyAm 13079011c pradAya tAM gAhati durvigAhyAM; yAmyAM sabhAM vItabhayo manuSyaH 13079012a surUpA bahurUpAz ca vizvarUpAz ca mAtaraH 13079012c gAvo mAm upatiSThantAm iti nityaM prakIrtayet 13079013a nAtaH puNyataraM dAnaM nAtaH puNyataraM phalam 13079013c nAto viziSTaM lokeSu bhUtaM bhavitum arhati 13079014a tvacA lomnAtha zRGgaiz ca vAlaiH kSIreNa medasA 13079014c yajJaM vahanti saMbhUya kim asty abhyadhikaM tataH 13079015a yayA sarvam idaM vyAptaM jagat sthAvarajaGgamam 13079015c tAM dhenuM zirasA vande bhUtabhavyasya mAtaram 13079016a guNavacanasamuccayaikadezo; nRvara mayaiSa gavAM prakIrtitas te 13079016c na hi param iha dAnam asti gobhyo; bhavanti na cApi parAyaNaM tathAnyat 13079017 bhISma uvAca 13079017a param idam iti bhUmipo vicintya; pravaram RSer vacanaM tato mahAtmA 13079017c vyasRjata niyatAtmavAn dvijebhyaH; subahu ca godhanam AptavAMz ca lokAn 13080001 yudhiSThira uvAca 13080001a pavitrANAM pavitraM yac chreSThaM loke ca yad bhavet 13080001c pAvanaM paramaM caiva tan me brUhi pitAmaha 13080002 bhISma uvAca 13080002a gAvo mahArthAH puNyAz ca tArayanti ca mAnavAn 13080002c dhArayanti prajAz cemAH payasA haviSA tathA 13080003a na hi puNyatamaM kiM cid gobhyo bharatasattama 13080003c etAH pavitrAH puNyAz ca triSu lokeSv anuttamAH 13080004a devAnAm upariSTAc ca gAvaH prativasanti vai 13080004c dattvA caitA narapate yAnti svargaM manISiNaH 13080005a mAndhAtA yauvanAzvaz ca yayAtir nahuSas tathA 13080005c gAvo dadantaH satataM sahasrazatasaMmitAH 13080005e gatAH paramakaM sthAnaM devair api sudurlabham 13080006a api cAtra purAvRttaM kathayiSyAmi te 'nagha 13080007a RSINAm uttamaM dhImAn kRSNadvaipAyanaM zukaH 13080007c abhivAdyAhnikaM kRtvA zuciH prayatamAnasaH 13080007e pitaraM paripapraccha dRSTalokaparAvaram 13080008a ko yajJaH sarvayajJAnAM variSTha upalakSyate 13080008c kiM ca kRtvA paraM svargaM prApnuvanti manISiNaH 13080009a kena devAH pavitreNa svargam aznanti vA vibho 13080009c kiM ca yajJasya yajJatvaM kva ca yajJaH pratiSThitaH 13080010a dAnAnAm uttamaM kiM ca kiM ca satram ataH param 13080010c pavitrANAM pavitraM ca yat tad brUhi mamAnagha 13080011a etac chrutvA tu vacanaM vyAsaH paramadharmavit 13080011c putrAyAkathayat sarvaM tattvena bharatarSabha 13080012 vyAsa uvAca 13080012a gAvaH pratiSThA bhUtAnAM tathA gAvaH parAyaNam 13080012c gAvaH puNyAH pavitrAz ca pAvanaM dharma eva ca 13080013a pUrvam AsannazRGgA vai gAva ity anuzuzrumaH 13080013c zRGgArthe samupAsanta tAH kila prabhum avyayam 13080014a tato brahmA tu gAH prAyam upaviSTAH samIkSya ha 13080014c IpsitaM pradadau tAbhyo gobhyaH pratyekazaH prabhuH 13080015a tAsAM zRGgANy ajAyanta yasyA yAdRG manogatam 13080015c nAnAvarNAH zRGgavantyas tA vyarocanta putraka 13080016a brahmaNA varadattAs tA havyakavyapradAH zubhAH 13080016c puNyAH pavitrAH subhagA divyasaMsthAnalakSaNAH 13080016e gAvas tejo mahad divyaM gavAM dAnaM prazasyate 13080017a ye caitAH saMprayacchanti sAdhavo vItamatsarAH 13080017c te vai sukRtinaH proktAH sarvadAnapradAz ca te 13080017e gavAM lokaM tathA puNyam Apnuvanti ca te 'nagha 13080018a yatra vRkSA madhuphalA divyapuSpaphalopagAH 13080018c puSpANi ca sugandhIni divyAni dvijasattama 13080019a sarvA maNimayI bhUmiH sUkSmakAJcanavAlukA 13080019c sarvatra sukhasaMsparzA niSpaGkA nIrajA zubhA 13080020a raktotpalavanaiz caiva maNidaNDair hiraNmayaiH 13080020c taruNAdityasaMkAzair bhAnti tatra jalAzayAH 13080021a mahArhamaNipatraiz ca kAJcanaprabhakesaraiH 13080021c nIlotpalavimizraiz ca sarobhir bahupaGkajaiH 13080022a karavIravanaiH phullaiH sahasrAvartasaMvRtaiH 13080022c saMtAnakavanaiH phullair vRkSaiz ca samalaMkRtAH 13080023a nirmalAbhiz ca muktAbhir maNibhiz ca mahAdhanaiH 13080023c uddhUtapulinAs tatra jAtarUpaiz ca nimnagAH 13080024a sarvaratnamayaiz citrair avagADhA nagottamaiH 13080024c jAtarUpamayaiz cAnyair hutAzanasamaprabhaiH 13080025a sauvarNagirayas tatra maNiratnaziloccayAH 13080025c sarvaratnamayair bhAnti zRGgaiz cArubhir ucchritaiH 13080026a nityapuSpaphalAs tatra nagAH patrarathAkulAH 13080026c divyagandharasaiH puSpaiH phalaiz ca bharatarSabha 13080027a ramante puNyakarmANas tatra nityaM yudhiSThira 13080027c sarvakAmasamRddhArthA niHzokA gatamanyavaH 13080028a vimAneSu vicitreSu ramaNIyeSu bhArata 13080028c modante puNyakarmANo viharanto yazasvinaH 13080029a upakrIDanti tAn rAjaJ zubhAz cApsarasAM gaNAH 13080029c etA&l lokAn avApnoti gAM dattvA vai yudhiSThira 13080030a yAsAm adhipatiH pUSA mAruto balavAn balI 13080030c aizvarye varuNo rAjA tA mAM pAntu yugaMdharAH 13080031a surUpA bahurUpAz ca vizvarUpAz ca mAtaraH 13080031c prAjApatyA iti brahmaJ japen nityaM yatavrataH 13080032a gAs tu zuzrUSate yaz ca samanveti ca sarvazaH 13080032c tasmai tuSTAH prayacchanti varAn api sudurlabhAn 13080033a na druhyen manasA cApi goSu tA hi sukhapradAH 13080033c arcayeta sadA caiva namaskAraiz ca pUjayet 13080033e dAntaH prItamanA nityaM gavAM vyuSTiM tathAznute 13080034a yena devAH pavitreNa bhuJjate lokam uttamam 13080034c yat pavitraM pavitrANAM tad ghRtaM zirasA vahet 13080035a ghRtena juhuyAd agniM ghRtena svasti vAcayet 13080035c ghRtaM prAzed ghRtaM dadyAd gavAM vyuSTiM tathAznute 13080036a tryaham uSNaM piben mUtraM tryaham uSNaM pibet payaH 13080036c gavAm uSNaM payaH pItvA tryaham uSNaM ghRtaM pibet 13080036e tryaham uSNaM ghRtaM pItvA vAyubhakSo bhavet tryaham 13080037a nirhRtaiz ca yavair gobhir mAsaM prasRtayAvakaH 13080037c brahmahatyAsamaM pApaM sarvam etena zudhyati 13080038a parAbhavArthaM daityAnAM devaiH zaucam idaM kRtam 13080038c devatvam api ca prAptAH saMsiddhAz ca mahAbalAH 13080039a gAvaH pavitrAH puNyAz ca pAvanaM paramaM mahat 13080039c tAz ca dattvA dvijAtibhyo naraH svargam upAznute 13080040a gavAM madhye zucir bhUtvA gomatIM manasA japet 13080040c pUtAbhir adbhir Acamya zucir bhavati nirmalaH 13080041a agnimadhye gavAM madhye brAhmaNAnAM ca saMsadi 13080041c vidyAvedavratasnAtA brAhmaNAH puNyakarmiNaH 13080042a adhyApayeraJ ziSyAn vai gomatIM yajJasaMmitAm 13080042c trirAtropoSitaH zrutvA gomatIM labhate varam 13080043a putrakAmaz ca labhate putraM dhanam athApi ca 13080043c patikAmA ca bhartAraM sarvakAmAMz ca mAnavaH 13080043e gAvas tuSTAH prayacchanti sevitA vai na saMzayaH 13080044a evam etA mahAbhAgA yajJiyAH sarvakAmadAH 13080044c rohiNya iti jAnIhi naitAbhyo vidyate param 13080045a ity uktaH sa mahAtejAH zukaH pitrA mahAtmanA 13080045c pUjayAm Asa gA nityaM tasmAt tvam api pUjaya 13081001 yudhiSThira uvAca 13081001a mayA gavAM purISaM vai zriyA juSTam iti zrutam 13081001c etad icchAmy ahaM zrotuM saMzayo 'tra hi me mahAn 13081002 bhISma uvAca 13081002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13081002c gobhir nRpeha saMvAdaM zriyA bharatasattama 13081003a zrIH kRtveha vapuH kAntaM gomadhyaM praviveza ha 13081003c gAvo 'tha vismitAs tasyA dRSTvA rUpasya saMpadam 13081004 gAva UcuH 13081004a kAsi devi kuto vA tvaM rUpeNApratimA bhuvi 13081004c vismitAH sma mahAbhAge tava rUpasya saMpadA 13081005a icchAmas tvAM vayaM jJAtuM kA tvaM kva ca gamiSyasi 13081005c tattvena ca suvarNAbhe sarvam etad bravIhi naH 13081006 zrIr uvAca 13081006a lokakAntAsmi bhadraM vaH zrIr nAmneha parizrutA 13081006c mayA daityAH parityaktA vinaSTAH zAzvatIH samAH 13081007a indro vivasvAn somaz ca viSNur Apo 'gnir eva ca 13081007c mayAbhipannA Rdhyante RSayo devatAs tathA 13081008a yAMz ca dviSAmy ahaM gAvas te vinazyanti sarvazaH 13081008c dharmArthakAmahInAz ca te bhavanty asukhAnvitAH 13081009a evaMprabhAvAM mAM gAvo vijAnIta sukhapradAm 13081009c icchAmi cApi yuSmAsu vastuM sarvAsu nityadA 13081009e AgatA prArthayAnAhaM zrIjuSTA bhavatAnaghAH 13081010 gAva UcuH 13081010a adhruvAM caJcalAM ca tvAM sAmAnyAM bahubhiH saha 13081010c na tvAm icchAmi bhadraM te gamyatAM yatra rocate 13081011a vapuSmantyo vayaM sarvAH kim asmAkaM tvayAdya vai 13081011c yatreSTaM gamyatAM tatra kRtakAryA vayaM tvayA 13081012 zrIr uvAca 13081012a kim etad vaH kSamaM gAvo yan mAM nehAbhyanandatha 13081012c na mAM saMprati gRhNItha kasmAd vai durlabhAM satIm 13081013a satyaz ca lokavAdo 'yaM loke carati suvratAH 13081013c svayaM prApte paribhavo bhavatIti vinizcayaH 13081014a mahad ugraM tapaH kRtvA mAM niSevanti mAnavAH 13081014c devadAnavagandharvAH pizAcoragarAkSasAH 13081015a kSamam etad dhi vo gAvaH pratigRhNIta mAm iha 13081015c nAvamanyA hy ahaM saumyAs trailokye sacarAcare 13081016 gAva UcuH 13081016a nAvamanyAmahe devi na tvAM paribhavAmahe 13081016c adhruvA calacittAsi tatas tvAM varjayAmahe 13081017a bahunAtra kim uktena gamyatAM yatra vAJchasi 13081017c vapuSmatyo vayaM sarvAH kim asmAkaM tvayAnaghe 13081018 zrIr uvAca 13081018a avajJAtA bhaviSyAmi sarvalokeSu mAnadAH 13081018c pratyAkhyAnena yuSmAbhiH prasAdaH kriyatAm iti 13081019a mahAbhAgA bhavatyo vai zaraNyAH zaraNAgatAm 13081019c paritrAyantu mAM nityaM bhajamAnAm aninditAm 13081019e mAnanAM tv aham icchAmi bhavatyaH satataM zubhAH 13081020a apy ekAGge tu vo vastum icchAmi ca sukutsite 13081020c na vo 'sti kutsitaM kiM cid aGgeSv AlakSyate 'naghAH 13081021a puNyAH pavitrAH subhagA mamAdezaM prayacchata 13081021c vaseyaM yatra cAGge 'haM tan me vyAkhyAtum arhatha 13081022 bhISma uvAca 13081022a evam uktAs tu tA gAvaH zubhAH karuNavatsalAH 13081022c saMmantrya sahitAH sarvAH zriyam Ucur narAdhipa 13081023a avazyaM mAnanA kAryA tavAsmAbhir yazasvini 13081023c zakRnmUtre nivasa naH puNyam etad dhi naH zubhe 13081024 zrIr uvAca 13081024a diSTyA prasAdo yuSmAbhiH kRto me 'nugrahAtmakaH 13081024c evaM bhavatu bhadraM vaH pUjitAsmi sukhapradAH 13081025 bhISma uvAca 13081025a evaM kRtvA tu samayaM zrIr gobhiH saha bhArata 13081025c pazyantInAM tatas tAsAM tatraivAntaradhIyata 13081026a etad gozakRtaH putra mAhAtmyaM te 'nuvarNitam 13081026c mAhAtmyaM ca gavAM bhUyaH zrUyatAM gadato mama 13082001 bhISma uvAca 13082001a ye ca gAH saMprayacchanti hutaziSTAzinaz ca ye 13082001c teSAM satrANi yajJAz ca nityam eva yudhiSThira 13082002a Rte dadhighRteneha na yajJaH saMpravartate 13082002c tena yajJasya yajJatvam atomUlaM ca lakSyate 13082003a dAnAnAm api sarveSAM gavAM dAnaM prazasyate 13082003c gAvaH zreSThAH pavitrAz ca pAvanaM hy etad uttamam 13082004a puSTyartham etAH seveta zAntyartham api caiva ha 13082004c payo dadhi ghRtaM yAsAM sarvapApapramocanam 13082005a gAvas tejaH paraM proktam iha loke paratra ca 13082005c na gobhyaH paramaM kiM cit pavitraM puruSarSabha 13082006a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13082006c pitAmahasya saMvAdam indrasya ca yudhiSThira 13082007a parAbhUteSu daityeSu zakre tribhuvanezvare 13082007c prajAH samuditAH sarvAH satyadharmaparAyaNAH 13082008a atharSayaH sagandharvAH kiMnaroragarAkSasAH 13082008c devAsurasuparNAz ca prajAnAM patayas tathA 13082008e paryupAsanta kauravya kadA cid vai pitAmaham 13082009a nAradaH parvataz caiva vizvAvasuhahAhuhU 13082009c divyatAneSu gAyantaH paryupAsanta taM prabhum 13082010a tatra divyAni puSpANi prAvahat pavanas tathA 13082010c Ajahrur Rtavaz cApi sugandhIni pRthak pRthak 13082011a tasmin devasamAvAye sarvabhUtasamAgame 13082011c divyavAditrasaMghuSTe divyastrIcAraNAvRte 13082011e indraH papraccha devezam abhivAdya praNamya ca 13082012a devAnAM bhagavan kasmAl lokezAnAM pitAmaha 13082012c upariSTAd gavAM loka etad icchAmi veditum 13082013a kiM tapo brahmacaryaM vA gobhiH kRtam ihezvara 13082013c devAnAm upariSTAd yad vasanty arajasaH sukham 13082014a tataH provAca taM brahmA zakraM balanisUdanam 13082014c avajJAtAs tvayA nityaM gAvo balanisUdana 13082015a tena tvam AsAM mAhAtmyaM na vettha zRNu tat prabho 13082015c gavAM prabhAvaM paramaM mAhAtmyaM ca surarSabha 13082016a yajJAGgaM kathitA gAvo yajJa eva ca vAsava 13082016c etAbhiz cApy Rte yajJo na pravartet kathaM cana 13082017a dhArayanti prajAz caiva payasA haviSA tathA 13082017c etAsAM tanayAz cApi kRSiyogam upAsate 13082018a janayanti ca dhAnyAni bIjAni vividhAni ca 13082018c tato yajJAH pravartante havyaM kavyaM ca sarvazaH 13082019a payo dadhi ghRtaM caiva puNyAz caitAH surAdhipa 13082019c vahanti vividhAn bhArAn kSuttRSNAparipIDitAH 13082020a munIMz ca dhArayantIha prajAz caivApi karmaNA 13082020c vAsavAkUTavAhinyaH karmaNA sukRtena ca 13082020e upariSTAt tato 'smAkaM vasanty etAH sadaiva hi 13082021a etat te kAraNaM zakra nivAsakRtam adya vai 13082021c gavAM devopariSTAd dhi samAkhyAtaM zatakrato 13082022a etA hi varadattAz ca varadAz caiva vAsava 13082022c saurabhyaH puNyakarmiNyaH pAvanAH zubhalakSaNAH 13082023a yadarthaM gA gatAz caiva saurabhyaH surasattama 13082023c tac ca me zRNu kArtsnyena vadato balasUdana 13082024a purA devayuge tAta daityendreSu mahAtmasu 13082024c trI&l lokAn anuzAsatsu viSNau garbhatvam Agate 13082025a adityAs tapyamAnAyAs tapo ghoraM suduzcaram 13082025c putrArtham amarazreSTha pAdenaikena nityadA 13082026a tAM tu dRSTvA mahAdevIM tapyamAnAM mahat tapaH 13082026c dakSasya duhitA devI surabhir nAma nAmataH 13082027a atapyata tapo ghoraM hRSTA dharmaparAyaNA 13082027c kailAsazikhare ramye devagandharvasevite 13082028a vyatiSThad ekapAdena paramaM yogam AsthitA 13082028c daza varSasahasrANi daza varSazatAni ca 13082029a saMtaptAs tapasA tasyA devAH sarSimahoragAH 13082029c tatra gatvA mayA sArdhaM paryupAsanta tAM zubhAm 13082030a athAham abruvaM tatra devIM tAM tapasAnvitAm 13082030c kimarthaM tapyate devi tapo ghoram anindite 13082031a prItas te 'haM mahAbhAge tapasAnena zobhane 13082031c varayasva varaM devi dAtAsmIti puraMdara 13082032 surabhy uvAca 13082032a vareNa bhagavan mahyaM kRtaM lokapitAmaha 13082032c eSa eva varo me 'dya yat prIto 'si mamAnagha 13082033 brahmovAca 13082033a tAm evaM bruvatIM devIM surabhIM tridazezvara 13082033c pratyabruvaM yad devendra tan nibodha zacIpate 13082034a alobhakAmyayA devi tapasA ca zubhena te 13082034c prasanno 'haM varaM tasmAd amaratvaM dadAni te 13082035a trayANAm api lokAnAm upariSTAn nivatsyasi 13082035c matprasAdAc ca vikhyAto golokaH sa bhaviSyati 13082036a mAnuSeSu ca kurvANAH prajAH karma sutAs tava 13082036c nivatsyanti mahAbhAge sarvA duhitaraz ca te 13082037a manasA cintitA bhogAs tvayA vai divyamAnuSAH 13082037c yac ca svargasukhaM devi tat te saMpatsyate zubhe 13082038a tasyA lokAH sahasrAkSa sarvakAmasamanvitAH 13082038c na tatra kramate mRtyur na jarA na ca pAvakaH 13082038e na dainyaM nAzubhaM kiM cid vidyate tatra vAsava 13082039a tatra divyAny araNyAni divyAni bhavanAni ca 13082039c vimAnAni ca yuktAni kAmagAni ca vAsava 13082040a vrataiz ca vividhaiH puNyais tathA tIrthAnusevanAt 13082040c tapasA mahatA caiva sukRtena ca karmaNA 13082040e zakyaH samAsAdayituM golokaH puSkarekSaNa 13082041a etat te sarvam AkhyAtaM mayA zakrAnupRcchate 13082041c na te paribhavaH kAryo gavAm arinisUdana 13082042 bhISma uvAca 13082042a etac chrutvA sahasrAkSaH pUjayAm Asa nityadA 13082042c gAz cakre bahumAnaM ca tAsu nityaM yudhiSThira 13082043a etat te sarvam AkhyAtaM pAvanaM ca mahAdyute 13082043c pavitraM paramaM cApi gavAM mAhAtmyam uttamam 13082043e kIrtitaM puruSavyAghra sarvapApavinAzanam 13082044a ya idaM kathayen nityaM brAhmaNebhyaH samAhitaH 13082044c havyakavyeSu yajJeSu pitRkAryeSu caiva ha 13082044e sArvakAmikam akSayyaM pitqMs tasyopatiSThati 13082045a goSu bhaktaz ca labhate yad yad icchati mAnavaH 13082045c striyo 'pi bhaktA yA goSu tAz ca kAmAn avApnuyuH 13082046a putrArthI labhate putraM kanyA patim avApnuyAt 13082046c dhanArthI labhate vittaM dharmArthI dharmam ApnuyAt 13082047a vidyArthI prApnuyAd vidyAM sukhArthI prApnuyAt sukham 13082047c na kiM cid durlabhaM caiva gavAM bhaktasya bhArata 13083001 yudhiSThira uvAca 13083001a uktaM pitAmahenedaM gavAM dAnam anuttamam 13083001c vizeSeNa narendrANAm iti dharmam avekSatAm 13083002a rAjyaM hi satataM duHkham AzramAz ca sudurvidAH 13083002c parivAreNa vai duHkhaM durdharaM cAkRtAtmabhiH 13083002e bhUyiSThaM ca narendrANAM vidyate na zubhA gatiH 13083003a pUyante te 'tra niyataM prayacchanto vasuMdharAm 13083003c pUrvaM ca kathitA dharmAs tvayA me kurunandana 13083004a evam eva gavAm uktaM pradAnaM te nRgeNa ha 13083004c RSiNA nAciketena pUrvam eva nidarzitam 13083005a vedopaniSade caiva sarvakarmasu dakSiNA 13083005c sarvakratuSu coddiSTaM bhUmir gAvo 'tha kAJcanam 13083006a tatra zrutis tu paramA suvarNaM dakSiNeti vai 13083006c etad icchAmy ahaM zrotuM pitAmaha yathAtatham 13083007a kiM suvarNaM kathaM jAtaM kasmin kAle kimAtmakam 13083007c kiM dAnaM kiM phalaM caiva kasmAc ca param ucyate 13083008a kasmAd dAnaM suvarNasya pUjayanti manISiNaH 13083008c kasmAc ca dakSiNArthaM tad yajJakarmasu zasyate 13083009a kasmAc ca pAvanaM zreSThaM bhUmer gobhyaz ca kAJcanam 13083009c paramaM dakSiNArthe ca tad bravIhi pitAmaha 13083010 bhISma uvAca 13083010a zRNu rAjann avahito bahukAraNavistaram 13083010c jAtarUpasamutpattim anubhUtaM ca yan mayA 13083011a pitA mama mahAtejAH zaMtanur nidhanaM gataH 13083011c tasya ditsur ahaM zrAddhaM gaGgAdvAram upAgamam 13083012a tatrAgamya pituH putra zrAddhakarma samArabham 13083012c mAtA me jAhnavI caiva sAhAyyam akarot tadA 13083013a tato 'gratas tapaHsiddhAn upavezya bahUn RSIn 13083013c toyapradAnAt prabhRti kAryANy aham athArabham 13083014a tat samApya yathoddiSTaM pUrvakarma samAhitaH 13083014c dAtuM nirvapaNaM samyag yathAvad aham Arabham 13083015a tatas taM darbhavinyAsaM bhittvA surucirAGgadaH 13083015c pralambAbharaNo bAhur udatiSThad vizAM pate 13083016a tam utthitam ahaM dRSTvA paraM vismayam Agamam 13083016c pratigrahItA sAkSAn me piteti bharatarSabha 13083017a tato me punar evAsIt saMjJA saMcintya zAstrataH 13083017c nAyaM vedeSu vihito vidhir hasta iti prabho 13083017e piNDo deyo nareNeha tato matir abhUn mama 13083018a sAkSAn neha manuSyasya pitaro 'ntarhitAH kva cit 13083018c gRhNanti vihitaM tv evaM piNDo deyaH kuzeSv iti 13083019a tato 'haM tad anAdRtya pitur hastanidarzanam 13083019c zAstrapramANAt sUkSmaM tu vidhiM pArthiva saMsmaran 13083020a tato darbheSu tat sarvam adadaM bharatarSabha 13083020c zAstramArgAnusAreNa tad viddhi manujarSabha 13083021a tataH so 'ntarhito bAhuH pitur mama narAdhipa 13083021c tato mAM darzayAm AsuH svapnAnte pitaras tadA 13083022a prIyamANAs tu mAm UcuH prItAH sma bharatarSabha 13083022c vijJAnena tavAnena yan na muhyasi dharmataH 13083023a tvayA hi kurvatA zAstraM pramANam iha pArthiva 13083023c AtmA dharmaH zrutaM vedAH pitaraz ca maharSibhiH 13083024a sAkSAt pitAmaho brahmA guravo 'tha prajApatiH 13083024c pramANam upanItA vai sthitiz ca na vicAlitA 13083025a tad idaM samyag ArabdhaM tvayAdya bharatarSabha 13083025c kiM tu bhUmer gavAM cArthe suvarNaM dIyatAm iti 13083026a evaM vayaM ca dharmaz ca sarve cAsmatpitAmahAH 13083026c pAvitA vai bhaviSyanti pAvanaM paramaM hi tat 13083027a daza pUrvAn daza parAMs tathA saMtArayanti te 13083027c suvarNaM ye prayacchanti evaM me pitaro 'bruvan 13083028a tato 'haM vismito rAjan pratibuddho vizAM pate 13083028c suvarNadAne 'karavaM matiM bharatasattama 13083029a itihAsam imaM cApi zRNu rAjan purAtanam 13083029c jAmadagnyaM prati vibho dhanyam AyuSyam eva ca 13083030a jAmadagnyena rAmeNa tIvraroSAnvitena vai 13083030c triHsaptakRtvaH pRthivI kRtA niHkSatriyA purA 13083031a tato jitvA mahIM kRtsnAM rAmo rAjIvalocanaH 13083031c AjahAra kratuM vIro brahmakSatreNa pUjitam 13083032a vAjimedhaM mahArAja sarvakAmasamanvitam 13083032c pAvanaM sarvabhUtAnAM tejodyutivivardhanam 13083033a vipApmApi sa tejasvI tena kratuphalena vai 13083033c naivAtmano 'tha laghutAM jAmadagnyo 'bhyagacchata 13083034a sa tu kratuvareNeSTvA mahAtmA dakSiNAvatA 13083034c papracchAgamasaMpannAn RSIn devAMz ca bhArgavaH 13083035a pAvanaM yat paraM nqNAm ugre karmaNi vartatAm 13083035c tad ucyatAM mahAbhAgA iti jAtaghRNo 'bravIt 13083036 vasiSTha uvAca 13083036a devatAs te prayacchanti suvarNaM ye dadaty uta 13083036c agnir hi devatAH sarvAH suvarNaM ca tadAtmakam 13083037a tasmAt suvarNaM dadatA dattAH sarvAz ca devatAH 13083037c bhavanti puruSavyAghra na hy ataH paramaM viduH 13083038a bhUya eva ca mAhAtmyaM suvarNasya nibodha me 13083038c gadato mama viprarSe sarvazastrabhRtAM vara 13083039a mayA zrutam idaM pUrvaM purANe bhRgunandana 13083039c prajApateH kathayato manoH svAyaMbhuvasya vai 13083040a zUlapANer bhagavato rudrasya ca mahAtmanaH 13083040c girau himavati zreSThe tadA bhRgukulodvaha 13083041a devyA vivAhe nirvRtte rudrANyA bhRgunandana 13083041c samAgame bhagavato devyA saha mahAtmanaH 13083041e tataH sarve samudvignA bhagavantam upAgaman 13083042a te mahAdevam AsInaM devIM ca varadAm umAm 13083042c prasAdya zirasA sarve rudram Ucur bhRgUdvaha 13083043a ayaM samAgamo deva devyA saha tavAnagha 13083043c tapasvinas tapasvinyA tejasvinyAtitejasaH 13083043e amoghatejAs tvaM deva devI ceyam umA tathA 13083044a apatyaM yuvayor deva balavad bhavitA prabho 13083044c tan nUnaM triSu lokeSu na kiM cic cheSayiSyati 13083045a tad ebhyaH praNatebhyas tvaM devebhyaH pRthulocana 13083045c varaM prayaccha lokeza trailokyahitakAmyayA 13083045e apatyArthaM nigRhNISva tejo jvalitam uttamam 13083046a iti teSAM kathayatAM bhagavAn govRSadhvajaH 13083046c evam astv iti devAMs tAn viprarSe pratyabhASata 13083047a ity uktvA cordhvam anayat tad reto vRSavAhanaH 13083047c UrdhvaretAH samabhavat tataHprabhRti cApi saH 13083048a rudrANI tu tataH kruddhA prajocchede tathA kRte 13083048c devAn athAbravIt tatra strIbhAvAt paruSaM vacaH 13083049a yasmAd apatyakAmo vai bhartA me vinivartitaH 13083049c tasmAt sarve surA yUyam anapatyA bhaviSyatha 13083050a prajocchedo mama kRto yasmAd yuSmAbhir adya vai 13083050c tasmAt prajA vaH khagamAH sarveSAM na bhaviSyati 13083051a pAvakas tu na tatrAsIc chApakAle bhRgUdvaha 13083051c devA devyAs tathA zApAd anapatyAs tadAbhavan 13083052a rudras tu tejo 'pratimaM dhArayAm Asa tat tadA 13083052c praskannaM tu tatas tasmAt kiM cit tatrApatad bhuvi 13083053a tat papAta tadA cAgnau vavRdhe cAdbhutopamam 13083053c tejas tejasi saMpRktam ekayonitvam Agatam 13083054a etasminn eva kAle tu devAH zakrapurogamAH 13083054c asuras tArako nAma tena saMtApitA bhRzam 13083055a AdityA vasavo rudrA maruto 'thAzvinAv api 13083055c sAdhyAz ca sarve saMtrastA daiteyasya parAkramAt 13083056a sthAnAni devatAnAM hi vimAnAni purANi ca 13083056c RSINAm AzramAz caiva babhUvur asurair hRtAH 13083057a te dInamanasaH sarve devAz ca RSayaz ca ha 13083057c prajagmuH zaraNaM devaM brahmANam ajaraM prabhum 13084001 devA UcuH 13084001a asuras tArako nAma tvayA dattavaraH prabho 13084001c surAn RSIMz ca kliznAti vadhas tasya vidhIyatAm 13084002a tasmAd bhayaM samutpannam asmAkaM vai pitAmaha 13084002c paritrAyasva no deva na hy anyA gatir asti naH 13084003 brahmovAca 13084003a samo 'haM sarvabhUtAnAm adharmaM neha rocaye 13084003c hanyatAM tArakaH kSipraM surarSigaNabAdhakaH 13084004a vedA dharmAz ca notsAdaM gaccheyuH surasattamAH 13084004c vihitaM pUrvam evAtra mayA vai vyetu vo jvaraH 13084005 devA UcuH 13084005a varadAnAd bhagavato daiteyo balagarvitaH 13084005c devair na zakyate hantuM sa kathaM prazamaM vrajet 13084006a sa hi naiva sma devAnAM nAsurANAM na rakSasAm 13084006c vadhyaH syAm iti jagrAha varaM tvattaH pitAmaha 13084007a devAz ca zaptA rudrANyA prajocchede purA kRte 13084007c na bhaviSyati vo 'patyam iti sarvajagatpate 13084008 brahmovAca 13084008a hutAzano na tatrAsIc chApakAle surottamAH 13084008c sa utpAdayitApatyaM vadhArthaM tridazadviSAm 13084009a tad vai sarvAn atikramya devadAnavarAkSasAn 13084009c mAnuSAn atha gandharvAn nAgAn atha ca pakSiNaH 13084010a astreNAmoghapAtena zaktyA taM ghAtayiSyati 13084010c yato vo bhayam utpannaM ye cAnye surazatravaH 13084011a sanAtano hi saMkalpaH kAma ity abhidhIyate 13084011c rudrasya tejaH praskannam agnau nipatitaM ca tat 13084012a tat tejo 'gnir mahad bhUtaM dvitIyam iva pAvakam 13084012c vadhArthaM devazatrUNAM gaGgAyAM janayiSyati 13084013a sa tu nAvApa taM zApaM naSTaH sa hutabhuk tadA 13084013c tasmAd vo bhayahRd devAH samutpatsyati pAvakiH 13084014a anviSyatAM vai jvalanas tathA cAdya niyujyatAm 13084014c tArakasya vadhopAyaH kathito vai mayAnaghAH 13084015a na hi tejasvinAM zApAs tejaHsu prabhavanti vai 13084015c balAny atibalaM prApya nabalAni bhavanti vai 13084016a hanyAd avadhyAn varadAn api caiva tapasvinaH 13084016c saMkalpAbhiruciH kAmaH sanAtanatamo 'nalaH 13084017a jagatpatir anirdezyaH sarvagaH sarvabhAvanaH 13084017c hRcchayaH sarvabhUtAnAM jyeSTho rudrAd api prabhuH 13084018a anviSyatAM sa tu kSipraM tejorAzir hutAzanaH 13084018c sa vo manogataM kAmaM devaH saMpAdayiSyati 13084019a etad vAkyam upazrutya tato devA mahAtmanaH 13084019c jagmuH saMsiddhasaMkalpAH paryeSanto vibhAvasum 13084020a tatas trailokyam RSayo vyacinvanta suraiH saha 13084020c kAGkSanto darzanaM vahneH sarve tadgatamAnasAH 13084021a pareNa tapasA yuktAH zrImanto lokavizrutAH 13084021c lokAn anvacaran siddhAH sarva eva bhRgUdvaha 13084021e naSTam Atmani saMlInaM nAdhijagmur hutAzanam 13084022a tataH saMjAtasaMtrAsAn agner darzanalAlasAn 13084022c jalecaraH klAntamanAs tejasAgneH pradIpitaH 13084022e uvAca devAn maNDUko rasAtalatalotthitaH 13084023a rasAtalatale devA vasaty agnir iti prabho 13084023c saMtApAd iha saMprAptaH pAvakaprabhavAd aham 13084024a sa saMsupto jale devA bhagavAn havyavAhanaH 13084024c apaH saMsRjya tejobhis tena saMtApitA vayam 13084025a tasya darzanam iSTaM vo yadi devA vibhAvasoH 13084025c tatrainam abhigacchadhvaM kAryaM vo yadi vahninA 13084026a gamyatAM sAdhayiSyAmo vayaM hy agnibhayAt surAH 13084026c etAvad uktvA maNDUkas tvarito jalam Avizat 13084027a hutAzanas tu bubudhe maNDUkasyAtha paizunam 13084027c zazApa sa tam AsAdya na rasAn vetsyasIti vai 13084028a taM sa saMyujya zApena maNDUkaM pAvako yayau 13084028c anyatra vAsAya vibhur na ca devAn adarzayat 13084029a devAs tv anugrahaM cakrur maNDUkAnAM bhRgUdvaha 13084029c yat tac chRNu mahAbAho gadato mama sarvazaH 13084030 devA UcuH 13084030a agnizApAd ajihvApi rasajJAnabahiSkRtAH 13084030c sarasvatIM bahuvidhAM yUyam uccArayiSyatha 13084031a bilavAsagatAMz caiva nirAdAnAn acetasaH 13084031c gatAsUn api vaH zuSkAn bhUmiH saMdhArayiSyati 13084031e tamogatAyAm api ca nizAyAM vicariSyatha 13084032a ity uktvA tAMs tato devAH punar eva mahIm imAm 13084032c parIyur jvalanasyArthe na cAvindan hutAzanam 13084033a atha tAn dviradaH kaz cit surendradviradopamaH 13084033c azvatthastho 'gnir ity evaM prAha devAn bhRgUdvaha 13084034a zazApa jvalanaH sarvAn dviradAn krodhamUrchitaH 13084034c pratIpA bhavatAM jihvA bhavitrIti bhRgUdvaha 13084035a ity uktvA niHsRto 'zvatthAd agnir vAraNasUcitaH 13084035c praviveza zamIgarbham atha vahniH suSupsayA 13084036a anugrahaM tu nAgAnAM yaM cakruH zRNu taM prabho 13084036c devA bhRgukulazreSTha prItAH satyaparAkramAH 13084037 devA UcuH 13084037a pratIpayA jihvayApi sarvAhArAn kariSyatha 13084037c vAcaM coccArayiSyadhvam uccair avyaJjitAkSaram 13084037e ity uktvA punar evAgnim anusasrur divaukasaH 13084038a azvatthAn niHsRtaz cAgniH zamIgarbhagatas tadA 13084038c zukena khyApito vipra taM devAH samupAdravan 13084039a zazApa zukam agnis tu vAgvihIno bhaviSyasi 13084039c jihvAM cAvartayAm Asa tasyApi hutabhuk tadA 13084040a dRSTvA tu jvalanaM devAH zukam Ucur dayAnvitAH 13084040c bhavitA na tvam atyantaM zakune naSTavAg iti 13084041a AvRttajihvasya sato vAkyaM kAntaM bhaviSyati 13084041c bAlasyeva pravRddhasya kalam avyaktam adbhutam 13084042a ity uktvA taM zamIgarbhe vahnim AlakSya devatAH 13084042c tad evAyatanaM cakruH puNyaM sarvakriyAsv api 13084043a tataHprabhRti cApy agniH zamIgarbheSu dRzyate 13084043c utpAdane tathopAyam anujagmuz ca mAnavAH 13084044a Apo rasAtale yAs tu saMsRSTAz citrabhAnunA 13084044c tAH parvataprasravaNair USmAM muJcanti bhArgava 13084044e pAvakenAdhizayatA saMtaptAs tasya tejasA 13084045a tato 'gnir devatA dRSTvA babhUva vyathitas tadA 13084045c kim Agamanam ity evaM tAn apRcchata pAvakaH 13084046a tam Ucur vibudhAH sarve te caiva paramarSayaH 13084046c tvAM niyokSyAmahe kArye tad bhavAn kartum arhati 13084046e kRte ca tasmin bhavitA tavApi sumahAn guNaH 13084047 agnir uvAca 13084047a brUta yad bhavatAM kAryaM sarvaM kartAsmi tat surAH 13084047c bhavatAM hi niyojyo 'haM mA vo 'trAstu vicAraNA 13084048 devA UcuH 13084048a asuras tArako nAma brahmaNo varadarpitaH 13084048c asmAn prabAdhate vIryAd vadhas tasya vidhIyatAm 13084049a imAn devagaNAMs tAta prajApatigaNAMs tathA 13084049c RSIMz cApi mahAbhAgAn paritrAyasva pAvaka 13084050a apatyaM tejasA yuktaM pravIraM janaya prabho 13084050c yad bhayaM no 'surAt tasmAn nAzayed dhavyavAhana 13084051a zaptAnAM no mahAdevyA nAnyad asti parAyaNam 13084051c anyatra bhavato vIryaM tasmAt trAyasva nas tataH 13084052a ity uktaH sa tathety uktvA bhagavAn havyakavyabhuk 13084052c jagAmAtha durAdharSo gaGgAM bhAgIrathIM prati 13084053a tayA cApy abhavan mizro garbhaz cAsyAbhavat tadA 13084053c vavRdhe sa tadA garbhaH kakSe kRSNagatir yathA 13084054a tejasA tasya garbhasya gaGgA vihvalacetanA 13084054c saMtApam agamat tIvraM sA soDhuM na zazAka ha 13084055a Ahite jvalanenAtha garbhe tejaHsamanvite 13084055c gaGgAyAm asuraH kaz cid bhairavaM nAdam utsRjat 13084056a abuddhApatitenAtha nAdena vipulena sA 13084056c vitrastodbhrAntanayanA gaGgA viplutalocanA 13084056e visaMjJA nAzakad garbhaM saMdhArayitum AtmanA 13084057a sA tu tejaHparItAGgI kampamAnA ca jAhnavI 13084057c uvAca vacanaM vipra tadA garbhabaloddhatA 13084057e na te zaktAsmi bhagavaMs tejaso 'sya vidhAraNe 13084058a vimUDhAsmi kRtAnena tathAsvAsthyaM kRtaM param 13084058c vihvalA cAsmi bhagavaMs tejo naSTaM ca me 'nagha 13084059a dhAraNe nAsya zaktAhaM garbhasya tapatAM vara 13084059c utsrakSye 'ham imaM duHkhAn na tu kAmAt kathaM cana 13084060a na cetaso 'sti saMsparzo mama deva vibhAvaso 13084060c Apadarthe hi saMbandhaH susUkSmo 'pi mahAdyute 13084061a yad atra guNasaMpannam itaraM vA hutAzana 13084061c tvayy eva tad ahaM manye dharmAdharmau ca kevalau 13084062a tAm uvAca tato vahnir dhAryatAM dhAryatAm ayam 13084062c garbho mattejasA yukto mahAguNaphalodayaH 13084063a zaktA hy asi mahIM kRtsnAM voDhuM dhArayituM tathA 13084063c na hi te kiM cid aprApyaM madretodhAraNAd Rte 13084064a sA vahninA vAryamANA devaiz cApi saridvarA 13084064c samutsasarja taM garbhaM merau girivare tadA 13084065a samarthA dhAraNe cApi rudratejaHpradharSitA 13084065c nAzakat taM tadA garbhaM saMdhArayitum ojasA 13084066a sA samutsRjya taM duHkhAd dIptavaizvAnaraprabham 13084066c darzayAm Asa cAgnis tAM tadA gaGgAM bhRgUdvaha 13084066e papraccha saritAM zreSThAM kaccid garbhaH sukhodayaH 13084067a kIdRgvarNo 'pi vA devi kIdRgrUpaz ca dRzyate 13084067c tejasA kena vA yuktaH sarvam etad bravIhi me 13084068 gaGgovAca 13084068a jAtarUpaH sa garbho vai tejasA tvam ivAnala 13084068c suvarNo vimalo dIptaH parvataM cAvabhAsayat 13084069a padmotpalavimizrANAM hradAnAm iva zItalaH 13084069c gandho 'sya sa kadambAnAM tulyo vai tapatAM vara 13084070a tejasA tasya garbhasya bhAskarasyeva razmibhiH 13084070c yad dravyaM parisaMsRSTaM pRthivyAM parvateSu vA 13084070e tat sarvaM kAJcanIbhUtaM samantAt pratyadRzyata 13084071a paryadhAvata zailAMz ca nadIH prasravaNAni ca 13084071c vyadIpayat tejasA ca trailokyaM sacarAcaram 13084072a evaMrUpaH sa bhagavAn putras te havyavAhana 13084072c sUryavaizvAnarasamaH kAntyA soma ivAparaH 13084072e evam uktvA tu sA devI tatraivAntaradhIyata 13084073a pAvakaz cApi tejasvI kRtvA kAryaM divaukasAm 13084073c jagAmeSTaM tato dezaM tadA bhArgavanandana 13084074a etaiH karmaguNair loke nAmAgneH parigIyate 13084074c hiraNyaretA iti vai RSibhir vibudhais tathA 13084074e pRthivI ca tadA devI khyAtA vasumatIti vai 13084075a sa tu garbho mahAtejA gAGgeyaH pAvakodbhavaH 13084075c divyaM zaravaNaM prApya vavRdhe 'dbhutadarzanaH 13084076a dadRzuH kRttikAs taM tu bAlArkasadRzadyutim 13084076c jAtasnehAz ca taM bAlaM pupuSuH stanyavisravaiH 13084077a tataH sa kArttikeyatvam avApa paramadyutiH 13084077c skannatvAt skandatAM cApi guhAvAsAd guho 'bhavat 13084078a evaM suvarNam utpannam apatyaM jAtavedasaH 13084078c tatra jAmbUnadaM zreSThaM devAnAm api bhUSaNam 13084079a tataHprabhRti cApy etaj jAtarUpam udAhRtam 13084079c yat suvarNaM sa bhagavAn agnir IzaH prajApatiH 13084080a pavitrANAM pavitraM hi kanakaM dvijasattama 13084080c agnISomAtmakaM caiva jAtarUpam udAhRtam 13084081a ratnAnAm uttamaM ratnaM bhUSaNAnAM tathottamam 13084081c pavitraM ca pavitrANAM maGgalAnAM ca maGgalam 13085001 vasiSTha uvAca 13085001a api cedaM purA rAma zrutaM me brahmadarzanam 13085001c pitAmahasya yadvRttaM brahmaNaH paramAtmanaH 13085002a devasya mahatas tAta vAruNIM bibhratas tanum 13085002c aizvarye vAruNe rAma rudrasyezasya vai prabho 13085003a Ajagmur munayaH sarve devAz cAgnipurogamAH 13085003c yajJAGgAni ca sarvANi vaSaTkAraz ca mUrtimAn 13085004a mUrtimanti ca sAmAni yajUMSi ca sahasrazaH 13085004c Rgvedaz cAgamat tatra padakramavibhUSitaH 13085005a lakSaNAni svarAH stobhA niruktaM svarabhaktayaH 13085005c oMkAraz cAvasan netre nigrahapragrahau tathA 13085006a vedAz ca sopaniSado vidyA sAvitry athApi ca 13085006c bhUtaM bhavyaM bhaviSyac ca dadhAra bhagavAJ zivaH 13085006e juhvac cAtmany athAtmAnaM svayam eva tadA prabho 13085007a devapatnyaz ca kanyAz ca devAnAM caiva mAtaraH 13085007c AjagmuH sahitAs tatra tadA bhRgukulodvaha 13085008a yajJaM pazupateH prItA varuNasya mahAtmanaH 13085008c svayaMbhuvas tu tA dRSTvA retaH samapatad bhuvi 13085009a tasya zukrasya niSpandAt pAMsUn saMgRhya bhUmitaH 13085009c prAsyat pUSA karAbhyAM vai tasminn eva hutAzane 13085010a tatas tasmin saMpravRtte satre jvalitapAvake 13085010c brahmaNo juhvatas tatra prAdurbhAvo babhUva ha 13085011a skannamAtraM ca tac chukraM sruveNa pratigRhya saH 13085011c Ajyavan mantravac cApi so 'juhod bhRgunandana 13085012a tataH saMjanayAm Asa bhUtagrAmaM sa vIryavAn 13085012c tatas tu tejasas tasmAj jajJe lokeSu taijasam 13085013a tamasas tAmasA bhAvA vyApi sattvaM tathobhayam 13085013c saguNas tejaso nityaM tamasy AkAzam eva ca 13085014a sarvabhUteSv atha tathA sattvaM tejas tathA tamaH 13085014c zukre hute 'gnau tasmiMs tu prAdurAsaMs trayaH prabho 13085015a puruSA vapuSA yuktA yuktAH prasavajair guNaiH 13085015c bhRg ity eva bhRguH pUrvam aGgArebhyo 'GgirAbhavat 13085016a aGgArasaMzrayAc caiva kavir ity aparo 'bhavat 13085016c saha jvAlAbhir utpanno bhRgus tasmAd bhRguH smRtaH 13085017a marIcibhyo marIcis tu mArIcaH kazyapo hy abhUt 13085017c aGgArebhyo 'GgirAs tAta vAlakhilyAH ziloccayAt 13085017e atraivAtreti ca vibho jAtam atriM vadanty api 13085018a tathA bhasmavyapohebhyo brahmarSigaNasaMmitAH 13085018c vaikhAnasAH samutpannAs tapaHzrutaguNepsavaH 13085018e azruto 'sya samutpannAv azvinau rUpasaMmatau 13085019a zeSAH prajAnAM patayaH srotobhyas tasya jajJire 13085019c RSayo lomakUpebhyaH svedAc chando malAtmakam 13085020a etasmAt kAraNAd Ahur agniM sarvAs tu devatAH 13085020c RSayaH zrutasaMpannA vedaprAmANyadarzanAt 13085021a yAni dArUNi te mAsA niryAsAH pakSasaMjJitAH 13085021c ahorAtrA muhUrtAs tu pittaM jyotiz ca vAruNam 13085022a raudraM lohitam ity Ahur lohitAt kanakaM smRtam 13085022c tan maitram iti vijJeyaM dhUmAc ca vasavaH smRtAH 13085023a arciSo yAz ca te rudrAs tathAdityA mahAprabhAH 13085023c uddiSTAs te tathAGgArA ye dhiSNyeSu divi sthitAH 13085024a AdinAthaz ca lokasya tat paraM brahma tad dhruvam 13085024c sarvakAmadam ity Ahus tatra havyam udAvahat 13085025a tato 'bravIn mahAdevo varuNaH paramAtmakaH 13085025c mama satram idaM divyam ahaM gRhapatis tv iha 13085026a trINi pUrvANy apatyAni mama tAni na saMzayaH 13085026c iti jAnIta khagamA mama yajJaphalaM hi tat 13085027 agnir uvAca 13085027a madaGgebhyaH prasUtAni madAzrayakRtAni ca 13085027c mamaiva tAny apatyAni varuNo hy avazAtmakaH 13085028a athAbravIl lokagurur brahmA lokapitAmahaH 13085028c mamaiva tAny apatyAni mama zukraM hutaM hi tat 13085029a ahaM vaktA ca mantrasya hotA zukrasya caiva ha 13085029c yasya bIjaM phalaM tasya zukraM cet kAraNaM matam 13085030a tato 'bruvan devagaNAH pitAmaham upetya vai 13085030c kRtAJjalipuTAH sarve zirobhir abhivandya ca 13085031a vayaM ca bhagavan sarve jagac ca sacarAcaram 13085031c tavaiva prasavAH sarve tasmAd agnir vibhAvasuH 13085031e varuNaz cezvaro devo labhatAM kAmam Ipsitam 13085032a nisargAd varuNaz cApi brahmaNo yAdasAM patiH 13085032c jagrAha vai bhRguM pUrvam apatyaM sUryavarcasam 13085033a Izvaro 'GgirasaM cAgner apatyArthe 'bhyakalpayat 13085033c pitAmahas tv apatyaM vai kaviM jagrAha tattvavit 13085034a tadA sa vAruNaH khyAto bhRguH prasavakarmakRt 13085034c Agneyas tv aGgirAH zrImAn kavir brAhmo mahAyazAH 13085034e bhArgavAGgirasau loke lokasaMtAnalakSaNau 13085035a ete vipravarAH sarve prajAnAM patayas trayaH 13085035c sarvaM saMtAnam eteSAm idam ity upadhAraya 13085036a bhRgos tu putrAs tatrAsan sapta tulyA bhRgor guNaiH 13085036c cyavano vajrazIrSaz ca zucir aurvas tathaiva ca 13085037a zukro vareNyaz ca vibhuH savanaz ceti sapta te 13085037c bhArgavA vAruNAH sarve yeSAM vaMze bhavAn api 13085038a aSTau cAGgirasaH putrA vAruNAs te 'py udAhRtAH 13085038c bRhaspatir utathyaz ca vayasyaH zAntir eva ca 13085039a ghoro virUpaH saMvartaH sudhanvA cASTamaH smRtaH 13085039c ete 'STAv agnijAH sarve jJAnaniSThA nirAmayAH 13085040a brAhmaNasya kaveH putrA vAruNAs te 'py udAhRtAH 13085040c aSTau prasavajair yuktA guNair brahmavidaH zubhAH 13085041a kaviH kAvyaz ca viSNuz ca buddhimAn uzanAs tathA 13085041c bhRguz ca virajAz caiva kAzI cograz ca dharmavit 13085042a aSTau kavisutA hy ete sarvam ebhir jagat tatam 13085042c prajApataya ete hi prajAnAM yair imAH prajAH 13085043a evam aGgirasaz caiva kavez ca prasavAnvayaiH 13085043c bhRgoz ca bhRguzArdUla vaMzajaiH satataM jagat 13085044a varuNaz cAdito vipra jagrAha prabhur IzvaraH 13085044c kaviM tAta bhRguM caiva tasmAt tau vAruNau smRtau 13085045a jagrAhAGgirasaM devaH zikhI tasmAd dhutAzanaH 13085045c tasmAd aGgiraso jJeyAH sarva eva tadanvayAH 13085046a brahmA pitAmahaH pUrvaM devatAbhiH prasAditaH 13085046c ime naH saMtariSyanti prajAbhir jagadIzvarAH 13085047a sarve prajAnAM patayaH sarve cAtitapasvinaH 13085047c tvatprasAdAd imaM lokaM tArayiSyanti zAzvatam 13085048a tathaiva vaMzakartAras tava tejovivardhanAH 13085048c bhaveyur vedaviduSaH sarve vAkpatayas tathA 13085049a devapakSadharAH saumyAH prAjApatyA maharSayaH 13085049c Apnuvanti tapaz caiva brahmacaryaM paraM tathA 13085050a sarve hi vayam ete ca tavaiva prasavaH prabho 13085050c devAnAM brAhmaNAnAM ca tvaM hi kartA pitAmaha 13085051a marIcim AditaH kRtvA sarve caivAtha bhArgavAH 13085051c apatyAnIti saMprekSya kSamayAma pitAmaha 13085052a te tv anenaiva rUpeNa prajaniSyanti vai prajAH 13085052c sthApayiSyanti cAtmAnaM yugAdinidhane tathA 13085053a evam etat purA vRttaM tasya yajJe mahAtmanaH 13085053c devazreSThasya lokAdau vAruNIM bibhratas tanum 13085054a agnir brahmA pazupatiH zarvo rudraH prajApatiH 13085054c agner apatyam etad vai suvarNam iti dhAraNA 13085055a agnyabhAve ca kurvanti vahnisthAneSu kAJcanam 13085055c jAmadagnya pramANajJA vedazrutinidarzanAt 13085056a kuzastambe juhoty agniM suvarNaM tatra saMsthitam 13085056c hute prItikarIm RddhiM bhagavAMs tatra manyate 13085057a tasmAd agniparAH sarvA devatA iti zuzruma 13085057c brahmaNo hi prasUto 'gnir agner api ca kAJcanam 13085058a tasmAd ye vai prayacchanti suvarNaM dharmadarzinaH 13085058c devatAs te prayacchanti samastA iti naH zrutam 13085059a tasya cAtamaso lokA gacchataH paramAM gatim 13085059c svarloke rAjarAjyena so 'bhiSicyeta bhArgava 13085060a Adityodayane prApte vidhimantrapuraskRtam 13085060c dadAti kAJcanaM yo vai duHsvapnaM pratihanti saH 13085061a dadAty uditamAtre yas tasya pApmA vidhUyate 13085061c madhyAhne dadato rukmaM hanti pApam anAgatam 13085062a dadAti pazcimAM saMdhyAM yaH suvarNaM dhRtavrataH 13085062c brahmavAyvagnisomAnAM sAlokyam upayAti saH 13085063a sendreSu caiva lokeSu pratiSThAM prApnute zubhAm 13085063c iha loke yazaH prApya zAntapApmA pramodate 13085064a tataH saMpadyate 'nyeSu lokeSv apratimaH sadA 13085064c anAvRtagatiz caiva kAmacArI bhavaty uta 13085065a na ca kSarati tebhyaH sa zazvac caivApnute mahat 13085065c suvarNam akSayaM dattvA lokAn Apnoti puSkalAn 13085066a yas tu saMjanayitvAgnim AdityodayanaM prati 13085066c dadyAd vai vratam uddizya sarvAn kAmAn samaznute 13085067a agnir ity eva tat prAhuH pradAnaM vai sukhAvaham 13085067c yatheSTaguNasaMpannaM pravartakam iti smRtam 13085068 bhISma uvAca 13085068a ity uktaH sa vasiSThena jAmadagnyaH pratApavAn 13085068c dadau suvarNaM viprebhyo vyamucyata ca kilbiSAt 13085069a etat te sarvam AkhyAtaM suvarNasya mahIpate 13085069c pradAnasya phalaM caiva janma cAgnyam anuttamam 13085070a tasmAt tvam api viprebhyaH prayaccha kanakaM bahu 13085070c dadat suvarNaM nRpate kilbiSAd vipramokSyasi 13086001 yudhiSThira uvAca 13086001a uktAH pitAmaheneha suvarNasya vidhAnataH 13086001c vistareNa pradAnasya ye guNAH zrutilakSaNAH 13086002a yat tu kAraNam utpatteH suvarNasyeha kIrtitam 13086002c sa kathaM tArakaH prApto nidhanaM tad bravIhi me 13086003a uktaH sa devatAnAM hi avadhya iti pArthiva 13086003c na ca tasyeha te mRtyur vistareNa prakIrtitaH 13086004a etad icchAmy ahaM zrotuM tvattaH kurukulodvaha 13086004c kArtsnyena tArakavadhaM paraM kautUhalaM hi me 13086005 bhISma uvAca 13086005a vipannakRtyA rAjendra devatA RSayas tathA 13086005c kRttikAz codayAm Asur apatyabharaNAya vai 13086006a na devatAnAM kA cid dhi samarthA jAtavedasaH 13086006c ekApi zaktA taM garbhaM saMdhArayitum ojasA 13086007a SaNNAM tAsAM tataH prItaH pAvako garbhadhAraNAt 13086007c svena tejovisargeNa vIryeNa parameNa ca 13086008a tAs tu SaT kRttikA garbhaM pupuSur jAtavedasaH 13086008c SaTsu vartmasu tejo 'gneH sakalaM nihitaM prabho 13086009a tatas tA vardhamAnasya kumArasya mahAtmanaH 13086009c tejasAbhiparItAGgyo na kva cic charma lebhire 13086010a tatas tejaHparItAGgyaH sarvAH kAla upasthite 13086010c samaM garbhaM suSuvire kRttikAs tA nararSabha 13086011a tatas taM SaDadhiSThAnaM garbham ekatvam Agatam 13086011c pRthivI pratijagrAha kAntIpurasamIpataH 13086012a sa garbho divyasaMsthAno dIptimAn pAvakaprabhaH 13086012c divyaM zaravaNaM prApya vavRdhe priyadarzanaH 13086013a dadRzuH kRttikAs taM tu bAlaM vahnisamadyutim 13086013c jAtasnehAz ca sauhArdAt pupuSuH stanyavisravaiH 13086014a abhavat kArttikeyaH sa trailokye sacarAcare 13086014c skannatvAt skandatAM cApa guhAvAsAd guho 'bhavat 13086015a tato devAs trayastriMzad dizaz ca sadigIzvarAH 13086015c rudro dhAtA ca viSNuz ca yajJaH pUSAryamA bhagaH 13086016a aMzo mitraz ca sAdhyAz ca vasavo vAsavo 'zvinau 13086016c Apo vAyur nabhaz candro nakSatrANi grahA raviH 13086017a pRthag bhUtAni cAnyAni yAni devArpaNAni vai 13086017c Ajagmus tatra taM draSTuM kumAraM jvalanAtmajam 13086017e RSayas tuSTuvuz caiva gandharvAz ca jagus tathA 13086018a SaDAnanaM kumAraM taM dviSaDakSaM dvijapriyam 13086018c pInAMsaM dvAdazabhujaM pAvakAdityavarcasam 13086019a zayAnaM zaragulmasthaM dRSTvA devAH saharSibhiH 13086019c lebhire paramaM harSaM menire cAsuraM hatam 13086020a tato devAH priyANy asya sarva eva samAcaran 13086020c krIDataH krIDanIyAni daduH pakSigaNAMz ca ha 13086021a suparNo 'sya dadau patraM mayUraM citrabarhiNam 13086021c rAkSasAz ca dadus tasmai varAhamahiSAv ubhau 13086022a kukkuTaM cAgnisaMkAzaM pradadau varuNaH svayam 13086022c candramAH pradadau meSam Adityo rucirAM prabhAm 13086023a gavAM mAtA ca gA devI dadau zatasahasrazaH 13086023c chAgam agnir guNopetam ilA puSpaphalaM bahu 13086024a sudhanvA zakaTaM caiva rathaM cAmitakUbaram 13086024c varuNo vAruNAn divyAn bhujaMgAn pradadau zubhAn 13086024e siMhAn surendro vyAghrAMz ca dvIpino 'nyAMz ca daMSTriNaH 13086025a zvApadAMz ca bahUn ghorAMz chatrANi vividhAni ca 13086025c rAkSasAsurasaMghAz ca ye 'nujagmus tam Izvaram 13086026a vardhamAnaM tu taM dRSTvA prArthayAm Asa tArakaH 13086026c upAyair bahubhir hantuM nAzakac cApi taM vibhum 13086027a senApatyena taM devAH pUjayitvA guhAlayam 13086027c zazaMsur viprakAraM taM tasmai tArakakAritam 13086028a sa vivRddho mahAvIryo devasenApatiH prabhuH 13086028c jaghAnAmoghayA zaktyA dAnavaM tArakaM guhaH 13086029a tena tasmin kumAreNa krIDatA nihate 'sure 13086029c surendraH sthApito rAjye devAnAM punar IzvaraH 13086030a sa senApatir evAtha babhau skandaH pratApavAn 13086030c Izo goptA ca devAnAM priyakRc chaMkarasya ca 13086031a hiraNyamUrtir bhagavAn eSa eva ca pAvakiH 13086031c sadA kumAro devAnAM senApatyam avAptavAn 13086032a tasmAt suvarNaM maGgalyaM ratnam akSayyam uttamam 13086032c sahajaM kArttikeyasya vahnes tejaH paraM matam 13086033a evaM rAmAya kauravya vasiSTho 'kathayat purA 13086033c tasmAt suvarNadAnAya prayatasva narAdhipa 13086034a rAmaH suvarNaM dattvA hi vimuktaH sarvakilbiSaiH 13086034c triviSTape mahat sthAnam avApAsulabhaM naraiH 13087001 yudhiSThira uvAca 13087001a cAturvarNyasya dharmAtman dharmaH proktas tvayAnagha 13087001c tathaiva me zrAddhavidhiM kRtsnaM prabrUhi pArthiva 13087002 vaizaMpAyana uvAca 13087002a yudhiSThireNaivam ukto bhISmaH zAMtanavas tadA 13087002c imaM zrAddhavidhiM kRtsnaM pravaktum upacakrame 13087003 bhISma uvAca 13087003a zRNuSvAvahito rAjaJ zrAddhakalpam imaM zubham 13087003c dhanyaM yazasyaM putrIyaM pitRyajJaM paraMtapa 13087004a devAsuramanuSyANAM gandharvoragarakSasAm 13087004c pizAcakiMnarANAM ca pUjyA vai pitaraH sadA 13087005a pitqn pUjyAditaH pazcAd devAn saMtarpayanti vai 13087005c tasmAt sarvaprayatnena puruSaH pUjayet sadA 13087006a anvAhAryaM mahArAja pitqNAM zrAddham ucyate 13087006c tac cAmiSeNa vidhinA vidhiH prathamakalpitaH 13087007a sarveSv ahaHsu prIyante kRtaiH zrAddhaiH pitAmahAH 13087007c pravakSyAmi tu te sarvAMs tithyAM tithyAM guNAguNAn 13087008a yeSv ahaHsu kRtaiH zrAddhair yat phalaM prApyate 'nagha 13087008c tat sarvaM kIrtayiSyAmi yathAvat tan nibodha me 13087009a pitqn arcya pratipadi prApnuyAt svagRhe striyaH 13087009c abhirUpaprajAyinyo darzanIyA bahuprajAH 13087010a striyo dvitIyAM jAyante tRtIyAyAM tu vandinaH 13087010c caturthyAM kSudrapazavo bhavanti bahavo gRhe 13087011a paJcamyAM bahavaH putrA jAyante kurvatAM nRpa 13087011c kurvANAs tu narAH SaSThyAM bhavanti dyutibhAginaH 13087012a kRSibhAgI bhavec chrAddhaM kurvANaH saptamIM nRpa 13087012c aSTamyAM tu prakurvANo vANijye lAbham ApnuyAt 13087013a navamyAM kurvataH zrAddhaM bhavaty ekazaphaM bahu 13087013c vivardhante tu dazamIM gAvaH zrAddhAni kurvataH 13087014a kupyabhAgI bhaven martyaH kurvann ekAdazIM nRpa 13087014c brahmavarcasvinaH putrA jAyante tasya vezmani 13087015a dvAdazyAm IhamAnasya nityam eva pradRzyate 13087015c rajataM bahu citraM ca suvarNaM ca manoramam 13087016a jJAtInAM tu bhavec chreSThaH kurvaJ zrAddhaM trayodazIm 13087016c avazyaM tu yuvAno 'sya pramIyante narA gRhe 13087017a yuddhabhAgI bhaven martyaH zrAddhaM kurvaMz caturdazIm 13087017c amAvAsyAM tu nivapan sarvAn kAmAn avApnuyAt 13087018a kRSNapakSe dazamyAdau varjayitvA caturdazIm 13087018c zrAddhakarmaNi tithyaH syuH prazastA na tathetarAH 13087019a yathA caivAparaH pakSaH pUrvapakSAd viziSyate 13087019c tathA zrAddhasya pUrvAhNAd aparAhNo viziSyate 13088001 yudhiSThira uvAca 13088001a kiM svid dattaM pitRbhyo vai bhavaty akSayam Izvara 13088001c kiM haviz cirarAtrAya kim AnantyAya kalpate 13088002 bhISma uvAca 13088002a havIMSi zrAddhakalpe tu yAni zrAddhavido viduH 13088002c tAni me zRNu kAmyAni phalaM caiSAM yudhiSThira 13088003a tilair vrIhiyavair mASair adbhir mUlaphalais tathA 13088003c dattena mAsaM prIyante zrAddhena pitaro nRpa 13088004a vardhamAnatilaM zrAddham akSayaM manur abravIt 13088004c sarveSv eva tu bhojyeSu tilAH prAdhAnyataH smRtAH 13088005a dvau mAsau tu bhavet tRptir matsyaiH pitRgaNasya ha 13088005c trIn mAsAn AvikenAhuz cAturmAsyaM zazena tu 13088006a Ajena mAsAn prIyante paJcaiva pitaro nRpa 13088006c vArAheNa tu SaNmAsAn sapta vai zAkunena tu 13088007a mAsAn aSTau pArSatena rauraveNa navaiva tu 13088007c gavayasya tu mAMsena tRptiH syAd dazamAsikI 13088008a mAsAn ekAdaza prItiH pitqNAM mAhiSeNa tu 13088008c gavyena datte zrAddhe tu saMvatsaram ihocyate 13088009a yathA gavyaM tathA yuktaM pAyasaM sarpiSA saha 13088009c vAdhrINasasya mAMsena tRptir dvAdazavArSikI 13088010a AnantyAya bhaved dattaM khaDgamAMsaM pitRkSaye 13088010c kAlazAkaM ca lauhaM cApy AnantyaM chAga ucyate 13088011a gAthAz cApy atra gAyanti pitRgItA yudhiSThira 13088011c sanatkumAro bhagavAn purA mayy abhyabhASata 13088012a api naH sa kule jAyAd yo no dadyAt trayodazIm 13088012c maghAsu sarpiSA yuktaM pAyasaM dakSiNAyane 13088013a Ajena vApi lauhena maghAsv eva yatavrataH 13088013c hasticchAyAsu vidhivat karNavyajanavIjitam 13088014a eSTavyA bahavaH putrA yady eko 'pi gayAM vrajet 13088014c yatrAsau prathito lokeSv akSayyakaraNo vaTaH 13088015a Apo mUlaM phalaM mAMsam annaM vApi pitRkSaye 13088015c yat kiM cin madhusaMmizraM tad AnantyAya kalpate 13089001 bhISma uvAca 13089001a yamas tu yAni zrAddhAni provAca zazabindave 13089001c tAni me zRNu kAmyAni nakSatreSu pRthak pRthak 13089002a zrAddhaM yaH kRttikAyoge kurvIta satataM naraH 13089002c agnIn AdhAya sApatyo yajeta vigatajvaraH 13089003a apatyakAmo rohiNyAm ojaskAmo mRgottame 13089003c krUrakarmA dadac chrAddham ArdrAyAM mAnavo bhavet 13089004a kRSibhAgI bhaven martyaH kurvaJ zrAddhaM punarvasau 13089004c puSTikAmo 'tha puSyeNa zrAddham Iheta mAnavaH 13089005a AzleSAyAM dadac chrAddhaM vIrAn putrAn prajAyate 13089005c jJAtInAM tu bhavec chreSTho maghAsu zrAddham Avapan 13089006a phalgunISu dadac chrAddhaM subhagaH zrAddhado bhavet 13089006c apatyabhAg uttarAsu hastena phalabhAg bhavet 13089007a citrAyAM tu dadac chrAddhaM labhed rUpavataH sutAn 13089007c svAtiyoge pitqn arcya vANijyam upajIvati 13089008a bahuputro vizAkhAsu pitryam Ihan bhaven naraH 13089008c anurAdhAsu kurvANo rAjacakraM pravartayet 13089009a AdipatyaM vrajen martyo jyeSThAyAm apavarjayan 13089009c naraH kurukulazreSTha zraddhAdamapuraHsaraH 13089010a mUle tv Arogyam arccheta yazo 'SADhAsv anuttamam 13089010c uttarAsu tv aSADhAsu vItazokaz caren mahIm 13089011a zrAddhaM tv abhijitA kurvan vidyAM zreSThAm avApnuyAt 13089011c zravaNe tu dadac chrAddhaM pretya gacchet parAM gatim 13089012a rAjyabhAgI dhaniSThAyAM prApnuyAn nApadaM naraH 13089012c nakSatre vAruNe kurvan bhiSaksiddhim avApnuyAt 13089013a pUrvaproSThapadAH kurvan bahu vinded ajAvikam 13089013c uttarAsv atha kurvANo vindate gAH sahasrazaH 13089014a bahurUpyakRtaM vittaM vindate revatIM zritaH 13089014c azvAMz cAzvayuje vetti bharaNISv Ayur uttamam 13089015a imaM zrAddhavidhiM zrutvA zazabindus tathAkarot 13089015c aklezenAjayac cApi mahIM so 'nuzazAsa ha 13090001 yudhiSThira uvAca 13090001a kIdRzebhyaH pradAtavyaM bhavec chrAddhaM pitAmaha 13090001c dvijebhyaH kuruzArdUla tan me vyAkhyAtum arhasi 13090002 bhISma uvAca 13090002a brAhmaNAn na parIkSeta kSatriyo dAnadharmavit 13090002c daive karmaNi pitrye tu nyAyyam AhuH parIkSaNam 13090003a devatAH pUjayantIha daivenaiveha tejasA 13090003c upetya tasmAd devebhyaH sarvebhyo dApayen naraH 13090004a zrAddhe tv atha mahArAja parIkSed brAhmaNAn budhaH 13090004c kulazIlavayorUpair vidyayAbhijanena ca 13090005a eSAm anye paGktidUSAs tathAnye paGktipAvanAH 13090005c apAGkteyAs tu ye rAjan kIrtayiSyAmi tAJ zRNu 13090006a kitavo bhrUNahA yakSmI pazupAlo nirAkRtiH 13090006c grAmapreSyo vArdhuSiko gAyanaH sarvavikrayI 13090007a agAradAhI garadaH kuNDAzI somavikrayI 13090007c sAmudriko rAjabhRtyas tailikaH kUTakArakaH 13090008a pitrA vivadamAnaz ca yasya copapatir gRhe 13090008c abhizastas tathA stenaH zilpaM yaz copajIvati 13090009a parvakAraz ca sUcI ca mitradhruk pAradArikaH 13090009c avratAnAm upAdhyAyaH kANDapRSThas tathaiva ca 13090010a zvabhir yaz ca parikrAmed yaH zunA daSTa eva ca 13090010c parivittiz ca yaz ca syAd duzcarmA gurutalpagaH 13090010e kuzIlavo devalako nakSatrair yaz ca jIvati 13090011a etAn iha vijAnIyAd apAGkteyAn dvijAdhamAn 13090011c zUdrANAm upadezaM ca ye kurvanty alpacetasaH 13090012a SaSTiM kANaH zataM SaNDhaH zvitrI yAvat prapazyati 13090012c paGktyAM samupaviSTAyAM tAvad dUSayate nRpa 13090013a yad veSTitazirA bhuGkte yad bhuGkte dakSiNAmukhaH 13090013c sopAnatkaz ca yad bhuGkte sarvaM vidyAt tad Asuram 13090014a asUyatA ca yad dattaM yac ca zraddhAvivarjitam 13090014c sarvaM tad asurendrAya brahmA bhAgam akalpayat 13090015a zvAnaz ca paGktidUSAz ca nAvekSeran kathaM cana 13090015c tasmAt parivRte dadyAt tilAMz cAnvavakIrayet 13090016a tilAdAne ca kravyAdA ye ca krodhavazA gaNAH 13090016c yAtudhAnAH pizAcAz ca vipralumpanti tad dhaviH 13090017a yAvad dhy apaGktyaH paGktyAM vai bhuJjAnAn anupazyati 13090017c tAvat phalAd bhraMzayati dAtAraM tasya bAlizam 13090018a ime tu bharatazreSTha vijJeyAH paGktipAvanAH 13090018c ye tv atas tAn pravakSyAmi parIkSasveha tAn dvijAn 13090019a vedavidyAvratasnAtA brAhmaNAH sarva eva hi 13090019c pAGkteyAn yAMs tu vakSyAmi jJeyAs te paGktipAvanAH 13090020a triNAciketaH paJcAgnis trisuparNaH SaDaGgavit 13090020c brahmadeyAnusaMtAnaz chandogo jyeSThasAmagaH 13090021a mAtApitror yaz ca vazyaH zrotriyo dazapUruSaH 13090021c RtukAlAbhigAmI ca dharmapatnISu yaH sadA 13090021e vedavidyAvratasnAto vipraH paGktiM punAty uta 13090022a atharvaziraso 'dhyetA brahmacArI yatavrataH 13090022c satyavAdI dharmazIlaH svakarmanirataz ca yaH 13090023a ye ca puNyeSu tIrtheSu abhiSekakRtazramAH 13090023c makheSu ca samantreSu bhavanty avabhRthAplutAH 13090024a akrodhanA acapalAH kSAntA dAntA jitendriyAH 13090024c sarvabhUtahitA ye ca zrAddheSv etAn nimantrayet 13090024e eteSu dattam akSayyam ete vai paGktipAvanAH 13090025a ime pare mahArAja vijJeyAH paGktipAvanAH 13090025c yatayo mokSadharmajJA yogAH sucaritavratAH 13090026a ye cetihAsaM prayatAH zrAvayanti dvijottamAn 13090026c ye ca bhASyavidaH ke cid ye ca vyAkaraNe ratAH 13090027a adhIyate purANaM ye dharmazAstrANy athApi ca 13090027c adhItya ca yathAnyAyaM vidhivat tasya kAriNaH 13090028a upapanno gurukule satyavAdI sahasradaH 13090028c agryaH sarveSu vedeSu sarvapravacaneSu ca 13090029a yAvad ete prapazyanti paGktyAs tAvat punanty uta 13090029c tato hi pAvanAt paGktyAH paGktipAvana ucyate 13090030a krozAd ardhatRtIyAt tu pAvayed eka eva hi 13090030c brahmadeyAnusaMtAna iti brahmavido viduH 13090031a anRtvig anupAdhyAyaH sa ced agrAsanaM vrajet 13090031c Rtvigbhir ananujJAtaH paGktyA harati duSkRtam 13090032a atha ced vedavit sarvaiH paGktidoSair vivarjitaH 13090032c na ca syAt patito rAjan paGktipAvana eva saH 13090033a tasmAt sarvaprayatnena parIkSyAmantrayed dvijAn 13090033c svakarmaniratAn dAntAn kule jAtAn bahuzrutAn 13090034a yasya mitrapradhAnAni zrAddhAni ca havIMSi ca 13090034c na prINAti pitqn devAn svargaM ca na sa gacchati 13090035a yaz ca zrAddhe kurute saMgatAni; na devayAnena pathA sa yAti 13090035c sa vai muktaH pippalaM bandhanAd vA; svargAl lokAc cyavate zrAddhamitraH 13090036a tasmAn mitraM zrAddhakRn nAdriyeta; dadyAn mitrebhyaH saMgrahArthaM dhanAni 13090036c yaM manyate naiva zatruM na mitraM; taM madhyasthaM bhojayed dhavyakavye 13090037a yathoSare bIjam uptaM na rohen; na cAsyoptA prApnuyAd bIjabhAgam 13090037c evaM zrAddhaM bhuktam anarhamANair; na ceha nAmutra phalaM dadAti 13090038a brAhmaNo hy anadhIyAnas tRNAgnir iva zAmyati 13090038c tasmai zrAddhaM na dAtavyaM na hi bhasmani hUyate 13090039a saMbhojanI nAma pizAcadakSiNA; sA naiva devAn na pitqn upaiti 13090039c ihaiva sA bhrAmyati kSINapuNyA; zAlAntare gaur iva naSTavatsA 13090040a yathAgnau zAnte ghRtam Ajuhoti; tan naiva devAn na pitqn upaiti 13090040c tathA dattaM nartane gAyane ca; yAM cAnRce dakSiNAm AvRNoti 13090041a ubhau hinasti na bhunakti caiSA; yA cAnRce dakSiNA dIyate vai 13090041c AghAtanI garhitaiSA patantI; teSAM pretAn pAtayed devayAnAt 13090042a RSINAM samayaM nityaM ye caranti yudhiSThira 13090042c nizcitAH sarvadharmajJAs tAn devA brAhmaNAn viduH 13090043a svAdhyAyaniSThA RSayo jJAnaniSThAs tathaiva ca 13090043c taponiSThAz ca boddhavyAH karmaniSThAz ca bhArata 13090044a kavyAni jJAnaniSThebhyaH pratiSThApyAni bhArata 13090044c tatra ye brAhmaNAH ke cin na nindati hi te varAH 13090045a ye tu nindanti jalpeSu na tAJ zrAddheSu bhojayet 13090045c brAhmaNA ninditA rAjan hanyus tripuruSaM kulam 13090046a vaikhAnasAnAM vacanam RSINAM zrUyate nRpa 13090046c dUrAd eva parIkSeta brAhmaNAn vedapAragAn 13090046e priyAn vA yadi vA dveSyAMs teSu tac chrAddham Avapet 13090047a yaH sahasraM sahasrANAM bhojayed anRcAM naraH 13090047c ekas tAn mantravit prItaH sarvAn arhati bhArata 13091001 yudhiSThira uvAca 13091001a kena saMkalpitaM zrAddhaM kasmin kAle kimAtmakam 13091001c bhRgvaGgirasake kAle muninA katareNa vA 13091002a kAni zrAddheSu varjyAni tathA mUlaphalAni ca 13091002c dhAnyajAtiz ca kA varjyA tan me brUhi pitAmaha 13091003 bhISma uvAca 13091003a yathA zrAddhaM saMpravRttaM yasmin kAle yadAtmakam 13091003c yena saMkalpitaM caiva tan me zRNu janAdhipa 13091004a svAyaMbhuvo 'triH kauravya paramarSiH pratApavAn 13091004c tasya vaMze mahArAja dattAtreya iti smRtaH 13091005a dattAtreyasya putro 'bhUn nimir nAma tapodhanaH 13091005c nimez cApy abhavat putraH zrImAn nAma zriyA vRtaH 13091006a pUrNe varSasahasrAnte sa kRtvA duSkaraM tapaH 13091006c kAladharmaparItAtmA nidhanaM samupAgataH 13091007a nimis tu kRtvA zaucAni vidhidRSTena karmaNA 13091007c saMtApam agamat tIvraM putrazokaparAyaNaH 13091008a atha kRtvopahAryANi caturdazyAM mahAmatiH 13091008c tam eva gaNayaJ zokaM virAtre pratyabudhyata 13091009a tasyAsIt pratibuddhasya zokena pihitAtmanaH 13091009c manaH saMhRtya viSaye buddhir vistaragAminI 13091010a tataH saMcintayAm Asa zrAddhakalpaM samAhitaH 13091010c yAni tasyaiva bhojyAni mUlAni ca phalAni ca 13091011a uktAni yAni cAnyAni yAni ceSTAni tasya ha 13091011c tAni sarvANi manasA vinizcitya tapodhanaH 13091012a amAvAsyAM mahAprAjJa viprAn AnAyya pUjitAn 13091012c dakSiNAvartikAH sarvA bRsIH svayam athAkarot 13091013a sapta viprAMs tato bhojye yugapat samupAnayat 13091013c Rte ca lavaNaM bhojyaM zyAmAkAnnaM dadau prabhuH 13091014a dakSiNAgrAs tato darbhA viSTareSu nivezitAH 13091014c pAdayoz caiva viprANAM ye tv annam upabhuJjate 13091015a kRtvA ca dakSiNAgrAn vai darbhAn suprayataH zuciH 13091015c pradadau zrImate piNDaM nAmagotram udAharan 13091016a tat kRtvA sa munizreSTho dharmasaMkaram AtmanaH 13091016c pazcAttApena mahatA tapyamAno 'bhyacintayat 13091017a akRtaM munibhiH pUrvaM kiM mayaitad anuSThitam 13091017c kathaM nu zApena na mAM daheyur brAhmaNA iti 13091018a tataH saMcintayAm Asa vaMzakartAram AtmanaH 13091018c dhyAtamAtras tathA cAtrir AjagAma tapodhanaH 13091019a athAtris taM tathA dRSTvA putrazokena karzitam 13091019c bhRzam AzvAsayAm Asa vAgbhir iSTAbhir avyayaH 13091020a nime saMkalpitas te 'yaM pitRyajJas tapodhanaH 13091020c mA te bhUd bhIH pUrvadRSTo dharmo 'yaM brahmaNA svayam 13091021a so 'yaM svayaMbhuvihito dharmaH saMkalpitas tvayA 13091021c Rte svayaMbhuvaH ko 'nyaH zrAddheyaM vidhim Aharet 13091022a AkhyAsyAmi ca te bhUyaH zrAddheyaM vidhim uttamam 13091022c svayaMbhuvihitaM putra tat kuruSva nibodha me 13091023a kRtvAgnikaraNaM pUrvaM mantrapUrvaM tapodhana 13091023c tato 'ryamNe ca somAya varuNAya ca nityazaH 13091024a vizvedevAz ca ye nityaM pitRbhiH saha gocarAH 13091024c tebhyaH saMkalpitA bhAgAH svayam eva svayaMbhuvA 13091025a stotavyA ceha pRthivI nivApasyeha dhAriNI 13091025c vaiSNavI kAzyapI ceti tathaivehAkSayeti ca 13091026a udakAnayane caiva stotavyo varuNo vibhuH 13091026c tato 'gniz caiva somaz ca ApyAyyAv iha te 'nagha 13091027a devAs tu pitaro nAma nirmitA vai svayaMbhuvA 13091027c USmapAH sumahAbhAgAs teSAM bhAgAH prakalpitAH 13091028a te zrAddhenArcyamAnA vai vimucyante ha kilbiSAt 13091028c saptakaH pitRvaMzas tu pUrvadRSTaH svayaMbhuvA 13091029a vizve cAgnimukhA devAH saMkhyAtAH pUrvam eva te 13091029c teSAM nAmAni vakSyAmi bhAgArhANAM mahAtmanAm 13091030a sahaH kRtir vipApmA ca puNyakRt pAvanas tathA 13091030c grAmniH kSemaH samUhaz ca divyasAnus tathaiva ca 13091031a vivasvAn vIryavAn hrImAn kIrtimAn kRta eva ca 13091031c vipUrvaH somapUrvaz ca sUryazrIz ceti nAmataH 13091032a somapaH sUryasAvitro dattAtmA puSkarIyakaH 13091032c uSNInAbho nabhodaz ca vizvAyur dIptir eva ca 13091033a camUharaH suveSaz ca vyomAriH zaMkaro bhavaH 13091033c IzaH kartA kRtir dakSo bhuvano divyakarmakRt 13091034a gaNitaH paJcavIryaz ca Adityo razmimAMs tathA 13091034c saptakRt somavarcAz ca vizvakRt kavir eva ca 13091035a anugoptA sugoptA ca naptA cezvara eva ca 13091035c jitAtmA munivIryaz ca dIptalomA bhayaMkaraH 13091036a atikarmA pratItaz ca pradAtA cAMzumAMs tathA 13091036c zailAbhaH paramakrodhI dhIroSNI bhUpatis tathA 13091037a srajI vajrI varI caiva vizvedevAH sanAtanAH 13091037c kIrtitAs te mahAbhAgAH kAlasya gatigocarAH 13091038a azrAddheyAni dhAnyAni kodravAH pulakAs tathA 13091038c hiGgu dravyeSu zAkeSu palANDuM lazunaM tathA 13091039a palANDuH saubhaJjanakas tathA gRJjanakAdayaH 13091039c kUSmANDajAtyalAbuM ca kRSNaM lavaNam eva ca 13091040a grAmyaM vArAhamAMsaM ca yac caivAprokSitaM bhavet 13091040c kRSNAjAjI viDaz caiva zItapAkI tathaiva ca 13091040e aGkurAdyAs tathA varjyA iha zRGgATakAni ca 13091041a varjayel lavaNaM sarvaM tathA jambUphalAni ca 13091041c avakSutAvaruditaM tathA zrAddheSu varjayet 13091042a nivApe havyakavye vA garhitaM ca zvadarzanam 13091042c pitaraz caiva devAz ca nAbhinandanti tad dhaviH 13091043a caNDAlazvapacau varjyau nivApe samupasthite 13091043c kASAyavAsI kuSThI vA patito brahmahApi vA 13091044a saMkIrNayonir vipraz ca saMbandhI patitaz ca yaH 13091044c varjanIyA budhair ete nivApe samupasthite 13091045a ity evam uktvA bhagavAn svavaMzajam RSiM purA 13091045c pitAmahasabhAM divyAM jagAmAtris tapodhanaH 13092001 bhISma uvAca 13092001a tathA vidhau pravRtte tu sarva eva maharSayaH 13092001c pitRyajJAn akurvanta vidhidRSTena karmaNA 13092002a RSayo dharmanityAs tu kRtvA nivapanAny uta 13092002c tarpaNaM cApy akurvanta tIrthAmbhobhir yatavratAH 13092003a nivApair dIyamAnaiz ca cAturvarNyena bhArata 13092003c tarpitAH pitaro devAs te nAnnaM jarayanti vai 13092004a ajIrNenAbhihanyante te devAH pitRbhiH saha 13092004c somam evAbhyapadyanta nivApAnnAbhipIDitAH 13092005a te 'bruvan somam AsAdya pitaro 'jIrNapIDitAH 13092005c nivApAnnena pIDyAmaH zreyo no 'tra vidhIyatAm 13092006a tAn somaH pratyuvAcAtha zreyaz ced IpsitaM surAH 13092006c svayaMbhUsadanaM yAta sa vaH zreyo vidhAsyati 13092007a te somavacanAd devAH pitRbhiH saha bhArata 13092007c meruzRGge samAsInaM pitAmaham upAgaman 13092008 pitara UcuH 13092008a nivApAnnena bhagavan bhRzaM pIDyAmahe vayam 13092008c prasAdaM kuru no deva zreyo naH saMvidhIyatAm 13092009a iti teSAM vacaH zrutvA svayaMbhUr idam abravIt 13092009c eSa me pArzvato vahnir yuSmacchreyo vidhAsyati 13092010 agnir uvAca 13092010a sahitAs tAta bhokSyAmo nivApe samupasthite 13092010c jarayiSyatha cApy annaM mayA sArdhaM na saMzayaH 13092011a etac chrutvA tu pitaras tatas te vijvarAbhavan 13092011c etasmAt kAraNAc cAgneH prAktanaM dIyate nRpa 13092012a nivapte cAgnipUrve vai nivApe puruSarSabha 13092012c na brahmarAkSasAs taM vai nivApaM dharSayanty uta 13092012e rakSAMsi cApavartante sthite deve vibhAvasau 13092013a pUrvaM piNDaM pitur dadyAt tato dadyAt pitAmahe 13092013c prapitAmahAya ca tata eSa zrAddhavidhiH smRtaH 13092014a brUyAc chrAddhe ca sAvitrIM piNDe piNDe samAhitaH 13092014c somAyeti ca vaktavyaM tathA pitRmateti ca 13092015a rajasvalA ca yA nArI vyaGgitA karNayoz ca yA 13092015c nivApe nopatiSTheta saMgrAhyA nAnyavaMzajAH 13092016a jalaM prataramANaz ca kIrtayeta pitAmahAn 13092016c nadIm AsAdya kurvIta pitqNAM piNDatarpaNam 13092017a pUrvaM svavaMzajAnAM tu kRtvAdbhis tarpaNaM punaH 13092017c suhRtsaMbandhivargANAM tato dadyAj jalAJjalim 13092018a kalmASagoyugenAtha yuktena tarato jalam 13092018c pitaro 'bhilaSante vai nAvaM cApy adhirohataH 13092018e sadA nAvi jalaM tajjJAH prayacchanti samAhitAH 13092019a mAsArdhe kRSNapakSasya kuryAn nivapanAni vai 13092019c puSTir Ayus tathA vIryaM zrIz caiva pitRvartinaH 13092020a pitAmahaH pulastyaz ca vasiSThaH pulahas tathA 13092020c aGgirAz ca kratuz caiva kazyapaz ca mahAn RSiH 13092020e ete kurukulazreSTha mahAyogezvarAH smRtAH 13092021a ete ca pitaro rAjann eSa zrAddhavidhiH paraH 13092021c pretAs tu piNDasaMbandhAn mucyante tena karmaNA 13092022a ity eSA puruSazreSTha zrAddhotpattir yathAgamam 13092022c khyApitA pUrvanirdiSTA dAnaM vakSyAmy ataH param 13093001 yudhiSThira uvAca 13093001a dvijAtayo vratopetA havis te yadi bhuJjate 13093001c annaM brAhmaNakAmAya katham etat pitAmaha 13093002 bhISma uvAca 13093002a avedoktavratAz caiva bhuJjAnAH kAryakAriNaH 13093002c vedokteSu tu bhuJjAnA vrataluptA yudhiSThira 13093003 yudhiSThira uvAca 13093003a yad idaM tapa ity Ahur upavAsaM pRthagjanAH 13093003c tapaH syAd etad iha vai tapo 'nyad vApi kiM bhavet 13093004 bhISma uvAca 13093004a mAsArdhamAsau nopavased yat tapo manyate janaH 13093004c AtmatantropaghAtI yo na tapasvI na dharmavit 13093005a tyAgasyApi ca saMpattiH ziSyate tapa uttamam 13093005c sadopavAsI ca bhaved brahmacArI tathaiva ca 13093006a muniz ca syAt sadA vipro devAMz caiva sadA yajet 13093006c kuTumbiko dharmakAmaH sadAsvapnaz ca bhArata 13093007a amRtAzI sadA ca syAt pavitrI ca sadA bhavet 13093007c RtavAdI sadA ca syAn niyataz ca sadA bhavet 13093008a vighasAzI sadA ca syAt sadA caivAtithipriyaH 13093008c amAMsAzI sadA ca syAt pavitrI ca sadA bhavet 13093009 yudhiSThira uvAca 13093009a kathaM sadopavAsI syAd brahmacArI ca pArthiva 13093009c vighasAzI kathaM ca syAt kathaM caivAtithipriyaH 13093010 bhISma uvAca 13093010a antarA sAyamAzaM ca prAtarAzaM tathaiva ca 13093010c sadopavAsI bhavati yo na bhuGkte 'ntarA punaH 13093011a bhAryAM gacchan brahmacArI sadA bhavati caiva ha 13093011c RtavAdI sadA ca syAd dAnazIlaz ca mAnavaH 13093012a abhakSayan vRthA mAMsam amAMsAzI bhavaty uta 13093012c dAnaM dadat pavitrI syAd asvapnaz ca divAsvapan 13093013a bhRtyAtithiSu yo bhuGkte bhuktavatsu naraH sadA 13093013c amRtaM kevalaM bhuGkte iti viddhi yudhiSThira 13093014a abhuktavatsu nAznAti brAhmaNeSu tu yo naraH 13093014c abhojanena tenAsya jitaH svargo bhavaty uta 13093015a devebhyaz ca pitRbhyaz ca bhRtyebhyo 'tithibhiH saha 13093015c avaziSTAni yo bhuGkte tam Ahur vighasAzinam 13093016a teSAM lokA hy aparyantAH sadane brahmaNaH smRtAH 13093016c upasthitA hy apsarobhir gandharvaiz ca janAdhipa 13093017a devatAtithibhiH sArdhaM pitRbhiz copabhuJjate 13093017c ramante putrapautraiz ca teSAM gatir anuttamA 13094001 yudhiSThira uvAca 13094001a brAhmaNebhyaH prayacchanti dAnAni vividhAni ca 13094001c dAtRpratigrahItror vA ko vizeSaH pitAmaha 13094002 bhISma uvAca 13094002a sAdhor yaH pratigRhNIyAt tathaivAsAdhuto dvijaH 13094002c guNavaty alpadoSaH syAn nirguNe tu nimajjati 13094003a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13094003c vRSAdarbhez ca saMvAdaM saptarSINAM ca bhArata 13094004a kazyapo 'trir vasiSThaz ca bharadvAjo 'tha gautamaH 13094004c vizvAmitro jamadagniH sAdhvI caivApy arundhatI 13094005a sarveSAm atha teSAM tu gaNDAbhUt karmakArikA 13094005c zUdraH pazusakhaz caiva bhartA cAsyA babhUva ha 13094006a te vai sarve tapasyantaH purA cerur mahIm imAm 13094006c samAdhinopazikSanto brahmalokaM sanAtanam 13094007a athAbhavad anAvRSTir mahatI kurunandana 13094007c kRcchraprANo 'bhavad yatra loko 'yaM vai kSudhAnvitaH 13094008a kasmiMz cic ca purA yajJe yAjyena zibisUnunA 13094008c dakSiNArthe 'tha Rtvigbhyo dattaH putro nijaH kila 13094009a tasmin kAle 'tha so 'lpAyur diSTAntam agamat prabho 13094009c te taM kSudhAbhisaMtaptAH parivAryopatasthire 13094010a yAjyAtmajam atho dRSTvA gatAsum RSisattamAH 13094010c apacanta tadA sthAlyAM kSudhArtAH kila bhArata 13094011a nirAdye martyaloke 'sminn AtmAnaM te parIpsavaH 13094011c kRcchrAm Apedire vRttim annahetos tapasvinaH 13094012a aTamAno 'tha tAn mArge pacamAnAn mahIpatiH 13094012c rAjA zaibyo vRSAdarbhiH klizyamAnAn dadarza ha 13094013 vRSAdarbhir uvAca 13094013a pratigrahas tArayati puSTir vai pratigRhNatAm 13094013c mayi yad vidyate vittaM tac chRNudhvaM tapodhanAH 13094014a priyo hi me brAhmaNo yAcamAno; dadyAm ahaM vo 'zvatarIsahasram 13094014c ekaikazaH savRSAH saMprasUtAH; sarveSAM vai zIghragAH zvetalomAH 13094015a kulaMbharAn anaDuhaH zataMzatAn; dhuryAJ zubhAn sarvazo 'haM dadAni 13094015c pRthvIvAhAn pIvarAMz caiva tAvad; agryA gRSTyo dhenavaH suvratAz ca 13094016a varAn grAmAn vrIhiyavaM rasAMz ca; ratnaM cAnyad durlabhaM kiM dadAni 13094016c mA smAbhakSye bhAvam evaM kurudhvaM; puSTyarthaM vai kiM prayacchAmy ahaM vaH 13094017 RSaya UcuH 13094017a rAjan pratigraho rAjJo madhvAsvAdo viSopamaH 13094017c taj jAnamAnaH kasmAt tvaM kuruSe naH pralobhanam 13094018a kSatraM hi daivatam iva brAhmaNaM samupAzritam 13094018c amalo hy eSa tapasA prItaH prINAti devatAH 13094019a ahnApIha tapo jAtu brAhmaNasyopajAyate 13094019c tad dAva iva nirdahyAt prApto rAjapratigrahaH 13094020a kuzalaM saha dAnena rAjann astu sadA tava 13094020c arthibhyo dIyatAM sarvam ity uktvA te tato yayuH 13094021a apakvam eva tan mAMsam abhUt teSAM ca dhImatAm 13094021c atha hitvA yayuH sarve vanam AhArakAGkSiNaH 13094022a tataH pracoditA rAjJA vanaM gatvAsya mantriNaH 13094022c pracIyodumbarANi sma dAnaM dAtuM pracakramuH 13094023a udumbarANy athAnyAni hemagarbhANy upAharan 13094023c bhRtyAs teSAM tatas tAni pragrAhitum upAdravan 13094024a gurUNIti viditvAtha na grAhyANy atrir abravIt 13094024c na sma he mUDhavijJAnA na sma he mandabuddhayaH 13094024e haimAnImAni jAnImaH pratibuddhAH sma jAgRmaH 13094025a iha hy etad upAdattaM pretya syAt kaTukodayam 13094025c apratigrAhyam evaitat pretya ceha sukhepsunA 13094026 vasiSTha uvAca 13094026a zatena niSkaM gaNitaM sahasreNa ca saMmitam 13094026c yathA bahu pratIcchan hi pApiSThAM labhate gatim 13094027 kazyapa uvAca 13094027a yat pRthivyAM vrIhiyavaM hiraNyaM pazavaH striyaH 13094027c sarvaM tan nAlam ekasya tasmAd vidvAJ zamaM vrajet 13094028 bharadvAja uvAca 13094028a utpannasya ruroH zRGgaM vardhamAnasya vardhate 13094028c prArthanA puruSasyeva tasya mAtrA na vidyate 13094029 gautama uvAca 13094029a na tal loke dravyam asti yal lokaM pratipUrayet 13094029c samudrakalpaH puruSo na kadA cana pUryate 13094030 vizvAmitra uvAca 13094030a kAmaM kAmayamAnasya yadA kAmaH samRdhyate 13094030c athainam aparaH kAmas tRSNA vidhyati bANavat 13094031 jamadagnir uvAca 13094031a pratigrahe saMyamo vai tapo dhArayate dhruvam 13094031c tad dhanaM brAhmaNasyeha lubhyamAnasya visravet 13094032 arundhaty uvAca 13094032a dharmArthaM saMcayo yo vai dravyANAM pakSasaMmataH 13094032c tapaHsaMcaya eveha viziSTo dravyasaMcayAt 13094033 gaNDovAca 13094033a ugrAd ito bhayAd yasmAd bibhyatIme mamezvarAH 13094033c balIyAMso durbalavad bibhemy aham ataH param 13094034 pazusakha uvAca 13094034a yad vai dharme paraM nAsti brAhmaNAs tad dhanaM viduH 13094034c vinayArthaM suvidvAMsam upAseyaM yathAtatham 13094035 RSaya UcuH 13094035a kuzalaM saha dAnAya tasmai yasya prajA imAH 13094035c phalAny upadhiyuktAni ya evaM naH prayacchasi 13094036 bhISma uvAca 13094036a ity uktvA hemagarbhANi hitvA tAni phalAni te 13094036c RSayo jagmur anyatra sarva eva dhRtavratAH 13094037 mantriNaH UcuH 13094037a upadhiM zaGkamAnAs te hitvemAni phalAni vai 13094037c tato 'nyenaiva gacchanti viditaM te 'stu pArthiva 13094038a ity uktaH sa tu bhRtyais tair vRSAdarbhiz cukopa ha 13094038c teSAM saMpratikartuM ca sarveSAm agamad gRham 13094039a sa gatvAhavanIye 'gnau tIvraM niyamam AsthitaH 13094039c juhAva saMskRtAM mantrair ekaikAm AhutiM nRpaH 13094040a tasmAd agneH samuttasthau kRtyA lokabhayaMkarI 13094040c tasyA nAma vRSAdarbhir yAtudhAnIty athAkarot 13094041a sA kRtyA kAlarAtrIva kRtAJjalir upasthitA 13094041c vRSAdarbhiM narapatiM kiM karomIti cAbravIt 13094042 vRSAdarbhir uvAca 13094042a RSINAM gaccha saptAnAm arundhatyAs tathaiva ca 13094042c dAsIbhartuz ca dAsyAz ca manasA nAma dhAraya 13094043a jJAtvA nAmAni caiteSAM sarvAn etAn vinAzaya 13094043c vinaSTeSu yathA svairaM gaccha yatrepsitaM tava 13094044a sA tatheti pratizrutya yAtudhAnI svarUpiNI 13094044c jagAma tad vanaM yatra vicerus te maharSayaH 13095001 bhISma uvAca 13095001a athAtripramukhA rAjan vane tasmin maharSayaH 13095001c vyacaran bhakSayanto vai mUlAni ca phalAni ca 13095002a athApazyan supInAMsapANipAdamukhodaram 13095002c parivrajantaM sthUlAGgaM parivrAjaM zunaHsakham 13095003a arundhatI tu taM dRSTvA sarvAGgopacitaM zubhA 13095003c bhavitAro bhavanto vai naivam ity abravId RSIn 13095004 vasiSTha uvAca 13095004a naitasyeha yathAsmAkam agnihotram anirhutam 13095004c sAyaM prAtaz ca hotavyaM tena pIvAJ zunaHsakhaH 13095005 atrir uvAca 13095005a naitasyeha yathAsmAkaM kSudhA vIryaM samAhatam 13095005c kRcchrAdhItaM pranaSTaM ca tena pIvAJ zunaHsakhaH 13095006 vizvAmitra uvAca 13095006a naitasyeha yathAsmAkaM zazvac chAstraM jaradgavaH 13095006c alasaH kSutparo mUrkhas tena pIvAJ zunaHsakhaH 13095007 jamadagnir uvAca 13095007a naitasyeha yathAsmAkaM bhaktam indhanam eva ca 13095007c saMcintya vArSikaM kiM cit tena pIvAJ zunaHsakhaH 13095008 kazyapa uvAca 13095008a naitasyeha yathAsmAkaM catvAraz ca sahodarAH 13095008c dehi dehIti bhikSanti tena pIvAJ zunaHsakhaH 13095009 bharadvAja uvAca 13095009a naitasyeha yathAsmAkaM brahmabandhor acetasaH 13095009c zoko bhAryApavAdena tena pIvAJ zunaHsakhaH 13095010 gautama uvAca 13095010a naitasyeha yathAsmAkaM trikauzeyaM hi rAGkavam 13095010c ekaikaM vai trivArSIyaM tena pIvAJ zunaHsakhaH 13095011 bhISma uvAca 13095011a atha dRSTvA parivrAT sa tAn maharSIJ zunaHsakhaH 13095011c abhigamya yathAnyAyaM pANisparzam athAcarat 13095012a paricaryAM vane tAM tu kSutpratIghAtakArikAm 13095012c anyonyena nivedyAtha prAtiSThanta sahaiva te 13095013a ekanizcayakAryAz ca vyacaranta vanAni te 13095013c AdadAnAH samuddhRtya mUlAni ca phalAni ca 13095014a kadA cid vicarantas te vRkSair aviralair vRtAm 13095014c zucivAriprasannodAM dadRzuH padminIM zubhAm 13095015a bAlAdityavapuHprakhyaiH puSkarair upazobhitAm 13095015c vaidUryavarNasadRzaiH padmapatrair athAvRtAm 13095016a nAnAvidhaiz ca vihagair jalaprakarasevibhiH 13095016c ekadvArAm anAdeyAM sUpatIrthAm akardamAm 13095017a vRSAdarbhiprayuktA tu kRtyA vikRtadarzanA 13095017c yAtudhAnIti vikhyAtA padminIM tAm arakSata 13095018a zunaHsakhasahAyAs tu bisArthaM te maharSayaH 13095018c padminIm abhijagmus te sarve kRtyAbhirakSitAm 13095019a tatas te yAtudhAnIM tAM dRSTvA vikRtadarzanAm 13095019c sthitAM kamalinItIre kRtyAm Ucur maharSayaH 13095020a ekA tiSThasi kA nu tvaM kasyArthe kiM prayojanam 13095020c padminItIram Azritya brUhi tvaM kiM cikIrSasi 13095021 yAtudhAny uvAca 13095021a yAsmi sAsmy anuyogo me na kartavyaH kathaM cana 13095021c ArakSiNIM mAM padminyA vitta sarve tapodhanAH 13095022 RSaya UcuH 13095022a sarva eva kSudhArtAH sma na cAnyat kiM cid asti naH 13095022c bhavatyAH saMmate sarve gRhNImahi bisAny uta 13095023 yAtudhAny uvAca 13095023a samayena bisAnIto gRhNIdhvaM kAmakArataH 13095023c ekaiko nAma me proktvA tato gRhNIta mAciram 13095024 bhISma uvAca 13095024a vijJAya yAtudhAnIM tAM kRtyAm RSivadhaiSiNIm 13095024c atriH kSudhAparItAtmA tato vacanam abravIt 13095025a arAtrir atreH sA rAtrir yAM nAdhIte trir adya vai 13095025c arAtrir atrir ity eva nAma me viddhi zobhane 13095026 yAtudhAny uvAca 13095026a yathodAhRtam etat te mayi nAma mahAmune 13095026c durdhAryam etan manasA gacchAvatara padminIm 13095027 vasiSTha uvAca 13095027a vasiSTho 'smi variSTho 'smi vase vAsaM gRheSv api 13095027c variSThatvAc ca vAsAc ca vasiSTha iti viddhi mAm 13095028 yAtudhAny uvAca 13095028a nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram 13095028c naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm 13095029 kazyapa uvAca 13095029a kulaM kulaM ca kupapaH kupayaH kazyapo dvijaH 13095029c kAzyaH kAzanikAzatvAd etan me nAma dhAraya 13095030 yAtudhAny uvAca 13095030a yathodAhRtam etat te mayi nAma mahAmune 13095030c durdhAryam etan manasA gacchAvatara padminIm 13095031 bharadvAja uvAca 13095031a bhare sutAn bhare ziSyAn bhare devAn bhare dvijAn 13095031c bhare bhAryAm anavyAjo bharadvAjo 'smi zobhane 13095032 yAtudhAny uvAca 13095032a nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram 13095032c naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm 13095033 gautama uvAca 13095033a godamo damago 'dhUmo damo durdarzanaz ca te 13095033c viddhi mAM gautamaM kRtye yAtudhAni nibodha me 13095034 yAtudhAny uvAca 13095034a yathodAhRtam etat te mayi nAma mahAmune 13095034c naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm 13095035 vizvAmitra uvAca 13095035a vizvedevAz ca me mitraM mitram asmi gavAM tathA 13095035c vizvAmitram iti khyAtaM yAtudhAni nibodha me 13095036 yAtudhAny uvAca 13095036a nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram 13095036c naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm 13095037 jamadagnir uvAca 13095037a jAjamadyajajA nAma mRjA mAha jijAyiSe 13095037c jamadagnir iti khyAtam ato mAM viddhi zobhane 13095038 yAtudhAny uvAca 13095038a yathodAhRtam etat te mayi nAma mahAmune 13095038c naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm 13095039 arundhaty uvAca 13095039a dharAM dharitrIM vasudhAM bhartus tiSThAmy anantaram 13095039c mano 'nurundhatI bhartur iti mAM viddhy arundhatIm 13095040 yAtudhAny uvAca 13095040a nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram 13095040c naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm 13095041 gaNDovAca 13095041a gaNDaM gaNDaM gatavatI gaNDagaNDeti saMjJitA 13095041c gaNDagaNDeva gaNDeti viddhi mAnalasaMbhave 13095042 yAtudhAny uvAca 13095042a nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram 13095042c naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm 13095043 pazusakha uvAca 13095043a sakhA sakhe yaH sakhyeyaH pazUnAM ca sakhA sadA 13095043c gauNaM pazusakhety evaM viddhi mAm agnisaMbhave 13095044 yAtudhAny uvAca 13095044a nAmanairuktam etat te duHkhavyAbhASitAkSaram 13095044c naitad dhArayituM zakyaM gacchAvatara padminIm 13095045 zunaHsakha uvAca 13095045a ebhir uktaM yathA nAma nAhaM vaktum ihotsahe 13095045c zunaHsakhasakhAyaM mAM yAtudhAny upadhAraya 13095046 yAtudhAny uvAca 13095046a nAma te 'vyaktam uktaM vai vAkyaM saMdigdhayA girA 13095046c tasmAt sakRd idAnIM tvaM brUhi yan nAma te dvija 13095047 zunaHsakha uvAca 13095047a sakRd uktaM mayA nAma na gRhItaM yadA tvayA 13095047c tasmAt tridaNDAbhihatA gaccha bhasmeti mAciram 13095048 bhISma uvAca 13095048a sA brahmadaNDakalpena tena mUrdhni hatA tadA 13095048c kRtyA papAta medinyAM bhasmasAc ca jagAma ha 13095049a zunaHsakhaz ca hatvA tAM yAtudhAnIM mahAbalAm 13095049c bhuvi tridaNDaM viSTabhya zAdvale samupAvizat 13095050a tatas te munayaH sarve puSkarANi bisAni ca 13095050c yathAkAmam upAdAya samuttasthur mudAnvitAH 13095051a zrameNa mahatA yuktAs te bisAni kalApazaH 13095051c tIre nikSipya padminyAs tarpaNaM cakrur ambhasA 13095052a athotthAya jalAt tasmAt sarve te vai samAgaman 13095052c nApazyaMz cApi te tAni bisAni puruSarSabha 13095053 RSaya UcuH 13095053a kena kSudhAbhibhUtAnAm asmAkaM pApakarmaNA 13095053c nRzaMsenApanItAni bisAny AhArakAGkSiNAm 13095054a te zaGkamAnAs tv anyonyaM papracchur dvijasattamAH 13095054c ta UcuH zapathaM sarve kurma ity arikarzana 13095055a ta uktvA bADham ity eva sarva eva zunaHsakham 13095055c kSudhArtAH suparizrAntAH zapathAyopacakramuH 13095056 atrir uvAca 13095056a sa gAM spRzatu pAdena sUryaM ca pratimehatu 13095056c anadhyAyeSv adhIyIta bisastainyaM karoti yaH 13095057 vasiSTha uvAca 13095057a anadhyAyaparo loke zunaH sa parikarSatu 13095057c parivrAT kAmavRtto 'stu bisastainyaM karoti yaH 13095058a zaraNAgataM hantu mitraM svasutAM copajIvatu 13095058c arthAn kAGkSatu kInAzAd bisastainyaM karoti yaH 13095059 kazyapa uvAca 13095059a sarvatra sarvaM paNatu nyAsalopaM karotu ca 13095059c kUTasAkSitvam abhyetu bisastainyaM karoti yaH 13095060a vRthAmAMsaM samaznAtu vRthAdAnaM karotu ca 13095060c yAtu striyaM divA caiva bisastainyaM karoti yaH 13095061 bharadvAja uvAca 13095061a nRzaMsas tyaktadharmAstu strISu jJAtiSu goSu ca 13095061c brAhmaNaM cApi jayatAM bisastainyaM karoti yaH 13095062a upAdhyAyam adhaH kRtvA Rco 'dhyetu yajUMSi ca 13095062c juhotu ca sa kakSAgnau bisastainyaM karoti yaH 13095063 jamadagnir uvAca 13095063a purISam utsRjatv apsu hantu gAM cApi dohinIm 13095063c anRtau maithunaM yAtu bisastainyaM karoti yaH 13095064a dveSyo bhAryopajIvI syAd dUrabandhuz ca vairavAn 13095064c anyonyasyAtithiz cAstu bisastainyaM karoti yaH 13095065 gautama uvAca 13095065a adhItya vedAMs tyajatu trIn agnIn apavidhyatu 13095065c vikrINAtu tathA somaM bisastainyaM karoti yaH 13095066a udapAnaplave grAme brAhmaNo vRSalIpatiH 13095066c tasya sAlokyatAM yAtu bisastainyaM karoti yaH 13095067 vizvAmitra uvAca 13095067a jIvato vai gurUn bhRtyAn bharantv asya pare janAH 13095067c agatir bahuputraH syAd bisastainyaM karoti yaH 13095068a azucir brahmakUTo 'stu RddhyA caivApy ahaMkRtaH 13095068c karSako matsarI cAstu bisastainyaM karoti yaH 13095069a varSAn karotu bhRtako rAjJaz cAstu purohitaH 13095069c ayAjyasya bhaved Rtvig bisastainyaM karoti yaH 13095070 arundhaty uvAca 13095070a nityaM parivadec chvazrUM bhartur bhavatu durmanAH 13095070c ekA svAdu samaznAtu bisastainyaM karoti yA 13095071a jJAtInAM gRhamadhyasthA saktUn attu dinakSaye 13095071c abhAgyAvIrasUr astu bisastainyaM karoti yA 13095072 gaNDovAca 13095072a anRtaM bhASatu sadA sAdhubhiz ca virudhyatu 13095072c dadAtu kanyAM zulkena bisastainyaM karoti yA 13095073a sAdhayitvA svayaM prAzed dAsye jIvatu caiva ha 13095073c vikarmaNA pramIyeta bisastainyaM karoti yA 13095074 pazusakha uvAca 13095074a dAsya eva prajAyeta so 'prasUtir akiMcanaH 13095074c daivateSv anamaskAro bisastainyaM karoti yaH 13095075 zunaHsakha uvAca 13095075a adhvaryave duhitaraM dadAtu; cchandoge vA caritabrahmacarye 13095075c AtharvaNaM vedam adhItya vipraH; snAyIta yo vai harate bisAni 13095076 RSaya UcuH 13095076a iSTam etad dvijAtInAM yo 'yaM te zapathaH kRtaH 13095076c tvayA kRtaM bisastainyaM sarveSAM naH zunaHsakha 13095077 zunaHsakha uvAca 13095077a nyastam Adyam apazyadbhir yad uktaM kRtakarmabhiH 13095077c satyam etan na mithyaitad bisastainyaM kRtaM mayA 13095078a mayA hy antarhitAnIha bisAnImAni pazyata 13095078c parIkSArthaM bhagavatAM kRtam etan mayAnaghAH 13095078e rakSaNArthaM ca sarveSAM bhavatAm aham AgataH 13095079a yAtudhAnI hy atikruddhA kRtyaiSA vo vadhaiSiNI 13095079c vRSAdarbhiprayuktaiSA nihatA me tapodhanAH 13095080a duSTA hiMsyAd iyaM pApA yuSmAn praty agnisaMbhavA 13095080c tasmAd asmy Agato viprA vAsavaM mAM nibodhata 13095081a alobhAd akSayA lokAH prAptA vaH sArvakAmikAH 13095081c uttiSThadhvam itaH kSipraM tAn avApnuta vai dvijAH 13095082 bhISma uvAca 13095082a tato maharSayaH prItAs tathety uktvA puraMdaram 13095082c sahaiva tridazendreNa sarve jagmus triviSTapam 13095083a evam ete mahAtmAno bhogair bahuvidhair api 13095083c kSudhA paramayA yuktAz chandyamAnA mahAtmabhiH 13095083e naiva lobhaM tadA cakrus tataH svargam avApnuvan 13095084a tasmAt sarvAsv avasthAsu naro lobhaM vivarjayet 13095084c eSa dharmaH paro rAjann alobha iti vizrutaH 13095085a idaM naraH saccaritaM samavAyeSu kIrtayet 13095085c sukhabhAgI ca bhavati na ca durgANy avApnute 13095086a prIyante pitaraz cAsya RSayo devatAs tathA 13095086c yazodharmArthabhAgI ca bhavati pretya mAnavaH 13096001 bhISma uvAca 13096001a atraivodAharantImam itihAsaM purAtanam 13096001c yad vRttaM tIrthayAtrAyAM zapathaM prati tac chRNu 13096002a puSkarArthaM kRtaM stainyaM purA bharatasattama 13096002c rAjarSibhir mahArAja tathaiva ca dvijarSibhiH 13096003a RSayaH sametAH pazcime vai prabhAse; samAgatA mantram amantrayanta 13096003c carAma sarve pRthivIM puNyatIrthAM; tan naH kAryaM hanta gacchAma sarve 13096004a zukro 'GgirAz caiva kaviz ca vidvAMs; tathAgastyo nAradaparvatau ca 13096004c bhRgur vasiSThaH kazyapo gautamaz ca; vizvAmitro jamadagniz ca rAjan 13096005a RSis tathA gAlavo 'thASTakaz ca; bharadvAjo 'rundhatI vAlakhilyAH 13096005c zibir dilIpo nahuSo 'mbarISo; rAjA yayAtir dhundhumAro 'tha pUruH 13096006a jagmuH puraskRtya mahAnubhAvaM; zatakratuM vRtrahaNaM narendra 13096006c tIrthAni sarvANi parikramanto; mAghyAM yayuH kauzikIM puNyatIrthAm 13096007a sarveSu tIrtheSv atha dhUtapApA; jagmus tato brahmasaraH supuNyam 13096007c devasya tIrthe jalam agnikalpA; vigAhya te bhuktabisaprasUnAH 13096008a ke cid bisAny akhanaMs tatra rAjann; anye mRNAlAny akhanaMs tatra viprAH 13096008c athApazyan puSkaraM te hriyantaM; hradAd agastyena samuddhRtaM vai 13096009a tAn Aha sarvAn RSimukhyAn agastyaH; kenAdattaM puSkaraM me sujAtam 13096009c yuSmAJ zaGke dIyatAM puSkaraM me; na vai bhavanto hartum arhanti padmam 13096010a zRNomi kAlo hiMsate dharmavIryaM; seyaM prAptA vardhate dharmapIDA 13096010c purAdharmo vardhate neha yAvat; tAvad gacchAmi paralokaM cirAya 13096011a purA vedAn brAhmaNA grAmamadhye; ghuSTasvarA vRSalAJ zrAvayanti 13096011c purA rAjA vyavahArAn adharmyAn; pazyaty ahaM paralokaM vrajAmi 13096012a purAvarAn pratyavarAn garIyaso; yAvan narA nAvamaMsyanti sarve 13096012c tamottaraM yAvad idaM na vartate; tAvad vrajAmi paralokaM cirAya 13096013a purA prapazyAmi pareNa martyAn; balIyasA durbalAn bhujyamAnAn 13096013c tasmAd yAsyAmi paralokaM cirAya; na hy utsahe draSTum IdRG nRloke 13096014a tam Ahur ArtA RSayo maharSiM; na te vayaM puSkaraM corayAmaH 13096014c mithyAbhiSaGgo bhavatA na kAryaH; zapAma tIkSNAJ zapathAn maharSe 13096015a te nizcitAs tatra maharSayas tu; saMmanyanto dharmam evaM narendra 13096015c tato 'zapaJ zapathAn paryayeNa; sahaiva te pArthiva putrapautraiH 13096016 bhRgur uvAca 13096016a pratyAkrozed ihAkruSTas tADitaH pratitADayet 13096016c khAdec ca pRSThamAMsAni yas te harati puSkaram 13096017 vasiSTha uvAca 13096017a asvAdhyAyaparo loke zvAnaM ca parikarSatu 13096017c pure ca bhikSur bhavatu yas te harati puSkaram 13096018 kazyapa uvAca 13096018a sarvatra sarvaM paNatu nyAse lobhaM karotu ca 13096018c kUTasAkSitvam abhyetu yas te harati puSkaram 13096019 gautama uvAca 13096019a jIvatv ahaMkRto buddhyA vipaNatv adhamena saH 13096019c karSako matsarI cAstu yas te harati puSkaram 13096020 aGgirA uvAca 13096020a azucir brahmakUTo 'stu zvAnaM ca parikarSatu 13096020c brahmahAnikRtiz cAstu yas te harati puSkaram 13096021 dhundhumAra uvAca 13096021a akRtajJo 'stu mitrANAM zUdrAyAM tu prajAyatu 13096021c ekaH saMpannam aznAtu yas te harati puSkaram 13096022 pUrur uvAca 13096022a cikitsAyAM pracaratu bhAryayA caiva puSyatu 13096022c zvazurAt tasya vRttiH syAd yas te harati puSkaram 13096023 dilIpa uvAca 13096023a udapAnaplave grAme brAhmaNo vRSalIpatiH 13096023c tasya lokAn sa vrajatu yas te harati puSkaram 13096024 zukra uvAca 13096024a pRSThamAMsaM samaznAtu divA gacchatu maithunam 13096024c preSyo bhavatu rAjJaz ca yas te harati puSkaram 13096025 jamadagnir uvAca 13096025a anadhyAyeSv adhIyIta mitraM zrAddhe ca bhojayet 13096025c zrAddhe zUdrasya cAznIyAd yas te harati puSkaram 13096026 zibir uvAca 13096026a anAhitAgnir mriyatAM yajJe vighnaM karotu ca 13096026c tapasvibhir virudhyeta yas te harati puSkaram 13096027 yayAtir uvAca 13096027a anRtau jaTI vratinyAM vai bhAryAyAM saMprajAyatu 13096027c nirAkarotu vedAMz ca yas te harati puSkaram 13096028 nahuSa uvAca 13096028a atithiM gRhastho nudatu kAmavRtto 'stu dIkSitaH 13096028c vidyAM prayacchatu bhRto yas te harati puSkaram 13096029 ambarISa uvAca 13096029a nRzaMsas tyaktadharmo 'stu strISu jJAtiSu goSu ca 13096029c brAhmaNaM cApi jahatu yas te harati puSkaram 13096030 nArada uvAca 13096030a gUDho 'jJAnI bahiH zAstraM paThatAM visvaraM padam 13096030c garIyaso 'vajAnAtu yas te harati puSkaram 13096031 nAbhAga uvAca 13096031a anRtaM bhASatu sadA sadbhiz caiva virudhyatu 13096031c zulkena kanyAM dadatu yas te harati puSkaram 13096032 kavir uvAca 13096032a padA sa gAM tADayatu sUryaM ca prati mehatu 13096032c zaraNAgataM ca tyajatu yas te harati puSkaram 13096033 vizvAmitra uvAca 13096033a karotu bhRtako 'varSAM rAjJaz cAstu purohitaH 13096033c Rtvig astu hy ayAjyasya yas te harati puSkaram 13096034 parvata uvAca 13096034a grAme cAdhikRtaH so 'stu kharayAnena gacchatu 13096034c zunaH karSatu vRttyarthe yas te harati puSkaram 13096035 bharadvAja uvAca 13096035a sarvapApasamAdAnaM nRzaMse cAnRte ca yat 13096035c tat tasyAstu sadA pApaM yas te harati puSkaram 13096036 aSTaka uvAca 13096036a sa rAjAstv akRtaprajJaH kAmavRttiz ca pApakRt 13096036c adharmeNAnuzAstUrvIM yas te harati puSkaram 13096037 gAlava uvAca 13096037a pApiSThebhyas tv anarghArhaH sa naro 'stu svapApakRt 13096037c dattvA dAnaM kIrtayatu yas te harati puSkaram 13096038 arundhaty uvAca 13096038a zvazrvApavAdaM vadatu bhartur bhavatu durmanAH 13096038c ekA svAdu samaznAtu yA te harati puSkaram 13096039 vAlakhilyA UcuH 13096039a ekapAdena vRttyarthaM grAmadvAre sa tiSThatu 13096039c dharmajJas tyaktadharmo 'stu yas te harati puSkaram 13096040 pazusakha uvAca 13096040a agnihotram anAdRtya sukhaM svapatu sa dvijaH 13096040c parivrAT kAmavRtto 'stu yas te harati puSkaram 13096041 surabhy uvAca 13096041a bAlvajena nidAnena kAMsyaM bhavatu dohanam 13096041c duhyeta paravatsena yA te harati puSkaram 13096042 bhISma uvAca 13096042a tatas tu taiH zapathaiH zapyamAnair; nAnAvidhair bahubhiH kauravendra 13096042c sahasrAkSo devarAT saMprahRSTaH; samIkSya taM kopanaM vipramukhyam 13096043a athAbravIn maghavA pratyayaM svaM; samAbhASya tam RSiM jAtaroSam 13096043c brahmarSidevarSinRparSimadhye; yat tan nibodheha mamAdya rAjan 13096044 zakra uvAca 13096044a adhvaryave duhitaraM dadAtu; cchandoge vA caritabrahmacarye 13096044c AtharvaNaM vedam adhItya vipraH; snAyIta yaH puSkaram AdadAti 13096045a sarvAn vedAn adhIyIta puNyazIlo 'stu dhArmikaH 13096045c brahmaNaH sadanaM yAtu yas te harati puSkaram 13096046 agastya uvAca 13096046a AzIrvAdas tvayA proktaH zapatho balasUdana 13096046c dIyatAM puSkaraM mahyam eSa dharmaH sanAtanaH 13096047 indra uvAca 13096047a na mayA bhagava&l lobhAd dhRtaM puSkaram adya vai 13096047c dharmaM tu zrotukAmena hRtaM na kroddhum arhasi 13096048a dharmaH zrutisamutkarSo dharmasetur anAmayaH 13096048c ArSo vai zAzvato nityam avyayo 'yaM mayA zrutaH 13096049a tad idaM gRhyatAM vidvan puSkaraM munisattama 13096049c atikramaM me bhagavan kSantum arhasy anindita 13096050a ity uktaH sa mahendreNa tapasvI kopano bhRzam 13096050c jagrAha puSkaraM dhImAn prasannaz cAbhavan muniH 13096051a prayayus te tato bhUyas tIrthAni vanagocarAH 13096051c puNyatIrtheSu ca tathA gAtrANy AplAvayanti te 13096052a AkhyAnaM ya idaM yuktaH paThet parvaNi parvaNi 13096052c na mUrkhaM janayet putraM na bhavec ca nirAkRtiH 13096053a na tam Apat spRzet kA cin na jvaro na rujaz ca ha 13096053c virajAH zreyasA yuktaH pretya svargam avApnuyAt 13096054a yaz ca zAstram anudhyAyed RSibhiH paripAlitam 13096054c sa gacched brahmaNo lokam avyayaM ca narottama 13097001 yudhiSThira uvAca 13097001a yad idaM zrAddhadharmeSu dIyate bharatarSabha 13097001c chatraM copAnahau caiva kenaitat saMpravartitam 13097001e kathaM caitat samutpannaM kimarthaM ca pradIyate 13097002a na kevalaM zrAddhadharme puNyakeSv api dIyate 13097002c etad vistarato rAjaJ zrotum icchAmi tattvataH 13097003 bhISma uvAca 13097003a zRNu rAjann avahitaz chatropAnahavistaram 13097003c yathaitat prathitaM loke yena caitat pravartitam 13097004a yathA cAkSayyatAM prAptaM puNyatAM ca yathA gatam 13097004c sarvam etad azeSeNa pravakSyAmi janAdhipa 13097005a itihAsaM purAvRttam imaM zRNu narAdhipa 13097005c jamadagnez ca saMvAdaM sUryasya ca mahAtmanaH 13097006a purA sa bhagavAn sAkSAd dhanuSAkrIData prabho 13097006c saMdhAya saMdhAya zarAMz cikSepa kila bhArgavaH 13097007a tAn kSiptAn reNukA sarvAMs tasyeSUn dIptatejasaH 13097007c AnAyya sA tadA tasmai prAdAd asakRd acyuta 13097008a atha tena sa zabdena jyAtalasya zarasya ca 13097008c prahRSTaH saMpracikSepa sA ca pratyAjahAra tAn 13097009a tato madhyAhnam ArUDhe jyeSThAmUle divAkare 13097009c sa sAyakAn dvijo viddhvA reNukAm idam abravIt 13097010a gacchAnaya vizAlAkSi zarAn etAn dhanuzcyutAn 13097010c yAvad etAn punaH subhru kSipAmIti janAdhipa 13097011a sA gacchaty antarA chAyAM vRkSam Azritya bhAminI 13097011c tasthau tasyA hi saMtaptaM ziraH pAdau tathaiva ca 13097012a sthitA sA tu muhUrtaM vai bhartuH zApabhayAc chubhA 13097012c yayAv AnayituM bhUyaH sAyakAn asitekSaNA 13097012e pratyAjagAma ca zarAMs tAn AdAya yazasvinI 13097013a sA prasvinnA sucArvaGgI padbhyAM duHkhaM niyacchatI 13097013c upAjagAma bhartAraM bhayAd bhartuH pravepatI 13097014a sa tAm RSis tataH kruddho vAkyam Aha zubhAnanAm 13097014c reNuke kiM cireNa tvam Agateti punaH punaH 13097015 reNukovAca 13097015a ziras tAvat pradIptaM me pAdau caiva tapodhana 13097015c sUryatejoniruddhAhaM vRkSacchAyAm upAzritA 13097016a etasmAt kAraNAd brahmaMz ciram etat kRtaM mayA 13097016c etaj jJAtvA mama vibho mA krudhas tvaM tapodhana 13097017 jamadagnir uvAca 13097017a adyainaM dIptakiraNaM reNuke tava duHkhadam 13097017c zarair nipAtayiSyAmi sUryam astrAgnitejasA 13097018 bhISma uvAca 13097018a sa visphArya dhanur divyaM gRhItvA ca bahUJ zarAn 13097018c atiSThat sUryam abhito yato yAti tatomukhaH 13097019a atha taM prahariSyantaM sUryo 'bhyetya vaco 'bravIt 13097019c dvijarUpeNa kaunteya kiM te sUryo 'parAdhyate 13097020a Adatte razmibhiH sUryo divi vidvaMs tatas tataH 13097020c rasaM sa taM vai varSAsu pravarSati divAkaraH 13097021a tato 'nnaM jAyate vipra manuSyANAM sukhAvaham 13097021c annaM prANA iti yathA vedeSu paripaThyate 13097022a athAbhreSu nigUDhaz ca razmibhiH parivAritaH 13097022c sapta dvIpAn imAn brahman varSeNAbhipravarSati 13097023a tatas tadauSadhInAM ca vIrudhAM patrapuSpajam 13097023c sarvaM varSAbhinirvRttam annaM saMbhavati prabho 13097024a jAtakarmANi sarvANi vratopanayanAni ca 13097024c godAnAni vivAhAz ca tathA yajJasamRddhayaH 13097025a satrANi dAnAni tathA saMyogA vittasaMcayAH 13097025c annataH saMpravartante yathA tvaM vettha bhArgava 13097026a ramaNIyAni yAvanti yAvad ArambhakANi ca 13097026c sarvam annAt prabhavati viditaM kIrtayAmi te 13097027a sarvaM hi vettha vipra tvaM yad etat kIrtitaM mayA 13097027c prasAdaye tvA viprarSe kiM te sUryo nipAtyate 13098001 yudhiSThira uvAca 13098001a evaM tadA prayAcantaM bhAskaraM munisattamaH 13098001c jamadagnir mahAtejAH kiM kAryaM pratyapadyata 13098002 bhISma uvAca 13098002a tathA prayAcamAnasya munir agnisamaprabhaH 13098002c jamadagniH zamaM naiva jagAma kurunandana 13098003a tataH sUryo madhurayA vAcA tam idam abravIt 13098003c kRtAJjalir viprarUpI praNamyedaM vizAM pate 13098004a calaM nimittaM viprarSe sadA sUryasya gacchataH 13098004c kathaM calaM vetsyasi tvaM sadA yAntaM divAkaram 13098005 jamadagnir uvAca 13098005a sthiraM vApi calaM vApi jAne tvAM jJAnacakSuSA 13098005c avazyaM vinayAdhAnaM kAryam adya mayA tava 13098006a aparAhNe nimeSArdhaM tiSThasi tvaM divAkara 13098006c tatra vetsyAmi sUrya tvAM na me 'trAsti vicAraNA 13098007 sUrya uvAca 13098007a asaMzayaM mAM viprarSe vetsyase dhanvinAM vara 13098007c apakAriNaM tu mAM viddhi bhagavaJ zaraNAgatam 13098008 bhISma uvAca 13098008a tataH prahasya bhagavAJ jamadagnir uvAca tam 13098008c na bhIH sUrya tvayA kAryA praNipAtagato hy asi 13098009a brAhmaNeSv ArjavaM yac ca sthairyaM ca dharaNItale 13098009c saumyatAM caiva somasya gAmbhIryaM varuNasya ca 13098010a dIptim agneH prabhAM meroH pratApaM tapanasya ca 13098010c etAny atikramed yo vai sa hanyAc charaNAgatam 13098011a bhavet sa gurutalpI ca brahmahA ca tathA bhavet 13098011c surApAnaM ca kuryAt sa yo hanyAc charaNAgatam 13098012a etasya tv apanItasya samAdhiM tAta cintaya 13098012c yathA sukhagamaH panthA bhavet tvadrazmitApitaH 13098013 bhISma uvAca 13098013a etAvad uktvA sa tadA tUSNIm AsId bhRgUdvahaH 13098013c atha sUryo dadau tasmai chatropAnaham Azu vai 13098014 sUrya uvAca 13098014a maharSe zirasas trANaM chatraM madrazmivAraNam 13098014c pratigRhNISva padbhyAM ca trANArthaM carmapAduke 13098015a adyaprabhRti caivaital loke saMpracariSyati 13098015c puNyadAneSu sarveSu param akSayyam eva ca 13098016 bhISma uvAca 13098016a upAnacchatram etad vai sUryeNeha pravartitam 13098016c puNyam etad abhikhyAtaM triSu lokeSu bhArata 13098017a tasmAt prayaccha viprebhyaz chatropAnaham uttamam 13098017c dharmas te sumahAn bhAvI na me 'trAsti vicAraNA 13098018a chatraM hi bharatazreSTha yaH pradadyAd dvijAtaye 13098018c zubhraM zatazalAkaM vai sa pretya sukham edhate 13098019a sa zakraloke vasati pUjyamAno dvijAtibhiH 13098019c apsarobhiz ca satataM devaiz ca bharatarSabha 13098020a dahyamAnAya viprAya yaH prayacchaty upAnahau 13098020c snAtakAya mahAbAho saMzitAya dvijAtaye 13098021a so 'pi lokAn avApnoti daivatair abhipUjitAn 13098021c goloke sa mudA yukto vasati pretya bhArata 13098022a etat te bharatazreSTha mayA kArtsnyena kIrtitam 13098022c chatropAnahadAnasya phalaM bharatasattama 13099001 yudhiSThira uvAca 13099001a ArAmANAM taDAgAnAM yat phalaM kurunandana 13099001c tad ahaM zrotum icchAmi tvatto 'dya bharatarSabha 13099002 bhISma uvAca 13099002a supradarzA vanavatI citradhAtuvibhUSitA 13099002c upetA sarvabIjaiz ca zreSThA bhUmir ihocyate 13099003a tasyAH kSetravizeSaM ca taDAgAnAM nivezanam 13099003c audakAni ca sarvANi pravakSyAmy anupUrvazaH 13099004a taDAgAnAM ca vakSyAmi kRtAnAM cApi ye guNAH 13099004c triSu lokeSu sarvatra pUjito yas taDAgavAn 13099005a atha vA mitrasadanaM maitraM mitravivardhanam 13099005c kIrtisaMjananaM zreSThaM taDAgAnAM nivezanam 13099006a dharmasyArthasya kAmasya phalam Ahur manISiNaH 13099006c taDAgaM sukRtaM deze kSetram eva mahAzrayam 13099007a caturvidhAnAM bhUtAnAM taDAgam upalakSayet 13099007c taDAgAni ca sarvANi dizanti zriyam uttamAm 13099008a devA manuSyA gandharvAH pitaroragarAkSasAH 13099008c sthAvarANi ca bhUtAni saMzrayanti jalAzayam 13099009a tasmAt tAMs te pravakSyAmi taDAge ye guNAH smRtAH 13099009c yA ca tatra phalAvAptir RSibhiH samudAhRtA 13099010a varSamAtre taDAge tu salilaM yasya tiSThati 13099010c agnihotraphalaM tasya phalam Ahur manISiNaH 13099011a zaratkAle tu salilaM taDAge yasya tiSThati 13099011c gosahasrasya sa pretya labhate phalam uttamam 13099012a hemantakAle salilaM taDAge yasya tiSThati 13099012c sa vai bahusuvarNasya yajJasya labhate phalam 13099013a yasya vai zaizire kAle taDAge salilaM bhavet 13099013c agniSTomasya yajJasya phalam Ahur manISiNaH 13099014a taDAgaM sukRtaM yasya vasante tu mahAzrayam 13099014c atirAtrasya yajJasya phalaM sa samupAznute 13099015a nidAghakAle pAnIyaM taDAge yasya tiSThati 13099015c vAjapeyasamaM tasya phalaM vai munayo viduH 13099016a sa kulaM tArayet sarvaM yasya khAte jalAzaye 13099016c gAvaH pibanti pAnIyaM sAdhavaz ca narAH sadA 13099017a taDAge yasya gAvas tu pibanti tRSitA jalam 13099017c mRgapakSimanuSyAz ca so 'zvamedhaphalaM labhet 13099018a yat pibanti jalaM tatra snAyante vizramanti ca 13099018c taDAgadasya tat sarvaM pretyAnantyAya kalpate 13099019a durlabhaM salilaM tAta vizeSeNa paratra vai 13099019c pAnIyasya pradAnena prItir bhavati zAzvatI 13099020a tilAn dadata pAnIyaM dIpAn dadata jAgrata 13099020c jJAtibhiH saha modadhvam etat preteSu durlabham 13099021a sarvadAnair gurutaraM sarvadAnair viziSyate 13099021c pAnIyaM narazArdUla tasmAd dAtavyam eva hi 13099022a evam etat taDAgeSu kIrtitaM phalam uttamam 13099022c ata UrdhvaM pravakSyAmi vRkSANAm api ropaNe 13099023a sthAvarANAM ca bhUtAnAM jAtayaH SaT prakIrtitAH 13099023c vRkSagulmalatAvallyas tvaksArAs tRNajAtayaH 13099024a etA jAtyas tu vRkSANAM teSAM rope guNAs tv ime 13099024c kIrtiz ca mAnuSe loke pretya caiva phalaM zubham 13099025a labhate nAma loke ca pitRbhiz ca mahIyate 13099025c devalokagatasyApi nAma tasya na nazyati 13099026a atItAnAgate cobhe pitRvaMzaM ca bhArata 13099026c tArayed vRkSaropI ca tasmAd vRkSAn praropayet 13099027a tasya putrA bhavanty ete pAdapA nAtra saMzayaH 13099027c paralokagataH svargaM lokAMz cApnoti so 'vyayAn 13099028a puSpaiH suragaNAn vRkSAH phalaiz cApi tathA pitqn 13099028c chAyayA cAtithIMs tAta pUjayanti mahIruhAH 13099029a kiMnaroragarakSAMsi devagandharvamAnavAH 13099029c tathA RSigaNAz caiva saMzrayanti mahIruhAn 13099030a puSpitAH phalavantaz ca tarpayantIha mAnavAn 13099030c vRkSadaM putravad vRkSAs tArayanti paratra ca 13099031a tasmAt taDAge vRkSA vai ropyAH zreyorthinA sadA 13099031c putravat paripAlyAz ca putrAs te dharmataH smRtAH 13099032a taDAgakRd vRkSaropI iSTayajJaz ca yo dvijaH 13099032c ete svarge mahIyante ye cAnye satyavAdinaH 13099033a tasmAt taDAgaM kurvIta ArAmAMz caiva ropayet 13099033c yajec ca vividhair yajJaiH satyaM ca satataM vadet 13100001 yudhiSThira uvAca 13100001a gArhasthyaM dharmam akhilaM prabrUhi bharatarSabha 13100001c Rddhim Apnoti kiM kRtvA manuSya iha pArthiva 13100002 bhISma uvAca 13100002a atra te vartayiSyAmi purAvRttaM janAdhipa 13100002c vAsudevasya saMvAdaM pRthivyAz caiva bhArata 13100003a saMstUya pRthivIM devIM vAsudevaH pratApavAn 13100003c papraccha bharatazreSTha yad etat pRcchase 'dya mAm 13100004 vAsudeva uvAca 13100004a gArhasthyaM dharmam Azritya mayA vA madvidhena vA 13100004c kim avazyaM dhare kAryaM kiM vA kRtvA sukhI bhavet 13100005 pRthivy uvAca 13100005a RSayaH pitaro devA manuSyAz caiva mAdhava 13100005c ijyAz caivArcanIyAz ca yathA caivaM nibodha me 13100006a sadA yajJena devAMz ca Atithyena ca mAnavAn 13100006c chandataz ca yathAnityam arhAn yuJjIta nityazaH 13100006e tena hy RSigaNAH prItA bhavanti madhusUdana 13100007a nityam agniM paricared abhuktvA balikarma ca 13100007c kuryAt tathaiva devA vai prIyante madhusUdana 13100008a kuryAd aharahaH zrAddham annAdyenodakena vA 13100008c payomUlaphalair vApi pitqNAM prItim Aharan 13100009a siddhAnnAd vaizvadevaM vai kuryAd agnau yathAvidhi 13100009c agnISomaM vaizvadevaM dhAnvantaryam anantaram 13100010a prajAnAM pataye caiva pRthag ghomo vidhIyate 13100010c tathaiva cAnupUrvyeNa balikarma prayojayet 13100011a dakSiNAyAM yamAyeha pratIcyAM varuNAya ca 13100011c somAya cApy udIcyAM vai vAstumadhye dvijAtaye 13100012a dhanvantareH prAg udIcyAM prAcyAM zakrAya mAdhava 13100012c manor vai iti ca prAhur baliM dvAre gRhasya vai 13100012e marudbhyo devatAbhyaz ca balim antargRhe haret 13100013a tathaiva vizvedevebhyo balim AkAzato haret 13100013c nizAcarebhyo bhUtebhyo baliM naktaM tathA haret 13100014a evaM kRtvA baliM samyag dadyAd bhikSAM dvijAtaye 13100014c alAbhe brAhmaNasyAgnAv agram utkSipya nikSipet 13100015a yadA zrAddhaM pitRbhyaz ca dAtum iccheta mAnavaH 13100015c tadA pazcAt prakurvIta nivRtte zrAddhakarmaNi 13100016a pitqn saMtarpayitvA tu baliM kuryAd vidhAnataH 13100016c vaizvadevaM tataH kuryAt pazcAd brAhmaNavAcanam 13100017a tato 'nnenAvazeSeNa bhojayed atithIn api 13100017c arcApUrvaM mahArAja tataH prINAti mAnuSAn 13100018a anityaM hi sthito yasmAt tasmAd atithir ucyate 13100019a AcAryasya pituz caiva sakhyur Aptasya cAtitheH 13100019c idam asti gRhe mahyam iti nityaM nivedayet 13100020a te yad vadeyus tat kuryAd iti dharmo vidhIyate 13100020c gRhasthaH puruSaH kRSNa ziSTAzI ca sadA bhavet 13100021a rAjartvijaM snAtakaM ca guruM zvazuram eva ca 13100021c arcayen madhuparkeNa parisaMvatsaroSitAn 13100022a zvabhyaz ca zvapacebhyaz ca vayobhyaz cAvaped bhuvi 13100022c vaizvadevaM hi nAmaitat sAyaMprAtar vidhIyate 13100023a etAMs tu dharmAn gArhasthAn yaH kuryAd anasUyakaH 13100023c sa iharddhiM parAM prApya pretya nAke mahIyate 13100024 bhISma uvAca 13100024a iti bhUmer vacaH zrutvA vAsudevaH pratApavAn 13100024c tathA cakAra satataM tvam apy evaM samAcara 13100025a evaM gRhasthadharmaM tvaM cetayAno narAdhipa 13100025c ihaloke yazaH prApya pretya svargam avApsyasi 13101001 yudhiSThira uvAca 13101001a AlokadAnaM nAmaitat kIdRzaM bharatarSabha 13101001c katham etat samutpannaM phalaM cAtra bravIhi me 13101002 bhISma uvAca 13101002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13101002c manoH prajApater vAdaM suvarNasya ca bhArata 13101003a tapasvI kaz cid abhavat suvarNo nAma nAmataH 13101003c varNato hemavarNaH sa suvarNa iti paprathe 13101004a kulazIlaguNopetaH svAdhyAye ca paraM gataH 13101004c bahUn svavaMzaprabhavAn samatItaH svakair guNaiH 13101005a sa kadA cin manuM vipro dadarzopasasarpa ca 13101005c kuzalapraznam anyonyaM tau ca tatra pracakratuH 13101006a tatas tau siddhasaMkalpau merau kAJcanaparvate 13101006c ramaNIye zilApRSThe sahitau saMnyaSIdatAm 13101007a tatra tau kathayAm AstAM kathA nAnAvidhAzrayAH 13101007c brahmarSidevadaityAnAM purANAnAM mahAtmanAm 13101008a suvarNas tv abravId vAkyaM manuM svAyaMbhuvaM prabhum 13101008c hitArthaM sarvabhUtAnAM praznaM me vaktum arhasi 13101009a sumanobhir yad ijyante daivatAni prajezvara 13101009c kim etat katham utpannaM phalayogaM ca zaMsa me 13101010 manur uvAca 13101010a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13101010c zukrasya ca balez caiva saMvAdaM vai samAgame 13101011a baler vairocanasyeha trailokyam anuzAsataH 13101011c samIpam AjagAmAzu zukro bhRgukulodvahaH 13101012a tam arghyAdibhir abhyarcya bhArgavaM so 'surAdhipaH 13101012c niSasAdAsane pazcAd vidhivad bhUridakSiNaH 13101013a katheyam abhavat tatra yA tvayA parikIrtitA 13101013c sumanodhUpadIpAnAM saMpradAne phalaM prati 13101014a tataH papraccha daityendraH kavIndraM praznam uttamam 13101014c sumanodhUpadIpAnAM kiM phalaM brahmavittama 13101014e pradAnasya dvijazreSTha tad bhavAn vaktum arhati 13101015 zukra uvAca 13101015a tapaH pUrvaM samutpannaM dharmas tasmAd anantaram 13101015c etasminn antare caiva vIrudoSadhya eva ca 13101016a somasyAtmA ca bahudhA saMbhUtaH pRthivItale 13101016c amRtaM ca viSaM caiva yAz cAnyAs tulyajAtayaH 13101017a amRtaM manasaH prItiM sadyaH puSTiM dadAti ca 13101017c mano glapayate tIvraM viSaM gandhena sarvazaH 13101018a amRtaM maGgalaM viddhi mahad viSam amaGgalam 13101018c oSadhyo hy amRtaM sarvaM viSaM tejo 'gnisaMbhavam 13101019a mano hlAdayate yasmAc chriyaM cApi dadhAti ha 13101019c tasmAt sumanasaH proktA naraiH sukRtakarmabhiH 13101020a devatAbhyaH sumanaso yo dadAti naraH zuciH 13101020c tasmAt sumanasaH proktA yasmAt tuSyanti devatAH 13101021a yaM yam uddizya dIyeran devaM sumanasaH prabho 13101021c maGgalArthaM sa tenAsya prIto bhavati daityapa 13101022a jJeyAs tUgrAz ca saumyAz ca tejasvinyaz ca tAH pRthak 13101022c oSadhyo bahuvIryAz ca bahurUpAs tathaiva ca 13101023a yajJiyAnAM ca vRkSANAm ayajJiyAn nibodha me 13101023c AsurANi ca mAlyAni daivatebhyo hitAni ca 13101024a rAkSasAnAM surANAM ca yakSANAM ca tathA priyAH 13101024c pitqNAM mAnuSANAM ca kAntA yAs tv anupUrvazaH 13101025a vanyA grAmyAz ceha tathA kRSToptAH parvatAzrayAH 13101025c akaNTakAH kaNTakinyo gandharUparasAnvitAH 13101026a dvividho hi smRto gandha iSTo 'niSTaz ca puSpajaH 13101026c iSTagandhAni devAnAM puSpANIti vibhAvayet 13101027a akaNTakAnAM vRkSANAM zvetaprAyAz ca varNataH 13101027c teSAM puSpANi devAnAm iSTAni satataM prabho 13101028a jalajAni ca mAlyAni padmAdIni ca yAni ca 13101028c gandharvanAgayakSebhyas tAni dadyAd vicakSaNaH 13101029a oSadhyo raktapuSpAz ca kaTukAH kaNTakAnvitAH 13101029c zatrUNAm abhicArArtham atharvasu nidarzitAH 13101030a tIkSNavIryAs tu bhUtAnAM durAlambhAH sakaNTakAH 13101030c raktabhUyiSThavarNAz ca kRSNAz caivopahArayet 13101031a manohRdayanandinyo vimarde madhurAz ca yAH 13101031c cArurUpAH sumanaso mAnuSANAM smRtA vibho 13101032a na tu zmazAnasaMbhUtA na devAyatanodbhavAH 13101032c saMnayet puSTiyukteSu vivAheSu rahaHsu ca 13101033a girisAnuruhAH saumyA devAnAm upapAdayet 13101033c prokSitAbhyukSitAH saumyA yathAyogaM yathAsmRti 13101034a gandhena devAs tuSyanti darzanAd yakSarAkSasAH 13101034c nAgAH samupabhogena tribhir etais tu mAnuSAH 13101035a sadyaH prINAti devAn vai te prItA bhAvayanty uta 13101035c saMkalpasiddhA martyAnAm Ipsitaiz ca manorathaiH 13101036a devAH prINanti satataM mAnitA mAnayanti ca 13101036c avajJAtAvadhUtAz ca nirdahanty adhamAn narAn 13101037a ataUrdhvaM pravakSyAmi dhUpadAnavidhau phalam 13101037c dhUpAMz ca vividhAn sAdhUn asAdhUMz ca nibodha me 13101038a niryAsaH saralaz caiva kRtrimaz caiva te trayaH 13101038c iSTAniSTo bhaved gandhas tan me vistarataH zRNu 13101039a niryAsAH sallakIvarjyA devAnAM dayitAs tu te 13101039c gugguluH pravaras teSAM sarveSAm iti nizcayaH 13101040a aguruH sAriNAM zreSTho yakSarAkSasabhoginAm 13101040c daityAnAM sallakIjaz ca kAGkSito yaz ca tadvidhaH 13101041a atha sarjarasAdInAM gandhaiH pArthivadAravaiH 13101041c phANitAsavasaMyuktair manuSyANAM vidhIyate 13101042a devadAnavabhUtAnAM sadyas tuSTikaraH smRtaH 13101042c ye 'nye vaihArikAs te tu mAnuSANAm iti smRtAH 13101043a ya evoktAH sumanasAM pradAne guNahetavaH 13101043c dhUpeSv api parijJeyAs ta eva prItivardhanAH 13101044a dIpadAne pravakSyAmi phalayogam anuttamam 13101044c yathA yena yadA caiva pradeyA yAdRzAz ca te 13101045a jyotis tejaH prakAzaz cApy UrdhvagaM cApi varNyate 13101045c pradAnaM tejasAM tasmAt tejo vardhayate nRNAm 13101046a andhaM tamas tamisraM ca dakSiNAyanam eva ca 13101046c uttarAyaNam etasmAj jyotirdAnaM prazasyate 13101047a yasmAd Urdhvagam etat tu tamasaz caiva bheSajam 13101047c tasmAd Urdhvagater dAtA bhaved iti vinizcayaH 13101048a devAs tejasvino yasmAt prabhAvantaH prakAzakAH 13101048c tAmasA rAkSasAz ceti tasmAd dIpaH pradIyate 13101049a AlokadAnAc cakSuSmAn prabhAyukto bhaven naraH 13101049c tAn dattvA nopahiMseta na haren nopanAzayet 13101050a dIpahartA bhaved andhas tamogatir asuprabhaH 13101050c dIpapradaH svargaloke dIpamAlI virAjate 13101051a haviSA prathamaH kalpo dvitIyas tv auSadhIrasaiH 13101051c vasAmedosthiniryAsair na kAryaH puSTim icchatA 13101052a giriprapAte gahane caityasthAne catuSpathe 13101052c dIpadAtA bhaven nityaM ya icched bhUtim AtmanaH 13101053a kuloddyoto vizuddhAtmA prakAzatvaM ca gacchati 13101053c jyotiSAM caiva sAlokyaM dIpadAtA naraH sadA 13101054a balikarmasu vakSyAmi guNAn karmaphalodayAn 13101054c devayakSoraganRNAM bhUtAnAm atha rakSasAm 13101055a yeSAM nAgrabhujo viprA devatAtithibAlakAH 13101055c rAkSasAn eva tAn viddhi nirvaSaTkAramaGgalAn 13101056a tasmAd agraM prayaccheta devebhyaH pratipUjitam 13101056c zirasA praNataz cApi hared balim atandritaH 13101057a gRhyA hi devatA nityam AzaMsanti gRhAt sadA 13101057c bAhyAz cAgantavo ye 'nye yakSarAkSasapannagAH 13101058a ito dattena jIvanti devatAH pitaras tathA 13101058c te prItAH prINayanty etAn AyuSA yazasA dhanaiH 13101059a balayaH saha puSpais tu devAnAm upahArayet 13101059c dadhidrapsayutAH puNyAH sugandhAH priyadarzanAH 13101060a kAryA rudhiramAMsADhyA balayo yakSarakSasAm 13101060c surAsavapuraskArA lAjollepanabhUSitAH 13101061a nAgAnAM dayitA nityaM padmotpalavimizritAH 13101061c tilAn guDasusaMpannAn bhUtAnAm upahArayet 13101062a agradAtAgrabhogI syAd balavarNasamanvitaH 13101062c tasmAd agraM prayaccheta devebhyaH pratipUjitam 13101063a jvalaty aharaho vezma yAz cAsya gRhadevatAH 13101063c tAH pUjyA bhUtikAmena prasRtAgrapradAyinA 13101064a ity etad asurendrAya kAvyaH provAca bhArgavaH 13101064c suvarNAya manuH prAha suvarNo nAradAya ca 13101065a nArado 'pi mayi prAha guNAn etAn mahAdyute 13101065c tvam apy etad viditveha sarvam Acara putraka 13102001 yudhiSThira uvAca 13102001a zrutaM me bharatazreSTha puSpadhUpapradAyinAm 13102001c phalaM balividhAne ca tad bhUyo vaktum arhasi 13102002a dhUpapradAnasya phalaM pradIpasya tathaiva ca 13102002c balayaz ca kimarthaM vai kSipyante gRhamedhibhiH 13102003 bhISma uvAca 13102003a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13102003c nahuSaM prati saMvAdam agastyasya bhRgos tathA 13102004a nahuSo hi mahArAja rAjarSiH sumahAtapAH 13102004c devarAjyam anuprAptaH sukRteneha karmaNA 13102005a tatrApi prayato rAjan nahuSas tridive vasan 13102005c mAnuSIz caiva divyAz ca kurvANo vividhAH kriyAH 13102006a mAnuSyas tatra sarvAH sma kriyAs tasya mahAtmanaH 13102006c pravRttAs tridive rAjan divyAz caiva sanAtanAH 13102007a agnikAryANi samidhaH kuzAH sumanasas tathA 13102007c balayaz cAnnalAjAbhir dhUpanaM dIpakarma ca 13102008a sarvaM tasya gRhe rAjJaH prAvartata mahAtmanaH 13102008c japayajJAn manoyajJAMs tridive 'pi cakAra saH 13102009a daivatAny arcayaMz cApi vidhivat sa surezvaraH 13102009c sarvANy eva yathAnyAyaM yathApUrvam ariMdama 13102010a athendrasya bhaviSyatvAd ahaMkAras tam Avizat 13102010c sarvAz caiva kriyAs tasya paryahIyanta bhUpate 13102011a sa RSIn vAhayAm Asa varadAnamadAnvitaH 13102011c parihInakriyaz cApi durbalatvam upeyivAn 13102012a tasya vAhayataH kAlo munimukhyAMs tapodhanAn 13102012c ahaMkArAbhibhUtasya sumahAn atyavartata 13102013a atha paryAyaza RSIn vAhanAyopacakrame 13102013c paryAyaz cApy agastyasya samapadyata bhArata 13102014a athAgamya mahAtejA bhRgur brahmavidAM varaH 13102014c agastyam AzramasthaM vai samupetyedam abravIt 13102015a evaM vayam asatkAraM devendrasyAsya durmateH 13102015c nahuSasya kimarthaM vai marSayAma mahAmune 13102016 agastya uvAca 13102016a katham eSa mayA zakyaH zaptuM yasya mahAmune 13102016c varadena varo datto bhavato viditaz ca saH 13102017a yo me dRSTipathaM gacchet sa me vazyo bhaved iti 13102017c ity anena varo devAd yAcito gacchatA divam 13102018a evaM na dagdhaH sa mayA bhavatA ca na saMzayaH 13102018c anyenApy RSimukhyena na zapto na ca pAtitaH 13102019a amRtaM caiva pAnAya dattam asmai purA vibho 13102019c mahAtmane tadarthaM ca nAsmAbhir vinipAtyate 13102020a prAyacchata varaM devaH prajAnAM duHkhakArakam 13102020c dvijeSv adharmayuktAni sa karoti narAdhamaH 13102021a atra yat prAptakAlaM nas tad brUhi vadatAM vara 13102021c bhavAMz cApi yathA brUyAt kurvImahi tathA vayam 13102022 bhRgur uvAca 13102022a pitAmahaniyogena bhavantam aham AgataH 13102022c pratikartuM balavati nahuSe darpam Asthite 13102023a adya hi tvA sudurbuddhI rathe yokSyati devarAT 13102023c adyainam aham udvRttaM kariSye 'nindram ojasA 13102024a adyendraM sthApayiSyAmi pazyatas te zatakratum 13102024c saMcAlya pApakarmANam indrasthAnAt sudurmatim 13102025a adya cAsau kudevendras tvAM padA dharSayiSyati 13102025c daivopahatacittatvAd AtmanAzAya mandadhIH 13102026a vyutkrAntadharmaM tam ahaM dharSaNAmarSito bhRzam 13102026c ahir bhavasveti ruSA zapsye pApaM dvijadruham 13102027a tata enaM sudurbuddhiM dhikzabdAbhihatatviSam 13102027c dharaNyAM pAtayiSyAmi prekSatas te mahAmune 13102028a nahuSaM pApakarmANam aizvaryabalamohitam 13102028c yathA ca rocate tubhyaM tathA kartAsmy ahaM mune 13102029a evam uktas tu bhRguNA maitrAvaruNir avyayaH 13102029c agastyaH paramaprIto babhUva vigatajvaraH 13103001 yudhiSThira uvAca 13103001a kathaM sa vai vipannaz ca kathaM vai pAtito bhuvi 13103001c kathaM cAnindratAM prAptas tad bhavAn vaktum arhati 13103002 bhISma uvAca 13103002a evaM tayoH saMvadatoH kriyAs tasya mahAtmanaH 13103002c sarvA evAbhyavartanta yA divyA yAz ca mAnuSAH 13103003a tathaiva dIpadAnAni sarvopakaraNAni ca 13103003c balikarma ca yac cAnyad utsekAz ca pRthagvidhAH 13103003e sarvAs tasya samutpannA devarAjJo mahAtmanaH 13103004a devaloke nRloke ca sadAcArA budhaiH smRtAH 13103004c te ced bhavanti rAjendra Rdhyante gRhamedhinaH 13103004e dhUpapradAnair dIpaiz ca namaskArais tathaiva ca 13103005a yathA siddhasya cAnnasya dvijAyAgraM pradIyate 13103005c balayaz ca gRhoddeze ataH prIyanti devatAH 13103006a yathA ca gRhiNas toSo bhaved vai balikarmaNA 13103006c tathA zataguNA prItir devatAnAM sma jAyate 13103007a evaM dhUpapradAnaM ca dIpadAnaM ca sAdhavaH 13103007c prazaMsanti namaskArair yuktam AtmaguNAvaham 13103008a snAnenAdbhiz ca yat karma kriyate vai vipazcitA 13103008c namaskAraprayuktena tena prIyanti devatAH 13103008e gRhyAz ca devatAH sarvAH prIyante vidhinArcitAH 13103009a ity etAM buddhim AsthAya nahuSaH sa narezvaraH 13103009c surendratvaM mahat prApya kRtavAn etad adbhutam 13103010a kasya cit tv atha kAlasya bhAgyakSaya upasthite 13103010c sarvam etad avajJAya na cakAraitad IdRzam 13103011a tataH sa parihINo 'bhUt surendro balikarmataH 13103011c dhUpadIpodakavidhiM na yathAvac cakAra ha 13103011e tato 'sya yajJaviSayo rakSobhiH paryabAdhyata 13103012a athAgastyam RSizreSThaM vAhanAyAjuhAva ha 13103012c drutaM sarasvatIkUlAt smayann iva mahAbalaH 13103013a tato bhRgur mahAtejA maitrAvaruNim abravIt 13103013c nimIlayasva nayane jaTA yAvad vizAmi te 13103014a sthANubhUtasya tasyAtha jaTAH prAvizad acyutaH 13103014c bhRguH sa sumahAtejAH pAtanAya nRpasya ha 13103015a tataH sa devarAT prAptas tam RSiM vAhanAya vai 13103015c tato 'gastyaH surapatiM vAkyam Aha vizAM pate 13103016a yojayasvendra mAM kSipraM kaM ca dezaM vahAmi te 13103016c yatra vakSyasi tatra tvAM nayiSyAmi surAdhipa 13103017a ity ukto nahuSas tena yojayAm Asa taM munim 13103017c bhRgus tasya jaTAsaMstho babhUva hRSito bhRzam 13103018a na cApi darzanaM tasya cakAra sa bhRgus tadA 13103018c varadAnaprabhAvajJo nahuSasya mahAtmanaH 13103019a na cukopa sa cAgastyo yukto 'pi nahuSeNa vai 13103019c taM tu rAjA pratodena codayAm Asa bhArata 13103020a na cukopa sa dharmAtmA tataH pAdena devarAT 13103020c agastyasya tadA kruddho vAmenAbhyahanac chiraH 13103021a tasmiJ zirasy abhihate sa jaTAntargato bhRguH 13103021c zazApa balavat kruddho nahuSaM pApacetasam 13103022 bhRgur uvAca 13103022a yasmAt padAhanaH krodhAc chirasImaM mahAmunim 13103022c tasmAd Azu mahIM gaccha sarpo bhUtvA sudurmate 13103023a ity uktaH sa tadA tena sarpo bhUtvA papAta ha 13103023c adRSTenAtha bhRguNA bhUtale bharatarSabha 13103024a bhRguM hi yadi so 'drAkSIn nahuSaH pRthivIpate 13103024c na sa zakto 'bhaviSyad vai pAtane tasya tejasA 13103025a sa tu tais taiH pradAnaiz ca tapobhir niyamais tathA 13103025c patito 'pi mahArAja bhUtale smRtimAn abhUt 13103025e prasAdayAm Asa bhRguM zApAnto me bhaved iti 13103026a tato 'gastyaH kRpAviSTaH prAsAdayata taM bhRgum 13103026c zApAntArthaM mahArAja sa ca prAdAt kRpAnvitaH 13103027 bhRgur uvAca 13103027a rAjA yudhiSThiro nAma bhaviSyati kurUdvahaH 13103027c sa tvAM mokSayitA zApAd ity uktvAntaradhIyata 13103028a agastyo 'pi mahAtejAH kRtvA kAryaM zatakratoH 13103028c svam AzramapadaM prAyAt pUjyamAno dvijAtibhiH 13103029a nahuSo 'pi tvayA rAjaMs tasmAc chApAt samuddhRtaH 13103029c jagAma brahmasadanaM pazyatas te janAdhipa 13103030a tadA tu pAtayitvA taM nahuSaM bhUtale bhRguH 13103030c jagAma brahmasadanaM brahmaNe ca nyavedayat 13103031a tataH zakraM samAnAyya devAn Aha pitAmahaH 13103031c varadAnAn mama surA nahuSo rAjyam AptavAn 13103031e sa cAgastyena kruddhena bhraMzito bhUtalaM gataH 13103032a na ca zakyaM vinA rAjJA surA vartayituM kva cit 13103032c tasmAd ayaM punaH zakro devarAjye 'bhiSicyatAm 13103033a evaM saMbhASamANaM tu devAH pArtha pitAmaham 13103033c evam astv iti saMhRSTAH pratyUcus te pitAmaham 13103034a so 'bhiSikto bhagavatA devarAjyena vAsavaH 13103034c brahmaNA rAjazArdUla yathApUrvaM vyarocata 13103035a evam etat purAvRttaM nahuSasya vyatikramAt 13103035c sa ca tair eva saMsiddho nahuSaH karmabhiH punaH 13103036a tasmAd dIpAH pradAtavyAH sAyaM vai gRhamedhibhiH 13103036c divyaM cakSur avApnoti pretya dIpapradAyakaH 13103036e pUrNacandrapratIkAzA dIpadAz ca bhavanty uta 13103037a yAvad akSinimeSANi jvalate tAvatIH samAH 13103037c rUpavAn dhanavAMz cApi naro bhavati dIpadaH 13104001 yudhiSThira uvAca 13104001a brAhmaNasvAni ye mandA haranti bharatarSabha 13104001c nRzaMsakAriNo mUDhAH kva te gacchanti mAnavAH 13104002 bhISma uvAca 13104002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13104002c caNDAlasya ca saMvAdaM kSatrabandhoz ca bhArata 13104003 rAjanya uvAca 13104003a vRddharUpo 'si caNDAla bAlavac ca viceSTase 13104003c zvakharANAM rajaHsevI kasmAd udvijase gavAm 13104004a sAdhubhir garhitaM karma caNDAlasya vidhIyate 13104004c kasmAd gorajasA dhvastam apAM kuNDe niSiJcasi 13104005 caNDAla uvAca 13104005a brAhmaNasya gavAM rAjan hriyatInAM rajaH purA 13104005c somam uddhvaMsayAm Asa taM somaM ye 'piban dvijAH 13104006a dIkSitaz ca sa rAjApi kSipraM narakam Avizat 13104006c saha tair yAjakaiH sarvair brahmasvam upajIvya tat 13104007a ye 'pi tatrApiban kSIraM ghRtaM dadhi ca mAnavAH 13104007c brAhmaNAH saharAjanyAH sarve narakam Avizan 13104008a jaghnus tAH payasA putrAMs tathA pautrAn vidhunvatIH 13104008c pazUn avekSamANAz ca sAdhuvRttena daMpatI 13104009a ahaM tatrAvasaM rAjan brahmacArI jitendriyaH 13104009c tAsAM me rajasA dhvastaM bhaikSam AsIn narAdhipa 13104010a caNDAlo 'haM tato rAjan bhuktvA tad abhavaM mRtaH 13104010c brahmasvahArI ca nRpaH so 'pratiSThAM gatiM yayau 13104011a tasmAd dharen na viprasvaM kadA cid api kiM cana 13104011c brahmasvarajasA dhvastaM bhuktvA mAM pazya yAdRzam 13104012a tasmAt somo 'py avikreyaH puruSeNa vipazcitA 13104012c vikrayaM hIha somasya garhayanti manISiNaH 13104013a ye cainaM krINate rAjan ye ca vikrINate janAH 13104013c te tu vaivasvataM prApya rauravaM yAnti sarvazaH 13104014a somaM tu rajasA dhvastaM vikrIyAd buddhipUrvakam 13104014c zrotriyo vArdhuSI bhUtvA cirarAtrAya nazyati 13104014e narakaM triMzataM prApya zvaviSThAm upajIvati 13104015a zvacaryAm atimAnaM ca sakhidAreSu viplavam 13104015c tulayAdhArayad dharmo hy atimAno 'tiricyate 13104016a zvAnaM vai pApinaM pazya vivarNaM hariNaM kRzam 13104016c atimAnena bhUtAnAm imAM gatim upAgatam 13104017a ahaM vai vipule jAtaH kule dhanasamanvite 13104017c anyasmiJ janmani vibho jJAnavijJAnapAragaH 13104018a abhavaM tatra jAnAno hy etAn doSAn madAt tadA 13104018c saMrabdha eva bhUtAnAM pRSThamAMsAny abhakSayam 13104019a so 'haM tena ca vRttena bhojanena ca tena vai 13104019c imAm avasthAM saMprAptaH pazya kAlasya paryayam 13104020a AdIptam iva cailAntaM bhramarair iva cArditam 13104020c dhAvamAnaM susaMrabdhaM pazya mAM rajasAnvitam 13104021a svAdhyAyais tu mahat pApaM taranti gRhamedhinaH 13104021c dAnaiH pRthagvidhaiz cApi yathA prAhur manISiNaH 13104022a tathA pApakRtaM vipram AzramasthaM mahIpate 13104022c sarvasaGgavinirmuktaM chandAMsy uttArayanty uta 13104023a ahaM tu pApayonyAM vai prasUtaH kSatriyarSabha 13104023c nizcayaM nAdhigacchAmi kathaM mucyeyam ity uta 13104024a jAtismaratvaM tu mama kena cit pUrvakarmaNA 13104024c zubhena yena mokSaM vai prAptum icchAmy ahaM nRpa 13104025a tvam imaM me prapannAya saMzayaM brUhi pRcchate 13104025c caNDAlatvAt katham ahaM mucyeyam iti sattama 13104026 rAjanya uvAca 13104026a caNDAla pratijAnIhi yena mokSam avApsyasi 13104026c brAhmaNArthe tyajan prANAn gatim iSTAm avApsyasi 13104027a dattvA zarIraM kravyAdbhyo raNAgnau dvijahetukam 13104027c hutvA prANAn pramokSas te nAnyathA mokSam arhasi 13104028 bhISma uvAca 13104028a ity uktaH sa tadA rAjan brahmasvArthe paraMtapa 13104028c hutvA raNamukhe prANAn gatim iSTAm avApa ha 13104029a tasmAd rakSyaM tvayA putra brahmasvaM bharatarSabha 13104029c yadIcchasi mahAbAho zAzvatIM gatim uttamAm 13105001 yudhiSThira uvAca 13105001a eko lokaH sukRtinAM sarve tv Aho pitAmaha 13105001c uta tatrApi nAnAtvaM tan me brUhi pitAmaha 13105002 bhISma uvAca 13105002a karmabhiH pArtha nAnAtvaM lokAnAM yAnti mAnavAH 13105002c puNyAn puNyakRto yAnti pApAn pApakRto janAH 13105003a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13105003c gautamasya munes tAta saMvAdaM vAsavasya ca 13105004a brAhmaNo gautamaH kaz cin mRdur dAnto jitendriyaH 13105004c mahAvane hastizizuM paridyUnam amAtRkam 13105005a taM dRSTvA jIvayAm Asa sAnukrozo dhRtavrataH 13105005c sa tu dIrgheNa kAlena babhUvAtibalo mahAn 13105006a taM prabhinnaM mahAnAgaM prasrutaM sarvato madam 13105006c dhRtarASTrasya rUpeNa zakro jagrAha hastinam 13105007a hriyamANaM tu taM dRSTvA gautamaH saMzitavrataH 13105007c abhyabhASata rAjAnaM dhRtarASTraM mahAtapAH 13105008a mA me hArSIr hastinaM putram enaM; duHkhAt puSTaM dhRtarASTrAkRtajJa 13105008c mitraM satAM saptapadaM vadanti; mitradroho naiva rAjan spRzet tvAm 13105009a idhmodakapradAtAraM zUnyapAlakam Azrame 13105009c vinItam AcAryakule suyuktaM gurukarmaNi 13105010a ziSTaM dAntaM kRtajJaM ca priyaM ca satataM mama 13105010c na me vikrozato rAjan hartum arhasi kuJjaram 13105011 dhRtarASTra uvAca 13105011a gavAM sahasraM bhavate dadAmi; dAsIzataM niSkazatAni paJca 13105011c anyac ca vittaM vividhaM maharSe; kiM brAhmaNasyeha gajena kRtyam 13105012 gautama uvAca 13105012a tvAm eva gAvo 'bhi bhavantu rAjan; dAsyaH saniSkA vividhaM ca ratnam 13105012c anyac ca vittaM vividhaM narendra; kiM brAhmaNasyeha dhanena kRtyam 13105013 dhRtarASTra uvAca 13105013a brAhmaNAnAM hastibhir nAsti kRtyaM; rAjanyAnAM nAgakulAni vipra 13105013c svaM vAhanaM nayato nAsty adharmo; nAgazreSThAd gautamAsmAn nivarta 13105014 gautama uvAca 13105014a yatra preto nandati puNyakarmA; yatra pretaH zocati pApakarmA 13105014c vaivasvatasya sadane mahAtmanas; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye 13105015 dhRtarASTra uvAca 13105015a ye niSkriyA nAstikAH zraddadhAnAH; pApAtmAna indriyArthe niviSTAH 13105015c yamasya te yAtanAM prApnuvanti; paraM gantA dhRtarASTro na tatra 13105016 gautama uvAca 13105016a vaivasvatI saMyamanI janAnAM; yatrAnRtaM nocyate yatra satyam 13105016c yatrAbalA balinaM yAtayanti; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye 13105017 dhRtarASTra uvAca 13105017a jyeSThAM svasAraM pitaraM mAtaraM ca; guruM yathA mAnayantaz caranti 13105017c tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; paraM gantA dhRtarASTro na tatra 13105018 gautama uvAca 13105018a mandAkinI vaizravaNasya rAjJo; mahAbhogA bhogijanapravezyA 13105018c gandharvayakSair apsarobhiz ca juSTA; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye 13105019 dhRtarASTra uvAca 13105019a atithivratAH suvratA ye janA vai; pratizrayaM dadati brAhmaNebhyaH 13105019c ziSTAzinaH saMvibhajyAzritAMz ca; mandAkinIM te 'pi vibhUSayanti 13105020 gautama uvAca 13105020a meror agre yad vanaM bhAti ramyaM; supuSpitaM kiMnaragItajuSTam 13105020c sudarzanA yatra jambUr vizAlA; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye 13105021 dhRtarASTra uvAca 13105021a ye brAhmaNA mRdavaH satyazIlA; bahuzrutAH sarvabhUtAbhirAmAH 13105021c ye 'dhIyante setihAsaM purANaM; madhvAhutyA juhvati ca dvijebhyaH 13105022a tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; paraM gantA dhRtarASTro na tatra 13105022c yad vidyate viditaM sthAnam asti; tad brUhi tvaM tvarito hy eSa yAmi 13105023 gautama uvAca 13105023a supuSpitaM kiMnararAjajuSTaM; priyaM vanaM nandanaM nAradasya 13105023c gandharvANAm apsarasAM ca sadma; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye 13105024 dhRtarASTra uvAca 13105024a ye nRttagItakuzalA janAH sadA; hy ayAcamAnAH sahitAz caranti 13105024c tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; paraM gantA dhRtarASTro na tatra 13105025 gautama uvAca 13105025a yatrottarAH kuravo bhAnti ramyA; devaiH sArdhaM modamAnA narendra 13105025c yatrAgniyaunAz ca vasanti viprA; hy ayonayaH parvatayonayaz ca 13105026a yatra zakro varSati sarvakAmAn; yatra striyaH kAmacArAz caranti 13105026c yatra cerSyA nAsti nArInarANAM; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye 13105027 dhRtarASTra uvAca 13105027a ye sarvabhUteSu nivRttakAmA; amAMsAdA nyastadaNDAz caranti 13105027c na hiMsanti sthAvaraM jaGgamaM ca; bhUtAnAM ye sarvabhUtAtmabhUtAH 13105028a nirAziSo nirmamA vItarAgA; lAbhAlAbhe tulyanindAprazaMsAH 13105028c tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; paraM gantA dhRtarASTro na tatra 13105029 gautama uvAca 13105029a tataH paraM bhAnti lokAH sanAtanAH; supuNyagandhA nirmalA vItazokAH 13105029c somasya rAjJaH sadane mahAtmanas; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye 13105030 dhRtarASTra uvAca 13105030a ye dAnazIlA na pratigRhNate sadA; na cApy arthAn Adadate parebhyaH 13105030c yeSAm adeyam arhate nAsti kiM cit; sarvAtithyAH suprasAdA janAz ca 13105031a ye kSantAro nAbhijalpanti cAnyAJ; zaktA bhUtvA satataM puNyazIlAH 13105031c tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; paraM gantA dhRtarASTro na tatra 13105032 gautama uvAca 13105032a tataH paraM bhAnti lokAH sanAtanA; virajaso vitamaskA vizokAH 13105032c Adityasya sumahAntaH suvRttAs; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye 13105033 dhRtarASTra uvAca 13105033a svAdhyAyazIlA guruzuzrUSaNe ratAs; tapasvinaH suvratAH satyasaMdhAH 13105033c AcAryANAm apratikUlabhASiNo; nityotthitA gurukarmasv acodyAH 13105034a tathAvidhAnAm eSa loko maharSe; vizuddhAnAM bhAvitavAGmatInAm 13105034c satye sthitAnAM vedavidAM mahAtmanAM; paraM gantA dhRtarASTro na tatra 13105035 gautama uvAca 13105035a tataH pare bhAnti lokAH sanAtanAH; supuNyagandhA virajA vizokAH 13105035c varuNasya rAjJaH sadane mahAtmanas; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye 13105036 dhRtarASTra uvAca 13105036a cAturmAsyair ye yajante janAH sadA; tatheSTInAM dazazataM prApnuvanti 13105036c ye cAgnihotraM juhvati zraddadhAnA; yathAnyAyaM trINi varSANi viprAH 13105037a svadAriNAM dharmadhure mahAtmanAM; yathocite vartmani susthitAnAm 13105037c dharmAtmanAm udvahatAM gatiM tAM; paraM gantA dhRtarASTro na tatra 13105038 gautama uvAca 13105038a indrasya lokA virajA vizokA; duranvayAH kAGkSitA mAnavAnAm 13105038c tasyAhaM te bhavane bhUritejaso; rAjann imaM hastinaM yAtayiSye 13105039 dhRtarASTra uvAca 13105039a zatavarSajIvI yaz ca zUro manuSyo; vedAdhyAyI yaz ca yajvApramattaH 13105039c ete sarve zakralokaM vrajanti; paraM gantA dhRtarASTro na tatra 13105040 gautama uvAca 13105040a prAjApatyAH santi lokA mahAnto; nAkasya pRSThe puSkalA vItazokAH 13105040c manISitAH sarvalokodbhavAnAM; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye 13105041 dhRtarASTra uvAca 13105041a ye rAjAno rAjasUyAbhiSiktA; dharmAtmAno rakSitAraH prajAnAm 13105041c ye cAzvamedhAvabhRthAplutAGgAs; teSAM lokA dhRtarASTro na tatra 13105042 gautama uvAca 13105042a tataH paraM bhAnti lokAH sanAtanAH; supuNyagandhA virajA vItazokAH 13105042c tasminn ahaM durlabhe tvApradhRSye; gavAM loke hastinaM yAtayiSye 13105043 dhRtarASTra uvAca 13105043a yo gosahasrI zatadaH samAM samAM; yo gozatI daza dadyAc ca zaktyA 13105043c tathA dazabhyo yaz ca dadyAd ihaikAM; paJcabhyo vA dAnazIlas tathaikAm 13105044a ye jIryante brahmacaryeNa viprA; brAhmIM vAcaM parirakSanti caiva 13105044c manasvinas tIrthayAtrAparAyaNAs; te tatra modanti gavAM vimAne 13105045a prabhAsaM mAnasaM puNyaM puSkarANi mahat saraH 13105045c puNyaM ca naimiSaM tIrthaM bAhudAM karatoyinIm 13105046a gayAM gayaziraz caiva vipAzAM sthUlavAlukAm 13105046c tUSNIMgaGgAM dazagaGgAM mahAhradam athApi ca 13105047a gautamIM kauzikIM pAkAM mahAtmAno dhRtavratAH 13105047c sarasvatIdRSadvatyau yamunAM ye prayAnti ca 13105048a tatra te divyasaMsthAnA divyamAlyadharAH zivAH 13105048c prayAnti puNyagandhADhyA dhRtarASTro na tatra vai 13105049 gautama uvAca 13105049a yatra zItabhayaM nAsti na coSNabhayam aNv api 13105049c na kSutpipAse na glAnir na duHkhaM na sukhaM tathA 13105050a na dveSyo na priyaH kaz cin na bandhur na ripus tathA 13105050c na jarAmaraNe vApi na puNyaM na ca pAtakam 13105051a tasmin virajasi sphIte prajJAsattvavyavasthite 13105051c svayaMbhubhavane puNye hastinaM me yatiSyati 13105052 dhRtarASTra uvAca 13105052a nirmuktAH sarvasaGgebhyo kRtAtmAno yatavratAH 13105052c adhyAtmayogasaMsthAne yuktAH svargagatiM gatAH 13105053a te brahmabhavanaM puNyaM prApnuvantIha sAttvikAH 13105053c na tatra dhRtarASTras te zakyo draSTuM mahAmune 13105054 gautama uvAca 13105054a rathantaraM yatra bRhac ca gIyate; yatra vedI puNDarIkaiH stRNoti 13105054c yatropayAti haribhiH somapIthI; tatra tvAhaM hastinaM yAtayiSye 13105055a budhyAmi tvAM vRtrahaNaM zatakratuM; vyatikramantaM bhuvanAni vizvA 13105055c kaccin na vAcA vRjinaM kadA cid; akArSaM te manaso 'bhiSaGgAt 13105056 zakra uvAca 13105056a yasmAd imaM lokapathaM prajAnAm; anvAgamaM padavAde gajasya 13105056c tasmAd bhavAn praNataM mAnuzAstu; bravISi yat tat karavANi sarvam 13105057 gautama uvAca 13105057a zvetaM kareNuM mama putranAgaM; yaM me 'hArSIr dazavarSANi bAlam 13105057c yo me vane vasato 'bhUd dvitIyas; tam eva me dehi surendra nAgam 13105058 zakra uvAca 13105058a ayaM sutas te dvijamukhya nAgaz; cAghrAyate tvAm abhivIkSamANaH 13105058c pAdau ca te nAsikayopajighrate; zreyo mama dhyAhi namaz ca te 'stu 13105059 gautama uvAca 13105059a zivaM sadaiveha surendra tubhyaM; dhyAyAmi pUjAM ca sadA prayuJje 13105059c mamApi tvaM zakra zivaM dadasva; tvayA dattaM pratigRhNAmi nAgam 13105060 zakra uvAca 13105060a yeSAM vedA nihitA vai guhAyAM; manISiNAM sattvavatAM mahAtmanAm 13105060c teSAM tvayaikena mahAtmanAsmi; buddhas tasmAt prItimAMs te 'ham adya 13105061a hantaihi brAhmaNa kSipraM saha putreNa hastinA 13105061c prApnuhi tvaM zubhA&l lokAn ahnAya ca cirAya ca 13105062 bhISma uvAca 13105062a sa gautamaM puraskRtya saha putreNa hastinA 13105062c divam Acakrame vajrI sadbhiH saha durAsadam 13106001 yudhiSThira uvAca 13106001a dAnaM bahuvidhAkAraM zAntiH satyam ahiMsatA 13106001c svadAratuSTiz coktA te phalaM dAnasya caiva yat 13106002a pitAmahasya viditaM kim anyatra tapobalAt 13106002c tapaso yat paraM te 'dya tan me vyAkhyAtum arhasi 13106003 bhISma uvAca 13106003a tapaH pracakSate yAvat tAval lokA yudhiSThira 13106003c mataM mama tu kaunteya tapo nAnazanAt param 13106004a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13106004c bhagIrathasya saMvAdaM brahmaNaz ca mahAtmanaH 13106005a atItya suralokaM ca gavAM lokaM ca bhArata 13106005c RSilokaM ca so 'gacchad bhagIratha iti zrutiH 13106006a taM dRSTvA sa vacaH prAha brahmA rAjan bhagIratham 13106006c kathaM bhagIrathAgAs tvam imaM dezaM durAsadam 13106007a na hi devA na gandharvA na manuSyA bhagIratha 13106007c AyAnty ataptatapasaH kathaM vai tvam ihAgataH 13106008 bhagIratha uvAca 13106008a niHzaGkam annam adadaM brAhmaNebhyaH; zataM sahasrANi sadaiva dAnam 13106008c brAhmaM vrataM nityam AsthAya viddhi; na tv evAhaM tasya phalAd ihAgAm 13106009a dazaikarAtrAn daza paJcarAtrAn; ekAdazaikAdazakAn kratUMz ca 13106009c jyotiSTomAnAM ca zataM yad iSTaM; phalena tenApi ca nAgato 'ham 13106010a yac cAvasaM jAhnavItIranityaH; zataM samAs tapyamAnas tapo 'ham 13106010c adAM ca tatrAzvatarIsahasraM; nArIpuraM na ca tenAham AgAm 13106011a dazAyutAni cAzvAnAm ayutAni ca viMzatim 13106011c puSkareSu dvijAtibhyaH prAdAM gAz ca sahasrazaH 13106012a suvarNacandroDupadhAriNInAM; kanyottamAnAm adadaM sragviNInAm 13106012c SaSTiM sahasrANi vibhUSitAnAM; jAmbUnadair AbharaNair na tena 13106013a dazArbudAny adadaM gosavejyAsv; ekaikazo daza gA lokanAtha 13106013c samAnavatsAH payasA samanvitAH; suvarNakAMsyopaduhA na tena 13106014a aptoryAmeSu niyatam ekaikasmin dazAdadam 13106014c gRSTInAM kSIradAtrINAM rohiNInAM na tena ca 13106015a dogdhrINAM vai gavAM caiva prayutAni dazaiva ha 13106015c prAdAM dazaguNaM brahman na ca tenAham AgataH 13106016a vAjinAM bAhlijAtAnAm ayutAny adadaM daza 13106016c karkANAM hemamAlAnAM na ca tenAham AgataH 13106017a koTIz ca kAJcanasyASTau prAdAM brahman daza tv aham 13106017c ekaikasmin kratau tena phalenAhaM na cAgataH 13106018a vAjinAM zyAmakarNAnAM haritAnAM pitAmaha 13106018c prAdAM hemasrajAM brahman koTIr daza ca sapta ca 13106019a ISAdantAn mahAkAyAn kAJcanasragvibhUSitAn 13106019c patnImataH sahasrANi prAyacchaM daza sapta ca 13106020a alaMkRtAnAM deveza divyaiH kanakabhUSaNaiH 13106020c rathAnAM kAJcanAGgAnAM sahasrANy adadaM daza 13106020e sapta cAnyAni yuktAni vAjibhiH samalaMkRtaiH 13106021a dakSiNAvayavAH ke cid vedair ye saMprakIrtitAH 13106021c vAjapeyeSu dazasu prAdAM tenApi nApy aham 13106022a zakratulyaprabhAvAnAm ijyayA vikrameNa ca 13106022c sahasraM niSkakaNThAnAm adadaM dakSiNAm aham 13106023a vijitya nRpatIn sarvAn makhair iSTvA pitAmaha 13106023c aSTabhyo rAjasUyebhyo na ca tenAham AgataH 13106024a srotaz ca yAvad gaGgAyAz channam AsIj jagatpate 13106024c dakSiNAbhiH pravRttAbhir mama nAgAM ca tatkRte 13106025a vAjinAM ca sahasre dve suvarNazatabhUSite 13106025c varaM grAmazataM cAham ekaikasya tridhAdadam 13106025e tapasvI niyatAhAraH zamam AsthAya vAgyataH 13106026a dIrghakAlaM himavati gaGgAyAz ca durutsahAm 13106026c mUrdhnA dhArAM mahAdevaH zirasA yAm adhArayat 13106026e na tenApy aham AgacchaM phaleneha pitAmaha 13106027a zamyAkSepair ayajaM yac ca devAn; sadyaskAnAm ayutaiz cApi yat tat 13106027c trayodazadvAdazAhAMz ca deva; sapauNDarIkAn na ca teSAM phalena 13106028a aSTau sahasrANi kakudminAm ahaM; zuklarSabhANAm adadaM brAhmaNebhyaH 13106028c ekaikaM vai kAJcanaM zRGgam ebhyaH; patnIz caiSAm adadaM niSkakaNThIH 13106029a hiraNyaratnanicitAn adadaM ratnaparvatAn 13106029c dhanadhAnyasamRddhAMz ca grAmAJ zatasahasrazaH 13106030a zataM zatAnAM gRSTInAm adadaM cApy atandritaH 13106030c iSTvAnekair mahAyajJair brAhmaNebhyo na tena ca 13106031a ekAdazAhair ayajaM sadakSiNair; dvirdvAdazAhair azvamedhaiz ca deva 13106031c ArkAyaNaiH SoDazabhiz ca brahmaMs; teSAM phaleneha na cAgato 'smi 13106032a niSkaikakaNTham adadaM yojanAyataM; tad vistIrNaM kAJcanapAdapAnAm 13106032c vanaM cUtAnAM ratnavibhUSitAnAM; na caiva teSAm Agato 'haM phalena 13106033a turAyaNaM hi vratam apradhRSyam; akrodhano 'karavaM triMzato 'bdAn 13106033c zataM gavAm aSTa zatAni caiva; dine dine hy adadaM brAhmaNebhyaH 13106034a payasvinInAm atha rohiNInAM; tathaiva cApy anaDuhAM lokanAtha 13106034c prAdAM nityaM brAhmaNebhyaH sureza; nehAgatas tena phalena cAham 13106035a triMzad agnim ahaM brahmann ayajaM yac ca nityadA 13106035c aSTAbhiH sarvamedhaiz ca naramedhaiz ca saptabhiH 13106036a dazabhir vizvajidbhiz ca zatair aSTAdazottaraiH 13106036c na caiva teSAM deveza phalenAham ihAgataH 13106037a sarayvAM bAhudAyAM ca gaGgAyAm atha naimiSe 13106037c gavAM zatAnAm ayutam adadaM na ca tena vai 13106038a indreNa guhyaM nihitaM vai guhAyAM; yad bhArgavas tapasehAbhyavindat 13106038c jAjvalyamAnam uzanastejaseha; tat sAdhayAm Asa mahaM vareNyam 13106039a tato me brAhmaNAs tuSTAs tasmin karmaNi sAdhite 13106039c sahasram RSayaz cAsan ye vai tatra samAgatAH 13106039e uktas tair asmi gaccha tvaM brahmalokam iti prabho 13106040a prItenoktaH sahasreNa brAhmaNAnAm ahaM prabho 13106040c imaM lokam anuprApto mA bhUt te 'tra vicAraNA 13106041a kAmaM yathAvad vihitaM vidhAtrA; pRSTena vAcyaM tu mayA yathAvat 13106041c tapo hi nAnyac cAnazanAn mataM me; namo 'stu te devavara prasIda 13106042 bhISma uvAca 13106042a ity uktavantaM taM brahmA rAjAnaM sma bhagIratham 13106042c pUjayAm Asa pUjArhaM vidhidRSTena karmaNA 13107001 yudhiSThira uvAca 13107001a zatAyur uktaH puruSaH zatavIryaz ca vaidike 13107001c kasmAn mriyante puruSA bAlA api pitAmaha 13107002a AyuSmAn kena bhavati svalpAyur vApi mAnavaH 13107002c kena vA labhate kIrtiM kena vA labhate zriyam 13107003a tapasA brahmacaryeNa japair homais tathauSadhaiH 13107003c janmanA yadi vAcArAt tan me brUhi pitAmaha 13107004 bhISma uvAca 13107004a atra te vartayiSyAmi yan mAM tvam anupRcchasi 13107004c alpAyur yena bhavati dIrghAyur vApi mAnavaH 13107005a yena vA labhate kIrtiM yena vA labhate zriyam 13107005c yathA ca vartan puruSaH zreyasA saMprayujyate 13107006a AcArAl labhate hy Ayur AcArAl labhate zriyam 13107006c AcArAt kIrtim Apnoti puruSaH pretya ceha ca 13107007a durAcAro hi puruSo nehAyur vindate mahat 13107007c trasanti yasmAd bhUtAni tathA paribhavanti ca 13107008a tasmAt kuryAd ihAcAraM ya icched bhUtim AtmanaH 13107008c api pApazarIrasya AcAro hanty alakSaNam 13107009a AcAralakSaNo dharmaH santaz cAcAralakSaNAH 13107009c sAdhUnAM ca yathA vRttam etad AcAralakSaNam 13107010a apy adRSTaM zrutaM vApi puruSaM dharmacAriNam 13107010c bhUtikarmANi kurvANaM taM janAH kurvate priyam 13107011a ye nAstikA niSkriyAz ca guruzAstrAtilaGghinaH 13107011c adharmajJA durAcArAs te bhavanti gatAyuSaH 13107012a vizIlA bhinnamaryAdA nityaM saMkIrNamaithunAH 13107012c alpAyuSo bhavantIha narA nirayagAminaH 13107013a sarvalakSaNahIno 'pi samudAcAravAn naraH 13107013c zraddadhAno 'nasUyaz ca zataM varSANi jIvati 13107014a akrodhanaH satyavAdI bhUtAnAm avihiMsakaH 13107014c anasUyur ajihmaz ca zataM varSANi jIvati 13107015a loSTamardI tRNacchedI nakhakhAdI ca yo naraH 13107015c nityocchiSTaH saMkusuko nehAyur vindate mahat 13107016a brAhme muhUrte budhyeta dharmArthau cAnucintayet 13107016c utthAyAcamya tiSTheta pUrvAM saMdhyAM kRtAJjaliH 13107017a evam evAparAM saMdhyAM samupAsIta vAgyataH 13107017c nekSetAdityam udyantaM nAstaM yAntaM kadA cana 13107018a RSayo dIrghasaMdhyatvAd dIrgham Ayur avApnuvan 13107018c tasmAt tiSThet sadA pUrvAM pazcimAM caiva vAgyataH 13107019a ye ca pUrvAm upAsante dvijAH saMdhyAM na pazcimAm 13107019c sarvAMs tAn dhArmiko rAjA zUdrakarmANi kArayet 13107020a paradArA na gantavyAH sarvavarNeSu karhi cit 13107020c na hIdRzam anAyuSyaM loke kiM cana vidyate 13107020e yAdRzaM puruSasyeha paradAropasevanam 13107021a prasAdhanaM ca kezAnAm aJjanaM dantadhAvanam 13107021c pUrvAhNa eva kurvIta devatAnAM ca pUjanam 13107022a purISamUtre nodIkSen nAdhitiSThet kadA cana 13107022c udakyayA ca saMbhASAM na kurvIta kadA cana 13107023a notsRjeta purISaM ca kSetre grAmasya cAntike 13107023c ubhe mUtrapurISe tu nApsu kuryAt kadA cana 13107024a prAGmukho nityam aznIyAd vAgyato 'nnam akutsayan 13107024c praskandayec ca manasA bhuktvA cAgnim upaspRzet 13107025a AyuSyaM prAGmukho bhuGkte yazasyaM dakSiNAmukhaH 13107025c dhanyaM pazcAnmukho bhuGkte RtaM bhuGkte udaGmukhaH 13107026a nAdhitiSThet tuSAJ jAtu kezabhasmakapAlikAH 13107026c anyasya cApy upasthAnaM dUrataH parivarjayet 13107027a zAntihomAMz ca kurvIta sAvitrANi ca kArayet 13107027c niSaNNaz cApi khAdeta na tu gacchan kathaM cana 13107028a mUtraM na tiSThatA kAryaM na bhasmani na govraje 13107029a ArdrapAdas tu bhuJjIta nArdrapAdas tu saMvizet 13107029c ArdrapAdas tu bhuJjAno varSANAM jIvate zatam 13107030a trINi tejAMsi nocchiSTa Alabheta kadA cana 13107030c agniM gAM brAhmaNaM caiva tathAsyAyur na riSyate 13107031a trINi tejAMsi nocchiSTa udIkSeta kadA cana 13107031c sUryAcandramasau caiva nakSatrANi ca sarvazaH 13107032a UrdhvaM prANA hy utkrAmanti yUnaH sthavira Ayati 13107032c pratyutthAnAbhivAdAbhyAM punas tAn pratipadyate 13107033a abhivAdayeta vRddhAMz ca AsanaM caiva dApayet 13107033c kRtAJjalir upAsIta gacchantaM pRSThato 'nviyAt 13107034a na cAsItAsane bhinne bhinnaM kAMsyaM ca varjayet 13107034c naikavastreNa bhoktavyaM na nagnaH snAtum arhati 13107034e svaptavyaM naiva nagnena na cocchiSTo 'pi saMvizet 13107035a ucchiSTo na spRzec chIrSaM sarve prANAs tadAzrayAH 13107035c kezagrahAn prahArAMz ca zirasy etAn vivarjayet 13107036a na pANibhyAm ubhAbhyAM ca kaNDUyej jAtu vai ziraH 13107036c na cAbhIkSNaM ziraH snAyAt tathAsyAyur na riSyate 13107037a ziraHsnAtaz ca tailena nAGgaM kiM cid upaspRzet 13107037c tilapiSTaM na cAznIyAt tathAyur vindate mahat 13107038a nAdhyApayet tathocchiSTo nAdhIyIta kadA cana 13107038c vAte ca pUtigandhe ca manasApi na cintayet 13107039a atra gAthA yamodgItAH kIrtayanti purAvidaH 13107039c Ayur asya nikRntAmi prajAm asyAdade tathA 13107040a ya ucchiSTaH pravadati svAdhyAyaM cAdhigacchati 13107040c yaz cAnadhyAyakAle 'pi mohAd abhyasyati dvijaH 13107040e tasmAd yukto 'py anadhyAye nAdhIyIta kadA cana 13107041a praty AdityaM praty anilaM prati gAM ca prati dvijAn 13107041c ye mehanti ca panthAnaM te bhavanti gatAyuSaH 13107042a ubhe mUtrapurISe tu divA kuryAd udaGmukhaH 13107042c dakSiNAbhimukho rAtrau tathAsyAyur na riSyate 13107043a trIn kRzAn nAvajAnIyAd dIrgham Ayur jijIviSuH 13107043c brAhmaNaM kSatriyaM sarpaM sarve hy AzIviSAs trayaH 13107044a dahaty AzIviSaH kruddho yAvat pazyati cakSuSA 13107044c kSatriyo 'pi dahet kruddho yAvat spRzati tejasA 13107045a brAhmaNas tu kulaM hanyAd dhyAnenAvekSitena ca 13107045c tasmAd etat trayaM yatnAd upaseveta paNDitaH 13107046a guruNA vairanirbandho na kartavyaH kadA cana 13107046c anumAnyaH prasAdyaz ca guruH kruddho yudhiSThira 13107047a samyaG mithyApravRtte 'pi vartitavyaM gurAv iha 13107047c gurunindA dahaty Ayur manuSyANAM na saMzayaH 13107048a dUrAd AvasathAn mUtraM dUrAt pAdAvasecanam 13107048c ucchiSTotsarjanaM caiva dUre kAryaM hitaiSiNA 13107049a nAtikalpaM nAtisAyaM na ca madhyaMdine sthite 13107049c nAjJAtaiH saha gaccheta naiko na vRSalaiH saha 13107050a panthA deyo brAhmaNAya gobhyo rAjabhya eva ca 13107050c vRddhAya bhArataptAya garbhiNyai durbalAya ca 13107051a pradakSiNaM ca kurvIta parijJAtAn vanaspatIn 13107051c catuSpathAn prakurvIta sarvAn eva pradakSiNAn 13107052a madhyaMdine nizAkAle madhyarAtre ca sarvadA 13107052c catuSpathAn na seveta ubhe saMdhye tathaiva ca 13107053a upAnahau ca vastraM ca dhRtam anyair na dhArayet 13107053c brahmacArI ca nityaM syAt pAdaM pAdena nAkramet 13107054a amAvAsyAM paurNamAsyAM caturdazyAM ca sarvazaH 13107054c aSTamyAM sarvapakSANAM brahmacArI sadA bhavet 13107055a vRthA mAMsaM na khAdeta pRSThamAMsaM tathaiva ca 13107055c AkrozaM parivAdaM ca paizunyaM ca vivarjayet 13107056a nAruMtudaH syAn na nRzaMsavAdI; na hInataH param abhyAdadIta 13107056c yayAsya vAcA para udvijeta; na tAM vaded ruzatIM pApalokyAm 13107057a vAksAyakA vadanAn niSpatanti; yair AhataH zocati rAtryahAni 13107057c parasya nAmarmasu te patanti; tAn paNDito nAvasRjet pareSu 13107058a rohate sAyakair viddhaM vanaM parazunA hatam 13107058c vAcA duruktaM bIbhatsaM na saMrohati vAkkSatam 13107059a hInAGgAn atiriktAGgAn vidyAhInAn vayodhikAn 13107059c rUpadraviNahInAMz ca sattvahInAMz ca nAkSipet 13107060a nAstikyaM vedanindAM ca devatAnAM ca kutsanam 13107060c dveSastambhAbhimAnAMz ca taikSNyaM ca parivarjayet 13107061a parasya daNDaM nodyacchet kroddho nainaM nipAtayet 13107061c anyatra putrAc chiSyAd vA zikSArthaM tADanaM smRtam 13107062a na brAhmaNAn parivaden nakSatrANi na nirdizet 13107062c tithiM pakSasya na brUyAt tathAsyAyur na riSyate 13107063a kRtvA mUtrapurISe tu rathyAm Akramya vA punaH 13107063c pAdaprakSAlanaM kuryAt svAdhyAye bhojane tathA 13107064a trINi devAH pavitrANi brAhmaNAnAm akalpayan 13107064c adRSTam adbhir nirNiktaM yac ca vAcA prazasyate 13107065a saMyAvaM kRsaraM mAMsaM zaSkulI pAyasaM tathA 13107065c AtmArthaM na prakartavyaM devArthaM tu prakalpayet 13107066a nityam agniM paricared bhikSAM dadyAc ca nityadA 13107066c vAgyato dantakASThaM ca nityam eva samAcaret 13107066e na cAbhyuditazAyI syAt prAyazcittI tathA bhavet 13107067a mAtApitaram utthAya pUrvam evAbhivAdayet 13107067c AcAryam atha vApy enaM tathAyur vindate mahat 13107068a varjayed dantakASThAni varjanIyAni nityazaH 13107068c bhakSayec chAstradRSTAni parvasv api ca varjayet 13107069a udaGmukhaz ca satataM zaucaM kuryAt samAhitaH 13107070a akRtvA devatApUjAM nAnyaM gacchet kadA cana 13107070c anyatra tu guruM vRddhaM dhArmikaM vA vicakSaNam 13107071a avalokyo na cAdarzo malino buddhimattaraiH 13107071c na cAjJAtAM striyaM gacched garbhiNIM vA kadA cana 13107072a udakzirA na svapeta tathA pratyakzirA na ca 13107072c prAkzirAs tu svaped vidvAn atha vA dakSiNAzirAH 13107073a na bhagne nAvadIrNe vA zayane prasvapeta ca 13107073c nAntardhAne na saMyukte na ca tiryak kadA cana 13107074a na nagnaH karhi cit snAyAn na nizAyAM kadA cana 13107074c snAtvA ca nAvamRjyeta gAtrANi suvicakSaNaH 13107075a na cAnulimped asnAtvA snAtvA vAso na nirdhunet 13107075c Ardra eva tu vAsAMsi nityaM seveta mAnavaH 13107075e srajaz ca nAvakarSeta na bahir dhArayeta ca 13107076a raktamAlyaM na dhAryaM syAc chuklaM dhAryaM tu paNDitaiH 13107076c varjayitvA tu kamalaM tathA kuvalayaM vibho 13107077a raktaM zirasi dhAryaM tu tathA vAneyam ity api 13107077c kAJcanI caiva yA mAlA na sA duSyati karhi cit 13107077e snAtasya varNakaM nityam ArdraM dadyAd vizAM pate 13107078a viparyayaM na kurvIta vAsaso buddhimAn naraH 13107078c tathA nAnyadhRtaM dhAryaM na cApadazam eva ca 13107079a anyad eva bhaved vAsaH zayanIye narottama 13107079c anyad rathyAsu devAnAm arcAyAm anyad eva hi 13107080a priyaGgucandanAbhyAM ca bilvena tagareNa ca 13107080c pRthag evAnulimpeta kesareNa ca buddhimAn 13107081a upavAsaM ca kurvIta snAtaH zucir alaMkRtaH 13107081c parvakAleSu sarveSu brahmacArI sadA bhavet 13107082a nAlIDhayA parihataM bhakSayIta kadA cana 13107082c tathA noddhRtasArANi prekSatAM nApradAya ca 13107083a na saMnikRSTo medhAvI nAzucir na ca satsu ca 13107083c pratiSiddhAn na dharmeSu bhakSAn bhuJjIta pRSThataH 13107084a pippalaM ca vaTaM caiva zaNazAkaM tathaiva ca 13107084c udumbaraM na khAdec ca bhavArthI puruSottamaH 13107085a AjaM gavyaM ca yan mAMsaM mAyUraM caiva varjayet 13107085c varjayec chuSkamAMsaM ca tathA paryuSitaM ca yat 13107086a na pANau lavaNaM vidvAn prAznIyAn na ca rAtriSu 13107086c dadhisaktUn na bhuJjIta vRthAmAMsaM ca varjayet 13107087a vAlena tu na bhuJjIta parazrAddhaM tathaiva ca 13107087c sAyaM prAtaz ca bhuJjIta nAntarAle samAhitaH 13107088a vAgyato naikavastraz ca nAsaMviSTaH kadA cana 13107088c bhUmau sadaiva nAznIyAn nAnAsIno na zabdavat 13107089a toyapUrvaM pradAyAnnam atithibhyo vizAM pate 13107089c pazcAd bhuJjIta medhAvI na cApy anyamanA naraH 13107090a samAnam ekapaGktyAM tu bhojyam annaM narezvara 13107090c viSaM hAlAhalaM bhuGkte yo 'pradAya suhRjjane 13107091a pAnIyaM pAyasaM sarpir dadhisaktumadhUny api 13107091c nirasya zeSam eteSAM na pradeyaM tu kasya cit 13107092a bhuJjAno manujavyAghra naiva zaGkAM samAcaret 13107092c dadhi cApy anupAnaM vai na kartavyaM bhavArthinA 13107093a Acamya caiva hastena parisrAvya tathodakam 13107093c aGguSThaM caraNasyAtha dakSiNasyAvasecayet 13107094a pANiM mUrdhni samAdhAya spRSTvA cAgniM samAhitaH 13107094c jJAtizraiSThyam avApnoti prayogakuzalo naraH 13107095a adbhiH prANAn samAlabhya nAbhiM pANitalena ca 13107095c spRzaMz caiva pratiSTheta na cApy ArdreNa pANinA 13107096a aGguSThasyAntarAle ca brAhmaM tIrtham udAhRtam 13107096c kaniSThikAyAH pazcAt tu devatIrtham ihocyate 13107097a aGguSThasya ca yan madhyaM pradezinyAz ca bhArata 13107097c tena pitryANi kurvIta spRSTvApo nyAyatas tathA 13107098a parApavAdaM na brUyAn nApriyaM ca kadA cana 13107098c na manyuH kaz cid utpAdyaH puruSeNa bhavArthinA 13107099a patitais tu kathAM necched darzanaM cApi varjayet 13107099c saMsargaM ca na gaccheta tathAyur vindate mahat 13107100a na divA maithunaM gacchen na kanyAM na ca bandhakIm 13107100c na cAsnAtAM striyaM gacchet tathAyur vindate mahat 13107101a sve sve tIrthe samAcamya kArye samupakalpite 13107101c triH pItvApo dviH pramRjya kRtazauco bhaven naraH 13107102a indriyANi sakRt spRzya trir abhyukSya ca mAnavaH 13107102c kurvIta pitryaM daivaM ca vedadRSTena karmaNA 13107103a brAhmaNArthe ca yac chaucaM tac ca me zRNu kaurava 13107103c pravRttaM ca hitaM coktvA bhojanAdyantayos tathA 13107104a sarvazauceSu brAhmeNa tIrthena samupaspRzet 13107104c niSThIvya tu tathA kSutvA spRzyApo hi zucir bhavet 13107105a vRddho jJAtis tathA mitraM daridro yo bhaved api 13107105c gRhe vAsayitavyAs te dhanyam AyuSyam eva ca 13107106a gRhe pArAvatA dhanyAH zukAz ca sahasArikAH 13107106c gRheSv ete na pApAya tathA vai tailapAyikAH 13107107a uddIpakAz ca gRdhrAz ca kapotA bhramarAs tathA 13107107c nivizeyur yadA tatra zAntim eva tadAcaret 13107108a amaGgalyAni caitAni tathAkrozo mahAtmanAm 13107108c mahAtmanAM ca guhyAni na vaktavyAni karhi cit 13107109a agamyAz ca na gaccheta rAjapatnIH sakhIs tathA 13107109c vaidyAnAM bAlavRddhAnAM bhRtyAnAM ca yudhiSThira 13107110a bandhUnAM brAhmaNAnAM ca tathA zAraNikasya ca 13107110c saMbandhinAM ca rAjendra tathAyur vindate mahat 13107111a brAhmaNasthapatibhyAM ca nirmitaM yan nivezanam 13107111c tad Avaset sadA prAjJo bhavArthI manujezvara 13107112a saMdhyAyAM na svaped rAjan vidyAM na ca samAcaret 13107112c na bhuJjIta ca medhAvI tathAyur vindate mahat 13107113a naktaM na kuryAt pitryANi bhuktvA caiva prasAdhanam 13107113c pAnIyasya kriyA naktaM na kAryA bhUtim icchatA 13107114a varjanIyAz ca vai nityaM saktavo nizi bhArata 13107114c zeSANi cAvadAtAni pAnIyaM caiva bhojane 13107115a sauhityaM ca na kartavyaM rAtrau naiva samAcaret 13107115c dvijacchedaM na kurvIta bhuktvA na ca samAcaret 13107116a mahAkulaprasUtAM ca prazastAM lakSaNais tathA 13107116c vayaHsthAM ca mahAprAjJa kanyAm AvoDhum arhati 13107117a apatyam utpAdya tataH pratiSThApya kulaM tathA 13107117c putrAH pradeyA jJAneSu kuladharmeSu bhArata 13107118a kanyA cotpAdya dAtavyA kulaputrAya dhImate 13107118c putrA nivezyAz ca kulAd bhRtyA labhyAz ca bhArata 13107119a ziraHsnAto 'tha kurvIta daivaM pitryam athApi ca 13107119c nakSatre na ca kurvIta yasmiJ jAto bhaven naraH 13107119e na proSThapadayoH kAryaM tathAgneye ca bhArata 13107120a dAruNeSu ca sarveSu pratyahaM ca vivarjayet 13107120c jyotiSe yAni coktAni tAni sarvANi varjayet 13107121a prAGmukhaH zmazrukarmANi kArayeta samAhitaH 13107121c udaGmukho vA rAjendra tathAyur vindate mahat 13107122a parivAdaM na ca brUyAt pareSAm Atmanas tathA 13107122c parivAdo na dharmAya procyate bharatarSabha 13107123a varjayed vyaGginIM nArIM tathA kanyAM narottama 13107123c samArSAM vyaGgitAM caiva mAtuH svakulajAM tathA 13107124a vRddhAM pravrajitAM caiva tathaiva ca pativratAm 13107124c tathAtikRSNavarNAM ca varNotkRSTAM ca varjayet 13107125a ayoniM ca viyoniM ca na gaccheta vicakSaNaH 13107125c piGgalAM kuSThinIM nArIM na tvam AvoDhum arhasi 13107126a apasmArikule jAtAM nihInAM caiva varjayet 13107126c zvitriNAM ca kule jAtAM trayANAM manujezvara 13107127a lakSaNair anvitA yA ca prazastA yA ca lakSaNaiH 13107127c manojJA darzanIyA ca tAM bhavAn voDhum arhati 13107128a mahAkule niveSTavyaM sadRze vA yudhiSThira 13107128c avarA patitA caiva na grAhyA bhUtim icchatA 13107129a agnIn utpAdya yatnena kriyAH suvihitAz ca yAH 13107129c vedeSu brAhmaNaiH proktAs tAz ca sarvAH samAcaret 13107130a na cerSyA strISu kartavyA dArA rakSyAz ca sarvazaH 13107130c anAyuSyA bhaved IrSyA tasmAd IrSyAM vivarjayet 13107131a anAyuSyo divAsvapnas tathAbhyuditazAyitA 13107131c prAtar nizAyAM ca tathA ye cocchiSTAH svapanti vai 13107132a pAradAryam anAyuSyaM nApitocchiSTatA tathA 13107132c yatnato vai na kartavyam abhyAsaz caiva bhArata 13107133a saMdhyAM na bhuJjen na snAyAn na purISaM samutsRjet 13107133c prayataz ca bhavet tasyAM na ca kiM cit samAcaret 13107134a brAhmaNAn pUjayec cApi tathA snAtvA narAdhipa 13107134c devAMz ca praNamet snAto gurUMz cApy abhivAdayet 13107135a animantrito na gaccheta yajJaM gacchet tu darzakaH 13107135c animantrite hy anAyuSyaM gamanaM tatra bhArata 13107136a na caikena parivrAjyaM na gantavyaM tathA nizi 13107136c anAgatAyAM saMdhyAyAM pazcimAyAM gRhe vaset 13107137a mAtuH pitur gurUNAM ca kAryam evAnuzAsanam 13107137c hitaM vApy ahitaM vApi na vicAryaM nararSabha 13107138a dhanurvede ca vede ca yatnaH kAryo narAdhipa 13107138c hastipRSThe 'zvapRSThe ca rathacaryAsu caiva ha 13107138e yatnavAn bhava rAjendra yatnavAn sukham edhate 13107139a apradhRSyaz ca zatrUNAM bhRtyAnAM svajanasya ca 13107139c prajApAlanayuktaz ca na kSatiM labhate kva cit 13107140a yuktizAstraM ca te jJeyaM zabdazAstraM ca bhArata 13107140c gandharvazAstraM ca kalAH parijJeyA narAdhipa 13107141a purANam itihAsAz ca tathAkhyAnAni yAni ca 13107141c mahAtmanAM ca caritaM zrotavyaM nityam eva te 13107142a patnIM rajasvalAM caiva nAbhigacchen na cAhvayet 13107142c snAtAM caturthe divase rAtrau gacched vicakSaNaH 13107143a paJcame divase nArI SaSThe 'hani pumAn bhavet 13107143c etena vidhinA patnIm upagaccheta paNDitaH 13107144a jJAtisaMbandhimitrANi pUjanIyAni nityazaH 13107144c yaSTavyaM ca yathAzakti yajJair vividhadakSiNaiH 13107144e ataUrdhvam araNyaM ca sevitavyaM narAdhipa 13107145a eSa te lakSaNoddeza AyuSyANAM prakIrtitaH 13107145c zeSas traividyavRddhebhyaH pratyAhAryo yudhiSThira 13107146a AcAro bhUtijanana AcAraH kIrtivardhanaH 13107146c AcArAd vardhate hy Ayur AcAro hanty alakSaNam 13107147a AgamAnAM hi sarveSAm AcAraH zreSTha ucyate 13107147c AcAraprabhavo dharmo dharmAd Ayur vivardhate 13107148a etad yazasyam AyuSyaM svargyaM svastyayanaM mahat 13107148c anukampatA sarvavarNAn brahmaNA samudAhRtam 13108001 yudhiSThira uvAca 13108001a yathA jyeSThaH kaniSTheSu vartate bharatarSabha 13108001c kaniSThAz ca yathA jyeSThe varteraMs tad bravIhi me 13108002 bhISma uvAca 13108002a jyeSThavat tAta vartasva jyeSTho hi satataM bhavAn 13108002c guror garIyasI vRttir yA cec chiSyasya bhArata 13108003a na gurAv akRtaprajJe zakyaM ziSyeNa vartitum 13108003c guror hi dIrghadarzitvaM yat tac chiSyasya bhArata 13108004a andhaH syAd andhavelAyAM jaDaH syAd api vA budhaH 13108004c parihAreNa tad brUyAd yas teSAM syAd vyatikramaH 13108005a pratyakSaM bhinnahRdayA bhedayeyuH kRtaM narAH 13108005c zriyAbhitaptAH kaunteya bhedakAmAs tathArayaH 13108006a jyeSThaH kulaM vardhayati vinAzayati vA punaH 13108006c hanti sarvam api jyeSThaH kulaM yatrAvajAyate 13108007a atha yo vinikurvIta jyeSTho bhrAtA yavIyasaH 13108007c ajyeSThaH syAd abhAgaz ca niyamyo rAjabhiz ca saH 13108008a nikRtI hi naro lokAn pApAn gacchaty asaMzayam 13108008c vidulasyeva tat puSpaM moghaM janayituH smRtam 13108009a sarvAnarthaH kule yatra jAyate pApapUruSaH 13108009c akIrtiM janayaty eva kIrtim antardadhAti ca 13108010a sarve cApi vikarmasthA bhAgaM nArhanti sodarAH 13108010c nApradAya kaniSThebhyo jyeSThaH kurvIta yautakam 13108011a anujaM hi pitur dAyo jaGghAzramaphalo 'dhvagaH 13108011c svayam IhitalabdhaM tu nAkAmo dAtum arhati 13108012a bhrAtqNAm avibhaktAnAm utthAnam api cet saha 13108012c na putrabhAgaM viSamaM pitA dadyAt kathaM cana 13108013a na jyeSThAn avamanyeta duSkRtaH sukRto 'pi vA 13108013c yadi strI yady avarajaH zreyaH pazyet tathAcaret 13108013e dharmaM hi zreya ity Ahur iti dharmavido viduH 13108014a dazAcAryAn upAdhyAya upAdhyAyAn pitA daza 13108014c daza caiva pitqn mAtA sarvAM vA pRthivIm api 13108015a gauraveNAbhibhavati nAsti mAtRsamo guruH 13108015c mAtA garIyasI yac ca tenaitAM manyate janaH 13108016a jyeSTho bhrAtA pitRsamo mRte pitari bhArata 13108016c sa hy eSAM vRttidAtA syAt sa caitAn paripAlayet 13108017a kaniSThAs taM namasyeran sarve chandAnuvartinaH 13108017c tam eva copajIveran yathaiva pitaraM tathA 13108018a zarIram etau sRjataH pitA mAtA ca bhArata 13108018c AcAryazAstA yA jAtiH sA satyA sAjarAmarA 13108019a jyeSThA mAtRsamA cApi bhaginI bharatarSabha 13108019c bhrAtur bhAryA ca tadvat syAd yasyA bAlye stanaM pibet 13109001 yudhiSThira uvAca 13109001a sarveSAm eva varNAnAM mlecchAnAM ca pitAmaha 13109001c upavAse matir iyaM kAraNaM ca na vidmahe 13109002a brahmakSatreNa niyamAz cartavyA iti naH zrutam 13109002c upavAse kathaM teSAM kRtyam asti pitAmaha 13109003a niyamaM copavAsAnAM sarveSAM brUhi pArthiva 13109003c avApnoti gatiM kAM ca upavAsaparAyaNaH 13109004a upavAsaH paraM puNyam upavAsaH parAyaNam 13109004c upoSyeha narazreSTha kiM phalaM pratipadyate 13109005a adharmAn mucyate kena dharmam Apnoti vai katham 13109005c svargaM puNyaM ca labhate kathaM bharatasattama 13109006a upoSya cApi kiM tena pradeyaM syAn narAdhipa 13109006c dharmeNa ca sukhAn arthA&l labhed yena bravIhi tam 13109007 vaizaMpAyana uvAca 13109007a evaM bruvANaM kaunteyaM dharmajJaM dharmatattvavit 13109007c dharmaputram idaM vAkyaM bhISmaH zAMtanavo 'bravIt 13109008a idaM khalu mahArAja zrutam AsIt purAtanam 13109008c upavAsavidhau zreSThA ye guNA bharatarSabha 13109009a prAjApatyaM hy aGgirasaM pRSTavAn asmi bhArata 13109009c yathA mAM tvaM tathaivAhaM pRSTavAMs taM tapodhanam 13109010a praznam etaM mayA pRSTo bhagavAn agnisaMbhavaH 13109010c upavAsavidhiM puNyam AcaSTa bharatarSabha 13109011 aGgirA uvAca 13109011a brahmakSatre trirAtraM tu vihitaM kurunandana 13109011c dvistrirAtram athaivAtra nirdiSTaM puruSarSabha 13109012a vaizyazUdrau tu yau mohAd upavAsaM prakurvate 13109012c trirAtraM dvistrirAtraM vA tayoH puSTir na vidyate 13109013a caturthabhaktakSapaNaM vaizyazUdre vidhIyate 13109013c trirAtraM na tu dharmajJair vihitaM brahmavAdibhiH 13109014a paJcamyAM caiva SaSThyAM ca paurNamAsyAM ca bhArata 13109014c kSamAvAn rUpasaMpannaH zrutavAMz caiva jAyate 13109015a nAnapatyo bhavet prAjJo daridro vA kadA cana 13109015c yajiSNuH paJcamIM SaSThIM kSaped yo bhojayed dvijAn 13109016a aSTamIm atha kaunteya zuklapakSe caturdazIm 13109016c upoSya vyAdhirahito vIryavAn abhijAyate 13109017a mArgazIrSaM tu yo mAsam ekabhaktena saMkSipet 13109017c bhojayec ca dvijAn bhaktyA sa mucyed vyAdhikilbiSaiH 13109018a sarvakalyANasaMpUrNaH sarvauSadhisamanvitaH 13109018c kRSibhAgI bahudhano bahuputraz ca jAyate 13109019a pauSamAsaM tu kaunteya bhaktenaikena yaH kSapet 13109019c subhago darzanIyaz ca yazobhAgI ca jAyate 13109020a pitRbhakto mAghamAsam ekabhaktena yaH kSapet 13109020c zrImatkule jJAtimadhye sa mahattvaM prapadyate 13109021a bhagadaivaM tu yo mAsam ekabhaktena yaH kSapet 13109021c strISu vallabhatAM yAti vazyAz cAsya bhavanti tAH 13109022a caitraM tu niyato mAsam ekabhaktena yaH kSapet 13109022c suvarNamaNimuktADhye kule mahati jAyate 13109023a nistared ekabhaktena vaizAkhaM yo jitendriyaH 13109023c naro vA yadi vA nArI jJAtInAM zreSThatAM vrajet 13109024a jyeSThAmUlaM tu yo mAsam ekabhaktena saMkSapet 13109024c aizvaryam atulaM zreSThaM pumAn strI vAbhijAyate 13109025a ASADham ekabhaktena sthitvA mAsam atandritaH 13109025c bahudhAnyo bahudhano bahuputraz ca jAyate 13109026a zrAvaNaM niyato mAsam ekabhaktena yaH kSapet 13109026c yatra tatrAbhiSekeNa yujyate jJAtivardhanaH 13109027a prauSThapadaM tu yo mAsam ekAhAro bhaven naraH 13109027c dhanADhyaM sphItam acalam aizvaryaM pratipadyate 13109028a tathaivAzvayujaM mAsam ekabhaktena yaH kSapet 13109028c prajAvAn vAhanADhyaz ca bahuputraz ca jAyate 13109029a kArttikaM tu naro mAsaM yaH kuryAd ekabhojanam 13109029c zUraz ca bahubhAryaz ca kIrtimAMz caiva jAyate 13109030a iti mAsA naravyAghra kSapatAM parikIrtitAH 13109030c tithInAM niyamA ye tu zRNu tAn api pArthiva 13109031a pakSe pakSe gate yas tu bhaktam aznAti bhArata 13109031c gavADhyo bahuputraz ca dIrghAyuz ca sa jAyate 13109032a mAsi mAsi trirAtrANi kRtvA varSANi dvAdaza 13109032c gaNAdhipatyaM prApnoti niHsapatnam anAvilam 13109033a ete tu niyamAH sarve kartavyAH zarado daza 13109033c dve cAnye bharatazreSTha pravRttim anuvartatA 13109034a yas tu prAtas tathA sAyaM bhuJjAno nAntarA pibet 13109034c ahiMsAnirato nityaM juhvAno jAtavedasam 13109035a SaDbhiH sa varSair nRpate sidhyate nAtra saMzayaH 13109035c agniSTomasya yajJasya phalaM prApnoti mAnavaH 13109036a adhivAse so 'psarasAM nRtyagItavinAdite 13109036c taptakAJcanavarNAbhaM vimAnam adhirohati 13109037a pUrNaM varSasahasraM tu brahmaloke mahIyate 13109037c tatkSayAd iha cAgamya mAhAtmyaM pratipadyate 13109038a yas tu saMvatsaraM pUrNam ekAhAro bhaven naraH 13109038c atirAtrasya yajJasya sa phalaM samupAznute 13109039a dazavarSasahasrANi svarge ca sa mahIyate 13109039c tatkSayAd iha cAgamya mAhAtmyaM pratipadyate 13109040a yas tu saMvatsaraM pUrNaM caturthaM bhaktam aznute 13109040c ahiMsAnirato nityaM satyavAG niyatendriyaH 13109041a vAjapeyasya yajJasya phalaM vai samupAznute 13109041c triMzadvarSasahasrANi svarge ca sa mahIyate 13109042a SaSThe kAle tu kaunteya naraH saMvatsaraM kSapet 13109042c azvamedhasya yajJasya phalaM prApnoti mAnavaH 13109043a cakravAkaprayuktena vimAnena sa gacchati 13109043c catvAriMzat sahasrANi varSANAM divi modate 13109044a aSTamena tu bhaktena jIvan saMvatsaraM nRpa 13109044c gavAmayasya yajJasya phalaM prApnoti mAnavaH 13109045a haMsasArasayuktena vimAnena sa gacchati 13109045c paJcAzataM sahasrANi varSANAM divi modate 13109046a pakSe pakSe gate rAjan yo 'znIyAd varSam eva tu 13109046c SaNmAsAnazanaM tasya bhagavAn aGgirAbravIt 13109046e SaSTiM varSasahasrANi divam Avasate ca saH 13109047a vINAnAM vallakInAM ca veNUnAM ca vizAM pate 13109047c sughoSair madhuraiH zabdaiH suptaH sa pratibodhyate 13109048a saMvatsaram ihaikaM tu mAsi mAsi pibet payaH 13109048c phalaM vizvajitas tAta prApnoti sa naro nRpa 13109049a siMhavyAghraprayuktena vimAnena sa gacchati 13109049c saptatiM ca sahasrANi varSANAM divi modate 13109050a mAsAd UrdhvaM naravyAghra nopavAso vidhIyate 13109050c vidhiM tv anazanasyAhuH pArtha dharmavido janAH 13109051a anArto vyAdhirahito gacched anazanaM tu yaH 13109051c pade pade yajJaphalaM sa prApnoti na saMzayaH 13109052a divaM haMsaprayuktena vimAnena sa gacchati 13109052c zataM cApsarasaH kanyA ramayanty api taM naram 13109053a Arto vA vyAdhito vApi gacched anazanaM tu yaH 13109053c zataM varSasahasrANAM modate divi sa prabho 13109053e kAJcInUpurazabdena suptaz caiva prabodhyate 13109054a sahasrahaMsasaMyukte vimAne somavarcasi 13109054c sa gatvA strIzatAkIrNe ramate bharatarSabha 13109055a kSINasyApyAyanaM dRSTaM kSatasya kSatarohaNam 13109055c vyAdhitasyauSadhagrAmaH kruddhasya ca prasAdanam 13109056a duHkhitasyArthamAnAbhyAM dravyANAM pratipAdanam 13109056c na caite svargakAmasya rocante sukhamedhasaH 13109057a ataH sa kAmasaMyukto vimAne hemasaMnibhe 13109057c ramate strIzatAkIrNe puruSo 'laMkRtaH zubhe 13109058a svasthaH saphalasaMkalpaH sukhI vigatakalmaSaH 13109058c anaznan deham utsRjya phalaM prApnoti mAnavaH 13109059a bAlasUryapratIkAze vimAne hemavarcasi 13109059c vaiDUryamuktAkhacite vINAmurajanAdite 13109060a patAkAdIpikAkIrNe divyaghaNTAninAdite 13109060c strIsahasrAnucarite sa naraH sukham edhate 13109061a yAvanti romakUpANi tasya gAtreSu pANDava 13109061c tAvanty eva sahasrANi varSANAM divi modate 13109062a nAsti vedAt paraM zAstraM nAsti mAtRsamo guruH 13109062c na dharmAt paramo lAbhas tapo nAnazanAt param 13109063a brAhmaNebhyaH paraM nAsti pAvanaM divi ceha ca 13109063c upavAsais tathA tulyaM tapaHkarma na vidyate 13109064a upoSya vidhivad devAs tridivaM pratipedire 13109064c RSayaz ca parAM siddhim upavAsair avApnuvan 13109065a divyaM varSasahasraM hi vizvAmitreNa dhImatA 13109065c kSAntam ekena bhaktena tena vipratvam AgataH 13109066a cyavano jamadagniz ca vasiSTho gautamo bhRguH 13109066c sarva eva divaM prAptAH kSamAvanto maharSayaH 13109067a idam aGgirasA pUrvaM maharSibhyaH pradarzitam 13109067c yaH pradarzayate nityaM na sa duHkham avApnute 13109068a imaM tu kaunteya yathAkramaM vidhiM; pravartitaM hy aGgirasA maharSiNA 13109068c paTheta yo vai zRNuyAc ca nityadA; na vidyate tasya narasya kilbiSam 13109069a vimucyate cApi sa sarvasaMkarair; na cAsya doSair abhibhUyate manaH 13109069c viyonijAnAM ca vijAnate rutaM; dhruvAM ca kIrtiM labhate narottamaH 13110001 yudhiSThira uvAca 13110001a pitAmahena vidhivad yajJAH proktA mahAtmanA 13110001c guNAz caiSAM yathAtattvaM pretya ceha ca sarvazaH 13110002a na te zakyA daridreNa yajJAH prAptuM pitAmaha 13110002c bahUpakaraNA yajJA nAnAsaMbhAravistarAH 13110003a pArthivai rAjaputrair vA zakyAH prAptuM pitAmaha 13110003c nArthanyUnair avaguNair ekAtmabhir asaMhataiH 13110004a yo daridrair api vidhiH zakyaH prAptuM sadA bhavet 13110004c tulyo yajJaphalair etais tan me brUhi pitAmaha 13110005 bhISma uvAca 13110005a idam aGgirasA proktam upavAsaphalAtmakam 13110005c vidhiM yajJaphalais tulyaM tan nibodha yudhiSThira 13110006a yas tu kalyaM tathA sAyaM bhuJjAno nAntarA pibet 13110006c ahiMsAnirato nityaM juhvAno jAtavedasam 13110007a SaDbhir eva tu varSaiH sa sidhyate nAtra saMzayaH 13110007c taptakAJcanavarNaM ca vimAnaM labhate naraH 13110008a devastrINAm adhIvAse nRtyagItaninAdite 13110008c prAjApatye vaset padmaM varSANAm agnisaMnibhe 13110009a trINi varSANi yaH prAzet satataM tv ekabhojanam 13110009c dharmapatnIrato nityam agniSTomaphalaM labhet 13110010a dvitIye divase yas tu prAznIyAd ekabhojanam 13110010c sadA dvAdazamAsAMs tu juhvAno jAtavedasam 13110010e yajJaM bahusuvarNaM vA vAsavapriyam Aharet 13110011a satyavAg dAnazIlaz ca brahmaNyaz cAnasUyakaH 13110011c kSAnto dAnto jitakrodhaH sa gacchati parAM gatim 13110012a pANDurAbhrapratIkAze vimAne haMsalakSaNe 13110012c dve samApte tataH padme so 'psarobhir vaset saha 13110013a tRtIye divase yas tu prAznIyAd ekabhojanam 13110013c sadA dvAdazamAsAMs tu juhvAno jAtavedasam 13110014a atirAtrasya yajJasya phalaM prApnoty anuttamam 13110014c mayUrahaMsasaMyuktaM vimAnaM labhate naraH 13110015a saptarSINAM sadA loke so 'psarobhir vaset saha 13110015c nivartanaM ca tatrAsya trINi padmAni vai viduH 13110016a divase yaz caturthe tu prAznIyAd ekabhojanam 13110016c sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam 13110017a vAjapeyasya yajJasya phalaM prApnoty anuttamam 13110017c indrakanyAbhirUDhaM ca vimAnaM labhate naraH 13110018a sAgarasya ca paryante vAsavaM lokam Avaset 13110018c devarAjasya ca krIDAM nityakAlam avekSate 13110019a divase paJcame yas tu prAznIyAd ekabhojanam 13110019c sadA dvAdazamAsAMs tu juhvAno jAtavedasam 13110020a alubdhaH satyavAdI ca brahmaNyaz cAvihiMsakaH 13110020c anasUyur apApastho dvAdazAhaphalaM labhet 13110021a jAmbUnadamayaM divyaM vimAnaM haMsalakSaNam 13110021c sUryamAlAsamAbhAsam Arohet pANDuraM gRham 13110022a AvartanAni catvAri tathA padmAni dvAdaza 13110022c zarAgniparimANaM ca tatrAsau vasate sukham 13110023a divase yas tu SaSThe vai muniH prAzeta bhojanam 13110023c sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam 13110024a sadA triSavaNasnAyI brahmacAry anasUyakaH 13110024c gavAmayasya yajJasya phalaM prApnoty anuttamam 13110025a agnijvAlAsamAbhAsaM haMsabarhiNasevitam 13110025c zAtakumbhamayaM yuktaM sAdhayed yAnam uttamam 13110026a tathaivApsarasAm aGke prasuptaH pratibudhyate 13110026c nUpurANAM ninAdena mekhalAnAM ca nisvanaiH 13110027a koTIsahasraM varSANAM trINi koTizatAni ca 13110027c padmAny aSTAdaza tathA patAke dve tathaiva ca 13110028a ayutAni ca paJcAzad RkSacarmazatasya ca 13110028c lomnAM pramANena samaM brahmaloke mahIyate 13110029a divase saptame yas tu prAznIyAd ekabhojanam 13110029c sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam 13110030a sarasvatIM gopayAno brahmacaryaM samAcaran 13110030c sumanovarNakaM caiva madhumAMsaM ca varjayet 13110031a puruSo marutAM lokam indralokaM ca gacchati 13110031c tatra tatra ca siddhArtho devakanyAbhir uhyate 13110032a phalaM bahusuvarNasya yajJasya labhate naraH 13110032c saMkhyAm atiguNAM cApi teSu lokeSu modate 13110033a yas tu saMvatsaraM kSAnto bhuGkte 'hany aSTame naraH 13110033c devakAryaparo nityaM juhvAno jAtavedasam 13110034a pauNDarIkasya yajJasya phalaM prApnoty anuttamam 13110034c padmavarNanibhaM caiva vimAnam adhirohati 13110035a kRSNAH kanakagauryaz ca nAryaH zyAmAs tathAparAH 13110035c vayorUpavilAsinyo labhate nAtra saMzayaH 13110036a yas tu saMvatsaraM bhuGkte navame navame 'hani 13110036c sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam 13110037a azvamedhasya yajJasya phalaM prApnoti mAnavaH 13110037c puNDarIkaprakAzaM ca vimAnaM labhate naraH 13110038a dIptasUryAgnitejobhir divyamAlAbhir eva ca 13110038c nIyate rudrakanyAbhiH so 'ntarikSaM sanAtanam 13110039a aSTAdazasahasrANi varSANAM kalpam eva ca 13110039c koTIzatasahasraM ca teSu lokeSu modate 13110040a yas tu saMvatsaraM bhuGkte dazAhe vai gate gate 13110040c sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam 13110041a brahmakanyAniveze ca sarvabhUtamanohare 13110041c azvamedhasahasrasya phalaM prApnoty anuttamam 13110042a rUpavatyaz ca taM kanyA ramayanti sadA naram 13110042c nIlotpalanibhair varNai raktotpalanibhais tathA 13110043a vimAnaM maNDalAvartam AvartagahanAvRtam 13110043c sAgarormipratIkAzaM sAdhayed yAnam uttamam 13110044a vicitramaNimAlAbhir nAditaM zaGkhapuSkaraiH 13110044c sphATikair vajrasAraiz ca stambhaiH sukRtavedikam 13110044e Arohati mahad yAnaM haMsasArasavAhanam 13110045a ekAdaze tu divase yaH prApte prAzate haviH 13110045c sadA dvAdazamAsAn vai juhvAno jAtavedasam 13110046a parastriyo nAbhilaSed vAcAtha manasApi vA 13110046c anRtaM ca na bhASeta mAtApitroH kRte 'pi vA 13110047a abhigacchen mahAdevaM vimAnasthaM mahAbalam 13110047c svayaMbhuvaM ca pazyeta vimAnaM samupasthitam 13110048a kumAryaH kAJcanAbhAsA rUpavatyo nayanti tam 13110048c rudrANAM tam adhIvAsaM divi divyaM manoharam 13110049a varSANy aparimeyAni yugAntam api cAvaset 13110049c koTIzatasahasraM ca daza koTizatAni ca 13110050a rudraM nityaM praNamate devadAnavasaMmatam 13110050c sa tasmai darzanaM prApto divase divase bhavet 13110051a divase dvAdaze yas tu prApte vai prAzate haviH 13110051c sadA dvAdazamAsAn vai sarvamedhaphalaM labhet 13110052a Adityair dvAdazais tasya vimAnaM saMvidhIyate 13110052c maNimuktApravAlaiz ca mahArhair upazobhitam 13110053a haMsamAlAparikSiptaM nAgavIthIsamAkulam 13110053c mayUraiz cakravAkaiz ca kUjadbhir upazobhitam 13110054a aTTair mahadbhiH saMyuktaM brahmaloke pratiSThitam 13110054c nityam Avasate rAjan naranArIsamAvRtam 13110054e RSir evaM mahAbhAgas tv aGgirAH prAha dharmavit 13110055a trayodaze tu divase yaH prApte prAzate haviH 13110055c sadA dvAdaza mAsAn vai devasatraphalaM labhet 13110056a raktapadmodayaM nAma vimAnaM sAdhayen naraH 13110056c jAtarUpaprayuktaM ca ratnasaMcayabhUSitam 13110057a devakanyAbhir AkIrNaM divyAbharaNabhUSitam 13110057c puNyagandhodayaM divyaM vAyavyair upazobhitam 13110058a tatra zaGkupatAkaM ca yugAntaM kalpam eva ca 13110058c ayutAyutaM tathA padmaM samudraM ca tathA vaset 13110059a gItagandharvaghoSaiz ca bherIpaNavanisvanaiH 13110059c sadA pramuditas tAbhir devakanyAbhir IDyate 13110060a caturdaze tu divase yaH pUrNe prAzate haviH 13110060c sadA dvAdaza mAsAn vai mahAmedhaphalaM labhet 13110061a anirdezyavayorUpA devakanyAH svalaMkRtAH 13110061c mRSTataptAGgadadharA vimAnair anuyAnti tam 13110062a kalahaMsavinirghoSair nUpurANAM ca nisvanaiH 13110062c kAJcInAM ca samutkarSais tatra tatra vibodhyate 13110063a devakanyAnivAse ca tasmin vasati mAnavaH 13110063c jAhnavIvAlukAkIrNe pUrNaM saMvatsaraM naraH 13110064a yas tu pakSe gate bhuGkte ekabhaktaM jitendriyaH 13110064c sadA dvAdaza mAsAMs tu juhvAno jAtavedasam 13110064e rAjasUyasahasrasya phalaM prApnoty anuttamam 13110065a yAnam Arohate nityaM haMsabarhiNasevitam 13110065c maNimaNDalakaiz citraM jAtarUpasamAvRtam 13110066a divyAbharaNazobhAbhir varastrIbhir alaMkRtam 13110066c ekastambhaM caturdvAraM saptabhaumaM sumaGgalam 13110066e vaijayantIsahasraiz ca zobhitaM gItanisvanaiH 13110067a divyaM divyaguNopetaM vimAnam adhirohati 13110067c maNimuktApravAlaiz ca bhUSitaM vaidyutaprabham 13110067e vased yugasahasraM ca khaDgakuJjaravAhanaH 13110068a SoDaze divase yas tu saMprApte prAzate haviH 13110068c sadA dvAdaza mAsAn vai somayajJaphalaM labhet 13110069a somakanyAnivAseSu so 'dhyAvasati nityadA 13110069c saumyagandhAnuliptaz ca kAmacAragatir bhavet 13110070a sudarzanAbhir nArIbhir madhurAbhis tathaiva ca 13110070c arcyate vai vimAnasthaH kAmabhogaiz ca sevyate 13110071a phalaM padmazataprakhyaM mahAkalpaM dazAdhikam 13110071c AvartanAni catvAri sAgare yAty asau naraH 13110072a divase saptadazame yaH prApte prAzate haviH 13110072c sadA dvAdaza mAsAn vai juhvAno jAtavedasam 13110073a sthAnaM vAruNam aindraM ca raudraM caivAdhigacchati 13110073c mArutauzanase caiva brahmalokaM ca gacchati 13110074a tatra daivatakanyAbhir Asanenopacaryate 13110074c bhUr bhuvaM cApi devarSiM vizvarUpam avekSate 13110075a tatra devAdhidevasya kumAryo ramayanti tam 13110075c dvAtriMzad rUpadhAriNyo madhurAH samalaMkRtAH 13110076a candrAdityAv ubhau yAvad gagane carataH prabho 13110076c tAvac caraty asau vIraH sudhAmRtarasAzanaH 13110077a aSTAdaze tu divase prAznIyAd ekabhojanam 13110077c sadA dvAdaza mAsAn vai sapta lokAn sa pazyati 13110078a rathaiH sanandighoSaiz ca pRSThataH so 'nugamyate 13110078c devakanyAdhirUDhais tu bhrAjamAnaiH svalaMkRtaiH 13110079a vyAghrasiMhaprayuktaM ca meghasvananinAditam 13110079c vimAnam uttamaM divyaM susukhI hy adhirohati 13110080a tatra kalpasahasraM sa kAntAbhiH saha modate 13110080c sudhArasaM ca bhuJjIta amRtopamam uttamam 13110081a ekonaviMze divase yo bhuGkte ekabhojanam 13110081c sadA dvAdaza mAsAn vai sapta lokAn sa pazyati 13110082a uttamaM labhate sthAnam apsarogaNasevitam 13110082c gandharvair upagItaM ca vimAnaM sUryavarcasam 13110083a tatrAmaravarastrIbhir modate vigatajvaraH 13110083c divyAmbaradharaH zrImAn ayutAnAM zataM samAH 13110084a pUrNe 'tha divase viMze yo bhuGkte hy ekabhojanam 13110084c sadA dvAdaza mAsAMs tu satyavAdI dhRtavrataH 13110085a amAMsAzI brahmacArI sarvabhUtahite rataH 13110085c sa lokAn vipulAn divyAn AdityAnAm upAznute 13110086a gandharvair apsarobhiz ca divyamAlyAnulepanaiH 13110086c vimAnaiH kAJcanair divyaiH pRSThataz cAnugamyate 13110087a ekaviMze tu divase yo bhuGkte hy ekabhojanam 13110087c sadA dvAdaza mAsAn vai juhvAno jAtavedasam 13110088a lokam auzanasaM divyaM zakralokaM ca gacchati 13110088c azvinor marutAM caiva sukheSv abhirataH sadA 13110089a anabhijJaz ca duHkhAnAM vimAnavaram AsthitaH 13110089c sevyamAno varastrIbhiH krIDaty amaravat prabhuH 13110090a dvAviMze divase prApte yo bhuGkte hy ekabhojanam 13110090c sadA dvAdaza mAsAn vai juhvAno jAtavedasam 13110091a dhRtimAn ahiMsAnirataH satyavAg anasUyakaH 13110091c lokAn vasUnAm Apnoti divAkarasamaprabhaH 13110092a kAmacArI sudhAhAro vimAnavaram AsthitaH 13110092c ramate devakanyAbhir divyAbharaNabhUSitaH 13110093a trayoviMze tu divase prAzed yas tv ekabhojanam 13110093c sadA dvAdaza mAsAMs tu mitAhAro jitendriyaH 13110094a vAyor uzanasaz caiva rudralokaM ca gacchati 13110094c kAmacArI kAmagamaH pUjyamAno 'psarogaNaiH 13110095a anekaguNaparyantaM vimAnavaram AsthitaH 13110095c ramate devakanyAbhir divyAbharaNabhUSitaH 13110096a caturviMze tu divase yaH prAzed ekabhojanam 13110096c sadA dvAdaza mAsAn vai juhvAno jAtavedasam 13110097a AdityAnAm adhIvAse modamAno vasec ciram 13110097c divyamAlyAmbaradharo divyagandhAnulepanaH 13110098a vimAne kAJcane divye haMsayukte manorame 13110098c ramate devakanyAnAM sahasrair ayutais tathA 13110099a paJcaviMze tu divase yaH prAzed ekabhojanam 13110099c sadA dvAdaza mAsAMs tu puSkalaM yAnam Aruhet 13110100a siMhavyAghraprayuktaiz ca meghasvananinAditaiH 13110100c rathaiH sanandighoSaiz ca pRSThataH so 'nugamyate 13110101a devakanyAsamArUDhai rAjatair vimalaiH zubhaiH 13110101c vimAnam uttamaM divyam AsthAya sumanoharam 13110102a tatra kalpasahasraM vai vasate strIzatAvRte 13110102c sudhArasaM copajIvann amRtopamam uttamam 13110103a SaDviMze divase yas tu prAznIyAd ekabhojanam 13110103c sadA dvAdaza mAsAMs tu niyato niyatAzanaH 13110104a jitendriyo vItarAgo juhvAno jAtavedasam 13110104c sa prApnoti mahAbhAgaH pUjyamAno 'psarogaNaiH 13110105a saptAnAM marutAM lokAn vasUnAM cApi so 'znute 13110105c vimAne sphATike divye sarvaratnair alaMkRte 13110106a gandharvair apsarobhiz ca pUjyamAnaH pramodate 13110106c dve yugAnAM sahasre tu divye divyena tejasA 13110107a saptaviMze tu divase yaH prAzed ekabhojanam 13110107c sadA dvAdaza mAsAMs tu juhvAno jAtavedasam 13110108a phalaM prApnoti vipulaM devaloke ca pUjyate 13110108c amRtAzI vasaMs tatra sa vitRptaH pramodate 13110109a devarSicaritaM rAjan rAjarSibhir adhiSThitam 13110109c adhyAvasati divyAtmA vimAnavaram AsthitaH 13110110a strIbhir manobhirAmAbhI ramamANo madotkaTaH 13110110c yugakalpasahasrANi trINy Avasati vai sukham 13110111a yo 'STAviMze tu divase prAznIyAd ekabhojanam 13110111c sadA dvAdaza mAsAMs tu jitAtmA vijitendriyaH 13110112a phalaM devarSicaritaM vipulaM samupAznute 13110112c bhogavAMs tejasA bhAti sahasrAMzur ivAmalaH 13110113a sukumAryaz ca nAryas taM ramamANAH suvarcasaH 13110113c pInastanorujaghanA divyAbharaNabhUSitAH 13110114a ramayanti manaH kAntA vimAne sUryasaMnibhe 13110114c sarvakAmagame divye kalpAyutazataM samAH 13110115a ekonatriMze divase yaH prAzed ekabhojanam 13110115c sadA dvAdaza mAsAn vai satyavrataparAyaNaH 13110116a tasya lokAH zubhA divyA devarAjarSipUjitAH 13110116c vimAnaM candrazubhrAbhaM divyaM samadhigacchati 13110117a jAtarUpamayaM yuktaM sarvaratnavibhUSitam 13110117c apsarogaNasaMpUrNaM gandharvair abhinAditam 13110118a tatra cainaM zubhA nAryo divyAbharaNabhUSitAH 13110118c manobhirAmA madhurA ramayanti madotkaTAH 13110119a bhogavAMs tejasA yukto vaizvAnarasamaprabhaH 13110119c divyo divyena vapuSA bhrAjamAna ivAmaraH 13110120a vasUnAM marutAM caiva sAdhyAnAm azvinos tathA 13110120c rudrANAM ca tathA lokAn brahmalokaM ca gacchati 13110121a yas tu mAse gate bhuGkte ekabhaktaM zamAtmakaH 13110121c sadA dvAdaza mAsAn vai brahmalokam avApnuyAt 13110122a sudhArasakRtAhAraH zrImAn sarvamanoharaH 13110122c tejasA vapuSA lakSmyA bhrAjate razmivAn iva 13110123a divyamAlyAmbaradharo divyagandhAnulepanaH 13110123c sukheSv abhirato yogI duHkhAnAm avijAnakaH 13110124a svayaMprabhAbhir nArIbhir vimAnastho mahIyate 13110124c rudradevarSikanyAbhiH satataM cAbhipUjyate 13110125a nAnAvidhasurUpAbhir nAnArAgAbhir eva ca 13110125c nAnAmadhurabhASAbhir nAnAratibhir eva ca 13110126a vimAne nagarAkAre sUryavat sUryasaMnibhe 13110126c pRSThataH somasaMkAze udak caivAbhrasaMnibhe 13110127a dakSiNAyAM tu raktAbhe adhastAn nIlamaNDale 13110127c UrdhvaM citrAbhisaMkAze naiko vasati pUjitaH 13110128a yAvad varSasahasraM tu jambUdvIpe pravarSati 13110128c tAvat saMvatsarAH proktA brahmalokasya dhImataH 13110129a vipruSaz caiva yAvantyo nipatanti nabhastalAt 13110129c varSAsu varSatas tAvan nivasaty amaraprabhaH 13110130a mAsopavAsI varSais tu dazabhiH svargam uttamam 13110130c maharSitvam athAsAdya sazarIragatir bhavet 13110131a munir dAnto jitakrodho jitaziznodaraH sadA 13110131c juhvann agnIMz ca niyataH saMdhyopAsanasevitA 13110132a bahubhir niyamair evaM mAsAn aznAti yo naraH 13110132c abhrAvakAzazIlaz ca tasya vAso nirucyate 13110133a divaM gatvA zarIreNa svena rAjan yathAmaraH 13110133c svargaM puNyaM yathAkAmam upabhuGkte yathAvidhi 13110134a eSa te bharatazreSTha yajJAnAM vidhir uttamaH 13110134c vyAkhyAto hy AnupUrvyeNa upavAsaphalAtmakaH 13110135a daridrair manujaiH pArtha prApyaM yajJaphalaM yathA 13110135c upavAsam imaM kRtvA gacchec ca paramAM gatim 13110135e devadvijAtipUjAyAM rato bharatasattama 13110136a upavAsavidhis tv eSa vistareNa prakIrtitaH 13110136c niyateSv apramatteSu zaucavatsu mahAtmasu 13110137a dambhadrohanivRtteSu kRtabuddhiSu bhArata 13110137c acaleSv aprakampeSu mA te bhUd atra saMzayaH 13111001 yudhiSThira uvAca 13111001a yad varaM sarvatIrthAnAM tad bravIhi pitAmaha 13111001c yatra vai paramaM zaucaM tan me vyAkhyAtum arhasi 13111002 bhISma uvAca 13111002a sarvANi khalu tIrthAni guNavanti manISiNAm 13111002c yat tu tIrthaM ca zaucaM ca tan me zRNu samAhitaH 13111003a agAdhe vimale zuddhe satyatoye dhRtihrade 13111003c snAtavyaM mAnase tIrthe sattvam Alambya zAzvatam 13111004a tIrthazaucam anarthitvamArdavaM satyam Arjavam 13111004c ahiMsA sarvabhUtAnAm AnRzaMsyaM damaH zamaH 13111005a nirmamA nirahaMkArA nirdvaMdvA niSparigrahAH 13111005c zucayas tIrthabhUtAs te ye bhaikSam upabhuJjate 13111006a tattvavit tv anahaMbuddhis tIrthaM paramam ucyate 13111006c zaucalakSaNam etat te sarvatraivAnvavekSaNam 13111007a rajas tamaH sattvam atho yeSAM nirdhautam AtmanaH 13111007c zaucAzauce na te saktAH svakAryaparimArgiNaH 13111008a sarvatyAgeSv abhiratAH sarvajJAH sarvadarzinaH 13111008c zaucena vRttazaucArthAs te tIrthAH zucayaz ca te 13111009a nodakaklinnagAtras tu snAta ity abhidhIyate 13111009c sa snAto yo damasnAtaH sabAhyAbhyantaraH zuciH 13111010a atIteSv anapekSA ye prApteSv artheSu nirmamAH 13111010c zaucam eva paraM teSAM yeSAM notpadyate spRhA 13111011a prajJAnaM zaucam eveha zarIrasya vizeSataH 13111011c tathA niSkiMcanatvaM ca manasaz ca prasannatA 13111012a vRttazaucaM manaHzaucaM tIrthazaucaM paraM hitam 13111012c jJAnotpannaM ca yac chaucaM tac chaucaM paramaM matam 13111013a manasAtha pradIpena brahmajJAnabalena ca 13111013c snAtA ye mAnase tIrthe tajjJAH kSetrajJadarzinaH 13111014a samAropitazaucas tu nityaM bhAvasamanvitaH 13111014c kevalaM guNasaMpannaH zucir eva naraH sadA 13111015a zarIrasthAni tIrthAni proktAny etAni bhArata 13111015c pRthivyAM yAni tIrthAni puNyAni zRNu tAny api 13111016a yathA zarIrasyoddezAH zucayaH parinirmitAH 13111016c tathA pRthivyA bhAgAz ca puNyAni salilAni ca 13111017a prArthanAc caiva tIrthasya snAnAc ca pitRtarpaNAt 13111017c dhunanti pApaM tIrtheSu pUtA yAnti divaM sukham 13111018a parigrahAc ca sAdhUnAM pRthivyAz caiva tejasA 13111018c atIva puNyAs te bhAgAH salilasya ca tejasA 13111019a manasaz ca pRthivyAz ca puNyatIrthAs tathApare 13111019c ubhayor eva yaH snAtaH sa siddhiM zIghram ApnuyAt 13111020a yathA balaM kriyAhInaM kriyA vA balavarjitA 13111020c neha sAdhayate kAryaM samAyuktas tu sidhyati 13111021a evaM zarIrazaucena tIrthazaucena cAnvitaH 13111021c tataH siddhim avApnoti dvividhaM zaucam uttamam 13112001 yudhiSThira uvAca 13112001a pitAmaha mahAbAho sarvazAstravizArada 13112001c zrotum icchAmi martyAnAM saMsAravidhim uttamam 13112002a kena vRttena rAjendra vartamAnA narA yudhi 13112002c prApnuvanty uttamaM svargaM kathaM ca narakaM nRpa 13112003a mRtaM zarIram utsRjya kASThaloSTasamaM janAH 13112003c prayAnty amuM lokam itaH ko vai tAn anugacchati 13112004 bhISma uvAca 13112004a asAv AyAti bhagavAn bRhaspatir udAradhIH 13112004c pRcchainaM sumahAbhAgam etad guhyaM sanAtanam 13112005a naitad anyena zakyaM hi vaktuM kena cid adya vai 13112005c vaktA bRhaspatisamo na hy anyo vidyate kva cit 13112006 vaizaMpAyana uvAca 13112006a tayoH saMvadator evaM pArthagAGgeyayos tadA 13112006c AjagAma vizuddhAtmA bhagavAn sa bRhaspatiH 13112007a tato rAjA samutthAya dhRtarASTrapurogamaH 13112007c pUjAm anupamAM cakre sarve te ca sabhAsadaH 13112008a tato dharmasuto rAjA bhagavantaM bRhaspatim 13112008c upagamya yathAnyAyaM praznaM papraccha suvrataH 13112009 yudhiSThira uvAca 13112009a bhagavan sarvadharmajJa sarvazAstravizArada 13112009c martyasya kaH sahAyo vai pitA mAtA suto guruH 13112010a mRtaM zarIram utsRjya kASThaloSTasamaM janAH 13112010c gacchanty amutralokaM vai ka enam anugacchati 13112011 bRhaspatir uvAca 13112011a ekaH prasUto rAjendra jantur eko vinazyati 13112011c ekas tarati durgANi gacchaty ekaz ca durgatim 13112012a asahAyaH pitA mAtA tathA bhrAtA suto guruH 13112012c jJAtisaMbandhivargaz ca mitravargas tathaiva ca 13112013a mRtaM zarIram utsRjya kASThaloSTasamaM janAH 13112013c muhUrtam upatiSThanti tato yAnti parAGmukhAH 13112013e tais tac charIram utsRSTaM dharma eko 'nugacchati 13112014a tasmAd dharmaH sahAyArthe sevitavyaH sadA nRbhiH 13112014c prANI dharmasamAyukto gacchate svargatiM parAm 13112014e tathaivAdharmasaMyukto narakAyopapadyate 13112015a tasmAn nyAyAgatair arthair dharmaM seveta paNDitaH 13112015c dharma eko manuSyANAM sahAyaH pAralaukikaH 13112016a lobhAn mohAd anukrozAd bhayAd vApy abahuzrutaH 13112016c naraH karoty akAryANi parArthe lobhamohitaH 13112017a dharmaz cArthaz ca kAmaz ca tritayaM jIvite phalam 13112017c etat trayam avAptavyam adharmaparivarjitam 13112018 yudhiSThira uvAca 13112018a zrutaM bhagavato vAkyaM dharmayuktaM paraM hitam 13112018c zarIravicayaM jJAtuM buddhis tu mama jAyate 13112019a mRtaM zarIrarahitaM sUkSmam avyaktatAM gatam 13112019c acakSurviSayaM prAptaM kathaM dharmo 'nugacchati 13112020 bRhaspatir uvAca 13112020a pRthivI vAyur AkAzam Apo jyotiz ca paJcamam 13112020c buddhir AtmA ca sahitA dharmaM pazyanti nityadA 13112021a prANinAm iha sarveSAM sAkSibhUtAni cAnizam 13112021c etaiz ca sa ha dharmo 'pi taM jIvam anugacchati 13112022a tvagasthimAMsaM zukraM ca zoNitaM ca mahAmate 13112022c zarIraM varjayanty ete jIvitena vivarjitam 13112023a tato dharmasamAyuktaH sa jIvaH sukham edhate 13112023c iha loke pare caiva kiM bhUyaH kathayAmi te 13112024 yudhiSThira uvAca 13112024a anudarzitaM bhagavatA yathA dharmo 'nugacchati 13112024c etat tu jJAtum icchAmi kathaM retaH pravartate 13112025 bRhaspatir uvAca 13112025a annam aznanti ye devAH zarIrasthA narezvara 13112025c pRthivI vAyur AkAzam Apo jyotir manas tathA 13112026a tatas tRpteSu rAjendra teSu bhUteSu paJcasu 13112026c manaHSaSTheSu zuddhAtman retaH saMpadyate mahat 13112027a tato garbhaH saMbhavati strIpuMsoH pArtha saMgame 13112027c etat te sarvam AkhyAtaM kiM bhUyaH zrotum icchasi 13112028 yudhiSThira uvAca 13112028a AkhyAtam etad bhavatA garbhaH saMjAyate yathA 13112028c yathA jAtas tu puruSaH prapadyati tad ucyatAm 13112029 bRhaspatir uvAca 13112029a AsannamAtraH satataM tair bhUtair abhibhUyate 13112029c vipramuktaz ca tair bhUtaiH punar yAty aparAM gatim 13112029e sa tu bhUtasamAyuktaH prApnute jIva eva ha 13112030a tato 'sya karma pazyanti zubhaM vA yadi vAzubham 13112030c devatAH paJcabhUtasthAH kiM bhUyaH zrotum icchasi 13112031 yudhiSThira uvAca 13112031a tvagasthimAMsam utsRjya taiz ca bhUtair vivarjitaH 13112031c jIvaH sa bhagavan kvasthaH sukhaduHkhe samaznute 13112032 bRhaspatir uvAca 13112032a jIvo dharmasamAyuktaH zIghraM retastvam AgataH 13112032c strINAM puSpaM samAsAdya sUte kAlena bhArata 13112033a yamasya puruSaiH klezaM yamasya puruSair vadham 13112033c duHkhaM saMsAracakraM ca naraH klezaM ca vindati 13112034a ihaloke ca sa prANI janmaprabhRti pArthiva 13112034c svakRtaM karma vai bhuGkte dharmasya phalam AzritaH 13112035a yadi dharmaM yathAzakti janmaprabhRti sevate 13112035c tataH sa puruSo bhUtvA sevate nityadA sukham 13112036a athAntarA tu dharmasya adharmam upasevate 13112036c sukhasyAnantaraM duHkhaM sa jIvo 'py adhigacchati 13112037a adharmeNa samAyukto yamasya viSayaM gataH 13112037c mahad duHkhaM samAsAdya tiryagyonau prajAyate 13112038a karmaNA yena yeneha yasyAM yonau prajAyate 13112038c jIvo mohasamAyuktas tan me nigadataH zRNu 13112039a yad etad ucyate zAstre setihAse sacchandasi 13112039c yamasya viSayaM ghoraM martyo lokaH prapadyate 13112040a adhItya caturo vedAn dvijo mohasamanvitaH 13112040c patitAt pratigRhyAtha kharayonau prajAyate 13112041a kharo jIvati varSANi daza paJca ca bhArata 13112041c kharo mRto balIvardaH sapta varSANi jIvati 13112042a balIvardo mRtaz cApi jAyate brahmarAkSasaH 13112042c brahmarakSas tu trIn mAsAMs tato jAyati brAhmaNaH 13112043a patitaM yAjayitvA tu kRmiyonau prajAyate 13112043c tatra jIvati varSANi daza paJca ca bhArata 13112044a kRmibhAvAt pramuktas tu tato jAyati gardabhaH 13112044c gardabhaH paJca varSANi paJca varSANi sUkaraH 13112044e zvA varSam ekaM bhavati tato jAyati mAnavaH 13112045a upAdhyAyasya yaH pApaM ziSyaH kuryAd abuddhimAn 13112045c sa jIva iha saMsArAMs trIn Apnoti na saMzayaH 13112046a prAk zvA bhavati rAjendra tataH kravyAt tataH kharaH 13112046c tataH pretaH parikliSTaH pazcAj jAyati brAhmaNaH 13112047a manasApi guror bhAryAM yaH ziSyo yAti pApakRt 13112047c so 'dhamAn yAti saMsArAn adharmeNeha cetasA 13112048a zvayonau tu sa saMbhUtas trINi varSANi jIvati 13112048c tatrApi nidhanaM prAptaH kRmiyonau prajAyate 13112049a kRmibhAvam anuprApto varSam ekaM sa jIvati 13112049c tatas tu nidhanaM prApya brahmayonau prajAyate 13112050a yadi putrasamaM ziSyaM gurur hanyAd akAraNe 13112050c AtmanaH kAmakAreNa so 'pi haMsaH prajAyate 13112051a pitaraM mAtaraM vApi yas tu putro 'vamanyate 13112051c so 'pi rAjan mRto jantuH pUrvaM jAyati gardabhaH 13112052a kharo jIvati mAsAMs tu daza zvA ca caturdaza 13112052c biDAlaH sapta mAsAMs tu tato jAyati mAnavaH 13112053a mAtApitaram Akruzya sArikaH saMprajAyate 13112053c tADayitvA tu tAv eva jAyate kacchapo nRpa 13112054a kacchapo daza varSANi trINi varSANi zalyakaH 13112054c vyAlo bhUtvA tu SaN mAsAMs tato jAyati mAnuSaH 13112055a bhartRpiNDam upAznan yo rAjadviSTAni sevate 13112055c so 'pi mohasamApanno mRto jAyati vAnaraH 13112056a vAnaro daza varSANi trINi varSANi mUSakaH 13112056c zvA bhUtvA cAtha SaN mAsAMs tato jAyati mAnuSaH 13112057a nyAsApahartA tu naro yamasya viSayaM gataH 13112057c saMsArANAM zataM gatvA kRmiyonau prajAyate 13112058a tatra jIvati varSANi daza paJca ca bhArata 13112058c duSkRtasya kSayaM gatvA tato jAyati mAnuSaH 13112059a asUyako naraz cApi mRto jAyati zArGgakaH 13112059c vizvAsahartA tu naro mIno jAyati durmatiH 13112060a bhUtvA mIno 'STa varSANi mRgo jAyati bhArata 13112060c mRgas tu caturo mAsAMs tataz chAgaH prajAyate 13112061a chAgas tu nidhanaM prApya pUrNe saMvatsare tataH 13112061c kITaH saMjAyate jantus tato jAyati mAnuSaH 13112062a dhAnyAn yavAMs tilAn mASAn kulatthAn sarSapAMz caNAn 13112062c kalAyAn atha mudgAMz ca godhUmAn atasIs tathA 13112063a sasyasyAnyasya hartA ca mohAj jantur acetanaH 13112063c sa jAyate mahArAja mUSako nirapatrapaH 13112064a tataH pretya mahArAja punar jAyati sUkaraH 13112064c sUkaro jAtamAtras tu rogeNa mriyate nRpa 13112065a zvA tato jAyate mUDhaH karmaNA tena pArthiva 13112065c zvA bhUtvA paJca varSANi tato jAyati mAnuSaH 13112066a paradArAbhimarzaM tu kRtvA jAyati vai vRkaH 13112066c zvA sRgAlas tato gRdhro vyAlaH kaGko bakas tathA 13112067a bhrAtur bhAryAM tu durbuddhir yo dharSayati mohitaH 13112067c puMskokilatvam Apnoti so 'pi saMvatsaraM nRpa 13112068a sakhibhAryAM guror bhAryAM rAjabhAryAM tathaiva ca 13112068c pradharSayitvA kAmAd yo mRto jAyati sUkaraH 13112069a sUkaraH paJca varSANi paJca varSANi zvAvidhaH 13112069c pipIlakas tu SaN mAsAn kITaH syAn mAsam eva ca 13112069e etAn AsAdya saMsArAn kRmiyonau prajAyate 13112070a tatra jIvati mAsAMs tu kRmiyonau trayodaza 13112070c tato 'dharmakSayaM kRtvA punar jAyati mAnuSaH 13112071a upasthite vivAhe tu dAne yajJe 'pi vAbhibho 13112071c mohAt karoti yo vighnaM sa mRto jAyate kRmiH 13112072a kRmir jIvati varSANi daza paJca ca bhArata 13112072c adharmasya kSayaM kRtvA tato jAyati mAnuSaH 13112073a pUrvaM dattvA tu yaH kanyAM dvitIye saMprayacchati 13112073c so 'pi rAjan mRto jantuH kRmiyonau prajAyate 13112074a tatra jIvati varSANi trayodaza yudhiSThira 13112074c adharmasaMkSaye yuktas tato jAyati mAnuSaH 13112075a devakAryam upAkRtya pitRkAryam athApi ca 13112075c anirvApya samaznan vai tato jAyati vAyasaH 13112076a vAyaso daza varSANi tato jAyati kukkuTaH 13112076c jAyate lavakaz cApi mAsaM tasmAt tu mAnuSaH 13112077a jyeSThaM pitRsamaM cApi bhrAtaraM yo 'vamanyate 13112077c so 'pi mRtyum upAgamya krauJcayonau prajAyate 13112078a krauJco jIvati mAsAMs tu daza dvau sapta paJca ca 13112078c tato nidhanam Apanno mAnuSatvam upAznute 13112079a vRSalo brAhmaNIM gatvA kRmiyonau prajAyate 13112079c tatrApatyaM samutpAdya tato jAyati mUSakaH 13112080a kRtaghnas tu mRto rAjan yamasya viSayaM gataH 13112080c yamasya viSaye kruddhair vadhaM prApnoti dAruNam 13112081a paTTisaM mudgaraM zUlam agnikumbhaM ca dAruNam 13112081c asipatravanaM ghoraM vAlukAM kUTazAlmalIm 13112082a etAz cAnyAz ca bahvIH sa yamasya viSayaM gataH 13112082c yAtanAH prApya tatrogrAs tato vadhyati bhArata 13112083a saMsAracakram AsAdya kRmiyonau prajAyate 13112083c kRmir bhavati varSANi daza paJca ca bhArata 13112083e tato garbhaM samAsAdya tatraiva mriyate zizuH 13112084a tato garbhazatair jantur bahubhiH saMprajAyate 13112084c saMsArAMz ca bahUn gatvA tatas tiryak prajAyate 13112085a mRto duHkham anuprApya bahuvarSagaNAn iha 13112085c apunarbhAvasaMyuktas tataH kUrmaH prajAyate 13112086a azastraM puruSaM hatvA sazastraH puruSAdhamaH 13112086c arthArthI yadi vA vairI sa mRto jAyate kharaH 13112087a kharo jIvati varSe dve tataH zastreNa vadhyate 13112087c sa mRto mRgayonau tu nityodvigno 'bhijAyate 13112088a mRgo vadhyati zastreNa gate saMvatsare tu saH 13112088c hato mRgas tato mInaH so 'pi jAlena badhyate 13112089a mAse caturthe saMprApte zvApadaH saMprajAyate 13112089c zvApado daza varSANi dvIpI varSANi paJca ca 13112090a tatas tu nidhanaM prAptaH kAlaparyAyacoditaH 13112090c adharmasya kSayaM kRtvA tato jAyati mAnuSaH 13112091a striyaM hatvA tu durbuddhir yamasya viSayaM gataH 13112091c bahUn klezAn samAsAdya saMsArAMz caiva viMzatim 13112092a tataH pazcAn mahArAja kRmiyonau prajAyate 13112092c kRmir viMzativarSANi bhUtvA jAyati mAnuSaH 13112093a bhojanaM corayitvA tu makSikA jAyate naraH 13112093c makSikAsaMghavazago bahUn mAsAn bhavaty uta 13112093e tataH pApakSayaM kRtvA mAnuSatvam avApnute 13112094a vAdyaM hRtvA tu puruSo mazakaH saMprajAyate 13112094c tathA piNyAkasaMmizram azanaM corayen naraH 13112094e sa jAyate babhrusamo dAruNo mUSako naraH 13112095a lavaNaM corayitvA tu cIrIvAkaH prajAyate 13112095c dadhi hRtvA bakaz cApi plavo matsyAn asaMskRtAn 13112096a corayitvA payaz cApi balAkA saMprajAyate 13112096c yas tu corayate tailaM tailapAyI prajAyate 13112096e corayitvA tu durbuddhir madhu daMzaH prajAyate 13112097a ayo hRtvA tu durbuddhir vAyaso jAyate naraH 13112097c pAyasaM corayitvA tu tittiritvam avApnute 13112098a hRtvA paiSTam apUpaM ca kumbholUkaH prajAyate 13112098c phalaM vA mUlakaM hRtvA apUpaM vA pipIlikaH 13112099a kAMsyaM hRtvA tu durbuddhir hArIto jAyate naraH 13112099c rAjataM bhAjanaM hRtvA kapotaH saMprajAyate 13112100a hRtvA tu kAJcanaM bhANDaM kRmiyonau prajAyate 13112100c krauJcaH kArpAsikaM hRtvA mRto jAyati mAnavaH 13112101a corayitvA naraH paTTaM tv AvikaM vApi bhArata 13112101c kSaumaM ca vastram AdAya zazo jantuH prajAyate 13112102a varNAn hRtvA tu puruSo mRto jAyati barhiNaH 13112102c hRtvA raktAni vastrANi jAyate jIvajIvakaH 13112103a varNakAdIMs tathA gandhAMz corayitvA tu mAnavaH 13112103c chucchundaritvam Apnoti rAja&l lobhaparAyaNaH 13112104a vizvAsena tu nikSiptaM yo nihnavati mAnavaH 13112104c sa gatAsur naras tAdRG matsyayonau prajAyate 13112105a matsyayonim anuprApya mRto jAyati mAnuSaH 13112105c mAnuSatvam anuprApya kSINAyur upapadyate 13112106a pApAni tu naraH kRtvA tiryag jAyati bhArata 13112106c na cAtmanaH pramANaM te dharmaM jAnanti kiM cana 13112107a ye pApAni narAH kRtvA nirasyanti vrataiH sadA 13112107c sukhaduHkhasamAyuktA vyAdhitAs te bhavanty uta 13112108a asaMvAsAH prajAyante mlecchAz cApi na saMzayaH 13112108c narAH pApasamAcArA lobhamohasamanvitAH 13112109a varjayanti ca pApAni janmaprabhRti ye narAH 13112109c arogA rUpavantas te dhaninaz ca bhavanty uta 13112110a striyo 'py etena kalpena kRtvA pApam avApnuyuH 13112110c eteSAm eva jantUnAM patnItvam upayAnti tAH 13112111a parasvaharaNe doSAH sarva eva prakIrtitAH 13112111c etad vai lezamAtreNa kathitaM te mayAnagha 13112111e aparasmin kathAyoge bhUyaH zroSyasi bhArata 13112112a etan mayA mahArAja brahmaNo vadataH purA 13112112c surarSINAM zrutaM madhye pRSTaz cApi yathAtatham 13112113a mayApi tava kArtsnyena yathAvad anuvarNitam 13112113c etac chrutvA mahArAja dharme kuru manaH sadA 13113001 yudhiSThira uvAca 13113001a adharmasya gatir brahman kathitA me tvayAnagha 13113001c dharmasya tu gatiM zrotum icchAmi vadatAM vara 13113001e kRtvA karmANi pApAni kathaM yAnti zubhAM gatim 13113002 bRhaspatir uvAca 13113002a kRtvA pApAni karmANi adharmavazam AgataH 13113002c manasA viparItena nirayaM pratipadyate 13113003a mohAd adharmaM yaH kRtvA punaH samanutapyate 13113003c manaHsamAdhisaMyukto na sa seveta duSkRtam 13113004a yathA yathA naraH samyag adharmam anubhASate 13113004c samAhitena manasA vimucyati tathA tathA 13113004e bhujaMga iva nirmokAt pUrvabhuktAj jarAnvitAt 13113005a adattvApi pradAnAni vividhAni samAhitaH 13113005c manaHsamAdhisaMyuktaH sugatiM pratipadyate 13113006a pradAnAni tu vakSyAmi yAni dattvA yudhiSThira 13113006c naraH kRtvApy akAryANi tadA dharmeNa yujyate 13113007a sarveSAm eva dAnAnAm annaM zreSTham udAhRtam 13113007c pUrvam annaM pradAtavyam RjunA dharmam icchatA 13113008a prANA hy annaM manuSyANAM tasmAj jantuz ca jAyate 13113008c anne pratiSThitA lokAs tasmAd annaM prakAzate 13113009a annam eva prazaMsanti devarSipitRmAnavAH 13113009c annasya hi pradAnena svargam Apnoti kauzikaH 13113010a nyAyalabdhaM pradAtavyaM dvijebhyo hy annam uttamam 13113010c svAdhyAyasamupetebhyaH prahRSTenAntarAtmanA 13113011a yasya hy annam upAznanti brAhmaNAnAM zatA daza 13113011c hRSTena manasA dattaM na sa tiryaggatir bhavet 13113012a brAhmaNAnAM sahasrANi daza bhojya nararSabha 13113012c naro 'dharmAt pramucyeta pApeSv abhirataH sadA 13113013a bhaikSeNAnnaM samAhRtya vipro vedapuraskRtaH 13113013c svAdhyAyanirate vipre dattveha sukham edhate 13113014a ahiMsan brAhmaNaM nityaM nyAyena paripAlya ca 13113014c kSatriyas tarasA prAptam annaM yo vai prayacchati 13113015a dvijebhyo vedavRddhebhyaH prayataH susamAhitaH 13113015c tenApohati dharmAtmA duSkRtaM karma pANDava 13113016a SaDbhAgaparizuddhaM ca kRSer bhAgam upArjitam 13113016c vaizyo dadad dvijAtibhyaH pApebhyaH parimucyate 13113017a avApya prANasaMdehaM kArkazyena samArjitam 13113017c annaM dattvA dvijAtibhyaH zUdraH pApAt pramucyate 13113018a aurasena balenAnnam arjayitvAvihiMsakaH 13113018c yaH prayacchati viprebhyo na sa durgANi sevate 13113019a nyAyenAvAptam annaM tu naro lobhavivarjitaH 13113019c dvijebhyo vedavRddhebhyo dattvA pApAt pramucyate 13113020a annam UrjaskaraM loke dattvorjasvI bhaven naraH 13113020c satAM panthAnam Azritya sarvapApAt pramucyate 13113021a dAnakRdbhiH kRtaH panthA yena yAnti manISiNaH 13113021c te sma prANasya dAtAras tebhyo dharmaH sanAtanaH 13113022a sarvAvasthaM manuSyeNa nyAyenAnnam upArjitam 13113022c kAryaM pAtragataM nityam annaM hi paramA gatiH 13113023a annasya hi pradAnena naro durgaM na sevate 13113023c tasmAd annaM pradAtavyam anyAyaparivarjitam 13113024a yated brAhmaNapUrvaM hi bhoktum annaM gRhI sadA 13113024c avandhyaM divasaM kuryAd annadAnena mAnavaH 13113025a bhojayitvA dazazataM naro vedavidAM nRpa 13113025c nyAyaviddharmaviduSAm itihAsavidAM tathA 13113026a na yAti narakaM ghoraM saMsArAMz ca na sevate 13113026c sarvakAmasamAyuktaH pretya cApy aznute phalam 13113027a evaM sukhasamAyukto ramate vigatajvaraH 13113027c rUpavAn kIrtimAMz caiva dhanavAMz copapadyate 13113028a etat te sarvam AkhyAtam annadAnaphalaM mahat 13113028c mUlam etad dhi dharmANAM pradAnasya ca bhArata 13114001 yudhiSThira uvAca 13114001a ahiMsA vaidikaM karma dhyAnam indriyasaMyamaH 13114001c tapo 'tha guruzuzrUSA kiM zreyaH puruSaM prati 13114002 bRhaspatir uvAca 13114002a sarvANy etAni dharmasya pRthag dvArANi sarvazaH 13114002c zRNu saMkIrtyamAnAni SaD eva bharatarSabha 13114003a hanta niHzreyasaM jantor ahaM vakSyAmy anuttamam 13114003c ahiMsApAzrayaM dharmaM yaH sAdhayati vai naraH 13114004a trIn doSAn sarvabhUteSu nidhAya puruSaH sadA 13114004c kAmakrodhau ca saMyamya tataH siddhim avApnute 13114005a ahiMsakAni bhUtAni daNDena vinihanti yaH 13114005c AtmanaH sukham anvicchan na sa pretya sukhI bhavet 13114006a Atmopamaz ca bhUteSu yo vai bhavati pUruSaH 13114006c nyastadaNDo jitakrodhaH sa pretya sukham edhate 13114007a sarvabhUtAtmabhUtasya sarvabhUtAni pazyataH 13114007c devApi mArge muhyanti apadasya padaiSiNaH 13114008a na tat parasya saMdadyAt pratikUlaM yad AtmanaH 13114008c eSa saMkSepato dharmaH kAmAd anyaH pravartate 13114009a pratyAkhyAne ca dAne ca sukhaduHkhe priyApriye 13114009c Atmaupamyena puruSaH samAdhim adhigacchati 13114010a yathA paraH prakramate 'pareSu; tathAparaH prakramate parasmin 13114010c eSaiva te 'stUpamA jIvaloke; yathA dharmo naipuNenopadiSTaH 13114011 vaizaMpAyana uvAca 13114011a ity uktvA taM suragurur dharmarAjaM yudhiSThiram 13114011c divam Acakrame dhImAn pazyatAm eva nas tadA 13115001 vaizaMpAyana uvAca 13115001a tato yudhiSThiro rAjA zaratalpe pitAmaham 13115001c punar eva mahAtejAH papraccha vadatAM varam 13115002a RSayo brAhmaNA devAH prazaMsanti mahAmate 13115002c ahiMsAlakSaNaM dharmaM vedaprAmANyadarzanAt 13115003a karmaNA manujaH kurvan hiMsAM pArthivasattama 13115003c vAcA ca manasA caiva kathaM duHkhAt pramucyate 13115004 bhISma uvAca 13115004a caturvidheyaM nirdiSTA ahiMsA brahmavAdibhiH 13115004c eSaikato 'pi vibhraSTA na bhavaty arisUdana 13115005a yathA sarvaz catuSpAdas tribhiH pAdair na tiSThati 13115005c tathaiveyaM mahIpAla procyate kAraNais tribhiH 13115006a yathA nAgapade 'nyAni padAni padagAminAm 13115006c sarvANy evApidhIyante padajAtAni kauJjare 13115006e evaM lokeSv ahiMsA tu nirdiSTA dharmataH parA 13115007a karmaNA lipyate jantur vAcA ca manasaiva ca 13115008a pUrvaM tu manasA tyaktvA tathA vAcAtha karmaNA 13115008c trikAraNaM tu nirdiSTaM zrUyate brahmavAdibhiH 13115009a manovAci tathAsvAde doSA hy eSu pratiSThitAH 13115009c na bhakSayanty ato mAMsaM tapoyuktA manISiNaH 13115010a doSAMs tu bhakSaNe rAjan mAMsasyeha nibodha me 13115010c putramAMsopamaM jAnan khAdate yo vicetanaH 13115011a mAtApitRsamAyoge putratvaM jAyate yathA 13115011c rasaM ca prati jihvAyAH prajJAnaM jAyate tathA 13115011e tathA zAstreSu niyataM rAgo hy AsvAditAd bhavet 13115012a asaMskRtAH saMskRtAz ca lavaNAlavaNAs tathA 13115012c prajJAyante yathA bhAvAs tathA cittaM nirudhyate 13115013a bherIzaGkhamRdaGgAdyAMs tantrIzabdAMz ca puSkalAn 13115013c niSeviSyanti vai mandA mAMsabhakSAH kathaM narAH 13115014a acintitam anuddiSTam asaMkalpitam eva ca 13115014c rasaM gRddhyAbhibhUtA vai prazaMsanti phalArthinaH 13115014e prazaMsA hy eva mAMsasya doSakarmaphalAnvitA 13115015a jIvitaM hi parityajya bahavaH sAdhavo janAH 13115015c svamAMsaiH paramAMsAni paripAlya divaM gatAH 13115016a evam eSA mahArAja caturbhiH kAraNair vRtA 13115016c ahiMsA tava nirdiSTA sarvadharmArthasaMhitA 13116001 yudhiSThira uvAca 13116001a ahiMsA paramo dharma ity uktaM bahuzas tvayA 13116001c zrAddheSu ca bhavAn Aha pitqn AmiSakAGkSiNaH 13116002a mAMsair bahuvidhaiH proktas tvayA zrAddhavidhiH purA 13116002c ahatvA ca kuto mAMsam evam etad virudhyate 13116003a jAto naH saMzayo dharme mAMsasya parivarjane 13116003c doSo bhakSayataH kaH syAt kaz cAbhakSayato guNaH 13116004a hatvA bhakSayato vApi pareNopahRtasya vA 13116004c hanyAd vA yaH parasyArthe krItvA vA bhakSayen naraH 13116005a etad icchAmi tattvena kathyamAnaM tvayAnagha 13116005c nizcayena cikIrSAmi dharmam etaM sanAtanam 13116006a katham Ayur avApnoti kathaM bhavati sattvavAn 13116006c katham avyaGgatAm eti lakSaNyo jAyate katham 13116007 bhISma uvAca 13116007a mAMsasya bhakSaNe rAjan yo 'dharmaH kurupuMgava 13116007c taM me zRNu yathAtattvaM yaz cAsya vidhir uttamaH 13116008a rUpam avyaGgatAm Ayur buddhiM sattvaM balaM smRtim 13116008c prAptukAmair narair hiMsA varjitA vai kRtAtmabhiH 13116009a RSINAm atra saMvAdo bahuzaH kurupuMgava 13116009c babhUva teSAM tu mataM yat tac chRNu yudhiSThira 13116010a yo yajetAzvamedhena mAsi mAsi yatavrataH 13116010c varjayen madhu mAMsaM ca samam etad yudhiSThira 13116011a saptarSayo vAlakhilyAs tathaiva ca marIcipAH 13116011c amAMsabhakSaNaM rAjan prazaMsanti manISiNaH 13116012a na bhakSayati yo mAMsaM na hanyAn na ca ghAtayet 13116012c taM mitraM sarvabhUtAnAM manuH svAyaMbhuvo 'bravIt 13116013a adhRSyaH sarvabhUtAnAM vizvAsyaH sarvajantuSu 13116013c sAdhUnAM saMmato nityaM bhaven mAMsasya varjanAt 13116014a svamAMsaM paramAMsena yo vardhayitum icchati 13116014c nAradaH prAha dharmAtmA niyataM so 'vasIdati 13116015a dadAti yajate cApi tapasvI ca bhavaty api 13116015c madhumAMsanivRttyeti prAhaivaM sa bRhaspatiH 13116016a mAsi mAsy azvamedhena yo yajeta zataM samAH 13116016c na khAdati ca yo mAMsaM samam etan mataM mama 13116017a sadA yajati satreNa sadA dAnaM prayacchati 13116017c sadA tapasvI bhavati madhumAMsasya varjanAt 13116018a sarve vedA na tat kuryuH sarvayajJAz ca bhArata 13116018c yo bhakSayitvA mAMsAni pazcAd api nivartate 13116019a duSkaraM hi rasajJena mAMsasya parivarjanam 13116019c cartuM vratam idaM zreSThaM sarvaprANyabhayapradam 13116020a sarvabhUteSu yo vidvAn dadAty abhayadakSiNAm 13116020c dAtA bhavati loke sa prANAnAM nAtra saMzayaH 13116021a evaM vai paramaM dharmaM prazaMsanti manISiNaH 13116021c prANA yathAtmano 'bhISTA bhUtAnAm api te tathA 13116022a Atmaupamyena gantavyaM buddhimadbhir mahAtmabhiH 13116022c mRtyuto bhayam astIti viduSAM bhUtim icchatAm 13116023a kiM punar hanyamAnAnAM tarasA jIvitArthinAm 13116023c arogANAm apApAnAM pApair mAMsopajIvibhiH 13116024a tasmAd viddhi mahArAja mAMsasya parivarjanam 13116024c dharmasyAyatanaM zreSThaM svargasya ca sukhasya ca 13116025a ahiMsA paramo dharmas tathAhiMsA paraM tapaH 13116025c ahiMsA paramaM satyaM tato dharmaH pravartate 13116026a na hi mAMsaM tRNAt kASThAd upalAd vApi jAyate 13116026c hatvA jantuM tato mAMsaM tasmAd doSo 'sya bhakSaNe 13116027a svAhAsvadhAmRtabhujo devAH satyArjavapriyAH 13116027c kravyAdAn rAkSasAn viddhi jihmAnRtaparAyaNAn 13116028a kAntAreSv atha ghoreSu durgeSu gahaneSu ca 13116028c rAtrAv ahani saMdhyAsu catvareSu sabhAsu ca 13116028e amAMsabhakSaNe rAjan bhayam ante na gacchati 13116029a yadi cet khAdako na syAn na tadA ghAtako bhavet 13116029c ghAtakaH khAdakArthAya taM ghAtayati vai naraH 13116030a abhakSyam etad iti vA iti hiMsA nivartate 13116030c khAdakArtham ato hiMsA mRgAdInAM pravartate 13116031a yasmAd grasati caivAyur hiMsakAnAM mahAdyute 13116031c tasmAd vivarjayen mAMsaM ya icched bhUtim AtmanaH 13116032a trAtAraM nAdhigacchanti raudrAH prANivihiMsakAH 13116032c udvejanIyA bhUtAnAM yathA vyAlamRgAs tathA 13116033a lobhAd vA buddhimohAd vA balavIryArtham eva ca 13116033c saMsargAd vAtha pApAnAm adharmarucitA nRNAm 13116034a svamAMsaM paramAMsena yo vardhayitum icchati 13116034c udvignavAse vasati yatratatrAbhijAyate 13116035a dhanyaM yazasyam AyuSyaM svargyaM svastyayanaM mahat 13116035c mAMsasyAbhakSaNaM prAhur niyatAH paramarSayaH 13116036a idaM tu khalu kaunteya zrutam AsIt purA mayA 13116036c mArkaNDeyasya vadato ye doSA mAMsabhakSaNe 13116037a yo hi khAdati mAMsAni prANinAM jIvitArthinAm 13116037c hatAnAM vA mRtAnAM vA yathA hantA tathaiva saH 13116038a dhanena krAyako hanti khAdakaz copabhogataH 13116038c ghAtako vadhabandhAbhyAm ity eSa trividho vadhaH 13116039a akhAdann anumodaMz ca bhAvadoSeNa mAnavaH 13116039c yo 'numanyeta hantavyaM so 'pi doSeNa lipyate 13116040a adhRSyaH sarvabhUtAnAm AyuSmAn nIrujaH sukhI 13116040c bhavaty abhakSayan mAMsaM dayAvAn prANinAm iha 13116041a hiraNyadAnair godAnair bhUmidAnaiz ca sarvazaH 13116041c mAMsasyAbhakSaNe dharmo viziSTaH syAd iti zrutiH 13116042a aprokSitaM vRthAmAMsaM vidhihInaM na bhakSayet 13116042c bhakSayan nirayaM yAti naro nAsty atra saMzayaH 13116043a prokSitAbhyukSitaM mAMsaM tathA brAhmaNakAmyayA 13116043c alpadoSam iha jJeyaM viparIte tu lipyate 13116044a khAdakasya kRte jantuM yo hanyAt puruSAdhamaH 13116044c mahAdoSakaras tatra khAdako na tu ghAtakaH 13116045a ijyAyajJazrutikRtair yo mArgair abudho janaH 13116045c hanyAj jantuM mAMsagRddhrI sa vai narakabhAG naraH 13116046a bhakSayitvA tu yo mAMsaM pazcAd api nivartate 13116046c tasyApi sumahAn dharmo yaH pApAd vinivartate 13116047a AhartA cAnumantA ca vizastA krayavikrayI 13116047c saMskartA copabhoktA ca ghAtakAH sarva eva te 13116048a idam anyat tu vakSyAmi pramANaM vidhinirmitam 13116048c purANam RSibhir juSTaM vedeSu parinizcitam 13116049a pravRttilakSaNe dharme phalArthibhir abhidrute 13116049c yathoktaM rAjazArdUla na tu tan mokSakAGkSiNAm 13116050a havir yat saMskRtaM mantraiH prokSitAbhyukSitaM zuci 13116050c vedoktena pramANena pitqNAM prakriyAsu ca 13116050e ato 'nyathA vRthAmAMsam abhakSyaM manur abravIt 13116051a asvargyam ayazasyaM ca rakSovad bharatarSabha 13116051c vidhinA hi narAH pUrvaM mAMsaM rAjann abhakSayan 13116052a ya icchet puruSo 'tyantam AtmAnaM nirupadravam 13116052c sa varjayeta mAMsAni prANinAm iha sarvazaH 13116053a zrUyate hi purAkalpe nRNAM vrIhimayaH pazuH 13116053c yenAyajanta yajvAnaH puNyalokaparAyaNAH 13116054a RSibhiH saMzayaM pRSTo vasuz cedipatiH purA 13116054c abhakSyam iti mAMsaM sa prAha bhakSyam iti prabho 13116055a AkAzAn medinIM prAptas tataH sa pRthivIpatiH 13116055c etad eva punaz coktvA viveza dharaNItalam 13116056a prajAnAM hitakAmena tv agastyena mahAtmanA 13116056c AraNyAH sarvadaivatyAH prokSitAs tapasA mRgAH 13116057a kriyA hy evaM na hIyante pitRdaivatasaMzritAH 13116057c prIyante pitaraz caiva nyAyato mAMsatarpitAH 13116058a idaM tu zRNu rAjendra kIrtyamAnaM mayAnagha 13116058c abhakSaNe sarvasukhaM mAMsasya manujAdhipa 13116059a yas tu varSazataM pUrNaM tapas tapyet sudAruNam 13116059c yaz caikaM varjayen mAMsaM samam etan mataM mama 13116060a kaumude tu vizeSeNa zuklapakSe narAdhipa 13116060c varjayet sarvamAMsAni dharmo hy atra vidhIyate 13116061a caturo vArSikAn mAsAn yo mAMsaM parivarjayet 13116061c catvAri bhadrANy Apnoti kIrtim Ayur yazo balam 13116062a atha vA mAsam apy ekaM sarvamAMsAny abhakSayan 13116062c atItya sarvaduHkhAni sukhI jIven nirAmayaH 13116063a ye varjayanti mAMsAni mAsazaH pakSazo 'pi vA 13116063c teSAM hiMsAnivRttAnAM brahmaloko vidhIyate 13116064a mAMsaM tu kaumudaM pakSaM varjitaM pArtha rAjabhiH 13116064c sarvabhUtAtmabhUtais tair vijJAtArthaparAvaraiH 13116065a nAbhAgenAmbarISeNa gayena ca mahAtmanA 13116065c AyuSA cAnaraNyena dilIparaghupUrubhiH 13116066a kArtavIryAniruddhAbhyAM nahuSeNa yayAtinA 13116066c nRgeNa viSvagazvena tathaiva zazabindunA 13116066e yuvanAzvena ca tathA zibinauzInareNa ca 13116067a zyenacitreNa rAjendra somakena vRkeNa ca 13116067c raivatena rantidevena vasunA sRJjayena ca 13116068a duHSantena karUSeNa rAmAlarkanalais tathA 13116068c virUpAzvena niminA janakena ca dhImatA 13116069a silena pRthunA caiva vIrasenena caiva ha 13116069c ikSvAkuNA zaMbhunA ca zvetena sagareNa ca 13116070a etaiz cAnyaiz ca rAjendra purA mAMsaM na bhakSitam 13116070c zAradaM kaumudaM mAsaM tatas te svargam Apnuvan 13116071a brahmaloke ca tiSThanti jvalamAnAH zriyAnvitAH 13116071c upAsyamAnA gandharvaiH strIsahasrasamanvitAH 13116072a tad etad uttamaM dharmam ahiMsAlakSaNaM zubham 13116072c ye caranti mahAtmAno nAkapRSThe vasanti te 13116073a madhu mAMsaM ca ye nityaM varjayantIha dhArmikAH 13116073c janmaprabhRti madyaM ca sarve te munayaH smRtAH 13116073e viziSTatAM jJAtiSu ca labhante nAtra saMzayaH 13116074a Apannaz cApado mucyed baddho mucyeta bandhanAt 13116074c mucyet tathAturo rogAd duHkhAn mucyeta duHkhitaH 13116075a tiryagyoniM na gaccheta rUpavAMz ca bhaven naraH 13116075c buddhimAn vai kuruzreSTha prApnuyAc ca mahad yazaH 13116076a etat te kathitaM rAjan mAMsasya parivarjane 13116076c pravRttau ca nivRttau ca vidhAnam RSinirmitam 13117001 yudhiSThira uvAca 13117001a ime vai mAnavA loke bhRzaM mAMsasya gRddhinaH 13117001c visRjya bhakSAn vividhAn yathA rakSogaNAs tathA 13117002a nApUpAn vividhAkArAJ zAkAni vividhAni ca 13117002c SADavAn rasayogAMz ca tathecchanti yathAmiSam 13117003a tatra me buddhir atraiva visarge parimuhyate 13117003c na manye rasataH kiM cin mAMsato 'stIha kiM cana 13117004a tad icchAmi guNAJ zrotuM mAMsasyAbhakSaNe 'pi vA 13117004c bhakSaNe caiva ye doSAs tAMz caiva puruSarSabha 13117005a sarvaM tattvena dharmajJa yathAvad iha dharmataH 13117005c kiM vA bhakSyam abhakSyaM vA sarvam etad vadasva me 13117006 bhISma uvAca 13117006a evam etan mahAbAho yathA vadasi bhArata 13117006c na mAMsAt param atrAnyad rasato vidyate bhuvi 13117007a kSatakSINAbhitaptAnAM grAmyadharmaratAz ca ye 13117007c adhvanA karzitAnAM ca na mAMsAd vidyate param 13117008a sadyo vardhayati prANAn puSTim agryAM dadAti ca 13117008c na bhakSo 'bhyadhikaH kaz cin mAMsAd asti paraMtapa 13117009a vivarjane tu bahavo guNAH kauravanandana 13117009c ye bhavanti manuSyANAM tAn me nigadataH zRNu 13117010a svamAMsaM paramAMsair yo vivardhayitum icchati 13117010c nAsti kSudrataras tasmAn na nRzaMsataro naraH 13117011a na hi prANAt priyataraM loke kiM cana vidyate 13117011c tasmAd dayAM naraH kuryAd yathAtmani tathA pare 13117012a zukrAc ca tAta saMbhUtir mAMsasyeha na saMzayaH 13117012c bhakSaNe tu mahAn doSo vadhena saha kalpate 13117013a ahiMsAlakSaNo dharma iti vedavido viduH 13117013c yad ahiMsraM bhavet karma tat kuryAd AtmavAn naraH 13117014a pitRdaivatayajJeSu prokSitaM havir ucyate 13117014c vidhinA vedadRSTena tad bhuktveha na duSyati 13117015a yajJArthe pazavaH sRSTA ity api zrUyate zrutiH 13117015c ato 'nyathA pravRttAnAM rAkSaso vidhir ucyate 13117016a kSatriyANAM tu yo dRSTo vidhis tam api me zRNu 13117016c vIryeNopArjitaM mAMsaM yathA khAdan na duSyati 13117017a AraNyAH sarvadaivatyAH prokSitAH sarvazo mRgAH 13117017c agastyena purA rAjan mRgayA yena pUjyate 13117018a nAtmAnam aparityajya mRgayA nAma vidyate 13117018c samatAm upasaMgamya rUpaM hanyAn na vA nRpa 13117019a ato rAjarSayaH sarve mRgayAM yAnti bhArata 13117019c lipyante na hi doSeNa na caitat pAtakaM viduH 13117020a na hi tatparamaM kiM cid iha loke paratra ca 13117020c yat sarveSv iha lokeSu dayA kauravanandana 13117021a na bhayaM vidyate jAtu narasyeha dayAvataH 13117021c dayAvatAm ime lokAH pare cApi tapasvinAm 13117022a abhayaM sarvabhUtebhyo yo dadAti dayAparaH 13117022c abhayaM tasya bhUtAni dadatIty anuzuzrumaH 13117023a kSataM ca skhalitaM caiva patitaM kliSTam Ahatam 13117023c sarvabhUtAni rakSanti sameSu viSameSu ca 13117024a nainaM vyAlamRgA ghnanti na pizAcA na rAkSasAH 13117024c mucyante bhayakAleSu mokSayanti ca ye parAn 13117025a prANadAnAt paraM dAnaM na bhUtaM na bhaviSyati 13117025c na hy AtmanaH priyataraH kaz cid astIti nizcitam 13117026a aniSTaM sarvabhUtAnAM maraNaM nAma bhArata 13117026c mRtyukAle hi bhUtAnAM sadyo jAyati vepathuH 13117027a jAtijanmajarAduHkhe nityaM saMsArasAgare 13117027c jantavaH parivartante maraNAd udvijanti ca 13117028a garbhavAseSu pacyante kSArAmlakaTukai rasaiH 13117028c mUtrazleSmapurISANAM sparzaiz ca bhRzadAruNaiH 13117029a jAtAz cApy avazAs tatra bhidyamAnAH punaH punaH 13117029c pATyamAnAz ca dRzyante vivazA mAMsagRddhinaH 13117030a kumbhIpAke ca pacyante tAM tAM yonim upAgatAH 13117030c Akramya mAryamANAz ca bhrAmyante vai punaH punaH 13117031a nAtmano 'sti priyataraH pRthivyAm anusRtya ha 13117031c tasmAt prANiSu sarveSu dayAvAn AtmavAn bhavet 13117032a sarvamAMsAni yo rAjan yAvajjIvaM na bhakSayet 13117032c svarge sa vipulaM sthAnaM prApnuyAn nAtra saMzayaH 13117033a ye bhakSayanti mAMsAni bhUtAnAM jIvitaiSiNAm 13117033c bhakSyante te 'pi tair bhUtair iti me nAsti saMzayaH 13117034a mAM sa bhakSayate yasmAd bhakSayiSye tam apy aham 13117034c etan mAMsasya mAMsatvam ato budhyasva bhArata 13117035a ghAtako vadhyate nityaM tathA vadhyeta bandhakaH 13117035c AkroSTAkruzyate rAjan dveSTA dveSyatvam Apnute 13117036a yena yena zarIreNa yad yat karma karoti yaH 13117036c tena tena zarIreNa tat tat phalam upAznute 13117037a ahiMsA paramo dharmas tathAhiMsA paro damaH 13117037c ahiMsA paramaM dAnam ahiMsA paramaM tapaH 13117038a ahiMsA paramo yajJas tathAhiMsA paraM balam 13117038c ahiMsA paramaM mitram ahiMsA paramaM sukham 13117038e ahiMsA paramaM satyam ahiMsA paramaM zrutam 13117039a sarvayajJeSu vA dAnaM sarvatIrtheSu cAplutam 13117039c sarvadAnaphalaM vApi naitat tulyam ahiMsayA 13117040a ahiMsrasya tapo 'kSayyam ahiMsro yajate sadA 13117040c ahiMsraH sarvabhUtAnAM yathA mAtA yathA pitA 13117041a etat phalam ahiMsAyA bhUyaz ca kurupuMgava 13117041c na hi zakyA guNA vaktum iha varSazatair api 13118001 yudhiSThira uvAca 13118001a akAmAz ca sakAmAz ca hatA ye 'smin mahAhave 13118001c kAM yoniM pratipannAs te tan me brUhi pitAmaha 13118002a duHkhaM prANaparityAgaH puruSANAM mahAmRdhe 13118002c jAnAmi tattvaM dharmajJa prANatyAgaM suduSkaram 13118003a samRddhe vAsamRddhe vA zubhe vA yadi vAzubhe 13118003c kAraNaM tatra me brUhi sarvajJo hy asi me mataH 13118004 bhISma uvAca 13118004a samRddhe vAsamRddhe vA zubhe vA yadi vAzubhe 13118004c saMsAre 'smin samAjAtAH prANinaH pRthivIpate 13118005a niratA yena bhAvena tatra me zRNu kAraNam 13118005c samyak cAyam anupraznas tvayoktaz ca yudhiSThira 13118006a atra te vartayiSyAmi purAvRttam idaM nRpa 13118006c dvaipAyanasya saMvAdaM kITasya ca yudhiSThira 13118007a brahmabhUtaz caran vipraH kRSNadvaipAyanaH purA 13118007c dadarza kITaM dhAvantaM zIghraM zakaTavartmani 13118008a gatijJaH sarvabhUtAnAM rutajJaz ca zarIriNAm 13118008c sarvajJaH sarvato dRSTvA kITaM vacanam abravIt 13118009a kITa saMtrastarUpo 'si tvaritaz caiva lakSyase 13118009c kva dhAvasi tad AcakSva kutas te bhayam Agatam 13118010 kITa uvAca 13118010a zakaTasyAsya mahato ghoSaM zrutvA bhayaM mama 13118010c AgataM vai mahAbuddhe svana eSa hi dAruNaH 13118010e zrUyate na sa mAM hanyAd iti tasmAd apAkrame 13118011a zvasatAM ca zRNomy evaM goputrANAM pracodyatAm 13118011c vahatAM sumahAbhAraM saMnikarSe svanaM prabho 13118011e nRNAM ca saMvAhayatAM zrUyate vividhaH svanaH 13118012a soDhum asmadvidhenaiSa na zakyaH kITayoninA 13118012c tasmAd apakramAmy eSa bhayAd asmAt sudAruNAt 13118013a duHkhaM hi mRtyur bhUtAnAM jIvitaM ca sudurlabham 13118013c ato bhItaH palAyAmi gaccheyaM nAsukhaM sukhAt 13118014 bhISma uvAca 13118014a ity uktaH sa tu taM prAha kutaH kITa sukhaM tava 13118014c maraNaM te sukhaM manye tiryagyonau hi vartase 13118015a zabdaM sparzaM rasaM gandhaM bhogAMz coccAvacAn bahUn 13118015c nAbhijAnAsi kITa tvaM zreyo maraNam eva te 13118016 kITa uvAca 13118016a sarvatra nirato jIva itIhApi sukhaM mama 13118016c cetayAmi mahAprAjJa tasmAd icchAmi jIvitum 13118017a ihApi viSayaH sarvo yathAdehaM pravartitaH 13118017c mAnuSAs tiryagAz caiva pRthagbhogA vizeSataH 13118018a aham AsaM manuSyo vai zUdro bahudhanaH purA 13118018c abrahmaNyo nRzaMsaz ca kadaryo vRddhijIvanaH 13118019a vAktIkSNo nikRtiprajJo moSTA vizvasya sarvazaH 13118019c mithaHkRto 'panidhanaH parasvaharaNe rataH 13118020a bhRtyAtithijanaz cApi gRhe paryuSito mayA 13118020c mAtsaryAt svAdukAmena nRzaMsena bubhUSatA 13118021a devArthaM pitRyajJArtham annaM zraddhAkRtaM mayA 13118021c na dattam arthakAmena deyam annaM punAti ha 13118022a guptaM zaraNam Azritya bhayeSu zaraNAgatAH 13118022c akasmAn no bhayAt tyaktA na ca trAtAbhayaiSiNaH 13118023a dhanaM dhAnyaM priyAn dArAn yAnaM vAsas tathAdbhutam 13118023c zriyaM dRSTvA manuSyANAm asUyAmi nirarthakam 13118024a IrSyuH parasukhaM dRSTvA AtatAyy abubhUSakaH 13118024c trivargahantA cAnyeSAm AtmakAmAnuvartakaH 13118025a nRzaMsaguNabhUyiSThaM purA karma kRtaM mayA 13118025c smRtvA tad anutapye 'haM tyaktvA priyam ivAtmajam 13118026a zubhAnAm api jAnAmi kRtAnAM karmaNAM phalam 13118026c mAtA ca pUjitA vRddhA brAhmaNaz cArcito mayA 13118027a sakRj jAtiguNopetaH saMgatyA gRham AgataH 13118027c atithiH pUjito brahmaMs tena mAM nAjahAt smRtiH 13118028a karmaNA tena caivAhaM sukhAzAm iha lakSaye 13118028c tac chrotum aham icchAmi tvattaH zreyas tapodhana 13119001 vyAsa uvAca 13119001a zubhena karmaNA yad vai tiryagyonau na muhyase 13119001c mamaiva kITa tat karma yena tvaM na pramuhyase 13119002a ahaM hi darzanAd eva tArayAmi tapobalAt 13119002c tapobalAd dhi balavad balam anyan na vidyate 13119003a jAnAmi pApaiH svakRtair gataM tvAM kITa kITatAm 13119003c avApsyasi paraM dharmaM dharmastho yadi manyase 13119004a karma bhUmikRtaM devA bhuJjate tiryagAz ca ye 13119004c dharmAd api manuSyeSu kAmo 'rthaz ca yathA guNaiH 13119005a vAgbuddhipANipAdaiz cApy upetasya vipazcitaH 13119005c kiM hIyate manuSyasya mandasyApi hi jIvataH 13119006a jIvan hi kurute pUjAM viprAgryaH zazisUryayoH 13119006c bruvann api kathAM puNyAM tatra kITa tvam eSyasi 13119007a guNabhUtAni bhUtAni tatra tvam upabhokSyase 13119007c tatra te 'haM vineSyAmi brahmatvaM yatra cecchasi 13119008a sa tatheti pratizrutya kITo vartmany atiSThata 13119008c tam RSiM draSTum agamat sarvAsv anyAsu yoniSu 13119009a zvAvidgodhAvarAhANAM tathaiva mRgapakSiNAm 13119009c zvapAkavaizyazUdrANAM kSatriyANAM ca yoniSu 13119010a sa kITety evam AbhASya RSiNA satyavAdinA 13119010c pratismRtyAtha jagrAha pAdau mUrdhnA kRtAJjaliH 13119011 kITa uvAca 13119011a idaM tad atulaM sthAnam IpsitaM dazabhir guNaiH 13119011c yad ahaM prApya kITatvam Agato rAjaputratAm 13119012a vahanti mAm atibalAH kuJjarA hemamAlinaH 13119012c syandaneSu ca kAmbojA yuktAH paramavAjinaH 13119013a uSTrAzvatarayuktAni yAnAni ca vahanti mAm 13119013c sabAndhavaH sahAmAtyaz cAznAmi pizitaudanam 13119014a gRheSu sunivAseSu sukheSu zayaneSu ca 13119014c parArdhyeSu mahAbhAga svapAmIha supUjitaH 13119015a sarveSv apararAtreSu sUtamAgadhabandinaH 13119015c stuvanti mAM yathA devaM mahendraM priyavAdinaH 13119016a prasAdAt satyasaMdhasya bhavato 'mitatejasaH 13119016c yad ahaM kITatAM prApya saMprApto rAjaputratAm 13119017a namas te 'stu mahAprAjJa kiM karomi prazAdhi mAm 13119017c tvattapobalanirdiSTam idaM hy adhigataM mayA 13119018 vyAsa uvAca 13119018a arcito 'haM tvayA rAjan vAgbhir adya yadRcchayA 13119018c adya te kITatAM prApya smRtir jAtAjugupsitA 13119019a na tu nAzo 'sti pApasya yat tvayopacitaM purA 13119019c zUdreNArthapradhAnena nRzaMsenAtatAyinA 13119020a mama te darzanaM prAptaM tac caiva sukRtaM purA 13119020c tiryagyonau sma jAtena mama cApy arcanAt tathA 13119021a itas tvaM rAjaputratvAd brAhmaNyaM samavApsyasi 13119021c gobrAhmaNakRte prANAn hutvAtmIyAn raNAjire 13119022a rAjaputrasukhaM prApya RtUMz caivAptadakSiNAn 13119022c atha modiSyase svarge brahmabhUto 'vyayaH sukhI 13119023a tiryagyonyAH zUdratAm abhyupaiti; zUdro vaizyatvaM kSatriyatvaM ca vaizyaH 13119023c vRttazlAghI kSatriyo brAhmaNatvaM; svargaM puNyaM brAhmaNaH sAdhuvRttaH 13120001 bhISma uvAca 13120001a kSatradharmam anuprAptaH smarann eva sa vIryavAn 13120001c tyaktvA sa kITatAM rAjaMz cacAra vipulaM tapaH 13120002a tasya dharmArthaviduSo dRSTvA tad vipulaM tapaH 13120002c AjagAma dvijazreSThaH kRSNadvaipAyanas tadA 13120003 vyAsa uvAca 13120003a kSAtraM caiva vrataM kITa bhUtAnAM paripAlanam 13120003c kSAtraM caiva vrataM dhyAyaMs tato vipratvam eSyasi 13120004a pAhi sarvAH prajAH samyak zubhAzubhavid AtmavAn 13120004c zubhaiH saMvibhajan kAmair azubhAnAM ca pAvanaiH 13120005a AtmavAn bhava suprItaH svadharmacaraNe rataH 13120005c kSAtrIM tanuM samutsRjya tato vipratvam eSyasi 13120006 bhISma uvAca 13120006a so 'thAraNyam abhipretya punar eva yudhiSThira 13120006c maharSer vacanaM zrutvA prajA dharmeNa pAlya ca 13120007a acireNaiva kAlena kITaH pArthivasattama 13120007c prajApAlanadharmeNa pretya vipratvam AgataH 13120008a tatas taM brAhmaNaM dRSTvA punar eva mahAyazAH 13120008c AjagAma mahAprAjJaH kRSNadvaipAyanas tadA 13120009 vyAsa uvAca 13120009a bho bho viprarSabha zrIman mA vyathiSThAH kathaM cana 13120009c zubhakRc chubhayonISu pApakRt pApayoniSu 13120009e upapadyati dharmajJa yathAdharmaM yathAgamam 13120010a tasmAn mRtyubhayAt kITa mA vyathiSThAH kathaM cana 13120010c dharmalopAd bhayaM te syAt tasmAd dharmaM carottamam 13120011 kITa uvAca 13120011a sukhAt sukhataraM prApto bhagavaMs tvatkRte hy aham 13120011c dharmamUlAM zriyaM prApya pApmA naSTa ihAdya me 13120012 bhISma uvAca 13120012a bhagavadvacanAt kITo brAhmaNyaM prApya durlabham 13120012c akarot pRthivIM rAjan yajJayUpazatAGkitAm 13120012e tataH sAlokyam agamad brahmaNo brahmavittamaH 13120013a avApa ca paraM kITaH pArtha brahma sanAtanam 13120013c svakarmaphalanirvRttaM vyAsasya vacanAt tadA 13120014a te 'pi yasmAt svabhAvena hatAH kSatriyapuMgavAH 13120014c saMprAptAs te gatiM puNyAM tasmAn mA zoca putraka 13121001 yudhiSThira uvAca 13121001a vidyA tapaz ca dAnaM ca kim eteSAM viziSyate 13121001c pRcchAmi tvA satAM zreSTha tan me brUhi pitAmaha 13121002 bhISma uvAca 13121002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13121002c maitreyasya ca saMvAdaM kRSNadvaipAyanasya ca 13121003a kRSNadvaipAyano rAjann ajJAtacaritaM caran 13121003c vArANasyAm upAtiSThan maitreyaM svairiNIkule 13121004a tam upasthitam AsInaM jJAtvA sa munisattamam 13121004c arcitvA bhojayAm Asa maitreyo 'zanam uttamam 13121005a tad annam uttamaM bhuktvA guNavat sArvakAmikam 13121005c pratiSThamAno 'smayata prItaH kRSNo mahAmanAH 13121006a tam utsmayantaM saMprekSya maitreyaH kRSNam abravIt 13121006c kAraNaM brUhi dharmAtman yo 'smayiSThAH kutaz ca te 13121006e tapasvino dhRtimataH pramodaH samupAgataH 13121007a etat pRcchAmi te vidvann abhivAdya praNamya ca 13121007c Atmanaz ca tapobhAgyaM mahAbhAgyaM tathaiva ca 13121008a pRthag Acaratas tAta pRthagAtmani cAtmanoH 13121008c alpAntaram ahaM manye viziSTam api vA tvayA 13121009 vyAsa uvAca 13121009a aticchedAtivAdAbhyAM smayo 'yaM samupAgataH 13121009c asatyaM vedavacanaM kasmAd vedo 'nRtaM vadet 13121010a trINy eva tu padAny AhuH puruSasyottamaM vratam 13121010c na druhyec caiva dadyAc ca satyaM caiva paraM vadet 13121010e idAnIM caiva naH kRtyaM purastAc ca paraM smRtam 13121011a alpo 'pi tAdRzo dAyo bhavaty uta mahAphalaH 13121011c tRSitAya ca yad dattaM hRdayenAnasUyatA 13121012a tRSitas tRSitAya tvaM dattvaitad azanaM mama 13121012c ajaiSIr mahato lokAn mahAyajJair ivAbhibho 13121012e ato dAnapavitreNa prIto 'smi tapasaiva ca 13121013a puNyasyaiva hi te gandhaH puNyasyaiva ca darzanam 13121013c puNyaz ca vAti gandhas te manye karmavidhAnataH 13121014a adhikaM mArjanAt tAta tathaivApy anulepanAt 13121014c zubhaM sarvapavitrebhyo dAnam eva paraM bhavet 13121015a yAnImAny uttamAnIha vedoktAni prazaMsasi 13121015c teSAM zreSThatamaM dAnam iti me nAsti saMzayaH 13121016a dAnakRdbhiH kRtaH panthA yena yAnti manISiNaH 13121016c te hi prANasya dAtAras teSu dharmaH pratiSThitaH 13121017a yathA vedAH svadhItAz ca yathA cendriyasaMyamaH 13121017c sarvatyAgo yathA ceha tathA dAnam anuttamam 13121018a tvaM hi tAta sukhAd eva sukham eSyasi zobhanam 13121018c sukhAt sukhataraprAptim Apnute matimAn naraH 13121019a tan naH pratyakSam evedam upalabdham asaMzayam 13121019c zrImantam Apnuvanty arthA dAnaM yajJas tathA sukham 13121020a sukhAd eva paraM duHkhaM duHkhAd anyat paraM sukham 13121020c dRzyate hi mahAprAjJa niyataM vai svabhAvataH 13121021a trividhAnIha vRttAni narasyAhur manISiNaH 13121021c puNyam anyat pApam anyan na puNyaM na ca pApakam 13121022a na vRttaM manyate 'nyasya manyate 'nyasya pApakam 13121022c tathA svakarmanirvRttaM na puNyaM na ca pApakam 13121023a ramasvaidhasva modasva dehi caiva yajasva ca 13121023c na tvAm abhibhaviSyanti vaidyA na ca tapasvinaH 13122001 bhISma uvAca 13122001a evam uktaH pratyuvAca maitreyaH karmapUjakaH 13122001c atyantaM zrImati kule jAtaH prAjJo bahuzrutaH 13122002a asaMzayaM mahAprAjJa yathaivAttha tathaiva tat 13122002c anujJAtas tu bhavatA kiM cid brUyAm ahaM vibho 13122003 vyAsa uvAca 13122003a yad yad icchasi maitreya yAvad yAvad yathA tathA 13122003c brUhi tAvan mahAprAjJa zuzrUSe vacanaM tava 13122004 maitreya uvAca 13122004a nirdoSaM nirmalaM caiva vacanaM dAnasaMhitam 13122004c vidyAtapobhyAM hi bhavAn bhAvitAtmA na saMzayaH 13122005a bhavato bhAvitAtmatvAd dAyo 'yaM sumahAn mama 13122005c bhUyo buddhyAnupazyAmi susamRddhatapA iva 13122006a api me darzanAd eva bhavato 'bhyudayo mahAn 13122006c manye bhavatprasAdo 'yaM tad dhi karma svabhAvataH 13122007a tapaH zrutaM ca yoniz cApy etad brAhmaNyakAraNam 13122007c tribhir guNaiH samuditas tato bhavati vai dvijaH 13122008a tasmiMs tRpte ca tRpyante pitaro daivatAni ca 13122008c na hi zrutavatAM kiM cid adhikaM brAhmaNAd Rte 13122009a yathA hi sukRte kSetre phalaM vindati mAnavaH 13122009c evaM dattvA zrutavati phalaM dAtA samaznute 13122010a brAhmaNaz cen na vidyeta zrutavRttopasaMhitaH 13122010c pratigrahItA dAnasya moghaM syAd dhaninAM dhanam 13122011a adan hy avidvAn hanty annam adyamAnaM ca hanti tam 13122011c taM ca hanyati yasyAnnaM sa hatvA hanyate 'budhaH 13122012a prabhur hy annam adan vidvAn punar janayatIzvaraH 13122012c sa cAnnAj jAyate tasmAt sUkSma eva vyatikramaH 13122013a yad eva dadataH puNyaM tad eva pratigRhNataH 13122013c na hy ekacakraM varteta ity evam RSayo viduH 13122014a yatra vai brAhmaNAH santi zrutavRttopasaMhitAH 13122014c tatra dAnaphalaM puNyam iha cAmutra cAznute 13122015a ye yonizuddhAH satataM tapasy abhiratA bhRzam 13122015c dAnAdhyayanasaMpannAs te vai pUjyatamAH sadA 13122016a tair hi sadbhiH kRtaH panthAz cetayAno na muhyate 13122016c te hi svargasya netAro yajJavAhAH sanAtanAH 13123001 bhISma uvAca 13123001a evam uktaH sa bhagavAn maitreyaM pratyabhASata 13123001c diSTyaivaM tvaM vijAnAsi diSTyA te buddhir IdRzI 13123001e loko hy ayaM guNAn eva bhUyiSThaM sma prazaMsati 13123002a rUpamAnavayomAnazrImAnAz cApy asaMzayam 13123002c diSTyA nAbhibhavanti tvAM daivas te 'yam anugrahaH 13123002e yat te bhRzataraM dAnAd vartayiSyAmi tac chRNu 13123003a yAnIhAgamazAstrANi yAz ca kAz cit pravRttayaH 13123003c tAni vedaM puraskRtya pravRttAni yathAkramam 13123004a ahaM dAnaM prazaMsAmi bhavAn api tapaHzrute 13123004c tapaH pavitraM vedasya tapaH svargasya sAdhanam 13123005a tapasA mahad Apnoti vidyayA ceti naH zrutam 13123005c tapasaiva cApanuded yac cAnyad api duSkRtam 13123006a yad yad dhi kiM cit saMdhAya puruSas tapyate tapaH 13123006c sarvam etad avApnoti brAhmaNo vedapAragaH 13123007a duranvayaM duSpradhRSyaM durApaM duratikramam 13123007c sarvaM vai tapasAbhyeti tapo hi balavattaram 13123008a surApo 'saMmatAdAyI bhrUNahA gurutalpagaH 13123008c tapasA tarate sarvam enasaz ca pramucyate 13123009a sarvavidyas tu cakSuSmAn api yAdRzatAdRzaH 13123009c tapasvinau ca tAv Ahus tAbhyAM kAryaM sadA namaH 13123010a sarve pUjyAH zrutadhanAs tathaiva ca tapasvinaH 13123010c dAnapradAH sukhaM pretya prApnuvantIha ca zriyam 13123011a imaM ca brahmalokaM ca lokaM ca balavattaram 13123011c annadAnaiH sukRtinaH pratipadyanti laukikAH 13123012a pUjitAH pUjayanty etAn mAnitA mAnayanti ca 13123012c adAtA yatra yatraiti sarvataH saMpraNudyate 13123013a akartA caiva kartA ca labhate yasya yAdRzam 13123013c yady evordhvaM yady avAk ca tvaM lokam abhiyAsyasi 13123014a prApsyase tv annapAnAni yAni dAsyasi kAni cit 13123014c medhAvy asi kule jAtaH zrutavAn anRzaMsavAn 13123015a kaumAradAravratavAn maitreya nirato bhava 13123015c etad gRhANa prathamaM prazastaM gRhamedhinAm 13123016a yo bhartA vAsitAtuSTo bhartus tuSTA ca vAsitA 13123016c yasminn evaM kule sarvaM kalyANaM tatra vartate 13123017a adbhir gAtrAn malam iva tamo 'gniprabhayA yathA 13123017c dAnena tapasA caiva sarvapApam apohyate 13123018a svasti prApnuhi maitreya gRhAn sAdhu vrajAmy aham 13123018c etan manasi kartavyaM zreya evaM bhaviSyati 13123019a taM praNamyAtha maitreyaH kRtvA cAbhipradakSiNam 13123019c svasti prApnotu bhagavAn ity uvAca kRtAJjaliH 13124001 yudhiSThira uvAca 13124001a satstrINAM samudAcAraM sarvadharmabhRtAM vara 13124001c zrotum icchAmy ahaM tvattas taM me brUhi pitAmaha 13124002 bhISma uvAca 13124002a sarvajJAM sarvadharmajJAM devaloke manasvinIm 13124002c kaikeyI sumanA nAma zANDilIM paryapRcchata 13124003a kena vRttena kalyANi samAcAreNa kena vA 13124003c vidhUya sarvapApAni devalokaM tvam AgatA 13124004a hutAzanazikheva tvaM jvalamAnA svatejasA 13124004c sutA tArAdhipasyeva prabhayA divam AgatA 13124005a arajAMsi ca vastrANi dhArayantI gataklamA 13124005c vimAnasthA zubhe bhAsi sahasraguNam ojasA 13124006a na tvam alpena tapasA dAnena niyamena vA 13124006c imaM lokam anuprAptA tasmAt tattvaM vadasva me 13124007a iti pRSTA sumanayA madhuraM cAruhAsinI 13124007c zANDilI nibhRtaM vAkyaM sumanAm idam abravIt 13124008a nAhaM kASAyavasanA nApi valkaladhAriNI 13124008c na ca muNDA na jaTilA bhUtvA devatvam AgatA 13124009a ahitAni ca vAkyAni sarvANi paruSANi ca 13124009c apramattA ca bhartAraM kadA cin nAham abruvam 13124010a devatAnAM pitqNAM ca brAhmaNAnAM ca pUjane 13124010c apramattA sadAyuktA zvazrUzvazuravartinI 13124011a paizunye na pravartAmi na mamaitan manogatam 13124011c advAre na ca tiSThAmi ciraM na kathayAmi ca 13124012a asad vA hasitaM kiM cid ahitaM vApi karmaNA 13124012c rahasyam arahasyaM vA na pravartAmi sarvathA 13124013a kAryArthe nirgataM cApi bhartAraM gRham Agatam 13124013c AsanenopasaMyojya pUjayAmi samAhitA 13124014a yad yac ca nAbhijAnAti yad bhojyaM nAbhinandati 13124014c bhakSyaM vApy atha vA lehyaM tat sarvaM varjayAmy aham 13124015a kuTumbArthe samAnItaM yat kiM cit kAryam eva tu 13124015c prAtar utthAya tat sarvaM kArayAmi karomi ca 13124016a pravAsaM yadi me bhartA yAti kAryeNa kena cit 13124016c maGgalair bahubhir yuktA bhavAmi niyatA sadA 13124017a aJjanaM rocanAM caiva snAnaM mAlyAnulepanam 13124017c prasAdhanaM ca niSkrAnte nAbhinandAmi bhartari 13124018a notthApayAmi bhartAraM sukhasuptam ahaM sadA 13124018c AtureSv api kAryeSu tena tuSyati me manaH 13124019a nAyAsayAmi bhartAraM kuTumbArthe ca sarvadA 13124019c guptaguhyA sadA cAsmi susaMmRSTanivezanA 13124020a imaM dharmapathaM nArI pAlayantI samAhitA 13124020c arundhatIva nArINAM svargaloke mahIyate 13124021 bhISma uvAca 13124021a etad AkhyAya sA devI sumanAyai tapasvinI 13124021c patidharmaM mahAbhAgA jagAmAdarzanaM tadA 13124022a yaz cedaM pANDavAkhyAnaM paThet parvaNi parvaNi 13124022c sa devalokaM saMprApya nandane susukhaM vaset 13125001 yudhiSThira uvAca 13125001a sAmnA vApi pradAne vA jyAyaH kiM bhavato matam 13125001c prabrUhi bharatazreSTha yad atra vyatiricyate 13125002 bhISma uvAca 13125002a sAmnA prasAdyate kaz cid dAnena ca tathAparaH 13125002c puruSaH prakRtiM jJAtvA tayor ekataraM bhajet 13125003a guNAMs tu zRNu me rAjan sAntvasya bharatarSabha 13125003c dAruNAny api bhUtAni sAntvenArAdhayed yathA 13125004a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13125004c gRhItvA rakSasA mukto dvijAtiH kAnane yathA 13125005a kaz cit tu buddhisaMpanno brAhmaNo vijane vane 13125005c gRhItaH kRcchram Apanno rakSasA bhakSayiSyatA 13125006a sa buddhizrutasaMpannas taM dRSTvAtIva bhISaNam 13125006c sAmaivAsmin prayuyuje na mumoha na vivyathe 13125007a rakSas tu vAcA saMpUjya praznaM papraccha taM dvijam 13125007c mokSyase brUhi me praznaM kenAsmi hariNaH kRzaH 13125008a muhUrtam atha saMcintya brAhmaNas tasya rakSasaH 13125008c Abhir gAthAbhir avyagraH praznaM pratijagAda ha 13125009a videzastho vilokastho vinA nUnaM suhRjjanaiH 13125009c viSayAn atulAn bhuGkSe tenAsi hariNaH kRzaH 13125010a nUnaM mitrANi te rakSaH sAdhUpacaritAny api 13125010c svadoSAd aparajyante tenAsi hariNaH kRzaH 13125011a dhanaizvaryAdhikAH stabdhAs tvadguNaiH paramAvarAH 13125011c avajAnanti nUnaM tvAM tenAsi hariNaH kRzaH 13125012a guNavAn viguNAn anyAn nUnaM pazyasi satkRtAn 13125012c prAjJo 'prAjJAn vinItAtmA tenAsi hariNaH kRzaH 13125013a avRttyA klizyamAno 'pi vRttyupAyAn vigarhayan 13125013c mAhAtmyAd vyathase nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH 13125014a saMpIDyAtmAnam AryatvAt tvayA kaz cid upaskRtaH 13125014c jitaM tvAM manyate sAdho tenAsi hariNaH kRzaH 13125015a klizyamAnAn vimArgeSu kAmakrodhAvRtAtmanaH 13125015c manye nu dhyAyasi janAMs tenAsi hariNaH kRzaH 13125016a prAjJaiH saMbhAvito nUnaM naprAjJair upasaMhitaH 13125016c hrImAn amarSI durvRttais tenAsi hariNaH kRzaH 13125017a nUnaM mitramukhaH zatruH kaz cid Aryavad Acaran 13125017c vaJcayitvA gatas tvAM vai tenAsi hariNaH kRzaH 13125018a prakAzArthagatir nUnaM rahasyakuzalaH kRtI 13125018c tajjJair na pUjyase nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH 13125019a asatsv abhiniviSTeSu bruvato muktasaMzayam 13125019c guNAs te na virAjante tenAsi hariNaH kRzaH 13125020a dhanabuddhizrutair hInaH kevalaM tejasAnvitaH 13125020c mahat prArthayase nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH 13125021a tapaHpraNihitAtmAnaM manye tvAraNyakAGkSiNam 13125021c bandhuvargo na gRhNAti tenAsi hariNaH kRzaH 13125022a nUnam arthavatAM madhye tava vAkyam anuttamam 13125022c na bhAti kAle 'bhihitaM tenAsi hariNaH kRzaH 13125023a dRDhapUrvazrutaM mUrkhaM kupitaM hRdayapriyam 13125023c anunetuM na zaknoSi tenAsi hariNaH kRzaH 13125024a nUnam AsaMjayitvA te kRtye kasmiMz cid Ipsite 13125024c kaz cid arthayate 'tyarthaM tenAsi hariNaH kRzaH 13125025a nUnaM tvA svaguNApekSaM pUjayAnaM suhRd dhruvam 13125025c mayArtha iti jAnAti tenAsi hariNaH kRzaH 13125026a antargatam abhiprAyaM na nUnaM lajjayecchasi 13125026c vivaktuM prAptizaithilyAt tenAsi hariNaH kRzaH 13125027a nAnAbuddhirucI&l loke manuSyAn nUnam icchasi 13125027c grahItuM svaguNaiH sarvAMs tenAsi hariNaH kRzaH 13125028a avidvAn bhIrur alpArtho vidyAvikramadAnajam 13125028c yazaH prArthayase nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH 13125029a cirAbhilaSitaM kiM cit phalam aprAptam eva te 13125029c kRtam anyair apahRtaM tenAsi hariNaH kRzaH 13125030a nUnam AtmakRtaM doSam apazyan kiM cid Atmani 13125030c akAraNe 'bhizasto 'si tenAsi hariNaH kRzaH 13125031a suhRdAm apramattAnAm apramokSyArthahAnijam 13125031c duHkham arthaguNair hInaM tenAsi hariNaH kRzaH 13125032a sAdhUn gRhasthAn dRSTvA ca tathAsAdhUn vanecarAn 13125032c muktAMz cAvasathe saktAMs tenAsi hariNaH kRzaH 13125033a dharmyam arthaM ca kAle ca deze cAbhihitaM vacaH 13125033c na pratiSThati te nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH 13125034a dattAn akuzalair arthAn manISI saMjijIviSuH 13125034c prApya vartayase nUnaM tenAsi hariNaH kRzaH 13125035a pApAn vivardhato dRSTvA kalyANAMz cAvasIdataH 13125035c dhruvaM mRgayase yogyaM tenAsi hariNaH kRzaH 13125036a parasparaviruddhAnAM priyaM nUnaM cikIrSasi 13125036c suhRdAm avirodhena tenAsi hariNaH kRzaH 13125037a zrotriyAMz ca vikarmasthAn prAjJAMz cApy ajitendriyAn 13125037c manye 'nudhyAyasi janAMs tenAsi hariNaH kRzaH 13125038a evaM saMpUjitaM rakSo vipraM taM pratyapUjayat 13125038c sakhAyam akaroc cainaM saMyojyArthair mumoca ha 13126001 yudhiSThira uvAca 13126001a pitAmaha mahAprAjJa sarvazAstravizArada 13126001c Agamair bahubhiH sphIto bhavAn naH prathitaH kule 13126002a tvatto dharmArthasaMyuktam AyatyAM ca sukhodayam 13126002c AzcaryabhUtaM lokasya zrotum icchAmy ariMdama 13126003a ayaM ca kAlaH saMprApto durlabhajJAtibAndhavaH 13126003c zAstA ca na hi naH kaz cit tvAm Rte bharatarSabha 13126004a yadi te 'ham anugrAhyo bhrAtRbhiH sahito 'nagha 13126004c vaktum arhasi naH praznaM yat tvAM pRcchAmi pArthiva 13126005a ayaM nArAyaNaH zrImAn sarvapArthivasaMmataH 13126005c bhavantaM bahumAnena prazrayeNa ca sevate 13126006a asya caiva samakSaM tvaM pArthivAnAM ca sarvazaH 13126006c bhrAtqNAM ca priyArthaM me snehAd bhASitum arhasi 13126007 vaizaMpAyana uvAca 13126007a tasya tad vacanaM zrutvA snehAd AgatasaMbhramaH 13126007c bhISmo bhAgIrathIputra idaM vacanam abravIt 13126008a hanta te kathayiSyAmi kathAm atimanoramAm 13126008c asya viSNoH purA rAjan prabhAvo 'yaM mayA zrutaH 13126009a yaz ca govRSabhAGkasya prabhAvas taM ca me zRNu 13126009c rudrANyAH saMzayo yaz ca daMpatyos taM ca me zRNu 13126010a vrataM cacAra dharmAtmA kRSNo dvAdazavArSikam 13126010c dIkSitaM cAgatau draSTum ubhau nAradaparvatau 13126011a kRSNadvaipAyanaz caiva dhaumyaz ca japatAM varaH 13126011c devalaH kAzyapaz caiva hastikAzyapa eva ca 13126012a apare RSayaH santo dIkSAdamasamanvitAH 13126012c ziSyair anugatAH sarve devakalpais tapodhanaiH 13126013a teSAm atithisatkAram arcanIyaM kulocitam 13126013c devakItanayaH prIto devakalpam akalpayat 13126014a hariteSu suvarNeSu barhiSkeSu naveSu ca 13126014c upopavivizuH prItA viSTareSu maharSayaH 13126015a kathAz cakrus tatas te tu madhurA dharmasaMhitAH 13126015c rAjarSINAM surANAM ca ye vasanti tapodhanAH 13126016a tato nArAyaNaM tejo vratacaryendhanotthitam 13126016c vaktrAn niHsRtya kRSNasya vahnir adbhutakarmaNaH 13126017a so 'gnir dadAha taM zailaM sadrumaM salatAkSupam 13126017c sapakSimRgasaMghAtaM sazvApadasarIsRpam 13126018a mRgaiz ca vividhAkArair hAhAbhUtam acetanam 13126018c zikharaM tasya zailasya mathitaM dIptadarzanam 13126019a sa tu vahnir mahAjvAlo dagdhvA sarvam azeSataH 13126019c viSNoH samIpam Agamya pAdau ziSyavad aspRzat 13126020a tato viSNur vanaM dRSTvA nirdagdham arikarzanaH 13126020c saumyair dRSTinipAtais tat punaH prakRtim Anayat 13126021a tathaiva sa girir bhUyaH prapuSpitalatAdrumaH 13126021c sapakSigaNasaMghuSTaH sazvApadasarIsRpaH 13126022a tad adbhutam acintyaM ca dRSTvA munigaNas tadA 13126022c vismito hRSTalomA ca babhUvAsrAvilekSaNaH 13126023a tato nArAyaNo dRSTvA tAn RSIn vismayAnvitAn 13126023c prazritaM madhuraM snigdhaM papraccha vadatAM varaH 13126024a kim asya RSipUgasya tyaktasaGgasya nityazaH 13126024c nirmamasyAgamavato vismayaH samupAgataH 13126025a etaM me saMzayaM sarvaM yAthAtathyam aninditAH 13126025c RSayo vaktum arhanti nizcitArthaM tapodhanAH 13126026 RSaya UcuH 13126026a bhavAn visRjate lokAn bhavAn saMharate punaH 13126026c bhavAJ zItaM bhavAn uSNaM bhavAn eva pravarSati 13126027a pRthivyAM yAni bhUtAni sthAvarANi carANi ca 13126027c teSAM pitA tvaM mAtA ca prabhuH prabhava eva ca 13126028a etan no vismayakaraM prazaMsa madhusUdana 13126028c tvam evArhasi kalyANa vaktuM vahner vinirgamam 13126029a tato vigatasaMtrAsA vayam apy arikarzana 13126029c yac chrutaM yac ca dRSTaM nas tat pravakSyAmahe hare 13126030 vAsudeva uvAca 13126030a etat tad vaiSNavaM tejo mama vaktrAd viniHsRtam 13126030c kRSNavartmA yugAntAbho yenAyaM mathito giriH 13126031a RSayaz cArtim ApannA jitakrodhA jitendriyAH 13126031c bhavanto vyathitAz cAsan devakalpAs tapodhanAH 13126032a vratacaryAparItasya tapasvivratasevayA 13126032c mama vahniH samudbhUto na vai vyathitum arhatha 13126033a vrataM cartum ihAyAtas tv ahaM girim imaM zubham 13126033c putraM cAtmasamaM vIrye tapasA sraSTum AgataH 13126034a tato mamAtmA yo dehe so 'gnir bhUtvA viniHsRtaH 13126034c gataz ca varadaM draSTuM sarvalokapitAmaham 13126035a tena cAtmAnuziSTo me putratve munisattamAH 13126035c tejaso 'rdhena putras te bhaviteti vRSadhvajaH 13126036a so 'yaM vahnir upAgamya pAdamUle mamAntikam 13126036c ziSyavat paricaryAtha zAntaH prakRtim AgataH 13126037a etad asya rahasyaM vaH padmanAbhasya dhImataH 13126037c mayA premNA samAkhyAtaM na bhIH kAryA tapodhanAH 13126038a sarvatra gatir avyagrA bhavatAM dIrghadarzanAH 13126038c tapasvivratasaMdIptA jJAnavijJAnazobhitAH 13126039a yac chrutaM yac ca vo dRSTaM divi vA yadi vA bhuvi 13126039c AzcaryaM paramaM kiM cit tad bhavanto bruvantu me 13126040a tasyAmRtanikAzasya vAGmadhor asti me spRhA 13126040c bhavadbhiH kathitasyeha tapovananivAsibhiH 13126041a yady apy aham adRSTaM vA divyam adbhutadarzanam 13126041c divi vA bhuvi vA kiM cit pazyAmy amaladarzanAH 13126042a prakRtiH sA mama parA na kva cit pratihanyate 13126042c na cAtmagatam aizvaryam AzcaryaM pratibhAti me 13126043a zraddheyaH kathito hy arthaH sajjanazravaNaM gataH 13126043c ciraM tiSThati medinyAM zaile lekhyam ivArpitam 13126044a tad ahaM sajjanamukhAn niHsRtaM tatsamAgame 13126044c kathayiSyAmy aharahar buddhidIpakaraM nRNAm 13126045a tato munigaNAH sarve prazritAH kRSNasaMnidhau 13126045c netraiH padmadalaprakhyair apazyanta janArdanam 13126046a vardhayantas tathaivAnye pUjayantas tathApare 13126046c vAgbhir RgbhUSitArthAbhiH stuvanto madhusUdanam 13126047a tato munigaNAH sarve nAradaM devadarzanam 13126047c tadA niyojayAm Asur vacane vAkyakovidam 13126048a yad Azcaryam acintyaM ca girau himavati prabho 13126048c anubhUtaM munigaNais tIrthayAtrAparAyaNaiH 13126049a tad bhavAn RSisaMghasya hitArthaM sarvacoditaH 13126049c yathAdRSTaM hRSIkeze sarvam AkhyAtum arhati 13126050a evam uktaH sa munibhir nArado bhagavAn RSiH 13126050c kathayAm Asa devarSiH pUrvavRttAM kathAM zubhAm 13127001 bhISma uvAca 13127001a tato nArAyaNasuhRn nArado bhagavAn RSiH 13127001c zaMkarasyomayA sArdhaM saMvAdaM pratyabhASata 13127002a tapaz cacAra dharmAtmA vRSabhAGkaH surezvaraH 13127002c puNye girau himavati siddhacAraNasevite 13127003a nAnauSadhiyute ramye nAnApuSpasamAkule 13127003c apsarogaNasaMkIrNe bhUtasaMghaniSevite 13127004a tatra devo mudA yukto bhUtasaMghazatair vRtaH 13127004c nAnArUpair virUpaiz ca divyair adbhutadarzanaiH 13127005a siMhavyAghragajaprakhyaiH sarvajAtisamanvitaiH 13127005c kroSTukadvIpivadanair RkSarSabhamukhais tathA 13127006a ulUkavadanair bhImaiH zyenabhAsamukhais tathA 13127006c nAnAvarNamRgaprakhyaiH sarvajAtisamanvayaiH 13127006e kiMnarair devagandharvair yakSabhUtagaNais tathA 13127007a divyapuSpasamAkIrNaM divyamAlAvibhUSitam 13127007c divyacandanasaMyuktaM divyadhUpena dhUpitam 13127007e tat sado vRSabhAGkasya divyavAditranAditam 13127008a mRdaGgapaNavodghuSTaM zaGkhabherIninAditam 13127008c nRtyadbhir bhUtasaMghaiz ca barhiNaiz ca samantataH 13127009a pranRttApsarasaM divyaM divyastrIgaNasevitam 13127009c dRSTikAntam anirdezyaM divyam adbhutadarzanam 13127010a sa giris tapasA tasya bhUtezasya vyarocata 13127011a svAdhyAyaparamair viprair brahmaghoSair vinAditaH 13127011c SaTpadair upagItaiz ca mAdhavApratimo giriH 13127012a taM mahotsavasaMkAzaM bhImarUpadharaM punaH 13127012c dRSTvA munigaNasyAsIt parA prItir janArdana 13127013a munayaz ca mahAbhAgAH siddhAz caivordhvaretasaH 13127013c maruto vasavaH sAdhyA vizvedevAH sanAtanAH 13127014a yakSA nAgAH pizAcAz ca lokapAlA hutAzanAH 13127014c bhAvAz ca sarve nyagbhUtAs tatraivAsan samAgatAH 13127015a RtavaH sarvapuSpaiz ca vyakiranta mahAdbhutaiH 13127015c oSadhyo jvalamAnAz ca dyotayanti sma tad vanam 13127016a vihagAz ca mudA yuktAH prAnRtyan vyanadaMz ca ha 13127016c giripRSTheSu ramyeSu vyAharanto janapriyAH 13127017a tatra devo giritaTe divyadhAtuvibhUSite 13127017c paryaGka iva vibhrAjann upaviSTo mahAmanAH 13127018a vyAghracarmAmbaradharaH siMhacarmottaracchadaH 13127018c vyAlayajJopavItI ca lohitAGgadabhUSaNaH 13127019a harizmazrur jaTI bhImo bhayakartA suradviSAm 13127019c abhayaH sarvabhUtAnAM bhaktAnAM vRSabhadhvajaH 13127020a dRSTvA tam RSayaH sarve zirobhir avanIM gatAH 13127020c vimuktAH sarvapApebhyaH kSAntA vigatakalmaSAH 13127021a tasya bhUtapateH sthAnaM bhImarUpadharaM babhau 13127021c apradhRSyataraM caiva mahoragasamAkulam 13127022a kSaNenaivAbhavat sarvam adbhutaM madhusUdana 13127022c tat sado vRSabhAGkasya bhImarUpadharaM babhau 13127023a tam abhyayAc chailasutA bhUtastrIgaNasaMvRtA 13127023c haratulyAmbaradharA samAnavratacAriNI 13127024a bibhratI kalazaM raukmaM sarvatIrthajalodbhavam 13127024c girisravAbhiH puNyAbhiH sarvato 'nugatA zubhA 13127025a puSpavRSTyAbhivarSantI gandhair bahuvidhais tathA 13127025c sevantI himavatpArzvaM harapArzvam upAgamat 13127026a tataH smayantI pANibhyAM narmArthaM cArudarzanA 13127026c haranetre zubhe devI sahasA sA samAvRNot 13127027a saMvRtAbhyAM tu netrAbhyAM tamobhUtam acetanam 13127027c nirhomaM nirvaSaTkAraM tat sadaH sahasAbhavat 13127028a janaz ca vimanAH sarvo bhayatrAsasamanvitaH 13127028c nimIlite bhUtapatau naSTasUrya ivAbhavat 13127029a tato vitimiro lokaH kSaNena samapadyata 13127029c jvAlA ca mahatI dIptA lalATAt tasya niHsRtA 13127030a tRtIyaM cAsya saMbhUtaM netram AdityasaMnibham 13127030c yugAntasadRzaM dIptaM yenAsau mathito giriH 13127031a tato girisutA dRSTvA dIptAgnisadRzekSaNam 13127031c haraM praNamya zirasA dadarzAyatalocanA 13127032a dahyamAne vane tasmin sazAlasaraladrume 13127032c sacandanavane ramye divyauSadhividIpite 13127033a mRgayUthair drutair bhItair harapArzvam upAgataiH 13127033c zaraNaM cApy avindadbhis tat sadaH saMkulaM babhau 13127034a tato nabhaHspRzajvAlo vidyullolArcir ujjvalaH 13127034c dvAdazAdityasadRzo yugAntAgnir ivAparaH 13127035a kSaNena tena dagdhaH sa himavAn abhavan nagaH 13127035c sadhAtuzikharAbhogo dInadagdhavanauSadhiH 13127036a taM dRSTvA mathitaM zailaM zailarAjasutA tataH 13127036c bhagavantaM prapannA sA sAJjalipragrahA sthitA 13127037a umAM zarvas tadA dRSTvA strIbhAvAgatamArdavAm 13127037c pitur dainyam anicchantIM prItyApazyat tato girim 13127038a tato 'bhavat punaH sarvaH prakRtisthaH sudarzanaH 13127038c prahRSTavihagaz caiva prapuSpitavanadrumaH 13127039a prakRtisthaM giriM dRSTvA prItA devI mahezvaram 13127039c uvAca sarvabhUtAnAM patiM patim aninditA 13127040a bhagavan sarvabhUteza zUlapANe mahAvrata 13127040c saMzayo me mahAJ jAtas taM me vyAkhyAtum arhasi 13127041a kimarthaM te lalATe vai tRtIyaM netram utthitam 13127041c kimarthaM ca girir dagdhaH sapakSigaNakAnanaH 13127042a kimarthaM ca punar deva prakRtisthaH kSaNAt kRtaH 13127042c tathaiva drumasaMchannaH kRto 'yaM te mahezvara 13127043 mahezvara uvAca 13127043a netre me saMvRte devi tvayA bAlyAd anindite 13127043c naSTAlokas tato lokaH kSaNena samapadyata 13127044a naSTAditye tathA loke tamobhUte nagAtmaje 13127044c tRtIyaM locanaM dIptaM sRSTaM te rakSatA prajAH 13127045a tasya cAkSNo mahat tejo yenAyaM mathito giriH 13127045c tvatpriyArthaM ca me devi prakRtisthaH kSaNAt kRtaH 13127046 umovAca 13127046a bhagavan kena te vaktraM candravat priyadarzanam 13127046c pUrvaM tathaiva zrIkAntam uttaraM pazcimaM tathA 13127047a dakSiNaM ca mukhaM raudraM kenordhvaM kapilA jaTAH 13127047c kena kaNThaz ca te nIlo barhibarhanibhaH kRtaH 13127048a haste caitat pinAkaM te satataM kena tiSThati 13127048c jaTilo brahmacArI ca kimartham asi nityadA 13127049a etaM me saMzayaM sarvaM vada bhUtapate 'nagha 13127049c sadharmacAriNI cAhaM bhaktA ceti vRSadhvaja 13127050a evam uktaH sa bhagavAJ zailaputryA pinAkadhRk 13127050c tasyA vRttyA ca buddhyA ca prItimAn abhavat prabhuH 13127051a tatas tAm abravId devaH subhage zrUyatAm iti 13127051c hetubhir yair mamaitAni rUpANi rucirAnane 13128001 mahezvara uvAca 13128001a tilottamA nAma purA brahmaNA yoSid uttamA 13128001c tilaM tilaM samuddhRtya ratnAnAM nirmitA zubhA 13128002a sAbhyagacchata mAM devi rUpeNApratimA bhuvi 13128002c pradakSiNaM lobhayantI mAM zubhe rucirAnanA 13128003a yato yataH sA sudatI mAm upAdhAvad antike 13128003c tatas tato mukhaM cAru mama devi vinirgatam 13128004a tAM didRkSur ahaM yogAc caturmUrtitvam AgataH 13128004c caturmukhaz ca saMvRtto darzayan yogam AtmanaH 13128005a pUrveNa vadanenAham indratvam anuzAsmi ha 13128005c uttareNa tvayA sArdhaM ramAmy aham anindite 13128006a pazcimaM me mukhaM saumyaM sarvaprANisukhAvaham 13128006c dakSiNaM bhImasaMkAzaM raudraM saMharati prajAH 13128007a jaTilo brahmacArI ca lokAnAM hitakAmyayA 13128007c devakAryArthasiddhyarthaM pinAkaM me kare sthitam 13128008a indreNa ca purA vajraM kSiptaM zrIkAGkSiNA mama 13128008c dagdhvA kaNThaM tu tad yAtaM tena zrIkaNThatA mama 13128009 umovAca 13128009a vAhaneSu prabhUteSu zrImatsv anyeSu satsu te 13128009c kathaM govRSabho deva vAhanatvam upAgataH 13128010 mahezvara uvAca 13128010a surabhIM sasRje brahmAmRtadhenuM payomucam 13128010c sA sRSTA bahudhA jAtA kSaramANA payo 'mRtam 13128011a tasyA vatsamukhotsRSTaH pheno madgAtram AgataH 13128011c tato dagdhA mayA gAvo nAnAvarNatvam AgatAH 13128012a tato 'haM lokaguruNA zamaM nIto 'rthavedinA 13128012c vRSaM cemaM dhvajArthaM me dadau vAhanam eva ca 13128013 umovAca 13128013a nivAsA bahurUpAs te vizvarUpaguNAnvitAH 13128013c tAMz ca saMtyajya bhagavaJ zmazAne ramase katham 13128014a kezAsthikalile bhIme kapAlaghaTasaMkule 13128014c gRdhragomAyukalile citAgnizatasaMkule 13128015a azucau mAMsakalile vasAzoNitakardame 13128015c vinikIrNAmiSacaye zivAnAdavinAdite 13128016 mahezvara uvAca 13128016a medhyAnveSI mahIM kRtsnAM vicarAmi nizAsv aham 13128016c na ca medhyataraM kiM cic chmazAnAd iha vidyate 13128017a tena me sarvavAsAnAM zmazAne ramate manaH 13128017c nyagrodhazAkhAsaMchanne nirbhuktasragvibhUSite 13128018a tatra caiva ramante me bhUtasaMghAH zubhAnane 13128018c na ca bhUtagaNair devi vinAhaM vastum utsahe 13128019a eSa vAso hi me medhyaH svargIyaz ca mato hi me 13128019c puNyaH paramakaz caiva medhyakAmair upAsyate 13128020 umovAca 13128020a bhagavan sarvabhUteza sarvadharmabhRtAM vara 13128020c pinAkapANe varada saMzayo me mahAn ayam 13128021a ayaM munigaNaH sarvas tapas tapa iti prabho 13128021c taponveSakaro loke bhramate vividhAkRtiH 13128022a asya caivarSisaMghasya mama ca priyakAmyayA 13128022c etaM mameha saMdehaM vaktum arhasy ariMdama 13128023a dharmaH kiMlakSaNaH proktaH kathaM vAcarituM naraiH 13128023c zakyo dharmam avindadbhir dharmajJa vada me prabho 13128024 nArada uvAca 13128024a tato munigaNaH sarvas tAM devIM pratyapUjayat 13128024c vAgbhir RgbhUSitArthAbhiH stavaiz cArthavidAM vara 13128025 mahezvara uvAca 13128025a ahiMsA satyavacanaM sarvabhUtAnukampanam 13128025c zamo dAnaM yathAzakti gArhasthyo dharma uttamaH 13128026a paradAreSv asaMkalpo nyAsastrIparirakSaNam 13128026c adattAdAnaviramo madhumAMsasya varjanam 13128027a eSa paJcavidho dharmo bahuzAkhaH sukhodayaH 13128027c dehibhir dharmaparamaiH kartavyo dharmasaMcayaH 13128028 umovAca 13128028a bhagavan saMzayaM pRSTas taM me vyAkhyAtum arhasi 13128028c cAturvarNyasya yo dharmaH sve sve varNe guNAvahaH 13128029a brAhmaNe kIdRzo dharmaH kSatriye kIdRzo bhavet 13128029c vaizye kiMlakSaNo dharmaH zUdre kiMlakSaNo bhavet 13128030 mahezvara uvAca 13128030a nyAyatas te mahAbhAge saMzayaH samudIritaH 13128030c bhUmidevA mahAbhAgAH sadA loke dvijAtayaH 13128031a upavAsaH sadA dharmo brAhmaNasya na saMzayaH 13128031c sa hi dharmArtham utpanno brahmabhUyAya kalpate 13128032a tasya dharmakriyA devi vratacaryA ca nyAyataH 13128032c tathopanayanaM caiva dvijAyaivopapadyate 13128033a gurudaivatapUjArthaM svAdhyAyAbhyasanAtmakaH 13128033c dehibhir dharmaparamaiz cartavyo dharmasaMbhavaH 13128034 umovAca 13128034a bhagavan saMzayo me 'tra taM me vyAkhyAtum arhasi 13128034c cAturvarNyasya dharmaM hi naipuNyena prakIrtaya 13128035 mahezvara uvAca 13128035a rahasyazravaNaM dharmo vedavrataniSevaNam 13128035c vratacaryAparo dharmo gurupAdaprasAdanam 13128036a bhaikSacaryAparo dharmo dharmo nityopavAsitA 13128036c nityasvAdhyAyitA dharmo brahmacaryAzramas tathA 13128037a guruNA tv abhyanujJAtaH samAvarteta vai dvijaH 13128037c vindetAnantaraM bhAryAm anurUpAM yathAvidhi 13128038a zUdrAnnavarjanaM dharmas tathA satpathasevanam 13128038c dharmo nityopavAsitvaM brahmacaryaM tathaiva ca 13128039a AhitAgnir adhIyAno juhvAnaH saMyatendriyaH 13128039c vighasAzI yatAhAro gRhasthaH satyavAk zuciH 13128040a atithivratatA dharmo dharmas tretAgnidhAraNam 13128040c iSTIz ca pazubandhAMz ca vidhipUrvaM samAcaret 13128041a yajJaz ca paramo dharmas tathAhiMsA ca dehiSu 13128041c apUrvabhojanaM dharmo vighasAzitvam eva ca 13128042a bhukte parijane pazcAd bhojanaM dharma ucyate 13128042c brAhmaNasya gRhasthasya zrotriyasya vizeSataH 13128043a daMpatyoH samazIlatvaM dharmaz ca gRhamedhinAm 13128043c gRhyANAM caiva devAnAM nityaM puSpabalikriyA 13128044a nityopalepanaM dharmas tathA nityopavAsitA 13128044c susaMmRSTopalipte ca sAjyadhUmodgame gRhe 13128045a eSa dvijajane dharmo gArhasthyo lokadhAraNaH 13128045c dvijAtInAM satAM nityaM sadaivaiSa pravartate 13128046a yas tu kSatragato devi tvayA dharma udIritaH 13128046c tam ahaM te pravakSyAmi taM me zRNu samAhitA 13128047a kSatriyasya smRto dharmaH prajApAlanam AditaH 13128047c nirdiSTaphalabhoktA hi rAjA dharmeNa yujyate 13128048a prajAH pAlayate yo hi dharmeNa manujAdhipaH 13128048c tasya dharmArjitA lokAH prajApAlanasaMcitAH 13128049a tatra rAjJaH paro dharmo damaH svAdhyAya eva ca 13128049c agnihotraparispando dAnAdhyayanam eva ca 13128050a yajJopavItadhAraNaM yajJo dharmakriyAs tathA 13128050c bhRtyAnAM bharaNaM dharmaH kRte karmaNy amoghatA 13128051a samyag daNDe sthitir dharmo dharmo vedakratukriyAH 13128051c vyavahArasthitir dharmaH satyavAkyaratis tathA 13128052a Artahastaprado rAjA pretya ceha mahIyate 13128052c gobrAhmaNArthe vikrAntaH saMgrAme nidhanaM gataH 13128052e azvamedhajitA&l lokAn prApnoti tridivAlaye 13128053a vaizyasya satataM dharmaH pAzupAlyaM kRSis tathA 13128053c agnihotraparispando dAnAdhyayanam eva ca 13128054a vANijyaM satpathasthAnam AtithyaM prazamo damaH 13128054c viprANAM svAgataM tyAgo vaizyadharmaH sanAtanaH 13128055a tilAn gandhAn rasAMz caiva na vikrINIta vai kva cit 13128055c vaNikpatham upAsIno vaizyaH satpatham AzritaH 13128056a sarvAtithyaM trivargasya yathAzakti yathArhataH 13128056c zUdradharmaH paro nityaM zuzrUSA ca dvijAtiSu 13128057a sa zUdraH saMzitatapAH satyasaMdho jitendriyaH 13128057c zuzrUSann atithiM prAptaM tapaH saMcinute mahat 13128058a tyaktahiMsaH zubhAcAro devatAdvijapUjakaH 13128058c zUdro dharmaphalair iSTaiH saMprayujyeta buddhimAn 13128059a etat te sarvam AkhyAtaM cAturvarNyasya zobhane 13128059c ekaikasyeha subhage kim anyac chrotum icchasi 13129001 umovAca 13129001a uktAs tvayA pRthagdharmAz cAturvarNyahitAH zubhAH 13129001c sarvavyApI tu yo dharmo bhagavaMs taM bravIhi me 13129002 mahezvara uvAca 13129002a brAhmaNA lokasAreNa sRSTA dhAtrA guNArthinA 13129002c lokAMs tArayituM kRtsnAn martyeSu kSitidevatAH 13129003a teSAm imaM pravakSyAmi dharmakarmaphalodayam 13129003c brAhmaNeSu hi yo dharmaH sa dharmaH paramo mataH 13129004a ime tu lokadharmArthaM trayaH sRSTAH svayaMbhuvA 13129004c pRthivyAH sarjane nityaM sRSTAs tAn api me zRNu 13129005a vedoktaH paramo dharmaH smRtizAstragato 'paraH 13129005c ziSTAcIrNaH paraH proktas trayo dharmAH sanAtanAH 13129006a traividyo brAhmaNo vidvAn na cAdhyayanajIvanaH 13129006c trikarmA triparikrAnto maitra eSa smRto dvijaH 13129007a SaD imAni tu karmANi provAca bhuvanezvaraH 13129007c vRttyarthaM brAhmaNAnAM vai zRNu tAni samAhitA 13129008a yajanaM yAjanaM caiva tathA dAnapratigrahau 13129008c adhyApanam adhItaM ca SaTkarmA dharmabhAg dvijaH 13129009a nityasvAdhyAyatA dharmo dharmo yajJaH sanAtanaH 13129009c dAnaM prazasyate cAsya yathAzakti yathAvidhi 13129010a ayaM tu paramo dharmaH pravRttaH satsu nityazaH 13129010c gRhasthatA vizuddhAnAM dharmasya nicayo mahAn 13129011a paJcayajJavizuddhAtmA satyavAg anasUyakaH 13129011c dAtA brAhmaNasatkartA susaMmRSTanivezanaH 13129012a amAnI ca sadAjihmaH snigdhavANIpradas tathA 13129012c atithyabhyAgataratiH zeSAnnakRtabhojanaH 13129013a pAdyam arghyaM yathAnyAyam AsanaM zayanaM tathA 13129013c dIpaM pratizrayaM cApi yo dadAti sa dhArmikaH 13129014a prAtar utthAya cAcamya bhojanenopamantrya ca 13129014c satkRtyAnuvrajed yaz ca tasya dharmaH sanAtanaH 13129015a sarvAtithyaM trivargasya yathAzakti divAnizam 13129015c zUdradharmaH samAkhyAtas trivarNaparicAraNam 13129016a pravRttilakSaNo dharmo gRhastheSu vidhIyate 13129016c tam ahaM kIrtayiSyAmi sarvabhUtahitaM zubham 13129017a dAtavyam asakRc chaktyA yaSTavyam asakRt tathA 13129017c puSTikarmavidhAnaM ca kartavyaM bhUtim icchatA 13129018a dharmeNArthaH samAhAryo dharmalabdhaM tridhA dhanam 13129018c kartavyaM dharmaparamaM mAnavena prayatnataH 13129019a ekenAMzena dharmArthaz cartavyo bhUtim icchatA 13129019c ekenAMzena kAmArtha ekam aMzaM vivardhayet 13129020a nivRttilakSaNas tv anyo dharmo mokSa iti smRtaH 13129020c tasya vRttiM pravakSyAmi zRNu me devi tattvataH 13129021a sarvabhUtadayA dharmo na caikagrAmavAsitA 13129021c AzApAzavimokSaz ca zasyate mokSakAGkSiNAm 13129022a na kuNDyAM nodake saGgo na vAsasi na cAsane 13129022c na tridaNDe na zayane nAgnau na zaraNAlaye 13129023a adhyAtmagatacitto yas tanmanAs tatparAyaNaH 13129023c yukto yogaM prati sadA pratisaMkhyAnam eva ca 13129024a vRkSamUlazayo nityaM zUnyAgAranivezanaH 13129024c nadIpulinazAyI ca nadItIraratiz ca yaH 13129025a vimuktaH sarvasaGgeSu snehabandheSu ca dvijaH 13129025c Atmany evAtmano bhAvaM samAsajyATati dvijaH 13129026a sthANubhUto nirAhAro mokSadRSTena karmaNA 13129026c parivrajati yo yuktas tasya dharmaH sanAtanaH 13129027a na caikatra cirAsakto na caikagrAmagocaraH 13129027c yukto hy aTati nirmukto na caikapulinezayaH 13129028a eSa mokSavidAM dharmo vedoktaH satpathaH satAm 13129028c yo mArgam anuyAtImaM padaM tasya na vidyate 13129029a caturvidhA bhikSavas te kuTIcarakRtodakaH 13129029c haMsaH paramahaMsaz ca yo yaH pazcAt sa uttamaH 13129030a ataH parataraM nAsti nAdharaM na tiro 'grataH 13129030c aduHkham asukhaM saumyam ajarAmaram avyayam 13129031 umovAca 13129031a gArhasthyo mokSadharmaz ca sajjanAcaritas tvayA 13129031c bhASito martyalokasya mArgaH zreyaskaro mahAn 13129032a RSidharmaM tu dharmajJa zrotum icchAmy anuttamam 13129032c spRhA bhavati me nityaM tapovananivAsiSu 13129033a AjyadhUmodbhavo gandho ruNaddhIva tapovanam 13129033c taM dRSTvA me manaH prItaM mahezvara sadA bhavet 13129034a etaM me saMzayaM deva munidharmakRtaM vibho 13129034c sarvadharmArthatattvajJa devadeva vadasva me 13129034e nikhilena mayA pRSTaM mahAdeva yathAtatham 13129035 mahezvara uvAca 13129035a hanta te 'haM pravakSyAmi munidharmam anuttamam 13129035c yaM kRtvA munayo yAnti siddhiM svatapasA zubhe 13129036a phenapAnAm RSINAM yo dharmo dharmavidAM sadA 13129036c taM me zRNu mahAbhAge dharmajJe dharmam AditaH 13129037a uJchanti satataM tasmin brAhmaM phenotkaraM zubham 13129037c amRtaM brahmaNA pItaM madhuraM prasRtaM divi 13129038a eSa teSAM vizuddhAnAM phenapAnAM tapodhane 13129038c dharmacaryAkRto mArgo vAlakhilyagaNe zRNu 13129039a vAlakhilyAs tapaHsiddhA munayaH sUryamaNDale 13129039c uJcham uJchanti dharmajJAH zAkunIM vRttim AsthitAH 13129040a mRganirmokavasanAz cIravalkalavAsasaH 13129040c nirdvaMdvAH satpathaM prAptA vAlakhilyAs tapodhanAH 13129041a aGguSThaparvamAtrAs te sveSv aGgeSu vyavasthitAH 13129041c tapazcaraNam Ihante teSAM dharmaphalaM mahat 13129042a te suraiH samatAM yAnti surakAryArthasiddhaye 13129042c dyotayanto dizaH sarvAs tapasA dagdhakilbiSAH 13129043a ye tv anye zuddhamanaso dayAdharmaparAyaNAH 13129043c santaz cakracarAH puNyAH somalokacarAz ca ye 13129044a pitRlokasamIpasthAs ta uJchanti yathAvidhi 13129044c saMprakSAlAzmakuTTAz ca dantolUkhalinas tathA 13129045a somapAnAM ca devAnAm USmapANAM tathaiva ca 13129045c uJchanti ye samIpasthAH svabhAvaniyatendriyAH 13129046a teSAm agnipariSyandaH pitRdevArcanaM tathA 13129046c yajJAnAM cApi paJcAnAM yajanaM dharma ucyate 13129047a eSa cakracarair devi devalokacarair dvijaiH 13129047c RSidharmaH sadA cIrNo yo 'nyas tam api me zRNu 13129048a sarveSv evarSidharmeSu jeya AtmA jitendriyaH 13129048c kAmakrodhau tataH pazcAj jetavyAv iti me matiH 13129049a agnihotraparispando dharmarAtrisamAsanam 13129049c somayajJAbhyanujJAnaM paJcamI yajJadakSiNA 13129050a nityaM yajJakriyA dharmaH pitRdevArcane ratiH 13129050c sarvAtithyaM ca kartavyam annenoJchArjitena vai 13129051a nivRttir upabhogasya gorasAnAM ca vai ratiH 13129051c sthaNDile zayanaM yogaH zAkaparNaniSevaNam 13129052a phalamUlAzanaM vAyur ApaH zaivalabhakSaNam 13129052c RSINAM niyamA hy ete yair jayanty ajitAM gatim 13129053a vidhUme nyastamusale vyaGgAre bhuktavaj jane 13129053c atItapAtrasaMcAre kAle vigatabhaikSake 13129054a atithiM kAGkSamANo vai zeSAnnakRtabhojanaH 13129054c satyadharmaratiH kSAnto munidharmeNa yujyate 13129055a na stambhI na ca mAnI yo na pramatto na vismitaH 13129055c mitrAmitrasamo maitro yaH sa dharmavid uttamaH 13130001 umovAca 13130001a dezeSu ramaNIyeSu girINAM nirjhareSu ca 13130001c sravantInAM ca kuJjeSu parvatopavaneSu ca 13130002a dezeSu ca vicitreSu phalavatsu samAhitAH 13130002c mUlavatsu ca dezeSu vasanti niyatavratAH 13130003a teSAm api vidhiM puNyaM zrotum icchAmi zaMkara 13130003c vAnaprastheSu deveza svazarIropajIviSu 13130004 mahezvara uvAca 13130004a vAnaprastheSu yo dharmas taM me zRNu samAhitA 13130004c zrutvA caikamanA devi dharmabuddhiparA bhava 13130005a saMsiddhair niyataiH sadbhir vanavAsam upAgataiH 13130005c vAnaprasthair idaM karma kartavyaM zRNu yAdRzam 13130006a trikAlam abhiSekArthaH pitRdevArcanaM kriyA 13130006c agnihotraparispanda iSTihomavidhis tathA 13130007a nIvAragrahaNaM caiva phalamUlaniSevaNam 13130007c iGgudair aNDatailAnAM snehArthaM ca niSevaNam 13130008a yogacaryAkRtaiH siddhaiH kAmakrodhavivarjanam 13130008c vIrazayyAm upAsadbhir vIrasthAnopasevibhiH 13130009a yuktair yogavahaiH sadbhir grISme paJcatapais tathA 13130009c maNDUkayoganiyatair yathAnyAyaniSevibhiH 13130010a vIrAsanagatair nityaM sthaNDile zayanais tathA 13130010c zItayogo 'gniyogaz ca cartavyo dharmabuddhibhiH 13130011a abbhakSair vAyubhakSaiz ca zaivAlottarabhojanaiH 13130011c azmakuTTais tathA dAntaiH saMprakSAlais tathAparaiH 13130012a cIravalkalasaMvItair mRgacarmanivAsibhiH 13130012c kAryA yAtrA yathAkAlaM yathAdharmaM yathAvidhi 13130013a vananityair vanacarair vanapair vanagocaraiH 13130013c vanaM gurum ivAsAdya vastavyaM vanajIvibhiH 13130014a teSAM homakriyA dharmaH paJcayajJaniSevaNam 13130014c nAgapaJcamayajJasya vedoktasyAnupAlanam 13130015a aSTamIyajJaparatA cAturmAsyaniSevaNam 13130015c paurNamAsyAM tu yo yajJo nityayajJas tathaiva ca 13130016a vimuktA dArasaMyogair vimuktAH sarvasaMkaraiH 13130016c vimuktAH sarvapApaiz ca caranti munayo vane 13130017a srugbhANDaparamA nityaM tretAgnizaraNAH sadA 13130017c santaH satpathanityA ye te yAnti paramAM gatim 13130018a brahmalokaM mahApuNyaM somalokaM ca zAzvatam 13130018c gacchanti munayaH siddhA RSidharmavyapAzrayAt 13130019a eSa dharmo mayA devi vAnaprasthAzritaH zubhaH 13130019c vistareNArthasaMpanno yathAsthUlam udAhRtaH 13130020 umovAca 13130020a bhagavan devadeveza sarvabhUtanamaskRta 13130020c yo dharmo munisaMghasya siddhivAdeSu taM vada 13130021a siddhivAdeSu saMsiddhAs tathA vananivAsinaH 13130021c svairiNo dArasaMyuktAs teSAM dharmaH kathaM smRtaH 13130022 mahezvara uvAca 13130022a svairiNas tApasA devi sarve dAravihAriNaH 13130022c teSAM mauNDyaM kaSAyaz ca vAsarAtriz ca kAraNam 13130023a trikAlam abhiSekaz ca hotraM tv RSikRtaM mahat 13130023c samAdhiH satpathasthAnaM yathoditaniSevaNam 13130024a ye ca te pUrvakathitA dharmA vananivAsinAm 13130024c yadi sevanti dharmAMs tAn Apnuvanti tapaHphalam 13130025a ye ca daMpatidharmANaH svadAraniyatendriyAH 13130025c caranti vidhidRSTaM tad RtukAlAbhigAminaH 13130026a teSAm RSikRto dharmo dharmiNAm upapadyate 13130026c na kAmakArAt kAmo 'nyaH saMsevyo dharmadarzibhiH 13130027a sarvabhUteSu yaH samyag dadAty abhayadakSiNAm 13130027c hiMsAroSavimuktAtmA sa vai dharmeNa yujyate 13130028a sarvabhUtAnukampI yaH sarvabhUtArjavavrataH 13130028c sarvabhUtAtmabhUtaz ca sa vai dharmeNa yujyate 13130029a sarvavedeSu vA snAnaM sarvabhUteSu cArjavam 13130029c ubhe ete same syAtAm ArjavaM vA viziSyate 13130030a ArjavaM dharma ity Ahur adharmo jihma ucyate 13130030c Arjaveneha saMyukto naro dharmeNa yujyate 13130031a Arjavo bhuvane nityaM vasaty amarasaMnidhau 13130031c tasmAd ArjavanityaH syAd ya icched dharmam AtmanaH 13130032a kSAnto dAnto jitakrodho dharmabhUto 'vihiMsakaH 13130032c dharme ratamanA nityaM naro dharmeNa yujyate 13130033a vyapetatandro dharmAtmA zakyA satpatham AzritaH 13130033c cAritraparamo buddho brahmabhUyAya kalpate 13130034 umovAca 13130034a AzramAbhiratA deva tApasA ye tapodhanAH 13130034c dIptimantaH kayA caiva caryayAtha bhavanti te 13130035a rAjAno rAjaputrAz ca nirdhanA vA mahAdhanAH 13130035c karmaNA kena bhagavan prApnuvanti mahAphalam 13130036a nityaM sthAnam upAgamya divyacandanarUSitAH 13130036c kena vA karmaNA deva bhavanti vanagocarAH 13130037a etaM me saMzayaM deva tapazcaryAgataM zubham 13130037c zaMsa sarvam azeSeNa tryakSa tripuranAzana 13130038 mahezvara uvAca 13130038a upavAsavratair dAntA ahiMsrAH satyavAdinaH 13130038c saMsiddhAH pretya gandharvaiH saha modanty anAmayAH 13130039a maNDUkayogazayano yathAsthAnaM yathAvidhi 13130039c dIkSAM carati dharmAtmA sa nAgaiH saha modate 13130040a zaSpaM mRgamukhotsRSTaM yo mRgaiH saha sevate 13130040c dIkSito vai mudA yuktaH sa gacchaty amarAvatIm 13130041a zaivAlaM zIrNaparNaM vA tad vrato yo niSevate 13130041c zItayogavaho nityaM sa gacchet paramAM gatim 13130042a vAyubhakSo 'mbubhakSo vA phalamUlAzano 'pi vA 13130042c yakSeSv aizvaryam AdhAya modate 'psarasAM gaNaiH 13130043a agniyogavaho grISme vidhidRSTena karmaNA 13130043c cIrtvA dvAdaza varSANi rAjA bhavati pArthivaH 13130044a AhAraniyamaM kRtvA munir dvAdazavArSikam 13130044c maruM saMsAdhya yatnena rAjA bhavati pArthivaH 13130045a sthaNDile zuddham AkAzaM parigRhya samantataH 13130045c pravizya ca mudA yukto dIkSAM dvAdazavArSikIm 13130046a sthaNDilasya phalAny Ahur yAnAni zayanAni ca 13130046c gRhANi ca mahArhANi candrazubhrANi bhAmini 13130047a AtmAnam upajIvan yo niyato niyatAzanaH 13130047c dehaM vAnazane tyaktvA sa svargaM samupAznute 13130048a AtmAnam upajIvan yo dIkSAM dvAdazavArSikIm 13130048c tyaktvA mahArNave dehaM vAruNaM lokam aznute 13130049a AtmAnam upajIvan yo dIkSAM dvAdazavArSikIm 13130049c azmanA caraNau bhittvA guhyakeSu sa modate 13130050a sAdhayitvAtmanAtmAnaM nirdvaMdvo niSparigrahaH 13130050c cIrtvA dvAdaza varSANi dIkSAm ekAM manogatAm 13130050e svargalokam avApnoti devaiz ca saha modate 13130051a AtmAnam upajIvan yo dIkSAM dvAdazavArSikIm 13130051c hutvAgnau deham utsRjya vahniloke mahIyate 13130052a yas tu devi yathAnyAyaM dIkSito niyato dvijaH 13130052c Atmany AtmAnam AdhAya nirdvaMdvo niSparigrahaH 13130053a cIrtvA dvAdaza varSANi dIkSAm ekAM manogatAm 13130053c araNIsahitaM skandhe baddhvA gacchaty anAvRtaH 13130054a vIrAdhvAnamanA nityaM vIrAsanaratas tathA 13130054c vIrasthAyI ca satataM sa vIragatim ApnuyAt 13130055a sa zakralokago nityaM sarvakAmapuraskRtaH 13130055c divyapuSpasamAkIrNo divyacandanabhUSitaH 13130055e sukhaM vasati dharmAtmA divi devagaNaiH saha 13130056a vIralokagato vIro vIrayogavahaH sadA 13130056c sattvasthaH sarvam utsRjya dIkSito niyataH zuciH 13130056e vIrAdhvAnaM prapadyed yas tasya lokAH sanAtanAH 13130057a kAmagena vimAnena sa vai carati cchandataH 13130057c zakralokagataH zrImAn modate ca nirAmayaH 13131001 umovAca 13131001a bhagavan bhaganetraghna pUSNo dazanapAtana 13131001c dakSakratuhara tryakSa saMzayo me mahAn ayam 13131002a cAturvarNyaM bhagavatA pUrvaM sRSTaM svayaMbhuvA 13131002c kena karmavipAkena vaizyo gacchati zUdratAm 13131003a vaizyo vA kSatriyaH kena dvijo vA kSatriyo bhavet 13131003c pratilomaH kathaM deva zakyo dharmo niSevitum 13131004a kena vA karmaNA vipraH zUdrayonau prajAyate 13131004c kSatriyaH zUdratAm eti kena vA karmaNA vibho 13131005a etaM me saMzayaM deva vada bhUtapate 'nagha 13131005c trayo varNAH prakRtyeha kathaM brAhmaNyam ApnuyuH 13131006 mahezvara uvAca 13131006a brAhmaNyaM devi duSprApaM nisargAd brAhmaNaH zubhe 13131006c kSatriyo vaizyazUdrau vA nisargAd iti me matiH 13131007a karmaNA duSkRteneha sthAnAd bhrazyati vai dvijaH 13131007c jyeSThaM varNam anuprApya tasmAd rakSeta vai dvijaH 13131008a sthito brAhmaNadharmeNa brAhmaNyam upajIvati 13131008c kSatriyo vAtha vaizyo vA brahmabhUyAya gacchati 13131009a yas tu vipratvam utsRjya kSAtraM dharmaM niSevate 13131009c brAhmaNyAt sa paribhraSTaH kSatrayonau prajAyate 13131010a vaizyakarma ca yo vipro lobhamohavyapAzrayaH 13131010c brAhmaNyaM durlabhaM prApya karoty alpamatiH sadA 13131011a sa dvijo vaizyatAm eti vaizyo vA zUdratAm iyAt 13131011c svadharmAt pracyuto vipras tataH zUdratvam Apnute 13131012a tatrAsau nirayaM prApto varNabhraSTo bahiSkRtaH 13131012c brahmalokaparibhraSTaH zUdraH samupajAyate 13131013a kSatriyo vA mahAbhAge vaizyo vA dharmacAriNi 13131013c svAni karmANy apAhAya zUdrakarmANi sevate 13131014a svasthAnAt sa paribhraSTo varNasaMkaratAM gataH 13131014c brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH zUdratvaM yAti tAdRzaH 13131015a yas tu zuddhaH svadharmeNa jJAnavijJAnavAJ zuciH 13131015c dharmajJo dharmanirataH sa dharmaphalam aznute 13131016a idaM caivAparaM devi brahmaNA samudIritam 13131016c adhyAtmaM naiSThikaM sadbhir dharmakAmair niSevyate 13131017a ugrAnnaM garhitaM devi gaNAnnaM zrAddhasUtakam 13131017c ghuSTAnnaM naiva bhoktavyaM zUdrAnnaM naiva karhi cit 13131018a zUdrAnnaM garhitaM devi devadevair mahAtmabhiH 13131018c pitAmahamukhotsRSTaM pramANam iti me matiH 13131019a zUdrAnnenAvazeSeNa jaThare yo mriyeta vai 13131019c AhitAgnis tathA yajvA sa zUdragatibhAg bhavet 13131020a tena zUdrAnnazeSeNa brahmasthAnAd apAkRtaH 13131020c brAhmaNaH zUdratAm eti nAsti tatra vicAraNA 13131021a yasyAnnenAvazeSeNa jaThare yo mriyeta vai 13131021c tAM tAM yoniM vrajed vipro yasyAnnam upajIvati 13131022a brAhmaNatvaM zubhaM prApya durlabhaM yo 'vamanyate 13131022c abhojyAnnAni cAznAti sa dvijatvAt pateta vai 13131023a surApo brahmahA kSudraz cauro bhagnavrato 'zuciH 13131023c svAdhyAyavarjitaH pApo lubdho naikRtikaH zaThaH 13131024a avratI vRSalIbhartA kuNDAzI somavikrayI 13131024c nihInasevI vipro hi patati brahmayonitaH 13131025a gurutalpI gurudveSI gurukutsAratiz ca yaH 13131025c brahmadviT cApi patati brAhmaNo brahmayonitaH 13131026a ebhis tu karmabhir devi zubhair Acaritais tathA 13131026c zUdro brAhmaNatAM gacched vaizyaH kSatriyatAM vrajet 13131027a zUdrakarmANi sarvANi yathAnyAyaM yathAvidhi 13131027c zuzrUSAM paricaryAM ca jyeSThe varNe prayatnataH 13131027e kuryAd avimanAH zUdraH satataM satpathe sthitaH 13131028a daivatadvijasatkartA sarvAtithyakRtavrataH 13131028c RtukAlAbhigAmI ca niyato niyatAzanaH 13131029a caukSaz caukSajanAnveSI zeSAnnakRtabhojanaH 13131029c vRthAmAMsAny abhuJjAnaH zUdro vaizyatvam Rcchati 13131030a RtavAg anahaMvAdI nirdvaMdvaH zamakovidaH 13131030c yajate nityayajJaiz ca svAdhyAyaparamaH zuciH 13131031a dAnto brAhmaNasatkartA sarvavarNabubhUSakaH 13131031c gRhasthavratam AtiSThan dvikAlakRtabhojanaH 13131032a zeSAzI vijitAhAro niSkAmo nirahaMvadaH 13131032c agnihotram upAsaMz ca juhvAnaz ca yathAvidhi 13131033a sarvAtithyam upAtiSThaJ zeSAnnakRtabhojanaH 13131033c tretAgnimantravihito vaizyo bhavati vai yadi 13131033e sa vaizyaH kSatriyakule zucau mahati jAyate 13131034a sa vaizyaH kSatriyo jAto janmaprabhRti saMskRtaH 13131034c upanIto vrataparo dvijo bhavati satkRtaH 13131035a dadAti yajate yajJaiH saMskRtair AptadakSiNaiH 13131035c adhIte svargam anvicchaMs tretAgnizaraNaH sadA 13131036a Artahastaprado nityaM prajA dharmeNa pAlayan 13131036c satyaH satyAni kurute nityaM yaH sukhadarzanaH 13131037a dharmadaNDo na nirdaNDo dharmakAryAnuzAsakaH 13131037c yantritaH kAryakaraNe SaDbhAgakRtalakSaNaH 13131038a grAmyadharmAn na seveta svacchandenArthakovidaH 13131038c RtukAle tu dharmAtmA patnIM seveta nityadA 13131039a sarvopavAsI niyataH svAdhyAyaparamaH zuciH 13131039c barhiSkAntarite nityaM zayAno 'gnigRhe sadA 13131040a sarvAtithyaM trivargasya kurvANaH sumanAH sadA 13131040c zUdrANAM cAnnakAmAnAM nityaM siddham iti bruvan 13131041a svArthAd vA yadi vA kAmAn na kiM cid upalakSayet 13131041c pitRdevAtithikRte sAdhanaM kurute ca yaH 13131042a svavezmani yathAnyAyam upAste bhaikSam eva ca 13131042c trikAlam agnihotraM ca juhvAno vai yathAvidhi 13131043a gobrAhmaNahitArthAya raNe cAbhimukho hataH 13131043c tretAgnimantrapUtaM vA samAvizya dvijo bhavet 13131044a jJAnavijJAnasaMpannaH saMskRto vedapAragaH 13131044c vipro bhavati dharmAtmA kSatriyaH svena karmaNA 13131045a etaiH karmaphalair devi nyUnajAtikulodbhavaH 13131045c zUdro 'py AgamasaMpanno dvijo bhavati saMskRtaH 13131046a brAhmaNo vApy asadvRttaH sarvasaMkarabhojanaH 13131046c brAhmaNyaM puNyam utsRjya zUdro bhavati tAdRzaH 13131047a karmabhiH zucibhir devi zuddhAtmA vijitendriyaH 13131047c zUdro 'pi dvijavat sevya iti brahmAbravIt svayam 13131048a svabhAvakarma ca zubhaM yatra zUdre 'pi tiSThati 13131048c vizuddhaH sa dvijAtir vai vijJeya iti me matiH 13131049a na yonir nApi saMskAro na zrutaM na ca saMnatiH 13131049c kAraNAni dvijatvasya vRttam eva tu kAraNam 13131050a sarvo 'yaM brAhmaNo loke vRttena tu vidhIyate 13131050c vRtte sthitaz ca suzroNi brAhmaNatvaM nigacchati 13131051a brAhmaH svabhAvaH kalyANi samaH sarvatra me matiH 13131051c nirguNaM nirmalaM brahma yatra tiSThati sa dvijaH 13131052a ete yoniphalA devi sthAnabhAganidarzakAH 13131052c svayaM ca varadenoktA brahmaNA sRjatA prajAH 13131053a brAhmaNo hi mahat kSetraM loke carati pAdavat 13131053c yat tatra bIjaM vapati sA kRSiH pAralaukikI 13131054a mitAzinA sadA bhAvyaM satpathAlambinA sadA 13131054c brAhmamArgam atikramya vartitavyaM bubhUSatA 13131055a saMhitAdhyAyinA bhAvyaM gRhe vai gRhamedhinA 13131055c nityaM svAdhyAyayuktena dAnAdhyayanajIvinA 13131056a evaMbhUto hi yo vipraH satataM satpathe sthitaH 13131056c AhitAgnir adhIyAno brahmabhUyAya kalpate 13131057a brAhmaNyam eva saMprApya rakSitavyaM yatAtmabhiH 13131057c yonipratigrahAdAnaiH karmabhiz ca zucismite 13131058a etat te sarvam AkhyAtaM yathA zUdro bhaved dvijaH 13131058c brAhmaNo vA cyuto dharmAd yathA zUdratvam Apnute 13132001 umovAca 13132001a bhagavan sarvabhUteza surAsuranamaskRta 13132001c dharmAdharme nRNAM deva brUhi me saMzayaM vibho 13132002a karmaNA manasA vAcA trividhaM hi naraH sadA 13132002c badhyate bandhanaiH pAzair mucyate 'py atha vA punaH 13132003a kena zIlena vA deva karmaNA kIdRzena vA 13132003c samAcArair guNair vAkyaiH svargaM yAntIha mAnavAH 13132004 mahezvara uvAca 13132004a devi dharmArthatattvajJe satyanitye dame rate 13132004c sarvaprANihitaH praznaH zrUyatAM buddhivardhanaH 13132005a satyadharmaratAH santaH sarvalipsAvivarjitAH 13132005c nAdharmeNa na dharmeNa badhyante chinnasaMzayAH 13132006a pralayotpattitattvajJAH sarvajJAH samadarzinaH 13132006c vItarAgA vimucyante puruSAH sarvabandhanaiH 13132007a karmaNA manasA vAcA ye na hiMsanti kiM cana 13132007c ye na sajjanti kasmiMz cid badhyante te na karmabhiH 13132008a prANAtipAtAd viratAH zIlavanto dayAnvitAH 13132008c tulyadveSyapriyA dAntA mucyante karmabandhanaiH 13132009a sarvabhUtadayAvanto vizvAsyAH sarvajantuSu 13132009c tyaktahiMsAsamAcArAs te narAH svargagAminaH 13132010a parasve nirmamA nityaM paradAravivarjakAH 13132010c dharmalabdhArthabhoktAras te narAH svargagAminaH 13132011a mAtRvat svasRvac caiva nityaM duhitRvac ca ye 13132011c paradAreSu vartante te narAH svargagAminaH 13132012a stainyAn nivRttAH satataM saMtuSTAH svadhanena ca 13132012c svabhAgyAny upajIvanti te narAH svargagAminaH 13132013a svadAraniratA ye ca RtukAlAbhigAminaH 13132013c agrAmyasukhabhogAz ca te narAH svargagAminaH 13132014a paradAreSu ye nityaM cAritrAvRtalocanAH 13132014c yatendriyAH zIlaparAs te narAH svargagAminaH 13132015a eSa devakRto mArgaH sevitavyaH sadA naraiH 13132015c akaSAyakRtaz caiva mArgaH sevyaH sadA budhaiH 13132016a dAnadharmatapoyuktaH zIlazaucadayAtmakaH 13132016c vRttyarthaM dharmahetor vA sevitavyaH sadA naraiH 13132016e svargavAsam abhIpsadbhir na sevyas tv ata uttaraH 13132017 umovAca 13132017a vAcAtha badhyate yena mucyate 'py atha vA punaH 13132017c tAni karmANi me deva vada bhUtapate 'nagha 13132018 mahezvara uvAca 13132018a AtmahetoH parArthe vA narmahAsyAzrayAt tathA 13132018c ye mRSA na vadantIha te narAH svargagAminaH 13132019a vRttyarthaM dharmahetor vA kAmakArAt tathaiva ca 13132019c anRtaM ye na bhASante te narAH svargagAminaH 13132020a zlakSNAM vANIM nirAbAdhAM madhurAM pApavarjitAm 13132020c svAgatenAbhibhASante te narAH svargagAminaH 13132021a kaTukAM ye na bhASante paruSAM niSThurAM giram 13132021c apaizunyaratAH santas te narAH svargagAminaH 13132022a pizunAM ye na bhASante mitrabhedakarIM giram 13132022c RtAM maitrIM prabhASante te narAH svargagAminaH 13132023a varjayanti sadA sUcyaM paradrohaM ca mAnavAH 13132023c sarvabhUtasamA dAntAs te narAH svargagAminaH 13132024a zaThapralApAd viratA viruddhaparivarjakAH 13132024c saumyapralApino nityaM te narAH svargagAminaH 13132025a na kopAd vyAharante ye vAcaM hRdayadAraNIm 13132025c sAntvaM vadanti kruddhApi te narAH svargagAminaH 13132026a eSa vANIkRto devi dharmaH sevyaH sadA naraiH 13132026c zubhaH satyaguNo nityaM varjanIyA mRSA budhaiH 13132027 umovAca 13132027a manasA badhyate yena karmaNA puruSaH sadA 13132027c tan me brUhi mahAbhAga devadeva pinAkadhRk 13132028 mahezvara uvAca 13132028a mAnaseneha dharmeNa saMyuktAH puruSAH sadA 13132028c svargaM gacchanti kalyANi tan me kIrtayataH zRNu 13132029a duSpraNItena manasA duSpraNItatarAkRtiH 13132029c badhyate mAnavo yena zRNu cAnyac chubhAnane 13132030a araNye vijane nyastaM parasvaM vIkSya ye narAH 13132030c manasApi na hiMsanti te narAH svargagAminaH 13132031a grAme gRhe vA yad dravyaM pArakyaM vijane sthitam 13132031c nAbhinandanti vai nityaM te narAH svargagAminaH 13132032a tathaiva paradArAn ye kAmavRttAn rahogatAn 13132032c manasApi na hiMsanti te narAH svargagAminaH 13132033a zatruM mitraM ca ye nityaM tulyena manasA narAH 13132033c bhajanti maitrAH saMgamya te narAH svargagAminaH 13132034a zrutavanto dayAvantaH zucayaH satyasaMgarAH 13132034c svair arthaiH parisaMtuSTAs te narAH svargagAminaH 13132035a avairA ye tv anAyAsA maitracittaparAH sadA 13132035c sarvabhUtadayAvantas te narAH svargagAminaH 13132036a zraddhAvanto dayAvantaz cokSAz cokSajanapriyAH 13132036c dharmAdharmavido nityaM te narAH svargagAminaH 13132037a zubhAnAm azubhAnAM ca karmaNAM phalasaMcaye 13132037c vipAkajJAz ca ye devi te narAH svargagAminaH 13132038a nyAyopetA guNopetA devadvijaparAH sadA 13132038c samatAM samanuprAptAs te narAH svargagAminaH 13132039a zubhaiH karmaphalair devi mayaite parikIrtitAH 13132039c svargamArgopagA bhUyaH kim anyac chrotum icchasi 13132040 umovAca 13132040a mahAn me saMzayaH kaz cin martyAn prati mahezvara 13132040c tasmAt taM naipuNenAdya mamAkhyAtuM tvam arhasi 13132041a kenAyur labhate dIrghaM karmaNA puruSaH prabho 13132041c tapasA vApi deveza kenAyur labhate mahat 13132042a kSINAyuH kena bhavati karmaNA bhuvi mAnavaH 13132042c vipAkaM karmaNAM deva vaktum arhasy anindita 13132043a apare ca mahAbhogA mandabhogAs tathApare 13132043c akulInAs tathA cAnye kulInAz ca tathApare 13132044a durdarzAH ke cid AbhAnti narAH kASThamayA iva 13132044c priyadarzAs tathA cAnye darzanAd eva mAnavAH 13132045a duSprajJAH ke cid AbhAnti ke cid AbhAnti paNDitAH 13132045c mahAprajJAs tathaivAnye jJAnavijJAnadarzinaH 13132046a alpAbAdhAs tathA ke cin mahAbAdhAs tathApare 13132046c dRzyante puruSA deva tan me zaMsitum arhasi 13132047 mahezvara uvAca 13132047a hanta te 'haM pravakSyAmi devi karmaphalodayam 13132047c martyaloke narAH sarve yena svaM bhuJjate phalam 13132048a prANAtipAtI yo raudro daNDahastodyatas tathA 13132048c nityam udyatadaNDaz ca hanti bhUtagaNAn naraH 13132049a nirdayaH sarvabhUtAnAM nityam udvegakArakaH 13132049c api kITapipIlAnAm azaraNyaH sunirghRNaH 13132050a evaMbhUto naro devi nirayaM pratipadyate 13132050c viparItas tu dharmAtmA rUpavAn abhijAyate 13132051a nirayaM yAti hiMsAtmA yAti svargam ahiMsakaH 13132051c yAtanAM niraye raudrAM sa kRcchrAM labhate naraH 13132052a atha cen nirayAt tasmAt samuttarati karhi cit 13132052c mAnuSyaM labhate cApi hInAyus tatra jAyate 13132053a pApena karmaNA devi baddho hiMsAratir naraH 13132053c apriyaH sarvabhUtAnAM hInAyur upajAyate 13132054a yas tu zuklAbhijAtIyaH prANighAtavivarjakaH 13132054c nikSiptadaNDo nirdaNDo na hinasti kadA cana 13132055a na ghAtayati no hanti ghnantaM naivAnumodate 13132055c sarvabhUteSu sasneho yathAtmani tathApare 13132056a IdRzaH puruSotkarSo devi devatvam aznute 13132056c upapannAn sukhAn bhogAn upAznAti mudA yutaH 13132057a atha cen mAnuSe loke kadA cid upapadyate 13132057c tatra dIrghAyur utpannaH sa naraH sukham edhate 13132058a evaM dIrghAyuSAM mArgaH suvRttAnAM sukarmaNAm 13132058c prANihiMsAvimokSeNa brahmaNA samudIritaH 13133001 umovAca 13133001a kiMzIlAH kiMsamAcArAH puruSAH kaiz ca karmabhiH 13133001c svargaM samabhipadyante saMpradAnena kena vA 13133002 mahezvara uvAca 13133002a dAtA brAhmaNasatkartA dInAndhakRpaNAdiSu 13133002c bhakSyabhojyAnnapAnAnAM vAsasAM ca pradAyakaH 13133003a pratizrayAn sabhAH kUpAn prapAH puSkariNIs tathA 13133003c naityakAni ca sarvANi kim icchakam atIva ca 13133004a AsanaM zayanaM yAnaM dhanaM ratnaM gRhAMs tathA 13133004c sasyajAtAni sarvANi gAH kSetrANy atha yoSitaH 13133005a supratItamanA nityaM yaH prayacchati mAnavaH 13133005c evaMbhUto mRto devi devaloke 'bhijAyate 13133006a tatroSya suciraM kAlaM bhuktvA bhogAn anuttamAn 13133006c sahApsarobhir mudito ramitvA nandanAdiSu 13133007a tasmAt svargAc cyuto lokAn mAnuSeSUpajAyate 13133007c mahAbhoge kule devi dhanadhAnyasamAcite 13133008a tatra kAmaguNaiH sarvaiH samupeto mudA yutaH 13133008c mahAbhogo mahAkozo dhanI bhavati mAnavaH 13133009a ete devi mahAbhogAH prANino dAnazIlinaH 13133009c brahmaNA vai purA proktAH sarvasya priyadarzanAH 13133010a apare mAnavA devi pradAnakRpaNA dvijaiH 13133010c yAcitA na prayacchanti vidyamAne 'py abuddhayaH 13133011a dInAndhakRpaNAn dRSTvA bhikSukAn atithIn api 13133011c yAcyamAnA nivartante jihvAlobhasamanvitAH 13133012a na dhanAni na vAsAMsi na bhogAn na ca kAJcanam 13133012c na gAvo nAnnavikRtiM prayacchanti kadA cana 13133013a apravRttAs tu ye lubdhA nAstikA dAnavarjitAH 13133013c evaMbhUtA narA devi nirayaM yAnty abuddhayaH 13133014a te cen manuSyatAM yAnti yadA kAlasya paryayAt 13133014c dhanarikte kule janma labhante svalpabuddhayaH 13133015a kSutpipAsAparItAz ca sarvabhogabahiSkRtAH 13133015c nirAzAH sarvabhogebhyo jIvanty adhamajIvikAm 13133016a alpabhogakule jAtA alpabhogaratA narAH 13133016c anena karmaNA devi bhavanty adhanino narAH 13133017a apare stambhino nityaM mAninaH pApato ratAH 13133017c AsanArhasya ye pIThaM na prayacchanty acetasaH 13133018a mArgArhasya ca ye mArgaM na yacchanty alpabuddhayaH 13133018c pAdyArhasya ca ye pAdyaM na dadaty alpabuddhayaH 13133019a arghArhAn na ca satkArair arcayanti yathAvidhi 13133019c arghyam AcamanIyaM vA na yacchanty alpabuddhayaH 13133020a guruM cAbhigataM premNA guruvan na bubhUSate 13133020c abhimAnapravRttena lobhena samavasthitAH 13133021a saMmAnyAMz cAvamanyante vRddhAn paribhavanti ca 13133021c evaMvidhA narA devi sarve nirayagAminaH 13133022a te vai yadi narAs tasmAn nirayAd uttaranti vai 13133022c varSapUgais tato janma labhante kutsite kule 13133023a zvapAkapulkasAdInAM kutsitAnAm acetasAm 13133023c kuleSu teSu jAyante guruvRddhApacAyinaH 13133024a na stambhI na ca mAnI yo devatAdvijapUjakaH 13133024c lokapUjyo namaskartA prazrito madhuraM vadan 13133025a sarvavarNapriyakaraH sarvabhUtahitaH sadA 13133025c adveSI sumukhaH zlakSNaH snigdhavANIpradaH sadA 13133026a svAgatenaiva sarveSAM bhUtAnAm avihiMsakaH 13133026c yathArhasatkriyApUrvam arcayann upatiSThati 13133027a mArgArhAya dadan mArgaM guruM guruvad arcayan 13133027c atithipragraharatas tathAbhyAgatapUjakaH 13133028a evaMbhUto naro devi svargatiM pratipadyate 13133028c tato mAnuSatAM prApya viziSTakulajo bhavet 13133029a tatrAsau vipulair bhogaiH sarvaratnasamAyutaH 13133029c yathArhadAtA cArheSu dharmacaryAparo bhavet 13133030a saMmataH sarvabhUtAnAM sarvalokanamaskRtaH 13133030c svakarmaphalam Apnoti svayam eva naraH sadA 13133031a udAttakulajAtIya udAttAbhijanaH sadA 13133031c eSa dharmo mayA prokto vidhAtrA svayam IritaH 13133032a yas tu raudrasamAcAraH sarvasattvabhayaMkaraH 13133032c hastAbhyAM yadi vA padbhyAM rajjvA daNDena vA punaH 13133033a loSTaiH stambhair upAyair vA jantUn bAdhati zobhane 13133033c hiMsArthaM nikRtiprajJaH prodvejayati caiva ha 13133034a upakrAmati jantUMz ca udvegajananaH sadA 13133034c evaMzIlasamAcAro nirayaM pratipadyate 13133035a sa cen mAnuSatAM gacched yadi kAlasya paryayAt 13133035c bahvAbAdhaparikliSTe so 'dhame jAyate kule 13133036a lokadveSyo 'dhamaH puMsAM svayaM karmakRtaiH phalaiH 13133036c eSa devi manuSyeSu boddhavyo jJAtibandhuSu 13133037a aparaH sarvabhUtAni dayAvAn anupazyati 13133037c maitradRSTiH pitRsamo nirvairo niyatendriyaH 13133038a nodvejayati bhUtAni na vihiMsayate tathA 13133038c hastapAdaiH suniyatair vizvAsyaH sarvajantuSu 13133039a na rajjvA na ca daNDena na loSTair nAyudhena ca 13133039c udvejayati bhUtAni zlakSNakarmA dayAparaH 13133040a evaMzIlasamAcAraH svarge samupajAyate 13133040c tatrAsau bhavane divye mudA vasati devavat 13133041a sa cet karmakSayAn martyo manuSyeSUpajAyate 13133041c alpAbAdho nirItIkaH sa jAtaH sukham edhate 13133042a sukhabhAgI nirAyAso nirudvegaH sadA naraH 13133042c eSa devi satAM mArgo bAdhA yatra na vidyate 13133043 umovAca 13133043a ime manuSyA dRzyante UhApohavizAradAH 13133043c jJAnavijJAnasaMpannAH prajJAvanto 'rthakovidAH 13133043e duSprajJAz cApare deva jJAnavijJAnavarjitAH 13133044a kena karmavipAkena prajJAvAn puruSo bhavet 13133044c alpaprajJo virUpAkSa kathaM bhavati mAnavaH 13133044e etaM me saMzayaM chinddhi sarvadharmavidAM vara 13133045a jAtyandhAz cApare deva rogArtAz cApare tathA 13133045c narAH klIbAz ca dRzyante kAraNaM brUhi tatra vai 13133046 mahezvara uvAca 13133046a brAhmaNAn vedaviduSaH siddhAn dharmavidas tathA 13133046c paripRcchanty aharahaH kuzalAkuzalaM tathA 13133047a varjayanty azubhaM karma sevamAnAH zubhaM tathA 13133047c labhante svargatiM nityam iha loke sukhaM tathA 13133048a sa cen mAnuSatAM yAti medhAvI tatra jAyate 13133048c zrutaM prajJAnugaM cAsya kalyANam upajAyate 13133049a paradAreSu ye mUDhAz cakSur duSTaM prayuJjate 13133049c tena duSTasvabhAvena jAtyandhAs te bhavanti ha 13133050a manasA tu praduSTena nagnAM pazyanti ye striyam 13133050c rogArtAs te bhavantIha narA duSkRtakarmiNaH 13133051a ye tu mUDhA durAcArA viyonau maithune ratAH 13133051c puruSeSu suduSprajJAH klIbatvam upayAnti te 13133052a pazUMz ca ye bandhayanti ye caiva gurutalpagAH 13133052c prakIrNamaithunA ye ca klIbA jAyanti te narAH 13133053 umovAca 13133053a sAvadyaM kiM nu vai karma niravadyaM tathaiva ca 13133053c zreyaH kurvann avApnoti mAnavo devasattama 13133054 mahezvara uvAca 13133054a zreyAMsaM mArgam AtiSThan sadA yaH pRcchate dvijAn 13133054c dharmAnveSI guNAkAGkSI sa svargaM samupAznute 13133055a yadi mAnuSatAM devi kadA cit sa nigacchati 13133055c medhAvI dhAraNAyuktaH prAjJas tatrAbhijAyate 13133056a eSa devi satAM dharmo mantavyo bhUtikArakaH 13133056c nRNAM hitArthAya tava mayA vai samudAhRtaH 13133057 umovAca 13133057a apare svalpavijJAnA dharmavidveSiNo narAH 13133057c brAhmaNAn vedaviduSo necchanti parisarpitum 13133058a vratavanto narAH ke cic chraddhAdamaparAyaNAH 13133058c avratA bhraSTaniyamAs tathAnye rAkSasopamAH 13133059a yajvAnaz ca tathaivAnye nirhomAz ca tathApare 13133059c kena karmavipAkena bhavantIha vadasva me 13133060 mahezvara uvAca 13133060a AgamAl lokadharmANAM maryAdAH pUrvanirmitAH 13133060c prAmANyenAnuvartante dRzyante hi dRDhavratAH 13133061a adharmaM dharmam ity Ahur ye ca mohavazaM gatAH 13133061c avratA naSTamaryAdAs te proktA brahmarAkSasAH 13133062a te cet kAlakRtodyogAt saMbhavantIha mAnuSAH 13133062c nirhomA nirvaSaTkArAs te bhavanti narAdhamAH 13133063a eSa devi mayA sarvaH saMzayacchedanAya te 13133063c kuzalAkuzalo nqNAM vyAkhyAto dharmasAgaraH 13134001 mahezvara uvAca 13134001a parAvarajJe dharmajJe tapovananivAsini 13134001c sAdhvi subhru sukezAnte himavatparvatAtmaje 13134002a dakSe zamadamopete nirmame dharmacAriNi 13134002c pRcchAmi tvAM varArohe pRSTA vada mamepsitam 13134003a sAvitrI brahmaNaH sAdhvI kauzikasya zacI satI 13134003c mArtaNDajasya dhUmorNA Rddhir vaizravaNasya ca 13134004a varuNasya tato gaurI sUryasya ca suvarcalA 13134004c rohiNI zazinaH sAdhvI svAhA caiva vibhAvasoH 13134005a aditiH kazyapasyAtha sarvAs tAH patidevatAH 13134005c pRSTAz copAsitAz caiva tAs tvayA devi nityazaH 13134006a tena tvAM paripRcchAmi dharmajJe dharmavAdini 13134006c strIdharmaM zrotum icchAmi tvayodAhRtam AditaH 13134007a sahadharmacarI me tvaM samazIlA samavratA 13134007c samAnasAravIryA ca tapas tIvraM kRtaM ca te 13134007e tvayA hy ukto vizeSeNa pramANatvam upaiSyati 13134008a striyaz caiva vizeSeNa strIjanasya gatiH sadA 13134008c gaur gAM gacchati suzroNi lokeSv eSA sthitiH sadA 13134009a mama cArdhaM zarIrasya mama cArdhAd viniHsRtA 13134009c surakAryakarI ca tvaM lokasaMtAnakAriNI 13134010a tava sarvaH suviditaH strIdharmaH zAzvataH zubhe 13134010c tasmAd azeSato brUhi strIdharmaM vistareNa me 13134011 umovAca 13134011a bhagavan sarvabhUteza bhUtabhavyabhavodbhava 13134011c tvatprabhAvAd iyaM deva vAk caiva pratibhAti me 13134012a imAs tu nadyo deveza sarvatIrthodakair yutAH 13134012c upasparzanahetos tvA samIpasthA upAsate 13134013a etAbhiH saha saMmantrya pravakSyAmy anupUrvazaH 13134013c prabhavan yo 'nahaMvAdI sa vai puruSa ucyate 13134014a strI ca bhUteza satataM striyam evAnudhAvati 13134014c mayA saMmAnitAz caiva bhaviSyanti saridvarAH 13134015a eSA sarasvatI puNyA nadInAm uttamA nadI 13134015c prathamA sarvasaritAM nadI sAgaragAminI 13134016a vipAzA ca vitastA ca candrabhAgA irAvatI 13134016c zatadrur devikA sindhuH kauzikI gomatI tathA 13134017a tathA devanadI ceyaM sarvatIrthAbhisaMvRtA 13134017c gaganAd gAM gatA devI gaGgA sarvasaridvarA 13134018a ity uktvA devadevasya patnI dharmabhRtAM varA 13134018c smitapUrvam ivAbhASya sarvAs tAH saritas tadA 13134019a apRcchad devamahiSI strIdharmaM dharmavatsalA 13134019c strIdharmakuzalAs tA vai gaGgAdyAH saritAM varAH 13134020a ayaM bhagavatA dattaH praznaH strIdharmasaMzritaH 13134020c taM tu saMmantrya yuSmAbhir vaktum icchAmi zaMkare 13134021a na caikasAdhyaM pazyAmi vijJAnaM bhuvi kasya cit 13134021c divi vA sAgaragamAs tena vo mAnayAmy aham 13134022 bhISma uvAca 13134022a evaM sarvAH saricchreSThAH pRSTAH puNyatamAH zivAH 13134022c tato devanadI gaGgA niyuktA pratipUjya tAm 13134023a bahvIbhir buddhibhiH sphItA strIdharmajJA zucismitA 13134023c zailarAjasutAM devIM puNyA pApApahAM zivAm 13134024a buddhyA vinayasaMpannA sarvajJAnavizAradA 13134024c sasmitaM bahubuddhyADhyA gaGgA vacanam abravIt 13134025a dhanyAH smo 'nugRhItAH smo devi dharmaparAyaNA 13134025c yA tvaM sarvajaganmAnyA nadIr mAnayase 'naghe 13134026a prabhavan pRcchate yo hi saMmAnayati vA punaH 13134026c nUnaM janam aduSTAtmA paNDitAkhyAM sa gacchati 13134027a jJAnavijJAnasaMpannAn UhApohavizAradAn 13134027c pravaktqn pRcchate yo 'nyAn sa vai nA padam arcchati 13134028a anyathA bahubuddhyADhyo vAkyaM vadati saMsadi 13134028c anyathaiva hy ahaMmAnI durbalaM vadate vacaH 13134029a divyajJAne divi zreSThe divyapuNye sadotthite 13134029c tvam evArhasi no devi strIdharmam anuzAsitum 13134030 bhISma uvAca 13134030a tataH sArAdhitA devI gaGgayA bahubhir guNaiH 13134030c prAha sarvam azeSeNa strIdharmaM surasundarI 13134031a strIdharmo mAM prati yathA pratibhAti yathAvidhi 13134031c tam ahaM kIrtayiSyAmi tathaiva prathito bhavet 13134032a strIdharmaH pUrva evAyaM vivAhe bandhubhiH kRtaH 13134032c sahadharmacarI bhartur bhavaty agnisamIpataH 13134033a susvabhAvA suvacanA suvRttA sukhadarzanA 13134033c ananyacittA sumukhI bhartuH sA dharmacAriNI 13134034a sA bhaved dharmaparamA sA bhaved dharmabhAginI 13134034c devavat satataM sAdhvI yA bhartAraM prapazyati 13134035a zuzrUSAM paricAraM ca devavad yA karoti ca 13134035c nAnyabhAvA hy avimanAH suvratA sukhadarzanA 13134036a putravaktram ivAbhIkSNaM bhartur vadanam IkSate 13134036c yA sAdhvI niyatAcArA sA bhaved dharmacAriNI 13134037a zrutvA daMpatidharmaM vai sahadharmakRtaM zubham 13134037c ananyacittA sumukhI bhartuH sA dharmacAriNI 13134038a paruSANy api coktA yA dRSTA vA krUracakSuSA 13134038c suprasannamukhI bhartur yA nArI sA pativratA 13134039a na candrasUryau na taruM puMnAmno yA nirIkSate 13134039c bhartRvarjaM varArohA sA bhaved dharmacAriNI 13134040a daridraM vyAdhitaM dInam adhvanA parikarzitam 13134040c patiM putram ivopAste sA nArI dharmabhAginI 13134041a yA nArI prayatA dakSA yA nArI putriNI bhavet 13134041c patipriyA patiprANA sA nArI dharmabhAginI 13134042a zuzrUSAM paricaryAM ca karoty avimanAH sadA 13134042c supratItA vinItA ca sA nArI dharmabhAginI 13134043a na kAmeSu na bhogeSu naizvarye na sukhe tathA 13134043c spRhA yasyA yathA patyau sA nArI dharmabhAginI 13134044a kalyotthAnaratA nityaM guruzuzrUSaNe ratA 13134044c susaMmRSTakSayA caiva gozakRtkRtalepanA 13134045a agnikAryaparA nityaM sadA puSpabalipradA 13134045c devatAtithibhRtyAnAM nirupya patinA saha 13134046a zeSAnnam upabhuJjAnA yathAnyAyaM yathAvidhi 13134046c tuSTapuSTajanA nityaM nArI dharmeNa yujyate 13134047a zvazrUzvazurayoH pAdau toSayantI guNAnvitA 13134047c mAtApitRparA nityaM yA nArI sA tapodhanA 13134048a brAhmaNAn durbalAnAthAn dInAndhakRpaNAMs tathA 13134048c bibharty annena yA nArI sA pativratabhAginI 13134049a vrataM carati yA nityaM duzcaraM laghusattvayA 13134049c paticittA patihitA sA pativratabhAginI 13134050a puNyam etat tapaz caiva svargaz caiSa sanAtanaH 13134050c yA nArI bhartRparamA bhaved bhartRvratA zivA 13134051a patir hi devo nArINAM patir bandhuH patir gatiH 13134051c patyA samA gatir nAsti daivataM vA yathA patiH 13134052a patiprasAdaH svargo vA tulyo nAryA na vA bhavet 13134052c ahaM svargaM na hIccheyaM tvayy aprIte mahezvara 13134053a yady akAryam adharmaM vA yadi vA prANanAzanam 13134053c patir brUyAd daridro vA vyAdhito vA kathaM cana 13134054a Apanno ripusaMstho vA brahmazApArdito 'pi vA 13134054c ApaddharmAn anuprekSya tat kAryam avizaGkayA 13134055a eSa deva mayA proktaH strIdharmo vacanAt tava 13134055c yA tv evaMbhAvinI nArI sA bhaved dharmabhAginI 13134056 bhISma uvAca 13134056a ity uktaH sa tu devezaH pratipUjya gireH sutAm 13134056c lokAn visarjayAm Asa sarvair anucaraiH saha 13134057a tato yayur bhUtagaNAH saritaz ca yathAgatam 13134057c gandharvApsarasaz caiva praNamya zirasA bhavam 13135001 vaizaMpAyana uvAca 13135001a zrutvA dharmAn azeSeNa pAvanAni ca sarvazaH 13135001c yudhiSThiraH zAMtanavaM punar evAbhyabhASata 13135002a kim ekaM daivataM loke kiM vApy ekaM parAyaNam 13135002c stuvantaH kaM kam arcantaH prApnuyur mAnavAH zubham 13135003a ko dharmaH sarvadharmANAM bhavataH paramo mataH 13135003c kiM japan mucyate jantur janmasaMsArabandhanAt 13135004 bhISma uvAca 13135004a jagatprabhuM devadevam anantaM puruSottamam 13135004c stuvan nAmasahasreNa puruSaH satatotthitaH 13135005a tam eva cArcayan nityaM bhaktyA puruSam avyayam 13135005c dhyAyan stuvan namasyaMz ca yajamAnas tam eva ca 13135006a anAdinidhanaM viSNuM sarvalokamahezvaram 13135006c lokAdhyakSaM stuvan nityaM sarvaduHkhAtigo bhavet 13135007a brahmaNyaM sarvadharmajJaM lokAnAM kIrtivardhanam 13135007c lokanAthaM mahad bhUtaM sarvabhUtabhavodbhavam 13135008a eSa me sarvadharmANAM dharmo 'dhikatamo mataH 13135008c yad bhaktyA puNDarIkAkSaM stavair arcen naraH sadA 13135009a paramaM yo mahat tejaH paramaM yo mahat tapaH 13135009c paramaM yo mahad brahma paramaM yaH parAyaNam 13135010a pavitrANAM pavitraM yo maGgalAnAM ca maGgalam 13135010c daivataM devatAnAM ca bhUtAnAM yo 'vyayaH pitA 13135011a yataH sarvANi bhUtAni bhavanty AdiyugAgame 13135011c yasmiMz ca pralayaM yAnti punar eva yugakSaye 13135012a tasya lokapradhAnasya jagannAthasya bhUpate 13135012c viSNor nAmasahasraM me zRNu pApabhayApaham 13135013a yAni nAmAni gauNAni vikhyAtAni mahAtmanaH 13135013c RSibhiH parigItAni tAni vakSyAmi bhUtaye 13135014a vizvaM viSNur vaSaTkAro bhUtabhavyabhavatprabhuH 13135014c bhUtakRd bhUtabhRd bhAvo bhUtAtmA bhUtabhAvanaH 13135015a pUtAtmA paramAtmA ca muktAnAM paramA gatiH 13135015c avyayaH puruSaH sAkSI kSetrajJo 'kSara eva ca 13135016a yogo yogavidAM netA pradhAnapuruSezvaraH 13135016c nArasiMhavapuH zrImAn kezavaH puruSottamaH 13135017a sarvaH zarvaH zivaH sthANur bhUtAdir nidhir avyayaH 13135017c saMbhavo bhAvano bhartA prabhavaH prabhur IzvaraH 13135018a svayaMbhUH zaMbhur AdityaH puSkarAkSo mahAsvanaH 13135018c anAdinidhano dhAtA vidhAtA dhAtur uttamaH 13135019a aprameyo hRSIkezaH padmanAbho 'maraprabhuH 13135019c vizvakarmA manus tvaSTA sthaviSThaH sthaviro dhruvaH 13135020a agrAhyaH zAzvataH kRSNo lohitAkSaH pratardanaH 13135020c prabhUtas trikakubdhAma pavitraM maGgalaM param 13135021a IzAnaH prANadaH prANo jyeSThaH zreSThaH prajApatiH 13135021c hiraNyagarbho bhUgarbho mAdhavo madhusUdanaH 13135022a Izvaro vikramI dhanvI medhAvI vikramaH kramaH 13135022c anuttamo durAdharSaH kRtajJaH kRtir AtmavAn 13135023a surezaH zaraNaM zarma vizvaretAH prajAbhavaH 13135023c ahaH saMvatsaro vyAlaH pratyayaH sarvadarzanaH 13135024a ajaH sarvezvaraH siddhaH siddhiH sarvAdir acyutaH 13135024c vRSAkapir ameyAtmA sarvayogaviniHsRtaH 13135025a vasur vasumanAH satyaH samAtmA saMmitaH samaH 13135025c amoghaH puNDarIkAkSo vRSakarmA vRSAkRtiH 13135026a rudro bahuzirA babhrur vizvayoniH zucizravAH 13135026c amRtaH zAzvataH sthANur varAroho mahAtapAH 13135027a sarvagaH sarvavid bhAnur viSvakseno janArdanaH 13135027c vedo vedavid avyaGgo vedAGgo vedavit kaviH 13135028a lokAdhyakSaH surAdhyakSo dharmAdhyakSaH kRtAkRtaH 13135028c caturAtmA caturvyUhaz caturdaMSTraz caturbhujaH 13135029a bhrAjiSNur bhojanaM bhoktA sahiSNur jagadAdijaH 13135029c anagho vijayo jetA vizvayoniH punarvasuH 13135030a upendro vAmanaH prAMzur amoghaH zucir UrjitaH 13135030c atIndraH saMgrahaH sargo dhRtAtmA niyamo yamaH 13135031a vedyo vaidyaH sadAyogI vIrahA mAdhavo madhuH 13135031c atIndriyo mahAmAyo mahotsAho mahAbalaH 13135032a mahAbuddhir mahAvIryo mahAzaktir mahAdyutiH 13135032c anirdezyavapuH zrImAn ameyAtmA mahAdridhRk 13135033a maheSvAso mahIbhartA zrInivAsaH satAM gatiH 13135033c aniruddhaH surAnando govindo govidAM patiH 13135034a marIcir damano haMsaH suparNo bhujagottamaH 13135034c hiraNyanAbhaH sutapAH padmanAbhaH prajApatiH 13135035a amRtyuH sarvadRk siMhaH saMdhAtA saMdhimAn sthiraH 13135035c ajo durmarSaNaH zAstA vizrutAtmA surArihA 13135036a gurur gurutamo dhAma satyaH satyaparAkramaH 13135036c nimiSo 'nimiSaH sragvI vAcaspatir udAradhIH 13135037a agraNIr grAmaNIH zrImAn nyAyo netA samIraNaH 13135037c sahasramUrdhA vizvAtmA sahasrAkSaH sahasrapAt 13135038a Avartano nivRttAtmA saMvRtaH saMpramardanaH 13135038c ahaH saMvartako vahnir anilo dharaNIdharaH 13135039a suprasAdaH prasannAtmA vizvadhRg vizvabhug vibhuH 13135039c satkartA satkRtaH sAdhur jahnur nArAyaNo naraH 13135040a asaMkhyeyo 'prameyAtmA viziSTaH ziSTakRc chuciH 13135040c siddhArthaH siddhasaMkalpaH siddhidaH siddhisAdhanaH 13135041a vRSAhI vRSabho viSNur vRSaparvA vRSodaraH 13135041c vardhano vardhamAnaz ca viviktaH zrutisAgaraH 13135042a subhujo durdharo vAgmI mahendro vasudo vasuH 13135042c naikarUpo bRhadrUpaH zipiviSTaH prakAzanaH 13135043a ojas tejo dyutidharaH prakAzAtmA pratApanaH 13135043c RddhaH spaSTAkSaro mantraz candrAMzur bhAskaradyutiH 13135044a amRtAMzUdbhavo bhAnuH zazabinduH surezvaraH 13135044c auSadhaM jagataH setuH satyadharmaparAkramaH 13135045a bhUtabhavyabhavannAthaH pavanaH pAvano 'nilaH 13135045c kAmahA kAmakRt kAntaH kAmaH kAmapradaH prabhuH 13135046a yugAdikRd yugAvarto naikamAyo mahAzanaH 13135046c adRzyo vyaktarUpaz ca sahasrajid anantajit 13135047a iSTo viziSTaH ziSTeSTaH zikhaNDI nahuSo vRSaH 13135047c krodhahA krodhakRt kartA vizvabAhur mahIdharaH 13135048a acyutaH prathitaH prANaH prANado vAsavAnujaH 13135048c apAM nidhir adhiSThAnam apramattaH pratiSThitaH 13135049a skandaH skandadharo dhuryo varado vAyuvAhanaH 13135049c vAsudevo bRhadbhAnur AdidevaH puraMdaraH 13135050a azokas tAraNas tAraH zUraH zaurir janezvaraH 13135050c anukUlaH zatAvartaH padmI padmanibhekSaNaH 13135051a padmanAbho 'ravindAkSaH padmagarbhaH zarIrabhRt 13135051c maharddhir Rddho vRddhAtmA mahAkSo garuDadhvajaH 13135052a atulaH zarabho bhImaH samayajJo havir hariH 13135052c sarvalakSaNalakSaNyo lakSmIvAn samitiMjayaH 13135053a vikSaro rohito mArgo hetur dAmodaraH sahaH 13135053c mahIdharo mahAbhAgo vegavAn amitAzanaH 13135054a udbhavaH kSobhaNo devaH zrIgarbhaH paramezvaraH 13135054c karaNaM kAraNaM kartA vikartA gahano guhaH 13135055a vyavasAyo vyavasthAnaH saMsthAnaH sthAnado dhruvaH 13135055c pararddhiH paramaH spaSTas tuSTaH puSTaH zubhekSaNaH 13135056a rAmo virAmo virato mArgo neyo nayo 'nayaH 13135056c vIraH zaktimatAM zreSTho dharmo dharmavid uttamaH 13135057a vaikuNThaH puruSaH prANaH prANadaH praNavaH pRthuH 13135057c hiraNyagarbhaH zatrughno vyApto vAyur adhokSajaH 13135058a RtuH sudarzanaH kAlaH parameSThI parigrahaH 13135058c ugraH saMvatsaro dakSo vizrAmo vizvadakSiNaH 13135059a vistAraH sthAvaraH sthANuH pramANaM bIjam avyayam 13135059c artho 'nartho mahAkozo mahAbhogo mahAdhanaH 13135060a anirviNNaH sthaviSTho bhUr dharmayUpo mahAmakhaH 13135060c nakSatranemir nakSatrI kSamaH kSAmaH samIhanaH 13135061a yajJa ijyo mahejyaz ca kratuH satraM satAM gatiH 13135061c sarvadarzI vimuktAtmA sarvajJo jJAnam uttamam 13135062a suvrataH sumukhaH sUkSmaH sughoSaH sukhadaH suhRt 13135062c manoharo jitakrodho vIrabAhur vidAraNaH 13135063a svApanaH svavazo vyApI naikAtmA naikakarmakRt 13135063c vatsaro vatsalo vatsI ratnagarbho dhanezvaraH 13135064a dharmagub dharmakRd dharmI sad asat kSaram akSaram 13135064c avijJAtA sahasrAMzur vidhAtA kRtalakSaNaH 13135065a gabhastinemiH sattvasthaH siMho bhUtamahezvaraH 13135065c Adidevo mahAdevo devezo devabhRd guruH 13135066a uttaro gopatir goptA jJAnagamyaH purAtanaH 13135066c zarIrabhUtabhRd bhoktA kapIndro bhUridakSiNaH 13135067a somapo 'mRtapaH somaH purujit purusattamaH 13135067c vinayo jayaH satyasaMdho dAzArhaH sAtvatAM patiH 13135068a jIvo vinayitA sAkSI mukundo 'mitavikramaH 13135068c ambhonidhir anantAtmA mahodadhizayo 'ntakaH 13135069a ajo mahArhaH svAbhAvyo jitAmitraH pramodanaH 13135069c Anando nandano nandaH satyadharmA trivikramaH 13135070a maharSiH kapilAcAryaH kRtajJo medinIpatiH 13135070c tripadas tridazAdhyakSo mahAzRGgaH kRtAntakRt 13135071a mahAvarAho govindaH suSeNaH kanakAGgadI 13135071c guhyo gabhIro gahano guptaz cakragadAdharaH 13135072a vedhAH svAGgo 'jitaH kRSNo dRDhaH saMkarSaNo 'cyutaH 13135072c varuNo vAruNo vRkSaH puSkarAkSo mahAmanAH 13135073a bhagavAn bhagahA nandI vanamAlI halAyudhaH 13135073c Adityo jyotir AdityaH sahiSNur gatisattamaH 13135074a sudhanvA khaNDaparazur dAruNo draviNapradaH 13135074c divaHspRk sarvadRg vyAso vAcaspatir ayonijaH 13135075a trisAmA sAmagaH sAma nirvANaM bheSajaM bhiSak 13135075c saMnyAsakRc chamaH zAnto niSThA zAntiH parAyaNam 13135076a zubhAGgaH zAntidaH sraSTA kumudaH kuvalezayaH 13135076c gohito gopatir goptA vRSabhAkSo vRSapriyaH 13135077a anivartI nivRttAtmA saMkSeptA kSemakRc chivaH 13135077c zrIvatsavakSAH zrIvAsaH zrIpatiH zrImatAM varaH 13135078a zrIdaH zrIzaH zrInivAsaH zrInidhiH zrIvibhAvanaH 13135078c zrIdharaH zrIkaraH zreyaH zrImA&l lokatrayAzrayaH 13135079a svakSaH svaGgaH zatAnando nandir jyotir gaNezvaraH 13135079c vijitAtmA vidheyAtmA satkIrtiz chinnasaMzayaH 13135080a udIrNaH sarvatazcakSur anIzaH zAzvataH sthiraH 13135080c bhUzayo bhUSaNo bhUtir vizokaH zokanAzanaH 13135081a arciSmAn arcitaH kumbho vizuddhAtmA vizodhanaH 13135081c aniruddho 'pratirathaH pradyumno 'mitavikramaH 13135082a kAlaneminihA vIraH zUraH zaurir janezvaraH 13135082c trilokAtmA trilokezaH kezavaH kezihA hariH 13135083a kAmadevaH kAmapAlaH kAmI kAntaH kRtAgamaH 13135083c anirdezyavapur viSNur vIro 'nanto dhanaMjayaH 13135084a brahmaNyo brahmakRd brahmA brahma brahmavivardhanaH 13135084c brahmavid brAhmaNo brahmI brahmajJo brAhmaNapriyaH 13135085a mahAkramo mahAkarmA mahAtejA mahoragaH 13135085c mahAkratur mahAyajvA mahAyajJo mahAhaviH 13135086a stavyaH stavapriyaH stotraM stutiH stotA raNapriyaH 13135086c pUrNaH pUrayitA puNyaH puNyakIrtir anAmayaH 13135087a manojavas tIrthakaro vasuretA vasupradaH 13135087c vasuprado vAsudevo vasur vasumanA haviH 13135088a sadgatiH satkRtiH sattA sadbhUtiH satparAyaNaH 13135088c zUraseno yaduzreSThaH sannivAsaH suyAmunaH 13135089a bhUtAvAso vAsudevo sarvAsunilayo 'nalaH 13135089c darpahA darpado dRpto durdharo 'thAparAjitaH 13135090a vizvamUrtir mahAmUrtir dIptamUrtir amUrtimAn 13135090c anekamUrtir avyaktaH zatamUrtiH zatAnanaH 13135091a eko naikaH savaH kaH kiM yat tat padam anuttamam 13135091c lokabandhur lokanAtho mAdhavo bhaktavatsalaH 13135092a suvarNavarNo hemAGgo varAGgaz candanAGgadI 13135092c vIrahA viSamaH zUnyo ghRtAzIr acalaz calaH 13135093a amAnI mAnado mAnyo lokasvAmI trilokadhRk 13135093c sumedhA medhajo dhanyaH satyamedhA dharAdharaH 13135094a tejo vRSo dyutidharaH sarvazastrabhRtAM varaH 13135094c pragraho nigraho 'vyagro naikazRGgo gadAgrajaH 13135095a caturmUrtiz caturbAhuz caturvyUhaz caturgatiH 13135095c caturAtmA caturbhAvaz caturvedavid ekapAt 13135096a samAvarto nivRttAtmA durjayo duratikramaH 13135096c durlabho durgamo durgo durAvAso durArihA 13135097a zubhAGgo lokasAraGgaH sutantus tantuvardhanaH 13135097c indrakarmA mahAkarmA kRtakarmA kRtAgamaH 13135098a udbhavaH sundaraH sundo ratnanAbhaH sulocanaH 13135098c arko vAjasanaH zRGgI jayantaH sarvavij jayI 13135099a suvarNabindur akSobhyaH sarvavAg IzvarezvaraH 13135099c mahAhrado mahAgarto mahAbhUto mahAnidhiH 13135100a kumudaH kuMdaraH kundaH parjanyaH pavano 'nilaH 13135100c amRtAMzo 'mRtavapuH sarvajJaH sarvatomukhaH 13135101a sulabhaH suvrataH siddhaH zatrujic chatrutApanaH 13135101c nyagrodhodumbaro 'zvatthaz cANUrAndhraniSUdanaH 13135102a sahasrArciH saptajihvaH saptaidhAH saptavAhanaH 13135102c amUrtir anagho 'cintyo bhayakRd bhayanAzanaH 13135103a aNur bRhat kRzaH sthUlo guNabhRn nirguNo mahAn 13135103c adhRtaH svadhRtaH svAsyaH prAgvaMzo vaMzavardhanaH 13135104a bhArabhRt kathito yogI yogIzaH sarvakAmadaH 13135104c AzramaH zramaNaH kSAmaH suparNo vAyuvAhanaH 13135105a dhanurdharo dhanurvedo daNDo damayitA damaH 13135105c aparAjitaH sarvasaho niyantA niyamo yamaH 13135106a sattvavAn sAttvikaH satyaH satyadharmaparAyaNaH 13135106c abhiprAyaH priyArho 'rhaH priyakRt prItivardhanaH 13135107a vihAyasagatir jyotiH surucir hutabhug vibhuH 13135107c ravir virocanaH sUryaH savitA ravilocanaH 13135108a ananto hutabhug bhoktA sukhado naikado 'grajaH 13135108c anirviNNaH sadAmarSI lokAdhiSThAnam adbhutam 13135109a sanAt sanAtanatamaH kapilaH kapir avyayaH 13135109c svastidaH svastikRt svasti svastibhuk svastidakSiNaH 13135110a araudraH kuNDalI cakrI vikramy UrjitazAsanaH 13135110c zabdAtigaH zabdasahaH ziziraH zarvarIkaraH 13135111a akrUraH pezalo dakSo dakSiNaH kSamiNAM varaH 13135111c vidvattamo vItabhayaH puNyazravaNakIrtanaH 13135112a uttAraNo duSkRtihA puNyo duHsvapnanAzanaH 13135112c vIrahA rakSaNaH santo jIvanaH paryavasthitaH 13135113a anantarUpo 'nantazrIr jitamanyur bhayApahaH 13135113c caturasro gabhIrAtmA vidizo vyAdizo dizaH 13135114a anAdir bhUr bhuvo lakSmIH suvIro rucirAGgadaH 13135114c janano janajanmAdir bhImo bhImaparAkramaH 13135115a AdhAranilayo dhAtA puSpahAsaH prajAgaraH 13135115c UrdhvagaH satpathAcAraH prANadaH praNavaH paNaH 13135116a pramANaM prANanilayaH prANakRt prANajIvanaH 13135116c tattvaM tattvavid ekAtmA janmamRtyujarAtigaH 13135117a bhUr bhuvaH svas tarus tAraH savitA prapitAmahaH 13135117c yajJo yajJapatir yajvA yajJAGgo yajJavAhanaH 13135118a yajJabhRd yajJakRd yajJI yajJabhug yajJasAdhanaH 13135118c yajJAntakRd yajJaguhyam annam annAda eva ca 13135119a AtmayoniH svayaMjAto vaikhAnaH sAmagAyanaH 13135119c devakInandanaH sraSTA kSitIzaH pApanAzanaH 13135120a zaGkhabhRn nandakI cakrI zArGgadhanvA gadAdharaH 13135120c rathAGgapANir akSobhyaH sarvapraharaNAyudhaH 13135121a itIdaM kIrtanIyasya kezavasya mahAtmanaH 13135121c nAmnAM sahasraM divyAnAm azeSeNa prakIrtitam 13135122a ya idaM zRNuyAn nityaM yaz cApi parikIrtayet 13135122c nAzubhaM prApnuyAt kiM cit so 'mutreha ca mAnavaH 13135123a vedAntago brAhmaNaH syAt kSatriyo vijayI bhavet 13135123c vaizyo dhanasamRddhaH syAc chUdraH sukham avApnuyAt 13135124a dharmArthI prApnuyAd dharmam arthArthI cArtham ApnuyAt 13135124c kAmAn avApnuyAt kAmI prajArthI cApnuyAt prajAH 13135125a bhaktimAn yaH sadotthAya zucis tadgatamAnasaH 13135125c sahasraM vAsudevasya nAmnAm etat prakIrtayet 13135126a yazaH prApnoti vipulaM jJAtiprAdhAnyam eva ca 13135126c acalAM zriyam Apnoti zreyaz cApnoty anuttamam 13135127a na bhayaM kva cid Apnoti vIryaM tejaz ca vindati 13135127c bhavaty arogo dyutimAn balarUpaguNAnvitaH 13135128a rogArto mucyate rogAd baddho mucyeta bandhanAt 13135128c bhayAn mucyeta bhItaz ca mucyetApanna ApadaH 13135129a durgANy atitaraty Azu puruSaH puruSottamam 13135129c stuvan nAmasahasreNa nityaM bhaktisamanvitaH 13135130a vAsudevAzrayo martyo vAsudevaparAyaNaH 13135130c sarvapApavizuddhAtmA yAti brahma sanAtanam 13135131a na vAsudevabhaktAnAm azubhaM vidyate kva cit 13135131c janmamRtyujarAvyAdhibhayaM vApy upajAyate 13135132a imaM stavam adhIyAnaH zraddhAbhaktisamanvitaH 13135132c yujyetAtmasukhakSAntizrIdhRtismRtikIrtibhiH 13135133a na krodho na ca mAtsaryaM na lobho nAzubhA matiH 13135133c bhavanti kRtapuNyAnAM bhaktAnAM puruSottame 13135134a dyauH sacandrArkanakSatrA khaM dizo bhUr mahodadhiH 13135134c vAsudevasya vIryeNa vidhRtAni mahAtmanaH 13135135a sasurAsuragandharvaM sayakSoragarAkSasam 13135135c jagad vaze vartatedaM kRSNasya sacarAcaram 13135136a indriyANi mano buddhiH sattvaM tejo balaM dhRtiH 13135136c vAsudevAtmakAny AhuH kSetraM kSetrajJa eva ca 13135137a sarvAgamAnAm AcAraH prathamaM parikalpyate 13135137c AcAraprabhavo dharmo dharmasya prabhur acyutaH 13135138a RSayaH pitaro devA mahAbhUtAni dhAtavaH 13135138c jaGgamAjaGgamaM cedaM jagan nArAyaNodbhavam 13135139a yogo jJAnaM tathA sAMkhyaM vidyAH zilpAni karma ca 13135139c vedAH zAstrANi vijJAnam etat sarvaM janArdanAt 13135140a eko viSNur mahad bhUtaM pRthag bhUtAny anekazaH 13135140c trI&l lokAn vyApya bhUtAtmA bhuGkte vizvabhug avyayaH 13135141a imaM stavaM bhagavato viSNor vyAsena kIrtitam 13135141c paThed ya icchet puruSaH zreyaH prAptuM sukhAni ca 13135142a vizvezvaram ajaM devaM jagataH prabhavApyayam 13135142c bhajanti ye puSkarAkSaM na te yAnti parAbhavam 13136001 yudhiSThira uvAca 13136001a ke pUjyAH ke namaskAryAH kathaM varteta keSu ca 13136001c kimAcAraH kIdRzeSu pitAmaha na riSyate 13136002 bhISma uvAca 13136002a brAhmaNAnAM paribhavaH sAdayed api devatAH 13136002c brAhmaNAnAM namaskartA yudhiSThira na riSyate 13136003a te pUjyAs te namaskAryA vartethAs teSu putravat 13136003c te hi lokAn imAn sarvAn dhArayanti manISiNaH 13136004a brAhmaNAH sarvalokAnAM mahAnto dharmasetavaH 13136004c dhanatyAgAbhirAmAz ca vAksaMyamaratAz ca ye 13136005a ramaNIyAz ca bhUtAnAM nidhAnaM ca dhRtavratAH 13136005c praNetAraz ca lokAnAM zAstrANAM ca yazasvinaH 13136006a tapo yeSAM dhanaM nityaM vAk caiva vipulaM balam 13136006c prabhavaz cApi dharmANAM dharmajJAH sUkSmadarzinaH 13136007a dharmakAmAH sthitA dharme sukRtair dharmasetavaH 13136007c yAn upAzritya jIvanti prajAH sarvAz caturvidhAH 13136008a panthAnaH sarvanetAro yajJavAhAH sanAtanAH 13136008c pitRpaitAmahIM gurvIm udvahanti dhuraM sadA 13136009a dhuri ye nAvasIdanti viSame sadgavA iva 13136009c pitRdevAtithimukhA havyakavyAgrabhojinaH 13136010a bhojanAd eva ye lokAMs trAyante mahato bhayAt 13136010c dIpAH sarvasya lokasya cakSuz cakSuSmatAm api 13136011a sarvazilpAdinidhayo nipuNAH sUkSmadarzinaH 13136011c gatijJAH sarvabhUtAnAm adhyAtmagaticintakAH 13136012a AdimadhyAvasAnAnAM jJAtAraz chinnasaMzayAH 13136012c parAvaravizeSajJA gantAraH paramAM gatim 13136013a vimuktA dhutapApmAno nirdvaMdvA niSparigrahAH 13136013c mAnArhA mAnitA nityaM jJAnavidbhir mahAtmabhiH 13136014a candane malapaGke ca bhojane 'bhojane samAH 13136014c samaM yeSAM dukUlaM ca zANakSaumAjinAni ca 13136015a tiSTheyur apy abhuJjAnA bahUni divasAny api 13136015c zoSayeyuz ca gAtrANi svAdhyAyaiH saMyatendriyAH 13136016a adaivaM daivataM kuryur daivataM cApy adaivatam 13136016c lokAn anyAn sRjeyuz ca lokapAlAMz ca kopitAH 13136017a apeyaH sAgaro yeSAm abhizApAn mahAtmanAm 13136017c yeSAM kopAgnir adyApi daNDake nopazAmyati 13136018a devAnAm api ye devAH kAraNaM kAraNasya ca 13136018c pramANasya pramANaM ca kas tAn abhibhaved budhaH 13136019a yeSAM vRddhaz ca bAlaz ca sarvaH saMmAnam arhati 13136019c tapovidyAvizeSAt tu mAnayanti parasparam 13136020a avidvAn brAhmaNo devaH pAtraM vai pAvanaM mahat 13136020c vidvAn bhUyastaro devaH pUrNasAgarasaMnibhaH 13136021a avidvAMz caiva vidvAMz ca brAhmaNo daivataM mahat 13136021c praNItaz cApraNItaz ca yathAgnir daivataM mahat 13136022a zmazAne hy api tejasvI pAvako naiva duSyati 13136022c havir yajJeSu ca vahan bhUya evAbhizobhate 13136023a evaM yady apy aniSTeSu vartate sarvakarmasu 13136023c sarvathA brAhmaNo mAnyo daivataM viddhi tat param 13137001 yudhiSThira uvAca 13137001a kAM tu brAhmaNapUjAyAM vyuSTiM dRSTvA janAdhipa 13137001c kaM vA karmodayaM matvA tAn arcasi mahAmate 13137002 bhISma uvAca 13137002a atrApy udAharantImam itihAsaM purAtanam 13137002c pavanasya ca saMvAdam arjunasya ca bhArata 13137003a sahasrabhujabhRc chrImAn kArtavIryo 'bhavat prabhuH 13137003c asya lokasya sarvasya mAhiSmatyAM mahAbalaH 13137004a sa tu ratnAkaravatIM sadvIpAM sAgarAmbarAm 13137004c zazAsa sarvAM pRthivIM haihayaH satyavikramaH 13137005a svavittaM tena dattaM tu dattAtreyAya kAraNe 13137005c kSatradharmaM puraskRtya vinayaM zrutam eva ca 13137006a ArAdhayAm Asa ca taM kRtavIryAtmajo munim 13137006c nyamantrayata saMhRSTaH sa dvijaz ca varais tribhiH 13137007a sa varaiz chanditas tena nRpo vacanam abravIt 13137007c sahasrabAhur bhUyAM vai camUmadhye gRhe 'nyathA 13137008a mama bAhusahasraM tu pazyantAM sainikA raNe 13137008c vikrameNa mahIM kRtsnAM jayeyaM vipulavrata 13137008e tAM ca dharmeNa saMprApya pAlayeyam atandritaH 13137009a caturthaM tu varaM yAce tvAm ahaM dvijasattama 13137009c taM mamAnugrahakRte dAtum arhasy anindita 13137009e anuzAsantu mAM santo mithyAvRttaM tadAzrayam 13137010a ity uktaH sa dvijaH prAha tathAstv iti narAdhipam 13137010c evaM samabhavaMs tasya varAs te dIptatejasaH 13137011a tataH sa ratham AsthAya jvalanArkasamadyutiH 13137011c abravId vIryasaMmohAt ko nv asti sadRzo mayA 13137011e vIryadhairyayazaHzaucair vikrameNaujasApi vA 13137012a tadvAkyAnte cAntarikSe vAg uvAcAzarIriNI 13137012c na tvaM mUDha vijAnISe brAhmaNaM kSatriyAd varam 13137012e sahito brAhmaNeneha kSatriyo rakSati prajAH 13137013 arjuna uvAca 13137013a kuryAM bhUtAni tuSTo 'haM kruddho nAzaM tathA naye 13137013c karmaNA manasA vAcA na matto 'sti varo dvijaH 13137014a pUrvo brahmottaro vAdo dvitIyaH kSatriyottaraH 13137014c tvayoktau yau tu tau hetU vizeSas tv atra dRzyate 13137015a brAhmaNAH saMzritAH kSatraM na kSatraM brAhmaNAzritam 13137015c zritAn brahmopadhA viprAH khAdanti kSatriyAn bhuvi 13137016a kSatriyeSv Azrito dharmaH prajAnAM paripAlanam 13137016c kSatrAd vRttir brAhmaNAnAM taiH kathaM brAhmaNo varaH 13137017a sarvabhUtapradhAnAMs tAn bhaikSavRttIn ahaM sadA 13137017c AtmasaMbhAvitAn viprAn sthApayAmy Atmano vaze 13137018a kathitaM hy anayA satyaM gAyatryA kanyayA divi 13137018c vijeSyAmy avazAn sarvAn brAhmaNAMz carmavAsasaH 13137019a na ca mAM cyAvayed rASTrAt triSu lokeSu kaz cana 13137019c devo vA mAnuSo vApi tasmAj jyeSTho dvijAd aham 13137020a adya brahmottaraM lokaM kariSye kSatriyottaram 13137020c na hi me saMyuge kaz cit soDhum utsahate balam 13137021a arjunasya vacaH zrutvA vitrastAbhUn nizAcarI 13137021c athainam antarikSasthas tato vAyur abhASata 13137022a tyajainaM kaluSaM bhAvaM brAhmaNebhyo namaskuru 13137022c eteSAM kurvataH pApaM rASTrakSobho hi te bhavet 13137023a atha vA tvAM mahIpAla zamayiSyanti vai dvijAH 13137023c nirasiSyanti vA rASTrAd dhatotsAhaM mahAbalAH 13137024a taM rAjA kas tvam ity Aha tatas taM prAha mArutaH 13137024c vAyur vai devadUto 'smi hitaM tvAM prabravImy aham 13137025 arjuna uvAca 13137025a aho tvayAdya vipreSu bhaktirAgaH pradarzitaH 13137025c yAdRzaM pRthivI bhUtaM tAdRzaM brUhi vai dvijam 13137026a vAyor vA sadRzaM kiM cid brUhi tvaM brAhmaNottamam 13137026c apAM vai sadRzaM brUhi sUryasya nabhaso 'pi vA 13138001 vAyur uvAca 13138001a zRNu mUDha guNAn kAMz cid brAhmaNAnAM mahAtmanAm 13138001c ye tvayA kIrtitA rAjaMs tebhyo 'tha brAhmaNo varaH 13138002a tyaktvA mahItvaM bhUmis tu spardhayAGganRpasya ha 13138002c nAzaM jagAma tAM vipro vyaSTambhayata kazyapaH 13138003a akSayA brAhmaNA rAjan divi ceha ca nityadA 13138003c apibat tejasA hy ApaH svayam evAGgirAH purA 13138004a sa tAH piban kSIram iva nAtRpyata mahAtapAH 13138004c apUrayan mahaughena mahIM sarvAM ca pArthiva 13138005a tasminn ahaM ca kruddhe vai jagat tyaktvA tato gataH 13138005c vyatiSTham agnihotre ca ciram aGgiraso bhayAt 13138006a abhizaptaz ca bhagavAn gautamena puraMdaraH 13138006c ahalyAM kAmayAno vai dharmArthaM ca na hiMsitaH 13138007a tathA samudro nRpate pUrNo mRSTena vAriNA 13138007c brAhmaNair abhizaptaH sa&l lavaNodaH kRto vibho 13138008a suvarNavarNo nirdhUmaH saMhatordhvazikhaH kaviH 13138008c kruddhenAGgirasA zapto guNair etair vivarjitaH 13138009a marutaz cUrNitAn pazya ye 'hasanta mahodadhim 13138009c suvarNadhAriNA nityam avazaptA dvijAtinA 13138010a samo na tvaM dvijAtibhyaH zreSThaM viddhi narAdhipa 13138010c garbhasthAn brAhmaNAn samyaG namasyati kila prabhuH 13138011a daNDakAnAM mahad rAjyaM brAhmaNena vinAzitam 13138011c tAlajaGghaM mahat kSatram aurveNaikena nAzitam 13138012a tvayA ca vipulaM rAjyaM balaM dharmaH zrutaM tathA 13138012c dattAtreyaprasAdena prAptaM paramadurlabham 13138013a agniM tvaM yajase nityaM kasmAd arjuna brAhmaNam 13138013c sa hi sarvasya lokasya havyavAT kiM na vetsi tam 13138014a atha vA brAhmaNazreSTham anu bhUtAnupAlakam 13138014c kartAraM jIvalokasya kasmAj jAnan vimuhyase 13138015a tathA prajApatir brahmA avyaktaH prabhavApyayaH 13138015c yenedaM nikhilaM vizvaM janitaM sthAvaraM caram 13138016a aNDajAtaM tu brahmANaM ke cid icchanty apaNDitAH 13138016c aNDAd bhinnAd babhuH zailA dizo 'mbhaH pRthivI divam 13138017a draSTavyaM naitad evaM hi kathaM jyAyastamo hi saH 13138017c smRtam AkAzam aNDaM tu tasmAj jAtaH pitAmahaH 13138018a tiSThet katham iti brUhi na kiM cid dhi tadA bhavet 13138018c ahaMkAra iti proktaH sarvatejogataH prabhuH 13138019a nAsty aNDam asti tu brahmA sa rAja&l lokabhAvanaH 13138019c ity uktaH sa tadA tUSNIm abhUd vAyus tam abravIt 13139001 vAyur uvAca 13139001a imAM bhUmiM brAhmaNebhyo ditsur vai dakSiNAM purA 13139001c aGgo nAma nRpo rAjaMs tataz cintAM mahI yayau 13139002a dhAraNIM sarvabhUtAnAm ayaM prApya varo nRpaH 13139002c katham icchati mAM dAtuM dvijebhyo brahmaNaH sutAm 13139003a sAhaM tyaktvA gamiSyAmi bhUmitvaM brahmaNaH padam 13139003c ayaM sarASTro nRpatir mA bhUd iti tato 'gamat 13139004a tatas tAM kazyapo dRSTvA vrajantIM pRthivIM tadA 13139004c praviveza mahIM sadyo muktvAtmAnaM samAhitaH 13139005a ruddhA sA sarvato jajJe tRNauSadhisamanvitA 13139005c dharmottarA naSTabhayA bhUmir AsIt tato nRpa 13139006a evaM varSasahasrANi divyAni vipulavrataH 13139006c triMzataM kazyapo rAjan bhUmir AsId atandritaH 13139007a athAgamya mahArAja namaskRtya ca kazyapam 13139007c pRthivI kAzyapI jajJe sutA tasya mahAtmanaH 13139008a eSa rAjann IdRzo vai brAhmaNaH kazyapo 'bhavat 13139008c anyaM prabrUhi vApi tvaM kazyapAt kSatriyaM varam 13139009a tUSNIM babhUva nRpatiH pavanas tv abravIt punaH 13139009c zRNu rAjann utathyasya jAtasyAGgirase kule 13139010a bhadrA somasya duhitA rUpeNa paramA matA 13139010c tasyAs tulyaM patiM soma utathyaM samapazyata 13139011a sA ca tIvraM tapas tepe mahAbhAgA yazasvinI 13139011c utathyaM tu mahAbhAgaM tatkRte 'varayat tadA 13139012a tata AhUya sotathyaM dadAv atra yazasvinIm 13139012c bhAryArthe sa ca jagrAha vidhivad bhUridakSiNa 13139013a tAM tv akAmayata zrImAn varuNaH pUrvam eva ha 13139013c sa cAgamya vanaprasthaM yamunAyAM jahAra tAm 13139014a jalezvaras tu hRtvA tAm anayat svapuraM prati 13139014c paramAdbhutasaMkAzaM SaTsahasrazatahradam 13139015a na hi ramyataraM kiM cit tasmAd anyat purottamam 13139015c prAsAdair apsarobhiz ca divyaiH kAmaiz ca zobhitam 13139015e tatra devas tayA sArdhaM reme rAjaJ jalezvaraH 13139016a athAkhyAtam utathyAya tataH patnyavamardanam 13139017a tac chrutvA nAradAt sarvam utathyo nAradaM tadA 13139017c provAca gaccha brUhi tvaM varuNaM paruSaM vacaH 13139017e madvAkyAn muJca me bhAryAM kasmAd vA hRtavAn asi 13139018a lokapAlo 'si lokAnAM na lokasya vilopakaH 13139018c somena dattA bhAryA me tvayA cApahRtAdya vai 13139019a ity ukto vacanAt tasya nAradena jalezvaraH 13139019c muJca bhAryAm utathyasyety atha taM varuNo 'bravIt 13139019e mamaiSA supriyA bhAryA nainAm utsraSTum utsahe 13139020a ity ukto varuNenAtha nAradaH prApya taM munim 13139020c utathyam abravId vAkyaM nAtihRSTamanA iva 13139021a gale gRhItvA kSipto 'smi varuNena mahAmune 13139021c na prayacchati te bhAryAM yat te kAryaM kuruSva tat 13139022a nAradasya vacaH zrutvA kruddhaH prAjvalad aGgirAH 13139022c apibat tejasA vAri viSTabhya sumahAtapAH 13139023a pIyamAne ca sarvasmiMs toye vai salilezvaraH 13139023c suhRdbhiH kSipyamANo 'pi naivAmuJcata tAM tadA 13139024a tataH kruddho 'bravId bhUmim utathyo brAhmaNottamaH 13139024c darzayasva sthalaM bhadre SaTsahasrazatahradam 13139025a tatas tad iriNaM jAtaM samudraz cApasarpitaH 13139025c tasmAd dezAn nadIM caiva provAcAsau dvijottamaH 13139026a adRzyA gaccha bhIru tvaM sarasvati maruM prati 13139026c apuNya eSa bhavatu dezas tyaktas tvayA zubhe 13139027a tasmin saMcUrNite deze bhadrAm AdAya vAripaH 13139027c adadAc charaNaM gatvA bhAryAm AGgirasAya vai 13139028a pratigRhya tu tAM bhAryAm utathyaH sumanAbhavat 13139028c mumoca ca jagad duHkhAd varuNaM caiva haihaya 13139029a tataH sa labdhvA tAM bhAryAM varuNaM prAha dharmavit 13139029c utathyaH sumahAtejA yat tac chRNu narAdhipa 13139030a mayaiSA tapasA prAptA krozatas te jalAdhipa 13139030c ity uktvA tAm upAdAya svam eva bhavanaM yayau 13139031a eSa rAjann IdRzo vai utathyo brAhmaNarSabhaH 13139031c bravImy ahaM brUhi vA tvam utathyAt kSatriyaM varam 13140001 bhISma uvAca 13140001a ity uktaH sa tadA tUSNIm abhUd vAyus tato 'bravIt 13140001c zRNu rAjann agastyasya mAhAtmyaM brAhmaNasya ha 13140002a asurair nirjitA devA nirutsAhAz ca te kRtAH 13140002c yajJAz caiSAM hRtAH sarve pitRbhyaz ca svadhA tathA 13140003a karmejyA mAnavAnAM ca dAnavair haihayarSabha 13140003c bhraSTaizvaryAs tato devAz ceruH pRthvIm iti zrutiH 13140004a tataH kadA cit te rAjan dIptam Adityavarcasam 13140004c dadRzus tejasA yuktam agastyaM vipulavratam 13140005a abhivAdya ca taM devA dRSTvA ca yazasA vRtam 13140005c idam Ucur mahAtmAnaM vAkyaM kAle janAdhipa 13140006a dAnavair yudhi bhagnAH sma tathaizvaryAc ca bhraMzitAH 13140006c tad asmAn no bhayAt tIvrAt trAhi tvaM munipuMgava 13140007a ity uktaH sa tadA devair agastyaH kupito 'bhavat 13140007c prajajvAla ca tejasvI kAlAgnir iva saMkSaye 13140008a tena dIptAMzujAlena nirdagdhA dAnavAs tadA 13140008c antarikSAn mahArAja nyapatanta sahasrazaH 13140009a dahyamAnAs tu te daityAs tasyAgastyasya tejasA 13140009c ubhau lokau parityajya yayuH kASThAM sma dakSiNAm 13140010a balis tu yajate yajJam azvamedhaM mahIM gataH 13140010c ye 'nye svasthA mahIsthAz ca te na dagdhA mahAsurAH 13140011a tato lokAH punaH prAptAH suraiH zAntaM ca tad rajaH 13140011c athainam abruvan devA bhUmiSThAn asurAJ jahi 13140012a ity ukta Aha devAn sa na zaknomi mahIgatAn 13140012c dagdhuM tapo hi kSIyen me dhakSyAmIti ca pArthiva 13140013a evaM dagdhA bhagavatA dAnavAH svena tejasA 13140013c agastyena tadA rAjaMs tapasA bhAvitAtmanA 13140014a IdRzaz cApy agastyo hi kathitas te mayAnagha 13140014c bravImy ahaM brUhi vA tvam agastyAt kSatriyaM varam 13140015a ity uktaH sa tadA tUSNIm abhUd vAyus tato 'bravIt 13140015c zRNu rAjan vasiSThasya mukhyaM karma yazasvinaH 13140016a AdityAH satram Asanta saro vai mAnasaM prati 13140016c vasiSThaM manasA gatvA zrutvA tatrAsya gocaram 13140017a yajamAnAMs tu tAn dRSTvA vyagrAn dIkSAnukarzitAn 13140017c hantum icchanti zailAbhAH khalino nAma dAnavAH 13140018a adUrAt tu tatas teSAM brahmadattavaraM saraH 13140018c hatA hatA vai te tatra jIvanty Aplutya dAnavAH 13140019a te pragRhya mahAghorAn parvatAn parighAn drumAn 13140019c vikSobhayantaH salilam utthitAH zatayojanam 13140020a abhyadravanta devAMs te sahasrANi dazaiva ha 13140020c tatas tair arditA devAH zaraNaM vAsavaM yayuH 13140021a sa ca tair vyathitaH zakro vasiSThaM zaraNaM yayau 13140021c tato 'bhayaM dadau tebhyo vasiSTho bhagavAn RSiH 13140022a tathA tAn duHkhitAJ jAnann AnRzaMsyaparo muniH 13140022c ayatnenAdahat sarvAn khalinaH svena tejasA 13140023a kailAsaM prasthitAM cApi nadIM gaGgAM mahAtapAH 13140023c Anayat tat saro divyaM tayA bhinnaM ca tat saraH 13140024a saro bhinnaM tayA nadyA sarayUH sA tato 'bhavat 13140024c hatAz ca khalino yatra sa dezaH khalino 'bhavat 13140025a evaM sendrA vasiSThena rakSitAs tridivaukasaH 13140025c brahmadattavarAz caiva hatA daityA mahAtmanA 13140026a etat karma vasiSThasya kathitaM te mayAnagha 13140026c bravImy ahaM brUhi vA tvaM vasiSThAt kSatriyaM varam 13141001 bhISma uvAca 13141001a ity uktas tv arjunas tUSNIm abhUd vAyus tam abravIt 13141001c zRNu me haihayazreSTha karmAtreH sumahAtmanaH 13141002a ghore tamasy ayudhyanta sahitA devadAnavAH 13141002c avidhyata zarais tatra svarbhAnuH somabhAskarau 13141003a atha te tamasA grastA nihanyante sma dAnavaiH 13141003c devA nRpatizArdUla sahaiva balibhis tadA 13141004a asurair vadhyamAnAs te kSINaprANA divaukasaH 13141004c apazyanta tapasyantam atriM vipraM mahAvane 13141005a athainam abruvan devAH zAntakrodhaM jitendriyam 13141005c asurair iSubhir viddhau candrAdityAv imAv ubhau 13141006a vayaM vadhyAmahe cApi zatrubhis tamasAvRte 13141006c nAdhigacchAma zAntiM ca bhayAt trAyasva naH prabho 13141007a kathaM rakSAmi bhavatas te 'bruvaMz candramA bhava 13141007c timiraghnaz ca savitA dasyuhA caiva no bhava 13141008a evam uktas tadAtris tu tamonud abhavac chazI 13141008c apazyat saumyabhAvaM ca sUryasya pratidarzanam 13141009a dRSTvA nAtiprabhaM somaM tathA sUryaM ca pArthiva 13141009c prakAzam akarod atris tapasA svena saMyuge 13141010a jagad vitimiraM cApi pradIptam akarot tadA 13141010c vyajayac chatrusaMghAMz ca devAnAM svena tejasA 13141011a atriNA dahyamAnAMs tAn dRSTvA devA mahAsurAn 13141011c parAkramais te 'pi tadA vyatyaghnann atrirakSitAH 13141012a udbhAsitaz ca savitA devAs trAtA hatAsurAH 13141012c atriNA tv atha somatvaM kRtam uttamatejasA 13141013a advitIyena muninA japatA carmavAsasA 13141013c phalabhakSeNa rAjarSe pazya karmAtriNA kRtam 13141014a tasyApi vistareNoktaM karmAtreH sumahAtmanaH 13141014c bravImy ahaM brUhi vA tvam atritaH kSatriyaM varam 13141015a ity uktas tv arjunas tUSNIm abhUd vAyus tam abravIt 13141015c zRNu rAjan mahat karma cyavanasya mahAtmanaH 13141016a azvinoH pratisaMzrutya cyavanaH pAkazAsanam 13141016c provAca sahitaM devaiH somapAv azvinau kuru 13141017 indra uvAca 13141017a asmAbhir varjitAv etau bhavetAM somapau katham 13141017c devair na saMmitAv etau tasmAn maivaM vadasva naH 13141018a azvibhyAM saha necchAmaH pAtuM somaM mahAvrata 13141018c pibantv anye yathAkAmaM nAhaM pAtum ihotsahe 13141019 cyavana uvAca 13141019a na cet kariSyasi vaco mayoktaM balasUdana 13141019c mayA pramathitaH sadyaH somaM pAsyasi vai makhe 13141020a tataH karma samArabdhaM hitAya sahasAzvinoH 13141020c cyavanena tato mantrair abhibhUtAH surAbhavan 13141021a tat tu karma samArabdhaM dRSTvendraH krodhamUrchitaH 13141021c udyamya vipulaM zailaM cyavanaM samupAdravat 13141021e tathA vajreNa bhagavAn amarSAkulalocanaH 13141022a tam ApatantaM dRSTvaiva cyavanas tapasAnvitaH 13141022c adbhiH siktvAstambhayat taM savajraM sahaparvatam 13141023a athendrasya mahAghoraM so 'sRjac chatrum eva ha 13141023c madaM mantrAhutimayaM vyAditAsyaM mahAmuniH 13141024a tasya dantasahasraM tu babhUva zatayojanam 13141024c dviyojanazatAs tasya daMSTrAH paramadAruNAH 13141024e hanus tasyAbhavad bhUmAv ekaz cAsyAspRzad divam 13141025a jihvAmUle sthitAs tasya sarve devAH savAsavAH 13141025c timer Asyam anuprAptA yathA matsyA mahArNave 13141026a te saMmantrya tato devA madasyAsyagatAs tadA 13141026c abruvan sahitAH zakraM praNamAsmai dvijAtaye 13141026e azvibhyAM saha somaM ca pibAmo vigatajvarAH 13141027a tataH sa praNataH zakraz cakAra cyavanasya tat 13141027c cyavanaH kRtavAMs tau cApy azvinau somapIthinau 13141028a tataH pratyAharat karma madaM ca vyabhajan muniH 13141028c akSeSu mRgayAyAM ca pAne strISu ca vIryavAn 13141029a etair doSair naro rAjan kSayaM yAti na saMzayaH 13141029c tasmAd etAn naro nityaM dUrataH parivarjayet 13141030a etat te cyavanasyApi karma rAjan prakIrtitam 13141030c bravImy ahaM brUhi vA tvaM cyavanAt kSatriyaM varam 13142001 bhISma uvAca 13142001a tUSNIm AsId arjunas tu pavanas tv abravIt punaH 13142001c zRNu me brAhmaNeSv eva mukhyaM karma janAdhipa 13142002a madasyAsyam anuprAptA yadA sendrA divaukasaH 13142002c tadeyaM cyavaneneha hRtA teSAM vasuMdharA 13142003a ubhau lokau hRtau matvA te devA duHkhitAbhavan 13142003c zokArtAz ca mahAtmAnaM brahmANaM zaraNaM yayuH 13142004 devA UcuH 13142004a madAsyavyatiSiktAnAm asmAkaM lokapUjita 13142004c cyavanena hRtA bhUmiH kapaiz cApi divaM prabho 13142005 brahmovAca 13142005a gacchadhvaM zaraNaM viprAn Azu sendrA divaukasaH 13142005c prasAdya tAn ubhau lokAv avApsyatha yathA purA 13142006a te yayuH zaraNaM viprAMs ta UcuH kAJ jayAmahe 13142006c ity uktAs te dvijAn prAhur jayateha kapAn iti 13142006e bhUgatAn hi vijetAro vayam ity eva pArthiva 13142007a tataH karma samArabdhaM brAhmaNaiH kapanAzanam 13142007c tac chrutvA preSito dUto brAhmaNebhyo dhanI kapaiH 13142008a sa ca tAn brAhmaNAn Aha dhanI kapavaco yathA 13142008c bhavadbhiH sadRzAH sarve kapAH kim iha vartate 13142009a sarve vedavidaH prAjJAH sarve ca kratuyAjinaH 13142009c sarve satyavratAz caiva sarve tulyA maharSibhiH 13142010a zrIz caiva ramate teSu dhArayanti zriyaM ca te 13142010c vRthA dArAn na gacchanti vRthAmAMsaM na bhuJjate 13142011a dIptam agniM juhvati ca gurUNAM vacane sthitAH 13142011c sarve ca niyatAtmAno bAlAnAM saMvibhAginaH 13142012a upetya zakaTair yAnti na sevanti rajasvalAm 13142012c abhuktavatsu nAznanti divA caiva na zerate 13142013a etaiz cAnyaiz ca bahubhir guNair yuktAn kathaM kapAn 13142013c vijeSyatha nivartadhvaM nivRttAnAM zubhaM hi vaH 13142014 brAhmaNA UcuH 13142014a kapAn vayaM vijeSyAmo ye devAs te vayaM smRtAH 13142014c tasmAd vadhyAH kapAsmAkaM dhanin yAhi yathAgatam 13142015a dhanI gatvA kapAn Aha na vo viprAH priyaMkarAH 13142015c gRhItvAstrANy atho viprAn kapAH sarve samAdravan 13142016a samudagradhvajAn dRSTvA kapAn sarve dvijAtayaH 13142016c vyasRjaJ jvalitAn agnIn kapAnAM prANanAzanAn 13142017a brahmasRSTA havyabhujaH kapAn bhuktvA sanAtanAH 13142017c nabhasIva yathAbhrANi vyarAjanta narAdhipa 13142017e prazazaMsur dvijAMz caiva brahmANaM ca yazasvinam 13142018a teSAM tejas tathA vIryaM devAnAM vavRdhe tataH 13142018c avApnuvaMz cAmaratvaM triSu lokeSu pUjitam 13142019a ity uktavacanaM vAyum arjunaH pratyabhASata 13142019c pratipUjya mahAbAho yat tac chRNu narAdhipa 13142020a jIvAmy ahaM brAhmaNArthe sarvathA satataM prabho 13142020c brahmaNe brAhmaNebhyaz ca praNamAmi ca nityazaH 13142021a dattAtreyaprasAdAc ca mayA prAptam idaM yazaH 13142021c loke ca paramA kIrtir dharmaz ca carito mahAn 13142022a aho brAhmaNakarmANi yathA mAruta tattvataH 13142022c tvayA proktAni kArtsnyena zrutAni prayatena ha 13142023 vAyur uvAca 13142023a brAhmaNAn kSatradharmeNa pAlayasvendriyANi ca 13142023c bhRgubhyas te bhayaM ghoraM tat tu kAlAd bhaviSyati 13143001 yudhiSThira uvAca 13143001a brAhmaNAn arcase rAjan satataM saMzitavratAn 13143001c kaM tu karmodayaM dRSTvA tAn arcasi narAdhipa 13143002a kAM vA brAhmaNapUjAyAM vyuSTiM dRSTvA mahAvrata 13143002c tAn arcasi mahAbAho sarvam etad vadasva me 13143003 bhISma uvAca 13143003a eSa te kezavaH sarvam AkhyAsyati mahAmatiH 13143003c vyuSTiM brAhmaNapUjAyAM dRSTavyuSTir mahAvrataH 13143004a balaM zrotre vAG manaz cakSuSI ca; jJAnaM tathA na vizuddhaM mamAdya 13143004c dehanyAso nAticirAn mato me; na cAtitUrNaM savitAdya yAti 13143005a uktA dharmA ye purANe mahAnto; brAhmaNAnAM kSatriyANAM vizAM ca 13143005c paurANaM ye daNDam upAsate ca; zeSaM kRSNAd upazikSasva pArtha 13143006a ahaM hy enaM vedmi tattvena kRSNaM; yo 'yaM hi yac cAsya balaM purANam 13143006c ameyAtmA kezavaH kauravendra; so 'yaM dharmaM vakSyati saMzayeSu 13143007a kRSNaH pRthvIm asRjat khaM divaM ca; varAho 'yaM bhImabalaH purANaH 13143007c asya cAdho 'thAntarikSaM divaM ca; dizaz catasraH pradizaz catasraH 13143007e sRSTis tathaiveyam anuprasUtA; sa nirmame vizvam idaM purANam 13143008a asya nAbhyAM puSkaraM saMprasUtaM; yatrotpannaH svayam evAmitaujAH 13143008c yenAcchinnaM tat tamaH pArtha ghoraM; yat tat tiSThaty arNavaM tarjayAnam 13143009a kRte yuge dharma AsIt samagras; tretAkAle jJAnam anuprapannaH 13143009c balaM tv AsId dvApare pArtha kRSNaH; kalAv adharmaH kSitim AjagAma 13143010a sa pUrvadevo nijaghAna daityAn; sa pUrvadevaz ca babhUva samrAT 13143010c sa bhUtAnAM bhAvano bhUtabhavyaH; sa vizvasyAsya jagataz cApi goptA 13143011a yadA dharmo glAyati vai surANAM; tadA kRSNo jAyate mAnuSeSu 13143011c dharme sthitvA sa tu vai bhAvitAtmA; parAMz ca lokAn aparAMz ca yAti 13143012a tyAjyAMs tyaktvAthAsurANAM vadhAya; kAryAkArye kAraNaM caiva pArtha 13143012c kRtaM kariSyat kriyate ca devo; muhuH somaM viddhi ca zakram etam 13143013a sa vizvakarmA sa ca vizvarUpaH; sa vizvabhRd vizvasRg vizvajic ca 13143013c sa zUlabhRc choNitabhRt karAlas; taM karmabhir viditaM vai stuvanti 13143014a taM gandharvA apsarasaz ca nityam; upatiSThante vibudhAnAM zatAni 13143014c taM rAkSasAz ca parisaMvahante; rAyaspoSaH sa vijigISur ekaH 13143015a tam adhvare zaMsitAraH stuvanti; rathaMtare sAmagAz ca stuvanti 13143015c taM brAhmaNA brahmamantraiH stuvanti; tasmai havir adhvaryavaH kalpayanti 13143016a sa paurANIM brahmaguhAM praviSTo; mahIsatraM bhAratAgre dadarza 13143016c sa caiva gAm uddadhArAgryakarmA; vikSobhya daityAn uragAn dAnavAMz ca 13143017a tasya bhakSAn vividhAn vedayanti; tam evAjau vAhanaM vedayanti 13143017c tasyAntarikSaM pRthivI divaM ca; sarvaM vaze tiSThati zAzvatasya 13143018a sa kumbharetAH sasRje purANaM; yatrotpannam RSim Ahur vasiSTham 13143018c sa mAtarizvA vibhur azvavAjI; sa razmimAn savitA cAdidevaH 13143019a tenAsurA vijitAH sarva eva; tasya vikrAntair vijitAnIha trINi 13143019c sa devAnAM mAnuSANAM pitqNAM; tam evAhur yajJavidAM vitAnam 13143020a sa eva kAlaM vibhajann udeti; tasyottaraM dakSiNaM cAyane dve 13143020c tasyaivordhvaM tiryag adhaz caranti; gabhastayo medinIM tApayantaH 13143021a taM brAhmaNA vedavido juSanti; tasyAdityo bhAm upayujya bhAti 13143021c sa mAsi mAsy adhvarakRd vidhatte; tam adhvare vedavidaH paThanti 13143022a sa ekayuk cakram idaM trinAbhi; saptAzvayuktaM vahate vai tridhAmA 13143022c mahAtejAH sarvagaH sarvasiMhaH; kRSNo lokAn dhArayate tathaikaH 13143022e aznann anaznaMz ca tathaiva dhIraH; kRSNaM sadA pArtha kartAram ehi 13143023a sa ekadA kakSagato mahAtmA; tRpto vibhuH khANDave dhUmaketuH 13143023c sa rAkSasAn uragAMz cAvajitya; sarvatragaH sarvam agnau juhoti 13143024a sa evAzvaH zvetam azvaM prayacchat; sa evAzvAn atha sarvAMz cakAra 13143024c trivandhuras tasya rathas tricakras; trivRcchirAz caturasraz ca tasya 13143025a sa vihAyo vyadadhAt paJcanAbhiH; sa nirmame gAM divam antarikSam 13143025c evaM ramyAn asRjat parvatAMz ca; hRSIkezo 'mitadIptAgnitejAH 13143026a sa laGghayan vai sarito jighAMsan; sa taM vajraM praharantaM nirAsa 13143026c sa mahendraH stUyate vai mahAdhvare; viprair eko RksahasraiH purANaiH 13143027a durvAsA vai tena nAnyena zakyo; gRhe rAjan vAsayituM mahaujAH 13143027c tam evAhur RSim ekaM purANaM; sa vizvakRd vidadhAty AtmabhAvAn 13143028a vedAMz ca yo vedayate 'dhidevo; vidhIMz ca yaz cAzrayate purANAn 13143028c kAme vede laukike yat phalaM ca; viSvaksene sarvam etat pratIhi 13143029a jyotIMSi zuklAni ca sarvaloke; trayo lokA lokapAlAs trayaz ca 13143029c trayo 'gnayo vyAhRtayaz ca tisraH; sarve devA devakIputra eva 13143030a saMvatsaraH sa RtuH so 'rdhamAsaH; so 'horAtraH sa kalA vai sa kASThAH 13143030c mAtrA muhUrtAz ca lavAH kSaNAz ca; viSvaksene sarvam etat pratIhi 13143031a candrAdityau grahanakSatratArAH; sarvANi darzAny atha paurNamAsyaH 13143031c nakSatrayogA Rtavaz ca pArtha; viSvaksenAt sarvam etat prasUtam 13143032a rudrAdityA vasavo 'thAzvinau ca; sAdhyA vizve marutAM SaD gaNAz ca 13143032c prajApatir devamAtAditiz ca; sarve kRSNAd RSayaz caiva sapta 13143033a vAyur bhUtvA vikSipate ca vizvam; agnir bhUtvA dahate vizvarUpaH 13143033c Apo bhUtvA majjayate ca sarvaM; brahmA bhUtvA sRjate vizvasaMghAn 13143034a vedyaM ca yad vedayate ca vedAn; vidhiz ca yaz cAzrayate vidheyAn 13143034c dharme ca vede ca bale ca sarvaM; carAcaraM kezavaM tvaM pratIhi 13143035a jyotirbhUtaH paramo 'sau purastAt; prakAzayan prabhayA vizvarUpaH 13143035c apaH sRSTvA hy AtmabhUr AtmayoniH; purAkarot sarvam evAtha vizvam 13143036a RtUn utpAtAn vividhAny adbhutAni; meghAn vidyut sarvam airAvataM ca 13143036c sarvaM kRSNAt sthAvaraM jaGgamaM ca; vizvAkhyAtAd viSNum enaM pratIhi 13143037a vizvAvAsaM nirguNaM vAsudevaM; saMkarSaNaM jIvabhUtaM vadanti 13143037c tataH pradyumnam aniruddhaM caturtham; AjJApayaty Atmayonir mahAtmA 13143038a sa paJcadhA paJcajanopapannaM; saMcodayan vizvam idaM sisRkSuH 13143038c tataz cakArAvanimArutau ca; khaM jyotir Apaz ca tathaiva pArtha 13143039a sa sthAvaraM jaGgamaM caivam etac; caturvidhaM lokam imaM ca kRtvA 13143039c tato bhUmiM vyadadhAt paJcabIjAM; dyauH pRthivyAM dhAsyati bhUri vAri 13143039e tena vizvaM kRtam etad dhi rAjan; sa jIvayaty AtmanaivAtmayoniH 13143040a tato devAn asurAn mAnuSAMz ca; lokAn RSIMz cAtha pitqn prajAz ca 13143040c samAsena vividhAn prANilokAn; sarvAn sadA bhUtapatiH sisRkSuH 13143041a zubhAzubhaM sthAvaraM jaGgamaM ca; viSvaksenAt sarvam etat pratIhi 13143041c yad vartate yac ca bhaviSyatIha; sarvam etat kezavaM tvaM pratIhi 13143042a mRtyuz caiva prANinAm antakAle; sAkSAt kRSNaH zAzvato dharmavAhaH 13143042c bhUtaM ca yac ceha na vidma kiM cid; viSvaksenAt sarvam etat pratIhi 13143043a yat prazastaM ca lokeSu puNyaM yac ca zubhAzubham 13143043c tat sarvaM kezavo 'cintyo viparItam ato bhavet 13143044a etAdRzaH kezavo 'yaM svayaMbhUr; nArAyaNaH paramaz cAvyayaz ca 13143044c madhyaM cAsya jagatas tasthuSaz ca; sarveSAM bhUtAnAM prabhavaz cApyayaz ca 13144001 yudhiSThira uvAca 13144001a brUhi brAhmaNapUjAyAM vyuSTiM tvaM madhusUdana 13144001c vettA tvam asya cArthasya veda tvAM hi pitAmahaH 13144002 vAsudeva uvAca 13144002a zRNuSvAvahito rAjan dvijAnAM bharatarSabha 13144002c yathAtattvena vadato guNAn me kurusattama 13144003a pradyumnaH paripapraccha brAhmaNaiH parikopitaH 13144003c kiM phalaM brAhmaNeSv asti pUjAyAM madhusUdana 13144003e Izvarasya satas tasya iha caiva paratra ca 13144004a sadA dvijAtIn saMpUjya kiM phalaM tatra mAnada 13144004c etad brUhi pitaH sarvaM sumahAn saMzayo 'tra me 13144005a ity uktavacanas tena pradyumnena tadA tv aham 13144005c pratyabruvaM mahArAja yat tac chRNu samAhitaH 13144006a vyuSTiM brAhmaNapUjAyAM raukmiNeya nibodha me 13144006c ete hi somarAjAna IzvarAH sukhaduHkhayoH 13144007a asmi&l loke raukmiNeya tathAmuSmiMz ca putraka 13144007c brAhmaNapramukhaM saukhyaM na me 'trAsti vicAraNA 13144008a brAhmaNapramukhaM vIryam AyuH kIrtir yazo balam 13144008c lokA lokezvarAz caiva sarve brAhmaNapUrvakAH 13144009a tat kathaM nAdriyeyaM vai Izvaro 'smIti putraka 13144009c mA te manyur mahAbAho bhavatv atra dvijAn prati 13144010a brAhmaNo hi mahad bhUtam asmi&l loke paratra ca 13144010c bhasma kuryur jagad idaM kruddhAH pratyakSadarzinaH 13144011a anyAn api sRjeyuz ca lokA&l lokezvarAMs tathA 13144011c kathaM teSu na varteya samyag jJAnAt sutejasaH 13144012a avasan madgRhe tAta brAhmaNo haripiGgalaH 13144012c cIravAsA bilvadaNDI dIrghazmazrunakhAdimAn 13144012e dIrghebhyaz ca manuSyebhyaH pramANAd adhiko bhuvi 13144013a sa sma saMcarate lokAn ye divyA ye ca mAnuSAH 13144013c imA gAthA gAyamAnaz catvareSu sabhAsu ca 13144014a durvAsasaM vAsayet ko brAhmaNaM satkRtaM gRhe 13144014c paribhASAM ca me zrutvA ko nu dadyAt pratizrayam 13144014e yo mAM kaz cid vAsayeta na sa mAM kopayed iha 13144015a taM sma nAdriyate kaz cit tato 'haM tam avAsayam 13144016a sa sma bhuGkte sahasrANAM bahUnAm annam ekadA 13144016c ekadA smAlpakaM bhuGkte na vaiti ca punar gRhAn 13144017a akasmAc ca prahasati tathAkasmAt praroditi 13144017c na cAsya vayasA tulyaH pRthivyAm abhavat tadA 13144018a so 'smadAvasathaM gatvA zayyAz cAstaraNAni ca 13144018c kanyAz cAlaMkRtA dagdhvA tato vyapagataH svayam 13144019a atha mAm abravId bhUyaH sa muniH saMzitavrataH 13144019c kRSNa pAyasam icchAmi bhoktum ity eva satvaraH 13144020a sadaiva tu mayA tasya cittajJena gRhe janaH 13144020c sarvANy evAnnapAnAni bhakSyAz coccAvacAs tathA 13144020e bhavantu satkRtAnIti pUrvam eva pracoditaH 13144021a tato 'haM jvalamAnaM vai pAyasaM pratyavedayam 13144021c tad bhuktvaiva tu sa kSipraM tato vacanam abravIt 13144021e kSipram aGgAni limpasva pAyaseneti sa sma ha 13144022a avimRzyaiva ca tataH kRtavAn asmi tat tathA 13144022c tenocchiSTena gAtrANi ziraz caivAbhyamRkSayam 13144023a sa dadarza tadAbhyAze mAtaraM te zubhAnanAm 13144023c tAm api smayamAnaH sa pAyasenAbhyalepayat 13144024a muniH pAyasadigdhAGgIM rathe tUrNam ayojayat 13144024c tam Aruhya rathaM caiva niryayau sa gRhAn mama 13144025a agnivarNo jvalan dhImAn sa dvijo rathadhuryavat 13144025c pratodenAtudad bAlAM rukmiNIM mama pazyataH 13144026a na ca me stokam apy AsId duHkham IrSyAkRtaM tadA 13144026c tataH sa rAjamArgeNa mahatA niryayau bahiH 13144027a tad dRSTvA mahad AzcaryaM dAzArhA jAtamanyavaH 13144027c tatrAjalpan mithaH ke cit samAbhASya parasparam 13144028a brAhmaNA eva jAyeran nAnyo varNaH kathaM cana 13144028c ko hy enaM ratham AsthAya jIved anyaH pumAn iha 13144029a AzIviSaviSaM tIkSNaM tatas tIkSNataraM viSam 13144029c brahmAzIviSadagdhasya nAsti kaz cic cikitsakaH 13144030a tasmin vrajati durdharSe prAskhalad rukmiNI pathi 13144030c tAM nAmarSayata zrImAMs tatas tUrNam acodayat 13144031a tataH paramasaMkruddho rathAt praskandya sa dvijaH 13144031c padAtir utpathenaiva prAdhAvad dakSiNAmukhaH 13144032a tam utpathena dhAvantam anvadhAvaM dvijottamam 13144032c tathaiva pAyasAdigdhaH prasIda bhagavann iti 13144033a tato vilokya tejasvI brAhmaNo mAm uvAca ha 13144033c jitaH krodhas tvayA kRSNa prakRtyaiva mahAbhuja 13144034a na te 'parAdham iha vai dRSTavAn asmi suvrata 13144034c prIto 'smi tava govinda vRNu kAmAn yathepsitAn 13144034e prasannasya ca me tAta pazya vyuSTir yathAvidhA 13144035a yAvad eva manuSyANAm anne bhAvo bhaviSyati 13144035c yathaivAnne tathA teSAM tvayi bhAvo bhaviSyati 13144036a yAvac ca puNyA lokeSu tvayi kIrtir bhaviSyati 13144036c triSu lokeSu tAvac ca vaiziSTyaM pratipatsyase 13144036e supriyaH sarvalokasya bhaviSyasi janArdana 13144037a yat te bhinnaM ca dagdhaM ca yac ca kiM cid vinAzitam 13144037c sarvaM tathaiva draSTAsi viziSTaM vA janArdana 13144038a yAvad etat praliptaM te gAtreSu madhusUdana 13144038c ato mRtyubhayaM nAsti yAvadicchA tavAcyuta 13144039a na tu pAdatale lipte kasmAt te putrakAdya vai 13144039c naitan me priyam ity eva sa mAM prIto 'bravIt tadA 13144039e ity ukto 'haM zarIraM svam apazyaM zrIsamAyutam 13144040a rukmiNIM cAbravIt prItaH sarvastrINAM varaM yazaH 13144040c kIrtiM cAnuttamAM loke samavApsyasi zobhane 13144041a na tvAM jarA vA rogo vA vaivarNyaM cApi bhAmini 13144041c sprakSyanti puNyagandhA ca kRSNam ArAdhayiSyasi 13144042a SoDazAnAM sahasrANAM vadhUnAM kezavasya ha 13144042c variSThA sahalokyA ca kezavasya bhaviSyasi 13144043a tava mAtaram ity uktvA tato mAM punar abravIt 13144043c prasthitaH sumahAtejA durvAsA vahnivaj jvalan 13144044a eSaiva te buddhir astu brAhmaNAn prati kezava 13144044c ity uktvA sa tadA putra tatraivAntaradhIyata 13144045a tasminn antarhite cAham upAMzuvratam Adizam 13144045c yat kiM cid brAhmaNo brUyAt sarvaM kuryAm iti prabho 13144046a etad vratam ahaM kRtvA mAtrA te saha putraka 13144046c tataH paramahRSTAtmA prAvizaM gRham eva ca 13144047a praviSTamAtraz ca gRhe sarvaM pazyAmi tan navam 13144047c yad bhinnaM yac ca vai dagdhaM tena vipreNa putraka 13144048a tato 'haM vismayaM prAptaH sarvaM dRSTvA navaM dRDham 13144048c apUjayaM ca manasA raukmiNeya dvijaM tadA 13144049a ity ahaM raukmiNeyasya pRcchato bharatarSabha 13144049c mAhAtmyaM dvijamukhyasya sarvam AkhyAtavAMs tadA 13144050a tathA tvam api kaunteya brAhmaNAn satataM prabho 13144050c pUjayasva mahAbhAgAn vAgbhir dAnaiz ca nityadA 13144051a evaM vyuSTim ahaM prApto brAhmaNAnAM prasAdajAm 13144051c yac ca mAm Aha bhISmo 'yaM tat satyaM bharatarSabha 13145001 yudhiSThira uvAca 13145001a durvAsasaH prasAdAt te yat tadA madhusUdana 13145001c avAptam iha vijJAnaM tan me vyAkhyAtum arhasi 13145002a mahAbhAgyaM ca yat tasya nAmAni ca mahAtmanaH 13145002c tattvato jJAtum icchAmi sarvaM matimatAM vara 13145003 vAsudeva uvAca 13145003a hanta te kathayiSyAmi namaskRtvA kapardine 13145003c yad avAptaM mahArAja zreyo yac cArjitaM yazaH 13145004a prayataH prAtar utthAya yad adhIye vizAM pate 13145004c prAJjaliH zatarudrIyaM tan me nigadataH zRNu 13145005a prajApatis tat sasRje tapaso 'nte mahAtapAH 13145005c zaMkaras tv asRjat tAta prajAH sthAvarajaGgamAH 13145006a nAsti kiM cit paraM bhUtaM mahAdevAd vizAM pate 13145006c iha triSv api lokeSu bhUtAnAM prabhavo hi saH 13145007a na caivotsahate sthAtuM kaz cid agre mahAtmanaH 13145007c na hi bhUtaM samaM tena triSu lokeSu vidyate 13145008a gandhenApi hi saMgrAme tasya kruddhasya zatravaH 13145008c visaMjJA hatabhUyiSThA vepanti ca patanti ca 13145009a ghoraM ca ninadaM tasya parjanyaninadopamam 13145009c zrutvA vidIryed dhRdayaM devAnAm api saMyuge 13145010a yAMz ca ghoreNa rUpeNa pazyet kruddhaH pinAkadhRk 13145010c na surA nAsurA loke na gandharvA na pannagAH 13145010e kupite sukham edhante tasminn api guhAgatAH 13145011a prajApatez ca dakSasya yajato vitate kratau 13145011c vivyAdha kupito yajJaM nirbhayas tu bhavas tadA 13145011e dhanuSA bANam utsRjya saghoSaM vinanAda ca 13145012a te na zarma kutaH zAntiM viSAdaM lebhire surAH 13145012c vidrute sahasA yajJe kupite ca mahezvare 13145013a tena jyAtalaghoSeNa sarve lokAH samAkulAH 13145013c babhUvur avazAH pArtha viSeduz ca surAsurAH 13145014a Apaz cukSubhire caiva cakampe ca vasuMdharA 13145014c vyadravan girayaz cApi dyauH paphAla ca sarvazaH 13145015a andhena tamasA lokAH prAvRtA na cakAzire 13145015c pranaSTA jyotiSAM bhAz ca saha sUryeNa bhArata 13145016a bhRzaM bhItAs tataH zAntiM cakruH svastyayanAni ca 13145016c RSayaH sarvabhUtAnAm Atmanaz ca hitaiSiNaH 13145017a tataH so 'bhyadravad devAn kruddho raudraparAkramaH 13145017c bhagasya nayane kruddhaH prahAreNa vyazAtayat 13145018a pUSANaM cAbhidudrAva pareNa vapuSAnvitaH 13145018c puroDAzaM bhakSayato dazanAn vai vyazAtayat 13145019a tataH praNemur devAs te vepamAnAH sma zaMkaram 13145019c punaz ca saMdadhe rudro dIptaM sunizitaM zaram 13145020a rudrasya vikramaM dRSTvA bhItA devAH saharSibhiH 13145020c tataH prasAdayAm AsuH zarvaM te vibudhottamAH 13145021a jepuz ca zatarudrIyaM devAH kRtvAJjaliM tataH 13145021c saMstUyamAnas tridazaiH prasasAda mahezvaraH 13145022a rudrasya bhAgaM yajJe ca viziSTaM te tv akalpayan 13145022c bhayena tridazA rAjaJ zaraNaM ca prapedire 13145023a tena caivAtikopena sa yajJaH saMdhito 'bhavat 13145023c yad yac cApi hataM tatra tat tathaiva pradIyate 13145024a asurANAM purANy AsaMs trINi vIryavatAM divi 13145024c AyasaM rAjataM caiva sauvarNam aparaM tathA 13145025a nAzakat tAni maghavA bhettuM sarvAyudhair api 13145025c atha sarve 'marA rudraM jagmuH zaraNam arditAH 13145026a tata Ucur mahAtmAno devAH sarve samAgatAH 13145026c rudra raudrA bhaviSyanti pazavaH sarvakarmasu 13145026e jahi daityAn saha purair lokAMs trAyasva mAnada 13145027a sa tathoktas tathety uktvA viSNuM kRtvA zarottamam 13145027c zalyam agniM tathA kRtvA puGkhaM vaivasvataM yamam 13145027e vedAn kRtvA dhanuH sarvAJ jyAM ca sAvitrim uttamAm 13145028a devAn rathavaraM kRtvA viniyujya ca sarvazaH 13145028c triparvaNA trizalyena tena tAni bibheda saH 13145029a zareNAdityavarNena kAlAgnisamatejasA 13145029c te 'surAH sapurAs tatra dagdhA rudreNa bhArata 13145030a taM caivAGkagataM dRSTvA bAlaM paJcazikhaM punaH 13145030c umA jijJAsamAnA vai ko 'yam ity abravIt tadA 13145031a asUyataz ca zakrasya vajreNa prahariSyataH 13145031c savajraM stambhayAm Asa taM bAhuM parighopamam 13145032a na saMbubudhire cainaM devAs taM bhuvanezvaram 13145032c saprajApatayaH sarve tasmin mumuhur Izvare 13145033a tato dhyAtvAtha bhagavAn brahmA tam amitaujasam 13145033c ayaM zreSTha iti jJAtvA vavande tam umApatim 13145034a tataH prasAdayAm Asur umAM rudraM ca te surAH 13145034c babhUva sa tadA bAhur balahantur yathA purA 13145035a sa cApi brAhmaNo bhUtvA durvAsA nAma vIryavAn 13145035c dvAravatyAM mama gRhe ciraM kAlam upAvasat 13145036a viprakArAn prayuGkte sma subahUn mama vezmani 13145036c tAn udAratayA cAham akSamaM tasya duHsaham 13145037a sa devendraz ca vAyuz ca so 'zvinau sa ca vidyutaH 13145037c sa candramAH sa cezAnaH sa sUryo varuNaz ca saH 13145038a sa kAlaH so 'ntako mRtyuH sa tamo rAtryahAni ca 13145038c mAsArdhamAsA RtavaH saMdhye saMvatsaraz ca saH 13145039a sa dhAtA sa vidhAtA ca vizvakarmA sa sarvavit 13145039c nakSatrANi dizaz caiva pradizo 'tha grahAs tathA 13145039e vizvamUrtir ameyAtmA bhagavAn amitadyutiH 13145040a ekadhA ca dvidhA caiva bahudhA ca sa eva ca 13145040c zatadhA sahasradhA caiva tathA zatasahasradhA 13145041a IdRzaH sa mahAdevo bhUyaz ca bhagavAn ataH 13145041c na hi zakyA guNA vaktum api varSazatair api 13146001 vAsudeva uvAca 13146001a yudhiSThira mahAbAho mahAbhAgyaM mahAtmanaH 13146001c rudrAya bahurUpAya bahunAmne nibodha me 13146002a vadanty agniM mahAdevaM tathA sthANuM mahezvaram 13146002c ekAkSaM tryambakaM caiva vizvarUpaM zivaM tathA 13146003a dve tanU tasya devasya vedajJA brAhmaNA viduH 13146003c ghorAm anyAM zivAm anyAM te tanU bahudhA punaH 13146004a ugrA ghorA tanUr yAsya so 'gnir vidyut sa bhAskaraH 13146004c zivA saumyA ca yA tasya dharmas tv Apo 'tha candramAH 13146005a Atmano 'rdhaM tu tasyAgnir ucyate bharatarSabha 13146005c brahmacaryaM caraty eSa zivA yAsya tanus tathA 13146006a yAsya ghoratamA mUrtir jagat saMharate tayA 13146006c IzvaratvAn mahattvAc ca mahezvara iti smRtaH 13146007a yan nirdahati yat tIkSNo yad ugro yat pratApavAn 13146007c mAMsazoNitamajjAdo yat tato rudra ucyate 13146008a devAnAM sumahAn yac ca yac cAsya viSayo mahAn 13146008c yac ca vizvaM mahat pAti mahAdevas tataH smRtaH 13146009a samedhayati yan nityaM sarvArthAn sarvakarmabhiH 13146009c zivam icchan manuSyANAM tasmAd eSa zivaH smRtaH 13146010a dahaty UrdhvaM sthito yac ca prANotpattiH sthitiz ca yat 13146010c sthiraliGgaz ca yan nityaM tasmAt sthANur iti smRtaH 13146011a yad asya bahudhA rUpaM bhUtaM bhavyaM bhavat tathA 13146011c sthAvaraM jaGgamaM caiva bahurUpas tataH smRtaH 13146012a dhUmraM rUpaM ca yat tasya dhUrjaTIty ata ucyate 13146012c vizve devAz ca yat tasmin vizvarUpas tataH smRtaH 13146013a sahasrAkSo 'yutAkSo vA sarvatokSimayo 'pi vA 13146013c cakSuSaH prabhavas tejo nAsty anto 'thAsya cakSuSAm 13146014a sarvathA yat pazUn pAti taiz ca yad ramate punaH 13146014c teSAm adhipatir yac ca tasmAt pazupatiH smRtaH 13146015a nityena brahmacaryeNa liGgam asya yadA sthitam 13146015c mahayanty asya lokAz ca mahezvara iti smRtaH 13146016a vigrahaM pUjayed yo vai liGgaM vApi mahAtmanaH 13146016c liGgaM pUjayitA nityaM mahatIM zriyam aznute 13146017a RSayaz cApi devAz ca gandharvApsarasas tathA 13146017c liGgam evArcayanti sma yat tad UrdhvaM samAsthitam 13146018a pUjyamAne tatas tasmin modate sa mahezvaraH 13146018c sukhaM dadAti prItAtmA bhaktAnAM bhaktavatsalaH 13146019a eSa eva zmazAneSu devo vasati nityazaH 13146019c yajante taM janAs tatra vIrasthAnaniSeviNam 13146020a viSamasthaH zarIreSu sa mRtyuH prANinAm iha 13146020c sa ca vAyuH zarIreSu prANo 'pAnaH zarIriNAm 13146021a tasya ghorANi rUpANi dIptAni ca bahUni ca 13146021c loke yAny asya pUjyante viprAs tAni vidur budhAH 13146022a nAmadheyAni vedeSu bahUny asya yathArthataH 13146022c nirucyante mahattvAc ca vibhutvAt karmabhis tathA 13146023a vede cAsya vidur viprAH zatarudrIyam uttamam 13146023c vyAsAd anantaraM yac cApy upasthAnaM mahAtmanaH 13146024a pradAtA sarvalokAnAM vizvaM cApy ucyate mahat 13146024c jyeSThabhUtaM vadanty enaM brAhmaNA RSayo 'pare 13146025a prathamo hy eSa devAnAM mukhAd agnir ajAyata 13146025c grahair bahuvidhaiH prANAn saMruddhAn utsRjaty api 13146026a sa mocayati puNyAtmA zaraNyaH zaraNAgatAn 13146026c Ayur Arogyam aizvaryaM vittaM kAmAMz ca puSkalAn 13146027a sa dadAti manuSyebhyaH sa evAkSipate punaH 13146027c zakrAdiSu ca deveSu tasya caizvaryam ucyate 13146028a sa evAbhyadhiko nityaM trailokyasya zubhAzubhe 13146028c aizvaryAc caiva kAmAnAm IzvaraH punar ucyate 13146029a mahezvaraz ca lokAnAM mahatAm Izvaraz ca saH 13146029c bahubhir vividhai rUpair vizvaM vyAptam idaM jagat 13146029e tasya devasya yad vaktraM samudre vaDavAmukham 13147001 vaizaMpAyana uvAca 13147001a ity uktavati vAkyaM tu kRSNe devakinandane 13147001c bhISmaM zAMtanavaM bhUyaH paryapRcchad yudhiSThiraH 13147002a nirNaye vA mahAbuddhe sarvadharmabhRtAM vara 13147002c pratyakSam Agamo veti kiM tayoH kAraNaM bhavet 13147003 bhISma uvAca 13147003a nAsty atra saMzayaH kaz cid iti me vartate matiH 13147003c zRNu vakSyAmi te prAjJa samyak tvam anupRcchasi 13147004a saMzayaH sugamo rAjan nirNayas tv atra durgamaH 13147004c dRSTaM zrutam anantaM hi yatra saMzayadarzanam 13147005a pratyakSaM kAraNaM dRSTaM hetukAH prAjJamAninaH 13147005c nAstIty evaM vyavasyanti satyaM saMzayam eva ca 13147005e tad ayuktaM vyavasyanti bAlAH paNDitamAninaH 13147006a atha cen manyase caikaM kAraNaM kiM bhaved iti 13147006c zakyaM dIrgheNa kAlena yuktenAtandritena ca 13147006e prANayAtrAm anekAM ca kalpayAnena bhArata 13147007a tatpareNaiva nAnyena zakyaM hy etat tu kAraNam 13147007c hetUnAm antam AsAdya vipulaM jJAnam uttamam 13147007e jyotiH sarvasya lokasya vipulaM pratipadyate 13147008a tattvenAgamanaM rAjan hetvantagamanaM tathA 13147008c agrAhyam anibaddhaM ca vAcaH saMparivarjanam 13147009 yudhiSThira uvAca 13147009a pratyakSaM lokataH siddhaM lokAz cAgamapUrvakAH 13147009c ziSTAcAro bahuvidho brUhi tan me pitAmaha 13147010 bhISma uvAca 13147010a dharmasya hriyamANasya balavadbhir durAtmabhiH 13147010c saMsthA yatnair api kRtA kAlena paribhidyate 13147011a adharmA dharmarUpeNa tRNaiH kUpA ivAvRtAH 13147011c tatas tair bhidyate vRttaM zRNu caiva yudhiSThira 13147012a avRttyA ye ca bhindanti zrutatyAgaparAyaNAH 13147012c dharmavidveSiNo mandA ity uktas teSu saMzayaH 13147013a atRpyantas tu sAdhUnAM ya evAgamabuddhayaH 13147013c param ity eva saMtuSTAs tAn upAssva ca pRccha ca 13147014a kAmArthau pRSThataH kRtvA lobhamohAnusAriNau 13147014c dharma ity eva saMbuddhAs tAn upAssva ca pRccha ca 13147015a na teSAM bhidyate vRttaM yajJasvAdhyAyakarmabhiH 13147015c AcAraH kAraNaM caiva dharmaz caiva trayaM punaH 13147016 yudhiSThira uvAca 13147016a punar eveha me buddhiH saMzaye parimuhyate 13147016c apAre mArgamANasya paraM tIram apazyataH 13147017a vedAH pratyakSam AcAraH pramANaM tat trayaM yadi 13147017c pRthaktvaM labhyate caiSAM dharmaz caikas trayaM katham 13147018 bhISma uvAca 13147018a dharmasya hriyamANasya balavadbhir durAtmabhiH 13147018c yady evaM manyase rAjaMs tridhA dharmavicAraNA 13147019a eka eveti jAnIhi tridhA tasya pradarzanam 13147019c pRthaktve caiva me buddhis trayANAm api vai tathA 13147020a ukto mArgas trayANAM ca tat tathaiva samAcara 13147020c jijJAsA tu na kartavyA dharmasya paritarkaNAt 13147021a sadaiva bharatazreSTha mA te bhUd atra saMzayaH 13147021c andho jaDa ivAzaGko yad bravImi tad Acara 13147022a ahiMsA satyam akrodho dAnam etac catuSTayam 13147022c ajAtazatro sevasva dharma eSa sanAtanaH 13147023a brAhmaNeSu ca vRttir yA pitRpaitAmahocitA 13147023c tAm anvehi mahAbAho svargasyaite hi dezikAH 13147024a pramANam apramANaM vai yaH kuryAd abudho naraH 13147024c na sa pramANatAm arho vivAdajanano hi saH 13147025a brAhmaNAn eva sevasva satkRtya bahumanya ca 13147025c eteSv eva tv ime lokAH kRtsnA iti nibodha tAn 13148001 yudhiSThira uvAca 13148001a ye ca dharmam asUyanti ye cainaM paryupAsate 13148001c bravItu bhagavAn etat kva te gacchanti tAdRzAH 13148002 bhISma uvAca 13148002a rajasA tamasA caiva samavastIrNacetasaH 13148002c narakaM pratipadyante dharmavidveSiNo narAH 13148003a ye tu dharmaM mahArAja satataM paryupAsate 13148003c satyArjavaparAH santas te vai svargabhujo narAH 13148004a dharma eva ratis teSAm AcAryopAsanAd bhavet 13148004c devalokaM prapadyante ye dharmaM paryupAsate 13148005a manuSyA yadi vA devAH zarIram upatApya vai 13148005c dharmiNaH sukham edhante lobhadveSavivarjitAH 13148006a prathamaM brahmaNaH putraM dharmam Ahur manISiNaH 13148006c dharmiNaH paryupAsante phalaM pakvam ivAzayaH 13148007 yudhiSThira uvAca 13148007a asatAM kIdRzaM rUpaM sAdhavaH kiM ca kurvate 13148007c bravItu me bhavAn etat santo 'santaz ca kIdRzAH 13148008 bhISma uvAca 13148008a durAcArAz ca durdharSA durmukhAz cApy asAdhavaH 13148008c sAdhavaH zIlasaMpannAH ziSTAcArasya lakSaNam 13148009a rAjamArge gavAM madhye goSThamadhye ca dharmiNaH 13148009c nopasevanti rAjendra sargaM mUtrapurISayoH 13148010a paJcAnAm azanaM dattvA zeSam aznanti sAdhavaH 13148010c na jalpanti ca bhuJjAnA na nidrAnty ArdrapANayaH 13148011a citrabhAnum anaDvAhaM devaM goSThaM catuSpatham 13148011c brAhmaNaM dhArmikaM caityaM te kurvanti pradakSiNam 13148012a vRddhAnAM bhArataptAnAM strINAM bAlAturasya ca 13148012c brAhmaNAnAM gavAM rAjJAM panthAnaM dadate ca te 13148013a atithInAM ca sarveSAM preSyANAM svajanasya ca 13148013c tathA zaraNakAmAnAM goptA syAt svAgatapradaH 13148014a sAyaM prAtar manuSyANAm azanaM devanirmitam 13148014c nAntarA bhojanaM dRSTam upavAsavidhir hi saH 13148015a homakAle yathA vahniH kAlam eva pratIkSate 13148015c RtukAle tathA nArI Rtum eva pratIkSate 13148015e na cAnyAM gacchate yas tu brahmacaryaM hi tat smRtam 13148016a amRtaM brAhmaNA gAva ity etat trayam ekataH 13148016c tasmAd gobrAhmaNaM nityam arcayeta yathAvidhi 13148017a yajuSA saMskRtaM mAMsam upabhuJjan na duSyati 13148017c pRSThamAMsaM vRthAmAMsaM putramAMsaM ca tat samam 13148018a svadeze paradeze vApy atithiM nopavAsayet 13148018c karma vai saphalaM kRtvA gurUNAM pratipAdayet 13148019a gurubhya AsanaM deyam abhivAdyAbhipUjya ca 13148019c gurUn abhyarcya vardhante AyuSA yazasA zriyA 13148020a vRddhAn nAtivadej jAtu na ca saMpreSayed api 13148020c nAsInaH syAt sthiteSv evam Ayur asya na riSyate 13148021a na nagnAm IkSate nArIM na vidvAn puruSAn api 13148021c maithunaM satataM guptam AhAraM ca samAcaret 13148022a tIrthAnAM guravas tIrthaM zucInAM hRdayaM zuci 13148022c darzanAnAM paraM jJAnaM saMtoSaH paramaM sukham 13148023a sAyaM prAtaz ca vRddhAnAM zRNuyAt puSkalA giraH 13148023c zrutam Apnoti hi naraH satataM vRddhasevayA 13148024a svAdhyAye bhojane caiva dakSiNaM pANim uddharet 13148024c yacched vAGmanasI nityam indriyANAM ca vibhramam 13148025a saMskRtaM pAyasaM nityaM yavAgUM kRsaraM haviH 13148025c aSTakAH pitRdaivatyA vRddhAnAm abhipUjanam 13148026a zmazrukarmaNi maGgalyaM kSutAnAm abhinandanam 13148026c vyAdhitAnAM ca sarveSAm AyuSaH pratinandanam 13148027a na jAtu tvam iti brUyAd Apanno 'pi mahattaram 13148027c tvaMkAro vA vadho veti vidvatsu na viziSyate 13148027e avarANAM samAnAnAM ziSyANAM ca samAcaret 13148028a pApam AcakSate nityaM hRdayaM pApakarmiNAm 13148028c jJAnapUrvaM vinazyanti gUhamAnA mahAjane 13148029a jJAnapUrvaM kRtaM karma cchAdayante hy asAdhavaH 13148029c na mAM manuSyAH pazyanti na mAM pazyanti devatAH 13148029e pApenAbhihataH pApaH pApam evAbhijAyate 13148030a yathA vArdhuSiko vRddhiM dehabhede pratIkSate 13148030c dharmeNApihitaM pApaM dharmam evAbhivardhayet 13148031a yathA lavaNam ambhobhir AplutaM pravilIyate 13148031c prAyazcittahataM pApaM tathA sadyaH praNazyati 13148032a tasmAt pApaM na gUheta gUhamAnaM vivardhate 13148032c kRtvA tu sAdhuSv AkhyeyaM te tat prazamayanty uta 13148033a AzayA saMcitaM dravyaM yat kAle nopabhujyate 13148033c anye caitat prapadyante viyoge tasya dehinaH 13148034a mAnasaM sarvabhUtAnAM dharmam Ahur manISiNaH 13148034c tasmAt sarvANi bhUtAni dharmam eva samAsate 13148035a eka eva cared dharmaM na dharmadhvajiko bhavet 13148035c dharmavANijakA hy ete ye dharmam upabhuJjate 13148036a arced devAn adambhena sevetAmAyayA gurUn 13148036c nidhiM nidadhyAt pAratryaM yAtrArthaM dAnazabditam 13149001 yudhiSThira uvAca 13149001a nAbhAgadheyaH prApnoti dhanaM subalavAn api 13149001c bhAgadheyAnvitas tv arthAn kRzo bAlaz ca vindati 13149002a nAlAbhakAle labhate prayatne 'pi kRte sati 13149002c lAbhakAle 'prayatnena labhate vipulaM dhanam 13149002e kRtayatnAphalAz caiva dRzyante zatazo narAH 13149003a yadi yatno bhaven martyaH sa sarvaM phalam ApnuyAt 13149003c nAlabhyaM copalabhyeta nRNAM bharatasattama 13149004a yadA prayatnaM kRtavAn dRzyate hy aphalo naraH 13149004c mArgan nayazatair arthAn amArgaMz cAparaH sukhI 13149005a akAryam asakRt kRtvA dRzyante hy adhanA narAH 13149005c dhanayuktAs tv adharmasthA dRzyante cApare janAH 13149006a adhItya nItiM yasmAc ca nItiyukto na dRzyate 13149006c anabhijJaz ca sAcivyaM gamitaH kena hetunA 13149006e vidyAyukto hy avidyaz ca dhanavAn durgatas tathA 13149007a yadi vidyAm upAzritya naraH sukham avApnuyAt 13149007c na vidvAn vidyayA hInaM vRttyartham upasaMzrayet 13149008a yathA pipAsAM jayati puruSaH prApya vai jalam 13149008c dRSTArtho vidyayApy evam avidyAM prajahen naraH 13149009a nAprAptakAlo mriyate viddhaH zarazatair api 13149009c tRNAgreNApi saMspRSTaH prAptakAlo na jIvati 13149010 bhISma uvAca 13149010a IhamAnaH samArambhAn yadi nAsAdayed dhanam 13149010c ugraM tapaH samArohen na hy anuptaM prarohati 13149011a dAnena bhogI bhavati medhAvI vRddhasevayA 13149011c ahiMsayA ca dIrghAyur iti prAhur manISiNaH 13149012a tasmAd dadyAn na yAceta pUjayed dhArmikAn api 13149012c svAbhASI priyakRc chuddhaH sarvasattvAvihiMsakaH 13149013a yadA pramANaprabhavaH svabhAvaz ca sukhAsukhe 13149013c mazakITapipIlAnAM sthiro bhava yudhiSThira 13150001 bhISma uvAca 13150001a kAryate yac ca kriyate sac cAsac ca kRtaM tataH 13150001c tatrAzvasIta satkRtvA asatkRtvA na vizvaset 13150002a kAla evAtra kAlena nigrahAnugrahau dadat 13150002c buddhim Avizya bhUtAnAM dharmArtheSu pravartate 13150003a yadA tv asya bhaved buddhir dharmyA cArthapradarzinI 13150003c tadAzvasIta dharmAtmAdRDhabuddhir na vizvaset 13150004a etAvanmAtram etad dhi bhUtAnAM prAjJalakSaNam 13150004c kAlayukto 'py ubhayavic cheSam arthaM samAcaret 13150005a yathA hy upasthitaizvaryAH pUjayante narA narAn 13150005c evam evAtmanAtmAnaM pUjayantIha dhArmikAH 13150006a na hy adharmatayA dharmaM dadyAt kAlaH kathaM cana 13150006c tasmAd vizuddham AtmAnaM jAnIyAd dharmacAriNam 13150007a spraSTum apy asamartho hi jvalantam iva pAvakam 13150007c adharmaH satato dharmaM kAlena parirakSitam 13150008a kAryAv etau hi kAlena dharmo hi vijayAvahaH 13150008c trayANAm api lokAnAm AlokakaraNo bhavet 13150009a tatra kaz cin nayet prAjJo gRhItvaiva kare naram 13150009c uhyamAnaH sa dharmeNa dharme bahubhayacchale 13151001 yudhiSThira uvAca 13151001a kiM zreyaH puruSasyeha kiM kurvan sukham edhate 13151001c vipApmA ca bhavet kena kiM vA kalmaSanAzanam 13151002 bhISma uvAca 13151002a ayaM daivatavaMzo vai RSivaMzasamanvitaH 13151002c dvisaMdhyaM paThitaH putra kalmaSApaharaH paraH 13151003a devAsuragurur devaH sarvabhUtanamaskRtaH 13151003c acintyo 'thApy anirdezyaH sarvaprANo hy ayonijaH 13151004a pitAmaho jagannAthaH sAvitrI brahmaNaH satI 13151004c vedabhUr atha kartA ca viSNur nArAyaNaH prabhuH 13151005a umApatir virUpAkSaH skandaH senApatis tathA 13151005c vizAkho hutabhug vAyuz candrAdityau prabhAkarau 13151006a zakraH zacIpatir devo yamo dhUmorNayA saha 13151006c varuNaH saha gauryA ca saha RddhyA dhanezvaraH 13151007a saumyA gauH surabhir devI vizravAz ca mahAn RSiH 13151007c SaTkAlaH sAgaro gaGgA sravantyo 'tha marudgaNAH 13151008a vAlakhilyAs tapaHsiddhAH kRSNadvaipAyanas tathA 13151008c nAradaH parvataz caiva vizvAvasur hahAhuhUH 13151009a tumbaruz citrasenaz ca devadUtaz ca vizrutaH 13151009c devakanyA mahAbhAgA divyAz cApsarasAM gaNAH 13151010a urvazI menakA rambhA mizrakezI alambuSA 13151010c vizvAcI ca ghRtAcI ca paJcacUDA tilottamA 13151011a AdityA vasavo rudrAH sAzvinaH pitaro 'pi ca 13151011c dharmaH satyaM tapo dIkSA vyavasAyaH pitAmahaH 13151012a zarvaryo divasAz caiva mArIcaH kazyapas tathA 13151012c zukro bRhaspatir bhaumo budho rAhuH zanaizcaraH 13151013a nakSatrANy Rtavaz caiva mAsAH saMdhyAH savatsarAH 13151013c vainateyAH samudrAz ca kadrujAH pannagAs tathA 13151014a zatadrUz ca vipAzA ca candrabhAgA sarasvatI 13151014c sindhuz ca devikA caiva puSkaraM tIrtham eva ca 13151015a gaGgA mahAnadI caiva kapilA narmadA tathA 13151015c kampunA ca vizalyA ca karatoyAmbuvAhinI 13151016a sarayUr gaNDakI caiva lohityaz ca mahAnadaH 13151016c tAmrAruNA vetravatI parNAzA gautamI tathA 13151017a godAvarI ca veNNA ca kRSNaveNA tathAdrijA 13151017c dRSadvatI ca kAverI vaMkSur mandAkinI tathA 13151018a prayAgaM ca prabhAsaM ca puNyaM naimiSam eva ca 13151018c tac ca vizvezvarasthAnaM yatra tad vimalaM saraH 13151019a puNyatIrthaiz ca kalilaM kurukSetraM prakIrtitam 13151019c sindhUttamaM tapodAnaM jambUmArgam athApi ca 13151020a hiraNvatI vitastA ca tathaivekSumatI nadI 13151020c vedasmRtir vaidasinI malavAsAz ca nady api 13151021a bhUmibhAgAs tathA puNyA gaGgAdvAram athApi ca 13151021c RSikulyAs tathA medhyA nadI citrapathA tathA 13151022a kauzikI yamunA sItA tathA carmaNvatI nadI 13151022c nadI bhImarathI caiva bAhudA ca mahAnadI 13151022e mahendravANI tridivA nIlikA ca sarasvatI 13151023a nandA cAparanandA ca tathA tIrthaM mahAhradam 13151023c gayAtha phalgutIrthaM ca dharmAraNyaM surair vRtam 13151024a tathA devanadI puNyA saraz ca brahmanirmitam 13151024c puNyaM trilokavikhyAtaM sarvapApaharaM zivam 13151025a himavAn parvataz caiva divyauSadhisamanvitaH 13151025c vindhyo dhAtuvicitrAGgas tIrthavAn auSadhAnvitaH 13151026a merur mahendro malayaH zvetaz ca rajatAcitaH 13151026c zRGgavAn mandaro nIlo niSadho darduras tathA 13151027a citrakUTo 'JjanAbhaz ca parvato gandhamAdanaH 13151027c puNyaH somagiriz caiva tathaivAnye mahIdharAH 13151027e dizaz ca vidizaz caiva kSitiH sarve mahIruhAH 13151028a vizvedevA nabhaz caiva nakSatrANi grahAs tathA 13151028c pAntu vaH satataM devAH kIrtitAkIrtitA mayA 13151029a kIrtayAno naro hy etAn mucyate sarvakilbiSaiH 13151029c stuvaMz ca pratinandaMz ca mucyate sarvato bhayAt 13151029e sarvasaMkarapApebhyo devatAstavanandakaH 13151030a devatAnantaraM viprAMs tapaHsiddhAMs tapodhikAn 13151030c kIrtitAn kIrtayiSyAmi sarvapApapramocanAn 13151031a yavakrIto 'tha raibhyaz ca kakSIvAn auzijas tathA 13151031c bhRgvaGgirAs tathA kaNvo medhAtithir atha prabhuH 13151031e barhI ca guNasaMpannaH prAcIM dizam upAzritAH 13151032a bhadrAM dizaM mahAbhAgA ulmucuH pramucus tathA 13151032c mumucuz ca mahAbhAgaH svastyAtreyaz ca vIryavAn 13151033a mitrAvaruNayoH putras tathAgastyaH pratApavAn 13151033c dRDhAyuz cordhvabAhuz ca vizrutAv RSisattamau 13151034a pazcimAM dizam Azritya ya edhante nibodha tAn 13151034c uSadguH saha sodaryaiH parivyAdhaz ca vIryavAn 13151035a RSir dIrghatamAz caiva gautamaH kazyapas tathA 13151035c ekataz ca dvitaz caiva tritaz caiva maharSayaH 13151035e atreH putraz ca dharmAtmA tathA sArasvataH prabhuH 13151036a uttarAM dizam Azritya ya edhante nibodha tAn 13151036c atrir vasiSThaH zaktiz ca pArAzaryaz ca vIryavAn 13151037a vizvAmitro bharadvAjo jamadagnis tathaiva ca 13151037c RcIkapautro rAmaz ca RSir auddAlakis tathA 13151038a zvetaketuH kohalaz ca vipulo devalas tathA 13151038c devazarmA ca dhaumyaz ca hastikAzyapa eva ca 13151039a lomazo nAciketaz ca lomaharSaNa eva ca 13151039c RSir ugrazravAz caiva bhArgavaz cyavanas tathA 13151040a eSa vai samavAyas te RSidevasamanvitaH 13151040c AdyaH prakIrtito rAjan sarvapApapramocanaH 13151041a nRgo yayAtir nahuSo yaduH pUruz ca vIryavAn 13151041c dhundhumAro dilIpaz ca sagaraz ca pratApavAn 13151042a kRzAzvo yauvanAzvaz ca citrAzvaH satyavAMs tathA 13151042c duHSanto bharataz caiva cakravartI mahAyazAH 13151043a yavano janakaz caiva tathA dRDharatho nRpaH 13151043c raghur naravaraz caiva tathA dazaratho nRpaH 13151044a rAmo rAkSasahA vIraH zazabindur bhagIrathaH 13151044c harizcandro maruttaz ca jahnur jAhnavisevitA 13151045a mahodayo hy alarkaz ca ailaz caiva narAdhipaH 13151045c karaMdhamo narazreSThaH kadhmoraz ca narAdhipaH 13151046a dakSo 'mbarISaH kukuro ravataz ca mahAyazAH 13151046c mucukundaz ca rAjarSir mitrabhAnuH priyaMkaraH 13151047a trasadasyus tathA rAjA zveto rAjarSisattamaH 13151047c mahAbhiSaz ca vikhyAto nimirAjas tathASTakaH 13151048a AyuH kSupaz ca rAjarSiH kakSeyuz ca narAdhipaH 13151048c zibir auzInaraz caiva gayaz caiva narAdhipaH 13151049a pratardano divodAsaH saudAsaH kosalezvaraH 13151049c ailo nalaz ca rAjarSir manuz caiva prajApatiH 13151050a havidhraz ca pRSadhraz ca pratIpaH zaMtanus tathA 13151050c kakSasenaz ca rAjarSir ye cAnye nAnukIrtitAH 13151051a mA vighnaM mA ca me pApaM mA ca me paripanthinaH 13151051c dhruvo jayo me nityaM syAt paratra ca parA gatiH 13152001 vaizaMpAyana uvAca 13152001a tUSNIMbhUte tadA bhISme paTe citram ivArpitam 13152001c muhUrtam iva ca dhyAtvA vyAsaH satyavatIsutaH 13152001e nRpaM zayAnaM gAGgeyam idam Aha vacas tadA 13152002a rAjan prakRtim ApannaH kururAjo yudhiSThiraH 13152002c sahito bhrAtRbhiH sarvaiH pArthivaiz cAnuyAyibhiH 13152003a upAste tvAM naravyAghra saha kRSNena dhImatA 13152003c tam imaM purayAnAya tvam anujJAtum arhasi 13152004a evam ukto bhagavatA vyAsena pRthivIpatiH 13152004c yudhiSThiraM sahAmAtyam anujajJe nadIsutaH 13152005a uvAca cainaM madhuraM tataH zAMtanavo nRpaH 13152005c pravizasva puraM rAjan vyetu te mAnaso jvaraH 13152006a yajasva vividhair yajJair bahvannaiH svAptadakSiNaiH 13152006c yayAtir iva rAjendra zraddhAdamapuraHsaraH 13152007a kSatradharmarataH pArtha pitqn devAMz ca tarpaya 13152007c zreyasA yokSyase caiva vyetu te mAnaso jvaraH 13152008a raJjayasva prajAH sarvAH prakRtIH parisAntvaya 13152008c suhRdaH phalasatkArair abhyarcaya yathArhataH 13152009a anu tvAM tAta jIvantu mitrANi suhRdas tathA 13152009c caityasthAne sthitaM vRkSaM phalavantam iva dvijAH 13152010a AgantavyaM ca bhavatA samaye mama pArthiva 13152010c vinivRtte dinakare pravRtte cottarAyaNe 13152011a tathety uktvA tu kaunteyaH so 'bhivAdya pitAmaham 13152011c prayayau saparIvAro nagaraM nAgasAhvayam 13152012a dhRtarASTraM puraskRtya gAndhArIM ca pativratAm 13152012c saha tair RSibhiH sarvair bhrAtRbhiH kezavena ca 13152013a paurajAnapadaiz caiva mantrivRddhaiz ca pArthivaH 13152013c praviveza kuruzreSTha puraM vAraNasAhvayam 13153001 vaizaMpAyana uvAca 13153001a tataH kuntIsuto rAjA paurajAnapadaM janam 13153001c pUjayitvA yathAnyAyam anujajJe gRhAn prati 13153002a sAntvayAm Asa nArIz ca hatavIrA hatezvarAH 13153002c vipulair arthadAnaiz ca tadA pANDusuto nRpaH 13153003a so 'bhiSikto mahAprAjJaH prApya rAjyaM yudhiSThiraH 13153003c avasthApya narazreSThaH sarvAH svaprakRtIs tadA 13153004a dvijebhyo balamukhyebhyo naigamebhyaz ca sarvazaH 13153004c pratigRhyAziSo mukhyAs tadA dharmabhRtAM varaH 13153005a uSitvA zarvarIH zrImAn paJcAzan nagarottame 13153005c samayaM kauravAgryasya sasmAra puruSarSabhaH 13153006a sa niryayau gajapurAd yAjakaiH parivAritaH 13153006c dRSTvA nivRttam AdityaM pravRttaM cottarAyaNam 13153007a ghRtaM mAlyaM ca gandhAMz ca kSaumANi ca yudhiSThiraH 13153007c candanAgarumukhyAni tathA kAlAgarUNi ca 13153008a prasthApya pUrvaM kaunteyo bhISmasaMsAdhanAya vai 13153008c mAlyAni ca mahArhANi ratnAni vividhAni ca 13153009a dhRtarASTraM puraskRtya gAndhArIM ca yazasvinIm 13153009c mAtaraM ca pRthAM dhImAn bhrAtqMz ca puruSarSabhaH 13153010a janArdanenAnugato vidureNa ca dhImatA 13153010c yuyutsunA ca kauravyo yuyudhAnena cAbhibho 13153011a mahatA rAjabhogyena paribarheNa saMvRtaH 13153011c stUyamAno mahArAja bhISmasyAgnIn anuvrajan 13153012a nizcakrAma purAt tasmAd yathA devapatis tathA 13153012c AsasAda kurukSetre tataH zAMtanavaM nRpam 13153013a upAsyamAnaM vyAsena pArAzaryeNa dhImatA 13153013c nAradena ca rAjarSe devalenAsitena ca 13153014a hataziSTair nRpaiz cAnyair nAnAdezasamAgataiH 13153014c rakSibhiz ca mahAtmAnaM rakSyamANaM samantataH 13153015a zayAnaM vIrazayane dadarza nRpatis tataH 13153015c tato rathAd avArohad bhrAtRbhiH saha dharmarAT 13153016a abhivAdyAtha kaunteyaH pitAmaham ariMdamam 13153016c dvaipAyanAdIn viprAMz ca taiz ca pratyabhinanditaH 13153017a Rtvigbhir brahmakalpaiz ca bhrAtRbhiz ca sahAcyutaH 13153017c AsAdya zaratalpastham RSibhiH parivAritam 13153018a abravId bharatazreSThaM dharmarAjo yudhiSThiraH 13153018c bhrAtRbhiH saha kauravya zayAnaM nimnagAsutam 13153019a yudhiSThiro 'haM nRpate namas te jAhnavIsuta 13153019c zRNoSi cen mahAbAho brUhi kiM karavANi te 13153020a prApto 'smi samaye rAjann agnIn AdAya te vibho 13153020c AcAryA brAhmaNAz caiva Rtvijo bhrAtaraz ca me 13153021a putraz ca te mahAtejA dhRtarASTro janezvaraH 13153021c upasthitaH sahAmAtyo vAsudevaz ca vIryavAn 13153022a hataziSTAz ca rAjAnaH sarve ca kurujAGgalAH 13153022c tAn pazya kuruzArdUla samunmIlaya locane 13153023a yac ceha kiM cit kartavyaM tat sarvaM prApitaM mayA 13153023c yathoktaM bhavatA kAle sarvam eva ca tat kRtam 13153024a evam uktas tu gAGgeyaH kuntIputreNa dhImatA 13153024c dadarza bhAratAn sarvAn sthitAn saMparivArya tam 13153025a tataz calavalir bhISmaH pragRhya vipulaM bhujam 13153025c oghameghasvano vAgmI kAle vacanam abravIt 13153026a diSTyA prApto 'si kaunteya sahAmAtyo yudhiSThira 13153026c parivRtto hi bhagavAn sahasrAMzur divAkaraH 13153027a aSTapaJcAzataM rAtryaH zayAnasyAdya me gatAH 13153027c zareSu nizitAgreSu yathA varSazataM tathA 13153028a mAgho 'yaM samanuprApto mAsaH puNyo yudhiSThira 13153028c tribhAgazeSaH pakSo 'yaM zuklo bhavitum arhati 13153029a evam uktvA tu gAGgeyo dharmaputraM yudhiSThiram 13153029c dhRtarASTram athAmantrya kAle vacanam abravIt 13153030a rAjan viditadharmo 'si sunirNItArthasaMzayaH 13153030c bahuzrutA hi te viprA bahavaH paryupAsitAH 13153031a vedazAstrANi sarvANi dharmAMz ca manujezvara 13153031c vedAMz ca caturaH sAGgAn nikhilenAvabudhyase 13153032a na zocitavyaM kauravya bhavitavyaM hi tat tathA 13153032c zrutaM devarahasyaM te kRSNadvaipAyanAd api 13153033a yathA pANDoH sutA rAjaMs tathaiva tava dharmataH 13153033c tAn pAlaya sthito dharme guruzuzrUSaNe ratAn 13153034a dharmarAjo hi zuddhAtmA nideze sthAsyate tava 13153034c AnRzaMsyaparaM hy enaM jAnAmi guruvatsalam 13153035a tava putrA durAtmAnaH krodhalobhaparAyaNAH 13153035c IrSyAbhibhUtA durvRttAs tAn na zocitum arhasi 13153036 vaizaMpAyana uvAca 13153036a etAvad uktvA vacanaM dhRtarASTraM manISiNam 13153036c vAsudevaM mahAbAhum abhyabhASata kauravaH 13153037a bhagavan devadeveza surAsuranamaskRta 13153037c trivikrama namas te 'stu zaGkhacakragadAdhara 13153038a anujAnIhi mAM kRSNa vaikuNTha puruSottama 13153038c rakSyAz ca te pANDaveyA bhavAn hy eSAM parAyaNam 13153039a uktavAn asmi durbuddhiM mandaM duryodhanaM purA 13153039c yataH kRSNas tato dharmo yato dharmas tato jayaH 13153040a vAsudevena tIrthena putra saMzAmya pANDavaiH 13153040c saMdhAnasya paraH kAlas taveti ca punaH punaH 13153041a na ca me tad vaco mUDhaH kRtavAn sa sumandadhIH 13153041c ghAtayitveha pRthivIM tataH sa nidhanaM gataH 13153042a tvAM ca jAnAmy ahaM vIra purANam RSisattamam 13153042c nareNa sahitaM devaM badaryAM suciroSitam 13153043a tathA me nAradaH prAha vyAsaz ca sumahAtapAH 13153043c naranArAyaNAv etau saMbhUtau manujeSv iti 13153044 vAsudeva uvAca 13153044a anujAnAmi bhISma tvAM vasUn Apnuhi pArthiva 13153044c na te 'sti vRjinaM kiM cin mayA dRSTaM mahAdyute 13153045a pitRbhakto 'si rAjarSe mArkaNDeya ivAparaH 13153045c tena mRtyus tava vaze sthito bhRtya ivAnataH 13153046 vaizaMpAyana uvAca 13153046a evam uktas tu gAGgeyaH pANDavAn idam abravIt 13153046c dhRtarASTramukhAMz cApi sarvAn sasuhRdas tathA 13153047a prANAn utsraSTum icchAmi tan mAnujJAtum arhatha 13153047c satye prayatitavyaM vaH satyaM hi paramaM balam 13153048a AnRzaMsyaparair bhAvyaM sadaiva niyatAtmabhiH 13153048c brahmaNyair dharmazIlaiz ca taponItyaiz ca bhArata 13153049a ity uktvA suhRdaH sarvAn saMpariSvajya caiva ha 13153049c punar evAbravId dhImAn yudhiSThiram idaM vacaH 13153050a brAhmaNAz caiva te nityaM prAjJAz caiva vizeSataH 13153050c AcAryA Rtvijaz caiva pUjanIyA narAdhipa 13154001 vaizaMpAyana uvAca 13154001a evam uktvA kurUn sarvAn bhISmaH zAMtanavas tadA 13154001c tUSNIM babhUva kauravyaH sa muhUrtam ariMdama 13154002a dhArayAm Asa cAtmAnaM dhAraNAsu yathAkramam 13154002c tasyordhvam agaman prANAH saMniruddhA mahAtmanaH 13154003a idam Azcaryam AsIc ca madhye teSAM mahAtmanAm 13154003c yad yan muJcati gAtrANAM sa zaMtanusutas tadA 13154003e tat tad vizalyaM bhavati yogayuktasya tasya vai 13154004a kSaNena prekSatAM teSAM vizalyaH so 'bhavat tadA 13154004c taM dRSTvA vismitAH sarve vAsudevapurogamAH 13154004e saha tair munibhiH sarvais tadA vyAsAdibhir nRpa 13154005a saMniruddhas tu tenAtmA sarveSv AyataneSu vai 13154005c jagAma bhittvA mUrdhAnaM divam abhyutpapAta ca 13154006a maholkeva ca bhISmasya mUrdhadezAj janAdhipa 13154006c niHsRtyAkAzam Avizya kSaNenAntaradhIyata 13154007a evaM sa nRpazArdUla nRpaH zAMtanavas tadA 13154007c samayujyata lokaiH svair bharatAnAM kulodvahaH 13154008a tatas tv AdAya dArUNi gandhAMz ca vividhAn bahUn 13154008c citAM cakrur mahAtmAnaH pANDavA viduras tathA 13154008e yuyutsuz cApi kauravyaH prekSakAs tv itare 'bhavan 13154009a yudhiSThiras tu gAGgeyaM viduraz ca mahAmatiH 13154009c chAdayAm Asatur ubhau kSaumair mAlyaiz ca kauravam 13154010a dhArayAm Asa tasyAtha yuyutsuz chatram uttamam 13154010c cAmaravyajane zubhre bhImasenArjunAv ubhau 13154010e uSNISe paryagRhNItAM mAdrIputrAv ubhau tadA 13154011a striyaH kauravanAthasya bhISmaM kurukulodbhavam 13154011c tAlavRntAny upAdAya paryavIjan samantataH 13154012a tato 'sya vidhivac cakruH pitRmedhaM mahAtmanaH 13154012c yAjakA juhuvuz cAgniM jaguH sAmAni sAmagAH 13154013a tataz candanakASThaiz ca tathA kAleyakair api 13154013c kAlAgaruprabhRtibhir gandhaiz coccAvacais tathA 13154014a samavacchAdya gAGgeyaM prajvAlya ca hutAzanam 13154014c apasavyam akurvanta dhRtarASTramukhA nRpAH 13154015a saMskRtya ca kuruzreSThaM gAGgeyaM kurusattamAH 13154015c jagmur bhAgIrathItIram RSijuSTaM kurUdvahAH 13154016a anugamyamAnA vyAsena nAradenAsitena ca 13154016c kRSNena bharatastrIbhir ye ca paurAH samAgatAH 13154017a udakaM cakrire caiva gAGgeyasya mahAtmanaH 13154017c vidhivat kSatriyazreSThAH sa ca sarvo janas tadA 13154018a tato bhAgIrathI devI tanayasyodake kRte 13154018c utthAya salilAt tasmAd rudatI zokalAlasA 13154019a paridevayatI tatra kauravAn abhyabhASata 13154019c nibodhata yathAvRttam ucyamAnaM mayAnaghAH 13154020a rAjavRttena saMpannaH prajJayAbhijanena ca 13154020c satkartA kuruvRddhAnAM pitRbhakto dRDhavrataH 13154021a jAmadagnyena rAmeNa purA yo na parAjitaH 13154021c divyair astrair mahAvIryaH sa hato 'dya zikhaNDinA 13154022a azmasAramayaM nUnaM hRdayaM mama pArthivAH 13154022c apazyantyAH priyaM putraM yatra dIryati me 'dya vai 13154023a sametaM pArthivaM kSatraM kAzipuryAM svayaMvare 13154023c vijityaikarathenAjau kanyAs tA yo jahAra ha 13154024a yasya nAsti bale tulyaH pRthivyAm api kaz cana 13154024c hataM zikhaNDinA zrutvA yan na dIryati me manaH 13154025a jAmadagnyaH kurukSetre yudhi yena mahAtmanA 13154025c pIDito nAtiyatnena nihataH sa zikhaNDinA 13154026a evaMvidhaM bahu tadA vilapantIM mahAnadIm 13154026c AzvAsayAm Asa tadA sAmnA dAmodaro vibhuH 13154027a samAzvasihi bhadre tvaM mA zucaH zubhadarzane 13154027c gataH sa paramAM siddhiM tava putro na saMzayaH 13154028a vasur eSa mahAtejAH zApadoSeNa zobhane 13154028c manuSyatAm anuprApto nainaM zocitum arhasi 13154029a sa eSa kSatradharmeNa yudhyamAno raNAjire 13154029c dhanaMjayena nihato naiSa nunnaH zikhaNDinA 13154030a bhISmaM hi kuruzArdUlam udyateSuM mahAraNe 13154030c na zaktaH saMyuge hantuM sAkSAd api zatakratuH 13154031a svacchandena sutas tubhyaM gataH svargaM zubhAnane 13154031c na zaktAH syur nihantuM hi raNe taM sarvadevatAH 13154032a tasmAn mA tvaM saricchreSThe zocasva kurunandanam 13154032c vasUn eSa gato devi putras te vijvarA bhava 13154033a ity uktA sA tu kRSNena vyAsena ca saridvarA 13154033c tyaktvA zokaM mahArAja svaM vAry avatatAra ha 13154034a satkRtya te tAM saritaM tataH kRSNamukhA nRpAH 13154034c anujJAtAs tayA sarve nyavartanta janAdhipAH