% Mahabharata: Dronaparvan % Last updated: Sun May 14 2023 % Encoding: ASCII % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 1999 % 07001001 janamejaya uvAca 07001001a tam apratimasattvaujobalavIryaparAkramam 07001001c hataM devavrataM zrutvA pAJcAlyena zikhaNDinA 07001002a dhRtarASTras tadA rAjA zokavyAkulacetanaH 07001002c kim aceSTata viprarSe hate pitari vIryavAn 07001003a tasya putro hi bhagavan bhISmadroNamukhai rathaiH 07001003c parAjitya maheSvAsAn pANDavAn rAjyam icchati 07001004a tasmin hate tu bhagavan ketau sarvadhanuSmatAm 07001004c yad aceSTata kauravyas tan me brUhi dvijottama 07001005 vaizaMpAyana uvAca 07001005a nihataM pitaraM zrutvA dhRtarASTro janAdhipaH 07001005c lebhe na zAntiM kauravyaz cintAzokaparAyaNaH 07001006a tasya cintayato duHkham anizaM pArthivasya tat 07001006c AjagAma vizuddhAtmA punar gAvalgaNis tadA 07001007a zibirAt saMjayaM prAptaM nizi nAgAhvayaM puram 07001007c Ambikeyo mahArAja dhRtarASTro 'nvapRcchata 07001008a zrutvA bhISmasya nidhanam aprahRSTamanA bhRzam 07001008c putrANAM jayam AkAGkSan vilalApAturo yathA 07001009 dhRtarASTra uvAca 07001009a saMsAdhya tu mahAtmAnaM bhISmaM bhImaparAkramam 07001009c kim akArSuH paraM tAta kuravaH kAlacoditAH 07001010a tasmin vinihate zUre durAdharSe mahaujasi 07001010c kiM nu svit kuravo 'kArSur nimagnAH zokasAgare 07001011a tad udIrNaM mahat sainyaM trailokyasyApi saMjaya 07001011c bhayam utpAdayet tIvraM pANDavAnAM mahAtmanAm 07001012a devavrate tu nihate kurUNAm RSabhe tadA 07001012c yad akArSur nRpatayas tan mamAcakSva saMjaya 07001013 saMjaya uvAca 07001013a zRNu rAjann ekamanA vacanaM bruvato mama 07001013c yat te putrAs tadAkArSur hate devavrate mRdhe 07001014a nihate tu tadA bhISme rAjan satyaparAkrame 07001014c tAvakAH pANDaveyAz ca prAdhyAyanta pRthak pRthak 07001015a vismitAz ca prahRSTAz ca kSatradharmaM nizAmya te 07001015c svadharmaM nindamAnAz ca praNipatya mahAtmane 07001016a zayanaM kalpayAm Asur bhISmAyAmitatejase 07001016c sopadhAnaM naravyAghra zaraiH saMnataparvabhiH 07001017a vidhAya rakSAM bhISmAya samAbhASya parasparam 07001017c anumAnya ca gAGgeyaM kRtvA cApi pradakSiNam 07001018a krodhasaMraktanayanAH samavekSya parasparam 07001018c punar yuddhAya nirjagmuH kSatriyAH kAlacoditAH 07001019a tatas tUryaninAdaiz ca bherINAM ca mahAsvanaiH 07001019c tAvakAnAm anIkAni pareSAM cApi niryayuH 07001020a vyAvRtte 'hani rAjendra patite jAhnavIsute 07001020c amarSavazam ApannAH kAlopahatacetasaH 07001021a anAdRtya vacaH pathyaM gAGgeyasya mahAtmanaH 07001021c niryayur bharatazreSThAH zastrANy AdAya sarvazaH 07001022a mohAt tava saputrasya vadhAc chAMtanavasya ca 07001022c kauravyA mRtyusAd bhUtAH sahitAH sarvarAjabhiH 07001023a ajAvaya ivAgopA vane zvApadasaMkule 07001023c bhRzam udvignamanaso hInA devavratena te 07001024a patite bharatazreSThe babhUva kuruvAhinI 07001024c dyaur ivApetanakSatrA hInaM kham iva vAyunA 07001025a vipannasasyeva mahI vAk caivAsaMskRtA yathA 07001025c AsurIva yathA senA nigRhIte purA balau 07001026a vidhaveva varArohA zuSkatoyeva nimnagA 07001026c vRkair iva vane ruddhA pRSatI hatayUthapA 07001027a svAdharSA hatasiMheva mahatI girikandarA 07001027c bhAratI bharatazreSTha patite jAhnavIsute 07001028a viSvagvAtahatA rugNA naur ivAsIn mahArNave 07001028c balibhiH pANDavair vIrair labdhalakSair bhRzArditA 07001029a sA tadAsId bhRzaM senA vyAkulAzvarathadvipA 07001029c viSaNNabhUyiSThanarA kRpaNA draSTum Ababhau 07001030a tasyAM trastA nRpatayaH sainikAz ca pRthagvidhAH 07001030c pAtAla iva majjanto hInA devavratena te 07001030e karNaM hi kuravo 'smArSuH sa hi devavratopamaH 07001031a sarvazastrabhRtAM zreSThaM rocamAnam ivAtithim 07001031c bandhum Apadgatasyeva tam evopAgaman manaH 07001032a cukruzuH karNa karNeti tatra bhArata pArthivAH 07001032c rAdheyaM hitam asmAkaM sUtaputraM tanutyajam 07001033a sa hi nAyudhyata tadA dazAhAni mahAyazAH 07001033c sAmAtyabandhuH karNo vai tam Ahvayata mAciram 07001034a bhISmeNa hi mahAbAhuH sarvakSatrasya pazyataH 07001034c ratheSu gaNyamAneSu balavikramazAliSu 07001034e saMkhyAto 'rdharathaH karNo dviguNaH san nararSabhaH 07001035a rathAtirathasaMkhyAyAM yo 'graNIH zUrasaMmataH 07001035c pitRvittAmbudevezAn api yo yoddhum utsahet 07001036a sa tu tenaiva kopena rAjan gAGgeyam uktavAn 07001036c tvayi jIvati kauravya nAhaM yotsye kathaM cana 07001037a tvayA tu pANDaveyeSu nihateSu mahAmRdhe 07001037c duryodhanam anujJApya vanaM yAsyAmi kaurava 07001038a pANDavair vA hate bhISme tvayi svargam upeyuSi 07001038c hantAsmy ekarathenaiva kRtsnAn yAn manyase rathAn 07001039a evam uktvA mahArAja dazAhAni mahAyazAH 07001039c nAyudhyata tataH karNaH putrasya tava saMmate 07001040a bhISmaH samaravikrAntaH pANDaveyasya pArthiva 07001040c jaghAna samare yodhAn asaMkhyeyaparAkramaH 07001041a tasmiMs tu nihate zUre satyasaMdhe mahaujasi 07001041c tvatsutAH karNam asmArSus tartukAmA iva plavam 07001042a tAvakAs tava putrAz ca sahitAH sarvarAjabhiH 07001042c hA karNa iti cAkrandan kAlo 'yam iti cAbruvan 07001043a jAmadagnyAbhyanujJAtam astre durvArapauruSam 07001043c agaman no manaH karNaM bandhum AtyayikeSv iva 07001044a sa hi zakto raNe rAjaMs trAtum asmAn mahAbhayAt 07001044c tridazAn iva govindaH satataM sumahAbhayAt 07001045 vaizaMpAyana uvAca 07001045a tathA karNaM yudhi varaM kIrtayantaM punaH punaH 07001045c AzIviSavad ucchvasya dhRtarASTro 'bravId idam 07001046a yat tad vaikartanaM karNam agamad vo manas tadA 07001046c apy apazyata rAdheyaM sUtaputraM tanutyajam 07001047a api tan na mRSAkArSId yudhi satyaparAkramaH 07001047c saMbhrAntAnAM tadArtAnAM trastAnAM trANam icchatAm 07001048a api tat pUrayAM cakre dhanurdharavaro yudhi 07001048c yat tad vinihate bhISme kauravANAm apAvRtam 07001049a tat khaNDaM pUrayAm Asa pareSAm Adadhad bhayam 07001049c kRtavAn mama putrANAM jayAzAM saphalAm api 07002001 saMjaya uvAca 07002001a hataM bhISmam Adhirathir viditvA; bhinnAM nAvam ivAtyagAdhe kurUNAm 07002001c sodaryavad vyasanAt sUtaputraH; saMtArayiSyaMs tava putrasya senAm 07002002a zrutvA tu karNaH puruSendram acyutaM; nipAtitaM zAMtanavaM mahAratham 07002002c athopAyAt tUrNam amitrakarzano; dhanurdharANAM pravaras tadA vRSaH 07002003a hate tu bhISme rathasattame parair; nimajjatIM nAvam ivArNave kurUn 07002003c piteva putrAMs tvarito 'bhyayAt tataH; saMtArayiSyaMs tava putrasya senAm 07002004 karNa uvAca 07002004a yasmin dhRtir buddhiparAkramaujo; damaH satyaM vIraguNAz ca sarve 07002004c astrANi divyAny atha saMnatir hrIH; priyA ca vAg anapAyIni bhISme 07002005a brahmadviSaghne satataM kRtajJe; sanAtanaM candramasIva lakSma 07002005c sa cet prazAntaH paravIrahantA; manye hatAn eva hi sarvayodhAn 07002006a neha dhruvaM kiM cana jAtu vidyate; asmi&l loke karmaNo 'nityayogAt 07002006c sUryodaye ko hi vimuktasaMzayo; bhAvaM kurvItAdya mahAvrate hate 07002007a vasuprabhAve vasuvIryasaMbhave; gate vasUn eva vasuMdharAdhipe 07002007c vasUni putrAMz ca vasuMdharAM tathA; kurUMz ca zocadhvam imAM ca vAhinIm 07002008 saMjaya uvAca 07002008a mahAprabhAve varade nipAtite; lokazreSThe zAMtanave mahaujasi 07002008c parAjiteSu bharateSu durmanAH; karNo bhRzaM nyazvasad azru vartayan 07002009a idaM tu rAdheyavaco nizamya te; sutAz ca rAjaMs tava sainikAz ca ha 07002009c parasparaM cukruzur ArtijaM bhRzaM; tadAzru netrair mumucur hi zabdavat 07002010a pravartamAne tu punar mahAhave; vigAhyamAnAsu camUSu pArthivaiH 07002010c athAbravId dharSakaraM vacas tadA; ratharSabhAn sarvamahAratharSabhaH 07002011 karNa uvAca 07002011a jagaty anitye satataM pradhAvati; pracintayann asthiram adya lakSaye 07002011c bhavatsu tiSThatsv iha pAtito raNe; giriprakAzaH kurupuMgavaH katham 07002012a nipAtite zAMtanave mahArathe; divAkare bhUtalam Asthite yathA 07002012c na pArthivAH soDhum alaM dhanaMjayaM; giripravoDhAram ivAnilaM drumAH 07002013a hatapradhAnaM tv idam ArtarUpaM; parair hatotsAham anAtham adya vai 07002013c mayA kurUNAM paripAlyam Ahave; balaM yathA tena mahAtmanA tathA 07002014a samAhitaM cAtmani bhAram IdRzaM; jagat tathAnityam idaM ca lakSaye 07002014c nipAtitaM cAhavazauNDam Ahave; kathaM nu kuryAm aham Ahave bhayam 07002015a ahaM tu tAn kuruvRSabhAn ajihmagaiH; praverayan yamasadanaM raNe caran 07002015c yazaH paraM jagati vibhAvya vartitA; parair hato yudhi zayitAtha vA punaH 07002016a yudhiSThiro dhRtimatidharmatattvavAn; vRkodaro gajazatatulyavikramaH 07002016c tathArjunas tridazavarAtmajo yato; na tad balaM sujayam athAmarair api 07002017a yamau raNe yatra yamopamau bale; sasAtyakir yatra ca devakIsutaH 07002017c na tad balaM kApuruSo 'bhyupeyivAn; nivartate mRtyumukhAd ivAsakRt 07002018a tapo 'bhyudIrNaM tapasaiva gamyate; balaM balenApi tathA manasvibhiH 07002018c manaz ca me zatrunivAraNe dhruvaM; svarakSaNe cAcalavad vyavasthitam 07002019a evaM caiSAM budhyamAnaH prabhAvaM; gatvaivAhaM tAJ jayAmy adya sUta 07002019c mitradroho marSaNIyo na me 'yaM; bhagne sainye yaH sahAyaH sa mitram 07002020a kartAsmy etat satpuruSAryakarma; tyaktvA prANAn anuyAsyAmi bhISmam 07002020c sarvAn saMkhye zatrusaMghAn haniSye; hatas tair vA vIralokaM gamiSye 07002021a saMprAkruSTe ruditastrIkumAre; parAbhUte pauruSe dhArtarASTre 07002021c mayA kRtyam iti jAnAmi sUta; tasmAc chatrUn dhArtarASTrasya jeSye 07002022a kurUn rakSan pANDuputrAJ jighAMsaMs; tyaktvA prANAn ghorarUpe raNe 'smin 07002022c sarvAn saMkhye zatrusaMghAn nihatya; dAsyAmy ahaM dhArtarASTrAya rAjyam 07002023a nibadhyatAM me kavacaM vicitraM; haimaM zubhraM maNiratnAvabhAsi 07002023c zirastrANaM cArkasamAnabhAsaM; dhanuH zarAMz cApi viSAhikalpAn 07002024a upAsaGgAn SoDaza yojayantu; dhanUMSi divyAni tathAharantu 07002024c asIMz ca zaktIz ca gadAz ca gurvIH; zaGkhaM ca jAmbUnadacitrabhAsam 07002025a etAM raukmIM nAgakakSyAM ca jaitrIM; jaitraM ca me dhvajam indIvarAbham 07002025c zlakSNair vastrair vipramRjyAnayasva; citrAM mAlAM cAtra baddhvA sajAlAm 07002026a azvAn agryAn pANDurAbhraprakAzAn; puSTAn snAtAn mantrapUtAbhir adbhiH 07002026c taptair bhANDaiH kAJcanair abhyupetAJ; zIghrAJ zIghraM sUtaputrAnayasva 07002027a rathaM cAgryaM hemajAlAvanaddhaM; ratnaiz citraM candrasUryaprakAzaiH 07002027c dravyair yuktaM saMprahAropapannair; vAhair yuktaM tUrNam Avartayasva 07002028a citrANi cApAni ca vegavanti; jyAz cottamAH saMhananopapannAH 07002028c tUNAMz ca pUrNAn mahataH zarANAm; Asajya gAtrAvaraNAni caiva 07002029a prAyAtrikaM cAnayatAzu sarvaM; kanyAH pUrNaM vIrakAMsyaM ca haimam 07002029c AnIya mAlAm avabadhya cAGge; pravAdayantv Azu jayAya bherIH 07002030a prayAhi sUtAzu yataH kirITI; vRkodaro dharmasuto yamau ca 07002030c tAn vA haniSyAmi sametya saMkhye; bhISmAya vaiSyAmi hato dviSadbhiH 07002031a yasmin rAjA satyadhRtir yudhiSThiraH; samAsthito bhImasenArjunau ca 07002031c vAsudevaH sAtyakiH sRJjayAz ca; manye balaM tad ajayyaM mahIpaiH 07002032a taM cen mRtyuH sarvaharo 'bhirakSet; sadApramattaH samare kirITinam 07002032c tathApi hantAsmi sametya saMkhye; yAsyAmi vA bhISmapathA yamAya 07002033a na tv evAhaM na gamiSyAmi teSAM; madhye zUrANAM tat tathAhaM bravImi 07002033c mitradruho durbalabhaktayo ye; pApAtmAno na mamaite sahAyAH 07002034 saMjaya uvAca 07002034a sa siddhimantaM ratham uttamaM dRDhaM; sakUbaraM hemapariSkRtaM zubham 07002034c patAkinaM vAtajavair hayottamair; yuktaM samAsthAya yayau jayAya 07002035a saMpUjyamAnaH kurubhir mahAtmA; ratharSabhaH pANDuravAjiyAtA 07002035c yayau tadAyodhanam ugradhanvA; yatrAvasAnaM bharatarSabhasya 07002036a varUthinA mahatA sadhvajena; suvarNamuktAmaNivajrazAlinA 07002036c sadazvayuktena rathena karNo; meghasvanenArka ivAmitaujAH 07002037a hutAzanAbhaH sa hutAzanaprabhe; zubhaH zubhe vai svarathe dhanurdharaH 07002037c sthito rarAjAdhirathir mahArathaH; svayaM vimAne surarAD iva sthitaH 07003001 saMjaya uvAca 07003001a zaratalpe mahAtmAnaM zayAnam amitaujasam 07003001c mahAvAtasamUhena samudram iva zoSitam 07003002a divyair astrair maheSvAsaM pAtitaM savyasAcinA 07003002c jayAzAM tava putrANAM saMbhagnAM zarma varma ca 07003003a apArANAm iva dvIpam agAdhe gAdham icchatAm 07003003c srotasA yAmuneneva zaraugheNa pariplutam 07003004a mahAntam iva mainAkam asahyaM bhuvi pAtitam 07003004c nabhazcyutam ivAdityaM patitaM dharaNItale 07003005a zatakrator ivAcintyaM purA vRtreNa nirjayam 07003005c mohanaM sarvasainyasya yudhi bhISmasya pAtanam 07003006a kakudaM sarvasainyAnAM lakSma sarvadhanuSmatAm 07003006c dhanaMjayazaravyAptaM pitaraM te mahAvratam 07003007a taM vIrazayane vIraM zayAnaM puruSarSabham 07003007c bhISmam Adhirathir dRSTvA bharatAnAm amadhyamam 07003008a avatIrya rathAd Arto bASpavyAkulitAkSaram 07003008c abhivAdyAJjaliM baddhvA vandamAno 'bhyabhASata 07003009a karNo 'ham asmi bhadraM te adya mA vada bhArata 07003009c puNyayA kSemayA vAcA cakSuSA cAvalokaya 07003010a na nUnaM sukRtasyeha phalaM kaz cit samaznute 07003010c yatra dharmaparo vRddhaH zete bhuvi bhavAn iha 07003011a kozasaMjanane mantre vyUhapraharaNeSu ca 07003011c nAtham anyaM na pazyAmi kurUNAM kurusattama 07003012a buddhyA vizuddhayA yukto yaH kurUMs tArayed bhayAt 07003012c yodhAMs tvam aplave hitvA pitRlokaM gamiSyasi 07003013a adya prabhRti saMkruddhA vyAghrA iva mRgakSayam 07003013c pANDavA bharatazreSTha kariSyanti kurukSayam 07003014a adya gANDIvaghoSasya vIryajJAH savyasAcinaH 07003014c kuravaH saMtrasiSyanti vajrapANer ivAsurAH 07003015a adya gANDIvamuktAnAm azanInAm iva svanaH 07003015c trAsayiSyati saMgrAme kurUn anyAMz ca pArthivAn 07003016a samiddho 'gnir yathA vIra mahAjvAlo drumAn dahet 07003016c dhArtarASTrAn pradhakSyanti tathA bANAH kirITinaH 07003017a yena yena prasarato vAyvagnI sahitau vane 07003017c tena tena pradahato bhagavantau yad icchataH 07003018a yAdRzo 'gniH samiddho hi tAdRk pArtho na saMzayaH 07003018c yathA vAyur naravyAghra tathA kRSNo na saMzayaH 07003019a nadataH pAJcajanyasya rasato gANDivasya ca 07003019c zrutvA sarvANi sainyAni trAsaM yAsyanti bhArata 07003020a kapidhvajasya cotpAte rathasyAmitrakarzinaH 07003020c zabdaM soDhuM na zakSyanti tvAm Rte vIra pArthivAH 07003021a ko hy arjunaM raNe yoddhuM tvad anyaH pArthivo 'rhati 07003021c yasya divyAni karmANi pravadanti manISiNaH 07003022a amAnuSaz ca saMgrAmas tryambakena ca dhImataH 07003022c tasmAc caiva varaH prApto duSprApaz cAkRtAtmabhiH 07003023a tam adyAhaM pANDavaM yuddhazauNDam; amRSyamANo bhavatAnuziSTaH 07003023c AzIviSaM dRSTiharaM sughoram; iyAM puraskRtya vadhaM jayaM vA 07004001 saMjaya uvAca 07004001a tasya lAlapyataH zrutvA vRddhaH kurupitAmahaH 07004001c dezakAlocitaM vAkyam abravIt prItamAnasaH 07004002a samudra iva sindhUnAM jyotiSAm iva bhAskaraH 07004002c satyasya ca yathA santo bIjAnAm iva corvarA 07004003a parjanya iva bhUtAnAM pratiSThA suhRdAM bhava 07004003c bAndhavAs tvAnujIvantu sahasrAkSam ivAmarAH 07004004a svabAhubalavIryeNa dhArtarASTrapriyaiSiNA 07004004c karNa rAjapuraM gatvA kAmbojA nihatAs tvayA 07004005a girivrajagatAz cApi nagnajitpramukhA nRpAH 07004005c ambaSThAz ca videhAz ca gAndhArAz ca jitAs tvayA 07004006a himavaddurganilayAH kirAtA raNakarkazAH 07004006c duryodhanasya vazagAH kRtAH karNa tvayA purA 07004007a tatra tatra ca saMgrAme duryodhanahitaiSiNA 07004007c bahavaz ca jitA vIrAs tvayA karNa mahaujasA 07004008a yathA duryodhanas tAta sajJAtikulabAndhavaH 07004008c tathA tvam api sarveSAM kauravANAM gatir bhava 07004009a zivenAbhivadAmi tvAM gaccha yudhyasva zatrubhiH 07004009c anuzAdhi kurUn saMkhye dhatsva duryodhane jayam 07004010a bhavAn pautrasamo 'smAkaM yathA duryodhanas tathA 07004010c tavApi dharmataH sarve yathA tasya vayaM tathA 07004011a yaunAt saMbandhakAl loke viziSTaM saMgataM satAm 07004011c sadbhiH saha narazreSTha pravadanti manISiNaH 07004012a sa satyasaMgaro bhUtvA mamedam iti nizcitam 07004012c kurUNAM pAlaya balaM yathA duryodhanas tathA 07004013a iti zrutvA vacaH so 'tha caraNAv abhivAdya ca 07004013c yayau vaikartanaH karNas tUrNam AyodhanaM prati 07004014a so 'bhivIkSya naraughANAM sthAnam apratimaM mahat 07004014c vyUDhapraharaNoraskaM sainyaM tat samabRMhayat 07004015a karNaM dRSTvA maheSvAsaM yuddhAya samavasthitam 07004015c kSveDitAsphoTitaravaiH siMhanAdaravair api 07004015e dhanuHzabdaiz ca vividhaiH kuravaH samapUjayan 07005001 saMjaya uvAca 07005001a rathasthaM puruSavyAghraM dRSTvA karNam avasthitam 07005001c hRSTo duryodhano rAjann idaM vacanam abravIt 07005002a sanAtham idam atyarthaM bhavatA pAlitaM balam 07005002c manye kiM tu samarthaM yad dhitaM tat saMpradhAryatAm 07005003 karNa uvAca 07005003a brUhi tat puruSavyAghra tvaM hi prAjJatamo nRpa 07005003c yathA cArthapatiH kRtyaM pazyate na tathetaraH 07005004a te sma sarve tava vacaH zrotukAmA narezvara 07005004c nAnyAyyaM hi bhavAn vAkyaM brUyAd iti matir mama 07005005 duryodhana uvAca 07005005a bhISmaH senApraNetAsId vayasA vikrameNa ca 07005005c zrutena ca susaMpannaH sarvair yodhaguNais tathA 07005006a tenAtiyazasA karNa ghnatA zatrugaNAn mama 07005006c suyuddhena dazAhAni pAlitAH smo mahAtmanA 07005007a tasminn asukaraM karma kRtavaty Asthite divam 07005007c kaM nu senApraNetAraM manyase tadanantaram 07005008a na Rte nAyakaM senA muhUrtam api tiSThati 07005008c AhaveSv AhavazreSTha netRhIneva naur jale 07005009a yathA hy akarNadhArA nau rathaz cAsArathir yathA 07005009c draved yatheSTaM tadvat syAd Rte senApatiM balam 07005010a sa bhavAn vIkSya sarveSu mAmakeSu mahAtmasu 07005010c pazya senApatiM yuktam anu zAMtanavAd iha 07005011a yaM hi senApraNetAraM bhavAn vakSyati saMyuge 07005011c taM vayaM sahitAH sarve prakariSyAma mAriSa 07005012 karNa uvAca 07005012a sarva eva mahAtmAna ime puruSasattamAH 07005012c senApatitvam arhanti nAtra kAryA vicAraNA 07005013a kulasaMhananajJAnair balavikramabuddhibhiH 07005013c yuktAH kRtajJA hrImanta AhaveSv anivartinaH 07005014a yugapan na tu te zakyAH kartuM sarve puraHsarAH 07005014c eka evAtra kartavyo yasmin vaizeSikA guNAH 07005015a anyonyaspardhinAM teSAM yady ekaM satkariSyasi 07005015c zeSA vimanaso vyaktaM na yotsyante hi bhArata 07005016a ayaM tu sarvayodhAnAm AcAryaH sthaviro guruH 07005016c yuktaH senApatiH kartuM droNaH zastrabhRtAM varaH 07005017a ko hi tiSThati durdharSe droNe brahmaviduttame 07005017c senApatiH syAd anyo 'smAc chukrAGgirasadarzanAt 07005018a na ca sa hy asti te yodhaH sarvarAjasu bhArata 07005018c yo droNaM samare yAntaM nAnuyAsyati saMyuge 07005019a eSa senApraNetqNAm eSa zastrabhRtAm api 07005019c eSa buddhimatAM caiva zreSTho rAjan guruz ca te 07005020a evaM duryodhanAcAryam Azu senApatiM kuru 07005020c jigISanto 'surAn saMkhye kArttikeyam ivAmarAH 07005021 saMjaya uvAca 07005021a karNasya vacanaM zrutvA rAjA duryodhanas tadA 07005021c senAmadhyagataM droNam idaM vacanam abravIt 07005022a varNazraiSThyAt kulotpattyA zrutena vayasA dhiyA 07005022c vIryAd dAkSyAd adhRSyatvAd arthajJAnAn nayAj jayAt 07005023a tapasA ca kRtajJatvAd vRddhaH sarvaguNair api 07005023c yukto bhavatsamo goptA rAjJAm anyo na vidyate 07005024a sa bhavAn pAtu naH sarvAn vibudhAn iva vAsavaH 07005024c bhavannetrAH parAJ jetum icchAmo dvijasattama 07005025a rudrANAm iva kApAlI vasUnAm iva pAvakaH 07005025c kubera iva yakSANAM marutAm iva vAsavaH 07005026a vasiSTha iva viprANAM tejasAm iva bhAskaraH 07005026c pitqNAm iva dharmo 'tha AdityAnAm ivAmburAT 07005027a nakSatrANAm iva zazI ditijAnAm ivozanAH 07005027c zreSThaH senApraNetqNAM sa naH senApatir bhava 07005028a akSauhiNyo dazaikA ca vazagAH santu te 'nagha 07005028c tAbhiH zatrUn prativyUhya jahIndro dAnavAn iva 07005029a prayAtu no bhavAn agre devAnAm iva pAvakiH 07005029c anuyAsyAmahe tv Ajau saurabheyA ivarSabham 07005030a ugradhanvA maheSvAso divyaM visphArayan dhanuH 07005030c agre bhavantaM dRSTvA no nArjunaH prasahiSyate 07005031a dhruvaM yudhiSThiraM saMkhye sAnubandhaM sabAndhavam 07005031c jeSyAmi puruSavyAghra bhavAn senApatir yadi 07005032a evam ukte tato droNe jayety Ucur narAdhipAH 07005032c siMhanAdena mahatA harSayantas tavAtmajam 07005033a sainikAz ca mudA yuktA vardhayanti dvijottamam 07005033c duryodhanaM puraskRtya prArthayanto mahad yazaH 07005034 droNa uvAca 07005034a vedaM SaDaGgaM vedAham arthavidyAM ca mAnavIm 07005034c traiyambakam atheSvastram astrANi vividhAni ca 07005035a ye cApy uktA mayi guNA bhavadbhir jayakAGkSibhiH 07005035c cikIrSus tAn ahaM satyAn yodhayiSyAmi pANDavAn 07005036 saMjaya uvAca 07005036a sa evam abhyanujJAtaz cakre senApatiM tataH 07005036c droNaM tava suto rAjan vidhidRSTena karmaNA 07005037a athAbhiSiSicur droNaM duryodhanamukhA nRpAH 07005037c senApatye yathA skandaM purA zakramukhAH surAH 07005038a tato vAditraghoSeNa saha puMsAM mahAsvanaiH 07005038c prAdurAsIt kRte droNe harSaH senApatau tadA 07005039a tataH puNyAhaghoSeNa svastivAdasvanena ca 07005039c saMstavair gItazabdaiz ca sUtamAgadhabandinAm 07005040a jayazabdair dvijAgryANAM subhagAnartitais tathA 07005040c satkRtya vidhivad droNaM jitAn manyanta pANDavAn 07006001 saMjaya uvAca 07006001a senApatyaM tu saMprApya bhAradvAjo mahArathaH 07006001c yuyutsur vyUhya sainyAni prAyAt tava sutaiH saha 07006002a saindhavaz ca kaliGgaz ca vikarNaz ca tavAtmajaH 07006002c dakSiNaM pArzvam AsthAya samatiSThanta daMzitAH 07006003a prapakSaH zakunis teSAM pravarair hayasAdibhiH 07006003c yayau gAndhArakaiH sArdhaM vimalaprAsayodhibhiH 07006004a kRpaz ca kRtavarmA ca citraseno viviMzatiH 07006004c duHzAsanamukhA yattAH savyaM pArzvam apAlayan 07006005a teSAM prapakSAH kAmbojAH sudakSiNapuraHsarAH 07006005c yayur azvair mahAvegaiH zakAz ca yavanaiH saha 07006006a madrAs trigartAH sAmbaSThAH pratIcyodIcyavAsinaH 07006006c zibayaH zUrasenAz ca zUdrAz ca maladaiH saha 07006007a sauvIrAH kitavAH prAcyA dAkSiNAtyAz ca sarvazaH 07006007c tavAtmajaM puraskRtya sUtaputrasya pRSThataH 07006008a harSayan sarvasainyAni baleSu balam Adadhat 07006008c yayau vaikartanaH karNaH pramukhe sarvadhanvinAm 07006009a tasya dIpto mahAkAyaH svAny anIkAni harSayan 07006009c hastikakSyAmahAketur babhau sUryasamadyutiH 07006010a na bhISmavyasanaM kaz cid dRSTvA karNam amanyata 07006010c vizokAz cAbhavan sarve rAjAnaH kurubhiH saha 07006011a hRSTAz ca bahavo yodhAs tatrAjalpanta saMgatAH 07006011c na hi karNaM raNe dRSTvA yudhi sthAsyanti pANDavAH 07006012a karNo hi samare zakto jetuM devAn savAsavAn 07006012c kim u pANDusutAn yuddhe hInavIryaparAkramAn 07006013a bhISmeNa tu raNe pArthAH pAlitA bAhuzAlinA 07006013c tAMs tu karNaH zarais tIkSNair nAzayiSyaty asaMzayam 07006014a evaM bruvantas te 'nyonyaM hRSTarUpA vizAM pate 07006014c rAdheyaM pUjayantaz ca prazaMsantaz ca niryayuH 07006015a asmAkaM zakaTavyUho droNena vihito 'bhavat 07006015c pareSAM krauJca evAsId vyUho rAjan mahAtmanAm 07006015e prIyamANena vihito dharmarAjena bhArata 07006016a vyUhapramukhatas teSAM tasthatuH puruSarSabhau 07006016c vAnaradhvajam ucchritya viSvaksenadhanaMjayau 07006017a kakudaM sarvasainyAnAM lakSma sarvadhanuSmatAm 07006017c AdityapathagaH ketuH pArthasyAmitatejasaH 07006018a dIpayAm Asa tat sainyaM pANDavasya mahAtmanaH 07006018c yathA prajvalitaH sUryo yugAnte vai vasuMdharAm 07006019a asyatAm arjunaH zreSTho gANDIvaM dhanuSAM varam 07006019c vAsudevaz ca bhUtAnAM cakrANAM ca sudarzanam 07006020a catvAry etAni tejAMsi vahaJ zvetahayo rathaH 07006020c pareSAm agratas tasthau kAlacakram ivodyatam 07006021a evam etau mahAtmAnau balasenAgragAv ubhau 07006021c tAvakAnAM mukhaM karNaH pareSAM ca dhanaMjayaH 07006022a tato jAtAbhisaMrambhau parasparavadhaiSiNau 07006022c avekSetAM tadAnyonyaM samare karNapANDavau 07006023a tataH prayAte sahasA bhAradvAje mahArathe 07006023c antarnAdena ghoreNa vasudhA samakampata 07006024a tatas tumulam AkAzam AvRNot sadivAkaram 07006024c vAtoddhUtaM rajas tIvraM kauzeyanikaropamam 07006025a anabhre pravavarSa dyaur mAMsAsthirudhirANy uta 07006025c gRdhrAH zyenA baDAH kaGkA vAyasAz ca sahasrazaH 07006025e upary upari senAM te tadA paryapatan nRpa 07006026a gomAyavaz ca prAkrozan bhayadAn dAruNAn ravAn 07006026c akArSur apasavyaM ca bahuzaH pRtanAM tava 07006026e cikhAdiSanto mAMsAni pipAsantaz ca zoNitam 07006027a apatad dIpyamAnA ca sanirghAtA sakampanA 07006027c ulkA jvalantI saMgrAme pucchenAvRtya sarvazaH 07006028a pariveSo mahAMz cApi savidyutstanayitnumAn 07006028c bhAskarasyAbhavad rAjan prayAte vAhinIpatau 07006029a ete cAnye ca bahavaH prAdurAsan sudAruNAH 07006029c utpAtA yudhi vIrANAM jIvitakSayakArakAH 07006030a tataH pravavRte yuddhaM parasparavadhaiSiNAm 07006030c kurupANDavasainyAnAM zabdenAnAdayaj jagat 07006031a te tv anyonyaM susaMrabdhAH pANDavAH kauravaiH saha 07006031c pratyaghnan nizitair bANair jayagRddhAH prahAriNaH 07006032a sa pANDavAnAM mahatIM maheSvAso mahAdyutiH 07006032c vegenAbhyadravat senAM kiraJ zarazataiH zitaiH 07006033a droNam abhyudyataM dRSTvA pANDavAH saha sRJjayaiH 07006033c pratyagRhNaMs tadA rAjaJ zaravarSaiH pRthak pRthak 07006034a saMkSobhyamANA droNena bhidyamAnA mahAcamUH 07006034c vyazIryata sapAJcAlA vAteneva balAhakAH 07006035a bahUnIha vikurvANo divyAny astrANi saMyuge 07006035c apIDayat kSaNenaiva droNaH pANDavasRJjayAn 07006036a te vadhyamAnA droNena vAsaveneva dAnavAH 07006036c pAJcAlAH samakampanta dhRSTadyumnapurogamAH 07006037a tato divyAstravic chUro yAjJasenir mahArathaH 07006037c abhinac charavarSeNa droNAnIkam anekadhA 07006038a droNasya zaravarSais tu zaravarSANi bhAgazaH 07006038c saMnivArya tataH senAM kurUn apy avadhId balI 07006039a saMhRtya tu tato droNaH samavasthApya cAhave 07006039c svam anIkaM mahAbAhuH pArSataM samupAdravat 07006040a sa bANavarSaM sumahad asRjat pArSataM prati 07006040c maghavAn samabhikruddhaH sahasA dAnaveSv iva 07006041a te kampyamAnA droNena bANaiH pANDavasRJjayAH 07006041c punaH punar abhajyanta siMhenevetare mRgAH 07006042a atha paryapatad droNaH pANDavAnAM balaM balI 07006042c alAtacakravad rAjaMs tad adbhutam ivAbhavat 07006043a khacaranagarakalpaM kalpitaM zAstradRSTyA; caladanilapatAkaM hrAdinaM valgitAzvam 07006043c sphaTikavimalaketuM tApanaM zAtravANAM; rathavaram adhirUDhaH saMjahArArisenAm 07007001 saMjaya uvAca 07007001a tathA droNam abhighnantaM sAzvasUtarathadvipAn 07007001c vyathitAH pANDavA dRSTvA na cainaM paryavArayan 07007002a tato yudhiSThiro rAjA dhRSTadyumnadhanaMjayau 07007002c abravIt sarvato yattaiH kumbhayonir nivAryatAm 07007003a tatrainam arjunaz caiva pArSataz ca sahAnugaH 07007003c paryagRhNaMs tataH sarve samAyAntaM mahArathAH 07007004a kekayA bhImasenaz ca saubhadro 'tha ghaTotkacaH 07007004c yudhiSThiro yamau matsyA drupadasyAtmajAs tathA 07007005a draupadeyAz ca saMhRSTA dhRSTaketuH sasAtyakiH 07007005c cekitAnaz ca saMkruddho yuyutsuz ca mahArathaH 07007006a ye cAnye pArthivA rAjan pANDavasyAnuyAyinaH 07007006c kulavIryAnurUpANi cakruH karmANy anekazaH 07007007a saMgRhyamANAM tAM dRSTvA pANDavair vAhinIM raNe 07007007c vyAvRtya cakSuSI kopAd bhAradvAjo 'nvavaikSata 07007008a sa tIvraM kopam AsthAya rathe samaradurmadaH 07007008c vyadhamat pANDavAnIkam abhrANIva sadAgatiH 07007009a rathAn azvAn narAn nAgAn abhidhAvaMs tatas tataH 07007009c cacAronmattavad droNo vRddho 'pi taruNo yathA 07007010a tasya zoNitadigdhAGgAH zoNAs te vAtaraMhasaH 07007010c AjAneyA hayA rAjann avibhrAntAH zriyaM dadhuH 07007011a tam antakam iva kruddham ApatantaM yatavratam 07007011c dRSTvA saMprAdravan yodhAH pANDavasya tatas tataH 07007012a teSAM pradravatAM bhImaH punar AvartatAm api 07007012c vIkSatAM tiSThatAM cAsIc chabdaH paramadAruNaH 07007013a zUrANAM harSajanano bhIrUNAM bhayavardhanaH 07007013c dyAvApRthivyor vivaraM pUrayAm Asa sarvataH 07007014a tataH punar api droNo nAma vizrAvayan yudhi 07007014c akarod raudram AtmAnaM kiraJ zarazataiH parAn 07007015a sa tathA tAny anIkAni pANDaveyasya dhImataH 07007015c kAlavan nyavadhId droNo yuveva sthaviro balI 07007016a utkRtya ca zirAMsy ugro bAhUn api sabhUSaNAn 07007016c kRtvA zUnyAn rathopasthAn udakrozan mahArathaH 07007017a tasya harSapraNAdena bANavegena cAbhibho 07007017c prAkampanta raNe yodhA gAvaH zItArditA iva 07007018a droNasya rathaghoSeNa maurvIniSpeSaNena ca 07007018c dhanuHzabdena cAkAze zabdaH samabhavan mahAn 07007019a athAsya bahuzo bANA nizcarantaH sahasrazaH 07007019c vyApya sarvA dizaH petur gajAzvarathapattiSu 07007020a taM kArmukamahAvegam astrajvalitapAvakam 07007020c droNam AsAdayAM cakruH pAJcAlAH pANDavaiH saha 07007021a tAn vai sarathahastyazvAn prAhiNod yamasAdanam 07007021c droNo 'cireNAkaroc ca mahIM zoNitakardamAm 07007022a tanvatA paramAstrANi zarAn satatam asyatA 07007022c droNena vihitaM dikSu bANajAlam adRzyata 07007023a padAtiSu rathAzveSu vAraNeSu ca sarvazaH 07007023c tasya vidyud ivAbhreSu caran ketur adRzyata 07007024a sa kekayAnAM pravarAMz ca paJca; pAJcAlarAjaM ca zaraiH pramRdya 07007024c yudhiSThirAnIkam adInayodhI; droNo 'bhyayAt kArmukabANapANiH 07007025a taM bhImasenaz ca dhanaMjayaz ca; zinez ca naptA drupadAtmajaz ca 07007025c zaibyAtmajaH kAzipatiH zibiz ca; hRSTA nadanto vyakiraJ zaraughaiH 07007026a teSAm atho droNadhanurvimuktAH; patatriNaH kAJcanacitrapuGkhAH 07007026c bhittvA zarIrANi gajAzvayUnAM; jagmur mahIM zoNitadigdhavAjAH 07007027a sA yodhasaMghaiz ca rathaiz ca bhUmiH; zarair vibhinnair gajavAjibhiz ca 07007027c pracchAdyamAnA patitair babhUva; samantato dyaur iva kAlameghaiH 07007028a zaineyabhImArjunavAhinIpAJ; zaibyAbhimanyU saha kAzirAjJA 07007028c anyAMz ca vIrAn samare pramRdnAd; droNaH sutAnAM tava bhUtikAmaH 07007029a etAni cAnyAni ca kauravendra; karmANi kRtvA samare mahAtmA 07007029c pratApya lokAn iva kAlasUryo; droNo gataH svargam ito hi rAjan 07007030a evaM rukmarathaH zUro hatvA zatasahasrazaH 07007030c pANDavAnAM raNe yodhAn pArSatena nipAtitaH 07007031a akSauhiNIm abhyadhikAM zUrANAm anivartinAm 07007031c nihatya pazcAd dhRtimAn agacchat paramAM gatim 07007032a pANDavaiH saha pAJcAlair azivaiH krUrakarmabhiH 07007032c hato rukmaratho rAjan kRtvA karma suduSkaram 07007033a tato ninAdo bhUtAnAm AkAze samajAyata 07007033c sainyAnAM ca tato rAjann AcArye nihate yudhi 07007034a dyAM dharAM khaM dizo vAri pradizaz cAnunAdayan 07007034c aho dhig iti bhUtAnAM zabdaH samabhavan mahAn 07007035a devatAH pitaraz caiva pUrve ye cAsya bAndhavAH 07007035c dadRzur nihataM tatra bhAradvAjaM mahAratham 07007036a pANDavAs tu jayaM labdhvA siMhanAdAn pracakrire 07007036c tena nAdena mahatA samakampata medinI 07008001 dhRtarASTra uvAca 07008001a kiM kurvANaM raNe droNaM jaghnuH pANDavasRJjayAH 07008001c tathA nipuNam astreSu sarvazastrabhRtAm api 07008002a rathabhaGgo babhUvAsya dhanur vAzIryatAsyataH 07008002c pramatto vAbhavad droNas tato mRtyum upeyivAn 07008003a kathaM nu pArSatas tAta zatrubhir duSpradharSaNam 07008003c kirantam iSusaMghAtAn rukmapuGkhAn anekazaH 07008004a kSiprahastaM dvijazreSThaM kRtinaM citrayodhinam 07008004c dUreSupAtinaM dAntam astrayuddhe ca pAragam 07008005a pAJcAlaputro nyavadhId diSTyA sa varam acyutam 07008005c kurvANaM dAruNaM karma raNe yattaM mahAratham 07008006a vyaktaM diSTaM hi balavat pauruSAd iti me matiH 07008006c yad droNo nihataH zUraH pArSatena mahAtmanA 07008007a astraM caturvidhaM vIre yasminn AsIt pratiSThitam 07008007c tam iSvastravarAcAryaM droNaM zaMsasi me hatam 07008008a zrutvA hataM rukmarathaM vaiyAghraparivAraNam 07008008c jAtarUpapariSkAraM nAdya zokam apAnude 07008009a na nUnaM paraduHkhena kaz cin mriyati saMjaya 07008009c yatra droNam ahaM zrutvA hataM jIvAmi na mriye 07008010a azmasAramayaM nUnaM hRdayaM sudRDhaM mama 07008010c yac chrutvA nihataM droNaM zatadhA na vidIryate 07008011a brAhme vede tatheSv astre yam upAsan guNArthinaH 07008011c brAhmaNA rAjaputrAz ca sa kathaM mRtyunA hataH 07008012a zoSaNaM sAgarasyeva meror iva visarpaNam 07008012c patanaM bhAskarasyeva na mRSye droNapAtanam 07008013a dRptAnAM pratiSeddhAsId dhArmikAnAM ca rakSitA 07008013c yo 'tyAkSIt kRpaNasyArthe prANAn api paraMtapaH 07008014a mandAnAM mama putrANAM jayAzA yasya vikrame 07008014c bRhaspatyuzanastulyo buddhyA sa nihataH katham 07008015a te ca zoNA bRhanto 'zvAH saindhavA hemamAlinaH 07008015c rathe vAtajavA yuktAH sarvazabdAtigA raNe 07008016a balino ghoSiNo dAntAH saindhavAH sAdhuvAhinaH 07008016c dRDhAH saMgrAmamadhyeSu kaccid Asan na vihvalAH 07008017a kariNAM bRMhatAM yuddhe zaGkhadundubhinisvanam 07008017c jyAkSepazaravarSANAM zastrANAM ca sahiSNavaH 07008018a AzaMsantaH parAJ jetuM jitazvAsA jitavyathAH 07008018c hayAH prajavitAH zIghrA bhAradvAjarathodvahAH 07008019a te sma rukmarathe yuktA naravIrasamAhitAH 07008019c kathaM nAbhyataraMs tAta pANDavAnAm anIkinIm 07008020a jAtarUpapariSkAram AsthAya ratham uttamam 07008020c bhAradvAjaH kim akaroc chUraH saMkrandano yudhi 07008021a vidyAM yasyopajIvanti sarvalokadhanurbhRtaH 07008021c sa satyasaMdho balavAn droNaH kim akarod yudhi 07008022a divi zakram iva zreSThaM mahAmAtraM dhanurbhRtAm 07008022c ke nu taM raudrakarmANaM yuddhe pratyudyayU rathAH 07008023a nanu rukmarathaM dRSTvA pradravanti sma pANDavAH 07008023c divyam astraM vikurvANaM senAM kSiNvantam avyayam 07008024a utAho sarvasainyena dharmarAjaH sahAnujaH 07008024c pAJcAlyapragraho droNaM sarvataH samavArayat 07008025a nUnam AvArayat pArtho rathino 'nyAn ajihmagaiH 07008025c tato droNaM samArohat pArSataH pApakarmakRt 07008026a na hy anyaM paripazyAmi vadhe kaM cana zuSmiNaH 07008026c dhRSTadyumnAd Rte raudrAt pAlyamAnAt kirITinA 07008027a tair vRtaH sarvataH zUraiH pAJcAlyApasadas tataH 07008027c kekayaiz cedikArUSair matsyair anyaiz ca bhUmipaiH 07008028a vyAkulIkRtam AcAryaM pipIlair uragaM yathA 07008028c karmaNy asukare saktaM jaghAneti matir mama 07008029a yo 'dhItya caturo vedAn sarvAn AkhyAnapaJcamAn 07008029c brAhmaNAnAM pratiSThAsIt srotasAm iva sAgaraH 07008029e sa kathaM brAhmaNo vRddhaH zastreNa vadham AptavAn 07008030a amarSaNo marSitavAn klizyamAnaH sadA mayA 07008030c anarhamANaH kaunteyaH karmaNas tasya tat phalam 07008031a yasya karmAnujIvanti loke sarvadhanurbhRtaH 07008031c sa satyasaMdhaH sukRtI zrIkAmair nihataH katham 07008032a divi zakra iva zreSTho mahAsattvo mahAbalaH 07008032c sa kathaM nihataH pArthaiH kSudramatsyair yathA timiH 07008033a kSiprahastaz ca balavAn dRDhadhanvArimardanaH 07008033c na yasya jIvitAkAGkSI viSayaM prApya jIvati 07008034a yaM dvau na jahataH zabdau jIvamAnaM kadA cana 07008034c brAhmaz ca vedakAmAnAM jyAghoSaz ca dhanurbhRtAm 07008035a nAhaM mRSye hataM droNaM siMhadviradavikramam 07008035c kathaM saMjaya durdharSam anAdhRSyayazobalam 07008036a ke 'rakSan dakSiNaM cakraM savyaM ke ca mahAtmanaH 07008036c purastAt ke ca vIrasya yudhyamAnasya saMyuge 07008037a ke ca tatra tanuM tyaktvA pratIpaM mRtyum Avrajan 07008037c droNasya samare vIrAH ke 'kurvanta parAM dhRtim 07008038a etad AryeNa kartavyaM kRcchrAsv Apatsu saMjaya 07008038c parAkramed yathAzaktyA tac ca tasmin pratiSThitam 07008039a muhyate me manas tAta kathA tAvan nivartyatAm 07008039c bhUyas tu labdhasaMjJas tvA pariprakSyAmi saMjaya 07009001 vaizaMpAyana uvAca 07009001a evaM pRSTvA sUtaputraM hRcchokenArdito bhRzam 07009001c jaye nirAzaH putrANAM dhRtarASTro 'patat kSitau 07009002a taM visaMjJaM nipatitaM siSicuH paricArakAH 07009002c jalenAtyarthazItena vIjantaH puNyagandhinA 07009003a patitaM cainam AjJAya samantAd bharatastriyaH 07009003c parivavrur mahArAjam aspRzaMz caiva pANibhiH 07009004a utthApya cainaM zanakai rAjAnaM pRthivItalAt 07009004c AsanaM prApayAm Asur bASpakaNThyo varAGganAH 07009005a AsanaM prApya rAjA tu mUrchayAbhipariplutaH 07009005c nizceSTo 'tiSThata tadA vIjyamAnaH samantataH 07009006a sa labdhvA zanakaiH saMjJAM vepamAno mahIpatiH 07009006c punar gAvalgaNiM sUtaM paryapRcchad yathAtatham 07009007a yat tad udyann ivAdityo jyotiSA praNudaMs tamaH 07009007c AyAd ajAtazatrur vai kas taM droNAd avArayat 07009008a prabhinnam iva mAtaGgaM tathA kruddhaM tarasvinam 07009008c AsaktamanasaM dIptaM pratidviradaghAtinam 07009008e vAzitAsaMgame yadvad ajayyaM pratiyUthapaiH 07009009a ati cAnyAn raNe yodhAn vIraH puruSasattamaH 07009009c yo hy eko hi mahAbAhur nirdahed ghoracakSuSA 07009009e kRtsnaM duryodhanabalaM dhRtimAn satyasaMgaraH 07009010a cakSurhaNaM jaye saktam iSvAsavararakSitam 07009010c dAntaM bahumataM loke ke zUrAH paryavArayan 07009011a ke duSpradharSaM rAjAnam iSvAsavaram acyutam 07009011c samAsedur naravyAghraM kaunteyaM tatra mAmakAH 07009012a tarasaivAbhipatyAtha yo vai droNam upAdravat 07009012c taM bhImasenam AyAntaM ke zUrAH paryavArayan 07009013a yad AyAj jaladaprakhyo rathaH paramavIryavAn 07009013c parjanya iva bIbhatsus tumulAm azaniM sRjan 07009014a vavarSa zaravarSANi varSANi maghavAn iva 07009014c iSusaMbAdham AkAzaM kurvan kapivaradhvajaH 07009014e avasphUrjan dizaH sarvAs talanemisvanena ca 07009015a cApavidyutprabho ghoro rathagulmabalAhakaH 07009015c rathanemighoSastanitaH zarazabdAtibandhuraH 07009016a roSanirjitajImUto mano 'bhiprAyazIghragaH 07009016c marmAtigo bANadhAras tumulaH zoNitodakaH 07009017a saMplAvayan mahIM sarvAM mAnavair AstaraMs tadA 07009017c gadAniSTanito raudro duryodhanakRtodyamaH 07009018a yuddhe 'bhyaSiJcad vijayo gArdhrapatraiH zilAzitaiH 07009018c gANDIvaM dhArayan dhImAn kIdRzaM vo manas tadA 07009019a kaccid gANDIvazabdena na praNazyata vai balam 07009019c yad vaH sa bhairavaM kurvann arjuno bhRzam abhyagAt 07009020a kaccin nApAnudad droNAd iSubhir vo dhanaMjayaH 07009020c vAto meghAn ivAvidhyan pravAJ zaravanAnilaH 07009020e ko hi gANDIvadhanvAnaM naraH soDhuM raNe 'rhati 07009021a yat senAH samakampanta yad vIrAn aspRzad bhayam 07009021c ke tatra nAjahur droNaM ke kSudrAH prAdravan bhayAt 07009022a ke vA tatra tanUs tyaktvA pratIpaM mRtyum Avrajan 07009022c amAnuSANAM jetAraM yuddheSv api dhanaMjayam 07009023a na ca vegaM sitAzvasya vizakSyantIha mAmakAH 07009023c gANDIvasya ca nirghoSaM prAvRDjaladanisvanam 07009024a viSvakseno yasya yantA yoddhA caiva dhanaMjayaH 07009024c azakyaH sa ratho jetuM manye devAsurair api 07009025a sukumAro yuvA zUro darzanIyaz ca pANDavaH 07009025c medhAvI nipuNo dhImAn yudhi satyaparAkramaH 07009026a ArAvaM vipulaM kurvan vyathayan sarvakauravAn 07009026c yadAyAn nakulo dhImAn ke zUrAH paryavArayan 07009027a AzIviSa iva kruddhaH sahadevo yadAbhyayAt 07009027c zatrUNAM kadanaM kurvaJ jetAsau durjayo yudhi 07009028a Aryavratam amogheSuM hrImantam aparAjitam 07009028c droNAyAbhimukhaM yAntaM ke zUrAH paryavArayan 07009029a yaH sa sauvIrarAjasya pramathya mahatIM camUm 07009029c Adatta mahiSIM bhojyAM kAmyAM sarvAGgazobhanAm 07009030a satyaM dhRtiz ca zauryaM ca brahmacaryaM ca kevalam 07009030c sarvANi yuyudhAne 'smin nityAni puruSarSabhe 07009031a balinaM satyakarmANam adInam aparAjitam 07009031c vAsudevasamaM yuddhe vAsudevAd anantaram 07009032a yuktaM dhanaMjayapreSye zUram AcAryakarmaNi 07009032c pArthena samam astreSu kas taM droNAd avArayat 07009033a vRSNInAM pravaraM vIraM zUraM sarvadhanuSmatAm 07009033c rAmeNa samam astreSu yazasA vikrameNa ca 07009034a satyaM dhRtir damaH zauryaM brahmacaryam anuttamam 07009034c sAtvate tAni sarvANi trailokyam iva kezave 07009035a tam evaMguNasaMpannaM durvAram api daivataiH 07009035c samAsAdya maheSvAsaM ke vIrAH paryavArayan 07009036a pAJcAleSUttamaM zUram uttamAbhijanapriyam 07009036c nityam uttamakarmANam uttamaujasam Ahave 07009037a yuktaM dhanaMjayahite mamAnarthAya cottamam 07009037c yamavaizravaNAdityamahendravaruNopamam 07009038a mahArathasamAkhyAtaM droNAyodyantam Ahave 07009038c tyajantaM tumule prANAn ke zUrAH paryavArayan 07009039a eko 'pasRtya cedibhyaH pANDavAn yaH samAzritaH 07009039c dhRSTaketuM tam AyAntaM droNAt kaH samavArayat 07009040a yo 'vadhIt ketumAJ zUro rAjaputraM sudarzanam 07009040c aparAntagiridvAre kas taM droNAd avArayat 07009041a strIpUrvo yo naravyAghro yaH sa veda guNAguNAn 07009041c zikhaNDinaM yAjJasenim amlAnamanasaM yudhi 07009042a devavratasya samare hetuM mRtyor mahAtmanaH 07009042c droNAyAbhimukhaM yAntaM ke vIrAH paryavArayan 07009043a yasminn abhyadhikA vIre guNAH sarve dhanaMjayAt 07009043c yasminn astrANi satyaM ca brahmacaryaM ca nityadA 07009044a vAsudevasamaM vIrye dhanaMjayasamaM bale 07009044c tejasAdityasadRzaM bRhaspatisamaM matau 07009045a abhimanyuM mahAtmAnaM vyAttAnanam ivAntakam 07009045c droNAyAbhimukhaM yAntaM ke vIrAH paryavArayan 07009046a taruNas tv aruNaprakhyaH saubhadraH paravIrahA 07009046c yadAbhyAdravata droNaM tadAsId vo manaH katham 07009047a draupadeyA naravyAghrAH samudram iva sindhavaH 07009047c yad droNam Adravan saMkhye ke vIrAs tAn avArayan 07009048a ye te dvAdazavarSANi krIDAm utsRjya bAlakAH 07009048c astrArtham avasan bhISme bibhrato vratam uttamam 07009049a kSatraMjayaH kSatradevaH kSatradharmA ca mAninaH 07009049c dhRSTadyumnAtmajA vIrAH ke tAn droNAd avArayan 07009050a zatAd viziSTaM yaM yuddhe samapazyanta vRSNayaH 07009050c cekitAnaM maheSvAsaM kas taM droNAd avArayat 07009051a vArdhakSemiH kaliGgAnAM yaH kanyAm Aharad yudhi 07009051c anAdhRSTir adInAtmA kas taM droNAd avArayat 07009052a bhrAtaraH paJca kaikeyA dhArmikAH satyavikramAH 07009052c indragopakavarNAz ca raktavarmAyudhadhvajAH 07009053a mAtRSvasuH sutA vIrAH pANDavAnAM jayArthinaH 07009053c tAn droNaM hantum AyAtAn ke vIrAH paryavArayan 07009054a yaM yodhayanto rAjAno nAjayan vAraNAvate 07009054c SaN mAsAn abhisaMrabdhA jighAMsanto yudhAM patim 07009055a dhanuSmatAM varaM zUraM satyasaMdhaM mahAbalam 07009055c droNAt kas taM naravyAghraM yuyutsuM pratyavArayat 07009056a yaH putraM kAzirAjasya vArANasyAM mahAratham 07009056c samare strISu gRdhyantaM bhallenApaharad rathAt 07009057a dhRSTadyumnaM maheSvAsaM pArthAnAM mantradhAriNam 07009057c yuktaM duryodhanAnarthe sRSTaM droNavadhAya ca 07009058a nirdahantaM raNe yodhAn dArayantaM ca sarvazaH 07009058c droNAyAbhimukhaM yAntaM ke vIrAH paryavArayan 07009059a utsaGga iva saMvRddhaM drupadasyAstravittamam 07009059c zaikhaNDinaM kSatradevaM ke taM droNAd avArayan 07009060a ya imAM pRthivIM kRtsnAM carmavat samaveSTayat 07009060c mahatA rathavaMzena mukhyArighno mahArathaH 07009061a dazAzvamedhAn Ajahre svannapAnAptadakSiNAn 07009061c nirargalAn sarvamedhAn putravat pAlayan prajAH 07009062a pibantyo dakSiNAM yasya gaGgAsrotaH samApiban 07009062c tAvatIr gA dadau vIra uzInarasuto 'dhvare 07009063a na pUrve nApare cakrur idaM ke cana mAnavAH 07009063c iti saMcukruzur devAH kRte karmaNi duSkare 07009064a pazyAmas triSu lokeSu na taM saMsthAsnucAriSu 07009064c jAtaM vApi janiSyaM vA dvitIyaM vApi saMprati 07009065a anyam auzInarAc chaibyAd dhuro voDhAram ity uta 07009065c gatiM yasya na yAsyanti mAnuSA lokavAsinaH 07009066a tasya naptAram AyAntaM zaibyaM kaH samavArayat 07009066c droNAyAbhimukhaM yAntaM vyAttAnanam ivAntakam 07009067a virATasya rathAnIkaM matsyasyAmitraghAtinaH 07009067c prepsantaM samare droNaM ke vIrAH paryavArayan 07009068a sadyo vRkodarAj jAto mahAbalaparAkramaH 07009068c mAyAvI rAkSaso ghoro yasmAn mama mahad bhayam 07009069a pArthAnAM jayakAmaM taM putrANAM mama kaNTakam 07009069c ghaTotkacaM mahAbAhuM kas taM droNAd avArayat 07009070a ete cAnye ca bahavo yeSAm arthAya saMjaya 07009070c tyaktAraH saMyuge prANAn kiM teSAm ajitaM yudhi 07009071a yeSAM ca puruSavyAghraH zArGgadhanvA vyapAzrayaH 07009071c hitArthI cApi pArthAnAM kathaM teSAM parAjayaH 07009072a lokAnAM gurur atyantaM lokanAthaH sanAtanaH 07009072c nArAyaNo raNe nAtho divyo divyAtmavAn prabhuH 07009073a yasya divyAni karmANi pravadanti manISiNaH 07009073c tAny ahaM kIrtayiSyAmi bhaktyA sthairyArtham AtmanaH 07010001 dhRtarASTra uvAca 07010001a zRNu divyAni karmANi vAsudevasya saMjaya 07010001c kRtavAn yAni govindo yathA nAnyaH pumAn kva cit 07010002a saMvardhatA gopakule bAlenaiva mahAtmanA 07010002c vikhyApitaM balaM bAhvos triSu lokeSu saMjaya 07010003a uccaiHzravas tulyabalaM vAyuvegasamaM jave 07010003c jaghAna hayarAjaM yo yamunAvanavAsinam 07010004a dAnavaM ghorakarmANaM gavAM mRtyum ivotthitam 07010004c vRSarUpadharaM bAlye bhujAbhyAM nijaghAna ha 07010005a pralambaM narakaM jambhaM pIThaM cApi mahAsuram 07010005c muruM cAcalasaMkAzam avadhIt puSkarekSaNaH 07010006a tathA kaMso mahAtejA jarAsaMdhena pAlitaH 07010006c vikrameNaiva kRSNena sagaNaH zAtito raNe 07010007a sunAmA nAma vikrAntaH samagrAkSauhiNIpatiH 07010007c bhojarAjasya madhyastho bhrAtA kaMsasya vIryavAn 07010008a baladevadvitIyena kRSNenAmitraghAtinA 07010008c tarasvI samare dagdhaH sasainyaH zUrasenarAT 07010009a durvAsA nAma viprarSis tathA paramakopanaH 07010009c ArAdhitaH sadAreNa sa cAsmai pradadau varAn 07010010a tathA gAndhArarAjasya sutAM vIraH svayaMvare 07010010c nirjitya pRthivIpAlAn avahat puSkarekSaNaH 07010011a amRSyamANA rAjAno yasya jAtyA hayA iva 07010011c rathe vaivAhike yuktAH pratodena kRtavraNAH 07010012a jarAsaMdhaM mahAbAhum upAyena janArdanaH 07010012c pareNa ghAtayAm Asa pRthag akSauhiNIpatim 07010013a cedirAjaM ca vikrAntaM rAjasenApatiM balI 07010013c arghe vivadamAnaM ca jaghAna pazuvat tadA 07010014a saubhaM daityapuraM svasthaM zAlvaguptaM durAsadam 07010014c samudrakukSau vikramya pAtayAm Asa mAdhavaH 07010015a aGgAn vaGgAn kaliGgAMz ca mAgadhAn kAzikosalAn 07010015c vatsagargakarUSAMz ca puNDrAMz cApy ajayad raNe 07010016a AvantyAn dAkSiNAtyAMz ca pArvatIyAn dazerakAn 07010016c kAzmIrakAn aurasakAn pizAcAMz ca samandarAn 07010017a kAmbojAn vATadhAnAMz ca colAn pANDyAMz ca saMjaya 07010017c trigartAn mAlavAMz caiva daradAMz ca sudurjayAn 07010018a nAnAdigbhyaz ca saMprAptAn vrAtAn azvazakAn prati 07010018c jitavAn puNDarIkAkSo yavanAMz ca sahAnugAn 07010019a pravizya makarAvAsaM yAdobhir abhisaMvRtam 07010019c jigAya varuNaM yuddhe salilAntargataM purA 07010020a yudhi paJcajanaM hatvA pAtAlatalavAsinam 07010020c pAJcajanyaM hRSIkezo divyaM zaGkham avAptavAn 07010021a khANDave pArthasahitas toSayitvA hutAzanam 07010021c Agneyam astraM durdharSaM cakraM lebhe mahAbalaH 07010022a vainateyaM samAruhya trAsayitvAmarAvatIm 07010022c mahendrabhavanAd vIraH pArijAtam upAnayat 07010023a tac ca marSitavAJ zakro jAnaMs tasya parAkramam 07010023c rAjJAM cApy ajitaM kaM cit kRSNeneha na zuzruma 07010024a yac ca tan mahad AzcaryaM sabhAyAM mama saMjaya 07010024c kRtavAn puNDarIkAkSaH kas tadanya ihArhati 07010025a yac ca bhaktyA prapanno 'ham adrAkSaM kRSNam Izvaram 07010025c tan me suviditaM sarvaM pratyakSam iva cAgamat 07010026a nAnto vikramayuktasya buddhyA yuktasya vA punaH 07010026c karmaNaH zakyate gantuM hRSIkezasya saMjaya 07010027a tathA gadaz ca sAmbaz ca pradyumno 'tha vidUrathaH 07010027c AgAvaho 'niruddhaz ca cArudeSNaz ca sAraNaH 07010028a ulmuko nizaThaz caiva jhallI babhruz ca vIryavAn 07010028c pRthuz ca vipRthuz caiva samIko 'thArimejayaH 07010029a ete vai balavantaz ca vRSNivIrAH prahAriNaH 07010029c kathaM cit pANDavAnIkaM zrayeyuH samare sthitAH 07010030a AhUtA vRSNivIreNa kezavena mahAtmanA 07010030c tataH saMzayitaM sarvaM bhaved iti matir mama 07010031a nAgAyutabalo vIraH kailAsazikharopamaH 07010031c vanamAlI halI rAmas tatra yatra janArdanaH 07010032a yam AhuH sarvapitaraM vAsudevaM dvijAtayaH 07010032c api vA hy eSa pANDUnAM yotsyate 'rthAya saMjaya 07010033a sa yadA tAta saMnahyet pANDavArthAya kezavaH 07010033c na tadA pratyanIkeSu bhavitA tasya kaz cana 07010034a yadi sma kuravaH sarve jayeyuH sarvapANDavAn 07010034c vArSNeyo 'rthAya teSAM vai gRhNIyAc chastram uttamam 07010035a tataH sarvAn naravyAghro hatvA narapatIn raNe 07010035c kauravAMz ca mahAbAhuH kuntyai dadyAt sa medinIm 07010036a yasya yantA hRSIkezo yoddhA yasya dhanaMjayaH 07010036c rathasya tasya kaH saMkhye pratyanIko bhaved rathaH 07010037a na kena cid upAyena kurUNAM dRzyate jayaH 07010037c tasmAn me sarvam AcakSva yathA yuddham avartata 07010038a arjunaH kezavasyAtmA kRSNo 'py AtmA kirITinaH 07010038c arjune vijayo nityaM kRSNe kIrtiz ca zAzvatI 07010039a prAdhAnyena hi bhUyiSTham ameyAH kezave guNAH 07010039c mohAd duryodhanaH kRSNaM yan na vettIha mAdhavam 07010040a mohito daivayogena mRtyupAzapuraskRtaH 07010040c na veda kRSNaM dAzArham arjunaM caiva pANDavam 07010041a pUrvadevau mahAtmAnau naranArAyaNAv ubhau 07010041c ekAtmAnau dvidhAbhUtau dRzyete mAnavair bhuvi 07010042a manasApi hi durdharSau senAm etAM yazasvinau 07010042c nAzayetAm ihecchantau mAnuSatvAt tu necchataH 07010043a yugasyeva viparyAso lokAnAm iva mohanam 07010043c bhISmasya ca vadhas tAta droNasya ca mahAtmanaH 07010044a na hy eva brahmacaryeNa na vedAdhyayanena ca 07010044c na kriyAbhir na zastreNa mRtyoH kaz cid vimucyate 07010045a lokasaMbhAvitau vIrau kRtAstrau yuddhadurmadau 07010045c bhISmadroNau hatau zrutvA kiM nu jIvAmi saMjaya 07010046a yAM tAM zriyam asUyAmaH purA yAtAM yudhiSThire 07010046c adya tAm anujAnImo bhISmadroNavadhena ca 07010047a tathA ca matkRte prAptaH kurUNAm eSa saMkSayaH 07010047c pakvAnAM hi vadhe sUta vajrAyante tRNAny api 07010048a ananyam idam aizvaryaM loke prApto yudhiSThiraH 07010048c yasya kopAn maheSvAsau bhISmadroNau nipAtitau 07010049a prAptaH prakRtito dharmo nAdharmo mAnavAn prati 07010049c krUraH sarvavinAzAya kAlaH samativartate 07010050a anyathA cintitA hy arthA narais tAta manasvibhiH 07010050c anyathaiva hi gacchanti daivAd iti matir mama 07010051a tasmAd aparihArye 'rthe saMprApte kRcchra uttame 07010051c apAraNIye duzcintye yathAbhUtaM pracakSva me 07011001 saMjaya uvAca 07011001a hanta te varNayiSyAmi sarvaM pratyakSadarzivAn 07011001c yathA sa nyapatad droNaH sAditaH pANDusRJjayaiH 07011002a senApatitvaM saMprApya bhAradvAjo mahArathaH 07011002c madhye sarvasya sainyasya putraM te vAkyam abravIt 07011003a yat kauravANAm RSabhAd ApageyAd anantaram 07011003c senApatyena mAM rAjann adya satkRtavAn asi 07011004a sadRzaM karmaNas tasya phalaM prApnuhi pArthiva 07011004c karomi kAmaM kaM te 'dya pravRNISva yam icchasi 07011005a tato duryodhanaz cintya karNaduHzAsanAdibhiH 07011005c tam athovAca durdharSam AcAryaM jayatAM varam 07011006a dadAsi ced varaM mahyaM jIvagrAhaM yudhiSThiram 07011006c gRhItvA rathinAM zreSThaM matsamIpam ihAnaya 07011007a tataH kurUNAm AcAryaH zrutvA putrasya te vacaH 07011007c senAM praharSayan sarvAm idaM vacanam abravIt 07011008a dhanyaH kuntIsuto rAjA yasya grahaNam icchasi 07011008c na vadhArthaM sudurdharSa varam adya prayAcasi 07011009a kimarthaM ca naravyAghra na vadhaM tasya kAGkSasi 07011009c nAzaMsasi kriyAm etAM matto duryodhana dhruvam 07011010a Ahosvid dharmaputrasya dveSTA tasya na vidyate 07011010c yad icchasi tvaM jIvantaM kulaM rakSasi cAtmani 07011011a atha vA bharatazreSTha nirjitya yudhi pANDavAn 07011011c rAjyAMzaM pratidattvA ca saubhrAtraM kartum icchasi 07011012a dhanyaH kuntIsuto rAjA sujAtA cAsya dhImataH 07011012c ajAtazatrutA satyA tasya yat snihyate bhavAn 07011013a droNena tv evam uktasya tava putrasya bhArata 07011013c sahasA niHsRto bhAvo yo 'sya nityaM pravartate 07011014a nAkAro gUhituM zakyo bRhaspatisamair api 07011014c tasmAt tava suto rAjan prahRSTo vAkyam abravIt 07011015a vadhe kuntIsutasyAjau nAcArya vijayo mama 07011015c hate yudhiSThire pArtho hanyAt sarvAn hi no dhruvam 07011016a na ca zakyo raNe sarvair nihantum amarair api 07011016c ya eva caiSAM zeSaH syAt sa evAsmAn na zeSayet 07011017a satyapratijJe tv AnIte punardyUtena nirjite 07011017c punar yAsyanty araNyAya kaunteyAs tam anuvratAH 07011018a so 'yaM mama jayo vyaktaM dIrghakAlaM bhaviSyati 07011018c ato na vadham icchAmi dharmarAjasya karhi cit 07011019a tasya jihmam abhiprAyaM jJAtvA droNo 'rthatattvavit 07011019c taM varaM sAntaraM tasmai dadau saMcintya buddhimAn 07011020 droNa uvAca 07011020a na ced yudhiSThiraM vIra pAlayed arjuno yudhi 07011020c manyasva pANDavaM jyeSTham AnItaM vazam AtmanaH 07011021a na hi pArtho raNe zakyaH sendrair devAsurair api 07011021c pratyudyAtum atas tAta naitad AmarSayAmy aham 07011022a asaMzayaM sa ziSyo me matpUrvaz cAstrakarmaNi 07011022c taruNaH kIrtiyuktaz ca ekAyanagataz ca saH 07011023a astrANIndrAc ca rudrAc ca bhUyAMsi samavAptavAn 07011023c amarSitaz ca te rAjaMs tena nAmarSayAmy aham 07011024a sa cApakramyatAM yuddhAd yenopAyena zakyate 07011024c apanIte tataH pArthe dharmarAjo jitas tvayA 07011025a grahaNaM cej jayaM tasya manyase puruSarSabha 07011025c etena cAbhyupAyena dhruvaM grahaNam eSyati 07011026a ahaM gRhItvA rAjAnaM satyadharmaparAyaNam 07011026c AnayiSyAmi te rAjan vazam adya na saMzayaH 07011027a yadi sthAsyati saMgrAme muhUrtam api me 'grataH 07011027c apanIte naravyAghre kuntIputre dhanaMjaye 07011028a phalgunasya samakSaM tu na hi pArtho yudhiSThiraH 07011028c grahItuM samare zakyaH sendrair api surAsuraiH 07011029 saMjaya uvAca 07011029a sAntaraM tu pratijJAte rAjJo droNena nigrahe 07011029c gRhItaM tam amanyanta tava putrAH subAlizAH 07011030a pANDaveSu hi sApekSaM droNaM jAnAti te sutaH 07011030c tataH pratijJAsthairyArthaM sa mantro bahulIkRtaH 07011031a tato duryodhanenApi grahaNaM pANDavasya tat 07011031c sainyasthAneSu sarveSu vyAghoSitam ariMdama 07012001 saMjaya uvAca 07012001a tatas te sainikAH zrutvA taM yudhiSThiranigraham 07012001c siMhanAdaravAMz cakrur bANazaGkharavaiH saha 07012002a tat tu sarvaM yathA vRttaM dharmarAjena bhArata 07012002c Aptair Azu parijJAtaM bhAradvAjacikIrSitam 07012003a tataH sarvAn samAnAyya bhrAtqn sainyAMz ca sarvazaH 07012003c abravId dharmarAjas tu dhanaMjayam idaM vacaH 07012004a zrutaM te puruSavyAghra droNasyAdya cikIrSitam 07012004c yathA tan na bhavet satyaM tathA nItir vidhIyatAm 07012005a sAntaraM hi pratijJAtaM droNenAmitrakarzana 07012005c tac cAntaram amogheSau tvayi tena samAhitam 07012006a sa tvam adya mahAbAho yudhyasva madanantaram 07012006c yathA duryodhanaH kAmaM nemaM droNAd avApnuyAt 07012007 arjuna uvAca 07012007a yathA me na vadhaH kArya AcAryasya kathaM cana 07012007c tathA tava parityAgo na me rAjaMz cikIrSitaH 07012008a apy evaM pANDava prANAn utsRjeyam ahaM yudhi 07012008c pratIyAM nAham AcAryaM tvAM na jahyAM kathaM cana 07012009a tvAM nigRhyAhave rAjan dhArtarASTro yam icchati 07012009c na sa taM jIvaloke 'smin kAmaM prAptaH kathaM cana 07012010a prapated dyauH sanakSatrA pRthivI zakalIbhavet 07012010c na tvAM droNo nigRhNIyAj jIvamAne mayi dhruvam 07012011a yadi tasya raNe sAhyaM kurute vajrabhRt svayam 07012011c devair vA sahito daityair na tvAM prApsyaty asau mRdhe 07012012a mayi jIvati rAjendra na bhayaM kartum arhasi 07012012c droNAd astrabhRtAM zreSThAt sarvazastrabhRtAm api 07012013a na smarAmy anRtAM vAcaM na smarAmi parAjayam 07012013c na smarAmi pratizrutya kiM cid apy anapAkRtam 07012014 saMjaya uvAca 07012014a tataH zaGkhAz ca bheryaz ca mRdaGgAz cAnakaiH saha 07012014c prAvAdyanta mahArAja pANDavAnAM nivezane 07012015a siMhanAdaz ca saMjajJe pANDavAnAM mahAtmanAm 07012015c dhanurjyAtalazabdaz ca gaganaspRk subhairavaH 07012016a taM zrutvA zaGkhanirghoSaM pANDavasya mahAtmanaH 07012016c tvadIyeSv apy anIkeSu vAditrANy abhijaghnire 07012017a tato vyUDhAny anIkAni tava teSAM ca bhArata 07012017c zanair upeyur anyonyaM yotsyamAnAni saMyuge 07012018a tataH pravavRte yuddhaM tumulaM lomaharSaNam 07012018c pANDavAnAM kurUNAM ca droNapAJcAlyayor api 07012019a yatamAnAH prayatnena droNAnIkavizAtane 07012019c na zekuH sRJjayA rAjaMs tad dhi droNena pAlitam 07012020a tathaiva tava putrasya rathodArAH prahAriNaH 07012020c na zekuH pANDavIM senAM pAlyamAnAM kirITinA 07012021a AstAM te stimite sene rakSyamANe parasparam 07012021c saMprasupte yathA naktaM vanarAjyau supuSpite 07012022a tato rukmaratho rAjann arkeNeva virAjatA 07012022c varUthinA viniSpatya vyacarat pRtanAntare 07012023a tam udyataM rathenaikam AzukAriNam Ahave 07012023c anekam iva saMtrAsAn menire pANDusRJjayAH 07012024a tena muktAH zarA ghorA viceruH sarvatodizam 07012024c trAsayanto mahArAja pANDaveyasya vAhinIm 07012025a madhyaM dinam anuprApto gabhastizatasaMvRtaH 07012025c yathAdRzyata gharmAMzus tathA droNo 'py adRzyata 07012026a na cainaM pANDaveyAnAM kaz cic chaknoti mAriSa 07012026c vIkSituM samare kruddhaM mahendram iva dAnavAH 07012027a mohayitvA tataH sainyaM bhAradvAjaH pratApavAn 07012027c dhRSTadyumnabalaM tUrNaM vyadhaman nizitaiH zaraiH 07012028a sa dizaH sarvato ruddhvA saMvRtya kham ajihmagaiH 07012028c pArSato yatra tatraiva mamRde pANDuvAhinIm 07013001 saMjaya uvAca 07013001a tataH sa pANDavAnIke janayaMs tumulaM mahat 07013001c vyacarat pANDavAn droNo dahan kakSam ivAnalaH 07013002a nirdahantam anIkAni sAkSAd agnim ivotthitam 07013002c dRSTvA rukmarathaM yuddhe samakampanta sRJjayAH 07013003a pratataM cAsyamAnasya dhanuSo 'syAzukAriNaH 07013003c jyAghoSaH zrUyate 'tyarthaM visphUrjitam ivAzaneH 07013004a rathinaH sAdinaz caiva nAgAn azvAn padAtinaH 07013004c raudrA hastavatA muktAH pramathnanti sma sAyakAH 07013005a nAnadyamAnaH parjanyaH sAnilaH zucisaMkSaye 07013005c azmavarSam ivAvarSat pareSAm Avahad bhayam 07013006a vyacarat sa tadA rAjan senAM vikSobhayan prabhuH 07013006c vardhayAm Asa saMtrAsaM zAtravANAm amAnuSam 07013007a tasya vidyud ivAbhreSu cApaM hemapariSkRtam 07013007c bhramad rathAmbude tasmin dRzyate sma punaH punaH 07013008a sa vIraH satyavAn prAjJo dharmanityaH sudAruNaH 07013008c yugAntakAle yanteva raudrAM prAskandayan nadIm 07013009a amarSavegaprabhavAM kravyAdagaNasaMkulAm 07013009c balaughaiH sarvataH pUrNAM vIravRkSApahAriNIm 07013010a zoNitodAM rathAvartAM hastyazvakRtarodhasam 07013010c kavacoDupasaMyuktAM mAMsapaGkasamAkulAm 07013011a medomajjAsthisikatAm uSNISavaraphenilAm 07013011c saMgrAmajaladApUrNAM prAsamatsyasamAkulAm 07013012a naranAgAzvasaMbhUtAM zaravegaughavAhinIm 07013012c zarIradAruzRGgATAM bhujanAgasamAkulAm 07013013a uttamAGgopalatalAM nistriMzajhaSasevitAm 07013013c rathanAgahradopetAM nAnAbharaNanIrajAm 07013014a mahArathazatAvartAM bhUmireNUrmimAlinIm 07013014c mahAvIryavatAM saMkhye sutarAM bhIrudustarAm 07013015a zUravyAlasamAkIrNAM prANivANijasevitAm 07013015c chinnacchatramahAhaMsAM mukuTANDajasaMkulAm 07013016a cakrakUrmAM gadAnakrAM zarakSudrajhaSAkulAm 07013016c baDagRdhrasRgAlAnAM ghorasaMghair niSevitAm 07013017a nihatAn prANinaH saMkhye droNena balinA zaraiH 07013017c vahantIM pitRlokAya zatazo rAjasattama 07013018a zarIrazatasaMbAdhAM kezazaivalazAdvalAm 07013018c nadIM prAvartayad rAjan bhIrUNAM bhayavardhinIm 07013019a taM jayantam anIkAni tAni tAny eva bhArata 07013019c sarvato 'bhyadravan droNaM yudhiSThirapurogamAH 07013020a tAn abhidravataH zUrAMs tAvakA dRDhakArmukAH 07013020c sarvataH pratyagRhNanta tad abhUl lomaharSaNam 07013021a zatamAyas tu zakuniH sahadevaM samAdravat 07013021c saniyantRdhvajarathaM vivyAdha nizitaiH zaraiH 07013022a tasya mAdrIsutaH ketuM dhanuH sUtaM hayAn api 07013022c nAtikruddhaH zaraiz chittvA SaSTyA vivyAdha mAtulam 07013023a saubalas tu gadAM gRhya pracaskanda rathottamAt 07013023c sa tasya gadayA rAjan rathAt sUtam apAtayat 07013024a tatas tau virathau rAjan gadAhastau mahAbalau 07013024c cikrIDatU raNe zUrau sazRGgAv iva parvatau 07013025a droNaH pAJcAlarAjAnaM viddhvA dazabhir AzugaiH 07013025c bahubhis tena cAbhyastas taM vivyAdha zatAdhikaiH 07013026a viviMzatiM bhImaseno viMzatyA nizitaiH zaraiH 07013026c viddhvA nAkampayad vIras tad adbhutam ivAbhavat 07013027a viviMzatis tu sahasA vyazvaketuzarAsanam 07013027c bhImaM cakre mahArAja tataH sainyAny apUjayan 07013028a sa tan na mamRSe vIraH zatror vijayam Ahave 07013028c tato 'sya gadayA dAntAn hayAn sarvAn apAtayat 07013029a zalyas tu nakulaM vIraH svasrIyaM priyam AtmanaH 07013029c vivyAdha prahasan bANair lADayan kopayann iva 07013030a tasyAzvAn AtapatraM ca dhvajaM sUtam atho dhanuH 07013030c nipAtya nakulaH saMkhye zaGkhaM dadhmau pratApavAn 07013031a dhRSTaketuH kRpenAstAJ chittvA bahuvidhAJ zarAn 07013031c kRpaM vivyAdha saptatyA lakSma cAsyAharat tribhiH 07013032a taM kRpaH zaravarSeNa mahatA samavAkirat 07013032c nivArya ca raNe vipro dhRSTaketum ayodhayat 07013033a sAtyakiH kRtavarmANaM nArAcena stanAntare 07013033c viddhvA vivyAdha saptatyA punar anyaiH smayann iva 07013034a saptasaptatibhir bhojas taM viddhvA nizitaiH zaraiH 07013034c nAkampayata zaineyaM zIghro vAyur ivAcalam 07013035a senApatiH suzarmANaM zIghraM marmasv atADayat 07013035c sa cApi taM tomareNa jatrudeze atADayat 07013036a vaikartanaM tu samare virATaH pratyavArayat 07013036c saha matsyair mahAvIryais tad adbhutam ivAbhavat 07013037a tat pauruSam abhUt tatra sUtaputrasya dAruNam 07013037c yat sainyaM vArayAm Asa zaraiH saMnataparvabhiH 07013038a drupadas tu svayaM rAjA bhagadattena saMgataH 07013038c tayor yuddhaM mahArAja citrarUpam ivAbhavat 07013038e bhUtAnAM trAsajananaM cakrAte 'stravizAradau 07013039a bhUrizravA raNe rAjan yAjJaseniM mahAratham 07013039c mahatA sAyakaughena chAdayAm Asa vIryavAn 07013040a zikhaNDI tu tataH kruddhaH saumadattiM vizAM pate 07013040c navatyA sAyakAnAM tu kampayAm Asa bhArata 07013041a rAkSasau bhImakarmANau haiDimbAlambusAv ubhau 07013041c cakrAte 'tyadbhutaM yuddhaM parasparavadhaiSiNau 07013042a mAyAzatasRjau dRptau mAyAbhir itaretaram 07013042c antarhitau ceratus tau bhRzaM vismayakAriNau 07013043a cekitAno 'nuvindena yuyudhe tv atibhairavam 07013043c yathA devAsure yuddhe balazakrau mahAbalau 07013044a lakSmaNaH kSatradevena vimardam akarod bhRzam 07013044c yathA viSNuH purA rAjan hiraNyAkSeNa saMyuge 07013045a tataH prajavitAzvena vidhivat kalpitena ca 07013045c rathenAbhyapatad rAjan saubhadraM pauravo nadan 07013046a tato 'bhiyAya tvarito yuddhAkAGkSI mahAbalaH 07013046c tena cakre mahad yuddham abhimanyur ariMdamaH 07013047a pauravas tv atha saubhadraM zaravrAtair avAkirat 07013047c tasyArjunir dhvajaM chatraM dhanuz corvyAm apAtayat 07013048a saubhadraH pauravaM tv anyair viddhvA saptabhir AzugaiH 07013048c paJcabhis tasya vivyAdha hayAn sUtaM ca sAyakaiH 07013049a tataH saMharSayan senAM siMhavad vinadan muhuH 07013049c samAdattArjunis tUrNaM pauravAntakaraM zaram 07013050a dvAbhyAM zarAbhyAM hArdikyaz cakarta sazaraM dhanuH 07013050c tad utsRjya dhanuz chinnaM saubhadraH paravIrahA 07013050e udbabarha sitaM khaDgam AdadAnaH zarAvaram 07013051a sa tenAnekatAreNa carmaNA kRtahastavat 07013051c bhrAntAsir acaran mArgAn darzayan vIryam AtmanaH 07013052a bhrAmitaM punar udbhrAntam AdhUtaM punar ucchritam 07013052c carmanistriMzayo rAjan nirvizeSam adRzyata 07013053a sa pauravarathasyeSAm Aplutya sahasA nadan 07013053c pauravaM ratham AsthAya kezapakSe parAmRzat 07013054a jaghAnAsya padA sUtam asinApAtayad dhvajam 07013054c vikSobhyAmbhonidhiM tArkSyas taM nAgam iva cAkSipat 07013055a tam AkalitakezAntaM dadRzuH sarvapArthivAH 07013055c ukSANam iva siMhena pAtyamAnam acetanam 07013056a tam ArjunivazaM prAptaM kRSyamANam anAthavat 07013056c pauravaM patitaM dRSTvA nAmRSyata jayadrathaH 07013057a sa barhiNamahAvAjaM kiGkiNIzatajAlavat 07013057c carma cAdAya khaDgaM ca nadan paryapatad rathAt 07013058a tataH saindhavam Alokya kArSNir utsRjya pauravam 07013058c utpapAta rathAt tUrNaM zyenavan nipapAta ca 07013059a prAsapaTTizanistriMzAJ zatrubhiH saMpraveritAn 07013059c cicchedAthAsinA kArSNiz carmaNA saMrurodha ca 07013060a sa darzayitvA sainyAnAM svabAhubalam AtmanaH 07013060c tam udyamya mahAkhaDgaM carma cAtha punar balI 07013061a vRddhakSatrasya dAyAdaM pitur atyantavairiNam 07013061c sasArAbhimukhaH zUraH zArdUla iva kuJjaram 07013062a tau parasparam AsAdya khaDgadantanakhAyudhau 07013062c hRSTavat saMprajahrAte vyAghrakesariNAv iva 07013063a saMpAteSv abhipAteSu nipAteSv asicarmaNoH 07013063c na tayor antaraM kaz cid dadarza narasiMhayoH 07013064a avakSepo 'sinirhrAdaH zastrAntaranidarzanam 07013064c bAhyAntaranipAtaz ca nirvizeSam adRzyata 07013065a bAhyam AbhyantaraM caiva carantau mArgam uttamam 07013065c dadRzAte mahAtmAnau sapakSAv iva parvatau 07013066a tato vikSipataH khaDgaM saubhadrasya yazasvinaH 07013066c zarAvaraNapakSAnte prajahAra jayadrathaH 07013067a rukmapakSAntare saktas tasmiMz carmaNi bhAsvare 07013067c sindhurAjabaloddhUtaH so 'bhajyata mahAn asiH 07013068a bhagnam AjJAya nistriMzam avaplutya padAni SaT 07013068c so 'dRzyata nimeSeNa svarathaM punar AsthitaH 07013069a taM kArSNiM samarAn muktam AsthitaM ratham uttamam 07013069c sahitAH sarvarAjAnaH parivavruH samantataH 07013070a tataz carma ca khaDgaM ca samutkSipya mahAbalaH 07013070c nanAdArjunadAyAdaH prekSamANo jayadratham 07013071a sindhurAjaM parityajya saubhadraH paravIrahA 07013071c tApayAm Asa tat sainyaM bhuvanaM bhAskaro yathA 07013072a tasya sarvAyasIM zaktiM zalyaH kanakabhUSaNAm 07013072c cikSepa samare ghorAM dIptAm agnizikhAm iva 07013073a tAm avaplutya jagrAha sakozaM cAkarod asim 07013073c vainateyo yathA kArSNiH patantam uragottamam 07013074a tasya lAghavam AjJAya sattvaM cAmitatejasaH 07013074c sahitAH sarvarAjAnaH siMhanAdam athAnadan 07013075a tatas tAm eva zalyasya saubhadraH paravIrahA 07013075c mumoca bhujavIryeNa vaiDUryavikRtAjirAm 07013076a sA tasya ratham AsAdya nirmuktabhujagopamA 07013076c jaghAna sUtaM zalyasya rathAc cainam apAtayat 07013077a tato virATadrupadau dhRSTaketur yudhiSThiraH 07013077c sAtyakiH kekayA bhImo dhRSTadyumnazikhaNDinau 07013077e yamau ca draupadeyAz ca sAdhu sAdhv iti cukruzuH 07013078a bANazabdAz ca vividhAH siMhanAdAz ca puSkalAH 07013078c prAdurAsan harSayantaH saubhadram apalAyinam 07013078e tan nAmRSyanta putrAs te zatror vijayalakSaNam 07013079a athainaM sahasA sarve samantAn nizitaiH zaraiH 07013079c abhyAkiran mahArAja jaladA iva parvatam 07013080a teSAM ca priyam anvicchan sUtasya ca parAbhavAt 07013080c ArtAyanir amitraghnaH kruddhaH saubhadram abhyayAt 07014001 dhRtarASTra uvAca 07014001a bahUni suvicitrANi dvaMdvayuddhAni saMjaya 07014001c tvayoktAni nizamyAhaM spRhayAmi sacakSuSAm 07014002a AzcaryabhUtaM lokeSu kathayiSyanti mAnavAH 07014002c kurUNAM pANDavAnAM ca yuddhaM devAsuropamam 07014003a na hi me tRptir astIha zRNvato yuddham uttamam 07014003c tasmAd ArtAyaner yuddhaM saubhadrasya ca zaMsa me 07014004 saMjaya uvAca 07014004a sAditaM prekSya yantAraM zalyaH sarvAyaSIM gadAm 07014004c samutkSipya nadan kruddhaH pracaskanda rathottamAt 07014005a taM dIptam iva kAlAgniM daNDahastam ivAntakam 07014005c javenAbhyapatad bhImaH pragRhya mahatIM gadAm 07014006a saubhadro 'py azaniprakhyAM pragRhya mahatIM gadAm 07014006c ehy ehIty abravIc chalyaM yatnAd bhImena vAritaH 07014007a vArayitvA tu saubhadraM bhImasenaH pratApavAn 07014007c zalyam AsAdya samare tasthau girir ivAcalaH 07014008a tathaiva madrarAjo 'pi bhImaM dRSTvA mahAbalam 07014008c sasArAbhimukhas tUrNaM zArdUla iva kuJjaram 07014009a tatas tUryaninAdAz ca zaGkhAnAM ca sahasrazaH 07014009c siMhanAdAz ca saMjajJur bherINAM ca mahAsvanAH 07014010a pazyatAM zatazo hy AsId anyonyasamacetasAm 07014010c pANDavAnAM kurUNAM ca sAdhu sAdhv iti nisvanaH 07014011a na hi madrAdhipAd anyaH sarvarAjasu bhArata 07014011c soDhum utsahate vegaM bhImasenasya saMyuge 07014012a tathA madrAdhipasyApi gadAvegaM mahAtmanaH 07014012c soDhum utsahate loke ko 'nyo yudhi vRkodarAt 07014013a paTTair jAmbUnadair baddhA babhUva janaharSiNI 07014013c prajajvAla tathAviddhA bhImena mahatI gadA 07014014a tathaiva carato mArgAn maNDalAni ca bhAgazaH 07014014c mahAvidyutpratIkAzA zalyasya zuzubhe gadA 07014015a tau vRSAv iva nardantau maNDalAni viceratuH 07014015c AvarjitagadAzRGgAv ubhau zalyavRkodarau 07014016a maNDalAvartamArgeSu gadAviharaNeSu ca 07014016c nirvizeSam abhUd yuddhaM tayoH puruSasiMhayoH 07014017a tADitA bhImasenena zalyasya mahatI gadA 07014017c sAgnijvAlA mahAraudrA gadAcUrNam azIryata 07014018a tathaiva bhImasenasya dviSatAbhihatA gadA 07014018c varSApradoSe khadyotair vRto vRkSa ivAbabhau 07014019a gadA kSiptA tu samare madrarAjena bhArata 07014019c vyoma saMdIpayAnA sA sasRje pAvakaM bahu 07014020a tathaiva bhImasenena dviSate preSitA gadA 07014020c tApayAm Asa tat sainyaM maholkA patatI yathA 07014021a te caivobhe gade zreSThe samAsAdya parasparam 07014021c zvasantyau nAgakanyeva sasRjAte vibhAvasum 07014022a nakhair iva mahAvyAghrau dantair iva mahAgajau 07014022c tau viceratur AsAdya gadAbhyAM ca parasparam 07014023a tato gadAgrAbhihatau kSaNena rudhirokSitau 07014023c dadRzAte mahAtmAnau puSpitAv iva kiMzukau 07014024a zuzruve dikSu sarvAsu tayoH puruSasiMhayoH 07014024c gadAbhighAtasaMhrAdaH zakrAzaniravopamaH 07014025a gadayA madrarAjena savyadakSiNam AhataH 07014025c nAkampata tadA bhImo bhidyamAna ivAcalaH 07014026a tathA bhImagadAvegais tADyamAno mahAbalaH 07014026c dhairyAn madrAdhipas tasthau vajrair girir ivAhataH 07014027a Apetatur mahAvegau samucchritamahAgadau 07014027c punar antaramArgasthau maNDalAni viceratuH 07014028a athAplutya padAny aSTau saMnipatya gajAv iva 07014028c sahasA lohadaNDAbhyAm anyonyam abhijaghnatuH 07014029a tau parasparavegAc ca gadAbhyAM ca bhRzAhatau 07014029c yugapat petatur vIrau kSitAv indradhvajAv iva 07014030a tato vihvalamAnaM taM niHzvasantaM punaH punaH 07014030c zalyam abhyapatat tUrNaM kRtavarmA mahArathaH 07014031a dRSTvA cainaM mahArAja gadayAbhinipIDitam 07014031c viceSTantaM yathA nAgaM mUrchayAbhipariplutam 07014032a tataH sagadam Aropya madrANAm adhipaM ratham 07014032c apovAha raNAt tUrNaM kRtavarmA mahArathaH 07014033a kSIbavad vihvalo vIro nimeSAt punar utthitaH 07014033c bhImo 'pi sumahAbAhur gadApANir adRzyata 07014034a tato madrAdhipaM dRSTvA tava putrAH parAGmukham 07014034c sanAgarathapattyazvAH samakampanta mAriSa 07014035a te pANDavair ardyamAnAs tAvakA jitakAzibhiH 07014035c bhItA dizo 'nvapadyanta vAtanunnA ghanA iva 07014036a nirjitya dhArtarASTrAMs tu pANDaveyA mahArathAH 07014036c vyarocanta raNe rAjan dIpyamAnA yazasvinaH 07014037a siMhanAdAn bhRzaM cakruH zaGkhAn dadhmuz ca harSitAH 07014037c bherIz ca vAdayAm Asur mRdaGgAMz cAnakaiH saha 07015001 saMjaya uvAca 07015001a tad balaM sumahad dIrNaM tvadIyaM prekSya vIryavAn 07015001c dadhAraiko raNe pANDUn vRSaseno 'stramAyayA 07015002a zarA daza dizo muktA vRSasenena mAriSa 07015002c vicerus te vinirbhidya naravAjirathadvipAn 07015003a tasya dIptA mahAbANA vinizceruH sahasrazaH 07015003c bhAnor iva mahAbAho grISmakAle marIcayaH 07015004a tenArditA mahArAja rathinaH sAdinas tathA 07015004c nipetur urvyAM sahasA vAtanunnA iva drumAH 07015005a hayaughAMz ca rathaughAMz ca gajaughAMz ca samantataH 07015005c apAtayad raNe rAjaJ zatazo 'tha sahasrazaH 07015006a dRSTvA tam evaM samare vicarantam abhItavat 07015006c sahitAH sarvarAjAnaH parivavruH samantataH 07015007a nAkulis tu zatAnIko vRSasenaM samabhyayAt 07015007c vivyAdha cainaM dazabhir nArAcair marmabhedibhiH 07015008a tasya karNAtmajaz cApaM chittvA ketum apAtayat 07015008c taM bhrAtaraM parIpsanto draupadeyAH samabhyayuH 07015009a karNAtmajaM zaravrAtaiz cakruz cAdRzyam aJjasA 07015009c tAn nadanto 'bhyadhAvanta droNaputramukhA rathAH 07015010a chAdayanto mahArAja draupadeyAn mahArathAn 07015010c zarair nAnAvidhais tUrNaM parvatAJ jaladA iva 07015011a tAn pANDavAH pratyagRhNaMs tvaritAH putragRddhinaH 07015011c pAJcAlAH kekayA matsyAH sRJjayAz codyatAyudhAH 07015012a tad yuddham abhavad ghoraM tumulaM lomaharSaNam 07015012c tvadIyaiH pANDuputrANAM devAnAm iva dAnavaiH 07015013a evam uttamasaMrambhA yuyudhuH kurupANDavAH 07015013c parasparam udIkSantaH parasparakRtAgasaH 07015014a teSAM dadRzire kopAd vapUMSy amitatejasAm 07015014c yuyutsUnAm ivAkAze patatrivarabhoginAm 07015015a bhImakarNakRpadroNadrauNipArSatasAtyakaiH 07015015c babhAse sa raNoddezaH kAlasUryair ivoditaiH 07015016a tadAsIt tumulaM yuddhaM nighnatAm itaretaram 07015016c mahAbalAnAM balibhir dAnavAnAM yathA suraiH 07015017a tato yudhiSThirAnIkam uddhUtArNavanisvanam 07015017c tvadIyam avadhIt sainyaM saMpradrutamahAratham 07015018a tat prabhagnaM balaM dRSTvA zatrubhir bhRzam arditam 07015018c alaM drutena vaH zUrA iti droNo 'bhyabhASata 07015019a tataH zoNahayaH kruddhaz caturdanta iva dvipaH 07015019c pravizya pANDavAnIkaM yudhiSThiram upAdravat 07015020a tam avidhyac chitair bANaiH kaGkapatrair yudhiSThiraH 07015020c tasya droNo dhanuz chittvA taM drutaM samupAdravat 07015021a cakrarakSaH kumAras tu pAJcAlAnAM yazaskaraH 07015021c dadhAra droNam AyAntaM veleva saritAM patim 07015022a droNaM nivAritaM dRSTvA kumAreNa dvijarSabham 07015022c siMhanAdaravo hy AsIt sAdhu sAdhv iti bhASatAm 07015023a kumAras tu tato droNaM sAyakena mahAhave 07015023c vivyAdhorasi saMkruddhaH siMhavac cAnadan muhuH 07015024a saMvArya tu raNe droNaH kumAraM vai mahAbalaH 07015024c zarair anekasAhasraiH kRtahasto jitaklamaH 07015025a taM zUram Aryavratinam astrArthakRtanizramam 07015025c cakrarakSam apAmRdnAt kumAraM dvijasattamaH 07015026a sa madhyaM prApya senAyAH sarvAH paricaran dizaH 07015026c tava sainyasya goptAsId bhAradvAjo ratharSabhaH 07015027a zikhaNDinaM dvAdazabhir viMzatyA cottamaujasam 07015027c nakulaM paJcabhir viddhvA sahadevaM ca saptabhiH 07015028a yudhiSThiraM dvAdazabhir draupadeyAMs tribhis tribhiH 07015028c sAtyakiM paJcabhir viddhvA matsyaM ca dazabhiH zaraiH 07015029a vyakSobhayad raNe yodhAn yathAmukhyAn abhidravan 07015029c abhyavartata saMprepsuH kuntIputraM yudhiSThiram 07015030a yugaMdharas tato rAjan bhAradvAjaM mahAratham 07015030c vArayAm Asa saMkruddhaM vAtoddhUtam ivArNavam 07015031a yudhiSThiraM sa viddhvA tu zaraiH saMnataparvabhiH 07015031c yugaMdharaM ca bhallena rathanIDAd apAharat 07015032a tato virATadrupadau kekayAH sAtyakiH zibiH 07015032c vyAghradattaz ca pAJcAlyaH siMhasenaz ca vIryavAn 07015033a ete cAnye ca bahavaH parIpsanto yudhiSThiram 07015033c Avavrus tasya panthAnaM kirantaH sAyakAn bahUn 07015034a vyAghradattaz ca pAJcAlyo droNaM vivyAdha mArgaNaiH 07015034c paJcAzadbhiH zitai rAjaMs tata uccukruzur janAH 07015035a tvaritaM siMhasenas tu droNaM viddhvA mahAratham 07015035c prAhasat sahasA hRSTas trAsayan vai yatavratam 07015036a tato visphArya nayane dhanurjyAm avamRjya ca 07015036c talazabdaM mahat kRtvA droNas taM samupAdravat 07015037a tatas tu siMhasenasya ziraH kAyAt sakuNDalam 07015037c vyAghradattasya cAkramya bhallAbhyAm aharad balI 07015038a tAn pramRdya zaravrAtaiH pANDavAnAM mahArathAn 07015038c yudhiSThirasamabhyAze tasthau mRtyur ivAntakaH 07015039a tato 'bhavan mahAzabdo rAjan yaudhiSThire bale 07015039c hRto rAjeti yodhAnAM samIpasthe yatavrate 07015040a abruvan sainikAs tatra dRSTvA droNasya vikramam 07015040c adya rAjA dhArtarASTraH kRtArtho vai bhaviSyati 07015040e AgamiSyati no nUnaM dhArtarASTrasya saMyuge 07015041a evaM saMjalpatAM teSAM tAvakAnAM mahArathaH 07015041c AyAj javena kaunteyo rathaghoSeNa nAdayan 07015042a zoNitodAM rathAvartAM kRtvA vizasane nadIm 07015042c zUrAsthicayasaMkIrNAM pretakUlApahAriNIm 07015043a tAM zaraughamahAphenAM prAsamatsyasamAkulAm 07015043c nadIm uttIrya vegena kurUn vidrAvya pANDavaH 07015044a tataH kirITI sahasA droNAnIkam upAdravat 07015044c chAdayann iSujAlena mahatA mohayann iva 07015045a zIghram abhyasyato bANAn saMdadhAnasya cAnizam 07015045c nAntaraM dadRze kaz cit kaunteyasya yazasvinaH 07015046a na dizo nAntarikSaM ca na dyaur naiva ca medinI 07015046c adRzyata mahArAja bANabhUtam ivAbhavat 07015047a nAdRzyata tadA rAjaMs tatra kiM cana saMyuge 07015047c bANAndhakAre mahati kRte gANDIvadhanvanA 07015048a sUrye cAstam anuprApte rajasA cAbhisaMvRte 07015048c nAjJAyata tadA zatrur na suhRn na ca kiM cana 07015049a tato 'vahAraM cakrus te droNaduryodhanAdayaH 07015049c tAn viditvA bhRzaM trastAn ayuddhamanasaH parAn 07015050a svAny anIkAni bIbhatsuH zanakair avahArayat 07015050c tato 'bhituSTuvuH pArthaM prahRSTAH pANDusRJjayAH 07015050e pAJcAlAz ca manojJAbhir vAgbhiH sUryam ivarSayaH 07015051a evaM svazibiraM prAyAj jitvA zatrUn dhanaMjayaH 07015051c pRSThataH sarvasainyAnAM mudito vai sakezavaH 07015052a masAragalvarkasuvarNarUpyair; vajrapravAlasphaTikaiz ca mukhyaiH 07015052c citre rathe pANDusuto babhAse; nakSatracitre viyatIva candraH 07016001 saMjaya uvAca 07016001a te sene zibiraM gatvA nyavizetAM vizAM pate 07016001c yathAbhAgaM yathAnyAyaM yathAgulmaM ca sarvazaH 07016002a kRtvAvahAraM sainyAnAM droNaH paramadurmanAH 07016002c duryodhanam abhiprekSya savrIDam idam abravIt 07016003a uktam etan mayA pUrvaM na tiSThati dhanaMjaye 07016003c zakyo grahItuM saMgrAme devair api yudhiSThiraH 07016004a iti tad vaH prayatatAM kRtaM pArthena saMyuge 07016004c mAtizaGkIr vaco mahyam ajeyau kRSNapANDavau 07016005a apanIte tu yogena kena cic chvetavAhane 07016005c tata eSyati te rAjan vazam adya yudhiSThiraH 07016006a kaz cid AhvayatAM saMkhye dezam anyaM prakarSatu 07016006c tam ajitvA tu kaunteyo na nivartet kathaM cana 07016007a etasminn antare zUnye dharmarAjam ahaM nRpa 07016007c grahISyAmi camUM bhittvA dhRSTadyumnasya pazyataH 07016008a arjunena vihInas tu yadi notsRjate raNam 07016008c mAm upAyAntam Alokya gRhItam iti viddhi tam 07016009a evaM te sahasA rAjan dharmaputraM yudhiSThiram 07016009c samAneSyAmi sagaNaM vazam adya na saMzayaH 07016010a yadi tiSThati saMgrAme muhUrtam api pANDavaH 07016010c athApayAti saMgrAmAd vijayAt tad viziSyate 07016011a droNasya tu vacaH zrutvA trigartAdhipatis tataH 07016011c bhrAtRbhiH sahito rAjann idaM vacanam abravIt 07016012a vayaM vinikRtA rAjan sadA gANDIvadhanvanA 07016012c anAgaHsv api cAgaskRd asmAsu bharatarSabha 07016013a te vayaM smaramANAs tAn vinikArAn pRthagvidhAn 07016013c krodhAgninA dahyamAnA na zemahi sadA nizAH 07016014a sa no divyAstrasaMpannaz cakSurviSayam AgataH 07016014c kartAraH sma vayaM sarvaM yac cikIrSAma hRdgatam 07016015a bhavataz ca priyaM yat syAd asmAkaM ca yazaskaram 07016015c vayam enaM haniSyAmo nikRSyAyodhanAd bahiH 07016016a adyAstv anarjunA bhUmir atrigartAtha vA punaH 07016016c satyaM te pratijAnImo naitan mithyA bhaviSyati 07016017a evaM satyarathaz coktvA satyadharmA ca bhArata 07016017c satyavarmA ca satyeSuH satyakarmA tathaiva ca 07016018a sahitA bhrAtaraH paJca rathAnAm ayutena ca 07016018c nyavartanta mahArAja kRtvA zapatham Ahave 07016019a mAlavAs tuNDikerAz ca rathAnAm ayutais tribhiH 07016019c suzarmA ca naravyAghras trigartaH prasthalAdhipaH 07016020a mAcellakair lalitthaiz ca sahito madrakair api 07016020c rathAnAm ayutenaiva so 'zapad bhrAtRbhiH saha 07016021a nAnAjanapadebhyaz ca rathAnAm ayutaM punaH 07016021c samutthitaM viziSTAnAM saMzapArtham upAgatam 07016022a tato jvalanam AdAya hutvA sarve pRthak pRthak 07016022c jagRhuH kuzacIrANi citrANi kavacAni ca 07016023a te ca baddhatanutrANA ghRtAktAH kuzacIriNaH 07016023c maurvImekhalino vIrAH sahasrazatadakSiNAH 07016024a yajvAnaH putriNo lokyAH kRtakRtyAs tanutyajaH 07016024c yokSyamANAs tadAtmAnaM yazasA vijayena ca 07016025a brahmacaryazrutimukhaiH kratubhiz cAptadakSiNaiH 07016025c prApya lokAn suyuddhena kSipram eva yiyAsavaH 07016026a brAhmaNAMs tarpayitvA ca niSkAn dattvA pRthak pRthak 07016026c gAz ca vAsAMsi ca punaH samAbhASya parasparam 07016027a prajvAlya kRSNavartmAnam upAgamya raNe vratam 07016027c tasminn agnau tadA cakruH pratijJAM dRDhanizcayAH 07016028a zRNvatAM sarvabhUtAnAm uccair vAcaH sma menire 07016028c dhRtvA dhanaMjayavadhe pratijJAM cApi cakrire 07016029a ye vai lokAz cAnRtAnAM ye caiva brahmaghAtinAm 07016029c pAnapasya ca ye lokA gurudAraratasya ca 07016030a brahmasvahAriNaz caiva rAjapiNDApahAriNaH 07016030c zaraNAgataM ca tyajato yAcamAnaM tathA ghnataH 07016031a agAradAhinAM ye ca ye ca gAM nighnatAm api 07016031c apacAriNAM ca ye lokA ye ca brahmadviSAm api 07016032a jAyAM ca RtukAle vai ye mohAd abhigacchatAm 07016032c zrAddhasaMgatikAnAM ca ye cApy AtmApahAriNAm 07016033a nyAsApahAriNAM ye ca zrutaM nAzayatAM ca ye 07016033c kopena yudhyamAnAnAM ye ca nIcAnusAriNAm 07016034a nAstikAnAM ca ye lokA ye 'gnihorApitRtyajAm 07016034c tAn ApnuyAmahe lokAn ye ca pApakRtAm api 07016035a yady ahatvA vayaM yuddhe nivartema dhanaMjayam 07016035c tena cAbhyarditAs trAsAd bhavema hi parAGmukhAH 07016036a yadi tv asukaraM loke karma kuryAma saMyuge 07016036c iSTAn puNyakRtAM lokAn prApnuyAma na saMzayaH 07016037a evam uktvA tato rAjaMs te 'bhyavartanta saMyuge 07016037c Ahvayanto 'rjunaM vIrAH pitRjuSTAM dizaM prati 07016038a AhUtas tair naravyAghraiH pArthaH parapuraMjayaH 07016038c dharmarAjam idaM vAkyam apadAntaram abravIt 07016039a AhUto na nivarteyam iti me vratam Ahitam 07016039c saMzaptakAz ca mAM rAjann Ahvayanti punaH punaH 07016040a eSa ca bhrAtRbhiH sArdhaM suzarmAhvayate raNe 07016040c vadhAya sagaNasyAsya mAm anujJAtum arhasi 07016041a naitac chaknomi saMsoDhum AhvAnaM puruSarSabha 07016041c satyaM te pratijAnAmi hatAn viddhi parAn yudhi 07016042 yudhiSThira uvAca 07016042a zrutam etat tvayA tAta yad droNasya cikIrSitam 07016042c yathA tad anRtaM tasya bhavet tadvat samAcara 07016043a droNo hi balavAJ zUraH kRtAstraz ca jitazramaH 07016043c pratijJAtaM ca tenaitad grahaNaM me mahAratha 07016044 arjuna uvAca 07016044a ayaM vai satyajid rAjann adya te rakSitA yudhi 07016044c dhriyamANe hi pAJcAlye nAcAryaH kAmam Apsyati 07016045a hate tu puruSavyAghre raNe satyajiti prabho 07016045c sarvair api sametair vA na sthAtavyaM kathaM cana 07016046 saMjaya uvAca 07016046a anujJAtas tato rAjJA pariSvaktaz ca phalgunaH 07016046c premNA dRSTaz ca bahudhA AziSA ca prayojitaH 07016047a vihAyainaM tataH pArthas trigartAn pratyayAd balI 07016047c kSudhitaH kSudvighAtArthaM siMho mRgagaNAn iva 07016048a tato dauryodhanaM sainyaM mudA paramayA yutam 07016048c gate 'rjune bhRzaM kruddhaM dharmarAjasya nigrahe 07016049a tato 'nyonyena te sene samAjagmatur ojasA 07016049c gaGgAsarayvor vegena prAvRSIvolbaNodake 07017001 saMjaya uvAca 07017001a tataH saMzaptakA rAjan same deze vyavasthitAH 07017001c vyUhyAnIkaM rathair eva candrArdhAkhyaM mudAnvitAH 07017002a te kirITinam AyAntaM dRSTvA harSeNa mAriSa 07017002c udakrozan naravyAghrAH zabdena mahatA tadA 07017003a sa zabdaH pradizaH sarvA dizaH khaM ca samAvRNot 07017003c AvRtatvAc ca lokasya nAsIt tatra pratisvanaH 07017004a atIva saMprahRSTAMs tAn upalabhya dhanaMjayaH 07017004c kiM cid abhyutsmayan kRSNam idaM vacanam abravIt 07017005a pazyaitAn devakImAtar mumUrSUn adya saMyuge 07017005c bhrAtqMs traigartakAn evaM roditavye praharSitAn 07017006a atha vA harSakAlo 'yaM traigartAnAm asaMzayam 07017006c kunarair duravApAn hi lokAn prApsyanty anuttamAn 07017007a evam uktvA mahAbAhur hRSIkezaM tato 'rjunaH 07017007c AsasAda raNe vyUDhAM traigartAnAm anIkinIm 07017008a sa devadattam AdAya zaGkhaM hemapariSkRtam 07017008c dadhmau vegena mahatA phalgunaH pUrayan dizaH 07017009a tena zabdena vitrastA saMzaptakavarUthinI 07017009c nizceSTAvasthitA saMkhye azmasAramayI yathA 07017010a vAhAs teSAM vivRttAkSAH stabdhakarNazirodharAH 07017010c viSTabdhacaraNA mUtraM rudhiraM ca prasusruvuH 07017011a upalabhya ca te saMjJAm avasthApya ca vAhinIm 07017011c yugapat pANDuputrAya cikSipuH kaGkapatriNaH 07017012a tAny arjunaH sahasrANi daza paJcaiva cAzugaiH 07017012c anAgatAny eva zaraiz cicchedAzuparAkramaH 07017013a tato 'rjunaM zitair bANair dazabhir dazabhiH punaH 07017013c pratyavidhyaMs tataH pArthas tAn avidhyat tribhis tribhiH 07017014a ekaikas tu tataH pArthaM rAjan vivyAdha paJcabhiH 07017014c sa ca tAn prativivyAdha dvAbhyAM dvAbhyAM parAkramI 07017015a bhUya eva tu saMrabdhAs te 'rjunaM sahakezavam 07017015c ApUrayaJ zarais tIkSNais taTAkam iva vRSTibhiH 07017016a tataH zarasahasrANi prApatann arjunaM prati 07017016c bhramarANAm iva vrAtAH phulladrumagaNe vane 07017017a tataH subAhus triMzadbhir adrisAramayair dRDhaiH 07017017c avidhyad iSubhir gADhaM kirITe savyasAcinam 07017018a taiH kirITI kirITasthair hemapuGkhair ajihmagaiH 07017018c zAtakumbhamayApIDo babhau yUpa ivocchritaH 07017019a hastAvApaM subAhos tu bhallena yudhi pANDavaH 07017019c ciccheda taM caiva punaH zaravarSair avAkirat 07017020a tataH suzarmA dazabhiH surathaz ca kirITinam 07017020c sudharmA sudhanuz caiva subAhuz ca samarpayan 07017021a tAMs tu sarvAn pRthag bANair vAnarapravaradhvajaH 07017021c pratyavidhyad dhvajAMz caiSAM bhallaiz ciccheda kAJcanAn 07017022a sudhanvano dhanuz chittvA hayAn vai nyavadhIc charaiH 07017022c athAsya sazirastrANaM ziraH kAyAd apAharat 07017023a tasmiMs tu patite vIre trastAs tasya padAnugAH 07017023c vyadravanta bhayAd bhItA yena dauryodhanaM balam 07017024a tato jaghAna saMkruddho vAsavis tAM mahAcamUm 07017024c zarajAlair avicchinnais tamaH sUrya ivAMzubhiH 07017025a tato bhagne bale tasmin viprayAte samantataH 07017025c savyasAcini saMkruddhe traigartAn bhayam Avizat 07017026a te vadhyamAnAH pArthena zaraiH saMnataparvabhiH 07017026c amuhyaMs tatra tatraiva trastA mRgagaNA iva 07017027a tatas trigartarAT kruddhas tAn uvAca mahArathAn 07017027c alaM drutena vaH zUrA na bhayaM kartum arhatha 07017028a zaptvA tu zapathAn ghorAn sarvasainyasya pazyataH 07017028c gatvA dauryodhanaM sainyaM kiM vai vakSyatha mukhyagAH 07017029a nAvahAsyAH kathaM loke karmaNAnena saMyuge 07017029c bhavema sahitAH sarve nivartadhvaM yathAbalam 07017030a evam uktAs tu te rAjann udakrozan muhur muhuH 07017030c zaGkhAMz ca dadhmire vIrA harSayantaH parasparam 07017031a tatas te saMnyavartanta saMzaptakagaNAH punaH 07017031c nArAyaNAz ca gopAlAH kRtvA mRtyuM nivartanam 07018001 saMjaya uvAca 07018001a dRSTvA tu saMnivRttAMs tAn saMzaptakagaNAn punaH 07018001c vAsudevaM mahAtmAnam arjunaH samabhASata 07018002a codayAzvAn hRSIkeza saMzaptakagaNAn prati 07018002c naite hAsyanti saMgrAmaM jIvanta iti me matiH 07018003a pazya me 'strabalaM ghoraM bAhvor iSvasanasya ca 07018003c adyaitAn pAtayiSyAmi kruddho rudraH pazUn iva 07018004a tataH kRSNaH smitaM kRtvA pariNandya zivena tam 07018004c prAvezayata durdharSo yatra yatraicchad arjunaH 07018005a babhrAje sa ratho 'tyartham uhyamAno raNe tadA 07018005c uhyamAnam ivAkAze vimAnaM pANDurair hayaiH 07018006a maNDalAni tataz cakre gatapratyAgatAni ca 07018006c yathA zakraratho rAjan yuddhe devAsure purA 07018007a atha nArAyaNAH kruddhA vividhAyudhapANayaH 07018007c chAdayantaH zaravrAtaiH parivavrur dhanaMjayam 07018008a adRzyaM ca muhUrtena cakrus te bharatarSabha 07018008c kRSNena sahitaM yuddhe kuntIputraM dhanaMjayam 07018009a kruddhas tu phalgunaH saMkhye dviguNIkRtavikramaH 07018009c gANDIvam upasaMmRjya tUrNaM jagrAha saMyuge 07018010a baddhvA ca bhRkuTIM vaktre krodhasya pratilakSaNam 07018010c devadattaM mahAzaGkhaM pUrayAm Asa pANDavaH 07018011a athAstram arisaMghaghnaM tvASTram abhyasyad arjunaH 07018011c tato rUpasahasrANi prAdurAsan pRthak pRthak 07018012a AtmanaH pratirUpais tair nAnArUpair vimohitAH 07018012c anyonyam arjunaM matvA svam AtmAnaM ca jaghnire 07018013a ayam arjuno 'yaM govinda imau yAdavapANDavau 07018013c iti bruvANAH saMmUDhA jaghnur anyonyam Ahave 07018014a mohitAH paramAstreNa kSayaM jagmuH parasparam 07018014c azobhanta raNe yodhAH puSpitA iva kiMzukAH 07018015a tataH zarasahasrANi tair vimuktAni bhasmasAt 07018015c kRtvA tad astraM tAn vIrAn anayad yamasAdanam 07018016a atha prahasya bIbhatsur lalitthAn mAlavAn api 07018016c mAcellakAMs trigartAMz ca yaudheyAMz cArdayac charaiH 07018017a te vadhyamAnA vIreNa kSatriyAH kAlacoditAH 07018017c vyasRjaJ zaravarSANi pArthe nAnAvidhAni ca 07018018a tato naivArjunas tatra na ratho na ca kezavaH 07018018c pratyadRzyata ghoreNa zaravarSeNa saMvRtaH 07018019a tatas te labdhalakSyatvAd anyonyam abhicukruzuH 07018019c hatau kRSNAv iti prItA vAsAMsy Adudhuvus tadA 07018020a bherImRdaGgazaGkhAMz ca dadhmur vIrAH sahasrazaH 07018020c siMhanAdaravAMz cogrAMz cakrire tatra mAriSa 07018021a tataH prasiSvide kRSNaH khinnaz cArjunam abravIt 07018021c kvAsi pArtha na pazye tvAM kaccij jIvasi zatruhan 07018022a tasya taM mAnuSaM bhAvaM bhAvajJo ''jJAya pANDavaH 07018022c vAyavyAstreNa tair astAM zaravRSTim apAharat 07018023a tataH saMzaptakavrAtAn sAzvadviparathAyudhAn 07018023c uvAha bhagavAn vAyuH zuSkaparNacayAn iva 07018024a uhyamAnAs tu te rAjan bahv azobhanta vAyunA 07018024c praDInAH pakSiNaH kAle vRkSebhya iva mAriSa 07018025a tAMs tathA vyAkulIkRtya tvaramANo dhanaMjayaH 07018025c jaghAna nizitair bANaiH sahasrANi zatAni ca 07018026a zirAMsi bhallair aharad bAhUn api ca sAyudhAn 07018026c hastihastopamAMz corUJ zarair urvyAm apAtayat 07018027a pRSThacchinnAn vicaraNAn vimastiSkekSaNAGgulIn 07018027c nAnAGgAvayavair hInAMz cakArArIn dhanaMjayaH 07018028a gandharvanagarAkArAn vidhivat kalpitAn rathAn 07018028c zarair vizakalIkurvaMz cakre vyazvarathadvipAn 07018029a muNDatAlavanAnIva tatra tatra cakAzire 07018029c chinnadhvajarathavrAtAH ke cit ke cit kva cit kva cit 07018030a sottarAyudhino nAgAH sapatAkAGkuzAyudhAH 07018030c petuH zakrAzanihatA drumavanta ivAcalAH 07018031a cAmarApIDakavacAH srastAntranayanAsavaH 07018031c sArohAs turagAH petuH pArthabANahatAH kSitau 07018032a vipraviddhAsinakharAz chinnavarmarSTizaktayaH 07018032c pattayaz chinnavarmANaH kRpaNaM zerate hatAH 07018033a tair hatair hanyamAnaiz ca patadbhiH patitair api 07018033c bhramadbhir niSTanadbhiz ca ghoram AyodhanaM babhau 07018034a rajaz ca mahad udbhUtaM zAntaM rudhiravRSTibhiH 07018034c mahI cApy abhavad durgA kabandhazatasaMkulA 07018035a tad babhau raudrabIbhatsaM bIbhatsor yAnam Ahave 07018035c AkrIDa iva rudrasya ghnataH kAlAtyaye pazUn 07018036a te vadhyamAnAH pArthena vyAkulAzvarathadvipAH 07018036c tam evAbhimukhAH kSINAH zakrasyAtithitAM gatAH 07018037a sA bhUmir bharatazreSTha nihatais tair mahArathaiH 07018037c AstIrNA saMbabhau sarvA pretIbhUtaiH samantataH 07018038a etasminn antare caiva pramatte savyasAcini 07018038c vyUDhAnIkas tato droNo yudhiSThiram upAdravat 07018039a taM pratyagRhNaMs tvaritA vyUDhAnIkAH prahAriNaH 07018039c yudhiSThiraM parIpsantas tadAsIt tumulaM mahat 07019001 saMjaya uvAca 07019001a pariNAmya nizAM tAM tu bhAradvAjo mahArathaH 07019001c bahUktvA ca tato rAjan rAjAnaM ca suyodhanam 07019002a vidhAya yogaM pArthena saMzaptakagaNaiH saha 07019002c niSkrAnte ca raNAt pArthe saMzaptakavadhaM prati 07019003a vyUDhAnIkas tato droNaH pANDavAnAM mahAcamUm 07019003c abhyayAd bharatazreSTha dharmarAjajighRkSayA 07019004a vyUhaM dRSTvA suparNaM tu bhAradvAjakRtaM tadA 07019004c vyUhena maNDalArdhena pratyavyUhad yudhiSThiraH 07019005a mukham AsIt suparNasya bhAradvAjo mahArathaH 07019005c ziro duryodhano rAjA sodaryaiH sAnugaiH saha 07019006a cakSuSI kRtavarmA ca gautamaz cAsyatAM varaH 07019006c bhUtavarmA kSemazarmA karakarSaz ca vIryavAn 07019007a kaliGgAH siMhalAH prAcyAH zUrAbhIrA dazerakAH 07019007c zakA yavanakAmbojAs tathA haMsapadAz ca ye 07019008a grIvAyAM zUrasenAz ca daradA madrakekayAH 07019008c gajAzvarathapattyaughAs tasthuH zatasahasrazaH 07019009a bhUrizravAH zalaH zalyaH somadattaz ca bAhlikaH 07019009c akSauhiNyA vRtA vIrA dakSiNaM pakSam AzritAH 07019010a vindAnuvindAv Avantyau kAmbojaz ca sudakSiNaH 07019010c vAmaM pakSaM samAzritya droNaputrAgragAH sthitAH 07019011a pRSThe kaliGgAH sAmbaSThA mAgadhAH pauNDramadrakAH 07019011c gAndhArAH zakuniprAgyAH pArvatIyA vasAtayaH 07019012a pucche vaikartanaH karNaH saputrajJAtibAndhavaH 07019012c mahatyA senayA tasthau nAnAdhvajasamutthayA 07019013a jayadratho bhImarathaH sAMyAtrikasabho jayaH 07019013c bhUmiMjayo vRSakrAtho naiSadhaz ca mahAbalaH 07019014a vRtA balena mahatA brahmalokapuraskRtAH 07019014c vyUhasyopari te rAjan sthitA yuddhavizAradAH 07019015a droNena vihito vyUhaH padAtyazvarathadvipaiH 07019015c vAtoddhUtArNavAkAraH pravRtta iva lakSyate 07019016a tasya pakSaprapakSebhyo niSpatanti yuyutsavaH 07019016c savidyutstanitA meghAH sarvadigbhya ivoSNage 07019017a tasya prAgjyotiSo madhye vidhivat kalpitaM gajam 07019017c AsthitaH zuzubhe rAjann aMzumAn udaye yathA 07019018a mAlyadAmavatA rAjA zvetacchatreNa dhAryatA 07019018c kRttikAyogayuktena paurNamAsyAm ivendunA 07019019a nIlAJjanacayaprakhyo madAndho dvirado babhau 07019019c abhivRSTo mahAmeghair yathA syAt parvato mahAn 07019020a nAnAnRpatibhir vIrair vividhAyudhabhUSaNaiH 07019020c samanvitaH pArvatIyaiH zakro devagaNair iva 07019021a tato yudhiSThiraH prekSya vyUhaM tam atimAnuSam 07019021c ajayyam aribhiH saMkhye pArSataM vAkyam abravIt 07019022a brAhmaNasya vazaM nAham iyAm adya yathA prabho 07019022c pArAvatasavarNAzva tathA nItir vidhIyatAm 07019023 dhRSTadyumna uvAca 07019023a droNasya yatamAnasya vazaM naiSyasi suvrata 07019023c aham AvArayiSyAmi droNam adya sahAnugam 07019024a mayi jIvati kauravya nodvegaM kartum arhasi 07019024c na hi zakto raNe droNo vijetuM mAM kathaM cana 07019025 saMjaya uvAca 07019025a evam uktvA kiran bANAn drupadasya suto balI 07019025c pArAvatasavarNAzvaH svayaM droNam upAdravat 07019026a aniSTadarzanaM dRSTvA dhRSTadyumnam avasthitam 07019026c kSaNenaivAbhavad droNo nAtihRSTamanA iva 07019027a taM tu saMprekSya putras te durmukhaH zatrukarzanaH 07019027c priyaM cikIrSan droNasya dhRSTadyumnam avArayat 07019028a sa saMprahAras tumulaH samarUpa ivAbhavat 07019028c pArSatasya ca zUrasya durmukhasya ca bhArata 07019029a pArSataH zarajAlena kSipraM pracchAdya durmukham 07019029c bhAradvAjaM zaraugheNa mahatA samavArayat 07019030a droNam AvAritaM dRSTvA bhRzAyastas tavAtmajaH 07019030c nAnAliGgaiH zaravrAtaiH pArSataM samamohayat 07019031a tayor viSaktayoH saMkhye pAJcAlyakurumukhyayoH 07019031c droNo yaudhiSThiraM sainyaM bahudhA vyadhamac charaiH 07019032a anilena yathAbhrANi vicchinnAni samantataH 07019032c tathA pArthasya sainyAni vicchinnAni kva cit kva cit 07019033a muhUrtam iva tad yuddham AsIn madhuradarzanam 07019033c tata unmattavad rAjan nirmaryAdam avartata 07019034a naiva sve na pare rAjann ajJAyanta parasparam 07019034c anumAnena saMjJAbhir yuddhaM tat samavartata 07019035a cUDAmaNiSu niSkeSu bhUSaNeSv asicarmasu 07019035c teSAm AdityavarNAbhA marIcyaH pracakAzire 07019036a tat prakIrNapatAkAnAM rathavAraNavAjinAm 07019036c balAkAzabalAbhrAbhaM dadRze rUpam Ahave 07019037a narAn eva narA jaghnur udagrAz ca hayA hayAn 07019037c rathAMz ca rathino jaghnur vAraNA varavAraNAn 07019038a samucchritapatAkAnAM gajAnAM paramadvipaiH 07019038c kSaNena tumulo ghoraH saMgrAmaH samavartata 07019039a teSAM saMsaktagAtrANAM karSatAm itaretaram 07019039c dantasaMghAtasaMgharSAt sadhUmo 'gnir ajAyata 07019040a viprakIrNapatAkAs te viSANajanitAgnayaH 07019040c babhUvuH khaM samAsAdya savidyuta ivAmbudAH 07019041a vikSaradbhir nadadbhiz ca nipatadbhiz ca vAraNaiH 07019041c saMbabhUva mahI kIrNA meghair dyaur iva zAradI 07019042a teSAm AhanyamAnAnAM bANatomaravRSTibhiH 07019042c vAraNAnAM ravo jajJe meghAnAm iva saMplave 07019043a tomarAbhihatAH ke cid bANaiz ca paramadvipAH 07019043c vitresuH sarvabhUtAnAM zabdam evApare 'vrajan 07019044a viSANAbhihatAz cApi ke cit tatra gajA gajaiH 07019044c cakrur ArtasvaraM ghoram utpAtajaladA iva 07019045a pratIpaM hriyamANAz ca vAraNA varavAraNaiH 07019045c unmathya punar AjahruH preritAH paramAGkuzaiH 07019046a mahAmAtrA mahAmAtrais tADitAH zaratomaraiH 07019046c gajebhyaH pRthivIM jagmur muktapraharaNAGkuzAH 07019047a nirmanuSyAz ca mAtaGgA vinadantas tatas tataH 07019047c chinnAbhrANIva saMpetuH saMpravizya parasparam 07019048a hatAn parivahantaz ca yantritAH paramAyudhaiH 07019048c dizo jagmur mahAnAgAH ke cid ekacarA iva 07019049a tADitAs tADyamAnAz ca tomararSTiparazvadhaiH 07019049c petur ArtasvaraM kRtvA tadA vizasane gajAH 07019050a teSAM zailopamaiH kAyair nipatadbhiH samantataH 07019050c AhatA sahasA bhUmiz cakampe ca nanAda ca 07019051a sAditaiH sagajArohaiH sapatAkaiH samantataH 07019051c mAtaGgaiH zuzubhe bhUmir vikIrNair iva parvataiH 07019052a gajasthAz ca mahAmAtrA nirbhinnahRdayA raNe 07019052c rathibhiH pAtitA bhallair vikIrNAGkuzatomarAH 07019053a krauJcavad vinadanto 'nye nArAcAbhihatA gajAH 07019053c parAn svAMz cApi mRdnantaH paripetur dizo daza 07019054a gajAzvarathasaMghAnAM zarIraughasamAvRtA 07019054c babhUva pRthivI rAjan mAMsazoNitakardamA 07019055a pramathya ca viSANAgraiH samutkSipya ca vAraNaiH 07019055c sacakrAz ca vicakrAz ca rathair eva mahArathAH 07019056a rathAz ca rathibhir hInA nirmanuSyAz ca vAjinaH 07019056c hatArohAz ca mAtaGgA dizo jagmuH zarAturAH 07019057a jaghAnAtra pitA putraM putraz ca pitaraM tathA 07019057c ity AsIt tumulaM yuddhaM na prajJAyata kiM cana 07019058a A gulphebhyo 'vasIdanta narAH zoNitakardame 07019058c dIpyamAnaiH parikSiptA dAvair iva mahAdrumAH 07019059a zoNitaiH sicyamAnAni vastrANi kavacAni ca 07019059c chatrANi ca patAkAz ca sarvaM raktam adRzyata 07019060a hayaughAz ca rathaughAz ca naraughAz ca nipAtitAH 07019060c saMvRttAH punar AvRttA bahudhA rathanemibhiH 07019061a sa gajaughamahAvegaH parAsunarazaivalaH 07019061c rathaughatumulAvartaH prababhau sainyasAgaraH 07019062a taM vAhanamahAnaubhir yodhA jayadhanaiSiNaH 07019062c avagAhyAvamajjanto naiva mohaM pracakrire 07019063a zaravarSAbhivRSTeSu yodheSv ajitalakSmasu 07019063c na hi svacittatAM lebhe kaz cid AhatalakSaNaH 07019064a vartamAne tathA yuddhe ghorarUpe bhayaMkare 07019064c mohayitvA parAn droNo yudhiSThiram upAdravat 07020001 saMjaya uvAca 07020001a tato yudhiSThiro droNaM dRSTvAntikam upAgatam 07020001c mahatA zaravarSeNa pratyagRhNAd abhItavat 07020002a tato halahalAzabda AsId yaudhiSThire bale 07020002c jighRkSati mahAsiMhe gajAnAm iva yUthapam 07020003a dRSTvA droNaM tataH zUraH satyajit satyavikramaH 07020003c yudhiSThiraM pariprepsum AcAryaM samupAdravat 07020004a tata AcAryapAJcAlyau yuyudhAte parasparam 07020004c vikSobhayantau tat sainyam indravairocanAv iva 07020005a tataH satyajitaM tIkSNair dazabhir marmabhedibhiH 07020005c avidhyac chIghram AcAryaz chittvAsya sazaraM dhanuH 07020006a sa zIghrataram AdAya dhanur anyat pratApavAn 07020006c droNaM so 'bhijaghAnAzu viMzadbhiH kaGkapatribhiH 07020007a jJAtvA satyajitA droNaM grasyamAnam ivAhave 07020007c vRkaH zarazatais tIkSNaiH pAJcAlyo droNam ardayat 07020008a saMchAdyamAnaM samare droNaM dRSTvA mahAratham 07020008c cukruzuH pANDavA rAjan vastrANi dudhuvuz ca ha 07020009a vRkas tu paramakruddho droNaM SaSTyA stanAntare 07020009c vivyAdha balavAn rAjaMs tad adbhutam ivAbhavat 07020010a droNas tu zaravarSeNa chAdyamAno mahArathaH 07020010c vegaM cakre mahAvegaH krodhAd udvRtya cakSuSI 07020011a tataH satyajitaz cApaM chittvA droNo vRkasya ca 07020011c SaDbhiH sasUtaM sahayaM zarair droNo 'vadhId vRkam 07020012a athAnyad dhanur AdAya satyajid vegavattaram 07020012c sAzvaM sasUtaM vizikhair droNaM vivyAdha sadhvajam 07020013a sa tan na mamRSe droNaH pAJcAlyenArdanaM mRdhe 07020013c tatas tasya vinAzAya satvaraM vyasRjac charAn 07020014a hayAn dhvajaM dhanur muSTim ubhau ca pArSNisArathI 07020014c avAkirat tato droNaH zaravarSaiH sahasrazaH 07020015a tathA saMchidyamAneSu kArmukeSu punaH punaH 07020015c pAJcAlyaH paramAstrajJaH zoNAzvaM samayodhayat 07020016a sa satyajitam AlakSya tathodIrNaM mahAhave 07020016c ardhacandreNa ciccheda ziras tasya mahAtmanaH 07020017a tasmin hate mahAmAtre pAJcAlAnAM ratharSabhe 07020017c apAyAj javanair azvair droNAt trasto yudhiSThiraH 07020018a pAJcAlAH kekayA matsyAz cedikArUSakosalAH 07020018c yudhiSThiram udIkSanto hRSTA droNam upAdravan 07020019a tato yudhiSThiraprepsur AcAryaH zatrupUgahA 07020019c vyadhamat tAny anIkAni tUlarAzim ivAnilaH 07020020a nirdahantam anIkAni tAni tAni punaH punaH 07020020c droNaM matsyAd avarajaH zatAnIko 'bhyavartata 07020021a sUryarazmipratIkAzaiH karmAraparimArjitaiH 07020021c SaDbhiH sasUtaM sahayaM droNaM viddhvAnadad bhRzam 07020022a tasya nAnadato droNaH ziraH kAyAt sakuNDalam 07020022c kSureNApAharat tUrNaM tato matsyAH pradudruvuH 07020023a matsyAJ jitvAjayac cedIn kArUSAn kekayAn api 07020023c pAJcAlAn sRJjayAn pANDUn bhAradvAjaH punaH punaH 07020024a taM dahantam anIkAni kruddham agniM yathA vanam 07020024c dRSTvA rukmarathaM kruddhaM samakampanta sRJjayAH 07020025a uttamaM hy AdadhAnasya dhanur asyAzukAriNaH 07020025c jyAghoSo nighnato 'mitrAn dikSu sarvAsu zuzruve 07020026a nAgAn azvAn padAtIMz ca rathino gajasAdinaH 07020026c raudrA hastavatA muktAH pramathnanti sma sAyakAH 07020027a nAnadyamAnaH parjanyo mizravAto himAtyaye 07020027c azmavarSam ivAvarSat pareSAM bhayam Adadhat 07020028a sarvA dizaH samacarat sainyaM vikSobhayann iva 07020028c balI zUro maheSvAso mitrANAm abhayaMkaraH 07020029a tasya vidyud ivAbhreSu cApaM hemapariSkRtam 07020029c dikSu sarvAsv apazyAma droNasyAmitatejasaH 07020030a droNas tu pANDavAnIke cakAra kadanaM mahat 07020030c yathA daityagaNe viSNuH surAsuranamaskRtaH 07020031a sa zUraH satyavAk prAjJo balavAn satyavikramaH 07020031c mahAnubhAvaH kAlAnte raudrIM bhIruvibhISaNAm 07020032a kavacormidhvajAvartAM martyakUlApahAriNIm 07020032c gajavAjimahAgrAhAm asimInAM durAsadAm 07020033a vIrAsthizarkarAM raudrAM bherImurajakacchapAm 07020033c carmavarmaplavAM ghorAM kezazaivalazADvalAm 07020034a zaraughiNIM dhanuHsrotAM bAhupannagasaMkulAm 07020034c raNabhUmivahAM ghorAM kurusRJjayavAhinIm 07020034e manuSyazIrSapASANAM zaktimInAM gadoDupAm 07020035a uSNISaphenavasanAM niSkIrNAntrasarIsRpAm 07020035c vIrApahAriNIm ugrAM mAMsazoNitakardamAm 07020036a hastigrAhAM ketuvRkSAM kSatriyANAM nimajjanIm 07020036c krUrAM zarIrasaMghATAM sAdinakrAM duratyayAm 07020036e droNaH prAvartayat tatra nadIm antakagAminIm 07020037a kravyAdagaNasaMghuSTAM zvazRgAlagaNAyutAm 07020037c niSevitAM mahAraudraiH pizitAzaiH samantataH 07020038a taM dahantam anIkAni rathodAraM kRtAntavat 07020038c sarvato 'bhyadravan droNaM kuntIputrapurogamAH 07020039a tAMs tu zUrAn maheSvAsAMs tAvakAbhyudyatAyudhAH 07020039c rAjAno rAjaputrAz ca samantAt paryavArayan 07020040a tato droNaH satyasaMdhaH prabhinna iva kuJjaraH 07020040c abhyatItya rathAnIkaM dRDhasenam apAtayat 07020041a tato rAjAnam AsAdya praharantam abhItavat 07020041c avidhyan navabhiH kSemaM sa hataH prApatad rathAt 07020042a sa madhyaM prApya sainyAnAM sarvAH pravicaran dizaH 07020042c trAtA hy abhavad anyeSAM na trAtavyaH kathaM cana 07020043a zikhaNDinaM dvAdazabhir viMzatyA cottamaujasam 07020043c vasudAnaM ca bhallena preSayad yamasAdanam 07020044a azItyA kSatravarmANaM SaDviMzatyA sudakSiNam 07020044c kSatradevaM tu bhallena rathanIDAd apAharat 07020045a yudhAmanyuM catuHSaSTyA triMzatA caiva sAtyakim 07020045c viddhvA rukmarathas tUrNaM yudhiSThiram upAdravat 07020046a tato yudhiSThiraH kSipraM kitavo rAjasattamaH 07020046c apAyAj javanair azvaiH pAJcAlyo droNam abhyayAt 07020047a taM droNaH sadhanuSkaM tu sAzvayantAram akSiNot 07020047c sa hataH prApatad bhUmau rathAj jyotir ivAmbarAt 07020048a tasmin hate rAjaputre pAJcAlAnAM yazaskare 07020048c hata droNaM hata droNam ity AsIt tumulaM mahat 07020049a tAMs tathA bhRzasaMkruddhAn pAJcAlAn matsyakekayAn 07020049c sRJjayAn pANDavAMz caiva droNo vyakSobhayad balI 07020050a sAtyakiM cekitAnaM ca dhRSTadyumnazikhaNDinau 07020050c vArdhakSemiM citrasenaM senAbinduM suvarcasam 07020051a etAMz cAnyAMz ca subahUn nAnAjanapadezvarAn 07020051c sarvAn droNo 'jayad yuddhe kurubhiH parivAritaH 07020052a tAvakAs tu mahArAja jayaM labdhvA mahAhave 07020052c pANDaveyAn raNe jaghnur dravamANAn samantataH 07020053a te dAnavA ivendreNa vadhyamAnA mahAtmanA 07020053c pAJcAlAH kekayA matsyAH samakampanta bhArata 07021001 dhRtarASTra uvAca 07021001a bhAradvAjena bhagneSu pANDaveSu mahAmRdhe 07021001c pAJcAleSu ca sarveSu kaz cid anyo 'bhyavartata 07021002a AryAM yuddhe matiM kRtvA kSatriyANAM yazaskarIm 07021002c asevitAM kApuruSaiH sevitAM puruSarSabhaiH 07021003a sa hi vIro naraH sUta yo bhagneSu nivartate 07021003c aho nAsIt pumAn kaz cid dRSTvA droNaM vyavasthitam 07021004a jRmbhamANam iva vyAghraM prabhinnam iva kuJjaram 07021004c tyajantam Ahave prANAn saMnaddhaM citrayodhinam 07021005a maheSvAsaM naravyAghraM dviSatAm aghavardhanam 07021005c kRtajJaM satyanirataM duryodhanahitaiSiNam 07021006a bhAradvAjaM tathAnIke dRSTvA zUram avasthitam 07021006c ke vIrAH saMnyavartanta tan mamAcakSva saMjaya 07021007 saMjaya uvAca 07021007a tAn dRSTvA calitAn saMkhye praNunnAn droNasAyakaiH 07021007c pAJcAlAn pANDavAn matsyAn sRJjayAMz cedikekayAn 07021008a droNacApavimuktena zaraugheNAsuhAriNA 07021008c sindhor iva mahaughena hriyamANAn yathA plavAn 07021009a kauravAH siMhanAdena nAnAvAdyasvanena ca 07021009c rathadvipanarAzvaiz ca sarvataH paryavArayan 07021010a tAn pazyan sainyamadhyastho rAjA svajanasaMvRtaH 07021010c duryodhano 'bravIt karNaM prahRSTaH prahasann iva 07021011a pazya rAdheya pAJcAlAn praNunnAn droNasAyakaiH 07021011c siMheneva mRgAn vanyAMs trAsitAn dRDhadhanvanA 07021012a naite jAtu punar yuddham Iheyur iti me matiH 07021012c yathA tu bhagnA droNena vAteneva mahAdrumAH 07021013a ardyamAnAH zarair ete rukmapuGkhair mahAtmanA 07021013c pathA naikena gacchanti ghUrNamAnAs tatas tataH 07021014a saMniruddhAz ca kauravyair droNena ca mahAtmanA 07021014c ete 'nye maNDalIbhUtAH pAvakeneva kuJjarAH 07021015a bhramarair iva cAviSTA droNasya nizitaiH zaraiH 07021015c anyonyaM samalIyanta palAyanaparAyaNAH 07021016a eSa bhImo dRDhakrodho hInaH pANDavasRJjayaiH 07021016c madIyair AvRto yodhaiH karNa tarjayatIva mAm 07021017a vyaktaM droNamayaM lokam adya pazyati durmatiH 07021017c nirAzo jIvitAn nUnam adya rAjyAc ca pANDavaH 07021018 karNa uvAca 07021018a naiSa jAtu mahAbAhur jIvann Ahavam utsRjet 07021018c na cemAn puruSavyAghra siMhanAdAn vizakSyate 07021019a na cApi pANDavA yuddhe bhajyerann iti me matiH 07021019c zUrAz ca balavantaz ca kRtAstrA yuddhadurmadAH 07021020a viSAgnidyUtasaMklezAn vanavAsaM ca pANDavAH 07021020c smaramANA na hAsyanti saMgrAmam iti me matiH 07021021a nikRto hi mahAbAhur amitaujA vRkodaraH 07021021c varAn varAn hi kaunteyo rathodArAn haniSyati 07021022a asinA dhanuSA zaktyA hayair nAgair narai rathaiH 07021022c Ayasena ca daNDena vrAtAn vrAtAn haniSyati 07021023a tam ete cAnuvartante sAtyakipramukhA rathAH 07021023c pAJcAlAH kekayA matsyAH pANDavAz ca vizeSataH 07021024a zUrAz ca balavantaz ca vikrAntAz ca mahArathAH 07021024c vizeSataz ca bhImena saMrabdhenAbhicoditAH 07021025a te droNam abhivartante sarvataH kurupuMgavAH 07021025c vRkodaraM parIpsantaH sUryam abhragaNA iva 07021026a ekAyanagatA hy ete pIDayeyur yatavratam 07021026c arakSyamANaM zalabhA yathA dIpaM mumUrSavaH 07021026e asaMzayaM kRtAstrAz ca paryAptAz cApi vAraNe 07021027a atibhAraM tv ahaM manye bhAradvAje samAhitam 07021027c te zIghram anugacchAmo yatra droNo vyavasthitaH 07021027e kAkA iva mahAnAgaM mA vai hanyur yatavratam 07021028 saMjaya uvAca 07021028a rAdheyasya vacaH zrutvA rAjA duryodhanas tadA 07021028c bhrAtRbhiH sahito rAjan prAyAd droNarathaM prati 07021029a tatrArAvo mahAn AsId ekaM droNaM jighAMsatAm 07021029c pANDavAnAM nivRttAnAM nAnAvarNair hayottamaiH 07022001 dhRtarASTra uvAca 07022001a sarveSAm eva me brUhi rathacihnAni saMjaya 07022001c ye droNam abhyavartanta kruddhA bhImapurogamAH 07022002 saMjaya uvAca 07022002a RzyavarNair hayair dRSTvA vyAyacchantaM vRkodaram 07022002c rajatAzvas tataH zUraH zaineyaH saMnyavartata 07022003a darzanIyAs tu kAmbojAH zukapatraparicchadAH 07022003c vahanto nakulaM zIghraM tAvakAn abhidudruvuH 07022004a kRSNAs tu meghasaMkAzAH sahadevam udAyudham 07022004c bhImavegA naravyAghram avahan vAtaraMhasaH 07022005a hemottamapraticchannair hayair vAtasamair jave 07022005c abhyavartanta sainyAni sarvANy eva yudhiSThiram 07022006a rAjJas tv anantaraM rAjA pAJcAlyo drupado 'bhavat 07022006c jAtarUpamayacchatraH sarvaiH svair abhirakSitaH 07022007a lalAmair haribhir yuktaiH sarvazabdakSamair yudhi 07022007c rAjJAM madhye maheSvAsaH zAntabhIr abhyavartata 07022008a taM virATo 'nvayAt pazcAt saha zUrair mahArathaiH 07022008c kekayAz ca zikhaNDI ca dhRSTaketus tathaiva ca 07022008e svaiH svaiH sainyaiH parivRtA matsyarAjAnam anvayuH 07022009a te tu pATalapuSpANAM samavarNA hayottamAH 07022009c vahamAnA vyarAjanta matsyasyAmitraghAtinaH 07022010a hAridrasamavarNAs tu javanA hemamAlinaH 07022010c putraM virATarAjasya satvarAH samudAvahan 07022011a indragopakavarNais tu bhrAtaraH paJca kekayAH 07022011c jAtarUpasamAbhAsaH sarve lohitakadhvajAH 07022012a te hemamAlinaH zUrAH sarve yuddhavizAradAH 07022012c varSanta iva jImUtAH pratyadRzyanta daMzitAH 07022013a AmapAtranibhAkArAH pAJcAlyam amitaujasam 07022013c dAntAs tAmrAruNA yuktAH zikhaNDinam udAvahan 07022014a tathA dvAdazasAhasrAH pAJcAlAnAM mahArathAH 07022014c teSAM tu SaT sahasrANi ye zikhaNDinam anvayuH 07022015a putraM tu zizupAlasya narasiMhasya mAriSa 07022015c AkrIDanto vahanti sma sAraGgazabalA hayAH 07022016a dhRSTaketuz ca cedInAm RSabho 'tibaloditaH 07022016c kAmbojaiH zabalair azvair abhyavartata durjayaH 07022017a bRhatkSatraM tu kaikeyaM sukumAraM hayottamAH 07022017c palAladhUmavarNAbhAH saindhavAH zIghram Avahan 07022018a mallikAkSAH padmavarNA bAhlijAtAH svalaMkRtAH 07022018c zUraM zikhaNDinaH putraM kSatradevam udAvahan 07022019a yuvAnam avahan yuddhe krauJcavarNA hayottamAH 07022019c kAzyasyAbhibhuvaH putraM sukumAraM mahAratham 07022020a zvetAs tu prativindhyaM taM kRSNagrIvA manojavAH 07022020c yantuH preSyakarA rAjan rAjaputram udAvahan 07022021a sutasomaM tu yaM dhaumyAt pArthaH putram ayAcata 07022021c mASapuSpasavarNAs tam avahan vAjino raNe 07022022a sahasrasomapratimA babhUvuH; pure kurUNAm udayendunAmni 07022022c tasmiJ jAtaH somasaMkrandamadhye; yasmAt tasmAt sutasomo 'bhavat saH 07022023a nAkuliM tu zatAnIkaM zAlapuSpanibhA hayAH 07022023c AdityataruNaprakhyAH zlAghanIyam udAvahan 07022024a kAJcanapratimair yoktrair mayUragrIvasaMnibhAH 07022024c draupadeyaM naravyAghraM zrutakarmANam Avahan 07022025a zrutakIrtiM zrutanidhiM draupadeyaM hayottamAH 07022025c UhuH pArthasamaM yuddhe cASapatranibhA hayAH 07022026a yam Ahur adhyardhaguNaM kRSNAt pArthAc ca saMyuge 07022026c abhimanyuM pizaGgAs taM kumAram avahan raNe 07022027a ekas tu dhArtarASTrebhyaH pANDavAn yaH samAzritaH 07022027c taM bRhanto mahAkAyA yuyutsum avahan raNe 07022028a palAlakANDavarNAs tu vArdhakSemiM tarasvinam 07022028c UhuH sutumule yuddhe hayA hRSTAH svalaMkRtAH 07022029a kumAraM zitipAdAs tu rukmapatrair urazchadaiH 07022029c saucittim avahan yuddhe yantuH preSyakarA hayAH 07022030a rukmapRSThAvakIrNAs tu kauzeyasadRzA hayAH 07022030c suvarNamAlinaH kSAntAH zreNimantam udAvahan 07022031a rukmamAlAdharAH zUrA hemavarNAH svalaMkRtAH 07022031c kAzirAjaM hayazreSThAH zlAghanIyam udAvahan 07022032a astrANAM ca dhanurvede brAhme vede ca pAragam 07022032c taM satyadhRtim AyAntam aruNAH samudAvahan 07022033a yaH sa pAJcAlasenAnIr droNam aMzam akalpayat 07022033c pArAvatasavarNAzvA dhRSTadyumnam udAvahan 07022034a tam anvayAt satyadhRtiH saucittir yuddhadurmadaH 07022034c zreNimAn vasudAnaz ca putraH kAzyasya cAbhibho 07022035a yuktaiH paramakAmbojair javanair hemamAlibhiH 07022035c bhISayanto dviSatsainyaM yamavaizravaNopamAH 07022036a prabhadrakAs tu pAJcAlAH SaT sahasrANy udAyudhAH 07022036c nAnAvarNair hayazreSThair hemacitrarathadhvajAH 07022037a zaravrAtair vidhunvantaH zatrUn vitatakArmukAH 07022037c samAnamRtyavo bhUtvA dhRSTadyumnaM samanvayuH 07022038a babhrukauzeyavarNAs tu suvarNavaramAlinaH 07022038c Uhur aglAnamanasaz cekitAnaM hayottamAH 07022039a indrAyudhasavarNais tu kuntibhojo hayottamaiH 07022039c AyAt suvazyaiH purujin mAtulaH savyasAcinaH 07022040a antarikSasavarNAs tu tArakAcitritA iva 07022040c rAjAnaM rocamAnaM te hayAH saMkhye samAvahan 07022041a karburAH zitipAdAs tu svarNajAlaparicchadAH 07022041c jArAsaMdhiM hayazreSThAH sahadevam udAvahan 07022042a ye tu puSkaranAlasya samavarNA hayottamAH 07022042c jave zyenasamAz citrAH sudAmAnam udAvahan 07022043a zazalohitavarNAs tu pANDurodgatarAjayaH 07022043c pAJcAlyaM gopateH putraM siMhasenam udAvahan 07022044a pAJcAlAnAM naravyAghro yaH khyAto janamejayaH 07022044c tasya sarSapapuSpANAM tulyavarNA hayottamAH 07022045a mASavarNAs tu javanA bRhanto hemamAlinaH 07022045c dadhipRSThAz candramukhAH pAJcAlyam avahan drutam 07022046a zUrAz ca bhadrakAz caiva zarakANDanibhA hayAH 07022046c padmakiJjalkavarNAbhA daNDadhAram udAvahan 07022047a bibhrato hemamAlAz ca cakravAkodarA hayAH 07022047c kosalAdhipateH putraM sukSatraM vAjino 'vahan 07022048a zabalAs tu bRhanto 'zvA dAntA jAmbUnadasrajaH 07022048c yuddhe satyadhRtiM kSaimim avahan prAMzavaH zubhAH 07022049a ekavarNena sarveNa dhvajena kavacena ca 07022049c azvaiz ca dhanuSA caiva zuklaiH zuklo nyavartata 07022050a samudrasenaputraM tu sAmudrA rudratejasam 07022050c azvAH zazAGkasadRzAz candradevam udAvahan 07022051a nIlotpalasavarNAs tu tapanIyavibhUSitAH 07022051c zaibyaM citrarathaM yuddhe citramAlyAvahan hayAH 07022052a kalAyapuSpavarNAs tu zvetalohitarAjayaH 07022052c rathasenaM hayazreSThAH samUhur yuddhadurmadam 07022053a yaM tu sarvamanuSyebhyaH prAhuH zUrataraM nRpam 07022053c taM paTaccarahantAraM zukavarNAvahan hayAH 07022054a citrAyudhaM citramAlyaM citravarmAyudhadhvajam 07022054c UhuH kiMzukapuSpANAM tulyavarNA hayottamAH 07022055a ekavarNena sarveNa dhvajena kavacena ca 07022055c dhanuSA rathavAhaiz ca nIlair nIlo 'bhyavartata 07022056a nAnArUpai ratnacitrair varUthadhvajakArmukaiH 07022056c vAjidhvajapatAkAbhiz citraiz citro 'bhyavartata 07022057a ye tu puSkarapatrasya tulyavarNA hayottamAH 07022057c te rocamAnasya sutaM hemavarNam udAvahan 07022058a yodhAz ca bhadrakArAz ca zaradaNDAnudaNDajAH 07022058c zvetANDAH kukkuTANDAbhA daNDaketum udAvahan 07022059a ATarUSakapuSpAbhA hayAH pANDyAnuyAyinAm 07022059c avahan rathamukhyAnAm ayutAni caturdaza 07022060a nAnArUpeNa varNena nAnAkRtimukhA hayAH 07022060c rathacakradhvajaM vIraM ghaTotkacam udAvahan 07022061a suvarNavarNA dharmajJam anIkasthaM yudhiSThiram 07022061c rAjazreSThaM hayazreSThAH sarvataH pRSThato 'nvayuH 07022061e varNaiz coccAvacair divyaiH sadazvAnAM prabhadrakAH 07022062a te yattA bhImasenena sahitAH kAJcanadhvajAH 07022062c pratyadRzyanta rAjendra sendrA iva divaukasaH 07022063a atyarocata tAn sarvAn dhRSTadyumnaH samAgatAn 07022063c sarvANy api ca sainyAni bhAradvAjo 'tyarocata 07023001 dhRtarASTra uvAca 07023001a vyathayeyur ime senAM devAnAm api saMyuge 07023001c Ahave ye nyavartanta vRkodaramukhA rathAH 07023002a saMprayuktaH kilaivAyaM diSTair bhavati pUruSaH 07023002c tasminn eva tu sarvArthA dRzyante vai pRthagvidhAH 07023003a dIrghaM viproSitaH kAlam araNye jaTilo 'jinI 07023003c ajJAtaz caiva lokasya vijahAra yudhiSThiraH 07023004a sa eva mahatIM senAM samAvartayad Ahave 07023004c kim anyad daivasaMyogAn mama putrasya cAbhavat 07023005a yukta eva hi bhAgyena dhruvam utpadyate naraH 07023005c sa tathAkRSyate tena na yathA svayam icchati 07023006a dyUtavyasanam AsAdya klezito hi yudhiSThiraH 07023006c sa punar bhAgadheyena sahAyAn upalabdhavAn 07023007a ardhaM me kekayA labdhAH kAzikAH kosalAz ca ye 07023007c cedayaz cApare vaGgA mAm eva samupAzritAH 07023008a pRthivI bhUyasI tAta mama pArthasya no tathA 07023008c iti mAm abravIt sUta mando duryodhanas tadA 07023009a tasya senAsamUhasya madhye droNaH surakSitaH 07023009c nihataH pArSatenAjau kim anyad bhAgadheyataH 07023010a madhye rAjJAM mahAbAhuM sadA yuddhAbhinandinam 07023010c sarvAstrapAragaM droNaM kathaM mRtyur upeyivAn 07023011a samanuprAptakRcchro 'haM saMmohaM paramaM gataH 07023011c bhISmadroNau hatau zrutvA nAhaM jIvitum utsahe 07023012a yan mA kSattAbravIt tAta prapazyan putragRddhinam 07023012c duryodhanena tat sarvaM prAptaM sUta mayA saha 07023013a nRzaMsaM tu paraM tat syAt tyaktvA duryodhanaM yadi 07023013c putrazeSaM cikIrSeyaM kRcchraM na maraNaM bhavet 07023014a yo hi dharmaM parityajya bhavaty arthaparo naraH 07023014c so 'smAc ca hIyate lokAt kSudrabhAvaM ca gacchati 07023015a adya cApy asya rASTrasya hatotsAhasya saMjaya 07023015c avazeSaM na pazyAmi kakude mRdite sati 07023016a kathaM syAd avazeSaM hi dhuryayor abhyatItayoH 07023016c yau nityam anujIvAmaH kSamiNau puruSarSabhau 07023017a vyaktam eva ca me zaMsa yathA yuddham avartata 07023017c ke 'yudhyan ke vyapAkarSan ke kSudrAH prAdravan bhayAt 07023018a dhanaMjayaM ca me zaMsa yad yac cakre ratharSabhaH 07023018c tasmAd bhayaM no bhUyiSThaM bhrAtRvyAc ca vizeSataH 07023019a yathAsIc ca nivRtteSu pANDaveSu ca saMjaya 07023019c mama sainyAvazeSasya saMnipAtaH sudAruNaH 07023019e mAmakAnAM ca ye zUrAH kAMs tatra samavArayan 07024001 saMjaya uvAca 07024001a mahad bhairavam AsIn naH saMnivRtteSu pANDuSu 07024001c dRSTvA droNaM chAdyamAnaM tair bhAskaram ivAmbudaiH 07024002a taiz coddhUtaM rajas tIvram avacakre camUM tava 07024002c tato hatam amanyAma droNaM dRSTipathe hate 07024003a tAMs tu zUrAn maheSvAsAn krUraM karma cikIrSataH 07024003c dRSTvA duryodhanas tUrNaM svasainyaM samacUcudat 07024004a yathAzakti yathotsAhaM yathAsattvaM narAdhipAH 07024004c vArayadhvaM yathAyogaM pANDavAnAm anIkinIm 07024005a tato durmarSaNo bhImam abhyagacchat sutas tava 07024005c ArAd dRSTvA kiran bANair icchan droNasya jIvitam 07024006a taM bANair avatastAra kruddho mRtyum ivAhave 07024006c taM ca bhImo 'tudad bANais tadAsIt tumulaM mahat 07024007a ta IzvarasamAdiSTAH prAjJAH zUrAH prahAriNaH 07024007c bAhyaM mRtyubhayaM kRtvA pratyatiSThan parAn yudhi 07024008a kRtavarmA zineH putraM droNaprepsuM vizAM pate 07024008c paryavArayad AyAntaM zUraM samitizobhanam 07024009a taM zaineyaH zaravrAtaiH kruddhaH kruddham avArayat 07024009c kRtavarmA ca zaineyaM matto mattam iva dvipam 07024010a saindhavaH kSatradharmANam ApatantaM zaraughiNam 07024010c ugradhanvA maheSvAsaM yatto droNAd avArayat 07024011a kSatradharmA sindhupatez chittvA ketanakArmuke 07024011c nArAcair bahubhiH kruddhaH sarvamarmasv atADayat 07024012a athAnyad dhanur AdAya saindhavaH kRtahastavat 07024012c vivyAdha kSatradharmANaM raNe sarvAyasaiH zaraiH 07024013a yuyutsuM pANDavArthAya yatamAnaM mahAratham 07024013c subAhur bhrAtaraM zUraM yatto droNAd avArayat 07024014a subAhoH sadhanurbANAv asyataH parighopamau 07024014c yuyutsuH zitapItAbhyAM kSurAbhyAm acchinad bhujau 07024015a rAjAnaM pANDavazreSThaM dharmAtmAnaM yudhiSThiram 07024015c veleva sAgaraM kSubdhaM madrarAT samavArayat 07024016a taM dharmarAjo bahubhir marmabhidbhir avAkirat 07024016c madrezas taM catuHSaSTyA zarair viddhvAnadad bhRzam 07024017a tasya nAnadataH ketum uccakarta sakArmukam 07024017c kSurAbhyAM pANDavazreSThas tata uccukruzur janAH 07024018a tathaiva rAjA bAhlIko rAjAnaM drupadaM zaraiH 07024018c AdravantaM sahAnIkaM sahAnIko nyavArayat 07024019a tad yuddham abhavad ghoraM vRddhayoH sahasenayoH 07024019c yathA mahAyUthapayor dvipayoH saMprabhinnayoH 07024020a vindAnuvindAv Avantyau virATaM matsyam ArcchatAm 07024020c sahasainyau sahAnIkaM yathendrAgnI purA balim 07024021a tad utpiJjalakaM yuddham AsId devAsuropamam 07024021c matsyAnAM kekayaiH sArdham abhItAzvarathadvipam 07024022a nAkuliM tu zatAnIkaM bhUtakarmA sabhApatiH 07024022c asyantam iSujAlAni yAntaM droNAd avArayat 07024023a tato nakuladAyAdas tribhir bhallaiH susaMzitaiH 07024023c cakre vibAhuzirasaM bhUtakarmANam Ahave 07024024a sutasomaM tu vikrAntam ApatantaM zaraughiNam 07024024c droNAyAbhimukhaM vIraM viviMzatir avArayat 07024025a sutasomas tu saMkruddhaH svapitRvyam ajihmagaiH 07024025c viviMzatiM zarair viddhvA nAbhyavartata daMzitaH 07024026a atha bhImarathaH zAlvam Azugair AyasaiH zitaiH 07024026c SaDbhiH sAzvaniyantAram anayad yamasAdanam 07024027a zrutakarmANam AyAntaM mayUrasadRzair hayaiH 07024027c caitrasenir mahArAja tava pautro nyavArayat 07024028a tau pautrau tava durdharSau parasparavadhaiSiNau 07024028c pitqNAm arthasiddhyarthaM cakratur yuddham uttamam 07024029a tiSThantam agrato dRSTvA prativindhyaM tam Ahave 07024029c drauNir mAnaM pituH kurvan mArgaNaiH samavArayat 07024030a taM kruddhaH prativivyAdha prativindhyaH zitaiH zaraiH 07024030c siMhalAGgUlalakSmANaM pitur arthe vyavasthitam 07024031a pravapann iva bIjAni bIjakAle nararSabha 07024031c drauNAyanir draupadeyaM zaravarSair avAkirat 07024032a yas tu zUratamo rAjan senayor ubhayor mataH 07024032c taM paTaccarahantAraM lakSmaNaH samavArayat 07024033a sa lakSmaNasyeSvasanaM chittvA lakSma ca bhArata 07024033c lakSmaNe zarajAlAni visRjan bahv azobhata 07024034a vikarNas tu mahAprAjJo yAjJaseniM zikhaNDinam 07024034c paryavArayad AyAntaM yuvAnaM samare yuvA 07024035a tatas tam iSujAlena yAjJaseniH samAvRNot 07024035c vidhUya tad bANajAlaM babhau tava suto balI 07024036a aGgado 'bhimukhaH zUram uttamaujasam Ahave 07024036c droNAyAbhimukhaM yAntaM vatsadantair avArayat 07024037a sa saMprahAras tumulas tayoH puruSasiMhayoH 07024037c sainikAnAM ca sarveSAM tayoz ca prItivardhanaH 07024038a durmukhas tu maheSvAso vIraM purujitaM balI 07024038c droNAyAbhimukhaM yAntaM kuntibhojam avArayat 07024039a sa durmukhaM bhruvor madhye nArAcena vyatADayat 07024039c tasya tad vibabhau vaktraM sanAlam iva paGkajam 07024040a karNas tu kekayAn bhrAtqn paJca lohitakadhvajAn 07024040c droNAyAbhimukhaM yAtAJ zaravarSair avArayat 07024041a te cainaM bhRzasaMkruddhAH zaravrAtair avAkiran 07024041c sa ca tAMz chAdayAm Asa zarajAlaiH punaH punaH 07024042a naiva karNo na te paJca dadRzur bANasaMvRtAH 07024042c sAzvasUtadhvajarathAH parasparazarAcitAH 07024043a putras te durjayaz caiva jayaz ca vijayaz ca ha 07024043c nIlaM kAzyaM jayaM zUrAs trayas trIn pratyavArayan 07024044a tad yuddham abhavad ghoram IkSitRprItivardhanam 07024044c siMhavyAghratarakSUNAM yathebhamahiSarSabhaiH 07024045a kSemadhUrtibRhantau tau bhrAtarau sAtvataM yudhi 07024045c droNAyAbhimukhaM yAntaM zarais tIkSNais tatakSatuH 07024046a tayos tasya ca tad yuddham atyadbhutam ivAbhavat 07024046c siMhasya dvipamukhyAbhyAM prabhinnAbhyAM yathA vane 07024047a rAjAnaM tu tathAmbaSTham ekaM yuddhAbhinandinam 07024047c cedirAjaH zarAn asyan kruddho droNAd avArayat 07024048a tam ambaSTho 'sthibhedinyA niravidhyac chalAkayA 07024048c sa tyaktvA sazaraM cApaM rathAd bhUmim athApatat 07024049a vArdhakSemiM tu vArSNeyaM kRpaH zAradvataH zaraiH 07024049c akSudraH kSudrakair droNAt kruddharUpam avArayat 07024050a yudhyantau kRpavArSNeyau ye 'pazyaMz citrayodhinau 07024050c te yuddhasaktamanaso nAnyA bubudhire kriyAH 07024051a saumadattis tu rAjAnaM maNimantam atandritam 07024051c paryavArayad AyAntaM yazo droNasya vardhayan 07024052a sa saumadattes tvaritaz chittveSvasanaketane 07024052c punaH patAkAM sUtaM ca chatraM cApAtayad rathAt 07024053a athAplutya rathAt tUrNaM yUpaketur amitrahA 07024053c sAzvasUtadhvajarathaM taM cakarta varAsinA 07024054a rathaM ca svaM samAsthAya dhanur AdAya cAparam 07024054c svayaM yacchan hayAn rAjan vyadhamat pANDavIM camUm 07024055a musalair mudgaraiz cakrair bhiNDipAlaiH parazvadhaiH 07024055c pAMsuvAtAgnisalilair bhasmaloSThatRNadrumaiH 07024056a Arujan prarujan bhaJjan nighnan vidrAvayan kSipan 07024056c senAM vibhISayann AyAd droNaprepsur ghaTotkacaH 07024057a taM tu nAnApraharaNair nAnAyuddhavizeSaNaiH 07024057c rAkSasaM rAkSasaH kruddhaH samAjaghne hy alambusaH 07024058a tayos tad abhavad yuddhaM rakSogrAmaNimukhyayoH 07024058c tAdRg yAdRk purA vRttaM zambarAmararAjayoH 07024059a evaM dvaMdvazatAny Asan rathavAraNavAjinAm 07024059c padAtInAM ca bhadraM te tava teSAM ca saMkulam 07024060a naitAdRzo dRSTapUrvaH saMgrAmo naiva ca zrutaH 07024060c droNasyAbhAvabhAveSu prasaktAnAM yathAbhavat 07024061a idaM ghoram idaM citram idaM raudram iti prabho 07024061c tatra yuddhAny adRzyanta pratatAni bahUni ca 07025001 dhRtarASTra uvAca 07025001a teSv evaM saMnivRtteSu pratyudyAteSu bhAgazaH 07025001c kathaM yuyudhire pArthA mAmakAz ca tarasvinaH 07025002a kim arjunaz cApy akarot saMzaptakabalaM prati 07025002c saMzaptakA vA pArthasya kim akurvata saMjaya 07025003 saMjaya uvAca 07025003a tathA teSu nivRtteSu pratyudyAteSu bhAgazaH 07025003c svayam abhyadravad bhImaM nAgAnIkena te sutaH 07025004a sa nAga iva nAgena govRSeNeva govRSaH 07025004c samAhUtaH svayaM rAjJA nAgAnIkam upAdravat 07025005a sa yuddhakuzalaH pArtho bAhuvIryeNa cAnvitaH 07025005c abhinat kuJjarAnIkam acireNaiva mAriSa 07025006a te gajA girisaMkAzAH kSarantaH sarvato madam 07025006c bhImasenasya nArAcair vimukhA vimadIkRtAH 07025007a vidhamed abhrajAlAni yathA vAyuH samantataH 07025007c vyadhamat tAny anIkAni tathaiva pavanAtmajaH 07025008a sa teSu visRjan bANAn bhImo nAgeSv azobhata 07025008c bhuvaneSv iva sarveSu gabhastIn udito raviH 07025009a te bhImabANaiH zatazaH saMsyUtA vibabhur gajAH 07025009c gabhastibhir ivArkasya vyomni nAnAbalAhakAH 07025010a tathA gajAnAM kadanaM kurvANam anilAtmajam 07025010c kruddho duryodhano 'bhyetya pratyavidhyac chitaiH zaraiH 07025011a tataH kSaNena kSitipaM kSatajapratimekSaNaH 07025011c kSayaM ninISur nizitair bhImo vivyAdha patribhiH 07025012a sa zarArpitasarvAGgaH kruddho vivyAdha pANDavam 07025012c nArAcair arkarazmyAbhair bhImasenaM smayann iva 07025013a tasya nAgaM maNimayaM ratnacitraM dhvaje sthitam 07025013c bhallAbhyAM kArmukaM caiva kSipraM ciccheda pANDavaH 07025014a duryodhanaM pIDyamAnaM dRSTvA bhImena mAriSa 07025014c cukSobhayiSur abhyAgAd aGgo mAtaGgam AsthitaH 07025015a tam ApatantaM mAtaGgam ambudapratimasvanam 07025015c kumbhAntare bhImaseno nArAcenArdayad bhRzam 07025016a tasya kAyaM vinirbhidya mamajja dharaNItale 07025016c tataH papAta dvirado vajrAhata ivAcalaH 07025017a tasyAvarjitanAgasya mlecchasyAvapatiSyataH 07025017c ziraz ciccheda bhallena kSiprakArI vRkodaraH 07025018a tasmin nipatite vIre saMprAdravata sA camUH 07025018c saMbhrAntAzvadviparathA padAtIn avamRdnatI 07025019a teSv anIkeSu sarveSu vidravatsu samantataH 07025019c prAgjyotiSas tato bhImaM kuJjareNa samAdravat 07025020a yena nAgena maghavAn ajayad daityadAnavAn 07025020c sa nAgapravaro bhImaM sahasA samupAdravat 07025021a zravaNAbhyAm atho padbhyAM saMhatena kareNa ca 07025021c vyAvRttanayanaH kruddhaH pradahann iva pANDavam 07025022a tataH sarvasya sainyasya nAdaH samabhavan mahAn 07025022c hA hA vinihato bhImaH kuJjareNeti mAriSa 07025023a tena nAdena vitrastA pANDavAnAm anIkinI 07025023c sahasAbhyadravad rAjan yatra tasthau vRkodaraH 07025024a tato yudhiSThiro rAjA hataM matvA vRkodaram 07025024c bhagadattaM sapAJcAlaH sarvataH samavArayat 07025025a taM rathai rathinAM zreSThAH parivArya samantataH 07025025c avAkiraJ zarais tIkSNaiH zatazo 'tha sahasrazaH 07025026a sa vighAtaM pRSatkAnAm aGkuzena samAcaran 07025026c gajena pANDupAJcAlAn vyadhamat parvatezvaraH 07025027a tad adbhutam apazyAma bhagadattasya saMyuge 07025027c tathA vRddhasya caritaM kuJjareNa vizAM pate 07025028a tato rAjA dazArNAnAM prAgjyotiSam upAdravat 07025028c tiryagyAtena nAgena samadenAzugAminA 07025029a tayor yuddhaM samabhavan nAgayor bhImarUpayoH 07025029c sapakSayoH parvatayor yathA sadrumayoH purA 07025030a prAgjyotiSapater nAgaH saMnipatyApavRtya ca 07025030c pArzve dazArNAdhipater bhittvA nAgam apAtayat 07025031a tomaraiH sUryarazmyAbhair bhagadatto 'tha saptabhiH 07025031c jaghAna dviradasthaM taM zatruM pracalitAsanam 07025032a upasRtya tu rAjAnaM bhagadattaM yudhiSThiraH 07025032c rathAnIkena mahatA sarvataH paryavArayat 07025033a sa kuJjarastho rathibhiH zuzubhe sarvato vRtaH 07025033c parvate vanamadhyastho jvalann iva hutAzanaH 07025034a maNDalaM sarvataH zliSTaM rathinAm ugradhanvinAm 07025034c kiratAM zaravarSANi sa nAgaH paryavartata 07025035a tataH prAgjyotiSo rAjA parigRhya dviparSabham 07025035c preSayAm Asa sahasA yuyudhAnarathaM prati 07025036a zineH pautrasya tu rathaM parigRhya mahAdvipaH 07025036c abhicikSepa vegena yuyudhAnas tv apAkramat 07025037a bRhataH saindhavAn azvAn samutthApya tu sArathiH 07025037c tasthau sAtyakim AsAdya saMplutas taM rathaM punaH 07025038a sa tu labdhvAntaraM nAgas tvarito rathamaNDalAt 07025038c nizcakrAma tataH sarvAn paricikSepa pArthivAn 07025039a te tv AzugatinA tena trAsyamAnA nararSabhAH 07025039c tam ekaM dviradaM saMkhye menire zatazo nRpAH 07025040a te gajasthena kAlyante bhagadattena pANDavAH 07025040c airAvatasthena yathA devarAjena dAnavAH 07025041a teSAM pradravatAM bhImaH pAJcAlAnAm itas tataH 07025041c gajavAjikRtaH zabdaH sumahAn samajAyata 07025042a bhagadattena samare kAlyamAneSu pANDuSu 07025042c prAgjyotiSam abhikruddhaH punar bhImaH samabhyayAt 07025043a tasyAbhidravato vAhAn hastamuktena vAriNA 07025043c siktvA vyatrAsayan nAgas te pArtham aharaMs tataH 07025044a tatas tam abhyayAt tUrNaM ruciparvAkRtIsutaH 07025044c samukSaJ zaravarSeNa rathastho 'ntakasaMnibhaH 07025045a tato ruciraparvANaM zareNa nataparvaNA 07025045c suparvA parvatapatir ninye vaivasvatakSayam 07025046a tasmin nipatite vIre saubhadro draupadIsutAH 07025046c cekitAno dhRSTaketur yuyutsuz cArdayan dvipam 07025047a ta enaM zaradhArAbhir dhArAbhir iva toyadAH 07025047c siSicur bhairavAn nAdAn vinadanto jighAMsavaH 07025048a tataH pArSNyaGkuzAGguSThaiH kRtinA codito dvipaH 07025048c prasAritakaraH prAyAt stabdhakarNekSaNo drutam 07025049a so 'dhiSThAya padA vAhAn yuyutsoH sUtam Arujat 07025049c putras tu tava saMbhrAntaH saubhadrasyApluto ratham 07025050a sa kuJjarastho visRjann iSUn ariSu pArthivaH 07025050c babhau razmIn ivAdityo bhuvaneSu samutsRjan 07025051a tam Arjunir dvAdazabhir yuyutsur dazabhiH zaraiH 07025051c tribhis tribhir draupadeyA dhRSTaketuz ca vivyadhuH 07025052a so 'riyatnArpitair bANair Acito dvirado babhau 07025052c saMsyUta iva sUryasya razmibhir jalado mahAn 07025053a niyantuH zilpayatnAbhyAM preSito 'rizarArditaH 07025053c paricikSepa tAn nAgaH sa ripUn savyadakSiNam 07025054a gopAla iva daNDena yathA pazugaNAn vane 07025054c AveSTayata tAM senAM bhagadattas tathA muhuH 07025055a kSipraM zyenAbhipannAnAM vAyasAnAm iva svanaH 07025055c babhUva pANDaveyAnAM bhRzaM vidravatAM svanaH 07025056a sa nAgarAjaH pravarAGkuzAhataH; purA sapakSo 'drivaro yathA nRpa 07025056c bhayaM tathA ripuSu samAdadhad bhRzaM; vaNiggaNAnAM kSubhito yathArNavaH 07025057a tato dhvanir dviradarathAzvapArthivair; bhayAd dravadbhir janito 'tibhairavaH 07025057c kSitiM viyad dyAM vidizo dizas tathA; samAvRNot pArthiva saMyuge tadA 07025058a sa tena nAgapravareNa pArthivo; bhRzaM jagAhe dviSatAm anIkinIm 07025058c purA suguptAM vibudhair ivAhave; virocano devavarUthinIm iva 07025059a bhRzaM vavau jvalanasakho viyad rajaH; samAvRNon muhur api caiva sainikAn 07025059c tam ekanAgaM gaNazo yathA gajAH; samantato drutam iva menire janAH 07026001 saMjaya uvAca 07026001a yan mAM pArthasya saMgrAme karmANi paripRcchasi 07026001c tac chRNuSva mahArAja pArtho yad akaron mRdhe 07026002a rajo dRSTvA samudbhUtaM zrutvA ca gajanisvanam 07026002c bhajyatAM bhagadattena kaunteyaH kRSNam abravIt 07026003a yathA prAgjyotiSo rAjA gajena madhusUdana 07026003c tvaramANo 'bhyatikrAnto dhruvaM tasyaiSa nisvanaH 07026004a indrAd anavaraH saMkhye gajayAnavizAradaH 07026004c prathamo vA dvitIyo vA pRthivyAm iti me matiH 07026005a sa cApi dviradazreSThaH sadApratigajo yudhi 07026005c sarvazabdAtigaH saMkhye kRtakarmA jitaklamaH 07026006a sahaH zastranipAtAnAm agnisparzasya cAnagha 07026006c sa pANDavabalaM vyaktam adyaiko nAzayiSyati 07026007a na cAvAbhyAm Rte 'nyo 'sti zaktas taM pratibAdhitum 07026007c tvaramANas tato yAhi yataH prAgjyotiSAdhipaH 07026008a zakrasakhyAd dvipabalair vayasA cApi vismitam 07026008c adyainaM preSayiSyAmi balahantuH priyAtithim 07026009a vacanAd atha kRSNas tu prayayau savyasAcinaH 07026009c dAryate bhagadattena yatra pANDavavAhinI 07026010a taM prayAntaM tataH pazcAd Ahvayanto mahArathAH 07026010c saMzaptakAH samArohan sahasrANi caturdaza 07026011a dazaiva tu sahasrANi trigartAnAM narAdhipa 07026011c catvAri tu sahasrANi vAsudevasya ye 'nugAH 07026012a dAryamANAM camUM dRSTvA bhagadattena mAriSa 07026012c AhUyamAnasya ca tair abhavad dhRdayaM dvidhA 07026013a kiM nu zreyaskaraM karma bhaved iti vicintayan 07026013c ito vA vinivarteyaM gaccheyaM vA yudhiSThiram 07026014a tasya buddhyA vicAryaitad arjunasya kurUdvaha 07026014c abhavad bhUyasI buddhiH saMzaptakavadhe sthirA 07026015a sa saMnivRttaH sahasA kapipravaraketanaH 07026015c eko rathasahasrANi nihantuM vAsavI raNe 07026016a sA hi duryodhanasyAsIn matiH karNasya cobhayoH 07026016c arjunasya vadhopAye tena dvaidham akalpayat 07026017a sa tu saMvartayAm Asa dvaidhIbhAvena pANDavaH 07026017c rathena tu rathAgryANAm akarot tAM mRSA tadA 07026018a tataH zatasahasrANi zarANAM nataparvaNAm 07026018c vyasRjann arjune rAjan saMzaptakamahArathAH 07026019a naiva kuntIsutaH pArtho naiva kRSNo janArdanaH 07026019c na hayA na ratho rAjan dRzyante sma zaraiz citAH 07026020a yadA moham anuprAptaH sasvedaz ca janArdanaH 07026020c tatas tAn prAyazaH pArtho vajrAstreNa nijaghnivAn 07026021a zatazaH pANayaz chinnAH seSujyAtalakArmukAH 07026021c ketavo vAjinaH sUtA rathinaz cApatan kSitau 07026022a drumAcalAgrAmbudharaiH samarUpAH sukalpitAH 07026022c hatArohAH kSitau petur dvipAH pArthazarAhatAH 07026023a vipraviddhakuthAvalgAz chinnabhANDAH parAsavaH 07026023c sArohAs turagAH petur mathitAH pArthamArgaNaiH 07026024a sarSTicarmAsinakharAH samudgaraparazvadhAH 07026024c saMchinnA bAhavaH petur nRNAM bhallaiH kirITinA 07026025a bAlAdityAmbujendUnAM tulyarUpANi mAriSa 07026025c saMchinnAny arjunazaraiH zirAMsy urvIM prapedire 07026026a jajvAlAlaMkRtaiH senA patribhiH prANabhojanaiH 07026026c nAnAliGgais tadAmitrAn kruddhe nighnati phalgune 07026027a kSobhayantaM tadA senAM dviradaM nalinIm iva 07026027c dhanaMjayaM bhUtagaNAH sAdhu sAdhv ity apUjayan 07026028a dRSTvA tat karma pArthasya vAsavasyeva mAdhavaH 07026028c vismayaM paramaM gatvA talam Ahatya pUjayat 07026029a tataH saMzaptakAn hatvA bhUyiSThaM ye vyavasthitAH 07026029c bhagadattAya yAhIti pArthaH kRSNam acodayat 07027001 saMjaya uvAca 07027001a yiyAsatas tataH kRSNaH pArthasyAzvAn manojavAn 07027001c apraiSId dhemasaMchannAn droNAnIkAya pANDurAn 07027002a taM prayAntaM kuruzreSThaM svAMs trAtuM droNatApitAn 07027002c suzarmA bhrAtRbhiH sArdhaM yuddhArthI pRSThato 'nvayAt 07027003a tataH zvetahayaH kRSNam abravId ajitaM jayaH 07027003c eSa mAM bhrAtRbhiH sArdhaM suzarmAhvayate 'cyuta 07027004a dIryate cottareNaitat sainyaM naH zatrusUdana 07027004c dvaidhIbhUtaM mano me 'dya kRtaM saMzaptakair idam 07027005a kiM nu saMzaptakAn hanmi svAn rakSAmy ahitArditAn 07027005c iti me tvaM mataM vettha tatra kiM sukRtaM bhavet 07027006a evam uktas tu dAzArhaH syandanaM pratyavartayat 07027006c yena trigartAdhipatiH pANDavaM samupAhvayat 07027007a tato 'rjunaH suzarmANaM viddhvA saptabhir AzugaiH 07027007c dhvajaM dhanuz cAsya tathA kSurAbhyAM samakRntata 07027008a trigartAdhipatez cApi bhrAtaraM SaDbhir AyasaiH 07027008c sAzvaM sasUtaM tvaritaH pArthaH praiSId yamakSayam 07027009a tato bhujagasaMkAzAM suzarmA zaktim AyasIm 07027009c cikSepArjunam Adizya vAsudevAya tomaram 07027010a zaktiM tribhiH zaraiz chittvA tomaraM tribhir arjunaH 07027010c suzarmANaM zaravrAtair mohayitvA nyavartata 07027011a taM vAsavam ivAyAntaM bhUrivarSazaraughiNam 07027011c rAjaMs tAvakasainyAnAM nograM kaz cid avArayat 07027012a tato dhanaMjayo bANais tata eva mahArathAn 07027012c AyAd vinighnan kauravyAn dahan kakSam ivAnalaH 07027013a tasya vegam asahyaM tu kuntIputrasya dhImataH 07027013c nAzaknuvaMs te saMsoDhuM sparzam agner iva prajAH 07027014a saMveSTayann anIkAni zaravarSeNa pANDavaH 07027014c suparNapAtavad rAjann AyAt prAgjyotiSaM prati 07027015a yat tadAnAmayaj jiSNur bharatAnAm apAyinAm 07027015c dhanuH kSemakaraM saMkhye dviSatAm azruvardhanam 07027016a tad eva tava putrasya rAjan durdyUtadevinaH 07027016c kRte kSatravinAzAya dhanur Ayacchad arjunaH 07027017a tathA vikSobhyamANA sA pArthena tava vAhinI 07027017c vyadIryata mahArAja naur ivAsAdya parvatam 07027018a tato daza sahasrANi nyavartanta dhanuSmatAm 07027018c matiM kRtvA raNe kruddhA vIrA jayaparAjaye 07027019a vyapetahRdayatrAsa ApaddharmAtigo rathaH 07027019c Archat pArtho guruM bhAraM sarvabhArasaho yudhi 07027020a yathA naDavanaM kruddhaH prabhinnaH SaSTihAyanaH 07027020c mRdnIyAt tadvad AyastaH pArtho 'mRdnAc camUM tava 07027021a tasmin pramathite sainye bhagadatto narAdhipaH 07027021c tena nAgena sahasA dhanaMjayam upAdravat 07027022a taM rathena naravyAghraH pratyagRhNAd abhItavat 07027022c sa saMnipAtas tumulo babhUva rathanAgayoH 07027023a kalpitAbhyAM yathAzAstraM rathena ca gajena ca 07027023c saMgrAme ceratur vIrau bhagadattadhanaMjayau 07027024a tato jImUtasaMkAzAn nAgAd indra ivAbhibhUH 07027024c abhyavarSac charaugheNa bhagadatto dhanaMjayam 07027025a sa cApi zaravarSaM tac charavarSeNa vAsaviH 07027025c aprAptam eva ciccheda bhagadattasya vIryavAn 07027026a tataH prAgjyotiSo rAjA zaravarSaM nivArya tat 07027026c zarair jaghne mahAbAhuM pArthaM kRSNaM ca bhArata 07027027a tataH sa zarajAlena mahatAbhyavakIrya tau 07027027c codayAm Asa taM nAgaM vadhAyAcyutapArthayoH 07027028a tam ApatantaM dviradaM dRSTvA kruddham ivAntakam 07027028c cakre 'pasavyaM tvaritaH syandanena janArdanaH 07027029a saMprAptam api neyeSa parAvRttaM mahAdvipam 07027029c sArohaM mRtyusAt kartuM smaran dharmaM dhanaMjayaH 07027030a sa tu nAgo dviparathAn hayAMz cArujya mAriSa 07027030c prAhiNon mRtyulokAya tato 'krudhyad dhanaMjayaH 07028001 dhRtarASTra uvAca 07028001a tathA kruddhaH kim akarod bhagadattasya pANDavaH 07028001c prAgjyotiSo vA pArthasya tan me zaMsa yathAtatham 07028002 saMjaya uvAca 07028002a prAgjyotiSeNa saMsaktAv ubhau dAzArhapANDavau 07028002c mRtyor ivAntikaM prAptau sarvabhUtAni menire 07028003a tathA hi zaravarSANi pAtayaty anizaM prabho 07028003c bhagadatto gajaskandhAt kRSNayoH syandanasthayoH 07028004a atha kArSNAyasair bANaiH pUrNakArmukaniHsRtaiH 07028004c avidhyad devakIputraM hemapuGkhaiH zilAzitaiH 07028005a agnisparzasamAs tIkSNA bhagadattena coditAH 07028005c nirbhidya devakIputraM kSitiM jagmuH zarAs tataH 07028006a tasya pArtho dhanuz chittvA zarAvApaM nihatya ca 07028006c lADayann iva rAjAnaM bhagadattam ayodhayat 07028007a so 'rkarazminibhAMs tIkSNAMs tomarAn vai caturdaza 07028007c prerayat savyasAcI tAMs tridhaikaikam athAcchinat 07028008a tato nAgasya tad varma vyadhamat pAkazAsaniH 07028008c zarajAlena sa babhau vyabhraH parvatarAD iva 07028009a tataH prAgjyotiSaH zaktiM hemadaNDAm ayasmayIm 07028009c vyasRjad vAsudevAya dvidhA tAm arjuno 'cchinat 07028010a tataz chatraM dhvajaM caiva chittvA rAjJo 'rjunaH zaraiH 07028010c vivyAdha dazabhis tUrNam utsmayan parvatAdhipam 07028011a so 'tividdho 'rjunazaraiH supuGkhaiH kaGkapatribhiH 07028011c bhagadattas tataH kruddhaH pANDavasya mahAtmanaH 07028012a vyasRjat tomarAn mUrdhni zvetAzvasyonnanAda ca 07028012c tair arjunasya samare kirITaM parivartitam 07028013a parivRttaM kirITaM taM yamayann eva phalgunaH 07028013c sudRSTaH kriyatAM loka iti rAjAnam abravIt 07028014a evam uktas tu saMkruddhaH zaravarSeNa pANDavam 07028014c abhyavarSat sagovindaM dhanur AdAya bhAsvaram 07028015a tasya pArtho dhanuz chittvA tUNIrAn saMnikRtya ca 07028015c tvaramANo dvisaptatyA sarvamarmasv atADayat 07028016a viddhas tathApy avyathito vaiSNavAstram udIrayan 07028016c abhimantryAGkuzaM kruddho vyasRjat pANDavorasi 07028017a visRSTaM bhagadattena tad astraM sarvaghAtakam 07028017c urasA pratijagrAha pArthaM saMchAdya kezavaH 07028018a vaijayanty abhavan mAlA tad astraM kezavorasi 07028018c tato 'rjunaH klAntamanAH kezavaM pratyabhASata 07028019a ayudhyamAnas turagAn saMyantAsmi janArdana 07028019c ity uktvA puNDarIkAkSa pratijJAM svAM na rakSasi 07028020a yady ahaM vyasanI vA syAm azakto vA nivAraNe 07028020c tatas tvayaivaM kAryaM syAn na tu kAryaM mayi sthite 07028021a sabANaH sadhanuz cAhaM sasurAsuramAnavAn 07028021c zakto lokAn imAJ jetuM tac cApi viditaM tava 07028022a tato 'rjunaM vAsudevaH pratyuvAcArthavad vacaH 07028022c zRNu guhyam idaM pArtha yathA vRttaM purAnagha 07028023a caturmUrtir ahaM zazval lokatrANArtham udyataH 07028023c AtmAnaM pravibhajyeha lokAnAM hitam Adadhe 07028024a ekA mUrtis tapazcaryAM kurute me bhuvi sthitA 07028024c aparA pazyati jagat kurvANaM sAdhvasAdhunI 07028025a aparA kurute karma mAnuSaM lokam AzritA 07028025c zete caturthI tv aparA nidrAM varSasahasrikAm 07028026a yAsau varSasahasrAnte mUrtir uttiSThate mama 07028026c varArhebhyo varAJ zreSThAMs tasmin kAle dadAti sA 07028027a taM tu kAlam anuprAptaM viditvA pRthivI tadA 07028027c prAyAcata varaM yaM mAM narakArthAya taM zRNu 07028028a devAnAm asurANAM ca avadhyas tanayo 'stu me 07028028c upeto vaiSNavAstreNa tan me tvaM dAtum arhasi 07028029a evaM varam ahaM zrutvA jagatyAs tanaye tadA 07028029c amogham astram adadaM vaiSNavaM tad ahaM purA 07028030a avocaM caitad astraM vai hy amoghaM bhavatu kSame 07028030c narakasyAbhirakSArthaM nainaM kaz cid vadhiSyati 07028031a anenAstreNa te guptaH sutaH parabalArdanaH 07028031c bhaviSyati durAdharSaH sarvalokeSu sarvadA 07028032a tathety uktvA gatA devI kRtakAmA manasvinI 07028032c sa cApy AsId durAdharSo narakaH zatrutApanaH 07028033a tasmAt prAgjyotiSaM prAptaM tad astraM pArtha mAmakam 07028033c nAsyAvadhyo 'sti lokeSu sendrarudreSu mAriSa 07028034a tan mayA tvatkRtenaitad anyathA vyapanAzitam 07028034c viyuktaM paramAstreNa jahi pArtha mahAsuram 07028035a vairiNaM yudhi durdharSaM bhagadattaM suradviSam 07028035c yathAhaM jaghnivAn pUrvaM hitArthaM narakaM tathA 07028036a evam uktas tataH pArthaH kezavena mahAtmanA 07028036c bhagadattaM zitair bANaiH sahasA samavAkirat 07028037a tataH pArtho mahAbAhur asaMbhrAnto mahAmanAH 07028037c kumbhayor antare nAgaM nArAcena samArpayat 07028038a samAsAdya tu taM nAgaM bANo vajra ivAcalam 07028038c abhyagAt saha puGkhena valmIkam iva pannagaH 07028039a sa tu viSTabhya gAtrANi dantAbhyAm avaniM yayau 07028039c nadann ArtasvaraM prANAn utsasarja mahAdvipaH 07028040a tataz candrArdhabimbena zareNa nataparvaNA 07028040c bibheda hRdayaM rAjJo bhagadattasya pANDavaH 07028041a sa bhinnahRdayo rAjA bhagadattaH kirITinA 07028041c zarAsanaM zarAMz caiva gatAsuH pramumoca ha 07028042a zirasas tasya vibhraSTaH papAta ca varAGkuzaH 07028042c nAlatADanavibhraSTaM palAzaM nalinAd iva 07028043a sa hemamAlI tapanIyabhANDAt; papAta nAgAd girisaMnikAzAt 07028043c supuSpito mArutavegarugNo; mahIdharAgrAd iva karNikAraH 07028044a nihatya taM narapatim indravikramaM; sakhAyam indrasya tathaindrir Ahave 07028044c tato 'parAMs tava jayakAGkSiNo narAn; babhaJja vAyur balavAn drumAn iva 07029001 saMjaya uvAca 07029001a priyam indrasya satataM sakhAyam amitaujasam 07029001c hatvA prAgjyotiSaM pArthaH pradakSiNam avartata 07029002a tato gAndhArarAjasya sutau parapuraMjayau 07029002c ArchetAm arjunaM saMkhye bhrAtarau vRSakAcalau 07029003a tau sametyArjunaM vIrau puraH pazcAc ca dhanvinau 07029003c avidhyetAM mahAvegair nizitair Azugair bhRzam 07029004a vRSakasya hayAn sUtaM dhanuz chatraM rathaM dhvajam 07029004c tilazo vyadhamat pArthaH saubalasya zitaiH zaraiH 07029005a tato 'rjunaH zaravrAtair nAnApraharaNair api 07029005c gAndhArAn vyAkulAMz cakre saubalapramukhAn punaH 07029006a tataH paJcazatAn vIrAn gAndhArAn udyatAyudhAn 07029006c prAhiNon mRtyulokAya kruddho bANair dhanaMjayaH 07029007a hatAzvAt tu rathAt tUrNam avatIrya mahAbhujaH 07029007c Aruroha rathaM bhrAtur anyac ca dhanur Adade 07029008a tAv ekaratham ArUDhau bhrAtarau vRSakAcalau 07029008c zaravarSeNa bIbhatsum avidhyetAM punaH punaH 07029009a syAlau tava mahAtmAnau rAjAnau vRSakAcalau 07029009c bhRzaM nijaghnatuH pArtham indraM vRtrabalAv iva 07029010a labdhalakSyau tu gAndhArAv ahatAM pANDavaM punaH 07029010c nidAghavArSikau mAsau lokaM gharmAmbubhir yathA 07029011a tau rathasthau naravyAghrau rAjAnau vRSakAcalau 07029011c saMzliSTAGgau sthitau rAjaJ jaghAnaikeSuNArjunaH 07029012a tau rathAt siMhasaMkAzau lohitAkSau mahAbhujau 07029012c gatAsU petatur vIrau sodaryAv ekalakSaNau 07029013a tayor dehau rathAd bhUmiM gatau bandhujanapriyau 07029013c yazo daza dizaH puNyaM gamayitvA vyavasthitau 07029014a dRSTvA vinihatau saMkhye mAtulAv apalAyinau 07029014c bhRzaM mumucur azrUNi putrAs tava vizAM pate 07029015a nihatau bhrAtarau dRSTvA mAyAzatavizAradaH 07029015c kRSNau saMmohayan mAyAM vidadhe zakunis tataH 07029016a laguDAyoguDAzmAnaH zataghnyaz ca sazaktayaH 07029016c gadAparighanistriMzazUlamudgarapaTTizAH 07029017a sakampanarSTinakharA musalAni parazvadhAH 07029017c kSurAH kSurapranAlIkA vatsadantAs trisaMdhinaH 07029018a cakrANi vizikhAH prAsA vividhAny AyudhAni ca 07029018c prapetuH sarvato digbhyaH pradigbhyaz cArjunaM prati 07029019a kharoSTramahiSAH siMhA vyAghrAH sRmaracillikAH 07029019c RkSAH sAlAvRkA gRdhrAH kapayo 'tha sarIsRpAH 07029020a vividhAni ca rakSAMsi kSudhitAny arjunaM prati 07029020c saMkruddhAny abhyadhAvanta vividhAni vayAMsi ca 07029021a tato divyAstravic chUraH kuntIputro dhanaMjayaH 07029021c visRjann iSujAlAni sahasA tAny atADayat 07029022a te hanyamAnAH zUreNa pravaraiH sAyakair dRDhaiH 07029022c viruvanto mahArAvAn vinezuH sarvato hatAH 07029023a tatas tamaH prAdurabhUd arjunasya rathaM prati 07029023c tasmAc ca tamaso vAcaH krUrAH pArtham abhartsayan 07029024a tat tamo 'streNa mahatA jyotiSeNArjuno 'vadhIt 07029024c hate tasmiJ jalaughAs tu prAdurAsan bhayAnakAH 07029025a ambhasas tasya nAzArtham AdityAstram athArjunaH 07029025c prAyuGktAmbhas tatas tena prAyazo 'streNa zoSitam 07029026a evaM bahuvidhA mAyAH saubalasya kRtAH kRtAH 07029026c jaghAnAstrabalenAzu prahasann arjunas tadA 07029027a tathA hatAsu mAyAsu trasto 'rjunazarAhataH 07029027c apAyAj javanair azvaiH zakuniH prAkRto yathA 07029028a tato 'rjuno 'stravic chraiSThyaM darzayann Atmano 'riSu 07029028c abhyavarSac charaugheNa kauravANAm anIkinIm 07029029a sA hanyamAnA pArthena putrasya tava vAhinI 07029029c dvaidhIbhUtA mahArAja gaGgevAsAdya parvatam 07029030a droNam evAnvapadyanta ke cit tatra mahArathAH 07029030c ke cid duryodhanaM rAjann ardyamAnAH kirITinA 07029031a nApazyAma tatas tv etat sainyaM vai tamasAvRtam 07029031c gANDIvasya ca nirghoSaH zruto dakSiNato mayA 07029032a zaGkhadundubhinirghoSaM vAditrANAM ca nisvanam 07029032c gANDIvasya ca nirghoSo vyatikramyAspRzad divam 07029033a tataH punar dakSiNataH saMgrAmaz citrayodhinAm 07029033c suyuddham arjunasyAsId ahaM tu droNam anvagAm 07029034a nAnAvidhAny anIkAni putrANAM tava bhArata 07029034c arjuno vyadhamat kAle divIvAbhrANi mArutaH 07029035a taM vAsavam ivAyAntaM bhUrivarSazaraughiNam 07029035c maheSvAsaM naravyAghraM nograM kaz cid avArayat 07029036a te hanyamAnAH pArthena tvadIyA vyathitA bhRzam 07029036c svAn eva bahavo jaghnur vidravantas tatas tataH 07029037a te 'rjunena zarA muktAH kaGkapatrAs tanucchidaH 07029037c zalabhA iva saMpetuH saMvRNvAnA dizo daza 07029038a turagaM rathinaM nAgaM padAtim api mAriSa 07029038c vinirbhidya kSitiM jagmur valmIkam iva pannagAH 07029039a na ca dvitIyaM vyasRjat kuJjarAzvanareSu saH 07029039c pRthag ekazarArugNA nipetus te gatAsavaH 07029040a hatair manuSyais turagaiz ca sarvataH; zarAbhivRSTair dviradaiz ca pAtitaiH 07029040c tadA zvagomAyubaDAbhinAditaM; vicitram Ayodhaziro babhUva ha 07029041a pitA sutaM tyajati suhRdvaraM suhRt; tathaiva putraH pitaraM zarAturaH 07029041c svarakSaNe kRtamatayas tadA janAs; tyajanti vAhAn api pArthapIDitAH 07030001 dhRtarASTra uvAca 07030001a teSv anIkeSu bhagneSu pANDuputreNa saMjaya 07030001c calitAnAM drutAnAM ca katham AsIn mano hi vaH 07030002a anIkAnAM prabhagnAnAM vyavasthAnam apazyatAm 07030002c duSkaraM pratisaMdhAnaM tan mamAcakSva saMjaya 07030003 saMjaya uvAca 07030003a tathApi tava putrasya priyakAmA vizAM pate 07030003c yazaH pravIrA lokeSu rakSanto droNam anvayuH 07030004a samudyateSu zastreSu saMprApte ca yudhiSThire 07030004c akurvann AryakarmANi bhairave satyabhItavat 07030005a antaraM bhImasenasya prApatann amitaujasaH 07030005c sAtyakez caiva zUrasya dhRSTadyumnasya cAbhibho 07030006a droNaM droNam iti krUrAH pAJcAlAH samacodayan 07030006c mA droNam iti putrAs te kurUn sarvAn acodayan 07030007a droNaM droNam iti hy eke mA droNam iti cApare 07030007c kurUNAM pANDavAnAM ca droNadyUtam avartata 07030008a yaM yaM sma bhajate droNaH pAJcAlAnAM rathavrajam 07030008c tatra tatra sma pAJcAlyo dhRSTadyumno 'tha dhIyate 07030009a yathAbhAgaviparyAse saMgrAme bhairave sati 07030009c vIrAH samAsadan vIrAn agacchan bhIravaH parAn 07030010a akampanIyAH zatrUNAM babhUvus tatra pANDavAH 07030010c akampayaMs tv anIkAni smarantaH klezam AtmanaH 07030011a te tv amarSavazaM prAptA hrImantaH sattvacoditAH 07030011c tyaktvA prANAn nyavartanta ghnanto droNaM mahAhave 07030012a ayasAm iva saMpAtaH zilAnAm iva cAbhavat 07030012c dIvyatAM tumule yuddhe prANair amitatejasAm 07030013a na tu smaranti saMgrAmam api vRddhAs tathAvidham 07030013c dRSTapUrvaM mahArAja zrutapUrvam athApi vA 07030014a prAkampateva pRthivI tasmin vIrAvasAdane 07030014c pravartatA balaughena mahatA bhArapIDitA 07030015a ghUrNato hi balaughasya divaM stabdhveva nisvanaH 07030015c ajAtazatroH kruddhasya putrasya tava cAbhavat 07030016a samAsAdya tu pANDUnAm anIkAni sahasrazaH 07030016c droNena caratA saMkhye prabhagnAni zitaiH zaraiH 07030017a teSu pramathyamAneSu droNenAdbhutakarmaNA 07030017c paryavArayad AsAdya droNaM senApatiH svayam 07030018a tad adbhutam abhUd yuddhaM droNapAJcAlyayos tadA 07030018c naiva tasyopamA kA cit saMbhaved iti me matiH 07030019a tato nIlo 'nalaprakhyo dadAha kuruvAhinIm 07030019c zarasphuliGgaz cApArcir dahan kakSam ivAnalaH 07030020a taM dahantam anIkAni droNaputraH pratApavAn 07030020c pUrvAbhibhASI suzlakSNaM smayamAno 'bhyabhASata 07030021a nIla kiM bahubhir dagdhais tava yodhaiH zarArciSA 07030021c mayaikena hi yudhyasva kruddhaH prahara cAzugaiH 07030022a taM padmanikarAkAraM padmapatranibhekSaNam 07030022c vyAkozapadmAbhamukhaM nIlo vivyAdha sAyakaiH 07030023a tenAtividdhaH sahasA drauNir bhallaiH zitais tribhiH 07030023c dhanur dhvajaM ca chatraM ca dviSataH sa nyakRntata 07030024a sotplutya syandanAt tasmAn nIlaz carmavarAsidhRk 07030024c droNAyaneH ziraH kAyAd dhartum aicchat patatrivat 07030025a tasyodyatAseH sunasaM ziraH kAyAt sakuNDalam 07030025c bhallenApAharad drauNiH smayamAna ivAnagha 07030026a saMpUrNacandrAbhamukhaH padmapatranibhekSaNaH 07030026c prAMzur utpalagarbhAbho nihato nyapatat kSitau 07030027a tataH pravivyathe senA pANDavI bhRzam AkulA 07030027c AcAryaputreNa hate nIle jvalitatejasi 07030028a acintayaMz ca te sarve pANDavAnAM mahArathAH 07030028c kathaM no vAsavis trAyAc chatrubhya iti mAriSa 07030029a dakSiNena tu senAyAH kurute kadanaM balI 07030029c saMzaptakAvazeSasya nArAyaNabalasya ca 07031001 saMjaya uvAca 07031001a pratighAtaM tu sainyasya nAmRSyata vRkodaraH 07031001c so 'bhinad bAhlikaM SaSTyA karNaM ca dazabhiH zaraiH 07031002a tasya droNaH zitair bANais tIkSNadhArair ayasmayaiH 07031002c jIvitAntam abhiprepsur marmaNy Azu jaghAna ha 07031003a karNo dvAdazabhir bANair azvatthAmA ca saptabhiH 07031003c SaDbhir duryodhano rAjA tata enam avAkirat 07031004a bhImaseno 'pi tAn sarvAn pratyavidhyan mahAbalaH 07031004c droNaM paJcAzateSUNAM karNaM ca dazabhiH zaraiH 07031005a duryodhanaM dvAdazabhir drauNiM cASTAbhir AzugaiH 07031005c ArAvaM tumulaM kurvann abhyavartata tAn raNe 07031006a tasmin saMtyajati prANAn mRtyusAdhAraNIkRte 07031006c ajAtazatrus tAn yodhAn bhImaM trAtety acodayat 07031007a te yayur bhImasenasya samIpam amitaujasaH 07031007c yuyudhAnaprabhRtayo mAdrIputrau ca pANDavau 07031008a te sametya susaMrabdhAH sahitAH puruSarSabhAH 07031008c maheSvAsavarair guptaM droNAnIkaM bibhitsavaH 07031009a samApetur mahAvIryA bhImaprabhRtayo rathAH 07031009c tAn pratyagRhNAd avyagro droNo 'pi rathinAM varaH 07031010a mahAbalAn atirathAn vIrAn samarazobhinaH 07031010c bAhyaM mRtyubhayaM kRtvA tAvakAH pANDavAn yayuH 07031011a sAdinaH sAdino 'bhyaghnaMs tathaiva rathino rathAn 07031011c AsIc chaktyasisaMpAto yuddham AsIt parazvadhaiH 07031012a nikRSTam asiyuddhaM ca babhUva kaTukodayam 07031012c kuJjarANAM ca saMghAtair yuddham AsIt sudAruNam 07031013a apatat kuJjarAd anyo hayAd anyas tv avAkzirAH 07031013c naro bANena nirbhinno rathAd anyaz ca mAriSa 07031014a tatrAnyasya ca saMmarde patitasya vivarmaNaH 07031014c ziraH pradhvaMsayAm Asa vakSasy Akramya kuJjaraH 07031015a apare 'py aparAJ jaghnur vAraNAH patitAn narAn 07031015c viSANaiz cAvaniM gatvA vyabhindan rathino bahUn 07031016a narAntraiH ke cid apare viSANAlagnasaMsravaiH 07031016c babhramuH zatazo nAgA mRdnantaH zatazo narAn 07031017a kAMsyAyasatanutrANAn narAzvarathakuJjarAn 07031017c patitAn pothayAM cakrur dvipAH sthUlanaDAn iva 07031018a gRdhrapatrAdhivAsAMsi zayanAni narAdhipAH 07031018c hrImantaH kAlasaMpakvAH suduHkhAny adhizerate 07031019a hanti smAtra pitA putraM rathenAbhyativartate 07031019c putraz ca pitaraM mohAn nirmaryAdam avartata 07031020a akSo bhagno dhvajaz chinnaz chatram urvyAM nipAtitam 07031020c yugArdhaM chinnam AdAya pradudrAva tathA hayaH 07031021a sAsir bAhur nipatitaH ziraz chinnaM sakuNDalam 07031021c gajenAkSipya balinA rathaH saMcUrNitaH kSitau 07031022a rathinA tADito nAgo nArAcenApatad vyasuH 07031022c sArohaz cApatad vAjI gajenAtADito bhRzam 07031023a nirmaryAdaM mahad yuddham avartata sudAruNam 07031023c hA tAta hA putra sakhe kvAsi tiSTha kva dhAvasi 07031024a praharAhara jahy enaM smitakSveDitagarjitaiH 07031024c ity evam uccarantyaH sma zrUyante vividhA giraH 07031025a narasyAzvasya nAgasya samasajjata zoNitam 07031025c upAzAmyad rajo bhaumaM bhIrUn kazmalam Avizat 07031026a AsIt kezaparAmarzo muSTiyuddhaM ca dAruNam 07031026c nakhair dantaiz ca zUrANAm advIpe dvIpam icchatAm 07031027a tatrAcchidyata vIrasya sakhaDgo bAhur udyataH 07031027c sadhanuz cAparasyApi sazaraH sAGkuzas tathA 07031028a prAkrozad anyam anyo 'tra tathAnyo vimukho 'dravat 07031028c anyaH prAptasya cAnyasya ziraH kAyAd apAharat 07031029a zabdam abhyadravac cAnyaH zabdAd anyo 'dravad bhRzam 07031029c svAn anyo 'tha parAn anyo jaghAna nizitaiH zaraiH 07031030a girizRGgopamaz cAtra nArAcena nipAtitaH 07031030c mAtaGgo nyapatad bhUmau nadIrodha ivoSNage 07031031a tathaiva rathinaM nAgaH kSaran girir ivArujat 07031031c adhyatiSThat padA bhUmau sahAzvaM sahasArathim 07031032a zUrAn praharato dRSTvA kRtAstrAn rudhirokSitAn 07031032c bahUn apy Avizan moho bhIrUn hRdayadurbalAn 07031033a sarvam Avignam abhavan na prAjJAyata kiM cana 07031033c sainye ca rajasA dhvaste nirmaryAdam avartata 07031034a tataH senApatiH zIghram ayaM kAla iti bruvan 07031034c nityAbhitvaritAn eva tvarayAm Asa pANDavAn 07031035a kurvantaH zAsanaM tasya pANDaveyA yazasvinaH 07031035c saro haMsA ivApetur ghnanto droNarathaM prati 07031036a gRhNItAdravatAnyonyaM vibhItA vinikRntata 07031036c ity AsIt tumulaH zabdo durdharSasya rathaM prati 07031037a tato droNaH kRpaH karNo drauNI rAjA jayadrathaH 07031037c vindAnuvindAv Avantyau zalyaz cainAn avArayan 07031038a te tv AryadharmasaMrabdhA durnivAryA durAsadAH 07031038c zarArtA na jahur droNaM pAJcAlAH pANDavaiH saha 07031039a tato droNo 'bhisaMkruddho visRjaJ zatazaH zarAn 07031039c cedipAJcAlapANDUnAm akarot kadanaM mahat 07031040a tasya jyAtalanirghoSaH zuzruve dikSu mAriSa 07031040c vajrasaMghAtasaMkAzas trAsayan pANDavAn bahUn 07031041a etasminn antare jiSNur hatvA saMzaptakAn balI 07031041c abhyayAt tatra yatra sma droNaH pANDUn pramardati 07031042a taM zaraughamahAvartaM zoNitodaM mahAhradam 07031042c tIrNaH saMzaptakAn hatvA pratyadRzyata phalgunaH 07031043a tasya kIrtimato lakSma sUryapratimatejasaH 07031043c dIpyamAnam apazyAma tejasA vAnaradhvajam 07031044a saMzaptakasamudraM tam ucchoSyAstragabhastibhiH 07031044c sa pANDavayugAntArkaH kurUn apy abhyatItapat 07031045a pradadAha kurUn sarvAn arjunaH zastratejasA 07031045c yugAnte sarvabhUtAni dhUmaketur ivotthitaH 07031046a tena bANasahasraughair gajAzvarathayodhinaH 07031046c tADyamAnAH kSitiM jagmur muktazastrAH zarArditAH 07031047a ke cid ArtasvaraM cakrur vinedur apare punaH 07031047c pArthabANahatAH ke cin nipetur vigatAsavaH 07031048a teSAm utpatatAM kAMz cit patitAMz ca parAGmukhAn 07031048c na jaghAnArjuno yodhAn yodhavratam anusmaran 07031049a te vizIrNarathAzvebhAH prAyazaz ca parAGmukhAH 07031049c kuravaH karNa karNeti hA heti ca vicukruzuH 07031050a tam Adhirathir AkrandaM vijJAya zaraNaiSiNAm 07031050c mA bhaiSTeti pratizrutya yayAv abhimukho 'rjunam 07031051a sa bhAratarathazreSThaH sarvabhArataharSaNaH 07031051c prAduzcakre tad Agneyam astram astravidAM varaH 07031052a tasya dIptazaraughasya dIptacApadharasya ca 07031052c zaraughAJ zarajAlena vidudhAva dhanaMjayaH 07031052e astram astreNa saMvArya prANadad visRjaJ zarAn 07031053a dhRSTadyumnaz ca bhImaz ca sAtyakiz ca mahArathaH 07031053c vivyadhuH karNam AsAdya tribhis tribhir ajihmagaiH 07031054a arjunAstraM tu rAdheyaH saMvArya zaravRSTibhiH 07031054c teSAM trayANAM cApAni ciccheda vizikhais tribhiH 07031055a te nikRttAyudhAH zUrA nirviSA bhujagA iva 07031055c rathazaktIH samutkSipya bhRzaM siMhA ivAnadan 07031056a tA bhujAgrair mahAvegA visRSTA bhujagopamAH 07031056c dIpyamAnA mahAzaktyo jagmur AdhirathiM prati 07031057a tA nikRtya zitair bANais tribhis tribhir ajihmagaiH 07031057c nanAda balavAn karNaH pArthAya visRjaJ zarAn 07031058a arjunaz cApi rAdheyaM viddhvA saptabhir AzugaiH 07031058c karNAd avarajaM bANair jaghAna nizitais tribhiH 07031059a tataH zatruMjayaM hatvA pArthaH SaDbhir ajihmagaiH 07031059c jahAra sadyo bhallena vipATasya ziro rathAt 07031060a pazyatAM dhArtarASTrANAm ekenaiva kirITinA 07031060c pramukhe sUtaputrasya sodaryA nihatAs trayaH 07031061a tato bhImaH samutpatya svarathAd vainateyavat 07031061c varAsinA karNapakSAJ jaghAna daza paJca ca 07031062a punaH svaratham AsthAya dhanur AdAya cAparam 07031062c vivyAdha dazabhiH karNaM sUtam azvAMz ca paJcabhiH 07031063a dhRSTadyumno 'py asivaraM carma cAdAya bhAsvaram 07031063c jaghAna candravarmANaM bRhatkSatraM ca pauravam 07031064a tataH svaratham AsthAya pAJcAlyo 'nyac ca kArmukam 07031064c AdAya karNaM vivyAdha trisaptatyA nadan raNe 07031065a zaineyo 'py anyad AdAya dhanur indrAyudhadyuti 07031065c sUtaputraM catuHSaSTyA viddhvA siMha ivAnadat 07031066a bhallabhyAM sAdhumuktAbhyAM chittvA karNasya kArmukam 07031066c punaH karNaM tribhir bANair bAhvor urasi cArpayat 07031067a tato duryodhano droNo rAjA caiva jayadrathaH 07031067c nimajjamAnaM rAdheyam ujjahruH sAtyakArNavAt 07031068a dhRSTadyumnaz ca bhImaz ca saubhadro 'rjuna eva ca 07031068c nakulaH sahadevaz ca sAtyakiM jugupU raNe 07031069a evam eSa mahAraudraH kSayArthaM sarvadhanvinAm 07031069c tAvakAnAM pareSAM ca tyaktvA prANAn abhUd raNaH 07031070a padAtirathanAgAzvair gajAzvarathapattayaH 07031070c rathino nAgapattyazvai rathapattI rathadvipaiH 07031071a azvair azvA gajair nAgA rathino rathibhiH saha 07031071c saMsaktAH samadRzyanta pattayaz cApi pattibhiH 07031072a evaM sukalilaM yuddham AsIt kravyAdaharSaNam 07031072c mahadbhis tair abhItAnAM yamarASTravivardhanam 07031073a tato hatA nararathavAjikuJjarair; anekazo dviparathavAjipattayaH 07031073c gajair gajA rathibhir udAyudhA rathA; hayair hayAH pattigaNaiz ca pattayaH 07031074a rathair dvipA dviradavarair mahAhayA; hayair narA vararathibhiz ca vAjinaH 07031074c nirastajihvAdazanekSaNAH kSitau; kSayaM gatAH pramathitavarmabhUSaNAH 07031075a tathA parair bahukaraNair varAyudhair; hatA gatAH pratibhayadarzanAH kSitim 07031075c vipothitA hayagajapAdatADitA; bhRzAkulA rathakhuranemibhir hatAH 07031076a pramodane zvApadapakSirakSasAM; janakSaye vartati tatra dAruNe 07031076c mahAbalAs te kupitAH parasparaM; niSUdayantaH pravicerur ojasA 07031077a tato bale bhRzalulite parasparaM; nirIkSamANe rudhiraughasaMplute 07031077c divAkare 'staMgirim Asthite zanair; ubhe prayAte zibirAya bhArata 07032001 saMjaya uvAca 07032001a pUrvam asmAsu bhagneSu phalgunenAmitaujasA 07032001c droNe ca moghasaMkalpe rakSite ca yudhiSThire 07032002a sarve vidhvastakavacAs tAvakA yudhi nirjitAH 07032002c rajasvalA bhRzodvignA vIkSamANA dizo daza 07032003a avahAraM tataH kRtvA bhAradvAjasya saMmate 07032003c labdhalakSyaiH parair dInA bhRzAvahasitA raNe 07032004a zlAghamAneSu bhUteSu phalgunasyAmitAn guNAn 07032004c kezavasya ca sauhArde kIrtyamAne 'rjunaM prati 07032004e abhizastA ivAbhUvan dhyAnamUkatvam AsthitAH 07032005a tataH prabhAtasamaye droNaM duryodhano 'bravIt 07032005c praNayAd abhimAnAc ca dviSadvRddhyA ca durmanAH 07032005e zRNvatAM sarvabhUtAnAM saMrabdho vAkyakovidaH 07032006a nUnaM vayaM vadhyapakSe bhavato brahmavittama 07032006c tathA hi nAgrahIH prAptaM samIpe 'dya yudhiSThiram 07032007a icchatas te na mucyeta cakSuHprApto raNe ripuH 07032007c jighRkSato rakSyamANaH sAmarair api pANDavaiH 07032008a varaM dattvA mama prItaH pazcAd vikRtavAn asi 07032008c AzAbhaGgaM na kurvanti bhaktasyAryAH kathaM cana 07032009a tato 'prItas tathoktaH sa bhAradvAjo 'bravIn nRpam 07032009c nArhase mAnyathA jJAtuM ghaTamAnaM tava priye 07032010a sasurAsuragandharvAH sayakSoragarAkSasAH 07032010c nAlaM lokA raNe jetuM pAlyamAnaM kirITinA 07032011a vizvasRg yatra govindaH pRtanAris tathArjunaH 07032011c tatra kasya balaM krAmed anyatra tryambakAt prabhoH 07032012a satyaM tu te bravImy adya naitaj jAtv anyathA bhavet 07032012c adyaiSAM pravaraM vIraM pAtayiSye mahAratham 07032013a taM ca vyUhaM vidhAsyAmi yo 'bhedyas tridazair api 07032013c yogena kena cid rAjann arjunas tv apanIyatAm 07032014a na hy ajJAtam asAdhyaM vA tasya saMkhye 'sti kiM cana 07032014c tena hy upAttaM balavat sarvajJAnam itas tataH 07032015a droNena vyAhRte tv evaM saMzaptakagaNAH punaH 07032015c Ahvayann arjunaM saMkhye dakSiNAm abhito dizam 07032016a tatrArjunasyAtha paraiH sArdhaM samabhavad raNaH 07032016c tAdRzo yAdRzo nAnyaH zruto dRSTo 'pi vA kva cit 07032017a tato droNena vihito rAjan vyUho vyarocata 07032017c caran madhyaMdine sUryaH pratapann iva durdRzaH 07032018a taM cAbhimanyur vacanAt pitur jyeSThasya bhArata 07032018c bibheda durbhidaM saMkhye cakravyUham anekadhA 07032019a sa kRtvA duSkaraM karma hatvA vIrAn sahasrazaH 07032019c SaTsu vIreSu saMsakto dauHzAsanivazaM gataH 07032020a vayaM paramasaMhRSTAH pANDavAH zokakarzitAH 07032020c saubhadre nihate rAjann avahAram akurvata 07032021 dhRtarASTra uvAca 07032021a putraM puruSasiMhasya saMjayAprAptayauvanam 07032021c raNe vinihataM zrutvA bhRzaM me dIryate manaH 07032022a dAruNaH kSatradharmo 'yaM vihito dharmakartRbhiH 07032022c yatra rAjyepsavaH zUrA bAle zastram apAtayan 07032023a bAlam atyantasukhinaM vicarantam abhItavat 07032023c kRtAstrA bahavo jaghnur brUhi gAvalgaNe katham 07032024a bibhitsatA rathAnIkaM saubhadreNAmitaujasA 07032024c vikrIDitaM yathA saMkhye tan mamAcakSva saMjaya 07032025 saMjaya uvAca 07032025a yan mAM pRcchasi rAjendra saubhadrasya nipAtanam 07032025c tat te kArtsnyena vakSyAmi zRNu rAjan samAhitaH 07032025e vikrIDitaM kumAreNa yathAnIkaM bibhitsatA 07032026a dAvAgnyabhiparItAnAM bhUrigulmatRNadrume 07032026c vanaukasAm ivAraNye tvadIyAnAm abhUd bhayam 07033001 saMjaya uvAca 07033001a samare 'tyugrakarmANaH karmabhir vyaJjitazramAH 07033001c sakRSNAH pANDavAH paJca devair api durAsadAH 07033002a sattvakarmAnvayair buddhyA prakRtyA yazasA zriyA 07033002c naiva bhUto na bhavitA kRSNatulyaguNaH pumAn 07033003a satyadharmaparo dAtA viprapUjAdibhir guNaiH 07033003c sadaiva tridivaM prApto rAjA kila yudhiSThiraH 07033004a yugAnte cAntako rAjaJ jAmadagnyaz ca vIryavAn 07033004c raNastho bhImasenaz ca kathyante sadRzAs trayaH 07033005a pratijJAkarmadakSasya raNe gANDIvadhanvanaH 07033005c upamAM nAdhigacchAmi pArthasya sadRzIM kSitau 07033006a guruvAtsalyam atyantaM naibhRtyaM vinayo damaH 07033006c nakule 'prAtirUpyaM ca zauryaM ca niyatAni SaT 07033007a zrutagAmbhIryamAdhuryasattvavIryaparAkramaiH 07033007c sadRzo devayor vIraH sahadevaH kilAzvinoH 07033008a ye ca kRSNe guNAH sphItAH pANDaveSu ca ye guNAH 07033008c abhimanyau kilaikasthA dRzyante guNasaMcayAH 07033009a yudhiSThirasya dhairyeNa kRSNasya caritena ca 07033009c karmabhir bhImasenasya sadRzo bhImakarmaNaH 07033010a dhanaMjayasya rUpeNa vikrameNa zrutena ca 07033010c vinayAt sahadevasya sadRzo nakulasya ca 07033011 dhRtarASTra uvAca 07033011a abhimanyum ahaM sUta saubhadram aparAjitam 07033011c zrotum icchAmi kArtsnyena katham Ayodhane hataH 07033012 saMjaya uvAca 07033012a cakravyUho mahArAja AcAryeNAbhikalpitaH 07033012c tatra zakropamAH sarve rAjAno vinivezitAH 07033013a saMghAto rAjaputrANAM sarveSAm abhavat tadA 07033013c kRtAbhisamayAH sarve suvarNavikRtadhvajAH 07033014a raktAmbaradharAH sarve sarve raktavibhUSaNAH 07033014c sarve raktapatAkAz ca sarve vai hemamAlinaH 07033015a teSAM dazasahasrANi babhUvur dRDhadhanvinAm 07033015c pautraM tava puraskRtya lakSmaNaM priyadarzanam 07033016a anyonyasamaduHkhAs te anyonyasamasAhasAH 07033016c anyonyaM spardhamAnAz ca anyonyasya hite ratAH 07033017a karNaduHzAsanakRpair vRto rAjA mahArathaiH 07033017c devarAjopamaH zrImAJ zvetacchatrAbhisaMvRtaH 07033017e cAmaravyajanAkSepair udayann iva bhAskaraH 07033018a pramukhe tasya sainyasya droNo 'vasthitanAyake 07033018c sindhurAjas tathAtiSThac chrImAn merur ivAcalaH 07033019a sindhurAjasya pArzvasthA azvatthAmapurogamAH 07033019c sutAs tava mahArAja triMzat tridazasaMnibhAH 07033020a gAndhArarAjaH kitavaH zalyo bhUrizravAs tathA 07033020c pArzvataH sindhurAjasya vyarAjanta mahArathAH 07034001 saMjaya uvAca 07034001a tad anIkam anAdhRSyaM bhAradvAjena rakSitam 07034001c pArthAH samabhyavartanta bhImasenapurogamAH 07034002a sAtyakiz cekitAnaz ca dhRSTadyumnaz ca pArSataH 07034002c kuntibhojaz ca vikrAnto drupadaz ca mahArathaH 07034003a ArjuniH kSatradharmA ca bRhatkSatraz ca vIryavAn 07034003c cedipo dhRSTaketuz ca mAdrIputrau ghaTotkacaH 07034004a yudhAmanyuz ca vikrAntaH zikhaNDI cAparAjitaH 07034004c uttamaujAz ca durdharSo virATaz ca mahArathaH 07034005a draupadeyAz ca saMrabdhAH zaizupAliz ca vIryavAn 07034005c kekayAz ca mahAvIryAH sRJjayAz ca sahasrazaH 07034006a ete cAnye ca sagaNAH kRtAstrA yuddhadurmadAH 07034006c samabhyadhAvan sahasA bhAradvAjaM yuyutsavaH 07034007a samavetAMs tu tAn sarvAn bhAradvAjo 'pi vIryavAn 07034007c asaMbhrAntaH zaraugheNa mahatA samavArayat 07034008a mahaughAH salilasyeva girim AsAdya durbhidam 07034008c droNaM te nAbhyavartanta velAm iva jalAzayAH 07034009a pIDyamAnAH zarai rAjan droNacApaviniHsRtaiH 07034009c na zekuH pramukhe sthAtuM bhAradvAjasya pANDavAH 07034010a tad adbhutam apazyAma droNasya bhujayor balam 07034010c yad enaM nAbhyavartanta pAJcAlAH sRJjayaiH saha 07034011a tam AyAntam abhikruddhaM droNaM dRSTvA yudhiSThiraH 07034011c bahudhA cintayAm Asa droNasya prativAraNam 07034012a azakyaM tu tam anyena droNaM matvA yudhiSThiraH 07034012c aviSahyaM guruM bhAraM saubhadre samavAsRjat 07034013a vAsudevAd anavaraM phalgunAc cAmitaujasam 07034013c abravIt paravIraghnam abhimanyum idaM vacaH 07034014a etya no nArjuno garhed yathA tAta tathA kuru 07034014c cakravyUhasya na vayaM vidma bhedaM kathaM cana 07034015a tvaM vArjuno vA kRSNo vA bhindyAt pradyumna eva vA 07034015c cakravyUhaM mahAbAho paJcamo 'nyo na vidyate 07034016a abhimanyo varaM tAta yAcatAM dAtum arhasi 07034016c pitqNAM mAtulAnAM ca sainyAnAM caiva sarvazaH 07034017a dhanaMjayo hi nas tAta garhayed etya saMyugAt 07034017c kSipram astraM samAdAya droNAnIkaM vizAtaya 07034018 abhimanyur uvAca 07034018a droNasya dRDham avyagram anIkapravaraM yudhi 07034018c pitqNAM jayam AkAGkSann avagAhe bhinadmi ca 07034019a upadiSTo hi me pitrA yogo 'nIkasya bhedane 07034019c notsahe tu vinirgantum ahaM kasyAM cid Apadi 07034020 yudhiSThira uvAca 07034020a bhindhy anIkaM yudhA zreSTha dvAraM saMjanayasva naH 07034020c vayaM tvAnugamiSyAmo yena tvaM tAta yAsyasi 07034021a dhanaMjayasamaM yuddhe tvAM vayaM tAta saMyuge 07034021c praNidhAyAnuyAsyAmo rakSantaH sarvatomukhAH 07034022 bhIma uvAca 07034022a ahaM tvAnugamiSyAmi dhRSTadyumno 'tha sAtyakiH 07034022c pAJcAlAH kekayA matsyAs tathA sarve prabhadrakAH 07034023a sakRd bhinnaM tvayA vyUhaM tatra tatra punaH punaH 07034023c vayaM pradhvaMsayiSyAmo nighnamAnA varAn varAn 07034024 abhimanyur uvAca 07034024a aham etat pravekSyAmi droNAnIkaM durAsadam 07034024c pataMga iva saMkruddho jvalitaM jAtavedasam 07034025a tat karmAdya kariSyAmi hitaM yad vaMzayor dvayoH 07034025c mAtulasya ca yA prItir bhaviSyati pituz ca me 07034026a zizunaikena saMgrAme kAlyamAnAni saMghazaH 07034026c adya drakSyanti bhUtAni dviSatsainyAni vai mayA 07034027 yudhiSThira uvAca 07034027a evaM te bhASamANasya balaM saubhadra vardhatAm 07034027c yas tvam utsahase bhettuM droNAnIkaM sudurbhidam 07034028a rakSitaM puruSavyAghrair maheSvAsaiH prahAribhiH 07034028c sAdhyarudramarutkalpair vasvagnyAdityavikramaiH 07034029 saMjaya uvAca 07034029a tasya tad vacanaM zrutvA sa yantAram acodayat 07034029c sumitrAzvAn raNe kSipraM droNAnIkAya codaya 07035001 saMjaya uvAca 07035001a saubhadras tu vacaH zrutvA dharmarAjasya dhImataH 07035001c acodayata yantAraM droNAnIkAya bhArata 07035002a tena saMcodyamAnas tu yAhi yAhIti sArathiH 07035002c pratyuvAca tato rAjann abhimanyum idaM vacaH 07035003a atibhAro 'yam AyuSmann Ahitas tvayi pANDavaiH 07035003c saMpradhArya kSamaM buddhyA tatas tvaM yoddhum arhasi 07035004a AcAryo hi kRtI droNaH paramAstre kRtazramaH 07035004c atyantasukhasaMvRddhas tvaM ca yuddhavizAradaH 07035005a tato 'bhimanyuH prahasan sArathiM vAkyam abravIt 07035005c sArathe ko nv ayaM droNaH samagraM kSatram eva vA 07035006a airAvatagataM zakraM sahAmaragaNair aham 07035006c yodhayeyaM raNamukhe na me kSatre 'dya vismayaH 07035006e na mamaitad dviSatsainyaM kalAm arhati SoDazIm 07035007a api vizvajitaM viSNuM mAtulaM prApya sUtaja 07035007c pitaraM cArjunaM saMkhye na bhIr mAm upayAsyati 07035008a tato 'bhimanyus tAM vAcaM kadarthIkRtya sAratheH 07035008c yAhIty evAbravId enaM droNAnIkAya mAciram 07035009a tataH saMcodayAm Asa hayAn asya trihAyanAn 07035009c nAtihRSTamanAH sUto hemabhANDaparicchadAn 07035010a te preSitAH sumitreNa droNAnIkAya vAjinaH 07035010c droNam abhyadravan rAjan mahAvegaparAkramAH 07035011a tam udIkSya tathAyAntaM sarve droNapurogamAH 07035011c abhyavartanta kauravyAH pANDavAz ca tam anvayuH 07035012a sa karNikArapravarocchritadhvajaH; suvarNavarmArjunir arjunAd varaH 07035012c yuyutsayA droNamukhAn mahArathAn; samAsadat siMhazizur yathA gajAn 07035013a te viMzatipade yattAH saMprahAraM pracakrire 07035013c AsId gAGga ivAvarto muhUrtam udadher iva 07035014a zUrANAM yudhyamAnAnAM nighnatAm itaretaram 07035014c saMgrAmas tumulo rAjan prAvartata sudAruNaH 07035015a pravartamAne saMgrAme tasminn atibhayaMkare 07035015c droNasya miSato vyUhaM bhittvA prAvizad ArjuniH 07035016a taM praviSTaM parAn ghnantaM zatrumadhye mahAbalam 07035016c hastyazvarathapattyaughAH parivavrur udAyudhAH 07035017a nAnAvAditraninadaiH kSveDitotkruSTagarjitaiH 07035017c huMkAraiH siMhanAdaiz ca tiSTha tiSTheti nisvanaiH 07035018a ghorair halahalAzabdair mA gAs tiSThaihi mAm iti 07035018c asAv aham amutreti pravadanto muhur muhuH 07035019a bRMhitaiH ziJjitair hAsaiH khuranemisvanair api 07035019c saMnAdayanto vasudhAm abhidudruvur Arjunim 07035020a teSAm ApatatAM vIraH pUrvaM zIghram atho dRDham 07035020c kSiprAstro nyavadhId vrAtAn marmajJo marmabhedibhiH 07035021a te hanyamAnAz ca tathA nAnAliGgaiH zitaiH zaraiH 07035021c abhipetus tam evAjau zalabhA iva pAvakam 07035022a tatas teSAM zarIraiz ca zarIrAvayavaiz ca saH 07035022c saMtastAra kSitiM kSipraM kuzair vedim ivAdhvare 07035023a baddhagodhAGgulitrANAn sazarAvarakArmukAn 07035023c sAsicarmAGkuzAbhIzUn satomaraparazvadhAn 07035024a saguDAyomukhaprAsAn sarSTitomarapaTTizAn 07035024c sabhiNDipAlaparighAn sazaktivarakampanAn 07035025a sapratodamahAzaGkhAn sakuntAn sakacagrahAn 07035025c samudgarakSepaNIyAn sapAzaparighopalAn 07035026a sakeyUrAGgadAn bAhUn hRdyagandhAnulepanAn 07035026c saMcicchedArjunir vRttAMs tvadIyAnAM sahasrazaH 07035027a taiH sphuradbhir mahArAja zuzubhe lohitokSitaiH 07035027c paJcAsyaiH pannagaiz chinnair garuDeneva mAriSa 07035028a sunAsAnanakezAntair avraNaiz cArukuNDalaiH 07035028c saMdaSTauSThapuTaiH krodhAt kSaradbhiH zoNitaM bahu 07035029a cArusraGmukuToSNISair maNiratnavirAjitaiH 07035029c vinAlanalinAkArair divAkarazaziprabhaiH 07035030a hitapriyaMvadaiH kAle bahubhiH puNyagandhibhiH 07035030c dviSacchirobhiH pRthivIm avatastAra phAlguNiH 07035031a gandharvanagarAkArAn vidhivat kalpitAn rathAn 07035031c vISAmukhAn vitriveNUn vyastadaNDakabandhurAn 07035032a vijaGghakUbarAkSAMz ca vinemIn anarAn api 07035032c vicakropaskaropasthAn bhagnopakaraNAn api 07035033a prazAtitopakaraNAn hatayodhAn sahasrazaH 07035033c zarair vizakalIkurvan dikSu sarvAsv adRzyata 07035034a punar dvipAn dvipArohAn vaijayantyaGkuzadhvajAn 07035034c tUNAn varmANy atho kakSyA graiveyAn atha kambalAn 07035035a ghaNTAH zuNDAn viSANAgrAn kSurapAlAn padAnugAn 07035035c zarair nizitadhArAgraiH zAtravANAm azAtayat 07035036a vanAyujAn pArvatIyAn kAmbojAraTTabAhlikAn 07035036c sthiravAladhikarNAkSAJ javanAn sAdhuvAhinaH 07035037a svArUDhAJ zikSitair yodhaiH zaktyRSTiprAsayodhibhiH 07035037c vidhvastacAmarakuthAn viprakIrNaprakIrNakAn 07035038a nirastajihvAnayanAn niSkIrNAntrayakRdghanAn 07035038c hatArohAn bhinnabhANDAn kravyAdagaNamodanAn 07035039a nikRttavarmakavacAJ zakRnmUtrAsRgAplutAn 07035039c nipAtayann azvavarAMs tAvakAn so 'bhyarocata 07035040a eko viSNur ivAcintyaH kRtvA prAk karma duSkaram 07035040c tathA vimathitaM tena tryaGgaM tava balaM mahat 07035040e vyahanat sa padAtyoghAMs tvadIyAn eva bhArata 07035041a evam ekena tAM senAM saubhadreNa zitaiH zaraiH 07035041c bhRzaM viprahatAM dRSTvA skandenevAsurIM camUm 07035042a tvadIyAs tava putrAz ca vIkSamANA dizo daza 07035042c saMzuSkAsyAz calannetrAH prasvinnA lomaharSaNAH 07035043a palAyanakRtotsAhA nirutsAhA dviSajjaye 07035043c gotranAmabhir anyonyaM krandanto jIvitaiSiNaH 07035044a hatAn putrAMs tathA pitqn suhRtsaMbandhibAndhavAn 07035044c prAtiSThanta samutsRjya tvarayanto hayadvipAn 07036001 saMjaya uvAca 07036001a tAM prabhagnAM camUM dRSTvA saubhadreNAmitaujasA 07036001c duryodhano bhRzaM kruddhaH svayaM saubhadram abhyayAt 07036002a tato rAjAnam AvRttaM saubhadraM prati saMyuge 07036002c dRSTvA droNo 'bravId yodhAn paryApnuta narAdhipam 07036003a purAbhimanyur lakSyaM naH pazyatAM hanti vIryavAn 07036003c tam Adravata mA bhaiSTa kSipraM rakSata kauravam 07036004a tataH kRtajJA balinaH suhRdo jitakAzinaH 07036004c trAsyamAnA bhayAd vIraM parivavrus tavAtmajam 07036005a droNo drauNiH kRpaH karNaH kRtavarmA ca saubalaH 07036005c bRhadbalo madrarAjo bhUrir bhUrizravAH zalaH 07036006a pauravo vRSasenaz ca visRjantaH zitAJ zarAn 07036006c saubhadraM zaravarSeNa mahatA samavAkiran 07036007a saMmohayitvA tam atha duryodhanam amocayan 07036007c AsyAd grAsam ivAkSiptaM mamRSe nArjunAtmajaH 07036008a tAJ zaraugheNa mahatA sAzvasUtAn mahArathAn 07036008c vimukhIkRtya saubhadraH siMhanAdam athAnadat 07036009a tasya nAdaM tataH zrutvA siMhasyevAmiSaiSiNaH 07036009c nAmRSyanta susaMrabdhAH punar droNamukhA rathAH 07036010a ta enaM koSThakIkRtya rathavaMzena mAriSa 07036010c vyasRjann iSujAlAni nAnAliGgAni saMghazaH 07036011a tAny antarikSe ciccheda pautras tava zitaiH zaraiH 07036011c tAMz caiva prativivyAdha tad adbhutam ivAbhavat 07036012a tatas te kopitAs tena zarair AzIviSopamaiH 07036012c parivavrur jighAMsantaH saubhadram apalAyinam 07036013a samudram iva paryastaM tvadIyaM tad balArNavam 07036013c abhimanyur dadhAraiko veleva makarAlayam 07036014a zUrANAM yudhyamAnAnAM nighnatAm itaretaram 07036014c abhimanyoH pareSAM ca nAsIt kaz cit parAGmukhaH 07036015a tasmiMs tu ghore saMgrAme vartamAne bhayaMkare 07036015c duHsaho navabhir bANair abhimanyum avidhyata 07036016a duHzAsano dvAdazabhiH kRpaH zAradvatas tribhiH 07036016c droNas tu saptadazabhiH zarair AzIviSopamaiH 07036017a viviMzatis tu viMzatyA kRtavarmA ca saptabhiH 07036017c bRhadbalas tathASTAbhir azvatthAmA ca saptabhiH 07036018a bhUrizravAs tribhir bANair madrezaH SaDbhir AzugaiH 07036018c dvAbhyAM zarAbhyAM zakunis tribhir duryodhano nRpaH 07036019a sa tu tAn prativivyAdha tribhis tribhir ajihmagaiH 07036019c nRtyann iva mahArAja cApahastaH pratApavAn 07036020a tato 'bhimanyuH saMkruddhas tApyamAnas tavAtmajaiH 07036020c vidarzayan vai sumahac chikSaurasakRtaM balam 07036021a garuDAnilaraMhobhir yantur vAkyakarair hayaiH 07036021c dAntair azmakadAyAdaM tvaramANo 'bhyahArayat 07036021e vivyAdha cainaM dazabhir bANais tiSTheti cAbravIt 07036022a tasyAbhimanyur dazabhir bANaiH sUtaM hayAn dhvajam 07036022c bAhU dhanuH ziraz corvyAM smayamAno 'bhyapAtayat 07036023a tatas tasmin hate vIre saubhadreNAzmakezvare 07036023c saMcacAla balaM sarvaM palAyanaparAyaNam 07036024a tataH karNaH kRpo droNo drauNir gAndhArarAT zalaH 07036024c zalyo bhUrizravAH krAthaH somadatto viviMzatiH 07036025a vRSasenaH suSeNaz ca kuNDabhedI pratardanaH 07036025c vRndArako lalitthaz ca prabAhur dIrghalocanaH 07036025e duryodhanaz ca saMkruddhaH zaravarSair avAkiran 07036026a so 'tikruddho maheSvAsair abhimanyur ajihmagaiH 07036026c zaram Adatta karNAya parakAyAvabhedanam 07036027a tasya bhittvA tanutrANaM dehaM nirbhidya cAzugaH 07036027c prAvizad dharaNIM rAjan valmIkam iva pannagaH 07036028a sa tenAtiprahAreNa vyathito vihvalann iva 07036028c saMcacAla raNe karNaH kSitikampe yathAcalaH 07036029a athAnyair nizitair bANaiH suSeNaM dIrghalocanam 07036029c kuNDabhediM ca saMkruddhas tribhis trIn avadhId balI 07036030a karNas taM paJcaviMzatyA nArAcAnAM samarpayat 07036030c azvatthAmA ca viMzatyA kRtavarmA ca saptabhiH 07036031a sa zarArditasarvAGgaH kruddhaH zakrAtmajAtmajaH 07036031c vicaran dRzyate sainye pAzahasta ivAntakaH 07036032a zalyaM ca bANavarSeNa samIpastham avAkirat 07036032c udakrozan mahAbAhus tava sainyAni bhISayan 07036033a tataH sa viddho 'stravidA marmabhidbhir ajihmagaiH 07036033c zalyo rAjan rathopasthe niSasAda mumoha ca 07036034a taM hi viddhaM tathA dRSTvA saubhadreNa yazasvinA 07036034c saMprAdravac camUH sarvA bhAradvAjasya pazyataH 07036035a prekSantas taM mahAbAhuM rukmapuGkhaiH samAvRtam 07036035c tvadIyAz ca palAyante mRgAH siMhArditA iva 07036036a sa tu raNayazasAbhipUjyamAnaH; pitRsuracAraNasiddhayakSasaMghaiH 07036036c avanitalagataiz ca bhUtasaMghair; ativibabhau hutabhug yathAjyasiktaH 07037001 dhRtarASTra uvAca 07037001a tathA pramathamAnaM taM maheSvAsam ajihmagaiH 07037001c ArjuniM mAmakAH sarve ke tv enaM samavAkiran 07037002 saMjaya uvAca 07037002a zRNu rAjan kumArasya raNe vikrIDitaM mahat 07037002c bibhitsato rathAnIkaM bhAradvAjena rakSitam 07037003a madrezaM sAditaM dRSTvA saubhAdreNAzugai raNe 07037003c zalyAd avarajaH kruddhaH kiran bANAn samabhyayAt 07037004a sa viddhvA dazabhir bANaiH sAzvayantAram Arjunim 07037004c udakrozan mahAzabdaM tiSTha tiSTheti cAbravIt 07037005a tasyArjuniH zirogrIvaM pANipAdaM dhanur hayAn 07037005c chatraM dhvajaM niyantAraM triveNuM zamyupaskaram 07037006a cakre yugeSAM tUNIrAn anukarSaM ca sAyakaiH 07037006c patAkAM cakragoptArau sarvopakaraNAni ca 07037006e vyadhamal lAghavAt tac ca dadRze nAsya kaz cana 07037007a sa papAta kSitau kSINaH praviddhAbharaNAmbaraH 07037007c vAyuneva mahAcaityaH saMbhagno 'mitatejasA 07037007e anugAz cAsya vitrastAH prAdravan sarvatodizam 07037008a ArjuneH karma tad dRSTva praNeduz ca samantataH 07037008c nAdena sarvabhUtAni sAdhu sAdhv iti bhArata 07037009a zalyabhrAtary athArugNe bahuzas tasya sainikAH 07037009c kulAdhivAsanAmAni zrAvayanto 'rjunAtmajam 07037010a abhyavartanta saMkruddhA vividhAyudhapANayaH 07037010c rathair azvair gajaiz cAnye pAdAtaiz ca balotkaTAH 07037011a bANazabdena mahatA khuranemisvanena ca 07037011c huMkAraiH kSveDitotkruSTaiH siMhanAdaiH sagarjitaiH 07037012a jyAtalatrasvanair anye garjanto 'rjunanandanam 07037012c bruvantaz ca na no jIvan mokSyase jIvatAm iti 07037013a tAMs tathA bruvato dRSTvA saubhadraH prahasann iva 07037013c yo yaH sma prAharat pUrvaM taM taM vivyAdha patribhiH 07037014a saMdarzayiSyann astrANi citrANi ca laghUni ca 07037014c ArjuniH samare zUro mRdupUrvam ayudhyata 07037015a vAsudevAd upAttaM yad yad astraM ca dhanaMjayAt 07037015c adarzayata tat kArSNiH kRSNAbhyAm avizeSayan 07037016a dUram asyan guruM bhAraM sAdhayaMz ca punaH punaH 07037016c saMdadhad visRjaMz ceSUn nirvizeSam adRzyata 07037017a cApamaNDalam evAsya visphurad dikSv adRzyata 07037017c tamo ghnataH sudIptasya savitur maNDalaM yathA 07037018a jyAzabdaH zuzruve tasya talazabdaz ca dAruNaH 07037018c mahAzanimucaH kAle payodasyeva nisvanaH 07037019a hrImAn amarSI saubhadro mAnakRt priyadarzanaH 07037019c saMmimAnayiSur vIrAn iSvAsAMz cApy ayudhyata 07037020a mRdur bhUtvA mahArAja dAruNaH samapadyata 07037020c varSAbhyatIto bhagavAJ zaradIva divAkaraH 07037021a zarAn vicitrAn mahato rukmapuGkhAJ zilAzitAn 07037021c mumoca zatazaH kruddho gabhastIn iva bhAskaraH 07037022a kSuraprair vatsadantaiz ca vipAThaiz ca mahAyazAH 07037022c nArAcair ardhanArAcair bhallair ajJalikair api 07037023a avAkirad rathAnIkaM bhAradvAjasya pazyataH 07037023c tatas tat sainyam abhavad vimukhaM zarapIDitam 07038001 dhRtarASTra uvAca 07038001a dvaidhIbhavati me cittaM hriyA tuSTyA ca saMjaya 07038001c mama putrasya yat sainyaM saubhadraH samavArayat 07038002a vistareNaiva me zaMsa sarvaM gAvalgaNe punaH 07038002c vikrIDitaM kumArasya skandasyevAsuraiH saha 07038003 saMjaya uvAca 07038003a hanta te saMpravakSyAmi vimardam atidAruNam 07038003c ekasya ca bahUnAM ca yathAsIt tumulo raNaH 07038004a abhimanyuH kRtotsAhaH kRtotsAhAn ariMdamAn 07038004c rathastho rathinaH sarvAMs tAvakAn apy aharSayat 07038005a droNaM karNaM kRpaM zalyaM drauNiM bhojaM bRhadbalam 07038005c duryodhanaM saumadattiM zakuniM ca mahAbalam 07038006a nAnAnRpAn nRpasutAn sainyAni vividhAni ca 07038006c alAtacakravat sarvAMz caran bANaiH samabhyayAt 07038007a nighnann amitrAn saubhadraH paramAstraH pratApavAn 07038007c adarzayata tejasvI dikSu sarvAsu bhArata 07038008a tad dRSTvA caritaM tasya saubhadrasyAmitaujasaH 07038008c samakampanta sainyAni tvadIyAni punaH punaH 07038009a athAbravIn mahAprAjJo bhAradvAjaH pratApavAn 07038009c harSeNotphullanayanaH kRpam AbhASya satvaram 07038010a ghaTTayann iva marmANi tava putrasya mAriSa 07038010c abhimanyuM raNe dRSTvA tadA raNavizAradam 07038011a eSa gacchati saubhadraH pArthAnAm agrato yuvA 07038011c nandayan suhRdaH sarvAn rAjAnaM ca yudhiSThiram 07038012a nakulaM sahadevaM ca bhImasenaM ca pANDavam 07038012c bandhUn saMbandhinaz cAnyAn madhyasthAn suhRdas tathA 07038013a nAsya yuddhe samaM manye kaM cid anyaM dhanurdharam 07038013c icchan hanyAd imAM senAM kimartham api necchati 07038014a droNasya prItisaMyuktaM zrutvA vAkyaM tavAtmajaH 07038014c ArjuniM prati saMkruddho droNaM dRSTvA smayann iva 07038015a atha duryodhanaH karNam abravId bAhlikaM kRpam 07038015c duHsAsanaM madrarAjaM tAMs tAMz cAnyAn mahArathAn 07038016a sarvamUrdhAvasiktAnAm AcAryo brahmavittamaH 07038016c arjunasya sutaM mUDhaM nAbhihantum ihecchati 07038017a na hy asya samare mucyed antako 'py AtatAyinaH 07038017c kim aGga punar evAnyo martyaH satyaM bravImi vaH 07038018a arjunasya sutaM tv eSa ziSyatvAd abhirakSati 07038018c putrAH ziSyAz ca dayitAs tad apatyaM ca dharmiNAm 07038019a saMrakSyamANo droNena manyate vIryam AtmanaH 07038019c AtmasaMbhAvito mUDhas taM pramathnIta mAciram 07038020a evam uktAs tu te rAjJA sAtvatIputram abhyayuH 07038020c saMrabdhAs taM jighAMsanto bhAradvAjasya pazyataH 07038021a duHzAsanas tu tac chrutvA duryodhanavacas tadA 07038021c abravIt kuruzArdUlo duryodhanam idaM vacaH 07038022a aham enaM haniSyAmi mahArAja bravImi te 07038022c miSatAM pANDuputrANAM pAJcAlAnAM ca pazyatAm 07038022e grasiSyAmy adya saubhadraM yathA rAhur divAkaram 07038023a utkruzya cAbravId vAkyaM kururAjam idaM punaH 07038023c zrutvA kRSNau mayA grastaM saubhadram atimAninau 07038023e gamiSyataH pretalokaM jIvalokAn na saMzayaH 07038024a tau ca zrutvA mRtau vyaktaM pANDoH kSetrodbhavAH sutAH 07038024c ekAhnA sasuhRdvargAH klaibyAd dhAsyanti jIvitam 07038025a tasmAd asmin hate zatrau hatAH sarve 'hitAs tava 07038025c zivena dhyAhi mA rAjann eSa hanmi ripuM tava 07038026a evam uktvA nadan rAjan putro duHzAsanas tava 07038026c saubhadram abhyayAt kruddhaH zaravarSair avAkiran 07038027a tam abhikruddham AyAntaM tava putram ariMdamaH 07038027c abhimanyuH zarais tIkSNaiH SaDviMzatyA samarpayat 07038028a duHzAsanas tu saMkruddhaH prabhinna iva kuJjaraH 07038028c ayodhayata saubhadram abhimanyuz ca taM raNe 07038029a tau maNDalAni citrANi rathAbhyAM savyadakSiNam 07038029c caramANAv ayudhyetAM rathazikSAvizAradau 07038030a atha paNavamRdaGgadundubhInAM; kRkaramahAnakabherijharjharANAm 07038030c ninadam atibhRzaM narAH pracakrur; lavaNajalodbhavasiMhanAdamizram 07039001 saMjaya uvAca 07039001a zaravikSatagAtras tu pratyamitram avasthitam 07039001c abhimanyuH smayan dhImAn duHzAsanam athAbravIt 07039002a diSTyA pazyAmi saMgrAme mAninaM zatrum Agatam 07039002c niSThuraM tyaktadharmANam AkrozanaparAyaNam 07039003a yat sabhAyAM tvayA rAjJo dhRtarASTrasya zRNvataH 07039003c kopitaH paruSair vAkyair dharmarAjo yudhiSThiraH 07039003e jayonmattena bhImaz ca bahvabaddhaM prabhASatA 07039004a paravittApahArasya krodhasyAprazamasya ca 07039004c lobhasya jJAnanAzasya drohasyAtyAhitasya ca 07039005a pitqNAM mama rAjyasya haraNasyogradhanvinAm 07039005c tat tvAm idam anuprAptaM tat kopAd vai mahAtmanAm 07039006a sadyaz cogram adharmasya phalaM prApnuhi durmate 07039006c zAsitAsmy adya te bANaiH sarvasainyasya pazyataH 07039007a adyAham anRNas tasya kopasya bhavitA raNe 07039007c amarSitAyAH kRSNAyAH kAGkSitasya ca me pituH 07039008a adya kauravya bhImasya bhavitAsmy anRNo yudhi 07039008c na hi me mokSyase jIvan yadi notsRjase raNam 07039009a evam uktvA mahAbAhur bANaM duHzAsanAntakam 07039009c saMdadhe paravIraghnaH kAlAgnyanilavarcasam 07039010a tasyoras tUrNam AsAdya jatrudeze vibhidya tam 07039010c athainaM paJcaviMzatyA punaz caiva samarpayat 07039011a sa gADhaviddho vyathito rathopastha upAvizat 07039011c duHzAsano mahArAja kazmalaM cAvizan mahat 07039012a sArathis tvaramANas tu duHzAsanam acetasam 07039012c raNamadhyAd apovAha saubhadrazarapIDitam 07039013a pANDavA draupadeyAz ca virATaz ca samIkSya tam 07039013c pAJcAlAH kekayAz caiva siMhanAdam athAnadan 07039014a vAditrANi ca sarvANi nAnAliGgAni sarvazaH 07039014c prAvAdayanta saMhRSTAH pANDUnAM tatra sainikAH 07039015a pazyantaH smayamAnAz ca saubhadrasya viceSTitam 07039015c atyantavairiNaM dRptaM dRSTvA zatruM parAjitam 07039016a dharmamArutazakrANAm AzvinoH pratimAs tathA 07039016c dhArayanto dhvajAgreSu draupadeyA mahArathAH 07039017a sAtyakiz cekitAnaz ca dhRSTadyumnazikhaNDinau 07039017c kekayA dhRSTaketuz ca matsyapAJcAlasRMjayAH 07039018a pANDavAz ca mudA yuktA yudhiSThirapurogamAH 07039018c abhyavartanta sahitA droNAnIkaM bibhitsavaH 07039019a tato 'bhavan mahad yuddhaM tvadIyAnAM paraiH saha 07039019c jayam AkAGkSamANAnAM zUrANAm anivartinAm 07039020a duryodhano mahArAja rAdheyam idam abravIt 07039020c pazya duHzAsanaM vIram abhimanyuvazaM gatam 07039021a pratapantam ivAdityaM nighnantaM zAtravAn raNe 07039021c saubhadram udyatAs trAtum abhidhAvanti pANDavAH 07039022a tataH karNaH zarais tIkSNair abhimanyuM durAsadam 07039022c abhyavarSata saMkruddhaH putrasya hitakRt tava 07039023a tasya cAnucarAMs tIkSNair vivyAdha parameSubhiH 07039023c avajJApUrvakaM vIraH saubhadrasya raNAjire 07039024a abhimanyus tu rAdheyaM trisaptatyA zilImukhaiH 07039024c avidhyat tvarito rAjan droNaM prepsur mahAmanAH 07039025a taM tadA nAzakat kaz cid droNAd vArayituM raNe 07039025c ArujantaM rathazreSThAn vajrahastam ivAsurAn 07039026a tataH karNo jayaprepsur mAnI sarvadhanurbhRtAm 07039026c saubhadraM zatazo 'vidhyad uttamAstrANi darzayan 07039027a so 'strair astravidAM zreSTho rAmaziSyaH pratApavAn 07039027c samare zatrudurdharSam abhimanyum apIDayat 07039028a sa tathA pIDyamAnas tu rAdheyenAstravRSTibhiH 07039028c samare 'marasaMkAzaH saubhadro na vyaSIdata 07039029a tataH zilAzitais tIkSNair bhallaiH saMnataparvabhiH 07039029c chittvA dhanUMSi zUrANAm ArjuniH karNam Ardayat 07039029e sa dhvajaM kArmukaM cAsya chittvA bhUmau nyapAtayat 07039030a tataH kRcchragataM karNaM dRSTvA karNAd anantaraH 07039030c saubhadram abhyayAt tUrNaM dRDham udyamya kArmukam 07039031a tata uccukruzuH pArthAs teSAM cAnucarA janAH 07039031c vAditrANi ca saMjaghnuH saubhadraM cApi tuSTuvuH 07040001 saMjaya uvAca 07040001a so 'bhigarjan dhanuSpANir jyAM vikarSan punaH punaH 07040001c tayor mahAtmanos tUrNaM rathAntaram avApatat 07040002a so 'vidhyad dazabhir bANair abhimanyuM durAsadam 07040002c sacchatradhvajayantAraM sAzvam Azu smayann iva 07040003a pitRpaitAmahaM karma kurvANam atimAnuSam 07040003c dRSTvArditaM zaraiH kArSNiM tvadIyA hRSitAbhavan 07040004a tasyAbhimanyur Ayamya smayann ekena patriNA 07040004c ziraH pracyAvayAm Asa sa rathAt prApatad bhuvi 07040005a karNikAram ivoddhUtaM vAtena mathitaM nagAt 07040005c bhrAtaraM nihataM dRSTvA rAjan karNo vyathAM yayau 07040006a vimukhIkRtya karNaM tu saubhadraH kaGkapatribhiH 07040006c anyAn api maheSvAsAMs tUrNam evAbhidudruve 07040007a tatas tad vitataM jAlaM hastyazvarathapattimat 07040007c jhaSaH kruddha ivAbhindad abhimanyur mahAyazAH 07040008a karNas tu bahubhir bANair ardyamAno 'bhimanyunA 07040008c apAyAj javanair azvais tato 'nIkam abhidyata 07040009a zalabhair iva cAkAze dhArAbhir iva cAvRte 07040009c abhimanyoH zarai rAjan na prAjJAyata kiM cana 07040010a tAvakAnAM tu yodhAnAM vadhyatAM nizitaiH zaraiH 07040010c anyatra saindhavAd rAjan na sma kaz cid atiSThata 07040011a saubhadras tu tataH zaGkhaM pradhmApya puruSarSabhaH 07040011c zIghram abhyapatat senAM bhAratIM bharatarSabha 07040012a sa kakSe 'gnir ivotsRSTo nirdahaMs tarasA ripUn 07040012c madhye bhAratasainyAnAm ArjuniH paryavartata 07040013a rathanAgAzvamanujAn ardayan nizitaiH zaraiH 07040013c sa pravizyAkarod bhUmiM kabandhagaNasaMkulAm 07040014a saubhadracApaprabhavair nikRttAH parameSubhiH 07040014c svAn evAbhimukhAn ghnantaH prAdravaJ jIvitArthinaH 07040015a te ghorA raudrakarmANo vipAThAH pRthavaH zitAH 07040015c nighnanto rathanAgAzvAJ jagmur Azu vasuMdharAm 07040016a sAyudhAH sAGgulitrANAH sakhaDgAH sAGgadA raNe 07040016c dRzyante bAhavaz chinnA hemAbharaNabhUSitAH 07040017a zarAz cApAni khaDgAz ca zarIrANi zirAMsi ca 07040017c sakuNDalAni sragvINi bhUmAv Asan sahasrazaH 07040018a apaskarair adhiSThAnair ISAdaNDakabandhuraiH 07040018c akSair vimathitaiz cakrair bhagnaiz ca bahudhA rathaiH 07040018e zakticApAyudhaiz cApi patitaiz ca mahAdhvajaiH 07040019a nihataiH kSatriyair azvair vAraNaiz ca vizAM pate 07040019c agamyakalpA pRthivI kSaNenAsIt sudAruNA 07040020a vadhyatAM rAjaputrANAM krandatAm itaretaram 07040020c prAdurAsIn mahAzabdo bhIrUNAM bhayavardhanaH 07040020e sa zabdo bharatazreSTha dizaH sarvA vyanAdayat 07040021a saubhadraz cAdravat senAM nighnann azvarathadvipAn 07040021c vyacarat sa dizaH sarvAH pradizaz cAhitAn rujan 07040022a taM tadA nAnupazyAma sainyena rajasAvRtam 07040022c AdadAnaM gajAzvAnAM nRNAM cAyUMSi bhArata 07040023a kSaNena bhUyo 'pazyAma sUryaM madhyaMdine yathA 07040023c abhimanyuM mahArAja pratapantaM dviSadgaNAn 07040024a sa vAsavasamaH saMkhye vAsavasyAtmajAtmajaH 07040024c abhimanyur mahArAja sainyamadhye vyarocata 07041001 dhRtarASTra uvAca 07041001a bAlam atyantasukhinam avAryabaladarpitam 07041001c yuddheSu kuzalaM vIraM kulaputraM tanutyajam 07041002a gAhamAnam anIkAni sadazvais taM trihAyanaiH 07041002c api yaudhiSThirAt sainyAt kaz cid anvapatad rathI 07041003 saMjaya uvAca 07041003a yudhiSThiro bhImasenaH zikhaNDI sAtyakir yamau 07041003c dhRSTadyumno virATaz ca drupadaz ca sakekayaH 07041003e dhRSTaketuz ca saMrabdho matsyAz cAnvapatan raNe 07041004a abhyadravan parIpsanto vyUDhAnIkAH prahAriNaH 07041004c tAn dRSTvA dravataH zUrAMs tvadIyA vimukhAbhavan 07041005a tatas tad vimukhaM dRSTvA tava sUnor mahad balam 07041005c jAmAtA tava tejasvI viSTambhayiSur Adravat 07041006a saindhavasya mahArAja putro rAjA jayadrathaH 07041006c sa putragRddhinaH pArthAn sahasainyAn avArayat 07041007a ugradhanvA maheSvAso divyam astram udIrayan 07041007c vArdhakSatrir upAsedhat pravaNAd iva kuJjarAn 07041008 dhRtarASTra uvAca 07041008a atibhAram ahaM manye saindhave saMjayAhitam 07041008c yad ekaH pANDavAn kruddhAn putragRddhIn avArayat 07041009a atyadbhutam idaM manye balaM zauryaM ca saindhave 07041009c tad asya brUhi me vIryaM karma cAgryaM mahAtmanaH 07041010a kiM dattaM hutam iSTaM vA sutaptam atha vA tapaH 07041010c sindhurAjena yenaikaH kruddhAn pArthAn avArayat 07041011 saMjaya uvAca 07041011a draupadIharaNe yat tad bhImasenena nirjitaH 07041011c mAnAt sa taptavAn rAjA varArthI sumahat tapaH 07041012a indriyANIndriyArthebhyaH priyebhyaH saMnivartya saH 07041012c kSutpipAsAtapasahaH kRzo dhamanisaMtataH 07041012e devam ArAdhayac charvaM gRNan brahma sanAtanam 07041013a bhaktAnukampI bhagavAMs tasya cakre tato dayAm 07041013c svapnAnte 'py atha caivAha haraH sindhupateH sutam 07041013e varaM vRNISva prIto 'smi jayadratha kim icchasi 07041014a evam uktas tu zarveNa sindhurAjo jayadrathaH 07041014c uvAca praNato rudraM prAJjalir niyatAtmavAn 07041015a pANDaveyAn ahaM saMkhye bhImavIryaparAkramAn 07041015c eko raNe dhArayeyaM samastAn iti bhArata 07041016a evam uktas tu devezo jayadratham athAbravIt 07041016c dadAmi te varaM saumya vinA pArthaM dhanaMjayam 07041017a dhArayiSyasi saMgrAme caturaH pANDunandanAn 07041017c evam astv iti devezam uktvAbudhyata pArthivaH 07041018a sa tena varadAnena divyenAstrabalena ca 07041018c ekaH saMdhArayAm Asa pANDavAnAm anIkinIm 07041019a tasya jyAtalaghoSeNa kSatriyAn bhayam Avizat 07041019c parAMs tu tava sainyasya harSaH paramako 'bhavat 07041020a dRSTvA tu kSatriyA bhAraM saindhave sarvam arpitam 07041020c utkruzyAbhyadravan rAjan yena yaudhiSThiraM balam 07042001 saMjaya uvAca 07042001a yan mA pRcchasi rAjendra sindhurAjasya vikramam 07042001c zRNu tat sarvam AkhyAsye yathA pANDUn ayodhayat 07042002a tam UhuH sArather vazyAH saindhavAH sAdhuvAhinaH 07042002c vikurvANA bRhanto 'zvAH zvasanopamaraMhasaH 07042003a gandharvanagarAkAraM vidhivat kalpitaM ratham 07042003c tasyAbhyazobhayat ketur vArAho rAjato mahAn 07042004a zvetacchatrapatAkAbhiz cAmaravyajanena ca 07042004c sa babhau rAjaliGgais tais tArApatir ivAmbare 07042005a muktAvajramaNisvarNair bhUSitaM tad ayasmayam 07042005c varUthaM vibabhau tasya jyotirbhiH kham ivAvRtam 07042006a sa visphArya mahac cApaM kirann iSugaNAn bahUn 07042006c tat khaNDaM pUrayAm Asa yad vyadArayad ArjuniH 07042007a sa sAtyakiM tribhir bANair aSTabhiz ca vRkodaram 07042007c dhRSTadyumnaM tathA SaSTyA virATaM dazabhiH zaraiH 07042008a drupadaM paJcabhis tIkSNair dazabhiz ca zikhaNDinam 07042008c kekayAn paJcaviMzatyA draupadeyAMs tribhis tribhiH 07042009a yudhiSThiraM ca saptatyA tataH zeSAn apAnudat 07042009c iSujAlena mahatA tad adbhutam ivAbhavat 07042010a athAsya zitapItena bhallenAdizya kArmukam 07042010c ciccheda prahasan rAjA dharmaputraH pratApavAn 07042011a akSNor nimeSamAtreNa so 'nyad AdAya kArmukam 07042011c vivyAdha dazabhiH pArtha tAMz caivAnyAMs tribhis tribhiH 07042012a tasya tal lAghavaM jJAtvA bhImo bhallais tribhiH punaH 07042012c dhanur dhvajaM ca chatraM ca kSitau kSipram apAtayat 07042013a so 'nyad AdAya balavAn sajyaM kRtvA ca kArmukam 07042013c bhImasyApothayat ketuM dhanur azvAMz ca mAriSa 07042014a sa hatAzvAd avaplutya chinnadhanvA rathottamAt 07042014c sAtyaker Apluto yAnaM giryagram iva kesarI 07042015a tatas tvadIyAH saMhRSTAH sAdhu sAdhv iti cukruzuH 07042015c sindhurAjasya tat karma prekSyAzraddheyam uttamam 07042016a saMkruddhAn pANDavAn eko yad dadhArAstratejasA 07042016c tat tasya karma bhUtAni sarvANy evAbhyapUjayan 07042017a saubhadreNa hataiH pUrvaM sottarAyudhibhir dvipaiH 07042017c pANDUnAM darzitaH panthAH saindhavena nivAritaH 07042018a yatamAnAs tu te vIrA matsyapAJcAlakekayAH 07042018c pANDavAz cAnvapadyanta pratyaikazyena saindhavam 07042019a yo yo hi yatate bhettuM droNAnIkaM tavAhitaH 07042019c taM taM devavaraprAptyA saindhavaH pratyavArayat 07043001 saMjaya uvAca 07043001a saindhavena niruddheSu jayagRddhiSu pANDuSu 07043001c sughoram abhavad yuddhaM tvadIyAnAM paraiH saha 07043002a pravizya tv ArjuniH senAM satyasaMdho durAsadAm 07043002c vyakSobhayata tejasvI makaraH sAgaraM yathA 07043003a taM tathA zaravarSeNa kSobhayantam ariMdamam 07043003c yathApradhAnAH saubhadram abhyayuH kurusattamAH 07043004a teSAM tasya ca saMmardo dAruNaH samapadyata 07043004c sRjatAM zaravarSANi prasaktam amitaujasAm 07043005a rathavrajena saMruddhas tair amitrair athArjuniH 07043005c vRSasenasya yantAraM hatvA ciccheda kArmukam 07043006a tasya vivyAdha balavAJ zarair azvAn ajihmagaiH 07043006c vAtAyamAnair atha tair azvair apahRto raNAt 07043007a tenAntareNAbhimanyor yantApAsArayad ratham 07043007c rathavrajAs tato hRSTAH sAdhu sAdhv iti cukruzuH 07043008a taM siMham iva saMkruddhaM pramathnantaM zarair arIn 07043008c ArAd AyAntam abhyetya vasAtIyo 'bhyayAd drutam 07043009a so 'bhimanyuM zaraiH SaSTyA rukmapuGkhair avAkirat 07043009c abravIc ca na me jIvaJ jIvato yudhi mokSyase 07043010a tam ayasmayavarmANam iSuNA AzupAtinA 07043010c vivyAdha hRdi saubhadraH sa papAta vyasuH kSitau 07043011a vasAtyaM nihataM dRSTvA kruddhAH kSatriyapuMgavAH 07043011c parivavrus tadA rAjaMs tava pautraM jighAMsavaH 07043012a visphArayantaz cApAni nAnArUpANy anekazaH 07043012c tad yuddham abhavad raudraM saubhadrasyAribhiH saha 07043013a teSAM zarAn seSvasanAJ zarIrANi zirAMsi ca 07043013c sakuNDalAni sragvINi kruddhaz ciccheda phAlguniH 07043014a sakhaDgAH sAGgulitrANAH sapaTTizaparazvadhAH 07043014c adRzyanta bhujAz chinnA hemAbharaNabhUSitAH 07043015a sragbhir AbharaNair vastraiH patitaiz ca mahAdhvajaiH 07043015c varmabhiz carmabhir hArair mukuTaiz chatracAmaraiH 07043016a apaskarair adhiSThAnair ISAdaNDakabandhuraiH 07043016c akSair vimathitaiz cakrair bhagnaiz ca bahudhA yugaiH 07043017a anukarSaiH patAkAbhis tathA sArathivAjibhiH 07043017c rathaiz ca bhagnair nAgaiz ca hataiH kIrNAbhavan mahI 07043018a nihataiH kSatriyaiH zUrair nAnAjanapadezvaraiH 07043018c jayagRddhair vRtA bhUmir dAruNA samapadyata 07043019a dizo vicaratas tasya sarvAz ca pradizas tathA 07043019c raNe 'bhimanyoH kruddhasya rUpam antaradhIyata 07043020a kAJcanaM yad yad asyAsId varma cAbharaNAni ca 07043020c dhanuSaz ca zarANAM ca tad apazyAma kevalam 07043021a taM tadA nAzakat kaz cic cakSurbhyAm abhivIkSitum 07043021c AdadAnaM zarair yodhAn madhye sUryam iva sthitam 07044001 saMjaya uvAca 07044001a AdadAnas tu zUrANAm AyUMSy abhavad ArjuniH 07044001c antakaH sarvabhUtAnAM prANAn kAla ivAgate 07044002a sa zakra iva vikrAntaH zakrasUnoH suto balI 07044002c abhimanyus tadAnIkaM loDayan bahv azobhata 07044003a pravizyaiva tu rAjendra kSatriyendrAntakopamaH 07044003c satyazravasam Adatta vyAghro mRgam ivolbaNam 07044004a satyazravasi cAkSipte tvaramANA mahArathAH 07044004c pragRhya vipulaM zastram abhimanyum upAdravan 07044005a ahaM pUrvam ahaM pUrvam iti kSatriyapuMgavAH 07044005c spardhamAnAH samAjagmur jighAMsanto 'rjunAtmajam 07044006a kSatriyANAm anIkAni pradrutAny abhidhAvatAm 07044006c jagrAsa timir AsAdya kSudramatsyAn ivArNave 07044007a ye ke cana gatAs tasya samIpam apalAyinaH 07044007c na te pratinyavartanta samudrAd iva sindhavaH 07044008a mahAgrAhagRhIteva vAtavegabhayArditA 07044008c samakampata sA senA vibhraSTA naur ivArNave 07044009a atha rukmaratho nAma madrezvarasuto balI 07044009c trastAm AzvAsayan senAm atrasto vAkyam abravIt 07044010a alaM trAsena vaH zUrA naiSa kaz cin mayi sthite 07044010c aham enaM grahISyAmi jIvagrAhaM na saMzayaH 07044011a evam uktvA tu saubhadram abhidudrAva vIryavAn 07044011c sukalpitenohyamAnaH syandanena virAjatA 07044012a so 'bhimanyuM tribhir bANair viddhvA vakSasy athAnadat 07044012c tribhiz ca dakSiNe bAhau savye ca nizitais tribhiH 07044013a sa tasyeSvasanaM chittvA phAlguNiH savyadakSiNau 07044013c bhujau ziraz ca svakSibhru kSitau kSipram apAtayat 07044014a dRSTvA rukmarathaM rugNaM putraM zalyasya mAninam 07044014c jIvagrAhaM jighRkSantaM saubhadreNa yazasvinA 07044015a saMgrAmadurmadA rAjan rAjaputrAH prahAriNaH 07044015c vayasyAH zalyaputrasya suvarNavikRtadhvajAH 07044016a tAlamAtrANi cApAni vikarSanto mahArathAH 07044016c ArjuniM zaravarSeNa samantAt paryavArayan 07044017a zUraiH zikSAbalopetais taruNair atyamarSaNaiH 07044017c dRSTvaikaM samare zUraM saubhadram aparAjitam 07044018a chAdyamAnaM zaravrAtair hRSTo duryodhano 'bhavat 07044018c vaivasvatasya bhavanaM gatam enam amanyata 07044019a suvarNapuGkhair iSubhir nAnAliGgais tribhis tribhiH 07044019c adRzyam ArjuniM cakrur nimeSAt te nRpAtmajAH 07044020a sasUtAzvadhvajaM tasya syandanaM taM ca mAriSa 07044020c AcitaM samapazyAma zvAvidhaM zalalair iva 07044021a sa gADhaviddhaH kruddhaz ca tottrair gaja ivArditaH 07044021c gAndharvam astram Ayacchad rathamAyAM ca yojayat 07044022a arjunena tapas taptvA gandharvebhyo yad AhRtam 07044022c tumburupramukhebhyo vai tenAmohayatAhitAn 07044023a ekaH sa zatadhA rAjan dRzyate sma sahasradhA 07044023c alAtacakravat saMkhye kSipram astrANi darzayan 07044024a rathacaryAstramAyAbhir mohayitvA paraMtapaH 07044024c bibheda zatadhA rAjaJ zarIrANi mahIkSitAm 07044025a prANAH prANabhRtAM saMkhye preSitA nizitaiH zaraiH 07044025c rAjan prApur amuM lokaM zarIrANy avaniM yayuH 07044026a dhanUMSy azvAn niyantqMz ca dhvajAn bAhUMz ca sAGgadAn 07044026c zirAMsi ca zitair bhallais teSAM ciccheda phAlguniH 07044027a cUtArAmo yathA bhagnaH paJcavarSaphalopagaH 07044027c rAjaputrazataM tadvat saubhadreNApatad dhatam 07044028a kruddhAzIviSasaMkAzAn sukumArAn sukhocitAn 07044028c ekena nihatAn dRSTvA bhIto duryodhano 'bhavat 07044029a rathinaH kuJjarAn azvAn padAtIMz cAvamarditAn 07044029c dRSTvA duryodhanaH kSipram upAyAt tam amarSitaH 07044030a tayoH kSaNam ivApUrNaH saMgrAmaH samapadyata 07044030c athAbhavat te vimukhaH putraH zarazatArditaH 07045001 dhRtarASTra uvAca 07045001a yathA vadasi me sUta ekasya bahubhiH saha 07045001c saMgrAmaM tumulaM ghoraM jayaM caiva mahAtmanaH 07045002a azraddheyam ivAzcaryaM saubhadrasyAtha vikramam 07045002c kiM tu nAtyadbhutaM teSAM yeSAM dharmo vyapAzrayaH 07045003a duryodhane 'tha vimukhe rAjaputrazate hate 07045003c saubhadre pratipattiM kAM pratyapadyanta mAmakAH 07045004 saMjaya uvAca 07045004a saMzuSkAsyAz calannetrAH prasvinnA lomaharSiNaH 07045004c palAyanakRtotsAhA nirutsAhA dviSajjaye 07045005a hatAn bhrAtqn pitqn putrAn suhRtsaMbandhibAndhavAn 07045005c utsRjyotsRjya samiyus tvarayanto hayadvipAn 07045006a tAn prabhagnAMs tathA dRSTvA droNo drauNir bRhadbalaH 07045006c kRpo duryodhanaH karNaH kRtavarmAtha saubalaH 07045007a abhidrutAH susaMkruddhAH saubhadram aparAjitam 07045007c te 'pi pautreNa te rAjan prAyazo vimukhIkRtAH 07045008a ekas tu sukhasaMvRddho bAlyAd darpAc ca nirbhayaH 07045008c iSvastravin mahAtejA lakSmaNo ''rjunim abhyayAt 07045009a tam anvag evAsya pitA putragRddhI nyavartata 07045009c anu duryodhanaM cAnye nyavartanta mahArathAH 07045010a taM te 'bhiSiSicur bANair meghA girim ivAmbubhiH 07045010c sa ca tAn pramamAthaiko viSvag vAto yathAmbudAn 07045011a pautraM tu tava durdharSaM lakSmaNaM priyadarzanam 07045011c pituH samIpe tiSThantaM zUram udyatakArmukam 07045012a atyantasukhasaMvRddhaM dhanezvarasutopamam 07045012c AsasAda raNe kArSNir matto mattam iva dvipam 07045013a lakSmaNena tu saMgamya saubhadraH paravIrahA 07045013c zaraiH sunizitais tIkSNair bAhvor urasi cArpitaH 07045014a saMkruddho vai mahAbAhur daNDAhata ivoragaH 07045014c pautras tava mahArAja tava pautram abhASata 07045015a sudRSTaH kriyatAM loko amuM lokaM gamiSyasi 07045015c pazyatAM bAndhavAnAM tvAM nayAmi yamasAdanam 07045016a evam uktvA tato bhallaM saubhadraH paravIrahA 07045016c udbabarha mahAbAhur nirmuktoragasaMnibham 07045017a sa tasya bhujanirmukto lakSmaNasya sudarzanam 07045017c sunasaM subhru kezAntaM ziro 'hArSIt sakuNDalam 07045017e lakSmaNaM nihataM dRSTvA hA hety uccukruzur janAH 07045018a tato duryodhanaH kruddhaH priye putre nipAtite 07045018c hatainam iti cukroza kSatriyAn kSatriyarSabhaH 07045019a tato droNaH kRpaH karNo droNaputro bRhadbalaH 07045019c kRtavarmA ca hArdikyaH SaD rathAH paryavArayan 07045020a sa tAn viddhvA zitair bANair vimukhIkRtya cArjuniH 07045020c vegenAbhyapatat kruddhaH saindhavasya mahad balam 07045021a Avavrus tasya panthAnaM gajAnIkena daMzitAH 07045021c kaliGgAz ca niSAdAz ca krAthaputraz ca vIryavAn 07045021e tat prasaktam ivAtyarthaM yuddham AsId vizAM pate 07045022a tatas tat kuJjarAnIkaM vyadhamad dhRSTam ArjuniH 07045022c yathA vivAn nityagatir jaladAJ zatazo 'mbare 07045023a tataH krAthaH zaravrAtair ArjuniM samavAkirat 07045023c athetare saMnivRttAH punar droNamukhA rathAH 07045023e paramAstrANi dhunvAnAH saubhadram abhidudruvuH 07045024a tAn nivAryArjunir bANaiH krAthaputram athArdayat 07045024c zaraugheNAprameyeNa tvaramANo jighAMsayA 07045025a sadhanurbANakeyUrau bAhU samukuTaM ziraH 07045025c chatraM dhvajaM niyantAram azvAMz cAsya nyapAtayat 07045026a kulazIlazrutabalaiH kIrtyA cAstrabalena ca 07045026c yukte tasmin hate vIrAH prAyazo vimukhAbhavan 07046001 dhRtarASTra uvAca 07046001a tathA praviSTaM taruNaM saubhadram aparAjitam 07046001c kulAnurUpaM kurvANaM saMgrAmeSv apalAyinam 07046002a AjAneyaiH subalibhir yuktam azvais trihAyanaiH 07046002c plavamAnam ivAkAze ke zUrAH samavArayan 07046003 saMjaya uvAca 07046003a abhimanyuH pravizyaiva tAvakAn nizitaiH zaraiH 07046003c akarod vimukhAn sarvAn pArthivAn pANDunandanaH 07046004a taM tu droNaH kRpaH karNo drauNiz ca sabRhadbalaH 07046004c kRtavarmA ca hArdikyaH SaD rathAH paryavArayan 07046005a dRSTvA tu saindhave bhAram atimAtraM samAhitam 07046005c sainyaM tava mahArAja yudhiSThiram upAdravat 07046006a saubhadram itare vIram abhyavarSaJ zarAmbubhiH 07046006c tAlamAtrANi cApAni vikarSanto mahArathAH 07046007a tAMs tu sarvAn maheSvAsAn sarvavidyAsu niSThitAn 07046007c vyaSTambhayad raNe bANaiH saubhadraH paravIrahA 07046008a droNaM paJcAzatA viddhvA viMzatyA ca bRhadbalam 07046008c azItyA kRtavarmANaM kRpaM SaSTyA zilImukhaiH 07046009a rukmapuGkhair mahAvegair AkarNasamacoditaiH 07046009c avidhyad dazabhir bANair azvatthAmAnam ArjuniH 07046010a sa karNaM karNinA karNe pItena nizitena ca 07046010c phAlgunir dviSatAM madhye vivyAdha parameSuNA 07046011a pAtayitvA kRpasyAzvAMs tathobhau pArSNisArathI 07046011c athainaM dazabhir bANaiH pratyavidhyat stanAntare 07046012a tato vRndArakaM vIraM kurUNAM kIrtivardhanam 07046012c putrANAM tava vIrANAM pazyatAm avadhId balI 07046013a taM drauNiH paJcaviMzatyA kSudrakANAM samarpayat 07046013c varaM varam amitrANAm Arujantam abhItavat 07046014a sa tu bANaiH zitais tUrNaM pratyavidhyata mAriSa 07046014c pazyatAM dhArtarASTrANAm azvatthAmAnam ArjuniH 07046015a SaSTyA zarANAM taM drauNis tigmadhAraiH sutejanaiH 07046015c ugrair nAkampayad viddhvA mainAkam iva parvatam 07046016a sa tu drauNiM trisaptatyA hemapuGkhair ajihmagaiH 07046016c pratyavidhyan mahAtejA balavAn apakAriNam 07046017a tasmin droNo bANazataM putragRddhI nyapAtayat 07046017c azvatthAmA tathASTau ca parIpsan pitaraM raNe 07046018a karNo dvAviMzatiM bhallAn kRtavarmA caturdaza 07046018c bRhadbalas tu paJcAzat kRpaH zAradvato daza 07046019a tAMs tu pratyavadhIt sarvAn dazabhir dazabhiH zaraiH 07046019c tair ardyamAnaH saubhadraH sarvato nizitaiH zaraiH 07046020a taM kosalAnAm adhipaH karNinAtADayad dhRdi 07046020c sa tasyAzvAn dhvajaM cApaM sUtaM cApAtayat kSitau 07046021a atha kosalarAjas tu virathaH khaDgacarmadhRt 07046021c iyeSa phAlguneH kAyAc chiro hartuM sakuNDalam 07046022a sa kosalAnAM bhartAraM rAjaputraM bRhadbalam 07046022c hRdi vivyAdha bANena sa bhinnahRdayo 'patat 07046023a babhaJja ca sahasrANi daza rAjan mahAtmanAm 07046023c sRjatAm azivA vAcaH khaDgakArmukadhAriNAm 07046024a tathA bRhadbalaM hatvA saubhadro vyacarad raNe 07046024c viSTambhayan maheSvAsAn yodhAMs tava zarAmbubhiH 07047001 saMjaya uvAca 07047001a sa karNaM karNinA karNe punar vivyAdha phAlguniH 07047001c zaraiH paJcAzatA cainam avidhyat kopayan bhRzam 07047002a prativivyAdha rAdheyas tAvadbhir atha taM punaH 07047002c sa tair AcitasarvAGgo bahv azobhata bhArata 07047003a karNaM cApy akarot kruddho rudhirotpIDavAhinam 07047003c karNo 'pi vibabhau zUraH zaraiz citro 'sRgAplutaH 07047004a tAv ubhau zaracitrAGgau rudhireNa samukSitau 07047004c babhUvatur mahAtmAnau puSpitAv iva kiMzukau 07047005a atha karNasya sacivAn SaT zUrAMz citrayodhinaH 07047005c sAzvasUtadhvajarathAn saubhadro nijaghAna ha 07047006a athetarAn maheSvAsAn dazabhir dazabhiH zaraiH 07047006c pratyavidhyad asaMbhrAntas tad adbhutam ivAbhavat 07047007a mAgadhasya punaH putraM hatvA SaDbhir ajihmagaiH 07047007c sAzvaM sasUtaM taruNam azvaketum apAtayat 07047008a mArtikAvatakaM bhojaM tataH kuJjaraketanam 07047008c kSurapreNa samunmathya nanAda visRjaJ zarAn 07047009a tasya dauHzAsanir viddhvA caturbhiz caturo hayAn 07047009c sUtam ekena vivyAdha dazabhiz cArjunAtmajam 07047010a tato dauHzAsaniM kArSNir viddhvA saptabhir AzugaiH 07047010c saMrambhAd raktanayano vAkyam uccair athAbravIt 07047011a pitA tavAhavaM tyaktvA gataH kApuruSo yathA 07047011c diSTyA tvam api jAnISe yoddhuM na tv adya mokSyase 07047012a etAvad uktvA vacanaM karmAraparimArjitam 07047012c nArAcaM visasarjAsmai taM drauNis tribhir Acchinat 07047013a tasyArjunir dhvajaM chittvA zalyaM tribhir atADayat 07047013c taM zalyo navabhir bANair gArdhrapatrair atADayat 07047014a tasyArjunir dhvajaM chittvA ubhau ca pArSNisArathI 07047014c taM vivyAdhAyasaiH SaDbhiH so 'pakrAmad rathAntaram 07047015a zatruMjayaM candraketuM meghavegaM suvarcasam 07047015c sUryabhAsaM ca paJcaitAn hatvA vivyAdha saubalam 07047016a taM saubalas tribhir viddhvA duryodhanam athAbravIt 07047016c sarva enaM pramathnImaH puraikaikaM hinasti naH 07047017a athAbravIt tadA droNaM karNo vaikartano vRSA 07047017c purA sarvAn pramathnAti brUhy asya vadham Azu naH 07047018a tato droNo maheSvAsaH sarvAMs tAn pratyabhASata 07047018c asti vo 'syAntaraM kaz cit kumArasya prapazyati 07047019a anv asya pitaraM hy adya carataH sarvatodizam 07047019c zIghratAM narasiMhasya pANDaveyasya pazyata 07047020a dhanurmaNDalam evAsya rathamArgeSu dRzyate 07047020c saMdadhAnasya vizikhAJ zIghraM caiva vimuJcataH 07047021a Arujann iva me prANAn mohayann api sAyakaiH 07047021c praharSayati mA bhUyaH saubhadraH paravIrahA 07047022a ati mA nandayaty eSa saubhadro vicaran raNe 07047022c antaraM yasya saMrabdhA na pazyanti mahArathAH 07047023a asyato laghuhastasya dizaH sarvA maheSubhiH 07047023c na vizeSaM prapazyAmi raNe gANDIvadhanvanaH 07047024a atha karNaH punar droNam AhArjunizarArditaH 07047024c sthAtavyam iti tiSThAmi pIDyamAno 'bhimanyunA 07047025a tejasvinaH kumArasya zarAH paramadAruNAH 07047025c kSiNvanti hRdayaM me 'dya ghorAH pAvakatejasaH 07047026a tam AcAryo 'bravIt karNaM zanakaiH prahasann iva 07047026c abhedyam asya kavacaM yuvA cAzuparAkramaH 07047027a upadiSTA mayA asya pituH kavacadhAraNA 07047027c tAm eSa nikhilAM vetti dhruvaM parapuraMjayaH 07047028a zakyaM tv asya dhanuz chettuM jyAM ca bANaiH samAhitaiH 07047028c abhIzavo hayAz caiva tathobhau pArSNisArathI 07047029a etat kuru maheSvAsa rAdheya yadi zakyate 07047029c athainaM vimukhIkRtya pazcAt praharaNaM kuru 07047030a sadhanuSko na zakyo 'yam api jetuM surAsuraiH 07047030c virathaM vidhanuSkaM ca kuruSvainaM yadIcchasi 07047031a tad AcAryavacaH zrutvA karNo vaikartanas tvaran 07047031c asyato laghuhastasya pRSatkair dhanur Acchinat 07047032a azvAn asyAvadhId bhojo gautamaH pArSNisArathI 07047032c zeSAs tu chinnadhanvAnaM zaravarSair avAkiran 07047033a tvaramANAs tvarAkAle virathaM SaN mahArathAH 07047033c zaravarSair akaruNA bAlam ekam avAkiran 07047034a sa chinnadhanvA virathaH svadharmam anupAlayan 07047034c khaDgacarmadharaH zrImAn utpapAta vihAyasam 07047035a mArgaiH sa kaizikAdyaiz ca lAghavena balena ca 07047035c Arjunir vyacarad vyomni bhRzaM vai pakSirAD iva 07047036a mayy eva nipataty eSa sAsir ity UrdhvadRSTayaH 07047036c vivyadhus taM maheSvAsAH samare chidradarzinaH 07047037a tasya droNo 'cchinan muSTau khaDgaM maNimayatsarum 07047037c rAdheyo nizitair bANair vyadhamac carma cottamam 07047038a vyasicarmeSupUrNAGgaH so 'ntarikSAt punaH kSitim 07047038c Asthitaz cakram udyamya droNaM kruddho 'bhyadhAvata 07047039a sa cakrareNUjjvalazobhitAGgo; babhAv atIvonnatacakrapANiH 07047039c raNe 'bhimanyuH kSaNadAsubhadraH; sa vAsubhadrAnukRtiM prakurvan 07047040a srutarudhirakRtaikarAgavaktro; bhrukuTipuTAkuTilo 'tisiMhanAdaH 07047040c prabhur amitabalo raNe 'bhimanyur; nRpavaramadhyagato bhRzaM vyarAjat 07048001 saMjaya uvAca 07048001a viSNoH svasAnandikaraH sa viSNvAyudhabhUSitaH 07048001c rarAjAtirathaH saMkhye janArdana ivAparaH 07048002a mArutoddhUtakezAntam udyatArivarAyudham 07048002c vapuH samIkSya pRthvIzA duHsamIkSyaM surair api 07048003a tac cakraM bhRzam udvignAH saMcicchidur anekadhA 07048003c mahArathas tataH kArSNiH saMjagrAha mahAgadAm 07048004a vidhanuHsyandanAsis tair vicakraz cAribhiH kRtaH 07048004c abhimanyur gadApANir azvatthAmAnam Adravat 07048005a sa gadAm udyatAM dRSTvA jvalantIm azanIm iva 07048005c apAkrAmad rathopasthAd vikramAMs trIn nararSabhaH 07048006a tasyAzvAn gadayA hatvA tathobhau pArSNisArathI 07048006c zarAcitAGgaH saubhadraH zvAvidvat pratyadRzyata 07048007a tataH subaladAyAdaM kAlakeyam apothayat 07048007c jaghAna cAsyAnucarAn gAndhArAn saptasaptatim 07048008a punar brahmavasAtIyAJ jaghAna rathino daza 07048008c kekayAnAM rathAn sapta hatvA ca daza kuJjarAn 07048008e dauHzAsanirathaM sAzvaM gadayA samapothayat 07048009a tato dauHzAsaniH kruddho gadAm udyamya mAriSa 07048009c abhidudrAva saubhadraM tiSTha tiSTheti cAbravIt 07048010a tAv udyatagadau vIrAv anyonyavadhakAGkSiNau 07048010c bhrAtRvyau saMprajahrAte pureva tryambakAntakau 07048011a tAv anyonyaM gadAgrAbhyAM saMhatya patitau kSitau 07048011c indradhvajAv ivotsRSTau raNamadhye paraMtapau 07048012a dauHzAsanir athotthAya kurUNAM kIrtivardhanaH 07048012c prottiSThamAnaM saubhadraM gadayA mUrdhny atADayat 07048013a gadAvegena mahatA vyAyAmena ca mohitaH 07048013c vicetA nyapatad bhUmau saubhadraH paravIrahA 07048013e evaM vinihato rAjann eko bahubhir Ahave 07048014a kSobhayitvA camUM sarvAM nalinIm iva kuJjaraH 07048014c azobhata hato vIro vyAdhair vanagajo yathA 07048015a taM tathA patitaM zUraM tAvakAH paryavArayan 07048015c dAvaM dagdhvA yathA zAntaM pAvakaM zizirAtyaye 07048016a vimRdya taruzRGgANi saMnivRttam ivAnilam 07048016c astaM gatam ivAdityaM taptvA bhAratavAhinIm 07048017a upaplutaM yathA somaM saMzuSkam iva sAgaram 07048017c pUrNacandrAbhavadanaM kAkapakSavRtAkSakam 07048018a taM bhUmau patitaM dRSTvA tAvakAs te mahArathAH 07048018c mudA paramayA yuktAz cukruzuH siMhavan muhuH 07048019a AsIt paramako harSas tAvakAnAM vizAM pate 07048019c itareSAM tu vIrANAM netrebhyaH prApataj jalam 07048020a abhikrozanti bhUtAni antarikSe vizAM pate 07048020c dRSTvA nipatitaM vIraM cyutaM candram ivAmbarAt 07048021a droNakarNamukhaiH SaDbhir dhArtarASTrair mahArathaiH 07048021c eko 'yaM nihataH zete naiSa dharmo mato hi naH 07048022a tasmiMs tu nihate vIre bahv azobhata medinI 07048022c dyaur yathA pUrNacandreNa nakSatragaNamAlinI 07048023a rukmapuGkhaiz ca saMpUrNA rudhiraughapariplutA 07048023c uttamAGgaiz ca vIrANAM bhrAjamAnaiH sakuNDalaiH 07048024a vicitraiz ca paristomaiH patAkAbhiz ca saMvRtA 07048024c cAmaraiz ca kuthAbhiz ca praviddhaiz cAmbarottamaiH 07048025a rathAzvanaranAgAnAm alaMkAraiz ca suprabhaiH 07048025c khaDgaiz ca nizitaiH pItair nirmuktair bhujagair iva 07048026a cApaiz ca vizikhaiz chinnaiH zaktyRSTiprAsakampanaiH 07048026c vividhair Ayudhaiz cAnyaiH saMvRtA bhUr azobhata 07048027a vAjibhiz cApi nirjIvaiH svapadbhiH zoNitokSitaiH 07048027c sArohair viSamA bhUmiH saubhadreNa nipAtitaiH 07048028a sAGkuzaiH samahAmAtraiH savarmAyudhaketubhiH 07048028c parvatair iva vidhvastair vizikhonmathitair gajaiH 07048029a pRthivyAm anukIrNaiz ca vyazvasArathiyodhibhiH 07048029c hradair iva prakSubhitair hatanAgai rathottamaiH 07048030a padAtisaMghaiz ca hatair vividhAyudhabhUSaNaiH 07048030c bhIrUNAM trAsajananI ghorarUpAbhavan mahI 07048031a taM dRSTvA patitaM bhUmau candrArkasadRzadyutim 07048031c tAvakAnAM parA prItiH pANDUnAM cAbhavad vyathA 07048032a abhimanyau hate rAjaJ zizuke 'prAptayauvane 07048032c saMprAdravac camUH sarvA dharmarAjasya pazyataH 07048033a dIryamANaM balaM dRSTvA saubhadre vinipAtite 07048033c ajAtazatruH svAn vIrAn idaM vacanam abravIt 07048034a svargam eSa gataH zUro yo hato naparAGmukhaH 07048034c saMstambhayata mA bhaiSTa vijeSyAmo raNe ripUn 07048035a ity evaM sa mahAtejA duHkhitebhyo mahAdyutiH 07048035c dharmarAjo yudhAM zreSTho bruvan duHkham apAnudat 07048036a yuddhe hy AzIviSAkArAn rAjaputrAn raNe bahUn 07048036c pUrvaM nihatya saMgrAme pazcAd Arjunir anvagAt 07048037a hatvA dazasahasrANi kausalyaM ca mahAratham 07048037c kRSNArjunasamaH kArSNiH zakrasadma gato dhruvam 07048038a rathAzvanaramAtaGgAn vinihatya sahasrazaH 07048038c avitRptaH sa saMgrAmAd azocyaH puNyakarmakRt 07048039a vayaM tu pravaraM hatvA teSAM taiH zarapIDitAH 07048039c nivezAyAbhyupAyAma sAyAhne rudhirokSitAH 07048040a nirIkSamANAs tu vayaM pare cAyodhanaM zanaiH 07048040c apayAtA mahArAja glAniM prAptA vicetasaH 07048041a tato nizAyA divasasya cAzivaH; zivArutaH saMdhir avartatAdbhutaH 07048041c kuzezayApIDanibhe divAkare; vilambamAne 'stam upetya parvatam 07048042a varAsizaktyRSTivarUthacarmaNAM; vibhUSaNAnAM ca samAkSipan prabhAm 07048042c divaM ca bhUmiM ca samAnayann iva; priyAM tanuM bhAnur upaiti pAvakam 07048043a mahAbhrakUTAcalazRGgasaMnibhair; gajair anekair iva vajrapAtitaiH 07048043c savaijayantyaGkuzavarmayantRbhir; nipAtitair niSTanatIva gauz citA 07048044a hatezvaraiz cUrNitapattyupaskarair; hatAzvasUtair vipatAkaketubhiH 07048044c mahArathair bhUH zuzubhe vicUrNitaiH; purair ivAmitrahatair narAdhipa 07048045a rathAzvavRndaiH sahasAdibhir hataiH; praviddhabhANDAbharaNaiH pRthagvidhaiH 07048045c nirastajihvAdazanAntralocanair; dharA babhau ghoravirUpadarzanA 07048046a praviddhavarmAbharaNA varAyudhA; vipannahastyazvarathAnugA narAH 07048046c mahArhazayyAstaraNocitAH sadA; kSitAv anAthA iva zerate hatAH 07048047a atIva hRSTAH zvasRgAlavAyasA; baDAH suparNAz ca vRkAs tarakSavaH 07048047c vayAMsy asRkpAny atha rakSasAM gaNAH; pizAcasaMghAz ca sudAruNA raNe 07048048a tvaco vinirbhidya piban vasAm asRk; tathaiva majjAM pizitAni cAznuvan 07048048c vapAM vilumpanti hasanti gAnti ca; prakarSamANAH kuNapAny anekazaH 07048049a zarIrasaMghATavahA asRgjalA; rathoDupA kuJjarazailasaMkaTA 07048049c manuSyazIrSopalamAMsakardamA; praviddhanAnAvidhazastramAlinI 07048050a mahAbhayA vaitaraNIva dustarA; pravartitA yodhavarais tadA nadI 07048050c uvAha madhyena raNAjiraM bhRzaM; bhayAvahA jIvamRtapravAhinI 07048051a pibanti cAznanti ca yatra durdRzAH; pizAcasaMghA vividhAH subhairavAH 07048051c sunanditAH prANabhRtAM bhayaMkarAH; samAnabhakSAH zvasRgAlapakSiNaH 07048052a tathA tad Ayodhanam ugradarzanaM; nizAmukhe pitRpatirASTrasaMnibham 07048052c nirIkSamANAH zanakair jahur narAH; samutthitAruNDakulopasaMkulam 07048053a apetavidhvastamahArhabhUSaNaM; nipAtitaM zakrasamaM mahAratham 07048053c raNe 'bhimanyuM dadRzus tadA janA; vyapoDhahavyaM sadasIva pAvakam 07049001 saMjaya uvAca 07049001a tasmiMs tu nihate vIre saubhadre rathayUthape 07049001c vimuktarathasaMnAhAH sarve nikSiptakArmukAH 07049002a upopaviSTA rAjAnaM parivArya yudhiSThiram 07049002c tad eva duHkhaM dhyAyantaH saubhadragatamAnasAH 07049003a tato yudhiSThiro rAjA vilalApa suduHkhitaH 07049003c abhimanyau hate vIre bhrAtuH putre mahArathe 07049004a droNAnIkam asaMbAdhaM mama priyacikIrSayA 07049004c bhittvA vyUhaM praviSTo 'sau gomadhyam iva kesarI 07049005a yasya zUrA maheSvAsAH pratyanIkagatA raNe 07049005c prabhagnA vinivartante kRtAstrA yuddhadurmadAH 07049006a atyantazatrur asmAkaM yena duHzAsanaH zaraiH 07049006c kSipraM hy abhimukhaH saMkhye visaMjJo vimukhIkRtaH 07049007a sa tIrtvA dustaraM vIro droNAnIkamahArNavam 07049007c prApya dauHzAsaniM kArSNir yAto vaivasvatakSayam 07049008a kathaM drakSyAmi kaunteyaM saubhadre nihate 'rjunam 07049008c subhadrAM vA mahAbhAgAM priyaM putram apazyatIm 07049009a kiM svid vayam apetArtham azliSTam asamaJjasam 07049009c tAv ubhau prativakSyAmo hRSIkezadhanaMjayau 07049010a aham eva subhadrAyAH kezavArjunayor api 07049010c priyakAmo jayAkAGkSI kRtavAn idam apriyam 07049011a na lubdho budhyate doSAn mohAl lobhaH pravartate 07049011c madhu lipsur hi nApazyaM prapAtam idam IdRzam 07049012a yo hi bhojye puraskAryo yAneSu zayaneSu ca 07049012c bhUSaNeSu ca so 'smAbhir bAlo yudhi puraskRtaH 07049013a kathaM hi bAlas taruNo yuddhAnAm avizAradaH 07049013c sadazva iva saMbAdhe viSame kSemam arhati 07049014a no ced dhi vayam apy enaM mahIm anuzayImahi 07049014c bIbhatsoH kopadIptasya dagdhAH kRpaNacakSuSA 07049015a alubdho matimAn hrImAn kSamAvAn rUpavAn balI 07049015c vapuSmAn mAnakRd vIraH priyaH satyaparAyaNaH 07049016a yasya zlAghanti vibudhAH karmANy UrjitakarmaNaH 07049016c nivAtakavacAJ jaghne kAlakeyAMz ca vIryavAn 07049017a mahendrazatravo yena hiraNyapuravAsinaH 07049017c akSNor nimeSamAtreNa paulomAH sagaNA hatAH 07049018a parebhyo 'py abhayArthibhyo yo dadAty abhayaM vibhuH 07049018c tasyAsmAbhir na zakitas trAtum adyAtmajo bhayAt 07049019a bhayaM tu sumahat prAptaM dhArtarASTraM mahad balam 07049019c pArthaH putravadhAt kruddhaH kauravAJ zoSayiSyati 07049020a kSudraH kSudrasahAyaz ca svapakSakSayam AturaH 07049020c vyaktaM duryodhano dRSTvA zocan hAsyati jIvitam 07049021a na me jayaH prItikaro na rAjyaM; na cAmaratvaM na suraiH salokatA 07049021c imaM samIkSyAprativIryapauruSaM; nipAtitaM devavarAtmajAtmajam 07050001 saMjaya uvAca 07050001a tasminn ahani nirvRtte ghore prANabhRtAM kSaye 07050001c Aditye 'staMgate zrImAn saMdhyAkAla upasthite 07050002a vyapayAteSu sainyeSu vAsAya bharatarSabha 07050002c hatvA saMzaptakavrAtAn divyair astraiH kapidhvajaH 07050003a prAyAt svazibiraM jiSNur jaitram AsthAya taM ratham 07050003c gacchann eva ca govindaM sannakaNTho 'bhyabhASata 07050004a kiM nu me hRdayaM trastaM vAkyaM sajjati kezava 07050004c spandanti cApy aniSTAni gAtraM sIdati cAcyuta 07050005a aniSTaM caiva me zliSTaM hRdayAn nApasarpati 07050005c bhuvi yad dikSu cApy ugrA utpAtAs trAsayanti mAm 07050006a bahuprakArA dRzyante sarva evAghazaMsinaH 07050006c api svasti bhaved rAjJaH sAmAtyasya guror mama 07050007 vAsudeva uvAca 07050007a vyaktaM zivaM tava bhrAtuH sAmAtyasya bhaviSyati 07050007c mA zucaH kiM cid evAnyat tatrAniSTaM bhaviSyati 07050008 saMjaya uvAca 07050008a tataH saMdhyAm upAsyaiva vIrau vIrAvasAdane 07050008c kathayantau raNe vRttaM prayAtau ratham Asthitau 07050009a tataH svazibiraM prAptau hatAnandaM hatatviSam 07050009c vAsudevo 'rjunaz caiva kRtvA karma suduSkaram 07050010a dhvastAkAraM samAlakSya zibiraM paravIrahA 07050010c bIbhatsur abravIt kRSNam asvasthahRdayas tataH 07050011a nAdya nandanti tUryANi maGgalyAni janArdana 07050011c mizrA dundubhinirghoSaiH zaGkhAz cADambaraiH saha 07050011e vINA vA nAdya vAdyante zamyAtAlasvanaiH saha 07050012a maGgalyAni ca gItAni na gAyanti paThanti ca 07050012c stutiyuktAni ramyANi mamAnIkeSu bandinaH 07050013a yodhAz cApi hi mAM dRSTvA nivartante hy adhomukhAH 07050013c karmANi ca yathApUrvaM kRtvA nAbhivadanti mAm 07050014a api svasti bhaved adya bhrAtRbhyo mama mAdhava 07050014c na hi zudhyati me bhAvo dRSTvA svajanam Akulam 07050015a api pAJcAlarAjasya virATasya ca mAnada 07050015c sarveSAM caiva yodhAnAM sAmagryaM syAn mamAcyuta 07050016a na ca mAm adya saubhadraH prahRSTo bhrAtRbhiH saha 07050016c raNAd AyAntam ucitaM pratyudyAti hasann iva 07050017a evaM saMkathayantau tau praviSTau zibiraM svakam 07050017c dadRzAte bhRzAsvasthAn pANDavAn naSTacetasaH 07050018a dRSTvA bhrAtqMz ca putrAMz ca vimanA vAnaradhvajaH 07050018c apazyaMz caiva saubhadram idaM vacanam abravIt 07050019a mukhavarNo 'prasanno vaH sarveSAm eva lakSyate 07050019c na cAbhimanyuM pazyAmi na ca mAM pratinandatha 07050020a mayA zrutaz ca droNena cakravyUho vinirmitaH 07050020c na ca vas tasya bhettAsti Rte saubhadram Ahave 07050021a na copadiSTas tasyAsIn mayAnIkavinirgamaH 07050021c kaccin na bAlo yuSmAbhiH parAnIkaM pravezitaH 07050022a bhittvAnIkaM maheSvAsaH pareSAM bahuzo yudhi 07050022c kaccin na nihataH zete saubhadraH paravIrahA 07050023a lohitAkSaM mahAbAhuM jAtaM siMham ivAdriSu 07050023c upendrasadRzaM brUta katham Ayodhane hataH 07050024a sukumAraM maheSvAsaM vAsavasyAtmajAtmajam 07050024c sadA mama priyaM brUta katham Ayodhane hataH 07050025a vArSNeyIdayitaM zUraM mayA satatalAlitam 07050025c ambAyAz ca priyaM nityaM ko 'vadhIt kAlacoditaH 07050026a sadRzo vRSNisiMhasya kezavasya mahAtmanaH 07050026c vikramazrutamAhAtmyaiH katham Ayodhane hataH 07050027a subhadrAyAH priyaM nityaM draupadyAH kezavasya ca 07050027c yadi putraM na pazyAmi yAsyAmi yamasAdanam 07050028a mRdukuJcitakezAntaM bAlaM bAlamRgekSaNam 07050028c mattadviradavikrAntaM zAlapotam ivodgatam 07050029a smitAbhibhASiNaM dAntaM guruvAkyakaraM sadA 07050029c bAlye 'py abAlakarmANaM priyavAkyam amatsaram 07050030a mahotsAhaM mahAbAhuM dIrgharAjIvalocanam 07050030c bhaktAnukampinaM dAntaM na ca nIcAnusAriNam 07050031a kRtajJaM jJAnasaMpannaM kRtAstram anivartinam 07050031c yuddhAbhinandinaM nityaM dviSatAm aghavardhanam 07050032a sveSAM priyahite yuktaM pitqNAM jayagRddhinam 07050032c na ca pUrvaprahartAraM saMgrAme naSTasaMbhramam 07050032e yadi putraM na pazyAmi yAsyAmi yamasAdanam 07050033a sulalATaM sukezAntaM subhrvakSidazanacchadam 07050033c apazyatas tad vadanaM kA zAntir hRdayasya me 07050034a tantrIsvanasukhaM ramyaM puMskokilasamadhvanim 07050034c azRNvataH svanaM tasya kA zAntir hRdayasya me 07050035a rUpaM cApratirUpaM tat tridazeSv api durlabham 07050035c apazyato 'dya vIrasya kA zAntir hRdayasya me 07050036a abhivAdanadakSaM taM pitqNAM vacane ratam 07050036c nAdyAhaM yadi pazyAmi kA zAntir hRdayasya me 07050037a sukumAraH sadA vIro mahArhazayanocitaH 07050037c bhUmAv anAthavac chete nUnaM nAthavatAM varaH 07050038a zayAnaM samupAsanti yaM purA paramastriyaH 07050038c tam adya vipraviddhAGgam upAsanty azivAH zivAH 07050039a yaH purA bodhyate suptaH sUtamAgadhabandibhiH 07050039c bodhayanty adya taM nUnaM zvApadA vikRtaiH svaraiH 07050040a chatracchAyAsamucitaM tasya tad vadanaM zubham 07050040c nUnam adya rajodhvastaM raNe reNuH kariSyati 07050041a hA putrakAvitRptasya satataM putradarzane 07050041c bhAgyahInasya kAlena yathA me nIyase balAt 07050042a sAdya saMyamanI nUnaM sadA sukRtinAM gatiH 07050042c svabhAbhir bhAsitA ramyA tvayAtyarthaM virAjate 07050043a nUnaM vaivasvataz ca tvA varuNaz ca priyAtithiH 07050043c zatakratur dhanezaz ca prAptam arcanty abhIrukam 07050044a evaM vilapya bahudhA bhinnapoto vaNig yathA 07050044c duHkhena mahatAviSTo yudhiSThiram apRcchata 07050045a kaccit sa kadanaM kRtvA pareSAM pANDunandana 07050045c svargato 'bhimukhaH saMkhye yudhyamAno nararSabhaH 07050046a sa nUnaM bahubhir yattair yudhyamAno nararSabhaiH 07050046c asahAyaH sahAyArthI mAm anudhyAtavAn dhruvam 07050047a pIDyamAnaH zarair bAlas tAta sAdhv abhidhAva mAm 07050047c iti vipralapan manye nRzaMsair bahubhir hataH 07050048a atha vA matprasUtaz ca svasrIyo mAdhavasya ca 07050048c subhadrAyAM ca saMbhUto naivaM vaktum ihArhati 07050049a vajrasAramayaM nUnaM hRdayaM sudRDhaM mama 07050049c apazyato dIrghabAhuM raktAkSaM yan na dIryate 07050050a kathaM bAle maheSvAse nRzaMsA marmabhedinaH 07050050c svasrIye vAsudevasya mama putre 'kSipaJ zarAn 07050051a yo mAM nityam adInAtmA pratyudgamyAbhinandati 07050051c upayAntaM ripUn hatvA so 'dya mAM kiM na pazyati 07050052a nUnaM sa patitaH zete dharaNyAM rudhirokSitaH 07050052c zobhayan medinIM gAtrair Aditya iva pAtitaH 07050053a raNe vinihataM zrutvA zokArtA vai vinaMkSyati 07050053c subhadrA vakSyate kiM mAm abhimanyum apazyatI 07050053e draupadI caiva duHkhArte te ca vakSyAmi kiM nv aham 07050054a vajrasAramayaM nUnaM hRdayaM yan na yAsyati 07050054c sahasradhA vadhUM dRSTvA rudatIM zokakarzitAm 07050055a hRSTAnAM dhArtarASTrANAM siMhanAdo mayA zrutaH 07050055c yuyutsuz cApi kRSNena zruto vIrAn upAlabhan 07050056a azaknuvanto bIbhatsuM bAlaM hatvA mahArathAH 07050056c kiM nadadhvam adharmajJAH pArthe vai dRzyatAM balam 07050057a kiM tayor vipriyaM kRtvA kezavArjunayor mRdhe 07050057c siMhavan nadata prItAH zokakAla upasthite 07050058a AgamiSyati vaH kSipraM phalaM pApasya karmaNaH 07050058c adharmo hi kRtas tIvraH kathaM syAd aphalaz ciram 07050059a iti tAn prati bhASan vai vaizyAputro mahAmatiH 07050059c apAyAc chastram utsRjya kopaduHkhasamanvitaH 07050060a kimartham etann AkhyAtaM tvayA kRSNa raNe mama 07050060c adhakSyaM tAn ahaM sarvAMs tadA krUrAn mahArathAn 07050061a nigRhya vAsudevas taM putrAdhibhir abhiplutam 07050061c maivam ity abravIt kRSNas tIvrazokasamanvitam 07050062a sarveSAm eSa vai panthAH zUrANAm anivartinAm 07050062c kSatriyANAM vizeSeNa yeSAM yuddhena jIvikA 07050063a eSA vai yudhyamAnAnAM zUrANAm anivartinAm 07050063c vihitA dharmazAstrajJair gatir gatimatAM vara 07050064a dhruvaM yuddhe hi maraNaM zUrANAm anivartinAm 07050064c gataH puNyakRtAM lokAn abhimanyur na saMzayaH 07050065a etac ca sarvavIrANAM kAGkSitaM bharatarSabha 07050065c saMgrAme 'bhimukhA mRtyuM prApnuyAmeti mAnada 07050066a sa ca vIrAn raNe hatvA rAjaputrAn mahAbalAn 07050066c vIrair AkAGkSitaM mRtyuM saMprApto 'bhimukho raNe 07050067a mA zucaH puruSavyAghra pUrvair eSa sanAtanaH 07050067c dharmakRdbhiH kRto dharmaH kSatriyANAM raNe kSayaH 07050068a ime te bhrAtaraH sarve dInA bharatasattama 07050068c tvayi zokasamAviSTe nRpAz ca suhRdas tava 07050069a etAMs tvaM vacasA sAmnA samAzvAsaya mAnada 07050069c viditaM veditavyaM te na zokaM kartum arhasi 07050070a evam AzvAsitaH pArthaH kRSNenAdbhutakarmaNA 07050070c tato 'bravIt tadA bhrAtqn sarvAn pArthaH sagadgadAn 07050071a sa dIrghabAhuH pRthvaMso dIrgharAjIvalocanaH 07050071c abhimanyur yathA vRttaH zrotum icchAmy ahaM tathA 07050072a sanAgasyandanahayAn drakSyadhvaM nihatAn mayA 07050072c saMgrAme sAnubandhAMs tAn mama putrasya vairiNaH 07050073a kathaM ca vaH kRtAstrANAM sarveSAM zastrapANinAm 07050073c saubhadro nidhanaM gacched vajriNApi samAgataH 07050074a yady evam aham ajJAsyam azaktAn rakSaNe mama 07050074c putrasya pANDupAJcAlAn mayA gupto bhavet tataH 07050075a kathaM ca vo rathasthAnAM zaravarSANi muJcatAm 07050075c nIto 'bhimanyur nidhanaM kadarthIkRtya vaH paraiH 07050076a aho vaH pauruSaM nAsti na ca vo 'sti parAkramaH 07050076c yatrAbhimanyuH samare pazyatAM vo nipAtitaH 07050077a AtmAnam eva garheyaM yad ahaM vaH sudurbalAn 07050077c yuSmAn AjJAya niryAto bhIrUn akRtanizramAn 07050078a Ahosvid bhUSaNArthAya varmazastrAyudhAni vaH 07050078c vAcaz ca vaktuM saMsatsu mama putram arakSatAm 07050079a evam uktvA tato vAkyaM tiSThaMz cApavarAsimAn 07050079c na smAzakyata bIbhatsuH kena cit prasamIkSitum 07050080a tam antakam iva kruddhaM niHzvasantaM muhur muhuH 07050080c putrazokAbhisaMtaptam azrupUrNamukhaM tadA 07050081a nAbhibhASTuM zaknuvanti draSTuM vA suhRdo 'rjunam 07050081c anyatra vAsudevAd vA jyeSTAd vA pANDunandanAt 07050082a sarvAsv avasthAsu hitAv arjunasya manonugau 07050082c bahumAnAt priyatvAc ca tAv enaM vaktum arhataH 07050083a tatas taM putrazokena bhRzaM pIDitamAnasam 07050083c rAjIvalocanaM kruddhaM rAjA vacanam abravIt 07051001 yudhiSThira uvAca 07051001a tvayi yAte mahAbAho saMzaptakabalaM prati 07051001c prayatnam akarot tIvram AcAryo grahaNe mama 07051002a vyUDhAnIkaM vayaM droNaM varayAmaH sma sarvazaH 07051002c prativyUhya rathAnIkaM yatamAnaM tathA raNe 07051003a sa vAryamANo rathibhI rakSitena mayA tathA 07051003c asmAn api jaghAnAzu pIDayan nizitaiH zaraiH 07051004a te pIDyamAnA droNena droNAnIkaM na zaknumaH 07051004c prativIkSitum apy Ajau bhettuM tat kuta eva tu 07051005a vayaM tv apratimaM vIrye sarve saubhadram Atmajam 07051005c uktavantaH sma te tAta bhindhy anIkam iti prabho 07051006a sa tathA codito 'smAbhiH sadazva iva vIryavAn 07051006c asahyam api taM bhAraM voDhum evopacakrame 07051007a sa tavAstropadezena vIryeNa ca samanvitaH 07051007c prAvizat tad balaM bAlaH suparNa iva sAgaram 07051008a te 'nuyAtA vayaM vIraM sAtvatIputram Ahave 07051008c praveSTukAmAs tenaiva yena sa prAvizac camUm 07051009a tataH saindhavako rAjA kSudras tAta jayadrathaH 07051009c varadAnena rudrasya sarvAn naH samavArayat 07051010a tato droNaH kRpaH karNo drauNiz ca sa bRhadbalaH 07051010c kRtavarmA ca saubhadraM SaD rathAH paryavArayan 07051011a parivArya tu taiH sarvair yudhi bAlo mahArathaiH 07051011c yatamAnaH paraM zaktyA bahubhir virathIkRtaH 07051012a tato dauHzAsaniH kSipraM tathA tair virathIkRtam 07051012c saMzayaM paramaM prApya diSTAntenAbhyayojayat 07051013a sa tu hatvA sahasrANi dvipAzvarathasAdinAm 07051013c rAjaputrazataM cAgryaM vIrAMz cAlakSitAn bahUn 07051014a bRhadbalaM ca rAjAnaM svargeNAjau prayojya ha 07051014c tataH paramadharmAtmA diSTAntam upajagmivAn 07051015a etAvad eva nirvRttam asmAkaM zokavardhanam 07051015c sa caivaM puruSavyAghraH svargalokam avAptavAn 07051016 saMjaya uvAca 07051016a tato 'rjuno vacaH zrutvA dharmarAjena bhASitam 07051016c hA putra iti niHzvasya vyathito nyapatad bhuvi 07051017a viSaNNavadanAH sarve parigRhya dhanaMjayam 07051017c netrair animiSair dInAH pratyavekSan parasparam 07051018a pratilabhya tataH saMjJAM vAsaviH krodhamUrchitaH 07051018c kampamAno jvareNeva niHzvasaMz ca muhur muhuH 07051019a pANiM pANau viniSpiSya zvasamAno 'zrunetravAn 07051019c unmatta iva viprekSann idaM vacanam abravIt 07051020a satyaM vaH pratijAnAmi zvo 'smi hantA jayadratham 07051020c na ced vadhabhayAd bhIto dhArtarASTrAn prahAsyati 07051021a na cAsmAJ zaraNaM gacchet kRSNaM vA puruSottamam 07051021c bhavantaM vA mahArAja zvo 'smi hantA jayadratham 07051022a dhArtarASTrapriyakaraM mayi vismRtasauhRdam 07051022c pApaM bAlavadhe hetuM zvo 'smi hantA jayadratham 07051023a rakSamANAz ca taM saMkhye ye mAM yotsyanti ke cana 07051023c api droNakRpau vIrau chAdayiSyAmi tAJ zaraiH 07051024a yady etad evaM saMgrAme na kuryAM puruSarSabhAH 07051024c mA sma puNyakRtAM lokAn prApnuyAM zUrasaMmatAn 07051025a ye lokA mAtRhantqNAM ye cApi pitRghAtinAm 07051025c gurudAragAminAM ye ca pizunAnAM ca ye tathA 07051026a sAdhUn asUyatAM ye ca ye cApi parivAdinAm 07051026c ye ca nikSepahartqNAM ye ca vizvAsaghAtinAm 07051027a bhuktapUrvAM striyaM ye ca nindatAm aghazaMsinAm 07051027c brahmaghnAnAM ca ye lokA ye ca goghAtinAm api 07051028a pAyasaM vA yavAnnaM vA zAkaM kRsaram eva vA 07051028c saMyAvApUpamAMsAni ye ca lokA vRthAznatAm 07051028e tAn ahnaivAdhigaccheyaM na ced dhanyAM jayadratham 07051029a vedAdhyAyinam atyarthaM saMzitaM vA dvijottamam 07051029c avamanyamAno yAn yAti vRddhAn sAdhUMs tathA gurUn 07051030a spRzatAM brAhmaNaM gAM ca pAdenAgniM ca yAM labhet 07051030c yApsu zleSma purISaM vA mUtraM vA muJcatAM gatiH 07051030e tAM gaccheyaM gatiM ghorAM na ced dhanyAM jayadratham 07051031a nagnasya snAyamAnasya yA ca vandhyAtither gatiH 07051031c utkocinAM mRSoktInAM vaJcakAnAM ca yA gatiH 07051031e AtmApahAriNAM yA ca yA ca mithyAbhizaMsinAm 07051032a bhRtyaiH saMdRzyamAnAnAM putradArAzritais tathA 07051032c asaMvibhajya kSudrANAM yA gatir mRSTam aznatAm 07051032e tAM gaccheyaM gatiM ghorAM na ced dhanyAM jayadratham 07051033a saMzritaM vApi yas tyaktvA sAdhuM tadvacane ratam 07051033c na bibharti nRzaMsAtmA nindate copakAriNam 07051034a arhate prAtivezyAya zrAddhaM yo na dadAti ca 07051034c anarhate ca yo dadyAd vRSalIpatyur eva ca 07051035a madyapo bhinnamaryAdaH kRtaghno bhrAtRnindakaH 07051035c teSAM gatim iyAM kSipraM na ced dhanyAM jayadratham 07051036a dharmAd apetA ye cAnye mayA nAtrAnukIrtitAH 07051036c ye cAnukIrtitAH kSipraM teSAM gatim avApnuyAm 07051036e yadi vyuSTAm imAM rAtriM zvo na hanyAM jayadratham 07051037a imAM cApy aparAM bhUyaH pratijJAM me nibodhata 07051037c yady asminn ahate pApe sUryo 'stam upayAsyati 07051037e ihaiva saMpraveSTAhaM jvalitaM jAtavedasam 07051038a asurasuramanuSyAH pakSiNo voragA vA; pitRrajanicarA vA brahmadevarSayo vA 07051038c caram acaram apIdaM yat paraM cApi tasmAt; tad api mama ripuM taM rakSituM naiva zaktAH 07051039a yadi vizati rasAtalaM tadagryaM; viyad api devapuraM diteH puraM vA 07051039c tad api zarazatair ahaM prabhAte; bhRzam abhipatya ripoH ziro 'bhihartA 07051040a evam uktvA vicikSepa gANDIvaM savyadakSiNam 07051040c tasya zabdam atikramya dhanuHzabdo 'spRzad divam 07051041a arjunena pratijJAte pAJcajanyaM janArdanaH 07051041c pradadhmau tatra saMkruddho devadattaM dhanaMjayaH 07051042a sa pAJcajanyo 'cyutavaktravAyunA; bhRzaM supUrNodaraniHsRtadhvaniH 07051042c jagat sapAtAlaviyaddigIzvaraM; prakampayAm Asa yugAtyaye yathA 07051043a tato vAditraghoSAz ca prAdurAsan samantataH 07051043c siMhanAdAz ca pANDUnAM pratijJAte mahAtmanA 07052001 saMjaya uvAca 07052001a zrutvA tu taM mahAzabdaM pANDUnAM putragRddhinAm 07052001c cAraiH pravedite tatra samutthAya jayadrathaH 07052002a zokasaMmUDhahRdayo duHkhenAbhihato bhRzam 07052002c majjamAna ivAgAdhe vipule zokasAgare 07052003a jagAma samitiM rAjJAM saindhavo vimRzan bahu 07052003c sa teSAM naradevAnAM sakAze paridevayan 07052004a abhimanyoH pitur bhItaH savrIDo vAkyam abravIt 07052004c yo 'sau pANDoH kila kSetre jAtaH zakreNa kAminA 07052005a sa ninISati durbuddhir mAM kilaikaM yamakSayam 07052005c tat svasti vo 'stu yAsyAmi svagRhaM jIvitepsayA 07052006a atha vA stha pratibalAs trAtuM mAM kSatriyarSabhAH 07052006c pArthena prArthitaM vIrAs te dadantu mamAbhayam 07052007a droNaduryodhanakRpAH karNamadrezabAhlikAH 07052007c duHzAsanAdayaH zaktAs trAtum apy antakArditam 07052008a kim aGga punar ekena phalgunena jighAMsatA 07052008c na trAyeyur bhavanto mAM samastAH patayaH kSiteH 07052009a praharSaM pANDaveyAnAM zrutvA mama mahad bhayam 07052009c sIdantIva ca me 'GgAni mumUrSor iva pArthivAH 07052010a vadho nUnaM pratijJAto mama gANDIvadhanvanA 07052010c tathA hi hRSTAH krozanti zokakAle 'pi pANDavAH 07052011a na devA na ca gandharvA nAsuroragarAkSasAH 07052011c utsahante 'nyathA kartuM kuta eva narAdhipAH 07052012a tasmAn mAm anujAnIta bhadraM vo 'stu nararSabhAH 07052012c adarzanaM gamiSyAmi na mAM drakSyanti pANDavAH 07052013a evaM vilapamAnaM taM bhayAd vyAkulacetasam 07052013c AtmakAryagarIyastvAd rAjA duryodhano 'bravIt 07052014a na bhetavyaM naravyAghra ko hi tvA puruSarSabha 07052014c madhye kSatriyavIrANAM tiSThantaM prArthayed yudhi 07052015a ahaM vaikartanaH karNaz citraseno viviMzatiH 07052015c bhUrizravAH zalaH zalyo vRSaseno durAsadaH 07052016a purumitro jayo bhojaH kAmbojaz ca sudakSiNaH 07052016c satyavrato mahAbAhur vikarNo durmukhaH sahaH 07052017a duHzAsanaH subAhuz ca kaliGgaz cApy udAyudhaH 07052017c vindAnuvindAv Avantyau droNo drauNiH sasaubalaH 07052018a tvaM cApi rathinAM zreSThaH svayaM zUro 'mitadyutiH 07052018c sa kathaM pANDaveyebhyo bhayaM pazyasi saindhava 07052019a akSauhiNyo dazaikA ca madIyAs tava rakSaNe 07052019c yattA yotsyanti mA bhais tvaM saindhava vyetu te bhayam 07052020a evam AzvAsito rAjan putreNa tava saindhavaH 07052020c duryodhanena sahito droNaM rAtrAv upAgamat 07052021a upasaMgrahaNaM kRtvA droNAya sa vizAM pate 07052021c upopavizya praNataH paryapRcchad idaM tadA 07052022a nimitte dUrapAtitve laghutve dRDhavedhane 07052022c mama bravItu bhagavAn vizeSaM phalgunasya ca 07052023a vidyAvizeSam icchAmi jJAtum AcArya tattvataH 07052023c mamArjunasya ca vibho yathAtattvaM pracakSva me 07052024 droNa uvAca 07052024a samam AcAryakaM tAta tava caivArjunasya ca 07052024c yogAd duHkhocitatvAc ca tasmAt tvatto 'dhiko 'rjunaH 07052025a na tu te yudhi saMtrAsaH kAryaH pArthAt kathaM cana 07052025c ahaM hi rakSitA tAta bhayAt tvAM nAtra saMzayaH 07052026a na hi madbAhuguptasya prabhavanty amarA api 07052026c vyUhiSyAmi ca taM vyUhaM yaM pArtho na tariSyati 07052027a tasmAd yudhyasva mA bhais tvaM svadharmam anupAlaya 07052027c pitRpaitAmahaM mArgam anuyAhi narAdhipa 07052028a adhItya vidhivad vedAn agnayaH suhutAs tvayA 07052028c iSTaM ca bahubhir yajJair na te mRtyubhayAd bhayam 07052029a durlabhaM mAnuSair mandair mahAbhAgyam avApya tu 07052029c bhujavIryArjitA&l lokAn divyAn prApsyasy anuttamAn 07052030a kuravaH pANDavAz caiva vRSNayo 'nye ca mAnavAH 07052030c ahaM ca saha putreNa adhruvA iti cintyatAm 07052031a paryAyeNa vayaM sarve kAlena balinA hatAH 07052031c paralokaM gamiSyAmaH svaiH svaiH karmabhir anvitAH 07052032a tapas taptvA tu yA&l lokAn prApnuvanti tapasvinaH 07052032c kSatradharmAzritAH zUrAH kSatriyAH prApnuvanti tAn 07052033 saMjaya uvAca 07052033a evam AzvAsito rAjan bhAradvAjena saindhavaH 07052033c apAnudad bhayaM pArthAd yuddhAya ca mano dadhe 07053001 saMjaya uvAca 07053001a pratijJAte tu pArthena sindhurAjavadhe tadA 07053001c vAsudevo mahAbAhur dhanaMjayam abhASata 07053002a bhrAtqNAM matam AjJAya tvayA vAcA pratizrutam 07053002c saindhavaM zvo 'smi hanteti tat sAhasatamaM kRtam 07053003a asaMmantrya mayA sArdham atibhAro 'yam udyataH 07053003c kathaM nu sarvalokasya nAvahAsyA bhavemahi 07053004a dhArtarASTrasya zibire mayA praNihitAz carAH 07053004c ta ime zIghram Agamya pravRttiM vedayanti naH 07053005a tvayA vai saMpratijJAte sindhurAjavadhe tadA 07053005c siMhanAdaH savAditraH sumahAn iha taiH zrutaH 07053006a tena zabdena vitrastA dhArtarASTrAH sasaindhavAH 07053006c nAkasmAt siMhanAdo 'yam iti matvA vyavasthitAH 07053007a sumahAJ zabdasaMpAtaH kauravANAM mahAbhuja 07053007c AsIn nAgAzvapattInAM rathaghoSaz ca bhairavaH 07053008a abhimanyuvadhaM zrutvA dhruvam Arto dhanaMjayaH 07053008c rAtrau niryAsyati krodhAd iti matvA vyavasthitAH 07053009a tair yatadbhir iyaM satyA zrutA satyavatas tava 07053009c pratijJA sindhurAjasya vadhe rAjIvalocana 07053010a tato vimanasaH sarve trastAH kSudramRgA iva 07053010c Asan suyodhanAmAtyAH sa ca rAjA jayadrathaH 07053011a athotthAya sahAmAtyair dInaH zibiram AtmanaH 07053011c AyAt sauvIrasindhUnAm Izvaro bhRzaduHkhitaH 07053012a sa mantrakAle saMmantrya sarvA naiHzreyasIH kriyAH 07053012c suyodhanam idaM vAkyam abravId rAjasaMsadi 07053013a mAm asau putrahanteti zvo 'bhiyAtA dhanaMjayaH 07053013c pratijJAto hi senAyA madhye tena vadho mama 07053014a tAM na devA na gandharvA nAsuroragarAkSasAH 07053014c utsahante 'nyathA kartuM pratijJAM savyasAcinaH 07053015a te mAM rakSata saMgrAme mA vo mUrdhni dhanaMjayaH 07053015c padaM kRtvApnuyAl lakSyaM tasmAd atra vidhIyatAm 07053016a atha rakSA na me saMkhye kriyate kurunandana 07053016c anujAnIhi mAM rAjan gamiSyAmi gRhAn prati 07053017a evam uktas tv avAkzIrSo vimanAH sa suyodhanaH 07053017c zrutvAbhizaptavantaM tvAM dhyAnam evAnvapadyata 07053018a tam Artam abhisaMprekSya rAjA kila sa saindhavaH 07053018c mRdu cAtmahitaM caiva sApekSam idam uktavAn 07053019a nAhaM pazyAmi bhavatAM tathAvIryaM dhanurdharam 07053019c yo 'rjunasyAstram astreNa pratihanyAn mahAhave 07053020a vAsudevasahAyasya gANDIvaM dhunvato dhanuH 07053020c ko 'rjunasyAgratas tiSThet sAkSAd api zatakratuH 07053021a mahezvaro 'pi pArthena zrUyate yodhitaH purA 07053021c padAtinA mahAtejA girau himavati prabhuH 07053022a dAnavAnAM sahasrANi hiraNyapuravAsinAm 07053022c jaghAnaikarathenaiva devarAjapracoditaH 07053023a samAyukto hi kaunteyo vAsudevena dhImatA 07053023c sAmarAn api lokAMs trIn nihanyAd iti me matiH 07053024a so 'ham icchAmy anujJAtuM rakSituM vA mahAtmanA 07053024c droNena sahaputreNa vIreNa yadi manyase 07053025a sa rAjJA svayam AcAryo bhRzam Akrandito 'rjuna 07053025c saMvidhAnaM ca vihitaM rathAz ca kila sajjitAH 07053026a karNo bhUrizravA drauNir vRSasenaz ca durjayaH 07053026c kRpaz ca madrarAjaz ca SaD ete 'sya purogamAH 07053027a zakaTaH padmapaz cArdho vyUho droNena kalpitaH 07053027c padmakarNikamadhyasthaH sUcIpAze jayadrathaH 07053027e sthAsyate rakSito vIraiH sindhurAD yuddhadurmadaiH 07053028a dhanuSy astre ca vIrye ca prANe caiva tathorasi 07053028c aviSahyatamA hy ete nizcitAH pArtha SaD rathAH 07053028e etAn ajitvA sagaNAn naiva prApyo jayadrathaH 07053029a teSAm ekaikazo vIryaM SaNNAM tvam anucintaya 07053029c sahitA hi naravyAghrA na zakyA jetum aJjasA 07053030a bhUyaz ca cintayiSyAmi nItim AtmahitAya vai 07053030c mantrajJaiH sacivaiH sArdhaM suhRdbhiH kAryasiddhaye 07053031 arjuna uvAca 07053031a SaD rathAn dhArtarASTrasya manyase yAn balAdhikAn 07053031c teSAM vIryaM mamArdhena na tulyam iti lakSaye 07053032a astram astreNa sarveSAm eteSAM madhusUdana 07053032c mayA drakSyasi nirbhinnaM jayadrathavadhaiSiNA 07053033a droNasya miSataH so 'haM sagaNasya vilapyataH 07053033c mUrdhAnaM sindhurAjasya pAtayiSyAmi bhUtale 07053034a yadi sAdhyAz ca rudrAz ca vasavaz ca sahAzvinaH 07053034c marutaz ca sahendreNa vizvedevAs tathAsurAH 07053035a pitaraH sahagandharvAH suparNAH sAgarAdrayaH 07053035c dyaur viyat pRthivI ceyaM dizaz ca sadigIzvarAH 07053036a grAmyAraNyAni bhUtAni sthAvarANi carANi ca 07053036c trAtAraH sindhurAjasya bhavanti madhusUdana 07053037a tathApi bANair nihataM zvo draSTAsi raNe mayA 07053037c satyena te zape kRSNa tathaivAyudham Alabhe 07053038a yaz ca goptA maheSvAsas tasya pApasya durmateH 07053038c tam eva prathamaM droNam abhiyAsyAmi kezava 07053039a tasmin dyUtam idaM baddhaM manyate sma suyodhanaH 07053039c tasmAt tasyaiva senAgraM bhittvA yAsyAmi saindhavam 07053040a draSTAsi zvo maheSvAsAn nArAcais tigmatejanaiH 07053040c zRGgANIva girer vajrair dAryamANAn mayA yudhi 07053041a naranAgAzvadehebhyo visraviSyati zoNitam 07053041c patadbhyaH patitebhyaz ca vibhinnebhyaH zitaiH zaraiH 07053042a gANDIvapreSitA bANA manonilasamA jave 07053042c nRnAgAzvAn videhAsUn kartAraz ca sahasrazaH 07053043a yamAt kuberAd varuNAd rudrAd indrAc ca yan mayA 07053043c upAttam astraM ghoraM vai tad draSTAro narA yudhi 07053044a brAhmeNAstreNa cAstrANi hanyamAnAni saMyuge 07053044c mayA draSTAsi sarveSAM saindhavasyAbhirakSiNAm 07053045a zaravegasamutkRttai rAjJAM kezava mUrdhabhiH 07053045c AstIryamANAM pRthivIM draSTAsi zvo mayA yudhi 07053046a kravyAdAMs tarpayiSyAmi drAvayiSyAmi zAtravAn 07053046c suhRdo nandayiSyAmi pAtayiSyAmi saindhavam 07053047a bahv AgaskRt kusaMbandhI pApadezasamudbhavaH 07053047c mayA saindhavako rAjA hataH svAJ zocayiSyati 07053048a sarvakSIrAnnabhoktAraH pApAcArA raNAjire 07053048c mayA sarAjakA bANair nunnA naMkSyanti saindhavAH 07053049a tathA prabhAte kartAsmi yathA kRSNa suyodhanaH 07053049c nAnyaM dhanurdharaM loke maMsyate matsamaM yudhi 07053050a gANDIvaM ca dhanur divyaM yoddhA cAhaM nararSabha 07053050c tvaM ca yantA hRSIkeza kiM nu syAd ajitaM mayA 07053051a yathA hi lakSma candre vai samudre ca yathA jalam 07053051c evam etAM pratijJAM me satyAM viddhi janArdana 07053052a mAvamaMsthA mamAstrANi mAvamaMsthA dhanur dRDham 07053052c mAvamaMsthA balaM bAhvor mAvamaMsthA dhanaMjayam 07053053a yathA hi yAtvA saMgrAme na jIye vijayAmi ca 07053053c tena satyena saMgrAme hataM viddhi jayadratham 07053054a dhruvaM vai brAhmaNe satyaM dhruvA sAdhuSu saMnatiH 07053054c zrIr dhruvA cApi dakSeSu dhruvo nArAyaNe jayaH 07053055 saMjaya uvAca 07053055a evam uktvA hRSIkezaM svayam AtmAnam AtmanA 07053055c saMdidezArjuno nardan vAsaviH kezavaM prabhum 07053056a yathA prabhAtAM rajanIM kalpitaH syAd ratho mama 07053056c tathA kAryaM tvayA kRSNa kAryaM hi mahad udyatam 07054001 saMjaya uvAca 07054001a tAM nizAM duHkhazokArtau zvasantAv iva coragau 07054001c nidrAM naivopalebhAte vAsudevadhanaMjayau 07054002a naranArAyaNau kruddhau jJAtvA devAH savAsavAH 07054002c vyathitAz cintayAm AsuH kiM svid etad bhaviSyati 07054003a vavuz ca dAruNA vAtA rUkSA ghorAbhizaMsinaH 07054003c sakabandhas tathAditye parighaH samadRzyata 07054004a zuSkAzanyaz ca niSpetuH sanirghAtAH savidyutaH 07054004c cacAla cApi pRthivI sazailavanakAnanA 07054005a cukSubhuz ca mahArAja sAgarA makarAlayAH 07054005c pratisrotaH pravRttAz ca tathA gantuM samudragAH 07054006a rathAzvanaranAgAnAM pravRttam adharottaram 07054006c kravyAdAnAM pramodArthaM yamarASTravivRddhaye 07054007a vAhanAni zakRnmUtre mumucU ruruduz ca ha 07054007c tAn dRSTvA dAruNAn sarvAn utpAtA&l lomaharSaNAn 07054008a sarve te vyathitAH sainyAs tvadIyA bharatarSabha 07054008c zrutvA mahAbalasyogrAM pratijJAM savyasAcinaH 07054009a atha kRSNaM mahAbAhur abravIt pAkazAsaniH 07054009c AzvAsaya subhadrAM tvaM bhaginIM snuSayA saha 07054010a snuSA zvazrvAnaghAyaste vizoke kuru mAdhava 07054010c sAmnA satyena yuktena vacasAzvAsaya prabho 07054011a tato 'rjunagRhaM gatvA vAsudevaH sudurmanAH 07054011c bhaginIM putrazokArtAm AzvAsayata duHkhitAm 07054012a mA zokaM kuru vArSNeyi kumAraM prati sasnuSA 07054012c sarveSAM prANinAM bhIru niSThaiSA kAlanirmitA 07054013a kule jatasya vIrasya kSatriyasya vizeSataH 07054013c sadRzaM maraNaM hy etat tava putrasya mA zucaH 07054014a diSTyA mahAratho vIraH pitus tulyaparAkramaH 07054014c kSAtreNa vidhinA prApto vIrAbhilaSitAM gatim 07054015a jitvA subahuzaH zatrUn preSayitvA ca mRtyave 07054015c gataH puNyakRtAM lokAn sarvakAmaduho 'kSayAn 07054016a tapasA brahmacaryeNa zrutena prajJayApi ca 07054016c santo yAM gatim icchanti prAptas tAM tava putrakaH 07054017a vIrasUr vIrapatnI tvaM vIrazvazurabAndhavA 07054017c mA zucas tanayaM bhadre gataH sa paramAM gatim 07054018a prApsyate cApy asau kSudraH saindhavo bAlaghAtakaH 07054018c asyAvalepasya phalaM sasuhRdgaNabAndhavaH 07054019a vyuSTAyAM tu varArohe rajanyAM pApakarmakRt 07054019c na hi mokSyati pArthAt sa praviSTo 'py amarAvatIm 07054020a zvaH ziraH zroSyase tasya saindhavasya raNe hRtam 07054020c samantapaJcakAd bAhyaM vizokA bhava mA rudaH 07054021a kSatradharmaM puraskRtya gataH zUraH satAM gatim 07054021c yAM vayaM prApnuyAmeha ye cAnye zastrajIvinaH 07054022a vyUDhorasko mahAbAhur anivartI varapraNut 07054022c gatas tava varArohe putraH svargaM jvaraM jahi 07054023a anu jAtaz ca pitaraM mAtRpakSaM ca vIryavAn 07054023c sahasrazo ripUn hatvA hataH zUro mahArathaH 07054024a AzvAsaya snuSAM rAjJi mA zucaH kSatriye bhRzam 07054024c zvaH priyaM sumahac chrutvA vizokA bhava nandini 07054025a yat pArthena pratijJAtaM tat tathA na tad anyathA 07054025c cikIrSitaM hi te bhartur na bhavej jAtu niSphalam 07054026a yadi ca manujapannagAH pizAcA; rajanicarAH patagAH surAsurAz ca 07054026c raNagatam abhiyAnti sindhurAjaM; na sa bhavitA saha tair api prabhAte 07055001 saMjaya uvAca 07055001a etac chrutvA vacas tasya kezavasya mahAtmanaH 07055001c subhadrA putrazokArtA vilalApa suduHkhitA 07055002a hA putra mama mandAyAH kathaM saMyugam etya ha 07055002c nidhanaM prAptavAMs tAta pitRtulyaparAkramaH 07055003a katham indIvarazyAmaM sudaMSTraM cArulocanam 07055003c mukhaM te dRzyate vatsa guNThitaM raNareNunA 07055004a nUnaM zUraM nipatitaM tvAM pazyanty anivartinam 07055004c suzirogrIvabAhvaMsaM vyUDhoraskaM nirUdaram 07055005a cArUpacitasarvAGgaM svakSaM zastrakSatAcitam 07055005c bhUtAni tvA nirIkSante nUnaM candram ivoditam 07055006a zayanIyaM purA yasya spardhyAstaraNasaMvRtam 07055006c bhUmAv adya kathaM zeSe vipraviddhaH sukhocitaH 07055007a yo 'nvAsyata purA vIro varastrIbhir mahAbhujaH 07055007c katham anvAsyate so 'dya zivAbhiH patito mRdhe 07055008a yo 'stUyata purA hRSTaiH sUtamAgadhabandibhiH 07055008c so 'dya kravyAdgaNair ghorair vinadadbhir upAsyate 07055009a pANDaveSu ca nAtheSu vRSNivIreSu cAbhibho 07055009c pAJcAleSu ca vIreSu hataH kenAsy anAthavat 07055010a atRptadarzanA putra darzanasya tavAnagha 07055010c mandabhAgyA gamiSyAmi vyaktam adya yamakSayam 07055011a vizAlAkSaM sukezAntaM cAruvAkyaM sugandhi ca 07055011c tava putra kadA bhUyo mukhaM drakSyAmi nirvraNam 07055012a dhig balaM bhImasenasya dhik pArthasya dhanuSmatAm 07055012c dhig vIryaM vRSNivIrANAM pAJcAlAnAM ca dhig balam 07055013a dhik kekayAMs tathA cedIn matsyAMz caivAtha sRJjayAn 07055013c ye tvA raNe gataM vIraM na jAnanti nipAtitam 07055014a adya pazyAmi pRthivIM zUnyAm iva hatatviSam 07055014c abhimanyum apazyantI zokavyAkulalocanA 07055015a svasrIyaM vAsudevasya putraM gANDIvadhanvanaH 07055015c kathaM tvA virathaM vIraM drakSyAmy anyair nipAtitam 07055016a hA vIra dRSTo naSTaz ca dhanaM svapna ivAsi me 07055016c aho hy anityaM mAnuSyaM jalabudbudacaJcalam 07055017a imAM te taruNIM bhAryAM tvadAdhibhir abhiplutAm 07055017c kathaM saMdhArayiSyAmi vivatsAm iva dhenukAm 07055018a aho hy akAle prasthAnaM kRtavAn asi putraka 07055018c vihAya phalakAle mAM sugRddhAM tava darzane 07055019a nUnaM gatiH kRtAntasya prAjJair api sudurvidA 07055019c yatra tvaM kezave nAthe saMgrAme 'nAthavad dhataH 07055020a yajvanAM dAnazIlAnAM brAhmaNAnAM kRtAtmanAm 07055020c caritabrahmacaryANAM puNyatIrthAvagAhinAm 07055021a kRtajJAnAM vadAnyAnAM guruzuzrUSiNAm api 07055021c sahasradakSiNAnAM ca yA gatis tAm avApnuhi 07055022a yA gatir yudhyamAnAnAM zUrANAm anivartinAm 07055022c hatvArIn nihatAnAM ca saMgrAme tAM gatiM vraja 07055023a gosahasrapradAtqNAM kratudAnAM ca yA gatiH 07055023c naivezikaM cAbhimataM dadatAM yA gatiH zubhA 07055024a brahmacaryeNa yAM yAnti munayaH saMzitavratAH 07055024c ekapatnyaz ca yAM yAnti tAM gatiM vraja putraka 07055025a rAjJAM sucaritair yA ca gatir bhavati zAzvatI 07055025c caturAzramiNAM puNyaiH pAvitAnAM surakSitaiH 07055026a dInAnukampinAM yA ca satataM saMvibhAginAm 07055026c paizunyAc ca nivRttAnAM tAM gatiM vraja putraka 07055027a vratinAM dharmazIlAnAM guruzuzrUSiNAm api 07055027c amoghAtithinAM yA ca tAM gatiM vraja putraka 07055028a RtukAle svakAM patnIM gacchatAM yA manasvinAm 07055028c na cAnyadArasevInAM tAM gatiM vraja putraka 07055029a sAmnA ye sarvabhUtAni gacchanti gatamatsarAH 07055029c nAruMtudAnAM kSamiNAM yA gatis tAm avApnuhi 07055030a madhumAMsanivRttAnAM madAd dambhAt tathAnRtAt 07055030c paropatApatyaktAnAM tAM gatiM vraja putraka 07055031a hrImantaH sarvazAstrajJA jJAnatRptA jitendriyAH 07055031c yAM gatiM sAdhavo yAnti tAM gatiM vraja putraka 07055032a evaM vilapatIM dInAM subhadrAM zokakarzitAm 07055032c abhyapadyata pAJcAlI vairATIsahitA tadA 07055033a tAH prakAmaM ruditvA ca vilapya ca suduHkhitAH 07055033c unmattavat tadA rAjan visaMjJA nyapatan kSitau 07055034a sopacAras tu kRSNas tAM duHkhitAM bhRzaduHkhitaH 07055034c siktvAmbhasA samAzvAsya tat tad uktvA hitaM vacaH 07055035a visaMjJakalpAM rudatIm apaviddhAM pravepatIm 07055035c bhaginIM puNDarIkAkSa idaM vacanam abravIt 07055036a subhadre mA zucaH putraM pAJcAlyAzvAsayottarAm 07055036c gato 'bhimanyuH prathitAM gatiM kSatriyapuMgavaH 07055037a ye cAnye 'pi kule santi puruSA no varAnane 07055037c sarve te vai gatiM yAntu abhimanyor yazasvinaH 07055038a kuryAma tad vayaM karma kriyAsuH suhRdaz ca naH 07055038c kRtavAn yAdRg adyaikas tava putro mahArathaH 07055039a evam AzvAsya bhaginIM draupadIm api cottarAm 07055039c pArthasyaiva mahAbAhuH pArzvam AgAd ariMdamaH 07055040a tato 'bhyanujJAya nRpAn kRSNo bandhUMs tathAbhibhUH 07055040c vivezAntaHpuraM rAjaMs te 'nye jagmur yathAlayam 07056001 saMjaya uvAca 07056001a tato 'rjunasya bhavanaM pravizyApratimaM vibhuH 07056001c spRSTvAmbhaH puNDarIkAkSaH sthaNDile zubhalakSaNe 07056001e saMtastAra zubhAM zayyAM darbhair vaiDUryasaMnibhaiH 07056002a tato mAlyena vidhival lAjair gandhaiH sumaGgalaiH 07056002c alaMcakAra tAM zayyAM parivAryAyudhottamaiH 07056003a tataH spRSTodakaM pArthaM vinItAH paricArakAH 07056003c darzayAM naityakaM cakrur naizaM traiyambakaM balim 07056004a tataH prItamanAH pArtho gandhair mAlyaiz ca mAdhavam 07056004c alaMkRtyopahAraM taM naizam asmai nyavedayat 07056005a smayamAnas tu govindaH phalgunaM pratyabhASata 07056005c supyatAM pArtha bhadraM te kalyANAya vrajAmy aham 07056006a sthApayitvA tato dvAHsthAn goptqMz cAttAyudhAn narAn 07056006c dArukAnugataH zrImAn viveza zibiraM svakam 07056006e zizye ca zayane zubhre bahukRtyaM vicintayan 07056007a na pANDavAnAM zibire kaz cit suSvApa tAM nizAm 07056007c prajAgaraH sarvajanam Aviveza vizAM pate 07056008a putrazokAbhibhUtena pratijJAto mahAtmanA 07056008c sahasA sindhurAjasya vadho gANDIvadhanvanA 07056009a tat kathaM nu mahAbAhur vAsaviH paravIrahA 07056009c pratijJAM saphalAM kuryAd iti te samacintayan 07056010a kaSTaM hIdaM vyavasitaM pANDavena mahAtmanA 07056010c putrazokAbhitaptena pratijJA mahatI kRtA 07056011a bhrAtaraz cApi vikrAntA bahulAni balAni ca 07056011c dhRtarASTrasya putreNa sarvaM tasmai niveditam 07056012a sa hatvA saindhavaM saMkhye punar etu dhanaMjayaH 07056012c jitvA ripugaNAMz caiva pArayatv arjuno vratam 07056013a ahatvA sindhurAjaM hi dhUmaketuM pravekSyati 07056013c na hy etad anRtaM kartum arhaH pArtho dhanaMjayaH 07056014a dharmaputraH kathaM rAjA bhaviSyati mRte 'rjune 07056014c tasmin hi vijayaH kRtsnaH pANDavena samAhitaH 07056015a yadi naH sukRtaM kiM cid yadi dattaM hutaM yadi 07056015c phalena tasya sarvasya savyasAcI jayatv arIn 07056016a evaM kathayatAM teSAM jayam AzaMsatAM prabho 07056016c kRcchreNa mahatA rAjan rajanI vyatyavartata 07056017a tasyAM rajanyAM madhye tu pratibuddho janArdanaH 07056017c smRtvA pratijJAM pArthasya dArukaM pratyabhASata 07056018a arjunena pratijJAtam Artena hatabandhunA 07056018c jayadrathaM haniSyAmi zvobhUta iti dAruka 07056019a tat tu duryodhanaH zrutvA mantribhir mantrayiSyati 07056019c yathA jayadrathaM pArtho na hanyAd iti saMyuge 07056020a akSauhiNyo hi tAH sarvA rakSiSyanti jayadratham 07056020c droNaz ca saha putreNa sarvAstravidhipAragaH 07056021a eko vIraH sahasrAkSo daityadAnavamarditA 07056021c so 'pi taM notsahetAjau hantuM droNena rakSitam 07056022a so 'haM zvas tat kariSyAmi yathA kuntIsuto 'rjunaH 07056022c aprApte 'staM dinakare haniSyati jayadratham 07056023a na hi dArA na mitrANi jJAtayo na ca bAndhavAH 07056023c kaz cin nAnyaH priyataraH kuntIputrAn mamArjunAt 07056024a anarjunam imaM lokaM muhUrtam api dAruka 07056024c udIkSituM na zakto 'haM bhavitA na ca tat tathA 07056025a ahaM dhvajinyaH zatrUNAM sahayAH sarathadvipAH 07056025c arjunArthe haniSyAmi sakarNAH sasuyodhanAH 07056026a zvo nirIkSantu me vIryaM trayo lokA mahAhave 07056026c dhanaMjayArthaM samare parAkrAntasya dAruka 07056027a zvo narendrasahasrANi rAjaputrazatAni ca 07056027c sAzvadviparathAny Ajau vidraviSyanti dAruka 07056028a zvas tAM cakrapramathitAM drakSyase nRpavAhinIm 07056028c mayA kruddhena samare pANDavArthe nipAtitAm 07056029a zvaH sadevAH sagandharvAH pizAcoragarAkSasAH 07056029c jJAsyanti lokAH sarve mAM suhRdaM savyasAcinaH 07056030a yas taM dveSTi sa mAM dveSTi yas tam anu sa mAm anu 07056030c iti saMkalpyatAM buddhyA zarIrArdhaM mamArjunaH 07056031a yathA tvam aprabhAtAyAm asyAM nizi rathottamam 07056031c kalpayitvA yathAzAstram AdAya vratasaMyataH 07056032a gadAM kaumodakIM divyAM zaktiM cakraM dhanuH zarAn 07056032c Aropya vai rathe sUta sarvopakaraNAni ca 07056033a sthAnaM hi kalpayitvA ca rathopasthe dhvajasya me 07056033c vainateyasya vIrasya samare rathazobhinaH 07056034a chatraM jAmbUnadair jAlair arkajvalanasaMnibhaiH 07056034c vizvakarmakRtair divyair azvAn api ca bhUSitAn 07056035a balAhakaM meghapuSpaM sainyaM sugrIvam eva ca 07056035c yuktvA vAjivarAn yattaH kavacI tiSTha dAruka 07056036a pAJcajanyasya nirghoSam ArSabheNaiva pUritam 07056036c zrutvA tu bhairavaM nAdam upayAyA javena mAm 07056037a ekAhnAham amarSaM ca sarvaduHkhAni caiva ha 07056037c bhrAtuH pitRSvaseyasya vyapaneSyAmi dAruka 07056038a sarvopAyair yatiSyAmi yathA bIbhatsur Ahave 07056038c pazyatAM dhArtarASTrANAM haniSyati jayadratham 07056039a yasya yasya ca bIbhatsur vadhe yatnaM kariSyati 07056039c AzaMse sArathe tatra bhavitAsya dhruvo jayaH 07056040 dAruka uvAca 07056040a jaya eva dhruvas tasya kuta eva parAjayaH 07056040c yasya tvaM puruSavyAghra sArathyam upajagmivAn 07056041a evaM caitat kariSyAmi yathA mAm anuzAsasi 07056041c suprabhAtAm imAM rAtriM jayAya vijayasya hi 07057001 saMjaya uvAca 07057001a kuntIputras tu taM mantraM smarann eva dhanaMjayaH 07057001c pratijJAm Atmano rakSan mumohAcintyavikramaH 07057002a taM tu zokena saMtaptaM svapne kapivaradhvajam 07057002c AsasAda mahAtejA dhyAyantaM garuDadhvajaH 07057003a pratyutthAnaM tu kRSNasya sarvAvasthaM dhanaMjayaH 07057003c nAlopayata dharmAtmA bhaktyA premNA ca sarvadA 07057004a pratyutthAya ca govindaM sa tasmAy AsanaM dadau 07057004c na cAsane svayaM buddhiM bIbhatsur vyadadhAt tadA 07057005a tataH kRSNo mahAtejA jAnan pArthasya nizcayam 07057005c kuntIputram idaM vAkyam AsInaH sthitam abravIt 07057006a mA viSAde manaH pArtha kRthAH kAlo hi durjayaH 07057006c kAlaH sarvANi bhUtAni niyacchati pare vidhau 07057007a kimarthaM ca viSAdas te tad brUhi vadatAM vara 07057007c na zocitavyaM viduSA zokaH kAryavinAzanaH 07057008a zocan nandayate zatrUn karzayaty api bAndhavAn 07057008c kSIyate ca naras tasmAn na tvaM zocitum arhasi 07057009a ity ukto vAsudevena bIbhatsur aparAjitaH 07057009c AbabhASe tadA vidvAn idaM vacanam arthavat 07057010a mayA pratijJA mahatI jayadrathavadhe kRtA 07057010c zvo 'smi hantA durAtmAnaM putraghnam iti kezava 07057011a matpratijJAvighAtArthaM dhArtarASTraiH kilAcyuta 07057011c pRSThataH saindhavaH kAryaH sarvair gupto mahArathaiH 07057012a daza caikA ca tAH kRSNa akSauhiNyaH sudurjayAH 07057012c pratijJAyAM ca hInAyAM kathaM jIveta madvidhaH 07057013a duHkhopAyasya me vIra vikAGkSA parivartate 07057013c drutaM ca yAti savitA tata etad bravImy aham 07057014a zokasthAnaM tu tac chrutvA pArthasya dvijaketanaH 07057014c saMspRzyAmbhas tataH kRSNaH prAGmukhaH samavasthitaH 07057015a idaM vAkyaM mahAtejA babhASe puSkarekSaNaH 07057015c hitArthaM pANDuputrasya saindhavasya vadhe vRtaH 07057016a pArtha pAzupataM nAma paramAstraM sanAtanam 07057016c yena sarvAn mRdhe daityAJ jaghne devo mahezvaraH 07057017a yadi tad viditaM te 'dya zvo hantAsi jayadratham 07057017c atha jJAtuM prapadyasva manasA vRSabhadhvajam 07057018a taM devaM manasA dhyAyaJ joSam Assva dhanaMjaya 07057018c tatas tasya prasAdAt tvaM bhaktaH prApsyasi tan mahat 07057019a tataH kRSNavacaH zrutvA saMspRzyAmbho dhanaMjayaH 07057019c bhUmAv AsIna ekAgro jagAma manasA bhavam 07057020a tataH praNihite brAhme muhUrte zubhalakSaNe 07057020c AtmAnam arjuno 'pazyad gagane sahakezavam 07057021a jyotirbhiz ca samAkIrNaM siddhacAraNasevitam 07057021c vAyuvegagatiH pArthaH khaM bheje sahakezavaH 07057022a kezavena gRhItaH sa dakSiNe vibhunA bhuje 07057022c prekSamANo bahUn bhAvAJ jagAmAdbhutadarzanAn 07057023a udIcyAM dizi dharmAtmA so 'pazyac chvetaparvatam 07057023c kuberasya vihAre ca nalinIM padmabhUSitAm 07057024a saricchreSThAM ca tAM gaGgAM vIkSamANo bahUdakAm 07057024c sadApuSpaphalair vRkSair upetAM sphaTikopalAm 07057025a siMhavyAghrasamAkIrNAM nAnAmRgagaNAkulAm 07057025c puNyAzramavatIM ramyAM manojJANDajasevitAm 07057026a mandarasya pradezAMz ca kiMnarodgItanAditAn 07057026c hemarUpyamayaiH zRGgair nAnauSadhividIpitAn 07057026e tathA mandAravRkSaiz ca puSpitair upazobhitAn 07057027a snigdhAJjanacayAkAraM saMprAptaH kAlaparvatam 07057027c puNyaM himavataH pAdaM maNimantaM ca parvatam 07057027e brahmatuGgaM nadIz cAnyAs tathA janapadAn api 07057028a suzRGgaM zatazRGgaM ca zaryAtivanam eva ca 07057028c puNyam azvaziraHsthAnaM sthAnam AtharvaNasya ca 07057029a vRSadaMzaM ca zailendraM mahAmandaram eva ca 07057029c apsarobhiH samAkIrNaM kiMnaraiz copazobhitam 07057030a tAMz ca zailAn vrajan pArthaH prekSate sahakezavaH 07057030c zubhaiH prasravaNair juSTAn hemadhAtuvibhUSitAn 07057031a candrarazmiprakAzAGgIM pRthivIM puramAlinIm 07057031c samudrAMz cAdbhutAkArAn apazyad bahulAkarAn 07057032a viyad dyAM pRthivIM caiva pazyan viSNupade vrajan 07057032c vismitaH saha kRSNena kSipto bANa ivAtyagAt 07057033a grahanakSatrasomAnAM sUryAgnyoz ca samatviSam 07057033c apazyata tadA pArtho jvalantam iva parvatam 07057034a samAsAdya tu taM zailaM zailAgre samavasthitam 07057034c taponityaM mahAtmAnam apazyad vRSabhadhvajam 07057035a sahasram iva sUryANAM dIpyamAnaM svatejasA 07057035c zUlinaM jaTilaM gauraM valkalAjinavAsasam 07057036a nayanAnAM sahasraiz ca vicitrAGgaM mahaujasam 07057036c pArvatyA sahitaM devaM bhUtasaMghaiz ca bhAsvaraiH 07057037a gItavAditrasaMhrAdais tAlalAsyasamanvitam 07057037c valgitAsphoTitotkruSTaiH puNyagandhaiz ca sevitam 07057038a stUyamAnaM stavair divyair munibhir brahmavAdibhiH 07057038c goptAraM sarvabhUtAnAm iSvAsadharam acyutam 07057039a vAsudevas tu taM dRSTvA jagAma zirasA kSitim 07057039c pArthena saha dharmAtmA gRNan brahma sanAtanam 07057040a lokAdiM vizvakarmANam ajam IzAnam avyayam 07057040c manasaH paramAM yoniM khaM vAyuM jyotiSAM nidhim 07057041a sraSTAraM vAridhArANAM bhuvaz ca prakRtiM parAm 07057041c devadAnavayakSANAM mAnavAnAM ca sAdhanam 07057042a yoginAM paramaM brahma vyaktaM brahmavidAM nidhim 07057042c carAcarasya sraSTAraM pratihartAram eva ca 07057043a kAlakopaM mahAtmAnaM zakrasUryaguNodayam 07057043c avandata tadA kRSNo vAGmanobuddhikarmabhiH 07057044a yaM prapazyanti vidvAMsaH sUkSmAdhyAtmapadaiSiNaH 07057044c tam ajaM kAraNAtmAnaM jagmatuH zaraNaM bhavam 07057045a arjunaz cApi taM devaM bhUyo bhUyo 'bhyavandata 07057045c jJAtvaikaM bhUtabhavyAdiM sarvabhUtabhavodbhavam 07057046a tatas tAv Agatau zarvaH provAca prahasann iva 07057046c svAgataM vAM narazreSThAv uttiSThetAM gataklamau 07057046e kiM ca vAm IpsitaM vIrau manasaH kSipram ucyatAm 07057047a yena kAryeNa saMprAptau yuvAM tat sAdhayAmi vAm 07057047c vriyatAm AtmanaH zreyas tat sarvaM pradadAni vAm 07057048a tatas tad vacanaM zrutvA pratyutthAya kRtAJjalI 07057048c vAsudevArjunau zarvaM tuSTuvAte mahAmatI 07057049a namo bhavAya zarvAya rudrAya varadAya ca 07057049c pazUnAM pataye nityam ugrAya ca kapardine 07057050a mahAdevAya bhImAya tryambakAya ca zaMbhave 07057050c IzAnAya bhagaghnAya namo 'stv andhakaghAtine 07057051a kumAragurave nityaM nIlagrIvAya vedhase 07057051c vilohitAya dhUmrAya vyAdhAyAnaparAjite 07057052a nityaM nIlazikhaNDAya zUline divyacakSuSe 07057052c hantre goptre trinetrAya vyAdhAya vasuretase 07057053a acintyAyAmbikAbhartre sarvadevastutAya ca 07057053c vRSadhvajAya piGgAya jaTine brahmacAriNe 07057054a tapyamAnAya salile brahmaNyAyAjitAya ca 07057054c vizvAtmane vizvasRje vizvam AvRtya tiSThate 07057055a namo namas te sevyAya bhUtAnAM prabhave sadA 07057055c brahmavaktrAya zarvAya zaMkarAya zivAya ca 07057056a namo 'stu vAcaspataye prajAnAM pataye namaH 07057056c namo vizvasya pataye mahatAM pataye namaH 07057057a namaH sahasrazirase sahasrabhujamanyave 07057057c sahasranetrapAdAya namo 'saMkhyeyakarmaNe 07057058a namo hiraNyavarNAya hiraNyakavacAya ca 07057058c bhaktAnukampine nityaM sidhyatAM nau varaH prabho 07057059a evaM stutvA mahAdevaM vAsudevaH sahArjunaH 07057059c prasAdayAm Asa bhavaM tadA hy astropalabdhaye 07057060a tato 'rjunaH prItamanA vavande vRSabhadhvajam 07057060c dadarzotphullanayanaH samastaM tejasAM nidhim 07057061a taM copahAraM svakRtaM naizaM naityakam AtmanaH 07057061c dadarza tryambakAbhyAze vAsudevaniveditam 07057062a tato 'bhipUjya manasA zarvaM kRSNaM ca pANDavaH 07057062c icchAmy ahaM divyam astram ity abhASata zaMkaram 07057063a tataH pArthasya vijJAya varArthe vacanaM prabhuH 07057063c vAsudevArjunau devaH smayamAno 'bhyabhASata 07057064a saro 'mRtamayaM divyam abhyAze zatrusUdanau 07057064c tatra me tad dhanur divyaM zaraz ca nihitaH purA 07057065a yena devArayaH sarve mayA yudhi nipAtitAH 07057065c tata AnIyatAM kRSNau sazaraM dhanur uttamam 07057066a tathety uktvA tu tau vIrau taM zarvaM pArSadaiH saha 07057066c prasthitau tat saro divyaM divyAzcaryazatair vRtam 07057067a nirdiSTaM yad vRSAGkena puNyaM sarvArthasAdhakam 07057067c taj jagmatur asaMbhrAntau naranArAyaNAv RSI 07057068a tatas tu tat saro gatvA sUryamaNDalasaMnibham 07057068c nAgam antarjale ghoraM dadRzAte 'rjunAcyutau 07057069a dvitIyaM cAparaM nAgaM sahasrazirasaM varam 07057069c vamantaM vipulAM jvAlAM dadRzAte 'gnivarcasam 07057070a tataH kRSNaz ca pArthaz ca saMspRzyApaH kRtAJjalI 07057070c tau nAgAv upatasthAte namasyantau vRSadhvajam 07057071a gRNantau vedaviduSau tad brahma zatarudriyam 07057071c aprameyaM praNamantau gatvA sarvAtmanA bhavam 07057072a tatas tau rudramAhAtmyAd dhitvA rUpaM mahoragau 07057072c dhanur bANaz ca zatrughnaM tad dvaMdvaM samapadyata 07057073a tato jagRhatuH prItau dhanur bANaM ca suprabham 07057073c Ajahratur mahAtmAnau dadatuz ca mahAtmane 07057074a tataH pArzvAd vRSAGkasya brahmacArI nyavartata 07057074c piGgAkSas tapasaH kSetraM balavAn nIlalohitaH 07057075a sa tad gRhya dhanuHzreSThaM tasthau sthAnaM samAhitaH 07057075c vyakarSac cApi vidhivat sazaraM dhanur uttamam 07057076a tasya maurvIM ca muSTiM ca sthAnaM cAlakSya pANDavaH 07057076c zrutvA mantraM bhavaproktaM jagrAhAcintyavikramaH 07057077a sarasy eva ca taM bANaM mumocAtibalaH prabhuH 07057077c cakAra ca punar vIras tasmin sarasi tad dhanuH 07057078a tataH prItaM bhavaM jJAtvA smRtimAn arjunas tadA 07057078c varam AraNyakaM dattaM darzanaM zaMkarasya ca 07057078e manasA cintayAm Asa tan me saMpadyatAm iti 07057079a tasya tan matam AjJAya prItaH prAdAd varaM bhavaH 07057079c tac ca pAzupataM ghoraM pratijJAyAz ca pAraNam 07057080a saMhRSTaromA durdharSaH kRtaM kAryam amanyata 07057080c vavandatuz ca saMhRSTau zirobhyAM tau mahezvaram 07057081a anujJAtau kSaNe tasmin bhavenArjunakezavau 07057081c prAptau svazibiraM vIrau mudA paramayA yutau 07057081e indrAviSNU yathA prItau jambhasya vadhakAGkSiNau 07058001 saMjaya uvAca 07058001a tayoH saMvadator eva kRSNadArukayos tadA 07058001c sAtyagAd rajanI rAjann atha rAjAnvabudhyata 07058002a paThanti pANisvanikA mAgadhA madhuparkikAH 07058002c vaitAlikAz ca sUtAz ca tuSTuvuH puruSarSabham 07058003a nartakAz cApy anRtyanta jagur gItAni gAyakAH 07058003c kuruvaMzastavArthAni madhuraM raktakaNThinaH 07058004a mRdaGgA jharjharA bheryaH paNavAnakagomukhAH 07058004c ADambarAz ca zaGkhAz ca dundubhyaz ca mahAsvanAH 07058005a evam etAni sarvANi tathAnyAny api bhArata 07058005c vAdayanti sma saMhRSTAH kuzalAH sAdhuzikSitAH 07058006a sa meghasamanirghoSo mahAJ zabdo 'spRzad divam 07058006c pArthivapravaraM suptaM yudhiSThiram abodhayat 07058007a pratibuddhaH sukhaM supto mahArhe zayanottame 07058007c utthAyAvazyakAryArthaM yayau snAnagRhaM tataH 07058008a tataH zuklAmbarAH snAtAs taruNASTottaraM zatam 07058008c snApakAH kAJcanaiH kumbhaiH pUrNaiH samupatasthire 07058009a bhadrAsane sUpaviSTaH paridhAyAmbaraM laghu 07058009c sasnau candanasaMyuktaiH pAnIyair abhimantritaiH 07058010a utsAditaH kaSAyeNa balavadbhiH suzikSitaiH 07058010c AplutaH sAdhivAsena jalena ca sugandhinA 07058011a hariNA candanenAGgam anulipya mahAbhujaH 07058011c sragvI cAkliSTavasanaH prAGmukhaH prAJjaliH sthitaH 07058012a jajApa japyaM kaunteyaH satAM mArgam anuSThitaH 07058012c tato 'gnizaraNaM dIptaM praviveza vinItavat 07058013a samiddhaM sa pavitrAbhir agnim Ahutibhis tathA 07058013c mantrapUtAbhir arcitvA nizcakrAma gRhAt tataH 07058014a dvitIyAM puruSavyAghraH kakSyAM niSkramya pArthivaH 07058014c tatra vedavido viprAn apazyad brAhmaNarSabhAn 07058015a dAntAn vedavratasnAtAn snAtAn avabhRtheSu ca 07058015c sahasrAnucarAn saurAn aSTau dazazatAni ca 07058016a akSataiH sumanobhiz ca vAcayitvA mahAbhujaH 07058016c tAn dvijAn madhusarpirbhyAM phalaiH zreSThaiH sumaGgalaiH 07058017a prAdAt kAJcanam ekaikaM niSkaM viprAya pANDavaH 07058017c alaMkRtaM cAzvazataM vAsAMsISTAz ca dakSiNAH 07058018a tathA gAH kapilA dogdhrIH sarSabhAH pANDunandanaH 07058018c hemazRGgI rUpyakhurA dattvA cakre pradakSiNam 07058019a svastikAn vardhamAnAMz ca nandyAvartAMz ca kAJcanAn 07058019c mAlyaM ca jalakumbhAMz ca jvalitaM ca hutAzanam 07058020a pUrNAny akSatapAtrANi rucakAn rocanAMs tathA 07058020c svalaMkRtAH zubhAH kanyA dadhisarpirmadhUdakam 07058021a maGgalyAn pakSiNaz caiva yac cAnyad api pUjitam 07058021c dRSTvA spRSTvA ca kaunteyo bAhyAM kakSyAm agAt tataH 07058022a tatas tasya mahAbAhos tiSThataH paricArakAH 07058022c sauvarNaM sarvatobhadraM muktAvaiDUryamaNDitam 07058023a parArdhyAstaraNAstIrNaM sottaracchadam Rddhimat 07058023c vizvakarmakRtaM divyam upajahrur varAsanam 07058024a tatra tasyopaviSTasya bhUSaNAni mahAtmanaH 07058024c upajahrur mahArhANi preSyAH zubhrANi sarvazaH 07058025a yuktAbharaNaveSasya kaunteyasya mahAtmanaH 07058025c rUpam AsIn mahArAja dviSatAM zokavardhanam 07058026a pANDaraiz candrarazmyAbhair hemadaNDaiz ca cAmaraiH 07058026c dodhUyamAnaH zuzubhe vidyudbhir iva toyadaH 07058027a saMstUyamAnaH sUtaiz ca vandyamAnaz ca bandibhiH 07058027c upagIyamAno gandharvair Aste sma kurunandanaH 07058028a tato muhUrtAd AsIt tu bandinAM nisvano mahAn 07058028c nemighoSaz ca rathinAM khuraghoSaz ca vAjinAm 07058029a hrAdena gajaghaNTAnAM zaGkhAnAM ninadena ca 07058029c narANAM padazabdaiz ca kampatIva sma medinI 07058030a tataH zuddhAntam AsAdya jAnubhyAM bhUtale sthitaH 07058030c zirasA vandanIyaM tam abhivandya jagatpatim 07058031a kuNDalI baddhanistriMzaH saMnaddhakavaco yuvA 07058031c abhipraNamya zirasA dvAHstho dharmAtmajAya vai 07058031e nyavedayad dhRSIkezam upayAtaM mahAtmane 07058032a so 'bravIt puruSavyAghraH svAgatenaiva mAdhavam 07058032c arghyaM caivAsanaM cAsmai dIyatAM paramArcitam 07058033a tataH pravezya vArSNeyam upavezya varAsane 07058033c satkRtya satkRtas tena paryapRcchad yudhiSThiraH 07059001 yudhiSThira uvAca 07059001a sukhena rajanI vyuSTA kaccit te madhusUdana 07059001c kaccij jJAnAni sarvANi prasannAni tavAcyuta 07059002 saMjaya uvAca 07059002a vAsudevo 'pi tad yuktaM paryapRcchad yudhiSThiram 07059002c tataH kSattA prakRtayo nyavedayad upasthitAH 07059003a anujJAtaz ca rAjJA sa prAvezayata taM janam 07059003c virATaM bhImasenaM ca dhRSTadyumnaM ca sAtyakim 07059004a zikhaNDinaM yamau caiva cekitAnaM ca kekayAn 07059004c yuyutsuM caiva kauravyaM pAJcAlyaM cottamaujasam 07059005a ete cAnye ca bahavaH kSatriyAH kSatriyarSabham 07059005c upatasthur mahAtmAnaM vivizuz cAsaneSu te 07059006a ekasminn Asane vIrAv upaviSTau mahAbalau 07059006c kRSNaz ca yuyudhAnaz ca mahAtmAnau mahAdyutI 07059007a tato yudhiSThiras teSAM zRNvatAM madhusUdanam 07059007c abravIt puNDarIkAkSam AbhASya madhuraM vacaH 07059008a ekaM tvAM vayam Azritya sahasrAkSam ivAmarAH 07059008c prArthayAmo jayaM yuddhe zAzvatAni sukhAni ca 07059009a tvaM hi rAjyavinAzaM ca dviSadbhiz ca nirAkriyAm 07059009c klezAMz ca vividhAn kRSNa sarvAMs tAn api vettha naH 07059010a tvayi sarveza sarveSAm asmAkaM bhaktavatsala 07059010c sukham Ayattam atyarthaM yAtrA ca madhusUdana 07059011a sa tathA kuru vArSNeya yathA tvayi mano mama 07059011c arjunasya yathA satyA pratijJA syAc cikIrSitA 07059012a sa bhavAMs tArayatv asmAd duHkhAmarSamahArNavAt 07059012c pAraM titIrSatAm adya plavo no bhava mAdhava 07059013a na hi tat kurute saMkhye kArtavIryasamas tv api 07059013c rathI yat kurute kRSNa sArathir yatnam AsthitaH 07059014 vAsudeva uvAca 07059014a sAmareSv api lokeSu sarveSu na tathAvidhaH 07059014c zarAsanadharaH kaz cid yathA pArtho dhanaMjayaH 07059015a vIryavAn astrasaMpannaH parAkrAnto mahAbalaH 07059015c yuddhazauNDaH sadAmarSI tejasA paramo nRNAm 07059016a sa yuvA vRSabhaskandho dIrghabAhur mahAbalaH 07059016c siMharSabhagatiH zrImAn dviSatas te haniSyati 07059017a ahaM ca tat kariSyAmi yathA kuntIsuto 'rjunaH 07059017c dhArtarASTrasya sainyAni dhakSyaty agnir ivotthitaH 07059018a adya taM pApakarmANaM kSudraM saubhadraghAtinam 07059018c apunardarzanaM mArgam iSubhiH kSepsyate 'rjunaH 07059019a tasyAdya gRdhrAH zyenAz ca vaDagomAyavas tathA 07059019c bhakSayiSyanti mAMsAni ye cAnye puruSAdakAH 07059020a yady asya devA goptAraH sendrAH sarve tathApy asau 07059020c rAjadhAnIM yamasyAdya hataH prApsyati saMkule 07059021a nihatya saindhavaM jiSNur adya tvAm upayAsyati 07059021c vizoko vijvaro rAjan bhava bhUtipuraskRtaH 07060001 saMjaya uvAca 07060001a tathA saMbhASatAM teSAM prAdurAsId dhanaMjayaH 07060001c didRkSur bharatazreSThaM rAjAnaM sasuhRdgaNam 07060002a taM praviSTaM zubhAM kakSyAm abhivAdyAgrataH sthitam 07060002c samutthAyArjunaM premNA sasvaje pANDavarSabhaH 07060003a mUrdhni cainam upAghrAya pariSvajya ca bAhunA 07060003c AziSaH paramAH procya smayamAno 'bhyabhASata 07060004a vyaktam arjuna saMgrAme dhruvas te vijayo mahAn 07060004c yAdRg rUpA hi te chAyA prasannaz ca janArdanaH 07060005a tam abravIt tato jiSNur mahad Azcaryam uttamam 07060005c dRSTavAn asmi bhadraM te kezavasya prasAdajam 07060006a tatas tat kathayAm Asa yathAdRSTaM dhanaMjayaH 07060006c AzvAsanArthaM suhRdAM tryambakena samAgamam 07060007a tataH zirobhir avaniM spRSTvA sarve ca vismitAH 07060007c namaskRtya vRSAGkAya sAdhu sAdhv ity athAbruvan 07060008a anujJAtAs tataH sarve suhRdo dharmasUnunA 07060008c tvaramANAH susaMnaddhA hRSTA yuddhAya niryayuH 07060009a abhivAdya tu rAjAnaM yuyudhAnAcyutArjunAH 07060009c hRSTA viniryayus te vai yudhiSThiranivezanAt 07060010a rathenaikena durdharSau yuyudhAnajanArdanau 07060010c jagmatuH sahitau vIrAv arjunasya nivezanam 07060011a tatra gatvA hRSIkezaH kalpayAm Asa sUtavat 07060011c rathaM rathavarasyAjau vAnararSabhalakSaNam 07060012a sa meghasamanirghoSas taptakAJcanasaprabhaH 07060012c babhau rathavaraH kLptaH zizur divasakRd yathA 07060013a tataH puruSazArdUlaH sajjaH sajjaM puraHsaraH 07060013c kRtAhnikAya pArthAya nyavedayata taM ratham 07060014a taM tu loke varaH puMsAM kirITI hemavarmabhRt 07060014c bANabANAsanI vAhaM pradakSiNam avartata 07060015a tato vidyAvayovRddhaiH kriyAvadbhir jitendriyaiH 07060015c stUyamAno jayAzIbhir Aruroha mahAratham 07060016a jaitraiH sAMgrAmikair mantraiH pUrvam eva rathottamam 07060016c abhimantritam arciSmAn udayaM bhAskaro yathA 07060017a sa rathe rathinAM zreSThaH kAJcane kAJcanAvRtaH 07060017c vibabhau vimalo 'rciSmAn merAv iva divAkaraH 07060018a anvArurohatuH pArthaM yuyudhAnajanArdanau 07060018c zaryAter yajJam AyAntaM yathendraM devam azvinau 07060019a atha jagrAha govindo razmIn razmivatAM varaH 07060019c mAtalir vAsavasyeva vRtraM hantuM prayAsyataH 07060020a sa tAbhyAM sahitaH pArtho rathapravaram AsthitaH 07060020c sahito budhazukrAbhyAM tamo nighnan yathA zazI 07060021a saindhavasya vadhaprepsuH prayAtaH zatrupUgahA 07060021c sahAmbupatimitrAbhyAM yathendras tArakAmaye 07060022a tato vAditranirghoSair maGgalyaiz ca stavaiH zubhaiH 07060022c prayAntam arjunaM sUtA mAgadhAz caiva tuSTuvuH 07060023a sajayAzIH sapuNyAhaH sUtamAgadhanisvanaH 07060023c yukto vAditraghoSeNa teSAM ratikaro 'bhavat 07060024a tam anuprayato vAyuH puNyagandhavahaH zuciH 07060024c vavau saMharSayan pArthaM dviSataz cApi zoSayan 07060025a prAdurAsan nimittAni vijayAya bahUni ca 07060025c pANDavAnAM tvadIyAnAM viparItAni mAriSa 07060026a dRSTvArjuno nimittAni vijayAya pradakSiNam 07060026c yuyudhAnaM maheSvAsam idaM vacanam abravIt 07060027a yuyudhAnAdya yuddhe me dRzyate vijayo dhruvaH 07060027c yathA hImAni liGgAni dRzyante zinipuMgava 07060028a so 'haM tatra gamiSyAmi yatra saindhavako nRpaH 07060028c yiyAsur yamalokAya mama vIryaM pratIkSate 07060029a yathA paramakaM kRtyaM saindhavasya vadhe mama 07060029c tathaiva sumahat kRtyaM dharmarAjasya rakSaNe 07060030a sa tvam adya mahAbAho rAjAnaM paripAlaya 07060030c yathaiva hi mayA guptas tvayA gupto bhavet tathA 07060031a tvayi cAhaM parAzvasya pradyumne vA mahArathe 07060031c zaknuyAM saindhavaM hantum anapekSo nararSabha 07060032a mayy apekSA na kartavyA kathaM cid api sAtvata 07060032c rAjany eva parA guptiH kAryA sarvAtmanA tvayA 07060033a na hi yatra mahAbAhur vAsudevo vyavasthitaH 07060033c kiM cid vyApadyate tatra yatrAham api ca dhruvam 07060034a evam uktas tu pArthena sAtyakiH paravIrahA 07060034c tathety uktvAgamat tatra yatra rAjA yudhiSThiraH 07061001 dhRtarASTra uvAca 07061001a zvobhUte kim akArSus te duHkhazokasamanvitAH 07061001c abhimanyau hate tatra ke vAyudhyanta mAmakAH 07061002a jAnantas tasya karmANi kuravaH savyasAcinaH 07061002c kathaM tat kilbiSaM kRtvA nirbhayA brUhi mAmakAH 07061003a putrazokAbhisaMtaptaM kruddhaM mRtyum ivAntakam 07061003c AyAntaM puruSavyAghraM kathaM dadRzur Ahave 07061004a kapirAjadhvajaM saMkhye vidhunvAnaM mahad dhanuH 07061004c dRSTvA putraparidyUnaM kim akurvanta mAmakAH 07061005a kiM nu saMjaya saMgrAme vRttaM duryodhanaM prati 07061005c paridevo mahAn atra zruto me nAbhinandanam 07061006a babhUvur ye manogrAhyAH zabdAH zrutisukhAvahAH 07061006c na zrUyante 'dya te sarve saindhavasya nivezane 07061007a stuvatAM nAdya zrUyante putrANAM zibire mama 07061007c sUtamAgadhasaMghAnAM nartakAnAM ca sarvazaH 07061008a zabdena nAditAbhIkSNam abhavad yatra me zrutiH 07061008c dInAnAm adya taM zabdaM na zRNomi samIritam 07061009a nivezane satyadhRteH somadattasya saMjaya 07061009c AsIno 'haM purA tAta zabdam azrauSam uttamam 07061010a tad adya hInapuNyo 'ham ArtasvaraninAditam 07061010c nivezanaM hatotsAhaM putrANAM mama lakSaye 07061011a viviMzater durmukhasya citrasenavikarNayoH 07061011c anyeSAM ca sutAnAM me na tathA zrUyate dhvaniH 07061012a brAhmaNAH kSatriyA vaizyA yaM ziSyAH paryupAsate 07061012c droNaputraM maheSvAsaM putrANAM me parAyaNam 07061013a vitaNDAlApasaMlApair hutayAcitavanditaiH 07061013c gItaiz ca vividhair iSTai ramate yo divAnizam 07061014a upAsyamAno bahubhiH kurupANDavasAtvataiH 07061014c sUta tasya gRhe zabdo nAdya drauNer yathA purA 07061015a droNaputraM maheSvAsaM gAyanA nartakAz ca ye 07061015c atyartham upatiSThanti teSAM na zrUyate dhvaniH 07061016a vindAnuvindayoH sAyaM zibire yo mahAdhvaniH 07061016c zrUyate so 'dya na tathA kekayAnAM ca vezmasu 07061017a nityapramuditAnAM ca tAlagItasvano mahAn 07061017c nRtyatAM zrUyate tAta gaNAnAM so 'dya na dhvaniH 07061018a saptatantUn vitanvAnA yam upAsanti yAjakAH 07061018c saumadattiM zrutanidhiM teSAM na zrUyate dhvaniH 07061019a jyAghoSo brahmaghoSaz ca tomarAsirathadhvaniH 07061019c droNasyAsId avirato gRhe tan na zRNomy aham 07061020a nAnAdezasamutthAnAM gItAnAM yo 'bhavat svanaH 07061020c vAditranAditAnAM ca so 'dya na zrUyate mahAn 07061021a yadA prabhRty upaplavyAc chAntim icchaJ janArdanaH 07061021c AgataH sarvabhUtAnAm anukampArtham acyutaH 07061022a tato 'ham abruvaM sUta mandaM duryodhanaM tadA 07061022c vAsudevena tIrthena putra saMzAmya pANDavaiH 07061023a kAlaprAptam ahaM manye mA tvaM duryodhanAtigAH 07061023c zame ced yAcamAnaM tvaM pratyAkhyAsyasi kezavam 07061023e hitArtham abhijalpantaM na tathAsty aparAjayaH 07061024a pratyAcaSTa sa dAzArham RSabhaM sarvadhanvinAm 07061024c anuneyAni jalpantam anayAn nAnvapadyata 07061025a tato duHzAsanasyaiva karNasya ca mataM dvayoH 07061025c anvavartata hitvA mAM kRSTaH kAlena durmatiH 07061026a na hy ahaM dyUtam icchAmi viduro na prazaMsati 07061026c saindhavo necchate dyUtaM bhISmo na dyUtam icchati 07061027a zalyo bhUrizravAz caiva purumitro jayas tathA 07061027c azvatthAmA kRpo droNo dyUtaM necchanti saMjaya 07061028a eteSAM matam AjJAya yadi varteta putrakaH 07061028c sajJAtimitraH sasuhRc ciraM jIved anAmayaH 07061029a zlakSNA madhurasaMbhASA jJAtimadhye priyaMvadAH 07061029c kulInAH saMmatAH prAjJAH sukhaM prApsyanti pANDavAH 07061030a dharmApekSo naro nityaM sarvatra labhate sukham 07061030c pretyabhAve ca kalyANaM prasAdaM pratipadyate 07061031a arhanty ardhaM pRthivyAs te bhoktuM sAmarthyasAdhanAH 07061031c teSAm api samudrAntA pitRpaitAmahI mahI 07061032a niyujyamAnAH sthAsyanti pANDavA dharmavartmani 07061032c santi no jJAtayas tAta yeSAM zroSyanti pANDavAH 07061033a zalyasya somadattasya bhISmasya ca mahAtmanaH 07061033c droNasyAtha vikarNasya bAhlikasya kRpasya ca 07061034a anyeSAM caiva vRddhAnAM bharatAnAM mahAtmanAm 07061034c tvadarthaM bruvatAM tAta kariSyanti vaco hitam 07061035a kaM vA tvaM manyase teSAM yas tvA brUyAd ato 'nyathA 07061035c kRSNo na dharmaM saMjahyAt sarve te ca tvadanvayAH 07061036a mayApi coktAs te vIrA vacanaM dharmasaMhitam 07061036c nAnyathA prakariSyanti dharmAtmAno hi pANDavAH 07061037a ity ahaM vilapan sUta bahuzaH putram uktavAn 07061037c na ca me zrutavAn mUDho manye kAlasya paryayam 07061038a vRkodarArjunau yatra vRSNivIraz ca sAtyakiH 07061038c uttamaujAz ca pAJcAlyo yudhAmanyuz ca durjayaH 07061039a dhRSTadyumnaz ca durdharSaH zikhaNDI cAparAjitaH 07061039c azmakAH kekayAz caiva kSatradharmA ca saumakiH 07061040a caidyaz ca cekitAnaz ca putraH kAzyasya cAbhibhuH 07061040c draupadeyA virATaz ca drupadaz ca mahArathaH 07061040e yamau ca puruSavyAghrau mantrI ca madhusUdanaH 07061041a ka etAJ jAtu yudhyeta loke 'smin vai jijIviSuH 07061041c divyam astraM vikurvANAn saMhareyur ariMdamAH 07061042a anyo duryodhanAt karNAc chakunez cApi saubalAt 07061042c duHzAsanacaturthAnAM nAnyaM pazyAmi paJcamam 07061043a yeSAm abhIzuhastaH syAd viSvakseno rathe sthitaH 07061043c saMnaddhaz cArjuno yoddhA teSAM nAsti parAjayaH 07061044a teSAM mama vilApAnAM na hi duryodhanaH smaret 07061044c hatau hi puruSavyAghrau bhISmadroNau tvam Attha me 07061045a teSAM viduravAkyAnAm uktAnAM dIrghadarzinAm 07061045c dRSTvemAM phalanirvRttiM manye zocanti putrakAH 07061046a himAtyaye yathA kakSaM zuSkaM vAterito mahAn 07061046c agnir dahet tathA senAM mAmikAM sa dhanaMjayaH 07061047a AcakSva tad dhi naH sarvaM kuzalo hy asi saMjaya 07061047c yad upAyAt tu sAyAhne kRtvA pArthasya kilbiSam 07061047e abhimanyau hate tAta katham AsIn mano hi vaH 07061048a na jAtu tasya karmANi yudhi gANDIvadhanvanaH 07061048c apakRtvA mahat tAta soDhuM zakSyanti mAmakAH 07061049a kiM nu duryodhanaH kRtyaM karNaH kRtyaM kim abravIt 07061049c duHzAsanaH saubalaz ca teSAm evaM gate api 07061049e sarveSAM samavetAnAM putrANAM mama saMjaya 07061050a yad vRttaM tAta saMgrAme mandasyApanayair bhRzam 07061050c lobhAnugatadurbuddheH krodhena vikRtAtmanaH 07061051a rAjyakAmasya mUDhasya rAgopahatacetasaH 07061051c durnItaM vA sunItaM vA tan mamAcakSva saMjaya 07062001 saMjaya uvAca 07062001a hanta te saMpravakSyAmi sarvaM pratyakSadarzivAn 07062001c zuzrUSasva sthiro bhUtvA tava hy apanayo mahAn 07062002a gatodake setubandho yAdRk tAdRg ayaM tava 07062002c vilApo niSphalo rAjan mA zuco bharatarSabha 07062003a anatikramaNIyo 'yaM kRtAntasyAdbhuto vidhiH 07062003c mA zuco bharatazreSTha diSTam etat purAtanam 07062004a yadi hi tvaM purA dyUtAt kuntIputraM yudhiSThiram 07062004c nivartayethAH putrAMz ca na tvAM vyasanam Avrajet 07062005a yuddhakAle punaH prApte tadaiva bhavatA yadi 07062005c nivartitAH syuH saMrabdhA na tvAM vyasanam Avrajet 07062006a duryodhanaM cAvidheyaM badhnIteti purA yadi 07062006c kurUn acodayiSyas tvaM na tvAM vyasanam Avrajet 07062007a tat te buddhivyabhIcAram upalapsyanti pANDavAH 07062007c pAJcAlA vRSNayaH sarve ye cAnye 'pi mahAjanAH 07062008a sa kRtvA pitRkarma tvaM putraM saMsthApya satpathe 07062008c vartethA yadi dharmeNa na tvAM vyasanam Avrajet 07062009a tvaM tu prAjJatamo loke hitvA dharmaM sanAtanam 07062009c duryodhanasya karNasya zakunez cAnvagA matam 07062010a tat te vilapitaM sarvaM mayA rAjan nizAmitam 07062010c arthe nivizamAnasya viSamizraM yathA madhu 07062011a na tathA manyate kRSNo rAjAnaM pANDavaM purA 07062011c na bhISmaM naiva ca droNaM yathA tvAM manyate nRpa 07062012a vyajAnata yadA tu tvAM rAjadharmAd adhaz cyutam 07062012c tadA prabhRti kRSNas tvAM na tathA bahu manyate 07062013a paruSANy ucyamAnAMz ca yathA pArthAn upekSase 07062013c tasyAnubandhaH prAptas tvAM putrANAM rAjyakAmukam 07062014a pitRpaitAmahaM rAjyam apavRttaM tadAnagha 07062014c atha pArthair jitAM kRtsnAM pRthivIM pratyapadyathAH 07062015a pANDunAvarjitaM rAjyaM kauravANAM yazas tathA 07062015c tataz cAbhyadhikaM bhUyaH pANDavair dharmacAribhiH 07062016a teSAM tat tAdRzaM karma tvAm AsAdya suniSphalam 07062016c yat pitryAd bhraMzitA rAjyAt tvayehAmiSagRddhinA 07062017a yat punar yuddhakAle tvaM putrAn garhayase nRpa 07062017c bahudhA vyAharan doSAn na tad adyopapadyate 07062018a na hi rakSanti rAjAno yudhyanto jIvitaM raNe 07062018c camUM vigAhya pArthAnAM yudhyante kSatriyarSabhAH 07062019a yAM tu kRSNArjunau senAM yAM sAtyakivRkodarau 07062019c rakSeran ko nu tAM yudhyec camUm anyatra kauravaiH 07062020a yeSAM yoddhA guDAkezo yeSAM mantrI janArdanaH 07062020c yeSAM ca sAtyakir goptA yeSAM goptA vRkodaraH 07062021a ko hi tAn viSahed yoddhuM martyadharmA dhanurdharaH 07062021c anyatra kauraveyebhyo ye vA teSAM padAnugAH 07062022a yAvat tu zakyate kartum anuraktair janAdhipaiH 07062022c kSatradharmarataiH zUrais tAvat kurvanti kauravAH 07062023a yathA tu puruSavyAghrair yuddhaM paramasaGkaTam 07062023c kurUNAM pANDavaiH sArdhaM tat sarvaM zRNu tattvataH 07063001 saMjaya uvAca 07063001a tasyAM nizAyAM vyuSTAyAM droNaH zastrabhRtAM varaH 07063001c svAny anIkAni sarvANi prAkrAmad vyUhituM tataH 07063002a zUrANAM garjatAM rAjan saMkruddhAnAm amarSiNAm 07063002c zrUyante sma giraz citrAH parasparavadhaiSiNAm 07063003a visphArya ca dhanUMSy Ajau jyAH karaiH parimRjya ca 07063003c viniHzvasantaH prAkrozan kvedAnIM sa dhanaMjayaH 07063004a vikozAn sutsarUn anye kRtadhArAn samAhitAn 07063004c pItAn AkAzasaMkAzAn asIn ke cic ca cikSipuH 07063005a carantas tv asimArgAMz ca dhanurmArgAMz ca zikSayA 07063005c saMgrAmamanasaH zUrA dRzyante sma sahasrazaH 07063006a saghaNTAz candanAdigdhAH svarNavajravibhUSitAH 07063006c samutkSipya gadAz cAnye paryapRcchanta pANDavam 07063007a anye balamadonmattAH parighair bAhuzAlinaH 07063007c cakruH saMbAdham AkAzam ucchritendradhvajopamaiH 07063008a nAnApraharaNaiz cAnye vicitrasragalaMkRtAH 07063008c saMgrAmamanasaH zUrAs tatra tatra vyavasthitAH 07063009a kvArjunaH kva ca govindaH kva ca mAnI vRkodaraH 07063009c kva ca te suhRdas teSAm Ahvayanto raNe tadA 07063010a tataH zaGkham upAdhmAya tvarayan vAjinaH svayam 07063010c itas tatas tAn racayan droNaz carati vegitaH 07063011a teSv anIkeSu sarveSu sthiteSv AhavanandiSu 07063011c bhAradvAjo mahArAja jayadratham athAbravIt 07063012a tvaM caiva saumadattiz ca karNaz caiva mahArathaH 07063012c azvatthAmA ca zalyaz ca vRSasenaH kRpas tathA 07063013a zataM cAzvasahasrANAM rathAnAm ayutAni SaT 07063013c dviradAnAM prabhinnAnAM sahasrANi caturdaza 07063014a padAtInAM sahasrANi daMzitAny ekaviMzatiH 07063014c gavyUtiSu trimAtreSu mAm anAsAdya tiSThata 07063015a tatrasthaM tvAM na saMsoDhuM zaktA devAH savAsavAH 07063015c kiM punaH pANDavAH sarve samAzvasihi saindhava 07063016a evam uktaH samAzvastaH sindhurAjo jayadrathaH 07063016c saMprAyAt saha gAndhArair vRtas taiz ca mahArathaiH 07063016e varmibhiH sAdibhir yattaiH prAsapANibhir AsthitaiH 07063017a cAmarApIDinaH sarve jAmbUnadavibhUSitAH 07063017c jayadrathasya rAjendra hayAH sAdhupravAhinaH 07063017e te caiva saptasAhasrA dvisAhasrAz ca saindhavAH 07063018a mattAnAm adhirUDhAnAM hastyArohair vizAradaiH 07063018c nAgAnAM bhImarUpANAM varmiNAM raudrakarmiNAm 07063019a adhyardhena sahasreNa putro durmarSaNas tava 07063019c agrataH sarvasainyAnAM yotsyamAno vyavasthitaH 07063020a tato duHzAsanaz caiva vikarNaz ca tavAtmajau 07063020c sindhurAjArthasiddhyartham agrAnIke vyavasthitau 07063021a dIrgho dvAdazagavyUtiH pazcArdhe paJca vistRtaH 07063021c vyUhaH sa cakrazakaTo bhAradvAjena nirmitaH 07063022a nAnAnRpatibhir vIrais tatra tatra vyavasthitaiH 07063022c rathAzvagajapattyoghair droNena vihitaH svayam 07063023a pazcArdhe tasya padmas tu garbhavyUhaH sudurbhidaH 07063023c sUcI padmasya madhyastho gUDho vyUhaH punaH kRtaH 07063024a evam etaM mahAvyUhaM vyUhya droNo vyavasthitaH 07063024c sUcImukhe maheSvAsaH kRtavarmA vyavasthitaH 07063025a anantaraM ca kAmbojo jalasaMdhaz ca mAriSa 07063025c duryodhanaH sahAmAtyas tadanantaram eva ca 07063026a tataH zatasahasrANi yodhAnAm anivartinAm 07063026c vyavasthitAni sarvANi zakaTe sUcirakSiNaH 07063027a teSAM ca pRSThato rAja balena mahatA vRtaH 07063027c jayadrathas tato rAjan sUcipAze vyavasthitaH 07063028a zakaTasya tu rAjendra bhAradvAjo mukhe sthitaH 07063028c anu tasyAbhavad bhojo jugopainaM tataH svayam 07063029a zvetavarmAmbaroSNISo vyUDhorasko mahAbhujaH 07063029c dhanur visphArayan droNas tasthau kruddha ivAntakaH 07063030a patAkinaM zoNahayaM vedIkRSNAjinadhvajam 07063030c droNasya ratham Alokya prahRSTAH kuravo 'bhavan 07063031a siddhacAraNasaMghAnAM vismayaH sumahAn abhUt 07063031c droNena vihitaM dRSTvA vyUhaM kSubdhArNavopamam 07063032a sazailasAgaravanAM nAnAjanapadAkulAm 07063032c grased vyUhaH kSitiM sarvAm iti bhUtAni menire 07063033a bahurathamanujAzvapattinAgaM; pratibhayanisvanam adbhutAbharUpam 07063033c ahitahRdayabhedanaM mahad vai; zakaTam avekSya kRtaM nananda rAjA 07064001 saMjaya uvAca 07064001a tato vyUDheSv anIkeSu samutkruSTeSu mAriSa 07064001c tADyamAnAsu bherISu mRdaGgeSu nadatsu ca 07064002a anIkAnAM ca saMhrAde vAditrANAM ca nisvane 07064002c pradhmApiteSu zaGkheSu saMnAde lomaharSaNe 07064003a abhihArayatsu zanakair bharateSu yuyutsuSu 07064003c raudre muhUrte saMprApte savyasAcI vyadRzyata 07064004a vaDAnAM vAyasAnAM ca purastAt savyasAcinaH 07064004c bahulAni sahasrANi prAkrIDaMs tatra bhArata 07064005a mRgAz ca ghorasaMnAdAH zivAz cAzivadarzanAH 07064005c dakSiNena prayAtAnAm asmAkaM prANadaMs tathA 07064006a sanirghAtA jvalantyaz ca petur ulkAH samantataH 07064006c cacAla ca mahI kRtsnA bhaye ghore samutthite 07064007a viSvag vAtAH sanirghAtA rUkSAH zarkaravarSiNaH 07064007c vavur AyAti kaunteye saMgrAme samupasthite 07064008a nAkulis tu zatAnIko dhRSTadyumnaz ca pArSataH 07064008c pANDavAnAm anIkAni prAjJau tau vyUhatus tadA 07064009a tato rathasahasreNa dviradAnAM zatena ca 07064009c tribhir azvasahasraiz ca padAtInAM zataiH zataiH 07064010a adhyardhamAtre dhanuSAM sahasre tanayas tava 07064010c agrataH sarvasainyAnAM sthitvA durmarSaNo 'bravIt 07064011a adya gANDIvadhanvAnaM tapantaM yuddhadurmadam 07064011c aham AvArayiSyAmi veleva makarAlayam 07064012a adya pazyantu saMgrAme dhanaMjayam amarSaNam 07064012c viSaktaM mayi durdharSam azmakUTam ivAzmani 07064013a evaM bruvan mahArAja mahAtmA sa mahAmatiH 07064013c maheSvAsair vRto rAjan maheSvAso vyavasthitaH 07064014a tato 'ntaka iva kruddhaH savajra iva vAsavaH 07064014c daNDapANir ivAsahyo mRtyuH kAlena coditaH 07064015a zUlapANir ivAkSobhyo varuNaH pAzavAn iva 07064015c yugAntAgnir ivArciSmAn pradhakSyan vai punaH prajAH 07064016a krodhAmarSabaloddhUto nivAtakavacAntakaH 07064016c jayo jetA sthitaH satye pArayiSyan mahAvratam 07064017a AmuktakavacaH khaDgI jAmbUnadakirITabhRt 07064017c zubhravarmAmbaradharaH svaGgadI cArukuNDalI 07064018a rathapravaram AsthAya naro nArAyaNAnugaH 07064018c vidhunvan gANDivaM saMkhye babhau sUrya ivoditaH 07064019a so 'grAnIkasya mahata iSupAte dhanaMjayaH 07064019c vyavasthApya rathaM sajjaM zaGkhaM dadhmau pratApavAn 07064020a atha kRSNo 'py asaMbhrAntaH pArthena saha mAriSa 07064020c prAdhmApayat pAJcajanyaM zaGkhapravaram ojasA 07064021a tayoH zaGkhapraNAdena tava sainye vizAM pate 07064021c Asan saMhRSTaromANaH kampitA gatacetasaH 07064022a yathA trasanti bhUtAni sarvANy azaninisvanAt 07064022c tathA zaGkhapraNAdena vitresus tava sainikAH 07064023a prasusruvuH zakRnmUtraM vAhanAni ca sarvazaH 07064023c evaM savAhanaM sarvam Avignam abhavad balam 07064024a vyaSIdanta narA rAjaJ zaGkhazabdena mAriSa 07064024c visaMjJAz cAbhavan ke cit ke cid rAjan vitatrasuH 07064025a tataH kapir mahAnAdaM saha bhUtair dhvajAlayaiH 07064025c akarod vyAditAsyaz ca bhISayaMs tava sainikAn 07064026a tataH zaGkhAz ca bheryaz ca mRdaGgAz cAnakaiH saha 07064026c punar evAbhyahanyanta tava sainyapraharSaNAH 07064027a nAnAvAditrasaMhrAdaiH kSveDitAsphoTitAkulaiH 07064027c siMhanAdaiH savAditraiH samAhUtair mahArathaiH 07064028a tasmin sutumule zabde bhIrUNAM bhayavardhane 07064028c atIva hRSTo dAzArham abravIt pAkazAsaniH 07064029a codayAzvAn hRSIkeza yatra durmarSaNaH sthitaH 07064029c etad bhittvA gajAnIkaM pravekSyAmy arivAhinIm 07064030a evam ukto mahAbAhuH kezavaH savyasAcinA 07064030c acodayad dhayAMs tatra yatra durmarSaNaH sthitaH 07064031a sa saMprahAras tumulaH saMpravRttaH sudAruNaH 07064031c ekasya ca bahUnAM ca rathanAganarakSayaH 07064032a tataH sAyakavarSeNa parjanya iva vRSTimAn 07064032c parAn avAkirat pArthaH parvatAn iva nIradaH 07064033a te cApi rathinaH sarve tvaritAH kRtahastavat 07064033c avAkiran bANajAlais tataH kRSNadhanaMjayau 07064034a tataH kruddho mahAbAhur vAryamANaH parair yudhi 07064034c zirAMsi rathinAM pArthaH kAyebhyo 'pAharac charaiH 07064035a udbhrAntanayanair vaktraiH saMdaSToSThapuTaiH zubhaiH 07064035c sakuNDalazirastrANair vasudhA samakIryata 07064036a puNDarIkavanAnIva vidhvastAni samantataH 07064036c vinikIrNAni yodhAnAM vadanAni cakAzire 07064037a tapanIyavicitrANi siktAni rudhireNa ca 07064037c adRzyanta yathA rAjan meghasaMghAH savidyutaH 07064038a zirasAM patatAM rAjaJ zabdo 'bhUt pRthivItale 07064038c kAlena paripakvAnAM tAlAnAM patatAm iva 07064039a tataH kabandhaH kaz cit tu dhanur Alambya tiSThati 07064039c kaz cit khaDgaM viniSkRSya bhujenodyamya tiSThati 07064040a nAjAnanta zirAMsy urvyAM patitAni nararSabhAH 07064040c amRSyamANAH kaunteyaM saMgrAme jayagRddhinaH 07064041a hayAnAm uttamAGgaiz ca hastihastaiz ca medinI 07064041c bAhubhiz ca zirobhiz ca vIrANAM samakIryata 07064042a ayaM pArthaH kutaH pArtha eSa pArtha iti prabho 07064042c tava sainyeSu yodhAnAM pArthabhUtam ivAbhavat 07064043a anyonyam api cAjaghnur AtmAnam api cApare 07064043c pArthabhUtam amanyanta jagat kAlena mohitAH 07064044a niSTanantaH sarudhirA visaMjJA gADhavedanAH 07064044c zayAnA bahavo vIrAH kIrtayantaH suhRjjanam 07064045a sabhiNDipAlAH saprAsAH sazaktyRSTiparazvadhAH 07064045c saniryUhAH sanistriMzAH sazarAsanatomarAH 07064046a sabANavarmAbharaNAH sagadAH sAGgadA raNe 07064046c mahAbhujagasaMkAzA bAhavaH parighopamAH 07064047a udveSTanti viceSTanti saMveSTanti ca sarvazaH 07064047c vegaM kurvanti saMrabdhA nikRttAH parameSubhiH 07064048a yo yaH sma samare pArthaM pratisaMrabhate naraH 07064048c tasya tasyAntako bANaH zarIram upasarpati 07064049a nRtyato rathamArgeSu dhanur vyAyacchatas tathA 07064049c na kaz cit tatra pArthasya dadarzAntaram aNv api 07064050a yat tasya ghaTamAnasya kSipraM vikSipataH zarAn 07064050c lAghavAt pANDuputrasya vyasmayanta pare janAH 07064051a hastinaM hastiyantAram azvam Azvikam eva ca 07064051c abhinat phalguno bANai rathinaM ca sasArathim 07064052a AvartamAnam AvRttaM yudhyamAnaM ca pANDavaH 07064052c pramukhe tiSThamAnaM ca na kaM cin na nihanti saH 07064053a yathodayan vai gagane sUryo hanti mahat tamaH 07064053c tathArjuno gajAnIkam avadhIt kaGkapatribhiH 07064054a hastibhiH patitair bhinnais tava sainyam adRzyata 07064054c antakAle yathA bhUmir vinikIrNair mahIdharaiH 07064055a yathA madhyaMdine sUryo duSprekSyaH prANibhiH sadA 07064055c tathA dhanaMjayaH kruddho duSprekSyo yudhi zatrubhiH 07064056a tat tathA tava putrasya sainyaM yudhi paraMtapa 07064056c prabhagnaM drutam Avignam atIva zarapIDitam 07064057a mAruteneva mahatA meghAnIkaM vidhUyatA 07064057c prakAlyamAnaM tat sainyaM nAzakat prativIkSitum 07064058a pratodaiz cApakoTIbhir huMkAraiH sAdhuvAhitaiH 07064058c kazApArSNyabhighAtaiz ca vAgbhir ugrAbhir eva ca 07064059a codayanto hayAMs tUrNaM palAyante sma tAvakAH 07064059c sAdino rathinaz caiva pattayaz cArjunArditAH 07064060a pArSNyaGguSThAGkuzair nAgAMz codayantas tathApare 07064060c zaraiH saMmohitAz cAnye tam evAbhimukhA yayau 07064060e tava yodhA hatotsAhA vibhrAntamanasas tadA 07065001 dhRtarASTra uvAca 07065001a tasmin prabhagne sainyAgre vadhyamAne kirITinA 07065001c ke nu tatra raNe vIrAH pratyudIyur dhanaMjayam 07065002a Ahosvic chakaTavyUhaM praviSTA moghanizcayAH 07065002c droNam Azritya tiSThantaH prAkAram akutobhayAH 07065003 saMjaya uvAca 07065003a tathArjunena saMbhagne tasmiMs tava bale tadA 07065003c hatavIre hatotsAhe palAyanakRtakSaNe 07065004a pAkazAsaninAbhIkSNaM vadhyamAne zarottamaiH 07065004c na tatra kaz cit saMgrAme zazAkArjunam IkSitum 07065005a tatas tava suto rAjan dRSTvA sainyaM tathAgatam 07065005c duHzAsano bhRzaM kruddho yuddhAyArjunam abhyayAt 07065006a sa kAJcanavicitreNa kavacena samAvRtaH 07065006c jAmbUnadazirastrANaH zUras tIvraparAkramaH 07065007a nAgAnIkena mahatA grasann iva mahIm imAm 07065007c duHzAsano mahArAja savyasAcinam AvRNot 07065008a hrAdena gajaghaNTAnAM zaGkhAnAM ninadena ca 07065008c jyAkSepaninadaiz caiva virAveNa ca dantinAm 07065009a bhUr dizaz cAntarikSaM ca zabdenAsIt samAvRtam 07065009c sa muhUrtaM pratibhayo dAruNaH samapadyata 07065010a tAn dRSTvA patatas tUrNam aGkuzair abhicoditAn 07065010c vyAlambahastAn saMrabdhAn sapakSAn iva parvatAn 07065011a siMhanAdena mahatA narasiMho dhanaMjayaH 07065011c gajAnIkam amitrANAm abhito vyadhamac charaiH 07065012a mahormiNam ivoddhUtaM zvasanena mahArNavam 07065012c kirITI tad gajAnIkaM prAvizan makaro yathA 07065013a kASThAtIta ivAdityaH pratapan yugasaMkSaye 07065013c dadRze dikSu sarvAsu pArthaH parapuraMjayaH 07065014a khurazabdena cAzvAnAM nemighoSeNa tena ca 07065014c tena cotkruSTazabdena jyAninAdena tena ca 07065014e devadattasya ghoSeNa gANDIvaninadena ca 07065015a mandavegatarA nAgA babhUvus te vicetasaH 07065015c zarair AzIviSasparzair nirbhinnAH savyasAcinA 07065016a te gajA vizikhais tIkSNair yudhi gANDIvacoditaiH 07065016c anekazatasAhasraiH sarvAGgeSu samarpitAH 07065017a ArAvaM paramaM kRtvA vadhyamAnAH kirITinA 07065017c nipetur anizaM bhUmau chinnapakSA ivAdrayaH 07065018a apare dantaveSTeSu kumbheSu ca kaTeSu ca 07065018c zaraiH samarpitA nAgAH krauJcavad vyanadan muhuH 07065019a gajaskandhagatAnAM ca puruSANAM kirITinA 07065019c AcchidyantottamAGgAni bhallaiH saMnataparvabhiH 07065020a sakuNDalAnAM patatAM zirasAM dharaNItale 07065020c padmAnAm iva saMghAtaiH pArthaz cakre nivedanam 07065021a yantrabaddhA vikavacA vraNArtA rudhirokSitAH 07065021c bhramatsu yudhi nAgeSu manuSyA vilalambire 07065022a ke cid ekena bANena sumuktena patatriNA 07065022c dvau trayaz ca vinirbhinnA nipetur dharaNItale 07065023a maurvIM dhanur dhvajaM caiva yugAnISAs tathaiva ca 07065023c rathinAM kuTTayAm Asa bhallaiH saMnataparvabhiH 07065024a na saMdadhan na cApy asyan na vimuJcan na coddharan 07065024c maNDalenaiva dhanuSA nRtyan pArthaH sma dRzyate 07065025a atividdhAz ca nArAcair vamanto rudhiraM mukhaiH 07065025c muhUrtAn nipatanty anye vAraNA vasudhAtale 07065026a utthitAny agaNeyAni kabandhAni samantataH 07065026c adRzyanta mahArAja tasmin paramasaMkule 07065027a sacApAH sAGgulitrANAH sakhaDgAH sAGgadA raNe 07065027c adRzyanta bhujAz chinnA hemAbharaNabhUSitAH 07065028a sUpaskarair adhiSThAnair ISAdaNDakabandhuraiH 07065028c cakrair vimathitair akSai bhagnaiz ca bahudhA yugaiH 07065029a varmacApazaraiz caiva vyavakIrNais tatas tataH 07065029c sragbhir AbharaNair vastraiH patitaiz ca mahAdhvajaiH 07065030a nihatair vAraNair azvaiH kSatriyaiz ca nipAtitaiH 07065030c adRzyata mahI tatra dAruNapratidarzanA 07065031a evaM duHzAsanabalaM vadhyamAnaM kirITinA 07065031c saMprAdravan mahArAja vyathitaM vai sanAyakam 07065032a tato duHzAsanas trastaH sahAnIkaH zarArditaH 07065032c droNaM trAtAram AkAGkSaJ zakaTavyUham abhyagAt 07066001 saMjaya uvAca 07066001a duHzAsanabalaM hatvA savyasAcI dhanaMjayaH 07066001c sindhurAjaM parIpsan vai droNAnIkam upAdravat 07066002a sa tu droNaM samAsAdya vyUhasya pramukhe sthitam 07066002c kRtAJjalir idaM vAkyaM kRSNasyAnumate 'bravIt 07066003a zivena dhyAhi mAM brahman svasti caiva vadasva me 07066003c bhavatprasAdAd icchAmi praveSTuM durbhidAM camUm 07066004a bhavAn pitRsamo mahyaM dharmarAjasamo 'pi ca 07066004c tathA kRSNasamaz caiva satyam etad bravImi te 07066005a azvatthAmA yathA tAta rakSaNIyas tavAnagha 07066005c tathAham api te rakSyaH sadaiva dvijasattama 07066006a tava prasAdAd icchAmi sindhurAjAnam Ahave 07066006c nihantuM dvipadAM zreSTha pratijJAM rakSa me vibho 07066007a evam uktas tadAcAryaH pratyuvAca smayann iva 07066007c mAm ajitvA na bIbhatso zakyo jetuM jayadrathaH 07066008a etAvad uktvA taM droNaH zaravrAtair avAkirat 07066008c sarathAzvadhvajaM tIkSNaiH prahasan vai sasArathim 07066009a tato 'rjunaH zaravrAtAn droNasyAvArya sAyakaiH 07066009c droNam abhyardayad bANair ghorarUpair mahattaraiH 07066010a vivyAdha ca raNe droNam anumAnya vizAM pate 07066010c kSatradharmaM samAsthAya navabhiH sAyakaiH punaH 07066011a tasyeSUn iSubhiz chittvA droNo vivyAdha tAv ubhau 07066011c viSAgnijvalanaprakhyair iSubhiH kRSNapANDavau 07066012a iyeSa pANDavas tasya bANaiz chettuM zarAsanam 07066012c tasya cintayatas tv evaM phalgunasya mahAtmanaH 07066012e droNaH zarair asaMbhrAnto jyAM cicchedAzu vIryavAn 07066013a vivyAdha ca hayAn asya dhvajaM sArathim eva ca 07066013c arjunaM ca zarair vIraM smayamAno 'bhyavAkirat 07066014a etasminn antare pArthaH sajjaM kRtvA mahad dhanuH 07066014c vizeSayiSyann AcAryaM sarvAstraviduSAM varam 07066014e mumoca SaTzatAn bANAn gRhItvaikam iva drutam 07066015a punaH sapta zatAn anyAn sahasraM cAnivartinAm 07066015c cikSepAyutazaz cAnyAMs te 'ghnan droNasya tAM camUm 07066016a taiH samyag astair balinA kRtinA citrayodhinA 07066016c manuSyavAjimAtaGgA viddhAH petur gatAsavaH 07066017a vidrutAz ca raNe petuH saMchinnAyudhajIvitAH 07066017c rathino rathamukhyebhyaH sahayAH zarapIDitAH 07066018a cUrNitAkSiptadagdhAnAM vajrAnilahutAzanaiH 07066018c tulyarUpA gajAH petur giryagrAmbudavezmanAm 07066019a petur azvasahasrANi prahatAny arjuneSubhiH 07066019c haMsA himavataH pRSThe vAriviprahatA iva 07066020a rathAzvadvipapattyoghAH salilaughA ivAdbhutAH 07066020c yugAntAdityarazmyAbhaiH pANDavAstazarair hatAH 07066021a taM pANDavAdityazarAMzujAlaM; kurupravIrAn yudhi niSTapantam 07066021c sa droNameghaH zaravarSavegaiH; prAcchAdayan megha ivArkarazmIn 07066022a athAtyarthavisRSTena dviSatAm asubhojinA 07066022c Ajaghne vakSasi droNo nArAcena dhanaMjayam 07066023a sa vihvalitasarvAGgaH kSitikampe yathAcalaH 07066023c dhairyam Alambya bIbhatsur droNaM vivyAdha patribhiH 07066024a droNas tu paJcabhir bANair vAsudevam atADayat 07066024c arjunaM ca trisaptatyA dhvajaM cAsya tribhiH zaraiH 07066025a vizeSayiSyaJ ziSyaM ca droNo rAjan parAkramI 07066025c adRzyam arjunaM cakre nimeSAc charavRSTibhiH 07066026a prasaktAn patato 'drAkSma bhAradvAjasya sAyakAn 07066026c maNDalIkRtam evAsya dhanuz cAdRzyatAdbhutam 07066027a te 'bhyayuH samare rAjan vAsudevadhanaMjayau 07066027c droNasRSTAH subahavaH kaGkapatraparicchadAH 07066028a tad dRSTvA tAdRzaM yuddhaM droNapANDavayos tadA 07066028c vAsudevo mahAbuddhiH kAryavattAm acintayat 07066029a tato 'bravId vAsudevo dhanaMjayam idaM vacaH 07066029c pArtha pArtha mahAbAho na naH kAlAtyayo bhavet 07066030a droNam utsRjya gacchAmaH kRtyam etan mahattaram 07066030c pArthaz cApy abravIt kRSNaM yatheSTam iti kezava 07066031a tataH pradakSiNaM kRtvA droNaM prAyAn mahAbhujaH 07066031c parivRttaz ca bIbhatsur agacchad visRjaJ zarAn 07066032a tato 'bravIt smayan droNaH kvedaM pANDava gamyate 07066032c nanu nAma raNe zatrum ajitvA na nivartase 07066033 arjuna uvAca 07066033a gurur bhavAn na me zatruH ziSyaH putrasamo 'smi te 07066033c na cAsti sa pumA&l loke yas tvAM yudhi parAjayet 07066034 saMjaya uvAca 07066034a evaM bruvANo bIbhatsur jayadrathavadhotsukaH 07066034c tvarAyukto mahAbAhus tat sainyaM samupAdravat 07066035a taM cakrarakSau pAJcAlyau yudhAmanyUttamaujasau 07066035c anvayAtAM mahAtmAnau vizantaM tAvakaM balam 07066036a tato jayo mahArAja kRtavarmA ca sAttvataH 07066036c kAmbojaz ca zrutAyuz ca dhanaMjayam avArayan 07066037a teSAM dazasahasrANi rathAnAm anuyAyinAm 07066037c abhISAhAH zUrasenAH zibayo 'tha vasAtayaH 07066038a mAcellakA lalitthAz ca kekayA madrakAs tathA 07066038c nArAyaNAz ca gopAlAH kAmbojAnAM ca ye gaNAH 07066039a karNena vijitAH pUrvaM saMgrAme zUrasaMmatAH 07066039c bhAradvAjaM puraskRtya tyaktAtmAno 'rjunaM prati 07066040a putrazokAbhisaMtaptaM kruddhaM mRtyum ivAntakam 07066040c tyajantaM tumule prANAn saMnaddhaM citrayodhinam 07066041a gAhamAnam anIkAni mAtaGgam iva yUthapam 07066041c maheSvAsaM parAkrAntaM naravyAghram avArayan 07066042a tataH pravavRte yuddhaM tumulaM lomaharSaNam 07066042c anyonyaM vai prArthayatAM yodhAnAm arjunasya ca 07066043a jayadrathavadhaprepsum AyAntaM puruSarSabham 07066043c nyavArayanta sahitAH kriyA vyAdhim ivotthitam 07067001 saMjaya uvAca 07067001a saMniruddhas tu taiH pArtho mahAbalaparAkramaH 07067001c drutaM samanuyAtaz ca droNena rathinAM varaH 07067002a kirann iSugaNAMs tIkSNAn svarazmIn iva bhAskaraH 07067002c tApayAm Asa tat sainyaM dehaM vyAdhigaNo yathA 07067003a azvo viddho dhvajaz chinnaH sArohaH patito gajaH 07067003c chatrANi cApaviddhAni rathAz cakrair vinA kRtAH 07067004a vidrutAni ca sainyAni zarArtAni samantataH 07067004c ity AsIt tumulaM yuddhaM na prAjJAyata kiM cana 07067005a teSAm AyacchatAM saMkhye parasparam ajihmagaiH 07067005c arjuno dhvajinIM rAjann abhIkSNaM samakampayat 07067006a satyAM cikIrSamANas tu pratijJAM satyasaMgaraH 07067006c abhyadravad rathazreSThaM zoNAzvaM zvetavAhanaH 07067007a taM droNaH paJcaviMzatyA marmabhidbhir ajihmagaiH 07067007c antevAsinam AcAryo maheSvAsaM samardayat 07067008a taM tUrNam iva bIbhatsuH sarvazastrabhRtAM varaH 07067008c abhyadhAvad iSUn asyann iSuvegavighAtakAn 07067009a tasyAzu kSipato bhallAn bhallaiH saMnataparvabhiH 07067009c pratyavidhyad ameyAtmA brahmAstraM samudIrayan 07067010a tad adbhutam apazyAma droNasyAcAryakaM yudhi 07067010c yatamAno yuvA nainaM pratyavidhyad yad arjunaH 07067011a kSarann iva mahAmegho vAridhArAH sahasrazaH 07067011c droNameghaH pArthazailaM vavarSa zaravRSTibhiH 07067012a arjunaH zaravarSaM tad brahmAstreNaiva mAriSa 07067012c pratijagrAha tejasvI bANair bANAn vizAtayan 07067013a droNas tu paJcaviMzatyA zvetavAhanam Ardayat 07067013c vAsudevaM ca saptatyA bAhvor urasi cAzugaiH 07067014a pArthas tu prahasan dhImAn AcAryaM sa zaraughiNam 07067014c visRjantaM zitAn bANAn avArayata taM yudhi 07067015a atha tau vadhyamAnau tu droNena rathasattamau 07067015c AvarjayetAM durdharSaM yugAntAgnim ivotthitam 07067016a varjayan nizitAn bANAn droNacApaviniHsRtAn 07067016c kirITamAlI kaunteyo bhojAnIkaM nyapAtayat 07067017a so 'ntarA kRtavarmANaM kAmbojaM ca sudakSiNam 07067017c abhyayAd varjayan droNaM mainAkam iva parvatam 07067018a tato bhojo naravyAghraM duHsahaH kurusattama 07067018c avidhyat tUrNam avyagro dazabhiH kaGkapatribhiH 07067019a tam arjunaH zitenAjau rAjan vivyAdha patriNA 07067019c punaz cAnyais tribhir bANair mohayann iva sAtvatam 07067020a bhojas tu prahasan pArthaM vAsudevaM ca mAdhavam 07067020c ekaikaM paJcaviMzatyA sAyakAnAM samArpayat 07067021a tasyArjuno dhanuz chittvA vivyAdhainaM trisaptabhiH 07067021c zarair agnizikhAkAraiH kruddhAzIviSasaMnibhaiH 07067022a athAnyad dhanur AdAya kRtavarmA mahArathaH 07067022c paJcabhiH sAyakais tUrNaM vivyAdhorasi bhArata 07067023a punaz ca nizitair bANaiH pArthaM vivyAdha paJcabhiH 07067023c taM pArtho navabhir bANair AjaghAna stanAntare 07067024a viSaktaM dRzya kaunteyaM kRtavarmarathaM prati 07067024c cintayAm Asa vArSNeyo na naH kAlAtyayo bhavet 07067025a tataH kRSNo 'bravIt pArthaM kRtavarmaNi mA dayAm 07067025c kurusAMbandhikaM kRtvA pramathyainaM vizAtaya 07067026a tataH sa kRtavarmANaM mohayitvArjunaH zaraiH 07067026c abhyagAj javanair azvaiH kAmbojAnAm anIkinIm 07067027a amarSitas tu hArdikyaH praviSTe zvetavAhane 07067027c vidhunvan sazaraM cApaM pAJcAlyAbhyAM samAgataH 07067028a cakrarakSau tu pAJcAlyAv arjunasya padAnugau 07067028c paryavArayad AyAntau kRtavarmA ratheSubhiH 07067029a tAv avidhyat tato bhojaH sarvapArazavaiH zaraiH 07067029c tribhir eva yudhAmanyuM caturbhiz cottamaujasam 07067030a tAv apy enaM vivyadhatur dazabhir dazabhiH zaraiH 07067030c saMcicchidatur apy asya dhvajaM kArmukam eva ca 07067031a athAnyad dhanur AdAya hArdikyaH krodhamUrchitaH 07067031c kRtvA vidhanuSau vIrau zaravarSair avAkirat 07067032a tAv anye dhanuSI sajye kRtvA bhojaM vijaghnatuH 07067032c tenAntareNa bIbhatsur vivezAmitravAhinIm 07067033a na lebhAte tu tau dvAraM vAritau kRtavarmaNA 07067033c dhArtarASTreSv anIkeSu yatamAnau nararSabhau 07067034a anIkAny ardayan yuddhe tvaritaH zvetavAhanaH 07067034c nAvadhIt kRtavarmANaM prAptam apy arisUdanaH 07067035a taM dRSTvA tu tathAyAntaM zUro rAjA zrutAyudhaH 07067035c abhyadravat susaMkruddho vidhunvAno mahad dhanuH 07067036a sa pArthaM tribhir Anarchat saptatyA ca janArdanam 07067036c kSurapreNa sutIkSNena pArthaketum atADayat 07067037a tam arjuno navatyA tu zarANAM nataparvaNAm 07067037c AjaghAna bhRzaM kruddhas tottrair iva mahAdvipam 07067038a sa tan na mamRSe rAjan pANDaveyasya vikramam 07067038c athainaM saptasaptatyA nArAcAnAM samArpayat 07067039a tasyArjuno dhanuz chittvA zarAvApaM nikRtya ca 07067039c AjaghAnorasi kruddhaH saptabhir nataparvabhiH 07067040a athAnyad dhanur AdAya sa rAjA krodhamUrchitaH 07067040c vAsaviM navabhir bANair bAhvor urasi cArpayat 07067041a tato 'rjunaH smayann eva zrutAyudham ariMdamaH 07067041c zarair anekasAhasraiH pIDayAm Asa bhArata 07067042a azvAMz cAsyAvadhIt tUrNaM sArathiM ca mahArathaH 07067042c vivyAdha cainaM saptatyA nArAcAnAM mahAbalaH 07067043a hatAzvaM ratham utsRjya sa tu rAjA zrutAyudhaH 07067043c abhyadravad raNe pArthaM gadAm udyamya vIryavAn 07067044a varuNasyAtmajo vIraH sa tu rAjA zrutAyudhaH 07067044c parNAzA jananI yasya zItatoyA mahAnadI 07067045a tasya mAtAbravId vAkyaM varuNaM putrakAraNAt 07067045c avadhyo 'yaM bhavel loke zatrUNAM tanayo mama 07067046a varuNas tv abravIt prIto dadAmy asmai varaM hitam 07067046c divyam astraM sutas te 'yaM yenAvadhyo bhaviSyati 07067047a nAsti cApy amaratvaM vai manuSyasya kathaM cana 07067047c sarveNAvazyamartavyaM jAtena saritAM vare 07067048a durdharSas tv eSa zatrUNAM raNeSu bhavitA sadA 07067048c astrasyAsya prabhAvAd vai vyetu te mAnaso jvaraH 07067049a ity uktvA varuNaH prAdAd gadAM mantrapuraskRtAm 07067049c yAm AsAdya durAdharSaH sarvaloke zrutAyudhaH 07067050a uvAca cainaM bhagavAn punar eva jalezvaraH 07067050c ayudhyati na moktavyA sA tvayy eva pated iti 07067051a sa tayA vIraghAtinyA janArdanam atADayat 07067051c pratijagrAha tAM kRSNaH pInenAMsena vIryavAn 07067052a nAkampayata zauriM sA vindhyaM girim ivAnilaH 07067052c pratyabhyayAt taM viproDhA kRtyeva duradhiSThitA 07067053a jaghAna cAsthitaM vIraM zrutAyudham amarSaNam 07067053c hatvA zrutAyudhaM vIraM jagatIm anvapadyata 07067054a hAhAkAro mahAMs tatra sainyAnAM samajAyata 07067054c svenAstreNa hataM dRSTvA zrutAyudham ariMdamam 07067055a ayudhyamAnAya hi sA kezavAya narAdhipa 07067055c kSiptA zrutAyudhenAtha tasmAt tam avadhId gadA 07067056a yathoktaM varuNenAjau tathA sa nidhanaM gataH 07067056c vyasuz cApy apatad bhUmau prekSatAM sarvadhanvinAm 07067057a patamAnas tu sa babhau parNAzAyAH priyaH sutaH 07067057c saMbhagna iva vAtena bahuzAkho vanaspatiH 07067058a tataH sarvANi sainyAni senAmukhyAz ca sarvazaH 07067058c prAdravanta hataM dRSTvA zrutAyudham ariMdamam 07067059a tatha kAmbojarAjasya putraH zUraH sudakSiNaH 07067059c abhyayAj javanair azvaiH phalgunaM zatrusUdanam 07067060a tasya pArthaH zarAn sapta preSayAm Asa bhArata 07067060c te taM zUraM vinirbhidya prAvizan dharaNItalam 07067061a so 'tividdhaH zarais tIkSNair gANDIvapreSitair mRdhe 07067061c arjunaM prativivyAdha dazabhiH kaGkapatribhiH 07067062a vAsudevaM tribhir viddhvA punaH pArthaM ca paJcabhiH 07067062c tasya pArtho dhanuz chittvA ketuM ciccheda mAriSa 07067063a bhallAbhyAM bhRzatIkSNAbhyAM taM ca vivyAdha pANDavaH 07067063c sa tu pArthaM tribhir viddhvA siMhanAdam athAnadat 07067064a sarvapArazavIM caiva zaktiM zUraH sudakSiNaH 07067064c saghaNTAM prAhiNod ghorAM kruddho gANDIvadhanvane 07067065a sA jvalantI maholkeva tam AsAdya mahAratham 07067065c savisphuliGgA nirbhidya nipapAta mahItale 07067066a taM caturdazabhiH pArtho nArAcaiH kaGkapatribhiH 07067066c sAzvadhvajadhanuHsUtaM vivyAdhAcintyavikramaH 07067066e rathaM cAnyaiH subahubhiz cakre vizakalaM zaraiH 07067067a sudakSiNaM tu kAmbojaM moghasaMkalpavikramam 07067067c bibheda hRdi bANena pRthudhAreNa pANDavaH 07067068a sa bhinnamarmA srastAGgaH prabhraSTamukuTAGgadaH 07067068c papAtAbhimukhaH zUro yantramukta iva dhvajaH 07067069a gireH zikharajaH zrImAn suzAkhaH supratiSThitaH 07067069c nirbhagna iva vAtena karNikAro himAtyaye 07067070a zete sma nihato bhUmau kAmbojAstaraNocitaH 07067070c sudarzanIyas tAmrAkSaH karNinA sa sudakSiNaH 07067070e putraH kAmbojarAjasya pArthena vinipAtitaH 07067071a tataH sarvANi sainyAni vyadravanta sutasya te 07067071c hataM zrutAyudhaM dRSTvA kAmbojaM ca sudakSiNam 07068001 saMjaya uvAca 07068001a hate sudakSiNe rAjan vIre caiva zrutAyudhe 07068001c javenAbhyadravan pArthaM kupitAH sainikAs tava 07068002a abhISAhAH zUrasenAH zibayo 'tha vasAtayaH 07068002c abhyavarSaMs tato rAjaJ zaravarSair dhanaMjayam 07068003a teSAM SaSTizatAnAryAn prAmathnAt pANDavaH zaraiH 07068003c te sma bhItAH palAyanta vyAghrAt kSudramRgA iva 07068004a te nivRtya punaH pArthaM sarvataH paryavArayan 07068004c raNe sapatnAn nighnantaM jigISantaṃ parAn yudhi 07068005a teSAm ApatatAM tUrNaM gANDIvapreSitaiH zaraiH 07068005c zirAMsi pAtayAm Asa bAhUMz caiva dhanaMjayaH 07068006a zirobhiH patitais tatra bhUmir AsIn nirantarA 07068006c abhracchAyeva caivAsId dhvAGkSagRdhravaDairyudhi 07068007a teSu tUtsAdyamAneSu krodhAmarSasamanvitau 07068007c zrutAyuz cAcyutAyuz ca dhanaMjayam ayudhyatAm 07068008a balinau spardhinau vIrau kulajau bAhuzAlinau 07068008c tAv enaM zaravarSANi savyadakSiNam asyatAm 07068009a tvarAyuktau mahArAja prArthayAnau mahad yazaH 07068009c arjunasya vadhaprepsU putrArthe tava dhanvinau 07068010a tAv arjunaM sahasreNa patriNAM nataparvaNAm 07068010c pUrayAm AsatuH kruddhau taDAgaM jaladau yathA 07068011a zrutAyuz ca tataH kruddhas tomareNa dhanaMjayam 07068011c AjaghAna rathazreSThaH pItena nizitena ca 07068012a so 'tividdho balavatA zatruNA zatrukarzanaH 07068012c AjagAma paraM mohaM mohayan kezavaM raNe 07068013a etasminn eva kAle tu so 'cyutAyur mahArathaH 07068013c zUlena bhRzatIkSNena tADayAm Asa pANDavam 07068014a kSate kSAraM sa hi dadau pANDavasya mahAtmanaH 07068014c pArtho 'pi bhRzasaMviddho dhvajayaSTiM samAzritaH 07068015a tataH sarvasya sainyasya tAvakasya vizAM pate 07068015c siMhanAdo mahAn AsId dhataM matvA dhanaMjayam 07068016a kRSNaz ca bhRzasaMtapto dRSTvA pArthaM vicetasam 07068016c AzvAsayat suhRdyAbhir vAgbhis tatra dhanaMjayam 07068017a tatas tau rathinAM zreSThau labdhalakSau dhanaMjayam 07068017c vAsudevaM ca vArSNeyaM zaravarSaiH samantataH 07068018a sacakrakUbararathaM sAzvadhvajapatAkinam 07068018c adRzyaM cakratur yuddhe tad adbhutam ivAbhavat 07068019a pratyAzvastas tu bIbhatsuH zanakair iva bhArata 07068019c pretarAjapuraM prApya punaH pratyAgato yathA 07068020a saMchannaM zarajAlena rathaM dRSTvA sakezavam 07068020c zatrU cAbhimukhau dRSTvA dIpyamAnAv ivAnalau 07068021a prAduzcakre tataH pArthaH zAkram astraM mahArathaH 07068021c tasmAd Asan sahasrANi zarANAM nataparvaNAm 07068022a te jaghnus tau maheSvAsau tAbhyAM sRSTAMz ca sAyakAn 07068022c vicerur AkAzagatAH pArthabANavidAritAH 07068023a pratihatya zarAMs tUrNaM zaravegena pANDavaH 07068023c pratasthe tatra tatraiva yodhayan vai mahArathAn 07068024a tau ca phalgunabANaughair vibAhuzirasau kRtau 07068024c vasudhAm anvapadyetAM vAtanunnAv iva drumau 07068025a zrutAyuSaz ca nidhanaM vadhaz caivAcyutAyuSaH 07068025c lokavismApanam abhUt samudrasyeva zoSaNam 07068026a tayoH padAnugAn hatvA punaH paJcazatAn rathAn 07068026c abhyagAd bhAratIM senAM nighnan pArtho varAn varAn 07068027a zrutAyuSaM ca nihataM prekSya caivAcyutAyuSam 07068027c ayutAyuz ca saMkruddho dIrghAyuz caiva bhArata 07068028a putrau tayor narazreSThau kaunteyaM pratijagmatuH 07068028c kirantau vividhAn bANAn pitRvyasanakarzitau 07068029a tAv arjuno muhUrtena zaraiH saMnataparvabhiH 07068029c preSayat paramakruddho yamasya sadanaM prati 07068030a loDayantam anIkAni dvipaM padmasaro yathA 07068030c nAzaknuvan vArayituM pArthaM kSatriyapuMgavAH 07068031a aGgAs tu gajavAreNa pANDavaM paryavArayan 07068031c kruddhAH sahasrazo rAjaJ zikSitA hastisAdinaH 07068032a duryodhanasamAdiSTAH kuJjaraiH parvatopamaiH 07068032c prAcyAz ca dAkSiNAtyAz ca kaliGgapramukhA nRpAH 07068033a teSAm ApatatAM zIghraM gANDIvapreSitaiH zaraiH 07068033c nicakarta zirAMsy ugrau bAhUn api subhUSaNAn 07068034a taiH zirobhir mahI kIrNA bAhubhiz ca sahAGgadaiH 07068034c babhau kanakapASANA bhujagair iva saMvRtA 07068035a bAhavo vizikhaiz chinnAH zirAMsy unmathitAni ca 07068035c cyavamAnAny adRzyanta drumebhya iva pakSiNaH 07068036a zaraiH sahasrazo viddhA dvipAH prasrutazoNitAH 07068036c vyadRzyantAdrayaH kAle gairikAmbusravA iva 07068037a nihatAH zerate smAnye bIbhatsor nizitaiH zaraiH 07068037c gajapRSThagatA mlecchA nAnAvikRtadarzanAH 07068038a nAnAveSadharA rAjan nAnAzastraughasaMvRtAH 07068038c rudhireNAnuliptAGgA bhAnti citraiH zarair hatAH 07068039a zoNitaM nirvamanti sma dvipAH pArthazarAhatAH 07068039c sahasrazaz chinnagAtrAH sArohAH sapadAnugAH 07068040a cukruzuz ca nipetuz ca babhramuz cApare dizaH 07068040c bhRzaM trastAz ca bahudhA svAnena mamRdur gajAH 07068040e sAntarAyudhikA mattA dvipAs tIkSNaviSopamAH 07068041a vidanty asuramAyAM ye sughorA ghoracakSuSaH 07068041c yavanAH pAradAz caiva zakAz ca sunikaiH saha 07068042a goyoniprabhavA mlecchAH kAlakalpAH prahAriNaH 07068042c dArvAbhisArA daradAH puNDrAz ca saha bAhlikaiH 07068043a na te sma zakyAH saMkhyAtuM vrAtAH zatasahasrazaH 07068043c vRSTis tathAvidhA hy AsIc chalabhAnAm ivAyatiH 07068044a abhracchAyAm iva zaraiH sainye kRtvA dhanaMjayaH 07068044c muNDArdhamuNDajaTilAn azucIJ jaTilAnanAn 07068044e mlecchAn azAtayat sarvAn sametAn astramAyayA 07068045a zaraiz ca zatazo viddhAs te saMghAH saMghacAriNaH 07068045c prAdravanta raNe bhItA girigahvaravAsinaH 07068046a gajAzvasAdimlecchAnAM patitAnAM zataiH zaraiH 07068046c vaDAH kaGkA vRkA bhUmAv apiban rudhiraM mudA 07068047a pattyazvarathanAgaiz ca pracchannakRtasaMkramAm 07068047c zaravarSaplavAM ghorAM kezazaivalazADvalAm 07068047e prAvartayan nadIm ugrAM zoNitaughataraGgiNIm 07068048a zirastrANakSudramatsyAM yugAnte kAlasaMbhRtAm 07068048c akarod gajasaMbAdhAM nadIm uttarazoNitAm 07068048e dehebhyo rAjaputrANAM nAgAzvarathasAdinAm 07068049a yathA sthalaM ca nimnaM ca na syAd varSati vAsave 07068049c tathAsIt pRthivI sarvA zoNitena pariplutA 07068050a SaTsahasrAn varAn vIrAn punar dazazatAn varAn 07068050c prAhiNon mRtyulokAya kSatriyAn kSatriyarSabhaH 07068051a zaraiH sahasrazo viddhA vidhivat kalpitA dvipAH 07068051c zerate bhUmim AsAdya zailA vajrahatA iva 07068052a sa vAjirathamAtaGgAn nighnan vyacarad arjunaH 07068052c prabhinna iva mAtaGgo mRdnan naDavanaM yathA 07068053a bhUridrumalatAgulmaM zuSkendhanatRNolapam 07068053c nirdahed analo 'raNyaM yathA vAyusamIritaH 07068054a sainyAraNyaM tava tathA kRSNAnilasamIritaH 07068054c zarArcir adahat kruddhaH pANDavAgnir dhanaMjayaH 07068055a zUnyAn kurvan rathopasthAn mAnavaiH saMstaran mahIm 07068055c prAnRtyad iva saMbAdhe cApahasto dhanaMjayaH 07068056a vajrakalpaiH zarair bhUmiM kurvann uttarazoNitAm 07068056c prAvizad bhAratIM senAM saMkruddho vai dhanaMjayaH 07068056e taM zrutAyus tathAmbaSTho vrajamAnaM nyavArayat 07068057a tasyArjunaH zarais tIkSNaiH kaGkapatraparicchadaiH 07068057c nyapAtayad dhayAJ zIghraM yatamAnasya mAriSa 07068057e dhanuz cAsyAparaiz chittvA zaraiH pArtho vicakrame 07068058a ambaSThas tu gadAM gRhya krodhaparyAkulekSaNaH 07068058c AsasAda raNe pArthaM kezavaM ca mahAratham 07068059a tataH sa prahasan vIro gadAm udyamya bhArata 07068059c ratham AvArya gadayA kezavaM samatADayat 07068060a gadayA tADitaM dRSTvA kezavaM paravIrahA 07068060c arjuno bhRzasaMkruddhaH so 'mbaSThaM prati bhArata 07068061a tataH zarair hemapuGkhaiH sagadaM rathinAM varam 07068061c chAdayAm Asa samare meghaH sUryam ivoditam 07068062a tato 'paraiH zaraiz cApi gadAM tasya mahAtmanaH 07068062c acUrNayat tadA pArthas tad adbhutam ivAbhavat 07068063a atha tAM patitAM dRSTvA gRhyAnyAM mahatIM gadAm 07068063c arjunaM vAsudevaM ca punaH punar atADayat 07068064a tasyArjunaH kSuraprAbhyAM sagadAv udyatau bhujau 07068064c cicchedendradhvajAkArau ziraz cAnyena patriNA 07068065a sa papAta hato rAjan vasudhAm anunAdayan 07068065c indradhvaja ivotsRSTo yantranirmuktabandhanaH 07068066a rathAnIkAvagADhaz ca vAraNAzvazatair vRtaH 07068066c so 'dRzyata tadA pArtho ghanaiH sUrya ivAvRtaH 07069001 saMjaya uvAca 07069001a tataH praviSTe kaunteye sindhurAjajighAMsayA 07069001c droNAnIkaM vinirbhidya bhojAnIkaM ca dustaram 07069002a kAmbojasya ca dAyAde hate rAjan sudakSiNe 07069002c zrutAyudhe ca vikrAnte nihate savyasAcinA 07069003a vipradruteSv anIkeSu vidhvasteSu samantataH 07069003c prabhagnaM svabalaM dRSTvA putras te droNam abhyayAt 07069004a tvarann ekarathenaiva sametya droNam abravIt 07069004c gataH sa puruSavyAghraH pramathyemAM mahAcamUm 07069005a atra buddhyA samIkSasva kiM nu kAryam anantaram 07069005c arjunasya vighAtAya dAruNe 'smiJ janakSaye 07069006a yathA sa puruSavyAghro na hanyeta jayadrathaH 07069006c tathA vidhatsva bhadraM te tvaM hi naH paramA gatiH 07069007a asau dhanaMjayAgnir hi kopamArutacoditaH 07069007c senAkakSaM dahati me vahniH kakSam ivotthitaH 07069008a atikrAnte hi kaunteye bhittvA sainyaM paraMtapa 07069008c jayadrathasya goptAraH saMzayaM paramaM gatAH 07069009a sthirA buddhir narendrANAm AsId brahmavidAM vara 07069009c nAtikramiSyati droNaM jAtu jIvan dhanaMjayaH 07069010a so 'sau pArtho vyatikrAnto miSatas te mahAdyute 07069010c sarvaM hy adyAturaM manye naitad asti balaM mama 07069011a jAnAmi tvAM mahAbhAga pANDavAnAM hite ratam 07069011c tathA muhyAmi ca brahman kAryavattAM vicintayan 07069012a yathAzakti ca te brahman vartaye vRttim uttamAm 07069012c prINAmi ca yathAzakti tac ca tvaM nAvabudhyase 07069013a asmAn na tvaM sadA bhaktAn icchasy amitavikrama 07069013c pANDavAn satataM prINAsy asmAkaM vipriye ratAn 07069014a asmAn evopajIvaMs tvam asmAkaM vipriye rataH 07069014c na hy ahaM tvAM vijAnAmi madhudigdham iva kSuram 07069015a nAdAsyac ced varaM mahyaM bhavAn pANDavanigrahe 07069015c nAvArayiSyaM gacchantam ahaM sindhupatiM gRhAn 07069016a mayA tv AzaMsamAnena tvattas trANam abuddhinA 07069016c AzvAsitaH sindhupatir mohAd dattaz ca mRtyave 07069017a yamadaMSTrAntaraM prApto mucyetApi hi mAnavaH 07069017c nArjunasya vazaM prApto mucyetAjau jayadrathaH 07069018a sa tathA kuru zoNAzva yathA rakSyeta saindhavaH 07069018c mama cArtapralApAnAM mA krudhaH pAhi saindhavam 07069019 droNa uvAca 07069019a nAbhyasUyAmi te vAcam azvatthAmnAsi me samaH 07069019c satyaM tu te pravakSyAmi taj juSasva vizAM pate 07069020a sArathiH pravaraH kRSNaH zIghrAz cAsya hayottamAH 07069020c alpaM ca vivaraM kRtvA tUrNaM yAti dhanaMjayaH 07069021a kiM nu pazyasi bANaughAn krozamAtre kirITinaH 07069021c pazcAd rathasya patitAn kSiptAJ zIghraM hi gacchataH 07069022a na cAhaM zIghrayAne 'dya samartho vayasAnvitaH 07069022c senAmukhe ca pArthAnAm etad balam upasthitam 07069023a yudhiSThiraz ca me grAhyo miSatAM sarvadhanvinAm 07069023c evaM mayA pratijJAtaM kSatramadhye mahAbhuja 07069024a dhanaMjayena cotsRSTo vartate pramukhe mama 07069024c tasmAd vyUhamukhaM hitvA nAhaM yAsyAmi phalgunam 07069025a tulyAbhijanakarmANaM zatrum ekaM sahAyavAn 07069025c gatvA yodhaya mA bhais tvaM tvaM hy asya jagataH patiH 07069026a rAjA zUraH kRtI dakSo vairam utpAdya pANDavaiH 07069026c vIra svayaM prayAhy Azu yatra yAto dhanaMjayaH 07069027 duryodhana uvAca 07069027a kathaM tvAm apy atikrAntaH sarvazastrabhRtAM varaH 07069027c dhanaMjayo mayA zakya AcArya pratibAdhitum 07069028a api zakyo raNe jetuM vajrahastaH puraMdaraH 07069028c nArjunaH samare zakyo jetuM parapuraMjayaH 07069029a yena bhojaz ca hArdikyo bhavAMz ca tridazopamaH 07069029c astrapratApena jitau zrutAyuz ca nibarhitaH 07069030a sudakSiNaz ca nihataH sa ca rAjA zrutAyudhaH 07069030c zrutAyuz cAcyutAyuz ca mlecchAz ca zatazo hatAH 07069031a taM kathaM pANDavaM yuddhe dahantam ahitAn bahUn 07069031c pratiyotsyAmi durdharSaM tan me zaMsAstrakovida 07069032a kSamaM cen manyase yuddhaM mama tenAdya zAdhi mAm 07069032c paravAn asmi bhavati preSyakRd rakSa me yazaH 07069033 droNa uvAca 07069033a satyaM vadasi kauravya durAdharSo dhanaMjayaH 07069033c ahaM tu tat kariSyAmi yathainaM prasahiSyasi 07069034a adbhutaM cAdya pazyantu loke sarvadhanurdharAH 07069034c viSaktaM tvayi kaunteyaM vAsudevasya pazyataH 07069035a eSa te kavacaM rAjaMs tathA badhnAmi kAJcanam 07069035c yathA na bANA nAstrANi viSahiSyanti te raNe 07069036a yadi tvAM sAsurasurAH sayakSoragarAkSasAH 07069036c yodhayanti trayo lokAH sanarA nAsti te bhayam 07069037a na kRSNo na ca kaunteyo na cAnyaH zastrabhRd raNe 07069037c zarAn arpayituM kaz cit kavace tava zakSyati 07069038a sa tvaM kavacam AsthAya kruddham adya raNe 'rjunam 07069038c tvaramANaH svayaM yAhi na cAsau tvAM sahiSyate 07069039 saMjaya uvAca 07069039a evam uktvA tvaran droNaH spRSTvAmbho varma bhAsvaram 07069039c AbabandhAdbhutatamaM japan mantraM yathAvidhi 07069040a raNe tasmin sumahati vijayAya sutasya te 07069040c visismApayiSur lokaM vidyayA brahmavittamaH 07069041 droNa uvAca 07069041a karotu svasti te brahmA svasti cApi dvijAtayaH 07069041c sarIsRpAz ca ye zreSThAs tebhyas te svasti bhArata 07069042a yayAtir nahuSaz caiva dhundhumAro bhagIrathaH 07069042c tubhyaM rAjarSayaH sarve svasti kurvantu sarvazaH 07069043a svasti te 'stv ekapAdebhyo bahupAdebhya eva ca 07069043c svasty astv apAdakebhyaz ca nityaM tava mahAraNe 07069044a svAhA svadhA zacI caiva svasti kurvantu te sadA 07069044c lakSmIr arundhatI caiva kurutAM svasti te 'nagha 07069045a asito devalaz caiva vizvAmitras tathAGgirAH 07069045c vasiSThaH kazyapaz caiva svasti kurvantu te nRpa 07069046a dhAtA vidhAtA lokezo dizaz ca sadigIzvarAH 07069046c svasti te 'dya prayacchantu kArttikeyaz ca SaNmukhaH 07069047a vivasvAn bhagavAn svasti karotu tava sarvazaH 07069047c diggajAz caiva catvAraH kSitiH khaM gaganaM grahAH 07069048a adhastAd dharaNIM yo 'sau sadA dhArayate nRpa 07069048c sa zeSaH pannagazreSThaH svasti tubhyaM prayacchatu 07069049a gAndhAre yudhi vikramya nirjitAH surasattamAH 07069049c purA vRtreNa daityena bhinnadehAH sahasrazaH 07069050a hRtatejobalAH sarve tadA sendrA divaukasaH 07069050c brahmANaM zaraNaM jagmur vRtrAd bhItA mahAsurAt 07069051 devA UcuH 07069051a pramarditAnAM vRtreNa devAnAM devasattama 07069051c gatir bhava surazreSTha trAhi no mahato bhayAt 07069052 droNa uvAca 07069052a atha pArzve sthitaM viSNuM zakrAdIMz ca surottamAn 07069052c prAha tathyam idaM vAkyaM viSaNNAn surasattamAn 07069053a rakSyA me satataM devAH sahendrAH sadvijAtayaH 07069053c tvaSTuH sudurdharaM tejo yena vRtro vinirmitaH 07069054a tvaSTrA purA tapas taptvA varSAyutazataM tadA 07069054c vRtro vinirmito devAH prApyAnujJAM mahezvarAt 07069055a sa tasyaiva prasAdAd vai hanyAd eva ripur balI 07069055c nAgatvA zaMkarasthAnaM bhagavAn dRzyate haraH 07069056a dRSTvA haniSyatha ripuM kSipraM gacchata mandaram 07069056c yatrAste tapasAM yonir dakSayajJavinAzanaH 07069056e pinAkI sarvabhUtezo bhaganetranipAtanaH 07069057a te gatvA sahitA devA brahmaNA saha mandaram 07069057c apazyaMs tejasAM rAziM sUryakoTisamaprabham 07069058a so 'bravIt svAgataM devA brUta kiM karavANy aham 07069058c amoghaM darzanaM mahyaM kAmaprAptir ato 'stu vaH 07069059a evam uktAs tu te sarve pratyUcus taM divaukasaH 07069059c tejo hRtaM no vRtreNa gatir bhava divaukasAm 07069060a mUrtIr IkSaSva no deva prahArair jarjarIkRtAH 07069060c zaraNaM tvAM prapannAH sma gatir bhava mahezvara 07069061 mahezvara uvAca 07069061a viditaM me yathA devAH kRtyeyaM sumahAbalA 07069061c tvaSTus tejobhavA ghorA durnivAryAkRtAtmabhiH 07069062a avazyaM tu mayA kAryaM sAhyaM sarvadivaukasAm 07069062c mamedaM gAtrajaM zakra kavacaM gRhya bhAsvaram 07069062e badhAnAnena mantreNa mAnasena surezvara 07069063 droNa uvAca 07069063a ity uktvA varadaH prAdAd varma tan mantram eva ca 07069063c sa tena varmaNA guptaH prAyAd vRtracamUM prati 07069064a nAnAvidhaiz ca zastraughaiH pAtyamAnair mahAraNe 07069064c na saMdhiH zakyate bhettuM varmabandhasya tasya tu 07069065a tato jaghAna samare vRtraM devapatiH svayam 07069065c taM ca mantramayaM bandhaM varma cAGgirase dadau 07069066a aGgirAH prAha putrasya mantrajJasya bRhaspateH 07069066c bRhaspatir athovAca agnivezyAya dhImate 07069067a agnivezyo mama prAdAt tena badhnAmi varma te 07069067c tavAdya deharakSArthaM mantreNa nRpasattama 07069068 saMjaya uvAca 07069068a evam uktvA tato droNas tava putraM mahAdyutiH 07069068c punar eva vacaH prAha zanair AcAryapuMgavaH 07069069a brahmasUtreNa badhnAmi kavacaM tava pArthiva 07069069c hiraNyagarbheNa yathA baddhaM viSNoH purA raNe 07069070a yathA ca brahmaNA baddhaM saMgrAme tArakAmaye 07069070c zakrasya kavacaM divyaM tathA badhnAmy ahaM tava 07069071a baddhvA tu kavacaM tasya mantreNa vidhipUrvakam 07069071c preSayAm Asa rAjAnaM yuddhAya mahate dvijaH 07069072a sa saMnaddho mahAbAhur AcAryeNa mahAtmanA 07069072c rathAnAM ca sahasreNa trigartAnAM prahAriNAm 07069073a tathA dantisahasreNa mattAnAM vIryazAlinAm 07069073c azvAnAm ayutenaiva tathAnyaiz ca mahArathaiH 07069074a vRtaH prAyAn mahAbAhur arjunasya rathaM prati 07069074c nAnAvAditraghoSeNa yathA vairocanis tathA 07069075a tataH zabdo mahAn AsIt sainyAnAM tava bhArata 07069075c agAdhaM prasthitaM dRSTvA samudram iva kauravam 07070001 saMjaya uvAca 07070001a praviSTayor mahArAja pArthavArSNeyayos tadA 07070001c duryodhane prayAte ca pRSThataH puruSarSabhe 07070002a javenAbhyadravan droNaM mahatA nisvanena ca 07070002c pANDavAH somakaiH sArdhaM tato yuddham avartata 07070003a tad yuddham abhavad ghoraM tumulaM lomaharSaNam 07070003c pAJcAlAnAM kurUNAM ca vyUhasya purato 'dbhutam 07070004a rAjan kadA cin nAsmAbhir dRSTaM tAdRG na ca zrutam 07070004c yAdRG madhyagate sUrye yuddham AsId vizAM pate 07070005a dhRSTadyumnamukhAH pArthA vyUDhAnIkAH prahAriNaH 07070005c droNasya sainyaM te sarve zaravarSair avAkiran 07070006a vayaM droNaM puraskRtya sarvazastrabhRtAM varam 07070006c pArSatapramukhAn pArthAn abhyavarSAma sAyakaiH 07070007a mahAmeghAv ivodIrNau mizravAtau himAtyaye 07070007c senAgre viprakAzete rucire rathabhUSite 07070008a sametya tu mahAsene cakratur vegam uttamam 07070008c jAhnavIyamune nadyau prAvRSIvolbaNodake 07070009a nAnAzastrapurovAto dvipAzvarathasaMvRtaH 07070009c gadAvidyun mahAraudraH saMgrAmajalado mahAn 07070010a bhAradvAjAniloddhUtaH zaradhArAsahasravAn 07070010c abhyavarSan mahAraudraH pANDusenAgnim uddhatam 07070011a samudram iva gharmAnte vivAn ghoro mahAnilaH 07070011c vyakSobhayad anIkAni pANDavAnAM dvijottamaH 07070012a te 'pi sarvaprayatnena droNam eva samAdravan 07070012c bibhitsanto mahAsetuM vAryoghAH prabalA iva 07070013a vArayAm Asa tAn droNo jalaughAn acalo yathA 07070013c pANDavAn samare kruddhAn pAJcAlAMz ca sakekayAn 07070014a athApare 'pi rAjAnaH parAvRtya samantataH 07070014c mahAbalA raNe zUrAH pAJcAlAn anvavArayan 07070015a tato raNe naravyAghraH pArSataH pANDavaiH saha 07070015c saMjaghAnAsakRd droNaM bibhitsur arivAhinIm 07070016a yathaiva zaravarSANi droNo varSati pArSate 07070016c tathaiva zaravarSANi dhRSTadyumno 'bhyavarSata 07070017a sanistriMzapurovAtaH zaktiprAsarSTisaMvRtaH 07070017c jyAvidyuc cApasaMhrAdo dhRSTadyumnabalAhakaH 07070018a zaradhArAzmavarSANi vyasRjat sarvatodizam 07070018c nighnan rathavarAzvaughAMz chAdayAm Asa vAhinIm 07070019a yaM yam Archac charair droNaH pANDavAnAM rathavrajam 07070019c tatas tataH zarair droNam apAkarSata pArSataH 07070020a tathA tu yatamAnasya droNasya yudhi bhArata 07070020c dhRSTadyumnaM samAsAdya tridhA sainyam abhidyata 07070021a bhojam eke nyavartanta jalasaMdham athApare 07070021c pANDavair hanyamAnAz ca droNam evApare 'vrajan 07070022a sainyAny aghaTayad yAni droNas tu rathinAM varaH 07070022c vyadhamac cApi tAny asya dhRSTadyumno mahArathaH 07070023a dhArtarASTrAs tridhAbhUtA vadhyante pANDusRJjayaiH 07070023c agopAH pazavo 'raNye bahubhiH zvApadair iva 07070024a kAlaH saMgrasate yodhAn dhRSTadyumnena mohitAn 07070024c saMgrAme tumule tasminn iti saMmenire janAH 07070025a kunRpasya yathA rASTraM durbhikSavyAdhitaskaraiH 07070025c drAvyate tadvad ApannA pANDavais tava vAhinI 07070026a arkarazmiprabhinneSu zastreSu kavaceSu ca 07070026c cakSUMSi pratihanyante sainyena rajasA tathA 07070027a tridhAbhUteSu sainyeSu vadhyamAneSu pANDavaiH 07070027c amarSitas tato droNaH pAJcAlAn vyadhamac charaiH 07070028a mRdnatas tAny anIkAni nighnataz cApi sAyakaiH 07070028c babhUva rUpaM droNasya kAlAgner iva dIpyataH 07070029a rathaM nAgaM hayaM cApi pattinaz ca vizAM pate 07070029c ekaikeneSuNA saMkhye nirbibheda mahArathaH 07070030a pANDavAnAM tu sainyeSu nAsti kaz cit sa bhArata 07070030c dadhAra yo raNe bANAn droNacApacyutAJ zitAn 07070031a tat pacyamAnam arkeNa droNasAyakatApitam 07070031c babhrAma pArSataM sainyaM tatra tatraiva bhArata 07070032a tathaiva pArSatenApi kAlyamAnaM balaM tava 07070032c abhavat sarvato dIptaM zuSkaM vanam ivAgninA 07070033a vadhyamAneSu sainyeSu droNapArSatasAyakaiH 07070033c tyaktvA prANAn paraM zaktyA prAyudhyanta sma sainikAH 07070034a tAvakAnAM pareSAM ca yudhyatAM bharatarSabha 07070034c nAsIt kaz cin mahArAja yo 'tyAkSIt saMyugaM bhayAt 07070035a bhImasenaM tu kaunteyaM sodaryAH paryavArayan 07070035c viviMzatiz citraseno vikarNaz ca mahArathaH 07070036a vindAnuvindAv Avantyau kSemadhUrtiz ca vIryavAn 07070036c trayANAM tava putrANAM traya evAnuyAyinaH 07070037a bAhlIkarAjas tejasvI kulaputro mahArathaH 07070037c sahasenaH sahAmAtyo draupadeyAn avArayat 07070038a zaibyo govAsano rAjA yodhair dazazatAvaraiH 07070038c kAzyasyAbhibhuvaH putraM parAkrAntam avArayat 07070039a ajAtazatruM kaunteyaM jvalantam iva pAvakam 07070039c madrANAm IzvaraH zalyo rAjA rAjAnam AvRNot 07070040a duHzAsanas tv avasthApya svam anIkam amarSaNaH 07070040c sAtyakiM prayayau kruddhaH zUro rathavaraM yudhi 07070041a svakenAham anIkena saMnaddhakavacAvRtaH 07070041c catuHzatair maheSvAsaiz cekitAnam avArayam 07070042a zakunis tu sahAnIko mAdrIputram avArayat 07070042c gAndhArakaiH saptazataiz cApazaktizarAsibhiH 07070043a vindAnuvindAv Avantyau virATaM matsyam ArchatAm 07070043c prANAMs tyaktvA maheSvAsau mitrArthe 'bhyudyatau yudhi 07070044a zikhaNDinaM yAjJaseniM rundhAnam aparAjitam 07070044c bAhlikaH pratisaMyattaH parAkrAntam avArayat 07070045a dhRSTadyumnaM ca pAJcAlyaM krUraiH sArdhaM prabhadrakaiH 07070045c AvantyaH saha sauvIraiH kruddharUpam avArayat 07070046a ghaTotkacaM tathA zUraM rAkSasaM krUrayodhinam 07070046c alAyudho 'dravat tUrNaM kruddham AyAntam Ahave 07070047a alambusaM rAkSasendraM kuntibhojo mahArathaH 07070047c sainyena mahatA yuktaH kruddharUpam avArayat 07070048a saindhavaH pRSThatas tv AsIt sarvasainyasya bhArata 07070048c rakSitaH parameSvAsaiH kRpaprabhRtibhI rathaiH 07070049a tasyAstAM cakrarakSau dvau saindhavasya bRhattamau 07070049c drauNir dakSiNato rAjan sUtaputraz ca vAmataH 07070050a pRSThagopAs tu tasyAsan saumadattipurogamAH 07070050c kRpaz ca vRSasenaz ca zalaH zalyaz ca durjayaH 07070051a nItimanto maheSvAsAH sarve yuddhavizAradAH 07070051c saindhavasya vidhAyaivaM rakSAM yuyudhire tadA 07071001 saMjaya uvAca 07071001a rAjan saMgrAmam AzcaryaM zRNu kIrtayato mama 07071001c kurUNAM pANDavAnAM ca yathA yuddham avartata 07071002a bhAradvAjaM samAsAdya vyUhasya pramukhe sthitam 07071002c ayodhayan raNe pArthA droNAnIkaM bibhitsavaH 07071003a rakSamANAH svakaM vyUhaM droNasyApi ca sainikAH 07071003c ayodhayan raNe pArthAn prArthayanto mahad yazaH 07071004a vindAnuvindAv Avantyau virATaM dazabhiH zaraiH 07071004c AjaghnatuH susaMkruddhau tava putrahitaiSiNau 07071005a virATaz ca mahArAja tAv ubhau samare sthitau 07071005c parAkrAntau parAkramya yodhayAm Asa sAnugau 07071006a teSAM yuddhaM samabhavad dAruNaM zoNitodakam 07071006c siMhasya dvipamukhyAbhyAM prabhinnAbhyAM yathA vane 07071007a bAhlIkaM rabhasaM yuddhe yAjJasenir mahAbalaH 07071007c Ajaghne vizikhais tIkSNair ghorair marmAsthibhedibhiH 07071008a bAhlIko yAjJaseniM tu hemapuGkhaiH zilAzitaiH 07071008c AjaghAna bhRzaM kruddho navabhir nataparvabhiH 07071009a tad yuddham abhavad ghoraM zarazaktisamAkulam 07071009c bhIrUNAM trAsajananaM zUrANAM harSavardhanam 07071010a tAbhyAM tatra zarair muktair antarikSaM dizas tathA 07071010c abhavat saMvRtaM sarvaM na prAjJAyata kiM cana 07071011a zaibyo govAsano yuddhe kAzyaputraM mahAratham 07071011c sasainyo yodhayAm Asa gajaH pratigajaM yathA 07071012a bAhlIkarAjaH saMrabdho draupadeyAn mahArathAn 07071012c manaH paJcendriyANIva zuzubhe yodhayan raNe 07071013a ayodhayaMs te ca bhRzaM taM zaraughaiH samantataH 07071013c indriyArthA yathA dehaM zazvad dehabhRtAM vara 07071014a vArSNeyaM sAtyakiM yuddhe putro duHzAsanas tava 07071014c Ajaghne sAyakais tIkSNair navabhir nataparvabhiH 07071015a so 'tividdho balavatA maheSvAsena dhanvinA 07071015c ISan mUrchAM jagAmAzu sAtyakiH satyavikramaH 07071016a samAzvastas tu vArSNeyas tava putraM mahAratham 07071016c vivyAdha dazabhis tUrNaM sAyakaiH kaGkapatribhiH 07071017a tAv anyonyaM dRDhaM viddhAv anyonyazaravikSatau 07071017c rejatuH samare rAjan puSpitAv iva kiMzukau 07071018a alambusas tu saMkruddhaH kuntibhojazarArditaH 07071018c azobhata paraM lakSmyA puSpADhya iva kiMzukaH 07071019a kuntibhojaM tato rakSo viddhvA bahubhir AyasaiH 07071019c anadad bhairavaM nAdaM vAhinyAH pramukhe tava 07071020a tatas tau samare zUrau yodhayantau parasparam 07071020c dadRzuH sarvabhUtAni zakrajambhau yathA purA 07071021a zakuniM rabhasaM yuddhe kRtavairaM ca bhArata 07071021c mAdrIputrau ca saMrabdhau zarair ardayatAM mRdhe 07071022a tan mUlaH sa mahArAja prAvartata janakSayaH 07071022c tvayA saMjanito 'tyarthaM karNena ca vivardhitaH 07071023a uddhukSitaz ca putreNa tava krodhahutAzanaH 07071023c ya imAM pRthivIM rAjan dagdhuM sarvAM samudyataH 07071024a zakuniH pANDuputrAbhyAM kRtaH sa vimukhaH zaraiH 07071024c nAbhyajAnata kartavyaM yudhi kiM cit parAkramam 07071025a vimukhaM cainam Alokya mAdrIputrau mahArathau 07071025c vavarSatuH punar bANair yathA meghau mahAgirim 07071026a sa vadhyamAno bahubhiH zaraiH saMnataparvabhiH 07071026c saMprAyAj javanair azvair droNAnIkAya saubalaH 07071027a ghaTotkacas tathA zUraM rAkSasaM tam alAyudham 07071027c abhyayAd rabhasaM yuddhe vegam AsthAya madhyamam 07071028a tayor yuddhaM mahArAja citrarUpam ivAbhavat 07071028c yAdRzaM hi purA vRttaM rAmarAvaNayor mRdhe 07071029a tato yudhiSThiro rAjA madrarAjAnam Ahave 07071029c viddhvA paJcAzatA bANaiH punar vivyAdha saptabhiH 07071030a tataH pravavRte yuddhaM tayor atyadbhutaM nRpa 07071030c yathA pUrvaM mahad yuddhaM zambarAmararAjayoH 07071031a viviMzatiz citraseno vikarNaz ca tavAtmajaH 07071031c ayodhayan bhImasenaM mahatyA senayA vRtAH 07072001 saMjaya uvAca 07072001a tathA tasmin pravRtte tu saMgrAme lomaharSaNe 07072001c kauraveyAMs tridhAbhUtAn pANDavAH samupAdravan 07072002a jalasaMdhaM mahAbAhur bhImaseno nyavArayat 07072002c yudhiSThiraH sahAnIkaH kRtavarmANam Ahave 07072003a kirantaM zaravarSANi rocamAna ivAMzumAn 07072003c dhRSTadyumno mahArAja droNam abhyadravad raNe 07072004a tataH pravavRte yuddhaM tvaratAM sarvadhanvinAm 07072004c kurUNAM somakAnAM ca saMkruddhAnAM parasparam 07072005a saMkSaye tu tathA bhUte vartamAne mahAbhaye 07072005c dvaMdvIbhUteSu sainyeSu yudhyamAneSv abhItavat 07072006a droNaH pAJcAlaputreNa balI balavatA saha 07072006c vicikSepa pRSatkaughAMs tad adbhutam ivAbhavat 07072007a puNDarIkavanAnIva vidhvastAni samantataH 07072007c cakrAte droNapAJcAlyau nRNAM zIrSANy anekazaH 07072008a vinikIrNAni vIrANAm anIkeSu samantataH 07072008c vastrAbharaNazastrANi dhvajavarmAyudhAni ca 07072009a tapanIyavicitrAGgAH saMsiktA rudhireNa ca 07072009c saMsaktA iva dRzyante meghasaMghAH savidyutaH 07072010a kuJjarAzvanarAn saMkhye pAtayantaH patatribhiH 07072010c tAlamAtrANi cApAni vikarSanto mahArathAH 07072011a asicarmANi cApAni zirAMsi kavacAni ca 07072011c viprakIryanta zUrANAM saMprahAre mahAtmanAm 07072012a utthitAny agaNeyAni kabandhAni samantataH 07072012c adRzyanta mahArAja tasmin paramasaMkule 07072013a gRdhrAH kaGkA vaDAH zyenA vAyasA jambukAs tathA 07072013c bahavaH pizitAzAz ca tatrAdRzyanta mAriSa 07072014a bhakSayantaH sma mAMsAni pibantaz cApi zoNitam 07072014c vilumpantaH sma kezAMz ca majjAz ca bahudhA nRpa 07072015a AkarSantaH zarIrANi zarIrAvayavAMs tathA 07072015c narAzvagajasaMghAnAM zirAMsi ca tatas tataH 07072016a kRtAstrA raNadIkSAbhir dIkSitAH zaradhAriNaH 07072016c raNe jayaM prArthayanto bhRzaM yuyudhire tadA 07072017a asimArgAn bahuvidhAn vicerus tAvakA raNe 07072017c RSTibhiH zaktibhiH prAsaiH zUlatomarapaTTizaiH 07072018a gadAbhiH parighaiz cAnye vyAyudhAz ca bhujair api 07072018c anyonyaM jaghnire kruddhA yuddharaGgagatA narAH 07072019a rathino rathibhiH sArdham azvArohAz ca sAdibhiH 07072019c mAtaGgA varamAtaGgaiH padAtAz ca padAtibhiH 07072020a kSIbA ivAnye conmattA raGgeSv iva ca cAraNAH 07072020c uccukruzus tathAnyonyaM jaghnur anyonyam Ahave 07072021a vartamAne tathA yuddhe nirmaryAde vizAM pate 07072021c dhRSTadyumno hayAn azvair droNasya vyatyamizrayat 07072022a te hayA sAdhv azobhanta vimizrA vAtaraMhasaH 07072022c pArAvatasavarNAz ca raktazoNAz ca saMyuge 07072022e hayAH zuzubhire rAjan meghA iva savidyutaH 07072023a dhRSTadyumnaz ca saMprekSya droNam abhyAzam Agatam 07072023c asicarmAdade vIro dhanur utsRjya bhArata 07072024a cikIrSur duSkaraM karma pArSataH paravIrahA 07072024c ISayA samatikramya droNasya ratham Avizat 07072025a atiSThad yugamadhye sa yugasaMnahaneSu ca 07072025c jaghAnArdheSu cAzvAnAM tat sainyAny abhyapUjayan 07072026a khaDgena caratas tasya zoNAzvAn adhitiSThataH 07072026c na dadarzAntaraM droNas tad adbhutam ivAbhavat 07072027a yathA zyenasya patanaM vaneSv AmiSagRddhinaH 07072027c tathaivAsId abhIsAras tasya droNaM jighAMsataH 07072028a tataH zarazatenAsya zatacandraM samAkSipat 07072028c droNo drupadaputrasya khaDgaM ca dazabhiH zaraiH 07072029a hayAMz caiva catuHSaSTyA zarANAM jaghnivAn balI 07072029c dhvajaM chatraM ca bhallAbhyAM tathobhau pArSNisArathI 07072030a athAsmai tvarito bANam aparaM jIvitAntakam 07072030c AkarNapUrNaM cikSepa vajraM vajradharo yathA 07072031a taM caturdazabhir bANair bANaM ciccheda sAtyakiH 07072031c grastam AcAryamukhyena dhRSTadyumnam amocayat 07072032a siMheneva mRgaM grastaM narasiMhena mAriSa 07072032c droNena mocayAm Asa pAJcAlyaM zinipuMgavaH 07072033a sAtyakiM prekSya goptAraM pAJcAlyasya mahAhave 07072033c zarANAM tvarito droNaH SaDviMzatyA samarpayat 07072034a tato droNaM zineH pautro grasantam iva sRJjayAn 07072034c pratyavidhyac chitair bANaiH SaDviMzatyA stanAntare 07072035a tataH sarve rathAs tUrNaM pAJcAlA jayagRddhinaH 07072035c sAtvatAbhisRte droNe dhRSTadyumnam amocayan 07073001 dhRtarASTra uvAca 07073001a bANe tasmin nikRtte tu dhRSTadyumne ca mokSite 07073001c tena vRSNipravIreNa yuyudhAnena saMjaya 07073002a amarSito maheSvAsaH sarvazastrabhRtAM varaH 07073002c naravyAghraH zineH pautre droNaH kim akarod yudhi 07073003 saMjaya uvAca 07073003a saMpradrutaH krodhaviSo vyAditAsyazarAsanaH 07073003c tIkSNadhAreSudazanaH zitanArAcadaMSTravAn 07073004a saMrambhAmarSatAmrAkSo mahAhir iva niHzvasan 07073004c naravIrapramuditaiH zoNair azvair mahAjavaiH 07073005a utpatadbhir ivAkAzaM kramadbhir iva sarvataH 07073005c rukmapuGkhAJ zarAn asyan yuyudhAnam upAdravat 07073006a zarapAtamahAvarSaM rathaghoSabalAhakam 07073006c kArmukAkarSavikSiptaM nArAcabahuvidyutam 07073007a zaktikhaDgAzanidharaM krodhavegasamutthitam 07073007c droNamegham anAvAryaM hayamArutacoditam 07073008a dRSTvaivAbhipatantaM taM zUraH parapuraMjayaH 07073008c uvAca sUtaM zaineyaH prahasan yuddhadurmadaH 07073009a etaM vai brAhmaNaM krUraM svakarmaNy anavasthitam 07073009c AzrayaM dhArtarASTrasya rAjJo duHkhabhayAvaham 07073010a zIghraM prajavitair azvaiH pratyudyAhi prahRSTavat 07073010c AcAryaM rAjaputrANAM satataM zUramAninam 07073011a tato rajatasaMkAzA mAdhavasya hayottamAH 07073011c droNasyAbhimukhAH zIghram agacchan vAtaraMhasaH 07073012a iSujAlAvRtaM ghoram andhakAram anantaram 07073012c anAdhRSyam ivAnyeSAM zUrANAm abhavat tadA 07073013a tataH zIghrAstraviduSor droNasAtvatayos tadA 07073013c nAntaraM zaravRSTInAM dRzyate narasiMhayoH 07073014a iSUNAM saMnipAtena zabdo dhArAbhighAtajaH 07073014c zuzruve zakramuktAnAm azanInAm iva svanaH 07073015a nArAcair atividdhAnAM zarANAM rUpam Ababhau 07073015c AzIviSavidaSTAnAM sarpANAm iva bhArata 07073016a tayor jyAtalanirghoSo vyazrUyata sudAruNaH 07073016c ajasraM zailazRGgANAM vajreNAhanyatAm iva 07073017a ubhayos tau rathau rAjaMs te cAzvAstau ca sArathI 07073017c rukmapuGkhaiH zaraiz channAz citrarUpA babhus tadA 07073018a nirmalAnAm ajihmAnAM nArAcAnAM vizAM pate 07073018c nirmuktAzIviSAbhAnAM saMpAto 'bhUt sudAruNaH 07073019a ubhayoH patite chatre tathaiva patitau dhvajau 07073019c ubhau rudhirasiktAGgAv ubhau ca vijayaiSiNau 07073020a sravadbhiH zoNitaM gAtraiH prasrutAv iva vAraNau 07073020c anyonyam abhividhyetAM jIvitAntakaraiH zaraiH 07073021a garjitotkruSTasaMnAdAH zaGkhadundubhinisvanAH 07073021c upAraman mahArAja vyAjahAra na kaz cana 07073022a tUSNIMbhUtAny anIkAni yodhA yuddhAd upAraman 07073022c dadRze dvairathaM tAbhyAM jAtakautUhalo janaH 07073023a rathino hastiyantAro hayArohAH padAtayaH 07073023c avaikSantAcalair netraiH parivArya ratharSabhau 07073024a hastyanIkAny atiSThanta tathAnIkAni vAjinAm 07073024c tathaiva rathavAhinyaH prativyUhya vyavasthitAH 07073025a muktAvidrumacitraiz ca maNikAJcanabhUSitaiH 07073025c dhvajair AbharaNaiz citraiH kavacaiz ca hiraNmayaiH 07073026a vaijayantIpatAkAbhiH paristomAGgakambalaiH 07073026c vimalair nizitaiH zastrair hayAnAM ca prakIrNakaiH 07073027a jAtarUpamayIbhiz ca rAjatIbhiz ca mUrdhasu 07073027c gajAnAM kumbhamAlAbhir dantaveSTaiz ca bhArata 07073028a sabalAkAH sakhadyotAH sairAvatazatahradAH 07073028c adRzyantoSNaparyAye meghAnAm iva vAgurAH 07073029a apazyann asmadIyAz ca te ca yaudhiSThirAH sthitAH 07073029c tad yuddhaM yuyudhAnasya droNasya ca mahAtmanaH 07073030a vimAnAgragatA devA brahmazakrapurogamAH 07073030c siddhacAraNasaMghAz ca vidyAdharamahoragAH 07073031a gatapratyAgatAkSepaiz citraiH zastravighAtibhiH 07073031c vividhair vismayaM jagmus tayoH puruSasiMhayoH 07073032a hastalAghavam astreSu darzayantau mahAbalau 07073032c anyonyaM samavidhyetAM zarais tau droNasAtyakI 07073033a tato droNasya dAzArhaH zarAMz ciccheda saMyuge 07073033c patribhiH sudRDhair Azu dhanuz caiva mahAdyute 07073034a nimeSAntaramAtreNa bhAradvAjo 'paraM dhanuH 07073034c sajyaM cakAra tac cAzu cicchedAsya sa sAtyakiH 07073035a tatas tvaran punar droNo dhanurhasto vyatiSThata 07073035c sajyaM sajyaM punaz cAsya ciccheda nizitaiH zaraiH 07073036a tato 'sya saMyuge droNo dRSTvA karmAtimAnuSam 07073036c yuyudhAnasya rAjendra manasedam acintayat 07073037a etad astrabalaM rAme kArtavIrye dhanaMjaye 07073037c bhISme ca puruSavyAghre yad idaM sAtvatAM vare 07073038a taM cAsya manasA droNaH pUjayAm Asa vikramam 07073038c lAghavaM vAsavasyeva saMprekSya dvijasattamaH 07073039a tutoSAstravidAM zreSThas tathA devAH savAsavAH 07073039c na tAm AlakSayAm Asur laghutAM zIghrakAriNaH 07073040a devAz ca yuyudhAnasya gandharvAz ca vizAM pate 07073040c siddhacAraNasaMghAz ca vidur droNasya karma tat 07073041a tato 'nyad dhanur AdAya droNaH kSatriyamardanaH 07073041c astrair astravidAM zreSTho yodhayAm Asa bhArata 07073042a tasyAstrANy astramAyAbhiH pratihanya sa sAtyakiH 07073042c jaghAna nizitair bANais tad adbhutam ivAbhavat 07073043a tasyAtimAnuSaM karma dRSTvAnyair asamaM raNe 07073043c yuktaM yogena yogajJAs tAvakAH samapUjayan 07073044a yad astram asyati droNas tad evAsyati sAtyakiH 07073044c tam AcAryo 'py asaMbhrAnto 'yodhayac chatrutApanaH 07073045a tataH kruddho mahArAja dhanurvedasya pAragaH 07073045c vadhAya yuyudhAnasya divyam astram udairayat 07073046a tad AgneyaM mahAghoraM ripughnam upalakSya saH 07073046c astraM divyaM maheSvAso vAruNaM samudairayat 07073047a hAhAkAro mahAn AsId dRSTvA divyAstradhAriNau 07073047c na vicerus tadAkAze bhUtAny AkAzagAny api 07073048a astre te vAruNAgneye tAbhyAM bANasamAhite 07073048c na tAvad abhiSajyete vyAvartad atha bhAskaraH 07073049a tato yudhiSThiro rAjA bhImasenaz ca pANDavaH 07073049c nakulaH sahadevaz ca paryarakSanta sAtyakim 07073050a dhRSTadyumnamukhaiH sArdhaM virATaz ca sakekayaH 07073050c matsyAH zAlveyasenAz ca droNam Ajagmur aJjasA 07073051a duHzAsanaM puraskRtya rAjaputrAH sahasrazaH 07073051c droNam abhyupapadyanta sapatnaiH parivAritam 07073052a tato yuddham abhUd rAjaMs tava teSAM ca dhanvinAm 07073052c rajasA saMvRte loke zarajAlasamAvRte 07073053a sarvam Avignam abhavan na prAjJAyata kiM cana 07073053c sainyena rajasA dhvaste nirmaryAdam avartata 07074001 saMjaya uvAca 07074001a parivartamAne tv Aditye tatra sUryasya razmibhiH 07074001c rajasA kIryamANAz ca mandIbhUtAz ca sainikAH 07074002a tiSThatAM yudhyamAnAnAM punar AvartatAm api 07074002c bhajyatAM jayatAM caiva jagAma tad ahaH zanaiH 07074003a tathA teSu viSakteSu sainyeSu jayagRddhiSu 07074003c arjuno vAsudevaz ca saindhavAyaiva jagmatuH 07074004a rathamArgapramANaM tu kaunteyo nizitaiH zaraiH 07074004c cakAra tatra panthAnaM yayau yena janArdanaH 07074005a yatra yatra ratho yAti pANDavasya mahAtmanaH 07074005c tatra tatraiva dIryante senAs tava vizAM pate 07074006a rathazikSAM tu dAzArho darzayAm Asa vIryavAn 07074006c uttamAdhamamadhyAni maNDalAni vidarzayan 07074007a te tu nAmAGkitAH pItAH kAlajvalanasaMnibhAH 07074007c snAyunaddhAH suparvANaH pRthavo dIrghagAminaH 07074008a vaiNavAyasmayazarAH svAyatA vividhAnanAH 07074008c rudhiraM patagaiH sArdhaM prANinAM papur Ahave 07074009a rathasthitaH krozamAtre yAn asyaty arjunaH zarAn 07074009c rathe krozam atikrAnte tasya te ghnanti zAtravAn 07074010a tArkSyamArutaraMhobhir vAjibhiH sAdhuvAhibhiH 07074010c tathAgacchad dhRSIkezaH kRtsnaM vismApayaJ jagat 07074011a na tathA gacchati rathas tapanasya vizAM pate 07074011c nendrasya na ca rudrasya nApi vaizravaNasya ca 07074012a nAnyasya samare rAjan gatapUrvas tathA rathaH 07074012c yathA yayAv arjunasya manobhiprAyazIghragaH 07074013a pravizya tu raNe rAjan kezavaH paravIrahA 07074013c senAmadhye hayAMs tUrNaM codayAm Asa bhArata 07074014a tatas tasya rathaughasya madhyaM prApya hayottamAH 07074014c kRcchreNa ratham Uhus taM kSutpipAsAzramAnvitAH 07074015a kSatAz ca bahubhiH zastrair yuddhazauNDair anekazaH 07074015c maNDalAni vicitrANi vicerus te muhur muhuH 07074016a hatAnAM vAjinAgAnAM rathAnAM ca naraiH saha 07074016c upariSTAd atikrAntAH zailAbhAnAM sahasrazaH 07074017a etasminn antare vIrAv Avantyau bhrAtarau nRpa 07074017c sahasenau samArchetAM pANDavaM klAntavAhanam 07074018a tAv arjunaM catuHSaSTyA saptatyA ca janArdanam 07074018c zarANAM ca zatenAzvAn avidhyetAM mudAnvitau 07074019a tAv arjuno mahArAja navabhir nataparvabhiH 07074019c AjaghAna raNe kruddho marmajJo marmabhedibhiH 07074020a tatas tau tu zaraugheNa bIbhatsuM sahakezavam 07074020c AcchAdayetAM saMrabdhau siMhanAdaM ca nedatuH 07074021a tayos tu dhanuSI citre bhallAbhyAM zvetavAhanaH 07074021c ciccheda samare tUrNaM dhvajau ca kanakojjvalau 07074022a athAnye dhanuSI rAjan pragRhya samare tadA 07074022c pANDavaM bhRzasaMkruddhAv ardayAm AsatuH zaraiH 07074023a tayos tu bhRzasaMkruddhaH zarAbhyAM pANDunandanaH 07074023c ciccheda dhanuSI tUrNaM bhUya eva dhanaMjayaH 07074024a tathAnyair vizikhais tUrNaM hemapuGkhaiH zilAzitaiH 07074024c jaghAnAzvAn sapadAtAMs tathobhau pArSNisArathI 07074025a jyeSThasya ca ziraH kAyAt kSurapreNa nyakRntata 07074025c sa papAta hataH pRthvyAM vAtarugNa iva drumaH 07074026a vindaM tu nihataM dRSTvA anuvindaH pratApavAn 07074026c hatAzvaM ratham utsRjya gadAM gRhya mahAbalaH 07074027a abhyadravata saMgrAme bhrAtur vadham anusmaran 07074027c gadayA gadinAM zreSTho nRtyann iva mahArathaH 07074028a anuvindas tu gadayA lalATe madhusUdanam 07074028c spRSTvA nAkampayat kruddho mainAkam iva parvatam 07074029a tasyArjunaH zaraiH SaDbhir grIvAM pAdau bhujau ziraH 07074029c nicakarta sa saMchinnaH papAtAdricayo yathA 07074030a tatas tau nihatau dRSTvA tayo rAjan padAnugAH 07074030c abhyadravanta saMkruddhAH kirantaH zatazaH zarAn 07074031a tAn arjunaH zarais tUrNaM nihatya bharatarSabha 07074031c vyarocata yathA vahnir dAvaM dagdhvA himAtyaye 07074032a tayoH senAm atikramya kRcchrAn niryAd dhanaMjayaH 07074032c vibabhau jaladAn bhittvA divAkara ivoditaH 07074033a taM dRSTvA kuravas trastAH prahRSTAz cAbhavan punaH 07074033c abhyavarSaMs tadA pArthaM samantAd bharatarSabha 07074034a zrAntaM cainaM samAlakSya jJAtvA dUre ca saindhavam 07074034c siMhanAdena mahatA sarvataH paryavArayan 07074035a tAMs tu dRSTvA susaMrabdhAn utsmayan puruSarSabhaH 07074035c zanakair iva dAzArham arjuno vAkyam abravIt 07074036a zarArditAz ca glAnAz ca hayA dUre ca saindhavaH 07074036c kim ihAnantaraM kAryaM jyAyiSThaM tava rocate 07074037a brUhi kRSNa yathAtattvaM tvaM hi prAjJatamaH sadA 07074037c bhavannetrA raNe zatrUn vijeSyantIha pANDavAH 07074038a mama tv anantaraM kRtyaM yad vai tat saMnibodha me 07074038c hayAn vimucya hi sukhaM vizalyAn kuru mAdhava 07074039a evam uktas tu pArthena kezavaH pratyuvAca tam 07074039c mamApy etan mataM pArtha yad idaM te prabhASitam 07074040 arjuna uvAca 07074040a aham AvArayiSyAmi sarvasainyAni kezava 07074040c tvam apy atra yathAnyAyaM kuru kAryam anantaram 07074041 saMjaya uvAca 07074041a so 'vatIrya rathopasthAd asaMbhrAnto dhanaMjayaH 07074041c gANDIvaM dhanur AdAya tasthau girir ivAcalaH 07074042a tam abhyadhAvan krozantaH kSatriyA jayakAGkSiNaH 07074042c idaM chidram iti jJAtvA dharaNIsthaM dhanaMjayam 07074043a tam ekaM rathavaMzena mahatA paryavArayan 07074043c vikarSantaz ca cApAni visRjantaz ca sAyakAn 07074044a astrANi ca vicitrANi kruddhAs tatra vyadarzayan 07074044c chAdayantaH zaraiH pArthaM meghA iva divAkaram 07074045a abhyadravanta vegena kSatriyAH kSatriyarSabham 07074045c rathasiMhaM rathodArAH siMhaM mattA iva dvipAH 07074046a tatra pArthasya bhujayor mahad balam adRzyata 07074046c yat kruddho bahulAH senAH sarvataH samavArayat 07074047a astrair astrANi saMvArya dviSatAM sarvato vibhuH 07074047c iSubhir bahubhis tUrNaM sarvAn eva samAvRNot 07074048a tatrAntarikSe bANAnAM pragADhAnAM vizAM pate 07074048c saMgharSeNa mahArciSmAn pAvakaH samajAyata 07074049a tatra tatra maheSvAsaiH zvasadbhiH zoNitokSitaiH 07074049c hayair nAgaiz ca saMbhinnair nadadbhiz cArikarzanaiH 07074050a saMrabdhaiz cAribhir vIraiH prArthayadbhir jayaM mRdhe 07074050c ekasthair bahubhiH kruddhair USmeva samajAyata 07074051a zarormiNaM dhvajAvartaM nAganakraM duratyayam 07074051c padAtimatsyakalilaM zaGkhadundubhinisvanam 07074052a asaMkhyeyam apAraM ca rajo ''bhIlam atIva ca 07074052c uSNISakamaThacchannaM patAkAphenamAlinam 07074053a rathasAgaram akSobhyaM mAtaGgAGgazilAcitam 07074053c velAbhUtas tadA pArthaH patribhiH samavArayat 07074054a tato janArdanaH saMkhye priyaM puruSasattamam 07074054c asaMbhrAnto mahAbAhur arjunaM vAkyam abravIt 07074055a udapAnam ihAzvAnAM nAlam asti raNe 'rjuna 07074055c parIpsante jalaM ceme peyaM na tv avagAhanam 07074056a idam astIty asaMbhrAnto bruvann astreNa medinIm 07074056c abhihatyArjunaz cakre vAjipAnaM saraH zubham 07074057a zaravaMzaM zarasthUNaM zarAcchAdanam adbhutam 07074057c zaravezmAkarot pArthas tvaSTevAdbhutakarmakRt 07074058a tataH prahasya govindaH sAdhu sAdhv ity athAbravIt 07074058c zaravezmani pArthena kRte tasmin mahAraNe 07075001 saMjaya uvAca 07075001a salile janite tasmin kaunteyena mahAtmanA 07075001c nivArite dviSatsainye kRte ca zaravezmani 07075002a vAsudevo rathAt tUrNam avatIrya mahAdyutiH 07075002c mocayAm Asa turagAn vitunnAn kaGkapatribhiH 07075003a adRSTapUrvaM tad dRSTvA siMhanAdo mahAn abhUt 07075003c siddhacAraNasaMghAnAM sainikAnAM ca sarvazaH 07075004a padAtinaM tu kaunteyaM yudhyamAnaM nararSabhAH 07075004c nAzaknuvan vArayituM tad adbhutam ivAbhavat 07075005a Apatatsu rathaugheSu prabhUtagajavAjiSu 07075005c nAsaMbhramat tadA pArthas tad asya puruSAn ati 07075006a vyasRjanta zaraughAMs te pANDavaM prati pArthivAH 07075006c na cAvyathata dharmAtmA vAsaviH paravIrahA 07075007a sa tAni zarajAlAni gadAH prAsAMz ca vIryavAn 07075007c AgatAn agrasat pArthaH saritaH sAgaro yathA 07075008a astravegena mahatA pArtho bAhubalena ca 07075008c sarveSAM pArthivendrANAm agrasat tAJ zarottamAn 07075009a tat tu pArthasya vikrAntaM vAsudevasya cobhayoH 07075009c apUjayan mahArAja kauravAH paramAdbhutam 07075010a kim adbhutataraM loke bhavitApy atha vApy abhUt 07075010c yad azvAn pArthagovindau mocayAm AsatU raNe 07075011a bhayaM vipulam asmAsu tAv adhattAM narottamau 07075011c tejo vidadhatuz cograM visrabdhau raNamUrdhani 07075012a athotsmayan hRSIkezaH strImadhya iva bhArata 07075012c arjunena kRte saMkhye zaragarbhagRhe tadA 07075013a upAvartayad avyagras tAn azvAn puSkarekSaNaH 07075013c miSatAM sarvasainyAnAM tvadIyAnAM vizAM pate 07075014a teSAM zramaM ca glAniM ca vepathuM vamathuM vraNAn 07075014c sarvaM vyapAnudat kRSNaH kuzalo hy azvakarmaNi 07075015a zalyAn uddhRtya pANibhyAM parimRjya ca tAn hayAn 07075015c upAvRtya yathAnyAyaM pAyayAm Asa vAri saH 07075016a sa tA&l labdhodakAn snAtAJ jagdhAnnAn vigataklamAn 07075016c yojayAm Asa saMhRSTaH punar eva rathottame 07075017a sa taM rathavaraM zauriH sarvazastrabhRtAM varaH 07075017c samAsthAya mahAtejAH sArjunaH prayayau drutam 07075018a rathaM rathavarasyAjau yuktaM labdhodakair hayaiH 07075018c dRSTvA kurubalazreSThAH punar vimanaso 'bhavan 07075019a viniHzvasantas te rAjan bhagnadaMSTrA ivoragAH 07075019c dhig aho dhig gataH pArthaH kRSNaz cety abruvan pRthak 07075020a sarvakSatrasya miSato rathenaikena daMzitau 07075020c bAlakrIDanakeneva kadarthIkRtya no balam 07075021a krozatAM yatamAnAnAm asaMsaktau paraMtapau 07075021c darzayitvAtmano vIryaM prayAtau sarvarAjasu 07075022a tau prayAtau punar dRSTvA tadAnye sainikAbruvan 07075022c tvaradhvaM kuravaH sarve vadhe kRSNakirITinoH 07075023a rathaM yuktvA hi dAzArho miSatAM sarvadhanvinAm 07075023c jayadrathAya yAty eSa kadarthIkRtya no raNe 07075024a tatra ke cin mitho rAjan samabhASanta bhUmipAH 07075024c adRSTapUrvaM saMgrAme tad dRSTvA mahad adbhutam 07075025a sarvasainyAni rAjA ca dhRtarASTro 'tyayaM gataH 07075025c duryodhanAparAdhena kSatraM kRtsnA ca medinI 07075026a vilayaM samanuprAptA tac ca rAjA na budhyate 07075026c ity evaM kSatriyAs tatra bruvanty anye ca bhArata 07075027a sindhurAjasya yat kRtyaM gatasya yamasAdanam 07075027c tat karotu vRthAdRSTir dhArtarASTro 'nupAyavit 07075028a tataH zIghrataraM prAyAt pANDavaH saindhavaM prati 07075028c nivartamAne tigmAMzau hRSTaiH pItodakair hayaiH 07075029a taM prayAntaM mahAbAhuM sarvazastrabhRtAM varam 07075029c nAzaknuvan vArayituM yodhAH kruddham ivAntakam 07075030a vidrAvya tu tataH sainyaM pANDavaH zatrutApanaH 07075030c yathA mRgagaNAn siMhaH saindhavArthe vyaloDayat 07075031a gAhamAnas tv anIkAni tUrNam azvAn acodayat 07075031c balAkavarNAn dAzArhaH pAJcajanyaM vyanAdayat 07075032a kaunteyenAgrataH sRSTA nyapatan pRSThataH zarAH 07075032c tUrNAt tUrNataraM hy azvAs te 'vahan vAtaraMhasaH 07075033a vAtoddhUtapatAkAntaM rathaM jaladanisvanam 07075033c ghoraM kapidhvajaM dRSTvA viSaNNA rathino 'bhavan 07075034a divAkare 'tha rajasA sarvataH saMvRte bhRzam 07075034c zarArtAz ca raNe yodhA na kRSNau zekur IkSitum 07075035a tato nRpatayaH kruddhAH parivavrur dhanaMjayam 07075035c kSatriyA bahavaz cAnye jayadrathavadhaiSiNam 07075036a apanIyatsu zalyeSu dhiSThitaM puruSarSabham 07075036c duryodhanas tv agAt pArthaM tvaramANo mahAhave 07076001 saMjaya uvAca 07076001a sraMsanta iva majjAnas tAvakAnAM bhayAn nRpa 07076001c tau dRSTvA samatikrAntau vAsudevadhanaMjayau 07076002a sarve tu pratisaMrabdhA hrImantaH sattvacoditAH 07076002c sthirIbUtA mahAtmAnaH pratyagacchan dhanaMjayam 07076003a ye gatAH pANDavaM yuddhe krodhAmarSasamanvitAH 07076003c te 'dyApi na nivartante sindhavaH sAgarAd iva 07076004a asantas tu nyavartanta vedebhya iva nAstikAH 07076004c narakaM bhajamAnAs te pratyapadyanta kilbiSam 07076005a tAv atItya rathAnIkaM vimuktau puruSarSabhau 07076005c dadRzAte yathA rAhor AsyAn muktau prabhAkarau 07076006a matsyAv iva mahAjAlaM vidArya vigatajvarau 07076006c tathA kRSNAv adRzyetAM senAjAlaM vidArya tat 07076007a vimuktau zastrasaMbAdhAd droNAnIkAt sudurbhidAt 07076007c adRzyetAM mahAtmAnau kAlasUryAv ivoditau 07076008a astrasaMbAdhanirmuktau vimuktau zastrasaMkaTAt 07076008c adRzyetAM mahAtmAnau zatrusaMbAdhakAriNau 07076009a vimuktau jvalanasparzAn makarAsyAj jhaSAv iva 07076009c vyakSobhayetAM senAM tau samudraM makarAv iva 07076010a tAvakAs tava putrAz ca droNAnIkasthayos tayoH 07076010c naitau tariSyato droNam iti cakrus tadA matim 07076011a tau tu dRSTvA vyatikrAntau droNAnIkaM mahAdyutI 07076011c nAzazaMsur mahArAja sindhurAjasya jIvitam 07076012a AzA balavatI rAjan putrANAm abhavat tava 07076012c droNahArdikyayoH kRSNau na mokSyete iti prabho 07076013a tAm AzAM viphalAM kRtvA nistIrNau tau paraMtapau 07076013c droNAnIkaM mahArAja bhojAnIkaM ca dustaram 07076014a atha dRSTvA vyatikrAntau jvalitAv iva pAvakau 07076014c nirAzAH sindhurAjasya jIvitaM nAzazaMsire 07076015a mithaz ca samabhASetAm abhItau bhayavardhanau 07076015c jayadrathavadhe vAcas tAs tAH kRSNadhanaMjayau 07076016a asau madhye kRtaH SaDbhir dhArtarASTrair mahArathaiH 07076016c cakSurviSayasaMprApto na nau mokSyati saindhavaH 07076017a yady asya samare goptA zakro devagaNaiH saha 07076017c tathApy enaM haniSyAva iti kRSNAv abhASatAm 07076018a iti kRSNau mahAbAhU mithaH kathayatAM tadA 07076018c sindhurAjam avekSantau tat putrAs tava zuzruvuH 07076019a atItya marudhanveva prayAntau tRSitau gajau 07076019c pItvA vAri samAzvastau tathaivAstAm ariMdamau 07076020a vyAghrasiMhagajAkIrNAn atikramyeva parvatAn 07076020c adRzyetAM mahAbAhU yathA mRtyujarAtigau 07076021a tathA hi mukhavarNo 'yam anayor iti menire 07076021c tAvakA dRzya muktau tau vikrozanti sma sarvataH 07076022a droNAd AzIviSAkArAj jvalitAd iva pAvakAt 07076022c anyebhyaH pArthivebhyaz ca bhAsvantAv iva bhAskarau 07076023a tau muktau sAgaraprakhyAd droNAnIkAd ariMdamau 07076023c adRzyetAM mudA yuktau samuttIryArNavaM yathA 07076024a zastraughAn mahato muktau droNahArdikyarakSitAn 07076024c rocamAnAv adRzyetAm indrAgnyoH sadRzau raNe 07076025a udbhinnarudhirau kRSNau bhAradvAjasya sAyakaiH 07076025c zitaiz citau vyarocetAM karNikArair ivAcalau 07076026a droNagrAhahradAn muktau zaktyAzIviSasaMkaTAt 07076026c ayaHzarogramakarAt kSatriyapravarAmbhasaH 07076027a jyAghoSatalanirhrAdAd gadAnistriMzavidyutaH 07076027c droNAstrameghAn nirmuktau sUryendU timirAd iva 07076028a bAhubhyAm iva saMtIrNau sindhuSaSThAH samudragAH 07076028c tapAnte saritaH pUrNA mahAgrAhasamAkulAH 07076029a iti kRSNau maheSvAsau yazasA lokavizrutau 07076029c sarvabhUtAny amanyanta droNAstrabalavismayAt 07076030a jayadrathaM samIpastham avekSantau jighAMsayA 07076030c ruruM nipAne lipsantau vyAghravat tAv atiSThatAm 07076031a yathA hi mukhavarNo 'yam anayor iti menire 07076031c tava yodhA mahArAja hatam eva jayadratham 07076032a lohitAkSau mahAbAhU saMyattau kRSNapANDavau 07076032c sindhurAjam abhiprekSya hRSTau vyanadatAM muhuH 07076033a zaurer abhIzuhastasya pArthasya ca dhanuSmataH 07076033c tayor AsIt pratibhrAjaH sUryapAvakayor iva 07076034a harSa eva tayor AsId droNAnIkapramuktayoH 07076034c samIpe saindhavaM dRSTvA zyenayor AmiSaM yathA 07076035a tau tu saindhavam Alokya vartamAnam ivAntike 07076035c sahasA petatuH kruddhau kSipraM zyenAv ivAmiSe 07076036a tau tu dRSTvA vyatikrAntau hRSIkezadhanaMjayau 07076036c sindhurAjasya rakSArthaM parAkrAntaH sutas tava 07076037a droNenAbaddhakavaco rAjA duryodhanas tadA 07076037c yayAv ekarathenAjau hayasaMskAravit prabho 07076038a kRSNapArthau maheSvAsau vyatikramyAtha te sutaH 07076038c agrataH puNDarIkAkSaM pratIyAya narAdhipa 07076039a tataH sarveSu sainyeSu vAditrANi prahRSTavat 07076039c prAvAdyan samatikrAnte tava putre dhanaMjayam 07076040a siMhanAdaravAz cAsaJ zaGkhadundubhimizritAH 07076040c dRSTvA duryodhanaM tatra kRSNayoH pramukhe sthitam 07076041a ye ca te sindhurAjasya goptAraH pAvakopamAH 07076041c te prahRSyanta samare dRSTvA putraM tavAbhibho 07076042a dRSTvA duryodhanaM kRSNas tv atikrAntaM sahAnugam 07076042c abravId arjunaM rAjan prAptakAlam idaM vacaH 07077001 vAsudeva uvAca 07077001a suyodhanam atikrAntam enaM pazya dhanaMjaya 07077001c Apadgatam imaM manye nAsty asya sadRzo rathaH 07077002a dUrapAtI maheSvAsaH kRtAstro yuddhadurmadaH 07077002c dRDhAstraz citrayodhI ca dhArtarASTro mahAbalaH 07077003a atyantasukhasaMvRddho mAnitaz ca mahArathaiH 07077003c kRtI ca satataM pArtha nityaM dveSTi ca pANDavAn 07077004a tena yuddham ahaM manye prAptakAlaM tavAnagha 07077004c atra vo dyUtam AyAtaM vijayAyetarAya vA 07077005a atra krodhaviSaM pArtha vimuJca cirasaMbhRtam 07077005c eSa mUlam anarthAnAM pANDavAnAM mahArathaH 07077006a so 'yaM prAptas tavAkSepaM pazya sAphalyam AtmanaH 07077006c kathaM hi rAjA rAjyArthI tvayA gaccheta saMyugam 07077007a diSTyA tv idAnIM saMprApta eSa te bANagocaram 07077007c sa yathA jIvitaM jahyAt tathA kuru dhanaMjaya 07077008a aizvaryamadasaMmUDho naiSa duHkham upeyivAn 07077008c na ca te saMyuge vIryaM jAnAti puruSarSabha 07077009a tvAM hi lokAs trayaH pArtha sasurAsuramAnuSAH 07077009c notsahante raNe jetuM kim utaikaH suyodhanaH 07077010a sa diSTyA samanuprAptas tava pArtha rathAntikam 07077010c jahy enaM vai mahAbAho yathA vRtraM puraMdaraH 07077011a eSa hy anarthe satataM parAkrAntas tavAnagha 07077011c nikRtyA dharmarAjaM ca dyUte vaJcitavAn ayam 07077012a bahUni sunRzaMsAni kRtAny etena mAnada 07077012c yuSmAsu pApamatinA apApeSv eva nityadA 07077013a tam anAryaM sadA kSudraM puruSaM kAmacAriNam 07077013c AryAM yuddhe matiM kRtvA jahi pArthAvicArayan 07077014a nikRtyA rAjyaharaNaM vanavAsaM ca pANDava 07077014c pariklezaM ca kRSNAyA hRdi kRtvA parAkrama 07077015a diSTyaiSa tava bANAnAM gocare parivartate 07077015c pratighAtAya kAryasya diSTyA ca yatate 'grataH 07077016a diSTyA jAnAti saMgrAme yoddhavyaM hi tvayA saha 07077016c diSTyA ca saphalAH pArtha sarve kAmA hi kAmitAH 07077017a tasmAj jahi raNe pArtha dhArtarASTraM kulAdhamam 07077017c yathendreNa hataH pUrvaM jambho devAsure mRdhe 07077018a asmin hate tvayA sainyam anAthaM bhidyatAm idam 07077018c vairasyAsyAs tv avabhRtho mUlaM chindhi durAtmanAm 07077019 saMjaya uvAca 07077019a taM tathety abravIt pArthaH kRtyarUpam idaM mama 07077019c sarvam anyad anAdRtya gaccha yatra suyodhanaH 07077020a yenaitad dIrghakAlaM no bhuktaM rAjyam akaNTakam 07077020c apy asya yudhi vikramya chindyAM mUrdhAnam Ahave 07077021a api tasyA anarhAyAH pariklezasya mAdhava 07077021c kRSNAyAH zaknuyAM gantuM padaM kezapradharSaNe 07077022a ity evaM vAdinau hRSTau kRSNau zvetAn hayottamAn 07077022c preSayAm AsatuH saMkhye prepsantau taM narAdhipam 07077023a tayoH samIpaM saMprApya putras te bharatarSabha 07077023c na cakAra bhayaM prApte bhaye mahati mAriSa 07077024a tad asya kSatriyAs tatra sarva evAbhyapUjayan 07077024c yad arjunahRSIkezau pratyudyAto 'vicArayan 07077025a tataH sarvasya sainyasya tAvakasya vizAM pate 07077025c mahAn nAdo hy abhUt tatra dRSTvA rAjAnam Ahave 07077026a tasmiJ janasamunnAde pravRtte bhairave sati 07077026c kadarthIkRtya te putraH pratyamitram avArayat 07077027a AvAritas tu kaunteyas tava putreNa dhanvinA 07077027c saMrambham agamad bhUyaH sa ca tasmin paraMtapaH 07077028a tau dRSTvA pratisaMrabdhau duryodhanadhanaMjayau 07077028c abhyavaikSanta rAjAno bhImarUpAH samantataH 07077029a dRSTvA tu pArthaM saMrabdhaM vAsudevaM ca mAriSa 07077029c prahasann iva putras te yoddhukAmaH samAhvayat 07077030a tataH prahRSTo dAzArhaH pANDavaz ca dhanaMjayaH 07077030c vyAkrozetAM mahAnAdaM dadhmatuz cAmbujottamau 07077031a tau hRSTarUpau saMprekSya kauraveyAz ca sarvazaH 07077031c nirAzAH samapadyanta putrasya tava jIvite 07077032a zokam IyuH paraM caiva kuravaH sarva eva te 07077032c amanyanta ca putraM te vaizvAnaramukhe hutam 07077033a tathA tu dRSTvA yodhAs te prahRSTau kRSNapANDavau 07077033c hato rAjA hato rAjety Ucur evaM bhayArditAH 07077034a janasya saMninAdaM tu zrutvA duryodhano 'bravIt 07077034c vyetu vo bhIr ahaM kRSNau preSayiSyAmi mRtyave 07077035a ity uktvA sainikAn sarvAJ jayApekSI narAdhipaH 07077035c pArtham AbhASya saMrambhAd idaM vacanam abravIt 07077036a pArtha yac chikSitaM te 'straM divyaM mAnuSam eva ca 07077036c tad darzaya mayi kSipraM yadi jAto 'si pANDunA 07077037a yad balaM tava vIryaM ca kezavasya tathaiva ca 07077037c tat kuruSva mayi kSipraM pazyAmas tava pauruSam 07077038a asmat parokSaM karmANi pravadanti kRtAni te 07077038c svAmisatkArayuktAni yAni tAnIha darzaya 07078001 saMjaya uvAca 07078001a evam uktvArjunaM rAjA tribhir marmAtigaiH zaraiH 07078001c pratyavidhyan mahAvegaiz caturbhiz caturo hayAn 07078002a vAsudevaM ca dazabhiH pratyavidhyat stanAntare 07078002c pratodaM cAsya bhallena chittvA bhUmAv apAtayat 07078003a taM caturdazabhiH pArthaz citrapuGkhaiH zilAzitaiH 07078003c avidhyat tUrNam avyagras te 'syAbhrazyanta varmaNaH 07078004a teSAM vaiphalyam Alokya punar nava ca paJca ca 07078004c prAhiNon nizitAn bANAMs te cAbhrazyanta varmaNaH 07078005a aSTAviMzat tu tAn bANAn astAn viprekSya niSphalAn 07078005c abravIt paravIraghnaH kRSNo 'rjunam idaM vacaH 07078006a adRSTapUrvaM pazyAmi zilAnAm iva sarpaNam 07078006c tvayA saMpreSitAH pArtha nArthaM kurvanti patriNaH 07078007a kaccid gANDIvataH prANAs tathaiva bharatarSabha 07078007c muSTiz ca te yathApUrvaM bhujayoz ca balaM tava 07078008a na ced vidher ayaM kAlaH prAptaH syAd adya pazcimaH 07078008c tava caivAsya zatroz ca tan mamAcakSva pRcchataH 07078009a vismayo me mahAn pArtha tava dRSTvA zarAn imAn 07078009c vyarthAn nipatataH saMkhye duryodhanarathaM prati 07078010a vajrAzanisamA ghorAH parakAyAvabhedinaH 07078010c zarAH kurvanti te nArthaM pArtha kAdya viDambanA 07078011 arjuna uvAca 07078011a droNenaiSA matiH kRSNa dhArtarASTre nivezitA 07078011c ante vihitam astrANAm etat kavacadhAraNam 07078012a asminn antarhitaM kRSNa trailokyam api varmaNi 07078012c eko droNo hi vedaitad ahaM tasmAc ca sattamAt 07078013a na zakyam etat kavacaM bANair bhettuM kathaM cana 07078013c api vajreNa govinda svayaM maghavatA yudhi 07078014a jAnaMs tvam api vai kRSNa mAM vimohayase katham 07078014c yadvRttaM triSu lokeSu yac ca kezava vartate 07078015a tathA bhaviSyad yac caiva tat sarvaM viditaM tava 07078015c na tv evaM veda vai kaz cid yathA tvaM madhusUdana 07078016a eSa duryodhanaH kRSNa droNena vihitAm imAm 07078016c tiSThaty abhItavat saMkhye bibhrat kavacadhAraNAm 07078017a yat tv atra vihitaM kAryaM naiSa tad vetti mAdhava 07078017c strIvad eSa bibharty etAM yuktAM kavacadhAraNAm 07078018a pazya bAhvoz ca me vIryaM dhanuSaz ca janArdana 07078018c parAjayiSye kauravyaM kavacenApi rakSitam 07078019a idam aGgirase prAdAd devezo varma bhAsvaram 07078019c punar dadau surapatir mahyaM varma sasaMgraham 07078020a daivaM yady asya varmaitad brahmaNA vA svayaM kRtam 07078020c naitad gopsyati durbuddhim adya bANahataM mayA 07078021 saMjaya uvAca 07078021a evam uktvArjuno bANAn abhimantrya vyakarSayat 07078021c vikRSyamANAMs tenaivaM dhanurmadhyagatAJ zarAn 07078021e tAn asyAstreNa ciccheda drauNiH sarvAstraghAtinA 07078022a tAn nikRttAn iSUn dRSTvA dUrato brahmavAdinA 07078022c nyavedayat kezavAya vismitaH zvetavAhanaH 07078023a naitad astraM mayA zakyaM dviH prayoktuM janArdana 07078023c astraM mAm eva hanyAd dhi pazya tv adya balaM mama 07078024a tato duryodhanaH kRSNau navabhir nataparvabhiH 07078024c avidhyata raNe rAjaJ zarair AzIviSopamaiH 07078024e bhUya evAbhyavarSac ca samare kRSNapANDavau 07078025a zaravarSeNa mahatA tato 'hRSyanta tAvakAH 07078025c cakrur vAditraninadAn siMhanAdaravAMs tathA 07078026a tataH kruddho raNe pArthaH sRkkaNI parisaMlihan 07078026c nApazyata tato 'syAGgaM yan na syAd varmarakSitam 07078027a tato 'sya nizitair bANaiH sumuktair antakopamaiH 07078027c hayAMz cakAra nirdehAn ubhau ca pArSNisArathI 07078028a dhanur asyAcchinac citraM hastAvApaM ca vIryavAn 07078028c rathaM ca zakalIkartuM savyasAcI pracakrame 07078029a duryodhanaM ca bANAbhyAM tIkSNAbhyAM virathIkRtam 07078029c avidhyad dhastatalayor ubhayor arjunas tadA 07078030a taM kRcchrAm ApadaM prAptaM dRSTvA paramadhanvinaH 07078030c samApetuH parIpsanto dhanaMjayazarArditam 07078031a te rathair bahusAhasraiH kalpitaiH kuJjarair hayaiH 07078031c padAtyoghaiz ca saMrabdhaiH parivavrur dhanaMjayam 07078032a atha nArjunagovindau ratho vApi vyadRzyata 07078032c astravarSeNa mahatA janaughaiz cApi saMvRtau 07078033a tato 'rjuno 'stravIryeNa nijaghne tAM varUthinIm 07078033c tatra vyaGgIkRtAH petuH zatazo 'tha rathadvipAH 07078034a te hatA hanyamAnAz ca nyagRhNaMs taM rathottamam 07078034c sa rathastambhitas tasthau krozamAtraM samantataH 07078035a tato 'rjunaM vRSNivIras tvarito vAkyam abravIt 07078035c dhanur visphArayAtyartham ahaM dhmAsyAmi cAmbujam 07078036a tato visphArya balavad gANDIvaM jaghnivAn ripUn 07078036c mahatA zaravarSeNa talazabdena cArjunaH 07078037a pAJcajanyaM ca balavad dadhmau tAreNa kezavaH 07078037c rajasA dhvastapakSmAntaH prasvinnavadano bhRzam 07078038a tasya zaGkhasya nAdena dhanuSo nisvanena ca 07078038c niHsattvAz ca sasattvAz ca kSitau petus tadA janAH 07078039a tair vimukto ratho reje vAyvIrita ivAmbudaH 07078039c jayadrathasya goptAras tataH kSubdhAH sahAnugAH 07078040a te dRSTvA sahasA pArthaM goptAraH saindhavasya tu 07078040c cakrur nAdAn bahuvidhAn kampayanto vasuMdharAm 07078041a bANazabdaravAMz cogrAn vimizrAJ zaGkhanisvanaiH 07078041c prAduzcakrur mahAtmAnaH siMhanAdaravAn api 07078042a taM zrutvA ninadaM ghoraM tAvakAnAM samutthitam 07078042c pradadhmatus tadA zaGkhau vAsudevadhanaMjayau 07078043a tena zabdena mahatA pUriteyaM vasuMdharA 07078043c sazailA sArNavadvIpA sapAtAlA vizAM pate 07078044a sa zabdo bharatazreSTha vyApya sarvA dizo daza 07078044c pratisasvAna tatraiva kurupANDavayor bale 07078045a tAvakA rathinas tatra dRSTvA kRSNadhanaMjayau 07078045c saMrambhaM paramaM prAptAs tvaramANA mahArathAH 07078046a atha kRSNau mahAbhAgau tAvakA dRzya daMzitau 07078046c abhyadravanta saMkruddhAs tad adbhutam ivAbhavat 07079001 saMjaya uvAca 07079001a tAvakAs tu samIkSyaiva vRSNyandhakakurUttamau 07079001c prAg atvaraJ jighAMsantas tathaiva vijayaH parAn 07079002a suvarNacitrair vaiyAghraiH svanavadbhir mahArathaiH 07079002c dIpayanto dizaH sarvA jvaladbhir iva pAvakaiH 07079003a rukmapRSThaiz ca duSprekSyaiH kArmukaiH pRthivIpate 07079003c kUjadbhir atulAn nAdAn roSitair uragair iva 07079004a bhUrizravAH zalaH karNo vRSaseno jayadrathaH 07079004c kRpaz ca madrarAjaz ca drauNiz ca rathinAM varaH 07079005a te pibanta ivAkAzam azvair aSTau mahArathAH 07079005c vyarAjayan daza dizo vaiyAghrair hemacandrakaiH 07079006a te daMzitAH susaMrabdhA rathair meghaughanisvanaiH 07079006c samAvRNvan dizaH sarvAH pArthaM ca vizikhaiH zitaiH 07079007a kaulUtakA hayAz citrA vahantas tAn mahArathAn 07079007c vyazobhanta tadA zIghrA dIpayanto dizo daza 07079008a AjAneyair mahAvegair nAnAdezasamutthitaiH 07079008c pArvatIyair nadIjaiz ca saindhavaiz ca hayottamaiH 07079009a kuruyodhavarA rAjaMs tava putraM parIpsavaH 07079009c dhanaMjayarathaM zIghraM sarvataH samupAdravan 07079010a te pragRhya mahAzaGkhAn dadhmuH puruSasattamAH 07079010c pUrayanto divaM rAjan pRthivIM ca sasAgarAm 07079011a tathaiva dadhmatuH zaGkhau vAsudevadhanaMjayau 07079011c pravarau sarvabhUtAnAM sarvazaGkhavarau bhuvi 07079011e devadattaM ca kaunteyaH pAJcajanyaM ca kezavaH 07079012a zabdas tu devadattasya dhanaMjayasamIritaH 07079012c pRthivIM cAntarikSaM ca dizaz caiva samAvRNot 07079013a tathaiva pAJcajanyo 'pi vAsudevasamIritaH 07079013c sarvazabdAn atikramya pUrayAm Asa rodasI 07079014a tasmiMs tathA vartamAne dAruNe nAdasaMkule 07079014c bhIrUNAM trAsajanane zUrANAM harSavardhane 07079015a pravAditAsu bherISu jharjhareSv AnakeSu ca 07079015c mRdaGgeSu ca rAjendra vAdyamAneSv anekazaH 07079016a mahArathasamAkhyAtA duryodhanahitaiSiNaH 07079016c amRSyamANAs taM zabdaM kruddhAH paramadhanvinaH 07079016e nAnAdezyA mahIpAlAH svasainyaparirakSiNaH 07079017a amarSitA mahAzaGkhAn dadhmur vIrA mahArathAH 07079017c kRte pratikariSyantaH kezavasyArjunasya ca 07079018a babhUva tava tat sainyaM zaGkhazabdasamIritam 07079018c udvignarathanAgAzvam asvastham iva cAbhibho 07079019a tat prayuktam ivAkAzaM zUraiH zaGkhaninAditam 07079019c babhUva bhRzam udvignaM nirghAtair iva nAditam 07079020a sa zabdaH sumahAn rAjan dizaH sarvA vyanAdayat 07079020c trAsayAm Asa tat sainyaM yugAnta iva saMbhRtaH 07079021a tato duryodhano 'STau ca rAjAnas te mahArathAH 07079021c jayadrathasya rakSArthaM pANDavaM paryavArayan 07079022a tato drauNis trisaptatyA vAsudevam atADayat 07079022c arjunaM ca tribhir bhallair dhvajam azvAMz ca paJcabhiH 07079023a tam arjunaH pRSatkAnAM zataiH SaDbhir atADayat 07079023c atyartham iva saMkruddhaH pratividdhe janArdane 07079024a karNaM dvAdazabhir viddhvA vRSasenaM tribhis tathA 07079024c zalyasya sazaraM cApaM muSTau ciccheda vIryavAn 07079025a gRhItvA dhanur anyat tu zalyo vivyAdha pANDavam 07079025c bhUrizravAs tribhir bANair hemapuGkhaiH zilAzitaiH 07079026a karNo dvAtriMzatA caiva vRSasenaz ca paJcabhiH 07079026c jayadrathas trisaptatyA kRpaz ca dazabhiH zaraiH 07079026e madrarAjaz ca dazabhir vivyadhuH phalgunaM raNe 07079027a tataH zarANAM SaSTyA tu drauNiH pArtham avAkirat 07079027c vAsudevaM ca saptatyA punaH pArthaM ca paJcabhiH 07079028a prahasaMs tu naravyAghraH zvetAzvaH kRSNasArathiH 07079028c pratyavidhyat sa tAn sarvAn darzayan pANilAghavam 07079029a karNaM dvAdazabhir viddhvA vRSasenaM tribhiH zaraiH 07079029c zalyasya samare cApaM muSTideze nyakRntata 07079030a saumadattiM tribhir viddhvA zalyaM ca dazabhiH zaraiH 07079030c zitair agnizikhAkArair drauNiM vivyAdha cASTabhiH 07079031a gautamaM paJcaviMzatyA zaindhavaM ca zatena ha 07079031c punar drauNiM ca saptatyA zarANAM so 'bhyatADayat 07079032a bhUrizravAs tu saMkruddhaH pratodaM cicchide hareH 07079032c arjunaM ca trisaptatyA bANAnAm AjaghAna ha 07079033a tataH zarazatais tIkSNais tAn arIJ zvetavAhanaH 07079033c pratyaSedhad drutaM kruddho mahAvAto ghanAn iva 07080001 dhRtarASTra uvAca 07080001a dhvajAn bahuvidhAkArAn bhrAjamAnAn atizriyA 07080001c pArthAnAM mAmakAnAM ca tAn mamAcakSva saMjaya 07080002 saMjaya uvAca 07080002a dhvajAn bahuvidhAkArAJ zRNu teSAM mahAtmanAm 07080002c rUpato varNataz caiva nAmataz ca nibodha me 07080003a teSAM tu rathamuhyAnAM ratheSu vividhA dhvajAH 07080003c pratyadRzyanta rAjendra jvalitA iva pAvakAH 07080004a kAJcanAH kAJcanApIDAH kAJcanasragalaMkRtAH 07080004c kAJcanAnIva zRGgANi kAJcanasya mahAgireH 07080005a te dhvajAH saMvRtAs teSAM patAkAbhiH samantataH 07080005c nAnAvarNavirAgAbhir vibabhuH sarvato vRtAH 07080006a patAkAz ca tatas tAs tu zvasanena samIritAH 07080006c nRtyamAnAH vyadRzyanta raGgamadhye vilAsikAH 07080007a indrAyudhasavarNAbhAH patAkA bharatarSabha 07080007c dodhUyamAnA rathinAM zobhayanti mahArathAn 07080008a siMhalAGgUlam ugrAsyaM dhvajaM vAnaralakSaNam 07080008c dhanaMjayasya saMgrAme pratyapazyAma bhairavam 07080009a sa vAnaravaro rAjan patAkAbhir alaMkRtaH 07080009c trAsayAm Asa tat sainyaM dhvajo gANDIvadhanvanaH 07080010a tathaiva siMhalAGgUlaM droNaputrasya bhArata 07080010c dhvajAgraM samapazyAma bAlasUryasamaprabham 07080011a kAJcanaM pavanoddhUtaM zakradhvajasamaprabham 07080011c nandanaM kauravendrANAM drauNer lakSaNam ucchritam 07080012a hastikakSyA punar haimI babhUvAdhirather dhvaje 07080012c Ahave khaM mahArAja dadRze pUrayann iva 07080013a patAkI kAJcanasragvI dhvajaH karNasya saMyuge 07080013c nRtyatIva rathopasthe zvasanena samIritaH 07080014a AcAryasya ca pANDUnAM brAhmaNasya yazasvinaH 07080014c govRSo gautamasyAsIt kRpasya supariSkRtaH 07080015a sa tena bhrAjate rAjan govRSeNa mahArathaH 07080015c tripuraghnaratho yadvad govRSeNa virAjate 07080016a mayUro vRSasenasya kAJcano maNiratnavAn 07080016c vyAhariSyann ivAtiSThat senAgram api zobhayan 07080017a tena tasya ratho bhAti mayUreNa mahAtmanaH 07080017c yathA skandasya rAjendra mayUreNa virAjatA 07080018a madrarAjasya zalyasya dhvajAgre 'gnizikhAm iva 07080018c sauvarNIM pratipazyAma sItAm apratimAM zubhAm 07080019a sA sItA bhrAjate tasya ratham AsthAya mAriSa 07080019c sarvabIjavirUDheva yathA sItA zriyA vRtA 07080020a varAhaH sindhurAjasya rAjato 'bhivirAjate 07080020c dhvajAgre 'lohitArkAbho hemajAlapariSkRtaH 07080021a zuzubhe ketunA tena rAjatena jayadrathaH 07080021c yathA devAsure yuddhe purA pUSA sma zobhate 07080022a saumadatteH punar yUpo yajJazIlasya dhImataH 07080022c dhvajaH sUrya ivAbhAti somaz cAtra pradRzyate 07080023a sa yUpaH kAJcano rAjan saumadatter virAjate 07080023c rAjasUye makhazreSThe yathA yUpaH samucchritaH 07080024a zalasya tu mahArAja rAjato dvirado mahAn 07080024c ketuH kAJcanacitrAGgair mayUrair upazobhitaH 07080025a sa ketuH zobhayAm Asa sainyaM te bharatarSabha 07080025c yathA zveto mahAnAgo devarAjacamUM tathA 07080026a nAgo maNimayo rAjJo dhvajaH kanakasaMvRtaH 07080026c kiGkiNIzatasaMhrAdo bhrAjaMz citre rathottame 07080027a vyabhrAjata bhRzaM rAjan putras tava vizAM pate 07080027c dhvajena mahatA saMkhye kurUNAm RSabhas tadA 07080028a navaite tava vAhinyAm ucchritAH paramadhvajAH 07080028c vyadIpayaMs te pRtanAM yugAntAdityasaMnibhAH 07080029a dazamas tv arjunasyAsId eka eva mahAkapiH 07080029c adIpyatArjuno yena himavAn iva vahninA 07080030a tataz citrANi zubhrANi sumahAnti mahArathAH 07080030c kArmukANy Adadus tUrNam arjunArthe paraMtapAH 07080031a tathaiva dhanur Ayacchat pArthaH zatruvinAzanaH 07080031c gANDIvaM divyakarmA tad rAjan durmantrite tava 07080032a tavAparAdhAd dhi narA nihatA bahudhA yudhi 07080032c nAnAdigbhyaH samAhUtAH sahayAH sarathadvipAH 07080033a teSAm AsId vyatikSepo garjatAm itaretaram 07080033c duryodhanamukhAnAM ca pANDUnAm RSabhasya ca 07080034a tatrAdbhutaM paraM cakre kaunteyaH kRSNasArathiH 07080034c yad eko bahubhiH sArdhaM samAgacchad abhItavat 07080035a azobhata mahAbAhur gANDIvaM vikSipan dhanuH 07080035c jigISus tAn naravyAghrAJ jighAMsuz ca jayadratham 07080036a tatrArjuno mahArAja zarair muktaiH sahasrazaH 07080036c adRzyAn akarod yodhAMs tAvakAJ zatrutApanaH 07080037a tatas te 'pi naravyAghrAH pArthaM sarve mahArathAH 07080037c adRzyaM samare cakruH sAyakaughaiH samantataH 07080038a saMvRte narasiMhais taiH kurUNAm RSabhe 'rjune 07080038c mahAn AsIt samuddhUtas tasya sainyasya nisvanaH 07081001 dhRtarASTra uvAca 07081001a arjune saindhavaM prApte bhAradvAjena saMvRtAH 07081001c pAJcAlAH kurubhiH sArdhaM kim akurvata saMjaya 07081002 saMjaya uvAca 07081002a aparAhNe mahArAja saMgrAme lomaharSaNe 07081002c pAJcAlAnAM kurUNAM ca droNe dyUtam avartata 07081003a pAJcAlA hi jighAMsanto droNaM saMhRSTacetasaH 07081003c abhyavarSanta garjantaH zaravarSANi mAriSa 07081004a tataH sutumulas teSAM saMgrAmo 'vartatAdbhutaH 07081004c pAJcAlAnAM kurUNAM ca ghoro devAsuropamaH 07081005a sarve droNarathaM prApya pAJcAlAH pANDavaiH saha 07081005c tad anIkaM bibhitsanto mahAstrANi vyadarzayan 07081006a droNasya rathaparyantaM rathino ratham AsthitAH 07081006c kampayanto 'bhyavartanta vegam AsthAya madhyamam 07081007a tam abhyagAd bRhatkSatraH kekayAnAM mahArathaH 07081007c pravapan nizitAn bANAn mahendrAzanisaMnibhAn 07081008a taM tu pratyudiyAc chIghraM kSemadhUrtir mahAyazAH 07081008c vimuJcan nizitAn bANAJ zatazo 'tha sahasrazaH 07081009a dhRSTaketuz ca cedInAm RSabho 'tibaloditaH 07081009c tvarito 'bhyadravad droNaM mahendra iva zambaram 07081010a tam ApatantaM sahasA vyAditAsyam ivAntakam 07081010c vIradhanvA maheSvAsas tvaramANaH samabhyayAt 07081011a yudhiSThiraM mahArAja jigISuM samavasthitam 07081011c sahAnIkaM tato droNo nyavArayata vIryavAn 07081012a nakulaM kuzalaM yuddhe parAkrAntaM parAkramI 07081012c abhyagacchat samAyAntaM vikarNas te sutaH prabho 07081013a sahadevaM tathAyAntaM durmukhaH zatrukarzanaH 07081013c zarair anekasAhasraiH samavAkirad AzugaiH 07081014a sAtyakiM tu naravyAghraM vyAghradattas tv avArayat 07081014c zaraiH sunizitais tIkSNaiH kampayan vai muhur muhuH 07081015a draupadeyAn naravyAghrAn muJcataH sAyakottamAn 07081015c saMrabdhAn rathinAM zreSThAn saumadattir avArayat 07081016a bhImasenaM tathA kruddhaM bhImarUpo bhayAnakam 07081016c pratyavArayad AyAntam ArSyazRGgir mahArathaH 07081017a tayoH samabhavad yuddhaM nararAkSasayor mRdhe 07081017c yAdRg eva purA vRttaM rAmarAvaNayor nRpa 07081018a tato yudhiSThiro droNaM navatyA nataparvaNAm 07081018c Ajaghne bharatazreSTha sarvamarmasu bhArata 07081019a taM droNaH paJcaviMzatyA nijaghAna stanAntare 07081019c roSito bharatazreSTha kaunteyena yazasvinA 07081020a bhUya eva tu viMzatyA sAyakAnAM samAcinot 07081020c sAzvasUtadhvajaM droNaH pazyatAM sarvadhanvinAm 07081021a tAJ zarAn droNamuktAMs tu zaravarSeNa pANDavaH 07081021c avArayata dharmAtmA darzayan pANilAghavam 07081022a tato droNo bhRzaM kruddho dharmarAjasya saMyuge 07081022c ciccheda sahasA dhanvI dhanus tasya mahAtmanaH 07081023a athainaM chinnadhanvAnaM tvaramANo mahArathaH 07081023c zarair anekasAhasraiH purayAm Asa sarvataH 07081024a adRzyaM dRzya rAjAnaM bhAradvAjasya sAyakaiH 07081024c sarvabhUtAny amanyanta hatam eva yudhiSThiram 07081025a ke cic cainam amanyanta tathA vai vimukhIkRtam 07081025c hRto rAjeti rAjendra brAhmaNena yazasvinA 07081026a sa kRcchraM paramaM prApto dharmarAjo yudhiSThiraH 07081026c tyaktvA tat kArmukaM chinnaM bhAradvAjena saMyuge 07081026e Adade 'nyad dhanur divyaM bhAraghnaM vegavattaram 07081027a tatas tAn sAyakAn sarvAn droNamuktAn sahasrazaH 07081027c ciccheda samare vIras tad adbhutam ivAbhavat 07081028a chittvA ca tAJ zarAn rAjA krodhasaMraktalocanaH 07081028c zaktiM jagrAha samare girINAm api dAraNIm 07081028e svarNadaNDAM mahAghorAm aSTaghaNTAM bhayAvahAm 07081029a samutkSipya ca tAM hRSTo nanAda balavad balI 07081029c nAdena sarvabhUtAni trAsayann iva bhArata 07081030a zaktiM samudyatAM dRSTvA dharmarAjena saMyuge 07081030c svasti droNAya sahasA sarvabhUtAny athAbruvan 07081031a sA rAjabhujanirmuktA nirmuktoragasaMnibhA 07081031c prajvAlayantI gaganaM dizaz ca vidizas tathA 07081031e droNAntikam anuprAptA dIptAsyA pannagI yathA 07081032a tAm ApatantIM sahasA prekSya droNo vizAM pate 07081032c prAduzcakre tato brAhmam astram astravidAM varaH 07081033a tad astraM bhasmasAt kRtvA tAM zaktiM ghoradarzanAm 07081033c jagAma syandanaM tUrNaM pANDavasya yazasvinaH 07081034a tato yudhiSThiro rAjA droNAstraM tat samudyatam 07081034c azAmayan mahAprAjJo brahmAstreNaiva bhArata 07081035a vivyAdha ca raNe droNaM paJcabhir nataparvabhiH 07081035c kSurapreNa ca tIkSNena cicchedAsya mahad dhanuH 07081036a tad apAsya dhanuz chinnaM droNaH kSatriyamardanaH 07081036c gadAM cikSepa sahasA dharmaputrAya mAriSa 07081037a tAm ApatantIM sahasA gadAM dRSTvA yudhiSThiraH 07081037c gadAm evAgrahIt kruddhaz cikSepa ca paraMtapaH 07081038a te gade sahasA mukte samAsAdya parasparam 07081038c saMgharSAt pAvakaM muktvA sameyAtAM mahItale 07081039a tato droNo bhRzaM kruddho dharmarAjasya mAriSa 07081039c caturbhir nizitais tIkSNair hayAJ jaghne zarottamaiH 07081040a dhanuz caikena bANena cicchedendradhvajopamam 07081040c ketum ekena ciccheda pANDavaM cArdayat tribhiH 07081041a hatAzvAt tu rathAt tUrNam avaplutya yudhiSThiraH 07081041c tasthAv Urdhvabhujo rAjA vyAyudho bharatarSabha 07081042a virathaM taM samAlokya vyAyudhaM ca vizeSataH 07081042c droNo vyamohayac chatrUn sarvasainyAni cAbhibho 07081043a muJcann iSugaNAMs tIkSNA&l laghuhasto dRDhavrataH 07081043c abhidudrAva rAjAnaM siMho mRgam ivolbaNaH 07081044a tam abhidrutam Alokya droNenAmitraghAtinA 07081044c hA heti sahasA zabdaH pANDUnAM samajAyata 07081045a hRto rAjA hRto rAjA bhAradvAjena mAriSa 07081045c ity AsIt sumahAJ zabdaH pANDusainyasya sarvataH 07081046a tatas tvaritam Aruhya sahadevarathaM nRpaH 07081046c apAyAj javanair azvaiH kuntIputro yudhiSThiraH 07082001 saMjaya uvAca 07082001a bRhatkSatram athAyAntaM kekayaM dRDhavikramam 07082001c kSemadhUrtir mahArAja vivyAdhorasi mArgaNaiH 07082002a bRhatkSatras tu taM rAjA navatyA nataparvaNAm 07082002c Ajaghne tvarito yuddhe droNAnIkabibhitsayA 07082003a kSemadhUrtis tu saMkruddhaH kekayasya mahAtmanaH 07082003c dhanuz ciccheda bhallena pItena nizitena ca 07082004a athainaM chinnadhanvAnaM zareNa nataparvaNA 07082004c vivyAdha hRdaye tUrNaM pravaraM sarvadhanvinAm 07082005a athAnyad dhanur AdAya bRhatkSatro hasann iva 07082005c vyazvasUtadhvajaM cakre kSemadhUrtiM mahAratham 07082006a tato 'pareNa bhallena pItena nizitena ca 07082006c jahAra nRpateH kAyAc chiro jvalitakuNDalam 07082007a tac chinnaM sahasA tasya ziraH kuJcitamUrdhajam 07082007c sakirITaM mahIM prApya babhau jyotir ivAmbarAt 07082008a taM nihatya raNe hRSTo bRhatkSatro mahArathaH 07082008c sahasAbhyapatat sainyaM tAvakaM pArthakAraNAt 07082009a dhRSTaketum athAyAntaM droNahetoH parAkramI 07082009c vIradhanvA maheSvAso vArayAm Asa bhArata 07082010a tau parasparam AsAdya zaradaMSTrau tarasvinau 07082010c zarair anekasAhasrair anyonyam abhijaghnatuH 07082011a tAv ubhau narazArdUlau yuyudhAte parasparam 07082011c mahAvane tIvramadau vAraNAv iva yUthapau 07082012a girigahvaram AsAdya zArdUlAv iva roSitau 07082012c yuyudhAte mahAvIryau parasparajighAMsayA 07082013a tad yuddham AsIt tumulaM prekSaNIyaM vizAM pate 07082013c siddhacAraNasaMghAnAM vismayAdbhutadarzanam 07082014a vIradhanvA tataH kruddho dhRSTaketoH zarAsanam 07082014c dvidhA ciccheda bhallena prahasann iva bhArata 07082015a tad utsRjya dhanuz chinnaM cedirAjo mahArathaH 07082015c zaktiM jagrAha vipulAM rukmadaNDAm ayasmayIm 07082016a tAM tu zaktiM mahAvIryAM dorbhyAm Ayamya bhArata 07082016c cikSepa sahasA yatto vIradhanvarathaM prati 07082017a sa tayA vIraghAtinyA zaktyA tv abhihato bhRzam 07082017c nirbhinnahRdayas tUrNaM nipapAta rathAn mahIm 07082018a tasmin vinihate zUre trigartAnAM mahArathe 07082018c balaM te 'bhajyata vibho pANDaveyaiH samantataH 07082019a sahadeve tataH SaSTiM sAyakAn durmukho 'kSipat 07082019c nanAda ca mahAnAdaM tarjayan pANDavaM raNe 07082020a madreyas tu tataH kruddho durmukhaM dazabhiH zaraiH 07082020c bhrAtA bhrAtaram AyAntaM vivyAdha prahasann iva 07082021a taM raNe rabhasaM dRSTvA sahadevaM mahAbalam 07082021c durmukho navabhir bANais tADayAm Asa bhArata 07082022a durmukhasya tu bhallena chittvA ketuM mahAbalaH 07082022c jaghAna caturo vAhAMz caturbhir nizitaiH zaraiH 07082023a athApareNa bhallena pItena nizitena ca 07082023c ciccheda sAratheH kAyAc chiro jvalitakuNDalam 07082024a kSurapreNa ca tIkSNena kauravyasya mahad dhanuH 07082024c sahadevo raNe chittvA taM ca vivyAdha paJcabhiH 07082025a hatAzvaM tu rathaM tyaktvA durmukho vimanAs tadA 07082025c Aruroha rathaM rAjan niramitrasya bhArata 07082026a sahadevas tataH kruddho niramitraM mahAhave 07082026c jaghAna pRtanAmadhye bhallena paravIrahA 07082027a sa papAta rathopasthAn niramitro janezvaraH 07082027c trigartarAjasya suto vyathayaMs tava vAhinIm 07082028a taM tu hatvA mahAbAhuH sahadevo vyarocata 07082028c yathA dAzarathI rAmaH kharaM hatvA mahAbalam 07082029a hAhAkAro mahAn AsIt trigartAnAM janezvara 07082029c rAjaputraM hataM dRSTvA niramitraM mahAbalam 07082030a nakulas te sutaM rAjan vikarNaM pRthulocanam 07082030c muhUrtAj jitavAn saMkhye tad adbhutam ivAbhavat 07082031a sAtyakiM vyAghradattas tu zaraiH saMnataparvabhiH 07082031c cakre 'dRzyaM sAzvasUtaM sadhvajaM pRtanAntare 07082032a tAn nivArya zarAJ zUraH zaineyaH kRtahastavat 07082032c sAzvasUtadhvajaM bANair vyAghradattam apAtayat 07082033a kumAre nihate tasmin magadhasya sute prabho 07082033c mAgadhAH sarvato yattA yuyudhAnam upAdravan 07082034a visRjantaH zarAMz caiva tomarAMz ca sahasrazaH 07082034c bhiNDipAlAMs tathA prAsAn mudgarAn musalAn api 07082035a ayodhayan raNe zUrAH sAtvataM yuddhadurmadam 07082035c tAMs tu sarvAn sa balavAn sAtyaktir yuddhadurmadaH 07082035e nAtikRcchrAd dhasann eva vijigye puruSarSabha 07082036a mAgadhAn dravato dRSTvA hatazeSAn samantataH 07082036c balaM te 'bhajyata vibho yuyudhAnazarArditam 07082037a nAzayitvA raNe sainyaM tvadIyaM mAdhavottamaH 07082037c vidhunvAno dhanuHzreSThaM vyabhrAjata mahAyazAH 07082038a bhajyamAnaM balaM rAjan sAtvatena mahAtmanA 07082038c nAbhyavartata yuddhAya trAsitaM dIrghabAhunA 07082039a tato droNo bhRzaM kruddhaH sahasodvRtya cakSuSI 07082039c sAtyakiM satyakarmANaM svayam evAbhidudruve 07083001 saMjaya uvAca 07083001a draupadeyAn maheSvAsAn saumadattir mahAyazAH 07083001c ekaikaM paJcabhir viddhvA punar vivyAdha saptabhiH 07083002a te pIDitA bhRzaM tena raudreNa sahasA vibho 07083002c pramUDhA naiva vividur mRdhe kRtyaM sma kiM cana 07083003a nAkulis tu zatAnIkaH saumadattiM nararSabham 07083003c dvAbhyAM viddhvAnadad dhRSTaH zarAbhyAM zatrutApanaH 07083004a tathetare raNe yattAs tribhis tribhir ajihmagaiH 07083004c vivyadhuH samare tUrNaM saumadattim amarSaNam 07083005a sa tAn prati mahArAja cikSipe paJca sAyakAn 07083005c ekaikaM hRdi cAjaghne ekaikena mahAyazAH 07083006a tatas te bhrAtaraH paJca zarair viddhA mahAtmanA 07083006c parivArya rathair vIraM vivyadhuH sAyakair bhRzam 07083007a Arjunis tu hayAMs tasya caturbhir nizitaiH zaraiH 07083007c preSayAm Asa saMkruddho yamasya sadanaM prati 07083008a bhaimasenir dhanuz chittvA saumadatter mahAtmanaH 07083008c nanAda balavan nAdaM vivyAdha ca zitaiH zaraiH 07083009a yaudhiSThiro dhvajaM tasya chittvA bhUmAv apAtayat 07083009c nAkuliz cAzvayantAraM rathanIDAd apAharat 07083010a sAhadevis tu taM jJAtvA bhrAtRbhir vimukhIkRtam 07083010c kSurapreNa ziro rAjan nicakarta mahAmanAH 07083011a tacchiro nyapatad bhUmau tapanIyavibhUSitam 07083011c bhrAjayantaM raNoddezaM bAlasUryasamaprabham 07083012a saumadatteH ziro dRSTvA nipatat tan mahAtmanaH 07083012c vitrastAs tAvakA rAjan pradudruvur anekadhA 07083013a alambusas tu samare bhImasenaM mahAbalam 07083013c yodhayAm Asa saMkruddho lakSmaNaM rAvaNir yathA 07083014a saMprayuddhau raNe dRSTvA tAv ubhau nararAkSasau 07083014c vismayaH sarvabhUtAnAM praharSaz cAbhavat tadA 07083015a ArSyazRGgiM tato bhImo navabhir nizitaiH zaraiH 07083015c vivyAdha prahasan rAjan rAkSasendram amarSaNam 07083016a tad rakSaH samare viddhaM kRtvA nAdaM bhayAvaham 07083016c abhyadravat tato bhImaM ye ca tasya padAnugAH 07083017a sa bhImaM paJcabhir viddhvA zaraiH saMnataparvabhiH 07083017c bhImAnugAJ jaghAnAzu rathAMs triMzad ariMdamaH 07083017e punaz catuHzatAn hatvA bhImaM vivyAdha patriNA 07083018a so 'tividdhas tadA bhImo rAkSasena mahAbalaH 07083018c niSasAda rathopasthe mUrchayAbhipariplutaH 07083019a pratilabhya tataH saMjJAM mArutiH krodhamUrchitaH 07083019c vikRSya kArmukaM ghoraM bhArasAdhanam uttamam 07083019e alambusaM zarais tIkSNair ardayAm Asa sarvataH 07083020a sa viddho bahubhir bANair nIlAJjanacayopamaH 07083020c zuzubhe sarvato rAjan pradIpta iva kiMzukaH 07083021a sa vadhyamAnaH samare bhImacApacyutaiH zaraiH 07083021c smaran bhrAtRvadhaM caiva pANDavena mahAtmanA 07083022a ghoraM rUpam atho kRtvA bhImasenam abhASata 07083022c tiSThedAnIM raNe pArtha pazya me 'dya parAkramam 07083023a bako nAma sudurbuddhe rAkSasapravaro balI 07083023c parokSaM mama tadvRttaM yad bhrAtA me hatas tvayA 07083024a evam uktvA tato bhImam antardhAnagatas tadA 07083024c mahAtA zaravarSeNa bhRzaM taM samavAkirat 07083025a bhImas tu samare rAjann adRzye rAkSase tadA 07083025c AkAzaM pUrayAm Asa zaraiH saMnataparvabhiH 07083026a sa vadhyamAno bhImena nimeSAd ratham AsthitaH 07083026c jagAma dharaNIM kSudraH khaM caiva sahasAgamat 07083027a uccAvacAni rUpANi cakAra subahUni ca 07083027c uccAvacAs tathA vAco vyAjahAra samantataH 07083028a tena pANDavasainyAnAM mRditA yudhi vAraNAH 07083028c hayAz ca bahavo rAjan pattayaz ca tathA punaH 07083028e rathebhyo rathinaH petus tasya nunnAH sma sAyakaiH 07083029a zoNitodAM rathAvartAM hastigrAhasamAkulAm 07083029c chatrahaMsAM kardaminIM bAhupannagasaMkulAm 07083030a nadIM pravartayAm Asa rakSogaNasamAkulAm 07083030c vahantIM bahudhA rAjaMz cedipAJcAlasRJjayAn 07083031a taM tathA samare rAjan vicarantam abhItavat 07083031c pANDavA bhRzasaMvignAH prApazyaMs tasya vikramam 07083032a tAvakAnAM tu sainyAnAM praharSaH samajAyata 07083032c vAditraninadaz cograH sumahA&l lomaharSaNaH 07083033a taM zrutvA ninadaM ghoraM tava sainyasya pANDavaH 07083033c nAmRSyata yathA nAgas talazabdaM samIritam 07083034a tataH krodhAbhitAmrAkSo nirdahann iva pAvakaH 07083034c saMdadhe tvASTram astraM sa svayaM tvaSTeva mAriSa 07083035a tataH zarasahasrANi prAdurAsan samantataH 07083035c taiH zarais tava sainyasya vidrAvaH sumahAn abhUt 07083036a tad astraM preSitaM tena bhImasenena saMyuge 07083036c rAkSasasya mahAmAyAM hatvA rAkSasam Ardayat 07083037a sa vadhyamAno bahudhA bhImasenena rAkSasaH 07083037c saMtyajya saMyuge bhImaM droNAnIkam upAdravat 07083038a tasmiMs tu nirjite rAjan rAkSasendre mahAtmanA 07083038c anAdayan siMhanAdaiH pANDavAH sarvatodizam 07083039a apUjayan mArutiM ca saMhRSTAs te mahAbalam 07083039c prahrAdaM samare jitvA yathA zakraM marudgaNAH 07084001 saMjaya uvAca 07084001a alambusaM tathA yuddhe vicarantam abhItavat 07084001c haiDimbaH prayayau tUrNaM vivyAdha ca zitaiH zaraiH 07084002a tayoH pratibhayaM yuddham AsId rAkSasasiMhayoH 07084002c kurvator vividhA mAyAH zakrazambarayor iva 07084003a alambuso bhRzaM kruddho ghaTotkacam atADayat 07084003c ghaTotkacas tu viMzatyA nArAcAnAM stanAntare 07084003e alambusam atho viddhvA siMhavad vyanadan muhuH 07084004a tathaivAlambuso rAjan haiDimbaM yuddhadurmadam 07084004c viddhvA viddhvAnadad dhRSTaH pUrayan khaM samantataH 07084005a tathA tau bhRzasaMkruddhau rAkSasendrau mahAbalau 07084005c nirvizeSam ayudhyetAM mAyAbhir itaretaram 07084006a mAyAzatasRjau dRptau mohayantau parasparam 07084006c mAyAyuddhe sukuzalau mAyAyuddham ayudhyatAm 07084007a yAM yAM ghaTotkaco yuddhe mAyAM darzayate nRpa 07084007c tAM tAm alambuso rAjan mAyayaiva nijaghnivAn 07084008a taM tathA yudhyamAnaM tu mAyAyuddhavizAradam 07084008c alambusaM rAkSasendraM dRSTvAkrudhyanta pANDavAH 07084009a ta enaM bhRzasaMkruddhAH sarvataH pravarA rathaiH 07084009c abhyadravanta saMkruddhA bhImasenAdayo nRpa 07084010a ta enaM koSThakIkRtya rathavaMzena mAriSa 07084010c sarvato vyakiran bANair ulkAbhir iva kuJjaram 07084011a sa teSAm astravegaM taM pratihatyAstramAyayA 07084011c tasmAd rathavrajAn mukto vanadAhAd iva dvipaH 07084012a sa visphArya dhanur ghoram indrAzanisamasvanam 07084012c mArutiM paJcaviMzatyA bhaimaseniM ca paJcabhiH 07084012e yudhiSThiraM tribhir viddhvA sahadevaM ca saptabhiH 07084013a nakulaM ca trisaptatyA draupadeyAMz ca mAriSa 07084013c paJcabhiH paJcabhir viddhvA ghoraM nAdaM nanAda ha 07084014a taM bhImaseno navabhiH sahadevaz ca paJcabhiH 07084014c yudhiSThiraH zatenaiva rAkSasaM pratyavidhyata 07084014e nakulaz ca catuHSaSTyA draupadeyAs tribhis tribhiH 07084015a haiDimbo rAkSasaM viddhvA yuddhe paJcAzatA zaraiH 07084015c punar vivyAdha saptatyA nanAda ca mahAbalaH 07084016a so 'tividdho maheSvAsaH sarvatas tair mahArathaiH 07084016c prativivyAdha tAn sarvAn paJcabhiH paJcabhiH zaraiH 07084017a taM kruddhaM rAkSasaM yuddhe pratikruddhas tu rAkSasaH 07084017c haiDimbo bharatazreSTha zarair vivyAdha saptabhiH 07084018a so 'tividdho balavatA rAkSasendro mahAbalaH 07084018c vyasRjat sAyakAMs tUrNaM svarNapuGkhAJ zilAzitAn 07084019a te zarA nataparvANo vivizU rAkSasaM tadA 07084019c ruSitAH pannagA yadvad girim ugrA mahAbalAH 07084020a tatas te pANDavA rAjan samantAn nizitAJ zarAn 07084020c preSayAm Asur udvignA haiDimbaz ca ghaTotkacaH 07084021a sa vadhyamAnaH samare pANDavair jitakAzibhiH 07084021c dagdhAdrikUTazRGgAbhaM bhinnAJjanacayopamam 07084022a samutkSipya ca bAhubhyAm Avidhya ca punaH punaH 07084022c niSpipeSa kSitau kSipraM pUrNakumbham ivAzmani 07084023a balalAghavasaMpannaH saMpanno vikrameNa ca 07084023c bhaimasenI raNe kruddhaH sarvasainyAny abhISayat 07084024a sa visphuTitasarvAGgaz cUrNitAsthivibhUSaNaH 07084024c ghaTotkacena vIreNa hataH sAlakaTaGkaTaH 07084025a tataH sumanasaH pArthA hate tasmin nizAcare 07084025c cukruzuH siMhanAdAMz ca vAsAMsy Adudhuvuz ca ha 07084026a tAvakAz ca hataM dRSTvA rAkSasendraM mahAbalam 07084026c alambusaM bhImarUpaM vizIrNam iva parvatam 07084026e hAhAkAram akurvanta sainyAni bharatarSabha 07084027a janAz ca tad dadRzire rakSaH kautUhalAnvitAH 07084027c yadRcchayA nipatitaM bhUmAv aGgArakaM yathA 07084028a ghaTotkacas tu tad dhatvA rakSo balavatAM varam 07084028c mumoca balavan nAdaM balaM hatveva vAsavaH 07084029a sa pUjyamAnaH pitRbhiH sabAndhavair; ghaTotkacaH karmaNi duSkare kRte 07084029c ripuM nihatyAbhinananda vai tadA; alambusaM pakvam alambusaM yathA 07084030a tato ninAdaH sumahAn samutthitaH; sazaGkhanAnAvidhabANaghoSavAn 07084030c nizamya taM pratyanadaMs tu kauravAs; tato dhvanir bhuvanam athAspRzad bhRzam 07085001 dhRtarASTra uvAca 07085001a bhAradvAjaM kathaM yuddhe yuyudhAno 'bhyavArayat 07085001c saMjayAcakSva tattvena paraM kautUhalaM hi me 07085002 saMjaya uvAca 07085002a zRNu rAjan mahAprAjJa saMgrAmaM lomaharSaNam 07085002c droNasya pANDavaiH sArdhaM yuyudhAnapurogamaiH 07085003a vadhyamAnaM balaM dRSTvA yuyudhAnena mAriSa 07085003c abhyadravat svayaM droNaH sAtyakiM satyavikramam 07085004a tam ApatantaM sahasA bhAradvAjaM mahAratham 07085004c sAtyakiH paJcaviMzatyA kSudrakANAM samArpayat 07085005a droNo 'pi yudhi vikrAnto yuyudhAnaM samAhitaH 07085005c avidhyat paJcabhis tUrNaM hemapuGkhaiH zilAzitaiH 07085006a te varma bhittvA sudRDhaM dviSatpizitabhojanAH 07085006c abhyagur dharaNIM rAjaJ zvasanta iva pannagAH 07085007a dIrghabAhur abhikruddhas tottrArdita iva dvipaH 07085007c droNaM paJcAzatAvidhyan nArAcair agnisaMnibhaiH 07085008a bhAradvAjo raNe viddho yuyudhAnena satvaram 07085008c sAtyakiM bahubhir bANair yatamAnam avidhyata 07085009a tataH kruddho maheSvAso bhUya eva mahAbalaH 07085009c sAtvataM pIDayAm Asa zatena nataparvaNA 07085010a sa vadhyamAnaH samare bhAradvAjena sAtyakiH 07085010c nAbhyapadyata kartavyaM kiM cid eva vizAM pate 07085011a viSaNNavadanaz cApi yuyudhAno 'bhavan nRpa 07085011c bhAradvAjaM raNe dRSTvA visRjantaM zitAJ zarAn 07085012a taM tu saMprekSya te putrAH sainikAz ca vizAM pate 07085012c prahRSTamanaso bhUtvA siMhavad vyanadan muhuH 07085013a taM zrutvA ninadaM ghoraM pIDyamAnaM ca mAdhavam 07085013c yudhiSThiro 'bravId rAjan sarvasainyAni bhArata 07085014a eSa vRSNivaro vIraH sAtyakiH satyakarmakRt 07085014c grasyate yudhi vIreNa bhAnumAn iva rAhuNA 07085014e abhidravata gacchadhvaM sAtyakir yatra yudhyate 07085015a dhRSTadyumnaM ca pAJcAlyam idam Aha janAdhipa 07085015c abhidrava drutaM droNaM kiM nu tiSThasi pArSata 07085015e na pazyasi bhayaM ghoraM droNAn naH samupasthitam 07085016a asau droNo maheSvAso yuyudhAnena saMyuge 07085016c krIDate sUtrabaddhena pakSiNA bAlako yathA 07085017a tatraiva sarve gacchantu bhImasenamukhA rathAH 07085017c tvayaiva sahitA yattA yuyudhAnarathaM prati 07085018a pRSThato 'nugamiSyAmi tvAm ahaM sahasainikaH 07085018c sAtyakiM mokSayasvAdya yamadaMSTrAntaraM gatam 07085019a evam uktvA tato rAjA sarvasainyena pANDavaH 07085019c abhyadravad raNe droNaM yuyudhAnasya kAraNAt 07085020a tatrArAvo mahAn AsId droNam ekaM yuyutsatAm 07085020c pANDavAnAM ca bhadraM te sRJjayAnAM ca sarvazaH 07085021a te sametya naravyAghrA bhAradvAjaM mahAratham 07085021c abhyavarSaJ zarais tIkSNaiH kaGkabarhiNavAjitaiH 07085022a smayann eva tu tAn vIrAn droNaH pratyagrahIt svayam 07085022c atithIn AgatAn yadvat salilenAsanena ca 07085023a tarpitAs te zarais tasya bhAradvAjasya dhanvinaH 07085023c AtitheyagRhaM prApya nRpate 'tithayo yathA 07085024a bhAradvAjaM ca te sarve na zekuH prativIkSitum 07085024c madhyaMdinam anuprAptaM sahasrAMzum iva prabho 07085025a tAMs tu sarvAn maheSvAsAn droNaH zastrabhRtAM varaH 07085025c atApayac charavrAtair gabhastibhir ivAMzumAn 07085026a vadhyamAnA raNe rAjan pANDavAH sRJjayAs tathA 07085026c trAtAraM nAdhyagacchanta paGkamagnA iva dvipAH 07085027a droNasya ca vyadRzyanta visarpanto mahAzarAH 07085027c gabhastaya ivArkasya pratapantaH samantataH 07085028a tasmin droNena nihatAH pAJcAlAH paJcaviMzatiH 07085028c mahArathasamAkhyAtA dhRSTadyumnasya saMmatAH 07085029a pANDUnAM sarvasainyeSu pAJcAlAnAM tathaiva ca 07085029c droNaM sma dadRzuH zUraM vinighnantaM varAn varAn 07085030a kekayAnAM zataM hatvA vidrAvya ca samantataH 07085030c droNas tasthau mahArAja vyAditAsya ivAntakaH 07085031a pAJcAlAn sRJjayAn matsyAn kekayAn pANDavAn api 07085031c droNo 'jayan mahAbAhuH zatazo 'tha sahasrazaH 07085032a teSAM samabhavac chabdo vadhyatAM droNasAyakaiH 07085032c vanaukasAm ivAraNye dahyatAM dhUmaketunA 07085033a tatra devAH sagandharvAH pitaraz cAbruvan nRpa 07085033c ete dravanti pAJcAlAH pANDavAz ca sasainikAH 07085034a taM tathA samare droNaM nighnantaM somakAn raNe 07085034c na cApy abhiyayuH ke cid apare naiva vivyadhuH 07085035a vartamAne tathA raudre tasmin vIravarakSaye 07085035c azRNot sahasA pArthaH pAJcajanyasya nisvanam 07085036a pUrito vAsudevena zaGkharAT svanate bhRzam 07085036c yudhyamAneSu vIreSu saindhavasyAbhirakSiSu 07085036e nadatsu dhArtarASTreSu vijayasya rathaM prati 07085037a gANDIvasya ca nirghoSe vipranaSTe samantataH 07085037c kazmalAbhihato rAjA cintayAm Asa pANDavaH 07085038a na nUnaM svasti pArthasya yathA nadati zaGkharAT 07085038c kauravAz ca yathA hRSTA vinadanti muhur muhuH 07085039a evaM saMcintayitvA tu vyAkulenAntarAtmanA 07085039c ajAtazatruH kaunteyaH sAtvataM pratyabhASata 07085040a bASpagadgadayA vAcA muhyamAno muhur muhuH 07085040c kRtyasyAnantarApekSI zaineyaM zinipuMgavam 07085041a yaH sa dharmaH purA dRSTaH sadbhiH zaineya zAzvataH 07085041c sAMparAye suhRtkRtye tasya kAlo 'yam AgataH 07085042a sarveSv api ca yodheSu cintayaJ zinipuMgava 07085042c tvattaH suhRttamaM kaM cin nAbhijAnAmi sAtyake 07085043a yo hi prItamanA nityaM yaz ca nityam anuvrataH 07085043c sa kArye sAMparAye tu niyojya iti me matiH 07085044a yathA ca kezavo nityaM pANDavAnAM parAyaNam 07085044c tathA tvam api vArSNeya kRSNatulyaparAkramaH 07085045a so 'haM bhAraM samAdhAsye tvayi taM voDhum arhasi 07085045c abhiprAyaM ca me nityaM na vRthA kartum arhasi 07085046a sa tvaM bhrAtur vayasyasya guror api ca saMyuge 07085046c kuru kRcchre sahAyArtham arjunasya nararSabha 07085047a tvaM hi satyavrataH zUro mitrANAm abhayaMkaraH 07085047c loke vikhyAyase vIra karmabhiH satyavAg iti 07085048a yo hi zaineya mitrArthe yudhyamAnas tyajet tanum 07085048c pRthivIM vA dvijAtibhyo yo dadyAt samam eva tat 07085049a zrutAz ca bahavo 'smAbhI rAjAno ye divaM gatAH 07085049c dattvemAM pRthivIM kRtsnAM brAhmaNebhyo yathAvidhi 07085050a evaM tvAm api dharmAtman prayAce 'haM kRtAJjaliH 07085050c pRthivIdAnatulyaM syAd adhikaM vA phalaM vibho 07085051a eka eva sadA kRSNo mitrANAm abhayaMkaraH 07085051c raNe saMtyajati prANAn dvitIyas tvaM ca sAtyake 07085052a vikrAntasya ca vIrasya yuddhe prArthayato yazaH 07085052c zUra eva sahAyaH syAn netaraH prAkRto janaH 07085053a IdRze tu parAmarde vartamAnasya mAdhava 07085053c tvad anyo hi raNe goptA vijayasya na vidyate 07085054a zlAghann eva hi karmANi zatazas tava pANDavaH 07085054c mama saMjanayan harSaM punaH punar akIrtayat 07085055a laghvastraz citrayodhI ca tathA laghuparAkramaH 07085055c prAjJaH sarvAstravic chUro muhyate na ca saMyuge 07085056a mahAskandho mahorasko mahAbAhur mahAdhanuH 07085056c mahAbalo mahAvIryaH sa mahAtmA mahArathaH 07085057a ziSyo mama sakhA caiva priyo 'syAhaM priyaz ca me 07085057c yuyudhAnaH sahAyo me pramathiSyati kauravAn 07085058a asmadarthaM ca rAjendra saMnahyed yadi kezavaH 07085058c rAmo vApy aniruddho vA pradyumno vA mahArathaH 07085059a gado vA sAraNo vApi sAmbo vA saha vRSNibhiH 07085059c sahAyArthaM mahArAja saMgrAmottamamUrdhani 07085060a tathApy ahaM naravyAghraM zaineyaM satyavikramam 07085060c sAhAyye viniyokSyAmi nAsti me 'nyo hi tatsamaH 07085061a iti dvaitavane tAta mAm uvAca dhanaMjayaH 07085061c parokSaM tvadguNAMs tathyAn kathayann AryasaMsadi 07085062a tasya tvam evaM saMkalpaM na vRthA kartum arhasi 07085062c dhanaMjayasya vArSNeya mama bhImasya cobhayoH 07085063a yac cApi tIrthAni carann agacchaM dvArakAM prati 07085063c tatrAham api te bhaktim arjunaM prati dRSTavAn 07085064a na tat sauhRdam anyeSu mayA zaineya lakSitam 07085064c yathA tvam asmAn bhajase vartamAnAn upaplave 07085065a so 'bhijAtyA ca bhaktyA ca sakhyasyAcAryakasya ca 07085065c sauhRdasya ca vIryasya kulInatvasya mAdhava 07085066a satyasya ca mahAbAho anukampArtham eva ca 07085066c anurUpaM maheSvAsa karma tvaM kartum arhasi 07085067a suyodhano hi sahasA gato droNena daMzitaH 07085067c pUrvam eva tu yAtAs te kauravANAM mahArathAH 07085068a sumahAn ninadaz caiva zrUyate vijayaM prati 07085068c sa zaineya javenAtra gantum arhasi mAdhava 07085069a bhImaseno vayaM caiva saMyattAH sahasainikAH 07085069c droNam AvArayiSyAmo yadi tvAM prati yAsyati 07085070a pazya zaineya sainyAni dravamANAni saMyuge 07085070c mahAntaM ca raNe zabdaM dIryamANAM ca bhAratIm 07085071a mahAmArutavegena samudram iva parvasu 07085071c dhArtarASTrabalaM tAta vikSiptaM savyasAcinA 07085072a rathair viparidhAvadbhir manuSyaiz ca hayaiz ca ha 07085072c sainyaM rajaHsamuddhUtam etat saMparivartate 07085073a saMvRtaH sindhusauvIrair nakharaprAsayodhibhiH 07085073c atyantApacitaiH zUraiH phalgunaH paravIrahA 07085074a naitad balam asaMvArya zakyo hantuM jayadrathaH 07085074c ete hi saindhavasyArthe sarve saMtyaktajIvitAH 07085075a zarazaktidhvajavanaM hayanAgasamAkulam 07085075c pazyaitad dhArtarASTrANAm anIkaM sudurAsadam 07085076a zRNu dundubhinirghoSaM zaGkhazabdAMz ca puSkalAn 07085076c siMhanAdaravAMz caiva rathanemisvanAMs tathA 07085077a nAgAnAM zRNu zabdaM ca pattInAM ca sahasrazaH 07085077c sAdinAM dravatAM caiva zRNu kampayatAM mahIm 07085078a purastAt saindhavAnIkaM droNAnIkasya pRSThataH 07085078c bahutvAd dhi naravyAghra devendram api pIDayet 07085079a aparyante bale magno jahyAd api ca jIvitam 07085079c tasmiMz ca nihate yuddhe kathaM jIveta mAdRzaH 07085079e sarvathAham anuprAptaH sukRcchraM bata jIvitam 07085080a zyAmo yuvA guDAkezo darzanIyaz ca pANDavaH 07085080c laghvastraz citrayodhI ca praviSTas tAta bhAratIm 07085081a sUryodaye mahAbAhur divasaz cAtivartate 07085081c tanna jAnAmi vArSNeya yadi jIvati vA na vA 07085081e kurUNAM cApi tat sainyaM sAgarapratimaM mahat 07085082a eka eva ca bIbhatsuH praviSTas tAta bhAratIm 07085082c aviSahyAM mahAbAhuH surair api mahAmRdhe 07085083a na ca me vartate buddhir adya yuddhe kathaM cana 07085083c droNo 'pi rabhaso yuddhe mama pIDayate balam 07085083e pratyakSaM te mahAbAho yathAsau carati dvijaH 07085084a yugapac ca sametAnAM kAryANAM tvaM vicakSaNaH 07085084c mahArthaM laghusaMyuktaM kartum arhasi mAdhava 07085085a tasya me sarvakAryeSu kAryam etan mataM sadA 07085085c arjunasya paritrANaM kartavyam iti saMyuge 07085086a nAhaM zocAmi dAzArhaM goptAraM jagataH prabhum 07085086c sa hi zakto raNe tAta trI&l lokAn api saMgatAn 07085087a vijetuM puruSavyAghra satyam etad bravImi te 07085087c kiM punar dhArtarASTrasya balam etat sudurbalam 07085088a arjunas tv eva vArSNeya pIDito bahubhir yudhi 07085088c prajahyAt samare prANAMs tasmAd vindAmi kazmalam 07085089a tasya tvaM padavIM gaccha gaccheyus tvAdRzA yathA 07085089c tAdRzasyedRze kAle mAdRzenAbhicoditaH 07085090a raNe vRSNipravIrANAM dvAv evAtirathau smRtau 07085090c pradyumnaz ca mahAbAhus tvaM ca sAtvata vizrutaH 07085091a astre nArAyaNasamaH saMkarSaNasamo bale 07085091c vIratAyAM naravyAghra dhanaMjayasamo hy asi 07085092a bhISmadroNAv atikramya sarvayuddhavizAradam 07085092c tvAm adya puruSavyAghraM loke santaH pracakSate 07085093a nAsAdhyaM vidyate loke sAtyaker iti mAdhava 07085093c tat tvAM yad abhivakSyAmi tat kuruSva mahAbala 07085094a saMbhAvanA hi lokasya tava pArthasya cobhayoH 07085094c nAnyathA tAM mahAbAho saMprakartum ihArhasi 07085095a parityajya priyAn prANAn raNe vicara vIravat 07085095c na hi zaineya dAzArhA raNe rakSanti jIvitam 07085096a ayuddham anavasthAnaM saMgrAme ca palAyanam 07085096c bhIrUNAm asatAM mArgo naiSa dAzArhasevitaH 07085097a tavArjuno gurus tAta dharmAtmA zinipuMgava 07085097c vAsudevo guruz cApi tava pArthasya dhImataH 07085098a kAraNadvayam etad dhi jAnAnas tvAham abruvam 07085098c mAvamaMsthA vaco mahyaM gurus tava guror hy aham 07085099a vAsudevamataM caitan mama caivArjunasya ca 07085099c satyam etan mayoktaM te yAhi yatra dhanaMjayaH 07085100a etad vacanam AjJAya mama satyaparAkrama 07085100c pravizaitad balaM tAta dhArtarASTrasya durmateH 07085101a pravizya ca yathAnyAyaM saMgamya ca mahArathaiH 07085101c yathArham AtmanaH karma raNe sAtvata darzaya 07086001 saMjaya uvAca 07086001a prItiyuktaM ca hRdyaM ca madhurAkSaram eva ca 07086001c kAlayuktaM ca citraM ca svatayA cAbhibhASitam 07086002a dharmarAjasya tad vAkyaM nizamya zinipuMgavaH 07086002c sAtyakir bharatazreSTha pratyuvAca yudhiSThiram 07086003a zrutaM te gadato vAkyaM sarvam etan mayAcyuta 07086003c nyAyayuktaM ca citraM ca phalgunArthe yazaskaram 07086004a evaMvidhe tathA kAle mAdRzaM prekSya saMmatam 07086004c vaktum arhasi rAjendra yathA pArthaM tathaiva mAm 07086005a na me dhanaMjayasyArthe prANA rakSyAH kathaM cana 07086005c tvatprayuktaH punar ahaM kiM na kuryAM mahAhave 07086006a lokatrayaM yodhayeyaM sadevAsuramAnuSam 07086006c tvatprayukto narendreha kim utaitat sudurbalam 07086007a suyodhanabalaM tv adya yodhayiSye samantataH 07086007c vijeSye ca raNe rAjan satyam etad bravImi te 07086008a kuzaly ahaM kuzalinaM samAsAdya dhanaMjayam 07086008c hate jayadrathe rAjan punar eSyAmi te 'ntikam 07086009a avazyaM tu mayA sarvaM vijJApyas tvaM narAdhipa 07086009c vAsudevasya yad vAkyaM phalgunasya ca dhImataH 07086010a dRDhaM tv abhiparIto 'ham arjunena punaH punaH 07086010c madhye sarvasya sainyasya vAsudevasya zRNvataH 07086011a adya mAdhava rAjAnam apramatto 'nupAlaya 07086011c AryAM yuddhe matiM kRtvA yAvad dhanmi jayadratham 07086012a tvayi vAhaM mahAbAho pradyumne vA mahArathe 07086012c nRpaM nikSipya gaccheyaM nirapekSo jayadratham 07086013a jAnISe hi raNe droNaM rabhasaM zreSThasaMmatam 07086013c pratijJA cApi te nityaM zrutA droNasya mAdhava 07086014a grahaNaM dharmarAjasya bhAradvAjo 'nugRdhyati 07086014c zaktaz cApi raNe droNo nigRhItuM yudhiSThiram 07086015a evaM tvayi samAdhAya dharmarAjaM narottamam 07086015c aham adya gamiSyAmi saindhavasya vadhAya hi 07086016a jayadratham ahaM hatvA dhruvam eSyAmi mAdhava 07086016c dharmarAjaM yathA droNo nigRhNIyAd raNe balAt 07086017a nigRhIte narazreSThe bhAradvAjena mAdhava 07086017c saindhavasya vadho na syAn mamAprItis tathA bhavet 07086018a evaM gate narazreSTha pANDave satyavAdini 07086018c asmAkaM gamanaM vyaktaM vanaM prati bhavet punaH 07086019a so 'yaM mama jayo vyaktaM vyartha eva bhaviSyati 07086019c yadi droNo raNe kruddho nigRhNIyAd yudhiSThiram 07086020a sa tvam adya mahAbAho priyArthaM mama mAdhava 07086020c jayArthaM ca yazorthaM ca rakSa rAjAnam Ahave 07086021a sa bhavAn mayi nikSepo nikSiptaH savyasAcinA 07086021c bhAradvAjAd bhayaM nityaM pazyamAnena te prabho 07086022a tasyApi ca mahAbAho nityaM pazyati saMyuge 07086022c nAnyaM hi pratiyoddhAraM raukmiNeyAd Rte prabho 07086022e mAM vApi manyate yuddhe bhAradvAjasya dhImataH 07086023a so 'haM saMbhAvanAM caitAm AcAryavacanaM ca tat 07086023c pRSThato notsahe kartuM tvAM vA tyaktuM mahIpate 07086024a AcAryo laghuhastatvAd abhedyakavacAvRtaH 07086024c upalabhya raNe krIDed yathA zakuninA zizuH 07086025a yadi kArSNir dhanuSpANir iha syAn makaradhvajaH 07086025c tasmai tvAM visRjeyaM vai sa tvAM rakSed yathArjunaH 07086026a kuru tvam Atmano guptiM kas te goptA gate mayi 07086026c yaH pratIyAd raNe droNaM yAvad gacchAmi pANDavam 07086027a mA ca te bhayam adyAstu rAjann arjunasaMbhavam 07086027c na sa jAtu mahAbAhur bhAram udyamya sIdati 07086028a ye ca sauvIrakA yodhAs tathA saindhavapauravAH 07086028c udIcyA dAkSiNAtyAz ca ye cAnye 'pi mahArathAH 07086029a ye ca karNamukhA rAjan rathodArAH prakIrtitAH 07086029c ete 'rjunasya kruddhasya kalAM nArhanti SoDazIm 07086030a udyuktA pRthivI sarvA sasurAsuramAnuSA 07086030c sarAkSasagaNA rAjan sakiMnaramahoragA 07086031a jaGgamAH sthAvaraiH sArdhaM nAlaM pArthasya saMyuge 07086031c evaM jJAtvA mahArAja vyetu te bhIr dhanaMjaye 07086032a yatra vIrau maheSvAsau kRSNau satyaparAkramau 07086032c na tatra karmaNo vyApat kathaM cid api vidyate 07086033a daivaM kRtAstratAM yogam amarSam api cAhave 07086033c kRtajJatAM dayAM caiva bhrAtus tvam anucintaya 07086034a mayi cApy apayAte vai gacchamAne 'rjunaM prati 07086034c droNe citrAstratAM saMkhye rAjaMs tvam anucintaya 07086035a AcAryo hi bhRzaM rAjan nigrahe tava gRdhyati 07086035c pratijJAm Atmano rakSan satyAM kartuM ca bhArata 07086036a kuruSvAdyAtmano guptiM kas te goptA gate mayi 07086036c yasyAhaM pratyayAt pArtha gaccheyaM phalgunaM prati 07086037a na hy ahaM tvA mahArAja anikSipya mahAhave 07086037c kva cid yAsyAmi kauravya satyam etad bravImi te 07086038a etad vicArya bahuzo buddhyA buddhimatAM vara 07086038c dRSTvA zreyaH paraM buddhyA tato rAjan prazAdhi mAm 07086039 yudhiSThira uvAca 07086039a evam etan mahAbAho yathA vadasi mAdhava 07086039c na tu me zudhyate bhAvaH zvetAzvaM prati mAriSa 07086040a kariSye paramaM yatnam Atmano rakSaNaM prati 07086040c gaccha tvaM samanujJAto yatra yAto dhanaMjayaH 07086041a AtmasaMrakSaNaM saMkhye gamanaM cArjunaM prati 07086041c vicAryaitad dvayaM buddhyA gamanaM tatra rocaye 07086042a sa tvam AtiSTha yAnAya yatra yAto dhanaMjayaH 07086042c mamApi rakSaNaM bhImaH kariSyati mahAbalaH 07086043a pArSataz ca sasodaryaH pArthivAz ca mahAbalAH 07086043c draupadeyAz ca mAM tAta rakSiSyanti na saMzayaH 07086044a kekayA bhrAtaraH paJca rAkSasaz ca ghaTotkacaH 07086044c virATo drupadaz caiva zikhaNDI ca mahArathaH 07086045a dhRSTaketuz ca balavAn kuntibhojaz ca mAriSa 07086045c nakulaH sahadevaz ca pAJcAlAH sRJjayAs tathA 07086045e ete samAhitAs tAta rakSiSyanti na saMzayaH 07086046a na droNaH saha sainyena kRtavarmA ca saMyuge 07086046c samAsAdayituM zakto na ca mAM dharSayiSyati 07086047a dhRSTadyumnaz ca samare droNaM kruddhaM paraMtapaH 07086047c vArayiSyati vikramya veleva makarAlayam 07086048a yatra sthAsyati saMgrAme pArSataH paravIrahA 07086048c na droNasainyaM balavat krAmet tatra kathaM cana 07086049a eSa droNavinAzAya samutpanno hutAzanAt 07086049c kavacI sa zarI khaDgI dhanvI ca varabhUSaNaH 07086050a vizrabdho gaccha zaineya mA kArSIr mayi saMbhramam 07086050c dhRSTadyumno raNe kruddho droNam AvArayiSyati 07087001 saMjaya uvAca 07087001a dharmarAjasya tad vAkyaM nizamya zinipuMgavaH 07087001c pArthAc ca bhayam AzaGkan parityAgAn mahIpateH 07087002a apavAdaM hy Atmanaz ca lokAd rakSan vizeSataH 07087002c na mAM bhIta iti brUyur AyAntaM phalgunaM prati 07087003a nizcitya bahudhaivaM sa sAtyakir yuddhadurmadaH 07087003c dharmarAjam idaM vAkyam abravIt puruSarSabha 07087004a kRtAM cen manyase rakSAM svasti te 'stu vizAM pate 07087004c anuyAsyAmi bIbhatsuM kariSye vacanaM tava 07087005a na hi me pANDavAt kaz cit triSu lokeSu vidyate 07087005c yo vai priyataro rAjan satyam etad bravImi te 07087006a tasyAhaM padavIM yAsye saMdezAt tava mAnada 07087006c tvatkRte na ca me kiM cid akartavyaM kathaM cana 07087007a yathA hi me guror vAkyaM viziSTaM dvipadAM vara 07087007c tathA tavApi vacanaM viziSTataram eva me 07087008a priye hi tava vartete bhrAtarau kRSNapANDavau 07087008c tayoH priye sthitaM caiva viddhi mAM rAjapuMgava 07087009a tavAjJAM zirasA gRhya pANDavArtham ahaM prabho 07087009c bhittvedaM durbhidaM sainyaM prayAsye narasattama 07087010a droNAnIkaM vizAmy eSa kruddho jhaSa ivArNavam 07087010c tatra yAsyAmi yatrAsau rAjan rAjA jayadrathaH 07087011a yatra senAM samAzritya bhItas tiSThati pANDavAt 07087011c gupto rathavarazreSThair drauNikarNakRpAdibhiH 07087012a itas triyojanaM manye tam adhvAnaM vizAM pate 07087012c yatra tiSThati pArtho 'sau jayadrathavadhodyataH 07087013a triyojanagatasyApi tasya yAsyAmy ahaM padam 07087013c AsaindhavavadhAd rAjan sudRDhenAntarAtmanA 07087014a anAdiSTas tu guruNA ko nu yudhyeta mAnavaH 07087014c AdiSTas tu tvayA rAjan ko na yudhyeta mAdRzaH 07087014e abhijAnAmi taM dezaM yatra yAsyAmy ahaM prabho 07087015a huDazaktigadAprAsakhaDgacarmarSTitomaram 07087015c iSvastravarasaMbAdhaM kSobhayiSye balArNavam 07087016a yad etat kuJjarAnIkaM sAhasram anupazyasi 07087016c kulam aJjanakaM nAma yatraite vIryazAlinaH 07087017a AsthitA bahubhir mlecchair yuddhazauNDaiH prahAribhiH 07087017c nAgA meghanibhA rAjan kSaranta iva toyadAH 07087018a naite jAtu nivarteran preSitA hastisAdibhiH 07087018c anyatra hi vadhAd eSAM nAsti rAjan parAjayaH 07087019a atha yAn rathino rAjan samantAd anupazyasi 07087019c ete rukmarathA nAma rAjaputrA mahArathAH 07087020a ratheSv astreSu nipuNA nAgeSu ca vizAM pate 07087020c dhanurvede gatAH pAraM muSTiyuddhe ca kovidAH 07087021a gadAyuddhavizeSajJA niyuddhakuzalAs tathA 07087021c khaDgapraharaNe yuktAH saMpAte cAsicarmaNoH 07087022a zUrAz ca kRtavidyAz ca spardhante ca parasparam 07087022c nityaM ca samare rAjan vijigISanti mAnavAn 07087023a karNena vijitA rAjan duHzAsanam anuvratAH 07087023c etAMs tu vAsudevo 'pi rathodArAn prazaMsati 07087024a satataM priyakAmAz ca karNasyaite vaze sthitAH 07087024c tasyaiva vacanAd rAjan nivRttAH zvetavAhanAt 07087025a te na kSatA na ca zrAntA dRDhAvaraNakArmukAH 07087025c madarthaM viSThitA nUnaM dhArtarASTrasya zAsanAt 07087026a etAn pramathya saMgrAme priyArthaM tava kaurava 07087026c prayAsyAmi tataH pazcAt padavIM savyasAcinaH 07087027a yAMs tv etAn aparAn rAjan nAgAn saptazatAni ca 07087027c prekSase varmasaMchannAn kirAtaiH samadhiSThitAn 07087028a kirAtarAjo yAn prAdAd gRhItaH savyasAcinA 07087028c svalaMkRtAMs tathA preSyAn icchaJ jIvitam AtmanaH 07087029a Asann ete purA rAjaMs tava karmakarA dRDham 07087029c tvAm evAdya yuyutsante pazya kAlasya paryayam 07087030a teSAm ete mahAmAtrAH kirAtA yuddhadurmadAH 07087030c hastizikSAvidaz caiva sarve caivAgniyonayaH 07087031a ete vinirjitAH sarve saMgrAme savyasAcinA 07087031c madartham adya saMyattA duryodhanavazAnugAH 07087032a etAn bhittvA zarai rAjan kirAtAn yuddhadurmadAn 07087032c saindhavasya vadhe yuktam anuyAsyAmi pANDavam 07087033a ye tv ete sumahAnAgA aJjanasya kulodbhavAH 07087033c karkazAz ca vinItAz ca prabhinnakaraTAmukhAH 07087034a jAmbUnadamayaiH sarvair varmabhiH suvibhUSitAH 07087034c labdhalakSyA raNe rAjann airAvaNasamA yudhi 07087035a uttarAt parvatAd ete tIkSNair dasyubhir AsthitAH 07087035c karkazaiH pravarair yodhaiH kArSNAyasatanucchadaiH 07087036a santi goyonayaz cAtra santi vAnarayonayaH 07087036c anekayonayaz cAnye tathA mAnuSayonayaH 07087037a anIkam asatAm etad dhUmavarNam udIryate 07087037c mlecchAnAM pApakartqNAM himavaddurgavAsinAm 07087038a etad duryodhano labdhvA samagraM nAgamaNDalam 07087038c kRpaM ca saumadattiM ca droNaM ca rathinAM varam 07087039a sindhurAjaM tathA karNam avamanyata pANDavAn 07087039c kRtArtham atha cAtmAnaM manyate kAlacoditaH 07087040a te ca sarve 'nusaMprAptA mama nArAcagocaram 07087040c na vimokSyanti kaunteya yady api syur manojavAH 07087041a tena saMbhAvitA nityaM paravIryopajIvinA 07087041c vinAzam upayAsyanti maccharaughanipIDitAH 07087042a ye tv ete rathino rAjan dRzyante kAJcanadhvajAH 07087042c ete durvAraNA nAma kAmbojA yadi te zrutAH 07087043a zUrAz ca kRtavidyAz ca dhanurvede ca niSThitAH 07087043c saMhatAz ca bhRzaM hy ete anyonyasya hitaiSiNaH 07087044a akSauhiNyaz ca saMrabdhA dhArtarASTrasya bhArata 07087044c yattA madarthaM tiSThanti kuruvIrAbhirakSitAH 07087045a apramattA mahArAja mAm eva pratyupasthitAH 07087045c tAMs tv ahaM pramathiSyAmi tRNAnIva hutAzanaH 07087046a tasmAt sarvAn upAsaGgAn sarvopakaraNAni ca 07087046c rathe kurvantu me rAjan yathAvad rathakalpakAH 07087047a asmiMs tu khalu saMgrAme grAhyaM vividham Ayudham 07087047c yathopadiSTam AcAryaiH kAryaH paJcaguNo rathaH 07087048a kAmbojair hi sameSyAmi kruddhair AzIviSopamaiH 07087048c nAnAzastrasamAvApair vividhAyudhayodhibhiH 07087049a kirAtaiz ca sameSyAmi viSakalpaiH prahAribhiH 07087049c lAlitaiH satataM rAjJA duryodhanahitaiSibhiH 07087050a zakaiz cApi sameSyAmi zakratulyaparAkramaiH 07087050c agnikalpair durAdharSaiH pradIptair iva pAvakaiH 07087051a tathAnyair vividhair yodhaiH kAlakalpair durAsadaiH 07087051c sameSyAmi raNe rAjan bahubhir yuddhadurmadaiH 07087052a tasmAd vai vAjino mukhyA vizrAntAH zubhalakSaNAH 07087052c upAvRttAz ca pItAz ca punar yujyantu me rathe 07087053a tasya sarvAn upAsaGgAn sarvopakaraNAni ca 07087053c rathe prAsthApayad rAjA zastrANi vividhAni ca 07087054a tatas tAn sarvato muktvA sadazvAMz caturo janAH 07087054c rasavat pAyayAm AsuH pAnaM madasamIriNam 07087055a pItopavRttAn snAtAMz ca jagdhAnnAn samalaMkRtAn 07087055c vinItazalyAMs turagAMz caturo hemamAlinaH 07087056a tAn yattAn rukmavarNAbhAn vinItAJ zIghragAminaH 07087056c saMhRSTamanaso 'vyagrAn vidhivat kalpite rathe 07087057a mahAdhvajena siMhena hemakesaramAlinA 07087057c saMvRte ketanair hemair maNividrumacitritaiH 07087057e pANDurAbhraprakAzAbhiH patAkAbhir alaMkRte 07087058a hemadaNDocchritacchatre bahuzastraparicchade 07087058c yojayAm Asa vidhivad dhemabhANDavibhUSitAn 07087059a dArukasyAnujo bhrAtA sUtas tasya priyaH sakhA 07087059c nyavedayad rathaM yuktaM vAsavasyeva mAtaliH 07087060a tataH snAtaH zucir bhUtvA kRtakautukamaGgalaH 07087060c snAtakAnAM sahasrasya svarNaniSkAn adApayat 07087060e AzIrvAdaiH pariSvaktaH sAtyakiH zrImatAM varaH 07087061a tataH sa madhuparkArhaH pItvA kailAvataM madhu 07087061c lohitAkSo babhau tatra madavihvalalocanaH 07087062a Alabhya vIrakAMsyaM ca harSeNa mahatAnvitaH 07087062c dviguNIkRtatejA hi prajvalann iva pAvakaH 07087062e utsaGge dhanur AdAya sazaraM rathinAM varaH 07087063a kRtasvastyayano vipraiH kavacI samalaMkRtaH 07087063c lAjair gandhais tathA mAlyaiH kanyAbhiz cAbhinanditaH 07087064a yudhiSThirasya caraNAv abhivAdya kRtAJjaliH 07087064c tena mUrdhany upAghrAta Aruroha mahAratham 07087065a tatas te vAjino hRSTAH supuSTA vAtaraMhasaH 07087065c ajayyA jaitram Uhus taM vikurvantaH sma saindhavAH 07087066a atha harSaparItAGgaH sAtyakir bhImam abravIt 07087066c tvaM bhIma rakSa rAjAnam etat kAryatamaM hi te 07087067a ahaM bhittvA pravekSyAmi kAlapakvam idaM balam 07087067c AyatyAM ca tadAtve ca zreyo rAjJo 'bhirakSaNam 07087068a jAnISe mama vIryaM tvaM tava cAham ariMdama 07087068c tasmAd bhIma nivartasva mama ced icchasi priyam 07087069a tathoktaH sAtyakiM prAha vraja tvaM kAryasiddhaye 07087069c ahaM rAjJaH kariSyAmi rakSAM puruSasattama 07087070a evam uktaH pratyuvAca bhImasenaM sa mAdhavaH 07087070c gaccha gaccha drutaM pArtha dhruvo 'dya vijayo mama 07087071a yan me snigdho 'nuraktaz ca tvam adya vazagaH sthitaH 07087071c nimittAni ca dhanyAni yathA bhIma vadanti me 07087072a nihate saindhave pApe pANDavena mahAtmanA 07087072c pariSvajiSye rAjAnaM dharmAtmAnaM na saMzayaH 07087073a etAvad uktvA bhImaM tu visRjya ca mahAmanAH 07087073c saMpraikSat tAvakaM sainyaM vyAghro mRgagaNAn iva 07087074a taM dRSTvA pravivikSantaM sainyaM tava janAdhipa 07087074c bhUya evAbhavan mUDhaM subhRzaM cApy akampata 07087075a tataH prayAtaH sahasA sainyaM tava sa sAtyakiH 07087075c didRkSur arjunaM rAjan dharmarAjasya zAsanAt 07088001 saMjaya uvAca 07088001a prayAte tava sainyaM tu yuyudhAne yuyutsayA 07088001c dharmarAjo mahArAja svenAnIkena saMvRtaH 07088001e prAyAd droNarathaprepsur yuyudhAnasya pRSThataH 07088002a tataH pAJcAlarAjasya putraH samaradurmadaH 07088002c prAkrozat pANDavAnIke vasudAnaz ca pArthivaH 07088003a Agacchata praharata drutaM viparidhAvata 07088003c yathA sukhena gaccheta sAtyakir yuddhadurmadaH 07088004a mahArathA hi bahavo yatiSyanty asya nirjaye 07088004c iti bruvanto vegena samApetur balaM tava 07088005a vayaM pratijigISantas tatra tAn samabhidrutAH 07088005c tataH zabdo mahAn AsId yuyudhAnarathaM prati 07088006a prakampyamAnA mahatI tava putrasya vAhinI 07088006c sAtvatena mahArAja zatadhAbhivyadIryata 07088007a tasyAM vidIryamANAyAM zineH pautro mahArathaH 07088007c sapta vIrAn maheSvAsAn agrAnIke vyapothayat 07088008a te bhItA mRdyamAnAz ca pramRSTA dIrghabAhunA 07088008c AyodhanaM jahur vIrA dRSTvA tam atimAnuSam 07088009a rathair vimathitAkSaiz ca bhagnanIDaiz ca mAriSa 07088009c cakrair vimathitaiz chinnair dhvajaiz ca vinipAtitaiH 07088010a anukarSaiH patAkAbhiH zirastrANaiH sakAJcanaiH 07088010c bAhubhiz candanAdigdhaiH sAGgadaiz ca vizAM pate 07088011a hastihastopamaiz cApi bhujagAbhogasaMnibhaiH 07088011c UrubhiH pRthivI channA manujAnAM narottama 07088012a zazAGkasaMnikAzaiz ca vadanaiz cArukuNDalaiH 07088012c patitair vRSabhAkSANAM babhau bhArata medinI 07088013a gajaiz ca bahudhA chinnaiH zayAnaiH parvatopamaiH 07088013c rarAjAtibhRzaM bhUmir vikIrNair iva parvataiH 07088014a tapanIyamayair yoktrair muktAjAlavibhUSitaiH 07088014c urazchadair vicitraiz ca vyazobhanta turaMgamAH 07088014e gatasattvA mahIM prApya pramRSTA dIrghabAhunA 07088015a nAnAvidhAni sainyAni tava hatvA tu sAtvataH 07088015c praviSTas tAvakaM sainyaM drAvayitvA camUM bhRzam 07088016a tatas tenaiva mArgeNa yena yAto dhanaMjayaH 07088016c iyeSa sAtyakir gantuM tato droNena vAritaH 07088017a bharadvAjaM samAsAdya yuyudhAnas tu mAriSa 07088017c nAbhyavartata saMkruddho velAm iva jalAzayaH 07088018a nivArya tu raNe droNo yuyudhAnaM mahAratham 07088018c vivyAdha nizitair bANaiH paJcabhir marmabhedibhiH 07088019a sAtyakis tu raNe droNaM rAjan vivyAdha saptabhiH 07088019c hemapuGkhaiH zilAdhautaiH kaGkabarhiNavAjitaiH 07088020a taM SaDbhiH sAyakair droNaH sAzvayantAram Ardayat 07088020c sa taM na mamRSe droNaM yuyudhAno mahArathaH 07088021a siMhanAdaM tataH kRtvA droNaM vivyAdha sAtyakiH 07088021c dazabhiH sAyakaiz cAnyaiH SaDbhir aSTAbhir eva ca 07088022a yuyudhAnaH punar droNaM vivyAdha dazabhiH zaraiH 07088022c ekena sArathiM cAsya caturbhiz caturo hayAn 07088022e dhvajam ekena bANena vivyAdha yudhi mAriSa 07088023a taM droNaH sAzvayantAraM sarathadhvajam AzugaiH 07088023c tvaran prAcchAdayad bANaiH zalabhAnAm iva vrajaiH 07088024a tathaiva yuyudhAno 'pi droNaM bahubhir AzugaiH 07088024c prAcchAdayad asaMbhrAntas tato droNa uvAca ha 07088025a tavAcAryo raNaM hitvA gataH kApuruSo yathA 07088025c yudhyamAnaM hi mAM hitvA pradakSiNam avartata 07088026a tvaM hi me yudhyato nAdya jIvan mokSyasi mAdhava 07088026c yadi mAM tvaM raNe hitvA na yAsy AcAryavad drutam 07088027 sAtyakir uvAca 07088027a dhanaMjayasya padavIM dharmarAjasya zAsanAt 07088027c gacchAmi svasti te brahman na me kAlAtyayo bhavet 07088028 saMjaya uvAca 07088028a etAvad uktvA zaineya AcAryaM parivarjayan 07088028c prayAtaH sahasA rAjan sArathiM cedam abravIt 07088029a droNaH kariSyate yatnaM sarvathA mama vAraNe 07088029c yatto yAhi raNe sUta zRNu cedaM vacaH param 07088030a etad Alokyate sainyam AvantyAnAM mahAprabham 07088030c asyAnantaratas tv etad dAkSiNAtyaM mahAbalam 07088031a tadanantaram etac ca bAhlikAnAM balaM mahat 07088031c bAhlikAbhyAzato yuktaM karNasyApi mahad balam 07088032a anyonyena hi sainyAni bhinnAny etAni sArathe 07088032c anyonyaM samupAzritya na tyakSyanti raNAjiram 07088033a etad antaram AsAdya codayAzvAn prahRSTavat 07088033c madhyamaM javam AsthAya vaha mAm atra sArathe 07088034a bAhlikA yatra dRzyante nAnApraharaNodyatAH 07088034c dAkSiNAtyAz ca bahavaH sUtaputrapurogamAH 07088035a hastyazvarathasaMbAdhaM yac cAnIkaM vilokyate 07088035c nAnAdezasamutthaiz ca padAtibhir adhiSThitam 07088036a etAvad uktvA yantAraM brahmANaM parivarjayan 07088036c sa vyatIyAya yatrograM karNasya sumahad balam 07088037a taM droNo 'nuyayau kruddho vikiran vizikhAn bahUn 07088037c yuyudhAnaM mahAbAhuM gacchantam anivartinam 07088038a karNasya sainyaM sumahad abhihatya zitaiH zaraiH 07088038c prAvizad bhAratIM senAm aparyantAM sa sAtyakiH 07088039a praviSTe yuyudhAne tu sainikeSu druteSu ca 07088039c amarSI kRtavarmA tu sAtyakiM paryavArayat 07088040a tam ApatantaM vizikhaiH SaDbhir Ahatya sAtyakiH 07088040c caturbhiz caturo 'syAzvAn AjaghAnAzu vIryavAn 07088041a tataH punaH SoDazabhir nataparvabhir AzugaiH 07088041c sAtyakiH kRtavarmANaM pratyavidhyat stanAntare 07088042a sa tudyamAno vizikhair bahubhis tigmatejanaiH 07088042c sAtvatena mahArAja kRtavarmA na cakSame 07088043a sa vatsadantaM saMdhAya jihmagAnalasaMnibham 07088043c AkRSya rAjann AkarNAd vivyAdhorasi sAtyakim 07088044a sa tasya dehAvaraNaM bhittvA dehaM ca sAyakaH 07088044c sapatrapuGkhaH pRthivIM viveza rudhirokSitaH 07088045a athAsya bahubhir bANair acchinat paramAstravit 07088045c samArgaNaguNaM rAjan kRtavarmA zarAsanam 07088046a vivyAdha ca raNe rAjan sAtyakiM satyavikramam 07088046c dazabhir vizikhais tIkSNair abhikruddhaH stanAntare 07088047a tataH prazIrNe dhanuSi zaktyA zaktimatAM varaH 07088047c abhyahan dakSiNaM bAhuM sAtyakiH kRtavarmaNaH 07088048a tato 'nyat sudRDhaM vIro dhanur AdAya sAtyakiH 07088048c vyasRjad vizikhAMs tUrNaM zatazo 'tha sahasrazaH 07088049a sarathaM kRtavarmANaM samantAt paryavAkirat 07088049c chAdayitvA raNe 'tyarthaM hArdikyaM tu sa sAtyakiH 07088050a athAsya bhallena ziraH sAratheH samakRntata 07088050c sa papAta hataH sUto hArdikyasya mahArathAt 07088050e tatas te yantari hate prAdravaMs turagA bhRzam 07088051a atha bhojas tv asaMbhrAnto nigRhya turagAn svayam 07088051c tasthau zaradhanuSpANis tat sainyAny abhyapUjayan 07088052a sa muhUrtam ivAzvasya sadazvAn samacodayat 07088052c vyapetabhIr amitrANAm Avahat sumahad bhayam 07088052e sAtyakiz cAbhyagAt tasmAt sa tu bhImam upAdravat 07088053a yuyudhAno 'pi rAjendra droNAnIkAd viniHsRtaH 07088053c prayayau tvaritas tUrNaM kAmbojAnAM mahAcamUm 07088054a sa tatra bahubhiH zUraiH saMniruddho mahArathaiH 07088054c na cacAla tadA rAjan sAtyakiH satyavikramaH 07088055a saMdhAya ca camUM droNo bhoje bhAraM nivezya ca 07088055c anvadhAvad raNe yatto yuyudhAnaM yuyutsayA 07088056a tathA tam anudhAvantaM yuyudhAnasya pRSThataH 07088056c nyavArayanta saMkruddhAH pANDusainye bRhattamAH 07088057a samAsAdya tu hArdikyaM rathAnAM pravaraM ratham 07088057c pAJcAlA vigatotsAhA bhImasenapurogamAH 07088057e vikramya vAritA rAjan vIreNa kRtavarmaNA 07088058a yatamAnAMs tu tAn sarvAn ISad vigatacetasaH 07088058c abhitas tAJ zaraugheNa klAntavAhAn avArayat 07088059a nigRhItAs tu bhojena bhojAnIkepsavo raNe 07088059c atiSThann Aryavad vIrAH prArthayanto mahad yazaH 07089001 dhRtarASTra uvAca 07089001a evaM bahuvidhaM sainyam evaM pravicitaM varam 07089001c vyUDham evaM yathAnyAyam evaM bahu ca saMjaya 07089002a nityaM pUjitam asmAbhir abhikAmaM ca naH sadA 07089002c prauDham atyadbhutAkAraM purastAd dRDhavikramam 07089003a nAtivRddham abAlaM ca na kRzaM nAtipIvaram 07089003c laghuvRttAyataprANaM sAragAtram anAmayam 07089004a AttasaMnAhasaMpannaM bahuzastraparicchadam 07089004c zastragrahaNavidyAsu bahvISu pariniSThitam 07089005a Arohe paryavaskande saraNe sAntaraplute 07089005c samyakpraharaNe yAne vyapayAne ca kovidam 07089006a nAgeSv azveSu bahuzo ratheSu ca parIkSitam 07089006c parIkSya ca yathAnyAyaM vetanenopapAditam 07089007a na goSThyA nopacAreNa na saMbandhanimittataH 07089007c nAnAhUto na hy abhRto mama sainye babhUva ha 07089008a kulInAryajanopetaM tuSTapuSTam anuddhatam 07089008c kRtamAnopakAraM ca yazasvi ca manasvi ca 07089009a sacivaiz cAparair mukhyair bahubhir mukhyakarmabhiH 07089009c lokapAlopamais tAta pAlitaM narasattamaiH 07089010a bahubhiH pArthivair guptam asmatpriyacikIrSubhiH 07089010c asmAn abhisRtaiH kAmAt sabalaiH sapadAnugaiH 07089011a mahodadhim ivApUrNam ApagAbhiH samantataH 07089011c apakSaiH pakSisaMkAzai rathair azvaiz ca saMvRtam 07089012a yodhAkSayyajalaM bhImaM vAhanormitaraGgiNam 07089012c kSepaNyasigadAzaktizaraprAsajhaSAkulam 07089013a dhvajabhUSaNasaMbAdhaM ratnapaTTena saMcitam 07089013c vAhanair api dhAvadbhir vAyuvegavikampitam 07089014a droNagambhIrapAtAlaM kRtavarmamahAhradam 07089014c jalasaMdhamahAgrAhaM karNacandrodayoddhatam 07089015a gate sainyArNavaM bhittvA tarasA pANDavarSabhe 07089015c saMjayaikarathenaiva yuyudhAne ca mAmakam 07089016a tatra zeSaM na pazyAmi praviSTe savyasAcini 07089016c sAtvate ca rathodAre mama sainyasya saMjaya 07089017a tau tatra samatikrAntau dRSTvAbhItau tarasvinau 07089017c sindhurAjaM ca saMprekSya gANDIvasyeSugocare 07089018a kiM tadA kuravaH kRtyaM vidadhuH kAlacoditAH 07089018c dAruNaikAyane kAle kathaM vA pratipedire 07089019a grastAn hi kauravAn manye mRtyunA tAta saMgatAn 07089019c vikramo hi raNe teSAM na tathA dRzyate 'dya vai 07089020a akSatau saMyuge tatra praviSTau kRSNapANDavau 07089020c na ca vArayitA kaz cit tayor astIha saMjaya 07089021a bhRtAz ca bahavo yodhAH parIkSyaiva mahArathAH 07089021c vetanena yathAyogyaM priyavAdena cApare 07089022a akAraNabhRtas tAta mama sainye na vidyate 07089022c karmaNA hy anurUpeNa labhyate bhaktavetanam 07089023a na ca yodho 'bhavat kaz cin mama sainye tu saMjaya 07089023c alpadAnabhRtas tAta na kupyabhRtako naraH 07089024a pUjitA hi yathAzaktyA dAnamAnAsanair mayA 07089024c tathA putraiz ca me tAta jJAtibhiz ca sabAndhavaiH 07089025a te ca prApyaiva saMgrAme nirjitAH savyasAcinA 07089025c zaineyena parAmRSTAH kim anyad bhAgadheyataH 07089026a rakSyate yaz ca saMgrAme ye ca saMjaya rakSiNaH 07089026c ekaH sAdhAraNaH panthA rakSyasya saha rakSibhiH 07089027a arjunaM samare dRSTvA saindhavasyAgrataH sthitam 07089027c putro mama bhRzaM mUDhaH kiM kAryaM pratyapadyata 07089028a sAtyakiM ca raNe dRSTvA pravizantam abhItavat 07089028c kiM nu duryodhanaH kRtyaM prAptakAlam amanyata 07089029a sarvazastrAtigau senAM praviSTau rathasattamau 07089029c dRSTvA kAM vai dhRtiM yuddhe pratyapadyanta mAmakAH 07089030a dRSTvA kRSNaM tu dAzArham arjunArthe vyavasthitam 07089030c zinInAm RSabhaM caiva manye zocanti putrakAH 07089031a dRSTvA senAM vyatikrAntAM sAtvatenArjunena ca 07089031c palAyamAnAMz ca kurUn manye zocanti putrakAH 07089032a vidrutAn rathino dRSTvA nirutsAhAn dviSajjaye 07089032c palAyane kRtotsAhAn manye zocanti putrakAH 07089033a zUnyAn kRtAn rathopasthAn sAtvatenArjunena ca 07089033c hatAMz ca yodhAn saMdRzya manye zocanti putrakAH 07089034a vyazvanAgarathAn dRSTvA tatra vIrAn sahasrazaH 07089034c dhAvamAnAn raNe vyagrAn manye zocanti putrakAH 07089035a vivIrAMz ca kRtAn azvAn virathAMz ca kRtAn narAn 07089035c tatra sAtyakipArthAbhyAM manye zocanti putrakAH 07089036a pattisaMghAn raNe dRSTvA dhAvamAnAMz ca sarvazaH 07089036c nirAzA vijaye sarve manye zocanti putrakAH 07089037a droNasya samatikrAntAv anIkam aparAjitau 07089037c kSaNena dRSTvA tau vIrau manye zocanti putrakAH 07089038a saMmUDho 'smi bhRzaM tAta zrutvA kRSNadhanaMjayau 07089038c praviSTau mAmakaM sainyaM sAtvatena sahAcyutau 07089039a tasmin praviSTe pRtanAM zinInAM pravare rathe 07089039c bhojAnIkaM vyatikrAnte katham Asan hi kauravAH 07089040a tathA droNena samare nigRhIteSu pANDuSu 07089040c kathaM yuddham abhUt tatra tan mamAcakSva saMjaya 07089041a droNo hi balavAJ zUraH kRtAstro dRDhavikramaH 07089041c pAJcAlAs taM maheSvAsaM pratyayudhyan kathaM raNe 07089042a baddhavairAs tathA droNe dharmarAjajayaiSiNaH 07089042c bhAradvAjas tathA teSu kRtavairo mahArathaH 07089043a arjunaz cApi yac cakre sindhurAjavadhaM prati 07089043c tan me sarvaM samAcakSva kuzalo hy asi saMjaya 07090001 saMjaya uvAca 07090001a AtmAparAdhAt saMbhUtaM vyasanaM bharatarSabha 07090001c prApya prAkRtavad vIra na tvaM zocitum arhasi 07090002a tava nirguNatAM jJAtvA pakSapAtaM suteSu ca 07090002c dvaidhIbhAvaM tathA dharme pANDaveSu ca matsaram 07090002e ArtapralApAMz ca bahUn manujAdhipasattama 07090003a sarvalokasya tattvajJaH sarvalokaguruH prabhuH 07090003c vAsudevas tato yuddhaM kurUNAm akaron mahat 07090004a AtmAparAdhAt sumahAn prAptas te vipulaH kSayaH 07090004c na hi te sukRtaM kiM cid Adau madhye ca bhArata 07090004e dRzyate pRSThataz caiva tvanmUlo hi parAjayaH 07090005a tasmAd adya sthiro bhUtvA jJAtvA lokasya nirNayam 07090005c zRNu yuddhaM yathA vRttaM ghoraM devAsuropamam 07090006a praviSTe tava sainyaM tu zaineye satyavikrame 07090006c bhImasenamukhAH pArthAH pratIyur vAhinIM tava 07090007a Agacchatas tAn sahasA kruddharUpAn sahAnugAn 07090007c dadhAraiko raNe pANDUn kRtavarmA mahArathaH 07090008a yathodvRttaM dhArayate velA vai salilArNavam 07090008c pANDusainyaM tathA saMkhye hArdikyaH samavArayat 07090009a tatrAdbhutam amanyanta hArdikyasya parAkramam 07090009c yad enaM sahitAH pArthA nAticakramur Ahave 07090010a tato bhImas tribhir viddhvA kRtavarmANam AyasaiH 07090010c zaGkhaM dadhmau mahAbAhur harSayan sarvapANDavAn 07090011a sahadevas tu viMzatyA dharmarAjaz ca paJcabhiH 07090011c zatena nakulaz cApi hArdikyaM samavidhyata 07090012a draupadeyAs trisaptatyA saptabhiz ca ghaTotkacaH 07090012c dhRSTadyumnas tribhiz cApi kRtavarmANam Ardayat 07090012e virATo drupadaz caiva yAjJaseniz ca paJcabhiH 07090013a zikhaNDI cApi hArdikyaM viddhvA paJcabhir AzugaiH 07090013c punar vivyAdha viMzatyA sAyakAnAM hasann iva 07090014a kRtavarmA tato rAjan sarvatas tAn mahArathAn 07090014c ekaikaM paJcabhir viddhvA bhImaM vivyAdha saptabhiH 07090014e dhanur dhvajaM ca saMyatto rathAd bhUmAv apAtayat 07090015a athainaM chinnadhanvAnaM tvaramANo mahArathaH 07090015c AjaghAnorasi kruddhaH saptatyA nizitaiH zaraiH 07090016a sa gADhaviddho balavAn hArdikyasya zarottamaiH 07090016c cacAla rathamadhyasthaH kSitikampe yathAcalaH 07090017a bhImasenaM tathA dRSTvA dharmarAjapurogamAH 07090017c visRjantaH zarAn ghorAn kRtavarmANam Ardayan 07090018a taM tathA koSThakIkRtya rathavaMzena mAriSa 07090018c vivyadhuH sAyakair hRSTA rakSArthaM mAruter mRdhe 07090019a pratilabhya tataH saMjJAM bhImaseno mahAbalaH 07090019c zaktiM jagrAha samare hemadaNDAm ayasmayIm 07090019e cikSepa ca rathAt tUrNaM kRtavarmarathaM prati 07090020a sA bhImabhujanirmuktA nirmuktoragasaMnibhA 07090020c kRtavarmANam abhitaH prajajvAla sudAruNA 07090021a tAm ApatantIM sahasA yugAntAgnisamaprabhAm 07090021c dvAbhyAM zarAbhyAM hArdikyo nicakarta dvidhA tadA 07090022a sA chinnA patitA bhUmau zaktiH kanakabhUSaNA 07090022c dyotayantI dizo rAjan maholkeva divaz cyutA 07090022e zaktiM vinihatAM dRSTvA bhImaz cukrodha vai bhRzam 07090023a tato 'nyad dhanur AdAya vegavat sumahAsvanam 07090023c bhImaseno raNe kruddho hArdikyaM samavArayat 07090024a athainaM paJcabhir bANair AjaghAna stanAntare 07090024c bhImo bhImabalo rAjaMs tava durmantritena ha 07090025a bhojas tu kSatasarvAGgo bhImasenena mAriSa 07090025c raktAzoka ivotphullo vyabhrAjata raNAjire 07090026a tataH kruddhas tribhir bANair bhImasenaM hasann iva 07090026c abhihatya dRDhaM yuddhe tAn sarvAn pratyavidhyata 07090027a tribhis tribhir maheSvAso yatamAnAn mahArathAn 07090027c te 'pi taM pratyavidhyanta saptabhiH saptabhiH zaraiH 07090028a zikhaNDinas tataH kruddhaH kSurapreNa mahArathaH 07090028c dhanuz ciccheda samare prahasann iva bhArata 07090029a zikhaNDI tu tataH kruddhaz chinne dhanuSi satvaram 07090029c asiM jagrAha samare zatacandraM ca bhAsvaram 07090030a bhrAmayitvA mahAcarma cAmIkaravibhUSitam 07090030c tam asiM preSayAm Asa kRtavarmarathaM prati 07090031a sa tasya sazaraM cApaM chittvA saMkhye mahAn asiH 07090031c abhyagAd dharaNIM rAjaMz cyutaM jyotir ivAmbarAt 07090032a etasminn eva kAle tu tvaramANA mahArathAH 07090032c vivyadhuH sAyakair gADhaM kRtavarmANam Ahave 07090033a athAnyad dhanur AdAya tyaktvA tac ca mahad dhanuH 07090033c vizIrNaM bharatazreSTha hArdikyaH paravIrahA 07090034a vivyAdha pANDavAn yuddhe tribhis tribhir ajihmagaiH 07090034c zikhaNDinaM ca vivyAdha tribhiH paJcabhir eva ca 07090035a dhanur anyat samAdAya zikhaNDI tu mahAyazAH 07090035c avArayat kUrmanakhair Azugair hRdikAtmajam 07090036a tataH kruddho raNe rAjan hRdikasyAtmasaMbhavaH 07090036c abhidudrAva vegena yAjJaseniM mahAratham 07090037a bhISmasya samare rAjan mRtyor hetuM mahAtmanaH 07090037c vidarzayan balaM zUraH zArdUla iva kuJjaram 07090038a tau dizAgajasaMkAzau jvalitAv iva pAvakau 07090038c samAsedatur anyonyaM zarasaMghair ariMdamau 07090039a vidhunvAnau dhanuHzreSThe saMdadhAnau ca sAyakAn 07090039c visRjantau ca zatazo gabhastIn iva bhAskarau 07090040a tApayantau zarais tIkSNair anyonyaM tau mahArathau 07090040c yugAntapratimau vIrau rejatur bhAskarAv iva 07090041a kRtavarmA tu rabhasaM yAjJaseniM mahAratham 07090041c viddhveSUNAM trisaptatyA punar vivyAdha saptabhiH 07090042a sa gADhaviddho vyathito rathopastha upAvizat 07090042c visRjan sazaraM cApaM mUrchayAbhipariplutaH 07090043a taM viSaNNaM rathe dRSTvA tAvakA bharatarSabha 07090043c hArdikyaM pUjayAm Asur vAsAMsy Adudhuvuz ca ha 07090044a zikhaNDinaM tathA jJAtvA hArdikyazarapIDitam 07090044c apovAha raNAd yantA tvaramANo mahAratham 07090045a sAditaM tu rathopasthe dRSTvA pArthAH zikhaNDinam 07090045c parivavrU rathais tUrNaM kRtavarmANam Ahave 07090046a tatrAdbhutaM paraM cakre kRtavarmA mahArathaH 07090046c yad ekaH samare pArthAn vArayAm Asa sAnugAn 07090047a pArthAJ jitvAjayac cedIn pAJcAlAn sRJjayAn api 07090047c kekayAMz ca mahAvIryAn kRtavarmA mahArathaH 07090048a te vadhyamAnAH samare hArdikyena sma pANDavAH 07090048c itaz cetaz ca dhAvanto naiva cakrur dhRtiM raNe 07090049a jitvA pANDusutAn yuddhe bhImasenapurogamAn 07090049c hArdikyaH samare 'tiSThad vidhUma iva pAvakaH 07090050a te drAvyamANAH samare hArdikyena mahArathAH 07090050c vimukhAH samapadyanta zaravRSTibhir arditAH 07091001 saMjaya uvAca 07091001a zRNuSvaikamanA rAjan yan mAM tvaM paripRcchasi 07091001c drAvyamANe bale tasmin hArdikyena mahAtmanA 07091002a lajjayAvanate cApi prahRSTaiz caiva tAvakaiH 07091002c dvIpo ya AsIt pANDUnAm agAdhe gAdham icchatAm 07091003a zrutvA tu ninadaM bhImaM tAvakAnAM mahAhave 07091003c zaineyas tvarito rAjan kRtavarmANam abhyayAt 07091004a kRtavarmA tu hArdikyaH zaineyaM nizitaiH zaraiH 07091004c avAkirat susaMkruddhas tato 'krudhyata sAtyakiH 07091005a tataH sunizitaM bhallaM zaineyaH kRtavarmaNe 07091005c preSayAm Asa samare zarAMz ca caturo 'parAn 07091006a te tasya jaghnire vAhAn bhallenAsyAcchinad dhanuH 07091006c pRSTharakSaM tathA sUtam avidhyan nizitaiH zaraiH 07091007a tatas taM virathaM kRtvA sAtyakiH satyavikramaH 07091007c senAm asyArdayAm Asa zaraiH saMnataparvabhiH 07091008a sAbhajyatAtha pRtanA zaineyazarapIDitA 07091008c tataH prAyAd vai tvaritaH sAtyakiH satyavikramaH 07091009a zRNu rAjan yad akarot tava sainyeSu vIryavAn 07091009c atItya sa mahArAja droNAnIkamahArNavam 07091010a parAjitya ca saMhRSTaH kRtavarmANam Ahave 07091010c yantAram abravIc chUraH zanair yAhIty asaMbhramam 07091011a dRSTvA tu tava tat sainyaM rathAzvadvipasaMkulam 07091011c padAtijanasaMpUrNam abravIt sArathiM punaH 07091012a yad etan meghasaMkAzaM droNAnIkasya savyataH 07091012c sumahat kuJjarAnIkaM yasya rukmaratho mukham 07091013a ete hi bahavaH sUta durnivAryAz ca saMyuge 07091013c duryodhanasamAdiSTA madarthe tyaktajIvitAH 07091013e rAjaputrA maheSvAsAH sarve vikrAntayodhinaH 07091014a trigartAnAM rathodArAH suvarNavikRtadhvajAH 07091014c mAm evAbhimukhA vIrA yotsyamAnA vyavasthitAH 07091015a atra mAM prApaya kSipram azvAMz codaya sArathe 07091015c trigartaiH saha yotsyAmi bhAradvAjasya pazyataH 07091016a tataH prAyAc chanaiH sUtaH sAtvatasya mate sthitaH 07091016c rathenAdityavarNena bhAsvareNa patAkinA 07091017a tam UhuH sArather vazyA valgamAnA hayottamAH 07091017c vAyuvegasamAH saMkhye kundendurajataprabhAH 07091018a ApatantaM rathaM taM tu zaGkhavarNair hayottamaiH 07091018c parivavrus tataH zUrA gajAnIkena sarvataH 07091018e kiranto vividhAMs tIkSNAn sAyakA&l laghuvedhinaH 07091019a sAtvato 'pi zitair bANair gajAnIkam ayodhayat 07091019c parvatAn iva varSeNa tapAnte jalado mahAn 07091020a vajrAzanisamasparzair vadhyamAnAH zarair gajAH 07091020c prAdravan raNam utsRjya zinivIryasamIritaiH 07091021a zIrNadantA virudhirA bhinnamastakapiNDakAH 07091021c vizIrNakarNAsyakarA viniyantRpatAkinaH 07091022a saMbhinnavarmaghaNTAz ca saMnikRttamahAdhvajAH 07091022c hatArohA dizo rAjan bhejire bhraSTakambalAH 07091023a ruvanto vividhAn rAvAJ jaladopamanisvanAH 07091023c nArAcair vatsadantaiz ca sAtvatena vidAritAH 07091024a tasmin drute gajAnIke jalasaMdho mahArathaH 07091024c yattaH saMprApayan nAgaM rajatAzvarathaM prati 07091025a rukmavarNakaraH zUras tapanIyAGgadaH zuciH 07091025c kuNDalI mukuTI zaGkhI raktacandanarUSitaH 07091026a zirasA dhArayan dIptAM tapanIyamayIM srajam 07091026c urasA dhArayan niSkaM kaNThasUtraM ca bhAsvaram 07091027a cApaM ca rukmavikRtaM vidhunvan gajamUrdhani 07091027c azobhata mahArAja savidyud iva toyadaH 07091028a tam ApatantaM sahasA mAgadhasya gajottamam 07091028c sAtyakir vArayAm Asa velevodvRttam arNavam 07091029a nAgaM nivAritaM dRSTvA zaineyasya zarottamaiH 07091029c akrudhyata raNe rAjaJ jalasaMdho mahAbalaH 07091030a tataH kruddho maheSvAso mArgaNair bhArasAdhanaiH 07091030c avidhyata zineH pautraM jalasaMdho mahorasi 07091031a tato 'pareNa bhallena pItena nizitena ca 07091031c asyato vRSNivIrasya nicakarta zarAsanam 07091032a sAtyakiM chinnadhanvAnaM prahasann iva bhArata 07091032c avidhyan mAgadho vIraH paJcabhir nizitaiH zaraiH 07091033a sa viddho bahubhir bANair jalasaMdhena vIryavAn 07091033c nAkampata mahAbAhus tad adbhutam ivAbhavat 07091034a acintayan vai sa zarAn nAtyarthaM saMbhramAd balI 07091034c dhanur anyat samAdAya tiSTha tiSThety uvAca ha 07091035a etAvad uktvA zaineyo jalasaMdhaM mahorasi 07091035c vivyAdha SaSTyA subhRzaM zarANAM prahasann iva 07091036a kSurapreNa ca pItena muSTideze mahad dhanuH 07091036c jalasaMdhasya ciccheda vivyAdha ca tribhiH zaraiH 07091037a jalasaMdhas tu tat tyaktvA sazaraM vai zarAsanam 07091037c tomaraM vyasRjat tUrNaM sAtyakiM prati mAriSa 07091038a sa nirbhidya bhujaM savyaM mAdhavasya mahAraNe 07091038c abhyagAd dharaNIM ghoraH zvasann iva mahoragaH 07091039a nirbhinne tu bhuje savye sAtyakiH satyavikramaH 07091039c triMzadbhir vizikhais tIkSNair jalasaMdham atADayat 07091040a pragRhya tu tataH khaDgaM jalasaMdho mahAbalaH 07091040c ArSabhaM carma ca mahac chatacandram alaMkRtam 07091040e tata Avidhya taM khaDgaM sAtvatAyotsasarja ha 07091041a zaineyasya dhanuz chittvA sa khaDgo nyapatan mahIm 07091041c alAtacakravac caiva vyarocata mahIM gataH 07091042a athAnyad dhanur AdAya sarvakAyAvadAraNam 07091042c zAlaskandhapratIkAzam indrAzanisamasvanam 07091042e visphArya vivyadhe kruddho jalasaMdhaM zareNa ha 07091043a tataH sAbharaNau bAhU kSurAbhyAM mAdhavottamaH 07091043c sAGgadau jalasaMdhasya ciccheda prahasann iva 07091044a tau bAhU parighaprakhyau petatur gajasattamAt 07091044c vasuMdharAdharAd bhraSTau paJcazIrSAv ivoragau 07091045a tataH sudaMSTraM suhanu cArukuNDalam unnasam 07091045c kSureNAsya tRtIyena ziraz ciccheda sAtyakiH 07091046a tat pAtitazirobAhukabandhaM bhImadarzanam 07091046c dviradaM jalasaMdhasya rudhireNAbhyaSiJcata 07091047a jalasaMdhaM nihatyAjau tvaramANas tu sAtvataH 07091047c naiSAdiM pAtayAm Asa gajaskandhAd vizAM pate 07091048a rudhireNAvasiktAGgo jalasaMdhasya kuJjaraH 07091048c vilambamAnam avahat saMzliSTaM param Asanam 07091049a zarArditaH sAtvatena mardamAnaH svavAhinIm 07091049c ghoram ArtasvaraM kRtvA vidudrAva mahAgajaH 07091050a hAhAkAro mahAn AsIt tava sainyasya mAriSa 07091050c jalasaMdhaM hataM dRSTvA vRSNInAm RSabheNa ha 07091051a vimukhAz cAbhyadhAvanta tava yodhAH samantataH 07091051c palAyane kRtotsAhA nirutsAhA dviSajjaye 07091052a etasminn antare rAjan droNaH zastrabhRtAM varaH 07091052c abhyayAj javanair azvair yuyudhAnaM mahAratham 07091053a tam udIrNaM tathA dRSTvA zaineyaM kurupuMgavAH 07091053c droNenaiva saha kruddhAH sAtyakiM paryavArayan 07091054a tataH pravavRte yuddhaM kurUNAM sAtvatasya ca 07091054c droNasya ca raNe rAjan ghoraM devAsuropamam 07092001 saMjaya uvAca 07092001a te kirantaH zaravrAtAn sarve yattAH prahAriNaH 07092001c tvaramANA mahArAja yuyudhAnam ayodhayan 07092002a taM droNaH saptasaptatyA jaghAna nizitaiH zaraiH 07092002c durmarSaNo dvAdazabhir duHsaho dazabhiH zaraiH 07092003a vikarNaz cApi nizitais triMzadbhiH kaGkapatribhiH 07092003c vivyAdha savye pArzve tu stanAbhyAm antare tathA 07092004a durmukho dazabhir bANais tathA duHzAsano 'STabhiH 07092004c citrasenaz ca zaineyaM dvAbhyAM vivyAdha mAriSa 07092005a duryodhanaz ca mahatA zaravarSeNa mAdhavam 07092005c apIDayad raNe rAjaJ zUrAz cAnye mahArathAH 07092006a sarvataH pratividdhas tu tava putrair mahArathaiH 07092006c tAn pratyavidhyac chaineyaH pRthak pRthag ajihmagaiH 07092007a bhAradvAjaM tribhir bANair duHsahaM navabhis tathA 07092007c vikarNaM paJcaviMzatyA citrasenaM ca saptabhiH 07092008a durmarSaNaM dvAdazabhiz caturbhiz ca viviMzatim 07092008c satyavrataM ca navabhir vijayaM dazabhiH zaraiH 07092009a tato rukmAGgadaM cApaM vidhunvAno mahArathaH 07092009c abhyayAt sAtyakis tUrNaM putraM tava mahAratham 07092010a rAjAnaM sarvalokasya sarvazastrabhRtAM varam 07092010c zarair abhyAhanad gADhaM tato yuddham abhUt tayoH 07092011a vimuJcantau zarAMs tIkSNAn saMdadhAnau ca sAyakAn 07092011c adRzyaM samare 'nyonyaM cakratus tau mahArathau 07092012a sAtyakiH kururAjena nirviddho bahv azobhata 07092012c asravad rudhiraM bhUri svarasaM candano yathA 07092013a sAtvatena ca bANaughair nirviddhas tanayas tava 07092013c zAtakumbhamayApIDo babhau yUpa ivocchritaH 07092014a mAdhavas tu raNe rAjan kururAjasya dhanvinaH 07092014c dhanuz ciccheda sahasA kSurapreNa hasann iva 07092014e athainaM chinnadhanvAnaM zarair bahubhir Acinot 07092015a nirbhinnaz ca zarais tena dviSatA kSiprakAriNA 07092015c nAmRSyata raNe rAjA zatror vijayalakSaNam 07092016a athAnyad dhanur AdAya hemapRSThaM durAsadam 07092016c vivyAdha sAtyakiM tUrNaM sAyakAnAM zatena ha 07092017a so 'tividdho balavatA putreNa tava dhanvinA 07092017c amarSavazam Apannas tava putram apIDayat 07092018a pIDitaM nRpatiM dRSTvA tava putrA mahArathAH 07092018c sAtvataM zaravarSeNa chAdayAm Asur aJjasA 07092019a sa chAdyamAno bahubhis tava putrair mahArathaiH 07092019c ekaikaM paJcabhir viddhvA punar vivyAdha saptabhiH 07092020a duryodhanaM ca tvarito vivyAdhASTabhir AzugaiH 07092020c prahasaMz cAsya ciccheda kArmukaM ripubhISaNam 07092021a nAgaM maNimayaM caiva zarair dhvajam apAtayat 07092021c hatvA tu caturo vAhAMz caturbhir nizitaiH zaraiH 07092021e sArathiM pAtayAm Asa kSurapreNa mahAyazAH 07092022a etasminn antare caiva kururAjaM mahAratham 07092022c avAkirac charair hRSTo bahubhir marmabhedibhiH 07092023a sa vadhyamAnaH samare zaineyasya zarottamaiH 07092023c prAdravat sahasA rAjan putro duryodhanas tava 07092023e Aplutaz ca tato yAnaM citrasenasya dhanvinaH 07092024a hAhAbhUtaM jagac cAsId dRSTvA rAjAnam Ahave 07092024c grasyamAnaM sAtyakinA khe somam iva rAhuNA 07092025a taM tu zabdaM mahac chrutvA kRtavarmA mahArathaH 07092025c abhyayAt sahasA tatra yatrAste mAdhavaH prabhuH 07092026a vidhunvAno dhanuHzreSThaM codayaMz caiva vAjinaH 07092026c bhartsayan sArathiM cograM yAhi yAhIti satvaraH 07092027a tam ApatantaM saMprekSya vyAditAsyam ivAntakam 07092027c yuyudhAno mahArAja yantAram idam abravIt 07092028a kRtavarmA rathenaiSa drutam Apatate zarI 07092028c pratyudyAhi rathenainaM pravaraM sarvadhanvinAm 07092029a tataH prajavitAzvena vidhivat kalpitena ca 07092029c AsasAda raNe bhojaM pratimAnaM dhanuSmatAm 07092030a tataH paramasaMkruddhau jvalantAv iva pAvakau 07092030c sameyAtAM naravyAghrau vyAghrAv iva tarasvinau 07092031a kRtavarmA tu zaineyaM SaDviMzatyA samArpayat 07092031c nizitaiH sAyakais tIkSNair yantAraM cAsya saptabhiH 07092032a caturaz ca hayodArAMz caturbhiH parameSubhiH 07092032c avidhyat sAdhudAntAn vai saindhavAn sAtvatasya ha 07092033a rukmadhvajo rukmapRSThaM mahad visphArya kArmukam 07092033c rukmAGgadI rukmavarmA rukmapuGkhAn avAkirat 07092034a tato 'zItiM zineH pautraH sAyakAn kRtavarmaNe 07092034c prAhiNot tvarayA yukto draSTukAmo dhanaMjayam 07092035a so 'tividdho balavatA zatruNA zatrutApanaH 07092035c samakampata durdharSaH kSitikampe yathAcalaH 07092036a triSaSTyA caturo 'syAzvAn saptabhiH sArathiM zaraiH 07092036c vivyAdha nizitais tUrNaM sAtyakiH kRtavarmaNaH 07092037a suvarNapuGkhaM vizikhaM samAdhAya sa sAtyakiH 07092037c vyasRjat taM mahAjvAlaM saMkruddham iva pannagam 07092038a so 'vizat kRtavarmANaM yamadaNDopamaH zaraH 07092038c jAmbUnadavicitraM ca varma nirbhidya bhAnumat 07092038e abhyagAd dharaNIm ugro rudhireNa samukSitaH 07092039a saMjAtarudhiraz cAjau sAtvateSubhir arditaH 07092039c pracalan dhanur utsRjya nyapatat syandanottame 07092040a sa siMhadaMSTro jAnubhyAm Apanno 'mitavikramaH 07092040c zarArditaH sAtyakinA rathopasthe nararSabhaH 07092041a sahasrabAhoH sadRzam akSobhyam iva sAgaram 07092041c nivArya kRtavarmANaM sAtyakiH prayayau tataH 07092042a khaDgazaktidhanuHkIrNAM gajAzvarathasaMkulAm 07092042c pravartitograrudhirAM zatazaH kSatriyarSabhaiH 07092043a prekSatAM sarvasainyAnAM madhyena zinipuMgavaH 07092043c abhyagAd vAhinIM bhittvA vRtrahevAsurIM camUm 07092044a samAzvAsya ca hArdikyo gRhya cAnyan mahad dhanuH 07092044c tasthau tatraiva balavAn vArayan yudhi pANDavAn 07093001 saMjaya uvAca 07093001a kAlyamAneSu sainyeSu zaineyena tatas tataH 07093001c bhAradvAjaH zaravrAtair mahadbhiH samavAkirat 07093002a sa saMprahAras tumulo droNasAtvatayor abhUt 07093002c pazyatAM sarvasainyAnAM balivAsavayor iva 07093003a tato droNaH zineH pautraM citraiH sarvAyasaiH zaraiH 07093003c tribhir AzIviSAkArair lalATe samavidhyata 07093004a tair lalATArpitair bANair yuyudhAnas tv ajihmagaiH 07093004c vyarocata mahArAja trizRGga iva parvataH 07093005a tato 'sya bANAn aparAn indrAzanisamasvanAn 07093005c bhAradvAjo 'ntaraprekSI preSayAm Asa saMyuge 07093006a tAn droNacApanirmuktAn dAzArhaH patataH zarAn 07093006c dvAbhyAM dvAbhyAM supuGkhAbhyAM ciccheda paramAstravit 07093007a tAm asya laghutAM droNaH samavekSya vizAM pate 07093007c prahasya sahasAvidhyad viMzatyA zinipuMgavam 07093008a punaH paJcAzateSUNAM zatena ca samArpayat 07093008c laghutAM yuyudhAnasya lAghavena vizeSayan 07093009a samutpatanti valmIkAd yathA kruddhA mahoragAH 07093009c tathA droNarathAd rAjann utpatanti tanucchidaH 07093010a tathaiva yuyudhAnena sRSTAH zatasahasrazaH 07093010c avAkiran droNarathaM zarA rudhirabhojanAH 07093011a lAghavAd dvijamukhyasya sAtvatasya ca mAriSa 07093011c vizeSaM nAdhyagacchAma samAvAstAM nararSabhau 07093012a sAtyakis tu tato droNaM navabhir nataparvabhiH 07093012c AjaghAna bhRzaM kruddho dhvajaM ca nizitaiH zaraiH 07093012e sArathiM ca zatenaiva bhAradvAjasya pazyataH 07093013a lAghavaM yuyudhAnasya dRSTvA droNo mahArathaH 07093013c saptatyA sAtyakiM viddhvA turagAMz ca tribhis tribhiH 07093013e dhvajam ekena vivyAdha mAdhavasya rathe sthitam 07093014a athApareNa bhallena hemapuGkhena patriNA 07093014c dhanuz ciccheda samare mAdhavasya mahAtmanaH 07093015a sAtyakis tu tataH kruddho dhanus tyaktvA mahArathaH 07093015c gadAM jagrAha mahatIM bhAradvAjAya cAkSipat 07093016a tAm ApatantIM sahasA paTTabaddhAm ayasmayIm 07093016c nyavArayac charair droNo bahubhir bahurUpibhiH 07093017a athAnyad dhanur AdAya sAtyakiH satyavikramaH 07093017c vivyAdha bahubhir vIraM bhAradvAjaM zilAzitaiH 07093018a sa viddhvA samare droNaM siMhanAdam amuJcata 07093018c taM vai na mamRSe droNaH sarvazastrabhRtAM varaH 07093019a tataH zaktiM gRhItvA tu rukmadaNDAm ayasmayIm 07093019c tarasA preSayAm Asa mAdhavasya rathaM prati 07093020a anAsAdya tu zaineyaM sA zaktiH kAlasaMnibhA 07093020c bhittvA rathaM jagAmogrA dharaNIM dAruNasvanA 07093021a tato droNaM zineH pautro rAjan vivyAdha patriNA 07093021c dakSiNaM bhujam AsAdya pIDayan bharatarSabha 07093022a droNo 'pi samare rAjan mAdhavasya mahad dhanuH 07093022c ardhacandreNa ciccheda rathazaktyA ca sArathim 07093023a mumoha sArathis tasya rathazaktyA samAhataH 07093023c sa rathopastham AsAdya muhUrtaM saMnyaSIdata 07093024a cakAra sAtyakI rAjaMs tatra karmAtimAnuSam 07093024c ayodhayac ca yad droNaM razmIJ jagrAha ca svayam 07093025a tataH zarazatenaiva yuyudhAno mahArathaH 07093025c avidhyad brAhmaNaM saMkhye hRSTarUpo vizAM pate 07093026a tasya droNaH zarAn paJca preSayAm Asa bhArata 07093026c te tasya kavacaM bhittvA papuH zoNitam Ahave 07093027a nirviddhas tu zarair ghorair akrudhyat sAtyakir bhRzam 07093027c sAyakAn vyasRjac cApi vIro rukmarathaM prati 07093028a tato droNasya yantAraM nipAtyaikeSuNA bhuvi 07093028c azvAn vyadrAvayad bANair hatasUtAn mahAtmanaH 07093029a sa rathaH pradrutaH saMkhye maNDalAni sahasrazaH 07093029c cakAra rAjato rAjan bhrAjamAna ivAMzumAn 07093030a abhidravata gRhNIta hayAn droNasya dhAvata 07093030c iti sma cukruzuH sarve rAjaputrAH sarAjakAH 07093031a te sAtyakim apAsyAzu rAjan yudhi mahArathAH 07093031c yato droNas tataH sarve sahasA samupAdravan 07093032a tAn dRSTvA pradrutAn sarvAn sAtvatena zarArditAn 07093032c prabhagnaM punar evAsIt tava sainyaM samAkulam 07093033a vyUhasyaiva punar dvAraM gatvA droNo vyavasthitaH 07093033c vAtAyamAnais tair azvair hRto vRSNizarArditaiH 07093034a pANDupAJcAlasaMbhagnaM vyUham Alokya vIryavAn 07093034c zaineye nAkarod yatnaM vyUhasyaivAbhirakSaNe 07093035a nivArya pANDupAJcAlAn droNAgniH pradahann iva 07093035c tasthau krodhAgnisaMdIptaH kAlasUrya ivoditaH 07094001 saMjaya uvAca 07094001a droNaM sa jitvA puruSapravIras; tathaiva hArdikyamukhAMs tvadIyAn 07094001c prahasya sUtaM vacanaM babhASe; zinipravIraH kurupuMgavAgrya 07094002a nimittamAtraM vayam atra sUta; dagdhArayaH kezavaphalgunAbhyAm 07094002c hatAn nihanmeha nararSabheNa; vayaM surezAtmasamudbhavena 07094003a tam evam uktvA zinipuMgavas tadA; mahAmRdhe so 'gryadhanurdharo 'rihA 07094003c kiran samantAt sahasA zarAn balI; samApatac chyena ivAmiSaM yathA 07094004a taM yAntam azvaiH zazizaGkhavarNair; vigAhya sainyaM puruSapravIram 07094004c nAzaknuvan vArayituM samantAd; AdityarazmipratimaM narAgryam 07094005a asahyavikrAntam adInasattvaM; sarve gaNA bhArata durviSahyam 07094005c sahasranetrapratimaprabhAvaM; divIva sUryaM jaladavyapAye 07094006a amarSapUrNas tv aticitrayodhI; zarAsanI kAJcanavarmadhArI 07094006c sudarzanaH sAtyakim ApatantaM; nyavArayad rAjavaraH prasahya 07094007a tayor abhUd bharata saMprahAraH; sudAruNas taM samabhiprazaMsan 07094007c yodhAs tvadIyAz ca hi somakAz ca; vRtrendrayor yuddham ivAmaraughAH 07094008a zaraiH sutIkSNaiH zatazo 'bhyavidhyat; sudarzanaH sAtvatamukhyam Ajau 07094008c anAgatAn eva tu tAn pRSatkAMz; ciccheda bANaiH zinipuMgavo 'pi 07094009a tathaiva zakrapratimo 'pi sAtyakiH; sudarzane yAn kSipati sma sAyakAn 07094009c dvidhA tridhA tAn akarot sudarzanaH; zarottamaiH syandanavaryam AsthitaH 07094010a saMprekSya bANAn nihatAMs tadAnIM; sudarzanaH sAtyakibANavegaiH 07094010c krodhAd didhakSann iva tigmatejAH; zarAn amuJcat tapanIyacitrAn 07094011a punaH sa bANais tribhir agnikalpair; AkarNapUrNair nizitaiH supuGkhaiH 07094011c vivyAdha dehAvaraNaM vibhidya; te sAtyaker AvivizuH zarIram 07094012a tathaiva tasyAvanipAlaputraH; saMdhAya bANair aparair jvaladbhiH 07094012c AjaghnivAMs tAn rajataprakAzAMz; caturbhir azvAMz caturaH prasahya 07094013a tathA tu tenAbhihatas tarasvI; naptA ziner indrasamAnavIryaH 07094013c sudarzanasyeSugaNaiH sutIkSNair; hayAn nihatyAzu nanAda nAdam 07094014a athAsya sUtasya ziro nikRtya; bhallena vajrAzanisaMnibhena 07094014c sudarzanasyApi zinipravIraH; kSureNa ciccheda ziraH prasahya 07094015a sakuNDalaM pUrNazaziprakAzaM; bhrAjiSNu vaktraM nicakarta dehAt 07094015c yathA purA vajradharaH prasahya; balasya saMkhye 'tibalasya rAjan 07094016a nihatya taM pArthivaputrapautraM; raNe yadUnAm RSabhas tarasvI 07094016c mudA sametaH parayA mahAtmA; rarAja rAjan surarAjakalpaH 07094017a tato yayAv arjunam eva yena; nivArya sainyaM tava mArgaNaughaiH 07094017c sadazvayuktena rathena niryAl; lokAn visismApayiSur nRvIraH 07094018a tat tasya vismApayanIyam agryam; apUjayan yodhavarAH sametAH 07094018c yad vartamAnAn iSugocare 'rIn; dadAha bANair hutabhug yathaiva 07095001 saMjaya uvAca 07095001a tataH sa sAtyakir dhImAn mahAtmA vRSNipuMgavaH 07095001c sudarzanaM nihatyAjau yantAram idam abravIt 07095002a rathAzvanAgakalilaM zarazaktyUrmimAlinam 07095002c khaDgamatsyaM gadAgrAhaM zUrAyudhamahAsvanam 07095003a prANApahAriNaM raudraM vAditrotkruSTanAditam 07095003c yodhAnAm asukhasparzaM durdharSam ajayaiSiNAm 07095004a tIrNAH sma dustaraM tAta droNAnIkamahArNavam 07095004c jalasaMdhabalenAjau puruSAdair ivAvRtam 07095005a ato 'nyaM pRtanAzeSaM manye kunadikAm iva 07095005c tartavyAm alpasalilAM codayAzvAn asaMbhramam 07095006a hastaprAptam ahaM manye sAMprataM savyasAcinam 07095006c nirjitya durdharaM droNaM sapadAnugam Ahave 07095007a hArdikyaM yodhavaryaM ca prAptaM manye dhanaMjayam 07095007c na hi me jAyate trAso dRSTvA sainyAny anekazaH 07095007e vahner iva pradIptasya grISme zuSkaM tRNolapam 07095008a pazya pANDavamukhyena yAtAM bhUmiM kirITinA 07095008c pattyazvarathanAgaughaiH patitair viSamIkRtAm 07095009a abhyAzastham ahaM manye zvetAzvaM kRSNasArathim 07095009c sa eSa zrUyate zabdo gANDIvasyAmitaujasaH 07095010a yAdRzAni nimittAni mama prAdurbhavanti vai 07095010c anastaMgata Aditye hantA saindhavam arjunaH 07095011a zanair vizrambhayann azvAn yAhi yatto 'rivAhinIm 07095011c yatraite satanutrANAH suyodhanapurogamAH 07095012a daMzitAH krUrakarmANaH kAmbojA yuddhadurmadAH 07095012c zarabANAsanadharA yavanAz ca prahAriNaH 07095013a zakAH kirAtA daradA barbarAs tAmraliptakAH 07095013c anye ca bahavo mlecchA vividhAyudhapANayaH 07095013e mAm evAbhimukhAH sarve tiSThanti samarArthinaH 07095014a etAn sarathanAgAzvAn nihatyAjau sapattinaH 07095014c idaM durgaM mahAghoraM tIrNam evopadhAraya 07095015 sUta uvAca 07095015a na saMbhramo me vArSNeya vidyate satyavikrama 07095015c yady api syAt susaMkruddho jAmadagnyo 'grataH sthitaH 07095016a droNo vA rathinAM zreSThaH kRpo madrezvaro 'pi vA 07095016c tathApi saMbhramo na syAt tvAm Azritya mahAbhuja 07095017a tvayA subahavo yuddhe nirjitAH zatrusUdana 07095017c na ca me saMbhramaH kaz cid bhUtapUrvaH kadA cana 07095017e kim u caitat samAsAdya vIra saMyugagoSpadam 07095018a AyuSman katareNa tvA prApayAmi dhanaMjayam 07095018c keSAM kruddho 'si vArSNeya keSAM mRtyur upasthitaH 07095018e keSAM saMyamanIm adya gantum utsahate manaH 07095019a ke tvAM yudhi parAkrAntaM kAlAntakayamopamam 07095019c dRSTvA vikramasaMpannaM vidraviSyanti saMyuge 07095019e keSAM vaivasvato rAjA smarate 'dya mahAbhuja 07095020 sAtyakir uvAca 07095020a muNDAn etAn haniSyAmi dAnavAn iva vAsavaH 07095020c pratijJAM pArayiSyAmi kAmbojAn eva mA vaha 07095020e adyaiSAM kadanaM kRtvA kSipraM yAsyAmi pANDavam 07095021a adya drakSyanti me vIryaM kauravAH sasuyodhanAH 07095021c muNDAnIke hate sUta sarvasainyeSu cAsakRt 07095022a adya kauravasainyasya dIryamANasya saMyuge 07095022c zrutvA virAvaM bahudhA saMtapsyati suyodhanaH 07095023a adya pANDavamukhyasya zvetAzvasya mahAtmanaH 07095023c AcAryakakRtaM mArgaM darzayiSyAmi saMyuge 07095024a adya madbANanihatAn yodhamukhyAn sahasrazaH 07095024c dRSTvA duryodhano rAjA pazcAttApaM gamiSyati 07095025a adya me kSiprahastasya kSipataH sAyakottamAn 07095025c alAtacakrapratimaM dhanur drakSyanti kauravAH 07095026a matsAyakacitAGgAnAM rudhiraM sravatAM bahu 07095026c sainikAnAM vadhaM dRSTvA saMtapsyati suyodhanaH 07095027a adya me kruddharUpasya nighnataz ca varAn varAn 07095027c dvir arjunam imaM lokaM maMsyate sa suyodhanaH 07095028a adya rAjasahasrANi nihatAni mayA raNe 07095028c dRSTvA duryodhano rAjA saMtapsyati mahAmRdhe 07095029a adya snehaM ca bhaktiM ca pANDaveSu mahAtmasu 07095029c hatvA rAjasahasrANi darzayiSyAmi rAjasu 07095030 saMjaya uvAca 07095030a evam uktas tadA sUtaH zikSitAn sAdhuvAhinaH 07095030c zazAGkasaMnikAzAn vai vAjino 'cUcudad bhRzam 07095031a te pibanta ivAkAzaM yuyudhAnaM hayottamAH 07095031c prApayan yavanAJ zIghraM manaHpavanaraMhasaH 07095032a sAtyakiM te samAsAdya pRtanAsv anivartinam 07095032c bahavo laghuhastAz ca zaravarSair avAkiran 07095033a teSAm iSUn athAstrANi vegavan nataparvabhiH 07095033c acchinat sAtyakI rAjan nainaM te prApnuvaJ zarAH 07095034a rukmapuGkhaiH sunizitair gArdhrapatrair ajihmagaiH 07095034c uccakarta zirAMsy ugro yavanAnAM bhujAn api 07095035a zaikyAyasAni varmANi kAMsyAni ca samantataH 07095035c bhittvA dehAMs tathA teSAM zarA jagmur mahItalam 07095036a te hanyamAnA vIreNa mlecchAH sAtyakinA raNe 07095036c zatazo nyapataMs tatra vyasavo vasudhAtale 07095037a supUrNAyatamuktais tAn avyavacchinnapiNDitaiH 07095037c paJca SaT sapta cASTau ca bibheda yavanAJ zaraiH 07095038a kAmbojAnAM sahasrais tu zakAnAM ca vizAM pate 07095038c zabarANAM kirAtAnAM barbarANAM tathaiva ca 07095039a agamyarUpAM pRthivIM mAMsazoNitakardamAm 07095039c kRtavAMs tatra zaineyaH kSapayaMs tAvakaM balam 07095040a dasyUnAM sazirastrANaiH zirobhir lUnamUrdhajaiH 07095040c tatra tatra mahI kIrNA vibarhair aNDajair iva 07095041a rudhirokSitasarvAGgais tais tad AyodhanaM babhau 07095041c kabandhaiH saMvRtaM sarvaM tAmrAbhraiH kham ivAvRtam 07095042a vajrAzanisamasparzaiH suparvabhir ajihmagaiH 07095042c te sAzvayAnA nihatAH samAvavrur vasuMdharAm 07095043a alpAvaziSTAH saMbhagnAH kRcchraprANA vicetasaH 07095043c jitAH saMkhye mahArAja yuyudhAnena daMzitAH 07095044a pArSNibhiz ca kazAbhiz ca tADayantas turaMgamAn 07095044c javam uttamam AsthAya sarvataH prAdravan bhayAt 07095045a kAmbojasainyaM vidrAvya durjayaM yudhi bhArata 07095045c yavanAnAM ca tat sainyaM zakAnAM ca mahad balam 07095046a sa tataH puruSavyAghraH sAtyakiH satyavikramaH 07095046c prahRSTas tAvakAJ jitvA sUtaM yAhIty acodayat 07095047a taM yAntaM pRSThagoptAram arjunasya vizAM pate 07095047c cAraNAH prekSya saMhRSTAs tvadIyAz cApy apUjayan 07096001 saMjaya uvAca 07096001a jitvA yavanakAmbojAn yuyudhAnas tato 'rjunam 07096001c jagAma tava sainyasya madhyena rathinAM varaH 07096002a zaradaMSTro naravyAghro vicitrakavacacchaviH 07096002c mRgAn vyAghra ivAjighraMs tava sainyam abhISayat 07096003a sa rathena caran mArgAn dhanur abhrAmayad bhRzam 07096003c rukmapRSThaM mahAvegaM rukmacandrakasaMkulam 07096004a rukmAGgadazirastrANo rukmavarmasamAvRtaH 07096004c rukmadhvajavaraH zUro meruzRGga ivAbabhau 07096005a sadhanurmaNDalaH saMkhye tejobhAsvararazmivAn 07096005c zaradIvoditaH sUryo nRsUryo virarAja ha 07096006a vRSabhaskandhavikrAnto vRSabhAkSo nararSabhaH 07096006c tAvakAnAM babhau madhye gavAM madhye yathA vRSaH 07096007a mattadviradasaMkAzaM mattadviradagAminam 07096007c prabhinnam iva mAtaGgaM yUthamadhye vyavasthitam 07096007e vyAghrA iva jighAMsantas tvadIyAbhyadravan raNe 07096008a droNAnIkam atikrAntaM bhojAnIkaM ca dustaram 07096008c jalasaMdhArNavaM tIrtvA kAmbojAnAM ca vAhinIm 07096009a hArdikyamakarAn muktaM tIrNaM vai sainyasAgaram 07096009c parivavruH susaMkruddhAs tvadIyAH sAtyakiM rathAH 07096010a duryodhanaz citraseno duHzAsanaviviMzatI 07096010c zakunir duHsahaz caiva yuvA durmarSaNaH krathaH 07096011a anye ca bahavaH zUrAH zastravanto durAsadAH 07096011c pRSThataH sAtyakiM yAntam anvadhAvann amarSitAH 07096012a atha zabdo mahAn AsIt tava sainyasya mAriSa 07096012c mArutoddhUtavegasya sAgarasyeva parvaNi 07096013a tAn abhidravataH sarvAn samIkSya zinipuMgavaH 07096013c zanair yAhIti yantAram abravIt prahasann iva 07096014a idam eti samuddhUtaM dhArtarASTrasya yad balam 07096014c mAm evAbhimukhaM tUrNaM gajAzvarathapattimat 07096015a nAdayan vai dizaH sarvA rathaghoSeNa sArathe 07096015c pRthivIM cAntarikSaM ca kampayan sAgarAn api 07096016a etad balArNavaM tAta vArayiSye mahAraNe 07096016c paurNamAsyAm ivoddhUtaM veleva salilAzayam 07096017a pazya me sUta vikrAntam indrasyeva mahAmRdhe 07096017c eSa sainyAni zatrUNAM vidhamAmi zitaiH zaraiH 07096018a nihatAn Ahave pazya padAtyazvarathadvipAn 07096018c maccharair agnisaMkAzair videhAsUn sahasrazaH 07096019a ity evaM bruvatas tasya sAtyaker amitaujasaH 07096019c samIpaM sainikAs te tu zIghram Iyur yuyutsavaH 07096019e jahy Adravasva tiSTheti pazya pazyeti vAdinaH 07096020a tAn evaM bruvato vIrAn sAtyakir nizitaiH zaraiH 07096020c jaghAna trizatAn azvAn kuJjarAMz ca catuHzatAn 07096021a sa saMprahAras tumulas tasya teSAM ca dhanvinAm 07096021c devAsuraraNaprakhyaH prAvartata janakSayaH 07096022a meghajAlanibhaM sainyaM tava putrasya mAriSa 07096022c pratyagRhNAc chineH pautraH zarair AzIviSopamaiH 07096023a pracchAdyamAnaH samare zarajAlaiH sa vIryavAn 07096023c asaMbhramaM mahArAja tAvakAn avadhId bahUn 07096024a AzcaryaM tatra rAjendra sumahad dRSTavAn aham 07096024c na moghaH sAyakaH kaz cit sAtyaker abhavat prabho 07096025a rathanAgAzvakalilaH padAtyUrmisamAkulaH 07096025c zaineyavelAm AsAdya sthitaH sainyamahArNavaH 07096026a saMbhrAntanaranAgAzvam Avartata muhur muhuH 07096026c tat sainyam iSubhis tena vadhyamAnaM samantataH 07096026e babhrAma tatra tatraiva gAvaH zItArditA iva 07096027a padAtinaM rathaM nAgaM sAdinaM turagaM tathA 07096027c aviddhaM tatra nAdrAkSaM yuyudhAnasya sAyakaiH 07096028a na tAdRk kadanaM rAjan kRtavAMs tatra phalgunaH 07096028c yAdRk kSayam anIkAnAm akarot sAtyakir nRpa 07096028e atyarjunaM zineH pautro yudhyate bharatarSabha 07096029a tato duryodhano rAjA sAtvatasya tribhiH zaraiH 07096029c vivyAdha sUtaM nizitaiz caturbhiz caturo hayAn 07096030a sAtyakiM ca tribhir viddhvA punar vivyAdha so 'STabhiH 07096030c duHzAsanaH SoDazabhir vivyAdha zinipuMgavam 07096031a zakuniH paJcaviMzatyA citrasenaz ca paJcabhiH 07096031c duHsahaH paJcadazabhir vivyAdhorasi sAtyakim 07096032a utsmayan vRSNizArdUlas tathA bANaiH samAhataH 07096032c tAn avidhyan mahArAja sarvAn eva tribhis tribhiH 07096033a gADhaviddhAn arIn kRtvA mArgaNaiH so 'titejanaiH 07096033c zaineyaH zyenavat saMkhye vyacaral laghuvikramaH 07096034a saubalasya dhanuz chittvA hastAvApaM nikRtya ca 07096034c duryodhanaM tribhir bANair abhyavidhyat stanAntare 07096035a citrasenaM zatenaiva dazabhir duHsahaM tathA 07096035c duHzAsanaM ca viMzatyA vivyAdha zinipuMgavaH 07096036a athAnyad dhanur AdAya syAlas tava vizAM pate 07096036c aSTabhiH sAtyakiM viddhvA punar vivyAdha paJcabhiH 07096037a duHzAsanaz ca dazabhir duHsahaz ca tribhiH zaraiH 07096037c durmukhaz ca dvAdazabhI rAjan vivyAdha sAtyakim 07096038a duryodhanas trisaptatyA viddhvA bhArata mAdhavam 07096038c tato 'sya nizitair bANais tribhir vivyAdha sArathim 07096039a tAn sarvAn sahitAJ zUrAn yatamAnAn mahArathAn 07096039c paJcabhiH paJcabhir bANaiH punar vivyAdha sAtyakiH 07096040a tataH sa rathinAM zreSThas tava putrasya sArathim 07096040c AjaghAnAzu bhallena sa hato nyapatad bhuvi 07096041a pAtite sArathau tasmiMs tava putrarathaH prabho 07096041c vAtAyamAnais tair azvair apAnIyata saMgarAt 07096042a tatas tava sutA rAjan sainikAz ca vizAM pate 07096042c rAjJo ratham abhiprekSya vidrutAH zatazo 'bhavan 07096043a vidrutaM tatra tat sainyaM dRSTvA bhArata sAtyakiH 07096043c avAkirac charais tIkSNai rukmapuGkhaiH zilAzitaiH 07096044a vidrAvya sarvasainyAni tAvakAni samantataH 07096044c prayayau sAtyakI rAjaJ zvetAzvasya rathaM prati 07096045a taM zarAn AdadAnaM ca rakSamANaM ca sArathim 07096045c AtmAnaM mocayantaM ca tAvakAH samapUjayan 07097001 dhRtarASTra uvAca 07097001a saMpramRdya mahat sainyaM yAntaM zaineyam arjunam 07097001c nirhrIkA mama te putrAH kim akurvata saMjaya 07097002a kathaM caiSAM tathA yuddhe dhRtir AsIn mumUrSatAm 07097002c zaineyacaritaM dRSTvA sadRzaM savyasAcinaH 07097003a kiM nu vakSyanti te kSAtraM sainyamadhye parAjitAH 07097003c kathaM ca sAtyakir yuddhe vyatikrAnto mahAyazAH 07097004a kathaM ca mama putrANAM jIvatAM tatra saMjaya 07097004c zaineyo 'bhiyayau yuddhe tan mamAcakSva tattvataH 07097005a atyadbhutam idaM tAta tvatsakAzAc chRNomy aham 07097005c ekasya bahubhir yuddhaM zatrubhir vai mahArathaiH 07097006a viparItam ahaM manye mandabhAgyAn sutAn prati 07097006c yatrAvadhyanta samare sAtvatena mahAtmanA 07097007a ekasya hi na paryAptaM matsainyaM tasya saMjaya 07097007c kruddhasya yuyudhAnasya sarve tiSThantu pANDavAH 07097008a nirjitya samare droNaM kRtinaM yuddhadurmadam 07097008c yathA pazugaNAn siMhas tadvad dhantA sutAn mama 07097009a kRtavarmAdibhiH zUrair yattair bahubhir Ahave 07097009c yuyudhAno na zakito hantuM yaH puruSarSabhaH 07097010a naitad IdRzakaM yuddhaM kRtavAMs tatra phalgunaH 07097010c yAdRzaM kRtavAn yuddhaM ziner naptA mahAyazAH 07097011 saMjaya uvAca 07097011a tava durmantrite rAjan duryodhanakRtena ca 07097011c zRNuSvAvahito bhUtvA yat te vakSyAmi bhArata 07097012a te punaH saMnyavartanta kRtvA saMzaptakAn mithaH 07097012c parAM yuddhe matiM kRtvA putrasya tava zAsanAt 07097013a trINi sAdisahasrANi duryodhanapurogamAH 07097013c zakAH kAmbojabAhlIkA yavanAH pAradAs tathA 07097014a kuNindAs taGgaNAmbaSThAH paizAcAz ca samandarAH 07097014c abhyadravanta zaineyaM zalabhAH pAvakaM yathA 07097015a yuktAz ca pArvatIyAnAM rathAH pASANayodhinAm 07097015c zUrAH paJcazatA rAjaJ zaineyaM samupAdravan 07097016a tato rathasahasreNa mahArathazatena ca 07097016c dviradAnAM sahasreNa dvisAhasraiz ca vAjibhiH 07097017a zaravarSANi muJcanto vividhAni mahArathAH 07097017c abhyadravanta zaineyam asaMkhyeyAz ca pattayaH 07097018a tAMz ca saMcodayan sarvAn ghnatainam iti bhArata 07097018c duHzAsano mahArAja sAtyakiM paryavArayat 07097019a tatrAdbhutam apazyAma zaineyacaritaM mahat 07097019c yad eko bahubhiH sArdham asaMbhrAntam ayudhyata 07097020a avadhIc ca rathAnIkaM dviradAnAM ca tad balam 07097020c sAdinaz caiva tAn sarvAn dasyUn api ca sarvazaH 07097021a tatra cakrair vimathitair bhagnaiz ca paramAyudhaiH 07097021c akSaiz ca bahudhA bhagnair ISAdaNDakabandhuraiH 07097022a kUbarair mathitaiz cApi dhvajaiz cApi nipAtitaiH 07097022c varmabhiz cAmaraiz caiva vyavakIrNA vasuMdharA 07097023a sragbhir AbharaNair vastrair anukarSaiz ca mAriSa 07097023c saMchannA vasudhA tatra dyaur grahair iva bhArata 07097024a girirUpadharAz cApi patitAH kuJjarottamAH 07097024c aJjanasya kule jAtA vAmanasya ca bhArata 07097024e supratIkakule jAtA mahApadmakule tathA 07097025a airAvaNakule caiva tathAnyeSu kuleSu ca 07097025c jAtA dantivarA rAjaJ zerate bahavo hatAH 07097026a vanAyujAn pArvatIyAn kAmbojAraTTabAhlikAn 07097026c tathA hayavarAn rAjan nijaghne tatra sAtyakiH 07097027a nAnAdezasamutthAMz ca nAnAjAtyAMz ca pattinaH 07097027c nijaghne tatra zaineyaH zatazo 'tha sahasrazaH 07097028a teSu prakAlyamAneSu dasyUn duHzAsano 'bravIt 07097028c nivartadhvam adharmajJA yudhyadhvaM kiM sRtena vaH 07097029a tAMz cApi sarvAn saMprekSya putro duHzAsanas tava 07097029c pASANayodhinaH zUrAn pArvatIyAn acodayat 07097030a azmayuddheSu kuzalA naitaj jAnAti sAtyakiH 07097030c azmayuddham ajAnantaM ghnatainaM yuddhakAmukam 07097031a tathaiva kuravaH sarve nAzmayuddhavizAradAH 07097031c abhidravata mA bhaiSTa na vaH prApsyati sAtyakiH 07097032a tato gajazizuprakhyair upalaiH zailavAsinaH 07097032c udyatair yuyudhAnasya sthitA maraNakAGkSiNaH 07097033a kSepaNIyais tathApy anye sAtvatasya vadhaiSiNaH 07097033c coditAs tava putreNa rurudhuH sarvatodizam 07097034a teSAm ApatatAm eva zilAyuddhaM cikIrSatAm 07097034c sAtyakiH pratisaMdhAya triMzataM prAhiNoc charAn 07097035a tAm azmavRSTiM tumulAM pArvatIyaiH samIritAm 07097035c bibhedoragasaMkAzair nArAcaiH zinipuMgavaH 07097036a tair azmacUrNair dIpyadbhiH khadyotAnAm iva vrajaiH 07097036c prAyaH sainyAny avadhyanta hAhAbhUtAni mAriSa 07097037a tataH paJcazatAH zUrAH samudyatamahAzilAH 07097037c nikRttabAhavo rAjan nipetur dharaNItale 07097038a pASANayodhinaH zUrAn yatamAnAn avasthitAn 07097038c avadhId bahusAhasrAMs tad adbhutam ivAbhavat 07097039a tataH punar bastamukhair azmavRSTiM samantataH 07097039c ayohastaiH zUlahastair daradaiH khazataGgaNaiH 07097040a ambaSThaiz ca kuNindaiz ca kSiptAM kSiptAM sa sAtyakiH 07097040c nArAcaiH prativivyAdha prekSamANo mahAbalaH 07097041a adrINAM bhidyamAnAnAm antarikSe zitaiH zaraiH 07097041c zabdena prAdravan rAjan gajAzvarathapattayaH 07097042a azmacUrNaiH samAkIrNA manuSyAz ca vayAMsi ca 07097042c nAzaknuvann avasthAtuM bhramarair iva daMzitAH 07097043a hataziSTA virudhirA bhinnamastakapiNDikAH 07097043c kuJjarAH saMnyavartanta yuyudhAnarathaM prathi 07097044a tataH zabdaH samabhavat tava sainyasya mAriSa 07097044c mAdhavenArdyamAnasya sAgarasyeva dAruNaH 07097045a taM zabdaM tumulaM zrutvA droNo yantAram abravIt 07097045c eSa sUta raNe kruddhaH sAtvatAnAM mahArathaH 07097046a dArayan bahudhA sainyaM raNe carati kAlavat 07097046c yatraiSa zabdas tumulas tatra sUta rathaM naya 07097047a pASANayodhibhir nUnaM yuyudhAnaH samAgataH 07097047c tathA hi rathinaH sarve hriyante vidrutair hayaiH 07097048a vizastrakavacA rugNAs tatra tatra patanti ca 07097048c na zaknuvanti yantAraH saMyantuM tumule hayAn 07097049a ity evaM bruvato rAjan bhAradvAjasya dhImataH 07097049c pratyuvAca tato yantA droNaM zastrabhRtAM varam 07097050a AyuSman dravate sainyaM kauraveyaM samantataH 07097050c pazya yodhAn raNe bhinnAn dhAvamAnAMs tatas tataH 07097051a ete ca sahitAH zUrAH pAJcAlAH pANDavaiH saha 07097051c tvAm eva hi jighAMsantaH prAdravanti samantataH 07097052a atra kAryaM samAdhatsva prAptakAlam ariMdama 07097052c sthAne vA gamane vApi dUraM yAtaz ca sAtyakiH 07097053a tathaivaM vadatas tasya bhAradvAjasya mAriSa 07097053c pratyadRzyata zaineyo nighnan bahuvidhAn rathAn 07097054a te vadhyamAnAH samare yuyudhAnena tAvakAH 07097054c yuyudhAnarathaM tyaktvA droNAnIkAya dudruvuH 07097055a yais tu duHzAsanaH sArdhaM rathaiH pUrvaM nyavartata 07097055c te bhItAs tv abhyadhAvanta sarve droNarathaM prati 07098001 saMjaya uvAca 07098001a duHzAsanarathaM dRSTvA samIpe paryavasthitam 07098001c bhAradvAjas tato vAkyaM duHzAsanam athAbravIt 07098002a duHzAsana rathAH sarve kasmAd ete pravidrutAH 07098002c kaccit kSemaM tu nRpateH kaccij jIvati saindhavaH 07098003a rAjaputro bhavAn atra rAjabhrAtA mahArathaH 07098003c kimarthaM dravase yuddhe yauvarAjyam avApya hi 07098004a svayaM vairaM mahat kRtvA pAJcAlaiH pANDavaiH saha 07098004c ekaM sAtyakim AsAdya kathaM bhIto 'si saMyuge 07098005a na jAnISe purA tvaM tu gRhNann akSAn durodare 07098005c zarA hy ete bhaviSyanti dAruNAzIviSopamAH 07098006a apriyANAM ca vacanaM pANDaveSu vizeSataH 07098006c draupadyAz ca pariklezas tvanmUlo hy abhavat purA 07098007a kva te mAnaz ca darpaz ca kva ca tad vIra garjitam 07098007c AzIviSasamAn pArthAn kopayitvA kva yAsyasi 07098008a zocyeyaM bhAratI senA rAjA caiva suyodhanaH 07098008c yasya tvaM karkazo bhrAtA palAyanaparAyaNaH 07098009a nanu nAma tvayA vIra dIryamANA bhayArditA 07098009c svabAhubalam AsthAya rakSitavyA hy anIkinI 07098009e sa tvam adya raNaM tyaktvA bhIto harSayase parAn 07098010a vidrute tvayi sainyasya nAyake zatrusUdana 07098010c ko 'nyaH sthAsyati saMgrAme bhIto bhIte vyapAzraye 07098011a ekena sAtvatenAdya yudhyamAnasya cAnagha 07098011c palAyane tava matiH saMgrAmAd dhi pravartate 07098012a yadA gANDIvadhanvAnaM bhImasenaM ca kaurava 07098012c yamau ca yudhi draSTAsi tadA tvaM kiM kariSyasi 07098013a yudhi phalgunabANAnAM sUryAgnisamatejasAm 07098013c na tulyAH sAtyakizarA yeSAM bhItaH palAyase 07098014a yadi tAvat kRtA buddhiH palAyanaparAyaNA 07098014c pRthivI dharmarAjasya zamenaiva pradIyatAm 07098015a yAvat phalgunanArAcA nirmuktoragasaMnibhAH 07098015c nAvizanti zarIraM te tAvat saMzAmya pANDavaiH 07098016a yAvat te pRthivIM pArthA hatvA bhrAtRzataM raNe 07098016c nAkSipanti mahAtmAnas tAvat saMzAmya pANDavaiH 07098017a yAvan na krudhyate rAjA dharmaputro yudhiSThiraH 07098017c kRSNaz ca samarazlAghI tAvat saMzAmya pANDavaiH 07098018a yAvad bhImo mahAbAhur vigAhya mahatIM camUm 07098018c sodarAMs te na mRdnAti tAvat saMzAmya pANDavaiH 07098019a pUrvam uktaz ca te bhrAtA bhISmeNa sa suyodhanaH 07098019c ajeyAH pANDavAH saMkhye saumya saMzAmya pANDavaiH 07098019e na ca tat kRtavAn mandas tava bhrAtA suyodhanaH 07098020a sa yuddhe dhRtim AsthAya yatto yudhyasva pANDavaiH 07098020c gaccha tUrNaM rathenaiva tatra tiSThati sAtyakiH 07098021a tvayA hInaM balaM hy etad vidraviSyati bhArata 07098021c AtmArthaM yodhaya raNe sAtyakiM satyavikramam 07098022a evam uktas tava suto nAbravIt kiM cid apy asau 07098022c zrutaM cAzrutavat kRtvA prAyAd yena sa sAtyakiH 07098023a sainyena mahatA yukto mlecchAnAm anivartinAm 07098023c AsAdya ca raNe yatto yuyudhAnam ayodhayat 07098024a droNo 'pi rathinAM zreSThaH pAJcAlAn pANDavAMs tathA 07098024c abhyadravata saMkruddho javam AsthAya madhyamam 07098025a pravizya ca raNe droNaH pAJcAlAnAM varUthinIm 07098025c drAvayAm Asa yodhAn vai zatazo 'tha sahasrazaH 07098026a tato droNo mahArAja nAma vizrAvya saMyuge 07098026c pANDupAJcAlamatsyAnAM pracakre kadanaM mahat 07098027a taM jayantam anIkAni bhAradvAjaM tatas tataH 07098027c pAJcAlaputro dyutimAn vIraketuH samabhyayAt 07098028a sa droNaM paJcabhir viddhvA zaraiH saMnataparvabhiH 07098028c dhvajam ekena vivyAdha sArathiM cAsya saptabhiH 07098029a tatrAdbhutaM mahArAja dRSTavAn asmi saMyuge 07098029c yad droNo rabhasaM yuddhe pAJcAlyaM nAbhyavartata 07098030a saMniruddhaM raNe droNaM pAJcAlA vIkSya mAriSa 07098030c AvavruH sarvato rAjan dharmaputrajayaiSiNaH 07098031a te zarair agnisaMkAzais tomaraiz ca mahAdhanaiH 07098031c zastraiz ca vividhai rAjan droNam ekam avAkiran 07098032a nihatya tAn bANagaNAn droNo rAjan samantataH 07098032c mahAjaladharAn vyomni mAtarizvA vivAn iva 07098033a tataH zaraM mahAghoraM sUryapAvakasaMnibham 07098033c saMdadhe paravIraghno vIraketurathaM prati 07098034a sa bhittvA tu zaro rAjan pAJcAlyaM kulanandanam 07098034c abhyagAd dharaNIM tUrNaM lohitArdro jvalann iva 07098035a tato 'patad rathAt tUrNaM pAJcAlyaH kulanandanaH 07098035c parvatAgrAd iva mahAMz campako vAyupIDitaH 07098036a tasmin hate maheSvAse rAjaputre mahAbale 07098036c pAJcAlAs tvaritA droNaM samantAt paryavArayan 07098037a citraketuH sudhanvA ca citravarmA ca bhArata 07098037c tathA citrarathaz caiva bhrAtRvyasanakarSitAH 07098038a abhyadravanta sahitA bhAradvAjaM yuyutsavaH 07098038c muJcantaH zaravarSANi tapAnte jaladA iva 07098039a sa vadhyamAno bahudhA rAjaputrair mahArathaiH 07098039c vyazvasUtarathAMz cakre kumArAn kupito raNe 07098040a tathAparaiH sunizitair bhallais teSAM mahAyazAH 07098040c puSpANIva vicinvan hi sottamAGgAny apAtayat 07098041a te rathebhyo hatAH petuH kSitau rAjan suvarcasaH 07098041c devAsure purA yuddhe yathA daiteyadAnavAH 07098042a tAn nihatya raNe rAjan bhAradvAjaH pratApavAn 07098042c kArmukaM bhrAmayAm Asa hemapRSThaM durAsadam 07098043a pAJcAlAn nihatAn dRSTvA devakalpAn mahArathAn 07098043c dhRSTadyumno bhRzaM kruddho netrAbhyAM pAtayaJ jalam 07098043e abhyavartata saMgrAme kruddho droNarathaM prati 07098044a tato hA heti sahasA nAdaH samabhavan nRpa 07098044c pAJcAlyena raNe dRSTvA droNam AvAritaM zaraiH 07098045a saMchAdyamAno bahudhA pArSatena mahAtmanA 07098045c na vivyathe tato droNaH smayann evAnvayudhyata 07098046a tato droNaM mahArAja pAJcAlyaH krodhamUrchitaH 07098046c AjaghAnorasi kruddho navatyA nataparvaNAm 07098047a sa gADhaviddho balinA bhAradvAjo mahAyazAH 07098047c niSasAda rathopasthe kazmalaM ca jagAma ha 07098048a taM vai tathAgataM dRSTvA dhRSTadyumnaH parAkramI 07098048c samutsRjya dhanus tUrNam asiM jagrAha vIryavAn 07098049a avaplutya rathAc cApi tvaritaH sa mahArathaH 07098049c Aruroha rathaM tUrNaM bhAradvAjasya mAriSa 07098049e hartum aicchac chiraH kAyAt krodhasaMraktalocanaH 07098050a pratyAzvastas tato droNo dhanur gRhya mahAbalaH 07098050c zarair vaitastikai rAjan nityam AsannayodhibhiH 07098050e yodhayAm Asa samare dhRSTadyumnaM mahAratham 07098051a te hi vaitastikA nAma zarA AsannayodhinaH 07098051c droNasya viditA rAjan dhRSTadyumnam avAkSipan 07098052a sa vadhyamAno bahubhiH sAyakais tair mahAbalaH 07098052c avaplutya rathAt tUrNaM bhagnavegaH parAkramI 07098053a Aruhya svarathaM vIraH pragRhya ca mahad dhanuH 07098053c vivyAdha samare droNaM dhRSTadyumno mahArathaH 07098054a tad adbhutaM tayor yuddhaM bhUtasaMghA hy apUjayan 07098054c kSatriyAz ca mahArAja ye cAnye tatra sainikAH 07098055a avazyaM samare droNo dhRSTadyumnena saMgataH 07098055c vazam eSyati no rAjJaH pAJcAlA iti cukruzuH 07098056a droNas tu tvarito yuddhe dhRSTadyumnasya sAratheH 07098056c ziraH pracyAvayAm Asa phalaM pakvaM taror iva 07098056e tatas te pradrutA vAhA rAjaMs tasya mahAtmanaH 07098057a teSu pradravamANeSu pAJcAlAn sRJjayAMs tathA 07098057c vyadrAvayad raNe droNas tatra tatra parAkramI 07098058a vijitya pANDupAJcAlAn bhAradvAjaH pratApavAn 07098058c svaM vyUhaM punar AsthAya sthiro 'bhavad ariMdamaH 07098058e na cainaM pANDavA yuddhe jetum utsahire prabho 07099001 saMjaya uvAca 07099001a tato duHzAsano rAjaJ zaineyaM samupAdravat 07099001c kiraJ zarasahasrANi parjanya iva vRSTimAn 07099002a sa viddhvA sAtyakiM SaSTyA tathA SoDazabhiH zaraiH 07099002c nAkampayat sthitaM yuddhe mainAkam iva parvatam 07099003a sa tu duHzAsanaM vIraH sAyakair AvRNod bhRzam 07099003c mazakaM samanuprAptam UrNanAbhir ivorNayA 07099004a dRSTvA duHzAsanaM rAjA tathA zarazatAcitam 07099004c trigartAMz codayAm Asa yuyudhAnarathaM prati 07099005a te 'gacchan yuyudhAnasya samIpaM krUrakAriNaH 07099005c trigartAnAM trisAhasrA rathA yuddhavizAradAH 07099006a te tu taM rathavaMzena mahatA paryavArayan 07099006c sthirAM kRtvA matiM yuddhe bhUtvA saMzaptakA mithaH 07099007a teSAM prayatatAM yuddhe zaravarSANi muJcatAm 07099007c yodhAn paJcazatAn mukhyAn agrAnIke vyapothayat 07099008a te 'patanta hatAs tUrNaM zinipravarasAyakaiH 07099008c mahAmArutavegena rugNA iva mahAdrumAH 07099009a rathaiz ca bahudhA chinnair dhvajaiz caiva vizAM pate 07099009c hayaiz ca kanakApIDaiH patitais tatra medinI 07099010a zaineyazarasaMkRttaiH zoNitaughapariplutaiH 07099010c azobhata mahArAja kiMzukair iva puSpitaiH 07099011a te vadhyamAnAH samare yuyudhAnena tAvakAH 07099011c trAtAraM nAdhyagacchanta paGkamagnA iva dvipAH 07099012a tatas te paryavartanta sarve droNarathaM prati 07099012c bhayAt patagarAjasya gartAnIva mahoragAH 07099013a hatvA paJcazatAn yodhAJ zarair AzIviSopamaiH 07099013c prAyAt sa zanakair vIro dhanaMjayarathaM prati 07099014a taM prayAntaM narazreSThaM putro duHzAsanas tava 07099014c vivyAdha navabhis tUrNaM zaraiH saMnataparvabhiH 07099015a sa tu taM prativivyAdha paJcabhir nizitaiH zaraiH 07099015c rukmapuGkhair maheSvAso gArdhrapatrair ajihmagaiH 07099016a sAtyakiM tu mahArAja prahasann iva bhArata 07099016c duHzAsanas tribhir viddhvA punar vivyAdha paJcabhiH 07099017a zaineyas tava putraM tu viddhvA paJcabhir AzugaiH 07099017c dhanuz cAsya raNe chittvA vismayann arjunaM yayau 07099018a tato duHzAsanaH kruddho vRSNivIrAya gacchate 07099018c sarvapArazavIM zaktiM visasarja jighAMsayA 07099019a tAM tu zaktiM tadA ghorAM tava putrasya sAtyakiH 07099019c ciccheda zatadhA rAjan nizitaiH kaGkapatribhiH 07099020a athAnyad dhanur AdAya putras tava janezvara 07099020c sAtyakiM dazabhir viddhvA siMhanAdaM nanAda ha 07099021a sAtyakis tu raNe kruddho mohayitvA sutaM tava 07099021c zarair agnizikhAkArair AjaghAna stanAntare 07099021e sarvAyasais tIkSNavaktrair aSTAbhir vivyadhe punaH 07099022a duHzAsanas tu viMzatyA sAtyakiM pratyavidhyata 07099022c sAtvato 'pi mahArAja taM vivyAdha stanAntare 07099022e tribhir eva mahAvegaiH zaraiH saMnataparvabhiH 07099023a tato 'sya vAhAn nizitaiH zarair jaghne mahArathaH 07099023c sArathiM ca susaMkruddhaH zaraiH saMnataparvabhiH 07099024a dhanur ekena bhallena hastAvApaM ca paJcabhiH 07099024c dhvajaM ca rathazaktiM ca bhallAbhyAM paramAstravit 07099024e ciccheda vizikhais tIkSNais tathobhau pArSNisArathI 07099025a sa chinnadhanvA viratho hatAzvo hatasArathiH 07099025c trigartasenApatinA svarathenApavAhitaH 07099026a tam abhidrutya zaineyo muhUrtam iva bhArata 07099026c na jaghAna mahAbAhur bhImasenavacaH smaran 07099027a bhImasenena hi vadhaH sutAnAM tava bhArata 07099027c pratijJAtaH sabhAmadhye sarveSAm eva saMyuge 07099028a tathA duHzAsanaM jitvA sAtyakiH saMyuge prabho 07099028c jagAma tvarito rAjan yena yAto dhanaMjayaH 07100001 dhRtarASTra uvAca 07100001a kiM tasyAM mama senAyAM nAsan ke cin mahArathAH 07100001c ye tathA sAtyakiM yAntaM naivAghnan nApy avArayan 07100002a eko hi samare karma kRtavAn satyavikramaH 07100002c zakratulyabalo yuddhe mahendro dAnaveSv iva 07100003a atha vA zUnyam AsIt tad yena yAtaH sa sAtyakiH 07100003c eko vai bahulAH senAH pramRdnan puruSarSabhaH 07100004a kathaM ca yudhyamAnAnAm apakrAnto mahAtmanAm 07100004c eko bahUnAM zaineyas tan mamAcakSva saMjaya 07100005 saMjaya uvAca 07100005a rAjan senAsamudyogo rathanAgAzvapattimAn 07100005c tumulas tava sainyAnAM yugAntasadRzo 'bhavat 07100006a AhNikeSu samUheSu tava sainyasya mAnada 07100006c nAsti loke samaH kaz cit samUha iti me matiH 07100007a tatra devAH sma bhASante cAraNAz ca samAgatAH 07100007c etad antAH samUhA vai bhaviSyanti mahItale 07100008a na caiva tAdRzaH kaz cid vyUha AsId vizAM pate 07100008c yAdRg jayadrathavadhe droNena vihito 'bhavat 07100009a caNDavAtAbhipannAnAM samudrANAm iva svanaH 07100009c raNe 'bhavad balaughAnAm anyonyam abhidhAvatAm 07100010a pArthivAnAM sametAnAM bahUny Asan narottama 07100010c tvadbale pANDavAnAM ca sahasrANi zatAni ca 07100011a saMrabdhAnAM pravIrANAM samare dRDhakarmaNAm 07100011c tatrAsIt sumahAJ zabdas tumulo lomaharSaNaH 07100012a athAkrandad bhImaseno dhRSTadyumnaz ca mAriSa 07100012c nakulaH sahadevaz ca dharmarAjaz ca pANDavaH 07100013a Agacchata praharata balavat paridhAvata 07100013c praviSTAv arisenAM hi vIrau mAdhavapANDavau 07100014a yathA sukhena gacchetAM jayadrathavadhaM prati 07100014c tathA prakuruta kSipram iti sainyAny acodayat 07100014e tayor abhAve kuravaH kRtArthAH syur vayaM jitAH 07100015a te yUyaM sahitA bhUtvA tUrNam eva balArNavam 07100015c kSobhayadhvaM mahAvegAH pavanAH sAgaraM yathA 07100016a bhImasenena te rAjan pAJcAlyena ca coditAH 07100016c AjaghnuH kauravAn saMkhye tyaktvAsUn AtmanaH priyAn 07100017a icchanto nidhanaM yuddhe zastrair uttamatejasaH 07100017c svargArthaM mitrakAryArthaM nAbhyarakSanta jIvitam 07100018a tathaiva tAvakA rAjan prArthayanto mahad yazaH 07100018c AryAM yuddhe matiM kRtvA yuddhAyaivopatasthire 07100019a tasmiMs tu tumule yuddhe vartamAne mahAbhaye 07100019c hatvA sarvANi sainyAni prAyAt sAtyakir arjunam 07100020a kavacAnAM prabhAs tatra sUryarazmivicitritAH 07100020c dRSTIH saMkhye sainikAnAM pratijaghnuH samantataH 07100021a tathA prayatamAneSu pANDaveyeSu nirbhayaH 07100021c duryodhano mahArAja vyagAhata mahad balam 07100022a sa saMnipAtas tumulas teSAM tasya ca bhArata 07100022c abhavat sarvasainyAnAm abhAvakaraNo mahAn 07100023 dhRtarASTra uvAca 07100023a tathA gateSu sainyeSu tathA kRcchragataH svayam 07100023c kaccid duryodhanaH sUta nAkArSIt pRSThato raNam 07100024a ekasya ca bahUnAM ca saMnipAto mahAhave 07100024c vizeSato nRpatinA viSamaH pratibhAti me 07100025a so 'tyantasukhasaMvRddho lakSmyA lokasya cezvaraH 07100025c eko bahUn samAsAdya kaccin nAsIt parAGmukhaH 07100026 saMjaya uvAca 07100026a rAjan saMgrAmam AzcaryaM tava putrasya bhArata 07100026c ekasya ca bahUnAM ca zRNuSva gadato 'dbhutam 07100027a duryodhanena sahasA pANDavI pRtanA raNe 07100027c nalinI dviradeneva samantAd vipraloDitA 07100028a tathA senAM kRtAM dRSTvA tava putreNa kaurava 07100028c bhImasenapurogAs taM pAJcAlAH samupAdravan 07100029a sa bhImasenaM dazabhir mAdrIputrau tribhis tribhiH 07100029c virATadrupadau SaDbhiH zatena ca zikhaNDinam 07100030a dhRSTadyumnaM ca viMzatyA dharmaputraM ca saptabhiH 07100030c kekayAn dazabhir viddhvA draupadeyAMs tribhis tribhiH 07100031a zatazaz cAparAn yodhAn sadvipAMz ca rathAn raNe 07100031c zarair avacakartograiH kruddho 'ntaka iva prajAH 07100032a na saMdadhan vimuJcan vA maNDalIkRtakArmukaH 07100032c adRzyata ripUn nighnaJ zikSayAstrabalena ca 07100033a tasya tAn nighnataH zatrUn hemapRSThaM mahad dhanuH 07100033c bhallAbhyAM pANDavo jyeSThas tridhA ciccheda mAriSa 07100034a vivyAdha cainaM bahubhiH samyag astaiH zitaiH zaraiH 07100034c varmANy Azu samAsAdya te bhagnAH kSitim Avizan 07100035a tataH pramuditAH pArthAH parivavrur yudhiSThiram 07100035c yathA vRtravadhe devA mudA zakraM maharSibhiH 07100036a atha duryodhano rAjA dRDham AdAya kArmukam 07100036c tiSTha tiSTheti rAjAnaM bruvan pANDavam abhyayAt 07100037a taM tathA vAdinaM rAjaMs tava putraM mahAratham 07100037c pratyudyayuH pramuditAH pAJcAlA jayagRddhinaH 07100038a tAn droNaH pratijagrAha parIpsan yudhi pANDavam 07100038c caNDavAtoddhutAn meghAn sajalAn acalo yathA 07100039a tatra rAjan mahAn AsIt saMgrAmo bhUrivardhanaH 07100039c rudrasyAkrIDasaMkAzaH saMhAraH sarvadehinAm 07101001 saMjaya uvAca 07101001a aparAhNe mahArAja saMgrAmaH samapadyata 07101001c parjanyasamanirghoSaH punar droNasya somakaiH 07101002a zoNAzvaM ratham AsthAya naravIraH samAhitaH 07101002c samare 'bhyadravat pANDUJ javam AsthAya madhyamam 07101003a tava priyahite yukto maheSvAso mahAbalaH 07101003c citrapuGkhaiH zitair bANaiH kalazottamasaMbhavaH 07101004a varAn varAn hi yodhAnAM vicinvann iva bhArata 07101004c akrIData raNe rAjan bhAradvAjaH pratApavAn 07101005a tam abhyayAd bRhatkSatraH kekayAnAM mahArathaH 07101005c bhrAtqNAM vIrapaJcAnAM jyeSThaH samarakarkazaH 07101006a vimuJcan vizikhAMs tIkSNAn AcAryaM chAdayan bhRzam 07101006c mahAmegho yathA varSaM vimuJcan gandhamAdane 07101007a tasya droNo mahArAja svarNapuGkhAJ zilAzitAn 07101007c preSayAm Asa saMkruddhaH sAyakAn daza sapta ca 07101008a tAMs tu droNadhanurmuktAn ghorAn AzIviSopamAn 07101008c ekaikaM dazabhir bANair yudhi ciccheda hRSTavat 07101009a tasya tal lAghavaM dRSTvA prahasan dvijasattamaH 07101009c preSayAm Asa vizikhAn aSTau saMnataparvaNaH 07101010a tAn dRSTvA patataH zIghraM droNacApacyutAJ zarAn 07101010c avArayac charair eva tAvadbhir nizitair dRDhaiH 07101011a tato 'bhavan mahArAja tava sainyasya vismayaH 07101011c bRhatkSatreNa tat karma kRtaM dRSTvA suduSkaram 07101012a tato droNo mahArAja kekayaM vai vizeSayan 07101012c prAduzcakre raNe divyaM brAhmam astraM mahAtapAH 07101013a tad asya rAjan kaikeyaH pratyavArayad acyutaH 07101013c brAhmeNaiva mahAbAhur Ahave samudIritam 07101014a pratihanya tad astraM tu bhAradvAjasya saMyuge 07101014c vivyAdha brAhmaNaM SaSTyA svarNapuGkhaiH zilAzitaiH 07101015a taM droNo dvipadAM zreSTho nArAcena samarpayat 07101015c sa tasya kavacaM bhittvA prAvizad dharaNItalam 07101016a kRSNasarpo yathA mukto valmIkaM nRpasattama 07101016c tathAbhyagAn mahIM bANo bhittvA kaikeyam Ahave 07101017a so 'tividdho mahArAja droNenAstravidA bhRzam 07101017c krodhena mahatAviSTo vyAvRtya nayane zubhe 07101018a droNaM vivyAdha saptatyA svarNapuGkhaiH zilAzitaiH 07101018c sArathiM cAsya bhallena bAhvor urasi cArpayat 07101019a droNas tu bahudhA viddho bRhatkSatreNa mAriSa 07101019c asRjad vizikhAMs tIkSNAn kekayasya rathaM prati 07101020a vyAkulIkRtya taM droNo bRhatkSatraM mahAratham 07101020c vyasRjat sAyakaM tIkSNaM kekayaM prati bhArata 07101021a sa gADhaviddhas tenAzu mahArAja stanAntare 07101021c rathAt puruSazArdUlaH saMbhinnahRdayo 'patat 07101022a bRhatkSatre hate rAjan kekayAnAM mahArathe 07101022c zaizupAliH susaMkruddho yantAram idam abravIt 07101023a sArathe yAhi yatraiSa droNas tiSThati daMzitaH 07101023c vinighnan kekayAn sarvAn pAJcAlAnAM ca vAhinIm 07101024a tasya tad vacanaM zrutvA sArathI rathinAM varam 07101024c droNAya prApayAm Asa kAmbojair javanair hayaiH 07101025a dhRSTaketuz ca cedInAm RSabho 'tibaloditaH 07101025c sahasA prApatad droNaM pataMga iva pAvakam 07101026a so 'bhyavidhyat tato droNaM SaSTyA sAzvarathadhvajam 07101026c punaz cAnyaiH zarais tIkSNaiH suptaM vyAghraM tudann iva 07101027a tasya droNo dhanurmadhye kSurapreNa zitena ha 07101027c ciccheda rAjJo balino yatamAnasya saMyuge 07101028a athAnyad dhanur AdAya zaizupAlir mahArathaH 07101028c vivyAdha sAyakair droNaM punaH sunizitair dRDhaiH 07101029a tasya droNo hayAn hatvA sArathiM ca mahAbalaH 07101029c athainaM paJcaviMzatyA sAyakAnAM samArpayat 07101030a viratho vidhanuSkaz ca cedirAjo 'pi saMyuge 07101030c gadAM cikSepa saMkruddho bhAradvAjarathaM prati 07101031a tAm ApatantIM sahasA ghorarUpAM bhayAvahAm 07101031c azmasAramayIM gurvIM tapanIyavibhUSitAm 07101031e zarair anekasAhasrair bhAradvAjo nyapAtayat 07101032a sA papAta gadA bhUmau bhAradvAjena sAditA 07101032c raktamAlyAmbaradharA tAreva nabhasas talAt 07101033a gadAM vinihatAM dRSTvA dhRSTaketur amarSaNaH 07101033c tomaraM vyasRjat tUrNaM zaktiM ca kanakojjvalAm 07101034a tomaraM tu tribhir bANair droNaz chittvA mahAmRdhe 07101034c zaktiM ciccheda sahasA kRtahasto mahAbalaH 07101035a tato 'sya vizikhaM tIkSNaM vadhArthaM vadhakAGkSiNaH 07101035c preSayAm Asa samare bhAradvAjaH pratApavAn 07101036a sa tasya kavacaM bhittvA hRdayaM cAmitaujasaH 07101036c abhyagAd dharaNIM bANo haMsaH padmasaro yathA 07101037a pataMgaM hi grasec cASo yathA rAjan bubhukSitaH 07101037c tathA droNo 'grasac chUro dhRSTaketuM mahAmRdhe 07101038a nihate cedirAje tu tat khaNDaM pitryam Avizat 07101038c amarSavazam ApannaH putro 'sya paramAstravit 07101039a tam api prahasan droNaH zarair ninye yamakSayam 07101039c mahAvyAghro mahAraNye mRgazAvaM yathA balI 07101040a teSu prakSIyamANeSu pANDaveyeSu bhArata 07101040c jarAsaMdhasuto vIraH svayaM droNam upAdravat 07101041a sa tu droNaM mahArAja chAdayan sAyakaiH zitaiH 07101041c adRzyam akarot tUrNaM jalado bhAskaraM yathA 07101042a tasya tal lAghavaM dRSTvA droNaH kSatriyamardanaH 07101042c vyasRjat sAyakAMs tUrNaM zatazo 'tha sahasrazaH 07101043a chAdayitvA raNe droNo rathasthaM rathinAM varam 07101043c jArAsaMdhim atho jaghne miSatAM sarvadhanvinAm 07101044a yo yaH sma lIyate droNaM taM taM droNo 'ntakopamaH 07101044c Adatta sarvabhUtAni prApte kAle yathAntakaH 07101045a tato droNo maheSvAso nAma vizrAvya saMyuge 07101045c zarair anekasAhasraiH pANDaveyAn vyamohayat 07101046a tato droNAGkitA bANAH svarNapuGkhAH zilAzitAH 07101046c narAn nAgAn hayAMz caiva nijaghnuH sarvato raNe 07101047a te vadhyamAnA droNena zakreNeva mahAsurAH 07101047c samakampanta pAJcAlA gAvaH zItArditA iva 07101048a tato niSTAnako ghoraH pANDavAnAm ajAyata 07101048c droNena vadhyamAneSu sainyeSu bharatarSabha 07101049a mohitAH zaravarSeNa bhAradvAjasya saMyuge 07101049c UrugrAhagRhItA hi pAJcAlAnAM mahArathAH 07101050a cedayaz ca mahArAja sRJjayAH somakAs tathA 07101050c abhyadravanta saMhRSTA bhAradvAjaM yuyutsayA 07101051a hata droNaM hata droNam iti te droNam abhyayuH 07101051c yatantaH puruSavyAghrAH sarvazaktyA mahAdyutim 07101051e ninISanto raNe droNaM yamasya sadanaM prati 07101052a yatamAnAMs tu tAn vIrAn bhAradvAjaH zilImukhaiH 07101052c yamAya preSayAm Asa cedimukhyAn vizeSataH 07101053a teSu prakSIyamANeSu cedimukhyeSu bhArata 07101053c pAJcAlAH samakampanta droNasAyakapIDitAH 07101054a prAkrozan bhImasenaM te dhRSTadyumnarathaM prati 07101054c dRSTvA droNasya karmANi tathArUpANi mAriSa 07101055a brAhmaNena tapo nUnaM caritaM duzcaraM mahat 07101055c tathA hi yudhi vikrAnto dahati kSatriyarSabhAn 07101056a dharmo yuddhaM kSatriyasya brAhmaNasya paraM tapaH 07101056c tapasvI kRtavidyaz ca prekSitenApi nirdahet 07101057a droNAstram agnisaMsparzaM praviSTAH kSatriyarSabhAH 07101057c bahavo dustaraM ghoraM yatrAdahyanta bhArata 07101058a yathAbalaM yathotsAhaM yathAsattvaM mahAdyutiH 07101058c mohayan sarvabhUtAni droNo hanti balAni naH 07101059a teSAM tad vacanaM zrutvA kSatradharmA vyavasthitaH 07101059c ardhacandreNa ciccheda droNasya sazaraM dhanuH 07101060a sa saMrabdhataro bhUtvA droNaH kSatriyamardanaH 07101060c anyat kArmukam AdAya bhAsvaraM vegavattaram 07101061a tatrAdhAya zaraM tIkSNaM bhAraghnaM vimalaM dRDham 07101061c AkarNapUrNam AcAryo balavAn abhyavAsRjat 07101062a sa hatvA kSatradharmANaM jagAma dharaNItalam 07101062c sa bhinnahRdayo vAhAd apatan medinItale 07101063a tataH sainyAny akampanta dhRSTadyumnasute hate 07101063c atha droNaM samArohac cekitAno mahArathaH 07101064a sa droNaM dazabhir bANaiH pratyavidhyat stanAntare 07101064c caturbhiH sArathiM cAsya caturbhiz caturo hayAn 07101065a tasyAcAryaH SoDazabhir avidhyad dakSiNaM bhujam 07101065c dhvajaM SoDazabhir bANair yantAraM cAsya saptabhiH 07101066a tasya sUte hate te 'zvA ratham AdAya vidrutAH 07101066c samare zarasaMvItA bhAradvAjena mAriSa 07101067a cekitAnarathaM dRSTvA vidrutaM hatasArathim 07101067c pAJcAlAn pANDavAMz caiva mahad bhayam athAvizat 07101068a tAn sametAn raNe zUrAMz cedipAJcAlasRJjayAn 07101068c samantAd drAvayan droNo bahv azobhata mAriSa 07101069a AkarNapalitaH zyAmo vayasAzItikAt paraH 07101069c raNe paryacarad droNo vRddhaH SoDazavarSavat 07101070a atha droNaM mahArAja vicarantam abhItavat 07101070c vajrahastam amanyanta zatravaH zatrusUdanam 07101071a tato 'bravIn mahArAja drupado buddhimAn nRpa 07101071c lubdho 'yaM kSatriyAn hanti vyAghraH kSudramRgAn iva 07101072a kRcchrAn duryodhano lokAn pApaH prApsyati durmatiH 07101072c yasya lobhAd vinihatAH samare kSatriyarSabhAH 07101073a zatazaH zerate bhUmau nikRttA govRSA iva 07101073c rudhireNa parItAGgAH zvasRgAlAdanIkRtAH 07101074a evam uktvA mahArAja drupado 'kSauhiNIpatiH 07101074c puraskRtya raNe pArthAn droNam abhyadravad drutam 07102001 saMjaya uvAca 07102001a vyUheSv AloDyamAneSu pANDavAnAM tatas tataH 07102001c sudUram anvayuH pArthAH pAJcAlAH saha somakaiH 07102002a vartamAne tathA raudre saMgrAme lomaharSaNe 07102002c prakSaye jagatas tIvre yugAnta iva bhArata 07102003a droNe yudhi parAkrAnte nardamAne muhur muhuH 07102003c pAJcAleSu ca kSINeSu vadhyamAneSu pANDuSu 07102004a nApazyac charaNaM kiM cid dharmarAjo yudhiSThiraH 07102004c cintayAm Asa rAjendra katham etad bhaviSyati 07102005a tatrAvekSya dizaH sarvAH savyasAcididRkSayA 07102005c yudhiSThiro dadarzAtha naiva pArthaM na mAdhavam 07102006a so 'pazyan narazArdUlaM vAnararSabhalakSaNam 07102006c gANDIvasya ca nirghoSam azRNvan vyathitendriyaH 07102007a apazyan sAtyakiM cApi vRSNInAM pravaraM ratham 07102007c cintayAbhiparItAGgo dharmarAjo yudhiSThiraH 07102007e nAdhyagacchat tadA zAntiM tAv apazyan nararSabhau 07102008a lokopakrozabhIrutvAd dharmarAjo mahAyazAH 07102008c acintayan mahAbAhuH zaineyasya rathaM prati 07102009a padavIM preSitaz caiva phalgunasya mayA raNe 07102009c zaineyaH sAtyakiH satyo mitrANAm abhayaMkaraH 07102010a tad idaM hy ekam evAsId dvidhA jAtaM mamAdya vai 07102010c sAtyakiz ca hi me jJeyaH pANDavaz ca dhanaMjayaH 07102011a sAtyakiM preSayitvA tu pANDavasya padAnugam 07102011c sAtvatasyApi kaM yuddhe preSayiSye padAnugam 07102012a kariSyAmi prayatnena bhrAtur anveSaNaM yadi 07102012c yuyudhAnam ananviSya loko mAM garhayiSyati 07102013a bhrAtur anveSaNaM kRtvA dharmarAjo yudhiSThiraH 07102013c parityajati vArSNeyaM sAtyakiM satyavikramam 07102014a lokApavAdabhIrutvAt so 'haM pArthaM vRkodaram 07102014c padavIM preSayiSyAmi mAdhavasya mahAtmanaH 07102015a yathaiva ca mama prItir arjune zatrusUdane 07102015c tathaiva vRSNivIre 'pi sAtvate yuddhadurmade 07102016a atibhAre niyuktaz ca mayA zaineyanandanaH 07102016c sa tu mitroparodhena gauravAc ca mahAbalaH 07102016e praviSTo bhAratIM senAM makaraH sAgaraM yathA 07102017a asau hi zrUyate zabdaH zUrANAm anivartinAm 07102017c mithaH saMyudhyamAnAnAM vRSNivIreNa dhImatA 07102018a prAptakAlaM subalavan nizcitya bahudhA hi me 07102018c tatraiva pANDaveyasya bhImasenasya dhanvinaH 07102018e gamanaM rocate mahyaM yatra yAtau mahArathau 07102019a na cApy asahyaM bhImasya vidyate bhuvi kiM cana 07102019c zakto hy eSa raNe yattAn pRthivyAM sarvadhanvinaH 07102019e svabAhubalam AsthAya prativyUhitum aJjasA 07102020a yasya bAhubalaM sarve samAzritya mahAtmanaH 07102020c vanavAsAn nivRttAH sma na ca yuddheSu nirjitAH 07102021a ito gate bhImasene sAtvataM prati pANDave 07102021c sanAthau bhavitArau hi yudhi sAtvataphalgunau 07102022a kAmaM tv azocanIyau tau raNe sAtvataphalgunau 07102022c rakSitau vAsudevena svayaM cAstravizAradau 07102023a avazyaM tu mayA kAryam AtmanaH zokanAzanam 07102023c tasmAd bhImaM niyokSyAmi sAtvatasya padAnugam 07102023e tataH pratikRtaM manye vidhAnaM sAtyakiM prati 07102024a evaM nizcitya manasA dharmaputro yudhiSThiraH 07102024c yantAram abravId rAjan bhImaM prati nayasva mAm 07102025a dharmarAjavacaH zrutvA sArathir hayakovidaH 07102025c rathaM hemapariSkAraM bhImAntikam upAnayat 07102026a bhImasenam anuprApya prAptakAlam anusmaran 07102026c kazmalaM prAvizad rAjA bahu tatra samAdizan 07102027a yaH sadevAn sagandharvAn daityAMz caikaratho 'jayat 07102027c tasya lakSma na pazyAmi bhImasenAnujasya te 07102028a tato 'bravId dharmarAjaM bhImasenas tathAgatam 07102028c naivAdrAkSaM na cAzrauSaM tava kazmalam IdRzam 07102029a purA hi duHkhadIrNAnAM bhavAn gatir abhUd dhi naH 07102029c uttiSThottiSTha rAjendra zAdhi kiM karavANi te 07102030a na hy asAdhyam akAryaM vA vidyate mama mAnada 07102030c AjJApaya kuruzreSTha mA ca zoke manaH kRthAH 07102031a tam abravId azrupUrNaH kRSNasarpa iva zvasan 07102031c bhImasenam idaM vAkyaM pramlAnavadano nRpaH 07102032a yathA zaGkhasya nirghoSaH pAJcajanyasya zrUyate 07102032c prerito vAsudevena saMrabdhena yazasvinA 07102032e nUnam adya hataH zete tava bhrAtA dhanaMjayaH 07102033a tasmin vinihate nUnaM yudhyate 'sau janArdanaH 07102033c yasya sattvavato vIryam upajIvanti pANDavAH 07102034a yaM bhayeSv abhigacchanti sahasrAkSam ivAmarAH 07102034c sa zUraH saindhavaprepsur anvayAd bhAratIM camUm 07102035a tasya vai gamanaM vidmo bhIma nAvartanaM punaH 07102035c zyAmo yuvA guDAkezo darzanIyo mahAbhujaH 07102036a vyUDhorasko mahAskandho mattadviradavikramaH 07102036c cakoranetras tAmrAkSo dviSatAm aghavardhanaH 07102037a tad idaM mama bhadraM te zokasthAnam ariMdama 07102037c arjunArthaM mahAbAho sAtvatasya ca kAraNAt 07102038a vardhate haviSevAgnir idhyamAnaH punaH punaH 07102038c tasya lakSma na pazyAmi tena vindAmi kazmalam 07102039a taM viddhi puruSavyAghraM sAtvataM ca mahAratham 07102039c sa taM mahArathaM pazcAd anuyAtas tavAnujam 07102039e tam apazyan mahAbAhum ahaM vindAmi kazmalam 07102040a tasmAt kRSNo raNe nUnaM yudhyate yuddhakovidaH 07102040c yasya vIryavato vIryam upajIvanti pANDavAH 07102041a sa tatra gaccha kaunteya yatra yAto dhanaMjayaH 07102041c sAtyakiz ca mahAvIryaH kartavyaM yadi manyase 07102041e vacanaM mama dharmajJa jyeSTho bhrAtA bhavAmi te 07102042a na te 'rjunas tathA jJeyo jJAtavyaH sAtyakir yathA 07102042c cikIrSur matpriyaM pArtha prayAtaH savyasAcinaH 07102042e padavIM durgamAM ghorAm agamyAm akRtAtmabhiH 07102043 bhImasena uvAca 07102043a brahmezAnendravaruNAn avahad yaH purA rathaH 07102043c tam AsthAya gatau kRSNau na tayor vidyate bhayam 07102044a AjJAM tu zirasA bibhrad eSa gacchAmi mA zucaH 07102044c sametya tAn naravyAghrAMs tava dAsyAmi saMvidam 07102045 saMjaya uvAca 07102045a etAvad uktvA prayayau paridAya yudhiSThiram 07102045c dhRSTadyumnAya balavAn suhRdbhyaz ca punaH punaH 07102045e dhRSTadyumnaM cedam Aha bhImaseno mahAbalaH 07102046a viditaM te mahAbAho yathA droNo mahArathaH 07102046c grahaNe dharmarAjasya sarvopAyena vartate 07102047a na ca me gamane kRtyaM tAdRk pArSata vidyate 07102047c yAdRzaM rakSaNe rAjJaH kAryam AtyayikaM hi naH 07102048a evam ukto 'smi pArthena prativaktuM sma notsahe 07102048c prayAsye tatra yatrAsau mumUrSuH saindhavaH sthitaH 07102048e dharmarAjasya vacane sthAtavyam avizaGkayA 07102049a so 'dya yatto raNe pArthaM parirakSa yudhiSThiram 07102049c etad dhi sarvakAryANAM paramaM kRtyam Ahave 07102050a tam abravIn mahArAja dhRSTadyumno vRkodaram 07102050c Ipsitena mahAbAho gaccha pArthAvicArayan 07102051a nAhatvA samare droNo dhRSTadyumnaM kathaM cana 07102051c nigrahaM dharmarAjasya prakariSyati saMyuge 07102052a tato nikSipya rAjAnaM dhRSTadyumnAya pANDavaH 07102052c abhivAdya guruM jyeSThaM prayayau yatra phalgunaH 07102053a pariSvaktas tu kaunteyo dharmarAjena bhArata 07102053c AghrAtaz ca tathA mUrdhni zrAvitaz cAziSaH zubhAH 07102054a bhImaseno mahAbAhuH kavacI zubhakuNDalI 07102054c sAGgadaH satanutrANaH sazarI rathinAM varaH 07102055a tasya kArSNAyasaM varma hemacitraM maharddhimat 07102055c vibabhau parvatazliSTaH savidyud iva toyadaH 07102056a pItaraktAsitasitair vAsobhiz ca suveSTitaH 07102056c kaNThatrANena ca babhau sendrAyudha ivAmbudaH 07102057a prayAte bhImasene tu tava sainyaM yuyutsayA 07102057c pAJcajanyaravo ghoraH punar AsId vizAM pate 07102058a taM zrutvA ninadaM ghoraM trailokyatrAsanaM mahat 07102058c punar bhImaM mahAbAhur dharmaputro 'bhyabhASata 07102059a eSa vRSNipravIreNa dhmAtaH salilajo bhRzam 07102059c pRthivIM cAntarikSaM ca vinAdayati zaGkharAT 07102060a nUnaM vyasanam Apanne sumahat savyasAcini 07102060c kurubhir yudhyate sArdhaM sarvaiz cakragadAdharaH 07102061a nUnam AryA mahat kuntI pApam adya nidarzanam 07102061c draupadI ca subhadrA ca pazyanti saha bandhubhiH 07102062a sa bhImas tvarayA yukto yAhi yatra dhanaMjayaH 07102062c muhyantIva hi me sarvA dhanaMjayadidRkSayA 07102062e dizaH sapradizaH pArtha sAtvatasya ca kAraNAt 07102063a gaccha gaccheti ca punar bhImasenam abhASata 07102063c bhRzaM sa prahito bhrAtrA bhrAtA bhrAtuH priyaMkaraH 07102063e Ahatya dundubhiM bhImaH zaGkhaM pradhmAya cAsakRt 07102064a vinadya siMhanAdaM ca jyAM vikarSan punaH punaH 07102064c darzayan ghoram AtmAnam amitrAn sahasAbhyayAt 07102065a tam Uhur javanA dAntA vikurvANA hayottamAH 07102065c vizokenAbhisaMyattA manomArutaraMhasaH 07102066a Arujan virujan pArtho jyAM vikarSaMz ca pANinA 07102066c so 'vakarSan vikarSaMz ca senAgraM samaloDayat 07102067a taM prayAntaM mahAbAhuM pAJcAlAH sahasomakAH 07102067c pRSThato 'nuyayuH zUrA maghavantam ivAmarAH 07102068a taM sasenA mahArAja sodaryAH paryavArayan 07102068c duHzalaz citrasenaz ca kuNDabhedI viviMzatiH 07102069a durmukho duHsahaz caiva vikarNaz ca zalas tathA 07102069c vindAnuvindau sumukho dIrghabAhuH sudarzanaH 07102070a vRndArakaH suhastaz ca suSeNo dIrghalocanaH 07102070c abhayo raudrakarmA ca suvarmA durvimocanaH 07102071a vividhai rathinAM zreSThAH saha sainyaiH sahAnugaiH 07102071c saMyattAH samare zUrA bhImasenam upAdravan 07102072a tAn samIkSya tu kaunteyo bhImasenaH parAkramI 07102072c abhyavartata vegena siMhaH kSudramRgAn iva 07102073a te mahAstrANi divyAni tatra vIrA adarzayan 07102073c vArayantaH zarair bhImaM meghAH sUryam ivoditam 07102074a sa tAn atItya vegena droNAnIkam upAdravat 07102074c agrataz ca gajAnIkaM zaravarSair avAkirat 07102075a so 'cireNaiva kAlena tad gajAnIkam AzugaiH 07102075c dizaH sarvAH samabhyasya vyadhamat pavanAtmajaH 07102076a trAsitAH zarabhasyeva garjitena vane mRgAH 07102076c prAdravan dviradAH sarve nadanto bhairavAn ravAn 07102077a punaz cAtItya vegena droNAnIkam upAdravat 07102077c tam avArayad AcAryo velevodvRttam arNavam 07102078a lalATe 'tADayac cainaM nArAcena smayann iva 07102078c Urdhvarazmir ivAdityo vibabhau tatra pANDavaH 07102079a sa manyamAnas tv AcAryo mamAyaM phalguno yathA 07102079c bhImaH kariSyate pUjAm ity uvAca vRkodaram 07102080a bhImasena na te zakyaM praveSTum arivAhinIm 07102080c mAm anirjitya samare zatrumadhye mahAbala 07102081a yadi te so 'nujaH kRSNaH praviSTo 'numate mama 07102081c anIkaM na tu zakyaM bhoH praveSTum iha vai tvayA 07102082a atha bhImas tu tac chrutvA guror vAkyam apetabhIH 07102082c kruddhaH provAca vai droNaM raktatAmrekSaNaH zvasan 07102083a tavArjuno nAnumate brahmabandho raNAjiram 07102083c praviSTaH sa hi durdharSaH zakrasyApi vized balam 07102084a yena vai paramAM pUjAM kurvatA mAnito hy asi 07102084c nArjuno 'haM ghRNI droNa bhImaseno 'smi te ripuH 07102085a pitA nas tvaM gurur bandhus tathA putrA hi te vayam 07102085c iti manyAmahe sarve bhavantaM praNatAH sthitAH 07102086a adya tad viparItaM te vadato 'smAsu dRzyate 07102086c yadi zatruM tvam AtmAnaM manyase tat tathAstv iha 07102086e eSa te sadRzaM zatroH karma bhImaH karomy aham 07102087a athodbhrAmya gadAM bhImaH kAladaNDam ivAntakaH 07102087c droNAyAvasRjad rAjan sa rathAd avapupluve 07102088a sAzvasUtadhvajaM yAnaM droNasyApothayat tadA 07102088c prAmRdnAc ca bahUn yodhAn vAyur vRkSAn ivaujasA 07102089a taM punaH parivavrus te tava putrA rathottamam 07102089c anyaM ca ratham AsthAya droNaH praharatAM varaH 07102090a tataH kruddho mahArAja bhImasenaH parAkramI 07102090c agrataH syandanAnIkaM zaravarSair avAkirat 07102091a te vadhyamAnAH samare tava putrA mahArathAH 07102091c bhImaM bhImabalaM yuddhe 'yodhayaMs tu jayaiSiNaH 07102092a tato duHzAsanaH kruddho rathazaktiM samAkSipat 07102092c sarvapArazavIM tIkSNAM jighAMsuH pANDunandanam 07102093a ApatantIM mahAzaktiM tava putrapracoditAm 07102093c dvidhA ciccheda tAM bhImas tad adbhutam ivAbhavat 07102094a athAnyair nizitair bANaiH saMkruddhaH kuNDabhedinam 07102094c suSeNaM dIrghanetraM ca tribhis trIn avadhId balI 07102095a tato vRndArakaM vIraM kurUNAM kIrtivardhanam 07102095c putrANAM tava vIrANAM yudhyatAm avadhIt punaH 07102096a abhayaM raudrakarmANaM durvimocanam eva ca 07102096c tribhis trIn avadhId bhImaH punar eva sutAMs tava 07102097a vadhyamAnA mahArAja putrAs tava balIyasA 07102097c bhImaM praharatAM zreSThaM samantAt paryavArayan 07102098a vindAnuvindau sahitau suvarmANaM ca te sutam 07102098c prahasann iva kaunteyaH zarair ninye yamakSayam 07102099a tataH sudarzanaM vIraM putraM te bharatarSabha 07102099c vivyAdha samare tUrNaM sa papAta mamAra ca 07102100a so 'cireNaiva kAlena tad rathAnIkam AzugaiH 07102100c dizaH sarvAH samabhyasya vyadhamat pANDunandanaH 07102101a tato vai rathaghoSeNa garjitena mRgA iva 07102101c vadhyamAnAz ca samare putrAs tava vizAM pate 07102101e prAdravan sarathAH sarve bhImasenabhayArditAH 07102102a anuyAya tu kaunteyaH putrANAM te mahad balam 07102102c vivyAdha samare rAjan kauraveyAn samantataH 07102103a vadhyamAnA mahArAja bhImasenena tAvakAH 07102103c tyaktvA bhImaM raNe yAnti codayanto hayottamAn 07102104a tAMs tu nirjitya samare bhImaseno mahAbalaH 07102104c siMhanAdaravaM cakre bAhuzabdaM ca pANDavaH 07102105a talazabdaM ca sumahat kRtvA bhImo mahAbalaH 07102105c vyatItya rathinaz cApi droNAnIkam upAdravat 07103001 saMjaya uvAca 07103001a tam uttIrNaM rathAnIkAt tamaso bhAskaraM yathA 07103001c didhArayiSur AcAryaH zaravarSair avAkirat 07103002a pibann iva zaraughAMs tAn droNacApavarAtigAn 07103002c so 'bhyavartata sodaryAn mAyayA mohayan balam 07103003a taM mRdhe vegam AsthAya paraM paramadhanvinaH 07103003c coditAs tava putraiz ca sarvataH paryavArayan 07103004a sa tathA saMvRto bhImaH prahasann iva bhArata 07103004c udayacchad gadAM tebhyo ghorAM tAM siMhavan nadan 07103004e avAsRjac ca vegena teSu tAn pramathad balI 07103005a sendrAzanir ivendreNa praviddhA saMhatAtmanA 07103005c ghoSeNa mahatA rAjan pUrayitveva medinIm 07103005e jvalantI tejasA bhImA trAsayAm Asa te sutAn 07103006a tAM patantIM mahAvegAM dRSTvA tejobhisaMvRtAm 07103006c prAdravaMs tAvakAH sarve nadanto bhairavAn ravAn 07103007a taM ca zabdam asaMsahyaM tasyAH saMlakSya mAriSa 07103007c prApatan manujAs tatra rathebhyo rathinas tadA 07103008a sa tAn vidrAvya kaunteyaH saMkhye 'mitrAn durAsadaH 07103008c suparNa iva vegena pakSirAD atyagAc camUm 07103009a tathA taM viprakurvANaM rathayUthapayUthapam 07103009c bhAradvAjo mahArAja bhImasenaM samabhyayAt 07103010a droNas tu samare bhImaM vArayitvA zarormibhiH 07103010c akarot sahasA nAdaM pANDUnAM bhayam Adadhat 07103011a tad yuddham AsIt sumahad ghoraM devAsuropamam 07103011c droNasya ca mahArAja bhImasya ca mahAtmanaH 07103012a yadA tu vizikhais tIkSNair droNacApaviniHsRtaiH 07103012c vadhyante samare vIrAH zatazo 'tha sahasrazaH 07103013a tato rathAd avaplutya vegam AsthAya pANDavaH 07103013c nimIlya nayane rAjan padAtir droNam abhyayAt 07103014a yathA hi govRSo varSaM pratigRhNAti lIlayA 07103014c tathA bhImo naravyAghraH zaravarSaM samagrahIt 07103015a sa vadhyamAnaH samare rathaM droNasya mAriSa 07103015c ISAyAM pANinA gRhya pracikSepa mahAbalaH 07103016a droNas tu satvaro rAjan kSipto bhImena saMyuge 07103016c ratham anyaM samAsthAya vyUhadvAram upAyayau 07103017a tasmin kSaNe tasya yantA tUrNam azvAn acodayat 07103017c bhImasenasya kauravya tad adbhutam ivAbhavat 07103018a tataH svaratham AsthAya bhImaseno mahAbalaH 07103018c abhyavartata vegena tava putrasya vAhinIm 07103019a sa mRdnan kSatriyAn Ajau vAto vRkSAn ivoddhataH 07103019c agacchad dArayan senAM sindhuvego nagAn iva 07103020a bhojAnIkaM samAsAdya hArdikyenAbhirakSitam 07103020c pramathya bahudhA rAjan bhImasenaH samabhyayAt 07103021a saMtrAsayann anIkAni talazabdena mAriSa 07103021c ajayat sarvasainyAni zArdUla iva govRSAn 07103022a bhojAnIkam atikramya kAmbojAnAM ca vAhinIm 07103022c tathA mlecchagaNAMz cAnyAn bahUn yuddhavizAradAn 07103023a sAtyakiM cApi saMprekSya yudhyamAnaM nararSabham 07103023c rathena yattaH kaunteyo vegena prayayau tadA 07103024a bhImaseno mahArAja draSTukAmo dhanaMjayam 07103024c atItya samare yodhAMs tAvakAn pANDunandanaH 07103025a so 'pazyad arjunaM tatra yudhyamAnaM nararSabham 07103025c saindhavasya vadhArthaM hi parAkrAntaM parAkramI 07103026a arjunaM tatra dRSTvAtha cukroza mahato ravAn 07103026c taM tu tasya mahAnAdaM pArthaH zuzrAva nardataH 07103027a tataH pArtho mahAnAdaM muJcan vai mAdhavaz ca ha 07103027c abhyayAtAM mahArAja nardantau govRSAv iva 07103028a vAsudevArjunau zrutvA ninAdaM tasya zuSmiNaH 07103028c punaH punaH praNadatAM didRkSantau vRkodaram 07103029a bhImasenaravaM zrutvA phalgunasya ca dhanvinaH 07103029c aprIyata mahArAja dharmaputro yudhiSThiraH 07103030a vizokaz cAbhavad rAjA zrutvA taM ninadaM mahat 07103030c dhanaMjayasya ca raNe jayam AzAstavAn vibhuH 07103031a tathA tu nardamAne vai bhImasene raNotkaTe 07103031c smitaM kRtvA mahAbAhur dharmaputro yudhiSThiraH 07103032a hRdgataM manasA prAha dhyAtvA dharmabhRtAM varaH 07103032c dattA bhIma tvayA saMvit kRtaM guruvacas tathA 07103033a na hi teSAM jayo yuddhe yeSAM dveSTAsi pANDava 07103033c diSTyA jIvati saMgrAme savyasAcI dhanaMjayaH 07103034a diSTyA ca kuzalI vIraH sAtyakiH satyavikramaH 07103034c diSTyA zRNomi garjantau vAsudevadhanaMjayau 07103035a yena zakraM raNe jitvA tarpito havyavAhanaH 07103035c sa hantA dviSatAM saMkhye diSTyA jIvati phalgunaH 07103036a yasya bAhubalaM sarve vayam Azritya jIvitAH 07103036c sa hantA ripusainyAnAM diSTyA jIvati phalgunaH 07103037a nivAtakavacA yena devair api sudurjayAH 07103037c nirjitA rathinaikena diSTyA pArthaH sa jIvati 07103038a kauravAn sahitAn sarvAn gograhArthe samAgatAn 07103038c yo 'jayan matsyanagare diSTyA pArthaH sa jIvati 07103039a kAlakeyasahasrANi caturdaza mahAraNe 07103039c yo 'vadhId bhujavIryeNa diSTyA pArthaH sa jIvati 07103040a gandharvarAjaM balinaM duryodhanakRtena vai 07103040c jitavAn yo 'stravIryeNa diSTyA pArthaH sa jIvati 07103041a kirITamAlI balavAJ zvetAzvaH kRSNasArathiH 07103041c mama priyaz ca satataM diSTyA jIvati phalgunaH 07103042a putrazokAbhisaMtaptaz cikIrSuH karma duSkaram 07103042c jayadrathavadhAnveSI pratijJAM kRtavAn hi yaH 07103042e kaccit sa saindhavaM saMkhye haniSyati dhanaMjayaH 07103043a kaccit tIrNapratijJaM hi vAsudevena rakSitam 07103043c anastamita Aditye sameSyAmy aham arjunam 07103044a kaccit saindhavako rAjA duryodhanahite rataH 07103044c nandayiSyaty amitrANi phalgunena nipAtitaH 07103045a kaccid duryodhano rAjA phalgunena nipAtitam 07103045c dRSTvA saindhavakaM saMkhye zamam asmAsu dhAsyati 07103046a dRSTvA vinihatAn bhrAtqn bhImasenena saMyuge 07103046c kaccid duryodhano mandaH zamam asmAsu dhAsyati 07103047a dRSTvA cAnyAn bahUn yodhAn pAtitAn dharaNItale 07103047c kaccid duryodhano mandaH pazcAttApaM kariSyati 07103048a kaccid bhISmeNa no vairam ekenaiva prazAmyati 07103048c zeSasya rakSaNArthaM ca saMdhAsyati suyodhanaH 07103049a evaM bahuvidhaM tasya cintayAnasya pArthiva 07103049c kRpayAbhiparItasya ghoraM yuddham avartata 07104001 dhRtarASTra uvAca 07104001a tathA tu nardamAnaM taM bhImasenaM mahAbalam 07104001c meghastanitanirghoSaM ke vIrAH paryavArayan 07104002a na hi pazyAmy ahaM taM vai triSu lokeSu saMjaya 07104002c kruddhasya bhImasenasya yas tiSThed agrato raNe 07104003a gadAm udyacchamAnasya kAlasyeva mahAmRdhe 07104003c na hi pazyAmy ahaM tAta yas tiSTheta raNAjire 07104004a rathaM rathena yo hanyAt kuJjaraM kuJjareNa ca 07104004c kas tasya samare sthAtA sAkSAd api zatakratuH 07104005a kruddhasya bhImasenasya mama putrAJ jighAMsataH 07104005c duryodhanahite yuktAH samatiSThanta ke 'grataH 07104006a bhImasenadavAgnes tu mama putratRNolapam 07104006c pradhakSyato raNamukhe ke vIrAH pramukhe sthitAH 07104007a kAlyamAnAn hi me putrAn bhImenAvekSya saMyuge 07104007c kAleneva prajAH sarvAH ke bhImaM paryavArayan 07104008a bhImavahneH pradIptasya mama putrAn didhakSataH 07104008c ke zUrAH paryavartanta tan mamAcakSva saMjaya 07104009 saMjaya uvAca 07104009a tathA tu nardamAnaM taM bhImasenaM mahAratham 07104009c tumulenaiva zabdena karNo 'py abhyapatad balI 07104010a vyAkSipan balavac cApam atimAtram amarSaNaH 07104010c karNas tu yuddham AkAGkSan darzayiSyan balaM balI 07104011a prAvepann iva gAtrANi karNabhImasamAgame 07104011c rathinAM sAdinAM caiva tayoH zrutvA talasvanam 07104012a bhImasenasya ninadaM ghoraM zrutvA raNAjire 07104012c khaM ca bhUmiM ca saMbaddhAM menire kSatriyarSabhAH 07104013a punar ghoreNa nAdena pANDavasya mahAtmanaH 07104013c samare sarvayodhAnAM dhanUMSy abhyapatan kSitau 07104014a vitrastAni ca sarvANi zakRnmUtraM prasusruvuH 07104014c vAhanAni mahArAja babhUvur vimanAMsi ca 07104015a prAdurAsan nimittAni ghorANi ca bahUni ca 07104015c tasmiMs tu tumule rAjan bhImakarNasamAgame 07104016a tataH karNas tu viMzatyA zarANAM bhImam Ardayat 07104016c vivyAdha cAsya tvaritaH sUtaM paJcabhir AzugaiH 07104017a prahasya bhImasenas tu karNaM pratyarpayad raNe 07104017c sAyakAnAM catuHSaSTyA kSiprakArI mahAbalaH 07104018a tasya karNo maheSvAsaH sAyakAMz caturo 'kSipat 07104018c asaMprAptAMs tu tAn bhImaH sAyakair nataparvabhiH 07104018e ciccheda bahudhA rAjan darzayan pANilAghavam 07104019a taM karNaz chAdayAm Asa zaravrAtair anekazaH 07104019c saMchAdyamAnaH karNena bahudhA pANDunandanaH 07104020a ciccheda cApaM karNasya muSTideze mahArathaH 07104020c vivyAdha cainaM bahubhiH sAyakair nataparvabhiH 07104021a athAnyad dhanur AdAya sajyaM kRtvA ca sUtajaH 07104021c vivyAdha samare bhImaM bhImakarmA mahArathaH 07104022a tasya bhImo bhRzaM kruddhas trIJ zarAn nataparvaNaH 07104022c nicakhAnorasi tadA sUtaputrasya vegitaH 07104023a taiH karNo 'bhrAjata zarair uromadhyagatais tadA 07104023c mahIdhara ivodagras trizRGgo bharatarSabha 07104024a susrAva cAsya rudhiraM viddhasya parameSubhiH 07104024c dhAtuprasyandinaH zailAd yathA gairikarAjayaH 07104025a kiM cid vicalitaH karNaH suprahArAbhipIDitaH 07104025c sasAyakaM dhanuH kRtvA bhImaM vivyAdha mAriSa 07104025e cikSepa ca punar bANAJ zatazo 'tha sahasrazaH 07104026a sa chAdyamAnaH sahasA karNena dRDhadhanvinA 07104026c dhanurjyAm acchinat tUrNam utsmayan pANDunandanaH 07104027a sArathiM cAsya bhallena prAhiNod yamasAdanam 07104027c vAhAMz ca caturaH saMkhye vyasUMz cakre mahArathaH 07104028a hatAzvAt tu rathAt karNaH samAplutya vizAM pate 07104028c syandanaM vRSasenasya samArohan mahArathaH 07104029a nirjitya tu raNe karNaM bhImasenaH pratApavAn 07104029c nanAda sumahAnAdaM parjanyaninadopamam 07104030a tasya taM ninadaM zrutvA prahRSTo 'bhUd yudhiSThiraH 07104030c karNaM ca nirjitaM matvA bhImasenena bhArata 07104031a samantAc chaGkhaninadaM pANDusenAkarot tadA 07104031c zatrusenAdhvaniM zrutvA tAvakA hy api nAnadan 07104031e gANDIvaM prAkSipat pArthaH kRSNo 'py abjam avAdayat 07104032a tam antardhAya ninadaM dhvanir bhImasya nardataH 07104032c azrUyata mahArAja sarvasainyeSu bhArata 07104033a tato vyAyacchatAm astraiH pRthak pRthag ariMdamau 07104033c mRdupUrvaM ca rAdheyo dRDhapUrvaM ca pANDavaH 07105001 saMjaya uvAca 07105001a tasmin vilulite sainye saindhavAyArjune gate 07105001c sAtvate bhImasene ca putras te droNam abhyayAt 07105001e tvarann ekarathenaiva bahukRtyaM vicintayan 07105002a sa rathas tava putrasya tvarayA parayA yutaH 07105002c tUrNam abhyapatad droNaM manomArutavegavAn 07105003a uvAca cainaM putras te saMrambhAd raktalocanaH 07105003c arjuno bhImasenaz ca sAtyakiz cAparAjitaH 07105004a vijitya sarvasainyAni sumahAnti mahArathAH 07105004c saMprAptAH sindhurAjasya samIpam arikarzanAH 07105004e vyAyacchanti ca tatrApi sarva evAparAjitAH 07105005a yadi tAvad raNe pArtho vyatikrAnto mahArathaH 07105005c kathaM sAtyakibhImAbhyAM vyatikrAnto 'si mAnada 07105006a AzcaryabhUtaM loke 'smin samudrasyeva zoSaNam 07105006c nirjayaM tava viprAgrya sAtvatenArjunena ca 07105007a tathaiva bhImasenena lokaH saMvadate bhRzam 07105007c kathaM droNo jitaH saMkhye dhanurvedasya pAragaH 07105008a nAza eva tu me nUnaM mandabhAgyasya saMyuge 07105008c yatra tvAM puruSavyAghram atikrAntAs trayo rathAH 07105009a evaM gate tu kRtye 'smin brUhi yat te vivakSitam 07105009c yad gataM gatam eveha zeSaM cintaya mAnada 07105010a yat kRtyaM sindhurAjasya prAptakAlam anantaram 07105010c tad bravItu bhavAn kSipraM sAdhu tat saMvidhIyatAm 07105011 droNa uvAca 07105011a cintyaM bahu mahArAja kRtyaM yat tatra me zRNu 07105011c trayo hi samatikrAntAH pANDavAnAM mahArathAH 07105011e yAvad eva bhayaM pazcAt tAvad eSAM puraHsaram 07105012a tad garIyastaraM manye yatra kRSNadhanaMjayau 07105012c sA purastAc ca pazcAc ca gRhItA bhAratI camUH 07105013a tatra kRtyam ahaM manye saindhavasyAbhirakSaNam 07105013c sa no rakSyatamas tAta kruddhAd bhIto dhanaMjayAt 07105014a gatau hi saindhavaM vIrau yuyudhAnavRkodarau 07105014c saMprAptaM tad idaM dyUtaM yat tac chakunibuddhijam 07105015a na sabhAyAM jayo vRtto nApi tatra parAjayaH 07105015c iha no glahamAnAnAm adya tAta jayAjayau 07105016a yAn sma tAn glahate ghorAJ zakuniH kurusaMsadi 07105016c akSAn saMmanyamAnaH sa prAkzarAs te durAsadAH 07105017a yatra te bahavas tAta kuravaH paryavasthitAH 07105017c senAM durodaraM viddhi zarAn akSAn vizAM pate 07105018a glahaM ca saindhavaM rAjann atra dyUtasya nizcayaH 07105018c saindhave hi mahAdyUtaM samAsaktaM paraiH saha 07105019a atra sarve mahArAja tyaktvA jIvitam AtmanaH 07105019c saindhavasya raNe rakSAM vidhivat kartum arhatha 07105019e tatra no glahamAnAnAM dhruvau tAta jayAjayau 07105020a yatra te parameSvAsA yattA rakSanti saindhavam 07105020c tatra yAhi svayaM zIghraM tAMz ca rakSasva rakSiNaH 07105021a ihaiva tv aham AsiSye preSayiSyAmi cAparAn 07105021c nirotsyAmi ca pAJcAlAn sahitAn pANDusRJjayaiH 07105022a tato duryodhanaH prAyAt tUrNam AcAryazAsanAt 07105022c udyamyAtmAnam ugrAya karmaNe sapadAnugaH 07105023a cakrarakSau tu pAJcAlyau yudhAmanyUttamaujasau 07105023c bAhyena senAm abhyetya jagmatuH savyasAcinam 07105024a tau hi pUrvaM mahArAja vAritau kRtavarmaNA 07105024c praviSTe tv arjune rAjaMs tava sainyaM yuyutsayA 07105025a tAbhyAM duryodhanaH sArdham agacchad yuddham uttamam 07105025c tvaritas tvaramANAbhyAM bhrAtRbhyAM bhArato balI 07105026a tAv abhidravatAm enam ubhAv udyatakArmukau 07105026c mahArathasamAkhyAtau kSatriyapravarau yudhi 07105027a yudhAmanyus tu saMkruddhaH zarAMs triMzatam AyasAn 07105027c vyasRjat tava putrasya tvaramANaH stanAntare 07105028a duryodhano 'pi rAjendra pAJcAlyasyottamaujasaH 07105028c jaghAna caturaz cAzvAn ubhau ca pArSNisArathI 07105029a uttamaujA hatAzvas tu hatasUtaz ca saMyuge 07105029c Aruroha rathaM bhrAtur yudhAmanyor abhitvaran 07105030a sa rathaM prApya taM bhrAtur duryodhanahayAJ zaraiH 07105030c bahubhis tADayAm Asa te hatAH prApatan bhuvi 07105031a hayeSu patiteSv asya ciccheda parameSuNA 07105031c yudhAmanyur dhanuH zIghraM zarAvApaM ca saMyuge 07105032a hatAzvasUtAt sa rathAd avaplutya mahArathaH 07105032c gadAm AdAya te putraH pAJcAlyAv abhyadhAvata 07105033a tam ApatantaM saMprekSya kruddhaM parapuraMjayam 07105033c avaplutau rathopasthAd yudhAmanyUttamaujasau 07105034a tataH sa hemacitraM taM syandanapravaraM gadI 07105034c gadayA pothayAm Asa sAzvasUtadhvajaM raNe 07105035a hatvA cainaM sa putras te hatAzvo hatasArathiH 07105035c madrarAjarathaM tUrNam Aruroha paraMtapaH 07105036a pAJcAlAnAM tu mukhyau tau rAjaputrau mahAbalau 07105036c ratham anyaM samAruhya dhanaMjayam abhIyatuH 07106001 dhRtarASTra uvAca 07106001a yau tau karNaz ca bhImaz ca saMprayuddhau mahAbalau 07106001c arjunasya rathopAnte kIdRzaH so 'bhavad raNaH 07106002a pUrvaM hi nirjitaH karNo bhImasenena saMyuge 07106002c kathaM bhUyas tu rAdheyo bhImam AgAn mahArathaH 07106003a bhImo vA sUtatanayaM pratyudyAtaH kathaM raNe 07106003c mahArathasamAkhyAtaM pRthivyAM pravaraM ratham 07106004a bhISmadroNAv atikramya dharmaputro yudhiSThiraH 07106004c nAnyato bhayam Adatta vinA karNaM dhanurdharam 07106005a bhayAn na zete satataM cintayan vai mahAratham 07106005c taM kathaM sUtaputraM hi bhImo 'yudhyata saMyuge 07106006a brahmaNyaM vIryasaMpannaM samareSv anivartinam 07106006c kathaM karNaM yudhAM zreSThaM bhImo 'yudhyata saMyuge 07106007a yau tau samIyatur vIrAv arjunasya rathaM prati 07106007c kathaM nu tAv ayudhyetAM sUtaputravRkodarau 07106008a bhrAtRtvaM darzitaM pUrvaM ghRNI cApi sa sUtajaH 07106008c kathaM bhImena yuyudhe kuntyA vAkyam anusmaran 07106009a bhImo vA sUtaputreNa smaran vairaM purA kRtam 07106009c so 'yudhyata kathaM vIraH karNena saha saMyuge 07106010a AzAste ca sadA sUta putro duryodhano mama 07106010c karNo jeSyati saMgrAme sahitAn pANDavAn iti 07106011a jayAzA yatra mandasya putrasya mama saMyuge 07106011c sa kathaM bhImakarmANaM bhImasenam ayudhyata 07106012a yaM samAzritya putrair me kRtaM vairaM mahArathaiH 07106012c taM sUtatanayaM tAta kathaM bhImo hy ayodhayat 07106013a anekAn viprakArAMz ca sUtaputrasamudbhavAn 07106013c smaramANaH kathaM bhImo yuyudhe sUtasUnunA 07106014a yo 'jayat pRthivIM sarvAM rathenaikena vIryavAn 07106014c taM sUtatanayaM yuddhe kathaM bhImo hy ayodhayat 07106015a yo jAtaH kuNDalAbhyAM ca kavacena sahaiva ca 07106015c taM sUtaputraM samare bhImaH katham ayodhayat 07106016a yathA tayor yuddham abhUd yaz cAsId vijayI tayoH 07106016c tan mamAcakSva tattvena kuzalo hy asi saMjaya 07106017 saMjaya uvAca 07106017a bhImasenas tu rAdheyam utsRjya rathinAM varam 07106017c iyeSa gantuM yatrAstAM vIrau kRSNadhanaMjayau 07106018a taM prayAntam abhidrutya rAdheyaH kaGkapatribhiH 07106018c abhyavarSan mahArAja megho vRSTyeva parvatam 07106019a phullatA paGkajeneva vaktreNAbhyutsmayan balI 07106019c AjuhAva raNe yAntaM bhImam Adhirathis tadA 07106020a bhImasenas tadAhvAnaM karNAn nAmarSayad yudhi 07106020c ardhamaNDalam AvRtya sUtaputram ayodhayat 07106021a avakragAmibhir bANair abhyavarSan mahAyasaiH 07106021c dvairathe daMzitaM yattaM sarvazastrabhRtAM varam 07106022a vidhitsuH kalahasyAntaM jighAMsuH karNam akSiNot 07106022c taM ca hatvetarAn sarvAn hantukAmo mahAbalaH 07106023a tasmai prAsRjad ugrANi vividhAni paraMtapaH 07106023c amarSI pANDavaH kruddhaH zaravarSANi mAriSa 07106024a tasya tAnISuvarSANi mattadviradagAminaH 07106024c sUtaputro 'stramAyAbhir agrasat sumahAyazAH 07106025a sa yathAvan mahArAja vidyayA vai supUjitaH 07106025c AcAryavan maheSvAsaH karNaH paryacarad raNe 07106026a saMrambheNa tu yudhyantaM bhImasenaM smayann iva 07106026c abhyapadyata rAdheyas tam amarSI vRkodaram 07106027a tan nAmRSyata kaunteyaH karNasya smitam Ahave 07106027c yudhyamAneSu vIreSu pazyatsu ca samantataH 07106028a taM bhImasenaH saMprAptaM vatsadantaiH stanAntare 07106028c vivyAdha balavAn kruddhas tottrair iva mahAdvipam 07106029a sUtaM tu sUtaputrasya supuGkhair nizitaiH zaraiH 07106029c sumuktaiz citravarmANaM nirbibheda trisaptabhiH 07106030a karNo jAmbUnadair jAlaiH saMchannAn vAtaraMhasaH 07106030c vivyAdha turagAn vIraH paJcabhiH paJcabhiH zaraiH 07106031a tato bANamayaM jAlaM bhImasenarathaM prati 07106031c karNena vihitaM rAjan nimeSArdhAd adRzyata 07106032a sarathaH sadhvajas tatra sasUtaH pANDavas tadA 07106032c prAcchAdyata mahArAja karNacApacyutaiH zaraiH 07106033a tasya karNaz catuHSaSTyA vyadhamat kavacaM dRDham 07106033c kruddhaz cApy ahanat pArzve nArAcair marmabhedibhiH 07106034a tato 'cintya mahAvegAn karNakArmukaniHsRtAn 07106034c samAzliSyad asaMbhrAntaH sUtaputraM vRkodaraH 07106035a sa karNacApaprabhavAn iSUn AzIviSopamAn 07106035c bibhrad bhImo mahArAja na jagAma vyathAM raNe 07106036a tato dvAtriMzatA bhallair nizitais tigmatejanaiH 07106036c vivyAdha samare karNaM bhImasenaH pratApavAn 07106037a ayatnenaiva taM karNaH zarair upa samAkirat 07106037c bhImasenaM mahAbAhuM saindhavasya vadhaiSiNam 07106038a mRdupUrvaM ca rAdheyo bhImam AjAv ayodhayat 07106038c krodhapUrvaM tathA bhImaH pUrvavairam anusmaran 07106039a taM bhImaseno nAmRSyad avamAnam amarSaNaH 07106039c sa tasmai vyasRjat tUrNaM zaravarSam amitrajit 07106040a te zarAH preSitA rAjan bhImasenena saMyuge 07106040c nipetuH sarvato bhImAH kUjanta iva pakSiNaH 07106041a hemapuGkhA mahArAja bhImasenadhanuzcyutAH 07106041c abhyadravaMs te rAdheyaM vRkAH kSudramRgaM yathA 07106042a karNas tu rathinAM zreSThaz chAdyamAnaH samantataH 07106042c rAjan vyasRjad ugrANi zaravarSANi saMyuge 07106043a tasya tAn azaniprakhyAn iSUn samarazobhinaH 07106043c ciccheda bahubhir bhallair asaMprAptAn vRkodaraH 07106044a punaz ca zaravarSeNa chAdayAm Asa bhArata 07106044c karNo vaikartano yuddhe bhImasenaM mahAratham 07106045a tatra bhArata bhImaM tu dRSTavantaH sma sAyakaiH 07106045c samAcitatanuM saMkhye zvAvidhaM zalalair iva 07106046a hemapuGkhAJ zilAdhautAn karNacApacyutAJ zarAn 07106046c dadhAra samare vIraH svarazmIn iva bhAskaraH 07106047a rudhirokSitasarvAGgo bhImaseno vyarocata 07106047c tapanIyanibhaiH puSpaiH palAza iva kAnane 07106048a tat tu bhImo mahArAja karNasya caritaM raNe 07106048c nAmRSyata maheSvAsaH krodhAd udvRtya cakSuSI 07106049a sa karNaM paJcaviMzatyA nArAcAnAM samArpayat 07106049c mahIdharam iva zvetaM gUDhapAdair viSolbaNaiH 07106050a taM vivyAdha punar bhImaH SaDbhir aSTAbhir eva ca 07106050c marmasv amaravikrAntaH sUtaputraM mahAraNe 07106051a tataH karNasya saMkruddho bhImasenaH pratApavAn 07106051c ciccheda kArmukaM tUrNaM sarvopakaraNAni ca 07106052a jaghAna caturaz cAzvAn sUtaM ca tvaritaH zaraiH 07106052c nArAcair arkarazmyAbhaiH karNaM vivyAdha corasi 07106053a te jagmur dharaNIM sarve karNaM nirbhidya mAriSa 07106053c yathA hi jaladaM bhittvA rAjan sUryasya razmayaH 07106054a sa vaikalyaM mahat prApya chinnadhanvA zarArditaH 07106054c tathA puruSamAnI sa pratyapAyAd rathAntaram 07107001 dhRtarASTra uvAca 07107001a yasmiJ jayAzA satataM putrANAM mama saMjaya 07107001c taM dRSTvA vimukhaM saMkhye kiM nu duryodhano 'bravIt 07107001e karNo vA samare tAta kim akArSId ataH param 07107002 saMjaya uvAca 07107002a bhImasenaM raNe dRSTvA jvalantam iva pAvakam 07107002c ratham anyaM samAsthAya vidhivat kalpitaM punaH 07107002e abhyayAt pANDavaM karNo vAtoddhUta ivArNavaH 07107003a kruddham AdhirathiM dRSTvA putrAs tava vizAM pate 07107003c bhImasenam amanyanta vaivasvatamukhe hutam 07107004a cApazabdaM mahat kRtvA talazabdaM ca bhairavam 07107004c abhyavartata rAdheyo bhImasenarathaM prati 07107005a punar eva tato rAjan mahAn AsIt sudAruNaH 07107005c vimardaH sUtaputrasya bhImasya ca vizAM pate 07107006a saMrabdhau hi mahAbAhU parasparavadhaiSiNau 07107006c anyonyam IkSAM cakrAte dahantAv iva locanaiH 07107007a krodharaktekSaNau kruddhau niHzvasantau mahArathau 07107007c yuddhe 'nyonyaM samAsAdya tatakSatur ariMdamau 07107008a vyAghrAv iva susaMrabdhau zyenAv iva ca zIghragau 07107008c zarabhAv iva saMkruddhau yuyudhAte parasparam 07107009a tato bhImaH smaran klezAn akSadyUte vane 'pi ca 07107009c virATanagare caiva prAptaM duHkham ariMdamaH 07107010a rASTrANAM sphItaratnAnAM haraNaM ca tavAtmajaiH 07107010c satataM ca pariklezAn saputreNa tvayA kRtAn 07107011a dagdhum aicchaz ca yat kuntIM saputrAM tvam anAgasam 07107011c kRSNAyAz ca pariklezaM sabhAmadhye durAtmabhiH 07107012a patim anyaM parIpsasva na santi patayas tava 07107012c narakaM patitAH pArthAH sarve SaNDhatilopamAH 07107013a samakSaM tava kauravya yad UcuH kuravas tadA 07107013c dAsIbhogena kRSNAM ca bhoktukAmAH sutAs tava 07107014a yac cApi tAn pravrajataH kRSNAjinanivAsinaH 07107014c paruSANy uktavAn karNaH sabhAyAM saMnidhau tava 07107015a tRNIkRtya ca yat pArthAMs tava putro vavalga ha 07107015c viSamasthAn samastho hi saMrambhAd gatacetasaH 07107016a bAlyAt prabhRti cArighnas tAni duHkhAni cintayan 07107016c niravidyata dharmAtmA jIvitena vRkodaraH 07107017a tato visphArya sumahad dhemapRSThaM durAsadam 07107017c cApaM bharatazArdUlas tyaktAtmA karNam abhyayAt 07107018a sa sAyakamayair jAlair bhImaH karNarathaM prati 07107018c bhAnumadbhiH zilAdhautair bhAnoH pracchAdayat prabhAm 07107019a tataH prahasyAdhirathis tUrNam asyaJ zitAJ zarAn 07107019c vyadhamad bhImasenasya zarajAlAni patribhiH 07107020a mahAratho mahAbAhur mahAvegair mahAbalaH 07107020c vivyAdhAdhirathir bhImaM navabhir nizitaiH zaraiH 07107021a sa tottrair iva mAtaGgo vAryamANaH patatribhiH 07107021c abhyadhAvad asaMbhrAntaH sUtaputraM vRkodaraH 07107022a tam ApatantaM vegena rabhasaM pANDavarSabham 07107022c karNaH pratyudyayau yoddhuM matto mattam iva dvipam 07107023a tataH pradhmApya jalajaM bherIzataninAditam 07107023c akSubhyata balaM harSAd uddhUta iva sAgaraH 07107024a tad uddhUtaM balaM dRSTva rathanAgAzvapattimat 07107024c bhImaH karNaM samAsAdya chAdayAm Asa sAyakaiH 07107025a azvAn RzyasavarNAMs tu haMsavarNair hayottamaiH 07107025c vyAmizrayad raNe karNaH pANDavaM chAdayaJ zaraiH 07107026a RzyavarNAn hayAn karkair mizrAn mArutaraMhasaH 07107026c nirIkSya tava putrANAM hAhAkRtam abhUd balam 07107027a te hayA bahv azobhanta mizritA vAtaraMhasaH 07107027c sitAsitA mahArAja yathA vyomni balAhakAH 07107028a saMrabdhau krodhatAmrAkSau prekSya karNavRkodarau 07107028c saMtrastAH samakampanta tvadIyAnAM mahArathAH 07107029a yamarASTropamaM ghoram AsId AyodhanaM tayoH 07107029c durdarzaM bharatazreSTha pretarAjapuraM yathA 07107030a samAjam iva tac citraM prekSamANA mahArathAH 07107030c nAlakSayaJ jayaM vyaktam ekaikasya nivAraNe 07107031a tayoH praikSanta saMmardaM saMnikRSTamahAstrayoH 07107031c tava durmantrite rAjan saputrasya vizAM pate 07107032a chAdayantau hi zatrughnAv anyonyaM sAyakaiH zitaiH 07107032c zarajAlAvRtaM vyoma cakrAte zaravRSTibhiH 07107033a tAv anyonyaM jighAMsantau zarais tIkSNair mahArathau 07107033c prekSaNIyatarAv AstAM vRSTimantAv ivAmbudau 07107034a suvarNavikRtAn bANAn pramuJcantAv ariMdamau 07107034c bhAsvaraM vyoma cakrAte vahnyulkAbhir iva prabho 07107035a tAbhyAM muktA vyakAzanta kaGkabarhiNavAsasaH 07107035c paGktyaH zaradi mattAnAM sArasAnAm ivAmbare 07107036a saMsaktaM sUtaputreNa dRSTvA bhImam ariMdamam 07107036c atibhAram amanyetAM bhIme kRSNadhanaMjayau 07107037a tatrAdhirathibhImAbhyAM zarair muktair dRDhAhatAH 07107037c iSupAtam atikramya petur azvanaradvipAH 07107038a patadbhiH patitaiz cAnyair gatAsubhir anekazaH 07107038c kRto mahAn mahArAja putrANAM te janakSayaH 07107039a manuSyAzvagajAnAM ca zarIrair gatajIvitaiH 07107039c kSaNena bhUmiH saMjajJe saMvRtA bharatarSabha 07108001 dhRtarASTra uvAca 07108001a atyadbhutam ahaM manye bhImasenasya vikramam 07108001c yat karNaM yodhayAm Asa samare laghuvikramam 07108002a tridazAn api codyuktAn sarvazastradharAn yudhi 07108002c vArayed yo raNe karNaH sayakSAsuramAnavAn 07108003a sa kathaM pANDavaM yuddhe bhrAjamAnam iva zriyA 07108003c nAtarat saMyuge tAta tan mamAcakSva saMjaya 07108004a kathaM ca yuddhaM bhUyo 'bhUt tayoH prANadurodare 07108004c atra manye samAyatto jayo vAjaya eva vA 07108005a karNaM prApya raNe sUta mama putraH suyodhanaH 07108005c jetum utsahate pArthAn sagovindAn sasAtvatAn 07108006a zrutvA tu nirjitaM karNam asakRd bhImakarmaNA 07108006c bhImasenena samare moha AvizatIva mAm 07108007a vinaSTAn kauravAn manye mama putrasya durnayaiH 07108007c na hi karNo maheSvAsAn pArthAJ jeSyati saMjaya 07108008a kRtavAn yAni yuddhAni karNaH pANDusutaiH saha 07108008c sarvatra pANDavAH karNam ajayanta raNAjire 07108009a ajayyAH pANDavAs tAta devair api savAsavaiH 07108009c na ca tad budhyate mandaH putro duryodhano mama 07108010a dhanaM dhanezvarasyeva hRtvA pArthasya me sutaH 07108010c madhuprepsur ivAbuddhiH prapAtaM nAvabudhyate 07108011a nikRtyA nikRtiprajJo rAjyaM hRtvA mahAtmanAm 07108011c jitAn ity eva manvAnaH pANDavAn avamanyate 07108012a putrasnehAbhibhUtena mayA cApy akRtAtmanA 07108012c dharme sthitA mahAtmAno nikRtAH pANDunandanAH 07108013a zamakAmaH sadA pArtho dIrghaprekSI yudhiSThiraH 07108013c azakta iti manvAnaiH putrair mama nirAkRtaH 07108014a tAni duHkhAny anekAni viprakArAMz ca sarvazaH 07108014c hRdi kRtvA mahAbAhur bhImo 'yudhyata sUtajam 07108015a tasmAn me saMjaya brUhi karNabhImau yathA raNe 07108015c ayudhyetAM yudhi zreSThau parasparavadhaiSiNau 07108016 saMjaya uvAca 07108016a zRNu rAjan yathA vRttaH saMgrAmaH karNabhImayoH 07108016c parasparavadhaprepsvor vane kuJjarayor iva 07108017a rAjan vaikartano bhImaM kruddhaH kruddham ariMdamam 07108017c parAkrAntaM parAkramya vivyAdha triMzatA zaraiH 07108018a mahAvegaiH prasannAgraiH zAtakumbhapariSkRtaiH 07108018c Ahanad bharatazreSTha bhImaM vaikartanaH zaraiH 07108019a tasyAsyato dhanur bhImaz cakarta nizitais tribhiH 07108019c rathanIDAc ca yantAraM bhallenApAtayat kSitau 07108020a sa kAGkSan bhImasenasya vadhaM vaikartano vRSaH 07108020c zaktiM kanakavaiDUryacitradaNDAM parAmRzat 07108021a pragRhya ca mahAzaktiM kAlazaktim ivAparAm 07108021c samutkSipya ca rAdheyaH saMdhAya ca mahAbalaH 07108021e cikSepa bhImasenAya jIvitAntakarIm iva 07108022a zaktiM visRjya rAdheyaH puraMdara ivAzanim 07108022c nanAda sumahAnAdaM balavAn sUtanandanaH 07108022e taM ca nAdaM tataH zrutvA putrAs te hRSitAbhavan 07108023a tAM karNabhujanirmuktAm arkavaizvAnaraprabhAm 07108023c zaktiM viyati ciccheda bhImaH saptabhir AzugaiH 07108024a chittvA zaktiM tato bhImo nirmuktoragasaMnibhAm 07108024c mArgamANa iva prANAn sUtaputrasya mAriSa 07108025a prAhiNon nava saMrabdhaH zarAn barhiNavAsasaH 07108025c svarNapuGkhAJ zilAdhautAn yamadaNDopamAn mRdhe 07108026a karNo 'py anyad dhanur gRhya hemapRSThaM durAsadam 07108026c vikRSya ca mahAtejA vyasRjat sAyakAn nava 07108027a tAn pANDuputraz ciccheda navabhir nataparvabhiH 07108027c vasuSeNena nirmuktAn nava rAjan mahAzarAn 07108027e chittvA bhImo mahArAja nAdaM siMha ivAnadat 07108028a tau vRSAv iva nardantau balinau vAzitAntare 07108028c zArdUlAv iva cAnyonyam atyarthaM ca hy agarjatAm 07108029a anyonyaM prajihIrSantAv anyonyasyAntaraiSiNau 07108029c anyonyam abhivIkSantau goSTheSv iva maharSabhau 07108030a mahAgajAv ivAsAdya viSANAgraiH parasparam 07108030c zaraiH pUrNAyatotsRSTair anyonyam abhijaghnatuH 07108031a nirdahantau mahArAja zaravRSTyA parasparam 07108031c anyonyam abhivIkSantau kopAd vivRtalocanau 07108032a prahasantau tathAnyonyaM bhartsayantau muhur muhuH 07108032c zaGkhazabdaM ca kurvANau yuyudhAte parasparam 07108033a tasya bhImaH punaz cApaM muSTau ciccheda mAriSa 07108033c zaGkhavarNAMz ca tAn azvAn bANair ninye yamakSayam 07108034a tathA kRcchragataM dRSTvA karNaM duryodhano nRpaH 07108034c vepamAna iva krodhAd vyAdidezAtha durjayam 07108035a gaccha durjaya rAdheyaM purA grasati pANDavaH 07108035c jahi tUbarakaM kSipraM karNasya balam Adadhat 07108036a evam uktas tathety uktvA tava putras tavAtmajam 07108036c abhyadravad bhImasenaM vyAsaktaM vikiraJ zarAn 07108037a sa bhImaM navabhir bANair azvAn aSTabhir ardayat 07108037c SaDbhiH sUtaM tribhiH ketuM punas taM cApi saptabhiH 07108038a bhImaseno 'pi saMkruddhaH sAzvayantAram AzugaiH 07108038c durjayaM bhinnamarmANam anayad yamasAdanam 07108039a svalaMkRtaM kSitau kSuNNaM ceSTamAnaM yathoragam 07108039c rudann Artas tava sutaM karNaz cakre pradakSiNam 07108040a sa tu taM virathaM kRtvA smayann atyantavairiNam 07108040c samAcinod bANagaNaiH zataghnIm iva zaGkubhiH 07108041a tathApy atirathaH karNo bhidyamAnaH sma sAyakaiH 07108041c na jahau samare bhImaM kruddharUpaM paraMtapaH 07109001 saMjaya uvAca 07109001a sa tathA virathaH karNaH punar bhImena nirjitaH 07109001c ratham anyaM samAsthAya sadyo vivyAdha pANDavam 07109002a mahAgajAv ivAsAdya viSANAgraiH parasparam 07109002c zaraiH pUrNAyatotsRSTair anyonyam abhijaghnatuH 07109003a atha karNaH zaravrAtair bhImaM balavad ardayat 07109003c nanAda balavan nAdaM punar vivyAdha corasi 07109004a taM bhImo dazabhir bANaiH pratyavidhyad ajihmagaiH 07109004c punar vivyAdha viMzatyA zarANAM nataparvaNAm 07109005a karNas tu navabhir bhImaM viddhvA rAjan stanAntare 07109005c dhvajam ekena vivyAdha sAyakena zitena ha 07109006a sAyakAnAM tataH pArthas triSaSTyA pratyavidhyata 07109006c tottrair iva mahAnAgaM kazAbhir iva vAjinam 07109007a so 'tividdho mahArAja pANDavena yazasvinA 07109007c sRkviNI lelihan vIraH krodhasaMraktalocanaH 07109008a tataH zaraM mahArAja sarvakAyAvadAraNam 07109008c prAhiNod bhImasenAya balAyendra ivAzanim 07109009a sa nirbhidya raNe pArthaM sUtaputradhanuzcyutaH 07109009c agacchad dArayan bhUmiM citrapuGkhaH zilImukhaH 07109010a sarvazaikyAM catuSkiSkuM gurvIM rukmAGgadAM gadAm 07109010c prAhiNot sUtaputrAya SaDasrAm avicArayan 07109011a tayA jaghAnAdhiratheH sadazvAn sAdhuvAhinaH 07109011c gadayA bhArataH kruddho vajreNendra ivAsurAn 07109012a tato bhImo mahAbAhuH kSurAbhyAM bharatarSabha 07109012c dhvajam Adhirathez chittvA sUtam abhyahanat tadA 07109013a hatAzvasUtam utsRjya rathaM sa patitadhvajam 07109013c visphArayan dhanuH karNas tasthau bhArata durmanAH 07109014a tatrAdbhutam apazyAma rAdheyasya parAkramam 07109014c viratho rathinAM zreSTho vArayAm Asa yad ripum 07109015a virathaM taM rathazreSThaM dRSTvAdhirathim Ahave 07109015c duryodhanas tato rAjann abhyabhASata durmukham 07109016a eSa durmukha rAdheyo bhImena virathIkRtaH 07109016c taM rathena narazreSThaM saMpAdaya mahAratham 07109017a duryodhanavacaH zrutvA tato bhArata durmukhaH 07109017c tvaramANo 'bhyayAt karNaM bhImaM cAvArayac charaiH 07109018a durmukhaM prekSya saMgrAme sUtaputrapadAnugam 07109018c vAyuputraH prahRSTo 'bhUt sRkkiNI parilelihan 07109019a tataH karNaM mahArAja vArayitvA zilImukhaiH 07109019c durmukhAya rathaM zIghraM preSayAm Asa pANDavaH 07109020a tasmin kSaNe mahArAja navabhir nataparvabhiH 07109020c supuGkhair durmukhaM bhImaH zarair ninye yamakSayam 07109021a tatas tam evAdhirathiH syandanaM durmukhe hate 07109021c AsthitaH prababhau rAjan dIpyamAna ivAMzumAn 07109022a zayAnaM bhinnamarmANaM durmukhaM zoNitokSitam 07109022c dRSTvA karNo 'zrupUrNAkSo muhUrtaM nAbhyavartata 07109023a taM gatAsum atikramya kRtvA karNaH pradakSiNam 07109023c dIrgham uSNaM zvasan vIro na kiM cit pratyapadyata 07109024a tasmiMs tu vivare rAjan nArAcAn gArdhravAsasaH 07109024c prAhiNot sUtaputrAya bhImasenaz caturdaza 07109025a te tasya kavacaM bhittvA svarNapuGkhA mahaujasaH 07109025c hemacitrA mahArAja dyotayanto dizo daza 07109026a apiban sUtaputrasya zoNitaM raktabhojanAH 07109026c kruddhA iva manuSyendra bhujagAH kAlacoditAH 07109027a prasarpamANA medinyAM te vyarocanta mArgaNAH 07109027c ardhapraviSTAH saMrabdhA bilAnIva mahoragAH 07109028a taM pratyavidhyad rAdheyo jAmbUnadavibhUSitaiH 07109028c caturdazabhir atyugrair nArAcair avicArayan 07109029a te bhImasenasya bhujaM savyaM nirbhidya patriNaH 07109029c prAvizan medinIM bhImAH krauJcaM patrarathA iva 07109030a te vyarocanta nArAcAH pravizanto vasuMdharAm 07109030c gacchaty astaM dinakare dIpyamAnA ivAMzavaH 07109031a sa nirbhinno raNe bhImo nArAcair marmabhedibhiH 07109031c susrAva rudhiraM bhUri parvataH salilaM yathA 07109032a sa bhImas tribhir AyastaH sUtaputraM patatribhiH 07109032c suparNavegair vivyAdha sArathiM cAsya saptabhiH 07109033a sa vihvalo mahArAja karNo bhImabalArditaH 07109033c prAdravaj javanair azvai raNaM hitvA mahAyazAH 07109034a bhImasenas tu visphArya cApaM hemapariSkRtam 07109034c Ahave 'tiratho 'tiSThaj jvalann iva hutAzanaH 07110001 dhRtarASTra uvAca 07110001a daivam eva paraM manye dhik pauruSam anarthakam 07110001c yatrAdhirathir Ayasto nAtarat pANDavaM raNe 07110002a karNaH pArthAn sagovindAJ jetum utsahate raNe 07110002c na ca karNasamaM yodhaM loke pazyAmi kaM cana 07110002e iti duryodhanasyAham azrauSaM jalpato muhuH 07110003a karNo hi balavAJ zUro dRDhadhanvA jitaklamaH 07110003c iti mAm abravIt sUta mando duryodhanaH purA 07110004a vasuSeNasahAyaM mAM nAlaM devApi saMyuge 07110004c kim u pANDusutA rAjan gatasattvA vicetasaH 07110005a tatra taM nirjitaM dRSTvA bhujaMgam iva nirviSam 07110005c yuddhAt karNam apakrAntaM kiM svid duryodhano 'bravIt 07110006a aho durmukham evaikaM yuddhAnAm avizAradam 07110006c prAvezayad dhutavahaM pataMgam iva mohitaH 07110007a azvatthAmA madrarAjaH kRpaH karNaz ca saMgatAH 07110007c na zaktAH pramukhe sthAtuM nUnaM bhImasya saMjaya 07110008a te 'pi cAsya mahAghoraM balaM nAgAyutopamam 07110008c jAnanto vyavasAyaM ca krUraM mArutatejasaH 07110009a kimarthaM krUrakarmANaM yamakAlAntakopamam 07110009c balasaMrambhavIryajJAH kopayiSyanti saMyuge 07110010a karNas tv eko mahAbAhuH svabAhubalam AzritaH 07110010c bhImasenam anAdRtya raNe 'yudhyata sUtajaH 07110011a yo 'jayat samare karNaM puraMdara ivAsuram 07110011c na sa pANDusuto jetuM zakyaH kena cid Ahave 07110012a droNaM yaH saMpramathyaikaH praviSTo mama vAhinIm 07110012c bhImo dhanaMjayAnveSI kas tam archej jijIviSuH 07110013a ko hi saMjaya bhImasya sthAtum utsahate 'grataH 07110013c udyatAzanivajrasya mahendrasyeva dAnavaH 07110014a pretarAjapuraM prApya nivartetApi mAnavaH 07110014c na bhImasenaM saMprApya nivarteta kadA cana 07110015a pataMgA iva vahniM te prAvizann alpacetasaH 07110015c ye bhImasenaM saMkruddham abhyadhAvan vimohitAH 07110016a yat tat sabhAyAM bhImena mama putravadhAzrayam 07110016c zaptaM saMrambhiNogreNa kurUNAM zRNvatAM tadA 07110017a tan nUnam abhisaMcintya dRSTvA karNaM ca nirjitam 07110017c duHzAsanaH saha bhrAtrA bhayAd bhImAd upAramat 07110018a yaz ca saMjaya durbuddhir abravIt samitau muhuH 07110018c karNo duHzAsano 'haM ca jeSyAmo yudhi pANDavAn 07110019a sa nUnaM virathaM dRSTvA karNaM bhImena nirjitam 07110019c pratyAkhyAnAc ca kRSNasya bhRzaM tapyati saMjaya 07110020a dRSTvA bhrAtqn hatAn yuddhe bhImasenena daMzitAn 07110020c AtmAparAdhAt sumahan nUnaM tapyati putrakaH 07110021a ko hi jIvitam anvicchan pratIpaM pANDavaM vrajet 07110021c bhImaM bhImAyudhaM kruddhaM sAkSAt kAlam iva sthitam 07110022a vaDavAmukhamadhyastho mucyetApi hi mAnavaH 07110022c na bhImamukhasaMprApto mucyeteti matir mama 07110023a na pANDavA na pAJcAlA na ca kezavasAtyakI 07110023c jAnanti yudhi saMrabdhA jIvitaM parirakSitum 07110024 saMjaya uvAca 07110024a yat saMzocasi kauravya vartamAne janakSaye 07110024c tvam asya jagato mUlaM vinAzasya na saMzayaH 07110025a svayaM vairaM mahat kRtvA putrANAM vacane sthitaH 07110025c ucyamAno na gRhNISe martyaH pathyam ivauSadham 07110026a svayaM pItvA mahArAja kAlakUTaM sudurjaram 07110026c tasyedAnIM phalaM kRtsnam avApnuhi narottama 07110027a yat tu kutsayase yodhAn yudhyamAnAn yathAbalam 07110027c atra te varNayiSyAmi yathA yuddham avartata 07110028a dRSTvA karNaM tu putrAs te bhImasenaparAjitam 07110028c nAmRSyanta maheSvAsAH sodaryAH paJca mAriSa 07110029a durmarSaNo duHsahaz ca durmado durdharo jayaH 07110029c pANDavaM citrasaMnAhAs taM pratIpam upAdravan 07110030a te samantAn mahAbAhuM parivArya vRkodaram 07110030c dizaH zaraiH samAvRNvaJ zalabhAnAm iva vrajaiH 07110031a Agacchatas tAn sahasA kumArAn devarUpiNaH 07110031c pratijagrAha samare bhImaseno hasann iva 07110032a tava dRSTvA tu tanayAn bhImasenasamIpagAn 07110032c abhyavartata rAdheyo bhImasenaM mahAbalam 07110033a visRjan vizikhAn rAjan svarNapuGkhAJ zilAzitAn 07110033c taM tu bhImo 'bhyayAt tUrNaM vAryamANaH sutais tava 07110034a kuravas tu tataH karNaM parivArya samantataH 07110034c avAkiran bhImasenaM zaraiH saMnataparvabhiH 07110035a tAn bANaiH paJcaviMzatyA sAzvAn rAjan nararSabhAn 07110035c sasUtAn bhImadhanuSo bhImo ninye yamakSayam 07110036a prApatan syandanebhyas te sArdhaM sUtair gatAsavaH 07110036c citrapuSpadharA bhagnA vAteneva mahAdrumAH 07110037a tatrAdbhutam apazyAma bhImasenasya vikramam 07110037c saMvAryAdhirathiM bANair yaj jaghAna tavAtmajAn 07110038a sa vAryamANo bhImena zitair bANaiH samantataH 07110038c sUtaputro mahArAja bhImasenam avaikSata 07110039a taM bhImasenaH saMrambhAt krodhasaMraktalocanaH 07110039c visphArya sumahac cApaM muhuH karNam avaikSata 07111001 saMjaya uvAca 07111001a tavAtmajAMs tu patitAn dRSTvA karNaH pratApavAn 07111001c krodhena mahatAviSTo nirviNNo 'bhUt sa jIvitAt 07111002a AgaskRtam ivAtmAnaM mene cAdhirathis tadA 07111002c bhImasenaM tataH kruddhaH samAdravata saMbhramAt 07111003a sa bhImaM paJcabhir viddhvA rAdheyaH prahasann iva 07111003c punar vivyAdha saptatyA svarNapuGkhaiH zilAzitaiH 07111004a avahAsaM tu taM pArtho nAmRSyata vRkodaraH 07111004c tato vivyAdha rAdheyaM zatena nataparvaNAm 07111005a punaz ca vizikhais tIkSNair viddhvA paJcabhir AzugaiH 07111005c dhanuz ciccheda bhallena sUtaputrasya mAriSa 07111006a athAnyad dhanur AdAya karNo bhArata durmanAH 07111006c iSubhiz chAdayAm Asa bhImasenaM samantataH 07111007a tasya bhImo hayAn hatvA vinihatya ca sArathim 07111007c prajahAsa mahAhAsaM kRte pratikRtaM punaH 07111008a iSubhiH kArmukaM cAsya cakarta puruSarSabhaH 07111008c tat papAta mahArAja svarNapRSThaM mahAsvanam 07111009a avArohad rathAt tasmAd atha karNo mahArathaH 07111009c gadAM gRhItvA samare bhImasenAya cAkSipat 07111010a tAm ApatantIM sahasA gadAM dRSTvA vRkodaraH 07111010c zarair avArayad rAjan sarvasainyasya pazyataH 07111011a tato bANasahasrANi preSayAm Asa pANDavaH 07111011c sUtaputravadhAkAGkSI tvaramANaH parAkramI 07111012a tAn iSUn iSubhiH karNo vArayitvA mahAmRdhe 07111012c kavacaM bhImasenasya pAtayAm Asa sAyakaiH 07111013a athainaM paJcaviMzatyA kSudrakANAM samArpayat 07111013c pazyatAM sarvabhUtAnAM tad adbhutam ivAbhavat 07111014a tato bhImo mahArAja navabhir nataparvaNAm 07111014c raNe 'preSayata kruddhaH sUtaputrasya mAriSa 07111015a te tasya kavacaM bhittvA tathA bAhuM ca dakSiNam 07111015c abhyagur dharaNIM tIkSNA valmIkam iva pannagAH 07111016a rAdheyaM tu raNe dRSTvA padAtinam avasthitam 07111016c bhImasenena saMrabdhaM rAjA duryodhano 'bravIt 07111016e tvaradhvaM sarvato yattA rAdheyasya rathaM prati 07111017a tatas tava sutA rAjaJ zrutvA bhrAtur vaco drutam 07111017c abhyayuH pANDavaM yuddhe visRjantaH zitAJ zarAn 07111018a citropacitraz citrAkSaz cArucitraH zarAsanaH 07111018c citrAyudhaz citravarmA samare citrayodhinaH 07111019a Agacchatas tAn sahasA bhImo rAjan mahArathaH 07111019c sAzvasUtadhvajAn yattAn pAtayAm Asa saMyuge 07111019e te hatA nyapatan bhUmau vAtanunnA iva drumAH 07111020a dRSTvA vinihatAn putrAMs tava rAjan mahArathAn 07111020c azrupUrNamukhaH karNaH kazmalaM samapadyata 07111021a ratham anyaM samAsthAya vidhivat kalpitaM punaH 07111021c abhyayAt pANDavaM yuddhe tvaramANaH parAkramI 07111022a tAv anyonyaM zarair viddhvA svarNapuGkhaiH zilAzitaiH 07111022c vyabhrAjetAM mahArAja puSpitAv iva kiMzukau 07111023a SaTtriMzadbhis tato bhallair nizitais tigmatejanaiH 07111023c vyadhamat kavacaM kruddhaH sUtaputrasya pANDavaH 07111024a raktacandanadigdhAGgau zaraiH kRtamahAvraNau 07111024c zoNitAktau vyarAjetAM kAlasUryAv ivoditau 07111025a tau zoNitokSitair gAtraiH zaraiz chinnatanucchadau 07111025c vivarmANau vyarAjetAM nirmuktAv iva pannagau 07111026a vyAghrAv iva naravyAghrau daMSTrAbhir itaretaram 07111026c zaradaMSTrA vidhunvAnau tatakSatur ariMdamau 07111027a vAraNAv iva saMsaktau raGgamadhye virejatuH 07111027c tudantau vizikhais tIkSNair mattavAraNavikramau 07111028a pracchAdayantau samare zarajAlaiH parasparam 07111028c rathAbhyAM nAdayantau ca dizaH sarvA viceratuH 07111029a tau rathAbhyAM mahArAja maNDalAvartanAdiSu 07111029c vyarocetAM mahAtmAnau vRtravajradharAv iva 07111030a sahastAbharaNAbhyAM tu bhujAbhyAM vikSipan dhanuH 07111030c vyarocata raNe bhImaH savidyud iva toyadaH 07111031a sa cApaghoSastanitaH zaradhArAmbudo mahAn 07111031c bhImamegho mahArAja karNaparvatam abhyayAt 07111032a tataH zarasahasreNa dhanurmuktena bhArata 07111032c pANDavo vyakirat karNaM ghano 'drim iva vRSTibhiH 07111033a tatrAvaikSanta putrAs te bhImasenasya vikramam 07111033c supuGkhaiH kaGkavAsobhir yat karNaM chAdayac charaiH 07111034a sa nandayan raNe pArthaM kezavaM ca yazasvinam 07111034c sAtyakiM cakrarakSau ca bhImaH karNam ayodhayat 07111035a vikramaM bhujayor vIryaM dhairyaM ca viditAtmanaH 07111035c putrAs tava mahArAja dadRzuH pANDavasya ha 07112001 saMjaya uvAca 07112001a bhImasenasya rAdheyaH zrutvA jyAtalanisvanam 07112001c nAmRSyata yathA matto gajaH pratigajasvanam 07112002a apakramya sa bhImasya muhUrtaM zaragocarAt 07112002c tava cAdhirathir dRSTvA syandanebhyaz cyutAn sutAn 07112003a bhImasenena nihatAn vimanA duHkhito 'bhavat 07112003c niHzvasan dIrgham uSNaM ca punaH pANDavam abhyayAt 07112004a sa tAmranayanaH krodhAc chvasann iva mahoragaH 07112004c babhau karNaH zarAn asyan razmivAn iva bhAskaraH 07112005a razmijAlair ivArkasya vitatair bharatarSabha 07112005c karNacApacyutair bANaiH prAcchAdyata vRkodaraH 07112006a karNacApacyutAz citrAH zarA barhiNavAsasaH 07112006c vivizuH sarvataH pArthaM vAsAyevANDajA drumam 07112007a karNacApacyutA bANAH saMpatantas tatas tataH 07112007c rukmapuGkhA vyarAjanta haMsAH zreNIkRtA iva 07112008a cApadhvajopaskarebhyaz chatrAd ISAmukhAd yugAt 07112008c prabhavanto vyadRzyanta rAjann AdhiratheH zarAH 07112009a khaM pUrayan mahAvegAn khagamAn khagavAsasaH 07112009c suvarNavikRtAMz citrAn mumocAdhirathiH zarAn 07112010a tam antakam ivAyastam ApatantaM vRkodaraH 07112010c tyaktvA prANAn abhikrudhya vivyAdha navabhiH zaraiH 07112011a tasya vegam asaMsahyaM dRSTvA karNasya pANDavaH 07112011c mahataz ca zaraughAMs tAn naivAvyathata vIryavAn 07112012a tato vidhamyAdhiratheH zarajAlAni pANDavaH 07112012c vivyAdha karNaM viMzatyA punar anyaiH zitaiH zaraiH 07112013a yathaiva hi zaraiH pArthaH sUtaputreNa chAditaH 07112013c tathaiva karNaM samare chAdayAm Asa pANDavaH 07112014a dRSTvA tu bhImasenasya vikramaM yudhi bhArata 07112014c abhyanandaMs tvadIyAz ca saMprahRSTAz ca cAraNAH 07112015a bhUrizravAH kRpo drauNir madrarAjo jayadrathaH 07112015c uttamaujA yudhAmanyuH sAtyakiH kezavArjunau 07112016a kurupANDavAnAM pravarA daza rAjan mahArathAH 07112016c sAdhu sAdhv iti vegena siMhanAdam athAnadan 07112017a tasmiMs tu tumule zabde pravRtte lomaharSaNe 07112017c abhyabhASata putrAMs te rAjan duryodhanas tvaran 07112018a rAjJaz ca rAjaputrAMz ca sodaryAMz ca vizeSataH 07112018c karNaM gacchata bhadraM vaH parIpsanto vRkodarAt 07112019a purA nighnanti rAdheyaM bhImacApacyutAH zarAH 07112019c te yatadhvaM maheSvAsAH sUtaputrasya rakSaNe 07112020a duryodhanasamAdiSTAH sodaryAH sapta mAriSa 07112020c bhImasenam abhidrutya saMrabdhAH paryavArayan 07112021a te samAsAdya kaunteyam AvRNvaJ zaravRSTibhiH 07112021c parvataM vAridhArAbhiH prAvRSIva balAhakAH 07112022a te 'pIDayan bhImasenaM kruddhAH sapta mahArathAH 07112022c prajAsaMharaNe rAjan somaM sapta grahA iva 07112023a tato vAmena kaunteyaH pIDayitvA zarAsanam 07112023c muSTinA pANDavo rAjan dRDhena supariSkRtam 07112024a manuSyasamatAM jJAtvA sapta saMdhAya sAyakAn 07112024c tebhyo vyasRjad AyastaH sUryarazminibhAn prabhuH 07112025a nirasyann iva dehebhyas tanayAnAm asUMs tava 07112025c bhImaseno mahArAja pUrvavairam anusmaran 07112026a te kSiptA bhImasenena zarA bhArata bhAratAn 07112026c vidArya khaM samutpetuH svarNapuGkhAH zilAzitAH 07112027a teSAM vidArya cetAMsi zarA hemavibhUSitAH 07112027c vyarAjanta mahArAja suparNA iva khecarAH 07112028a zoNitAdigdhavAjAgrAH sapta hemapariSkRtAH 07112028c putrANAM tava rAjendra pItvA zoNitam udgatAH 07112029a te zarair bhinnamarmANo rathebhyaH prApatan kSitau 07112029c girisAnuruhA bhagnA dvipeneva mahAdrumAH 07112030a zatruMjayaH zatrusahaz citraz citrAyudho dRDhaH 07112030c citraseno vikarNaz ca saptaite vinipAtitAH 07112031a tAn nihatya mahAbAhU rAdheyasyaiva pazyataH 07112031c siMhanAdaravaM ghoram asRjat pANDunandanaH 07112032a sa ravas tasya zUrasya dharmarAjasya bhArata 07112032c AcakhyAv iva tad yuddhaM vijayaM cAtmano mahat 07112033a taM zrutvA sumahAnAdaM bhImasenasya dhanvinaH 07112033c babhUva paramA prItir dharmarAjasya saMyuge 07112034a tato hRSTo mahArAja vAditrANAM mahAsvanaiH 07112034c bhImasenaravaM pArthaH pratijagrAha sarvazaH 07112035a abhyayAc caiva samare droNam astrabhRtAM varam 07112035c harSeNa mahatA yuktaH kRtasaMjJe vRkodare 07112036a ekatriMzan mahArAja putrAMs tava mahArathAn 07112036c hatAn duryodhano dRSTvA kSattuH sasmAra tad vacaH 07112037a tad idaM samanuprAptaM kSattur hitakaraM vacaH 07112037c iti saMcintya rAjAsau nottaraM pratyapadyata 07112038a yad dyUtakAle durbuddhir abravIt tanayas tava 07112038c yac ca karNo 'bravIt kRSNAM sabhAyAM paruSaM vacaH 07112039a pramukhe pANDuputrANAM tava caiva vizAM pate 07112039c kauravANAM ca sarveSAm AcAryasya ca saMnidhau 07112040a vinaSTAH pANDavAH kRSNe zAzvataM narakaM gatAH 07112040c patim anyaM vRNISveti tasyedaM phalam Agatam 07112041a yat sma tAM paruSANy AhuH sabhAm AnAyya draupadIm 07112041c pANDavAn ugradhanuSaH krodhayantas tavAtmajAH 07112042a taM bhImasenaH krodhAgniM trayodaza samAH sthitam 07112042c visRjaMs tava putrANAm antaM gacchati kaurava 07112043a vilapaMz ca bahu kSattA zamaM nAlabhata tvayi 07112043c saputro bharatazreSTha tasya bhuGkSva phalodayam 07112043e hato vikarNo rAjendra citrasenaz ca vIryavAn 07112044a pravarAn AtmajAnAM te sutAMz cAnyAn mahArathAn 07112044c yAn yAMz ca dadRze bhImaz cakSurviSayam AgatAn 07112044e putrAMs tava mahAbAho tvarayA tAJ jaghAna ha 07112045a tvatkRte hy aham adrAkSaM dahyamAnAM varUthinIm 07112045c sahasrazaH zarair muktaiH pANDavena vRSeNa ca 07113001 dhRtarASTra uvAca 07113001a mahAn apanayaH sUta mamaivAtra vizeSataH 07113001c sa idAnIm anuprApto manye saMjaya zocataH 07113002a yad gataM tad gatam iti mamAsIn manasi sthitam 07113002c idAnIm atra kiM kAryaM prakariSyAmi saMjaya 07113003a yathA tv eSa kSayo vRtto mamApanayasaMbhavaH 07113003c vIrANAM tan mamAcakSva sthirIbhUto 'smi saMjaya 07113004 saMjaya uvAca 07113004a karNabhImau mahArAja parAkrAntau mahAhave 07113004c bANavarSANy avarSetAM vRSTimantAv ivAmbudau 07113005a bhImanAmAGkitA bANAH svarNapuGkhAH zilAzitAH 07113005c vivizuH karNam AsAdya bhindanta iva jIvitam 07113006a tathaiva karNanirmuktaiH saviSair iva pannagaiH 07113006c AkIryata raNe bhImaH zatazo 'tha sahasrazaH 07113007a tayoH zarair mahArAja saMpatadbhiH samantataH 07113007c babhUva tava sainyAnAM saMkSobhaH sAgaropamaH 07113008a bhImacApacyutair bANais tava sainyam ariMdama 07113008c avadhyata camUmadhye ghorair AzIviSopamaiH 07113009a vAraNaiH patitai rAjan vAjibhiz ca naraiH saha 07113009c adRzyata mahI kIrNA vAtanunnair drumair iva 07113010a te vadhyamAnAH samare bhImacApacyutaiH zaraiH 07113010c prAdravaMs tAvakA yodhAH kim etad iti cAbruvan 07113011a tato vyudastaM tat sainyaM sindhusauvIrakauravam 07113011c protsAritaM mahAvegaiH karNapANDavayoH zaraiH 07113012a te zarAturabhUyiSThA hatAzvanaravAhanAH 07113012c utsRjya karNaM bhImaM ca prAdravan sarvatodizam 07113013a nUnaM pArthArtham evAsmAn mohayanti divaukasaH 07113013c yat karNabhImaprabhavair vadhyate no balaM zaraiH 07113014a evaM bruvanto yodhAs te tAvakA bhayapIDitAH 07113014c zarapAtaM samutsRjya sthitA yuddhadidRkSavaH 07113015a tataH prAvartata nadI ghorarUpA mahAhave 07113015c babhUva ca vizeSeNa bhIrUNAM bhayavardhinI 07113016a vAraNAzvamanuSyANAM rudhiraughasamudbhavA 07113016c saMvRtA gatasattvaiz ca manuSyagajavAjibhiH 07113017a sAnukarSapatAkaiz ca dvipAzvarathabhUSaNaiH 07113017c syandanair apaviddhaiz ca bhagnacakrAkSakUbaraiH 07113018a jAtarUpapariSkArair dhanurbhiH sumahAdhanaiH 07113018c suvarNapuGkhair iSubhir nArAcaiz ca sahasrazaH 07113019a karNapANDavanirmuktair nirmuktair iva pannagaiH 07113019c prAsatomarasaMghAtaiH khaDgaiz ca saparazvadhaiH 07113020a suvarNavikRtaiz cApi gadAmusalapaTTizaiH 07113020c vajraiz ca vividhAkAraiH zaktibhiH parighair api 07113020e zataghnIbhiz ca citrAbhir babhau bhArata medinI 07113021a kanakAGgadakeyUraiH kuNDalair maNibhiH zubhaiH 07113021c tanutraiH satalatraiz ca hArair niSkaiz ca bhArata 07113022a vastraiz chatraiz ca vidhvastaiz cAmaravyajanair api 07113022c gajAzvamanujair bhinnaiH zastraiH syandanabhUSaNaiH 07113023a tais taiz ca vividhair bhAvais tatra tatra vasuMdharA 07113023c patitair apaviddhaiz ca saMbabhau dyaur iva grahaiH 07113024a acintyam adbhutaM caiva tayoH karmAtimAnuSam 07113024c dRSTvA cAraNasiddhAnAM vismayaH samapadyata 07113025a agner vAyusahAyasya gatiH kakSa ivAhave 07113025c AsId bhImasahAyasya raudram Adhirather gatam 07113025e nipAtitadhvajarathaM hatavAjinaradvipam 07113026a gajAbhyAM saMprayuktAbhyAm AsIn naDavanaM yathA 07113026c tathAbhUtaM mahat sainyam AsId bhArata saMyuge 07113026e vimardaH karNabhImAbhyAm AsIc ca paramo raNe 07114001 saMjaya uvAca 07114001a tataH karNo mahArAja bhImaM viddhvA tribhiH zaraiH 07114001c mumoca zaravarSANi citrANi ca bahUni ca 07114002a vadhyamAno mahArAja sUtaputreNa pANDavaH 07114002c na vivyathe bhImaseno bhidyamAna ivAcalaH 07114003a sa karNaM karNinA karNe pItena nizitena ca 07114003c vivyAdha yudhi rAjendra bhImasenaH patatriNA 07114004a sa kuNDalaM mahat karNAt karNasyApAtayad bhuvi 07114004c tapanIyaM mahArAja dIptaM jyotir ivAmbarAt 07114005a athApareNa bhallena sUtaputraM stanAntare 07114005c AjaghAna bhRzaM bhImaH smayann iva mahAbalaH 07114006a punar asya tvaran bhImo nArAcAn daza bhArata 07114006c raNe praiSIn mahAvegAn yamadaNDopamAMs tathA 07114007a te lalATaM samAsAdya sUtaputrasya mAriSa 07114007c vivizuz coditAs tena valmIkam iva pannagAH 07114008a lalATasthais tu tair bANaiH sUtaputro vyarocata 07114008c nIlotpalamayIM mAlAM dhArayan sa purA yathA 07114009a tataH kruddho raNe karNaH pIDito dRDhadhanvanA 07114009c vegaM cakre mahAvego bhImasenavadhaM prati 07114010a tasmai karNaH zataM rAjann iSUNAM gArdhravAsasAm 07114010c amarSI balavAn kruddhaH preSayAm Asa bhArata 07114011a tataH prAsRjad ugrANi zaravarSANi pANDavaH 07114011c samare tam anAdRtya nAsya vIryam acintayat 07114012a tataH karNo mahArAja pANDavaM nizitaiH zaraiH 07114012c AjaghAnorasi kruddhaH kruddharUpaM paraMtapaH 07114013a jImUtAv iva cAnyonyaM tau vavarSatur Ahave 07114013c talazabdaravaiz caiva trAsayantau parasparam 07114014a zarajAlaiz ca vividhaiz chAdayAm Asatur mRdhe 07114014c anyonyaM samare kruddhau kRtapratikRtaiSiNau 07114015a tato bhImo mahAbAhU rAdheyasya mahAtmanaH 07114015c kSurapreNa dhanuz chittvA karNaM vivyAdha patriNA 07114016a tad apAsya dhanuz chinnaM sUtaputro mahAmanAH 07114016c anyat kArmukam Adatta vegaghnaM bhArasAdhanam 07114017a dRSTvA ca kurusauvIrasaindhavAnAM balakSayam 07114017c savarmadhvajazastraiz ca patitaiH saMvRtAM mahIm 07114018a hastyazvanaradehAMz ca gatAsUn prekSya sarvataH 07114018c sUtaputrasya saMrambhAd dIptaM vapur ajAyata 07114019a sa visphArya mahac cApaM kArtasvaravibhUSitam 07114019c bhImaM praikSata rAdheyo rAjan ghoreNa cakSuSA 07114020a tataH kruddhaH zarAn asyan sUtaputro vyarocata 07114020c madhyaMdinagato 'rciSmAJ zaradIva divAkaraH 07114021a marIcivikacasyeva rAjan bhAnumato vapuH 07114021c AsId Adhirather ghoraM vapuH zarazatArciSaH 07114022a karAbhyAm AdadAnasya saMdadhAnasya cAzugAn 07114022c vikarSato muJcato vA nAntaraM dadRzU raNe 07114023a agnicakropamaM ghoraM maNDalIkRtam Ayudham 07114023c karNasyAsIn mahArAja savyadakSiNam asyataH 07114024a svarNapuGkhAH sunizitAH karNacApacyutAH zarAH 07114024c prAcchAdayan mahArAja dizaH sUryasya ca prabhAm 07114025a tataH kanakapuGkhAnAM zarANAM nataparvaNAm 07114025c dhanuzcyutAnAM viyati dadRze bahudhA vrajaH 07114026a zarAsanAd AdhiratheH prabhavantaH sma sAyakAH 07114026c zreNIkRtA vyarAjanta rAjan krauJcA ivAmbare 07114027a gArdhrapatrAJ zilAdhautAn kArtasvaravibhUSitAn 07114027c mahAvegAn pradIptAgrAn mumocAdhirathiH zarAn 07114028a te tu cApabaloddhUtAH zAtakumbhavibhUSitAH 07114028c ajasram anvakIryanta zarAH pArtharathaM prati 07114029a te vyomni ratnavikRtA vyakAzanta sahasrazaH 07114029c zalabhAnAm iva vrAtAH zarAH karNasamIritAH 07114030a cApAd Adhirather muktAH prapatantaH sma sAyakAH 07114030c eko dIrgha iva prAMzuH prabhavan dRzyate zaraH 07114031a parvataM vAridhArAbhiz chAdayann iva toyadaH 07114031c karNaH prAcchAdayat kruddho bhImaM sAyakavRSTibhiH 07114032a tatra bhArata bhImasya balavIryaparAkramam 07114032c vyavasAyaM ca putrAs te praikSanta kurubhiH saha 07114033a tAM samudram ivoddhUtAM zaravRSTiM samutthitAm 07114033c acintayitvA bhImas tu kruddhaH karNam upAdravat 07114034a rukmapRSThaM mahac cApaM bhImasyAsId vizAM pate 07114034c AkarSAn maNDalIbhUtaM zakracApam ivAparam 07114034e tasmAc charAH prAdurAsan pUrayanta ivAmbaram 07114035a suvarNapuGkhair bhImena sAyakair nataparvabhiH 07114035c gagane racitA mAlA kAJcanIva vyarAjata 07114036a tato vyomni viSaktAni zarajAlAni bhAgazaH 07114036c AhatAni vyazIryanta bhImasenasya patribhiH 07114037a karNasya zarajAlaughair bhImasenasya cobhayoH 07114037c agnisphuliGgasaMsparzair aJjogatibhir Ahave 07114037e tais taiH kanakapuGkhAnAM dyaur AsIt saMvRtA vrajaiH 07114038a sa bhImaM chAdayan bANaiH sUtaputraH pRthagvidhaiH 07114038c upArohad anAdRtya tasya vIryaM mahAtmanaH 07114039a tayor visRjatos tatra zarajAlAni mAriSa 07114039c vAyubhUtAny adRzyanta saMsaktAnItaretaram 07114040a tasmai karNaH zitAn bANAn karmAraparimArjitAn 07114040c suvarNavikRtAn kruddhaH prAhiNod vadhakAGkSayA 07114041a tAn antarikSe vizikhais tridhaikaikam azAtayat 07114041c vizeSayan sUtaputraM bhImas tiSTheti cAbravIt 07114042a punaz cAsRjad ugrANi zaravarSANi pANDavaH 07114042c amarSI balavAn kruddho didhakSann iva pAvakaH 07114043a tasya tAny Adade karNaH sarvANy astrANy abhItavat 07114043c yudhyataH pANDuputrasya sUtaputro 'stramAyayA 07114044a tasyeSudhI dhanurjyAM ca bANaiH saMnataparvabhiH 07114044c razmIn yoktrANi cAzvAnAM karNo vaikartano 'cchinat 07114045a athAsyAzvAn punar hatvA tribhir vivyAdha sArathim 07114045c so 'vaplutya drutaM sUto yuyudhAnarathaM yayau 07114046a utsmayann iva bhImasya kruddhaH kAlAnalaprabhaH 07114046c dhvajaM ciccheda rAdheyaH patAkAz ca nyapAtayat 07114047a sa vidhanvA mahArAja rathazaktiM parAmRzat 07114047c tAm avAsRjad Avidhya kruddhaH karNarathaM prati 07114048a tAm Adhirathir AyastaH zaktiM hemapariSkRtAm 07114048c ApatantIM maholkAbhAM ciccheda dazabhiH zaraiH 07114049a sApatad dazadhA rAjan nikRttA karNasAyakaiH 07114049c asyataH sUtaputrasya mitrArthe citrayodhinaH 07114050a sa carmAdatta kaunteyo jAtarUpapariSkRtam 07114050c khaDgaM cAnyataraprepsur mRtyor agre jayasya vA 07114050e tad asya sahasA karNo vyadhamat prahasann iva 07114051a sa vicarmA mahArAja virathaH krodhamUrchitaH 07114051c asiM prAsRjad Avidhya tvaran karNarathaM prati 07114052a sa dhanuH sUtaputrasya chittvA jyAM ca susaMzitaH 07114052c apatad bhuvi nistriMzaz cyutaH sarpa ivAmbarAt 07114053a tataH prahasyAdhirathir anyad Adatta kArmukam 07114053c zatrughnaM samare kruddho dRDhajyaM vegavattaram 07114054a sa bhImasenaH kupito balavAn satyavikramaH 07114054c vihAyasaM prAkramad vai karNasya vyathayan manaH 07114055a tasya tac caritaM dRSTvA saMgrAme vijayaiSiNaH 07114055c layam AsthAya rAdheyo bhImasenam avaJcayat 07114056a tam adRSTvA rathopasthe nilInaM vyathitendriyam 07114056c dhvajam asya samAsAdya tasthau sa dharaNItale 07114057a tad asya kuravaH sarve cAraNAz cAbhyapUjayan 07114057c yad iyeSa rathAt karNaM hantuM tArkSya ivoragam 07114058a sa chinnadhanvA virathaH svadharmam anupAlayan 07114058c svarathaM pRSThataH kRtvA yuddhAyaiva vyavasthitaH 07114059a tad vihatyAsya rAdheyas tata enaM samabhyayAt 07114059c saMrabdhaH pANDavaM saMkhye yuddhAya samupasthitam 07114060a tau sametau mahAraGge spardhamAnau mahAbalau 07114060c jImUtAv iva gharmAnte garjamAnau nabhastale 07114061a tayor AsIt saMprahAraH kruddhayor narasiMhayoH 07114061c amRSyamANayoH saMkhye devadAnavayor iva 07114062a kSINazastras tu kaunteyaH karNena samabhidrutaH 07114062c dRSTvArjunahatAn nAgAn patitAn parvatopamAn 07114062e rathamArgavighAtArthaM vyAyudhaH praviveza ha 07114063a hastinAM vrajam AsAdya rathadurgaM pravizya ca 07114063c pANDavo jIvitAkAGkSI rAdheyaM nAbhyahArayat 07114064a vyavasthAnam athAkAGkSan dhanaMjayazarair hatam 07114064c udyamya kuJjaraM pArthas tasthau parapuraMjayaH 07114065a tam asya vizikhaiH karNo vyadhamat kuJjaraM punaH 07114065c hastyaGgAny atha karNAya prAhiNot pANDavo nadan 07114066a cakrANy azvAMs tathA vAhAn yad yat pazyati bhUtale 07114066c tat tad AdAya cikSepa kruddhaH karNAya pANDavaH 07114067a tad asya sarvaM ciccheda kSiptaM kSiptaM zitaiH zaraiH 07114067c vyAyudhaM nAvadhIc cainaM karNaH kuntyA vacaH smaran 07114068a dhanuSo 'greNa taM karNas tv abhidrutya parAmRzat 07114068c utsmayann iva rAdheyo bhImasenam uvAca ha 07114069a punaH punas tUbaraka mUDha audariketi ca 07114069c akRtAstraka mA yotsIr bAla saMgrAmakAtara 07114070a yatra bhojyaM bahuvidhaM bhakSyaM peyaM ca pANDava 07114070c tatra tvaM durmate yogyo na yuddheSu kathaM cana 07114071a munir bhUtvAtha vA bhIma phalAn yad dhi sudurmate 07114071c vanAya vraja kaunteya na tvaM yuddhavizAradaH 07114072a phalamUlAzane yuktas tvaM tathAtithibhojane 07114072c na tvAM zastrasamudyoge yogyaM manye vRkodara 07114073a puSpamUlaphalAhAro vrateSu niyameSu ca 07114073c ucitas tvaM vane bhIma na tvaM yuddhavizAradaH 07114074a kva yuddhaM kva munitvaM ca vanaM gaccha vRkodara 07114074c na tvaM yuddhocitas tAta vanavAsaratir bhava 07114075a sUdAn bhRtyajanAn dAsAMs tvaM gRhe tvarayan bhRzam 07114075c yogyas tADayituM krodhAd bhojanArthaM vRkodara 07114076a kaumAre yAni cApy Asann apriyANi vizAM pate 07114076c pUrvavRttAni cApy enaM rUkSANy azrAvayad bhRzam 07114077a athainaM tatra saMlInam aspRzad dhanuSA punaH 07114077c prahasaMz ca punar vAkyaM bhImam Aha vRSas tadA 07114078a yoddhavyam AvizAnyatra na yoddhavyaM tu mAdRzaiH 07114078c mAdRzair yudhyamAnAnAm etac cAnyac ca vidyate 07114079a gaccha vA yatra tau kRSNau tau tvA rakSiSyato raNe 07114079c gRhaM vA gaccha kaunteya kiM te yuddhena bAlaka 07114080a evaM taM virathaM kRtvA karNo rAjan vyakatthata 07114080c pramukhe vRSNisiMhasya pArthasya ca mahAtmanaH 07114081a tato rAjaJ zilAdhautAJ zarAJ zAkhAmRgadhvajaH 07114081c prAhiNot sUtaputrAya kezavena pracoditaH 07114082a tataH pArthabhujotsRSTAH zarAH kAJcanabhUSaNAH 07114082c gANDIvaprabhavAH karNaM haMsAH krauJcam ivAvizan 07114083a sa bhujaMgair ivAyastair gANDIvapreSitaiH zaraiH 07114083c bhImasenAd apAsedhat sUtaputraM dhanaMjayaH 07114084a sa chinnadhanvA bhImena dhanaMjayazarAhataH 07114084c karNo bhImAd apAyAsId rathena mahatA drutam 07114085a bhImo 'pi sAtyaker vAhaM samAruhya nararSabhaH 07114085c anvayAd bhrAtaraM saMkhye pANDavaM savyasAcinam 07114086a tataH karNaM samuddizya tvaramANo dhanaMjayaH 07114086c nArAcaM krodhatAmrAkSaH praiSIn mRtyum ivAntakaH 07114087a sa garutmAn ivAkAze prArthayan bhujagottamam 07114087c nArAco 'bhyapatat karNaM tUrNaM gANDIvacoditaH 07114088a tam antarikSe nArAcaM drauNiz ciccheda patriNA 07114088c dhanaMjayabhayAt karNam ujjihIrSur mahArathaH 07114089a tato drauNiM catuHSaSTyA vivyAdha kupito 'rjunaH 07114089c zilImukhair mahArAja mA gAs tiSTheti cAbravIt 07114090a sa tu mattagajAkIrNam anIkaM rathasaMkulam 07114090c tUrNam abhyAvizad drauNir dhanaMjayazarArditaH 07114091a tataH suvarNapRSThAnAM dhanuSAM kUjatAM raNe 07114091c zabdaM gANDIvaghoSeNa kaunteyo 'bhyabhavad balI 07114092a dhanaMjayas tathA yAntaM pRSThato drauNim abhyayAt 07114092c nAtidIrgham ivAdhvAnaM zaraiH saMtrAsayan balam 07114093a vidArya dehAn nArAcair naravAraNavAjinAm 07114093c kaGkabarhiNavAsobhir balaM vyadhamad arjunaH 07114094a tad balaM bharatazreSTha savAjidvipamAnavam 07114094c pAkazAsanir AyastaH pArthaH saMnijaghAna ha 07115001 dhRtarASTra uvAca 07115001a ahany ahani me dIptaM yazaH patati saMjaya 07115001c hatA me bahavo yodhA manye kAlasya paryayam 07115002a dhanaMjayas tu saMkruddhaH praviSTo mAmakaM balam 07115002c rakSitaM droNakarNAbhyAm apravezyaM surair api 07115003a tAbhyAm UrjitavIryAbhyAm ApyAyitaparAkramaH 07115003c sahitaH kRSNabhImAbhyAM zinInAm RSabheNa ca 07115004a tadA prabhRti mA zoko dahaty agnir ivAzayam 07115004c grastAn hi pratipazyAmi bhUmipAlAn sasaindhavAn 07115005a apriyaM sumahat kRtvA sindhurAjaH kirITinaH 07115005c cakSurviSayam ApannaH kathaM mucyeta jIvitaH 07115006a anumAnAc ca pazyAmi nAsti saMjaya saindhavaH 07115006c yuddhaM tu tad yathA vRttaM tan mamAcakSva pRcchataH 07115007a yac ca vikSobhya mahatIM senAM saMloDya cAsakRt 07115007c ekaH praviSTaH saMkruddho nalinIm iva kuJjaraH 07115008a tasya vRSNipravIrasya brUhi yuddhaM yathAtatham 07115008c dhanaMjayArthe yat tasya kuzalo hy asi saMjaya 07115009 saMjaya uvAca 07115009a tathA tu vaikartanapIDitaM taM; bhImaM prayAntaM puruSapravIram 07115009c samIkSya rAjan naravIramadhye; zinipravIro 'nuyayau rathena 07115010a nadan yathA vajradharas tapAnte; jvalan yathA jaladAnte ca sUryaH 07115010c nighnann amitrAn dhanuSA dRDhena; saMkampayaMs tava putrasya senAm 07115011a taM yAntam azvai rajataprakAzair; Ayodhane naravIraM carantam 07115011c nAzaknuvan vArayituM tvadIyAH; sarve rathA bhArata mAdhavAgryam 07115012a amarSapUrNas tv anivRttayodhI; zarAsanI kAJcanavarmadhArI 07115012c alambusaH sAtyakiM mAdhavAgryam; avArayad rAjavaro 'bhipatya 07115013a tayor abhUd bhArata saMprahAras; tathAgato naiva babhUva kaz cit 07115013c praikSanta evAhavazobhinau tau; yodhAs tvadIyAz ca pare ca sarve 07115014a avidhyad enaM dazabhiH pRSatkair; alambuso rAjavaraH prasahya 07115014c anAgatAn eva tu tAn pRSatkAMz; ciccheda bANaiH zinipuMgavo 'pi 07115015a punaH sa bANais tribhir agnikalpair; AkarNapUrNair nizitaiH supuGkhaiH 07115015c vivyAdha dehAvaraNaM vidArya; te sAtyaker AvivizuH zarIram 07115016a taiH kAyam asyAgnyanilaprabhAvair; vidArya bANair aparair jvaladbhiH 07115016c AjaghnivAMs tAn rajataprakAzAn; azvAMz caturbhiz caturaH prasahya 07115017a tathA tu tenAbhihatas tarasvI; naptA zinez cakradharaprabhAvaH 07115017c alambusasyottamavegavadbhir; hayAMz caturbhir nijaghAna bANaiH 07115018a athAsya sUtasya ziro nikRtya; bhallena kAlAnalasaMnibhena 07115018c sakuNDalaM pUrNazaziprakAzaM; bhrAjiSNu vaktraM nicakarta dehAt 07115019a nihatya taM pArthivaputrapautraM; saMkhye madhUnAm RSabhaH pramAthI 07115019c tato 'nvayAd arjunam eva vIraH; sainyAni rAjaMs tava saMnivArya 07115020a anvAgataM vRSNivaraM samIkSya; tathArimadhye parivartamAnam 07115020c ghnantaM kurUNAm iSubhir balAni; punaH punar vAyur ivAbhrapUgAn 07115021a tato 'vahan saindhavAH sAdhu dAntA; gokSIrakundenduhimaprakAzAH 07115021c suvarNajAlAvatatAH sadazvA; yato yataH kAmayate nRsiMhaH 07115022a athAtmajAs te sahitAbhipetur; anye ca yodhAs tvaritAs tvadIyAH 07115022c kRtvA mukhaM bhArata yodhamukhyaM; duHzAsanaM tvatsutam AjamIDha 07115023a te sarvataH saMparivArya saMkhye; zaineyam Ajaghnur anIkasAhAH 07115023c sa cApi tAn pravaraH sAtvatAnAM; nyavArayad bANajAlena vIraH 07115024a nivArya tAMs tUrNam amitraghAtI; naptA zineH patribhir agnikalpaiH 07115024c duHzAsanasyApi jaghAna vAhAn; udyamya bANAsanam AjamIDha 07116001 saMjaya uvAca 07116001a tam udyataM mahAbAhuM duHzAsanarathaM prati 07116001c tvaritaM tvaraNIyeSu dhanaMjayahitaiSiNam 07116002a trigartAnAM maheSvAsAH suvarNavikRtadhvajAH 07116002c senAsamudram AviSTam AnartaM paryavArayan 07116003a athainaM rathavaMzena sarvataH saMnivArya te 07116003c avAkiraJ zaravrAtaiH kruddhAH paramadhanvinaH 07116004a ajayad rAjaputrAMs tAn yatamAnAn mahAraNe 07116004c ekaH paJcAzataM zatrUn sAtyakiH satyavikramaH 07116005a saMprApya bhAratImadhyaM talaghoSasamAkulam 07116005c asizaktigadApUrNam aplavaM salilaM yathA 07116006a tatrAdbhutam apazyAma zaineyacaritaM raNe 07116006c pratIcyAM dizi taM dRSTvA prAcyAM pazyAma lAghavAt 07116007a udIcIM dakSiNAM prAcIM pratIcIM prasRtas tathA 07116007c nRtyann ivAcarac chUro yathA rathazataM tathA 07116008a tad dRSTvA caritaM tasya siMhavikrAntagAminaH 07116008c trigartAH saMnyavartanta saMtaptAH svajanaM prati 07116009a tam anye zUrasenAnAM zUrAH saMkhye nyavArayan 07116009c niyacchantaH zaravrAtair mattaM dvipam ivAGkuzaiH 07116010a tAn nyavArayad AyastAn muhUrtam iva sAtyakiH 07116010c tataH kaliGgair yuyudhe so 'cintyabalavikramaH 07116011a tAM ca senAm atikramya kaliGgAnAM duratyayAm 07116011c atha pArthaM mahAbAhur dhanaMjayam upAsadat 07116012a tarann iva jale zrAnto yathA sthalam upeyivAn 07116012c taM dRSTvA puruSavyAghraM yuyudhAnaH samAzvasat 07116013a tam AyAntam abhiprekSya kezavo 'rjunam abravIt 07116013c asAv AyAti zaineyas tava pArtha padAnugaH 07116014a eSa ziSyaH sakhA caiva tava satyaparAkramaH 07116014c sarvAn yodhAMs tRNIkRtya vijigye puruSarSabhaH 07116015a eSa kauravayodhAnAM kRtvA ghoram upadravam 07116015c tava prANaiH priyataraH kirITinn eti sAtyakiH 07116016a eSa droNaM tathA bhojaM kRtavarmANam eva ca 07116016c kadarthIkRtya vizikhaiH phalgunAbhyeti sAtyakiH 07116017a dharmarAjapriyAnveSI hatvA yodhAn varAn varAn 07116017c zUraz caiva kRtAstraz ca phalgunAbhyeti sAtyakiH 07116018a kRtvA suduSkaraM karma sainyamadhye mahAbalaH 07116018c tava darzanam anvicchan pANDavAbhyeti sAtyakiH 07116019a bahUn ekarathenAjau yodhayitvA mahArathAn 07116019c AcAryapramukhAn pArtha AyAty eSa hi sAtyakiH 07116020a svabAhubalam Azritya vidArya ca varUthinIm 07116020c preSito dharmaputreNa pArthaiSo 'bhyeti sAtyakiH 07116021a yasya nAsti samo yodhaH kauraveSu kathaM cana 07116021c so 'yam AyAti kaunteya sAtyakiH satyavikramaH 07116022a kurusainyAd vimukto vai siMho madhyAd gavAm iva 07116022c nihatya bahulAH senAH pArthaiSo 'bhyeti sAtyakiH 07116023a eSa rAjasahasrANAM vaktraiH paGkajasaMnibhaiH 07116023c AstIrya vasudhAM pArtha kSipram AyAti sAtyakiH 07116024a eSa duryodhanaM jitvA bhrAtRbhiH sahitaM raNe 07116024c nihatya jalasaMdhaM ca kSipram AyAti sAtyakiH 07116025a rudhiraughavatIM kRtvA nadIM zoNitakardamAm 07116025c tRNavan nyasya kauravyAn eSa AyAti sAtyakiH 07116026a tato 'prahRSTaH kaunteyaH kezavaM vAkyam abravIt 07116026c na me priyaM mahAbAho yan mAm abhyeti sAtyakiH 07116027a na hi jAnAmi vRttAntaM dharmarAjasya kezava 07116027c sAtvatena vihInaH sa yadi jIvati vA na vA 07116028a etena hi mahAbAho rakSitavyaH sa pArthivaH 07116028c tam eSa katham utsRjya mama kRSNa padAnugaH 07116029a rAjA droNAya cotsRSTaH saindhavaz cAnipAtitaH 07116029c pratyudyAtaz ca zaineyam eSa bhUrizravA raNe 07116030a so 'yaM gurutaro bhAraH saindhavAn me samAhitaH 07116030c jJAtavyaz ca hi me rAjA rakSitavyaz ca sAtyakiH 07116031a jayadrathaz ca hantavyo lambate ca divAkaraH 07116031c zrAntaz caiSa mahAbAhur alpaprANaz ca sAMpratam 07116032a parizrAntA hayAz cAsya hayayantA ca mAdhava 07116032c na ca bhUrizravAH zrAntaH sasahAyaz ca kezava 07116033a apIdAnIM bhaved asya kSemam asmin samAgame 07116033c kaccin na sAgaraM tIrtvA sAtyakiH satyavikramaH 07116033e goSpadaM prApya sIdeta mahaujAH zinipuMgavaH 07116034a api kauravamukhyena kRtAstreNa mahAtmanA 07116034c sametya bhUrizravasA svastimAn sAtyakir bhavet 07116035a vyatikramam imaM manye dharmarAjasya kezava 07116035c AcAryAd bhayam utsRjya yaH preSayati sAtyakim 07116036a grahaNaM dharmarAjasya khagaH zyena ivAmiSam 07116036c nityam AzaMsate droNaH kaccit syAt kuzalI nRpaH 07117001 saMjaya uvAca 07117001a tam ApatantaM saMprekSya sAtvataM yuddhadurmadam 07117001c krodhAd bhUrizravA rAjan sahasA samupAdravat 07117002a tam abravIn mahAbAhuH kauravyaH zinipuMgavam 07117002c adya prApto 'si diSTyA me cakSurviSayam ity uta 07117003a cirAbhilaSitaM kAmam adya prApsyAmi saMyuge 07117003c na hi me mokSyase jIvan yadi notsRjase raNam 07117004a adya tvAM samare hatvA nityaM zUrAbhimAninam 07117004c nandayiSyAmi dAzArha kururAjaM suyodhanam 07117005a adya madbANanirdagdhaM patitaM dharaNItale 07117005c drakSyatas tvAM raNe vIrau sahitau kezavArjunau 07117006a adya dharmasuto rAjA zrutvA tvAM nihataM mayA 07117006c savrIDo bhavitA sadyo yenAsIha pravezitaH 07117007a adya me vikramaM pArtho vijJAsyati dhanaMjayaH 07117007c tvayi bhUmau vinihate zayAne rudhirokSite 07117008a cirAbhilaSito hy adya tvayA saha samAgamaH 07117008c purA devAsure yuddhe zakrasya balinA yathA 07117009a adya yuddhaM mahAghoraM tava dAsyAmi sAtvata 07117009c tato jJAsyasi tattvena madvIryabalapauruSam 07117010a adya saMyamanIM yAtA mayA tvaM nihato raNe 07117010c yathA rAmAnujenAjau rAvaNir lakSmaNena vai 07117011a adya kRSNaz ca pArthaz ca dharmarAjaz ca mAdhava 07117011c hate tvayi nirutsAhA raNaM tyakSyanty asaMzayam 07117012a adya te 'pacitiM kRtvA zitair mAdhava sAyakaiH 07117012c tatstriyo nandayiSyAmi ye tvayA nihatA raNe 07117013a cakSurviSayasaMprApto na tvaM mAdhava mokSyase 07117013c siMhasya viSayaM prApto yathA kSudramRgas tathA 07117014a yuyudhAnas tu taM rAjan pratyuvAca hasann iva 07117014c kauraveya na saMtrAso vidyate mama saMyuge 07117015a sa mAM nihanyAt saMgrAme yo mAM kuryAn nirAyudham 07117015c samAs tu zAzvatIr hanyAd yo mAM hanyAd dhi saMyuge 07117016a kiM mRSoktena bahunA karmaNA tu samAcara 07117016c zAradasyeva meghasya garjitaM niSphalaM hi te 07117017a zrutvaitad garjitaM vIra hAsyaM hi mama jAyate 07117017c cirakAlepsitaM loke yuddham adyAstu kaurava 07117018a tvarate me matis tAta tvayi yuddhAbhikAGkSiNi 07117018c nAhatvA saMnivartiSye tvAm adya puruSAdhama 07117019a anyonyaM tau tadA vAgbhis takSantau narapuMgavau 07117019c jighAMsU paramakruddhAv abhijaghnatur Ahave 07117020a sametau tau naravyAghrau zuSmiNau spardhinau raNe 07117020c dviradAv iva saMkruddhau vAzitArthe madotkaTau 07117021a bhUrizravAH sAtyakiz ca vavarSatur ariMdamau 07117021c zaravarSANi bhImAni meghAv iva parasparam 07117022a saumadattis tu zaineyaM pracchAdyeSubhir AzugaiH 07117022c jighAMsur bharatazreSTha vivyAdha nizitaiH zaraiH 07117023a dazabhiH sAtyakiM viddhvA saumadattir athAparAn 07117023c mumoca nizitAn bANAJ jighAMsuH zinipuMgavam 07117024a tAn asya vizikhAMs tIkSNAn antarikSe vizAM pate 07117024c aprAptAn astramAyAbhir agrasat sAtyakiH prabho 07117025a tau pRthak zaravarSAbhyAm avarSetAM parasparam 07117025c uttamAbhijanau vIrau kuruvRSNiyazaskarau 07117026a tau nakhair iva zArdUlau dantair iva mahAdvipau 07117026c rathazaktibhir anyonyaM vizikhaiz cApy akRntatAm 07117027a nirbhidantau hi gAtrANi vikSarantau ca zoNitam 07117027c vyaSTambhayetAm anyonyaM prANadyUtAbhidevinau 07117028a evam uttamakarmANau kuruvRSNiyazaskarau 07117028c parasparam ayudhyetAM vAraNAv iva yUthapau 07117029a tAv adIrgheNa kAlena brahmalokapuraskRtau 07117029c jigISantau paraM sthAnam anyonyam abhijaghnatuH 07117030a sAtyakiH saumadattiz ca zaravRSTyA parasparam 07117030c hRSTavad dhArtarASTrANAM pazyatAm abhyavarSatAm 07117031a saMpraikSanta janAs tatra yudhyamAnau yudhAM patI 07117031c yUthapau vAzitAhetoH prayuddhAv iva kuJjarau 07117032a anyonyasya hayAn hatvA dhanuSI vinikRtya ca 07117032c virathAv asiyuddhAya sameyAtAM mahAraNe 07117033a ArSabhe carmaNI citre pragRhya vipule zubhe 07117033c vikozau cApy asI kRtvA samare tau viceratuH 07117034a carantau vividhAn mArgAn maNDalAni ca bhAgazaH 07117034c muhur AjaghnatuH kruddhAv anyonyam arimardanau 07117035a sakhaDgau citravarmANau saniSkAGgadabhUSaNau 07117035c raNe raNotkaTau rAjann anyonyaM paryakarSatAm 07117036a muhUrtam iva rAjendra parikRSya parasparam 07117036c pazyatAM sarvasainyAnAM vIrAv AzvasatAM punaH 07117037a asibhyAM carmaNI zubhre vipule ca zarAvare 07117037c nikRtya puruSavyAghrau bAhuyuddhaM pracakratuH 07117038a vyUDhoraskau dIrghabhujau niyuddhakuzalAv ubhau 07117038c bAhubhiH samasajjetAm AyasaiH parighair iva 07117039a tayor Asan bhujAghAtA nigrahapragrahau tathA 07117039c zikSAbalasamudbhUtAH sarvayodhapraharSaNAH 07117040a tayor nRvarayo rAjan samare yudhyamAnayoH 07117040c bhImo 'bhavan mahAzabdo vajraparvatayor iva 07117041a dvipAv iva viSANAgraiH zRGgair iva maharSabhau 07117041c yuyudhAte mahAtmAnau kurusAtvatapuMgavau 07117042a kSINAyudhe sAtvate yudhyamAne; tato 'bravId arjunaM vAsudevaH 07117042c pazyasvainaM virathaM yudhyamAnaM; raNe ketuM sarvadhanurdharANAm 07117043a praviSTo bhAratIM senAM tava pANDava pRSThataH 07117043c yodhitaz ca mahAvIryaiH sarvair bhArata bhArataiH 07117044a parizrAnto yudhAM zreSThaH saMprApto bhUridakSiNam 07117044c yuddhakAGkSiNam AyAntaM naitat samam ivArjuna 07117045a tato bhUrizravAH kruddhaH sAtyakiM yuddhadurmadam 07117045c udyamya nyahanad rAjan matto mattam iva dvipam 07117046a rathasthayor dvayor yuddhe kruddhayor yodhamukhyayoH 07117046c kezavArjunayo rAjan samare prekSamANayoH 07117047a atha kRSNo mahAbAhur arjunaM pratyabhASata 07117047c pazya vRSNyandhakavyAghraM saumadattivazaM gatam 07117048a parizrAntaM gataM bhUmau kRtvA karma suduSkaram 07117048c tavAntevAsinaM zUraM pAlayArjuna sAtyakim 07117049a na vazaM yajJazIlasya gacched eSa varArihan 07117049c tvatkRte puruSavyAghra tad Azu kriyatAM vibho 07117050a athAbravId dhRSTamanA vAsudevaM dhanaMjayaH 07117050c pazya vRSNipravIreNa krIDantaM kurupuMgavam 07117050e mahAdvipeneva vane mattena hariyUthapam 07117051a hAhAkAro mahAn AsIt sainyAnAM bharatarSabha 07117051c yad udyamya mahAbAhuH sAtyakiM nyahanad bhuvi 07117052a sa siMha iva mAtaGgaM vikarSan bhUridakSiNaH 07117052c vyarocata kuruzreSThaH sAtvatapravaraM yudhi 07117053a atha kozAd viniSkRSya khaDgaM bhUrizravA raNe 07117053c mUrdhajeSu nijagrAha padA corasy atADayat 07117054a tathA tu parikRSyantaM dRSTvA sAtvatam Ahave 07117054c vAsudevas tato rAjan bhUyo 'rjunam abhASata 07117055a pazya vRSNyandhakavyAghraM saumadattivazaM gatam 07117055c tava ziSyaM mahAbAho dhanuSy anavaraM tvayA 07117056a asatyo vikramaH pArtha yatra bhUrizravA raNe 07117056c vizeSayati vArSNeyaM sAtyakiM satyavikramam 07117057a evam ukto mahAbAhur vAsudevena pANDavaH 07117057c manasA pUjayAm Asa bhUrizravasam Ahave 07117058a vikarSan sAtvatazreSThaM krIDamAna ivAhave 07117058c saMharSayati mAM bhUyaH kurUNAM kIrtivardhanaH 07117059a pravaraM vRSNivIrANAM yan na hanyAd dhi sAtyakim 07117059c mahAdvipam ivAraNye mRgendra iva karSati 07117060a evaM tu manasA rAjan pArthaH saMpUjya kauravam 07117060c vAsudevaM mahAbAhur arjunaH pratyabhASata 07117061a saindhavAsaktadRSTitvAn nainaM pazyAmi mAdhava 07117061c eSa tv asukaraM karma yAdavArthe karomy aham 07117062a ity uktvA vacanaM kurvan vAsudevasya pANDavaH 07117062c sakhaDgaM yajJazIlasya patriNA bAhum acchinat 07118001 saMjaya uvAca 07118001a sa bAhur apatad bhUmau sakhaDgaH sazubhAGgadaH 07118001c Adadhaj jIvalokasya duHkham uttamam uttamaH 07118002a prahariSyan hRto bAhur adRzyena kirITinA 07118002c vegenAbhyapatad bhUmau paJcAsya iva pannagaH 07118003a sa moghaM kRtam AtmAnaM dRSTvA pArthena kauravaH 07118003c utsRjya sAtyakiM krodhAd garhayAm Asa pANDavam 07118004a nRzaMsaM bata kaunteya karmedaM kRtavAn asi 07118004c apazyato viSaktasya yan me bAhum acicchidaH 07118005a kiM nu vakSyasi rAjAnaM dharmaputraM yudhiSThiram 07118005c kiM kurvANo mayA saMkhye hato bhUrizravA iti 07118006a idam indreNa te sAkSAd upadiSTaM mahAtmanA 07118006c astraM rudreNa vA pArtha droNenAtha kRpeNa vA 07118007a nanu nAma svadharmajJas tvaM loke 'bhyadhikaH paraiH 07118007c ayudhyamAnasya kathaM raNe prahRtavAn asi 07118008a na pramattAya bhItAya virathAya prayAcate 07118008c vyasane vartamAnAya praharanti manasvinaH 07118009a idaM tu nIcAcaritam asatpuruSasevitam 07118009c katham AcaritaM pArtha tvayA karma suduSkaram 07118010a AryeNa sukaraM hy Ahur Aryakarma dhanaMjaya 07118010c anAryakarma tv AryeNa suduSkarataraM bhuvi 07118011a yeSu yeSu naraH pArtha yatra yatra ca vartate 07118011c Azu tacchIlatAm eti tad idaM tvayi dRzyate 07118012a kathaM hi rAjavaMzyas tvaM kauraveyo vizeSataH 07118012c kSatradharmAd apakrAntaH suvRttaz caritavrataH 07118013a idaM tu yad atikSudraM vArSNeyArthe kRtaM tvayA 07118013c vAsudevamataM nUnaM naitat tvayy upapadyate 07118014a ko hi nAma pramattAya pareNa saha yudhyate 07118014c IdRzaM vyasanaM dadyAd yo na kRSNasakho bhavet 07118015a vrAtyAH saMzliSTakarmANaH prakRtyaiva vigarhitAH 07118015c vRSNyandhakAH kathaM pArtha pramANaM bhavatA kRtAH 07118016a evam uktvA mahAbAhur yUpaketur mahAyazAH 07118016c yuyudhAnaM parityajya raNe prAyam upAvizat 07118017a zarAn AstIrya savyena pANinA puNyalakSaNaH 07118017c yiyAsur brahmalokAya prANAn prANeSv athAjuhot 07118018a sUrye cakSuH samAdhAya prasannaM salile manaH 07118018c dhyAyan mahopaniSadaM yogayukto 'bhavan muniH 07118019a tataH sa sarvasenAyAM janaH kRSNadhanaMjayau 07118019c garhayAm Asa taM cApi zazaMsa puruSarSabham 07118020a nindyamAnau tathA kRSNau nocatuH kiM cid apriyam 07118020c prazasyamAnaz ca tathA nAhRSyad yUpaketanaH 07118021a tAMs tathA vAdino rAjan putrAMs tava dhanaMjayaH 07118021c amRSyamANo manasA teSAM tasya ca bhASitam 07118022a asaMkruddhamanA vAcA smArayann iva bhArata 07118022c uvAca pANDutanayaH sAkSepam iva phalgunaH 07118023a mama sarve 'pi rAjAno jAnanty etan mahAvratam 07118023c na zakyo mAmako hantuM yo me syAd bANagocare 07118024a yUpaketo samIkSya tvaM na mAM garhitum arhasi 07118024c na hi dharmam avijJAya yuktaM garhayituM param 07118025a Attazastrasya hi raNe vRSNivIraM jighAMsataH 07118025c yad ahaM bAhum acchaitsaM na sa dharmo vigarhitaH 07118026a nyastazastrasya bAlasya virathasya vivarmaNaH 07118026c abhimanyor vadhaM tAta dhArmikaH ko na pUjayet 07118027a evam uktas tu pArthena zirasA bhUmim aspRzat 07118027c pANinA caiva savyena prAhiNod asya dakSiNam 07118028a etat pArthasya tu vacas tataH zrutvA mahAdyutiH 07118028c yUpaketur mahArAja tUSNIm AsId avAGmukhaH 07118029 arjuna uvAca 07118029a yA prItir dharmarAje me bhIme ca vadatAM vare 07118029c nakule sahadeve ca sA me tvayi zalAgraja 07118030a mayA tu samanujJAtaH kRSNena ca mahAtmanA 07118030c gaccha puNyakRtA&l lokAJ zibir auzInaro yathA 07118031 saMjaya uvAca 07118031a tata utthAya zaineyo vimuktaH saumadattinA 07118031c khaDgam AdAya cicchitsuH ziras tasya mahAtmanaH 07118032a nihataM pANDuputreNa pramattaM bhUridakSiNam 07118032c iyeSa sAtyakir hantuM zalAgrajam akalmaSam 07118033a nikRttabhujam AsInaM chinnahastam iva dvipam 07118033c krozatAM sarvasainyAnAM nindyamAnaH sudurmanAH 07118034a vAryamANaH sa kRSNena pArthena ca mahAtmanA 07118034c bhImena cakrarakSAbhyAm azvatthAmnA kRpeNa ca 07118035a karNena vRSasenena saindhavena tathaiva ca 07118035c vikrozatAM ca sainyAnAm avadhIt taM yatavratam 07118036a prAyopaviSTAya raNe pArthena chinnabAhave 07118036c sAtyakiH kauravendrAya khaDgenApAharac chiraH 07118037a nAbhyanandanta tatsainyAH sAtyakiM tena karmaNA 07118037c arjunena hataM pUrvaM yaj jaghAna kurUdvaham 07118038a sahasrAkSasamaM tatra siddhacAraNamAnavAH 07118038c bhUrizravasam Alokya yuddhe prAyagataM hatam 07118039a apUjayanta taM devA vismitAs tasya karmabhiH 07118039c pakSavAdAMz ca bahuzaH prAvadaMs tasya sainikAH 07118040a na vArSNeyasyAparAdho bhavitavyaM hi tat tathA 07118040c tasmAn manyur na vaH kAryaH krodho duHkhakaro nRNAm 07118041a hantavyaz caiSa vIreNa nAtra kAryA vicAraNA 07118041c vihito hy asya dhAtraiva mRtyuH sAtyakir Ahave 07118042 sAtyakir uvAca 07118042a na hantavyo na hantavya iti yan mAM prabhASatha 07118042c dharmavAdair adharmiSThA dharmakaJcukam AsthitAH 07118043a yadA bAlaH subhadrAyAH sutaH zastravinAkRtaH 07118043c yuSmAbhir nihato yuddhe tadA dharmaH kva vo gataH 07118044a mayA tv etat pratijJAtaM kSepe kasmiMz cid eva hi 07118044c yo mAM niSpiSya saMgrAme jIvan hanyAt padA ruSA 07118044e sa me vadhyo bhavec chatrur yady api syAn munivrataH 07118045a ceSTamAnaM pratIghAte sabhujaM mAM sacakSuSaH 07118045c manyadhvaM mRtam ity evam etad vo buddhilAghavam 07118045e yukto hy asya pratIghAtaH kRto me kurupuMgavAH 07118046a yat tu pArthena matsnehAt svAM pratijJAM ca rakSatA 07118046c sakhaDgo 'sya hRto bAhur etenaivAsmi vaJcitaH 07118047a bhavitavyaM ca yad bhAvi daivaM ceSTayatIva ca 07118047c so 'yaM hato vimarde 'smin kim atrAdharmaceSTitam 07118048a api cAyaM purA gItaH zloko vAlmIkinA bhuvi 07118048c pIDAkaram amitrANAM yat syAt kartavyam eva tat 07118049 saMjaya uvAca 07118049a evam ukte mahArAja sarve kauravapANDavAH 07118049c na sma kiM cid abhASanta manasA samapUjayan 07118050a mantrair hi pUtasya mahAdhvareSu; yazasvino bhUrisahasradasya 07118050c muner ivAraNyagatasya tasya; na tatra kaz cid vadham abhyanandat 07118051a sunIlakezaM varadasya tasya; zUrasya pArAvatalohitAkSam 07118051c azvasya medhyasya ziro nikRttaM; nyastaM havirdhAnam ivottareNa 07118052a sa tejasA zastrahatena pUto; mahAhave dehavaraM visRjya 07118052c AkrAmad UrdhvaM varado varArho; vyAvRtya dharmeNa pareNa rodasI 07119001 dhRtarASTra uvAca 07119001a ajito droNarAdheyavikarNakRtavarmabhiH 07119001c tIrNaH sainyArNavaM vIraH pratizrutya yudhiSThire 07119002a sa kathaM kauraveyeNa samareSv anivAritaH 07119002c nigRhya bhUrizravasA balAd bhuvi nipAtitaH 07119003 saMjaya uvAca 07119003a zRNu rAjann ihotpattiM zaineyasya yathA purA 07119003c yathA ca bhUrizravaso yatra te saMzayo nRpa 07119004a atreH putro 'bhavat somaH somasya tu budhaH smRtaH 07119004c budhasyAsIn mahendrAbhaH putra ekaH purUravAH 07119005a purUravasa Ayus tu AyuSo nahuSaH smRtaH 07119005c nahuSasya yayAtis tu rAjarSir devasaMmitaH 07119006a yayAter devayAnyAM tu yadur jyeSTho 'bhavat sutaH 07119006c yador abhUd anvavAye devamIDha iti zrutaH 07119007a yAdavas tasya ca sutaH zUras trailokyasaMmataH 07119007c zUrasya zaurir nRvaro vasudevo mahAyazAH 07119008a dhanuSy anavaraH zUraH kArtavIryasamo yudhi 07119008c tadvIryaz cApi tatraiva kule zinir abhUn nRpaH 07119009a etasminn eva kAle tu devakasya mahAtmanaH 07119009c duhituH svayaMvare rAjan sarvakSatrasamAgame 07119010a tatra vai devakIM devIM vasudevArtham AptavAn 07119010c nirjitya pArthivAn sarvAn ratham Aropayac chiniH 07119011a tAM dRSTvA devakIM zaure rathasthAM puruSarSabhaH 07119011c nAmRSyata mahAtejAH somadattaH ziner nRpa 07119012a tayor yuddham abhUd rAjan dinArdhaM citram adbhutam 07119012c bAhuyuddhaM subalinoH zakraprahrAdayor iva 07119013a zininA somadattas tu prasahya bhuvi pAtitaH 07119013c asim udyamya kezeSu pragRhya ca padA hataH 07119014a madhye rAjasahasrANAM prekSakANAM samantataH 07119014c kRpayA ca punas tena jIveti sa visarjitaH 07119015a tadavasthaH kRtas tena somadatto 'tha mAriSa 07119015c prasAdayan mahAdevam amarSavazam AsthitaH 07119016a tasya tuSTo mahAdevo varANAM varadaH prabhuH 07119016c vareNa chandayAm Asa sa tu vavre varaM nRpaH 07119017a putram icchAmi bhagavan yo nihanyAc chineH sutam 07119017c madhye rAjasahasrANAM padA hanyAc ca saMyuge 07119018a tasya tad vacanaM zrutvA somadattasya pArthiva 07119018c evam astv iti tatroktvA sa devo 'ntaradhIyata 07119019a sa tena varadAnena labdhavAn bhUridakSiNam 07119019c nyapAtayac ca samare saumadattiH zineH sutam 07119020a etat te kathitaM rAjan yan mAM tvaM paripRcchasi 07119020c na hi zakyA raNe jetuM sAtvatA manujarSabha 07119021a labdhalakSyAz ca saMgrAme bahavaz citrayodhinaH 07119021c devadAnavagandharvAn vijetAro hy avismitAH 07119021e svavIryavijaye yuktA naite paraparigrahAH 07119022a na tulyaM vRSNibhir iha dRzyate kiM cana prabho 07119022c bhUtaM bhavyaM bhaviSyac ca balena bharatarSabha 07119023a na jJAtim avamanyante vRddhAnAM zAsane ratAH 07119023c na devAsuragandharvA na yakSoragarAkSasAH 07119023e jetAro vRSNivIrANAM na punar mAnuSA raNe 07119024a brahmadravye gurudravye jJAtidravye 'py ahiMsakAH 07119024c eteSAM rakSitAraz ca ye syuH kasyAM cid Apadi 07119025a arthavanto na cotsiktA brahmaNyAH satyavAdinaH 07119025c samarthAn nAvamanyante dInAn abhyuddharanti ca 07119026a nityaM devaparA dAntA dAtAraz cAvikatthanAH 07119026c tena vRSNipravIrANAM cakraM na pratihanyate 07119027a api meruM vahet kaz cit tared vA makarAlayam 07119027c na tu vRSNipravIrANAM sametyAntaM vrajen nRpa 07119028a etat te sarvam AkhyAtaM yatra te saMzayo vibho 07119028c kururAja narazreSTha tava hy apanayo mahAn 07120001 dhRtarASTra uvAca 07120001a tadavasthe hate tasmin bhUrizravasi kaurave 07120001c yathA bhUyo 'bhavad yuddhaM tan mamAcakSva saMjaya 07120002 saMjaya uvAca 07120002a bhUrizravasi saMkrAnte paralokAya bhArata 07120002c vAsudevaM mahAbAhur arjunaH samacUcudat 07120003a codayAzvAn bhRzaM kRSNa yato rAjA jayadrathaH 07120003c astam eti mahAbAho tvaramANo divAkaraH 07120004a etad dhi puruSavyAghra mahad abhyudyataM mayA 07120004c kAryaM saMrakSyate caiSa kurusenAmahArathaiH 07120005a nAstam eti yathA sUryo yathA satyaM bhaved vacaH 07120005c codayAzvAMs tathA kRSNa yathA hanyAM jayadratham 07120006a tataH kRSNo mahAbAhU rajatapratimAn hayAn 07120006c hayajJaz codayAm Asa jayadratharathaM prati 07120007a taM prayAntam amogheSum utpatadbhir ivAzugaiH 07120007c tvaramANA mahArAja senAmukhyAH samAvrajan 07120008a duryodhanaz ca karNaz ca vRSaseno 'tha madrarAT 07120008c azvatthAmA kRpaz caiva svayam eva ca saindhavaH 07120009a samAsAdya tu bIbhatsuH saindhavaM pramukhe sthitam 07120009c netrAbhyAM krodhadIptAbhyAM saMpraikSan nirdahann iva 07120010a tato duryodhano rAjA rAdheyaM tvarito 'bravIt 07120010c arjunaM vIkSya saMyAntaM jayadratharathaM prati 07120011a ayaM sa vaikartana yuddhakAlo; vidarzayasvAtmabalaM mahAtman 07120011c yathA na vadhyeta raNe 'rjunena; jayadrathaH karNa tathA kuruSva 07120012a alpAvaziSTaM divasaM nRvIra; vighAtayasvAdya ripuM zaraughaiH 07120012c dinakSayaM prApya narapravIra; dhruvaM hi naH karNa jayo bhaviSyati 07120013a saindhave rakSyamANe tu sUryasyAstamayaM prati 07120013c mithyApratijJaH kaunteyaH pravekSyati hutAzanam 07120014a anarjunAyAM ca bhuvi muhUrtam api mAnada 07120014c jIvituM notsaheran vai bhrAtaro 'sya sahAnugAH 07120015a vinaSTaiH pANDaveyaiz ca sazailavanakAnanAm 07120015c vasuMdharAm imAM karNa bhokSyAmo hatakaNTakAm 07120016a daivenopahataH pArtho viparItaz ca mAnada 07120016c kAryAkAryam ajAnan vai pratijJAM kRtavAn raNe 07120017a nUnam AtmavinAzAya pANDavena kirITinA 07120017c pratijJeyaM kRtA karNa jayadrathavadhaM prati 07120018a kathaM jIvati durdharSe tvayi rAdheya phalgunaH 07120018c anastaMgata Aditye hanyAt saindhavakaM nRpam 07120019a rakSitaM madrarAjena kRpeNa ca mahAtmanA 07120019c jayadrathaM raNamukhe kathaM hanyAd dhanaMjayaH 07120020a drauNinA rakSyamANaM ca mayA duHzAsanena ca 07120020c kathaM prApsyati bIbhatsuH saindhavaM kAlacoditaH 07120021a yudhyante bahavaH zUrA lambate ca divAkaraH 07120021c zaGke jayadrathaM pArtho naiva prApsyati mAnada 07120022a sa tvaM karNa mayA sArdhaM zUraiz cAnyair mahArathaiH 07120022c yudhyasva yatnam AsthAya paraM pArthena saMyuge 07120023a evam uktas tu rAdheyas tava putreNa mAriSa 07120023c duryodhanam idaM vAkyaM pratyuvAca kurUttamam 07120024a dRDhalakSyeNa zUreNa bhImasenena dhanvinA 07120024c bhRzam udvejitaH saMkhye zarajAlair anekazaH 07120025a sthAtavyam iti tiSThAmi raNe saMprati mAnada 07120025c naivAGgam iGgati kiM cin me saMtaptasya raNeSubhiH 07120026a yotsyAmi tu tathA rAjaJ zaktyAhaM parayA raNe 07120026c yathA pANDavamukhyo 'sau na haniSyati saindhavam 07120027a na hi me yudhyamAnasya sAyakAMz cAsyataH zitAn 07120027c saindhavaM prApsyate vIraH savyasAcI dhanaMjayaH 07120028a yat tu zaktimatA kAryaM satataM hitakAriNA 07120028c tat kariSyAmi kauravya jayo daive pratiSThitaH 07120029a adya yotsye 'rjunam ahaM pauruSaM svaM vyapAzritaH 07120029c tvadarthaM puruSavyAghra jayo daive pratiSThitaH 07120030a adya yuddhaM kuruzreSTha mama pArthasya cobhayoH 07120030c pazyantu sarvabhUtAni dAruNaM lomaharSaNam 07120031a karNakauravayor evaM raNe saMbhASamANayoH 07120031c arjuno nizitair bANair jaghAna tava vAhinIm 07120032a ciccheda tIkSNAgramukhaiH zUrANAm anivartinAm 07120032c bhujAn parighasaMkAzAn hastihastopamAn raNe 07120033a zirAMsi ca mahAbAhuz ciccheda nizitaiH zaraiH 07120033c hastihastAn hayagrIvA rathAkSAMz ca samantataH 07120034a zoNitAktAn hayArohAn gRhItaprAsatomarAn 07120034c kSuraiz ciccheda bIbhatsur dvidhaikaikaM tridhaiva ca 07120035a hayavAraNamukhyAz ca prApatanta sahasrazaH 07120035c dhvajAz chatrANi cApAni cAmarANi zirAMsi ca 07120036a kakSam agnim ivoddhUtaH pradahaMs tava vAhinIm 07120036c acireNa mahIM pArthaz cakAra rudhirottarAm 07120037a hatabhUyiSThayodhaM tat kRtvA tava balaM balI 07120037c AsasAda durAdharSaH saindhavaM satyavikramaH 07120038a bIbhatsur bhImasenena sAtvatena ca rakSitaH 07120038c sa babhau bharatazreSTha jvalann iva hutAzanaH 07120039a taM tathAvasthitaM dRSTvA tvadIyA vIryasaMmatAH 07120039c nAmRSyanta maheSvAsAH phalgunaM puruSarSabhAH 07120040a duryodhanaz ca karNaz ca vRSaseno 'tha madrarAT 07120040c azvatthAmA kRpaz caiva svayam eva ca saindhavaH 07120041a saMrabdhAH saindhavasyArthe samAvRNvan kirITinam 07120041c nRtyantaM rathamArgeSu dhanurjyAtalanisvanaiH 07120042a saMgrAmakovidaM pArthaM sarve yuddhavizAradAH 07120042c abhItAH paryavartanta vyAditAsyam ivAntakam 07120043a saindhavaM pRSThataH kRtvA jighAMsanto 'rjunAcyutau 07120043c sUryAstamayam icchanto lohitAyati bhAskare 07120044a te bhujair bhogibhogAbhair dhanUMSy Ayamya sAyakAn 07120044c mumucuH sUryarazmyAbhAJ zatazaH phalgunaM prati 07120045a tAn astAn asyamAnAMz ca kirITI yuddhadurmadaH 07120045c dvidhA tridhASTadhaikaikaM chittvA vivyAdha tAn raNe 07120046a siMhalAGgUlaketus tu darzayaJ zaktim AtmanaH 07120046c zAradvatIsuto rAjann arjunaM pratyavArayat 07120047a sa viddhvA dazabhiH pArthaM vAsudevaM ca saptabhiH 07120047c atiSThad rathamArgeSu saindhavaM paripAlayan 07120048a athainaM kauravazreSThAH sarva eva mahArathAH 07120048c mahatA rathavaMzena sarvataH paryavArayan 07120049a visphArayantaz cApAni visRjantaz ca sAyakAn 07120049c saindhavaM paryarakSanta zAsanAt tanayasya te 07120050a tatra pArthasya zUrasya bAhvor balam adRzyata 07120050c iSUNAm akSayatvaM ca dhanuSo gANDivasya ca 07120051a astrair astrANi saMvArya drauNeH zAradvatasya ca 07120051c ekaikaM navabhir bANaiH sarvAn eva samarpayat 07120052a taM drauNiH paJcaviMzatyA vRSasenaz ca saptabhiH 07120052c duryodhanaz ca viMzatyA karNazalyau tribhis tribhiH 07120053a ta enam abhigarjanto vidhyantaz ca punaH punaH 07120053c vidhunvantaz ca cApAni sarvataH paryavArayan 07120054a zliSTaM tu sarvataz cakrU rathamaNDalam Azu te 07120054c sUryAstamayam icchantas tvaramANA mahArathAH 07120055a ta enam abhinardanto vidhunvAnA dhanUMSi ca 07120055c siSicur mArgaNair ghorair giriM meghA ivAmbubhiH 07120056a te mahAstrANi divyAni tatra rAjan vyadarzayan 07120056c dhanaMjayasya gAtreSu zUrAH parighabAhavaH 07120057a hatabhUyiSThayodhaM tat kRtvA tava balaM balI 07120057c AsasAda durAdharSaH saindhavaM satyavikramaH 07120058a taM karNaH saMyuge rAjan pratyavArayad AzugaiH 07120058c miSato bhImasenasya sAtvatasya ca bhArata 07120059a taM pArtho dazabhir bANaiH pratyavidhyad raNAjire 07120059c sUtaputraM mahAbAhuH sarvasainyasya pazyataH 07120060a sAtvataz ca tribhir bANaiH karNaM vivyAdha mAriSa 07120060c bhImasenas tribhiz caiva punaH pArthaz ca saptabhiH 07120061a tAn karNaH prativivyAdha SaSTyA SaSTyA mahArathaH 07120061c tad yuddham abhavad rAjan karNasya bahubhiH saha 07120062a tatrAdbhutam apazyAma sUtaputrasya mAriSa 07120062c yad ekaH samare kruddhas trIn rathAn paryavArayat 07120063a phalgunas tu mahAbAhuH karNaM vaikartanaM raNe 07120063c sAyakAnAM zatenaiva sarvamarmasv atADayat 07120064a rudhirokSitasarvAGgaH sUtaputraH pratApavAn 07120064c zaraiH paJcAzatA vIraH phalgunaM pratyavidhyata 07120064e tasya tal lAghavaM dRSTvA nAmRSyata raNe 'rjunaH 07120065a tataH pArtho dhanuz chittvA vivyAdhainaM stanAntare 07120065c sAyakair navabhir vIras tvaramANo dhanaMjayaH 07120066a vadhArthaM cAsya samare sAyakaM sUryavarcasam 07120066c cikSepa tvarayA yuktas tvarAkAle dhanaMjayaH 07120067a tam ApatantaM vegena drauNiz ciccheda sAyakam 07120067c ardhacandreNa tIkSNena sa chinnaH prApatad bhuvi 07120068a athAnyad dhanur AdAya sUtaputraH pratApavAn 07120068c karNo 'pi dviSatAM hantA chAdayAm Asa phalgunam 07120068e sAyakair bahusAhasraiH kRtapratikRtepsayA 07120069a tau vRSAv iva nardantau narasiMhau mahArathau 07120069c sAyakaughapraticchannaM cakratuH kham ajihmagaiH 07120069e adRzyau ca zaraughais tau nighnatAm itaretaram 07120070a pArtho 'ham asmi tiSTha tvaM karNo 'haM tiSTha phalguna 07120070c ity evaM tarjayantau tau vAkzalyais tudatAM tathA 07120071a yudhyetAM samare vIrau citraM laghu ca suSThu ca 07120071c prekSaNIyau cAbhavatAM sarvayodhasamAgame 07120072a prazasyamAnau samare siddhacAraNavAtikaiH 07120072c ayudhyetAM mahArAja parasparavadhaiSiNau 07120073a tato duryodhano rAjaMs tAvakAn abhyabhASata 07120073c yattA rakSata rAdheyaM nAhatvA samare 'rjunam 07120073e nivartiSyati rAdheya iti mAm uktavAn vRSaH 07120074a etasminn antare rAjan dRSTvA karNasya vikramam 07120074c AkarNamuktair iSubhiH karNasya caturo hayAn 07120074e anayan mRtyulokAya caturbhiH sAyakottamaiH 07120075a sArathiM cAsya bhallena rathanIDAd apAharat 07120075c chAdayAm Asa ca zarais tava putrasya pazyataH 07120076a sa chAdyamAnaH samare hatAzvo hatasArathiH 07120076c mohitaH zarajAlena kartavyaM nAbhyapadyata 07120077a taM tathA virathaM dRSTvA ratham Aropya svaM tadA 07120077c azvatthAmA mahArAja bhUyo 'rjunam ayodhayat 07120078a madrarAjas tu kaunteyam avidhyat triMzatA zaraiH 07120078c zAradvatas tu viMzatyA vAsudevaM samArpayat 07120078e dhanaMjayaM dvAdazabhir AjaghAna zilImukhaiH 07120079a caturbhiH sindhurAjaz ca vRSasenaz ca saptabhiH 07120079c pRthak pRthaG mahArAja kRSNapArthAv avidhyatAm 07120080a tathaiva tAn pratyavidhyat kuntIputro dhanaMjayaH 07120080c droNaputraM catuHSaSTyA madrarAjaM zatena ca 07120081a saindhavaM dazabhir bhallair vRSasenaM tribhiH zaraiH 07120081c zAradvataM ca viMzatyA viddhvA pArthaH samunnadat 07120082a te pratijJApratIghAtam icchantaH savyasAcinaH 07120082c sahitAs tAvakAs tUrNam abhipetur dhanaMjayam 07120083a athArjunaH sarvatodhAram astraM; prAduzcakre trAsayan dhArtarASTrAn 07120083c taM pratyudIyuH kuravaH pANDusUnuM; rathair mahArhaiH zaravarSANy avarSan 07120084a tatas tu tasmiMs tumule samutthite; sudAruNe bhArata mohanIye 07120084c nAmuhyata prApya sa rAjaputraH; kirITamAlI visRjan pRSatkAn 07120085a rAjyaprepsuH savyasAcI kurUNAM; smaran klezAn dvAdazavarSavRttAn 07120085c gANDIvamuktair iSubhir mahAtmA; sarvA dizo vyAvRNod aprameyaiH 07120086a pradIptolkam abhavac cAntarikSaM; deheSu bhUrINy apatan vayAMsi 07120086c yat piGgalajyena kirITamAlI; kruddho ripUn Ajagavena hanti 07120087a kirITamAlI mahatA mahAyazAH; zarAsanenAsya zarAn anIkajit 07120087c hayapravekottamanAgadhUrgatAn; kurupravIrAn iSubhir nyapAtayat 07120088a gadAz ca gurvIH parighAn ayasmayAn; asIMz ca zaktIz ca raNe narAdhipAH 07120088c mahAnti zastrANi ca bhImadarzanAH; pragRhya pArthaM sahasAbhidudruvuH 07120089a sa tAn udIrNAn sarathAzvavAraNAn; padAtisaMghAMz ca mahAdhanurdharaH 07120089c vipannasarvAyudhajIvitAn raNe; cakAra vIro yamarASTravardhanAn 07121001 saMjaya uvAca 07121001a sa raNe vyacarat pArthaH prekSaNIyo dhanaMjayaH 07121001c yugapad dikSu sarvAsu citrANy astrANi darzayan 07121002a madhyaMdinagataM sUryaM pratapantam ivAmbare 07121002c na zekuH sarvabhUtAni pANDavaM prativIkSitum 07121003a prasRtAMs tasya gANDIvAc charavrAtAn mahAtmanaH 07121003c saMgrAme samapazyAma haMsapaGktIr ivAmbare 07121004a vinivArya sa vIrANAm astrair astrANi sarvazaH 07121004c darzayan raudram AtmAnam ugre karmaNi dhiSThitaH 07121005a sa tAn rathavarAn rAjann abhyatikrAmad arjunaH 07121005c mohayann iva nArAcair jayadrathavadhepsayA 07121006a visRjan dikSu sarvAsu zarAn asitasArathiH 07121006c sa raNe vyacarat tUrNaM prekSaNIyo dhanaMjayaH 07121007a bhramanta iva zUrasya zaravrAtA mahAtmanaH 07121007c adRzyantAntarikSasthAH zatazo 'tha sahasrazaH 07121008a AdadAnaM maheSvAsaM saMdadhAnaM ca pANDavam 07121008c visRjantaM ca kaunteyaM nAnupazyAmahe tadA 07121009a tathA sarvA dizo rAjan sarvAMz ca rathino raNe 07121009c AkulIkRtya kaunteyo jayadratham upAdravat 07121009e vivyAdha ca catuHSaSTyA zarANAM nataparvaNAm 07121010a saindhavas tu tathA viddhaH zarair gANDIvadhanvanA 07121010c na cakSame susaMkruddhas tottrArdita iva dvipaH 07121011a sa varAhadhvajas tUrNaM gArdhrapatrAn ajihmagAn 07121011c AzIviSasamaprakhyAn karmAraparimArjitAn 07121011e mumoca nizitAn saMkhye sAyakAn savyasAcini 07121012a tribhis tu viddhvA gANDIvaM nArAcaiH SaDbhir arjunam 07121012c aSTAbhir vAjino 'vidhyad dhvajaM caikena patriNA 07121013a sa vikSipyArjunas tIkSNAn saindhavapreSitAJ zarAn 07121013c yugapat tasya ciccheda zarAbhyAM saindhavasya ha 07121013e sArathez ca ziraH kAyAd dhvajaM ca samalaMkRtam 07121014a sa chinnayaSTiH sumahAJ zIryamANaH zarAhataH 07121014c varAhaH sindhurAjasya papAtAgnizikhopamaH 07121015a etasminn eva kAle tu drutaM gacchati bhAskare 07121015c abravIt pANDavaM tatra tvaramANo janArdanaH 07121016a dhanaMjaya ziraz chindhi saindhavasya durAtmanaH 07121016c astaM mahIdharazreSThaM yiyAsati divAkaraH 07121016e zRNuSvaiva ca me vAkyaM jayadrathavadhaM prati 07121017a vRddhakSatraH saindhavasya pitA jagati vizrutaH 07121017c sa kAleneha mahatA saindhavaM prAptavAn sutam 07121018a jayadratham amitraghnaM taM covAca tato nRpam 07121018c antarhitA tadA vANI meghadundubhinisvanA 07121019a tavAtmajo 'yaM martyeSu kulazIladamAdibhiH 07121019c guNair bhaviSyati vibho sadRzo vaMzayor dvayoH 07121019e kSatriyapravaro loke nityaM zUrAbhisatkRtaH 07121020a zatrubhir yudhyamAnasya saMgrAme tv asya dhanvinaH 07121020c ziraz chetsyati saMkruddhaH zatrur nAlakSito bhuvi 07121021a etac chrutvA sindhurAjo dhyAtvA ciram ariMdama 07121021c jJAtIn sarvAn uvAcedaM putrasnehAbhipIDitaH 07121022a saMgrAme yudhyamAnasya vahato mahatIM dhuram 07121022c dharaNyAM mama putrasya pAtayiSyati yaH ziraH 07121022e tasyApi zatadhA mUrdhA phaliSyati na saMzayaH 07121023a evam uktvA tato rAjye sthApayitvA jayadratham 07121023c vRddhakSatro vanaM yAtas tapazceSTaM samAsthitaH 07121024a so 'yaM tapyati tejasvI tapo ghoraM durAsadam 07121024c samantapaJcakAd asmAd bahir vAnaraketana 07121025a tasmAj jayadrathasya tvaM ziraz chittvA mahAmRdhe 07121025c divyenAstreNa ripuhan ghoreNAdbhutakarmaNA 07121026a sakuNDalaM sindhupateH prabhaJjanasutAnuja 07121026c utsaGge pAtayasvAzu vRddhakSatrasya bhArata 07121027a atha tvam asya mUrdhAnaM pAtayiSyasi bhUtale 07121027c tavApi zatadhA mUrdhA phaliSyati na saMzayaH 07121028a yathA caitan na jAnIyAt sa rAjA pRthivIpatiH 07121028c tathA kuru kuruzreSTha divyam astram upAzritaH 07121029a na hy asAdhyam akAryaM vA vidyate tava kiM cana 07121029c samasteSv api lokeSu triSu vAsavanandana 07121030a etac chrutvA tu vacanaM sRkkiNI parisaMlihan 07121030c indrAzanisamasparzaM divyamantrAbhimantritam 07121031a sarvabhArasahaM zazvadgandhamAlyArcitaM zaram 07121031c visasarjArjunas tUrNaM saindhavasya vadhe vRtaH 07121032a sa tu gANDIvanirmuktaH zaraH zyena ivAzugaH 07121032c zakuntam iva vRkSAgrAt saindhavasya ziro 'harat 07121033a aharat tat punaz caiva zarair UrdhvaM dhanaMjayaH 07121033c durhRdAm apraharSAya suhRdAM harSaNAya ca 07121034a zaraiH kadambakIkRtya kAle tasmiMz ca pANDavaH 07121034c samantapaJcakAd bAhyaM ziras tad vyaharat tataH 07121035a etasminn eva kAle tu vRddhakSatro mahIpatiH 07121035c saMdhyAm upAste tejasvI saMbandhI tava mAriSa 07121036a upAsInasya tasyAtha kRSNakezaM sakuNDalam 07121036c sindhurAjasya mUrdhAnam utsaGge samapAtayat 07121037a tasyotsaGge nipatitaM ziras tac cArukuNDalam 07121037c vRddhakSatrasya nRpater alakSitam ariMdama 07121038a kRtajapyasya tasyAtha vRddhakSatrasya dhImataH 07121038c uttiSThatas tat sahasA ziro 'gacchad dharAtalam 07121039a tatas tasya narendrasya putramUrdhani bhUtalam 07121039c gate tasyApi zatadhA mUrdhAgacchad ariMdama 07121040a tataH sarvANi bhUtAni vismayaM jagmur uttamam 07121040c vAsudevaz ca bIbhatsuM prazazaMsa mahAratham 07121041a tato dRSTvA vinihataM sindhurAjaM jayadratham 07121041c putrANAM tava netrebhyo duHkhAd bahv apataj jalam 07121042a bhImaseno 'pi saMgrAme bodhayann iva pANDavam 07121042c siMhanAdena mahatA pUrayAm Asa rodasI 07121043a taM zrutvA tu mahAnAdaM dharmaputro yudhiSThiraH 07121043c saindhavaM nihataM mene phalgunena mahAtmanA 07121044a tato vAditraghoSeNa svAn yodhAn abhiharSayan 07121044c abhyavartata saMgrAme bhAradvAjaM yuyutsayA 07121045a tataH pravavRte rAjann astaM gacchati bhAskare 07121045c droNasya somakaiH sArdhaM saMgrAmo lomaharSaNaH 07121046a te tu sarvaprayatnena bhAradvAjaM jighAMsavaH 07121046c saindhave nihate rAjann ayudhyanta mahArathAH 07121047a pANDavAs tu jayaM labdhvA saindhavaM vinihatya ca 07121047c ayodhayaMs tato droNaM jayonmattAs tatas tataH 07121048a arjuno 'pi raNe yodhAMs tAvakAn rathasattamAn 07121048c ayodhayan mahArAja hatvA saindhavakaM nRpam 07121049a sa devazatrUn iva devarAjaH; kirITamAlI vyadhamat samantAt 07121049c yathA tamAMsy abhyuditas tamoghnaH; pUrvAM pratijJAM samavApya vIraH 07122001 dhRtarASTra uvAca 07122001a tasmin vinihate vIre saindhave savyasAcinA 07122001c mAmakA yad akurvanta tan mamAcakSva saMjaya 07122002 saMjaya uvAca 07122002a saindhavaM nihataM dRSTvA raNe pArthena mAriSa 07122002c amarSavazam ApannaH kRpaH zAradvatas tadA 07122003a mahatA zaravarSeNa pANDavaM samavAkirat 07122003c drauNiz cAbhyadravat pArthaM ratham AsthAya phalgunam 07122004a tAv enaM rathinAM zreSThau rathAbhyAM rathasattamam 07122004c ubhAv ubhayatas tIkSNair vizikhair abhyavarSatAm 07122005a sa tathA zaravarSAbhyAM sumahadbhyAM mahAbhujaH 07122005c pIDyamAnaH parAm Artim agamad rathinAM varaH 07122006a so 'jighAMsur guruM saMkhye guros tanayam eva ca 07122006c cakArAcAryakaM tatra kuntIputro dhanaMjayaH 07122007a astrair astrANi saMvArya drauNeH zAradvatasya ca 07122007c mandavegAn iSUMs tAbhyAm ajighAMsur avAsRjat 07122008a te nAtibhRzam abhyaghnan vizikhA jayacoditAH 07122008c bahutvAt tu parAm ArtiM zarANAM tAv agacchatAm 07122009a atha zAradvato rAjan kaunteyazarapIDitaH 07122009c avAsIdad rathopasthe mUrcchAm abhijagAma ha 07122010a vihvalaM tam abhijJAya bhartAraM zarapIDitam 07122010c hato 'yam iti ca jJAtvA sArathis tam apAvahat 07122011a tasmin sanne mahArAja kRpe zAradvate yudhi 07122011c azvatthAmApy apAyAsIt pANDaveyAd rathAntaram 07122012a dRSTvA zAradvataM pArtho mUrchitaM zarapIDitam 07122012c ratha eva maheSvAsaH kRpaNaM paryadevayat 07122013a pazyann idaM mahAprAjJaH kSattA rAjAnam uktavAn 07122013c kulAntakaraNe pApe jAtamAtre suyodhane 07122014a nIyatAM paralokAya sAdhv ayaM kulapAMsanaH 07122014c asmAd dhi kurumukhyAnAM mahad utpatsyate bhayam 07122015a tad idaM samanuprAptaM vacanaM satyavAdinaH 07122015c tatkRte hy adya pazyAmi zaratalpagataM kRpam 07122016a dhig astu kSAtram AcAraM dhig astu balapauruSam 07122016c ko hi brAhmaNam AcAryam abhidruhyeta mAdRzaH 07122017a RSiputro mamAcAryo droNasya dayitaH sakhA 07122017c eSa zete rathopasthe madbANair abhipIDitaH 07122018a akAmayAnena mayA vizikhair ardito bhRzam 07122018c avAsIdad rathopasthe prANAn pIDayatIva me 07122019a zarArditena hi mayA prekSaNIyo mahAdyutiH 07122019c pratyasto bahubhir bANair dazadharmagatena vai 07122020a zocayaty eSa nipatan bhUyaH putravadhAd dhi mAm 07122020c kRpaNaM svarathe sannaM pazya kRSNa yathA gatam 07122021a upAkRtya tu vai vidyAm AcAryebhyo nararSabhAH 07122021c prayacchantIha ye kAmAn devatvam upayAnti te 07122022a ye tu vidyAm upAdAya gurubhyaH puruSAdhamAH 07122022c ghnanti tAn eva durvRttAs te vai nirayagAminaH 07122023a tad idaM narakAyAdya kRtaM karma mayA dhruvam 07122023c AcAryaM zaravarSeNa rathe sAdayatA kRpam 07122024a yat tat pUrvam upAkurvann astraM mAm abravIt kRpaH 07122024c na kathaM cana kauravya prahartavyaM gurAv iti 07122025a tad idaM vacanaM sAdhor AcAryasya mahAtmanaH 07122025c nAnuSThitaM tam evAjau vizikhair abhivarSatA 07122026a namas tasmai supUjyAya gautamAyApalAyine 07122026c dhig astu mama vArSNeya yo hy asmai praharAmy aham 07122027a tathA vilapamAne tu savyasAcini taM prati 07122027c saindhavaM nihataM dRSTvA rAdheyaH samupAdravat 07122028a upAyAntaM tu rAdheyaM dRSTvA pArtho mahArathaH 07122028c prahasan devakIputram idaM vacanam abravIt 07122029a eSa prayAty AdhirathiH sAtyakeH syandanaM prati 07122029c na mRSyati hataM nUnaM bhUrizravasam Ahave 07122030a yatra yAty eSa tatra tvaM codayAzvAJ janArdana 07122030c mA somadatteH padavIM gamayet sAtyakiM vRSaH 07122031a evam ukto mahAbAhuH kezavaH savyasAcinA 07122031c pratyuvAca mahAtejAH kAlayuktam idaM vacaH 07122032a alam eSa mahAbAhuH karNAyaiko hi pANDava 07122032c kiM punar draupadeyAbhyAM sahitaH sAtvatarSabhaH 07122033a na ca tAvat kSamaH pArtha karNena tava saMgaraH 07122033c prajvalantI maholkeva tiSThaty asya hi vAsavI 07122033e tvadarthaM pUjyamAnaiSA rakSyate paravIrahan 07122034a ataH karNaH prayAtv atra sAtvatasya yathA tathA 07122034c ahaM jJAsyAmi kauravya kAlam asya durAtmanaH 07122035 dhRtarASTra uvAca 07122035a yo 'sau karNena vIreNa vArSNeyasya samAgamaH 07122035c hate tu bhUrizravasi saindhave ca nipAtite 07122036a sAtyakiz cApi virathaH kaM samArUDhavAn ratham 07122036c cakrarakSau ca pAJcAlyau tan mamAcakSva saMjaya 07122037 saMjaya uvAca 07122037a hanta te varNayiSyAmi yathAvRttaM mahAraNe 07122037c zuzrUSasva sthiro bhUtvA durAcaritam AtmanaH 07122038a pUrvam eva hi kRSNasya manogatam idaM prabho 07122038c vijetavyo yathA vIraH sAtyakir yUpaketunA 07122039a atItAnAgataM rAjan sa hi vetti janArdanaH 07122039c ataH sUtaM samAhUya dArukaM saMdideza ha 07122039e ratho me yujyatAM kAlyam iti rAjan mahAbalaH 07122040a na hi devA na gandharvA na yakSoragarAkSasAH 07122040c mAnavA vA vijetAraH kRSNayoH santi ke cana 07122041a pitAmahapurogAz ca devAH siddhAz ca taM viduH 07122041c tayoH prabhAvam atulaM zRNu yuddhaM ca tad yathA 07122042a sAtyakiM virathaM dRSTvA karNaM cAbhyudyatAyudham 07122042c dadhmau zaGkhaM mahAvegam ArSabheNAtha mAdhavaH 07122043a dAruko 'vetya saMdezaM zrutvA zaGkhasya ca svanam 07122043c ratham anvAnayat tasmai suparNocchritaketanam 07122044a sa kezavasyAnumate rathaM dArukasaMyutam 07122044c Aruroha zineH pautro jvalanAdityasaMnibham 07122045a kAmagaiH sainyasugrIvameghapuSpabalAhakaiH 07122045c hayodagrair mahAvegair hemabhANDavibhUSitaiH 07122046a yuktaM samAruhya ca taM vimAnapratimaM ratham 07122046c abhyadravata rAdheyaM pravapan sAyakAn bahUn 07122047a cakrarakSAv api tadA yudhAmanyUttamaujasau 07122047c dhanaMjayarathaM hitvA rAdheyaM pratyudIyayuH 07122048a rAdheyo 'pi mahArAja zaravarSaM samutsRjan 07122048c abhyadravat susaMkruddho raNe zaineyam acyutam 07122049a naiva daivaM na gAndharvaM nAsuroragarAkSasam 07122049c tAdRzaM bhuvi vA yuddhaM divi vA zrutam ity uta 07122050a upAramata tat sainyaM sarathAzvanaradvipam 07122050c tayor dRSTvA mahArAja karma saMmUDhacetanam 07122051a sarve ca samapazyanta tad yuddham atimAnuSam 07122051c tayor nRvarayo rAjan sArathyaM dArukasya ca 07122052a gatapratyAgatAvRttair maNDalaiH saMnivartanaiH 07122052c sArathes tu rathasthasya kAzyapeyasya vismitAH 07122053a nabhastalagatAz caiva devagandharvadAnavAH 07122053c atIvAvahitA draSTuM karNazaineyayo raNam 07122054a mitrArthe tau parAkrAntau spardhinau zuSmiNau raNe 07122054c karNaz cAmarasaMkAzo yuyudhAnaz ca sAtyakiH 07122055a anyonyaM tau mahArAja zaravarSair avarSatAm 07122055c pramamAtha zineH pautraM karNaH sAyakavRSTibhiH 07122056a amRSyamANo nidhanaM kauravyajalasaMdhayoH 07122056c karNaH zokasamAviSTo mahoraga iva zvasan 07122057a sa zaineyaM raNe kruddhaH pradahann iva cakSuSA 07122057c abhyadravata vegena punaH punar ariMdamaH 07122058a taM tu saMprekSya saMkruddhaM sAtyakiH pratyavidhyata 07122058c mahatA zaravarSeNa gajaH pratigajaM yathA 07122059a tau sametya naravyAghrau vyAghrAv iva tarasvinau 07122059c anyonyaM saMtatakSAte raNe 'nupamavikramau 07122060a tataH karNaM zineH pautraH sarvapArazavaiH zaraiH 07122060c bibheda sarvagAtreSu punaH punar ariMdamaH 07122061a sArathiM cAsya bhallena rathanIDAd apAharat 07122061c azvAMz ca caturaH zvetAn nijaghne nizitaiH zaraiH 07122062a chittvA dhvajaM zatenaiva zatadhA puruSarSabhaH 07122062c cakAra virathaM karNaM tava putrasya pazyataH 07122063a tato vimanaso rAjaMs tAvakAH puruSarSabhAH 07122063c vRSasenaH karNasutaH zalyo madrAdhipas tathA 07122064a droNaputraz ca zaineyaM sarvataH paryavArayan 07122064c tataH paryAkulaM sarvaM na prAjJAyata kiM cana 07122065a tathA sAtyakinA vIre virathe sUtaje kRte 07122065c hAhAkAras tato rAjan sarvasainyeSu cAbhavat 07122066a karNo 'pi vihvalo rAjan sAtvatenArditaH zaraiH 07122066c duryodhanarathaM rAjann Aruroha viniHzvasan 07122067a mAnayaMs tava putrasya bAlyAt prabhRti sauhRdam 07122067c kRtAM rAjyapradAnena pratijJAM paripAlayan 07122068a tathA tu virathe karNe putrAn vai tava pArthiva 07122068c duHzAsanamukhAJ zUrAn nAvadhIt sAtyakir vazI 07122069a rakSan pratijJAM ca punar bhImasenakRtAM purA 07122069c virathAn vihvalAMz cakre na tu prANair vyayojayat 07122070a bhImasenena tu vadhaH putrANAM te pratizrutaH 07122070c punardyUte ca pArthena vadhaH karNasya saMzrutaH 07122071a vadhe tv akurvan yatnaM te tasya karNamukhAs tadA 07122071c nAzaknuvaMz ca taM hantuM sAtyakiM pravarA rathAH 07122072a drauNiz ca kRtavarmA ca tathaivAnye mahArathAH 07122072c nirjitA dhanuSaikena zatazaH kSatriyarSabhAH 07122072e kAGkSatA paralokaM ca dharmarAjasya ca priyam 07122073a kRSNayoH sadRzo vIrye sAtyakiH zatrukarzanaH 07122073c kRSNo vApi bhavel loke pArtho vApi dhanurdharaH 07122073e zaineyo vA naravyAghraz caturtho nopalabhyate 07122074 dhRtarASTra uvAca 07122074a ajayyaM ratham AsthAya vAsudevasya sAtyakiH 07122074c virathaM kRtavAn karNaM vAsudevasamo yuvA 07122075a dArukeNa samAyuktaM svabAhubaladarpitaH 07122075c kaccid anyaM samArUDhaH sa rathaM sAtyakiH punaH 07122076a etad icchAmy ahaM zrotuM kuzalo hy asi bhASitum 07122076c asahyaM tam ahaM manye tan mamAcakSva saMjaya 07122077 saMjaya uvAca 07122077a zRNu rAjan yathA tasya ratham anyaM mahAmatiH 07122077c dArukasyAnujas tUrNaM kalpanAvidhikalpitam 07122078a AyasaiH kAJcanaiz cApi paTTair naddhaM sakUbaram 07122078c tArAsahasrakhacitaM siMhadhvajapatAkinam 07122079a azvair vAtajavair yuktaM hemabhANDaparicchadaiH 07122079c pANDurair indusaMkAzaiH sarvazabdAtigair dRDhaiH 07122080a citrakAJcanasaMnAhair vAjimukhyair vizAM pate 07122080c ghaNTAjAlAkularavaM zaktitomaravidyutam 07122081a vRtaM sAMgrAmikair dravyair bahuzastraparicchadam 07122081c rathaM saMpAdayAm Asa meghagambhIranisvanam 07122082a taM samAruhya zaineyas tava sainyam upAdravat 07122082c dAruko 'pi yathAkAmaM prayayau kezavAntikam 07122083a karNasyApi mahArAja zaGkhagokSIrapANDuraiH 07122083c citrakAJcanasaMnAhaiH sadazvair vegavattaraiH 07122084a hemakakSyAdhvajopetaM kLptayantrapatAkinam 07122084c agryaM rathaM suyantAraM bahuzastraparicchadam 07122085a upAjahrus tam AsthAya karNo 'py abhyadravad ripUn 07122085c etat te sarvam AkhyAtaM yan mAM tvaM paripRcchasi 07122086a bhUyaz cApi nibodha tvaM tavApanayajaM kSayam 07122086c ekatriMzat tava sutA bhImasenena pAtitAH 07122087a durmukhaM pramukhe kRtvA satataM citrayodhinam 07122087c zatazo nihatAH zUrAH sAtvatenArjunena ca 07122088a bhISmaM pramukhataH kRtvA bhagadattaM ca mAriSa 07122088c evam eSa kSayo vRtto rAjan durmantrite tava 07123001 dhRtarASTra uvAca 07123001a tathA gateSu zUreSu teSAM mama ca saMjaya 07123001c kiM vai bhImas tadAkArSIt tan mamAcakSva saMjaya 07123002 saMjaya uvAca 07123002a viratho bhImaseno vai karNavAkzalyapIDitaH 07123002c amarSavazam ApannaH phalgunaM vAkyam abravIt 07123003a punaH punas tUbaraka mUDha audariketi ca 07123003c akRtAstraka mA yodhIr bAla saMgrAmakAtara 07123004a iti mAm abravIt karNaH pazyatas te dhanaMjaya 07123004c evaM vaktA ca me vadhyas tena cokto 'smi bhArata 07123005a etad vrataM mahAbAho tvayA saha kRtaM mayA 07123005c yathaitan mama kaunteya tathA tava na saMzayaH 07123006a tadvadhAya narazreSTha smaraitad vacanaM mama 07123006c yathA bhavati tat satyaM tathA kuru dhanaMjaya 07123007a tac chrutvA vacanaM tasya bhImasyAmitavikramaH 07123007c tato 'rjuno 'bravIt karNaM kiM cid abhyetya saMyuge 07123008a karNa karNa vRthAdRSTe sUtaputrAtmasaMstuta 07123008c adharmabuddhe zRNu me yat tvA vakSyAmi sAMpratam 07123009a dvividhaM karma zUrANAM yuddhe jayaparAjayau 07123009c tau cApy anityau rAdheya vAsavasyApi yudhyataH 07123010a mumUrSur yuyudhAnena viratho 'si visarjitaH 07123010c yadRcchayA bhImasenaM virathaM kRtavAn asi 07123011a adharmas tv eSa rAdheya yat tvaM bhImam avocathAH 07123011c yuddhadharmaM vijAnan vai yudhyantam apalAyinam 07123011e pUrayantaM yathAzakti zUrakarmAhave tathA 07123012a pazyatAM sarvasainyAnAM kezavasya mamaiva ca 07123012c viratho bhImasenena kRto 'si bahuzo raNe 07123012e na ca tvAM paruSaM kiM cid uktavAn paNDunandanaH 07123013a yasmAt tu bahu rUkSaM ca zrAvitas te vRkodaraH 07123013c parokSaM yac ca saubhadro yuSmAbhir nihato mama 07123014a tasmAd asyAvalepasya sadyaH phalam avApnuhi 07123014c tvayA tasya dhanuz chinnam AtmanAzAya durmate 07123015a tasmAd vadhyo 'si me mUDha sabhRtyabalavAhanaH 07123015c kuru tvaM sarvakRtyAni mahat te bhayam Agatam 07123016a hantAsmi vRSasenaM te prekSamANasya saMyuge 07123016c ye cAnye 'py upayAsyanti buddhimohena mAM nRpAH 07123016e tAMz ca sarvAn haniSyAmi satyenAyudham Alabhe 07123017a tvAM ca mUDhAkRtaprajJam atimAninam Ahave 07123017c dRSTvA duryodhano mando bhRzaM tapsyati pAtitam 07123018a arjunena pratijJAte vadhe karNasutasya tu 07123018c mahAn sutumulaH zabdo babhUva rathinAM tadA 07123019a tasminn AkulasaMgrAme vartamAne mahAbhaye 07123019c mandarazmiH sahasrAMzur astaM girim upAgamat 07123020a tato rAjan hRSIkezaH saMgrAmazirasi sthitam 07123020c tIrNapratijJaM bIbhatsuM pariSvajyedam abravIt 07123021a diSTyA saMpAditA jiSNo pratijJA mahatI tvayA 07123021c diSTyA ca nihataH pApo vRddhakSatraH sahAtmajaH 07123022a dhArtarASTrabalaM prApya devasenApi bhArata 07123022c sIdeta samare jiSNo nAtra kAryA vicAraNA 07123023a na taM pazyAmi lokeSu cintayan puruSaM kva cit 07123023c tvad Rte puruSavyAghra ya etad yodhayed balam 07123024a mahAprabhAvA bahavas tvayA tulyAdhikApi vA 07123024c sametAH pRthivIpAlA dhArtarASTrasya kAraNAt 07123024e te tvAM prApya raNe kruddhaM nAbhyavartanta daMzitAH 07123025a tava vIryaM balaM caiva rudrazakrAntakopamam 07123025c nedRzaM zaknuyAt kaz cid raNe kartuM parAkramam 07123025e yAdRzaM kRtavAn adya tvam ekaH zatrutApanaH 07123026a evam eva hate karNe sAnubandhe durAtmani 07123026c vardhayiSyAmi bhUyas tvAM vijitAriM hatadviSam 07123027a tam arjunaH pratyuvAca prasAdAt tava mAdhava 07123027c pratijJeyaM mayottIrNA vibudhair api dustarA 07123028a anAzcaryo jayas teSAM yeSAM nAtho 'si mAdhava 07123028c tvatprasAdAn mahIM kRtsnAM saMprApsyati yudhiSThiraH 07123029a tavaiva bhAro vArSNeya tavaiva vijayaH prabho 07123029c vardhanIyAs tava vayaM preSyAz ca madhusUdana 07123030a evam uktaH smayan kRSNaH zanakair vAhayan hayAn 07123030c darzayAm Asa pArthAya krUram AyodhanaM mahat 07123031 zrIkRSNa uvAca 07123031a prArthayanto jayaM yuddhe prathitaM ca mahad yazaH 07123031c pRthivyAM zerate zUrAH pArthivAs tvaccharair hatAH 07123032a vikIrNazastrAbharaNA vipannAzvarathadvipAH 07123032c saMchinnabhinnavarmANo vaiklavyaM paramaM gatAH 07123033a sasattvA gatasattvAz ca prabhayA parayA yutAH 07123033c sajIvA iva lakSyante gatasattvA narAdhipAH 07123034a teSAM zaraiH svarNapuGkhaiH zastraiz ca vividhaiH zitaiH 07123034c vAhanair Ayudhaiz caiva saMpUrNAM pazya medinIm 07123035a varmabhiz carmabhir hAraiH zirobhiz ca sakuNDalaiH 07123035c uSNISair mukuTaiH sragbhiz cUDAmaNibhir ambaraiH 07123036a kaNThasUtrair aGgadaiz ca niSkair api ca suprabhaiH 07123036c anyaiz cAbharaNaiz citrair bhAti bhArata medinI 07123037a cAmarair vyajanaiz citrair dhvajaiz cAzvarathadvipaiH 07123037c vividhaiz ca paristomair azvAnAM ca prakIrNakaiH 07123038a kuthAbhiz ca vicitrAbhir varUthaiz ca mahAdhanaiH 07123038c saMstIrNAM vasudhAM pazya citrapaTTair ivAvRtAm 07123039a nAgebhyaH patitAn anyAn kalpitebhyo dvipaiH saha 07123039c siMhAn vajrapraNunnebhyo giryagrebhya iva cyutAn 07123040a saMsyUtAn vAjibhiH sArdhaM dharaNyAM pazya cAparAn 07123040c padAtisAdisaMghAMz ca kSatajaughapariplutAn 07123041 saMjaya uvAca 07123041a evaM saMdarzayan kRSNo raNabhUmiM kirITinaH 07123041c svaiH sametaH sa muditaH pAJcajanyaM vyanAdayat 07124001 saMjaya uvAca 07124001a tato yudhiSThiro rAjA rathAd Aplutya bhArata 07124001c paryaSvajat tadA kRSNAv AnandAzrupariplutaH 07124002a pramRjya vadanaM zubhraM puNDarIkasamaprabham 07124002c abravId vAsudevaM ca pANDavaM ca dhanaMjayam 07124003a diSTyA pazyAmi saMgrAme tIrNabhArau mahArathau 07124003c diSTyA ca nihataH pApaH saindhavaH puruSAdhamaH 07124004a kRSNa diSTyA mama prItir mahatI pratipAditA 07124004c diSTyA zatrugaNAz caiva nimagnAH zokasAgare 07124005a na teSAM duSkaraM kiM cit triSu lokeSu vidyate 07124005c sarvalokagurur yeSAM tvaM nAtho madhusUdana 07124006a tava prasAdAd govinda vayaM jeSyAmahe ripUn 07124006c yathA pUrvaM prasAdAt te dAnavAn pAkazAsanaH 07124007a pRthivIvijayo vApi trailokyavijayo 'pi vA 07124007c dhruvo hi teSAM vArSNeya yeSAM tuSTo 'si mAdhava 07124008a na teSAM vidyate pApaM saMgrAme vA parAjayaH 07124008c tridazezvaranAthas tvaM yeSAM tuSTo 'si mAdhava 07124009a tvatprasAdAd dhRSIkeza zakraH suragaNezvaraH 07124009c trailokyavijayaM zrImAn prAptavAn raNamUrdhani 07124010a tava caiva prasAdena tridazAs tridazezvara 07124010c amaratvaM gatAH kRSNa lokAMz cAznuvate 'kSayAn 07124011a tvatprasAdasamutthena vikrameNArisUdana 07124011c surezatvaM gataH zakro hatvA daityAn sahasrazaH 07124012a tvatprasAdAd dhRSIkeza jagat sthAvarajaGgamam 07124012c svavartmani sthitaM vIra japahomeSu vartate 07124013a ekArNavam idaM pUrvaM sarvam AsIt tamomayam 07124013c tvatprasAdAt prakAzatvaM jagat prAptaM narottama 07124014a sraSTAraM sarvalokAnAM paramAtmAnam acyutam 07124014c ye prapannA hRSIkezaM na te muhyanti karhi cit 07124015a anAdinidhanaM devaM lokakartAram avyayam 07124015c tvAM bhaktA ye hRSIkeza durgANy atitaranti te 07124016a paraM purANaM puruSaM purANAnAM paraM ca yat 07124016c prapadyatas taM paramaM parA bhUtir vidhIyate 07124017a yo 'gAta caturo vedAn yaz ca vedeSu gIyate 07124017c taM prapadya mahAtmAnaM bhUtim Apnoty anuttamAm 07124018a dhanaMjayasakhA yaz ca dhanaMjayahitaz ca yaH 07124018c taM dhanaMjayagoptAraM prapadya sukham edhate 07124019a ity uktau tau mahAtmAnAv ubhau kezavapANDavau 07124019c tAv abrUtAM tadA hRSTau rAjAnaM pRthivIpatim 07124020a tava kopAgninA dagdhaH pApo rAjA jayadrathaH 07124020c udIrNaM cApi sumahad dhArtarASTrabalaM raNe 07124021a hanyate nihataM caiva vinaGkSyati ca bhArata 07124021c tava krodhahatA hy ete kauravAH zatrusUdana 07124022a tvAM hi cakSurhaNaM vIraM kopayitvA suyodhanaH 07124022c samitrabandhuH samare prANAMs tyakSyati durmatiH 07124023a tava krodhahataH pUrvaM devair api sudurjayaH 07124023c zaratalpagataH zete bhISmaH kurupitAmahaH 07124024a durlabho hi jayas teSAM saMgrAme ripusUdana 07124024c yAtA mRtyuvazaM te vai yeSAM kruddho 'si pANDava 07124025a rAjyaM prANAH priyAH putrAH saukhyAni vividhAni ca 07124025c acirAt tasya nazyanti yeSAM kruddho 'si mAnada 07124026a vinaSTAn kauravAn manye saputrapazubAndhavAn 07124026c rAjadharmapare nityaM tvayi kruddhe yudhiSThira 07124027a tato bhImo mahAbAhuH sAtyakiz ca mahArathaH 07124027c abhivAdya guruM jyeSThaM mArgaNaiH kSatavikSatau 07124027e sthitAv AstAM maheSvAsau pAJcAlyaiH parivAritau 07124028a tau dRSTva muditau vIrau prAJjalI cAgrataH sthitau 07124028c abhyanandata kaunteyas tAv ubhau bhImasAtyakI 07124029a diSTyA pazyAmi vAM vIrau vimuktau sainyasAgarAt 07124029c droNagrAhAd durAdharSAd dhArdikyamakarAlayAt 07124029e diSTyA ca nirjitAH saMkhye pRthivyAM sarvapArthivAH 07124030a yuvAM vijayinau cApi diSTyA pazyAmi saMyuge 07124030c diSTyA droNo jitaH saMkhye hArdikyaz ca mahAbalaH 07124031a sainyArNavaM samuttIrNau diSTyA pazyAmi cAnaghau 07124031c samarazlAghinau vIrau samareSv apalAyinau 07124031e mama prANasamau caiva diSTyA pazyAmi vAm aham 07124032a ity uktvA pANDavo rAjA yuyudhAnavRkodarau 07124032c sasvaje puruSavyAghrau harSAd bASpaM mumoca ha 07124033a tataH pramuditaM sarvaM balam AsId vizAM pate 07124033c pANDavAnAM jayaM dRSTvA yuddhAya ca mano dadhe 07125001 saMjaya uvAca 07125001a saindhave nihate rAjan putras tava suyodhanaH 07125001c azruklinnamukho dIno nirutsAho dviSajjaye 07125001e amanyatArjunasamo yodho bhuvi na vidyate 07125002a na droNo na ca rAdheyo nAzvatthAmA kRpo na ca 07125002c kruddhasya pramukhe sthAtuM paryAptA iti mAriSa 07125003a nirjitya hi raNe pArthaH sarvAn mama mahArathAn 07125003c avadhIt saindhavaM saMkhye nainaM kaz cid avArayat 07125004a sarvathA hatam evaitat kauravANAM mahad balam 07125004c na hy asya vidyate trAtA sAkSAd api puraMdaraH 07125005a yam upAzritya saMgrAme kRtaH zastrasamudyamaH 07125005c sa karNo nirjitaH saMkhye hataz caiva jayadrathaH 07125006a paruSANi sabhAmadhye proktavAn yaH sma pANDavAn 07125006c sa karNo nirjitaH saMkhye saindhavaz ca nipAtitaH 07125007a yasya vIryaM samAzritya zamaM yAcantam acyutam 07125007c tRNavat tam ahaM manye sa karNo nirjito yudhi 07125008a evaM klAntamanA rAjann upAyAd droNam IkSitum 07125008c AgaskRt sarvalokasya putras te bharatarSabha 07125009a tatas tat sarvam Acakhyau kurUNAM vaizasaM mahat 07125009c parAn vijayataz cApi dhArtarASTrAn nimajjataH 07125010 duryodhana uvAca 07125010a pazya mUrdhAvasiktAnAm AcArya kadanaM kRtam 07125010c kRtvA pramukhataH zUraM bhISmaM mama pitAmaham 07125011a taM nihatya pralubdho 'yaM zikhaNDI pUrNamAnasaH 07125011c pAJcAlaiH sahitaH sarvaiH senAgram abhikarSati 07125012a aparaz cApi durdharSaH ziSyas te savyasAcinA 07125012c akSauhiNIH sapta hatvA hato rAjA jayadrathaH 07125013a asmadvijayakAmAnAM suhRdAm upakAriNAm 07125013c gantAsmi katham AnRNyaM gatAnAM yamasAdanam 07125014a ye madarthaM parIpsanti vasudhAM vasudhAdhipAH 07125014c te hitvA vasudhaizvaryaM vasudhAm adhizerate 07125015a so 'haM kApuruSaH kRtvA mitrANAM kSayam IdRzam 07125015c nAzvamedhasahasreNa pAtum AtmAnam utsahe 07125016a mama lubdhasya pApasya tathA dharmApacAyinaH 07125016c vyAyacchanto jigISantaH prAptA vaivasvatakSayam 07125017a kathaM patitavRttasya pRthivI suhRdAM druhaH 07125017c vivaraM nAzakad dAtuM mama pArthivasaMsadi 07125018a so 'haM rudhirasiktAGgaM rAjJAM madhye pitAmaham 07125018c zayAnaM nAzakaM trAtuM bhISmam Ayodhane hatam 07125019a taM mAm anAryapuruSaM mitradruham adhArmikam 07125019c kiM sa vakSyati durdharSaH sametya paralokajit 07125020a jalasaMdhaM maheSvAsaM pazya sAtyakinA hatam 07125020c madartham udyataM zUraM prANAMs tyaktvA mahAratham 07125021a kAmbojaM nihataM dRSTvA tathAlambusam eva ca 07125021c anyAn bahUMz ca suhRdo jIvitArtho 'dya ko mama 07125022a vyAyacchanto hatAH zUrA madarthe ye 'parAGmukhAH 07125022c yatamAnAH paraM zaktyA vijetum ahitAn mama 07125023a teSAM gatvAham AnRNyam adya zaktyA paraMtapa 07125023c tarpayiSyAmi tAn eva jalena yamunAm anu 07125024a satyaM te pratijAnAmi sarvazastrabhRtAM vara 07125024c iSTApUrtena ca zape vIryeNa ca sutair api 07125025a nihatya tAn raNe sarvAn pAJcAlAn pANDavaiH saha 07125025c zAntiM labdhAsmi teSAM vA raNe gantA salokatAm 07125026a na hIdAnIM sahAyA me parIpsanty anupaskRtAH 07125026c zreyo hi pANDUn manyante na tathAsmAn mahAbhuja 07125027a svayaM hi mRtyur vihitaH satyasaMdhena saMyuge 07125027c bhavAn upekSAM kurute suziSyatvAd dhanaMjaye 07125028a ato vinihatAH sarve ye 'smajjayacikIrSavaH 07125028c karNam eva tu pazyAmi saMpraty asmajjayaiSiNam 07125029a yo hi mitram avijJAya yAthAtathyena mandadhIH 07125029c mitrArthe yojayaty enaM tasya so 'rtho 'vasIdati 07125030a tAdRgrUpam idaM kAryaM kRtaM mama suhRdbruvaiH 07125030c mohAl lubdhasya pApasya jihmAcArais tatas tataH 07125031a hato jayadrathaz caiva saumadattiz ca vIryavAn 07125031c abhISAhAH zUrasenAH zibayo 'tha vasAtayaH 07125032a so 'ham adya gamiSyAmi yatra te puruSarSabhAH 07125032c hatA madarthaM saMgrAme yudhyamAnAH kirITinA 07125033a na hi me jIvitenArthas tAn Rte puruSarSabhAn 07125033c AcAryaH pANDuputrANAm anujAnAtu no bhavAn 07126001 dhRtarASTra uvAca 07126001a sindhurAje hate tAta samare savyasAcinA 07126001c tathaiva bhUrizravasi kim AsId vo manas tadA 07126002a duryodhanena ca droNas tathoktaH kurusaMsadi 07126002c kim uktavAn paraM tasmAt tan mamAcakSva saMjaya 07126003 saMjaya uvAca 07126003a niSTAnako mahAn AsIt sainyAnAM tava bhArata 07126003c saindhavaM nihataM dRSTvA bhUrizravasam eva ca 07126004a mantritaM tava putrasya te sarvam avamenire 07126004c yena mantreNa nihatAH zatazaH kSatriyarSabhAH 07126005a droNas tu tad vacaH zrutvA putrasya tava durmanAH 07126005c muhUrtam iva tu dhyAtvA bhRzam Arto 'bhyabhASata 07126006a duryodhana kim evaM mAM vAkzarair abhikRntasi 07126006c ajayyaM samare nityaM bruvANaM savyasAcinam 07126007a etenaivArjunaM jJAtum alaM kaurava saMyuge 07126007c yac chikhaNDy avadhId bhISmaM pAlyamAnaH kirITinA 07126008a avadhyaM nihataM dRSTvA saMyuge devamAnuSaiH 07126008c tadaivAjJAsiSam ahaM neyam astIti bhAratI 07126009a yaM puMsAM triSu lokeSu sarvazUram amaMsmahi 07126009c tasmin vinihate zUre kiM zeSaM paryupAsmahe 07126010a yAn sma tAn glahate tAtaH zakuniH kurusaMsadi 07126010c akSAn na te 'kSA nizitA bANAs te zatrutApanAH 07126011a ta ete ghnanti nas tAta vizikhA jayacoditAH 07126011c yAMs tadA khyApyamAnAMs tvaM vidureNa na budhyase 07126012a tAs tA vilapataz cApi vidurasya mahAtmanaH 07126012c dhIrasya vAco nAzrauSIH kSemAya vadataH zivAH 07126013a tad idaM vartate ghoram AgataM vaizasaM mahat 07126013c tasyAvamAnAd vAkyasya duryodhana kRte tava 07126014a yac ca naH prekSamANAnAM kRSNAm AnAyayaH sabhAm 07126014c anarhatIM kule jAtAM sarvadharmAnucAriNIm 07126015a tasyAdharmasya gAndhAre phalaM prAptam idaM tvayA 07126015c no cet pApaM pare loke tvam arcchethAs tato 'dhikam 07126016a yac ca tAn pANDavAn dyUte viSameNa vijitya ha 07126016c prAvrAjayas tadAraNye rauravAjinavAsasaH 07126017a putrANAm iva caiteSAM dharmam AcaratAM sadA 07126017c druhyet ko nu naro loke mad anyo brAhmaNabruvaH 07126018a pANDavAnAm ayaM kopas tvayA zakuninA saha 07126018c AhRto dhRtarASTrasya saMmate kurusaMsadi 07126019a duHzAsanena saMyuktaH karNena parivardhitaH 07126019c kSattur vAkyam anAdRtya tvayAbhyastaH punaH punaH 07126020a yat tat sarve parAbhUya paryavArayatArjunim 07126020c sindhurAjAnam Azritya sa vo madhye kathaM hataH 07126021a kathaM tvayi ca karNe ca kRpe zalye ca jIvati 07126021c azvatthAmni ca kauravya nidhanaM saindhavo 'gamat 07126022a yad vas tat sarvarAjAnas tejas tigmam upAsate 07126022c sindhurAjaM paritrAtuM sa vo madhye kathaM hataH 07126023a mayy eva hi vizeSeNa tathA duryodhana tvayi 07126023c AzaMsata paritrANam arjunAt sa mahIpatiH 07126024a tatas tasmin paritrANam alabdhavati phalgunAt 07126024c na kiM cid anupazyAmi jIvitatrANam AtmanaH 07126025a majjantam iva cAtmAnaM dhRSTadyumnasya kilbiSe 07126025c pazyAmy ahatvA pAJcAlAn saha tena zikhaNDinA 07126026a tan mA kim abhitapyantaM vAkzarair abhikRntasi 07126026c azaktaH sindhurAjasya bhUtvA trANAya bhArata 07126027a sauvarNaM satyasaMdhasya dhvajam akliSTakarmaNaH 07126027c apazyan yudhi bhISmasya katham AzaMsase jayam 07126028a madhye mahArathAnAM ca yatrAhanyata saindhavaH 07126028c hato bhUrizravAz caiva kiM zeSaM tatra manyase 07126029a kRpa eva ca durdharSo yadi jIvati pArthiva 07126029c yo nAgAt sindhurAjasya vartma taM pUjayAmy aham 07126030a yac cApazyaM hataM bhISmaM pazyatas te 'nujasya vai 07126030c duHzAsanasya kauravya kurvANaM karma duSkaram 07126030e avadhyakalpaM saMgrAme devair api savAsavaiH 07126031a na te vasuMdharAstIti tad ahaM cintaye nRpa 07126031c imAni pANDavAnAM ca sRJjayAnAM ca bhArata 07126031e anIkAny Adravante mAM sahitAny adya mAriSa 07126032a nAhatvA sarvapAJcAlAn kavacasya vimokSaNam 07126032c kartAsmi samare karma dhArtarASTra hitaM tava 07126033a rAjan brUyAH sutaM me tvam azvatthAmAnam Ahave 07126033c na somakAH pramoktavyA jIvitaM parirakSatA 07126034a yac ca pitrAnuziSTo 'si tad vacaH paripAlaya 07126034c AnRzaMsye dame satye Arjave ca sthiro bhava 07126035a dharmArthakAmakuzalo dharmArthAv apy apIDayan 07126035c dharmapradhAnaH kAryANi kuryAz ceti punaH punaH 07126036a cakSurmanobhyAM saMtoSyA viprAH sevyAz ca zaktitaH 07126036c na caiSAM vipriyaM kAryaM te hi vahnizikhopamAH 07126037a eSa tv aham anIkAni pravizAmy arisUdana 07126037c raNAya mahate rAjaMs tvayA vAkzalyapIDitaH 07126038a tvaM ca duryodhana balaM yadi zaknoSi dhAraya 07126038c rAtrAv api hi yotsyante saMrabdhAH kurusRJjayAH 07126039a evam uktvA tataH prAyAd droNaH pANDavasRJjayAn 07126039c muSNan kSatriyatejAMsi nakSatrANAm ivAMzumAn 07127001 saMjaya uvAca 07127001a tato duryodhano rAjA droNenaivaM pracoditaH 07127001c amarSavazam Apanno yuddhAyaiva mano dadhe 07127002a abravIc ca tadA karNaM putro duryodhanas tava 07127002c pazya kRSNasahAyena pANDavena kirITinA 07127002e AcAryavihitaM vyUhaM bhinnaM devaiH sudurbhidam 07127003a tava vyAyacchamAnasya droNasya ca mahAtmanaH 07127003c miSatAM yodhamukhyAnAM saindhavo vinipAtitaH 07127004a pazya rAdheya rAjAnaH pRthivyAM pravarA yudhi 07127004c pArthenaikena nihatAH siMhenevetarA mRgAH 07127005a mama vyAyacchamAnasya samare zatrusUdana 07127005c alpAvazeSaM sainyaM me kRtaM zakrAtmajena ha 07127006a kathaM hy anicchamAnasya droNasya yudhi phalgunaH 07127006c bhindyAt sudurbhidaM vyUhaM yatamAno 'pi saMyuge 07127007a priyo hi phalguno nityam AcAryasya mahAtmanaH 07127007c tato 'sya dattavAn dvAraM nayuddhenArimardana 07127008a abhayaM saindhavasyAjau dattvA droNaH paraMtapaH 07127008c prAdAt kirITine dvAraM pazya nirguNatAM mama 07127009a yady adAsyam anujJAM vai pUrvam eva gRhAn prati 07127009c sindhurAjasya samare nAbhaviSyaj janakSayaH 07127010a jayadratho jIvitArthI gacchamAno gRhAn prati 07127010c mayAnAryeNa saMruddho droNAt prApyAbhayaM raNe 07127011a adya me bhrAtaraH kSINAz citrasenAdayo yudhi 07127011c bhImasenaM samAsAdya pazyatAM no durAtmanAm 07127012 karNa uvAca 07127012a AcAryaM mA vigarhasva zaktyA yudhyaty asau dvijaH 07127012c ajayyAn pANDavAn manye droNenAstravidA mRdhe 07127013a tathA hy enam atikramya praviSTaH zvetavAhanaH 07127013c daivadRSTo 'nyathAbhAvo na manye vidyate kva cit 07127014a tato no yudhyamAnAnAM paraM zaktyA suyodhana 07127014c saindhavo nihato rAjan daivam atra paraM smRtam 07127015a paraM yatnaM kurvatAM ca tvayA sArdhaM raNAjire 07127015c hatvAsmAkaM pauruSaM hi daivaM pazcAt karoti naH 07127015e satataM ceSTamAnAnAM nikRtyA vikrameNa ca 07127016a daivopasRSTaH puruSo yat karma kurute kva cit 07127016c kRtaM kRtaM sma tat tasya daivena vinihanyate 07127017a yat kartavyaM manuSyeNa vyavasAyavatA satA 07127017c tat kAryam avizaGkena siddhir daive pratiSThitA 07127018a nikRtyA nikRtAH pArthA viSayogaiz ca bhArata 07127018c dagdhA jatugRhe cApi dyUtena ca parAjitAH 07127019a rAjanItiM vyapAzritya prahitAz caiva kAnanam 07127019c yatnena ca kRtaM yat te daivena vinipAtitam 07127020a yudhyasva yatnam AsthAya mRtyuM kRtvA nivartanam 07127020c yatatas tava teSAM ca daivaM mArgeNa yAsyati 07127021a na teSAM matipUrvaM hi sukRtaM dRzyate kva cit 07127021c duSkRtaM tava vA vIra buddhyA hInaM kurUdvaha 07127022a daivaM pramANaM sarvasya sukRtasyetarasya vA 07127022c ananyakarma daivaM hi jAgarti svapatAm api 07127023a bahUni tava sainyAni yodhAz ca bahavas tathA 07127023c na tathA pANDuputrANAm evaM yuddham avartata 07127024a tair alpair bahavo yUyaM kSayaM nItAH prahAriNaH 07127024c zaGke daivasya tat karma pauruSaM yena nAzitam 07127025 saMjaya uvAca 07127025a evaM saMbhASamANAnAM bahu tat taj janAdhipa 07127025c pANDavAnAm anIkAni samadRzyanta saMyuge 07127026a tataH pravavRte yuddhaM vyatiSaktarathadvipam 07127026c tAvakAnAM paraiH sArdhaM rAjan durmantrite tava 07128001 saMjaya uvAca 07128001a tad udIrNagajAzvaughaM balaM tava janAdhipa 07128001c pANDusenAm abhidrutya yodhayAm Asa sarvataH 07128002a pAJcAlAH kuravaz caiva yodhayantaH parasparam 07128002c yamarASTrAya mahate paralokAya dIkSitAH 07128003a zUrAH zUraiH samAgamya zaratomarazaktibhiH 07128003c vivyadhuH samare tUrNaM ninyuz caiva yamakSayam 07128004a rathinAM rathibhiH sArdhaM rudhirasrAvi dAruNam 07128004c prAvartata mahad yuddhaM nighnatAm itaretaram 07128005a vAraNAz ca mahArAja samAsAdya parasparam 07128005c viSANair dArayAm AsuH saMkruddhAz ca madotkaTAH 07128006a hayArohAn hayArohAH prAsazaktiparazvadhaiH 07128006c bibhidus tumule yuddhe prArthayanto mahad yazaH 07128007a pattayaz ca mahAbAho zatazaH zastrapANayaH 07128007c anyonyam Ardayan rAjan nityayattAH parAkrame 07128008a gotrANAM nAmadheyAnAM kulAnAM caiva mAriSa 07128008c zravaNAd dhi vijAnImaH pAJcAlAn kurubhiH saha 07128009a anyonyaM samare yodhAH zarazaktiparazvadhaiH 07128009c preSayan paralokAya vicaranto hy abhItavat 07128010a zarair daza dizo rAjaMs teSAM muktaiH sahasrazaH 07128010c na bhrAjanta yathApUrvaM bhAskare 'staM gate 'pi ca 07128011a tathA prayudhyamAneSu pANDaveyeSu nirbhayaH 07128011c duryodhano mahArAja vyavagAhata tad balam 07128012a saindhavasya vadhenaiva bhRzaM duHkhasamanvitaH 07128012c martavyam iti saMcintya prAvizat tu dviSadbalam 07128013a nAdayan rathaghoSeNa kampayann iva medinIm 07128013c abhyavartata putras te pANDavAnAm anIkinIm 07128014a sa saMnipAtas tumulas tasya teSAM ca bhArata 07128014c abhavat sarvasainyAnAm abhAvakaraNo mahAn 07128015a madhyaMdinagataM sUryaM pratapantaM gabhastibhiH 07128015c tathA tava sutaM madhye pratapantaM zarormibhiH 07128016a na zekur bhArataM yuddhe pANDavAH samavekSitum 07128016c palAyane kRtotsAhA nirutsAhA dviSajjaye 07128017a paryadhAvanta pAJcAlA vadhyamAnA mahAtmanA 07128017c rukmapuGkhaiH prasannAgrais tava putreNa dhanvinA 07128017e ardyamAnAH zarais tUrNaM nyapatan pANDusainikAH 07128018a na tAdRzaM raNe karma kRtavantas tu tAvakAH 07128018c yAdRzaM kRtavAn rAjA putras tava vizAM pate 07128019a putreNa tava sA senA pANDavI mathitA raNe 07128019c nalinI dviradeneva samantAt phullapaGkajA 07128020a kSINatoyAnilArkAbhyAM hatatviD iva padminI 07128020c babhUva pANDavI senA tava putrasya tejasA 07128021a pANDusenAM hatAM dRSTvA tava putreNa bhArata 07128021c bhImasenapurogAs tu pAJcAlAH samupAdravan 07128022a sa bhImasenaM dazabhir mAdrIputrau tribhis tribhiH 07128022c virATadrupadau SaDbhiH zatena ca zikhaNDinam 07128023a dhRSTadyumnaM ca saptatyA dharmaputraM ca saptabhiH 07128023c kekayAMz caiva cedIMz ca bahubhir nizitaiH zaraiH 07128024a sAtvataM paJcabhir viddhvA draupadeyAMs tribhis tribhiH 07128024c ghaTotkacaM ca samare viddhvA siMha ivAnadat 07128025a zatazaz cAparAn yodhAn sadvipAzvarathAn raNe 07128025c zarair avacakartograiH kruddho 'ntaka iva prajAH 07128026a tasya tAn nighnataH zatrUn rukmapRSThaM mahad dhanuH 07128026c bhallAbhyAM pANDavo jyeSThas tridhA ciccheda mAriSa 07128027a vivyAdha cainaM dazabhiH samyagastaiH zitaiH zaraiH 07128027c marmANi bhittvA te sarve saMbhagnAH kSitim Avizan 07128028a tataH pramuditA yodhAH parivavrur yudhiSThiram 07128028c vRtrahatyai yathA devAH parivavruH puraMdaram 07128029a tato yudhiSThiro rAjA tava putrasya mAriSa 07128029c zaraM paramadurvAraM preSayAm Asa saMyuge 07128029e sa tena bhRzasaMviddho niSasAda rathottame 07128030a tataH pAJcAlasainyAnAM bhRzam AsId ravo mahAn 07128030c hato rAjeti rAjendra muditAnAM samantataH 07128031a bANazabdaravaz cograH zuzruve tatra mAriSa 07128031c atha droNo drutaM tatra pratyadRzyata saMyuge 07128032a hRSTo duryodhanaz cApi dRDham AdAya kArmukam 07128032c tiSTha tiSTheti rAjAnaM bruvan pANDavam abhyayAt 07128033a pratyudyayus taM tvaritAH pAJcAlA rAjagRddhinaH 07128033c tAn droNaH pratijagrAha parIpsan kurusattamam 07128033e caNDavAtoddhatAn meghAn nighnan razmimuco yathA 07128034a tato rAjan mahAn AsIt saMgrAmo bhUrivardhanaH 07128034c tAvakAnAM pareSAM ca sametAnAM yuyutsayA 07129001 dhRtarASTra uvAca 07129001a yat tadA prAvizat pANDUn AcAryaH kupito vazI 07129001c uktvA duryodhanaM samyaG mama zAstrAtigaM sutam 07129002a pravizya vicarantaM ca raNe zUram avasthitam 07129002c kathaM droNaM maheSvAsaM pANDavAH paryavArayan 07129003a ke 'rakSan dakSiNaM cakram AcAryasya mahAtmanaH 07129003c ke cottaram arakSanta nighnataH zAtravAn raNe 07129004a nRtyan sa rathamArgeSu sarvazastrabhRtAM varaH 07129004c dhUmaketur iva kruddhaH kathaM mRtyum upeyivAn 07129005 saMjaya uvAca 07129005a sAyAhne saindhavaM hatvA rAjJA pArthaH sametya ca 07129005c sAtyakiz ca maheSvAso droNam evAbhyadhAvatAm 07129006a tathA yudhiSThiras tUrNaM bhImasenaz ca pANDavaH 07129006c pRthak camUbhyAM saMsaktau droNam evAbhyadhAvatAm 07129007a tathaiva nakulo dhImAn sahadevaz ca durjayaH 07129007c dhRSTadyumnaH zatAnIko virATaz ca sakekayaH 07129007e matsyAH zAlveyasenAz ca droNam eva yayur yudhi 07129008a drupadaz ca tathA rAjA pAJcAlair abhirakSitaH 07129008c dhRSTadyumnapitA rAjan droNam evAbhyavartata 07129009a draupadeyA maheSvAsA rAkSasaz ca ghaTotkacaH 07129009c sasenAs te 'bhyavartanta droNam eva mahAdyutim 07129010a prabhadrakAz ca pAJcAlAH SaTsahasrAH prahAriNaH 07129010c droNam evAbhyavartanta puraskRtya zikhaNDinam 07129011a tathetare naravyAghrAH pANDavAnAM mahArathAH 07129011c sahitAH saMnyavartanta droNam eva dvijarSabham 07129012a teSu zUreSu yuddhAya gateSu bharatarSabha 07129012c babhUva rajanI ghorA bhIrUNAM bhayavardhinI 07129013a yodhAnAm azivA raudrA rAjann antakagAminI 07129013c kuJjarAzvamanuSyANAM prANAntakaraNI tadA 07129014a tasyAM rajanyAM ghorAyAM nadantyaH sarvataH zivAH 07129014c nyavedayan bhayaM ghoraM sajvAlakavalair mukhaiH 07129015a ulUkAz cApy adRzyanta zaMsanto vipulaM bhayam 07129015c vizeSataH kauravANAM dhvajinyAm atidAruNam 07129016a tataH sainyeSu rAjendra zabdaH samabhavan mahAn 07129016c bherIzabdena mahatA mRdaGgAnAM svanena ca 07129017a gajAnAM garjitaiz cApi turaGgANAM ca heSitaiH 07129017c khurazabdanipAtaiz ca tumulaH sarvato 'bhavat 07129018a tataH samabhavad yuddhaM saMdhyAyAm atidAruNam 07129018c droNasya ca mahArAja sRJjayAnAM ca sarvazaH 07129019a tamasA cAvRte loke na prAjJAyata kiM cana 07129019c sainyena rajasA caiva samantAd utthitena ha 07129020a narasyAzvasya nAgasya samasajjata zoNitam 07129020c nApazyAma rajo bhaumaM kazmalenAbhisaMvRtAH 07129021a rAtrau vaMzavanasyeva dahyamAnasya parvate 07129021c ghoraz caTacaTAzabdaH zastrANAM patatAm abhUt 07129022a naiva sve na pare rAjan prAjJAyanta tamovRte 07129022c unmattam iva tat sarvaM babhUva rajanImukhe 07129023a bhaumaM rajo 'tha rAjendra zoNitena prazAmitam 07129023c zAtakaumbhaiz ca kavacair bhUSaNaiz ca tamo 'bhyagAt 07129024a tataH sA bhAratI senA maNihemavibhUSitA 07129024c dyaur ivAsIt sanakSatrA rajanyAM bharatarSabha 07129025a gomAyubaDasaMghuSTA zaktidhvajasamAkulA 07129025c dAruNAbhirutA ghorA kSveDitotkruSTanAditA 07129026a tato 'bhavan mahAzabdas tumulo lomaharSaNaH 07129026c samAvRNvan dizaH sarvA mahendrAzaninisvanaH 07129027a sA nizIthe mahArAja senAdRzyata bhAratI 07129027c aGgadaiH kuNDalair niSkaiH zastraiz caivAvabhAsitA 07129028a tatra nAgA rathAz caiva jAmbUnadavibhUSitAH 07129028c nizAyAM pratyadRzyanta meghA iva savidyutaH 07129029a RSTizaktigadAbANamusalaprAsapaTTizAH 07129029c saMpatanto vyadRzyanta bhrAjamAnA ivAgnayaH 07129030a duryodhanapurovAtAM rathanAgabalAhakAm 07129030c vAditraghoSastanitAM cApavidyuddhvajair vRtAm 07129031a droNapANDavaparjanyAM khaDgazaktigadAzanim 07129031c zaradhArAstrapavanAM bhRzaM zItoSNasaMkulAm 07129032a ghorAM vismApanIm ugrAM jIvitacchidam aplavAm 07129032c tAM prAvizann atibhayAM senAM yuddhacikIrSavaH 07129033a tasmin rAtrimukhe ghore mahAzabdaninAdite 07129033c bhIrUNAM trAsajanane zUrANAM harSavardhane 07129034a rAtriyuddhe tadA ghore vartamAne sudAruNe 07129034c droNam abhyadravan kruddhAH sahitAH pANDusRJjayAH 07129035a ye ye pramukhato rAjan nyavartanta mahAtmanaH 07129035c tAn sarvAn vimukhAMz cakre kAMz cin ninye yamakSayam 07130001 dhRtarASTra uvAca 07130001a tasmin praviSTe durdharSe sRJjayAn amitaujasi 07130001c amRSyamANe saMrabdhe kA vo 'bhUd vai matis tadA 07130002a duryodhanaM tathA putram uktvA zAstrAtigaM mama 07130002c yat prAvizad ameyAtmA kiM pArthaH pratyapadyata 07130003a nihate saindhave vIre bhUrizravasi caiva hi 07130003c yad abhyagAn mahAtejAH pAJcAlAn aparAjitaH 07130004a kim amanyata durdharSaH praviSTe zatrutApane 07130004c duryodhanaz ca kiM kRtyaM prAptakAlam amanyata 07130005a ke ca taM varadaM vIram anvayur dvijasattamam 07130005c ke cAsya pRSThato 'gacchan vIrAH zUrasya yudhyataH 07130005e ke purastAd ayudhyanta nighnataH zAtravAn raNe 07130006a manye 'haM pANDavAn sarvAn bhAradvAjazarArditAn 07130006c zizire kampamAnA vai kRzA gAva ivAbhibho 07130007a pravizya sa maheSvAsaH pAJcAlAn arimardanaH 07130007c kathaM nu puruSavyAghraH paJcatvam upajagmivAn 07130008a sarveSu sainyeSu ca saMgateSu; rAtrau sameteSu mahAratheSu 07130008c saMloDyamAneSu pRthagvidheSu; ke vas tadAnIM matimanta Asan 07130009a hatAMz caiva viSaktAMz ca parAbhUtAMz ca zaMsasi 07130009c rathino virathAMz caiva kRtAn yuddheSu mAmakAn 07130010a katham eSAM tadA tatra pArthAnAm apalAyinAm 07130010c prakAzam abhavad rAtrau kathaM kuruSu saMjaya 07130011 saMjaya uvAca 07130011a rAtriyuddhe tadA rAjan vartamAne sudAruNe 07130011c droNam abhyadravan rAtrau pANDavAH sahasainikAH 07130012a tato droNaH kekayAMz ca dhRSTadyumnasya cAtmajAn 07130012c preSayan mRtyulokAya sarvAn iSubhir AzugaiH 07130013a tasya pramukhato rAjan ye 'vartanta mahArathAH 07130013c tAn sarvAn preSayAm Asa paralokAya bhArata 07130014a pramathnantaM tadA vIraM bhAradvAjaM mahAratham 07130014c abhyavartata saMkruddhaH zibI rAjan pratApavAn 07130015a tam ApatantaM saMprekSya pANDavAnAM mahAratham 07130015c vivyAdha dazabhir droNaH sarvapArazavaiH zaraiH 07130016a taM zibiH prativivyAdha triMzatA nizitaiH zaraiH 07130016c sArathiM cAsya bhallena smayamAno nyapAtayat 07130017a tasya droNo hayAn hatvA sArathiM ca mahAtmanaH 07130017c athAsya sazirastrANaM ziraH kAyAd apAharat 07130018a kaliGgAnAM ca sainyena kaliGgasya suto raNe 07130018c pUrvaM pitRvadhAt kruddho bhImasenam upAdravat 07130019a sa bhImaM paJcabhir viddhvA punar vivyAdha saptabhiH 07130019c vizokaM tribhir Ajaghne dhvajam ekena patriNA 07130020a kaliGgAnAM tu taM zUraM kruddhaM kruddho vRkodaraH 07130020c rathAd ratham abhidrutya muSTinAbhijaghAna ha 07130021a tasya muSTihatasyAjau pANDavena balIyasA 07130021c sarvANy asthIni sahasA prApatan vai pRthak pRthak 07130022a taM karNo bhrAtaraz cAsya nAmRSyanta mahArathAH 07130022c te bhImasenaM nArAcair jaghnur AzIviSopamaiH 07130023a tataH zatrurathaM tyaktvA bhImo dhruvarathaM gataH 07130023c dhruvaM cAsyantam anizaM muSTinA samapothayat 07130023e sa tathA pANDuputreNa balinA nihato 'patat 07130024a taM nihatya mahArAja bhImaseno mahAbalaH 07130024c jayarAtarathaM prApya muhuH siMha ivAnadat 07130025a jayarAtam athAkSipya nadan savyena pANinA 07130025c talena nAzayAm Asa karNasyaivAgrataH sthitam 07130026a karNas tu pANDave zaktiM kAJcanIM samavAsRjat 07130026c tatas tAm eva jagrAha prahasan pANDunandanaH 07130027a karNAyaiva ca durdharSaz cikSepAjau vRkodaraH 07130027c tAm antarikSe ciccheda zakunis tailapAyinA 07130028a tatas tava sutA rAjan bhImasya ratham Avrajan 07130028c mahatA zaravarSeNa chAdayanto vRkodaram 07130029a durmadasya tato bhImaH prahasann iva saMyuge 07130029c sArathiM ca hayAMz caiva zarair ninye yamakSayam 07130029e durmadas tu tato yAnaM duSkarNasyAvapupluve 07130030a tAv ekaratham ArUDhau bhrAtarau paratApanau 07130030c saMgrAmaziraso madhye bhImaM dvAv abhyadhAvatAm 07130030e yathAmbupatimitrau hi tArakaM daityasattamam 07130031a tatas tu durmadaz caiva duSkarNaz ca tavAtmajau 07130031c ratham ekaM samAruhya bhImaM bANair avidhyatAm 07130032a tataH karNasya miSato drauNer duryodhanasya ca 07130032c kRpasya somadattasya bAhlIkasya ca pANDavaH 07130033a durmadasya ca vIrasya duSkarNasya ca taM ratham 07130033c pAdaprahAreNa dharAM prAvezayad ariMdamaH 07130034a tataH sutau te balinau zUrau duSkarNadurmadau 07130034c muSTinAhatya saMkruddho mamarda caraNena ca 07130035a tato hAhAkRte sainye dRSTvA bhImaM nRpAbruvan 07130035c rudro 'yaM bhImarUpeNa dhArtarASTreSu gRdhyati 07130036a evam uktvApalAyanta sarve bhArata pArthivAH 07130036c visaMjJAvAhayan vAhAn na ca dvau saha dhAvataH 07130037a tato bale bhRzalulite nizAmukhe; supUjito nRpavRSabhair vRkodaraH 07130037c mahAbalaH kamalavibuddhalocano; yudhiSThiraM nRpatim apUjayad balI 07130038a tato yamau drupadavirATakekayA; yudhiSThiraz cApi parAM mudaM yayuH 07130038c vRkodaraM bhRzam abhipUjayaMz ca te; yathAndhake pratinihate haraM surAH 07130039a tataH sutAs tava varuNAtmajopamA; ruSAnvitAH saha guruNA mahAtmanA 07130039c vRkodaraM sarathapadAtikuJjarA; yuyutsavo bhRzam abhiparyavArayan 07130040a tato 'bhavat timiraghanair ivAvRtaM; mahAbhaye bhayadam atIva dAruNam 07130040c nizAmukhe baDavRkagRdhramodanaM; mahAtmanAM nRpavarayuddham adbhutam 07131001 saMjaya uvAca 07131001a prAyopaviSTe tu hate putre sAtyakinA tataH 07131001c somadatto bhRzaM kruddhaH sAtyakiM vAkyam abravIt 07131002a kSatradharmaH purA dRSTo yas tu devair mahAtmabhiH 07131002c taM tvaM sAtvata saMtyajya dasyudharme kathaM rataH 07131003a parAGmukhAya dInAya nyastazastrAya yAcate 07131003c kSatradharmarataH prAjJaH kathaM nu prahared raNe 07131004a dvAv eva kila vRSNInAM tatra khyAtau mahArathau 07131004c pradyumnaz ca mahAbAhus tvaM caiva yudhi sAtvata 07131005a kathaM prAyopaviSTAya pArthena chinnabAhave 07131005c nRzaMsaM patanIyaM ca tAdRzaM kRtavAn asi 07131006a zape sAtvata putrAbhyAm iSTena sukRtena ca 07131006c anatItAm imAM rAtriM yadi tvAM vIramAninam 07131007a arakSyamANaM pArthena jiSNunA sasutAnujam 07131007c na hanyAM niraye ghore pateyaM vRSNipAMsana 07131008a evam uktvA susaMkruddhaH somadatto mahAbalaH 07131008c dadhmau zaGkhaM ca tAreNa siMhanAdaM nanAda ca 07131009a tataH kamalapatrAkSaH siMhadaMSTro mahAbalaH 07131009c sAtvato bhRzasaMkruddhaH somadattam athAbravIt 07131010a hato bhUrizravA vIras tava putro mahArathaH 07131010c zalaz caiva tathA rAjan bhrAtRvyasanakarzitaH 07131011a tvAM cApy adya vadhiSyAmi saputrapazubAndhavam 07131011c tiSThedAnIM raNe yattaH kauravo 'si vizeSataH 07131012a yasmin dAnaM damaH zaucam ahiMsA hrIr dhRtiH kSamA 07131012c anapAyIni sarvANi nityaM rAjJi yudhiSThire 07131013a mRdaGgaketos tasya tvaM tejasA nihataH purA 07131013c sakarNasaubalaH saMkhye vinAzaM samupeSyasi 07131014a zape 'haM kRSNacaraNair iSTApUrtena caiva ha 07131014c yadi tvAM sasutaM pApaM na hanyAM yudhi roSitaH 07131014e apayAsyasi cet tyaktvA tato mukto bhaviSyasi 07131015a evam AbhASya cAnyonyaM krodhasaMraktalocanau 07131015c pravRttau zarasaMpAtaM kartuM puruSasattamau 07131016a tato gajasahasreNa rathAnAm ayutena ca 07131016c duryodhanaH somadattaM parivArya vyavasthitaH 07131017a zakuniz ca susaMkruddhaH sarvazastrabhRtAM varaH 07131017c putrapautraiH parivRto bhrAtRbhiz cendravikramaiH 07131017e syAlas tava mahAbAhur vajrasaMhanano yuvA 07131018a sAgraM zatasahasraM tu hayAnAM tasya dhImataH 07131018c somadattaM maheSvAsaM samantAt paryarakSata 07131019a rakSyamANaz ca balibhiz chAdayAm Asa sAtyakim 07131019c taM chAdyamAnaM vizikhair dRSTvA saMnataparvabhiH 07131019e dhRSTadyumno 'bhyayAt kruddhaH pragRhya mahatIM camUm 07131020a caNDavAtAbhisRSTAnAm udadhInAm iva svanaH 07131020c AsId rAjan balaughAnAm anyonyam abhinighnatAm 07131021a vivyAdha somadattas tu sAtvataM navabhiH zaraiH 07131021c sAtyakir dazabhiz cainam avadhIt kurupuMgavam 07131022a so 'tividdho balavatA samare dRDhadhanvanA 07131022c rathopasthaM samAsAdya mumoha gatacetanaH 07131023a taM vimUDhaM samAlakSya sArathis tvarayAnvitaH 07131023c apovAha raNAd vIraM somadattaM mahAratham 07131024a taM visaMjJaM samAlokya yuyudhAnazarArditam 07131024c drauNir abhyadravat kruddhaH sAtvataM raNamUrdhani 07131025a tam ApatantaM saMprekSya zaineyasya rathaM prati 07131025c bhaimaseniH susaMkruddhaH pratyamitram avArayat 07131026a kArSNAyasamayaM ghoram RkSacarmAvRtaM mahat 07131026c yuktaM gajanibhair vAhair na hayair nApi vA gajaiH 07131027a vikSiptam aSTacakreNa vivRtAkSeNa kUjatA 07131027c dhvajenocchritatuNDena gRdhrarAjena rAjatA 07131028a lohitArdrapatAkaM tam antramAlAvibhUSitam 07131028c aSTacakrasamAyuktam AsthAya vipulaM ratham 07131029a zUlamudgaradhAriNyA zailapAdapahastayA 07131029c rakSasAM ghorarUpANAm akSauhiNyA samAvRtaH 07131030a tam udyatamahAcApaM nizAmya vyathitA nRpAH 07131030c yugAntakAlasamaye daNDahastam ivAntakam 07131031a bhayArditA pracukSobha putrasya tava vAhinI 07131031c vAyunA kSobhitAvartA gaGgevordhvataraGgiNI 07131032a ghaTotkacaprayuktena siMhanAdena bhISitAH 07131032c prasusruvur gajA mUtraM vivyathuz ca narA bhRzam 07131033a tato 'zmavRSTir atyartham AsIt tatra samantataH 07131033c saMdhyAkAlAdhikabalaiH pramuktA rAkSasaiH kSitau 07131034a AyasAni ca cakrANi bhuzuNDyaH prAsatomarAH 07131034c patanty aviralAH zUlAH zataghnyaH paTTizAs tathA 07131035a tad ugram atiraudraM ca dRSTvA yuddhaM narAdhipAH 07131035c tanayAs tava karNaz ca vyathitAH prAdravan dizaH 07131036a tatraiko 'strabalazlAghI drauNir mAnI na vivyathe 07131036c vyadhamac ca zarair mAyAM ghaTotkacavinirmitAm 07131037a nihatAyAM tu mAyAyAm amarSI sa ghaTotkacaH 07131037c visasarja zarAn ghorAMs te 'zvatthAmAnam Avizan 07131038a bhujagA iva vegena valmIkaM krodhamUrchitAH 07131038c te zarA rudhirAbhyaktA bhittvA zAradvatIsutam 07131038e vivizur dharaNIM zIghrA rukmapuGkhAH zilAzitAH 07131039a azvatthAmA tu saMkruddho laghuhastaH pratApavAn 07131039c ghaTotkacam abhikruddhaM bibheda dazabhiH zaraiH 07131040a ghaTotkaco 'tividdhas tu droNaputreNa marmasu 07131040c cakraM zatasahasrAram agRhNAd vyathito bhRzam 07131041a kSurAntaM bAlasUryAbhaM maNivajravibhUSitam 07131041c azvatthAmnas tu cikSepa bhaimasenir jighAMsayA 07131042a vegena mahatA gacchad vikSiptaM drauNinA zaraiH 07131042c abhAgyasyeva saMkalpas tan moghaM nyapatad bhuvi 07131043a ghaTotkacas tatas tUrNaM dRSTvA cakraM nipAtitam 07131043c drauNiM prAcchAdayad bANaiH svarbhAnur iva bhAskaram 07131044a ghaTotkacasutaH zrImAn bhinnAJjanacayopamaH 07131044c rurodha drauNim AyAntaM prabhaJjanam ivAdrirAT 07131045a pautreNa bhImasenasya zaraiH so 'JjanaparvaNA 07131045c babhau meghena dhArAbhir girir merur ivArditaH 07131046a azvatthAmA tv asaMbhrAnto rudropendrendravikramaH 07131046c dhvajam ekena bANena cicchedAJjanaparvaNaH 07131047a dvAbhyAM tu rathayantAraM tribhiz cAsya triveNukam 07131047c dhanur ekena ciccheda caturbhiz caturo hayAn 07131048a virathasyodyataM hastAd dhemabindubhir Acitam 07131048c vizikhena sutIkSNena khaDgam asya dvidhAkarot 07131049a gadA hemAGgadA rAjaMs tUrNaM haiDimbasUnunA 07131049c bhrAmyotkSiptA zaraiH sApi drauNinAbhyAhatApatat 07131050a tato 'ntarikSam utpatya kAlamegha ivonnadan 07131050c vavarSAJjanaparvA sa drumavarSaM nabhastalAt 07131051a tato mAyAdharaM drauNir ghaTotkacasutaM divi 07131051c mArgaNair abhivivyAdha ghanaM sUrya ivAMzubhiH 07131052a so 'vatIrya punas tasthau rathe hemapariSkRte 07131052c mahIdhara ivAtyuccaH zrImAn aJjanaparvataH 07131053a tam ayasmayavarmANaM drauNir bhImAtmajAtmajam 07131053c jaghAnAJjanaparvANaM mahezvara ivAndhakam 07131054a atha dRSTvA hataM putram azvatthAmnA mahAbalam 07131054c drauNeH sakAzam abhyetya roSAt pracalitAGgadaH 07131055a prAha vAkyam asaMbhrAnto vIraM zAradvatIsutam 07131055c dahantaM pANDavAnIkaM vanam agnim ivoddhatam 07131056a tiSTha tiSTha na me jIvan droNaputra gamiSyasi 07131056c tvAm adya nihaniSyAmi krauJcam agnisuto yathA 07131057 azvatthAmovAca 07131057a gaccha vatsa sahAnyais tvaM yudhyasvAmaravikrama 07131057c na hi putreNa haiDimbe pitA nyAyyaM prabAdhitum 07131058a kAmaM khalu na me roSo haiDimbe vidyate tvayi 07131058c kiM tu roSAnvito jantur hanyAd AtmAnam apy uta 07131059 saMjaya uvAca 07131059a zrutvaitat krodhatAmrAkSaH putrazokasamanvitaH 07131059c azvatthAmAnam Ayasto bhaimasenir abhASata 07131060a kim ahaM kAtaro drauNe pRthagjana ivAhave 07131060c bhImAt khalv aham utpannaH kurUNAM vipule kule 07131061a pANDavAnAm ahaM putraH samareSv anivartinAm 07131061c rakSasAm adhirAjo 'haM dazagrIvasamo bale 07131062a tiSTha tiSTha na me jIvan droNaputra gamiSyasi 07131062c yuddhazraddhAm ahaM te 'dya vineSyAmi raNAjire 07131063a ity uktvA roSatAmrAkSo rAkSasaH sumahAbalaH 07131063c drauNim abhyadravat kruddho gajendram iva kesarI 07131064a rathAkSamAtrair iSubhir abhyavarSad ghaTotkacaH 07131064c rathinAm RSabhaM drauNiM dhArAbhir iva toyadaH 07131065a zaravRSTiM zarair drauNir aprAptAM tAM vyazAtayat 07131065c tato 'ntarikSe bANAnAM saMgrAmo 'nya ivAbhavat 07131066a athAstrasaMgharSakRtair visphuliGgaiH samAbabhau 07131066c vibhAvarImukhe vyoma khadyotair iva citritam 07131067a nizAmya nihatAM mAyAM drauNinA raNamAninA 07131067c ghaTotkacas tato mAyAM sasarjAntarhitaH punaH 07131068a so 'bhavad girir atyuccaH zikharais tarusaMkaTaiH 07131068c zUlaprAsAsimusalajalaprasravaNo mahAn 07131069a tam aJjanacayaprakhyaM drauNir dRSTvA mahIdharam 07131069c prapatadbhiz ca bahubhiH zastrasaMghair na cukSubhe 07131070a tataH smayann iva drauNir vajram astram udIrayat 07131070c sa tenAstreNa zailendraH kSiptaH kSipram anazyata 07131071a tataH sa toyado bhUtvA nIlaH sendrAyudho divi 07131071c azmavRSTibhir atyugro drauNim AcchAdayad raNe 07131072a atha saMdhAya vAyavyam astram astravidAM varaH 07131072c vyadhamad droNatanayo nIlameghaM samutthitam 07131073a sa mArgaNagaNair drauNir dizaH pracchAdya sarvataH 07131073c zataM rathasahasrANAM jaghAna dvipadAM varaH 07131074a sa dRSTvA punar AyAntaM rathenAyatakArmukam 07131074c ghaTotkacam asaMbhrAntaM rAkSasair bahubhir vRtam 07131075a siMhazArdUlasadRzair mattadviradavikramaiH 07131075c gajasthaiz ca rathasthaiz ca vAjipRSThagatair api 07131076a vivRtAsyazirogrIvair haiDimbAnucaraiH saha 07131076c paulastyair yAtudhAnaiz ca tAmasaiz cogravikramaiH 07131077a nAnAzastradharair vIrair nAnAkavacabhUSaNaiH 07131077c mahAbalair bhImaravaiH saMrambhodvRttalocanaiH 07131078a upasthitais tato yuddhe rAkSasair yuddhadurmadaiH 07131078c viSaNNam abhisaMprekSya putraM te drauNir abravIt 07131079a tiSTha duryodhanAdya tvaM na kAryaH saMbhramas tvayA 07131079c sahaibhir bhrAtRbhir vIraiH pArthivaiz cendravikramaiH 07131080a nihaniSyAmy amitrAMs te na tavAsti parAjayaH 07131080c satyaM te pratijAnAmi paryAzvAsaya vAhinIm 07131081 duryodhana uvAca 07131081a na tv etad adbhutaM manye yat te mahad idaM manaH 07131081c asmAsu ca parA bhaktis tava gautaminandana 07131082 saMjaya uvAca 07131082a azvatthAmAnam uktvaivaM tataH saubalam abravIt 07131082c vRtaH zatasahasreNa rathAnAM raNazobhinAm 07131083a SaSTyA gajasahasraiz ca prayAhi tvaM dhanaMjayam 07131083c karNaz ca vRSasenaz ca kRpo nIlas tathaiva ca 07131084a udIcyAH kRtavarmA ca purumitraH zrutArpaNaH 07131084c duHzAsano nikumbhaz ca kuNDabhedI urukramaH 07131085a puraMjayo dRDharathaH patAkI hemapaGkajaH 07131085c zalyAruNIndrasenAz ca saMjayo vijayo jayaH 07131086a kamalAkSaH puruH krAthI jayavarmA sudarzanaH 07131086c ete tvAm anuyAsyanti pattInAm ayutAni SaT 07131087a jahi bhImaM yamau cobhau dharmarAjaM ca mAtula 07131087c asurAn iva devendro jayAzA me tvayi sthitA 07131088a dAritAn drauNinA bANair bhRzaM vikSatavigrahAn 07131088c jahi mAtula kaunteyAn asurAn iva pAvakiH 07131089a evam ukto yayau zIghraM putreNa tava saubalaH 07131089c piprISus te sutAn rAjan didhakSuz caiva pANDavAn 07131090a atha pravavRte yuddhaM drauNirAkSasayor mRdhe 07131090c vibhAvaryAM sutumulaM zakraprahrAdayor iva 07131091a tato ghaTotkaco bANair dazabhir gautamIsutam 07131091c jaghAnorasi saMkruddho viSAgnipratimair dRDhaiH 07131092a sa tair abhyAhato gADhaM zarair bhImasuteritaiH 07131092c cacAla rathamadhyastho vAtoddhUta iva drumaH 07131093a bhUyaz cAJjalikenAsya mArgaNena mahAprabham 07131093c drauNihastasthitaM cApaM cicchedAzu ghaTotkacaH 07131094a tato 'nyad drauNir AdAya dhanur bhArasahaM mahat 07131094c vavarSa vizikhAMs tIkSNAn vAridhArA ivAmbudaH 07131095a tataH zAradvatIputraH preSayAm Asa bhArata 07131095c suvarNapuGkhAJ zatrughnAn khacarAn khacarAn prati 07131096a tadbANair arditaM yUthaM rakSasAM pInavakSasAm 07131096c siMhair iva babhau mattaM gajAnAm AkulaM kulam 07131097a vidhamya rAkSasAn bANaiH sAzvasUtarathAn vibhuH 07131097c dadAha bhagavAn vahnir bhUtAnIva yugakSaye 07131098a sa dagdhvAkSauhiNIM bANair nairRtAn ruruce bhRzam 07131098c pureva tripuraM dagdhvA divi devo mahezvaraH 07131099a yugAnte sarvabhUtAni dagdhveva vasur ulbaNaH 07131099c rarAja jayatAM zreSTho droNaputras tavAhitAn 07131100a teSu rAjasahasreSu pANDaveyeSu bhArata 07131100c nainaM nirIkSituM kaz cic chaknoti drauNim Ahave 07131100e Rte ghaTotkacAd vIrAd rAkSasendrAn mahAbalAt 07131101a sa punar bharatazreSTha krodhAd raktAntalocanaH 07131101c talaM talena saMhatya saMdazya dazanacchadam 07131101e svasUtam abravIt kruddho droNaputrAya mAM vaha 07131102a sa yayau ghorarUpeNa tena jaitrapatAkinA 07131102c dvairathaM droNaputreNa punar apy arisUdanaH 07131103a sa cikSepa tataH kruddho droNaputrAya rAkSasaH 07131103c aSTacakrAM mahAraudrAm azanIM rudranirmitAm 07131104a tAm avaplutya jagrAha drauNir nyasya rathe dhanuH 07131104c cikSepa cainAM tasyaiva syandanAt so 'vapupluve 07131105a sAzvasUtadhvajaM vAhaM bhasma kRtvA mahAprabhA 07131105c viveza vasudhAM bhittvA sAzanir bhRzadAruNA 07131106a drauNes tat karma dRSTvA tu sarvabhUtAny apUjayan 07131106c yad avaplutya jagrAha ghorAM zaMkaranirmitAm 07131107a dhRSTadyumnarathaM gatvA bhaimasenis tato nRpa 07131107c mumoca nizitAn bANAn punar drauNer mahorasi 07131108a dhRSTadyumno 'py asaMbhrAnto mumocAzIviSopamAn 07131108c suvarNapuGkhAn vizikhAn droNaputrasya vakSasi 07131109a tato mumoca nArAcAn drauNis tAbhyAM sahasrazaH 07131109c tAv apy agnizikhAprakhyair jaghnatus tasya mArgaNAn 07131110a atitIvram abhUd yuddhaM tayoH puruSasiMhayoH 07131110c yodhAnAM prItijananaM drauNez ca bharatarSabha 07131111a tato rathasahasreNa dviradAnAM zatais tribhiH 07131111c SaDbhir vAjisahasraiz ca bhImas taM dezam Avrajat 07131112a tato bhImAtmajaM rakSo dhRSTadyumnaM ca sAnugam 07131112c ayodhayata dharmAtmA drauNir akliSTakarmakRt 07131113a tatrAdbhutatamaM drauNir darzayAm Asa vikramam 07131113c azakyaM kartum anyena sarvabhUteSu bhArata 07131114a nimeSAntaramAtreNa sAzvasUtarathadvipAm 07131114c akSauhiNIM rAkSasAnAM zitair bANair azAtayat 07131115a miSato bhImasenasya haiDimbeH pArSatasya ca 07131115c yamayor dharmaputrasya vijayasyAcyutasya ca 07131116a pragADham aJjogatibhir nArAcair abhitADitAH 07131116c nipetur dviradA bhUmau dvizRGgA iva parvatAH 07131117a nikRttair hastihastaiz ca vicaladbhir itas tataH 07131117c rarAja vasudhA kIrNA visarpadbhir ivoragaiH 07131118a kSiptaiH kAJcanadaNDaiz ca nRpacchatraiH kSitir babhau 07131118c dyaur ivoditacandrArkA grahAkIrNA yugakSaye 07131119a pravRddhadhvajamaNDUkAM bherIvistIrNakacchapAm 07131119c chatrahaMsAvalIjuSTAM phenacAmaramAlinIm 07131120a kaGkagRdhramahAgrAhAM naikAyudhajhaSAkulAm 07131120c rathakSiptamahAvaprAM patAkAruciradrumAm 07131121a zaramInAM mahAraudrAM prAsazaktyugraDuNDubhAm 07131121c majjAmAMsamahApaGkAM kabandhAvarjitoDupAm 07131122a kezazaivalakalmASAM bhIrUNAM kazmalAvahAm 07131122c nAgendrahayayodhAnAM zarIravyayasaMbhavAm 07131123a zoNitaughamahAvegAM drauNiH prAvartayan nadIm 07131123c yodhArtaravanirghoSAM kSatajormisamAkulAm 07131124a prAyAd atimahAghoraM yamakSayamahodadhim 07131124c nihatya rAkSasAn bANair drauNir haiDimbam Ardayat 07131125a punar apy atisaMkruddhaH savRkodarapArSatAn 07131125c sa nArAcagaNaiH pArthAn drauNir viddhvA mahAbalaH 07131126a jaghAna surathaM nAma drupadasya sutaM vibhuH 07131126c punaH zrutaMjayaM nAma surathasyAnujaM raNe 07131127a balAnIkaM jayAnIkaM jayAzvaM cAbhijaghnivAn 07131127c zrutAhvayaM ca rAjendra drauNir ninye yamakSayam 07131128a tribhiz cAnyaiH zarais tIkSNaiH supuGkhai rukmamAlinam 07131128c zatruMjayaM ca balinaM zakralokaM ninAya ha 07131129a jaghAna sa pRSadhraM ca candradevaM ca mAninam 07131129c kuntibhojasutAMz cAjau dazabhir daza jaghnivAn 07131130a azvatthAmA susaMkruddhaH saMdhAyogram ajihmagam 07131130c mumocAkarNapUrNena dhanuSA zaram uttamam 07131130e yamadaNDopamaM ghoram uddizyAzu ghaTotkacam 07131131a sa bhittvA hRdayaM tasya rAkSasasya mahAzaraH 07131131c viveza vasudhAM zIghraM sapuGkhaH pRthivIpate 07131132a taM hataM patitaM jJAtvA dhRSTadyumno mahArathaH 07131132c drauNeH sakAzAd rAjendra apaninye rathAntaram 07131133a tathA parAGmukharathaM sainyaM yaudhiSThiraM nRpa 07131133c parAjitya raNe vIro droNaputro nanAda ha 07131133e pUjitaH sarvabhUtaiz ca tava putraiz ca bhArata 07131134a atha zarazatabhinnakRttadehair; hatapatitaiH kSaNadAcaraiH samantAt 07131134c nidhanam upagatair mahI kRtAbhUd; girizikharair iva durgamAtiraudrA 07131135a taM siddhagandharvapizAcasaMghA; nAgAH suparNAH pitaro vayAMsi 07131135c rakSogaNA bhUtagaNAz ca drauNim; apUjayann apsarasaH surAz ca 07132001 saMjaya uvAca 07132001a drupadasyAtmajAn dRSTvA kuntibhojasutAMs tathA 07132001c droNaputreNa nihatAn rAkSasAMz ca sahasrazaH 07132002a yudhiSThiro bhImaseno dhRSTadyumnaz ca pArSataH 07132002c yuyudhAnaz ca saMyattA yuddhAyaiva mano dadhuH 07132003a somadattaH punaH kurddho dRSTvA sAtyakim Ahave 07132003c mahatA zaravarSeNa chAdayAm Asa sarvataH 07132004a tataH samabhavad yuddham atIva bhayavardhanam 07132004c tvadIyAnAM pareSAM ca ghoraM vijayakAGkSiNAm 07132005a dazabhiH sAtvatasyArthe bhImo vivyAdha kauravam 07132005c somadatto 'pi taM vIraM zatena pratyavidhyata 07132006a sAtvatas tv abhisaMkruddhaH putrAdhibhir abhiplutam 07132006c vRddham RddhaM guNaiH sarvair yayAtim iva nAhuSam 07132007a vivyAdha dazabhis tIkSNaiH zarair vajranipAtibhiH 07132007c zaktyA cainam athAhatya punar vivyAdha saptabhiH 07132008a tatas tu sAtyaker arthe bhImaseno navaM dRDham 07132008c mumoca parighaM ghoraM somadattasya mUrdhani 07132009a sAtyakiz cAgnisaMkAzaM mumoca zaram uttamam 07132009c somadattorasi kruddhaH supatraM nizitaM yudhi 07132010a yugapat petatur atha ghorau parighamArgaNau 07132010c zarIre somadattasya sa papAta mahArathaH 07132011a vyAmohite tu tanaye bAhlIkaH samupAdravat 07132011c visRjaJ zaravarSANi kAlavarSIva toyadaH 07132012a bhImo 'tha sAtvatasyArthe bAhlIkaM navabhiH zaraiH 07132012c pIDayan vai mahAtmAnaM vivyAdha raNamUrdhani 07132013a prAtipIyas tu saMkruddhaH zaktiM bhImasya vakSasi 07132013c nicakhAna mahAbAhuH puraMdara ivAzanim 07132014a sa tayAbhihato bhImaz cakampe ca mumoha ca 07132014c prApya cetaz ca balavAn gadAm asmai sasarja ha 07132015a sA pANDavena prahitA bAhlIkasya ziro 'harat 07132015c sa papAta hataH pRthvyAM vajrAhata ivAdrirAT 07132016a tasmin vinihate vIre bAhlIke puruSarSabhe 07132016c putrAs te 'bhyardayan bhImaM daza dAzaratheH samAH 07132017a nArAcair dazabhir bhImas tAn nihatya tavAtmajAn 07132017c karNasya dayitaM putraM vRSasenam avAkirat 07132018a tato vRSaratho nAma bhrAtA karNasya vizrutaH 07132018c jaghAna bhImaM nArAcais tam apy abhyavadhId balI 07132019a tataH sapta rathAn vIraH syAlAnAM tava bhArata 07132019c nihatya bhImo nArAcaiH zatacandram apothayat 07132020a amarSayanto nihataM zatacandraM mahAratham 07132020c zakuner bhrAtaro vIrA gajAkSaH zarabho vibhuH 07132020e abhidrutya zarais tIkSNair bhImasenam atADayan 07132021a sa tudyamAno nArAcair vRSTivegair ivarSabhaH 07132021c jaghAna paJcabhir bANaiH paJcaivAtibalo rathAn 07132021e tAn dRSTvA nihatAn vIrAn vicelur nRpasattamAH 07132022a tato yudhiSThiraH kruddhas tavAnIkam azAtayat 07132022c miSataH kumbhayonez ca putrANAM ca tavAnagha 07132023a ambaSThAn mAlavAJ zUrAMs trigartAn sazibIn api 07132023c prAhiNon mRtyulokAya gaNAn yuddhe yudhiSThiraH 07132024a abhISAhAJ zUrasenAn bAhlIkAn savasAtikAn 07132024c nikRtya pRthivIM rAjA cakre zoNitakardamAm 07132025a yaudheyAraTTarAjanyamadrakANAM gaNAn yudhi 07132025c prAhiNon mRtyulokAya zUrAn bANair yudhiSThiraH 07132026a hatAharata gRhNIta vidhyata vyavakRntata 07132026c ity AsIt tumulaH zabdo yudhiSThirarathaM prati 07132027a sainyAni drAvayantaM taM droNo dRSTvA yudhiSThiram 07132027c coditas tava putreNa sAyakair abhyavAkirat 07132028a droNas tu paramakruddho vAyavyAstreNa pArthivam 07132028c vivyAdha so 'sya tad divyam astram astreNa jaghnivAn 07132029a tasmin vinihate cAstre bhAradvAjo yudhiSThire 07132029c vAruNaM yAmyam AgneyaM tvASTraM sAvitram eva ca 07132029e cikSepa paramakruddho jighAMsuH pANDunandanam 07132030a kSiptAni kSipyamANAni tAni cAstrANi dharmajaH 07132030c jaghAnAstrair mahAbAhuH kumbhayoner avitrasan 07132031a satyAM cikIrSamANas tu pratijJAM kumbhasaMbhavaH 07132031c prAduzcakre 'stram aindraM vai prAjApatyaM ca bhArata 07132031e jighAMsur dharmatanayaM tava putrahite rataH 07132032a patiH kurUNAM gajasiMhagAmI; vizAlavakSAH pRthulohitAkSaH 07132032c prAduzcakArAstram ahInatejA; mAhendram anyat sa jaghAna te 'stre 07132033a vihanyamAneSv astreSu droNaH krodhasamanvitaH 07132033c yudhiSThiravadhaprepsur brAhmam astram udairayat 07132034a tato nAjJAsiSaM kiM cid ghoreNa tamasAvRte 07132034c sarvabhUtAni ca paraM trAsaM jagmur mahIpate 07132035a brahmAstram udyataM dRSTvA kuntIputro yudhiSThiraH 07132035c brahmAstreNaiva rAjendra tad astraM pratyavArayat 07132036a tataH sainikamukhyAs te prazazaMsur nararSabhau 07132036c droNapArthau maheSvAsau sarvayuddhavizAradau 07132037a tataH pramucya kaunteyaM droNo drupadavAhinIm 07132037c vyadhamad roSatAmrAkSo vAyavyAstreNa bhArata 07132038a te hanyamAnA droNena pAJcAlAH prAdravan bhayAt 07132038c pazyato bhImasenasya pArthasya ca mahAtmanaH 07132039a tataH kirITI bhImaz ca sahasA saMnyavartatAm 07132039c mahadbhyAM rathavaMzAbhyAM parigRhya balaM tava 07132040a bIbhatsur dakSiNaM pArzvam uttaraM tu vRkodaraH 07132040c bhAradvAjaM zaraughAbhyAM mahadbhyAm abhyavarSatAm 07132041a tau tadA sRJjayAz caiva pAJcAlAz ca mahaujasaH 07132041c anvagacchan mahArAja matsyAz ca saha sAtvataiH 07132042a tataH sA bhAratI senA vadhyamAnA kirITinA 07132042c droNena vAryamANAs te svayaM tava sutena ca 07132042e nAzakyanta mahArAja yodhA vArayituM tadA 07133001 saMjaya uvAca 07133001a udIryamANaM tad dRSTvA pANDavAnAM mahad balam 07133001c aviSahyaM ca manvAnaH karNaM duryodhano 'bravIt 07133002a ayaM sa kAlaH saMprApto mitrANAM mitravatsala 07133002c trAyasva samare karNa sarvAn yodhAn mahAbala 07133003a pAJcAlair matsyakaikeyaiH pANDavaiz ca mahArathaiH 07133003c vRtAn samantAt saMkruddhair niHzvasadbhir ivoragaiH 07133004a ete nadanti saMhRSTAH pANDavA jitakAzinaH 07133004c zakropamAz ca bahavaH pAJcAlAnAM rathavrajAH 07133005 karNa uvAca 07133005a paritrAtum iha prApto yadi pArthaM puraMdaraH 07133005c tam apy Azu parAjitya tato hantAsmi pANDavam 07133006a satyaM te pratijAnAmi samAzvasihi bhArata 07133006c hantAsmi pANDutanayAn pAJcAlAMz ca samAgatAn 07133007a jayaM te pratijAnAmi vAsavasyeva pAvakiH 07133007c priyaM tava mayA kAryam iti jIvAmi pArthiva 07133008a sarveSAm eva pArthAnAM phalguno balavattaraH 07133008c tasyAmoghAM vimokSyAmi zaktiM zakravinirmitAm 07133009a tasmin hate maheSvAse bhrAtaras tasya mAnada 07133009c tava vazyA bhaviSyanti vanaM yAsyanti vA punaH 07133010a mayi jIvati kauravya viSAdaM mA kRthAH kva cit 07133010c ahaM jeSyAmi samare sahitAn sarvapANDavAn 07133011a pAJcAlAn kekayAMz caiva vRSNIMz cApi samAgatAn 07133011c bANaughaiH zakalIkRtya tava dAsyAmi medinIm 07133012 saMjaya uvAca 07133012a evaM bruvANaM karNaM tu kRpaH zAradvato 'bravIt 07133012c smayann iva mahAbAhuH sUtaputram idaM vacaH 07133013a zobhanaM zobhanaM karNa sanAthaH kurupuMgavaH 07133013c tvayA nAthena rAdheya vacasA yadi sidhyati 07133014a bahuzaH katthase karNa kauravyasya samIpataH 07133014c na tu te vikramaH kaz cid dRzyate balam eva vA 07133015a samAgamaH pANDusutair dRSTas te bahuzo yudhi 07133015c sarvatra nirjitaz cAsi pANDavaiH sUtanandana 07133016a hriyamANe tadA karNa gandharvair dhRtarASTraje 07133016c tadAyudhyanta sainyAni tvam ekas tu palAyathAH 07133017a virATanagare cApi sametAH sarvakauravAH 07133017c pArthena nirjitA yuddhe tvaM ca karNa sahAnujaH 07133018a ekasyApy asamarthas tvaM phalgunasya raNAjire 07133018c katham utsahase jetuM sakRSNAn sarvapANDavAn 07133019a abruvan karNa yudhyasva bahu katthasi sUtaja 07133019c anuktvA vikramed yas tu tad vai satpuruSavratam 07133020a garjitvA sUtaputra tvaM zAradAbhram ivAjalam 07133020c niSphalo dRzyase karNa tac ca rAjA na budhyate 07133021a tAvad garjasi rAdheya yAvat pArthaM na pazyasi 07133021c purA pArthaM hi te dRSTvA durlabhaM garjitaM bhavet 07133022a tvam anAsAdya tAn bANAn phalgunasya vigarjasi 07133022c pArthasAyakaviddhasya durlabhaM garjitaM bhavet 07133023a bAhubhiH kSatriyAH zUrA vAgbhiH zUrA dvijAtayaH 07133023c dhanuSA phalgunaH zUraH karNaH zUro manorathaiH 07133024a evaM paruSitas tena tadA zAradvatena saH 07133024c karNaH praharatAM zreSThaH kRpaM vAkyam athAbravIt 07133025a zUrA garjanti satataM prAvRSIva balAhakAH 07133025c phalaM cAzu prayacchanti bIjam uptam RtAv iva 07133026a doSam atra na pazyAmi zUrANAM raNamUrdhani 07133026c tat tad vikatthamAnAnAM bhAraM codvahatAM mRdhe 07133027a yaM bhAraM puruSo voDhuM manasA hi vyavasyati 07133027c daivam asya dhruvaM tatra sAhAyyAyopapadyate 07133028a vyavasAyadvitIyo 'haM manasA bhAram udvahan 07133028c garjAmi yady ahaM vipra tava kiM tatra nazyati 07133029a vRthA zUrA na garjanti sajalA iva toyadAH 07133029c sAmarthyam Atmano jJAtvA tato garjanti paNDitAH 07133030a so 'ham adya raNe yattaH sahitau kRSNapANDavau 07133030c utsahe tarasA jetuM tato garjAmi gautama 07133031a pazya tvaM garjitasyAsya phalaM me vipra sAnugaH 07133031c hatvA pANDusutAn Ajau sahakRSNAn sasAtvatAn 07133031e duryodhanAya dAsyAmi pRthivIM hatakaNTakAm 07133032 kRpa uvAca 07133032a manorathapralApo me na grAhyas tava sUtaja 07133032c yadA kSipasi vai kRSNau dharmarAjaM ca pANDavam 07133033a dhruvas tatra jayaH karNa yatra yuddhavizAradau 07133033c devagandharvayakSANAM manuSyoragarakSasAm 07133033e daMzitAnAm api raNe ajeyau kRSNapANDavau 07133034a brahmaNyaH satyavAg dAnto gurudaivatapUjakaH 07133034c nityaM dharmarataz caiva kRtAstraz ca vizeSataH 07133034e dhRtimAMz ca kRtajJaz ca dharmaputro yudhiSThiraH 07133035a bhrAtaraz cAsya balinaH sarvAstreSu kRtazramAH 07133035c guruvRttiratAH prAjJA dharmanityA yazasvinaH 07133036a saMbandhinaz cendravIryAH svanuraktAH prahAriNaH 07133036c dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca daurmukhir janamejayaH 07133037a candraseno bhadrasenaH kIrtidharmA dhruvo dharaH 07133037c vasucandro dAmacandraH siMhacandraH suvedhanaH 07133038a drupadasya tathA putrA drupadaz ca mahAstravit 07133038c yeSAm arthAya saMyatto matsyarAjaH sahAnugaH 07133039a zatAnIkaH sudazanaH zrutAnIkaH zrutadhvajaH 07133039c balAnIko jayAnIko jayAzvo rathavAhanaH 07133040a candrodayaH kAmaratho virATabhrAtaraH zubhAH 07133040c yamau ca draupadeyAz ca rAkSasaz ca ghaTotkacaH 07133040e yeSAm arthAya yudhyante na teSAM vidyate kSayaH 07133041a kAmaM khalu jagat sarvaM sadevAsuramAnavam 07133041c sayakSarAkSasagaNaM sabhUtabhujagadvipam 07133041e niHzeSam astravIryeNa kuryAtAM bhImaphalgunau 07133042a yudhiSThiraz ca pRthivIM nirdahed ghoracakSuSA 07133042c aprameyabalaH zaurir yeSAm arthe ca daMzitaH 07133042e kathaM tAn saMyuge karNa jetum utsahase parAn 07133043a mahAn apanayas tv eSa tava nityaM hi sUtaja 07133043c yas tvam utsahase yoddhuM samare zauriNA saha 07133044 saMjaya uvAca 07133044a evam uktas tu rAdheyaH prahasan bharatarSabha 07133044c abravIc ca tadA karNo guruM zAradvataM kRpam 07133045a satyam uktaM tvayA brahman pANDavAn prati yad vacaH 07133045c ete cAnye ca bahavo guNAH pANDusuteSu vai 07133046a ajayyAz ca raNe pArthA devair api savAsavaiH 07133046c sadaityayakSagandharvapizAcoragarAkSasaiH 07133046e tathApi pArthAJ jeSyAmi zaktyA vAsavadattayA 07133047a mamApy amoghA datteyaM zaktiH zakreNa vai dvija 07133047c etayA nihaniSyAmi savyasAcinam Ahave 07133048a hate tu pANDave kRSNo bhrAtaraz cAsya sodarAH 07133048c anarjunA na zakSyanti mahIM bhoktuM kathaM cana 07133049a teSu naSTeSu sarveSu pRthivIyaM sasAgarA 07133049c ayatnAt kauraveyasya vaze sthAsyati gautama 07133050a sunItair iha sarvArthAH sidhyante nAtra saMzayaH 07133050c etam artham ahaM jJAtvA tato garjAmi gautama 07133051a tvaM tu vRddhaz ca vipraz ca azaktaz cApi saMyuge 07133051c kRtasnehaz ca pArtheSu mohAn mAm avamanyase 07133052a yady evaM vakSyase bhUyo mAm apriyam iha dvija 07133052c tatas te khaDgam udyamya jihvAM chetsyAmi durmate 07133053a yac cApi pANDavAn vipra stotum icchasi saMyuge 07133053c bhISayan sarvasainyAni kauraveyANi durmate 07133053e atrApi zRNu me vAkyaM yathAvad gadato dvija 07133054a duryodhanaz ca droNaz ca zakunir durmukho jayaH 07133054c duHzAsano vRSaseno madrarAjas tvam eva ca 07133054e somadattaz ca bhUriz ca tathA drauNir viviMzatiH 07133055a tiSTheyur daMzitA yatra sarve yuddhavizAradAH 07133055c jayed etAn raNe ko nu zakratulyabalo 'py ariH 07133056a zUrAz ca hi kRtAstrAz ca balinaH svargalipsavaH 07133056c dharmajJA yuddhakuzalA hanyur yuddhe surAn api 07133057a ete sthAsyanti saMgrAme pANDavAnAM vadhArthinaH 07133057c jayam AkAGkSamANA hi kauraveyasya daMzitAH 07133058a daivAyattam ahaM manye jayaM subalinAm api 07133058c yatra bhISmo mahAbAhuH zete zarazatAcitaH 07133059a vikarNaz citrasenaz ca bAhlIko 'tha jayadrathaH 07133059c bhUrizravA jayaz caiva jalasaMdhaH sudakSiNaH 07133060a zalaz ca rathinAM zreSTho bhagadattaz ca vIryavAn 07133060c ete cAnye ca rAjAno devair api sudurjayAH 07133061a nihatAH samare zUrAH pANDavair balavattarAH 07133061c kim anyad daivasaMyogAn manyase puruSAdhama 07133062a yAMz ca tAn stauSi satataM duryodhanaripUn dvija 07133062c teSAm api hatAH zUrAH zatazo 'tha sahasrazaH 07133063a kSIyante sarvasainyAni kurUNAM pANDavaiH saha 07133063c prabhAvaM nAtra pazyAmi pANDavAnAM kathaM cana 07133064a yAMs tAn balavato nityaM manyase tvaM dvijAdhama 07133064c yatiSye 'haM yathAzakti yoddhuM taiH saha saMyuge 07133064e duryodhanahitArthAya jayo daive pratiSThitaH 07134001 saMjaya uvAca 07134001a tathA paruSitaM dRSTvA sUtaputreNa mAtulam 07134001c khaDgam udyamya vegena drauNir abhyapatad drutam 07134002 azvatthAmovAca 07134002a karNa pazya sudurbuddhe tiSThedAnIM narAdhama 07134002c eSa te 'dya ziraH kAyAd uddharAmi sudurmate 07134003 saMjaya uvAca 07134003a tam utpatantaM vegena rAjA duryodhanaH svayam 07134003c nyavArayan mahArAja kRpaz ca dvipadAM varaH 07134004 karNa uvAca 07134004a zUro 'yaM samarazlAghI durmatiz ca dvijAdhamaH 07134004c AsAdayatu madvIryaM muJcemaM kurusattama 07134005 azvatthAmovAca 07134005a tavaitat kSamyate 'smAbhiH sUtAtmaja sudurmate 07134005c darpam utsiktam etat te phalguno nAzayiSyati 07134006 duryodhana uvAca 07134006a azvatthAman prasIdasva kSantum arhasi mAnada 07134006c kopaH khalu na kartavyaH sUtaputre kathaM cana 07134007a tvayi karNe kRpe droNe madrarAje 'tha saubale 07134007c mahat kAryaM samAyattaM prasIda dvijasattama 07134008a ete hy abhimukhAH sarve rAdheyena yuyutsavaH 07134008c AyAnti pANDavA brahmann AhvayantaH samantataH 07134009 saMjaya uvAca 07134009a karNo 'pi rathinAM zreSThaz cApam udyamya vIryavAn 07134009c kauravAgryaiH parivRtaH zakro devagaNair iva 07134009e paryatiSThata tejasvI svabAhubalam AzritaH 07134010a tataH pravavRte yuddhaM karNasya saha pANDavaiH 07134010c saMrabdhasya mahArAja siMhanAdavinAditam 07134011a tatas te pANDavA rAjan pAJcAlAz ca yazasvinaH 07134011c dRSTvA karNaM mahAbAhum uccaiH zabdam athAnadan 07134012a ayaM karNaH kutaH karNas tiSTha karNa mahAraNe 07134012c yudhyasva sahito 'smAbhir durAtman puruSAdhama 07134013a anye tu dRSTvA rAdheyaM krodharaktekSaNAbruvan 07134013c hanyatAm ayam utsiktaH sUtaputro 'lpacetanaH 07134014a sarvaiH pArthivazArdUlair nAnenArtho 'sti jIvatA 07134014c atyantavairI pArthAnAM satataM pApapUruSaH 07134015a eSa mUlaM hy anarthAnAM duryodhanamate sthitaH 07134015c hatainam iti jalpantaH kSatriyAH samupAdravan 07134016a mahatA zaravarSeNa chAdayanto mahArathAH 07134016c vadhArthaM sUtaputrasya pANDaveyena coditAH 07134017a tAMs tu sarvAMs tathA dRSTvA dhAvamAnAn mahArathAn 07134017c na vivyathe sUtaputro na ca trAsam agacchata 07134018a dRSTvA nagarakalpaM tam uddhUtaM sainyasAgaram 07134018c piprISus tava putrANAM saMgrAmeSv aparAjitaH 07134019a sAyakaughena balavAn kSiprakArI mahAbalaH 07134019c vArayAm Asa tat sainyaM samantAd bharatarSabha 07134020a tatas tu zaravarSeNa pArthivAs tam avArayan 07134020c dhanUMSi te vidhunvAnAH zatazo 'tha sahasrazaH 07134020e ayodhayanta rAdheyaM zakraM daityagaNA iva 07134021a zaravarSaM tu tat karNaH pArthivaiH samudIritam 07134021c zaravarSeNa mahatA samantAd vyakirat prabho 07134022a tad yuddham abhavat teSAM kRtapratikRtaiSiNAm 07134022c yathA devAsure yuddhe zakrasya saha dAnavaiH 07134023a tatrAdbhutam apazyAma sUtaputrasya lAghavam 07134023c yad enaM samare yattA nApnuvanta pare yudhi 07134024a nivArya ca zaraughAMs tAn pArthivAnAM mahArathaH 07134024c yugeSv ISAsu chatreSu dhvajeSu ca hayeSu ca 07134024e AtmanAmAGkitAn bANAn rAdheyaH prAhiNoc chitAn 07134025a tatas te vyAkulIbhUtA rAjAnaH karNapIDitAH 07134025c babhramus tatra tatraiva gAvaH zItArditA iva 07134026a hayAnAM vadhyamAnAnAM gajAnAM rathinAM tathA 07134026c tatra tatrAbhyavekSAmaH saMghAn karNena pAtitAn 07134027a zirobhiH patitai rAjan bAhubhiz ca samantataH 07134027c AstIrNA vasudhA sarvA zUrANAm anivartinAm 07134028a hataiz ca hanyamAnaiz ca niSTanadbhiz ca sarvazaH 07134028c babhUvAyodhanaM raudraM vaivasvatapuropamam 07134029a tato duryodhano rAjA dRSTvA karNasya vikramam 07134029c azvatthAmAnam AsAdya tadA vAkyam uvAca ha 07134030a yudhyate 'sau raNe karNo daMzitaH sarvapArthivaiH 07134030c pazyaitAM dravatIM senAM karNasAyakapIDitAm 07134030e kArttikeyena vidhvastAm AsurIM pRtanAm iva 07134031a dRSTvaitAM nirjitAM senAM raNe karNena dhImatA 07134031c abhiyAty eSa bIbhatsuH sUtaputrajighAMsayA 07134032a tad yathA pazyamAnAnAM sUtaputraM mahAratham 07134032c na hanyAt pANDavaH saMkhye tathA nItir vidhIyatAm 07134033a tato drauNiH kRpaH zalyo hArdikyaz ca mahArathaH 07134033c pratyudyayus tadA pArthaM sUtaputraparIpsayA 07134034a AyAntaM dRzya kaunteyaM vRtraM devacamUm iva 07134034c pratyudyayau tadA karNo yathA zakraH pratApavAn 07134035 dhRtarASTra uvAca 07134035a saMrabdhaM phalgunaM dRSTvA kAlAntakayamopamam 07134035c karNo vaikartanaH sUta pratyapadyat kim uttaram 07134036a sa hy aspardhata pArthena nityam eva mahArathaH 07134036c AzaMsate ca bIbhatsuM yuddhe jetuM sudAruNe 07134037a sa tu taM sahasA prAptaM nityam atyantavairiNam 07134037c karNo vaikartanaH sUta kim uttaram apadyata 07134038 saMjaya uvAca 07134038a AyAntaM pANDavaM dRSTvA gajaH pratigajaM yathA 07134038c asaMbhrAntataraH karNaH pratyudIyAd dhanaMjayam 07134039a tam ApatantaM vegena vaikartanam ajihmagaiH 07134039c vArayAm Asa tejasvI pANDavaH zatrutApanaH 07134040a taM karNaH zarajAlena chAdayAm Asa mAriSa 07134040c vivyAdha ca susaMkruddhaH zarais tribhir ajihmagaiH 07134041a tasya tal lAghavaM pArtho nAmRSyata mahAbalaH 07134041c tasmai bANAJ zilAdhautAn prasannAgrAn ajihmagAn 07134042a prAhiNot sUtaputrAya triMzataM zatrutApanaH 07134042c vivyAdha cainaM saMrabdho bANenaikena vIryavAn 07134043a savye bhujAgre balavAn nArAcena hasann iva 07134043c tasya viddhasya vegena karAc cApaM papAta ha 07134044a punar AdAya tac cApaM nimeSArdhAn mahAbalaH 07134044c chAdayAm Asa bANaughaiH phalgunaM kRtahastavat 07134045a zaravRSTiM tu tAM muktAM sUtaputreNa bhArata 07134045c vyadhamac charavarSeNa smayann iva dhanaMjayaH 07134046a tau parasparam AsAdya zaravarSeNa pArthiva 07134046c chAdayetAM maheSvAsau kRtapratikRtaiSiNau 07134047a tad adbhutam abhUd yuddhaM karNapANDavayor mRdhe 07134047c kruddhayor vAzitAhetor vanyayor gajayor iva 07134048a tataH pArtho maheSvAso dRSTvA karNasya vikramam 07134048c muSTideze dhanus tasya ciccheda tvarayAnvitaH 07134049a azvAMz ca caturo bhallair anayad yamasAdanam 07134049c sArathez ca ziraH kAyAd aharac chatrutApanaH 07134050a athainaM chinnadhanvAnaM hatAzvaM hatasArathim 07134050c vivyAdha sAyakaiH pArthaz caturbhiH pANDunandanaH 07134051a hatAzvAt tu rathAt tUrNam avaplutya nararSabhaH 07134051c Aruroha rathaM tUrNaM kRpasya zarapIDitaH 07134052a rAdheyaM nirjitaM dRSTvA tAvakA bharatarSabha 07134052c dhanaMjayazarair nunnAH prAdravanta dizo daza 07134053a dravatas tAn samAlokya rAjA duryodhano nRpa 07134053c nivartayAm Asa tadA vAkyaM cedam uvAca ha 07134054a alaM drutena vaH zUrAs tiSThadhvaM kSatriyarSabhAH 07134054c eSa pArthavadhAyAhaM svayaM gacchAmi saMyuge 07134054e ahaM pArthAn haniSyAmi sapAJcAlAn sasomakAn 07134055a adya me yudhyamAnasya saha gANDIvadhanvanA 07134055c drakSyanti vikramaM pArthAH kAlasyeva yugakSaye 07134056a adya madbANajAlAni vimuktAni sahasrazaH 07134056c drakSyanti samare yodhAH zalabhAnAm ivAyatIH 07134057a adya bANamayaM varSaM sRjato mama dhanvinaH 07134057c jImUtasyeva gharmAnte drakSyanti yudhi sainikAH 07134058a jeSyAmy adya raNe pArthaM sAyakair nataparvabhiH 07134058c tiSThadhvaM samare zUrA bhayaM tyajata phalgunAt 07134059a na hi madvIryam AsAdya phalgunaH prasahiSyati 07134059c yathA velAM samAsAdya sAgaro makarAlayaH 07134060a ity uktvA prayayau rAjA sainyena mahatA vRtaH 07134060c phalgunaM prati durdharSaH krodhasaMraktalocanaH 07134061a taM prayAntaM mahAbAhuM dRSTvA zAradvatas tadA 07134061c azvatthAmAnam AsAdya vAkyam etad uvAca ha 07134062a eSa rAjA mahAbAhur amarSI krodhamUrchitaH 07134062c pataMgavRttim AsthAya phalgunaM yoddhum icchati 07134063a yAvan naH pazyamAnAnAM prANAn pArthena saMgataH 07134063c na jahyAt puruSavyAghras tAvad vAraya kauravam 07134064a yAvat phalgunabANAnAM gocaraM nAdhigacchati 07134064c kauravaH pArthivo vIras tAvad vAraya taM drutam 07134065a yAvat pArthazarair ghorair nirmuktoragasaMnibhaiH 07134065c na bhasmIkriyate rAjA tAvad yuddhAn nivAryatAm 07134066a ayuktam iva pazyAmi tiSThatsv asmAsu mAnada 07134066c svayaM yuddhAya yad rAjA pArthaM yAty asahAyavAn 07134067a durlabhaM jIvitaM manye kauravyasya kirITinA 07134067c yudhyamAnasya pArthena zArdUleneva hastinaH 07134068a mAtulenaivam uktas tu drauNiH zastrabhRtAM varaH 07134068c duryodhanam idaM vAkyaM tvaritaM samabhASata 07134069a mayi jIvati gAndhAre na yuddhaM gantum arhasi 07134069c mAm anAdRtya kauravya tava nityaM hitaiSiNam 07134070a na hi te saMbhramaH kAryaH pArthasya vijayaM prati 07134070c aham AvArayiSyAmi pArthaM tiSTha suyodhana 07134071 duryodhana uvAca 07134071a AcAryaH pANDuputrAn vai putravat parirakSati 07134071c tvam apy upekSAM kuruSe teSu nityaM dvijottama 07134072a mama vA mandabhAgyatvAn mandas te vikramo yudhi 07134072c dharmarAjapriyArthaM vA draupadyA vA na vidma tat 07134073a dhig astu mama lubdhasya yatkRte sarvabAndhavAH 07134073c sukhArhAH paramaM duHkhaM prApnuvanty aparAjitAH 07134074a ko hi zastrabhRtAM mukhyo mahezvarasamo yudhi 07134074c zatrUn na kSapayec chakto yo na syAd gautamIsutaH 07134075a azvatthAman prasIdasva nAzayaitAn mamAhitAn 07134075c tavAstragocare zaktAH sthAtuM devApi nAnagha 07134076a pAJcAlAn somakAMz caiva jahi drauNe sahAnugAn 07134076c vayaM zeSAn haniSyAmas tvayaiva parirakSitAH 07134077a ete hi somakA vipra pAJcAlAz ca yazasvinaH 07134077c mama sainyeSu saMrabdhA vicaranti davAgnivat 07134078a tAn vAraya mahAbAho kekayAMz ca narottama 07134078c purA kurvanti niHzeSaM rakSyamANAH kirITinA 07134079a Adau vA yadi vA pazcAt tavedaM karma mAriSa 07134079c tvam utpanno mahAbAho pAJcAlAnAM vadhaM prati 07134080a kariSyasi jagat sarvam apAJcAlaM kilAcyuta 07134080c evaM siddhAbruvan vAco bhaviSyati ca tat tathA 07134081a na te 'stragocare zaktAH sthAtuM devAH savAsavAH 07134081c kim u pArthAH sapAJcAlAH satyam etad vaco mama 07135001 saMjaya uvAca 07135001a duryodhanenaivam ukto drauNir AhavadurmadaH 07135001c pratyuvAca mahAbAho yathA vadasi kaurava 07135002a priyA hi pANDavA nityaM mama cApi pituz ca me 07135002c tathaivAvAM priyau teSAM na tu yuddhe kurUdvaha 07135002e zaktitas tAta yudhyAmas tyaktvA prANAn abhItavat 07135003a ahaM karNaz ca zalyaz ca kRpo hArdikya eva ca 07135003c nimeSAt pANDavIM senAM kSapayema nRpottama 07135004a te cApi kauravIM senAM nimeSArdhAt kurUdvaha 07135004c kSapayeyur mahAbAho na syAma yadi saMyuge 07135005a yudhyatAM pANDavAJ zaktyA teSAM cAsmAn yuyutsatAm 07135005c tejas tu teja AsAdya prazamaM yAti bhArata 07135006a azakyA tarasA jetuM pANDavAnAm anIkinI 07135006c jIvatsu pANDuputreSu tad dhi satyaM bravImi te 07135007a AtmArthaM yudhyamAnAs te samarthAH pANDunandanAH 07135007c kimarthaM tava sainyAni na haniSyanti bhArata 07135008a tvaM hi lubdhatamo rAjan nikRtijJaz ca kaurava 07135008c sarvAtizaGkI mAnI ca tato 'smAn atizaGkase 07135009a ahaM tu yatnam AsthAya tvadarthe tyaktajIvitaH 07135009c eSa gacchAmi saMgrAmaM tvatkRte kurunandana 07135010a yotsye 'haM zatrubhiH sArdhaM jeSyAmi ca varAn varAn 07135010c pAJcAlaiH saha yotsyAmi somakaiH kekayais tathA 07135010e pANDaveyaiz ca saMgrAme tvatpriyArtham ariMdama 07135011a adya madbANanirdagdhAH pAJcAlAH somakAs tathA 07135011c siMhenevArditA gAvo vidraviSyanti sarvataH 07135012a adya dharmasuto rAjA dRSTvA mama parAkramam 07135012c azvatthAmamayaM lokaM maMsyate saha somakaiH 07135013a AgamiSyati nirvedaM dharmaputro yudhiSThiraH 07135013c dRSTvA vinihatAn saMkhye pAJcAlAn somakaiH saha 07135014a ye mAM yuddhe 'bhiyotsyanti tAn haniSyAmi bhArata 07135014c na hi te vIra mucyeran madbAhvantaram AgatAH 07135015a evam uktvA mahAbAhuH putraM duryodhanaM tava 07135015c abhyavartata yuddhAya drAvayan sarvadhanvinaH 07135015e cikIrSus tava putrANAM priyaM prANabhRtAM varaH 07135016a tato 'bravIt sakaikeyAn pAJcAlAn gautamIsutaH 07135016c praharadhvam itaH sarve mama gAtre mahArathAH 07135016e sthirIbhUtAz ca yudhyadhvaM darzayanto 'stralAghavam 07135017a evam uktAs tu te sarve zastravRSTim apAtayan 07135017c drauNiM prati mahArAja jalaM jaladharA iva 07135018a tAn nihatya zarAn drauNir daza vIrAn apothayat 07135018c pramukhe pANDuputrANAM dhRSTadyumnasya cAbhibho 07135019a te hanyamAnAH samare pAJcAlAH sRJjayAs tathA 07135019c parityajya raNe drauNiM vyadravanta dizo daza 07135020a tAn dRSTvA dravataH zUrAn pAJcAlAn sahasomakAn 07135020c dhRSTadyumno mahArAja drauNim abhyadravad yudhi 07135021a tataH kAJcanacitrANAM sajalAmbudanAdinAm 07135021c vRtaH zatena zUrANAM rathAnAm anivartinAm 07135022a putraH pAJcAlarAjasya dhRSTadyumno mahArathaH 07135022c drauNim ity abravId vAkyaM dRSTvA yodhAn nipAtitAn 07135023a AcAryaputra durbuddhe kim anyair nihatais tava 07135023c samAgaccha mayA sArdhaM yadi zUro 'si saMyuge 07135023e ahaM tvAM nihaniSyAmi tiSThedAnIM mamAgrataH 07135024a tatas tam AcAryasutaM dhRSTadyumnaH pratApavAn 07135024c marmabhidbhiH zarais tIkSNair jaghAna bharatarSabha 07135025a te tu paGktIkRtA drauNiM zarA vivizur AzugAH 07135025c rukmapuGkhAH prasannAgrAH sarvakAyAvadAraNAH 07135025e madhvarthina ivoddAmA bhramarAH puSpitaM drumam 07135026a so 'tividdho bhRzaM kruddhaH padAkrAnta ivoragaH 07135026c mAnI drauNir asaMbhrAnto bANapANir abhASata 07135027a dhRSTadyumna sthiro bhUtvA muhUrtaM pratipAlaya 07135027c yAvat tvAM nizitair bANaiH preSayAmi yamakSayam 07135028a drauNir evam athAbhASya pArSataM paravIrahA 07135028c chAdayAm Asa bANaughaiH samantAl laghuhastavat 07135029a sa chAdyamAnaH samare drauNinA yuddhadurmadaH 07135029c drauNiM pAJcAlatanayo vAgbhir Atarjayat tadA 07135030a na jAnISe pratijJAM me viprotpattiM tathaiva ca 07135030c droNaM hatvA kila mayA hantavyas tvaM sudurmate 07135030e tatas tvAhaM na hanmy adya droNe jIvati saMyuge 07135031a imAM tu rajanIM prAptAm aprabhAtAM sudurmate 07135031c nihatya pitaraM te 'dya tatas tvAm api saMyuge 07135031e neSyAmi mRtyulokAyety evaM me manasi sthitam 07135032a yas te pArtheSu vidveSo yA bhaktiH kauraveSu ca 07135032c tAM darzaya sthiro bhUtvA na me jIvan vimokSyase 07135033a yo hi brAhmaNyam utsRjya kSatradharmarato dvijaH 07135033c sa vadhyaH sarvalokasya yathA tvaM puruSAdhama 07135034a ity uktaH paruSaM vAkyaM pArSatena dvijottamaH 07135034c krodham AhArayat tIvraM tiSTha tiSTheti cAbravIt 07135035a nirdahann iva cakSurbhyAM pArSataM so 'bhyavaikSata 07135035c chAdayAm Asa ca zarair niHzvasan pannago yathA 07135036a sa chAdyamAnaH samare drauNinA rAjasattama 07135036c sarvapAJcAlasenAbhiH saMvRto rathasattamaH 07135037a nAkampata mahAbAhuH svadhairyaM samupAzritaH 07135037c sAyakAMz caiva vividhAn azvatthAmni mumoca ha 07135038a tau punaH saMnyavartetAM prANadyUtapare raNe 07135038c nivArayantau bANaughaiH parasparam amarSiNau 07135038e utsRjantau maheSvAsau zaravRSTIH samantataH 07135039a drauNipArSatayor yuddhaM ghorarUpaM bhayAnakam 07135039c dRSTvA saMpUjayAm AsuH siddhacAraNavAtikAH 07135040a zaraughaiH pUrayantau tAv AkAzaM pradizas tathA 07135040c alakSyau samayudhyetAM mahat kRtvA zarais tamaH 07135041a nRtyamAnAv iva raNe maNDalIkRtakArmukau 07135041c parasparavadhe yattau parasparajayaiSiNau 07135042a ayudhyetAM mahAbAhU citraM laghu ca suSThu ca 07135042c saMpUjyamAnau samare yodhamukhyaiH sahasrazaH 07135043a tau prayuddhau raNe dRSTvA vane vanyau gajAv iva 07135043c ubhayoH senayor harSas tumulaH samapadyata 07135044a siMhanAdaravAz cAsan dadhmuH zaGkhAMz ca mAriSa 07135044c vAditrANy abhyavAdyanta zatazo 'tha sahasrazaH 07135045a tasmiMs tu tumule yuddhe bhIrUNAM bhayavardhane 07135045c muhUrtam iva tad yuddhaM samarUpaM tadAbhavat 07135046a tato drauNir mahArAja pArSatasya mahAtmanaH 07135046c dhvajaM dhanus tathA chatram ubhau ca pArSNisArathI 07135046e sUtam azvAMz ca caturo nihatyAbhyadravad raNe 07135047a pAJcAlAMz caiva tAn sarvAn bANaiH saMnataparvabhiH 07135047c vyadrAvayad ameyAtmA zatazo 'tha sahasrazaH 07135048a tataH pravivyathe senA pANDavI bharatarSabha 07135048c dRSTvA drauNer mahat karma vAsavasyeva saMyuge 07135049a zatena ca zataM hatvA pAJcAlAnAM mahArathaH 07135049c tribhiz ca nizitair bANair hatvA trIn vai mahArathAn 07135050a drauNir drupadaputrasya phalgunasya ca pazyataH 07135050c nAzayAm Asa pAJcAlAn bhUyiSThaM ye vyavasthitAH 07135051a te vadhyamAnAH pAJcAlAH samare saha sRJjayaiH 07135051c agacchan drauNim utsRjya viprakIrNarathadhvajAH 07135052a sa jitvA samare zatrUn droNaputro mahArathaH 07135052c nanAda sumahAnAdaM tapAnte jalado yathA 07135053a sa nihatya bahUJ zUrAn azvatthAmA vyarocata 07135053c yugAnte sarvabhUtAni bhasma kRtveva pAvakaH 07135054a saMpUjyamAno yudhi kauraveyair; vijitya saMkhye 'rigaNAn sahasrazaH 07135054c vyarocata droNasutaH pratApavAn; yathA surendro 'rigaNAn nihatya 07136001 saMjaya uvAca 07136001a tato yudhiSThiraz caiva bhImasenaz ca pANDavaH 07136001c droNaputraM mahArAja samantAt paryavArayan 07136002a tato duryodhano rAjA bhAradvAjena saMvRtaH 07136002c abhyayAt pANDavAn saMkhye tato yuddham avartata 07136002e ghorarUpaM mahArAja bhIrUNAM bhayavardhanam 07136003a ambaSThAn mAlavAn vaGgAJ zibIMs traigartakAn api 07136003c prAhiNon mRtyulokAya gaNAn kruddho yudhiSThiraH 07136004a abhISAhAJ zUrasenAn kSatriyAn yuddhadurmadAn 07136004c nikRtya pRthivIM cakre bhImaH zoNitakardamAm 07136005a yaudheyAraTTarAjanyAn madrakAMz ca gaNAn yudhi 07136005c prAhiNon mRtyulokAya kirITI nizitaiH zaraiH 07136006a pragADham aJjogatibhir nArAcair abhipIDitAH 07136006c nipetur dviradA bhUmau dvizRGgA iva parvatAH 07136007a nikRttair hastihastaiz ca luThamAnais tatas tataH 07136007c rarAja vasudhA kIrNA visarpadbhir ivoragaiH 07136008a kSiptaiH kanakacitraiz ca nRpacchatraiH kSitir babhau 07136008c dyaur ivAdityacandrAdyair grahaiH kIrNA yugakSaye 07136009a hata praharatAbhItA vidhyata vyavakRntata 07136009c ity AsIt tumulaH zabdaH zoNAzvasya rathaM prati 07136010a droNas tu paramakruddho vAyavyAstreNa saMyuge 07136010c vyadhamat tAn yathA vAyur meghAn iva duratyayaH 07136011a te hanyamAnA droNena pAJcAlAH prAdravan bhayAt 07136011c pazyato bhImasenasya pArthasya ca mahAtmanaH 07136012a tataH kirITI bhImaz ca sahasA saMnyavartatAm 07136012c mahatA rathavaMzena parigRhya balaM tava 07136013a bIbhatsur dakSiNaM pArzvam uttaraM tu vRkodaraH 07136013c bhAradvAjaM zaraughAbhyAM mahadbhyAm abhyavarSatAm 07136014a tau tadA sRJjayAz caiva pAJcAlAz ca mahArathAH 07136014c anvagacchan mahArAja matsyAz ca saha somakaiH 07136015a tathaiva tava putrasya rathodArAH prahAriNaH 07136015c mahatyA senayA sArdhaM jagmur droNarathaM prati 07136016a tataH sA bhAratI senA vadhyamAnA kirITinA 07136016c tamasA nidrayA caiva punar eva vyadIryata 07136017a droNena vAryamANAs te svayaM tava sutena ca 07136017c na zakyante mahArAja yodhA vArayituM tadA 07136018a sA pANDuputrasya zarair dAryamANA mahAcamUH 07136018c tamasA saMvRte loke vyadravat sarvatomukhI 07136019a utsRjya zatazo vAhAMs tatra ke cin narAdhipAH 07136019c prAdravanta mahArAja bhayAviSTAH samantataH 07137001 saMjaya uvAca 07137001a somadattaM tu saMprekSya vidhunvAnaM mahad dhanuH 07137001c sAtyakiH prAha yantAraM somadattAya mAM vaha 07137002a na hy ahatvA raNe zatruM bAhlIkaM kauravAdhamam 07137002c nivartiSye raNAt sUta satyam etad vaco mama 07137003a tataH saMpreSayad yantA saindhavAMs tAn mahAjavAn 07137003c turaGgamAJ zaGkhavarNAn sarvazabdAtigAn raNe 07137004a te 'vahan yuyudhAnaM tu manomArutaraMhasaH 07137004c yathendraM harayo rAjan purA daityavadhodyatam 07137005a tam ApatantaM saMprekSya sAtvataM rabhasaM raNe 07137005c somadatto mahAbAhur asaMbhrAnto 'bhyavartata 07137006a vimuJcaJ zaravarSANi parjanya iva vRSTimAn 07137006c chAdayAm Asa zaineyaM jalado bhAskaraM yathA 07137007a asaMbhrAntaz ca samare sAtyakiH kurupuMgavam 07137007c chAdayAm Asa bANaughaiH samantAd bharatarSabha 07137008a somadattas tu taM SaSTyA vivyAdhorasi mAdhavam 07137008c sAtyakiz cApi taM rAjann avidhyat sAyakaiH zitaiH 07137009a tAv anyonyaM zaraiH kRttau vyarAjetAM nararSabhau 07137009c supuSpau puSpasamaye puSpitAv iva kiMzukau 07137010a rudhirokSitasarvAGgau kuruvRSNiyazaskarau 07137010c parasparam avekSetAM dahantAv iva locanaiH 07137011a rathamaNDalamArgeSu carantAv arimardanau 07137011c ghorarUpau hi tAv AstAM vRSTimantAv ivAmbudau 07137012a zarasaMbhinnagAtrau tau sarvataH zakalIkRtau 07137012c zvAvidhAv iva rAjendra vyadRzyetAM zarakSatau 07137013a suvarNapuGkhair iSubhir Acitau tau vyarocatAm 07137013c khadyotair AvRtau rAjan prAvRSIva vanaspatI 07137014a saMpradIpitasarvAGgau sAyakais tau mahArathau 07137014c adRzyetAM raNe kruddhAv ulkAbhir iva kuJjarau 07137015a tato yudhi mahArAja somadatto mahArathaH 07137015c ardhacandreNa ciccheda mAdhavasya mahad dhanuH 07137016a athainaM paJcaviMzatyA sAyakAnAM samArpayat 07137016c tvaramANas tvarAkAle punaz ca dazabhiH zaraiH 07137017a athAnyad dhanur AdAya sAtyakir vegavattaram 07137017c paJcabhiH sAyakais tUrNaM somadattam avidhyata 07137018a tato 'pareNa bhallena dhvajaM ciccheda kAJcanam 07137018c bAhlIkasya raNe rAjan sAtyakiH prahasann iva 07137019a somadattas tv asaMbhrAnto dRSTvA ketuM nipAtitam 07137019c zaineyaM paJcaviMzatyA sAyakAnAM samAcinot 07137020a sAtvato 'pi raNe kruddhaH somadattasya dhanvinaH 07137020c dhanuz ciccheda samare kSurapreNa zitena ha 07137021a athainaM rukmapuGkhAnAM zatena nataparvaNAm 07137021c Acinod bahudhA rAjan bhagnadaMSTram iva dvipam 07137022a athAnyad dhanur AdAya somadatto mahArathaH 07137022c sAtyakiM chAdayAm Asa zaravRSTyA mahAbalaH 07137023a somadattaM tu saMkruddho raNe vivyAdha sAtyakiH 07137023c sAtyakiM ceSujAlena somadatto apIDayat 07137024a dazabhiH sAtvatasyArthe bhImo 'han bAhlikAtmajam 07137024c somadatto 'py asaMbhrAntaH zaineyam avadhIc charaiH 07137025a tatas tu sAtvatasyArthe bhaimasenir navaM dRDham 07137025c mumoca parighaM ghoraM somadattasya vakSasi 07137026a tam ApatantaM vegena parighaM ghoradarzanam 07137026c dvidhA ciccheda samare prahasann iva kauravaH 07137027a sa papAta dvidhA chinna AyasaH parigho mahAn 07137027c mahIdharasyeva mahac chikharaM vajradAritam 07137028a tatas tu sAtyakI rAjan somadattasya saMyuge 07137028c dhanuz ciccheda bhallena hastAvApaM ca paJcabhiH 07137029a caturbhis tu zarais tUrNaM caturas turagottamAn 07137029c samIpaM preSayAm Asa pretarAjasya bhArata 07137030a sArathez ca ziraH kAyAd bhallena nataparvaNA 07137030c jahAra rathazArdUlaH prahasaJ zinipuMgavaH 07137031a tataH zaraM mahAghoraM jvalantam iva pAvakam 07137031c mumoca sAtvato rAjan svarNapuGkhaM zilAzitam 07137032a sa vimukto balavatA zaineyena zarottamaH 07137032c ghoras tasyorasi vibho nipapAtAzu bhArata 07137033a so 'tividdho balavatA sAtvatena mahArathaH 07137033c somadatto mahAbAhur nipapAta mamAra ca 07137034a taM dRSTvA nihataM tatra somadattaM mahArathAH 07137034c mahatA zaravarSeNa yuyudhAnam upAdravan 07137035a chAdyamAnaM zarair dRSTvA yuyudhAnaM yudhiSThiraH 07137035c mahatyA senayA sArdhaM droNAnIkam upAdravat 07137036a tato yudhiSThiraH kruddhas tAvakAnAM mahAbalam 07137036c zarair vidrAvayAm Asa bhAradvAjasya pazyataH 07137037a sainyAni drAvayantaM tu droNo dRSTvA yudhiSThiram 07137037c abhidudrAva vegena krodhasaMraktalocanaH 07137038a tataH sunizitair bANaiH pArthaM vivyAdha saptabhiH 07137038c so 'tividdho mahAbAhuH sRkkiNI parisaMlihan 07137038e yudhiSThirasya ciccheda dhvajaM kArmukam eva ca 07137039a sa chinnadhanvA tvaritas tvarAkAle nRpottamaH 07137039c anyad Adatta vegena kArmukaM samare dRDham 07137040a tataH zarasahasreNa droNaM vivyAdha pArthivaH 07137040c sAzvasUtadhvajarathaM tad adbhutam ivAbhavat 07137041a tato muhUrtaM vyathitaH zaraghAtaprapIDitaH 07137041c niSasAda rathopasthe droNo bharatasattama 07137042a pratilabhya tataH saMjJAM muhUrtAd dvijasattamaH 07137042c krodhena mahatAviSTo vAyavyAstram avAsRjat 07137043a asaMbhrAntas tataH pArtho dhanur AkRSya vIryavAn 07137043c tad astram astreNa raNe stambhayAm Asa bhArata 07137044a tato 'bravId vAsudevaH kuntIputraM yudhiSThiram 07137044c yudhiSThira mahAbAho yat tvA vakSyAmi tac chRNu 07137045a upAramasva yuddhAya droNAd bharatasattama 07137045c gRdhyate hi sadA droNo grahaNe tava saMyuge 07137046a nAnurUpam ahaM manye yuddham asya tvayA saha 07137046c yo 'sya sRSTo vinAzAya sa enaM zvo haniSyati 07137047a parivarjya guruM yAhi yatra rAjA suyodhanaH 07137047c bhImaz ca rathazArdUlo yudhyate kauravaiH saha 07137048a vAsudevavacaH zrutvA dharmarAjo yudhiSThiraH 07137048c muhUrtaM cintayitvA tu tato dAruNam Ahavam 07137049a prAyAd drutam amitraghno yatra bhImo vyavasthitaH 07137049c vinighnaMs tAvakAn yodhAn vyAditAsya ivAntakaH 07137050a rathaghoSeNa mahatA nAdayan vasudhAtalam 07137050c parjanya iva gharmAnte nAdayan vai dizo daza 07137051a bhImasya nighnataH zatrUn pArSNiM jagrAha pANDavaH 07137051c droNo 'pi pANDupAJcAlAn vyadhamad rajanImukhe 07138001 saMjaya uvAca 07138001a vartamAne tathA yuddhe ghorarUpe bhayAvahe 07138001c tamasA saMvRte loke rajasA ca mahIpate 07138001e nApazyanta raNe yodhAH parasparam avasthitAH 07138002a anumAnena saMjJAbhir yuddhaM tad vavRte mahat 07138002c naranAgAzvamathanaM paramaM lomaharSaNam 07138003a droNakarNakRpA vIrA bhImapArSatasAtyakAH 07138003c anyonyaM kSobhayAm AsuH sainyAni nRpasattama 07138004a vadhyamAnAni sainyAni samantAt tair mahArathaiH 07138004c tamasA rajasA caiva samantAd vipradudruvuH 07138005a te sarvato vidravanto yodhA vitrastacetasaH 07138005c ahanyanta mahArAja dhAvamAnAz ca saMyuge 07138006a mahArathasahasrANi jaghnur anyonyam Ahave 07138006c andhe tamasi mUDhAni putrasya tava mantrite 07138007a tataH sarvANi sainyAni senAgopAz ca bhArata 07138007c vyamuhyanta raNe tatra tamasA saMvRte sati 07138008 dhRtarASTra uvAca 07138008a teSAM saMloDyamAnAnAM pANDavair nihataujasAm 07138008c andhe tamasi magnAnAm AsIt kA vo matis tadA 07138009a kathaM prakAzas teSAM vA mama sainyeSu vA punaH 07138009c babhUva loke tamasA tathA saMjaya saMvRte 07138010 saMjaya uvAca 07138010a tataH sarvANi sainyAni hataziSTAni yAni vai 07138010c senAgoptqn athAdizya punar vyUham akalpayat 07138011a droNaH purastAj jaghane tu zalyas; tathA drauNiH pArzvataH saubalaz ca 07138011c svayaM tu sarvANi balAni rAjan; rAjAbhyayAd gopayan vai nizAyAm 07138012a uvAca sarvAMz ca padAtisaMghAn; duryodhanaH pArthiva sAntvapUrvam 07138012c utsRjya sarve paramAyudhAni; gRhNIta hastair jvalitAn pradIpAn 07138013a te coditAH pArthivasattamena; tataH prahRSTA jagRhuH pradIpAn 07138013c sA bhUya eva dhvajinI vibhaktA; vyarocatAgniprabhayA nizAyAm 07138014a mahAdhanair AbharaNaiz ca divyaiH; zastraiH pradIptair abhisaMpatadbhiH 07138014c kSaNena sarve vihitAH pradIpA; vyadIpayaMz ca dhvajinIM tadAzu 07138015a sarvAs tu senA vyatisevyamAnAH; padAtibhiH pAvakatailahastaiH 07138015c prakAzyamAnA dadRzur nizAyAM; yathAntarikSe jaladAs taDidbhiH 07138016a prakAzitAyAM tu tathA dhvajinyAM; droNo 'gnikalpaH pratapan samantAt 07138016c rarAja rAjendra suvarNavarmA; madhyaM gataH sUrya ivAMzumAlI 07138017a jAmbUnadeSv AbharaNeSu caiva; niSkeSu zuddheSu zarAvareSu 07138017c pIteSu zastreSu ca pAvakasya; pratiprabhAs tatra tato babhUvuH 07138018a gadAz ca zaikyAH parighAz ca zubhrA; ratheSu zaktyaz ca vivartamAnAH 07138018c pratiprabhA razmibhir AjamIDha; punaH punaH saMjanayanti dIptAH 07138019a chatrANi bAlavyajanAnuSaGgA; dIptA maholkAz ca tathaiva rAjan 07138019c vyAghUrNamAnAz ca suvarNamAlA; vyAyacchatAM tatra tadA virejuH 07138020a zastraprabhAbhiz ca virAjamAnaM; dIpaprabhAbhiz ca tadA balaM tat 07138020c prakAzitaM cAbharaNaprabhAbhir; bhRzaM prakAzaM nRpate babhUva 07138021a pItAni zastrANy asRgukSitAni; vIrAvadhUtAni tanudruhANi 07138021c dIptAM prabhAM prAjanayanta tatra; tapAtyaye vidyud ivAntarikSe 07138022a prakampitAnAm abhighAtavegair; abhighnatAM cApatatAM javena 07138022c vaktrANy azobhanta tadA narANAM; vAyvIritAnIva mahAmbujAni 07138023a mahAvane dAva iva pradIpte; yathA prabhA bhAskarasyApi nazyet 07138023c tathA tavAsId dhvajinI pradIptA; mahAbhaye bhArata bhImarUpA 07138024a tat saMpradIptaM balam asmadIyaM; nizAmya pArthAs tvaritAs tathaiva 07138024c sarveSu sainyeSu padAtisaMghAn; acodayaMs te 'tha cakruH pradIpAn 07138025a gaje gaje sapta kRtAH pradIpA; rathe rathe caiva daza pradIpAH 07138025c dvAv azvapRSThe paripArzvato 'nye; dhvajeSu cAnye jaghaneSu cAnye 07138026a senAsu sarvAsu ca pArzvato 'nye; pazcAt purastAc ca samantataz ca 07138026c madhye tathAnye jvalitAgnihastAH; senAdvaye 'pi sma narA viceruH 07138027a sarveSu sainyeSu padAtisaMghA; vyAmizritA hastirathAzvavRndaiH 07138027c madhye tathAnye jvalitAgnihastA; vyadIpayan pANDusutasya senAm 07138028a tena pradIptena tathA pradIptaM; balaM tadAsId balavad balena 07138028c bhAH kurvatA bhAnumatA graheNa; divAkareNAgnir ivAbhitaptaH 07138029a tayoH prabhAH pRthivIm antarikSaM; sarvA vyatikramya dizaz ca vRddhAH 07138029c tena prakAzena bhRzaM prakAzaM; babhUva teSAM tava caiva sainyam 07138030a tena prakAzena divaMgamena; saMbodhitA devagaNAz ca rAjan 07138030c gandharvayakSAsurasiddhasaMghAH; samAgamann apsarasaz ca sarvAH 07138031a tad devagandharvasamAkulaM ca; yakSAsurendrApsarasAM gaNaiz ca 07138031c hataiz ca vIrair divam Aruhadbhir; AyodhanaM divyakalpaM babhUva 07138032a rathAzvanAgAkuladIpadIptaM; saMrabdhayodhAhatavidrutAzvam 07138032c mahad balaM vyUDharathAzvanAgaM; surAsuravyUhasamaM babhUva 07138033a tac chaktisaMghAkulacaNDavAtaM; mahArathAbhraM rathavAjighoSam 07138033c zastraughavarSaM rudhirAmbudhAraM; nizi pravRttaM naradevayuddham 07138034a tasmin mahAgnipratimo mahAtmA; saMtApayan pANDavAn vipramukhyaH 07138034c gabhastibhir madhyagato yathArko; varSAtyaye tadvad abhUn narendra 07139001 saMjaya uvAca 07139001a prakAzite tathA loke rajasA ca tamovRte 07139001c samAjagmur atho vIrAH parasparavadhaiSiNaH 07139002a te sametya raNe rAjaJ zastraprAsAsidhAriNaH 07139002c parasparam udaikSanta parasparakRtAgasaH 07139003a pradIpAnAM sahasraiz ca dIpyamAnaiH samantataH 07139003c virarAja tadA bhUmir dyaur grahair iva bhArata 07139004a ulkAzataiH prajvalitai raNabhUmir vyarAjata 07139004c dahyamAneva lokAnAm abhAve vai vasuMdharA 07139005a prAdIpyanta dizaH sarvAH pradIpais taiH samantataH 07139005c varSApradoSe khadyotair vRtA vRkSA ivAbabhuH 07139006a asajjanta tato vIrA vIreSv eva pRthak pRthak 07139006c nAgA nAgaiH samAjagmus turagAH saha vAjibhiH 07139007a rathA rathavarair eva samAjagmur mudAnvitAH 07139007c tasmin rAtrimukhe ghore putrasya tava zAsanAt 07139008a tato 'rjuno mahArAja kauravANAm anIkinIm 07139008c vyadhamat tvarayA yuktaH kSapayan sarvapArthivAn 07139009 dhRtarASTra uvAca 07139009a tasmin praviSTe saMrabdhe mama putrasya vAhinIm 07139009c amRSyamANe durdharSe kiM va AsIn manas tadA 07139010a kim amanyanta sainyAni praviSTe zatrutApane 07139010c duryodhanaz ca kiM kRtyaM prAptakAlam amanyata 07139011a ke cainaM samare vIraM pratyudyayur ariMdamam 07139011c ke 'rakSan dakSiNaM cakraM ke ca droNasya savyataH 07139012a ke pRSThato 'sya hy abhavan vIrA vIrasya yudhyataH 07139012c ke purastAd agacchanta nighnataH zAtravAn raNe 07139013a yat prAvizan maheSvAsaH pAJcAlAn aparAjitaH 07139013c nRtyann iva naravyAghro rathamArgeSu vIryavAn 07139014a dadAha ca zarair droNaH pAJcAlAnAM rathavrajAn 07139014c dhUmaketur iva kruddhaH sa kathaM mRtyum IyivAn 07139015a avyagrAn eva hi parAn kathayasy aparAjitAn 07139015c hatAMz caiva viSaNNAMz ca viprakIrNAMz ca zaMsasi 07139015e rathino virathAMz caiva kRtAn yuddheSu mAmakAn 07139016 saMjaya uvAca 07139016a droNasya matam AjJAya yoddhukAmasya tAM nizAm 07139016c duryodhano mahArAja vazyAn bhrAtqn abhASata 07139017a vikarNaM citrasenaM ca mahAbAhuM ca kauravam 07139017c durdharSaM dIrghabAhuM ca ye ca teSAM padAnugAH 07139018a droNaM yattAH parAkrAntAH sarve rakSata pRSThataH 07139018c hArdikyo dakSiNaM cakraM zalyaz caivottaraM tathA 07139019a trigartAnAM ca ye zUrA hataziSTA mahArathAH 07139019c tAMz caiva sarvAn putras te samacodayad agrataH 07139020a AcAryo hi susaMyatto bhRzaM yattAz ca pANDavAH 07139020c taM rakSata susaMyattA nighnantaM zAtravAn raNe 07139021a droNo hi balavAn yuddhe kSiprahastaH parAkramI 07139021c nirjayet tridazAn yuddhe kim u pArthAn sasomakAn 07139022a te yUyaM sahitAH sarve bhRzaM yattA mahArathAH 07139022c droNaM rakSata pAJcAlyAd dhRSTadyumnAn mahArathAt 07139023a pANDaveyeSu sainyeSu yodhaM pazyAmy ahaM na tam 07139023c yo jayeta raNe droNaM dhRSTadyumnAd Rte nRpAH 07139024a tasya sarvAtmanA manye bhAradvAjasya rakSaNam 07139024c sa guptaH somakAn hanyAt sRJjayAMz ca sarAjakAn 07139025a sRJjayeSv atha sarveSu nihateSu camUmukhe 07139025c dhRSTadyumnaM raNe drauNir nAzayiSyaty asaMzayam 07139026a tathArjunaM raNe karNo vijeSyati mahArathaH 07139026c bhImasenam ahaM cApi yuddhe jeSyAmi daMzitaH 07139027a so 'yaM mama jayo vyaktaM dIrghakAlaM bhaviSyati 07139027c tasmAd rakSata saMgrAme droNam eva mahArathAH 07139028a ity uktvA bharatazreSTha putro duryodhanas tava 07139028c vyAdideza tataH sainyaM tasmiMs tamasi dAruNe 07139029a tataH pravavRte yuddhaM rAtrau tad bharatarSabha 07139029c ubhayoH senayor ghoraM vijayaM prati kAGkSiNoH 07139030a arjunaH kauravaM sainyam arjunaM cApi kauravAH 07139030c nAnAzastrasamAvApair anyonyaM paryapIDayan 07139031a drauNiH pAJcAlarAjAnaM bhAradvAjaz ca sRJjayAn 07139031c chAdayAm AsatuH saMkhye zaraiH saMnataparvabhiH 07139032a pANDupAJcAlasenAnAM kauravANAM ca mAriSa 07139032c AsIn niSTAnako ghoro nighnatAm itaretaram 07139033a naivAsmAbhir na pUrvair no dRSTaM pUrvaM tathAvidham 07139033c yuddhaM yAdRzam evAsIt tAM rAtriM sumahAbhayam 07140001 saMjaya uvAca 07140001a vartamAne tathA raudre rAtriyuddhe vizAM pate 07140001c sarvabhUtakSayakare dharmaputro yudhiSThiraH 07140002a abravIt pANDavAMz caiva pAJcAlAMz ca sasomakAn 07140002c abhyadravata gacchadhvaM droNam eva jighAMsayA 07140003a rAjJas te vacanAd rAjan pAJcAlAH somakAs tathA 07140003c droNam evAbhyavartanta nadanto bhairavAn ravAn 07140004a tAn vayaM pratigarjantaH pratyudyAtAs tv amarSitAH 07140004c yathAzakti yathotsAhaM yathAsattvaM ca saMyuge 07140005a kRtavarmA ca hArdikyo yudhiSThiram upAdravat 07140005c droNaM prati jighAMsantaM matto mattam iva dvipam 07140006a zaineyaM zaravarSANi vikirantaM samantataH 07140006c abhyayAt kauravo rAjan bhUriH saMgrAmamUrdhani 07140007a sahadevam athAyAntaM droNaprepsuM mahAratham 07140007c karNo vaikartano rAjan vArayAm Asa pANDavam 07140008a bhImasenam athAyAntaM vyAditAsyam ivAntakam 07140008c svayaM duryodhano yuddhe pratIpaM mRtyum Avrajat 07140009a nakulaM ca yudhAM zreSThaM sarvayuddhavizAradam 07140009c zakuniH saubalo rAjan vArayAm Asa satvaraH 07140010a zikhaNDinam athAyAntaM rathena rathinAM varam 07140010c kRpo zAradvato rAjan vArayAm Asa saMyuge 07140011a prativindhyam athAyAntaM mayUrasadRzair hayaiH 07140011c duHzAsano mahArAja yatto yattam avArayat 07140012a bhaimasenim athAyAntaM mAyAzatavizAradam 07140012c azvatthAmA pitur mAnaM kurvANaH pratyaSedhayat 07140013a drupadaM vRSasenas tu sasainyaM sapadAnugam 07140013c vArayAm Asa samare droNaprepsuM mahAratham 07140014a virATaM drutam AyAntaM droNasya nidhanaM prati 07140014c madrarAjaH susaMkruddho vArayAm Asa bhArata 07140015a zatAnIkam athAyAntaM nAkuliM rabhasaM raNe 07140015c citraseno rurodhAzu zarair droNavadhepsayA 07140016a arjunaM ca yudhAM zreSThaM prAdravantaM mahAratham 07140016c alambuso mahArAja rAkSasendro nyavArayat 07140017a tathA droNaM maheSvAsaM nighnantaM zAtravAn raNe 07140017c dhRSTadyumno 'tha pAJcAlyo hRSTarUpam avArayat 07140018a tathAnyAn pANDuputrANAM samAyAtAn mahArathAn 07140018c tAvakA rathino rAjan vArayAm Asur ojasA 07140019a gajArohA gajais tUrNaM saMnipatya mahAmRdhe 07140019c yodhayantaH sma dRzyante zatazo 'tha sahasrazaH 07140020a nizIthe turagA rAjann AdravantaH parasparam 07140020c samadRzyanta vegena pakSavanta ivAdrayaH 07140021a sAdinaH sAdibhiH sArdhaM prAsazaktyRSTipANayaH 07140021c samAgacchan mahArAja vinadantaH pRthak pRthak 07140022a narAs tu bahavas tatra samAjagmuH parasparam 07140022c gadAbhir musalaiz caiva nAnAzastraiz ca saMghazaH 07140023a kRtavarmA tu hArdikyo dharmaputraM yudhiSThiram 07140023c vArayAm Asa saMkruddho velevodvRttam arNavam 07140024a yudhiSThiras tu hArdikyaM viddhvA paJcabhir AzugaiH 07140024c punar vivyAdha viMzatyA tiSTha tiSTheti cAbravIt 07140025a kRtavarmA tu saMkruddho dharmaputrasya mAriSa 07140025c dhanuz ciccheda bhallena taM ca vivyAdha saptabhiH 07140026a athAnyad dhanur AdAya dharmaputro yudhiSThiraH 07140026c hArdikyaM dazabhir bANair bAhvor urasi cArpayat 07140027a mAdhavas tu raNe viddho dharmaputreNa mAriSa 07140027c prAkampata ca roSeNa saptabhiz cArdayac charaiH 07140028a tasya pArtho dhanuz chittvA hastAvApaM nikRtya ca 07140028c prAhiNon nizitAn bANAn paJca rAjaJ zilAzitAn 07140029a te tasya kavacaM bhittvA hemacitraM mahAdhanam 07140029c prAvizan dharaNIm ugrA valmIkam iva pannagAH 07140030a akSNor nimeSamAtreNa so 'nyad AdAya kArmukam 07140030c vivyAdha pANDavaM SaSTyA sUtaM ca navabhiH zaraiH 07140031a tasya zaktim ameyAtmA pANDavo bhujagopamAm 07140031c cikSepa bharatazreSTha rathe nyasya mahad dhanuH 07140032a sA hemacitrA mahatI pANDavena praveritA 07140032c nirbhidya dakSiNaM bAhuM prAvizad dharaNItalam 07140033a etasminn eva kAle tu gRhya pArthaH punar dhanuH 07140033c hArdikyaM chAdayAm Asa zaraiH saMnataparvabhiH 07140034a tatas tu samare zUro vRSNInAM pravaro rathI 07140034c vyazvasUtarathaM cakre nimeSArdhAd yudhiSThiram 07140035a tatas tu pANDavo jyeSThaH khaDgacarma samAdade 07140035c tad asya nizitair bANair vyadhaman mAdhavo raNe 07140036a tomaraM tu tato gRhya svarNadaNDaM durAsadam 07140036c preSayat samare tUrNaM hArdikyasya yudhiSThiraH 07140037a tam ApatantaM sahasA dharmarAjabhujacyutam 07140037c dvidhA ciccheda hArdikyaH kRtahastaH smayann iva 07140038a tataH zarazatenAjau dharmaputram avAkirat 07140038c kavacaM cAsya saMkruddhaH zarais tIkSNair adArayat 07140039a hArdikyazarasaMchinnaM kavacaM tan mahAtmanaH 07140039c vyazIryata raNe rAjaMs tArAjAlam ivAmbarAt 07140040a sa chinnadhanvA virathaH zIrNavarmA zarArditaH 07140040c apAyAsId raNAt tUrNaM dharmaputro yudhiSThiraH 07140041a kRtavarmA tu nirjitya dharmaputraM yudhiSThiram 07140041c punar droNasya jugupe cakram eva mahAbalaH 07141001 saMjaya uvAca 07141001a bhUris tu samare rAjaJ zaineyaM rathinAM varam 07141001c Apatantam apAsedhat prapAnAd iva kuJjaram 07141002a athainaM sAtyakiH kruddhaH paJcabhir nizitaiH zaraiH 07141002c vivyAdha hRdaye tUrNaM prAsravat tasya zoNitam 07141003a tathaiva kauravo yuddhe zaineyaM yuddhadurmadam 07141003c dazabhir vizikhais tIkSNair avidhyata bhujAntare 07141004a tAv anyonyaM mahArAja tatakSAte zarair bhRzam 07141004c krodhasaMraktanayanau krodhAd visphArya kArmuke 07141005a tayor AsIn mahArAja zastravRSTiH sudAruNA 07141005c kruddhayoH sAyakamucor yamAntakanikAzayoH 07141006a tAv anyonyaM zarai rAjan pracchAdya samare sthitau 07141006c muhUrtaM caiva tad yuddhaM samarUpam ivAbhavat 07141007a tataH kruddho mahArAja zaineyaH prahasann iva 07141007c dhanuz ciccheda samare kauravyasya mahAtmanaH 07141008a athainaM chinnadhanvAnaM navabhir nizitaiH zaraiH 07141008c vivyAdha hRdaye tUrNaM tiSTha tiSTheti cAbravIt 07141009a so 'tividdho balavatA zatruNA zatrutApanaH 07141009c dhanur anyat samAdAya sAtvataM pratyavidhyata 07141010a sa viddhvA sAtvataM bANais tribhir eva vizAM pate 07141010c dhanuz ciccheda bhallena sutIkSNena hasann iva 07141011a chinnadhanvA mahArAja sAtyakiH krodhamUrchitaH 07141011c prajahAra mahAvegAM zaktiM tasya mahorasi 07141012a sa tu zaktyA vibhinnAGgo nipapAta rathottamAt 07141012c lohitAGga ivAkAzAd dIptarazmir yadRcchayA 07141013a taM tu dRSTvA hataM zUram azvatthAmA mahArathaH 07141013c abhyadhAvata vegena zaineyaM prati saMyuge 07141013e abhyavarSac charaugheNa meruM vRSTyA yathAmbudaH 07141014a tam ApatantaM saMrabdhaM zaineyasya rathaM prati 07141014c ghaTotkaco 'bravId rAjan nAdaM muktvA mahArathaH 07141015a tiSTha tiSTha na me jIvan droNaputra gamiSyasi 07141015c eSa tvAdya haniSyAmi mahiSaM skandarAD iva 07141015e yuddhazraddhAm ahaM te 'dya vineSyAmi raNAjire 07141016a ity uktvA roSatAmrAkSo rAkSasaH paravIrahA 07141016c drauNim abhyadravat kruddho gajendram iva kesarI 07141017a rathAkSamAtrair iSubhir abhyavarSad ghaTotkacaH 07141017c rathinAm RSabhaM drauNiM dhArAbhir iva toyadaH 07141018a zaravRSTiM tu tAM prAptAM zarair AzIviSopamaiH 07141018c zAtayAm Asa samare tarasA drauNir utsmayan 07141019a tataH zarazatais tIkSNair marmabhedibhir AzugaiH 07141019c samAcinod rAkSasendraM ghaTotkacam ariMdama 07141020a sa zarair Acitas tena rAkSaso raNamUrdhani 07141020c vyakAzata mahArAja zvAvic chalalito yathA 07141021a tataH krodhasamAviSTo bhaimaseniH pratApavAn 07141021c zarair avacakartograir drauNiM vajrAzanisvanaiH 07141022a kSuraprair ardhacandraiz ca nArAcaiH sazilImukhaiH 07141022c varAhakarNair nAlIkais tIkSNaiz cApi vikarNibhiH 07141023a tAM zastravRSTim atulAM vajrAzanisamasvanAm 07141023c patantIm upari kruddho drauNir avyathitendriyaH 07141024a suduHsahAM zarair ghorair divyAstrapratimantritaiH 07141024c vyadhamat sa mahAtejA mahAbhrANIva mArutaH 07141025a tato 'ntarikSe bANAnAM saMgrAmo 'nya ivAbhavat 07141025c ghorarUpo mahArAja yodhAnAM harSavardhanaH 07141026a tato 'strasaMgharSakRtair visphuliGgaiH samantataH 07141026c babhau nizAmukhe vyoma khadyotair iva saMvRtam 07141027a sa mArgaNagaNair drauNir dizaH pracchAdya sarvataH 07141027c priyArthaM tava putrANAM rAkSasaM samavAkirat 07141028a tataH pravavRte yuddhaM drauNirAkSasayor mRdhe 07141028c vigADhe rajanImadhye zakraprahrAdayor iva 07141029a tato ghaTotkaco bANair dazabhir drauNim Ahave 07141029c jaghAnorasi saMkruddhaH kAlajvalanasaMnibhaiH 07141030a sa tair abhyAyatair viddho rAkSasena mahAbalaH 07141030c cacAla samare drauNir vAtanunna iva drumaH 07141030e sa moham anusaMprApto dhvajayaSTiM samAzritaH 07141031a tato hAhAkRtaM sainyaM tava sarvaM janAdhipa 07141031c hataM sma menire sarve tAvakAs taM vizAM pate 07141032a taM tu dRSTvA tathAvastham azvatthAmAnam Ahave 07141032c pAJcAlAH sRJjayAz caiva siMhanAdaM pracakrire 07141033a pratilabhya tataH saMjJAm azvatthAmA mahAbalaH 07141033c dhanuH prapIDya vAmena kareNAmitrakarzanaH 07141034a mumocAkarNapUrNena dhanuSA zaram uttamam 07141034c yamadaNDopamaM ghoram uddizyAzu ghaTotkacam 07141035a sa bhittvA hRdayaM tasya rAkSasasya zarottamaH 07141035c viveza vasudhAm ugraH supuGkhaH pRthivIpate 07141036a so 'tividdho mahArAja rathopastha upAvizat 07141036c rAkSasendraH subalavAn drauNinA raNamAninA 07141037a dRSTvA vimUDhaM haiDimbaM sArathis taM raNAjirAt 07141037c drauNeH sakAzAt saMbhrAntas tv apaninye tvarAnvitaH 07141038a tathA tu samare viddhvA rAkSasendraM ghaTotkacam 07141038c nanAda sumahAnAdaM droNaputro mahAbalaH 07141039a pUjitas tava putraiz ca sarvayodhaiz ca bhArata 07141039c vapuSA pratijajvAla madhyAhna iva bhAskaraH 07141040a bhImasenaM tu yudhyantaM bhAradvAjarathaM prati 07141040c svayaM duryodhano rAjA pratyavidhyac chitaiH zaraiH 07141041a taM bhImaseno navabhiH zarair vivyAdha mAriSa 07141041c duryodhano 'pi viMzatyA zarANAM pratyavidhyata 07141042a tau sAyakair avacchannAv adRzyetAM raNAjire 07141042c meghajAlasamAcchannau nabhasIvendubhAskarau 07141043a atha duryodhano rAjA bhImaM vivyAdha patribhiH 07141043c paJcabhir bharatazreSTha tiSTha tiSTheti cAbravIt 07141044a tasya bhImo dhanuz chittvA dhvajaM ca navabhiH zaraiH 07141044c vivyAdha kauravazreSThaM navatyA nataparvaNAm 07141045a tato duryodhanaH kruddho bhImasenasya mAriSa 07141045c cikSepa sa zarAn rAjan pazyatAM sarvadhanvinAm 07141046a tAn nihatya zarAn bhImo duryodhanadhanuzcyutAn 07141046c kauravaM paJcaviMzatyA kSudrakANAM samArpayat 07141047a duryodhanas tu saMkruddho bhImasenasya mAriSa 07141047c kSurapreNa dhanuz chittvA dazabhiH pratyavidhyata 07141048a athAnyad dhanur AdAya bhImaseno mahAbalaH 07141048c vivyAdha nRpatiM tUrNaM saptabhir nizitaiH zaraiH 07141049a tad apy asya dhanuH kSipraM ciccheda laghuhastavat 07141049c dvitIyaM ca tRtIyaM ca caturthaM paJcamaM tathA 07141050a Attam AttaM mahArAja bhImasya dhanur Acchinat 07141050c tava putro mahArAja jitakAzI madotkaTaH 07141051a sa tadA chidyamAneSu kArmukeSu punaH punaH 07141051c zaktiM cikSepa samare sarvapArazavIM zubhAm 07141052a aprAptAm eva tAM zaktiM tridhA ciccheda kauravaH 07141052c pazyataH sarvalokasya bhImasya ca mahAtmanaH 07141053a tato bhImo mahArAja gadAM gurvIM mahAprabhAm 07141053c cikSepAvidhya vegena duryodhanarathaM prati 07141054a tataH sA sahasA vAhAMs tava putrasya saMyuge 07141054c sArathiM ca gadA gurvI mamarda bharatarSabha 07141055a putras tu tava rAjendra rathAd dhemapariSkRtAt 07141055c AplutaH sahasA yAnaM nandakasya mahAtmanaH 07141056a tato bhImo hataM matvA tava putraM mahAratham 07141056c siMhanAdaM mahac cakre tarjayann iva kauravAn 07141057a tAvakAH sainikAz cApi menire nihataM nRpam 07141057c tato vicukruzuH sarve hA heti ca samantataH 07141058a teSAM tu ninadaM zrutvA trastAnAM sarvayodhinAm 07141058c bhImasenasya nAdaM ca zrutvA rAjan mahAtmanaH 07141059a tato yudhiSThiro rAjA hataM matvA suyodhanam 07141059c abhyavartata vegena yatra pArtho vRkodaraH 07141060a pAJcAlAH kekayA matsyAH sRJjayAz ca vizAM pate 07141060c sarvodyogenAbhijagmur droNam eva yuyutsayA 07141061a tatrAsIt sumahad yuddhaM droNasyAtha paraiH saha 07141061c ghore tamasi magnAnAM nighnatAm itaretaram 07142001 saMjaya uvAca 07142001a sahadevam athAyAntaM droNaprepsuM vizAM pate 07142001c karNo vaikartano yuddhe vArayAm Asa bhArata 07142002a sahadevas tu rAdheyaM viddhvA navabhir AzugaiH 07142002c punar vivyAdha dazabhir nizitair nataparvabhiH 07142003a taM karNaH prativivyAdha zatena nataparvaNAm 07142003c sajyaM cAsya dhanuH zIghraM ciccheda laghuhastavat 07142004a tato 'nyad dhanur AdAya mAdrIputraH pratApavAn 07142004c karNaM vivyAdha viMzatyA tad adbhutam ivAbhavat 07142005a tasya karNo hayAn hatvA zaraiH saMnataparvabhiH 07142005c sArathiM cAsya bhallena drutaM ninye yamakSayam 07142006a virathaH sahadevas tu khaDgaM carma samAdade 07142006c tad apy asya zaraiH karNo vyadhamat prahasann iva 07142007a tato gurvIM mahAghorAM hemacitrAM mahAgadAm 07142007c preSayAm Asa samare vaikartanarathaM prati 07142008a tAm ApatantIM sahasA sahadevapraveritAm 07142008c vyaSTambhayac charaiH karNo bhUmau cainAm apAtayat 07142009a gadAM vinihatAM dRSTvA sahadevas tvarAnvitaH 07142009c zaktiM cikSepa karNAya tAm apy asyAcchinac charaiH 07142010a sasaMbhramas tatas tUrNam avaplutya rathottamAt 07142010c sahadevo mahArAja dRSTvA karNaM vyavasthitam 07142010e rathacakraM tato gRhya mumocAdhirathiM prati 07142011a tam ApatantaM sahasA kAlacakram ivodyatam 07142011c zarair anekasAhasrair acchinat sUtanandanaH 07142012a tasmiMs tu vitathe cakre kRte tena mahAtmanA 07142012c vAryamANaz ca vizikhaiH sahadevo raNaM jahau 07142013a tam abhidrutya rAdheyo muhUrtAd bharatarSabha 07142013c abravIt prahasan vAkyaM sahadevaM vizAM pate 07142014a mA yudhyasva raNe vIra viziSTai rathibhiH saha 07142014c sadRzair yudhya mAdreya vaco me mA vizaGkithAH 07142015a athainaM dhanuSo 'greNa tudan bhUyo 'bravId vacaH 07142015c eSo 'rjuno raNe yatto yudhyate kurubhiH saha 07142015e tatra gacchasva mAdreya gRhaM vA yadi manyase 07142016a evam uktvA tu taM karNo rathena rathinAM varaH 07142016c prAyAt pAJcAlapANDUnAM sainyAni prahasann iva 07142017a vadhaprAptaM tu mAdreyaM nAvadhIt samare 'rihA 07142017c kuntyAH smRtvA vaco rAjan satyasaMdho mahArathaH 07142018a sahadevas tato rAjan vimanAH zarapIDitaH 07142018c karNavAkzalyataptaz ca jIvitAn niravidyata 07142019a Aruroha rathaM cApi pAJcAlyasya mahAtmanaH 07142019c janamejayasya samare tvarAyukto mahArathaH 07142020a virATaM sahasenaM tu droNArthe drutam Agatam 07142020c madrarAjaH zaraugheNa chAdayAm Asa dhanvinam 07142021a tayoH samabhavad yuddhaM samare dRDhadhanvinoH 07142021c yAdRzaM hy abhavad rAjaJ jambhavAsavayoH purA 07142022a madrarAjo mahArAja virATaM vAhinIpatim 07142022c Ajaghne tvaritaM tIkSNaiH zatena nataparvaNAm 07142023a prativivyAdha taM rAjA navabhir nizitaiH zaraiH 07142023c punaz caiva trisaptatyA bhUyaz caiva zatena ha 07142024a tasya madrAdhipo hatvA caturo rathavAjinaH 07142024c sUtaM dhvajaM ca samare rathopasthAd apAtayat 07142025a hatAzvAt tu rathAt tUrNam avaplutya mahArathaH 07142025c tasthau visphArayaMz cApaM vimuJcaMz ca zitAJ zarAn 07142026a zatAnIkas tato dRSTvA bhrAtaraM hatavAhanam 07142026c rathenAbhyapatat tUrNaM sarvalokasya pazyataH 07142027a zatAnIkam athAyAntaM madrarAjo mahAmRdhe 07142027c vizikhair bahubhir viddhvA tato ninye yamakSayam 07142028a tasmiMs tu nihate vIre virATo rathasattamaH 07142028c Aruroha rathaM tUrNaM tam eva dhvajamAlinam 07142029a tato visphArya nayane krodhAd dviguNavikramaH 07142029c madrarAjarathaM tUrNaM chAdayAm Asa patribhiH 07142030a tato madrAdhipaH kruddhaH zatena nataparvaNAm 07142030c AjaghAnorasi dRDhaM virATaM vAhinIpatim 07142031a so 'tividdho mahArAja rathopastha upAvizat 07142031c kazmalaM cAvizat tIvraM virATo bharatarSabha 07142031e sArathis tam apovAha samare zaravikSatam 07142032a tataH sA mahatI senA prAdravan nizi bhArata 07142032c vadhyamAnA zarazataiH zalyenAhavazobhinA 07142033a tAM dRSTvA vidrutAM senAM vAsudevadhanaMjayau 07142033c prAyAtAM tatra rAjendra yatra zalyo vyavasthitaH 07142034a tau tu pratyudyayau rAjan rAkSasendro hy alambusaH 07142034c aSTacakrasamAyuktam AsthAya pravaraM ratham 07142035a turaMgamamukhair yuktaM pizAcair ghoradarzanaiH 07142035c lohitArdrapatAkaM taM raktamAlyavibhUSitam 07142035e kArSNAyasamayaM ghoram RkSacarmAvRtaM mahat 07142036a raudreNa citrapakSeNa vivRtAkSeNa kUjatA 07142036c dhvajenocchritatuNDena gRdhrarAjena rAjatA 07142037a sa babhau rAkSaso rAjan bhinnAJjanacayopamaH 07142037c rurodhArjunam AyAntaM prabhaJjanam ivAdrirAT 07142037e kiran bANagaNAn rAjaJ zatazo 'rjunamUrdhani 07142038a atitIvram abhUd yuddhaM nararAkSasayor mRdhe 07142038c draSTqNAM prItijananaM sarveSAM bharatarSabha 07142039a tam arjunaH zatenaiva patriNAm abhyatADayat 07142039c navabhiz ca zitair bANaiz ciccheda dhvajam ucchritam 07142040a sArathiM ca tribhir bANais tribhir eva triveNukam 07142040c dhanur ekena ciccheda caturbhiz caturo hayAn 07142040e virathasyodyataM khaDgaM zareNAsya dvidhAcchinat 07142041a athainaM nizitair bANaiz caturbhir bharatarSabha 07142041c pArtho 'rdayad rAkSasendraM sa viddhaH prAdravad bhayAt 07142042a taM vijityArjunas tUrNaM droNAntikam upAyayau 07142042c kiraJ zaragaNAn rAjan naravAraNavAjiSu 07142043a vadhyamAnA mahArAja pANDavena yazasvinA 07142043c sainikA nyapatann urvyAM vAtanunnA iva drumAH 07142044a teSu tUtsAdyamAneSu phalgunena mahAtmanA 07142044c saMprAdravad balaM sarvaM putrANAM te vizAM pate 07143001 saMjaya uvAca 07143001a zatAnIkaM zarais tUrNaM nirdahantaM camUM tava 07143001c citrasenas tava suto vArayAm Asa bhArata 07143002a nAkuliz citrasenaM tu nArAcenArdayad bhRzam 07143002c sa ca taM prativivyAdha dazabhir nizitaiH zaraiH 07143003a citraseno mahArAja zatAnIkaM punar yudhi 07143003c navabhir nizitair bANair AjaghAna stanAntare 07143004a nAkulis tasya vizikhair varma saMnataparvabhiH 07143004c gAtrAt saMcyAvayAm Asa tad adbhutam ivAbhavat 07143005a so 'petavarmA putras te virarAja bhRzaM nRpa 07143005c utsRjya kAle rAjendra nirmokam iva pannagaH 07143006a tato 'sya nizitair bANair dhvajaM ciccheda nAkuliH 07143006c dhanuz caiva mahArAja yatamAnasya saMyuge 07143007a sa chinnadhanvA samare vivarmA ca mahArathaH 07143007c dhanur anyan mahArAja jagrAhArividAraNam 07143008a tatas tUrNaM citraseno nAkuliM navabhiH zaraiH 07143008c vivyAdha samare kruddho bharatAnAM mahArathaH 07143009a zatAnIko 'tha saMkruddhaz citrasenasya mAriSa 07143009c jaghAna caturo vAhAn sArathiM ca narottamaH 07143010a avaplutya rathAt tasmAc citraseno mahArathaH 07143010c nAkuliM paJcaviMzatyA zarANAm Ardayad balI 07143011a tasya tat kurvataH karma nakulasya suto raNe 07143011c ardhacandreNa ciccheda cApaM ratnavibhUSitam 07143012a sa chinnadhanvA viratho hatAzvo hatasArathiH 07143012c Aruroha rathaM tUrNaM hArdikyasya mahAtmanaH 07143013a drupadaM tu sahAnIkaM droNaprepsuM mahAratham 07143013c vRSaseno 'bhyayAt tUrNaM kiraJ zarazatais tadA 07143014a yajJasenas tu samare karNaputraM mahAratham 07143014c SaSTyA zarANAM vivyAdha bAhvor urasi cAnagha 07143015a vRSasenas tu saMkruddho yajJasenaM rathe sthitam 07143015c bahubhiH sAyakais tIkSNair AjaghAna stanAntare 07143016a tAv ubhau zaranunnAGgau zarakaNTakinau raNe 07143016c vyabhrAjetAM mahArAja zvAvidhau zalalair iva 07143017a rukmapuGkhair ajihmAgraiH zaraiz chinnatanucchadau 07143017c rudhiraughapariklinnau vyabhrAjetAM mahAmRdhe 07143018a tapanIyanibhau citrau kalpavRkSAv ivAdbhutau 07143018c kiMzukAv iva cotphullau vyakAzetAM raNAjire 07143019a vRSasenas tato rAjan navabhir drupadaM zaraiH 07143019c viddhvA vivyAdha saptatyA punaz cAnyais tribhiH zaraiH 07143020a tataH zarasahasrANi vimuJcan vibabhau tadA 07143020c karNaputro mahArAja varSamANa ivAmbudaH 07143021a tatas tu drupadAnIkaM zaraiz chinnatanucchadam 07143021c saMprAdravad raNe rAjan nizIthe bhairave sati 07143022a pradIpair hi parityaktair jvaladbhis taiH samantataH 07143022c vyarAjata mahI rAjan vItAbhrA dyaur iva grahaiH 07143023a tathAGgadair nipatitair vyarAjata vasuMdharA 07143023c prAvRTkAle mahArAja vidyudbhir iva toyadaH 07143024a tataH karNasutatrastAH somakA vipradudruvuH 07143024c yathendrabhayavitrastA dAnavAs tArakAmaye 07143025a tenArdyamAnAH samare dravamANAz ca somakAH 07143025c vyarAjanta mahArAja pradIpair avabhAsitAH 07143026a tAMs tu nirjitya samare karNaputro vyarocata 07143026c madhyaMdinam anuprApto gharmAMzur iva bhArata 07143027a teSu rAjasahasreSu tAvakeSu pareSu ca 07143027c eka eva jvalaMs tasthau vRSasenaH pratApavAn 07143028a sa vijitya raNe zUrAn somakAnAM mahArathAn 07143028c jagAma tvaritas tatra yatra rAjA yudhiSThiraH 07143029a prativindhyam atha kruddhaM pradahantaM raNe ripUn 07143029c duHzAsanas tava sutaH pratyudgacchan mahArathaH 07143030a tayoH samAgamo rAjaMz citrarUpo babhUva ha 07143030c vyapetajalade vyomni budhabhArgavayor iva 07143031a prativindhyaM tu samare kurvANaM karma duSkaram 07143031c duHzAsanas tribhir bANair lalATe samavidhyata 07143032a so 'tividdho balavatA putreNa tava dhanvinA 07143032c virarAja mahAbAhuH sazRGga iva parvataH 07143033a duHzAsanaM tu samare prativindhyo mahArathaH 07143033c navabhiH sAyakair viddhvA punar vivyAdha saptabhiH 07143034a tatra bhArata putras te kRtavAn karma duSkaram 07143034c prativindhyahayAn ugraiH pAtayAm Asa yac charaiH 07143035a sArathiM cAsya bhallena dhvajaM ca samapAtayat 07143035c rathaM ca zatazo rAjan vyadhamat tasya dhanvinaH 07143036a patAkAz ca sa tUNIrAn razmIn yoktrANi cAbhibho 07143036c ciccheda tilazaH kruddhaH zaraiH saMnataparvabhiH 07143037a virathaH sa tu dharmAtmA dhanuSpANir avasthitaH 07143037c ayodhayat tava sutaM kiraJ zarazatAn bahUn 07143038a kSurapreNa dhanus tasya ciccheda kRtahastavat 07143038c athainaM dazabhir bhallaiz chinnadhanvAnam Ardayat 07143039a taM dRSTvA virathaM tatra bhrAtaro 'sya mahArathAH 07143039c anvavartanta vegena mahatyA senayA saha 07143040a AplutaH sa tato yAnaM sutasomasya bhAsvaram 07143040c dhanur gRhya mahArAja vivyAdha tanayaM tava 07143041a tatas tu tAvakAH sarve parivArya sutaM tava 07143041c abhyavartanta saMgrAme mahatyA senayA vRtAH 07143042a tataH pravavRte yuddhaM tava teSAM ca bhArata 07143042c nizIthe dAruNe kAle yamarASTravivardhanam 07144001 saMjaya uvAca 07144001a nakulaM rabhasaM yuddhe nighnantaM vAhinIM tava 07144001c abhyayAt saubalaH kruddhas tiSTha tiSTheti cAbravIt 07144002a kRtavairau tu tau vIrAv anyonyavadhakAGkSiNau 07144002c zaraiH pUrNAyatotsRSTair anyonyam abhijaghnatuH 07144003a yathaiva saubalaH kSipraM zaravarSANi muJcati 07144003c tathaiva nakulo rAjaJ zikSAM saMdarzayan yudhi 07144004a tAv ubhau samare zUrau zarakaNTakinau tadA 07144004c vyarAjetAM mahArAja kaNTakair iva zAlmalI 07144005a sujihmaM prekSamANau ca rAjan vivRtalocanau 07144005c krodhasaMraktanayanau nirdahantau parasparam 07144006a syAlas tu tava saMkruddho mAdrIputraM hasann iva 07144006c karNinaikena vivyAdha hRdaye nizitena ha 07144007a nakulas tu bhRzaM viddhaH syAlena tava dhanvinA 07144007c niSasAda rathopasthe kazmalaM cainam Avizat 07144008a atyantavairiNaM dRptaM dRSTvA zatruM tathAgatam 07144008c nanAda zakunI rAjaMs tapAnte jalado yathA 07144009a pratilabhya tataH saMjJAM nakulaH pANDunandanaH 07144009c abhyayAt saubalaM bhUyo vyAttAnana ivAntakaH 07144010a saMkruddhaH zakuniM SaSTyA vivyAdha bharatarSabha 07144010c punaz caiva zatenaiva nArAcAnAM stanAntare 07144011a tato 'sya sazaraM cApaM muSTideze sa cicchide 07144011c dhvajaM ca tvaritaM chittvA rathAd bhUmAv apAtayat 07144012a so 'tividdho mahArAja rathopastha upAvizat 07144012c taM visaMjJaM nipatitaM dRSTvA syAlaM tavAnagha 07144012e apovAha rathenAzu sArathir dhvajinImukhAt 07144013a tataH saMcukruzuH pArthA ye ca teSAM padAnugAH 07144013c nirjitya ca raNe zatrUn nakulaH zatrutApanaH 07144013e abravIt sArathiM kruddho droNAnIkAya mAM vaha 07144014a tasya tad vacanaM zrutvA mAdrIputrasya dhImataH 07144014c prAyAt tena raNe rAjan yena droNo 'nvayudhyata 07144015a zikhaNDinaM tu samare droNaprepsuM vizAM pate 07144015c kRpaH zAradvato yattaH pratyudgacchat suvegitaH 07144016a gautamaM drutam AyAntaM droNAntikam ariMdamam 07144016c vivyAdha navabhir bhallaiH zikhaNDI prahasann iva 07144017a tam AcAryo mahArAja viddhvA paJcabhir AzugaiH 07144017c punar vivyAdha viMzatyA putrANAM priyakRt tava 07144018a mahad yuddhaM tayor AsId ghorarUpaM vizAM pate 07144018c yathA devAsure yuddhe zambarAmararAjayoH 07144019a zarajAlAvRtaM vyoma cakratus tau mahArathau 07144019c prakRtyA ghorarUpaM tadAsId ghorataraM punaH 07144020a rAtriz ca bharatazreSTha yodhAnAM yuddhazAlinAm 07144020c kAlarAtrinibhA hy AsId ghorarUpA bhayAvahA 07144021a zikhaNDI tu mahArAja gautamasya mahad dhanuH 07144021c ardhacandreNa ciccheda sajyaM savizikhaM tadA 07144022a tasya kruddhaH kRpo rAjaJ zaktiM cikSepa dAruNAm 07144022c svarNadaNDAm akuNThAgrAM karmAraparimArjitAm 07144023a tAm ApatantIM ciccheda zikhaNDI bahubhiH zaraiH 07144023c sApatan medinIM dIptA bhAsayantI mahAprabhA 07144024a athAnyad dhanur AdAya gautamo rathinAM varaH 07144024c prAcchAdayac chitair bANair mahArAja zikhaNDinam 07144025a sa chAdyamAnaH samare gautamena yazasvinA 07144025c vyaSIdata rathopasthe zikhaNDI rathinAM varaH 07144026a sIdantaM cainam Alokya kRpaH zAradvato yudhi 07144026c Ajaghne bahubhir bANair jighAMsann iva bhArata 07144027a vimukhaM taM raNe dRSTvA yAjJaseniM mahAratham 07144027c pAJcAlAH somakAz caiva parivavruH samantataH 07144028a tathaiva tava putrAz ca parivavrur dvijottamam 07144028c mahatyA senayA sArdhaM tato yuddham abhUt punaH 07144029a rathAnAM ca raNe rAjann anyonyam abhidhAvatAm 07144029c babhUva tumulaH zabdo meghAnAM nadatAm iva 07144030a dravatAM sAdinAM caiva gajAnAM ca vizAM pate 07144030c anyonyam abhito rAjan krUram AyodhanaM babhau 07144031a pattInAM dravatAM caiva padazabdena medinI 07144031c akampata mahArAja bhayatrasteva cAGganA 07144032a rathA rathAn samAsAdya pradrutA vegavattaram 07144032c nyagRhNan bahavo rAjaJ zalabhAn vAyasA iva 07144033a tathA gajAn prabhinnAMz ca suprabhinnA mahAgajAH 07144033c tasminn eva pade yattA nigRhNanti sma bhArata 07144034a sAdI sAdinam AsAdya padAtI ca padAtinam 07144034c samAsAdya raNe 'nyonyaM saMrabdhA nAticakramuH 07144035a dhAvatAM dravatAM caiva punar AvartatAm api 07144035c babhUva tatra sainyAnAM zabdaH sutumulo nizi 07144036a dIpyamAnAH pradIpAz ca rathavAraNavAjiSu 07144036c adRzyanta mahArAja maholkA iva khAc cyutAH 07144037a sA nizA bharatazreSTha pradIpair avabhAsitA 07144037c divasapratimA rAjan babhUva raNamUrdhani 07144038a Adityena yathA vyAptaM tamo loke praNazyati 07144038c tathA naSTaM tamo ghoraM dIpair dIptair alaMkRtam 07144039a zastrANAM kavacAnAM ca maNInAM ca mahAtmanAm 07144039c antardadhuH prabhAH sarvA dIpais tair avabhAsitAH 07144040a tasmin kolAhale yuddhe vartamAne nizAmukhe 07144040c avadhIt samare putraM pitA bharatasattama 07144041a putraz ca pitaraM mohAt sakhAyaM ca sakhA tathA 07144041c saMbandhinaM ca saMbandhI svasrIyaM cApi mAtulaH 07144042a sve svAn pare parAMz cApi nijaghnur itaretaram 07144042c nirmaryAdam abhUd yuddhaM rAtrau ghoraM bhayAvaham 07145001 saMjaya uvAca 07145001a tasmin sutumule yuddhe vartamAne bhayAvahe 07145001c dhRSTadyumno mahArAja droNam evAbhyavartata 07145002a saMmRjAno dhanuH zreSThaM jyAM vikarSan punaH punaH 07145002c abhyavartata droNasya rathaM rukmavibhUSitam 07145003a dhRSTadyumnaM tadAyAntaM droNasyAntacikIrSayA 07145003c parivavrur mahArAja pAJcAlAH pANDavaiH saha 07145004a tathA parivRtaM dRSTvA droNam AcAryasattamam 07145004c putrAs te sarvato yattA rarakSur droNam Ahave 07145005a balArNavau tatas tau tu sameyAtAM nizAmukhe 07145005c vAtoddhUtau kSubdhasattvau bhairavau sAgarAv iva 07145006a tato droNaM mahArAja pAJcAlyaH paJcabhiH zaraiH 07145006c vivyAdha hRdaye tUrNaM siMhanAdaM nanAda ca 07145007a taM droNaH paJcaviMzatyA viddhvA bhArata saMyuge 07145007c cicchedAnyena bhallena dhanur asya mahAprabham 07145008a dhRSTadyumnas tu nirviddho droNena bharatarSabha 07145008c utsasarja dhanus tUrNaM saMdazya dazanacchadam 07145009a tataH kruddho mahArAja dhRSTadyumnaH pratApavAn 07145009c Adade 'nyad dhanuH zreSThaM droNasyAntacikIrSayA 07145010a vikRSya ca dhanuz citram AkarNAt paravIrahA 07145010c droNasyAntakaraM ghoraM vyasRjat sAyakaM tataH 07145011a sa visRSTo balavatA zaro ghoro mahAmRdhe 07145011c bhAsayAm Asa tat sainyaM divAkara ivoditaH 07145012a taM dRSTvA tu zaraM ghoraM devagandharvamAnavAH 07145012c svasty astu samare rAjan droNAyety abruvan vacaH 07145013a taM tu sAyakam aprAptam AcAryasya rathaM prati 07145013c karNo dvAdazadhA rAjaMz ciccheda kRtahastavat 07145014a sa chinno bahudhA rAjan sUtaputreNa mAriSa 07145014c nipapAta zaras tUrNaM nikRttaH karNasAyakaiH 07145015a chittvA tu samare bANaM zaraiH saMnataparvabhiH 07145015c dhRSTadyumnaM raNe karNo vivyAdha dazabhiH zaraiH 07145016a paJcabhir droNaputras tu svayaM droNaz ca saptabhiH 07145016c zalyaz ca navabhir bANais tribhir duHzAsanas tathA 07145017a duryodhanaz ca viMzatyA zakuniz cApi paJcabhiH 07145017c pAJcAlyaM tvaritAvidhyan sarva eva mahArathAH 07145018a sa viddhaH saptabhir vIrair droNatrANArtham Ahave 07145018c sarvAn asaMbhramAd rAjan pratyavidhyat tribhis tribhiH 07145018e droNaM drauNiM ca karNaM ca vivyAdha tava cAtmajam 07145019a te viddhvA dhanvinA tena dhRSTadyumnaM punar mRdhe 07145019c vivyadhuH paJcabhis tUrNam ekaiko rathinAM varaH 07145020a drumasenas tu saMkruddho rAjan vivyAdha patriNA 07145020c tribhiz cAnyaiH zarais tUrNaM tiSTha tiSTheti cAbravIt 07145021a sa tu taM prativivyAdha tribhis tIkSNair ajihmagaiH 07145021c svarNapuGkhaiH zilAdhautaiH prANAntakaraNair yudhi 07145022a bhallenAnyena tu punaH suvarNojjvalakuNDalam 07145022c unmamAtha ziraH kAyAd drumasenasya vIryavAn 07145023a tacchiro nyapatad bhUmau saMdaSTauSThapuTaM raNe 07145023c mahAvAtasamuddhUtaM pakvaM tAlaphalaM yathA 07145024a tAMz ca viddhvA punar vIrAn vIraH sunizitaiH zaraiH 07145024c rAdheyasyAcchinad bhallaiH kArmukaM citrayodhinaH 07145025a na tu tan mamRSe karNo dhanuSaz chedanaM tathA 07145025c nikartanam ivAtyugro lAGgUlasya yathA hariH 07145026a so 'nyad dhanuH samAdAya krodharaktekSaNaH zvasan 07145026c abhyavarSac charaughais taM dhRSTadyumnaM mahAbalam 07145027a dRSTvA tu karNaM saMrabdhaM te vIrAH SaD ratharSabhAH 07145027c pAJcAlyaputraM tvaritAH parivavrur jighAMsayA 07145028a SaNNAM yodhapravIrANAM tAvakAnAM puraskRtam 07145028c mRtyor Asyam anuprAptaM dhRSTadyumnam amaMsmahi 07145029a etasminn eva kAle tu dAzArho vikiraJ zarAn 07145029c dhRSTadyumnaM parAkrAntaM sAtyakiH pratyapadyata 07145030a tam AyAntaM maheSvAsaM sAtyakiM yuddhadurmadam 07145030c rAdheyo dazabhir bANaiH pratyavidhyad ajihmagaiH 07145031a taM sAtyakir mahArAja vivyAdha dazabhiH zaraiH 07145031c pazyatAM sarvavIrANAM mA gAs tiSTheti cAbravIt 07145032a sa sAtyakes tu balinaH karNasya ca mahAtmanaH 07145032c AsIt samAgamo ghoro balivAsavayor iva 07145033a trAsayaMs talaghoSeNa kSatriyAn kSatriyarSabhaH 07145033c rAjIvalocanaM karNaM sAtyakiH pratyavidhyata 07145034a kampayann iva ghoSeNa dhanuSo vasudhAM balI 07145034c sUtaputro mahArAja sAtyakiM pratyayodhayat 07145035a vipAThakarNinArAcair vatsadantaiH kSurair api 07145035c karNaH zarazataiz cApi zaineyaM pratyavidhyata 07145036a tathaiva yuyudhAno 'pi vRSNInAM pravaro rathaH 07145036c abhyavarSac charaiH karNaM tad yuddham abhavat samam 07145037a tAvakAz ca mahArAja karNaputraz ca daMzitaH 07145037c sAtyakiM vivyadhus tUrNaM samantAn nizitaiH zaraiH 07145038a astrair astrANi saMvArya teSAM karNasya cAbhibho 07145038c avidhyat sAtyakiH kruddho vRSasenaM stanAntare 07145039a tena bANena nirviddho vRSaseno vizAM pate 07145039c nyapatat sa rathe mUDho dhanur utsRjya vIryavAn 07145040a tataH karNo hataM matvA vRSasenaM mahArathaH 07145040c putrazokAbhisaMtaptaH sAtyakiM pratyapIDayat 07145041a pIDyamAnas tu karNena yuyudhAno mahArathaH 07145041c vivyAdha bahubhiH karNaM tvaramANaH punaH punaH 07145042a sa karNaM dazabhir viddhvA vRSasenaM ca saptabhiH 07145042c sahastAvApadhanuSI tayoz ciccheda sAtvataH 07145043a tAv anye dhanuSI sajye kRtvA zatrubhayaMkare 07145043c yuyudhAnam avidhyetAM samantAn nizitaiH zaraiH 07145044a vartamAne tu saMgrAme tasmin vIravarakSaye 07145044c atIva zuzruve rAjan gANDIvasya mahAsvanaH 07145045a zrutvA tu rathanirghoSaM gANDIvasya ca nisvanam 07145045c sUtaputro 'bravId rAjan duryodhanam idaM vacaH 07145046a eSa sarvAJ zibIn hatvA mukhyazaz ca nararSabhAn 07145046c pauravAMz ca maheSvAsAn gANDIvaninado mahAn 07145047a zrUyate rathaghoSaz ca vAsavasyeva nardataH 07145047c karoti pANDavo vyaktaM karmaupayikam AtmanaH 07145048a eSA vidIryate rAjan bahudhA bhAratI camUH 07145048c viprakIrNAny anIkAni nAvatiSThanti karhi cit 07145049a vAteneva samuddhUtam abhrajAlaM vidIryate 07145049c savyasAcinam AsAdya bhinnA naur iva sAgare 07145050a dravatAM yodhamukhyAnAM gANDIvapreSitaiH zaraiH 07145050c viddhAnAM zatazo rAjaJ zrUyate ninado mahAn 07145050e nizIthe rAjazArdUla stanayitnor ivAmbare 07145051a hAhAkAraravAMz caiva siMhanAdAMz ca puSkalAn 07145051c zRNu zabdAn bahuvidhAn arjunasya rathaM prati 07145052a ayaM madhye sthito 'smAkaM sAtyakiH sAtvatAdhamaH 07145052c iha cel labhyate lakSyaM kRtsnAJ jeSyAmahe parAn 07145053a eSa pAJcAlarAjasya putro droNena saMgataH 07145053c sarvataH saMvRto yodhai rAjan puruSasattamaiH 07145054a sAtyakiM yadi hanyAmo dhRSTadyumnaM ca pArSatam 07145054c asaMzayaM mahArAja dhruvo no vijayo bhavet 07145055a saubhadravad imau vIrau parivArya mahArathau 07145055c prayatAmo mahArAja nihantuM vRSNipArSatau 07145056a savyasAcI puro 'bhyeti droNAnIkAya bhArata 07145056c saMsaktaM sAtyakiM jJAtvA bahubhiH kurupuMgavaiH 07145057a tatra gacchantu bahavaH pravarA rathasattamAH 07145057c yAvat pArtho na jAnAti sAtyakiM bahubhir vRtam 07145058a te tvaradhvaM yathA zUrAH zarANAM mokSaNe bhRzam 07145058c yathA tUrNaM vrajaty eSa paralokAya mAdhavaH 07145059a karNasya matam AjJAya putras te prAha saubalam 07145059c yathendraH samare rAjan prAha viSNuM yazasvinam 07145060a vRtaH sahasrair dazabhir gajAnAm anivartinAm 07145060c rathaiz ca dazasAhasrair vRto yAhi dhanaMjayam 07145061a duHzAsano durviSahaH subAhur duSpradharSaNaH 07145061c ete tvAm anuyAsyanti pattibhir bahubhir vRtAH 07145062a jahi kRSNau mahAbAho dharmarAjaM ca mAtula 07145062c nakulaM sahadevaM ca bhImasenaM ca bhArata 07145063a devAnAm iva devendre jayAzA me tvayi sthitA 07145063c jahi mAtula kaunteyAn asurAn iva pAvakiH 07145064a evam ukto yayau pArthAn putreNa tava saubalaH 07145064c mahatyA senayA sArdhaM tava putrais tathA vibho 07145065a priyArthaM tava putrANAM didhakSuH pANDunandanAn 07145065c tataH pravavRte yuddhaM tAvakAnAM paraiH saha 07145066a prayAte saubale rAjan pANDavAnAm anIkinIm 07145066c balena mahatA yuktaH sUtaputras tu sAtvatam 07145067a abhyayAt tvaritaM yuddhe kiraJ zarazatAn bahUn 07145067c tathaiva pANDavAH sarve sAtyakiM paryavArayan 07145068a mahad yuddhaM tadAsIt tu droNasya nizi bhArata 07145068c dhRSTadyumnena zUreNa pAJcAlaiz ca mahAtmanaH 07146001 saMjaya uvAca 07146001a tatas te prAdravan sarve tvaritA yuddhadurmadAH 07146001c amRSyamANAH saMrabdhA yuyudhAnarathaM prati 07146002a te rathaiH kalpitai rAjan hemarUpyavibhUSitaiH 07146002c sAdibhiz ca gajaiz caiva parivavruH sma sAtvatam 07146003a athainaM koSThakIkRtya sarvatas te mahArathAH 07146003c siMhanAdAMs tadA cakrus tarjayantaH sma sAtyakim 07146004a te 'bhyavarSaJ zarais tIkSNaiH sAtyakiM satyavikramam 07146004c tvaramANA mahAvIryA mAdhavasya vadhaiSiNaH 07146005a tAn dRSTvA patatas tUrNaM zaineyaH paravIrahA 07146005c pratyagRhNAn mahAbAhuH pramuJcan vizikhAn bahUn 07146006a tatra vIro maheSvAsaH sAtyakir yuddhadurmadaH 07146006c nicakarta zirAMsy ugraiH zaraiH saMnataparvabhiH 07146007a hastihastAn hayagrIvAn bAhUn api ca sAyudhAn 07146007c kSurapraiH pAtayAm Asa tAvakAnAM sa mAdhavaH 07146008a patitaiz cAmaraiz caiva zvetacchatraiz ca bhArata 07146008c babhUva dharaNI pUrNA nakSatrair dyaur iva prabho 07146009a teSAM tu yuyudhAnena yudhyatAM yudhi bhArata 07146009c babhUva tumulaH zabdaH pretAnAm iva krandatAm 07146010a tena zabdena mahatA pUritAsId vasuMdharA 07146010c rAtriH samabhavac caiva tIvrarUpA bhayAvahA 07146011a dIryamANaM balaM dRSTvA yuyudhAnazarAhatam 07146011c zrutvA ca vipulaM nAdaM nizIthe lomaharSaNam 07146012a sutas tavAbravId rAjan sArathiM rathinAM varaH 07146012c yatraiSa zabdas tatrAzvAMz codayeti punaH punaH 07146013a tena saMcodyamAnas tu tatas tAMs turagottamAn 07146013c sUtaH saMcodayAm Asa yuyudhAnarathaM prati 07146014a tato duryodhanaH kruddho dRDhadhanvA jitaklamaH 07146014c zIghrahastaz citrayodhI yuyudhAnam upAdravat 07146015a tataH pUrNAyatotsRSTair mAMsazoNitabhojanaiH 07146015c duryodhanaM dvAdazabhir mAdhavaH pratyavidhyata 07146016a duryodhanas tena tathA pUrvam evArditaH zaraiH 07146016c zaineyaM dazabhir bANaiH pratyavidhyad amarSitaH 07146017a tataH samabhavad yuddham AkulaM bharatarSabha 07146017c pAJcAlAnAM ca sarveSAM bhAratAnAM ca dAruNam 07146018a zaineyas tu raNe kruddhas tava putraM mahAratham 07146018c sAyakAnAm azItyA tu vivyAdhorasi bhArata 07146019a tato 'sya vAhAn samare zarair ninye yamakSayam 07146019c sArathiM ca rathAt tUrNaM pAtayAm Asa patriNA 07146020a hatAzve tu rathe tiSThan putras tava vizAM pate 07146020c mumoca nizitAn bANAJ zaineyasya rathaM prati 07146021a zarAn paJcAzatas tAMs tu zaineyaH kRtahastavat 07146021c ciccheda samare rAjan preSitAMs tanayena te 07146022a athApareNa bhallena muSTideze mahad dhanuH 07146022c ciccheda rabhaso yuddhe tava putrasya mAriSa 07146023a viratho vidhanuSkaz ca sarvalokezvaraH prabhuH 07146023c Aruroha rathaM tUrNaM bhAsvaraM kRtavarmaNaH 07146024a duryodhane parAvRtte zaineyas tava vAhinIm 07146024c drAvayAm Asa vizikhair nizAmadhye vizAM pate 07146025a zakuniz cArjunaM rAjan parivArya samantataH 07146025c rathair anekasAhasrair gajaiz caiva sahasrazaH 07146025e tathA hayasahasraiz ca tumulaM sarvato 'karot 07146026a te mahAstrANi divyAni vikiranto 'rjunaM prati 07146026c arjunaM yodhayanti sma kSatriyAH kAlacoditAH 07146027a tAny arjunaH sahasrANi rathavAraNavAjinAm 07146027c pratyavArayad AyastaH prakurvan vipulaM kSayam 07146028a tatas tu samare zUraH zakuniH saubalas tadA 07146028c vivyAdha nizitair bANair arjunaM prahasann iva 07146029a punaz caiva zatenAsya saMrurodha mahAratham 07146029c tam arjunas tu viMzatyA vivyAdha yudhi bhArata 07146030a athetarAn maheSvAsAMs tribhis tribhir avidhyata 07146030c saMvArya tAn bANagaNair yudhi rAjan dhanaMjayaH 07146030e avadhIt tAvakAn yodhAn vajrapANir ivAsurAn 07146031a bhujaiz chinnair mahArAja zarIraiz ca sahasrazaH 07146031c samAstIrNA dharA tatra babhau puSpair ivAcitA 07146032a sa viddhvA zakuniM bhUyaH paJcabhir nataparvabhiH 07146032c ulUkaM tribhir Ajaghne tribhir eva mahAyasaiH 07146033a tam ulUkas tathA viddhvA vAsudevam atADayat 07146033c nanAda ca mahAnAdaM pUrayan vasudhAtalam 07146034a arjunas tu drutaM gatvA zakuner dhanur Acchinat 07146034c ninye ca caturo vAhAn yamasya sadanaM prati 07146035a tato rathAd avaplutya saubalo bharatarSabha 07146035c ulUkasya rathaM tUrNam Aruroha vizAM pate 07146036a tAv ekaratham ArUDhau pitAputrau mahArathau 07146036c pArthaM siSicatur bANair giriM meghAv ivotthitau 07146037a tau tu viddhvA mahArAja pANDavo nizitaiH zaraiH 07146037c vidrAvayaMs tava camUM zatazo vyadhamac charaiH 07146038a anilena yathAbhrANi vicchinnAni samantataH 07146038c vicchinnAni tathA rAjan balAny Asan vizAM pate 07146039a tad balaM bharatazreSTha vadhyamAnaM tathA nizi 07146039c pradudrAva dizaH sarvA vIkSamANaM bhayArditam 07146040a utsRjya vAhAn samare codayantas tathApare 07146040c saMbhrAntAH paryadhAvanta tasmiMs tamasi dAruNe 07146041a vijitya samare yodhAMs tAvakAn bharatarSabha 07146041c dadhmatur muditau zaGkhau vAsudevadhanaMjayau 07146042a dhRSTadyumno mahArAja droNaM viddhvA tribhiH zaraiH 07146042c ciccheda dhanuSas tUrNaM jyAM zareNa zitena ha 07146043a tan nidhAya dhanur nIDe droNaH kSatriyamardanaH 07146043c Adade 'nyad dhanuH zUro vegavat sAravattaram 07146044a dhRSTadyumnaM tato droNo viddhvA saptabhir AzugaiH 07146044c sArathiM paJcabhir bANai rAjan vivyAdha saMyuge 07146045a taM nivArya zarais tUrNaM dhRSTadyumno mahArathaH 07146045c vyadhamat kauravIM senAM zatazo 'tha sahasrazaH 07146046a vadhyamAne bale tasmiMs tava putrasya mAriSa 07146046c prAvartata nadI ghorA zoNitaughataraGgiNI 07146047a ubhayoH senayor madhye narAzvadvipavAhinI 07146047c yathA vaitaraNI rAjan yamarASTrapuraM prati 07146048a drAvayitvA tu tat sainyaM dhRSTadyumnaH pratApavAn 07146048c atyarAjata tejasvI zakro devagaNeSv iva 07146049a atha dadhmur mahAzaGkhAn dhRSTadyumnazikhaNDinau 07146049c yamau ca yuyudhAnaz ca pANDavaz ca vRkodaraH 07146050a jitvA rathasahasrANi tAvakAnAM mahArathAH 07146050c siMhanAdaravAMz cakruH pANDavA jitakAzinaH 07146051a pazyatas tava putrasya karNasya ca madotkaTAH 07146051c tathA droNasya zUrasya drauNez caiva vizAM pate 07147001 saMjaya uvAca 07147001a vidrutaM svabalaM dRSTvA vadhyamAnaM mahAtmabhiH 07147001c krodhena mahatAviSTaH putras tava vizAM pate 07147002a abhyetya sahasA karNaM droNaM ca jayatAM varam 07147002c amarSavazam Apanno vAkyajJo vAkyam abravIt 07147003a bhavadbhyAm iha saMgrAmo kruddhAbhyAM saMpravartitaH 07147003c Ahave nihataM dRSTvA saindhavaM savyasAcinA 07147004a nihanyamAnAM pANDUnAM balena mama vAhinIm 07147004c bhUtvA tadvijaye zaktAv azaktAv iva pazyataH 07147005a yady ahaM bhavatos tyAjyo na vAcyo 'smi tadaiva hi 07147005c AvAM pANDusutAn saMkhye jeSyAva iti mAnadau 07147006a tadaivAhaM vacaH zrutvA bhavadbhyAm anusaMmatam 07147006c kRtavAn pANDavaiH sArdhaM vairaM yodhavinAzanam 07147007a yadi nAhaM parityAjyo bhavadbhyAM puruSarSabhau 07147007c yudhyetAm anurUpeNa vikrameNa suvikramau 07147008a vAkpratodena tau vIrau praNunnau tanayena te 07147008c prAvartayetAM tau yuddhaM ghaTTitAv iva pannagau 07147009a tatas tau rathinAM zreSThau sarvalokadhanurdharau 07147009c zaineyapramukhAn pArthAn abhidudruvatU raNe 07147010a tathaiva sahitAH pArthAH svena sainyena saMvRtAH 07147010c abhyavartanta tau vIrau nardamAnau muhur muhuH 07147011a atha droNo maheSvAso dazabhiH zinipuMgavam 07147011c avidhyat tvaritaM kruddhaH sarvazastrabhRtAM varaH 07147012a karNaz ca dazabhir bANaiH putraz ca tava saptabhiH 07147012c dazabhir vRSasenaz ca saubalaz cApi saptabhiH 07147012e ete kaurava saMkrande zaineyaM paryavArayan 07147013a dRSTvA ca samare droNaM nighnantaM pANDavIM camUm 07147013c vivyadhuH somakAs tUrNaM samantAc charavRSTibhiH 07147014a tato droNo 'harat prANAn kSatriyANAM vizAM pate 07147014c razmibhir bhAskaro rAjaMs tamasAm iva bhArata 07147015a droNena vadhyamAnAnAM pAJcAlAnAM vizAM pate 07147015c zuzruve tumulaH zabdaH krozatAm itaretaram 07147016a putrAn anye pitqn anye bhrAtqn anye ca mAtulAn 07147016c bhAgineyAn vayasyAMz ca tathA saMbandhibAndhavAn 07147016e utsRjyotsRjya gacchanti tvaritA jIvitepsavaH 07147017a apare mohitA mohAt tam evAbhimukhA yayuH 07147017c pANDavAnAM raNe yodhAH paralokaM tathApare 07147018a sA tathA pANDavI senA vadhyamAnA mahAtmabhiH 07147018c nizi saMprAdravad rAjann utsRjyolkAH sahasrazaH 07147019a pazyato bhImasenasya vijayasyAcyutasya ca 07147019c yamayor dharmaputrasya pArSatasya ca pazyataH 07147020a tamasA saMvRte loke na prAjJAyata kiM cana 07147020c kauravANAM prakAzena dRzyante tu drutAH pare 07147021a dravamANaM tu tat sainyaM droNakarNau mahArathau 07147021c jaghnatuH pRSThato rAjan kirantau sAyakAn bahUn 07147022a pAJcAleSu prabhagneSu dIryamANeSu sarvazaH 07147022c janArdano dInamanAH pratyabhASata phalgunam 07147023a droNakarNau maheSvAsAv etau pArSatasAtyakI 07147023c pAJcAlAMz caiva sahitau jaghnatuH sAyakair bhRzam 07147024a etayoH zaravarSeNa prabhagnA no mahArathAH 07147024c vAryamANApi kaunteya pRtanA nAvatiSThate 07147025a etAv AvAM sarvasainyair vyUDhaiH samyag udAyudhaiH 07147025c droNaM ca sUtaputraM ca prayatAvaH prabAdhitum 07147026a etau hi balinau zUrau kRtAstrau jitakAzinau 07147026c upekSitau balaM kruddhau nAzayetAM nizAm imAm 07147026e eSa bhImo 'bhiyAty ugraH punar Avartya vAhinIm 07147027a vRkodaraM tathAyAntaM dRSTvA tatra janArdanaH 07147027c punar evAbravId rAjan harSayann iva pANDavam 07147028a eSa bhImo raNazlAghI vRtaH somakapANDavaiH 07147028c ruSito 'bhyeti vegena droNakarNau mahAbalau 07147029a etena sahito yudhya pAJcAlaiz ca mahArathaiH 07147029c AzvAsanArthaM sarveSAM sainyAnAM pANDunandana 07147030a tatas tau puruSavyAghrAv ubhau mAdhavapANDavau 07147030c droNakarNau samAsAdya dhiSThitau raNamUrdhani 07147031a tatas tat punar AvRttaM yudhiSThirabalaM mahat 07147031c tato droNaz ca karNaz ca parAn mamRdatur yudhi 07147032a sa saMprahAras tumulo nizi pratyabhavan mahAn 07147032c yathA sAgarayo rAjaMz candrodayavivRddhayoH 07147033a tata utsRjya pANibhyaH pradIpAMs tava vAhinI 07147033c yuyudhe pANDavaiH sArdham unmattavad ahaHkSaye 07147034a rajasA tamasA caiva saMvRte bhRzadAruNe 07147034c kevalaM nAmagotreNa prAyudhyanta jayaiSiNaH 07147035a azrUyanta hi nAmAni zrAvyamANAni pArthivaiH 07147035c praharadbhir mahArAja svayaMvara ivAhave 07147036a niHzabdam AsIt sahasA punaH zabdo mahAn abhUt 07147036c kruddhAnAM yudhyamAnAnAM jayatAM jIyatAm api 07147037a yatra yatra sma dRzyante pradIpAH kurusattama 07147037c tatra tatra sma te zUrA nipatanti pataMgavat 07147038a tathA saMyudhyamAnAnAM vigADhAbhUn mahAnizA 07147038c pANDavAnAM ca rAjendra kauravANAM ca sarvazaH 07148001 saMjaya uvAca 07148001a tataH karNo raNe dRSTvA pArSataM paravIrahA 07148001c AjaghAnorasi zarair dazabhir marmabhedibhiH 07148002a prativivyAdha taM tUrNaM dhRSTadyumno 'pi mAriSa 07148002c paJcabhiH sAyakair hRSTas tiSTha tiSTheti cAbravIt 07148003a tAv anyonyaM zaraiH saMkhye saMchAdya sumahArathau 07148003c punaH pUrNAyatotsRSTair vivyadhAte parasparam 07148004a tataH pAJcAlamukhyasya dhRSTadyumnasya saMyuge 07148004c sArathiM caturaz cAzvAn karNo vivyAdha sAyakaiH 07148005a kArmukapravaraM cAsya praciccheda zitaiH zaraiH 07148005c sArathiM cAsya bhallena rathanIDAd apAtayat 07148006a dhRSTadyumnas tu viratho hatAzvo hatasArathiH 07148006c gRhItvA parighaM ghoraM karNasyAzvAn apIpiSat 07148007a viddhaz ca bahubhis tena zarair AzIviSopamaiH 07148007c tato yudhiSThirAnIkaM padbhyAm evAnvavartata 07148007e Aruroha rathaM cApi sahadevasya mAriSa 07148008a karNasyApi rathe vAhAn anyAn sUto nyayojayat 07148008c zaGkhavarNAn mahAvegAn saindhavAn sAdhuvAhinaH 07148009a labdhalakSyas tu rAdheyaH pAJcAlAnAM mahArathAn 07148009c abhyapIDayad AyastaH zarair megha ivAcalAn 07148010a sA pIDyamAnA karNena pAJcAlAnAM mahAcamUH 07148010c saMprAdravat susaMtrastA siMhenevArditA mRgI 07148011a patitAs turagebhyaz ca gajebhyaz ca mahItale 07148011c rathebhyaz ca narAs tUrNam adRzyanta tatas tataH 07148012a dhAvamAnasya yodhasya kSurapraiH sa mahAmRdhe 07148012c bAhU ciccheda vai karNaH ziraz caiva sakuNDalam 07148013a UrU ciccheda cAnyasya gajasthasya vizAM pate 07148013c vAjipRSThagatasyApi bhUmiSThasya ca mAriSa 07148014a nAjJAsiSur dhAvamAnA bahavaz ca mahArathAH 07148014c saMchinnAny AtmagAtrANi vAhanAni ca saMyuge 07148015a te vadhyamAnAH samare pAJcAlAH sRJjayaiH saha 07148015c tRNapraspandanAc cApi sUtaputraM sma menire 07148016a api svaM samare yodhaM dhAvamAnaM vicetasaH 07148016c karNam evAbhyamanyanta tato bhItA dravanti te 07148017a tAny anIkAni bhagnAni dravamANAni bhArata 07148017c abhyadravad drutaM karNaH pRSThato vikiraJ zarAn 07148018a avekSamANAs te 'nyonyaM susaMmUDhA vicetasaH 07148018c nAzaknuvann avasthAtuM kAlyamAnA mahAtmanA 07148019a karNenAbhyAhatA rAjan pAJcAlAH parameSubhiH 07148019c droNena ca dizaH sarvA vIkSamANAH pradudruvuH 07148020a tato yudhiSThiro rAjA svasainyaM prekSya vidrutam 07148020c apayAne matiM kRtvA phalgunaM vAkyam abravIt 07148021a pazya karNaM maheSvAsaM dhanuSpANim avasthitam 07148021c nizIthe dAruNe kAle tapantam iva bhAskaram 07148022a karNasAyakanunnAnAM krozatAm eSa nisvanaH 07148022c anizaM zrUyate pArtha tvadbandhUnAm anAthavat 07148023a yathA visRjataz cAsya saMdadhAnasya cAzugAn 07148023c pazyAmi jayavikrAntaM kSapayiSyati no dhruvam 07148024a yad atrAnantaraM kAryaM prAptakAlaM prapazyasi 07148024c karNasya vadhasaMyuktaM tat kuruSva dhanaMjaya 07148025a evam ukto mahAbAhuH pArthaH kRSNam athAbravIt 07148025c bhItaH kuntIsuto rAjA rAdheyasyAtivikramAt 07148026a evaM gate prAptakAlaM karNAnIke punaH punaH 07148026c bhavAn vyavasyatAM kSipraM dravate hi varUthinI 07148027a droNasAyakanunnAnAM bhagnAnAM madhusUdana 07148027c karNena trAsyamAnAnAm avasthAnaM na vidyate 07148028a pazyAmi ca tathA karNaM vicarantam abhItavat 07148028c dravamANAn rathodArAn kirantaM vizikhaiH zitaiH 07148029a naitad asyotsahe soDhuM caritaM raNamUrdhani 07148029c pratyakSaM vRSNizArdUla pAdasparzam ivoragaH 07148030a sa bhavAn atra yAtvAzu yatra karNo mahArathaH 07148030c aham enaM vadhiSyAmi mAM vaiSa madhusUdana 07148031 vAsudeva uvAca 07148031a pazyAmi karNaM kaunteya devarAjam ivAhave 07148031c vicarantaM naravyAghram atimAnuSavikramam 07148032a naitasyAnyo 'sti samare pratyudyAtA dhanaMjaya 07148032c Rte tvAM puruSavyAghra rAkSasAd vA ghaTotkacAt 07148033a na tu tAvad ahaM manye prAptakAlaM tavAnagha 07148033c samAgamaM mahAbAho sUtaputreNa saMyuge 07148034a dIpyamAnA maholkeva tiSThaty asya hi vAsavI 07148034c tvadarthaM hi mahAbAho raudrarUpaM bibharti ca 07148035a ghaTotkacas tu rAdheyaM pratyudyAtu mahAbalaH 07148035c sa hi bhImena balinA jAtaH suraparAkramaH 07148036a tasminn astrANi divyAni rAkSasAny AsurANi ca 07148036c satataM cAnurakto vo hitaiSI ca ghaTotkacaH 07148036e vijeSyati raNe karNam iti me nAtra saMzayaH 07148037 saMjaya uvAca 07148037a evam uktvA mahAbAhuH pArthaM puSkaralocanaH 07148037c AjuhAvAtha tad rakSaH tac cAsIt prAdur agrataH 07148038a kavacI sa zarI khaDgI sadhanvA ca vizAM pate 07148038c abhivAdya tataH kRSNaM pANDavaM ca dhanaMjayam 07148038e abravIt taM tadA hRSTas tv ayam asmy anuzAdhi mAm 07148039a tatas taM meghasaMkAzaM dIptAsyaM dIptakuNDalam 07148039c abhyabhASata haiDimbaM dAzArhaH prahasann iva 07148040a ghaTotkaca vijAnIhi yat tvAM vakSyAmi putraka 07148040c prApto vikramakAlo 'yaM tava nAnyasya kasya cit 07148041a sa bhavAn majjamAnAnAM bandhUnAM tvaM plavo yathA 07148041c vividhAni tavAstrANi santi mAyA ca rAkSasI 07148042a pazya karNena haiDimba pANDavAnAm anIkinI 07148042c kAlyamAnA yathA gAvaH pAlena raNamUrdhani 07148043a eSa karNo maheSvAso matimAn dRDhavikramaH 07148043c pANDavAnAm anIkeSu nihanti kSatriyarSabhAn 07148044a kirantaH zaravarSANi mahAnti dRDhadhanvinaH 07148044c na zaknuvanty avasthAtuM pIDyamAnAH zarArciSA 07148045a nizIthe sUtaputreNa zaravarSeNa pIDitAH 07148045c ete dravanti pAJcAlAH siMhasyeva bhayAn mRgAH 07148046a etasyaivaM pravRddhasya sUtaputrasya saMyuge 07148046c niSeddhA vidyate nAnyas tvad Rte bhImavikrama 07148047a sa tvaM kuru mahAbAho karma yuktam ihAtmanaH 07148047c mAtulAnAM pitqNAM ca tejaso 'strabalasya ca 07148048a etadarthaM hi haiDimba putrAn icchanti mAnavAH 07148048c kathaM nas tArayed duHkhAt sa tvaM tAraya bAndhavAn 07148049a tava hy astrabalaM bhImaM mAyAz ca tava dustarAH 07148049c saMgrAme yudhyamAnasya satataM bhImanandana 07148050a pANDavAnAM prabhagnAnAM karNena zitasAyakaiH 07148050c majjatAM dhArtarASTreSu bhava pAraM paraMtapa 07148051a rAtrau hi rAkSasA bhUyo bhavanty amitavikramAH 07148051c balavantaH sudurdharSAH zUrA vikrAntacAriNaH 07148052a jahi karNaM maheSvAsaM nizIthe mAyayA raNe 07148052c pArthA droNaM vadhiSyanti dhRSTadyumnapurogamAH 07148053a kezavasya vacaH zrutvA bIbhatsur api rAkSasam 07148053c abhyabhASata kauravya ghaTotkacam ariMdamam 07148054a ghaTotkaca bhavAMz caiva dIrghabAhuz ca sAtyakiH 07148054c matau me sarvasainyeSu bhImasenaz ca pANDavaH 07148055a sa bhavAn yAtu karNena dvairathaM yudhyatAM nizi 07148055c sAtyakiH pRSThagopas te bhaviSyati mahArathaH 07148056a jahi karNaM raNe zUraM sAtvatena sahAyavAn 07148056c yathendras tArakaM pUrvaM skandena saha jaghnivAn 07148057 ghaTotkaca uvAca 07148057a alam evAsmi karNAya droNAyAlaM ca sattama 07148057c anyeSAM kSatriyANAM ca kRtAstrANAM mahAtmanAm 07148058a adya dAsyAmi saMgrAmaM sUtaputrAya taM nizi 07148058c yaM janAH saMpravakSyanti yAvad bhUmir dhariSyati 07148059a na cAtra zUrAn mokSyAmi na bhItAn na kRtAJjalIn 07148059c sarvAn eva vadhiSyAmi rAkSasaM dharmam AsthitaH 07148060 saMjaya uvAca 07148060a evam uktvA mahAbAhur haiDimbaH paravIrahA 07148060c abhyayAt tumule karNaM tava sainyaM vibhISayan 07148061a tam ApatantaM saMkruddhaM dIptAsyam iva pannagam 07148061c abhyasyan parameSvAsaH pratijagrAha sUtajaH 07148062a tayoH samabhavad yuddhaM karNarAkSasayor nizi 07148062c garjato rAjazArdUla zakraprahrAdayor iva 07149001 saMjaya uvAca 07149001a dRSTvA ghaTotkacaM rAjan sUtaputrarathaM prati 07149001c prayAntaM tvarayA yuktaM jighAMsuM karNam Ahave 07149002a abravIt tava putras tu duHzAsanam idaM vacaH 07149002c etad rakSo raNe tUrNaM dRSTvA karNasya vikramam 07149003a abhiyAti drutaM karNaM tad vAraya mahAratham 07149003c vRtaH sainyena mahatA yAhi yatra mahAbalaH 07149004a karNo vaikartano yuddhe rAkSasena yuyutsati 07149004c rakSa karNaM raNe yatto vRtaH sainyena mAnada 07149005a etasminn antare rAjaJ jaTAsurasuto balI 07149005c duryodhanam upAgamya prAha praharatAM varaH 07149006a duryodhana tavAmitrAn prakhyAtAn yuddhadurmadAn 07149006c pANDavAn hantum icchAmi tvayAjJaptaH sahAnugAn 07149007a jaTAsuro mama pitA rakSasAm agraNIH purA 07149007c prayujya karma rakSoghnaM kSudraiH pArthair nipAtitaH 07149007e tasyApacitim icchAmi tvaddiSTo gantum Izvara 07149008a tam abravIt tato rAjA prIyamANaH punaH punaH 07149008c droNakarNAdibhiH sArdhaM paryApto 'haM dviSadvadhe 07149008e tvaM tu gaccha mayAjJapto jahi yuddhaM ghaTotkacam 07149009a tathety uktvA mahAkAyaH samAhUya ghaTotkacam 07149009c jaTAsurir bhaimaseniM nAnAzastrair avAkirat 07149010a alaMbalaM ca karNaM ca kurusainyaM ca dustaram 07149010c haiDimbaH pramamAthaiko mahAvAto 'mbudAn iva 07149011a tato mAyAmayaM dRSTvA rathaM tUrNam alaMbalaH 07149011c ghaTotkacaM zaravrAtair nAnAliGgaiH samArdayat 07149012a viddhvA ca bahubhir bANair bhaimasenim alaMbalaH 07149012c vyadrAvayac charavrAtaiH pANDavAnAm anIkinIm 07149013a tena vidrAvyamANAni pANDusainyAni mAriSa 07149013c nizIthe viprakIryanta vAtanunnA ghanA iva 07149014a ghaTotkacazarair nunnA tathaiva kuruvAhinI 07149014c nizIthe prAdravad rAjann utsRjyolkAH sahasrazaH 07149015a alaMbalas tataH kruddho bhaimaseniM mahAmRdhe 07149015c Ajaghne nizitair bANais tottrair iva mahAdvipam 07149016a tilazas tasya tad yAnaM sUtaM sarvAyudhAni ca 07149016c ghaTotkacaH praciccheda prANadac cAtidAruNam 07149017a tataH karNaM zaravrAtaiH kurUn anyAn sahasrazaH 07149017c alaMbalaM cAbhyavarSan megho merum ivAcalam 07149018a tataH saMcukSubhe sainyaM kurUNAM rAkSasArditam 07149018c upary upari cAnyonyaM caturaGgaM mamarda ha 07149019a jaTAsurir mahArAja viratho hatasArathiH 07149019c ghaTotkacaM raNe kruddho muSTinAbhyahanad dRDham 07149020a muSTinAbhihatas tena pracacAla ghaTotkacaH 07149020c kSitikampe yathA zailaH savRkSagaNagulmavAn 07149021a tataH sa parighAbhena dviTsaMghaghnena bAhunA 07149021c jaTAsuriM bhaimasenir avadhIn muSTinA bhRzam 07149022a taM pramathya tataH kruddhas tUrNaM haiDimbir AkSipat 07149022c dorbhyAm indradhvajAbhAbhyAM niSpipeSa mahItale 07149023a alaMbalo 'pi vikSipya samutkSipya ca rAkSasam 07149023c ghaTotkacaM raNe roSAn niSpipeSa mahItale 07149024a tayoH samabhavad yuddhaM garjator atikAyayoH 07149024c ghaTotkacAlaMbalayos tumulaM lomaharSaNam 07149025a vizeSayantAv anyonyaM mAyAbhir atimAyinau 07149025c yuyudhAte mahAvIryAv indravairocanAv iva 07149026a pAvakAmbunidhI bhUtvA punar garuDatakSakau 07149026c punar meghamahAvAtau punar vajramahAcalau 07149026e punaH kuJjarazArdUlau punaH svarbhAnubhAskarau 07149027a evaM mAyAzatasRjAv anyonyavadhakAGkSiNau 07149027c bhRzaM citram ayudhyetAm alaMbalaghaTotkacau 07149028a parighaiz ca gadAbhiz ca prAsamudgarapaTTizaiH 07149028c musalaiH parvatAgraiz ca tAv anyonyaM nijaghnatuH 07149029a hayAbhyAM ca gajAbhyAM ca padAtirathinau punaH 07149029c yuyudhAte mahAmAyau rAkSasapravarau yudhi 07149030a tato ghaTotkaco rAjann alaMbalavadhepsayA 07149030c utpapAta bhRzaM kruddhaH zyenavan nipapAta ha 07149031a gRhItvA ca mahAkAyaM rAkSasendram alaMbalam 07149031c udyamya nyavadhId bhUmau mayaM viSNur ivAhave 07149032a tato ghaTotkacaH khaDgam udgRhyAdbhutadarzanam 07149032c cakarta kAyAd dhi ziro bhImaM vikRtadarzanam 07149033a tacchiro rudhirAbhyaktaM gRhya kezeSu rAkSasaH 07149033c ghaTotkaco yayAv Azu duryodhanarathaM prati 07149034a abhyetya ca mahAbAhuH smayamAnaH sa rAkSasaH 07149034c rathe 'sya nikSipya ziro vikRtAnanamUrdhajam 07149034e prANadad bhairavaM nAdaM prAvRSIva balAhakaH 07149035a abravIc ca tato rAjan duryodhanam idaM vacaH 07149035c eSa te nihato bandhus tvayA dRSTo 'sya vikramaH 07149035e punar draSTAsi karNasya niSThAm etAM tathAtmanaH 07149036a evam uktvA tataH prAyAt karNaM prati janezvara 07149036c kiraJ zarazatAMs tIkSNAn vimuJcan karNamUrdhani 07149037a tataH samabhavad yuddhaM ghorarUpaM bhayAnakam 07149037c vismApanaM mahArAja nararAkSasayor mRdhe 07150001 dhRtarASTra uvAca 07150001a yatra vaikartanaH karNo rAkSasaz ca ghaTotkacaH 07150001c nizIthe samasajjetAM tad yuddham abhavat katham 07150002a kIdRzaM cAbhavad yuddhaM tasya ghorasya rakSasaH 07150002c rathaz ca kIdRzas tasya mAyAH sarvAyudhAni ca 07150003a kiMpramANA hayAs tasya rathaketur dhanus tathA 07150003c kIdRzaM varma caivAsya kaNThatrANaM ca kIdRzam 07150003e pRSTas tvam etad AcakSva kuzalo hy asi saMjaya 07150004 saMjaya uvAca 07150004a lohitAkSo mahAkAyas tAmrAsyo nimnitodaraH 07150004c UrdhvaromA harizmazruH zaGkukarNo mahAhanuH 07150005a AkarNAd dAritAsyaz ca tIkSNadaMSTraH karAlavAn 07150005c sudIrghatAmrajihvoSTho lambabhrUH sthUlanAsikaH 07150006a nIlAGgo lohitagrIvo girivarSmA bhayaMkaraH 07150006c mahAkAyo mahAbAhur mahAzIrSo mahAbalaH 07150007a vikacaH paruSasparzo vikaTodbaddhapiNDikaH 07150007c sthUlasphig gUDhanAbhiz ca zithilopacayo mahAn 07150008a tathaiva hastAbharaNI mahAmAyo 'GgadI tathA 07150008c urasA dhArayan niSkam agnimAlAM yathAcalaH 07150009a tasya hemamayaM citraM bahurUpAGgazobhitam 07150009c toraNapratimaM zubhraM kirITaM mUrdhny azobhata 07150010a kuNDale bAlasUryAbhe mAlAM hemamayIM zubhAm 07150010c dhArayan vipulaM kAMsyaM kavacaM ca mahAprabham 07150011a kiGkiNIzatanirghoSaM raktadhvajapatAkinam 07150011c RkSacarmAvanaddhAGgaM nalvamAtraM mahAratham 07150012a sarvAyudhavaropetam Asthito dhvajamAlinam 07150012c aSTacakrasamAyuktaM meghagambhIranisvanam 07150013a tatra mAtaGgasaMkAzA lohitAkSA vibhISaNAH 07150013c kAmavarNajavA yuktA balavanto 'vahan hayAH 07150014a rAkSaso 'sya virUpAkSaH sUto dIptAsyakuNDalaH 07150014c razmibhiH sUryarazmyAbhaiH saMjagrAha hayAn raNe 07150014e sa tena sahitas tasthAv aruNena yathA raviH 07150015a saMsakta iva cAbhreNa yathAdrir mahatA mahAn 07150015c divaspRk sumahAn ketuH syandane 'sya samucchritaH 07150015e raktottamAGgaH kravyAdo gRdhraH paramabhISaNaH 07150016a vAsavAzaninirghoSaM dRDhajyam abhivikSipan 07150016c vyaktaM kiSkuparINAhaM dvAdazAratni kArmukam 07150017a rathAkSamAtrair iSubhiH sarvAH pracchAdayan dizaH 07150017c tasyAM vIrApahAriNyAM nizAyAM karNam abhyayAt 07150018a tasya vikSipataz cApaM rathe viSTabhya tiSThataH 07150018c azrUyata dhanurghoSo visphUrjitam ivAzaneH 07150019a tena vitrAsyamAnAni tava sainyAni bhArata 07150019c samakampanta sarvANi sindhor iva mahormayaH 07150020a tam ApatantaM saMprekSya virUpAkSaM vibhISaNam 07150020c utsmayann iva rAdheyas tvaramANo 'bhyavArayat 07150021a tataH karNo 'bhyayAd enam asyann asyantam antikAt 07150021c mAtaGga iva mAtaGgaM yUtharSabha ivarSabham 07150022a sa saMnipAtas tumulas tayor AsId vizAM pate 07150022c karNarAkSasayo rAjann indrazambarayor iva 07150023a tau pragRhya mahAvege dhanuSI bhImanisvane 07150023c prAcchAdayetAm anyonyaM takSamANau maheSubhiH 07150024a tataH pUrNAyatotsRSTaiH zaraiH saMnataparvabhiH 07150024c nyavArayetAm anyonyaM kAMsye nirbhidya varmaNI 07150025a tau nakhair iva zArdUlau dantair iva mahAdvipau 07150025c rathazaktibhir anyonyaM vizikhaiz ca tatakSatuH 07150026a saMchindantau hi gAtrANi saMdadhAnau ca sAyakAn 07150026c dhakSyamANau zaravrAtair nodIkSitum azaknutAm 07150027a tau tu vikSatasarvAGgau rudhiraughapariplutau 07150027c vyabhrAjetAM yathA vAriprasrutau gairikAcalau 07150028a tau zarAgravibhinnAGgau nirbhindantau parasparam 07150028c nAkampayetAm anyonyaM yatamAnau mahAdyutI 07150029a tat pravRttaM nizAyuddhaM ciraM samam ivAbhavat 07150029c prANayor dIvyato rAjan karNarAkSasayor mRdhe 07150030a tasya saMdadhatas tIkSNAJ zarAMz cAsaktam asyataH 07150030c dhanurghoSeNa vitrastAH sve pare ca tadAbhavan 07150030e ghaTotkacaM yadA karNo vizeSayati no nRpa 07150031a tataH prAduSkarod divyam astram astravidAM varaH 07150031c karNena vihitaM dRSTvA divyam astraM ghaTotkacaH 07150031e prAduzcakre mahAmAyAM rAkSasaH pANDunandanaH 07150032a zUlamudgaradhAriNyA zailapAdapahastayA 07150032c rakSasAM ghorarUpANAM mahatyA senayA vRtaH 07150033a tam udyatamahAcApaM dRSTvA te vyathitA nRpAH 07150033c bhUtAntakam ivAyAntaM kAladaNDogradhAriNam 07150034a ghaTotkacapramuktena siMhanAdena bhISitAH 07150034c prasusruvur gajA mUtraM vivyathuz ca narA bhRzam 07150035a tato 'zmavRSTir atyugrA mahaty AsIt samantataH 07150035c ardharAtre 'dhikabalair vimuktA rakSasAM balaiH 07150036a AyasAni ca cakrANi bhuzuNDyaH zaktitomarAH 07150036c patanty aviralAH zUlAH zataghnyaH paTTizAs tathA 07150037a tad ugram atiraudraM ca dRSTvA yuddhaM narAdhipAH 07150037c putrAz ca tava yodhAz ca vyathitA vipradudruvuH 07150038a tatraiko 'strabalazlAghI karNo mAnI na vivyathe 07150038c vyadhamac ca zarair mAyAM ghaTotkacavinirmitAm 07150039a mAyAyAM tu prahINAyAm amarSAt sa ghaTotkacaH 07150039c visasarja zarAn ghorAn sUtaputraM ta Avizan 07150040a tatas te rudhirAbhyaktA bhittvA karNaM mahAhave 07150040c vivizur dharaNIM bANAH saMkruddhA iva pannagAH 07150041a sUtaputras tu saMkruddho laghuhastaH pratApavAn 07150041c ghaTotkacam atikramya bibheda dazabhiH zaraiH 07150042a ghaTotkaco vinirbhinnaH sUtaputreNa marmasu 07150042c cakraM divyaM sahasrAram agRhNAd vyathito bhRzam 07150043a kSurAntaM bAlasUryAbhaM maNiratnavibhUSitam 07150043c cikSepAdhiratheH kruddho bhaimasenir jighAMsayA 07150044a praviddham ativegena vikSiptaM karNasAyakaiH 07150044c abhAgyasyeva saMkalpas tan mogham apatad bhuvi 07150045a ghaTotkacas tu saMkruddho dRSTvA cakraM nipAtitam 07150045c karNaM prAcchAdayad bANaiH svarbhAnur iva bhAskaram 07150046a sUtaputras tv asaMbhrAnto rudropendrendravikramaH 07150046c ghaTotkacarathaM tUrNaM chAdayAm Asa patribhiH 07150047a ghaTotkacena kruddhena gadA hemAGgadA tadA 07150047c kSiptA bhrAmya zaraiH sApi karNenAbhyAhatApatat 07150048a tato 'ntarikSam utpatya kAlamegha ivonnadan 07150048c pravavarSa mahAkAyo drumavarSaM nabhastalAt 07150049a tato mAyAvinaM karNo bhImasenasutaM divi 07150049c mArgaNair abhivivyAdha ghanaM sUrya ivAMzubhiH 07150050a tasya sarvAn hayAn hatvA saMchidya zatadhA ratham 07150050c abhyavarSac charaiH karNaH parjanya iva vRSTimAn 07150051a na cAsyAsId anirbhinnaM gAtre dvyaGgulam antaram 07150051c so 'dRzyata muhUrtena zvAvic chalalito yathA 07150052a na hayAn na rathaM tasya na dhvajaM na ghaTotkacam 07150052c dRSTavantaH sma samare zaraughair abhisaMvRtam 07150053a sa tu karNasya tad divyam astram astreNa zAtayan 07150053c mAyAyuddhena mAyAvI sUtaputram ayodhayat 07150054a so 'yodhayat tadA karNaM mAyayA lAghavena ca 07150054c alakSyamANo 'tha divi zarajAleSu saMpatan 07150055a bhaimasenir mahAmAyo mAyayA kurusattama 07150055c pracakAra mahAmAyAM mohayann iva bhArata 07150056a sa sma kRtvA virUpANi vadanAny azubhAnanaH 07150056c agrasat sUtaputrasya divyAny astrANi mAyayA 07150057a punaz cApi mahAkAyaH saMchinnaH zatadhA raNe 07150057c gatasattvo nirutsAhaH patitaH khAd vyadRzyata 07150057e hataM taM manyamAnAH sma prANadan kurupuMgavAH 07150058a atha dehair navair anyair dikSu sarvAsv adRzyata 07150058c punaz cApi mahAkAyaH zatazIrSaH zatodaraH 07150059a vyadRzyata mahAbAhur mainAka iva parvataH 07150059c aGguSThamAtro bhUtvA ca punar eva sa rAkSasaH 07150059e sAgarormir ivoddhUtas tiryag Urdhvam avartata 07150060a vasudhAM dArayitvA ca punar apsu nyamajjata 07150060c adRzyata tadA tatra punar unmajjito 'nyataH 07150061a so 'vatIrya punas tasthau rathe hemapariSkRte 07150061c kSitiM dyAM ca dizaz caiva mAyayAvRtya daMzitaH 07150062a gatvA karNarathAbhyAzaM vicalat kuNDalAnanaH 07150062c prAha vAkyam asaMbhrAntaH sUtaputraM vizAM pate 07150063a tiSThedAnIM na me jIvan sUtaputra gamiSyasi 07150063c yuddhazraddhAm ahaM te 'dya vineSyAmi raNAjire 07150064a ity uktvA roSatAmrAkSaM rakSaH krUraparAkramam 07150064c utpapAtAntarikSaM ca jahAsa ca suvisvaram 07150064e karNam abhyAhanac caiva gajendram iva kesarI 07150065a rathAkSamAtrair iSubhir abhyavarSad ghaTotkacaH 07150065c rathinAm RSabhaM karNaM dhArAbhir iva toyadaH 07150065e zaravRSTiM ca tAM karNo dUraprAptAm azAtayat 07150066a dRSTvA ca vihatAM mAyAM karNena bharatarSabha 07150066c ghaTotkacas tato mAyAM sasarjAntarhitaH punaH 07150067a so 'bhavad girir ity uccaH zikharais tarusaMkaTaiH 07150067c zUlaprAsAsimusalajalaprasravaNo mahAn 07150068a tam aJjanacayaprakhyaM karNo dRSTvA mahIdharam 07150068c prapAtair AyudhAny ugrANy udvahantaM na cukSubhe 07150069a smayann iva tataH karNo divyam astram udIrayat 07150069c tataH so 'streNa zailendro vikSipto vai vyanazyata 07150070a tataH sa toyado bhUtvA nIlaH sendrAyudho divi 07150070c azmavRSTibhir atyugraH sUtaputram avAkirat 07150071a atha saMdhAya vAyavyam astram astravidAM varaH 07150071c vyadhamat kAlameghaM taM karNo vaikartano vRSA 07150072a sa mArgaNagaNaiH karNo dizaH pracchAdya sarvazaH 07150072c jaghAnAstraM mahArAja ghaTotkacasamIritam 07150073a tataH prahasya samare bhaimasenir mahAbalaH 07150073c prAduzcakre mahAmAyAM karNaM prati mahAratham 07150074a sa dRSTvA punar AyAntaM rathena rathinAM varam 07150074c ghaTotkacam asaMbhrAntaM rAkSasair bahubhir vRtam 07150075a siMhazArdUlasadRzair mattadviradavikramaiH 07150075c gajasthaiz ca rathasthaiz ca vAjipRSThagatais tathA 07150076a nAnAzastradharair ghorair nAnAkavacabhUSaNaiH 07150076c vRtaM ghaTotkacaM krUrair marudbhir iva vAsavam 07150076e dRSTvA karNo maheSvAso yodhayAm Asa rAkSasam 07150077a ghaTotkacas tataH karNaM viddhvA paJcabhir AzugaiH 07150077c nanAda bhairavaM nAdaM bhISayan sarvapArthivAn 07150078a bhUyaz cAJjalikenAtha samArgaNagaNaM mahat 07150078c karNahastasthitaM cApaM cicchedAzu ghaTotkacaH 07150079a athAnyad dhanur AdAya dRDhaM bhArasahaM mahat 07150079c vyakarSata balAt karNa indrAyudham ivocchritam 07150080a tataH karNo mahArAja preSayAm Asa sAyakAn 07150080c suvarNapuGkhAJ zatrughnAn khacarAn rAkSasAn prati 07150081a tad bANair arditaM yUthaM rakSasAM pInavakSasAm 07150081c siMhenevArditaM vanyaM gajAnAm AkulaM kulam 07150082a vidhamya rAkSasAn bANaiH sAzvasUtagajAn vibhuH 07150082c dadAha bhagavAn vahnir bhUtAnIva yugakSaye 07150083a sa hatvA rAkSasIM senAM zuzubhe sUtanandanaH 07150083c pureva tripuraM dagdhvA divi devo mahezvaraH 07150084a teSu rAjasahasreSu pANDaveyeSu mAriSa 07150084c nainaM nirIkSitum api kaz cic chaknoti pArthiva 07150085a Rte ghaTotkacAd rAjan rAkSasendrAn mahAbalAt 07150085c bhImavIryabalopetAt kruddhAd vaivasvatAd iva 07150086a tasya kruddhasya netrAbhyAM pAvakaH samajAyata 07150086c maholkAbhyAM yathA rAjan sArciSaH snehabindavaH 07150087a talaM talena saMhatya saMdazya dazanacchadam 07150087c ratham AsthAya ca punar mAyayA nirmitaM punaH 07150088a yuktaM gajanibhair vAhaiH pizAcavadanaiH kharaiH 07150088c sa sUtam abravIt kruddhaH sUtaputrAya mA vaha 07150089a sa yayau ghorarUpeNa rathena rathinAM varaH 07150089c dvairathaM sUtaputreNa punar eva vizAM pate 07150090a sa cikSepa punaH kruddhaH sUtaputrAya rAkSasaH 07150090c aSTacakrAM mahAghorAm azaniM rudranirmitAm 07150091a tAm avaplutya jagrAha karNo nyasya rathe dhanuH 07150091c cikSepa cainAM tasyaiva syandanAt so 'vapupluve 07150092a sAzvasUtadhvajaM yAnaM bhasma kRtvA mahAprabhA 07150092c viveza vasudhAM bhittvA surAs tatra visismiyuH 07150093a karNaM tu sarvabhUtAni pUjayAm Asur aJjasA 07150093c yad avaplutya jagrAha devasRSTAM mahAzanim 07150094a evaM kRtvA raNe karNa Aruroha rathaM punaH 07150094c tato mumoca nArAcAn sUtaputraH paraMtapaH 07150095a azakyaM kartum anyena sarvabhUteSu mAnada 07150095c yad akArSIt tadA karNaH saMgrAme bhImadarzane 07150096a sa hanyamAno nArAcair dhArAbhir iva parvataH 07150096c gandharvanagarAkAraH punar antaradhIyata 07150097a evaM sa vai mahAmAyo mAyayA lAghavena ca 07150097c astrANi tAni divyAni jaghAna ripusUdanaH 07150098a nihanyamAneSv astreSu mAyayA tena rakSasA 07150098c asaMbhrAntas tataH karNas tad rakSaH pratyayudhyata 07150099a tataH kruddho mahArAja bhaimasenir mahAbalaH 07150099c cakAra bahudhAtmAnaM bhISayANo narAdhipAn 07150100a tato digbhyaH samApetuH siMhavyAghratarakSavaH 07150100c agnijihvAz ca bhujagA vihagAz cApy ayomukhAH 07150101a sa kIryamANo nizitaiH karNacApacyutaiH zaraiH 07150101c nagarAdrivanaprakhyas tatraivAntaradhIyata 07150102a rAkSasAz ca pizAcAz ca yAtudhAnAH zalAvRkAH 07150102c te karNaM bhakSayiSyantaH sarvataH samupAdravan 07150102e athainaM vAgbhir ugrAbhis trAsayAM cakrire tadA 07150103a udyatair bahubhir ghorair AyudhaiH zoNitokSitaiH 07150103c teSAm anekair ekaikaM karNo vivyAdha cAzugaiH 07150104a pratihatya tu tAM mAyAM divyenAstreNa rAkSasIm 07150104c AjaghAna hayAn asya zaraiH saMnataparvabhiH 07150105a te bhagnA vikRtAGgAz ca chinnapRSThAz ca sAyakaiH 07150105c vasudhAm anvapadyanta pazyatas tasya rakSasaH 07150106a sa bhagnamAyo haiDimbaH karNaM vaikartanaM tataH 07150106c eSa te vidadhe mRtyum ity uktvAntaradhIyata 07151001 saMjaya uvAca 07151001a tasmiMs tathA vartamAne karNarAkSasayor mRdhe 07151001c alAyudho rAkSasendro vIryavAn abhyavartata 07151002a mahatyA senayA yuktaH suyodhanam upAgamat 07151002c rAkSasAnAM virUpANAM sahasraiH parivAritaH 07151002e nAnArUpadharair vIraiH pUrvavairam anusmaran 07151003a tasya jJAtir hi vikrAnto brAhmaNAdo bako hataH 07151003c kirmIraz ca mahAtejA hiDimbaz ca sakhA tathA 07151004a sa dIrghakAlAdhyuSitaM pUrvavairam anusmaran 07151004c vijJAyaitan nizAyuddhaM jighAMsur bhImam Ahave 07151005a sa matta iva mAtaGgaH saMkruddha iva coragaH 07151005c duryodhanam idaM vAkyam abravId yuddhalAlasaH 07151006a viditaM te mahArAja yathA bhImena rAkSasAH 07151006c hiDimbabakakirmIrA nihatA mama bAndhavAH 07151007a parAmarzaz ca kanyAyA hiDimbAyAH kRtaH purA 07151007c kim anyad rAkSasAn anyAn asmAMz ca paribhUya ha 07151008a tam ahaM sagaNaM rAjan savAjirathakuJjaram 07151008c haiDimbaM ca sahAmAtyaM hantum abhyAgataH svayam 07151009a adya kuntIsutAn sarvAn vAsudevapurogamAn 07151009c hatvA saMbhakSayiSyAmi sarvair anucaraiH saha 07151009e nivAraya balaM sarvaM vayaM yotsyAma pANDavAn 07151010a tasya tad vacanaM zrutvA hRSTo duryodhanas tadA 07151010c pratipUjyAbravId vAkyaM bhrAtRbhiH parivAritaH 07151011a tvAM puraskRtya sagaNaM vayaM yotsyAmahe parAn 07151011c na hi vairAntamanasaH sthAsyanti mama sainikAH 07151012a evam astv iti rAjAnam uktvA rAkSasapuMgavaH 07151012c abhyayAt tvarito bhImaM sahitaH puruSAzanaiH 07151013a dIpyamAnena vapuSA rathenAdityavarcasA 07151013c tAdRzenaiva rAjendra yAdRzena ghaTotkacaH 07151014a tasyApy atulanirghoSo bahutoraNacitritaH 07151014c RkSacarmAvanaddhAGgo nalvamAtro mahArathaH 07151015a tasyApi turagAH zIghrA hastikAyAH kharasvanAH 07151015c zataM yuktA mahAkAyA mAMsazoNitabhojanAH 07151016a tasyApi rathanirghoSo mahAmegharavopamaH 07151016c tasyApi sumahac cApaM dRDhajyaM balavattaram 07151017a tasyApy akSasamA bANA rukmapuGkhAH zilAzitAH 07151017c so 'pi vIro mahAbAhur yathaiva sa ghaTotkacaH 07151018a tasyApi gomAyubaDAbhigupto; babhUva ketur jvalanArkatulyaH 07151018c sa cApi rUpeNa ghaTotkacasya; zrImattamo vyAkuladIpitAsyaH 07151019a dIptAGgado dIptakirITamAlI; baddhasraguSNISanibaddhakhaDgaH 07151019c gadI bhuzuNDI musalI halI ca; zarAsanI vAraNatulyavarSmA 07151020a rathena tenAnalavarcasA ca; vidrAvayan pANDavavAhinIM tAm 07151020c rarAja saMkhye parivartamAno; vidyunmAlI megha ivAntarikSe 07151021a te cApi sarve pravarA narendrA; mahAbalA varmiNaz carmiNaz ca 07151021c harSAnvitA yuyudhus tatra rAjan; samantataH pANDavayodhavIrAH 07152001 saMjaya uvAca 07152001a tam Agatam abhiprekSya bhImakarmANam Ahave 07152001c harSam AhArayAM cakruH kuravaH sarva eva te 07152002a tathaiva tava putrAs te duryodhanapurogamAH 07152002c aplavAH plavam AsAdya tartukAmA ivArNavam 07152003a punarjAtam ivAtmAnaM manvAnAH pArthivAs tadA 07152003c alAyudhaM rAkSasendraM svAgatenAbhyapUjayan 07152004a tasmiMs tv amAnuSe yuddhe vartamAne bhayAvahe 07152004c karNarAkSasayor naktaM dAruNapratidarzane 07152005a upapraikSanta pAJcAlAH smayamAnAH sarAjakAH 07152005c tathaiva tAvakA rAjan ghUrNamAnAs tatas tataH 07152006a cukruzur nedam astIti droNadrauNikRpAdayaH 07152006c tat karma dRSTvA saMbhrAntA haiDimbasya raNAjire 07152007a sarvam Avignam abhavad dhAhAbhUtam acetanam 07152007c tava sainyaM mahArAja nirAzaM karNajIvite 07152008a duryodhanas tu saMprekSya karNam ArtiM parAM gatam 07152008c alAyudhaM rAkSasendram AhUyedam athAbravIt 07152009a eSa vaikartanaH karNo haiDimbena samAgataH 07152009c kurute karma sumahad yad asyaupayikaM mRdhe 07152010a pazyaitAn pArthivAJ zUrAn nihatAn bhaimaseninA 07152010c nAnAzastrair abhihatAn pAdapAn iva dantinA 07152011a tavaiSa bhAgaH samare rAjamadhye mayA kRtaH 07152011c tavaivAnumate vIra taM vikramya nibarhaya 07152012a purA vaikartanaM karNam eSa pApo ghaTotkacaH 07152012c mAyAbalam upAzritya karzayaty arikarzanaH 07152013a evam uktaH sa rAjJA tu rAkSasas tIvravikramaH 07152013c tathety uktvA mahAbAhur ghaTotkacam upAdravat 07152014a tataH karNaM samutsRjya bhaimasenir api prabho 07152014c pratyamitram upAyAntaM mardayAm Asa mArgaNaiH 07152015a tayoH samabhavad yuddhaM kruddhayo rAkSasendrayoH 07152015c mattayor vAzitAhetor dvipayor iva kAnane 07152016a rakSasA vipramuktas tu karNo 'pi rathinAM varaH 07152016c abhyadravad bhImasenaM rathenAdityavarcasA 07152017a tam AyAntam anAdRtya dRSTvA grastaM ghaTotkacam 07152017c alAyudhena samare siMheneva gavAM patim 07152018a rathenAdityavapuSA bhImaH praharatAM varaH 07152018c kiraJ zaraughAn prayayAv alAyudharathaM prati 07152019a tam AyAntam abhiprekSya sa tadAlAyudhaH prabho 07152019c ghaTotkacaM samutsRjya bhImasenaM samAhvayat 07152020a taM bhImaH sahasAbhyetya rAkSasAntakaraH prabho 07152020c sagaNaM rAkSasendraM taM zaravarSair avAkirat 07152021a tathaivAlAyudho rAjaJ zilAdhautair ajihmagaiH 07152021c abhyavarSata kaunteyaM punaH punar ariMdamaH 07152022a tathA te rAkSasAH sarve bhImasenam upAdravan 07152022c nAnApraharaNA bhImAs tvatsutAnAM jayaiSiNaH 07152023a sa tADyamAno balibhir bhImaseno mahAbalaH 07152023c paJcabhiH paJcabhiH sarvAMs tAn avidhyac chitaiH zaraiH 07152024a te vadhyamAnA bhImena rAkSasAH kharayonayaH 07152024c vinedus tumulAn nAdAn dudruvuz ca dizo daza 07152025a tAMs trAsyamAnAn bhImena dRSTvA rakSo mahAbalam 07152025c abhidudrAva vegena zaraiz cainam avAkirat 07152026a taM bhImasenaH samare tIkSNAgrair akSiNoc charaiH 07152026c alAyudhas tu tAn astAn bhImena vizikhAn raNe 07152026e ciccheda kAMz cit samare tvarayA kAMz cid agrahIt 07152027a sa taM dRSTvA rAkSasendraM bhImo bhImaparAkramaH 07152027c gadAM cikSepa vegena vajrapAtopamAM tadA 07152028a tAm ApatantIM vegena gadAM jvAlAkulAM tataH 07152028c gadayA tADayAm Asa sA gadA bhImam Avrajat 07152029a sa rAkSasendraM kaunteyaH zaravarSair avAkirat 07152029c tAn apy asyAkaron moghAn rAkSaso nizitaiH zaraiH 07152030a te cApi rAkSasAH sarve sainikA bhImarUpiNaH 07152030c zAsanAd rAkSasendrasya nijaghnU rathakuJjarAn 07152031a pAJcAlAH sRJjayAz caiva vAjinaH paramadvipAH 07152031c na zAntiM lebhire tatra rakSasair bhRzapIDitAH 07152032a taM tu dRSTvA mahAghoraM vartamAnaM mahAhave 07152032c abravIt puruSazreSTho dhanaMjayam idaM vacaH 07152033a pazya bhImaM mahAbAho rAkSasendravazaM gatam 07152033c padavIm asya gaccha tvaM mA vicAraya pANDava 07152034a dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca yudhAmanyUttamaujasau 07152034c sahitA draupadeyAz ca karNaM yAntu mahArathAH 07152035a nakulaH sahadevaz ca yuyudhAnaz ca vIryavAn 07152035c itarAn rAkSasAn ghnantu zAsanAt tava pANDava 07152036a tvam apImAM mahAbAho camUM droNapuraskRtAm 07152036c vArayasva naravyAghra mahad dhi bhayam Agatam 07152037a evam ukte tu kRSNena yathoddiSTA mahArathAH 07152037c jagmur vaikartanaM karNaM rAkSasAMz cetarAn raNe 07152038a atha pUrNAyatotsRSTaiH zarair AzIviSopamaiH 07152038c dhanuz ciccheda bhImasya rAkSasendraH pratApavAn 07152039a hayAMz cAsya zitair bANaiH sArathiM ca mahAbalaH 07152039c jaghAna miSataH saMkhye bhImasenasya bhArata 07152040a so 'vatIrya rathopasthAd dhatAzvo hatasArathiH 07152040c tasmai gurvIM gadAM ghorAM sa vinadyotsasarja ha 07152041a tatas tAM bhImanirghoSAm ApatantIM mahAgadAm 07152041c gadayA rAkSaso ghoro nijaghAna nanAda ca 07152042a tad dRSTvA rAkSasendrasya ghoraM karma bhayAvaham 07152042c bhImasenaH prahRSTAtmA gadAm Azu parAmRzat 07152043a tayoH samabhavad yuddhaM tumulaM nararakSasoH 07152043c gadAnipAtasaMhrAdair bhuvaM kampayator bhRzam 07152044a gadAvimuktau tau bhUyaH samAsAdyetaretaram 07152044c muSTibhir vajrasaMhrAdair anyonyam abhijaghnatuH 07152045a rathacakrair yugair akSair adhiSThAnair upaskaraiH 07152045c yathAsannam upAdAya nijaghnatur amarSaNau 07152046a tau vikSarantau rudhiraM samAsAdyetaretaram 07152046c mattAv iva mahAnAgAv akRSyetAM punaH punaH 07152047a tam apazyad dhRSIkezaH pANDavAnAM hite rataH 07152047c sa bhImasenarakSArthaM haiDimbaM pratyacodayat 07153001 saMjaya uvAca 07153001a saMprekSya samare bhImaM rakSasA grastam antikAt 07153001c vAsudevo 'bravId vAkyaM ghaTotkacam idaM tadA 07153002a pazya bhImaM mahAbAho rakSasA grastam antikAt 07153002c pazyatAM sarvasainyAnAM tava caiva mahAdyute 07153003a sa karNaM tvaM samutsRjya rAkSasendram alAyudham 07153003c jahi kSipraM mahAbAho pazcAt karNaM vadhiSyasi 07153004a sa vArSNeyavacaH zrutvA karNam utsRjya vIryavAn 07153004c yuyudhe rAkSasendreNa bakabhrAtrA ghaTotkacaH 07153004e tayoH sutumulaM yuddhaM babhUva nizi rakSasoH 07153005a alAyudhasya yodhAMs tu rAkSasAn bhImadarzanAn 07153005c vegenApatataH zUrAn pragRhItazarAsanAn 07153006a AttAyudhaH susaMkruddho yuyudhAno mahArathaH 07153006c nakulaH sahadevaz ca cicchidur nizitaiH zaraiH 07153007a sarvAMz ca samare rAjan kirITI kSatriyarSabhAn 07153007c paricikSepa bIbhatsuH sarvataH prakSipaJ zarAn 07153008a karNaz ca samare rAjan vyadrAvayata pArthivAn 07153008c dhRSTadyumnazikhaNDyAdIn pAJcAlAnAM mahArathAn 07153009a tAn vadhyamAnAn dRSTvA tu bhImo bhImaparAkramaH 07153009c abhyayAt tvaritaH karNaM vizikhAn vikiran raNe 07153010a tatas te 'py Ayayur hatvA rAkSasAn yatra sUtajaH 07153010c nakulaH sahadevaz ca sAtyakiz ca mahArathaH 07153010e te karNaM yodhayAm AsuH pAJcAlA droNam eva ca 07153011a alAyudhas tu saMkruddho ghaTotkacam ariMdamam 07153011c parigheNAtikAyena tADayAm Asa mUrdhani 07153012a sa tu tena prahAreNa bhaimasenir mahAbalaH 07153012c ISan mUrchAnvito ''tmAnaM saMstambhayata vIryavAn 07153013a tato dIptAgnisaMkAzAM zataghaNTAm alaMkRtAm 07153013c cikSepa samare tasmai gadAM kAJcanabhUSaNAm 07153014a sA hayAn sArathiM caiva rathaM cAsya mahAsvanA 07153014c cUrNayAm Asa vegena visRSTA bhImakarmaNA 07153015a sa bhagnahayacakrAkSo vizIrNadhvajakUbaraH 07153015c utpapAta rathAt tUrNaM mAyAm AsthAya rAkSasIm 07153016a sa samAsthAya mAyAM tu vavarSa rudhiraM bahu 07153016c vidyudvibhrAjitaM cAsIt timirAbhrAkulaM nabhaH 07153017a tato vajranipAtAz ca sAzanistanayitnavaH 07153017c mahAMz caTacaTAzabdas tatrAsId dhi mahAhave 07153018a tAM prekSya vihitAM mAyAM rAkSaso rAkSasena tu 07153018c Urdhvam utpatya haiDimbas tAM mAyAM mAyayAvadhIt 07153019a so 'bhivIkSya hatAM mAyAM mAyAvI mAyayaiva hi 07153019c azmavarSaM sutumulaM visasarja ghaTotkace 07153020a azmavarSaM sa tad ghoraM zaravarSeNa vIryavAn 07153020c dizo vidhvaMsayAm Asa tad adbhutam ivAbhavat 07153021a tato nAnApraharaNair anyonyam abhivarSatAm 07153021c AyasaiH parighaiH zUlair gadAmusalamudgaraiH 07153022a pinAkaiH karavAlaiz ca tomaraprAsakampanaiH 07153022c nArAcair nizitair bhallaiH zaraiz cakraiH parazvadhaiH 07153023a ayoguDair bhiNDipAlair gozIrSolUkhalair api 07153023c utpATya ca mahAzAkhair vividhair jagatIruhaiH 07153024a zamIpIlukarIraiz ca zamyAkaiz caiva bhArata 07153024c iGgudair badarIbhiz ca kovidAraiz ca puSpitaiH 07153025a palAzair arimedaiz ca plakSanyagrodhapippalaiH 07153025c mahadbhiH samare tasminn anyonyam abhijaghnatuH 07153026a vividhaiH parvatAgraiz ca nAnAdhAtubhir AcitaiH 07153026c teSAM zabdo mahAn AsId vajrANAM bhidyatAm iva 07153027a yuddhaM tad abhavad ghoraM bhaimyalAyudhayor nRpa 07153027c harIndrayor yathA rAjan vAlisugrIvayoH purA 07153028a tau yuddhvA vividhair ghorair Ayudhair vizikhais tathA 07153028c pragRhya nizitau khaDgAv anyonyam abhijaghnatuH 07153029a tAv anyonyam abhidrutya kezeSu sumahAbalau 07153029c bhujAbhyAM paryagRhNItAM mahAkAyau mahAbalau 07153030a tau bhinnagAtrau prasvedaM susruvAte janAdhipa 07153030c rudhiraM ca mahAkAyAv abhivRSTAv ivAcalau 07153031a athAbhipatya vegena samudbhrAmya ca rAkSasam 07153031c balenAkSipya haiDimbaz cakartAsya ziro mahat 07153032a so 'pahRtya ziras tasya kuNDalAbhyAM vibhUSitam 07153032c tadA sutumulaM nAdaM nanAda sumahAbalaH 07153033a hataM dRSTvA mahAkAyaM bakajJAtim ariMdamam 07153033c pAJcAlAH pANDavAz caiva siMhanAdAn vinedire 07153034a tato bherIsahasrANi zaGkhAnAm ayutAni ca 07153034c avAdayan pANDaveyAs tasmin rakSasi pAtite 07153035a atIva sA nizA teSAM babhUva vijayAvahA 07153035c vidyotamAnA vibabhau samantAd dIpamAlinI 07153036a alAyudhasya tu ziro bhaimasenir mahAbalaH 07153036c duryodhanasya pramukhe cikSepa gatacetanam 07153037a atha duryodhano rAjA dRSTvA hatam alAyudham 07153037c babhUva paramodvignaH saha sainyena bhArata 07153038a tena hy asya pratijJAtaM bhImasenam ahaM yudhi 07153038c hanteti svayam Agamya smaratA vairam uttamam 07153039a dhruvaM sa tena hantavya ity amanyata pArthivaH 07153039c jIvitaM cirakAlAya bhrAtqNAM cApy amanyata 07153040a sa taM dRSTvA vinihataM bhImasenAtmajena vai 07153040c pratijJAM bhImasenasya pUrNAm evAbhyamanyata 07154001 saMjaya uvAca 07154001a nihatyAlAyudhaM rakSaH prahRSTAtmA ghaTotkacaH 07154001c nanAda vividhAn nAdAn vAhinyAH pramukhe sthitaH 07154002a tasya taM tumulaM zabdaM zrutvA kuJjarakampanam 07154002c tAvakAnAM mahArAja bhayam AsIt sudAruNam 07154003a alAyudhaviSaktaM tu bhaimaseniM mahAbalam 07154003c dRSTvA karNo mahAbAhuH pAJcAlAn samupAdravat 07154004a dazabhir dazabhir bANair dhRSTadyumnazikhaNDinau 07154004c dRDhaiH pUrNAyatotsRSTair bibheda nataparvabhiH 07154005a tataH paramanArAcair yudhAmanyUttamaujasau 07154005c sAtyakiM ca rathodAraM kampayAm Asa mArgaNaiH 07154006a teSAm abhyasyatAM tatra sarveSAM savyadakSiNam 07154006c maNDalAny eva cApAni vyadRzyanta janAdhipa 07154007a teSAM jyAtalanirghoSo rathanemisvanaz ca ha 07154007c meghAnAm iva gharmAnte babhUva tumulo nizi 07154008a jyAnemighoSastanayitnumAn vai; dhanustaDin maNDalaketuzRGgaH 07154008c zaraughavarSAkulavRSTimAMz ca; saMgrAmameghaH sa babhUva rAjan 07154009a tad uddhataM zaila ivAprakampyo; varSaM mahac chailasamAnasAraH 07154009c vidhvaMsayAm Asa raNe narendra; vaikartanaH zatrugaNAvamardI 07154010a tato 'tulair vajranipAtakalpaiH; zitaiH zaraiH kAJcanacitrapuGkhaiH 07154010c zatrUn vyapohat samare mahAtmA; vaikartanaH putrahite ratas te 07154011a saMchinnabhinnadhvajinaz ca ke cit; ke cic charair arditabhinnadehAH 07154011c ke cid visUtA vihayAz ca ke cid; vaikartanenAzu kRtA babhUvuH 07154012a avindamAnAs tv atha zarma saMkhye; yaudhiSThiraM te balam anvapadyan 07154012c tAn prekSya bhagnAn vimukhIkRtAMz ca; ghaTotkaco roSam atIva cakre 07154013a AsthAya taM kAJcanaratnacitraM; rathottamaM siMha ivonnanAda 07154013c vaikartanaM karNam upetya cApi; vivyAdha vajrapratimaiH pRSatkaiH 07154014a tau karNinArAcazilImukhaiz ca; nAlIkadaNDaiz ca savatsadantaiH 07154014c varAhakarNaiH saviSANazRGgaiH; kSurapravarSaiz ca vinedatuH kham 07154015a tad bANadhArAvRtam antarikSaM; tiryaggatAbhiH samare rarAja 07154015c suvarNapuGkhajvalitaprabhAbhir; vicitrapuSpAbhir iva srajAbhiH 07154016a samaM hi tAv apratimaprabhAvAv; anyonyam Ajaghnatur uttamAstraiH 07154016c tayor hi vIrottamayor na kaz cid; dadarza tasmin samare vizeSam 07154017a atIva tac citram atIva rUpaM; babhUva yuddhaM ravibhImasUnvoH 07154017c samAkulaM zastranipAtaghoraM; divIva rAhvaMzumatoH prataptam 07154018a ghaTotkaco yadA karNaM na vizeSayate nRpa 07154018c tadA prAduzcakArogram astram astravidAM varaH 07154019a tenAstreNa hayAn pUrvaM hatvA karNasya rAkSasaH 07154019c sArathiM caiva haiDimbaH kSipram antaradhIyata 07154020 dhRtarASTra uvAca 07154020a tathA hy antarhite tasmin kUTayodhini rAkSase 07154020c mAmakaiH pratipannaM yat tan mamAcakSva saMjaya 07154021 saMjaya uvAca 07154021a antarhitaM rAkSasaM taM viditvA; saMprAkrozan kuravaH sarva eva 07154021c kathaM nAyaM rAkSasaH kUTayodhI; hanyAt karNaM samare 'dRzyamAnaH 07154022a tataH karNo laghucitrAstrayodhI; sarvA dizo vyAvRNod bANajAlaiH 07154022c na vai kiM cid vyApatat tatra bhUtaM; tamobhUte sAyakair antarikSe 07154023a na cAdadAno na ca saMdadhAno; na ceSudhI spRzamAnaH karAgraiH 07154023c adRzyad vai lAghavAt sUtaputraH; sarvaM bANaiz chAdayAno 'ntarikSam 07154024a tato mAyAM vihitAm antarikSe; ghorAM bhImAM dAruNAM rAkSasena 07154024c saMpazyAmo lohitAbhraprakAzAM; dedIpyantIm agnizikhAm ivogrAm 07154025a tatas tasyA vidyutaH prAdurAsann; ulkAz cApi jvalitAH kauravendra 07154025c ghoSaz cAnyaH prAdurAsIt sughoraH; sahasrazo nadatAM dundubhInAm 07154026a tataH zarAH prApatan rukmapuGkhAH; zaktyaH prAsA musalAny AyudhAni 07154026c parazvadhAs tailadhautAz ca khaDgAH; pradIptAgrAH paTTizAs tomarAz ca 07154027a mayUkhinaH parighA lohabaddhA; gadAz citrAH zitadhArAz ca zUlAH 07154027c gurvyo gadA hemapaTTAvanaddhAH; zataghnyaz ca prAdurAsan samantAt 07154028a mahAzilAz cApataMs tatra tatra; sahasrazaH sAzanayaH savajrAH 07154028c cakrANi cAnekazatakSurANi; prAdurbabhUvur jvalanaprabhANi 07154029a tAM zaktipASANaparazvadhAnAM; prAsAsivajrAzanimudgarANAm 07154029c vRSTiM vizAlAM jvalitAM patantIM; karNaH zaraughair na zazAka hantum 07154030a zarAhatAnAM patatAM hayAnAM; vajrAhatAnAM patatAM gajAnAm 07154030c zilAhatAnAM ca mahArathAnAM; mahAn ninAdaH patatAM babhUva 07154031a subhImanAnAvidhazastrapAtair; ghaTotkacenAbhihataM samantAt 07154031c dauryodhanaM tad balam ArtarUpam; AvartamAnaM dadRze bhramantam 07154032a hAhAkRtaM saMparivartamAnaM; saMlIyamAnaM ca viSaNNarUpam 07154032c te tv AryabhAvAt puruSapravIrAH; parAGmukhA na babhUvus tadAnIm 07154033a tAM rAkSasIM ghoratarAM subhImAM; vRSTiM mahAzastramayIM patantIm 07154033c dRSTvA balaughAMz ca nipAtyamAnAn; mahad bhayaM tava putrAn viveza 07154034a zivAz ca vaizvAnaradIptajihvAH; subhImanAdAH zatazo nadantyaH 07154034c rakSogaNAn nardataz cAbhivIkSya; narendrayodhA vyathitA babhUvuH 07154035a te dIptajihvAnanatIkSNadaMSTrA; vibhISaNAH zailanikAzakAyAH 07154035c nabhogatAH zaktiviSaktahastA; meghA vyamuJcann iva vRSTimArgam 07154036a tair AhatAs te zarazaktizUlair; gadAbhir ugraiH parighaiz ca dIptaiH 07154036c vajraiH pinAkair azaniprahAraiz; cakraiH zataghnyunmathitAz ca petuH 07154037a huDA bhuzuNDyo 'zmaguDAH zataghnyaH; sthUNAz ca kArSNAyasapaTTanaddhAH 07154037c avAkiraMs tava putrasya sainyaM; tathA raudraM kazmalaM prAdurAsIt 07154038a niSkIrNAntrA vihatair uttamAGgaiH; saMbhagnAGgAH zerate tatra zUrAH 07154038c bhinnA hayAH kuJjarAz cAvabhagnAH; saMcUrNitAz caiva rathAH zilAbhiH 07154039a evaM mahac chastravarSaM sRjantas; te yAtudhAnA bhuvi ghorarUpAH 07154039c mAyAH sRSTAs tatra ghaTotkacena; nAmuJcan vai yAcamAnaM na bhItam 07154040a tasmin ghore kuruvIrAvamarde; kAlotsRSTe kSatriyANAm abhAve 07154040c te vai bhagnAH sahasA vyadravanta; prAkrozantaH kauravAH sarva eva 07154041a palAyadhvaM kuravo naitad asti; sendrA devA ghnanti naH pANDavArthe 07154041c tathA teSAM majjatAM bhAratAnAM; na sma dvIpas tatra kaz cid babhUva 07154042a tasmin saMkrande tumule vartamAne; sainye bhagne lIyamAne kurUNAm 07154042c anIkAnAM pravibhAge 'prakAze; na jJAyante kuravo netare vA 07154043a nirmaryAde vidrave ghorarUpe; sarvA dizaH prekSamANAH sma zUnyAH 07154043c tAM zastravRSTim urasA gAhamAnaM; karNaM caikaM tatra rAjann apazyam 07154044a tato bANair AvRNod antarikSaM; divyAM mAyAM yodhayan rAkSasasya 07154044c hrImAn kurvan duSkaram Aryakarma; naivAmuhyat saMyuge sUtaputraH 07154045a tato bhItAH samudaikSanta karNaM; rAjan sarve saindhavA bAhlikAz ca 07154045c asaMmohaM pUjayanto 'sya saMkhye; saMpazyanto vijayaM rAkSasasya 07154046a tenotsRSTA cakrayuktA zataghnI; samaM sarvAMz caturo 'zvAJ jaghAna 07154046c te jAnubhir jagatIm anvapadyan; gatAsavo nirdazanAkSijihvAH 07154047a tato hatAzvAd avaruhya vAhAd; antarmanAH kuruSu prAdravatsu 07154047c divye cAstre mAyayA vadhyamAne; naivAmuhyac cintayan prAptakAlam 07154048a tato 'bruvan kuravaH sarva eva; karNaM dRSTvA ghorarUpAM ca mAyAm 07154048c zaktyA rakSo jahi karNAdya tUrNaM; nazyanty ete kuravo dhArtarASTrAH 07154049a kariSyataH kiM ca no bhImapArthau; tapantam enaM jahi rakSo nizIthe 07154049c yo naH saMgrAmAd ghorarUpAd vimucyet; sa naH pArthAn samare yodhayeta 07154050a tasmAd enaM rAkSasaM ghorarUpaM; jahi zaktyA dattayA vAsavena 07154050c mA kauravAH sarva evendrakalpA; rAtrImukhe karNa nezuH sayodhAH 07154051a sa vadhyamAno rakSasA vai nizIthe; dRSTvA rAjan nazyamAnaM balaM ca 07154051c mahac ca zrutvA ninadaM kauravANAM; matiM dadhre zaktimokSAya karNaH 07154052a sa vai kruddhaH siMha ivAtyamarSI; nAmarSayat pratighAtaM raNe tam 07154052c zaktiM zreSThAM vaijayantIm asahyAM; samAdade tasya vadhaM cikIrSan 07154053a yAsau rAjan nihitA varSapUgAn; vadhAyAjau satkRtA phalgunasya 07154053c yAM vai prAdAt sUtaputrAya zakraH; zaktiM zreSThAM kuNDalAbhyAM nimAya 07154054a tAM vai zaktiM lelihAnAM pradIptAM; pAzair yuktAm antakasyeva rAtrim 07154054c mRtyoH svasAraM jvalitAm ivolkAM; vaikartanaH prAhiNod rAkSasAya 07154055a tAm uttamAM parakAyApahantrIM; dRSTvA sauter bAhusaMsthAM jvalantIm 07154055c bhItaM rakSo vipradudrAva rAjan; kRtvAtmAnaM vindhyapAdapramANam 07154056a dRSTvA zaktiM karNabAhvantarasthAM; nedur bhUtAny antarikSe narendra 07154056c vavur vAtAs tumulAz cApi rAjan; sanirghAtA cAzanir gAM jagAma 07154057a sA tAM mAyAM bhasma kRtvA jvalantI; bhittvA gADhaM hRdayaM rAkSasasya 07154057c UrdhvaM yayau dIpyamAnA nizAyAM; nakSatrANAm antarANy AvizantI 07154058a yuddhvA citrair vividhaiH zastrapUgair; divyair vIro mAnuSai rAkSasaiz ca 07154058c nadan nAdAn vividhAn bhairavAMz ca; prANAn iSTAMs tyAjitaH zakrazaktyA 07154059a idaM cAnyac citram AzcaryarUpaM; cakArAsau karma zatrukSayAya 07154059c tasmin kAle zaktinirbhinnamarmA; babhau rAjan meghazailaprakAzaH 07154060a tato 'ntarikSAd apatad gatAsuH; sa rAkSasendro bhuvi bhinnadehaH 07154060c avAkzirAH stabdhagAtro vijihvo; ghaTotkaco mahad AsthAya rUpam 07154061a sa tad rUpaM bhairavaM bhImakarmA; bhImaM kRtvA bhaimaseniH papAta 07154061c hato 'py evaM tava sainyekadezam; apothayat kauravAn bhISayANaH 07154062a tato mizrAH prANadan siMhanAdair; bheryaH zaGkhA murajAz cAnakAz ca 07154062c dagdhAM mAyAM nihataM rAkSasaM ca; dRSTvA hRSTAH prANadan kauraveyAH 07154063a tataH karNaH kurubhiH pUjyamAno; yathA zakro vRtravadhe marudbhiH 07154063c anvArUDhas tava putraM rathasthaM; hRSTaz cApi prAvizat svaM sa sainyam 07155001 saMjaya uvAca 07155001a haiDimbaM nihataM dRSTvA vikIrNam iva parvatam 07155001c pANDavA dInamanasaH sarve bASpAkulekSaNAH 07155002a vAsudevas tu harSeNa mahatAbhipariplutaH 07155002c nanAda siMhavan nAdaM vyathayann iva bhArata 07155002e vinadya ca mahAnAdaM paryaSvajata phalgunam 07155003a sa vinadya mahAnAdam abhIzUn saMniyamya ca 07155003c nanarta harSasaMvIto vAtoddhUta iva drumaH 07155004a tato vinirbhrAmya punaH pArtham AsphoTya cAsakRt 07155004c rathopasthagato bhImaM prANadat punar acyutaH 07155005a prahRSTamanasaM jJAtvA vAsudevaM mahAbalam 07155005c abravId arjuno rAjan nAtihRSTamanA iva 07155006a atiharSo 'yam asthAne tavAdya madhusUdana 07155006c zokasthAne pare prApte haiDimbasya vadhena vai 07155007a vimukhAni ca sainyAni hataM dRSTvA ghaTotkacam 07155007c vayaM ca bhRzam AvignA haiDimbasya nipAtanAt 07155008a naitat kAraNam alpaM hi bhaviSyati janArdana 07155008c tad adya zaMsa me pRSTaH satyaM satyavatAM vara 07155009a yady etan na rahasyaM te vaktum arhasy ariMdama 07155009c dhairyasya vaikRtaM brUhi tvam adya madhusUdana 07155010a samudrasyeva saMkSobho meror iva visarpaNam 07155010c tathaital lAghavaM manye tava karma janArdana 07155011 vAsudeva uvAca 07155011a atiharSam imaM prAptaM zRNu me tvaM dhanaMjaya 07155011c atIva manasaH sadyaH prasAdakaram uttamam 07155012a zaktiM ghaTotkacenemAM vyaMsayitvA mahAdyute 07155012c karNaM nihatam evAjau viddhi sadyo dhanaMjaya 07155013a zaktihastaM punaH karNaM ko loke 'sti pumAn iha 07155013c ya enam abhitas tiSThet kArttikeyam ivAhave 07155014a diSTyApanItakavaco diSTyApahRtakuNDalaH 07155014c diSTyA ca vyaMsitA zaktir amoghAsya ghaTotkace 07155015a yadi hi syAt sakavacas tathaiva ca sakuNDalaH 07155015c sAmarAn api lokAMs trIn ekaH karNo jayed balI 07155016a vAsavo vA kubero vA varuNo vA jalezvaraH 07155016c yamo vA notsahet karNaM raNe pratisamAsitum 07155017a gANDIvam Ayamya bhavAMz cakraM vAhaM sudarzanam 07155017c na zaktau svo raNe jetuM tathAyuktaM nararSabham 07155018a tvaddhitArthaM tu zakreNa mAyayA hRtakuNDalaH 07155018c vihInakavacaz cAyaM kRtaH parapuraMjayaH 07155019a utkRtya kavacaM yasmAt kuNDale vimale ca te 07155019c prAdAc chakrAya karNo vai tena vaikartanaH smRtaH 07155020a AzIviSa iva kruddhaH stambhito mantratejasA 07155020c tathAdya bhAti karNo me zAntajvAla ivAnalaH 07155021a yadA prabhRti karNAya zaktir dattA mahAtmanA 07155021c vAsavena mahAbAho prAptA yAsau ghaTotkace 07155022a kuNDalAbhyAM nimAyAtha divyena kavacena ca 07155022c tAM prApyAmanyata vRSA satataM tvAM hataM raNe 07155023a evaM gate 'pi zakyo 'yaM hantuM nAnyena kena cit 07155023c Rte tvA puruSavyAghra zape satyena cAnagha 07155024a brahmaNyaH satyavAdI ca tapasvI niyatavrataH 07155024c ripuSv api dayAvAMz ca tasmAt karNo vRSA smRtaH 07155025a yuddhazauNDo mahAbAhur nityodyatazarAsanaH 07155025c kesarIva vane mardan mattamAtaGgayUthapAn 07155025e vimadAn rathazArdUlAn kurute raNamUrdhani 07155026a madhyaMgata ivAdityo yo na zakyo nirIkSitum 07155026c tvadIyaiH puruSavyAghra yodhamukhyair mahAtmabhiH 07155026e zarajAlasahasrAMzuH zaradIva divAkaraH 07155027a tapAnte toyado yadvac charadhArAH kSaraty asau 07155027c divyAstrajaladaH karNaH parjanya iva vRSTimAn 07155027e so 'dya mAnuSatAM prApto vimuktaH zakradattayA 07155028a eko hi yogo 'sya bhaved vadhAya; chidre hy enaM svapramattaH pramattam 07155028c kRcchraprAptaM rathacakre nimagne; hanyAH pUrvaM tvaM tu saMjJAM vicArya 07155029a jarAsaMdhaz cedirAjo mahAtmA; mahAbalaz caikalavyo niSAdaH 07155029c ekaikazo nihatAH sarva eva; yogais tais tais tvaddhitArthaM mayaiva 07155030a athApare nihatA rAkSasendrA; hiDimbakirmIrabakapradhAnAH 07155030c alAyudhaH parasainyAvamardI; ghaTotkacaz cograkarmA tarasvI 07156001 arjuna uvAca 07156001a katham asmaddhitArthaM te kaiz ca yogair janArdana 07156001c jarAsaMdhaprabhRtayo ghAtitAH pRthivISvarAH 07156002 vAsudeva uvAca 07156002a jarAsaMdhaz cedirAjo naiSAdiz ca mahAbalaH 07156002c yadi syur na hatAH pUrvam idAnIM syur bhayaMkarAH 07156003a suyodhanas tAn avazyaM vRNuyAd rathasattamAn 07156003c te 'smAbhir nityasaMduSTAH saMzrayeyuz ca kauravAn 07156004a te hi vIrA mahAtmAnaH kRtAstrA dRDhayodhinaH 07156004c dhArtarASTrIM camUM kRtsnAM rakSeyur amarA iva 07156005a sUtaputro jarAsaMdhaz cedirAjo niSAdajaH 07156005c suyodhanaM samAzritya taperan pRthivIm imAm 07156006a yogair api hatA yais te tAn me zRNu dhanaMjaya 07156006c ajayyA hi vinA yogair mRdhe te daivatair api 07156007a ekaiko hi pRthak teSAM samastAM suravAhinIm 07156007c yodhayet samare pArtha lokapAlAbhirakSitAm 07156008a jarAsaMdho hi ruSito rauhiNeyapradharSitaH 07156008c asmadvadhArthaM cikSepa gadAM vai lohitAmukhIm 07156009a sImantam iva kurvANAM nabhasaH pAvakaprabhAm 07156009c vyadRzyatApatantI sA zakramuktA yathAzaniH 07156010a tAm ApatantIM dRSTvaiva gadAM rohiNinandanaH 07156010c pratighAtArtham astraM vai sthUNAkarNam avAsRjat 07156011a astravegapratihatA sA gadA prApatad bhuvi 07156011c dArayantI dharAM devIM kampayantIva parvatAn 07156012a tatra sma rAkSasI ghorA jarA nAmAzuvikramA 07156012c saMdhayAm Asa taM jAtaM jarAsaMdham ariMdamam 07156013a dvAbhyAM jAto hi mAtRbhyAm ardhadehaH pRthak pRthak 07156013c tayA sa saMdhito yasmAj jarAsaMdhas tataH smRtaH 07156014a sA tu bhUmigatA pArtha hatA sasutabAndhavA 07156014c gadayA tena cAstreNa sthUNAkarNena rAkSasI 07156015a vinAbhUtaH sa gadayA jarAsaMdho mahAmRdhe 07156015c nihato bhImasenena pazyatas te dhanaMjaya 07156016a yadi hi syAd gadApANir jarAsaMdhaH pratApavAn 07156016c sendrA devA na taM hantuM raNe zaktA narottama 07156017a tvaddhitArthaM hi naiSAdir aGguSThena viyojitaH 07156017c droNenAcAryakaM kRtvA chadmanA satyavikramaH 07156018a sa tu baddhAGgulitrANo naiSAdir dRDhavikramaH 07156018c asyann eko vanacaro babhau rAma ivAparaH 07156019a ekalavyaM hi sAGguSTham azaktA devadAnavAH 07156019c sarAkSasoragAH pArtha vijetuM yudhi karhi cit 07156020a kim u mAnuSamAtreNa zakyaH syAt prativIkSitum 07156020c dRDhamuSTiH kRtI nityam asyamAno divAnizam 07156021a tvaddhitArthaM tu sa mayA hataH saMgrAmamUrdhani 07156021c cedirAjaz ca vikrAntaH pratyakSaM nihatas tava 07156022a sa cApy azakyaH saMgrAme jetuM sarvaiH surAsuraiH 07156022c vadhArthaM tasya jAto 'ham anyeSAM ca suradviSAm 07156023a tvatsahAyo naravyAghra lokAnAM hitakAmyayA 07156023c hiDimbabakakirmIrA bhImasenena pAtitAH 07156023e rAvaNena samaprANA brahmayajJavinAzanAH 07156024a hatas tathaiva mAyAvI haiDimbenApy alAyudhaH 07156024c haiDimbaz cApy upAyena zaktyA karNena ghAtitaH 07156025a yadi hy enaM nAhaniSyat karNaH zaktyA mahAmRdhe 07156025c mayA vadhyo 'bhaviSyat sa bhaimasenir ghaTotkacaH 07156026a mayA na nihataH pUrvam eSa yuSmatpriyepsayA 07156026c eSa hi brAhmaNadveSI yajJadveSI ca rAkSasaH 07156027a dharmasya loptA pApAtmA tasmAd eSa nipAtitaH 07156027c vyaMsitA cApy upAyena zakradattA mayAnagha 07156028a ye hi dharmasya loptAro vadhyAs te mama pANDava 07156028c dharmasaMsthApanArthaM hi pratijJaiSA mamAvyayA 07156029a brahma satyaM damaH zaucaM dharmo hrIH zrIr dhRtiH kSamA 07156029c yatra tatra rame nityam ahaM satyena te zape 07156030a na viSAdas tvayA kAryaH karNaM vaikartanaM prati 07156030c upadekSyAmy upAyaM te yena taM prasahiSyasi 07156031a suyodhanaM cApi raNe haniSyati vRkodaraH 07156031c tasya cApi vadhopAyaM vakSyAmi tava pANDava 07156032a vardhate tumulas tv eSa zabdaH paracamUM prati 07156032c vidravanti ca sainyAni tvadIyAni dizo daza 07156033a labdhalakSyA hi kauravyA vidhamanti camUM tava 07156033c dahaty eSa ca vaH sainyaM droNaH praharatAM varaH 07157001 dhRtarASTra uvAca 07157001a ekavIravadhe moghA zaktiH sUtAtmaje yadA 07157001c kasmAt sarvAn samutsRjya sa tAM pArthe na muktavAn 07157002a tasmin hate hatA hi syuH sarve pANDavasRJjayAH 07157002c ekavIravadhe kasmAn na yuddhe jayam Adadhat 07157003a AhUto na nivarteyam iti tasya mahAvratam 07157003c svayam AhvayitavyaH sa sUtaputreNa phalgunaH 07157004a tato dvairatham AnIya phalgunaM zakradattayA 07157004c na jaghAna vRSA kasmAt tan mamAcakSva saMjaya 07157005a nUnaM buddhivihInaz cApy asahAyaz ca me sutaH 07157005c zatrubhir vyaMsitopAyaH kathaM nu sa jayed arIn 07157006a yA hy asya paramA zaktir jayasya ca parAyaNam 07157006c sA zaktir vAsudevena vyaMsitAsya ghaTotkace 07157007a kuNer yathA hastagataM hriyed bilvaM balIyasA 07157007c tathA zaktir amoghA sA moghIbhUtA ghaTotkace 07157008a yathA varAhasya zunaz ca yudhyatos; tayor abhAve zvapacasya lAbhaH 07157008c manye vidvan vAsudevasya tadvad; yuddhe lAbhaH karNahaiDimbayor vai 07157009a ghaTotkaco yadi hanyAd dhi karNaM; paro lAbhaH sa bhavet pANDavAnAm 07157009c vaikartano vA yadi taM nihanyAt; tathApi kRtyaM zaktinAzAt kRtaM syAt 07157010a iti prAjJaH prajJayaitad vicArya; ghaTotkacaM sUtaputreNa yuddhe 07157010c ayodhayad vAsudevo nRsiMhaH; priyaM kurvan pANDavAnAM hitaM ca 07157011 saMjaya uvAca 07157011a etac cikIrSitaM jJAtvA karNe madhunihA nRpa 07157011c niyojayAm Asa tadA dvairathe rAkSasezvaram 07157012a ghaTotkacaM mahAvIryaM mahAbuddhir janArdanaH 07157012c amoghAyA vighAtArthaM rAjan durmantrite tava 07157013a tadaiva kRtakAryA hi vayaM syAma kurUdvaha 07157013c na rakSed yadi kRSNas taM pArthaM karNAn mahArathAt 07157014a sAzvadhvajarathaH saMkhye dhRtarASTra pated bhuvi 07157014c vinA janArdanaM pArtho yogAnAm IzvaraM prabhum 07157015a tais tair upAyair bahubhI rakSyamANaH sa pArthiva 07157015c jayaty abhimukhaH zatrUn pArthaH kRSNena pAlitaH 07157016a savizeSaM tv amoghAyAH kRSNo 'rakSata pANDavam 07157016c hanyAt kSiptA hi kaunteyaM zaktir vRkSam ivAzaniH 07157017 dhRtarASTra uvAca 07157017a virodhI ca kumantrI ca prAjJamAnI mamAtmajaH 07157017c yasyaiSa samatikrAnto vadhopAyo jayaM prati 07157018a tavApi samatikrAntam etad gAvalgaNe katham 07157018c etam arthaM mahAbuddhe yat tvayA nAvabodhitaH 07157019 saMjaya uvAca 07157019a duryodhanasya zakuner mama duHzAsanasya ca 07157019c rAtrau rAtrau bhavaty eSA nityam eva samarthanA 07157020a zvaH sarvasainyAn utsRjya jahi karNa dhanaMjayam 07157020c preSyavat pANDupAJcAlAn upabhokSyAmahe tataH 07157021a atha vA nihate pArthe pANDuSv anyatamaM tataH 07157021c sthApayed yudhi vArSNeyas tasmAt kRSNo nipAtyatAm 07157022a kRSNo hi mUlaM pANDUnAM pArthaH skandha ivodgataH 07157022c zAkhA ivetare pArthAH pAJcAlAH patrasaMjJitAH 07157023a kRSNAzrayAH kRSNabalAH kRSNanAthAz ca pANDavAH 07157023c kRSNaH parAyaNaM caiSAM jyotiSAm iva candramAH 07157024a tasmAt parNAni zAkhAz ca skandhaM cotsRjya sUtaja 07157024c kRSNaM nikRndhi pANDUnAM mUlaM sarvatra sarvadA 07157025a hanyAd yadi hi dAzArhaM karNo yAdavanandanam 07157025c kRtsnA vasumatI rAjan vaze te syAn na saMzayaH 07157026a yadi hi sa nihataH zayIta bhUmau; yadukulapANDavanandano mahAtmA 07157026c nanu tava vasudhA narendra sarvA; sagirisamudravanA vazaM vrajeta 07157027a sA tu buddhiH kRtApy evaM jAgrati tridazezvare 07157027c aprameye hRSIkeze yuddhakAle vyamuhyata 07157028a arjunaM cApi kaunteyaM sadA rakSati kezavaH 07157028c na hy enam aicchat pramukhe sauteH sthApayituM raNe 07157029a anyAMz cAsmai rathodArAn upasthApayad acyutaH 07157029c amoghAM tAM kathaM zaktiM moghAM kuryAm iti prabho 07157030a tataH kRSNaM mahAbAhuH sAtyakiH satyavikramaH 07157030c papraccha rathazArdUla karNaM prati mahAratham 07157031a ayaM ca pratyayaH karNe zaktyA cAmitavikrama 07157031c kimarthaM sUtaputreNa na muktA phalgune tu sA 07157032 vAsudeva uvAca 07157032a duHzAsanaz ca karNaz ca zakuniz ca sasaindhavaH 07157032c satataM mantrayanti sma duryodhanapurogamAH 07157033a karNa karNa maheSvAsa raNe 'mitaparAkrama 07157033c nAnyasya zaktir eSA te moktavyA jayatAM vara 07157034a Rte mahArathAt pArthAt kuntIputrAd dhanaMjayAt 07157034c sa hi teSAm atiyazA devAnAm iva vAsavaH 07157035a tasmin vinihate sarve pANDavAH sRJjayaiH saha 07157035c bhaviSyanti gatAtmAnaH surA iva niragnayaH 07157036a tatheti ca pratijJAtaM karNena zinipuMgava 07157036c hRdi nityaM tu karNasya vadho gANDIvadhanvanaH 07157037a aham eva tu rAdheyaM mohayAmi yudhAM vara 07157037c yato nAvasRjac chaktiM pANDave zvetavAhane 07157038a phalgunasya hi tAM mRtyum avagamya yuyutsataH 07157038c na nidrA na ca me harSo manaso 'sti yudhAM vara 07157039a ghaTotkace vyaMsitAM tu dRSTvA tAM zinipuMgava 07157039c mRtyor AsyAntarAn muktaM pazyAmy adya dhanaMjayam 07157040a na pitA na ca me mAtA na yUyaM bhrAtaras tathA 07157040c na ca prANAs tathA rakSyA yathA bIbhatsur Ahave 07157041a trailokyarAjyAd yat kiM cid bhaved anyat sudurlabham 07157041c neccheyaM sAtvatAhaM tad vinA pArthaM dhanaMjayam 07157042a ataH praharSaH sumahAn yuyudhAnAdya me 'bhavat 07157042c mRtaM pratyAgatam iva dRSTvA pArthaM dhanaMjayam 07157043a ataz ca prahito yuddhe mayA karNAya rAkSasaH 07157043c na hy anyaH samare rAtrau zaktaH karNaM prabAdhitum 07157044 saMjaya uvAca 07157044a iti sAtyakaye prAha tadA devakinandanaH 07157044c dhanaMjayahite yuktas tatpriye satataM rataH 07158001 dhRtarASTra uvAca 07158001a karNaduryodhanAdInAM zakuneH saubalasya ca 07158001c apanItaM mahat tAta tava caiva vizeSataH 07158002a yad AjAnIta tAM zaktim ekaghnIM satataM raNe 07158002c anivAryAm asahyAM ca devair api savAsavaiH 07158003a sA kimarthaM na karNena pravRtte samare purA 07158003c na devakIsute muktA phalgune vApi saMjaya 07158004 saMjaya uvAca 07158004a saMgrAmAd vinivRttAnAM sarveSAM no vizAM pate 07158004c rAtrau kurukulazreSTha mantro 'yaM samajAyata 07158005a prabhAtamAtre zvobhUte kezavAyArjunAya vA 07158005c zaktir eSA vimoktavyA karNa karNeti nityazaH 07158006a tataH prabhAtasamaye rAjan karNasya daivataiH 07158006c anyeSAM caiva yodhAnAM sA buddhir nazyate punaH 07158007a daivam eva paraM manye yat karNo hastasaMsthayA 07158007c na jaghAna raNe pArthaM kRSNaM vA devakIsutam 07158008a tasya hastasthitA zaktiH kAlarAtrir ivodyatA 07158008c daivopahatabuddhitvAn na tAM karNo vimuktavAn 07158009a kRSNe vA devakIputre mohito devamAyayA 07158009c pArthe vA zakrakalpe vai vadhArthaM vAsavIM prabho 07158010 dhRtarASTra uvAca 07158010a daivenaiva hatA yUyaM svabuddhyA kezavasya ca 07158010c gatA hi vAsavI hatvA tRNabhUtaM ghaTotkacam 07158011a karNaz ca mama putrAz ca sarve cAnye ca pArthivAH 07158011c anena duSpraNItena gatA vaivasvatakSayam 07158012a bhUya eva tu me zaMsa yathA yuddham avartata 07158012c kurUNAM pANDavAnAM ca haiDimbe nihate tadA 07158013a ye ca te 'bhyadravan droNaM vyUDhAnIkAH prahAriNaH 07158013c sRJjayAH saha pAJcAlais te 'py akurvan kathaM raNam 07158014a saumadatter vadhAd droNam AyastaM saindhavasya ca 07158014c amarSAj jIvitaM tyaktvA gAhamAnaM varUthinIm 07158015a jRmbhamANam iva vyAghraM vyAttAnanam ivAntakam 07158015c kathaM pratyudyayur droNam asyantaM pANDusRJjayAH 07158016a AcAryaM ye ca te 'rakSan duryodhanapurogamAH 07158016c drauNikarNakRpAs tAta te 'py akurvan kim Ahave 07158017a bhAradvAjaM jighAMsantau savyasAcivRkodarau 07158017c samArchan mAmakA yuddhe kathaM saMjaya zaMsa me 07158018a sindhurAjavadheneme ghaTotkacavadhena te 07158018c amarSitAH susaMkruddhA raNaM cakruH kathaM nizi 07158019 saMjaya uvAca 07158019a hate ghaTotkace rAjan karNena nizi rAkSase 07158019c praNadatsu ca hRSTeSu tAvakeSu yuyutsuSu 07158020a Apatatsu ca vegena vadhyamAne bale 'pi ca 07158020c vigADhAyAM rajanyAM ca rAjA dainyaM paraM gataH 07158021a abravIc ca mahAbAhur bhImasenaM paraMtapaH 07158021c AvAraya mahAbAho dhArtarASTrasya vAhinIm 07158021e haiDimbasyAbhighAtena moho mAm Avizan mahAn 07158022a evaM bhImaM samAdizya svarathe samupAvizat 07158022c azrupUrNamukho rAjA niHzvasaMz ca punaH punaH 07158022e kazmalaM prAvizad ghoraM dRSTvA karNasya vikramam 07158023a taM tathA vyathitaM dRSTvA kRSNo vacanam abravIt 07158023c mA vyathAM kuru kaunteya naitat tvayy upapadyate 07158023e vaiklavyaM bharatazreSTha yathA prAkRtapUruSe 07158024a uttiSTha rAjan yudhyasva vaha gurvIM dhuraM vibho 07158024c tvayi vaiklavyam Apanne saMzayo vijaye bhavet 07158025a zrutvA kRSNasya vacanaM dharmarAjo yudhiSThiraH 07158025c vimRjya netre pANibhyAM kRSNaM vacanam abravIt 07158026a viditA te mahAbAho dharmANAM paramA gatiH 07158026c brahmahatyAphalaM tasya yaH kRtaM nAvabudhyate 07158027a asmAkaM hi vanasthAnAM haiDimbena mahAtmanA 07158027c bAlenApi satA tena kRtaM sAhyaM janArdana 07158028a astrahetor gataM jJAtvA pANDavaM zvetavAhanam 07158028c asau kRSNa maheSvAsaH kAmyake mAm upasthitaH 07158028e uSitaz ca sahAsmAbhir yAvan nAsId dhanaMjayaH 07158029a gandhamAdanayAtrAyAM durgebhyaz ca sma tAritAH 07158029c pAJcAlI ca parizrAntA pRSThenoDhA mahAtmanA 07158030a ArambhAc caiva yuddhAnAM yad eSa kRtavAn prabho 07158030c madarthaM duSkaraM karma kRtaM tena mahAtmanA 07158031a svabhAvAd yA ca me prItiH sahadeve janArdana 07158031c saiva me dviguNA prItI rAkSasendre ghaTotkace 07158032a bhaktaz ca me mahAbAhuH priyo 'syAhaM priyaz ca me 07158032c yena vindAmi vArSNeya kazmalaM zokatApitaH 07158033a pazya sainyAni vArSNeya drAvyamANAni kauravaiH 07158033c droNakarNau ca saMyattau pazya yuddhe mahArathau 07158034a nizIthe pANDavaM sainyam AbhyAM pazya pramarditam 07158034c gajAbhyAm iva mattAbhyAM yathA naDavanaM mahat 07158035a anAdRtya balaM bAhvor bhImasenasya mAdhava 07158035c citrAstratAM ca pArthasya vikramante sma kauravAH 07158036a eSa droNaz ca karNaz ca rAjA caiva suyodhanaH 07158036c nihatya rAkSasaM yuddhe hRSTA nardanti saMyuge 07158037a katham asmAsu jIvatsu tvayi caiva janArdana 07158037c haiDimbaH prAptavAn mRtyuM sUtaputreNa saMgataH 07158038a kadarthIkRtya naH sarvAn pazyataH savyasAcinaH 07158038c nihato rAkSasaH kRSNa bhaimasenir mahAbalaH 07158039a yadAbhimanyur nihato dhArtarASTrair durAtmabhiH 07158039c nAsIt tatra raNe kRSNa savyasAcI mahArathaH 07158040a niruddhAz ca vayaM sarve saindhavena durAtmanA 07158040c nimittam abhavad droNaH saputras tatra karmaNi 07158041a upadiSTo vadhopAyaH karNasya guruNA svayam 07158041c vyAyacchataz ca khaDgena dvidhA khaDgaM cakAra ha 07158042a vyasane vartamAnasya kRtavarmA nRzaMsavat 07158042c azvAJ jaghAna sahasA tathobhau pArSNisArathI 07158042e tathetare maheSvAsAH saubhadraM yudhy apAtayan 07158043a alpe ca kAraNe kRSNa hato gANDIvadhanvanA 07158043c saindhavo yAdavazreSTha tac ca nAtipriyaM mama 07158044a yadi zatruvadhe nyAyyo bhavet kartuM ca pANDavaiH 07158044c droNakarNau raNe pUrvaM hantavyAv iti me matiH 07158045a etau mUlaM hi duHkhAnAm asmAkaM puruSarSabha 07158045c etau raNe samAsAdya parAzvastaH suyodhanaH 07158046a yatra vadhyo bhaved droNaH sUtaputraz ca sAnugaH 07158046c tatrAvadhIn mahAbAhuH saindhavaM dUravAsinam 07158047a avazyaM tu mayA kAryaH sUtaputrasya nigrahaH 07158047c tato yAsyAmy ahaM vIra svayaM karNajighAMsayA 07158047e bhImaseno mahAbAhur droNAnIkena saMgataH 07158048a evam uktvA yayau tUrNaM tvaramANo yudhiSThiraH 07158048c sa visphArya mahac cApaM zaGkhaM pradhmApya bhairavam 07158049a tato rathasahasreNa gajAnAM ca zatais tribhiH 07158049c vAjibhiH paJcasAhasrais trisAhasraiH prabhadrakaiH 07158049e vRtaH zikhaNDI tvarito rAjAnaM pRSThato 'nvayAt 07158050a tato bherIH samAjaghnuH zaGkhAn dadhmuz ca daMzitAH 07158050c pAJcAlAH pANDavAz caiva yudhiSThirapurogamAH 07158051a tato 'bravIn mahAbAhur vAsudevo dhanaMjayam 07158051c eSa prayAti tvarito krodhAviSTo yudhiSThiraH 07158051e jighAMsuH sUtaputrasya tasyopekSA na yujyate 07158052a evam uktvA hRSIkezaH zIghram azvAn acodayat 07158052c dUraM ca yAtaM rAjAnam anvagacchaj janArdanaH 07158053a taM dRSTvA sahasA yAntaM sUtaputrajighAMsayA 07158053c zokopahatasaMkalpaM dahyamAnam ivAgninA 07158053e abhigamyAbravId vyAso dharmaputraM yudhiSThiram 07158054a karNam AsAdya saMgrAme diSTyA jIvati phalgunaH 07158054c savyasAcivadhAkAGkSI zaktiM rakSitavAn hi saH 07158055a na cAgAd dvairathaM jiSNur diSTyA taM bharatarSabha 07158055c sRjetAM spardhinAv etau divyAny astrANi sarvazaH 07158056a vadhyamAneSu cAstreSu pIDitaH sUtanandanaH 07158056c vAsavIM samare zaktiM dhruvaM muJced yudhiSThira 07158057a tato bhavet te vyasanaM ghoraM bharatasattama 07158057c diSTyA rakSo hataM yuddhe sUtaputreNa mAnada 07158058a vAsavIM kAraNaM kRtvA kAlenApahato hy asau 07158058c tavaiva kAraNAd rakSo nihataM tAta saMyuge 07158059a mA krudho bharatazreSTha mA ca zoke manaH kRthAH 07158059c prANinAm iha sarveSAm eSA niSThA yudhiSThira 07158060a bhrAtRbhiH sahitaH sarvaiH pArthivaiz ca mahAtmabhiH 07158060c kauravAn samare rAjann abhiyudhyasva bhArata 07158060e paJcame divase caiva pRthivI te bhaviSyati 07158061a nityaM ca puruSavyAghra dharmam eva vicintaya 07158061c AnRzaMsyaM tapo dAnaM kSamAM satyaM ca pANDava 07158062a sevethAH paramaprIto yato dharmas tato jayaH 07158062c ity uktvA pANDavaM vyAsas tatraivAntaradhIyata 07159001 saMjaya uvAca 07159001a ghaTotkace tu nihate sUtaputreNa tAM nizAm 07159001c duHkhAmarSavazaM prApto dharmaputro yudhiSThiraH 07159002a dRSTva bhImena mahatIM vAryamANAM camUM tava 07159002c dhRSTadyumnam uvAcedaM kumbhayoniM nivAraya 07159003a tvaM hi droNavinAzAya samutpanno hutAzanAt 07159003c sazaraH kavacI khaDgI dhanvI ca paratApanaH 07159003e abhidrava raNe hRSTo na ca te bhIH kathaM cana 07159004a janamejayaH zikhaNDI ca daurmukhiz ca yazodhanaH 07159004c abhidravantu saMhRSTAH kumbhayoniM samantataH 07159005a nakulaH sahadevaz ca draupadeyAH prabhadrakAH 07159005c drupadaz ca virATaz ca putrabhrAtRsamanvitau 07159006a sAtyakiH kekayAz caiva pANDavaz ca dhanaMjayaH 07159006c abhidravantu vegena bhAradvAjavadhepsayA 07159007a tathaiva rathinaH sarve hastyazvaM yac ca kiM cana 07159007c pAdAtAz ca raNe droNaM prApayantu mahAratham 07159008a tathAjJaptAs tu te sarve pANDavena mahAtmanA 07159008c abhyadravanta vegena kumbhayoniM yuyutsayA 07159009a Agacchatas tAn sahasA sarvodyogena pANDavAn 07159009c pratijagrAha samare droNaH zastrabhRtAM varaH 07159010a tato duryodhano rAjA sarvodyogena pANDavAn 07159010c abhyadravat susaMkruddha icchan droNasya jIvitam 07159011a tataH pravavRte yuddhaM zrAntavAhanasainikam 07159011c pANDavAnAM kurUNAM ca garjatAm itaretaram 07159012a nidrAndhAs te mahArAja parizrAntAz ca saMyuge 07159012c nAbhyapadyanta samare kAM cic ceSTAM mahArathAH 07159013a triyAmA rajanI caiSA ghorarUpA bhayAnakA 07159013c sahasrayAmapratimA babhUva prANahAriNI 07159013e vadhyatAM ca tathA teSAM kSatAnAM ca vizeSataH 07159014a aho rAtriH samAjajJe nidrAndhAnAM vizeSataH 07159014c sarve hy Asan nirutsAhAH kSatriyA dInacetasaH 07159014e tava caiva pareSAM ca gatAstrA vigateSavaH 07159015a te tathA pArayantaz ca hrImantaz ca vizeSataH 07159015c svadharmam anupazyanto na jahuH svAm anIkinIm 07159016a zastrANy anye samutsRjya nidrAndhAH zerate janAH 07159016c gajeSv anye ratheSv anye hayeSv anye ca bhArata 07159017a nidrAndhA no bubudhire kAM cic ceSTAM narAdhipAH 07159017c te 'nyonyaM samare yodhAH preSayanta yamakSayam 07159018a svapnAyamAnAs tv apare parAn iti vicetasaH 07159018c AtmAnaM samare jaghnuH svAn eva ca parAn api 07159019a nAnAvAco vimuJcanto nidrAndhAs te mahAraNe 07159019c yoddhavyam iti tiSThanto nidrAsaMsaktalocanAH 07159020a saMmardyAnye raNe ke cin nidrAndhAz ca parasparam 07159020c jaghnuH zUrA raNe rAjaMs tasmiMs tamasi dAruNe 07159021a hanyamAnaM tathAtmAnaM parebhyo bahavo janAH 07159021c nAbhyajAnanta samare nidrayA mohitA bhRzam 07159022a teSAm etAdRzIM ceSTAM vijJAya puruSarSabhaH 07159022c uvAca vAkyaM bIbhatsur uccaiH saMnAdayan dizaH 07159023a zrAntA bhavanto nidrAndhAH sarva eva savAhanAH 07159023c tamasA cAvRte sainye rajasA bahulena ca 07159024a te yUyaM yadi manyadhvam upAramata sainikAH 07159024c nimIlayata cAtraiva raNabhUmau muhUrtakam 07159025a tato vinidrA vizrAntAz candramasy udite punaH 07159025c saMsAdhayiSyathAnyonyaM svargAya kurupANDavAH 07159026a tad vacaH sarvadharmajJA dhArmikasya nizamya te 07159026c arocayanta sainyAni tathA cAnyonyam abruvan 07159027a cukruzuH karNa karNeti rAjan duryodhaneti ca 07159027c upAramata pANDUnAM viratA hi varUthinI 07159028a tathA vikrozamAnasya phalgunasya tatas tataH 07159028c upAramata pANDUnAM senA tava ca bhArata 07159029a tAm asya vAcaM devAz ca RSayaz ca mahAtmanaH 07159029c sarvasainyAni cAkSudrAH prahRSTAH pratyapUjayan 07159030a tat saMpUjya vaco 'krUraM sarvasainyAni bhArata 07159030c muhUrtam asvapan rAjaJ zrAntAni bharatarSabha 07159031a sA tu saMprApya vizrAmaM dhvajinI tava bhArata 07159031c sukham AptavatI vIram arjunaM pratyapUjayat 07159032a tvayi vedAs tathAstrANi tvayi buddhiparAkramau 07159032c dharmas tvayi mahAbAho dayA bhUteSu cAnagha 07159033a yac cAzvastAs tavecchAmaH zarma pArtha tad astu te 07159033c manasaz ca priyAn arthAn vIra kSipram avApnuhi 07159034a iti te taM naravyAghraM prazaMsanto mahArathAH 07159034c nidrayA samavAkSiptAs tUSNIm Asan vizAM pate 07159035a azvapRSTheSu cApy anye rathanIDeSu cApare 07159035c gajaskandhagatAz cAnye zerate cApare kSitau 07159036a sAyudhAH sagadAz caiva sakhaDgAH saparazvadhAH 07159036c saprAsakavacAz cAnye narAH suptAH pRthak pRthak 07159037a gajAs te pannagAbhogair hastair bhUreNurUSitaiH 07159037c nidrAndhA vasudhAM cakrur ghrANaniHzvAsazItalAm 07159038a gajAH zuzubhire tatra niHzvasanto mahItale 07159038c vizIrNA girayo yadvan niHzvasadbhir mahoragaiH 07159039a samAM ca viSamAM cakruH khurAgrair vikSatAM mahIm 07159039c hayAH kAJcanayoktrAz ca kesarAlambibhir yugaiH 07159039e suSupus tatra rAjendra yuktA vAheSu sarvazaH 07159040a tat tathA nidrayA bhagnam avAcam asvapad balam 07159040c kuzalair iva vinyastaM paTe citram ivAdbhutam 07159041a te kSatriyAH kuNDalino yuvAnaH; parasparaM sAyakavikSatAGgAH 07159041c kumbheSu lInAH suSupur gajAnAM; kuceSu lagnA iva kAminInAm 07159042a tataH kumudanAthena kAminIgaNDapANDunA 07159042c netrAnandena candreNa mAhendrI dig alaMkRtA 07159043a tato muhUrtAd bhagavAn purastAc chazalakSaNaH 07159043c aruNaM darzayAm Asa grasaJ jyotiHprabhaM prabhuH 07159044a aruNasya tu tasyAnu jAtarUpasamaprabham 07159044c razmijAlaM mahac candro mandaM mandam avAsRjat 07159045a utsArayantaH prabhayA tamas te candrarazmayaH 07159045c paryagacchaJ zanaiH sarvA dizaH khaM ca kSitiM tathA 07159046a tato muhUrtAd bhuvanaM jyotirbhUtam ivAbhavat 07159046c aprakhyam aprakAzaM ca jagAmAzu tamas tathA 07159047a pratiprakAzite loke divAbhUte nizAkare 07159047c vicerur na viceruz ca rAjan naktaMcarAs tataH 07159048a bodhyamAnaM tu tat sainyaM rAjaMz candrasya razmibhiH 07159048c bubudhe zatapatrANAM vanaM mahad ivAmbhasi 07159049a yathA candrodayoddhUtaH kSubhitaH sAgaro bhavet 07159049c tathA candrodayoddhUtaH sa babhUva balArNavaH 07159050a tataH pravavRte yuddhaM punar eva vizAM pate 07159050c loke lokavinAzAya paraM lokam abhIpsatAm 07160001 saMjaya uvAca 07160001a tato duryodhano droNam abhigamyedam abravIt 07160001c amarSavazam Apanno janayan harSatejasI 07160002a na marSaNIyAH saMgrAme vizramantaH zramAnvitAH 07160002c sapatnA glAnamanaso labdhalakSyA vizeSataH 07160003a tat tu marSitam asmAbhir bhavataH priyakAmyayA 07160003c ta ete parivizrAntAH pANDavA balavattarAH 07160004a sarvathA parihInAH sma tejasA ca balena ca 07160004c bhavatA pAlyamAnAs te vivardhante punaH punaH 07160005a divyAny astrANi sarvANi brahmAstrAdIni yAny api 07160005c tAni sarvANi tiSThanti bhavaty eva vizeSataH 07160006a na pANDaveyA na vayaM nAnye loke dhanurdharAH 07160006c yudhyamAnasya te tulyAH satyam etad bravImi te 07160007a sasurAsuragandharvAn imA&l lokAn dvijottama 07160007c sarvAstravid bhavAn hanyAd divyair astrair na saMzayaH 07160008a sa bhavAn marSayaty enAMs tvatto bhItAn vizeSataH 07160008c ziSyatvaM vA puraskRtya mama vA mandabhAgyatAm 07160009a evam uddharSito droNaH kopitaz cAtmajena te 07160009c samanyur abravId rAjan duryodhanam idaM vacaH 07160010a sthaviraH san paraM zaktyA ghaTe duryodhanAhave 07160010c ataH paraM mayA kAryaM kSudraM vijayagRddhinA 07160010e anastravid ayaM sarvo hantavyo 'stravidA janaH 07160011a yad bhavAn manyate cApi zubhaM vA yadi vAzubham 07160011c tad vai kartAsmi kauravya vacanAt tava nAnyathA 07160012a nihatya sarvapAJcAlAn yuddhe kRtvA parAkramam 07160012c vimokSye kavacaM rAjan satyenAyudham Alabhe 07160013a manyase yac ca kaunteyam arjunaM zrAntam Ahave 07160013c tasya vIryaM mahAbAho zRNu satyena kaurava 07160014a taM na devA na gandharvA na yakSA na ca rAkSasAH 07160014c utsahante raNe soDhuM kupitaM savyasAcinam 07160015a khANDave yena bhagavAn pratyudyAtaH surezvaraH 07160015c sAyakair vAritaz cApi varSamANo mahAtmanA 07160016a yakSA nAgAs tathA daityA ye cAnye balagarvitAH 07160016c nihatAH puruSendreNa tac cApi viditaM tava 07160017a gandharvA ghoSayAtrAyAM citrasenAdayo jitAH 07160017c yUyaM tair hriyamANAz ca mokSitA dRDhadhanvanA 07160018a nivAtakavacAz cApi devAnAM zatravas tathA 07160018c surair avadhyAH saMgrAme tena vIreNa nirjitAH 07160019a dAnavAnAM sahasrANi hiraNyapuravAsinAm 07160019c vijigye puruSavyAghraH sa zakyo mAnuSaiH katham 07160020a pratyakSaM caiva te sarvaM yathA balam idaM tava 07160020c kSapitaM pANDuputreNa ceSTatAM no vizAM pate 07160021a taM tathAbhiprazaMsantam arjunaM kupitas tadA 07160021c droNaM tava suto rAjan punar evedam abravIt 07160022a ahaM duHzAsanaH karNaH zakunir mAtulaz ca me 07160022c haniSyAmo 'rjunaM saMkhye dvaidhIkRtyAdya bhAratIm 07160023a tasya tad vacanaM zrutvA bhAradvAjo hasann iva 07160023c anvavartata rAjAnaM svasti te 'stv iti cAbravIt 07160024a ko hi gANDIvadhanvAnaM jvalantam iva tejasA 07160024c akSayaM kSapayet kaz cit kSatriyaH kSatriyarSabham 07160025a taM na vittapatir nendro na yamo na jalezvaraH 07160025c nAsuroragarakSAMsi kSapayeyuH sahAyudham 07160026a mUDhAs tv etAni bhASante yAnImAny Attha bhArata 07160026c yuddhe hy arjunam AsAdya svastimAn ko vrajed gRhAn 07160027a tvaM tu sarvAtizaGkitvAn niSThuraH pApanizcayaH 07160027c zreyasas tvaddhite yuktAMs tat tad vaktum ihecchasi 07160028a gaccha tvam api kaunteyam AtmArthebhyo hi mAciram 07160028c tvam apy AzaMsase yoddhuM kulajaH kSatriyo hy asi 07160029a imAn kiM pArthivAn sarvAn ghAtayiSyasy anAgasaH 07160029c tvam asya mUlaM vairasya tasmAd AsAdayArjunam 07160030a eSa te mAtulaH prAjJaH kSatradharmam anuvrataH 07160030c dUrdyUtadevI gAndhAriH prayAtv arjunam Ahave 07160031a eSo 'kSakuzalo jihmo dyUtakRt kitavaH zaThaH 07160031c devitA nikRtiprajJo yudhi jeSyati pANDavAn 07160032a tvayA kathitam atyantaM karNena saha hRSTavat 07160032c asakRc chUnyavan mohAd dhRtarASTrasya zRNvataH 07160033a ahaM ca tAta karNaz ca bhrAtA duHzAsanaz ca me 07160033c pANDuputrAn haniSyAmaH sahitAH samare trayaH 07160034a iti te katthamAnasya zrutaM saMsadi saMsadi 07160034c anutiSTha pratijJAM tAM satyavAg bhava taiH saha 07160035a eSa te pANDavaH zatrur aviSahyo 'grataH sthitaH 07160035c kSatradharmam avekSasva zlAghyas tava vadho jayAt 07160036a dattaM bhuktam adhItaM ca prAptam aizvaryam Ipsitam 07160036c kRtakRtyo 'nRNaz cAsi mA bhair yudhyasva pANDavam 07160037a ity uktvA samare droNo nyavartata yataH pare 07160037c dvaidhIkRtya tataH senAM yuddhaM samabhavat tadA 07161001 saMjaya uvAca 07161001a tribhAgamAtrazeSAyAM rAtryAM yuddham avartata 07161001c kurUNAM pANDavAnAM ca saMhRSTAnAM vizAM pate 07161002a atha candraprabhAM muSNann Adityasya puraHsaraH 07161002c aruNo 'bhyudayAM cakre tAmrIkurvann ivAmbaram 07161003a tato dvaidhIkRte sainye droNaH somakapANDavAn 07161003c abhyadravat sapAJcAlAn duryodhanapurogamaH 07161004a dvaidhIbhUtAn kurUn dRSTvA mAdhavo 'rjunam abravIt 07161004c sapatnAn savyataH kurmi savyasAcinn imAn kurUn 07161005a sa mAdhavam anujJAya kuruSveti dhanaMjayaH 07161005c droNakarNau maheSvAsau savyataH paryavartata 07161006a abhiprAyaM tu kRSNasya jJAtvA parapuraMjayaH 07161006c AjizIrSagataM dRSTvA bhImasenaM samAsadat 07161007 bhIma uvAca 07161007a arjunArjuna bIbhatso zRNu me tattvato vacaH 07161007c yadarthaM kSatriyA sUte tasya kAlo 'yam AgataH 07161008a asmiMz ced Agate kAle zreyo na pratipatsyase 07161008c asaMbhAvitarUpaH sann AnRzaMsyaM kariSyasi 07161009a satyazrIdharmayazasAM vIryeNAnRNyam Apnuhi 07161009c bhindhy anIkaM yudhAM zreSTha savyasAcinn imAn kuru 07161010 saMjaya uvAca 07161010a sa savyasAcI bhImena coditaH kezavena ca 07161010c karNadroNAv atikramya samantAt paryavArayat 07161011a tam AjizIrSam AyAntaM dahantaM kSatriyarSabhAn 07161011c parAkrAntaM parAkramya yatantaH kSatriyarSabhAH 07161011e nAzaknuvan vArayituM vardhamAnam ivAnalam 07161012a atha duryodhanaH karNaH zakuniz cApi saubalaH 07161012c abhyavarSaJ zaravrAtaiH kuntIputraM dhanaMjayam 07161013a teSAm astrANi sarveSAm uttamAstravidAM varaH 07161013c kadarthIkRtya rAjendra zaravarSair avAkirat 07161014a astrair astrANi saMvArya laghuhasto dhanaMjayaH 07161014c sarvAn avidhyan nizitair dazabhir dazabhiH zaraiH 07161015a uddhUtA rajaso vRSTiH zaravRSTis tathaiva ca 07161015c tamaz ca ghoraM zabdaz ca tadA samabhavan mahAn 07161016a na dyaur na bhUmir na dizaH prAjJAyanta tathA gate 07161016c sainyena rajasA mUDhaM sarvam andham ivAbhavat 07161017a naiva te na vayaM rAjan prajJAsiSma parasparam 07161017c uddezena hi tena sma samayudhyanta pArthivAH 07161018a virathA rathino rAjan samAsAdya parasparam 07161018c kezeSu samasajjanta kavaceSu bhujeSu ca 07161019a hatAzvA hatasUtAz ca nizceSTA rathinas tadA 07161019c jIvanta iva tatra sma vyadRzyanta bhayArditAH 07161020a hatAn gajAn samAzliSya parvatAn iva vAjinaH 07161020c gatasattvA vyadRzyanta tathaiva saha sAdibhiH 07161021a tatas tv abhyavasRtyaiva saMgrAmAd uttarAM dizam 07161021c atiSThad Ahave droNo vidhUma iva pAvakaH 07161022a tam AjizIrSAd ekAntam apakrAntaM nizAmya tu 07161022c samakampanta sainyAni pANDavAnAM vizAM pate 07161023a bhrAjamAnaM zriyA yuktaM jvalantam iva tejasA 07161023c droNaM dRSTvArayas tresuz celur mamluz ca mAriSa 07161024a AhvayantaM parAnIkaM prabhinnam iva vAraNam 07161024c nainaM zazaMsire jetuM dAnavA vAsavaM yathA 07161025a ke cid Asan nirutsAhAH ke cit kruddhA manasvinaH 07161025c vismitAz cAbhavan ke cit ke cid Asann amarSitAH 07161026a hastair hastAgram apare pratyapiMSan narAdhipAH 07161026c apare dazanair oSThAn adazan krodhamUrchitAH 07161027a vyAkSipann AyudhAn anye mamRduz cApare bhujAn 07161027c anye cAnvapatan droNaM tyaktAtmAno mahaujasaH 07161028a pAJcAlAs tu vizeSeNa droNasAyakapIDitAH 07161028c samasajjanta rAjendra samare bhRzavedanAH 07161029a tato virATadrupadau droNaM pratiyayU raNe 07161029c tathA carantaM saMgrAme bhRzaM samaradurjayam 07161030a drupadasya tataH pautrAs traya eva vizAM pate 07161030c cedayaz ca maheSvAsA droNam evAbhyayur yudhi 07161031a teSAM drupadapautrANAM trayANAM nizitaiH zaraiH 07161031c tribhir droNo 'harat prANAMs te hatA nyapatan bhuvi 07161032a tato droNo 'jayad yuddhe cedikekayasRJjayAn 07161032c matsyAMz caivAjayat sarvAn bhAradvAjo mahArathaH 07161033a tatas tu drupadaH krodhAc charavarSam avAkirat 07161033c droNaM prati mahArAja virATaz caiva saMyuge 07161034a tato droNaH supItAbhyAM bhallAbhyAm arimardanaH 07161034c drupadaM ca virATaM ca praiSId vaivasvatakSayam 07161035a hate virATe drupade kekayeSu tathaiva ca 07161035c tathaiva cedimatsyeSu pAJcAleSu tathaiva ca 07161035e hateSu triSu vIreSu drupadasya ca naptRSu 07161036a droNasya karma tad dRSTvA kopaduHkhasamanvitaH 07161036c zazApa rathinAM madhye dhRSTadyumno mahAmanAH 07161037a iSTApUrtAt tathA kSAtrAd brAhmaNyAc ca sa nazyatu 07161037c droNo yasyAdya mucyeta yo vA droNAt parAGmukhaH 07161038a iti teSAM pratizrutya madhye sarvadhanuSmatAm 07161038c AyAd droNaM sahAnIkaH pAJcAlyaH paravIrahA 07161038e pAJcAlAs tv ekato droNam abhyaghnan pANDavAnyataH 07161039a duryodhanaz ca karNaz ca zakuniz cApi saubalaH 07161039c sodaryAz ca yathA mukhyAs te 'rakSan droNam Ahave 07161040a rakSyamANaM tathA droNaM samare tair mahAtmabhiH 07161040c yatamAnApi pAJcAlA na zekuH prativIkSitum 07161041a tatrAkrudhyad bhImaseno dhRSTadyumnasya mAriSa 07161041c sa enaM vAgbhir ugrAbhis tatakSa puruSarSabha 07161042a drupadasya kule jAtaH sarvAstreSv astravittamaH 07161042c kaH kSatriyo manyamAnaH prekSetArim avasthitam 07161043a pitRputravadhaM prApya pumAn kaH parihApayet 07161043c vizeSatas tu zapathaM zapitvA rAjasaMsadi 07161044a eSa vaizvAnara iva samiddhaH svena tejasA 07161044c zaracApendhano droNaH kSatraM dahati tejasA 07161045a purA karoti niHzeSAM pANDavAnAm anIkinIm 07161045c sthitAH pazyata me karma droNam eva vrajAmy aham 07161046a ity uktvA prAvizat kruddho droNAnIkaM vRkodaraH 07161046c dRDhaiH pUrNAyatotsRSTair drAvayaMs tava vAhinIm 07161047a dhRSTadyumno 'pi pAJcAlyaH pravizya mahatIM camUm 07161047c AsasAda raNe droNaM tadAsIt tumulaM mahat 07161048a naiva nas tAdRzaM yuddhaM dRSTapUrvaM na ca zrutam 07161048c yathA sUryodaye rAjan samutpiJjo 'bhavan mahAn 07161049a saMsaktAni vyadRzyanta rathavRndAni mAriSa 07161049c hatAni ca vikIrNAni zarIrANi zarIriNAm 07161050a ke cid anyatra gacchantaH pathi cAnyair upadrutAH 07161050c vimukhAH pRSThataz cAnye tADyante pArzvato 'pare 07161051a tathA saMsaktayuddhaM tad abhavad bhRzadAruNam 07161051c atha saMdhyAgataH sUryaH kSaNena samapadyata 07162001 saMjaya uvAca 07162001a te tathaiva mahArAja daMzitA raNamUrdhani 07162001c saMdhyAgataM sahasrAMzum Adityam upatasthire 07162002a udite tu sahasrAMzau taptakAJcanasaprabhe 07162002c prakAziteSu lokeSu punar yuddham avartata 07162003a dvaMdvAni yAni tatrAsan saMsaktAni purodayAt 07162003c tAny evAbhyudite sUrye samasajjanta bhArata 07162004a rathair hayA hayair nAgAH pAdAtAz cApi kuJjaraiH 07162004c hayA hayaiH samAjagmuH pAdAtAz ca padAtibhiH 07162004e saMsaktAz ca viyuktAz ca yodhAH saMnyapatan raNe 07162005a te rAtrau kRtakarmANaH zrAntAH sUryasya tejasA 07162005c kSutpipAsAparItAGgA visaMjJA bahavo 'bhavan 07162006a zaGkhabherImRdaGgAnAM kuJjarANAM ca garjatAm 07162006c visphAritavikRSTAnAM kArmukANAM ca kUjatAm 07162007a zabdaH samabhavad rAjan divispRg bharatarSabha 07162007c dravatAM ca padAtInAM zastrANAM vinipAtyatAm 07162008a hayAnAM heSatAM caiva rathAnAM ca nivartatAm 07162008c krozatAM garjatAM caiva tadAsIt tumulaM mahat 07162009a vivRddhas tumulaH zabdo dyAm agacchan mahAsvanaH 07162009c nAnAyudhanikRttAnAM ceSTatAm AturaH svanaH 07162010a bhUmAv azrUyata mahAMs tadAsIt kRpaNaM mahat 07162010c patatAM patitAnAM ca pattyazvarathahastinAm 07162011a teSu sarveSv anIkeSu vyatiSakteSv anekazaH 07162011c sve svAJ jaghnuH pare svAMz ca sve parAMz ca parAn pare 07162012a vIrabAhuvisRSTAz ca yodheSu ca gajeSu ca 07162012c asayaH pratyadRzyanta vAsasAM nejaneSv iva 07162013a udyatapratipiSTAnAM khaDgAnAM vIrabAhubhiH 07162013c sa eva zabdas tadrUpo vAsasAM nijyatAm iva 07162014a ardhAsibhis tathA khaDgais tomaraiH saparazvadhaiH 07162014c nikRSTayuddhaM saMsaktaM mahad AsIt sudAruNam 07162015a gajAzvakAyaprabhavAM naradehapravAhinIm 07162015c zastramatsyasusaMpUrNAM mAMsazoNitakardamAm 07162016a ArtanAdasvanavatIM patAkAvastraphenilAm 07162016c nadIM prAvartayan vIrAH paralokapravAhinIm 07162017a zarazaktyarditAH klAntA rAtrimUDhAlpacetasaH 07162017c viSTabhya sarvagAtrANi vyatiSThan gajavAjinaH 07162017e saMzuSkavadanA vIrAH zirobhiz cArukuNDalaiH 07162018a yuddhopakaraNaiz cAnyais tatra tatra prakAzitaiH 07162018c kravyAdasaMghair AkIrNaM mRtair ardhamRtair api 07162018e nAsId rathapathas tatra sarvam AyodhanaM prati 07162019a majjatsu cakreSu rathAn sattvam AsthAya vAjinaH 07162019c kathaM cid avahaJ zrAntA vepamAnAH zarArditAH 07162019e kulasattvabalopetA vAjino vAraNopamAH 07162020a vihvalaM tat samudbhrAntaM sabhayaM bhAratAturam 07162020c balam AsIt tadA sarvam Rte droNArjunAv ubhau 07162021a tAv evAstAM nilayanaM tAv ArtAyanam eva ca 07162021c tAv evAnye samAsAdya jagmur vaivasvatakSayam 07162022a Avignam abhavat sarvaM kauravANAM mahad balam 07162022c pAJcAlAnAM ca saMsaktaM na prAjJAyata kiM cana 07162023a antakAkrIDasadRze bhIrUNAM bhayavardhane 07162023c pRthivyAM rAjavaMzAnAm utthite mahati kSaye 07162024a na tatra karNaM na droNaM nArjunaM na yudhiSThiram 07162024c na bhImasenaM na yamau na pAJcAlyaM na sAtyakim 07162025a na ca duHzAsanaM drauNiM na duryodhanasaubalau 07162025c na kRpaM madrarAjaM vA kRtavarmANam eva ca 07162026a na cAnyAn naiva cAtmAnaM na kSitiM na dizas tathA 07162026c pazyAma rAjan saMsaktAn sainyena rajasAvRtAn 07162027a saMbhrAnte tumule ghore rajomeghe samutthite 07162027c dvitIyAm iva saMprAptAm amanyanta nizAM tadA 07162028a na jJAyante kauraveyA na pAJcAlA na pANDavAH 07162028c na dizo na divaM norvIM na samaM viSamaM tathA 07162029a hastasaMsparzam ApannAn parAn vApy atha vA svakAn 07162029c nyapAtayaMs tadA yuddhe narAH sma vijayaiSiNaH 07162030a uddhUtatvAt tu rajasaH prasekAc choNitasya ca 07162030c prazazAma rajo bhaumaM zIghratvAd anilasya ca 07162031a tatra nAgA hayA yodhA rathino 'tha padAtayaH 07162031c pArijAtavanAnIva vyarocan rudhirokSitAH 07162032a tato duryodhanaH karNo droNo duHzAsanas tathA 07162032c pANDavaiH samasajjanta caturbhiz caturo rathAH 07162033a duryodhanaH saha bhrAtrA yamAbhyAM samasajjata 07162033c vRkodareNa rAdheyo bhAradvAjena cArjunaH 07162034a tad ghoraM mahad AzcaryaM sarve praikSan samantataH 07162034c ratharSabhANAm ugrANAM saMnipAtam amAnuSam 07162035a rathamArgair vicitraiz ca vicitrarathasaMkulam 07162035c apazyan rathino yuddhaM vicitraM citrayodhinAm 07162036a yatamAnAH parAkrAntAH parasparajigISavaH 07162036c jImUtA iva gharmAnte zaravarSair avAkiran 07162037a te rathAn sUryasaMkAzAn AsthitAH puruSarSabhAH 07162037c azobhanta yathA meghAH zAradAH samupasthitAH 07162038a spardhinas te maheSvAsAH kRtayatnA dhanurdharAH 07162038c abhyagacchaMs tathAnyonyaM mattA gajavRSA iva 07162039a na nUnaM dehabhedo 'sti kAle tasmin samAgate 07162039c yatra sarve na yugapad vyazIryanta mahArathAH 07162040a bAhubhiz caraNaiz chinnaiH zirobhiz cArukuNDalaiH 07162040c kArmukair vizikhaiH prAsaiH khaDgaiH parazupaTTizaiH 07162041a nAlIkakSuranArAcair nakharaiH zaktitomaraiH 07162041c anyaiz ca vividhAkArair dhautaiH praharaNottamaiH 07162042a citraiz ca vividhAkAraiH zarIrAvaraNair api 07162042c vicitraiz ca rathair bhagnair hataiz ca gajavAjibhiH 07162043a zUnyaiz ca nagarAkArair hatayodhadhvajai rathaiH 07162043c amanuSyair hayais trastaiH kRSyamANais tatas tataH 07162044a vAtAyamAnair asakRd dhatavIrair alaMkRtaiH 07162044c vyajanaiH kaGkaTaiz caiva dhvajaiz ca vinipAtitaiH 07162045a chatrair AbharaNair vastrair mAlyaiz ca susugandhibhiH 07162045c hAraiH kirITair mukuTair uSNISaiH kiGkiNIgaNaiH 07162046a urasyair maNibhir niSkaiz cUDAmaNibhir eva ca 07162046c AsId AyodhanaM tatra nabhas tArAgaNair iva 07162047a tato duryodhanasyAsIn nakulena samAgamaH 07162047c amarSitena kruddhasya kruddhenAmarSitasya ca 07162048a apasavyaM cakArAtha mAdrIputras tavAtmajam 07162048c kiraJ zarazatair hRSTas tatra nAdo mahAn abhUt 07162049a apasavyaM kRtaH saMkhye bhrAtRvyenAtyamarSiNA 07162049c so 'marSitas tam apy Ajau praticakre 'pasavyataH 07162050a tataH praticikIrSantam apasavyaM tu te sutam 07162050c nyavArayata tejasvI nakulaz citramArgavit 07162051a sarvato vinivAryainaM zarajAlena pIDayan 07162051c vimukhaM nakulaz cakre tat sainyAH samapUjayan 07162052a tiSTha tiSTheti nakulo babhASe tanayaM tava 07162052c saMsmRtya sarvaduHkhAni tava durmantritena ca 07163001 saMjaya uvAca 07163001a tato duHzAsanaH kruddhaH sahadevam upAdravat 07163001c rathavegena tIvreNa kampayann iva medinIm 07163002a tasyApatata evAzu bhallenAmitrakarzanaH 07163002c mAdrIsutaH ziro yantuH sazirastrANam acchinat 07163003a nainaM duHzAsanaH sUtaM nApi kaz cana sainikaH 07163003c hRtottamAGgam AzutvAt sahadevena buddhavAn 07163004a yadA tv asaMgRhItatvAt prayAnty azvA yathAsukham 07163004c tato duHzAsanaH sUtaM buddhavAn gatacetasam 07163005a sa hayAn saMnigRhyAjau svayaM hayavizAradaH 07163005c yuyudhe rathinAM zreSThaz citraM laghu ca suSThu ca 07163006a tad asyApUjayan karma sve pare caiva saMyuge 07163006c hatasUtarathenAjau vyacarad yad abhItavat 07163007a sahadevas tu tAn azvAMs tIkSNair bANair avAkirat 07163007c pIDyamAnAH zaraiz cAzu prAdravaMs te tatas tataH 07163008a sa razmiSu viSaktatvAd utsasarja zarAsanam 07163008c dhanuSA karma kurvaMs tu razmIn sa punar utsRjat 07163009a chidreSu teSu taM bANair mAdrIputro 'bhyavAkirat 07163009c parIpsaMs tvatsutaM karNas tadantaram avApatat 07163010a vRkodaras tataH karNaM tribhir bhallaiH samAhitaiH 07163010c AkarNapUrNair abhyaghnan bAhvor urasi cAnadat 07163011a saMnyavartata taM karNaH saMghaTTita ivoragaH 07163011c tad abhUt tumulaM yuddhaM bhImarAdheyayos tadA 07163012a tau vRSAv iva saMkruddhau vivRttanayanAv ubhau 07163012c vegena mahatAnyonyaM saMrabdhAv abhipetatuH 07163013a abhisaMzliSTayos tatra tayor AhavazauNDayoH 07163013c abhinnazarapAtatvAd gadAyuddham avartata 07163014a gadayA bhImasenas tu karNasya rathakUbaram 07163014c bibhedAzu tadA rAjaMs tad adbhutam ivAbhavat 07163015a tato bhImasya rAdheyo gadAm AdAya vIryavAn 07163015c avAsRjad rathe tAM tu bibheda gadayA gadAm 07163016a tato bhImaH punar gurvIM cikSepAdhirather gadAm 07163016c tAM zarair dazabhiH karNaH supuGkhaiH susamAhitaiH 07163016e pratyavidhyat punaz cAnyaiH sA bhImaM punar Avrajat 07163017a tasyAH pratinipAtena bhImasya vipulo dhvajaH 07163017c papAta sArathiz cAsya mumoha gadayA hataH 07163018a sa karNe sAyakAn aSTau vyasRjat krodhamUrchitaH 07163018c dhvaje zarAsane caiva zarAvApe ca bhArata 07163019a tataH punas tu rAdheyo hayAn asya ratheSubhiH 07163019c RSyavarNAJ jaghAnAzu tathobhau pArSNisArathI 07163020a sa vipannaratho bhImo nakulasyApluto ratham 07163020c harir yathA gireH zRGgaM samAkrAmad ariMdamaH 07163021a tathA droNArjunau citram ayudhyetAM mahArathau 07163021c AcAryaziSyau rAjendra kRtapraharaNau yudhi 07163022a laghusaMdhAnayogAbhyAM rathayoz ca raNena ca 07163022c mohayantau manuSyANAM cakSUMSi ca manAMsi ca 07163023a upAramanta te sarve yodhAsmAkaM pare tathA 07163023c adRSTapUrvaM pazyantas tad yuddhaM guruziSyayoH 07163024a vicitrAn pRtanAmadhye rathamArgAn udIryataH 07163024c anyonyam apasavyaM ca kartuM vIrau tadaiSatuH 07163024e parAkramaM tayor yodhA dadRzus taM suvismitAH 07163025a tayoH samabhavad yuddhaM droNapANDavayor mahat 07163025c AmiSArthaM mahArAja gagane zyenayor iva 07163026a yad yac cakAra droNas tu kuntIputrajigISayA 07163026c tat tat pratijaghAnAzu prahasaMs tasya pANDavaH 07163027a yadA droNo na zaknoti pANDavasya vizeSaNe 07163027c tataH prAduzcakArAstram astramArgavizAradaH 07163028a aindraM pAzupataM tvASTraM vAyavyam atha vAruNam 07163028c muktaM muktaM droNacApAt taj jaghAna dhanaMjayaH 07163029a astrANy astrair yadA tasya vidhivad dhanti pANDavaH 07163029c tato 'straiH paramair divyair droNaH pArtham avAkirat 07163030a yad yad astraM sa pArthAya prayuGkte vijigISayA 07163030c tasyAstrasya vighAtArthaM tat tat sa kurute 'rjunaH 07163031a sa vadhyamAneSv astreSu divyeSv api yathAvidhi 07163031c arjunenArjunaM droNo manasaivAbhyapUjayat 07163032a mene cAtmAnam adhikaM pRthivyAm api bhArata 07163032c tena ziSyeNa sarvebhyaH zastravidbhyaH samantataH 07163033a vAryamANas tu pArthena tathA madhye mahAtmanAm 07163033c yatamAno 'rjunaM prItyA pratyavArayad utsmayan 07163034a tato 'ntarikSe devAz ca gandharvAz ca sahasrazaH 07163034c RSayaH siddhasaMghAz ca vyatiSThanta didRkSayA 07163035a tad apsarobhir AkIrNaM yakSarAkSasasaMkulam 07163035c zrImad AkAzam abhavad bhUyo meghAkulaM yathA 07163036a tatra smAntarhitA vAco vyacaranta punaH punaH 07163036c droNasya stavasaMyuktAH pArthasya ca mahAtmanaH 07163036e visRjyamAneSv astreSu jvAlayatsu dizo daza 07163037a naivedaM mAnuSaM yuddhaM nAsuraM na ca rAkSasam 07163037c na daivaM na ca gAndharvaM brAhmaM dhruvam idaM param 07163037e vicitram idam AzcaryaM na no dRSTaM na ca zrutam 07163038a ati pANDavam AcAryo droNaM cApy ati pANDavaH 07163038c nAnayor antaraM draSTuM zakyam astreNa kena cit 07163039a yadi rudro dvidhAkRtya yudhyetAtmAnam AtmanA 07163039c tatra zakyopamA kartum anyatra tu na vidyate 07163040a jJAnam ekastham AcArye jJAnaM yogaz ca pANDave 07163040c zauryam ekastham AcArye balaM zauryaM ca pANDave 07163041a nemau zakyau maheSvAsau raNe kSepayituM paraiH 07163041c icchamAnau punar imau hanyetAM sAmaraM jagat 07163042a ity abruvan mahArAja dRSTvA tau puruSarSabhau 07163042c antarhitAni bhUtAni prakAzAni ca saMghazaH 07163043a tato droNo brAhmam astraM prAduzcakre mahAmatiH 07163043c saMtApayan raNe pArthaM bhUtAny antarhitAni ca 07163044a tataz cacAla pRthivI saparvatavanadrumA 07163044c vavau ca viSamo vAyuH sAgarAz cApi cukSubhuH 07163045a tatas trAso mahAn AsIt kurupANDavasenayoH 07163045c sarveSAM caiva bhUtAnAm udyate 'stre mahAtmanA 07163046a tataH pArtho 'py asaMbhrAntas tad astraM pratijaghnivAn 07163046c brahmAstreNaiva rAjendra tataH sarvam azIzamat 07163047a yadA na gamyate pAraM tayor anyatarasya vA 07163047c tataH saMkulayuddhena tad yuddhaM vyakulIkRtam 07163048a nAjJAyata tataH kiM cit punar eva vizAM pate 07163048c pravRtte tumule yuddhe droNapANDavayor mRdhe 07163049a zarajAlaiH samAkIrNe meghajAlair ivAmbare 07163049c na sma saMpatate kaz cid antarikSacaras tadA 07164001 saMjaya uvAca 07164001a tasmiMs tathA vartamAne narAzvagajasaMkSaye 07164001c duHzAsano mahArAja dhRSTadyumnam ayodhayat 07164002a sa tu rukmarathAsakto duHzAsanazarArditaH 07164002c amarSAt tava putrasya zarair vAhAn avAkirat 07164003a kSaNena sa rathas tasya sadhvajaH sahasArathiH 07164003c nAdRzyata mahArAja pArSatasya zaraiz citaH 07164004a duHzAsanas tu rAjendra pAJcAlyasya mahAtmanaH 07164004c nAzakat pramukhe sthAtuM zarajAlaprapIDitaH 07164005a sa tu duHzAsanaM bANair vimukhIkRtya pArSataH 07164005c kiraJ zarasahasrANi droNam evAbhyayAd raNe 07164006a pratyapadyata hArdikyaH kRtavarmA tadantaram 07164006c sodaryANAM trayaz caiva ta enaM paryavArayan 07164007a taM yamau pRSThato 'nvaitAM rakSantau puruSarSabhau 07164007c droNAyAbhimukhaM yAntaM dIpyamAnam ivAnalam 07164008a saMprahAram akurvaMs te sarve sapta mahArathAH 07164008c amarSitAH sattvavantaH kRtvA maraNam agrataH 07164009a zuddhAtmAnaH zuddhavRttA rAjan svargapuraskRtAH 07164009c AryaM yuddham akurvanta parasparajigISavaH 07164010a zuklAbhijanakarmANo matimanto janAdhipAH 07164010c dharmayuddham ayudhyanta prekSanto gatim uttamAm 07164011a na tatrAsId adharmiSTham azastraM yuddham eva ca 07164011c nAtra karNI na nAlIko na lipto na ca vastakaH 07164012a na sUcI kapizo nAtra na gavAsthir gajAsthikaH 07164012c iSur AsIn na saMzliSTo na pUtir na ca jihmagaH 07164013a RjUny eva vizuddhAni sarve zastrANy adhArayan 07164013c suyuddhena parA&l lokAn IpsantaH kIrtim eva ca 07164014a tadAsIt tumulaM yuddhaM sarvadoSavivarjitam 07164014c caturNAM tava yodhAnAM tais tribhiH pANDavaiH saha 07164015a dhRSTadyumnas tu tAn hitvA tava rAjan ratharSabhAn 07164015c yamAbhyAM vAritAn dRSTvA zIghrAstro droNam abhyayAt 07164016a nivAritAs tu te vIrAs tayoH puruSasiMhayoH 07164016c samasajjanta catvAro vAtAH parvatayor iva 07164017a dvAbhyAM dvAbhyAM yamau sArdhaM rathAbhyAM rathapuMgavau 07164017c samAsaktau tato droNaM dhRSTadyumno 'bhyavartata 07164018a dRSTvA droNAya pAJcAlyaM vrajantaM yuddhadurmadam 07164018c yamAbhyAM tAMz ca saMsaktAMs tadantaram upAdravat 07164019a duryodhano mahArAja kiraJ zoNitabhojanAn 07164019c taM sAtyakiH zIghrataraM punar evAbhyavartata 07164020a tau parasparam AsAdya samIpe kurumAdhavau 07164020c hasamAnau nRzArdUlAv abhItau samagacchatAm 07164021a bAlye vRttAni sarvANi prIyamANau vicintya tau 07164021c anyonyaM prekSamANau ca hasamAnau punaH punaH 07164022a atha duryodhano rAjA sAtyakiM pratyabhASata 07164022c priyaM sakhAyaM satataM garhayan vRttam AtmanaH 07164023a dhik krodhaM dhik sakhe lobhaM dhiG mohaM dhig amarSitam 07164023c dhig astu kSAtram AcAraM dhig astu balam aurasam 07164024a yat tvaM mAm abhisaMdhatse tvAM cAhaM zinipuMgava 07164024c tvaM hi prANaiH priyataro mamAhaM ca sadA tava 07164025a smarAmi tAni sarvANi bAlye vRttAni yAni nau 07164025c tAni sarvANi jIrNAni sAMprataM nau raNAjire 07164025e kim anyat krodhalobhAbhyAM yudhyAmi tvAdya sAtvata 07164026a taM tathAvAdinaM rAjan sAtyakiH pratyabhASata 07164026c prahasan vizikhAMs tIkSNAn udyamya paramAstravit 07164027a neyaM sabhA rAjaputra na cAcAryanivezanam 07164027c yatra krIDitam asmAbhis tadA rAjan samAgataiH 07164028 duryodhana uvAca 07164028a kva sA krIDA gatAsmAkaM bAlye vai zinipuMgava 07164028c kva ca yuddham idaM bhUyaH kAlo hi duratikramaH 07164029a kiM nu no vidyate kRtyaM dhanena dhanalipsayA 07164029c yatra yudhyAmahe sarve dhanalobhAt samAgatAH 07164030 saMjaya uvAca 07164030a taM tathAvAdinaM tatra rAjAnaM mAdhavo 'bravIt 07164030c evaMvRttaM sadA kSatraM yad dhantIha gurUn api 07164031a yadi te 'haM priyo rAjaJ jahi mAM mA ciraM kRthAH 07164031c tvatkRte sukRtA&l lokAn gaccheyaM bharatarSabha 07164032a yA te zaktir balaM caiva tat kSipraM mayi darzaya 07164032c necchAmy etad ahaM draSTuM mitrANAM vyasanaM mahat 07164033a ity evaM vyaktam AbhASya pratibhASya ca sAtyakiH 07164033c abhyayAt tUrNam avyagro nirapekSo vizAM pate 07164034a tam AyAntam abhiprekSya pratyagRhNAt tavAtmajaH 07164034c zaraiz cAvAkirad rAjaJ zaineyaM tanayas tava 07164035a tataH pravavRte yuddhaM kurumAdhavasiMhayoH 07164035c anyonyaM kruddhayor ghoraM yathA dviradasiMhayoH 07164036a tataH pUrNAyatotsRSTaiH sAtvataM yuddhadurmadam 07164036c duryodhanaH pratyavidhyad dazabhir nizitaiH zaraiH 07164037a taM sAtyakiH pratyavidhyat tathaiva dazabhiH zaraiH 07164037c paJcAzatA punaz cAjau triMzatA dazabhiz ca ha 07164038a tasya saMdadhataz ceSUn saMhiteSuM ca kArmukam 07164038c acchinat sAtyakis tUrNaM zaraiz caivAbhyavIvRSat 07164039a sa gADhaviddho vyathitaH pratyapAyAd rathAntaram 07164039c duryodhano mahArAja dAzArhazarapIDitaH 07164040a samAzvasya tu putras te sAtyakiM punar abhyayAt 07164040c visRjann iSujAlAni yuyudhAnarathaM prati 07164041a tathaiva sAtyakir bANAn duryodhanarathaM prati 07164041c pratataM vyasRjad rAjaMs tat saMkulam avartata 07164042a tatreSubhiH kSipyamANaiH patadbhiz ca samantataH 07164042c agner iva mahAkakSe zabdaH samabhavan mahAn 07164043a tatrAbhyadhikam AlakSya mAdhavaM rathasattamam 07164043c kSipram abhyapatat karNaH parIpsaMs tanayaM tava 07164044a na tu taM marSayAm Asa bhImaseno mahAbalaH 07164044c abhyayAt tvaritaH karNaM visRjan sAyakAn bahUn 07164045a tasya karNaH zitAn bANAn pratihanya hasann iva 07164045c dhanuH zarAMz ca ciccheda sUtaM cAbhyahanac charaiH 07164046a bhImasenas tu saMkruddho gadAm AdAya pANDavaH 07164046c dhvajaM dhanuz ca sUtaM ca saMmamardAhave ripoH 07164047a amRSyamANaH karNas tu bhImasenam ayudhyata 07164047c vividhair iSujAlaiz ca nAnAzastraiz ca saMyuge 07164048a saMkule vartamAne tu rAjA dharmasuto 'bravIt 07164048c pAJcAlAnAM naravyAghrAn matsyAnAM ca nararSabhAn 07164049a ye naH prANAH ziro ye no ye no yodhA mahAbalAH 07164049c ta ete dhArtarASTreSu viSaktAH puruSarSabhAH 07164050a kiM tiSThata yathA mUDhAH sarve vigatacetasaH 07164050c tatra gacchata yatraite yudhyante mAmakA rathAH 07164051a kSatradharmaM puraskRtya sarva eva gatajvarAH 07164051c jayanto vadhyamAnA vA gatim iSTAM gamiSyatha 07164052a jitvA ca bahubhir yajJair yakSyadhvaM bhUridakSiNaiH 07164052c hatA vA devasAd bhUtvA lokAn prApsyatha puSkalAn 07164053a te rAjJA coditA vIrA yotsyamAnA mahArathAH 07164053c caturdhA vahinIM kRtvA tvaritA droNam abhyayuH 07164054a pAJcAlAs tv ekato droNam abhyaghnan bahubhiH zaraiH 07164054c bhImasenapurogAz ca ekataH paryavArayan 07164055a AsaMs tu pANDuputrANAM trayo 'jihmA mahArathAH 07164055c yamau ca bhImasenaz ca prAkrozanta dhanaMjayam 07164056a abhidravArjuna kSipraM kurUn droNAd apAnuda 07164056c tata enaM haniSyanti pAJcAlA hatarakSiNam 07164057a kauraveyAMs tataH pArthaH sahasA samupAdravat 07164057c pAJcAlAn eva tu droNo dhRSTadyumnapurogamAn 07164058a pAJcAlAnAM tato droNo 'py akarot kadanaM mahat 07164058c yathA kruddho raNe zakro dAnavAnAM kSayaM purA 07164059a droNAstreNa mahArAja vadhyamAnAH pare yudhi 07164059c nAtrasanta raNe droNAt sattvavanto mahArathAH 07164060a vadhyamAnA mahArAja pAJcAlAH sRJjayAs tathA 07164060c droNam evAbhyayur yuddhe mohayanto mahAratham 07164061a teSAM tUtsAdyamAnAnAM pAJcAlAnAM samantataH 07164061c abhavad bhairavo nAdo vadhyatAM zarazaktibhiH 07164062a vadhyamAneSu saMgrAme pAJcAleSu mahAtmanA 07164062c udIryamANe droNAstre pANDavAn bhayam Avizat 07164063a dRSTvAzvanarasaMghAnAM vipulaM ca kSayaM yudhi 07164063c pANDaveyA mahArAja nAzaMsur vijayaM tadA 07164064a kaccid droNo na naH sarvAn kSapayet paramAstravit 07164064c samiddhaH zizirApAye dahan kakSam ivAnalaH 07164065a na cainaM saMyuge kaz cit samarthaH prativIkSitum 07164065c na cainam arjuno jAtu pratiyudhyeta dharmavit 07164066a trastAn kuntIsutAn dRSTvA droNasAyakapIDitAn 07164066c matimAJ zreyase yuktaH kezavo 'rjunam abravIt 07164067a naiSa yuddhena saMgrAme jetuM zakyaH kathaM cana 07164067c api vRtrahaNA yuddhe rathayUthapayUthapaH 07164068a AsthIyatAM jaye yogo dharmam utsRjya pANDava 07164068c yathA vaH saMyuge sarvAn na hanyAd rukmavAhanaH 07164069a azvatthAmni hate naiSa yudhyed iti matir mama 07164069c taM hataM saMyuge kaz cid asmai zaMsatu mAnavaH 07164070a etan nArocayad rAjan kuntIputro dhanaMjayaH 07164070c anye tv arocayan sarve kRcchreNa tu yudhiSThiraH 07164071a tato bhImo mahAbAhur anIke sve mahAgajam 07164071c jaghAna gadayA rAjann azvatthAmAnam ity uta 07164072a bhImasenas tu savrIDam upetya droNam Ahave 07164072c azvatthAmA hata iti zabdam uccaiz cakAra ha 07164073a azvatthAmeti hi gajaH khyAto nAmnA hato 'bhavat 07164073c kRtvA manasi taM bhImo mithyA vyAhRtavAMs tadA 07164074a bhImasenavacaH zrutvA droNas tat param apriyam 07164074c manasA sannagAtro 'bhUd yathA saikatam ambhasi 07164075a zaGkamAnaH sa tan mithyA vIryajJaH svasutasya vai 07164075c hataH sa iti ca zrutvA naiva dhairyAd akampata 07164076a sa labdhvA cetanAM droNaH kSaNenaiva samAzvasat 07164076c anucintyAtmanaH putram aviSahyam arAtibhiH 07164077a sa pArSatam abhidrutya jighAMsur mRtyum AtmanaH 07164077c avAkirat sahasreNa tIkSNAnAM kaGkapatriNAm 07164078a taM vai viMzatisAhasrAH pAJcAlAnAM nararSabhAH 07164078c tathA carantaM saMgrAme sarvato vyakiraJ zaraiH 07164079a tataH prAduSkarod droNo brAhmam astraM paraMtapaH 07164079c vadhAya teSAM zUrANAM pAJcAlAnAm amarSitaH 07164080a tato vyarocata droNo vinighnan sarvasomakAn 07164080c zirAMsy apAtayac cApi pAJcAlAnAM mahAmRdhe 07164080e tathaiva parighAkArAn bAhUn kanakabhUSaNAn 07164081a te vadhyamAnAH samare bhAradvAjena pArthivAH 07164081c medinyAm anvakIryanta vAtanunnA iva drumAH 07164082a kuJjarANAM ca patatAM hayaughAnAM ca bhArata 07164082c agamyarUpA pRthivI mAMsazoNitakardamA 07164083a hatvA viMzatisAhasrAn pAJcAlAnAM rathavrajAn 07164083c atiSThad Ahave droNo vidhUmo 'gnir iva jvalan 07164084a tathaiva ca punaH kruddho bhAradvAjaH pratApavAn 07164084c vasudAnasya bhallena ziraH kAyAd apAharat 07164085a punaH paJcazatAn matsyAn SaTsahasrAMz ca sRJjayAn 07164085c hastinAm ayutaM hatvA jaghAnAzvAyutaM punaH 07164086a kSatriyANAm abhAvAya dRSTvA droNam avasthitam 07164086c RSayo 'bhyAgamaMs tUrNaM havyavAhapurogamAH 07164087a vizvAmitro jamadagnir bhAradvAjo 'tha gautamaH 07164087c vasiSThaH kazyapo 'triz ca brahmalokaM ninISavaH 07164088a sikatAH pRznayo gargA bAlakhilyA marIcipAH 07164088c bhRgavo 'Ggirasaz caiva sUkSmAz cAnye maharSayaH 07164089a ta enam abruvan sarve droNam Ahavazobhinam 07164089c adharmataH kRtaM yuddhaM samayo nidhanasya te 07164090a nyasyAyudhaM raNe droNa sametyAsmAn avasthitAn 07164090c nAtaH krUrataraM karma punaH kartuM tvam arhasi 07164091a vedavedAGgaviduSaH satyadharmaparasya ca 07164091c brAhmaNasya vizeSeNa tavaitan nopapadyate 07164092a nyasyAyudham amogheSo tiSTha vartmani zAzvate 07164092c paripUrNaz ca kAlas te vastuM loke 'dya mAnuSe 07164093a iti teSAM vacaH zrutvA bhImasenavacaz ca tat 07164093c dhRSTadyumnaM ca saMprekSya raNe sa vimanAbhavat 07164094a sa dahyamAno vyathitaH kuntIputraM yudhiSThiram 07164094c ahataM vA hataM veti papraccha sutam AtmanaH 07164095a sthirA buddhir hi droNasya na pArtho vakSyate 'nRtam 07164095c trayANAm api lokAnAm aizvaryArthe kathaM cana 07164096a tasmAt taM paripapraccha nAnyaM kaM cid vizeSataH 07164096c tasmiMs tasya hi satyAzA bAlyAt prabhRti pANDave 07164097a tato niSpANDavAm urvIM kariSyantaM yudhAM patim 07164097c droNaM jJAtvA dharmarAjaM govindo vyathito 'bravIt 07164098a yady ardhadivasaM droNo yudhyate manyum AsthitaH 07164098c satyaM bravImi te senA vinAzaM samupaiSyati 07164099a sa bhavAMs trAtu no droNAt satyAj jyAyo 'nRtaM bhavet 07164099c anRtaM jIvitasyArthe vadan na spRzyate 'nRtaiH 07164100a tayoH saMvadator evaM bhImaseno 'bravId idam 07164100c zrutvaiva taM mahArAja vadhopAyaM mahAtmanaH 07164101a gAhamAnasya te senAM mAlavasyendravarmaNaH 07164101c azvatthAmeti vikhyAto gajaH zakragajopamaH 07164102a nihato yudhi vikramya tato 'haM droNam abruvam 07164102c azvatthAmA hato brahman nivartasvAhavAd iti 07164103a nUnaM nAzraddadhad vAkyam eSa me puruSarSabhaH 07164103c sa tvaM govindavAkyAni mAnayasva jayaiSiNaH 07164104a droNAya nihataM zaMsa rAjaJ zAradvatIsutam 07164104c tvayokto naiSa yudhyeta jAtu rAjan dvijarSabhaH 07164104e satyavAn hi nRloke 'smin bhavAn khyAto janAdhipa 07164105a tasya tad vacanaM zrutvA kRSNavAkyapracoditaH 07164105c bhAvitvAc ca mahArAja vaktuM samupacakrame 07164106a tam atathyabhaye magno jaye sakto yudhiSThiraH 07164106c avyaktam abravId rAjan hataH kuJjara ity uta 07164107a tasya pUrvaM rathaH pRthvyAz caturaGgula uttaraH 07164107c babhUvaivaM tu tenokte tasya vAhAspRzan mahIm 07164108a yudhiSThirAt tu tad vAkyaM zrutvA droNo mahArathaH 07164108c putravyasanasaMtapto nirAzo jIvite 'bhavat 07164109a AgaskRtam ivAtmAnaM pANDavAnAM mahAtmanAm 07164109c RSivAkyaM ca manvAnaH zrutvA ca nihataM sutam 07164110a vicetAH paramodvigno dhRSTadyumnam avekSya ca 07164110c yoddhuM nAzaknuvad rAjan yathApUrvam ariMdama 07164111a taM dRSTvA paramodvignaM zokopahatacetasam 07164111c pAJcAlarAjasya suto dhRSTadyumnaH samAdravat 07164112a ya iSTvA manujendreNa drupadena mahAmakhe 07164112c labdho droNavinAzAya samiddhAd dhavyavAhanAt 07164113a sa dhanur jaitram AdAya ghoraM jaladanisvanam 07164113c dRDhajyam ajaraM divyaM zarAMz cAzIviSopamAn 07164114a saMdadhe kArmuke tasmiJ zaram AzIviSopamam 07164114c droNaM jighAMsuH pAJcAlyo mahAjvAlam ivAnalam 07164115a tasya rUpaM zarasyAsId dhanurjyAmaNDalAntare 07164115c dyotato bhAskarasyeva ghanAnte parivezinaH 07164116a pArSatena parAmRSTaM jvalantam iva tad dhanuH 07164116c antakAlam iva prAptaM menire vIkSya sainikAH 07164117a tam iSuM saMhitaM tena bhAradvAjaH pratApavAn 07164117c dRSTvAmanyata dehasya kAlaparyAyam Agatam 07164118a tataH sa yatnam AtiSThad AcAryas tasya vAraNe 07164118c na cAsyAstrANi rAjendra prAdurAsan mahAtmanaH 07164119a tasya tv ahAni catvAri kSapA caikAsyato gatA 07164119c tasya cAhnas tribhAgena kSayaM jagmuH patatriNaH 07164120a sa zarakSayam AsAdya putrazokena cArditaH 07164120c vividhAnAM ca divyAnAm astrANAm aprasannatAm 07164121a utsraSTukAmaH zastrANi vipravAkyAbhicoditaH 07164121c tejasA preryamANaz ca yuyudhe so 'timAnuSam 07164122a athAnyat sa samAdAya divyam AGgirasaM dhanuH 07164122c zarAMz ca brahmadaNDAbhAn dhRSTadyumnam ayodhayat 07164123a tatas taM zaravarSeNa mahatA samavAkirat 07164123c vyazAtayac ca saMkruddho dhRSTadyumnam amarSaNaH 07164124a taM zaraM zatadhA cAsya droNaz ciccheda sAyakaiH 07164124c dhvajaM dhanuz ca nizitaiH sArathiM cApy apAtayat 07164125a dhRSTadyumnaH prahasyAnyat punar AdAya kArmukam 07164125c zitena cainaM bANena pratyavidhyat stanAntare 07164126a so 'tividdho maheSvAsaH saMbhrAnta iva saMyuge 07164126c bhallena zitadhAreNa cicchedAsya mahad dhanuH 07164127a yac cAsya bANaM vikRtaM dhanUMSi ca vizAM pate 07164127c sarvaM saMchidya durdharSo gadAM khaDgam athApi ca 07164128a dhRSTadyumnaM tato 'vidhyan navabhir nizitaiH zaraiH 07164128c jIvitAntakaraiH kruddhaH kruddharUpaM paraMtapaH 07164129a dhRSTadyumnarathasyAzvAn svarathAzvair mahArathaH 07164129c amizrayad ameyAtmA brAhmam astram udIrayan 07164130a te mizrA bahv azobhanta javanA vAtaraMhasaH 07164130c pArAvatasavarNAz ca zoNAz ca bharatarSabha 07164131a yathA savidyuto meghA nadanto jaladAgame 07164131c tathA rejur mahArAja mizritA raNamUrdhani 07164132a ISAbandhaM cakrabandhaM rathabandhaM tathaiva ca 07164132c praNAzayad ameyAtmA dhRSTadyumnasya sa dvijaH 07164133a sa chinnadhanvA viratho hatAzvo hatasArathiH 07164133c uttamAm ApadaM prApya gadAM vIraH parAmRzat 07164134a tAm asya vizikhais tIkSNaiH kSipyamANAM mahArathaH 07164134c nijaghAna zarair droNaH kruddhaH satyaparAkramaH 07164135a tAM dRSTvA tu naravyAghro droNena nihatAM zaraiH 07164135c vimalaM khaDgam Adatta zatacandraM ca bhAnumat 07164136a asaMzayaM tathAbhUte pAJcAlyaH sAdhv amanyata 07164136c vadham AcAryamukhyasya prAptakAlaM mahAtmanaH 07164137a tataH svarathanIDasthaH svarathasya ratheSayA 07164137c agacchad asim udyamya zatacandraM ca bhAnumat 07164138a cikIrSur duSkaraM karma dhRSTadyumno mahArathaH 07164138c iyeSa vakSo bhettuM ca bhAradvAjasya saMyuge 07164139a so 'tiSThad yugamadhye vai yugasaMnahaneSu ca 07164139c zoNAnAM jaghanArdheSu tat sainyAH samapUjayan 07164140a tiSThato yugapAlISu zoNAn apy adhitiSThataH 07164140c nApazyad antaraM droNas tad adbhutam ivAbhavat 07164141a kSipraM zyenasya carato yathaivAmiSagRddhinaH 07164141c tadvad AsId abhIsAro droNaM prArthayato raNe 07164142a tasyAzvAn rathazaktyAsau tadA kruddhaH parAkramI 07164142c sarvAn ekaikazo droNaH kapotAbhAn ajIghanat 07164143a te hatA nyapatan bhUmau dhRSTadyumnasya vAjinaH 07164143c zoNAz ca paryamucyanta rathabandhAd vizAM pate 07164144a tAn hayAn nihatAn dRSTvA dvijAgryeNa sa pArSataH 07164144c nAmRSyata yudhAM zreSTho yAjJasenir mahArathaH 07164145a virathaH sa gRhItvA tu khaDgaM khaDgabhRtAM varaH 07164145c droNam abhyapatad rAjan vainateya ivoragam 07164146a tasya rUpaM babhau rAjan bhAradvAjaM jighAMsataH 07164146c yathA rUpaM paraM viSNor hiraNyakazipor vadhe 07164147a so 'carad vividhAn mArgAn prakArAn ekaviMzatim 07164147c bhrAntam udbhrAntam Aviddham AplutaM prasRtaM sRtam 07164148a parivRttaM nivRttaM ca khaDgaM carma ca dhArayan 07164148c saMpAtaM samudIrNaM ca darzayAm Asa pArSataH 07164149a tataH zarasahasreNa zatacandram apAtayat 07164149c khaDgaM carma ca saMbAdhe dhRSTadyumnasya sa dvijaH 07164150a te tu vaitastikA nAma zarA hy AsannaghAtinaH 07164150c nikRSTayuddhe droNasya nAnyeSAM santi te zarAH 07164151a zAradvatasya pArthasya drauNer vaikartanasya ca 07164151c pradyumnayuyudhAnAbhyAm abhimanyoz ca te zarAH 07164152a athAsyeSuM samAdhatta dRDhaM paramasaMzitam 07164152c antevAsinam AcAryo jighAMsuH putrasaMmitam 07164153a taM zarair dazabhis tIkSNaiz ciccheda zinipuMgavaH 07164153c pazyatas tava putrasya karNasya ca mahAtmanaH 07164153e grastam AcAryamukhyena dhRSTadyumnam amocayat 07164154a carantaM rathamArgeSu sAtyakiM satyavikramam 07164154c droNakarNAntaragataM kRpasyApi ca bhArata 07164154e apazyetAM mahAtmAnau viSvaksenadhanaMjayau 07164155a apUjayetAM vArSNeyaM bruvANau sAdhu sAdhv iti 07164155c divyAny astrANi sarveSAM yudhi nighnantam acyutam 07164155e abhipatya tataH senAM viSvaksenadhanaMjayau 07164156a dhanaMjayas tataH kRSNam abravIt pazya kezava 07164156c AcAryavaramukhyAnAM madhye krIDan madhUdvahaH 07164157a Anandayati mAM bhUyaH sAtyakiH satyavikramaH 07164157c mAdrIputrau ca bhImaM ca rAjAnaM ca yudhiSThiram 07164158a yac chikSayAnuddhataH san raNe carati sAtyakiH 07164158c mahArathAn upakrIDan vRSNInAM kIrtivardhanaH 07164159a tam ete pratinandanti siddhAH sainyAz ca vismitAH 07164159c ajayyaM samare dRSTvA sAdhu sAdhv iti sAtvatam 07164159e yodhAz cobhayataH sarve karmabhiH samapUjayan 07165001 saMjaya uvAca 07165001a krUram AyodhanaM jajJe tasmin rAjasamAgame 07165001c rudrasyeva hi kruddhasya nighnatas tu pazUn yathA 07165002a hastAnAm uttamAGgAnAM kArmukANAM ca bhArata 07165002c chatrANAM cApaviddhAnAM cAmarANAM ca saMyuge 07165003a bhagnacakrai rathaiz cApi pAtitaiz ca mahAdhvajaiH 07165003c sAdibhiz ca hataiH zUraiH saMkIrNA vasudhAbhavat 07165004a bANapAtanikRttAs tu yodhAs te kurusattama 07165004c ceSTanto vividhAz ceSTA vyadRzyanta mahAhave 07165005a vartamAne tathA yuddhe ghore devAsuropame 07165005c abravIt kSatriyAMs tatra dharmarAjo yudhiSThiraH 07165005e abhidravata saMyattAH kumbhayoniM mahArathAH 07165006a eSa vai pArSato vIro bhAradvAjena saMgataH 07165006c ghaTate ca yathAzakti bhAradvAjasya nAzane 07165007a yAdRzAni hi rUpANi dRzyante no mahAraNe 07165007c adya droNaM raNe kruddhaH pAtayiSyati pArSataH 07165007e te yUyaM sahitA bhUtvA kumbhayoniM parIpsata 07165008a yudhiSThirasamAjJaptAH sRJjayAnAM mahArathAH 07165008c abhyadravanta saMyattA bhAradvAjaM jighAMsavaH 07165009a tAn samApatataH sarvAn bhAradvAjo mahArathaH 07165009c abhyadravata vegena martavyam iti nizcitaH 07165010a prayAte satyasaMdhe tu samakampata medinI 07165010c vavur vAtAH sanirghAtAs trAsayanto varUthinIm 07165011a papAta mahatI colkA AdityAn nirgateva ha 07165011c dIpayantIva tApena zaMsantIva mahad bhayam 07165012a jajvaluz caiva zastrANi bhAradvAjasya mAriSa 07165012c rathAH svananti cAtyarthaM hayAz cAzrUNy avAsRjan 07165013a hataujA iva cApy AsId bhAradvAjo mahArathaH 07165013c RSINAM brahmavAdAnAM svargasya gamanaM prati 07165013e suyuddhena tataH prANAn utsraSTum upacakrame 07165014a tataz caturdizaM sainyair drupadasyAbhisaMvRtaH 07165014c nirdahan kSatriyavrAtAn droNaH paryacarad raNe 07165015a hatvA viMzatisAhasrAn kSatriyAn arimardanaH 07165015c dazAyutAni tIkSNAgrair avadhId vizikhaiH zitaiH 07165016a so 'tiSThad Ahave yatto vidhUma iva pAvakaH 07165016c kSatriyANAm abhAvAya brAhmam AtmAnam AsthitaH 07165017a pAJcAlyaM virathaM bhImo hatasarvAyudhaM vazI 07165017c aviSaNNaM mahAtmAnaM tvaramANaH samabhyayAt 07165018a tataH svaratham Aropya pAJcAlyam arimardanaH 07165018c abravId abhisaMprekSya droNam asyantam antikAt 07165019a na tvad anya ihAcAryaM yoddhum utsahate pumAn 07165019c tvarasva prAgvadhAyaiva tvayi bhAraH samAhitaH 07165020a sa tathokto mahAbAhuH sarvabhArasahaM navam 07165020c abhipatyAdade kSipram AyudhapravaraM dRDham 07165021a saMrabdhaz ca zarAn asyan droNaM durvAraNaM raNe 07165021c vivArayiSur AcAryaM zaravarSair avAkirat 07165022a tau nyavArayatAM zreSThau saMrabdhau raNazobhinau 07165022c udIrayetAM brAhmANi divyAny astrANy anekazaH 07165023a sa mahAstrair mahArAja droNam AcchAdayad raNe 07165023c nihatya sarvANy astrANi bhAradvAjasya pArSataH 07165024a sa vasAtIJ zibIMz caiva bAhlIkAn kauravAn api 07165024c rakSiSyamANAn saMgrAme droNaM vyadhamad acyutaH 07165025a dhRSTadyumnas tadA rAjan gabhastibhir ivAMzumAn 07165025c babhau pracchAdayann AzAH zarajAlaiH samantataH 07165026a tasya droNo dhanuz chittvA viddhvA cainaM zilImukhaiH 07165026c marmANy abhyahanad bhUyaH sa vyathAM paramAm agAt 07165027a tato bhImo dRDhakrodho droNasyAzliSya taM ratham 07165027c zanakair iva rAjendra droNaM vacanam abravIt 07165028a yadi nAma na yudhyeraJ zikSitA brahmabandhavaH 07165028c svakarmabhir asaMtuSTA na sma kSatraM kSayaM vrajet 07165029a ahiMsA sarvabhUteSu dharmaM jyAyastaraM viduH 07165029c tasya ca brAhmaNo mUlaM bhavAMz ca brahmavittamaH 07165030a zvapAkavan mlecchagaNAn hatvA cAnyAn pRthagvidhAn 07165030c ajJAnAn mUDhavad brahman putradAradhanepsayA 07165031a ekasyArthe bahUn hatvA putrasyAdharmavid yathA 07165031c svakarmasthAn vikarmastho na vyapatrapase katham 07165032a sa cAdya patitaH zete pRSTenAveditas tava 07165032c dharmarAjena tad vAkyaM nAtizaGkitum arhasi 07165033a evam uktas tato droNo bhImenotsRjya tad dhanuH 07165033c sarvANy astrANi dharmAtmA hAtukAmo 'bhyabhASata 07165033e karNa karNa maheSvAsa kRpa duryodhaneti ca 07165034a saMgrAme kriyatAM yatno bravImy eSa punaH punaH 07165034c pANDavebhyaH zivaM vo 'stu zastram abhyutsRjAmy aham 07165035a iti tatra mahArAja prAkrozad drauNim eva ca 07165035c utsRjya ca raNe zastraM rathopasthe nivezya ca 07165035e abhayaM sarvabhUtAnAM pradadau yogayuktavAn 07165036a tasya tac chidram AjJAya dhRSTadyumnaH samutthitaH 07165036c khaDgI rathAd avaplutya sahasA droNam abhyayAt 07165037a hAhAkRtAni bhUtAni mAnuSANItarANi ca 07165037c droNaM tathAgataM dRSTvA dhRSTadyumnavazaM gatam 07165038a hAhAkAraM bhRzaM cakrur aho dhig iti cAbruvan 07165038c droNo 'pi zastrANy utsRjya paramaM sAmyam AsthitaH 07165039a tathoktvA yogam AsthAya jyotirbhUto mahAtapAH 07165039c divam AkrAmad AcAryaH sadbhiH saha durAkramam 07165040a dvau sUryAv iti no buddhir AsIt tasmiMs tathA gate 07165040c ekAgram iva cAsId dhi jyotirbhiH pUritaM nabhaH 07165040e samapadyata cArkAbhe bhAradvAjanizAkare 07165041a nimeSamAtreNa ca taj jyotir antaradhIyata 07165041c AsIt kilakilAzabdaH prahRSTAnAM divaukasAm 07165041e brahmalokaM gate droNe dhRSTadyumne ca mohite 07165042a vayam eva tadAdrAkSma paJca mAnuSayonayaH 07165042c yogayuktaM mahAtmAnaM gacchantaM paramAM gatim 07165043a ahaM dhanaMjayaH pArthaH kRpaH zAradvato dvijaH 07165043c vAsudevaz ca vArSNeyo dharmarAjaz ca pANDavaH 07165044a anye tu sarve nApazyan bhAradvAjasya dhImataH 07165044c mahimAnaM mahArAja yogayuktasya gacchataH 07165045a gatiM paramikAM prAptam ajAnanto nRyonayaH 07165045c nApazyan gacchamAnaM hi taM sArdham RSipuMgavaiH 07165045e AcAryaM yogam AsthAya brahmalokam ariMdamam 07165046a vitunnAGgaM zarazatair nyastAyudham asRkkSaram 07165046c dhikkRtaH pArSatas taM tu sarvabhUtaiH parAmRzat 07165047a tasya mUrdhAnam Alambya gatasattvasya dehinaH 07165047c kiM cid abruvataH kAyAd vicakartAsinA ziraH 07165048a harSeNa mahatA yukto bhAradvAje nipAtite 07165048c siMhanAdaravaM cakre bhrAmayan khaDgam Ahave 07165049a AkarNapalitaH zyAmo vayasAzItipaJcakaH 07165049c tvatkRte vyacarat saMkhye sa tu SoDazavarSavat 07165050a uktavAMz ca mahAbAhuH kuntIputro dhanaMjayaH 07165050c jIvantam AnayAcAryaM mA vadhIr drupadAtmaja 07165051a na hantavyo na hantavya iti te sainikAz ca ha 07165051c utkrozann arjunaz caiva sAnukrozas tam Adravat 07165052a krozamAne 'rjune caiva pArthiveSu ca sarvazaH 07165052c dhRSTadyumno 'vadhId droNaM rathatalpe nararSabham 07165053a zoNitena pariklinno rathAd bhUmim ariMdamaH 07165053c lohitAGga ivAdityo durdarzaH samapadyata 07165053e evaM taM nihataM saMkhye dadRze sainiko janaH 07165054a dhRSTadyumnas tu tad rAjan bhAradvAjaziro mahat 07165054c tAvakAnAM maheSvAsaH pramukhe tat samAkSipat 07165055a te tu dRSTvA ziro rAjan bhAradvAjasya tAvakAH 07165055c palAyanakRtotsAhA dudruvuH sarvatodizam 07165056a droNas tu divam AsthAya nakSatrapatham Avizat 07165056c aham eva tadAdrAkSaM droNasya nidhanaM nRpa 07165057a RSeH prasAdAt kRSNasya satyavatyAH sutasya ca 07165057c vidhUmAm iva saMyAntIm ulkAM prajvalitAm iva 07165057e apazyAma divaM stabdhvA gacchantaM taM mahAdyutim 07165058a hate droNe nirutsAhAn kurUn pANDavasRJjayAH 07165058c abhyadravan mahAvegAs tataH sainyaM vyadIryata 07165059a nihatA hayabhUyiSThAH saMgrAme nizitaiH zaraiH 07165059c tAvakA nihate droNe gatAsava ivAbhavan 07165060a parAjayam athAvApya paratra ca mahad bhayam 07165060c ubhayenaiva te hInA nAvindan dhRtim AtmanaH 07165061a anvicchantaH zarIraM tu bhAradvAjasya pArthivAH 07165061c nAdhyagacchaMs tadA rAjan kabandhAyutasaMkule 07165062a pANDavAs tu jayaM labdhvA paratra ca mahad yazaH 07165062c bANazabdaravAMz cakruH siMhanAdAMz ca puSkalAn 07165063a bhImasenas tato rAjan dhRSTadyumnaz ca pArSataH 07165063c varUthinyAm anRtyetAM pariSvajya parasparam 07165064a abravIc ca tadA bhImaH pArSataM zatrutApanam 07165064c bhUyo 'haM tvAM vijayinaM pariSvakSyAmi pArSata 07165064e sUtaputre hate pApe dhArtarASTre ca saMyuge 07165065a etAvad uktvA bhImas tu harSeNa mahatA yutaH 07165065c bAhuzabdena pRthivIM kampayAm Asa pANDavaH 07165066a tasya zabdena vitrastAH prAdravaMs tAvakA yudhi 07165066c kSatradharmaM samutsRjya palAyanaparAyaNAH 07165067a pANDavAs tu jayaM labdhvA hRSTA hy Asan vizAM pate 07165067c arikSayaM ca saMgrAme tena te sukham Apnuvan 07165068a tato droNe hate rAjan kuravaH zastrapIDitAH 07165068c hatapravIrA vidhvastA bhRzaM zokaparAyaNAH 07165069a vicetaso hatotsAhAH kazmalAbhihataujasaH 07165069c ArtasvareNa mahatA putraM te paryavArayan 07165070a rajasvalA vepamAnA vIkSamANA dizo daza 07165070c azrukaNThA yathA daityA hiraNyAkSe purA hate 07165071a sa taiH parivRto rAjA trastaiH kSudramRgair iva 07165071c azaknuvann avasthAtum apAyAt tanayas tava 07165072a kSutpipAsAparizrAntAs te yodhAs tava bhArata 07165072c Adityena ca saMtaptA bhRzaM vimanaso 'bhavan 07165073a bhAskarasyeva patanaM samudrasyeva zoSaNam 07165073c viparyAsaM yathA meror vAsavasyeva nirjayam 07165074a amarSaNIyaM tad dRSTvA bhAradvAjasya pAtanam 07165074c trastarUpatarA rAjan kauravAH prAdravan bhayAt 07165075a gAndhArarAjaH zakunis trastas trastataraiH saha 07165075c hataM rukmarathaM dRSTvA prAdravat sahito rathaiH 07165076a varUthinIM vegavatIM vidrutAM sapatAkinIm 07165076c parigRhya mahAsenAM sUtaputro 'payAd bhayAt 07165077a rathanAgAzvakalilAM puraskRtya tu vAhinIm 07165077c madrANAm IzvaraH zalyo vIkSamANo 'payAd bhayAt 07165078a hatapravIrair bhUyiSThaM dvipair bahupadAtibhiH 07165078c vRtaH zAradvato 'gacchat kaSTaM kaSTam iti bruvan 07165079a bhojAnIkena ziSTena kaliGgAraTTabAhlikaiH 07165079c kRtavarmA vRto rAjan prAyAt sujavanair hayaiH 07165080a padAtigaNasaMyuktas trasto rAjan bhayArditaH 07165080c ulUkaH prAdravat tatra dRSTvA droNaM nipAtitam 07165081a darzanIyo yuvA caiva zaurye ca kRtalakSaNaH 07165081c duHzAsano bhRzodvignaH prAdravad gajasaMvRtaH 07165082a gajAzvarathasaMyukto vRtaz caiva padAtibhiH 07165082c duryodhano mahArAja prAyAt tatra mahArathaH 07165083a gajAn rathAn samAruhya parasyApi hayAJ janAH 07165083c prakIrNakezA vidhvastA na dvAv ekatra dhAvataH 07165084a nedam astIti puruSA hatotsAhA hataujasaH 07165084c utsRjya kavacAn anye prAdravaMs tAvakA vibho 07165085a anyonyaM te samAkrozan sainikA bharatarSabha 07165085c tiSTha tiSTheti na ca te svayaM tatrAvatasthire 07165086a dhuryAn pramucya tu rathAd dhatasUtAn svalaMkRtAn 07165086c adhiruhya hayAn yodhAH kSipraM padbhir acodayan 07165087a dravamANe tathA sainye trastarUpe hataujasi 07165087c pratisrota iva grAho droNaputraH parAn iyAt 07165088a hatvA bahuvidhAM senAM pANDUnAM yuddhadurmadaH 07165088c kathaM cit saMkaTAn mukto mattadviradavikramaH 07165089a dravamANaM balaM dRSTvA palAyanakRtakSaNam 07165089c duryodhanaM samAsAdya droNaputro 'bravId idam 07165090a kim iyaM dravate senA trastarUpeva bhArata 07165090c dravamANAM ca rAjendra nAvasthApayase raNe 07165091a tvaM cApi na yathApUrvaM prakRtistho narAdhipa 07165091c karNaprabhRtayaz ceme nAvatiSThanti pArthivAH 07165092a anyeSv api ca yuddheSu naiva senAdravat tadA 07165092c kaccit kSemaM mahAbAho tava sainyasya bhArata 07165093a kasminn idaM hate rAjan rathasiMhe balaM tava 07165093c etAm avasthAM saMprAptaM tan mamAcakSva kaurava 07165094a tat tu duryodhanaH zrutvA droNaputrasya bhASitam 07165094c ghoram apriyam AkhyAtuM nAzakat pArthivarSabhaH 07165095a bhinnA naur iva te putro nimagnaH zokasAgare 07165095c bASpeNa pihito dRSTvA droNaputraM rathe sthitam 07165096a tataH zAradvataM rAjA savrIDam idam abravIt 07165096c zaMseha sarvaM bhadraM te yathA sainyam idaM drutam 07165097a atha zAradvato rAjann ArtiM gacchan punaH punaH 07165097c zazaMsa droNaputrAya yathA droNo nipAtitaH 07165098 kRpa uvAca 07165098a vayaM droNaM puraskRtya pRthivyAM pravaraM ratham 07165098c prAvartayAma saMgrAmaM pAJcAlair eva kevalaiH 07165099a tataH pravRtte saMgrAme vimizrAH kurusomakAH 07165099c anyonyam abhigarjantaH zastrair dehAn apAtayan 07165100a tato droNo brAhmam astraM vikurvANo nararSabhaH 07165100c ahanac chAtravAn bhallaiH zatazo 'tha sahasrazaH 07165101a pANDavAH kekayA matsyAH pAJcAlAz ca vizeSataH 07165101c saMkhye droNarathaM prApya vyanazan kAlacoditAH 07165102a sahasraM rathasiMhAnAM dvisAhasraM ca dantinAm 07165102c droNo brahmAstranirdagdhaM preSayAm Asa mRtyave 07165103a AkarNapalitaH zyAmo vayasAzItipaJcakaH 07165103c raNe paryacarad droNo vRddhaH SoDazavarSavat 07165104a klizyamAneSu sainyeSu vadhyamAneSu rAjasu 07165104c amarSavazam ApannAH pAJcAlA vimukhAbhavan 07165105a teSu kiM cit prabhagneSu vimukheSu sapatnajit 07165105c divyam astraM vikurvANo babhUvArka ivoditaH 07165106a sa madhyaM prApya pANDUnAM zararazmiH pratApavAn 07165106c madhyaMgata ivAdityo duSprekSyas te pitAbhavat 07165107a te dahyamAnA droNena sUryeNeva virAjatA 07165107c dagdhavIryA nirutsAhA babhUvur gatacetasaH 07165108a tAn dRSTvA pIDitAn bANair droNena madhusUdanaH 07165108c jayaiSI pANDuputrANAm idaM vacanam abravIt 07165109a naiSa jAtu paraiH zakyo jetuM zastrabhRtAM varaH 07165109c api vRtrahaNA saMkhye rathayUthapayUthapaH 07165110a te yUyaM dharmam utsRjya jayaM rakSata pANDavAH 07165110c yathA vaH saMyuge sarvAn na hanyAd rukmavAhanaH 07165111a azvatthAmni hate naiSa yudhyed iti matir mama 07165111c hataM taM saMyuge kaz cid AkhyAtv asmai mRSA naraH 07165112a etan nArocayad vAkyaM kuntIputro dhanaMjayaH 07165112c arocayaMs tu sarve 'nye kRcchreNa tu yudhiSThiraH 07165113a bhImasenas tu savrIDam abravIt pitaraM tava 07165113c azvatthAmA hata iti tac cAbudhyata te pitA 07165114a sa zaGkamAnas tan mithyA dharmarAjam apRcchata 07165114c hataM vApy ahataM vAjau tvAM pitA putravatsalaH 07165115a tadatathyabhaye magno jaye sakto yudhiSThiraH 07165115c azvatthAmAnam AhedaM hataH kuJjara ity uta 07165115e bhImena girivarSmANaM mAlavasyendravarmaNaH 07165116a upasRtya tadA droNam uccair idam abhASata 07165116c yasyArthe zastram Adhatse yam avekSya ca jIvasi 07165116e putras te dayito nityaM so 'zvatthAmA nipAtitaH 07165117a tac chrutvA vimanAs tatra AcAryo mahad apriyam 07165117c niyamya divyAny astrANi nAyudhyata yathA purA 07165118a taM dRSTvA paramodvignaM zokopahatacetasam 07165118c pAJcAlarAjasya sutaH krUrakarmA samAdravat 07165119a taM dRSTvA vihitaM mRtyuM lokatattvavicakSaNaH 07165119c divyAny astrANy athotsRjya raNe prAya upAvizat 07165120a tato 'sya kezAn savyena gRhItvA pANinA tadA 07165120c pArSataH krozamAnAnAM vIrANAm acchinac chiraH 07165121a na hantavyo na hantavya iti te sarvato 'bruvan 07165121c tathaiva cArjuno vAhAd avaruhyainam Adravat 07165122a udyamya bAhU tvarito bruvANaz ca punaH punaH 07165122c jIvantam AnayAcAryaM mA vadhIr iti dharmavit 07165123a tathApi vAryamANena kauravair arjunena ca 07165123c hata eva nRzaMsena pitA tava nararSabha 07165124a sainikAz ca tataH sarve prAdravanta bhayArditAH 07165124c vayaM cApi nirutsAhA hate pitari te 'nagha 07165125 saMjaya uvAca 07165125a tac chrutvA droNaputras tu nidhanaM pitur Ahave 07165125c krodham AhArayat tIvraM padAhata ivoragaH 07166001 dhRtarASTra uvAca 07166001a adharmeNa hataM zrutvA dhRSTadyumnena saMjaya 07166001c brAhmaNaM pitaraM vRddham azvatthAmA kim abravIt 07166002a mAnuSaM vAruNAgneyaM brAhmam astraM ca vIryavAn 07166002c aindraM nArAyaNaM caiva yasmin nityaM pratiSThitam 07166003a tam adharmeNa dharmiSThaM dhRSTadyumnena saMjaya 07166003c zrutvA nihatam AcAryam azvatthAmA kim abravIt 07166004a yena rAmAd avApyeha dhanurvedaM mahAtmanA 07166004c proktAny astrANi divyAni putrAya gurukAGkSiNe 07166005a ekam eva hi loke 'sminn Atmano guNavattaram 07166005c icchanti putraM puruSA loke nAnyaM kathaM cana 07166006a AcAryANAM bhavanty eva rahasyAni mahAtmanAm 07166006c tAni putrAya vA dadyuH ziSyAyAnugatAya vA 07166007a sa zilpaM prApya tat sarvaM savizeSaM ca saMjaya 07166007c zUraH zAradvatIputraH saMkhye droNAd anantaraH 07166008a rAmasyAnumataH zAstre puraMdarasamo yudhi 07166008c kArtavIryasamo vIrye bRhaspatisamo matau 07166009a mahIdharasamo dhRtyA tejasAgnisamo yuvA 07166009c samudra iva gAmbhIrye krodhe sarpaviSopamaH 07166010a sa rathI prathamo loke dRDhadhanvA jitaklamaH 07166010c zIghro 'nila ivAkrande caran kruddha ivAntakaH 07166011a asyatA yena saMgrAme dharaNyabhinipIDitA 07166011c yo na vyathati saMgrAme vIraH satyaparAkramaH 07166012a vedasnAto vratasnAto dhanurvede ca pAragaH 07166012c mahodadhir ivAkSobhyo rAmo dAzarathir yathA 07166013a tam adharmeNa dharmiSThaM dhRSTadyumnena saMyuge 07166013c zrutvA nihatam AcAryam azvatthAmA kim abravIt 07166014a dhRSTadyumnasya yo mRtyuH sRSTas tena mahAtmanA 07166014c yathA droNasya pAJcAlyo yajJasenasuto 'bhavat 07166015a taM nRzaMsena pApena krUreNAtyalpadarzinA 07166015c zrutvA nihatam AcAryam azvatthAmA kim abravIt 07166016 saMjaya uvAca 07166016a chadmanA nihataM zrutvA pitaraM pApakarmaNA 07166016c bASpeNApUryata drauNI roSeNa ca nararSabha 07166017a tasya kruddhasya rAjendra vapur divyam adRzyata 07166017c antakasyeva bhUtAni jihIrSoH kAlaparyaye 07166018a azrupUrNe tato netre apamRjya punaH punaH 07166018c uvAca kopAn niHzvasya duryodhanam idaM vacaH 07166019a pitA mama yathA kSudrair nyastazastro nipAtitaH 07166019c dharmadhvajavatA pApaM kRtaM tad viditaM mama 07166019e anAryaM sunRzaMsasya dharmaputrasya me zrutam 07166020a yuddheSv api pravRttAnAM dhruvau jayaparAjayau 07166020c dvayam etad bhaved rAjan vadhas tatra prazasyate 07166021a nyAyavRtto vadho yas tu saMgrAme yudhyato bhavet 07166021c na sa duHkhAya bhavati tathA dRSTo hi sa dvijaH 07166022a gataH sa vIralokAya pitA mama na saMzayaH 07166022c na zocyaH puruSavyAghras tathA sa nidhanaM gataH 07166023a yat tu dharmapravRttaH san kezagrahaNam AptavAn 07166023c pazyatAM sarvasainyAnAM tan me marmANi kRntati 07166024a kAmAt krodhAd avajJAnAd darpAd bAlyena vA punaH 07166024c vaidharmikAni kurvanti tathA paribhavena ca 07166025a tad idaM pArSateneha mahad AdharmikaM kRtam 07166025c avajJAya ca mAM nUnaM nRzaMsena durAtmanA 07166026a tasyAnubandhaM sa draSTA dhRSTadyumnaH sudAruNam 07166026c anAryaM paramaM kRtvA mithyAvAdI ca pANDavaH 07166027a yo hy asau chadmanAcAryaM zastraM saMnyAsayat tadA 07166027c tasyAdya dharmarAjasya bhUmiH pAsyati zoNitam 07166028a sarvopAyair yatiSyAmi pAJcAlAnAm ahaM vadhe 07166028c dhRSTadyumnaM ca samare hantAhaM pApakAriNam 07166029a karmaNA yena teneha mRdunA dAruNena vA 07166029c pAJcAlAnAM vadhaM kRtvA zAntiM labdhAsmi kaurava 07166030a yadarthaM puruSavyAghra putram icchanti mAnavAH 07166030c pretya ceha ca saMprAptaM trANAya mahato bhayAt 07166031a pitrA tu mama sAvasthA prAptA nirbandhunA yathA 07166031c mayi zailapratIkAze putre ziSye ca jIvati 07166032a dhiG mamAstrANi divyAni dhig bAhU dhik parAkramam 07166032c yan mAM droNaH sutaM prApya kezagrahaNam AptavAn 07166033a sa tathAhaM kariSyAmi yathA bharatasattama 07166033c paralokagatasyApi gamiSyAmy anRNaH pituH 07166034a AryeNa tu na vaktavyA kadA cit stutir AtmanaH 07166034c pitur vadham amRSyaMs tu vakSyAmy adyeha pauruSam 07166035a adya pazyantu me vIryaM pANDavAH sajanArdanAH 07166035c mRdnataH sarvasainyAni yugAntam iva kurvataH 07166036a na hi devA na gandharvA nAsurA na ca rAkSasAH 07166036c adya zaktA raNe jetuM rathasthaM mAM nararSabha 07166037a mad anyo nAsti loke 'sminn arjunAd vAstravittamaH 07166037c ahaM hi jvalatAM madhye mayUkhAnAm ivAMzumAn 07166037e prayoktA devasRSTAnAm astrANAM pRtanAgataH 07166038a kRzAzvatanayA hy adya matprayuktA mahAmRdhe 07166038c darzayanto ''tmano vIryaM pramathiSyanti pANDavAn 07166039a adya sarvA dizo rAjan dhArAbhir iva saMkulAH 07166039c AvRtAH patribhis tIkSNair draSTAro mAmakair iha 07166040a kiran hi zarajAlAni sarvato bhairavasvaram 07166040c zatrUn nipAtayiSyAmi mahAvAta iva drumAn 07166041a na ca jAnAti bIbhatsus tad astraM na janArdanaH 07166041c na bhImaseno na yamau na ca rAjA yudhiSThiraH 07166042a na pArSato durAtmAsau na zikhaNDI na sAtyakiH 07166042c yad idaM mayi kauravya sakalyaM sanivartanam 07166043a nArAyaNAya me pitrA praNamya vidhipUrvakam 07166043c upahAraH purA datto brahmarUpa upasthite 07166044a taM svayaM pratigRhyAtha bhagavAn sa varaM dadau 07166044c vavre pitA me paramam astraM nArAyaNaM tataH 07166045a athainam abravId rAjan bhagavAn devasattamaH 07166045c bhavitA tvatsamo nAnyaH kaz cid yudhi naraH kva cit 07166046a na tv idaM sahasA brahman prayoktavyaM kathaM cana 07166046c na hy etad astram anyatra vadhAc chatror nivartate 07166047a na caitac chakyate jJAtuM ko na vadhyed iti prabho 07166047c avadhyam api hanyAd dhi tasmAn naitat prayojayet 07166048a vadhaH saMkhye dravaz caiva zastrANAM ca visarjanam 07166048c prayAcanaM ca zatrUNAM gamanaM zaraNasya ca 07166049a ete prazamane yogA mahAstrasya paraMtapa 07166049c sarvathA pIDito hi syAd avadhyAn pIDayan raNe 07166050a taj jagrAha pitA mahyam abravIc caiva sa prabhuH 07166050c tvaM varSiSyasi divyAni zastravarSANy anekazaH 07166050e anenAstreNa saMgrAme tejasA ca jvaliSyasi 07166051a evam uktvA sa bhagavAn divam Acakrame prabhuH 07166051c etan nArAyaNAd astraM tat prAptaM mama bandhunA 07166052a tenAhaM pANDavAMz caiva pAJcAlAn matsyakekayAn 07166052c vidrAvayiSyAmi raNe zacIpatir ivAsurAn 07166053a yathA yathAham iccheyaM tathA bhUtvA zarA mama 07166053c nipateyuH sapatneSu vikramatsv api bhArata 07166054a yatheSTam azmavarSeNa pravarSiSye raNe sthitaH 07166054c ayomukhaiz ca vihagair drAvayiSye mahArathAn 07166054e parazvadhAMz ca vividhAn prasakSye 'ham asaMzayam 07166055a so 'haM nArAyaNAstreNa mahatA zatrutApana 07166055c zatrUn vidhvaMsayiSyAmi kadarthIkRtya pANDavAn 07166056a mitrabrahmagurudveSI jAlmakaH suvigarhitaH 07166056c pAJcAlApasadaz cAdya na me jIvan vimokSyate 07166057a tac chrutvA droNaputrasya paryavartata vAhinI 07166057c tataH sarve mahAzaGkhAn dadhmuH puruSasattamAH 07166058a bherIz cAbhyahanan hRSTA DiNDimAMz ca sahasrazaH 07166058c tathA nanAda vasudhA khuranemiprapIDitA 07166058e sa zabdas tumulaH khaM dyAM pRthivIM ca vyanAdayat 07166059a taM zabdaM pANDavAH zrutvA parjanyaninadopamam 07166059c sametya rathinAM zreSThAH sahitAH saMnyamantrayan 07166060a tathoktvA droNaputro 'pi tadopaspRzya bhArata 07166060c prAduzcakAra tad divyam astraM nArAyaNaM tadA 07167001 saMjaya uvAca 07167001a prAdurbhUte tatas tasminn astre nArAyaNe tadA 07167001c prAvAt sapRSato vAyur anabhre stanayitnumAn 07167002a cacAla pRthivI cApi cukSubhe ca mahodadhiH 07167002c pratisrotaH pravRttAz ca gantuM tatra samudragAH 07167003a zikharANi vyadIryanta girINAM tatra bhArata 07167003c apasavyaM mRgAz caiva pANDuputrAn pracakrire 07167004a tamasA cAvakIryanta sUryaz ca kaluSo 'bhavat 07167004c saMpatanti ca bhUtAni kravyAdAni prahRSTavat 07167005a devadAnavagandharvAs trastA Asan vizAM pate 07167005c kathaM kathAbhavat tIvrA dRSTvA tad vyAkulaM mahat 07167006a vyathitAH sarvarAjAnas tadA hy Asan vicetasaH 07167006c tad dRSTvA ghorarUpaM tu drauNer astraM bhayAvaham 07167007 dhRtarASTra uvAca 07167007a nivartiteSu sainyeSu droNaputreNa saMyuge 07167007c bhRzaM zokAbhitaptena pitur vadham amRSyatA 07167008a kurUn Apatato dRSTvA dhRSTadyumnasya rakSaNe 07167008c ko mantraH pANDaveSv AsIt tan mamAcakSva saMjaya 07167009 saMjaya uvAca 07167009a prAg eva vidrutAn dRSTvA dhArtarASTrAn yudhiSThiraH 07167009c punaz ca tumulaM zabdaM zrutvArjunam abhASata 07167010a AcArye nihate droNe dhRSTadyumnena saMyuge 07167010c nihate vajrahastena yathA vRtre mahAsure 07167011a nAzaMsanta jayaM yuddhe dInAtmAno dhanaMjaya 07167011c AtmatrANe matiM kRtvA prAdravan kuravo yathA 07167012a ke cid bhrAntai rathais tUrNaM nihatapArSNiyantRbhiH 07167012c vipatAkadhvajacchatraiH pArthivAH zIrNakUbaraiH 07167013a bhagnanIDair AkulAzvair AruhyAnye vicetasaH 07167013c bhItAH pAdair hayAn ke cit tvarayantaH svayaM rathaiH 07167013e yugacakrAkSabhagnaiz ca drutAH ke cid bhayAturAH 07167014a gajaskandheSu saMsyUtA nArAcaiz calitAsanAH 07167014c zarArtair vidrutair nAgair hRtAH ke cid dizo daza 07167015a vizastrakavacAz cAnye vAhanebhyaH kSitiM gatAH 07167015c saMchinnA nemiSu gatA mRditAz ca hayadvipaiH 07167016a krozantas tAta putreti palAyanto 'pare bhayAt 07167016c nAbhijAnanti cAnyonyaM kazmalAbhihataujasaH 07167017a putrAn pitqn sakhIn bhrAtqn samAropya dRDhakSatAn 07167017c jalena kledayanty anye vimucya kavacAny api 07167018a avasthAM tAdRzIM prApya hate droNe drutaM balam 07167018c punar AvartitaM kena yadi jAnAsi zaMsa me 07167019a hayAnAM heSatAM zabdaH kuJjarANAM ca bRMhatAm 07167019c rathanemisvanaz cAtra vimizraH zrUyate mahAn 07167020a ete zabdA bhRzaM tIvrAH pravRttAH kurusAgare 07167020c muhur muhur udIryantaH kampayanti hi mAmakAn 07167021a ya eSa tumulaH zabdaH zrUyate lomaharSaNaH 07167021c sendrAn apy eSa lokAMs trIn bhaJjyAd iti matir mama 07167022a manye vajradharasyaiSa ninAdo bhairavasvanaH 07167022c droNe hate kauravArthaM vyaktam abhyeti vAsavaH 07167023a prahRSTalomakUpAH sma saMvignarathakuJjarAH 07167023c dhanaMjaya guruM zrutvA tatra nAdaM subhISaNam 07167024a ka eSa kauravAn dIrNAn avasthApya mahArathaH 07167024c nivartayati yuddhArthaM mRdhe devezvaro yathA 07167025 arjuna uvAca 07167025a udyamyAtmAnam ugrAya karmaNe dhairyam AsthitAH 07167025c dhamanti kauravAH zaGkhAn yasya vIryam upAzritAH 07167026a yatra te saMzayo rAjan nyastazastre gurau hate 07167026c dhArtarASTrAn avasthApya ka eSa nadatIti ha 07167027a hrImantaM taM mahAbAhuM mattadviradagAminam 07167027c vyAkhyAsyAmy ugrakarmANaM kurUNAm abhayaMkaram 07167028a yasmiJ jAte dadau droNo gavAM dazazataM dhanam 07167028c brAhmaNebhyo mahArhebhyaH so 'zvatthAmaiSa garjati 07167029a jAtamAtreNa vIreNa yenoccaiHzravasA iva 07167029c heSatA kampitA bhUmir lokAz ca sakalAs trayaH 07167030a tac chrutvAntarhitaM bhUtaM nAma cAsyAkarot tadA 07167030c azvatthAmeti so 'dyaiSa zUro nadati pANDava 07167031a yo 'dyAnAtha ivAkramya pArSatena hatas tathA 07167031c karmaNA sunRzaMsena tasya nAtho vyavasthitaH 07167032a guruM me yatra pAJcAlyaH kezapakSe parAmRzat 07167032c tan na jAtu kSamed drauNir jAnan pauruSam AtmanaH 07167033a upacIrNo gurur mithyA bhavatA rAjyakAraNAt 07167033c dharmajJena satA nAma so 'dharmaH sumahAn kRtaH 07167034a sarvadharmopapanno 'yaM mama ziSyaz ca pANDavaH 07167034c nAyaM vakSyati mithyeti pratyayaM kRtavAMs tvayi 07167035a sa satyakaJcukaM nAma praviSTena tato 'nRtam 07167035c AcArya ukto bhavatA hataH kuJjara ity uta 07167036a tataH zastraM samutsRjya nirmamo gatacetanaH 07167036c AsIt sa vihvalo rAjan yathA dRSTas tvayA vibhuH 07167037a sa tu zokena cAviSTo vimukhaH putravatsalaH 07167037c zAzvataM dharmam utsRjya guruH ziSyeNa ghAtitaH 07167038a nyastazastram adharmeNa ghAtayitvA guruM bhavAn 07167038c rakSatv idAnIM sAmAtyo yadi zaknoSi pArSatam 07167039a grastam AcAryaputreNa kruddhena hatabandhunA 07167039c sarve vayaM paritrAtuM na zakSyAmo 'dya pArSatam 07167040a sauhArdaM sarvabhUteSu yaH karoty atimAtrazaH 07167040c so 'dya kezagrahaM zrutvA pitur dhakSyati no raNe 07167041a vikrozamAne hi mayi bhRzam AcAryagRddhini 07167041c avakIrya svadharmaM hi ziSyeNa nihato guruH 07167042a yadA gataM vayo bhUyaH ziSTam alpataraM ca naH 07167042c tasyedAnIM vikAro 'yam adharmo yatkRto mahAn 07167043a piteva nityaM sauhArdAt piteva sa hi dharmataH 07167043c so 'lpakAlasya rAjyasya kAraNAn nihato guruH 07167044a dhRtarASTreNa bhISmAya droNAya ca vizAM pate 07167044c visRSTA pRthivI sarvA saha putraiz ca tatparaiH 07167045a sa prApya tAdRzIM vRttiM satkRtaH satataM paraiH 07167045c avRNIta sadA putrAn mAm evAbhyadhikaM guruH 07167046a akSIyamANo nyastAstras tvadvAkyenAhave hataH 07167046c na tv enaM yudhyamAnaM vai hanyAd api zatakratuH 07167047a tasyAcAryasya vRddhasya droho nityopakAriNaH 07167047c kRto hy anAryair asmAbhI rAjyArthe laghubuddhibhiH 07167048a putrAn bhrAtqn pitqn dArAJ jIvitaM caiva vAsaviH 07167048c tyajet sarvaM mama premNA jAnAty etad dhi me guruH 07167049a sa mayA rAjyakAmena hanyamAno 'py upekSitaH 07167049c tasmAd avAkzirA rAjan prApto 'smi narakaM vibho 07167050a brAhmaNaM vRddham AcAryaM nyastazastraM yathA munim 07167050c ghAtayitvAdya rAjyArthe mRtaM zreyo na jIvitam 07168001 saMjaya uvAca 07168001a arjunasya vacaH zrutvA nocus tatra mahArathAH 07168001c apriyaM vA priyaM vApi mahArAja dhanaMjayam 07168002a tataH kruddho mahAbAhur bhImaseno 'bhyabhASata 07168002c utsmayann iva kaunteyam arjunaM bharatarSabha 07168003a munir yathAraNyagato bhASase dharmasaMhitam 07168003c nyastadaNDo yathA pArtha brAhmaNaH saMzitavrataH 07168004a kSatAt trAtA kSatAj jIvan kSAntas triSv api sAdhuSu 07168004c kSatriyaH kSitim Apnoti kSipraM dharmaM yazaH zriyam 07168005a sa bhavAn kSatriyaguNair yuktaH sarvaiH kulodvahaH 07168005c avipazcid yathA vAkyaM vyAharan nAdya zobhase 07168006a parAkramas te kaunteya zakrasyeva zacIpateH 07168006c na cAtivartase dharmaM velAm iva mahodadhiH 07168007a na pUjayet tvA ko 'nvadya yat trayodazavArSikam 07168007c amarSaM pRSThataH kRtvA dharmam evAbhikAGkSase 07168008a diSTyA tAta manas te 'dya svadharmam anuvartate 07168008c AnRzaMsye ca te diSTyA buddhiH satatam acyuta 07168009a yat tu dharmapravRttasya hRtaM rAjyam adharmataH 07168009c draupadI ca parAmRSTA sabhAm AnIya zatrubhiH 07168010a vanaM pravrAjitAz cAsma valkalAjinavAsasaH 07168010c anarhamANAs taM bhAvaM trayodaza samAH paraiH 07168011a etAny amarSasthAnAni marSitAni tvayAnagha 07168011c kSatradharmaprasaktena sarvam etad anuSThitam 07168012a tam adharmam apAkraSTum ArabdhaH sahitas tvayA 07168012c sAnubandhAn haniSyAmi kSudrAn rAjyaharAn aham 07168013a tvayA tu kathitaM pUrvaM yuddhAyAbhyAgatA vayam 07168013c ghaTAmaz ca yathAzakti tvaM tu no 'dya jugupsase 07168014a svadharmaM necchase jJAtuM mithyA vacanam eva te 07168014c bhayArditAnAm asmAkaM vAcA marmANi kRntasi 07168015a vapan vraNe kSAram iva kSatAnAM zatrukarzana 07168015c vidIryate me hRdayaM tvayA vAkzalyapIDitam 07168016a adharmam etad vipulaM dhArmikaH san na budhyase 07168016c yat tvam AtmAnam asmAMz ca prazaMsyAn na prazaMsasi 07168016e yaH kalAM SoDazIM tvatto nArhate taM prazaMsasi 07168017a svayam evAtmano vaktuM na yuktaM guNasaMstavam 07168017c dArayeyaM mahIM krodhAd vikireyaM ca parvatAn 07168018a Avidhya ca gadAM gurvIM bhImAM kAJcanamAlinIm 07168018c giriprakAzAn kSitijAn bhaJjeyam anilo yathA 07168019a sa tvam evaMvidhaM jAnan bhrAtaraM mAM nararSabha 07168019c droNaputrAd bhayaM kartuM nArhasy amitavikrama 07168020a atha vA tiSTha bIbhatso saha sarvair nararSabhaiH 07168020c aham enaM gadApANir jeSyAmy eko mahAhave 07168021a tataH pAJcAlarAjasya putraH pArtham athAbravIt 07168021c saMkruddham iva nardantaM hiraNyakazipuM hariH 07168022a bIbhatso viprakarmANi viditAni manISiNAm 07168022c yAjanAdhyApane dAnaM tathA yajJapratigrahau 07168023a SaSTham adhyayanaM nAma teSAM kasmin pratiSThitaH 07168023c hato droNo mayA yat tat kiM mAM pArtha vigarhase 07168024a apakrAntaH svadharmAc ca kSatradharmam upAzritaH 07168024c amAnuSeNa hanty asmAn astreNa kSudrakarmakRt 07168025a tathA mAyAM prayuJjAnam asahyaM brAhmaNabruvam 07168025c mAyayaiva nihanyAd yo na yuktaM pArtha tatra kim 07168026a tasmiMs tathA mayA zaste yadi drauNAyanI ruSA 07168026c kurute bhairavaM nAdaM tatra kiM mama hIyate 07168027a na cAdbhutam idaM manye yad drauNiH zuddhagarjayA 07168027c ghAtayiSyati kauravyAn paritrAtum azaknuvan 07168028a yac ca mAM dhArmiko bhUtvA bravISi gurughAtinam 07168028c tadartham aham utpannaH pAJcAlyasya suto 'nalAt 07168029a yasya kAryam akAryaM vA yudhyataH syAt samaM raNe 07168029c taM kathaM brAhmaNaM brUyAH kSatriyaM vA dhanaMjaya 07168030a yo hy anastravido hanyAd brahmAstraiH krodhamUrchitaH 07168030c sarvopAyair na sa kathaM vadhyaH puruSasattama 07168031a vidharmiNaM dharmavidbhiH proktaM teSAM viSopamam 07168031c jAnan dharmArthatattvajJaH kim arjuna vigarhase 07168032a nRzaMsaH sa mayAkramya ratha eva nipAtitaH 07168032c tan mAbhinandyaM bIbhatso kimarthaM nAbhinandase 07168033a kRte raNe kathaM pArtha jvalanArkaviSopamam 07168033c bhImaM droNazirazchede prazasyaM na prazaMsasi 07168034a yo 'sau mamaiva nAnyasya bAndhavAn yudhi jaghnivAn 07168034c chittvApi tasya mUrdhAnaM naivAsmi vigatajvaraH 07168035a tac ca me kRntate marma yan na tasya ziro mayA 07168035c niSAdaviSaye kSiptaM jayadrathaziro yathA 07168036a avadhaz cApi zatrUNAm adharmaH ziSyate 'rjuna 07168036c kSatriyasya hy ayaM dharmo hanyAd dhanyeta vA punaH 07168037a sa zatrur nihataH saMkhye mayA dharmeNa pANDava 07168037c yathA tvayA hataH zUro bhagadattaH pituH sakhA 07168038a pitAmahaM raNe hatvA manyase dharmam AtmanaH 07168038c mayA zatrau hate kasmAt pApe dharmaM na manyase 07168039a nAnRtaH pANDavo jyeSTho nAhaM vAdhArmiko 'rjuna 07168039c ziSyadhruG nihataH pApo yudhyasva vijayas tava 07169001 dhRtarASTra uvAca 07169001a sAGgA vedA yathAnyAyaM yenAdhItA mahAtmanA 07169001c yasmin sAkSAd dhanurvedo hrIniSedhe pratiSThitaH 07169002a tasminn Akruzyati droNe maharSitanaye tadA 07169002c nIcAtmanA nRzaMsena kSudreNa gurughAtinA 07169003a yasya prasAdAt karmANi kurvanti puruSarSabhAH 07169003c amAnuSANi saMgrAme devair asukarANi ca 07169004a tasminn Akruzyati droNe samakSaM pApakarmiNaH 07169004c nAmarSaM tatra kurvanti dhik kSatraM dhig amarSitam 07169005a pArthAH sarve ca rAjAnaH pRthivyAM ye dhanurdharAH 07169005c zrutvA kim AhuH pAJcAlyaM tan mamAcakSva saMjaya 07169006 saMjaya uvAca 07169006a zrutvA drupadaputrasya tA vAcaH krUrakarmaNaH 07169006c tUSNIM babhUvU rAjAnaH sarva eva vizAM pate 07169007a arjunas tu kaTAkSeNa jihmaM prekSya ca pArSatam 07169007c sabASpam abhiniHzvasya dhig dhig dhig iti cAbravIt 07169008a yudhiSThiraz ca bhImaz ca yamau kRSNas tathApare 07169008c Asan suvrIDitA rAjan sAtyakir idam abravIt 07169009a nehAsti puruSaH kaz cid ya imaM pApapUruSam 07169009c bhASamANam akalyANaM zIghraM hanyAn narAdhamam 07169010a kathaM ca zatadhA jihvA na te mUrdhA ca dIryate 07169010c gurum AkrozataH kSudra na cAdharmeNa pAtyase 07169011a yApyas tvam asi pArthaiz ca sarvaiz cAndhakavRSNibhiH 07169011c yat karma kaluSaM kRtvA zlAghase janasaMsadi 07169012a akAryaM tAdRzaM kRtvA punar eva guruM kSipan 07169012c vadhyas tvaM na tvayArtho 'sti muhUrtam api jIvatA 07169013a kas tv etad vyavased Aryas tvad anyaH puruSAdhamaH 07169013c nigRhya kezeSu vadhaM guror dharmAtmanaH sataH 07169014a saptAvare tathA pUrve bAndhavAs te nipAtitAH 07169014c yazasA ca parityaktAs tvAM prApya kulapAMsanam 07169015a uktavAMz cApi yat pArthaM bhISmaM prati nararSabham 07169015c tathAnto vihitas tena svayam eva mahAtmanA 07169016a tasyApi tava sodaryo nihantA pApakRttamaH 07169016c nAnyaH pAJcAlaputrebhyo vidyate bhuvi pApakRt 07169017a sa cApi sRSTaH pitrA te bhISmasyAntakaraH kila 07169017c zikhaNDI rakSitas tena sa ca mRtyur mahAtmanaH 07169018a pAJcAlAz calitA dharmAt kSudrA mitragurudruhaH 07169018c tvAM prApya sahasodaryaM dhikkRtaM sarvasAdhubhiH 07169019a punaz ced IdRzIM vAcaM matsamIpe vadiSyasi 07169019c ziras te pAtayiSyAmi gadayA vajrakalpayA 07169020a sAtvatenaivam AkSiptaH pArSataH paruSAkSaram 07169020c saMrabdhaH sAtyakiM prAha saMkruddhaH prahasann iva 07169021a zrUyate zrUyate ceti kSamyate ceti mAdhava 07169021c na cAnArya zubhaM sAdhuM puruSaM kSeptum arhasi 07169022a kSamA prazasyate loke na tu pApo 'rhati kSamAm 07169022c kSamAvantaM hi pApAtmA jito 'yam iti manyate 07169023a sa tvaM kSudrasamAcAro nIcAtmA pApanizcayaH 07169023c A kezAgrAn nakhAgrAc ca vaktavyo vaktum icchasi 07169024a yaH sa bhUrizravAz chinne bhuje prAyagatas tvayA 07169024c vAryamANena nihatas tataH pApataraM nu kim 07169025a vyUhamAno mayA droNo divyenAstreNa saMyuge 07169025c visRSTazastro nihataH kiM tatra krUra duSkRtam 07169026a ayudhyamAnaM yas tv Ajau tathA prAyagataM munim 07169026c chinnabAhuM parair hanyAt sAtyake sa kathaM bhavet 07169027a nihatya tvAM yadA bhUmau sa vikrAmati vIryavAn 07169027c kiM tadA na nihaMsy enaM bhUtvA puruSasattamaH 07169028a tvayA punar anAryeNa pUrvaM pArthena nirjitaH 07169028c yadA tadA hataH zUraH saumadattiH pratApavAn 07169029a yatra yatra tu pANDUnAM droNo drAvayate camUm 07169029c kiraJ zarasahasrANi tatra tatra prayAmy aham 07169030a sa tvam evaMvidhaM kRtvA karma cANDAlavat svayam 07169030c vaktum icchasi vaktavyaH kasmAn mAM paruSANy atha 07169031a kartA tvaM karmaNograsya nAhaM vRSNikulAdhama 07169031c pApAnAM ca tvam AvAsaH karmaNAM mA punar vada 07169032a joSam Assva na mAM bhUyo vaktum arhasy ataH param 07169032c adharottaram etad dhi yan mA tvaM vaktum icchasi 07169033a atha vakSyasi mAM maurkhyAd bhUyaH paruSam IdRzam 07169033c gamayiSyAmi bANais tvAM yudhi vaivasvatakSayam 07169034a na caiva mUrkha dharmeNa kevalenaiva zakyate 07169034c teSAm api hy adharmeNa ceSTitaM zRNu yAdRzam 07169035a vaJcitaH pANDavaH pUrvam adharmeNa yudhiSThiraH 07169035c draupadI ca parikliSTA tathAdharmeNa sAtyake 07169036a pravrAjitA vanaM sarve pANDavAH saha kRSNayA 07169036c sarvasvam apakRSTaM ca tathAdharmeNa bAliza 07169037a adharmeNApakRSTaz ca madrarAjaH parair itaH 07169037c ito 'py adharmeNa hato bhISmaH kurupitAmahaH 07169037e bhUrizravA hy adharmeNa tvayA dharmavidA hataH 07169038a evaM parair AcaritaM pANDaveyaiz ca saMyuge 07169038c rakSamANair jayaM vIrair dharmajJair api sAtvata 07169039a durjJeyaH paramo dharmas tathAdharmaH sudurvidaH 07169039c yudhyasva kauravaiH sArdhaM mA gAH pitRnivezanam 07169040a evamAdIni vAkyAni krUrANi paruSANi ca 07169040c zrAvitaH sAtyakiH zrImAn Akampita ivAbhavat 07169041a tac chrutvA krodhatAmrAkSaH sAtyakis tv Adade gadAm 07169041c viniHzvasya yathA sarpaH praNidhAya rathe dhanuH 07169042a tato 'bhipatya pAJcAlyaM saMrambheNedam abravIt 07169042c na tvAM vakSyAmi paruSaM haniSye tvAM vadhakSamam 07169043a tam ApatantaM sahasA mahAbalam amarSaNam 07169043c pAJcAlyAyAbhisaMkruddham antakAyAntakopamam 07169044a codito vAsudevena bhImaseno mahAbalaH 07169044c avaplutya rathAt tUrNaM bAhubhyAM samavArayat 07169045a dravamANaM tathA kruddhaM sAtyakiM pANDavo balI 07169045c praskandamAnam AdAya jagAma balinaM balAt 07169046a sthitvA viSTabhya caraNau bhImena zinipuMgavaH 07169046c nigRhItaH pade SaSThe balena balinAM varaH 07169047a avaruhya rathAt taM tu hriyamANaM balIyasA 07169047c uvAca zlakSNayA vAcA sahadevo vizAM pate 07169048a asmAkaM puruSavyAghra mitram anyan na vidyate 07169048c param andhakavRSNibhyaH pAJcAlebhyaz ca mAdhava 07169049a tathaivAndhakavRSNInAM tava caiva vizeSataH 07169049c kRSNasya ca tathAsmatto mitram anyan na vidyate 07169050a pAJcAlAnAM ca vArSNeya samudrAntAM vicinvatAm 07169050c nAnyad asti paraM mitraM yathA pANDavavRSNayaH 07169051a sa bhavAn IdRzaM mitraM manyate ca yathA bhavAn 07169051c bhavantaz ca yathAsmAkaM bhavatAM ca tathA vayam 07169052a sa evaM sarvadharmajJo mitradharmam anusmaran 07169052c niyaccha manyuM pAJcAlyAt prazAmya zinipuMgava 07169053a pArSatasya kSama tvaM vai kSamatAM tava pArSataH 07169053c vayaM kSamayitAraz ca kim anyatra zamAd bhavet 07169054a prazAmyamAne zaineye sahadevena mAriSa 07169054c pAJcAlarAjasya sutaH prahasann idam abravIt 07169055a muJca muJca zineH pautraM bhIma yuddhamadAnvitam 07169055c AsAdayatu mAm eSa dharAdharam ivAnilaH 07169056a yAvad asya zitair bANaiH saMrambhaM vinayAmy aham 07169056c yuddhazraddhAM ca kaunteya jIvitasya ca saMyuge 07169057a kiM nu zakyaM mayA kartuM kAryaM yad idam udyatam 07169057c sumahat pANDuputrANAm AyAnty ete hi kauravAH 07169058a atha vA phalgunaH sarvAn vArayiSyati saMyuge 07169058c aham apy asya mUrdhAnaM pAtayiSyAmi sAyakaiH 07169059a manyate chinnabAhuM mAM bhUrizravasam Ahave 07169059c utsRjainam ahaM vainam eSa mAM vA haniSyati 07169060a zRNvan pAJcAlavAkyAni sAtyakiH sarpavac chvasan 07169060c bhImabAhvantare sakto visphuraty anizaM balI 07169061a tvarayA vAsudevaz ca dharmarAjaz ca mAriSa 07169061c yatnena mahatA vIrau vArayAm Asatus tataH 07169062a nivArya parameSvAsau krodhasaMraktalocanau 07169062c yuyutsavaH parAn saMkhye pratIyuH kSatriyarSabhAH 07170001 saMjaya uvAca 07170001a tataH sa kadanaM cakre ripUNAM droNanandanaH 07170001c yugAnte sarvabhUtAnAM kAlasRSTa ivAntakaH 07170002a dhvajadrumaM zastrazRGgaM hatanAgamahAzilam 07170002c azvakiMpuruSAkIrNaM zarAsanalatAvRtam 07170003a zUlakravyAdasaMghuSTaM bhUtayakSagaNAkulam 07170003c nihatya zAtravAn bhallaiH so 'cinod dehaparvatam 07170004a tato vegena mahatA vinadya sa nararSabhaH 07170004c pratijJAM zrAvayAm Asa punar eva tavAtmajam 07170005a yasmAd yudhyantam AcAryaM dharmakaJcukam AsthitaH 07170005c muJca zastram iti prAha kuntIputro yudhiSThiraH 07170006a tasmAt saMpazyatas tasya drAvayiSyAmi vAhinIm 07170006c vidrAvya satyaM hantAsmi pApaM pAJcAlyam eva tu 07170007a sarvAn etAn haniSyAmi yadi yotsyanti mAM raNe 07170007c satyaM te pratijAnAmi parAvartaya vAhinIm 07170008a tac chrutvA tava putras tu vAhinIM paryavartayat 07170008c siMhanAdena mahatA vyapohya sumahad bhayam 07170009a tataH samAgamo rAjan kurupANDavasenayoH 07170009c punar evAbhavat tIvraH pUrNasAgarayor iva 07170010a saMrabdhA hi sthirIbhUtA droNaputreNa kauravAH 07170010c udagrAH pANDupAJcAlA droNasya nidhanena ca 07170011a teSAM paramahRSTAnAM jayam Atmani pazyatAm 07170011c saMrabdhAnAM mahAvegaH prAdurAsId raNAjire 07170012a yathA ziloccaye zailaH sAgare sAgaro yathA 07170012c pratihanyeta rAjendra tathAsan kurupANDavAH 07170013a tataH zaGkhasahasrANi bherINAm ayutAni ca 07170013c avAdayanta saMhRSTAH kurupANDavasainikAH 07170014a tato nirmathyamAnasya sAgarasyeva nisvanaH 07170014c abhavat tasya sainyasya sumahAn adbhutopamaH 07170015a prAduzcakre tato drauNir astraM nArAyaNaM tadA 07170015c abhisaMdhAya pANDUnAM pAJcAlAnAM ca vAhinIm 07170016a prAdurAsaMs tato bANA dIptAgrAH khe sahasrazaH 07170016c pANDavAn bhakSayiSyanto dIptAsyA iva pannagAH 07170017a te dizaH khaM ca sainyaM ca samAvRNvan mahAhave 07170017c muhUrtAd bhAskarasyeva rAja&l lokaM gabhastayaH 07170018a tathApare dyotamAnA jyotIMSIvAmbare 'male 07170018c prAdurAsan mahIpAla kArSNAyasamayA guDAH 07170019a caturdizaM vicitrAz ca zataghnyo 'tha hutAzadAH 07170019c cakrANi ca kSurAntAni maNDalAnIva bhAsvataH 07170020a zastrAkRtibhir AkIrNam atIva bharatarSabha 07170020c dRSTvAntarikSam AvignAH pANDupAJcAlasRJjayAH 07170021a yathA yathA hy ayudhyanta pANDavAnAM mahArathAH 07170021c tathA tathA tad astraM vai vyavardhata janAdhipa 07170022a vadhyamAnAs tathAstreNa tena nArAyaNena vai 07170022c dahyamAnAnaleneva sarvato 'bhyarditA raNe 07170023a yathA hi zizirApAye dahet kakSaM hutAzanaH 07170023c tathA tad astraM pANDUnAM dadAha dhvajinIM prabho 07170024a ApUryamANenAstreNa sainye kSIyati cAbhibho 07170024c jagAma paramaM trAsaM dharmaputro yudhiSThiraH 07170025a dravamANaM tu tat sainyaM dRSTvA vigatacetanam 07170025c madhyasthatAM ca pArthasya dharmaputro 'bravId idam 07170026a dhRSTadyumna palAyasva saha pAJcAlasenayA 07170026c sAtyake tvaM ca gacchasva vRSNyandhakavRto gRhAn 07170027a vAsudevo 'pi dharmAtmA kariSyaty AtmanaH kSamam 07170027c upadeSTuM samartho 'yaM lokasya kim utAtmanaH 07170028a saMgrAmas tu na kartavyaH sarvasainyAn bravImi vaH 07170028c ahaM hi saha sodaryaiH pravekSye havyavAhanam 07170029a bhISmadroNArNavaM tIrtvA saMgrAmaM bhIrudustaram 07170029c avasatsyAmy asalile sagaNo drauNigoSpade 07170030a kAmaH saMpadyatAm asya bIbhatsor Azu mAM prati 07170030c kalyANavRtta AcAryo mayA yudhi nipAtitaH 07170031a yena bAlaH sa saubhadro yuddhAnAm avizAradaH 07170031c samarthair bahubhiH krUrair ghAtito nAbhipAlitaH 07170032a yenAvibruvatA praznaM tathA kRSNA sabhAM gatA 07170032c upekSitA saputreNa dAsabhAvaM niyacchatI 07170033a jighAMsur dhArtarASTraz ca zrAnteSv azveSu phalgunam 07170033c kavacena tathA yukto rakSArthaM saindhavasya ca 07170034a yena brahmAstraviduSA pAJcAlAH satyajinmukhAH 07170034c kurvANA majjaye yatnaM samUlA vinipAtitAH 07170035a yena pravrAjyamAnAz ca rAjyAd vayam adharmataH 07170035c nivAryamANenAsmAbhir anugantuM tad eSitAH 07170036a yo 'sAv atyantam asmAsu kurvANaH sauhRdaM param 07170036c hatas tadarthe maraNaM gamiSyAmi sabAndhavaH 07170037a evaM bruvati kaunteye dAzArhas tvaritas tataH 07170037c nivArya sainyaM bAhubhyAm idaM vacanam abravIt 07170038a zIghraM nyasyata zastrANi vAhebhyaz cAvarohata 07170038c eSa yogo 'tra vihitaH pratighAto mahAtmanA 07170039a dvipAzvasyandanebhyaz ca kSitiM sarve 'varohata 07170039c evam etan na vo hanyAd astraM bhUmau nirAyudhAn 07170040a yathA yathA hi yudhyante yodhA hy astrabalaM prati 07170040c tathA tathA bhavanty ete kauravA balavattarAH 07170041a nikSepsyanti ca zastrANi vAhanebhyo 'varuhya ye 07170041c tAn naitad astraM saMgrAme nihaniSyati mAnavAn 07170042a ye tv etat pratiyotsyanti manasApIha ke cana 07170042c nihaniSyati tAn sarvAn rasAtalagatAn api 07170043a te vacas tasya tac chrutvA vAsudevasya bhArata 07170043c ISuH sarve 'stram utsraSTuM manobhiH karaNena ca 07170044a tata utsraSTukAmAMs tAn astrANy AlakSya pANDavaH 07170044c bhImaseno 'bravId rAjann idaM saMharSayan vacaH 07170045a na kathaM cana zastrANi moktavyAnIha kena cit 07170045c aham AvArayiSyAmi droNaputrAstram AzugaiH 07170046a atha vApy anayA gurvyA hemavigrahayA raNe 07170046c kAlavad vicariSyAmi drauNer astraM vizAtayan 07170047a na hi me vikrame tulyaH kaz cid asti pumAn iha 07170047c yathaiva savitus tulyaM jyotir anyan na vidyate 07170048a pazyadhvaM me dRDhau bAhU nAgarAjakaropamA 07170048c samarthau parvatasyApi zaizirasya nipAtane 07170049a nAgAyutasamaprANo hy aham eko nareSv iha 07170049c zakro yathA pratidvaMdvo divi deveSu vizrutaH 07170050a adya pazyata me vIryaM bAhvoH pInAMsayor yudhi 07170050c jvalamAnasya dIptasya drauNer astrasya vAraNe 07170051a yadi nArAyaNAstrasya pratiyoddhA na vidyate 07170051c adyainaM pratiyotsyAmi pazyatsu kurupANDuSu 07170052a evam uktvA tato bhImo droNaputram ariMdamaH 07170052c abhyayAn meghaghoSeNa rathenAdityavarcasA 07170053a sa enam iSujAlena laghutvAc chIghravikramaH 07170053c nimeSamAtreNAsAdya kuntIputro 'bhyavAkirat 07170054a tato drauNiH prahasyainam udAsam abhibhASya ca 07170054c avAkirat pradIptAgraiH zarais tair abhimantritaiH 07170055a pannagair iva dIptAsyair vamadbhir analaM raNe 07170055c avakIrNo 'bhavat pArthaH sphuliGgair iva kAJcanaiH 07170056a tasya rUpam abhUd rAjan bhImasenasya saMyuge 07170056c khadyotair AvRtasyeva parvatasya dinakSaye 07170057a tad astraM droNaputrasya tasmin pratisamasyati 07170057c avardhata mahArAja yathAgnir aniloddhataH 07170058a vivardhamAnam AlakSya tad astraM bhImavikramam 07170058c pANDusainyam Rte bhImaM sumahad bhayam Avizat 07170059a tataH zastrANi te sarve samutsRjya mahItale 07170059c avArohan rathebhyaz ca hastyazvebhyaz ca sarvazaH 07170060a teSu nikSiptazastreSu vAhanebhyaz cyuteSu ca 07170060c tad astravIryaM vipulaM bhImamUrdhany athApatat 07170061a hAhAkRtAni bhUtAni pANDavAz ca vizeSataH 07170061c bhImasenam apazyanta tejasA saMvRtaM tadA 07171001 saMjaya uvAca 07171001a bhImasenaM samAkIrNaM dRSTvAstreNa dhanaMjayaH 07171001c tejasaH pratighAtArthaM vAruNena samAvRNot 07171002a nAlakSayata taM kaz cid vAruNAstreNa saMvRtam 07171002c arjunasya laghutvAc ca saMvRtatvAc ca tejasaH 07171003a sAzvasUtaratho bhImo droNaputrAstrasaMvRtaH 07171003c agnAv agnir iva nyasto jvAlAmAlI sudurdRzaH 07171004a yathA rAtrikSaye rAjaJ jyotIMSy astagiriM prati 07171004c samApetus tathA bANA bhImasenarathaM prati 07171005a sa hi bhImo rathaz cAsya hayAH sUtaz ca mAriSa 07171005c saMvRtA droNaputreNa pAvakAntargatAbhavan 07171006a yathA dagdhvA jagat kRtsnaM samaye sacarAcaram 07171006c gacched agnir vibhor AsyaM tathAstraM bhImam AvRNot 07171007a sUryam agniH praviSTaH syAd yathA cAgniM divAkaraH 07171007c tathA praviSTaM tat tejo na prAjJAyata kiM cana 07171008a vikIrNam astraM tad dRSTvA tathA bhImarathaM prati 07171008c udIryamANaM drauNiM ca niSpratidvaMdvam Ahave 07171009a sarvasainyAni pANDUnAM nyastazastrANy acetasaH 07171009c yudhiSThirapurogAMz ca vimukhAMs tAn mahArathAn 07171010a arjuno vAsudevaz ca tvaramANau mahAdyutI 07171010c avaplutya rathAd vIrau bhImam AdravatAM tataH 07171011a tatas tad droNaputrasya tejo 'strabalasaMbhavam 07171011c vigAhya tau subalinau mAyayAvizatAM tadA 07171012a nyastazastrau tatas tau tu nAdahad astrajo 'nalaH 07171012c vAruNAstraprayogAc ca vIryavattvAc ca kRSNayoH 07171013a tataz cakRSatur bhImaM tasya sarvAyudhAni ca 07171013c nArAyaNAstrazAntyarthaM naranArAyaNau balAt 07171014a apakRSyamANaH kaunteyo nadaty eva mahArathaH 07171014c vardhate caiva tad ghoraM drauNer astraM sudurjayam 07171015a tam abravId vAsudevaH kim idaM pANDunandana 07171015c vAryamANo 'pi kaunteya yad yuddhAn na nivartase 07171016a yadi yuddhena jeyAH syur ime kauravanandanAH 07171016c vayam apy atra yudhyema tathA ceme nararSabhAH 07171017a rathebhyas tv avatIrNAs tu sarva eva sma tAvakAH 07171017c tasmAt tvam api kaunteya rathAt tUrNam apAkrama 07171018a evam uktvA tataH kRSNo rathAd bhUmim apAtayat 07171018c niHzvasantaM yathA nAgaM krodhasaMraktalocanam 07171019a yadApakRSTaH sa rathAn nyAsitaz cAyudhaM bhuvi 07171019c tato nArAyaNAstraM tat prazAntaM zatrutApanam 07171020a tasmin prazAnte vidhinA tadA tejasi duHsahe 07171020c babhUvur vimalAH sarvA dizaH pradiza eva ca 07171021a pravavuz ca zivA vAtAH prazAntA mRgapakSiNaH 07171021c vAhanAni ca hRSTAni yodhAz ca manujezvara 07171022a vyapoDhe ca tato ghore tasmiMs tejasi bhArata 07171022c babhau bhImo nizApAye dhImAn sUrya ivoditaH 07171023a hatazeSaM balaM tatra pANDavAnAm atiSThata 07171023c astravyuparamAd dhRSTaM tava putrajighAMsayA 07171024a vyavasthite bale tasminn astre pratihate tathA 07171024c duryodhano mahArAja droNaputram athAbravIt 07171025a azvatthAman punaH zIghram astram etat prayojaya 07171025c vyavasthitA hi pAJcAlAH punar eva jayaiSiNaH 07171026a azvatthAmA tathoktas tu tava putreNa mAriSa 07171026c sudInam abhiniHzvasya rAjAnam idam abravIt 07171027a naitad Avartate rAjann astraM dvir nopapadyate 07171027c Avartayan nihanty etat prayoktAraM na saMzayaH 07171028a eSa cAstrapratIghAtaM vAsudevaH prayuktavAn 07171028c anyathA vihitaH saMkhye vadhaH zatror janAdhipa 07171029a parAjayo vA mRtyur vA zreyo mRtyur na nirjayaH 07171029c nirjitAz cArayo hy ete zastrotsargAn mRtopamAH 07171030 duryodhana uvAca 07171030a AcAryaputra yady etad dvir astraM na prayujyate 07171030c anyair gurughnA vadhyantAm astrair astravidAM vara 07171031a tvayi hy astrANi divyAni yathA syus tryambake tathA 07171031c icchato na hi te mucyet kruddhasyApi puraMdaraH 07171032 dhRtarASTra uvAca 07171032a tasminn astre pratihate droNe copadhinA hate 07171032c tathA duryodhanenokto drauNiH kim akarot punaH 07171033a dRSTvA pArthAMz ca saMgrAme yuddhAya samavasthitAn 07171033c nArAyaNAstranirmuktAMz carataH pRtanAmukhe 07171034 saMjaya uvAca 07171034a jAnan pituH sa nidhanaM siMhalAGgUlaketanaH 07171034c sakrodho bhayam utsRjya abhidudrAva pArSatam 07171035a abhidrutya ca viMzatyA kSudrakANAM nararSabhaH 07171035c paJcabhiz cAtivegena vivyAdha puruSarSabham 07171036a dhRSTadyumnas tato rAjaJ jvalantam iva pAvakam 07171036c droNaputraM triSaSTyA tu rAjan vivyAdha patriNAm 07171037a sArathiM cAsya viMzatyA svarNapuGkhaiH zilAzitaiH 07171037c hayAMz ca caturo 'vidhyac caturbhir nizitaiH zaraiH 07171038a viddhvA viddhvAnadad drauNiH kampayann iva medinIm 07171038c Adadat sarvalokasya prANAn iva mahAraNe 07171039a pArSatas tu balI rAjan kRtAstraH kRtanizramaH 07171039c drauNim evAbhidudrAva kRtvA mRtyuM nivartanam 07171040a tato bANamayaM varSaM droNaputrasya mUrdhani 07171040c avAsRjad ameyAtmA pAJcAlyo rathinAM varaH 07171041a taM drauNiH samare kruddhaz chAdayAm Asa patribhiH 07171041c vivyAdha cainaM dazabhiH pitur vadham anusmaran 07171042a dvAbhyAM ca suvikRSTAbhyAM kSurAbhyAM dhvajakArmuke 07171042c chittvA pAJcAlarAjasya drauNir anyaiH samArdayat 07171043a vyazvasUtarathaM cainaM drauNiz cakre mahAhave 07171043c tasya cAnucarAn sarvAn kruddhaH prAcchAdayac charaiH 07171044a pradrudrAva tataH sainyaM pAJcAlAnAM vizAM pate 07171044c saMbhrAntarUpam ArtaM ca zaravarSaparikSatam 07171045a dRSTvA ca vimukhAn yodhAn dhRSTadyumnaM ca pIDitam 07171045c zaineyo 'codayat tUrNaM raNaM drauNirathaM prati 07171046a aSTabhir nizitaiz caiva so 'zvatthAmAnam Ardayat 07171046c viMzatyA punar Ahatya nAnArUpair amarSaNam 07171046e vivyAdha ca tathA sUtaM caturbhiz caturo hayAn 07171047a so 'tividdho maheSvAso nAnAliGgair amarSaNaH 07171047c yuyudhAnena vai drauNiH prahasan vAkyam abravIt 07171048a zaineyAbhyavapattiM te jAnAmy AcAryaghAtinaH 07171048c na tv enaM trAsyasi mayA grastam AtmAnam eva ca 07171049a evam uktvArkarazmyAbhaM suparvANaM zarottamam 07171049c vyasRjat sAtvate drauNir vajraM vRtre yathA hariH 07171050a sa taM nirbhidya tenAstaH sAyakaH sazarAvaram 07171050c viveza vasudhAM bhittvA zvasan bilam ivoragaH 07171051a sa bhinnakavacaH zUras tottrArdita iva dvipaH 07171051c vimucya sazaraM cApaM bhUrivraNaparisravaH 07171052a sIdan rudhirasiktaz ca rathopastha upAvizat 07171052c sUtenApahRtas tUrNaM droNaputrAd rathAntaram 07171053a athAnyena supuGkhena zareNa nataparvaNA 07171053c AjaghAna bhruvor madhye dhRSTadyumnaM paraMtapaH 07171054a sa pUrvam atividdhaz ca bhRzaM pazcAc ca pIDitaH 07171054c sasAda yudhi pAJcAlyo vyapAzrayata ca dhvajam 07171055a taM mattam iva siMhena rAjan kuJjaram arditam 07171055c javenAbhyadravaJ zUrAH paJca pANDavato rathAH 07171056a kirITI bhImasenaz ca vRddhakSatraz ca pauravaH 07171056c yuvarAjaz ca cedInAM mAlavaz ca sudarzanaH 07171056e paJcabhiH paJcabhir bANair abhyaghnan sarvataH samam 07171057a AzIviSAbhair viMzadbhiH paJcabhiz cApi tAJ zaraiH 07171057c ciccheda yugapad drauNiH paJcaviMzatisAyakAn 07171058a saptabhiz ca zitair bANaiH pauravaM drauNir Ardayat 07171058c mAlavaM tribhir ekena pArthaM SaDbhir vRkodaram 07171059a tatas te vivyadhuH sarve drauNiM rAjan mahArathAH 07171059c yugapac ca pRthak caiva rukmapuGkhaiH zilAzitaiH 07171060a yuvarAjas tu viMzatyA drauNiM vivyAdha patriNAm 07171060c pArthaz ca punar aSTAbhis tathA sarve tribhis tribhiH 07171061a tato 'rjunaM SaDbhir athAjaghAna; drauNAyanir dazabhir vAsudevam 07171061c bhImaM dazArdhair yuvarAjaM caturbhir; dvAbhyAM chittvA kArmukaM ca dhvajaM ca 07171061e punaH pArthaM zaravarSeNa viddhvA; drauNir ghoraM siMhanAdaM nanAda 07171062a tasyAsyataH sunizitAn pItadhArAn; drauNeH zarAn pRSThataz cAgrataz ca 07171062c dharA viyad dyauH pradizo dizaz ca; channA bANair abhavan ghorarUpaiH 07171063a AsInasya svarathaM tUgratejAH; sudarzanasyendraketuprakAzau 07171063c bhujau ziraz cendrasamAnavIryas; tribhiH zarair yugapat saMcakarta 07171064a sa pauravaM rathazaktyA nihatya; chittvA rathaM tilazaz cApi bANaiH 07171064c chittvAsya bAhU varacandanAktau; bhallena kAyAc chira uccakarta 07171065a yuvAnam indIvaradAmavarNaM; cedipriyaM yuvarAjaM prahasya 07171065c bANais tvarAvAJ jvalitAgnikalpair; viddhvA prAdAn mRtyave sAzvasUtam 07171066a tAn nihatya raNe vIro droNaputro yudhAM patiH 07171066c dadhmau pramuditaH zaGkhaM bRhantam aparAjitaH 07171067a tataH sarve ca pAJcAlA bhImasenaz ca pANDavaH 07171067c dhRSTadyumnarathaM bhItAs tyaktvA saMprAdravan dizaH 07171068a tAn prabhagnAMs tathA drauNiH pRSThato vikiraJ zaraiH 07171068c abhyavartata vegena kAlavat pANDuvAhinIm 07171069a te vadhyamAnAH samare droNaputreNa kSatriyAH 07171069c droNaputraM bhayAd rAjan dikSu sarvAsu menire 07172001 saMjaya uvAca 07172001a tat prabhagnaM balaM dRSTvA kuntIputro dhanaMjayaH 07172001c nyavArayad ameyAtmA droNaputravadhepsayA 07172002a tatas te sainikA rAjan naiva tatrAvatasthire 07172002c saMsthApyamAnA yatnena govindenArjunena ca 07172003a eka eva tu bIbhatsuH somakAvayavaiH saha 07172003c matsyair anyaiz ca saMdhAya kauravaiH saMnyavartata 07172004a tato drutam atikramya siMhalAGgUlaketanam 07172004c savyasAcI maheSvAsam azvatthAmAnam abravIt 07172005a yA zaktir yac ca te vIryaM yaj jJAnaM yac ca pauruSam 07172005c dhArtarASTreSu yA prItiH pradveSo 'smAsu yaz ca te 07172005e yac ca bhUyo 'sti tejas tat paramaM mama darzaya 07172006a sa eva droNahantA te darpaM bhetsyati pArSataH 07172006c kAlAnalasamaprakhyo dviSatAm antako yudhi 07172006e samAsAdaya pAJcAlyaM mAM cApi sahakezavam 07172007 dhRtarASTra uvAca 07172007a AcAryaputro mAnArho balavAMz cApi saMjaya 07172007c prItir dhanaMjaye cAsya priyaz cApi sa vAsaveH 07172008a na bhUtapUrvaM bIbhatsor vAkyaM paruSam IdRzam 07172008c atha kasmAt sa kaunteyaH sakhAyaM rUkSam abravIt 07172009 saMjaya uvAca 07172009a yuvarAje hate caiva vRddhakSatre ca paurave 07172009c iSvastravidhisaMpanne mAlave ca sudarzane 07172010a dhRSTadyumne sAtyakau ca bhIme cApi parAjite 07172010c yudhiSThirasya tair vAkyair marmaNy api ca ghaTTite 07172011a antarbhede ca saMjAte duHkhaM saMsmRtya ca prabho 07172011c abhUtapUrvo bIbhatsor duHkhAn manyur ajAyata 07172012a tasmAd anarham azlIlam apriyaM drauNim uktavAn 07172012c mAnyam AcAryatanayaM rUkSaM kApuruSo yathA 07172013a evam uktaH zvasan krodhAn maheSvAsatamo nRpa 07172013c pArthena paruSaM vAkyaM sarvamarmaghnayA girA 07172013e drauNiz cukopa pArthAya kRSNAya ca vizeSataH 07172014a sa tu yatto rathe sthitvA vAry upaspRzya vIryavAn 07172014c devair api sudurdharSam astram Agneyam Adade 07172015a dRzyAdRzyAn arigaNAn uddizyAcAryanandanaH 07172015c so 'bhimantrya zaraM dIptaM vidhUmam iva pAvakam 07172015e sarvataH krodham Avizya cikSepa paravIrahA 07172016a tatas tumulam AkAze zaravarSam ajAyata 07172016c vavuz ca zizirA vAtAH sUryo naiva tatApa ca 07172017a cukruzur dAnavAz cApi dikSu sarvAsu bhairavam 07172017c rudhiraM cApi varSanto vinedus toyadAmbare 07172018a pakSiNaH pazavo gAvo munayaz cApi suvratAH 07172018c paramaM prayatAtmAno na zAntim upalebhire 07172019a bhrAntasarvamahAbhUtam AvarjitadivAkaram 07172019c trailokyam abhisaMtaptaM jvarAviSTam ivAturam 07172020a zaratejo 'bhisaMtaptA nAgA bhUmizayAs tathA 07172020c niHzvasantaH samutpetus tejo ghoraM mumukSavaH 07172021a jalajAni ca sattvAni dahyamAnAni bhArata 07172021c na zAntim upajagmur hi tapyamAnair jalAzayaiH 07172022a dizaH khaM pradizaz caiva bhuvaM ca zaravRSTayaH 07172022c uccAvacA nipetur vai garuDAnilaraMhasaH 07172023a taiH zarair droNaputrasya vajravegasamAhitaiH 07172023c pradagdhAH zatravaH petur agnidagdhA iva drumAH 07172024a dahyamAnA mahAnAgAH petur urvyAM samantataH 07172024c nadanto bhairavAn nAdAJ jaladopamanisvanAn 07172025a apare pradrutAs tatra dahyamAnA mahAgajAH 07172025c tresus tathApare ghore vane dAvAgnisaMvRtAH 07172026a drumANAM zikharANIva dAvadagdhAni mAriSa 07172026c azvavRndAny adRzyanta rathavRndAni cAbhibho 07172026e apatanta rathaughAz ca tatra tatra sahasrazaH 07172027a tat sainyaM bhagavAn agnir dadAha yudhi bhArata 07172027c yugAnte sarvabhUtAni saMvartaka ivAnalaH 07172028a dRSTvA tu pANDavIM senAM dahyamAnAM mahAhave 07172028c prahRSTAs tAvakA rAjan siMhanAdAn vinedire 07172029a tatas tUryasahasrANi nAnAliGgAni bhArata 07172029c tUrNam Ajaghnire hRSTAs tAvakA jitakAzinaH 07172030a kRtsnA hy akSauhiNI rAjan savyasAcI ca pANDavaH 07172030c tamasA saMvRte loke nAdRzyata mahAhave 07172031a naiva nas tAdRzaM rAjan dRSTapUrvaM na ca zrutam 07172031c yAdRzaM droNaputreNa sRSTam astram amarSiNA 07172032a arjunas tu mahArAja brAhmam astram udairayat 07172032c sarvAstrapratighAtAya vihitaM padmayoninA 07172033a tato muhUrtAd iva tat tamo vyupazazAma ha 07172033c pravavau cAnilaH zIto dizaz ca vimalAbhavan 07172034a tatrAdbhutam apazyAma kRtsnAm akSauhiNIM hatAm 07172034c anabhijJeyarUpAM ca pradagdhAm astramAyayA 07172035a tato vIrau maheSvAsau vimuktau kezavArjunau 07172035c sahitau saMpradRzyetAM nabhasIva tamonudau 07172036a sapatAkadhvajahayaH sAnukarSavarAyudhaH 07172036c prababhau sa ratho muktas tAvakAnAM bhayaMkaraH 07172037a tataH kilakilAzabdaH zaGkhabherIravaiH saha 07172037c pANDavAnAM prahRSTAnAM kSaNena samajAyata 07172038a hatAv iti tayor AsIt senayor ubhayor matiH 07172038c tarasAbhyAgatau dRSTvA vimuktau kezavArjunau 07172039a tAv akSatau pramuditau dadhmatur vArijottamau 07172039c dRSTvA pramuditAn pArthAMs tvadIyA vyathitAbhavan 07172040a vimuktau ca mahAtmAnau dRSTvA drauNiH suduHkhitaH 07172040c muhUrtaM cintayAm Asa kiM tv etad iti mAriSa 07172041a cintayitvA tu rAjendra dhyAnazokaparAyaNaH 07172041c niHzvasan dIrgham uSNaM ca vimanAz cAbhavat tadA 07172042a tato drauNir dhanur nyasya rathAt praskandya vegitaH 07172042c dhig dhik sarvam idaM mithyety uktvA saMprAdravad raNAt 07172043a tataH snigdhAmbudAbhAsaM vedavyAsam akalmaSam 07172043c AvAsaM ca sarasvatyAH sa vai vyAsaM dadarza ha 07172044a taM drauNir agrato dRSTvA sthitaM kurukulodvaha 07172044c sannakaNTho 'bravId vAkyam abhivAdya sudInavat 07172045a bho bho mAyA yadRcchA vA na vidmaH kim idaM bhavet 07172045c astraM tv idaM kathaM mithyA mama kaz ca vyatikramaH 07172046a adharottaram etad vA lokAnAM vA parAbhavaH 07172046c yad imau jIvataH kRSNau kAlo hi duratikramaH 07172047a nAsurAmaragandharvA na pizAcA na rAkSasAH 07172047c na sarpayakSapatagA na manuSyAH kathaM cana 07172048a utsahante 'nyathA kartum etad astraM mayeritam 07172048c tad idaM kevalaM hatvA yuktAm akSauhiNIM jvalat 07172049a kenemau martyadharmANau nAvadhIt kezavArjunau 07172049c etat prabrUhi bhagavan mayA pRSTo yathAtatham 07172050 vyAsa uvAca 07172050a mahAntam etam arthaM mAM yaM tvaM pRcchasi vismayAt 07172050c tat pravakSyAmi te sarvaM samAdhAya manaH zRNu 07172051a yo 'sau nArAyaNo nAma pUrveSAm api pUrvajaH 07172051c ajAyata ca kAryArthaM putro dharmasya vizvakRt 07172052a sa tapas tIvram Atasthe mainAkaM girim AsthitaH 07172052c UrdhvabAhur mahAtejA jvalanAdityasaMnibhaH 07172053a SaSTiM varSasahasrANi tAvanty eva zatAni ca 07172053c azoSayat tadAtmAnaM vAyubhakSo 'mbujekSaNaH 07172054a athAparaM tapas taptvA dvis tato 'nyat punar mahat 07172054c dyAvApRthivyor vivaraM tejasA samapUrayat 07172055a sa tena tapasA tAta brahmabhUto yadAbhavat 07172055c tato vizvezvaraM yoniM vizvasya jagataH patim 07172056a dadarza bhRzadurdarzaM sarvadevair apIzvaram 07172056c aNIyasAm aNIyAMsaM bRhadbhyaz ca bRhattaram 07172057a rudram IzAnam RSabhaM cekitAnam ajaM param 07172057c gacchatas tiSThato vApi sarvabhUtahRdi sthitam 07172058a durvAraNaM durdRzaM tigmamanyuM; mahAtmAnaM sarvaharaM pracetasam 07172058c divyaM cApam iSudhI cAdadAnaM; hiraNyavarmANam anantavIryam 07172059a pinAkinaM vajriNaM dIptazUlaM; parazvadhiM gadinaM svAyatAsim 07172059c subhruM jaTAmaNDalacandramauliM; vyAghrAjinaM parighaM daNDapANim 07172060a zubhAGgadaM nAgayajJopavItiM; vizvair gaNaiH zobhitaM bhUtasaMghaiH 07172060c ekIbhUtaM tapasAM saMnidhAnaM; vayotigaiH suSTutam iSTavAgbhiH 07172061a jalaM divaM khaM kSitiM candrasUryau; tathA vAyvagnI pratimAnaM jagac ca 07172061c nAlaM draSTuM yamajaM bhinnavRttA; brahmadviSaghnam amRtasya yonim 07172062a yaM pazyanti brAhmaNAH sAdhuvRttAH; kSINe pApe manasA ye vizokAH 07172062c sa tanniSThas tapasA dharmam IDyaM; tadbhaktyA vai vizvarUpaM dadarza 07172062e dRSTvA cainaM vAGmanobuddhidehaiH; saMhRSTAtmA mumude devadevam 07172063a akSamAlAparikSiptaM jyotiSAM paramaM nidhim 07172063c tato nArAyaNo dRSTvA vavande vizvasaMbhavam 07172064a varadaM pRthucArvaGgyA pArvatyA sahitaM prabhum 07172064c ajam IzAnam avyagraM kAraNAtmAnam acyutam 07172065a abhivAdyAtha rudrAya sadyo 'ndhakanipAtine 07172065c padmAkSas taM virUpAkSam abhituSTAva bhaktimAn 07172066a tvat saMbhUtA bhUtakRto vareNya; goptAro 'dya bhuvanaM pUrvadevAH 07172066c AvizyemAM dharaNIM ye 'bhyarakSan; purA purANAM tava deva sRSTim 07172067a surAsurAn nAgarakSaHpizAcAn; narAn suparNAn atha gandharvayakSAn 07172067c pRthagvidhAn bhUtasaMghAMz ca vizvAMs; tvat saMbhUtAn vidma sarvAMs tathaiva 07172067e aindraM yAmyaM vAruNaM vaittapAlyaM; maitraM tvASTraM karma saumyaM ca tubhyam 07172068a rUpaM jyotiH zabda AkAzavAyuH; sparzaH svAdyaM salilaM gandha urvI 07172068c kAmo brahmA brahma ca brAhmaNAz ca; tvat saMbhUtaM sthAsnu cariSNu cedam 07172069a adbhyaH stokA yAnti yathA pRthaktvaM; tAbhiz caikyaM saMkSaye yAnti bhUyaH 07172069c evaM vidvAn prabhavaM cApy ayaM ca; hitvA bhUtAnAM tatra sAyujyam eti 07172070a divyAvRtau mAnasau dvau suparNAv; avAkzAkhaH pippalaH sapta gopAH 07172070c dazApy anye ye puraM dhArayanti; tvayA sRSTAs te hi tebhyaH paras tvam 07172070e bhUtaM bhavyaM bhavitA cApy adhRSyaM; tvat saMbhUtA bhuvanAnIha vizvA 07172071a bhaktaM ca mAM bhajamAnaM bhajasva; mA rIriSo mAm ahitAhitena 07172071c AtmAnaM tvAm Atmano 'nanyabhAvo; vidvAn evaM gacchati brahma zukram 07172072a astauSaM tvAM tava saMmAnam icchan; vicinvan vai savRSaM devavarya 07172072c sudurlabhAn dehi varAn mameSTAn; abhiSTutaH pratikArSIz ca mA mAm 07172073a tasmai varAn acintyAtmA nIlakaNThaH pinAkadhRk 07172073c arhate devamukhyAya prAyacchad RSisaMstutaH 07172074 nIlakaNTha uvAca 07172074a matprasAdAn manuSyeSu devagandharvayoniSu 07172074c aprameyabalAtmA tvaM nArAyaNa bhaviSyasi 07172075a na ca tvA prasahiSyanti devAsuramahoragAH 07172075c na pizAcA na gandharvA na narA na ca rAkSasAH 07172076a na suparNAs tathA nAgA na ca vizve viyonijAH 07172076c na kaz cit tvAM ca devo 'pi samareSu vijeSyati 07172077a na zastreNa na vajreNa nAgninA na ca vAyunA 07172077c nArdreNa na ca zuSkeNa trasena sthAvareNa vA 07172078a kaz cit tava rujaM kartA matprasAdAt kathaM cana 07172078c api cet samaraM gatvA bhaviSyasi mamAdhikaH 07172079 vyAsa uvAca 07172079a evam ete varA labdhAH purastAd viddhi zauriNA 07172079c sa eSa devaz carati mAyayA mohayaJ jagat 07172080a tasyaiva tapasA jAtaM naraM nAma mahAmunim 07172080c tulyam etena devena taM jAnIhy arjunaM sadA 07172081a tAv etau pUrvadevAnAM paramopacitAv RSI 07172081c lokayAtrAvidhAnArthaM saMjAyete yuge yuge 07172082a tathaiva karmaNaH kRtsnaM mahatas tapaso 'pi ca 07172082c tejomanyuz ca vidvaMs tvaM jAto raudro mahAmate 07172083a sa bhavAn devavat prAjJo jJAtvA bhavamayaM jagat 07172083c avAkarSas tvam AtmAnaM niyamais tatpriyepsayA 07172084a zubham aurvaM navaM kRtvA mahApuruSavigraham 07172084c IjivAMs tvaM japair homair upahAraiz ca mAnada 07172085a sa tathA pUjyamAnas te pUrvadevo 'py atUtuSat 07172085c puSkalAMz ca varAn prAdAt tava vidvan hRdi sthitAn 07172086a janmakarmatapoyogAs tayos tava ca puSkalAH 07172086c tAbhyAM liGge 'rcito devas tvayArcAyAM yuge yuge 07172087a sarvarUpaM bhavaM jJAtvA liGge yo 'rcayati prabhum 07172087c AtmayogAz ca tasmin vai zAstrayogAz ca zAzvatAH 07172088a evaM devA yajanto hi siddhAz ca paramarSayaH 07172088c prArthayanti paraM loke sthAnam eva ca zAzvatam 07172089a sa eSa rudrabhaktaz ca kezavo rudrasaMbhavaH 07172089c kRSNa eva hi yaSTavyo yajJaiz caiSa sanAtanaH 07172090a sarvabhUtabhavaM jJAtvA liGge 'rcayati yaH prabhum 07172090c tasminn abhyadhikAM prItiM karoti vRSabhadhvajaH 07172091 saMjaya uvAca 07172091a tasya tad vacanaM zrutvA droNaputro mahArathaH 07172091c namazcakAra rudrAya bahu mene ca kezavam 07172092a hRSTalomA ca vazyAtmA namaskRtya maharSaye 07172092c varUthinIm abhipretya avahAram akArayat 07172093a tataH pratyavahAro 'bhUt pANDavAnAM vizAM pate 07172093c kauravANAM ca dInAnAM droNe yudhi nipAtite 07172094a yuddhaM kRtvA dinAn paJca droNo hatvA varUthinIm 07172094c brahmalokaM gato rAjan brAhmaNo vedapAragaH 07173001 dhRtarASTra uvAca 07173001a tasminn atirathe droNe nihate tatra saMjaya 07173001c mAmakAH pANDavAz caiva kim akurvann ataH param 07173002 saMjaya uvAca 07173002a tasminn atirathe droNe nihate pArSatena vai 07173002c kauraveSu ca bhagneSu kuntIputro dhanaMjayaH 07173003a dRSTvA sumahad Azcaryam Atmano vijayAvaham 07173003c yadRcchayAgataM vyAsaM papraccha bharatarSabha 07173004a saMgrAme nighnataH zatrUJ zaraughair vimalair aham 07173004c agrato lakSaye yAntaM puruSaM pAvakaprabham 07173005a jvalantaM zUlam udyamya yAM dizaM pratipadyate 07173005c tasyAM dizi vizIryante zatravo me mahAmune 07173006a na padbhyAM spRzate bhUmiM na ca zUlaM vimuJcati 07173006c zUlAc chUlasahasrANi niSpetus tasya tejasA 07173007a tena bhagnAn arIn sarvAn madbhagnAn manyate janaH 07173007c tena dagdhAni sainyAni pRSThato 'nudahAmy aham 07173008a bhagavaMs tan mamAcakSva ko vai sa puruSottamaH 07173008c zUlapANir mahAn kRSNa tejasA sUryasaMnibhaH 07173009 vyAsa uvAca 07173009a prajApatInAM prathamaM taijasaM puruSaM vibhum 07173009c bhuvanaM bhUr bhuvaM devaM sarvalokezvaraM prabhum 07173010a IzAnaM varadaM pArtha dRSTavAn asi zaMkaram 07173010c taM gaccha zaraNaM devaM sarvAdiM bhuvanezvaram 07173011a mahAdevaM mahAtmAnam IzAnaM jaTilaM zivam 07173011c tryakSaM mahAbhujaM rudraM zikhinaM cIravAsasam 07173011e dAtAraM caiva bhaktAnAM prasAdavihitAn varAn 07173012a tasya te pArSadA divyA rUpair nAnAvidhaiH vibhoH 07173012c vAmanA jaTilA muNDA hrasvagrIvA mahodarAH 07173013a mahAkAyA mahotsAhA mahAkarNAs tathApare 07173013c Ananair vikRtaiH pAdaiH pArtha veSaiz ca vaikRtaiH 07173014a IdRzaiH sa mahAdevaH pUjyamAno mahezvaraH 07173014c sa zivas tAta tejasvI prasAdAd yAti te 'grataH 07173014e tasmin ghore tadA pArtha saMgrAme lomaharSaNe 07173015a droNakarNakRpair guptAM maheSvAsaiH prahAribhiH 07173015c kas tAM senAM tadA pArtha manasApi pradharSayet 07173015e Rte devAn maheSvAsAd bahurUpAn mahezvarAt 07173016a sthAtum utsahate kaz cin na tasminn agrataH sthite 07173016c na hi bhUtaM samaM tena triSu lokeSu vidyate 07173017a gandhenApi hi saMgrAme tasya kruddhasya zatravaH 07173017c visaMjJA hatabhUyiSThA vepanti ca patanti ca 07173018a tasmai namas tu kurvanto devAs tiSThanti vai divi 07173018c ye cAnye mAnavA loke ye ca svargajito narAH 07173019a ye bhaktA varadaM devaM zivaM rudram umApatim 07173019c iha loke sukhaM prApya te yAnti paramAM gatim 07173020a namaskuruSva kaunteya tasmai zAntAya vai sadA 07173020c rudrAya zitikaNThAya kaniSThAya suvarcase 07173021a kapardine karAlAya haryakSNe varadAya ca 07173021c yAmyAyAvyaktakezAya sadvRtte zaMkarAya ca 07173022a kAmyAya harinetrAya sthANave puruSAya ca 07173022c harikezAya muNDAya kRzAyottaraNAya ca 07173023a bhAskarAya sutIrthAya devadevAya raMhase 07173023c bahurUpAya zarvAya priyAya priyavAsase 07173024a uSNISiNe suvaktrAya sahasrAkSAya mIDhuSe 07173024c girizAya prazAntAya pataye cIravAsase 07173025a hiraNyabAhave caiva ugrAya pataye dizAm 07173025c parjanyapataye caiva bhUtAnAM pataye namaH 07173026a vRkSANAM pataye caiva apAM ca pataye tathA 07173026c vRkSair AvRtakAyAya senAnye madhyamAya ca 07173027a sruvahastAya devAya dhanvine bhArgavAya ca 07173027c bahurUpAya vizvasya pataye cIravAsase 07173028a sahasrazirase caiva sahasranayanAya ca 07173028c sahasrabAhave caiva sahasracaraNAya ca 07173029a zaraNaM prApya kaunteya varadaM bhuvanezvaram 07173029c umApatiM virUpAkSaM dakSayajJanibarhaNam 07173029e prajAnAM patim avyagraM bhUtAnAM patim avyayam 07173030a kapardinaM vRSAvartaM vRSanAbhaM vRSadhvajam 07173030c vRSadarpaM vRSapatiM vRSazRGgaM vRSarSabham 07173031a vRSAGkaM vRSabhodAraM vRSabhaM vRSabhekSaNam 07173031c vRSAyudhaM vRSazaraM vRSabhUtaM mahezvaram 07173032a mahodaraM mahAkAyaM dvIpicarmanivAsinam 07173032c lokezaM varadaM muNDaM brahmaNyaM brAhmaNapriyam 07173033a trizUlapANiM varadaM khaDgacarmadharaM prabhum 07173033c pinAkinaM khaNDaparazuM lokAnAM patim Izvaram 07173033e prapadye zaraNaM devaM zaraNyaM cIravAsasam 07173034a namas tasmai surezAya yasya vaizravaNaH sakhA 07173034c suvAsase namo nityaM suvratAya sudhanvine 07173035a sruvahastAya devAya sukhadhanvAya dhanvine 07173035c dhanvantarAya dhanuSe dhanvAcAryAya dhanvine 07173036a ugrAyudhAya devAya namaH suravarAya ca 07173036c namo 'stu bahurUpAya namaz ca bahudhanvine 07173037a namo 'stu sthANave nityaM suvratAya sudhanvine 07173037c namo 'stu tripuraghnAya bhagaghnAya ca vai namaH 07173038a vanaspatInAM pataye narANAM pataye namaH 07173038c apAM ca pataye nityaM yajJAnAM pataye namaH 07173039a pUSNo dantavinAzAya tryakSAya varadAya ca 07173039c nIlakaNThAya piGgAya svarNakezAya vai namaH 07173040a karmANi caiva divyAni mahAdevasya dhImataH 07173040c tAni te kIrtayiSyAmi yathAprajJaM yathAzrutam 07173041a na surA nAsurA loke na gandharvA na rAkSasAH 07173041c sukham edhanti kupite tasminn api guhAgatAH 07173042a vivyAdha kupito yajJaM nirbhayas tu bhavas tadA 07173042c dhanuSA bANam utsRjya saghoSaM vinanAda ca 07173043a te na zarma kutaH zAntiM lebhire sma surAs tadA 07173043c vidrute sahasA yajJe kupite ca mahezvare 07173044a tena jyAtalaghoSeNa sarve lokAH samAkulAH 07173044c babhUvur vazagAH pArtha nipetuz ca surAsurAH 07173045a Apaz cukSubhire sarvAz cakampe ca vasuMdharA 07173045c parvatAz ca vyazIryanta dizo nAgAz ca mohitAH 07173046a andhAz ca tamasA lokA na prakAzanta saMvRtAH 07173046c jaghnivAn saha sUryeNa sarveSAM jyotiSAM prabhAH 07173047a cukruzur bhayabhItAz ca zAntiM cakrus tathaiva ca 07173047c RSayaH sarvabhUtAnAm Atmanaz ca sukhaiSiNaH 07173048a pUSANam abhyadravata zaMkaraH prahasann iva 07173048c puroDAzaM bhakSayato dazanAn vai vyazAtayat 07173049a tato nizcakramur devA vepamAnA natAH sma tam 07173049c punaz ca saMdadhe dIptaM devAnAM nizitaM zaram 07173050a rudrasya yajJabhAgaM ca viziSTaM te nv akalpayan 07173050c bhayena tridazA rAjaJ zaraNaM ca prapedire 07173051a tena caivAtikopena sa yajJaH saMdhitas tadA 07173051c yattAz cApi surA Asan yattAz cAdyApi taM prati 07173052a asurANAM purANy AsaMs trINi vIryavatAM divi 07173052c AyasaM rAjataM caiva sauvarNam aparaM mahat 07173053a AyasaM tArakAkSasya kamalAkSasya rAjatam 07173053c sauvarNaM paramaM hy AsId vidyunmAlina eva ca 07173054a na zaktas tAni maghavAn bhettuM sarvAyudhair api 07173054c atha sarve 'marA rudraM jagmuH zaraNam arditAH 07173055a te tam Ucur mahAtmAnaM sarve devAH savAsavAH 07173055c rudra raudrA bhaviSyanti pazavaH sarvakarmasu 07173055e nipAtayiSyase cainAn asurAn bhuvanezvara 07173056a sa tathoktas tathety uktvA devAnAM hitakAmyayA 07173056c atiSThat sthANubhUtaH sa sahasraM parivatsarAn 07173057a yadA trINi sametAni antarikSe purANi vai 07173057c triparvaNA trizalyena tena tAni bibheda saH 07173058a purANi na ca taM zekur dAnavAH prativIkSitum 07173058c zaraM kAlAgnisaMyuktaM viSNusomasamAyutam 07173059a bAlam aGkagataM kRtvA svayaM paJcazikhaM punaH 07173059c umA jijJAsamAnA vai ko 'yam ity abravIt surAn 07173060a bAhuM savajraM zakrasya kruddhasyAstambhayat prabhuH 07173060c sa eSa bhagavAn devaH sarvalokezvaraH prabhuH 07173061a na saMbubudhire cainaM devAs taM bhuvanezvaram 07173061c saprajApatayaH sarve bAlArkasadRzaprabham 07173062a athAbhyetya tato brahmA dRSTvA ca sa mahezvaram 07173062c ayaM zreSTha iti jJAtvA vavande taM pitAmahaH 07173063a tataH prasAdayAm Asur umAM rudraM ca te surAH 07173063c abhavac ca punar bAhur yathAprakRti vajriNaH 07173064a teSAM prasanno bhagavAn sapatnIko vRSadhvajaH 07173064c devAnAM tridazazreSTho dakSayajJavinAzanaH 07173065a sa vai rudraH sa ca zivaH so 'gniH zarvaH sa sarvavit 07173065c sa cendraz caiva vAyuz ca so 'zvinau sa ca vidyutaH 07173066a sa bhavaH sa ca parjanyo mahAdevaH sa cAnaghaH 07173066c sa candramAH sa cezAnaH sa sUryo varuNaz ca saH 07173067a sa kAlaH so 'ntako mRtyuH sa yamo rAtryahAni ca 07173067c mAsArdhamAsA RtavaH saMdhye saMvatsaraz ca saH 07173068a sa ca dhAtA vidhAtA ca vizvAtmA vizvakarmakRt 07173068c sarvAsAM devatAnAM ca dhArayaty avapur vapuH 07173069a sarvair devaiH stuto devaH saikadhA bahudhA ca saH 07173069c zatadhA sahasradhA caiva tathA zatasahasradhA 07173070a IdRzaH sa mahAdevo bhUyaz ca bhagavAn ajaH 07173070c na hi sarve mayA zakyA vaktuM bhagavato guNAH 07173071a sarvair grahair gRhItAn vai sarvapApasamanvitAn 07173071c sa mocayati suprItaH zaraNyaH zaraNAgatAn 07173072a Ayur Arogyam aizvaryaM vittaM kAmAMz ca puSkalAn 07173072c sa dadAti manuSyebhyaH sa caivAkSipate punaH 07173073a sendrAdiSu ca deveSu tasya caizvaryam ucyate 07173073c sa caiva vyAhRte loke manuSyANAM zubhAzubhe 07173074a aizvaryAc caiva kAmAnAm IzvaraH punar ucyate 07173074c mahezvaraz ca bhUtAnAM mahatAm Izvaraz ca saH 07173075a bahubhir bahudhA rUpair vizvaM vyApnoti vai jagat 07173075c asya devasya yad vaktraM samudre tad atiSThata 07173076a eSa caiva zmazAneSu devo vasati nityazaH 07173076c yajanty enaM janAs tatra vIrasthAna itIzvaram 07173077a asya dIptAni rUpANi ghorANi ca bahUni ca 07173077c loke yAny asya kurvanti manuSyAH pravadanti ca 07173078a nAmadheyAni lokeSu bahUny atra yathArthavat 07173078c nirucyante mahattvAc ca vibhutvAt karmabhis tathA 07173079a vede cAsya samAmnAtaM zatarudrIyam uttamam 07173079c nAmnA cAnantarudreti upasthAnaM mahAtmanaH 07173080a sa kAmAnAM prabhur devo ye divyA ye ca mAnuSAH 07173080c sa vibhuH sa prabhur devo vizvaM vyApnuvate mahat 07173081a jyeSThaM bhUtaM vadanty enaM brAhmaNA munayas tathA 07173081c prathamo hy eSa devAnAM mukhAd asyAnalo 'bhavat 07173082a sarvathA yat pazUn pAti taiz ca yad ramate punaH 07173082c teSAm adhipatir yac ca tasmAt pazupatiH smRtaH 07173083a nityena brahmacaryeNa liGgam asya yadA sthitam 07173083c mahayanti ca lokAz ca mahezvara iti smRtaH 07173084a RSayaz caiva devAz ca gandharvApsarasas tathA 07173084c liGgam asyArcayanti sma tac cApy UrdhvaM samAsthitam 07173085a pUjyamAne tatas tasmin modate sa mahezvaraH 07173085c sukhI prItaz ca bhavati prahRSTaz caiva zaMkaraH 07173086a yad asya bahudhA rUpaM bhUtabhavyabhavatsthitam 07173086c sthAvaraM jaGgamaM caiva bahurUpas tataH smRtaH 07173087a ekAkSo jAjvalann Aste sarvatokSimayo 'pi vA 07173087c krodhAd yaz cAvizal lokAMs tasmAc charva iti smRtaH 07173088a dhUmraM rUpaM ca yat tasya dhUrjaTis tena ucyate 07173088c vizve devAz ca yat tasmin vizvarUpas tataH smRtaH 07173089a tisro devIr yadA caiva bhajate bhuvanezvaraH 07173089c dyAm apaH pRthivIM caiva tryambakaz ca tataH smRtaH 07173090a samedhayati yan nityaM sarvArthAn sarvakarmasu 07173090c zivam icchan manuSyANAM tasmAd eza zivaH smRtaH 07173091a sahasrAkSo 'yutAkSo vA sarvatokSimayo 'pi vA 07173091c yac ca vizvaM mahat pAti mahAdevas tataH smRtaH 07173092a dahaty UrdhvaM sthito yac ca prANotpattisthitaz ca yat 07173092c sthitaliGgaz ca yan nityaM tasmAt sthANur iti smRtaH 07173093a viSamasthaH zarIreSu samaz ca prANinAm iha 07173093c sa vAyur viSamastheSu prANApAnazarIriSu 07173094a pUjayed vigrahaM yas tu liGgaM vApi samarcayet 07173094c liGgaM pUjayitA nityaM mahatIM zriyam aznute 07173095a UrubhyAm ardham AgneyaM somArdhaM ca zivA tanuH 07173095c Atmano 'rdhaM ca tasyAgniH somo 'rdhaM punar ucyate 07173096a taijasI mahatI dIptA devebhyaz ca zivA tanuH 07173096c bhAsvatI mAnuSeSv asya tanur ghorAgnir ucyate 07173097a brahmacaryaM caraty eSa zivA yAsya tanus tayA 07173097c yAsya ghoratarA mUrtiH sarvAn atti tayezvaraH 07173098a yan nirdahati yat tIkSNo yad ugro yat pratApavAn 07173098c mAMsazoNitamajjAdo yat tato rudra ucyate 07173099a eSa devo mahAdevo yo 'sau pArtha tavAgrataH 07173099c saMgrAme zAtravAn nighnaMs tvayA dRSTaH pinAkadhRk 07173100a eSa vai bhagavAn devaH saMgrAme yAti te 'grataH 07173100c yena dattAni te 'strANi yais tvayA dAnavA hatAH 07173101a dhanyaM yazasyam AyuSyaM puNyaM vedaiz ca saMjJitam 07173101c devadevasya te pArtha vyAkhyAtaM zatarudriyam 07173102a sarvArthasAdhakaM puNyaM sarvakilbiSanAzanam 07173102c sarvapApaprazamanaM sarvaduHkhabhayApaham 07173103a caturvidham idaM stotraM yaH zRNoti naraH sadA 07173103c vijitya sarvAJ zatrUn sa rudraloke mahIyate 07173104a caritaM mahAtmano divyaM sAMgrAmikam idaM zubham 07173104c paThan vai zatarudrIyaM zRNvaMz ca satatotthitaH 07173105a bhakto vizvezvaraM devaM mAnuSeSu tu yaH sadA 07173105c varAn sa kAmA&l labhate prasanne tryambake naraH 07173106a gaccha yudhyasva kaunteya na tavAsti parAjayaH 07173106c yasya mantrI ca goptA ca pArzvatas te janArdanaH 07173107 saMjaya uvAca 07173107a evam uktvArjunaM saMkhye parAzarasutas tadA 07173107c jagAma bharatazreSTha yathAgatam ariMdama