% Mahabharata: supplementary passages - Virataparvan % Last updated: Tue Jan 23 2024 % Encoding: ASCII % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 2001 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % Book 04, star passages %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % The introductory mantra: 04*0001_01 nArAyaNaM namaskRtya naraM caiva narottamam 04*0001_02 devIM sarasvatIM caiva tato jayam udIrayet % After the introductory mantra D2 (subst. fol.) % ins.: 04*0002_01 dvaipAyanoSThapuTaniHsRtam aprameyaM 04*0002_02 puNyaM pavitram atha pApaharaM zivaM ca 04*0002_03 yo bhArataM samadhigacchati vAcyamAnaM 04*0002_04 kiM tasya puSkarajalair abhiSecanena 04*0002_05 tad eva lagnaM sudinaM tad eva 04*0002_06 tArAbalaM candrabalaM tad eva 04*0002_07 grahAz ca sarve sumukhAs tad eva 04*0002_08 lakSmIpater aGghriyugaM smared yadA 04*0002_09 bhAti sarveSu zAstreSu ratiH sarveSu jantuSu 04*0002_10 tAraNaM sarvalokeSu tena bhArata ucyate % This is followed (marg. sec. m.) by: 04*0003_01 bhArataM bhAnumA(me)nindur yadi na syur amI tra[yaH] 04*0003_02 tato 'jJAnatamondha[sya] kAvasthA jagato [bha]vet % D4 T1 G1.3 M4.5 (which, like G2 M1.2, om. the % introductory mantra) begin as follows. D4 begins % with jayati parasarasunuh satyavatihrdayanandano vyasah * * * % * * * (folio damaged) [Cf. Adi 1*] srikrsnaji % satya; T1 srigurubhyo namah; G1.3: 04*0004_01 vyAsaM vasiSThanaptAraM zakteH pautram akalmaSam 04*0004_02 parAzarAtmajaM vande zukatAtaM taponidhim 04*0004_03 vyAsAya viSNurUpAya vyAsarUpAya viSNave 04*0004_04 namo vai brahmanidhaye vAsiSThAya namo namaH % 4.1.1 % After 1, M1 (which om. 2-3) reads % the last adhy. of Aranyaka (cf. v.l. 3-5 and App. %I, No. 1); while K2 B5 Dn D10-12 S (except M1.5) % ins.: 04*0005_01 pativratA mahAbhAgA satataM brahmavAdinI 04*0005_02 draupadI ca kathaM brahmann ajJAtA duHkhitAvasat % M2.4 cont.: 04*0006_01 te ca brAhmaNamukhyAz ca sUtAH paurogavaiH saha 04*0006_02 ajJAtavAsam avasan kathaM ca paricArakAH % 4.1.2 % After vaisam. u., N (except B1-3 D5.7; D3 adds % the lines marg. sec. m.; D1 missing; D2 on subst. % fol.) T2 ins.: 04*0007_01 yathA virATanagare tava pUrvapitAmahAH 04*0007_02 ajJAtavAsam uSitAs tac chRNuSva narAdhipa % T2 cont.: D4 T1 G M1.2.4.5 ins. after the last % adhy. (transposed) of Aranyaka (cf. v.l. 3-5): 04*0008_01 nivRttavanavAsAs te satyasaMdhA yazasvinaH 04*0008_02 akurvata punar mantraM saha dhaumyena pANDavAH 04*0008_03 athAbravId dharmarAjaH kuntIputro yudhiSThiraH 04*0008_04 bhrAtqn kRSNAM ca saMprekSya dhaumyaM ca kurunandana % 4.1.5 % After 5ab, T1 G ins.: 04*0009_01 chadmanA hRtarAjyAz ca niHsvAz ca bahuzaH kRtAH 04*0009_02 uSitAz ca vane kRcchraM yathA dvAdaza vatsarAn 04*0009_03 ajJAtacaryAM vatsyAma channA varSaM trayodazam % After 5, D4 ins.: 04*0010_01 saMvatsaram imaM yatra viharema nirAmayam % 4.1.6 % After 6ab, D8 ins.: 04*0011_01 abuddhA dhArtarASTrANAM sahitAH saha kRSNayA % (see below); while M5 ins.: 04*0012_01 saMvatsaram idaM yatra vicarAma yathAsukham % 4.1.9 % After 9, N ins.: 04*0013_01 kuntirASTraM ca vistIrNaM surASTrAvantayas tathA % On the other hand after 9, S ins.: 04*0014_01 virATanagaraM cApi zrUyate zatrukarzana 04*0014_02 ramaNIyaM janAkIrNaM subhikSaM sphItam eva ca 04*0014_03 nAnArASTrANi cAnyAni zrUyante subahUny api % 4.1.10 % For 10. S subst.: 04*0015_01 yatra te rocate rAjaMs tatra gacchAmahe vayam 04*0015_02 katamasmiJ janapade mahArAja nivatsyasi % T G1.3 cont.: 04*0016_01 mA viSAde manaH kuryAd rAjyabhraMza iti kva cit % 4.1.12 % After 12, D3.4.7.8 ins.: 04*0017_01 dezaH puNyaH samuddiSTaH sarvabAdhAvivarjitaH % while D6 ins.: 04*0018_01 yasya yasya vaco hIdaM samaharSata pANDavAn % 4.1.13 % After 13, S (T2 G1 % om. line 1) ins.: 04*0019_01 guNavA&l lokavikhyAto dRDhabhaktir vizAradaH 04*0019_02 tatra me rocate pArtha matsyarAjAntike 'nagha % 4.1.16 % After % 16, S ins.: 04*0020_01 akliSTaveSadhArI ca dhArmiko hy anasUyakaH 04*0020_02 na tavAbhyucitaM karma nRzaMsaM nApi kaitavam 04*0020_03 satyavAg asi yAjJIko lobhakrodhavivarjitaH % 4.1.18 % After 18, S (except M1) ins.: 04*0021_01 arjunenaivam uktas tu pratyuvAca yudhiSThiraH % 4.1.21 % After 21, K2 D4.7.8 S (M1 om. lines % 1-3) ins.: 04*0022_01 ariSTAn rAjagoliGgAn darzanIyAn suvarcasaH 04*0022_02 lohitAMz cAzmagarbhAMz ca santi tAta dhanAni me 04*0022_03 darzanIyAn sabhAnandAn kuzalaiH sAdhu niSThitAn 04*0022_04 apy etAn pANinA spRSTvA saMprahRSyanti mAnavAH 04*0022_05 tAn vikIrya same deze ramaNIye vipAMsule 04*0022_06 deviSyAmi yathAkAmaM sa vihAro bhaviSyati % S cont.: 04*0023_01 kaGko nAmnA parivrAT ca virATasya sabhAsadaH 04*0023_02 jyotiSe zakunajJAne nimitte cAkSakauzale 04*0023_03 brAhmo vedo mayAdhIto vedAGgAni ca sarvazaH 04*0023_04 dharmakAmArthamokSeSu nItizAstreSu pAragaH 04*0023_05 pRSTo 'haM kathayiSyAmi rAjJaH priyahitaM vacaH % T1 G M1.3 cont.: T2 M2.4.5, ins. after 22: 04*0024_01 virATanagare channa evaMyuktaH sadA vase % N ins. after 21 (K2 D4.7.8, after 22*): 04*0025_01 virATarAjaM ramayan sAmAtyaM sahabAndhavam 04*0025_02 na ca mAM vetsyate kaz cit toSayiSye ca taM nRpam % 4.1.23 % S ins. after 23ab (T1 G1.3 after 22) a % colophon (adhy. no.: T1 G M2; T2 1), and begins a % fresh adhy. with the following lines (M1-3 om. the % posterior half of line 1 and prior half of line 2): 04*0026=00 vaizaMpAyanaH 04*0026_01 evaM nirdizya cAtmAnaM niHzvasann uSNam Artijam 04*0026_02 vimuJcann azru netrAbhyAM bhImasenam uvAca ha % For 23c, S subst.: 04*0027=00 yudhiSThiraH 04*0027_01 bhImasena kathaM karma tasya rASTre kariSyasi 04*0027_02 hatvA krodhavazAMs tAta parvate gandhamAdane 04*0027_03 yakSAn krodhAbhitAmrAkSAn rAkSasAMz cAtipauruSAn 04*0027_04 prAdAH pAJcAlakanyAyai padmAni subahUny api 04*0027_05 bakaM rAkSasarAjAnaM bhISaNaM puruSAdakam 04*0027_06 jaghnivAn asi kaunteya brAhmaNArtham ariMdama 04*0027_07 kSemA cAbhayasaMvItA saikacakrA tvayA kRtA 04*0027_08 hiDimbaM ca mahAvIryaM kimmIraM cAtipauruSam 04*0027_09 tvayA hatvA mahAbAho vanaM niSkaNTakaM kRtam 04*0027_10 ApadaM cApi saMprAptA draupadI cAruhAsinI 04*0027_11 jaTAsuravadhaM kRtvA vayaM ca parimokSitAH 04*0027_12 matsyarAjAntike tAta vIryapUrNo 'ty amarSaNaH 04*0027_13 vRkodara virATasya balavAn durbalIyasaH 04*0027_14 samIpe nagare tasya % T1 ins. after line 13: G1, after line 14: 04*0028_01 madhye nivAsaM bhImasya duSkaraM tasya bhUpateH % After 23, K2 D3.7.8 ins.: 04*0029_01 zrutvA sa devo naradevakarma 04*0029_02 prapUjya vAkyaM tam uvAca dhImAn 04*0029_03 svakarmayuktaM ca hitaM ca kAle 04*0029_04 vimRzya vAgmI pravihAya cintAm % 4.2.1 % After % 1, S ins.: 04*0030_01 rasAn nAnAvidhAMz cApi svAduvan madhurAMs tathA % 4.2.2 % For 2cdef, S (for G1 see above) % subst.: 04*0031_01 pUrvam aprAzitAMs tena kartAsmi saguNAnvitAn 04*0031_02 svAdu vyaJjanam AsvAdya manye prIto bhaviSyati % G1 cont.: 04*0032_01 kRtakRtyA hi ye tasya bhaviSyanti suzikSitAH % 4.2.3 % After 3, N ins.: 04*0033_01 amAnuSANi kurvANaM tAni karmANi bhArata 04*0033_02 rAjJas tasya paripreSyA maMsyante mAM yathA nRpam 04*0033_03 bhakSyAnnarasapAnAnAM bhaviSyAmi tathezvaraH % D4 cont.: 04*0034_01 dvipAn siMhAn haniSyAmi krIDArthaM tasya pArthiva 04*0034_02 yodhAn anyAn haniSyAmi prItiM tasya vivardhayan % 4.2.4 % For 4, % S subst. the foll. lines (which it reads after 6): 04*0035_01 vRSo vA mahiSo vApi nAgo vA SASTihAyanaH 04*0035_02 siMho vyAghro yadA cAsya grahItavyo bhaviSyati 04*0035_03 tAn sarvAn durgrahAn anyair AzIviSaviSopamAn 04*0035_04 balAd ahaM grahISyAmi matsyarAjasya pazyataH % 4.2.5 % For 5ab, S % subst.: 04*0036_01 ye ca tasya mahAmallAH samareSv aparAjitAH 04*0036_02 kRtapratApA bahuzo rAjJaH prAtyayikA bale 04*0036_03 raGgopajIvinaH sArAH pareSAM ca bhayAvahAH % 4.2.6 % After 6ab, D4 ins.: 04*0037_01 tathaitAn yudhyamAno 'haM nihaniSyAmi sarvazaH % After % 6, S reads 35* (which is a subst. for 4), and cont.: 04*0038_01 ArAlikA vA sUdA vA ye 'sya yuktA mahAnase 04*0038_02 tAn ahaM prINayiSyAmi manuSyAn svena karmaNA % 4.2.8 % S transp. 8ab and 8cd, substituting at the % same time for 8ab: 04*0039_01 virATanagare channo matsyarAjasamIpataH % 4.2.11 % After 11cd, % N ins.: 04*0040_01 vAsukeH sarparAjasya svasAraM hRtavAMz ca yaH % After 11, B3 ins.: 04*0041_01 parvatAnAM ca himavAn kurukSetraM ca tIrthataH 04*0041_02 grahANAm api zItAMzur garuDaH pakSiNAm api 04*0041_03 vAyur balavatAM zreSThas tApaso bhRgusattamaH % 4.2.14 % After 14, D2 ins.: 04*0042_01 mAtA gurUNAM pravarA varSatAM jalado varaH % 4.2.17 % After 17ab, K2 D1-3.8 ins.: 04*0043_01 brahmacaryavrate yuktaH sarvAstreSUdyato 'bhavat % K2 D1-3 cont.: K1 B2.4.5 Dn D4-7.9-12 ins. after % 17ab: 04*0044_01 astrayogaM samAjJAya svavIryAn mAnuSAdbhutam % 4.2.18 % After 18ab, K2 D % (except D5.6.9) ins.: 04*0045_01 vasUnAM navamaM manye grahANAM dazamaM tathA % 4.2.19 % After 19, D10 ins.: 04*0046_01 grahANAm iva vai sUryo nakSatrANAM nizAkaraH 04*0046_02 meruH sarvagirINAM ca sarpANAm iva vAsukiH % 4.2.20 % For 9-20, S subst.: 04*0047=00 yudhiSThiraH 04*0047_01 (9ab) agnir brAhmaNarUpeNa pracchanno 'nnam ayAcata 04*0047_02 (9c) mahAzanaM brAhmaNaM mAM pramuJcArjuna khANDave 04*0047_03 saMzuzruve ca dharmAtmA yas tam arthaM cakAra ha 04*0047_04 tasmai brAhmaNarUpAya hutAzAya mahAyazAH 04*0047_05 yas tu devAn manuSyAMz ca sarvAz caikaratho 'jayat 04*0047_06 (16cd) sa bhImadhanvA zvetAzvaH pANDavaH kiM kariSyati 04*0047_07 AzIviSasamasparzo nAgAnAm iva vAsukiH 04*0047_08 (12cd) dRSTIviSa ivAhInAm agnis tejasvinAm iva 04*0047_09 (19ab) samudra iva sindhUnAM zailAnAM himavAn iva 04*0047_10 (19c) mahendra iva devAnAM dAnavAnAM balir yathA 04*0047_11 supratIko gajAnAM ca yugyAnAM turago yathA 04*0047_12 (20a) kubera iva yakSANAM mRgANAM kesarI yathA 04*0047_13 rAkSasAnAM dazagrIvo daityAnAm iva zambaraH 04*0047_14 rudrANAm iva kApAlI viSNur balavatAm iva 04*0047_15 roSAmarSasamAyukto bhujaMgAnAM ca takSakaH 04*0047_16 (20b) vAyuvegabaloddhUto garuDaH patatAm iva 04*0047_17 (12ab) tapatAm iva cAdityaH prajAnAM brAhmaNo yathA 04*0047_18 (13cd) hradAnAm iva pAtAlaM parjanyo dadatAm iva 04*0047_19 (13ab) AyudhAnAM varo vajraH kakudmAMz ca gavAM varaH 04*0047_20 (14ab) dhRtarASTraz ca nAgAnAM hastiSv airAvato varaH 04*0047_21 (14cd) putraH priyANAm adhiko bhAryA ca suhRdAM varA 04*0047_22 girINAM pravaro merur devAnAM madhusUdanaH 04*0047_23 grahANAM pravaraz candraH sarasAM mAnaso varaH 04*0047_24 (15ab) yathaitAni viziSTAni svasyAM jAtyAM vRkodara 04*0047_25 (15cd) evaM yuvA guDAkezaH zreSThaH sarvadhanuSmatAm 04*0047_26 (16ab) so 'yam indrAd anavamo vAsudevAc ca bhArata 04*0047_27 (17ab) uSitvA paJca varSANi sahasrAkSasya vezmani 04*0047_28 brahmacArI vrate yuktaH sarvazastrabhRtAM varaH 04*0047_29 (17cd) avApa cAstram asrajJaH sarvaM sarvajJasaMmataH 04*0047_30 kSipraM cANuM ca citraM ca dhruvaM ca vadatAM varaH 04*0047_31 anujJAtaH surendreNa punaH pratyAgato mahIm 04*0047_32 dhArtarASTravinAzAya pANDavAnAM jayAya ca 04*0047_33 (18ab) yaM manye dvAdazaM rudram AdityAnAM trayodazam 04*0047_34 (18cd) yasya dIrghau samau bAhU jyAghAtena kiNIkRtau 04*0047_35 (18ef) dakSiNaM caiva savyaM ca vAhAv anaDuho yathA 04*0047_36 talAGgulitrAbhyucitau nAgarAjakaropamau 04*0047_37 zyAmo yuvA guDAkezo darzanIyaz ca pANDavaH 04*0047_38 (16cd) gANDIvadhanvA zvetAzvaH kirITI vAnaradhvajaH 04*0047_39 kiMrUpadhArI kiMkarmA kiMceSTaH kiMparAkramaH 04*0047_40 (20cd) bIbhatsur bhImadhanvA ca kiM kariSyati cArjunaH 04*0047_41 kuntIputro virATasya raMsyate kena karmaNA % After line 10, % T1 G1 ins.: 04*0048_01 gandharvANAM citrarathaH siddhAnAM kapilo yathA % After line 36, T1 ins.: 04*0049_01 janau parighasaMkAzau sadA mRdutarau zubhau % After line 38, T1 ins.: 04*0050_01 vAsudevasamau loke yazasA vikrameNa ca % T1 cont.: G1 ins. after line 38: 04*0051_01 so 'yaM rAjJo virATasya bhavane bharatarSabha % G1 cont.: G2.3 M4.5 ins. after line 40: 04*0052_01 arjuna tvaM kathaM karma tasya rASTre cariSyasi % 4.2.21 % After arjuna u., K2 D2 (marg.).10 ins.: 04*0053_01 zapto 'ham AsaM pUrvaM vai urvazyA kAraNAntare % D10 cont.: 04*0054_01 tac chApaM prerayan rAjan vihariSyAmi bhArata % On the other hand, after arjunah (v.l. for arjuna u.), % S ins.: 04*0055_01 imau kiNIkRtau bAhU jyAghAtatalapIDanAt 04*0055_02 nityaM kaJcukasaMchannau nAnyathA goptum utsahe % T2 G M1-4 cont.: T1 ins. after 57*: M5 after 60*: 04*0056_01 kiM tu kAryavazAd etad AcariSyAmi kutsitam % T2 M cont.: T1 ins. after 55*: G, after 21ab: 04*0057_01 bAhU me bharatazreSTha mahAvyaJjanalakSitau % After 21, N (except K1 D1.4; D2 marg. % sec. m.) ins.: 04*0058_01 valayaiz chAdayiSyAmi bAhU kiNakRtAvimau % D3 cont.: K2 B Dn D2m.5.6.9-12 ins. after 22ab: 04*0059_01 pinaddhakambuH pANibhyAM tRtIyAM prakRtiM gataH % T1 G % M4 ins. after 21: M5, after 55*: 04*0060_01 so 'haM klaibyena veSeNa SaNDhako 'ham iti bruvan % 4.2.24 % S ins. after % 24: D8, after 25ab: 04*0061_01 strIbhAvasamudAcAro nRttagItakathAzrayaiH % 4.2.26 % After 26, T1 ins.: 04*0062_01 urvazyA api zApena prApto 'smi nRpa SaNDatAm 04*0062_02 zakraprasAdAn mukto 'haM varSANAM tu trayodazam % 4.2.27 % K2 D1-4.7-10 ins. after 27: Dn % D11.12, before the first st. of the next adhy.: 04*0063_01 ity evam uktvA puruSapravIras 04*0063_02 tadArjuno dharmabhRtAM variSThaH 04*0063_03 vAkyaM tadAsau virarAma bhUyo 04*0063_04 nRpo 'paraM bhrAtaram AbabhASe % 4.3.1 % After 1ab, N ins.: 04*0064_01 karma tattvaM samAcakSva rASTre tasya mahIpateH % After 1, D2 (marg.) ins.: 04*0065_01 tvatsamo rUpasaMpanno na pazyAmi mahItale % D9 ins.: 04*0066_01 IdRzIm ApadaM prApya kathaM tatra nivatsyasi % S ins.: 04*0067_01 aduHkhArhaz ca bAlaz ca lAlitaz cApi nityazaH % T M cont.: G1 ins. after the repetition % of 1ab: 04*0068_01 so 'yam Artaz ca zAntaz ca kiM nu rocayitA tv iha % G2.3 ins. after 67*: 04*0069_01 sa tvaM mRduz ca zUraz ca kiM nu te rocate tv iha % 4.3.2 % After 2ab, N ins.: 04*0070_01 sarvathA jJAnasaMpannaH kuzalaH parirakSaNe % After 2, S ins.: 04*0071_01 dAmagranthIti vikhyAtaH kuzalo dAmakarmaNi 04*0071_02 na mA paribhaviSyanti janA jAtu hi karhi cit % 4.3.3 % After 3, B2.3.4 (om. line % 1) D2.3.10 ins.: 04*0072_01 naduSTAz ca bhaviSyanti kizorA vaDavA api 04*0072_02 naduSTAz ca bhaviSyanti pRSTheSu ca ratheSu ca % B2 cont.: B1 ins. after 4: 04*0073_01 purA yudhiSThirasyAhaM hayaGgo bharatarSabha % On the other hand, S ins. after 3: 04*0074_01 na mAM paribhaviSyanti kizorA vaDavAs tathA 04*0074_02 naduSTAz ca bhaviSyanti pRSThe dhuri ca madgatAH % 4.3.4 % After 4, B1 ins. 73*, % followed by a repetition of 4cd (v.l. tesam mamtram for tebhya % evam, and viharisye yathasukham); K2 D2-4.10 ins.: 04*0075_01 pANDavAnAM narendrANAm azvapAlo 'tizobhanaH % Dn D11.12 ins.: 04*0076_01 pANDavena purA tAta azveSv adhikRtaH purA % and, finally, D7.9 ins.: 04*0077_01 yudhiSThirasyAzvabandho veda mAM teSu teSv aham 04*0077_02 paribhramann ihAyAtas tava matsyapate puram % K1 B D1.5.6.8 ins. after 4: K2 D2-4.10, % after 75*: Dn D11.12, after 76*: D7.9, after 77*: 04*0078_01 virATanagare channaz cariSyAmi mahIpate % B1.3.4 D6 cont.: G2.3 ins. after 7: 04*0079_01 na ca mAM vetsyate kaz cit toSayiSye ca taM nRpam % D2 ins. after 78*: 04*0080_01 vairATe bhUpa saMchanno vihariSyAmy ahaM yathA % After 4, T1 G1 ins.: 04*0081_01 ahaM paricariSyAmi virATaM rAjasattamam % T1 cont.: G2.3 ins. after 79*: 04*0082_01 ity etan matpratijJAtaM vihariSyAmy ahaM yathA % T1 cont.: T2 G2.3 % M ins. after 4: G1, after 81*: 04*0083_01 nakulenaivam uktas tu dharmarAjo 'bravId vacaH % 4.3.5 % After yudhisthira u., S (G1 om. lines 3-5) ins.: 04*0084_01 bRhaspatisamo buddhyA naye cozanasA samaH 04*0084_02 mantrair nAnAvidhair nItaH pathyaiH supariniSThitaiH 04*0084_03 supraNItaiH sumArgastho rAjatantram apAlayat 04*0084_04 na cAsya calitaM kiM cid dadRzus tadvido janAH 04*0084_05 sunItanAyI zUraz ca sarvamantravizAradaH 04*0084_06 adhikaM mAtur asmAkaM kuntyAH priyataraH sadA % After 5ab, M5 ins.: 04*0085_01 mAdrIputra virATasya raMsyase kena karmaNA % After 5, D4 ins.: 04*0086_01 varSaM virATanagare bahuvyAlasamAvRte % 4.3.7 % After 7ab, G2.3 ins.: 04*0087_01 abhimAnAt tu mAM rAjan pravadiSyanti pANDavAH % On the other hand, S ins. after 7ab (G2.3, after 87*): 04*0088_01 arogA bahulA puSTAH kSIravatyo bahuprajAH 04*0088_02 niSpannasattvAH subhRtA vyapetajvarakilbiSAH 04*0088_03 naSTacorabhayA nityaM vyAdhivyAghravivarjitAH 04*0088_04 gAvaH susukhitA rAjan nirudvignA nirAmayAH 04*0088_05 bhaviSyanti mayA guptA virATapazavo nRpa % 4.3.11 % T1 G2.3 ins. after 11ab: M5, after 90* (see % below): 04*0089_01 virATanagare gUDho raMsye 'haM tena karmaNA 04*0089_02 toSayiSye 'pi rAjAnaM mA bhUc cintA tavAnagha % After 11, T1 M5 ins.: 04*0090_01 ity etad vaH pratijJAtaM vicariSyAmy ahaM yathA % 4.3.12 % After 12ab, D4 ins.: 04*0091_01 kiM kariSyati pAJcAlI rAjasUyAbhiSecitA % 4.3.14 % After 14, M4 ins.: 04*0092=00 vaizaM. 04*0092_01 ity evam uktvA bhrAtqNAM pAJcAlIM draupadIM prati % On the other hand, M ins. after 14 (M4, after 92*): 04*0093_01 athovAca tadA kRSNA yudhiSThiram idaM vacaH % 4.3.16 % After draupadi (v.l. for draupady uvaca), S (M1.3-5 % om. line 7) ins.: 04*0094_01 ahaM vatsyAmi rAjendra nirvRto bhava pArthiva 04*0094_02 yathA te matkRte zoko na bhaven nRpa tac chRNu 04*0094_03 yathA tu mAM na jAnanti tat kariSyAmy ahaM vibho 04*0094_04 channA vatsyAmy ahaM yan mAM na vijJAsyanti ke cana 04*0094_05 vRttaM tac ca samAkhyAsye zam Apnuhi vizAM pate 04*0094_06 sairandhrI jAtisaMpannA nAmnAhaM vratacAriNI 04*0094_07 bhaviSyAmi mahArAja virATasyeti me matiH % After 16, B2 D6 ins.: 04*0095_01 ekapatnIvratAz caitA iti lokasya nizcayaH % 4.3.17 % After % 17ab, N ins.: 04*0096_01 yudhiSThirasya gehe 'smi draupadyAH paricArikA 04*0096_02 uSitAsmIti vakSyAmi pRSTA rAjJA ca bhArata % On the other hand, S ins. after 17ab: 04*0097_01 pramadAhArikA loke puruSANAM pravAsinAm 04*0097_02 nAhaM tatra bhaviSyAmi durbharA rAjavezmani 04*0097_03 kRtA caiva sadA rakSA vratenaiva narAdhipa % 4.3.18 % After 18, % T1 G2.3 ins.: 04*0098_01 ity evaM matpratijJAtaM vihariSyAmy ahaM yathA % 4.3.19 % After 19, N ins.: 04*0099_01 yathA na durhRdaH pApA bhavanti sukhinaH punaH 04*0099_02 kuryAs tathA tva kalyANi lakSayeyur na te yathA % D2-4.8 cont.: 04*0100_01 iti nigaditavRttAM dharmasUnur nizamya 04*0100_02 prathitaguNagaNaughAlaMkRtAM rAjaputrIm 04*0100_03 vyasanazatanimagnA vikriyante na sAdhvyo 04*0100_04 muditahRdayavRttir vAkyam etaj jagAda % 4.4.4 % T1 ins. after 4: G1, after 102* (see below): 04*0101_01 gatvA dvAravatIM caiva kAmpilyaM ca purottamam % 4.4.5 % After 5ab, T1 G1 ins.: 04*0102_01 ardharAtre mahAtmAno bhikSAdAn brAhmaNAn api % After 5, N (except K1 D1.3.4.8; B2 om. line 2; % D2 marg.) ins.: 04*0103=00 vaizaMpAyana uvAca 04*0103_01 evaM te 'nyonyam Amantrya karmANy uktvA pRthak pRthak 04*0103_02 dhaumyam AmantrayAmAsuH sa ca tAn mantram abravIt % while S (G1 M3 om. line 2) ins.: 04*0104=00 vaizaMpAyanaH 04*0104_01 tAn anvazAt sa dharmAtmA sarvadharmavizeSavit 04*0104_02 dhaumyaH purohito rAjan pANDavAn puruSarSabhAn % 4.4.6 % After dhaumya u., N (except D2) M (except % M2) ins.: 04*0105_01 vihitaM pANDavAH sarvaM brAhmaNeSu suhRtsu ca 04*0105_02 yAne praharaNe caiva tathaivAgniSu bhArata 04*0105_03 tvayA rakSA vidhAtavyA kRSNAyAH phAlgunena ca % N M (except M2) cont.(D2 ins. after dhaumya u.): 04*0106_01 viditaM vo yathA sarvaM lokavRttam idaM nRpa % After 6ab, B Dn D2 (marg.).5.6.9-12 ins.: 04*0107_01 eSa dharmaz ca kAmaz ca arthaz caiva sanAtanaH % 4.4.8 % K2 B4.5 Dn D2 (marg. % sec. m.).5.7.9-12 ins. after 8: B1 D3.6, after 109*: 04*0108_01 tataz caturdaze varSe cariSyatha yathAsukham % B4 cont.: B1-3 D3.6 S ins. after 8: 04*0109_01 pANDavAgnir ayaM loke sarvazastramayo mahAn 04*0109_02 bhartA goptA ca bhUtAnAM rAjA puruSavigrahaH % In B1 D3.6 this is followed by 108*, in S by: 04*0110_01 sarvAtmanA vartamAnaM yathA doSo na saMspRzet 04*0110_02 rAjAnam upajIvantaM tasya vRttaM nibodhata % which in turn is followed in T G M2-5 by 112*, % and in M1 by: 04*0111_01 kSatriyaM caiva sarpaM ca brAhmaNaM ca bahuzrutam 04*0111_02 nAvamanyeta medhAvI kRzAn api kadA cana 04*0111_03 etat trayaM ca puruSaM nirdahed avamAnitam 04*0111_04 rAjA tasmAd budhair nityaM pUjanIyaH prayatnataH % M1 cont.: T G M2-5 ins. after 110*: 04*0112_01 nAtivarteta maryAdAM puruSo rAjasaMmataH 04*0112_02 vyavahAraM punar loke maryAdAM paNDitA viduH % S cont.: K2 B Dn (Dn1 om. lines 1-2) D5.6.10-12 % ins. after 15: 04*0113_01 gacchann api parAM bhUmim apRSTo hy aniyojitaH 04*0113_02 jAtyandha iva manyeta maryAdAm anucintayan 04*0113_03 na hi putraM na naptAraM na bhrAtaram ariMdamAH 04*0113_04 samatikrAntamaryAdaM pUjayanti narAdhipAH % 4.4.15 % After 15ab, D4.8 ins.: 04*0114_01 na cApi caraNau prAjJau dhunoj jAtu bhujau kva cit % 4.4.22 % After 22, D10 ins.: 04*0115_01 apramattaH sadA tiSThed evaM rAjJaH priyo bhavet % 4.4.24 % After 24, % N ins.: 04*0116_01 tathaiva cAvamanyante narAn paNDitamAninaH % 4.4.39 % For 39ab, N (except D2.9) subst.: 04*0117_01 abhAve caiva bhAve ca rAjJA yaz caiva sarvadA % 4.4.40 % After 40, D8 ins.: 04*0118_01 samaM yAnaM samaM bhojyaM nAtyuccair bahudhA haset % 4.4.43 % After 43, Dn D4.11.12 ins.: 04*0119_01 evaM saMyamya cittAni yatnataH pANDunandanAH % For 10-43, S subst.: 04*0120_001 yatropaviSTaH saMkalpaM nopahanyAd balIyasaH 04*0120_002 tadAsanaM rAjakule Ipseta manujo vasan 04*0120_003 (11ab) yathainam atra cAsInaM zaGkeran duSTacAriNaH 04*0120_004 (11cd) na tatropavizej jAtu yo rAjavasatiM vaset 04*0120_005 svabhUmau kAmam AsIta tiSThed vA rAjasaMnidhau 04*0120_006 na tv evAsanam anyasya prArthayeta kadA cana 04*0120_007 parAsanagataM hy enaM parasya paricArakAH 04*0120_008 pariSady apakarSeyuH parihAsyeta zatrubhiH 04*0120_009 (22ef) nityaM vipratiSiddhaM tu purastAd AsanaM matam 04*0120_010 arthArthaM hi yadA bhRtyo rAjAnam upatiSThati 04*0120_011 (22ab) dakSiNaM vAtha vAmaM vA bAhum Azritya paNDitaH 04*0120_012 tiSThed vinItavad rAjan na purastAn na pRSThataH 04*0120_013 (22cd) rakSiNAm AttazastrANAM pazcAt sthAnaM vidhIyate 04*0120_014 mAtRgotre svagotre vA nAmnA zIlena vA punaH 04*0120_015 saMgrahArthaM manuSyANAM nityam AbhASitA bhavet 04*0120_016 pUjyamAno 'pi yo rAjJA naro na pratipUjayet 04*0120_017 nainam ArAdhayiSyanti zAstA ziSyAn ivAlasAn 04*0120_018 (10ab) nAsya yugyaM na paryaGkaM nAsanaM na rathaM tathA 04*0120_019 (10cd) Arohet sAntvito 'smIti yo rAjavasatiM vaset 04*0120_020 (40ab) yo vai gRhebhyaH pravasan kriyamANam anusmaret 04*0120_021 utthAne nityasaMkalpo nistandrI saMyatAtmavAn 04*0120_022 parItaH kSutpipAsAbhyAM vihAya paridevanam 04*0120_023 (40cd) duHkhena sukham anvicched yo rAjavasatiM vaset 04*0120_024 (38ab) anyeSu preSyamANeSu purastAd dhIra utpatet 04*0120_025 (38cd) kariSyAmy aham ity eva yaH sa rAjasu sidhyati 04*0120_026 (39ab) uSNe vA yadi vA zIte rAtrau vA yadi vA divA 04*0120_027 (39cd) AdiSTo na vikalpeta yaH sa rAjasu sidhyati 04*0120_028 naivaM prApto 'vamanyeta sadA martyo vizAradaH 04*0120_029 (37cd) Rjur mRduH satyavAdI yaH sa rAjasu sidhyati 04*0120_030 (31ab) naiva lAbhAd dharSam iyAn na vyathec ca vimAnitaH 04*0120_031 (31cd) samaH pUrNatuleva syAd yo rAjavasatIM vaset 04*0120_032 (37ab) alpeccho matimAJ zrImAJ chAyevAnapagaH sadA 04*0120_033 dakSaH pradakSiNo dhIraH sa rAjavasatiM vaset 04*0120_034 itihAsapurANajJaH kuzalaH satkathAsu ca 04*0120_035 vadAnyaH satyavAk cApi sa rAjavasatiM vaset 04*0120_036 (24ab) na mitho bhASitaM rAjJo manuSyeSu prakAzayet 04*0120_037 (24cd) yaM cAsUyanti rAjAnaH puruSaM na vadec ca tam 04*0120_038 (42ab) naiSAM karmasu saMyukto dhanaM kiM cid api spRzet 04*0120_039 (42cd) prApnuyAd AdadAno hi bandhaM vA vadham eva vA 04*0120_040 tulyopasthitayoH pazyan mama cAnyasya cobhayoH 04*0120_041 anyaM puSNAti maddhInam iti dhIro na muhyati 04*0120_042 zreyAMsaM hi parityajya vaidyaM karmaNi karmaNi 04*0120_043 pApIyAMsaM prakurvIraJ zIlam eSAM tathAvidham 04*0120_044 (14ab) naiSAM dAreSu kurvIta prAjJo maitrIM kathaM cana 04*0120_045 rakSiNaz ca na seveta yo rAjavasatiM vaset 04*0120_046 yadA hy abhisamIkSeta preSyastrIbhiH samAgatam 04*0120_047 buddhiM paribhavet tasya rAjA zaGketa vA punaH 04*0120_048 zaGkitasya punaH strISu kasya bhRtyasya bhUmipaH 04*0120_049 jIvitaM sAdhu manyeta prakRtistho balAtkRtaH 04*0120_050 (29ab) harSavastuSu cApy atra vartamAneSu keSu cit 04*0120_051 (29cd) nAtigADhaM prahRSTaH syAt tAny evAsyAnupUjayet 04*0120_052 harSAd dhi mandaH puruSaH svairaM kurvIta vaikRtam 04*0120_053 tad asyAntaHpure vRttam IkSAM kurvIta bhUmipaH 04*0120_054 antaHpuragataM hy enaM striyaH klIbAz ca sarvazaH 04*0120_055 vartamAnaM yathAvac ca kutsayeyur asaMzayam 04*0120_056 tasmAd gambhIram AtmAnaM kRtvA harSaM niyamya ca 04*0120_057 nityam antaHpure rAjJo na vRttiM kIrtayed bahiH 04*0120_058 yathA hi sumahAn mantro bhidyamAno haret sukham 04*0120_059 evam antaHpure vRttaM zrUyamANaM bahir bhavet 04*0120_060 yA tu vRttir abAhyAnAM bAhyAnAm api kevalam 04*0120_061 ubhayeSAM samastAnAM zRNu rAjopajIvinAm 04*0120_062 na striyo jAtu manyeta bAhyo vAbhyantaro 'pi vA 04*0120_063 anujIvinAM narendras tu sRjed dhi sumahad bhayam 04*0120_064 matvAsya priyam AtmAnaM rAjaratnAni rAjavat 04*0120_065 arAjA rAjayogyAni nopayuJjIta paNDitaH 04*0120_066 arAjAnaM hi ratnAni rAjakAntAni rAjavat 04*0120_067 bhuJjAnaM na naraM rAjA titikSetAnujIvinam 04*0120_068 tasmAd avyaktabhogena bhoktavyaM bhUtim icchatA 04*0120_069 tulyabhogaM hi rAjA tu bhRtyaM kopena yojayet 04*0120_070 na cApatyena saMprItiM rAjJaH kurvIta kena cit 04*0120_071 adhikSiptam anarthaM ca dveSyaM ca parivarjayet 04*0120_072 etAM hi sevamAnasya narasImAM caturvidhAm 04*0120_073 dvidhA vicchidyate mUlaM rAjamUlopajIvinaH 04*0120_074 etais tu viparItAyA narasImA narAdhamaiH 04*0120_075 tayA kurvIta saMsargaM na virodhaM kathaM cana 04*0120_076 bandhubhiz ca narendrasya balavadbhiz ca mAnavaiH 04*0120_077 sAdhu manyeta saMsargaM na virodhaM kathaM cana 04*0120_078 tAbhyAM tu narasImAbhyAM viruddhasyAlpatejasaH 04*0120_079 prathamaM chidyate nidrA dvitIyaM jAyate bhayam 04*0120_080 uddhRtAnAM ca yo veSaH kuhakAnAM ca yo bhavet 04*0120_081 rAjaveSaM ca vispaSTaM tAn sarvAn parivarjayet 04*0120_082 itarAbhyAM tu veSAbhyAM parihAsyeta bAndhavaiH 04*0120_083 apuMbhiz caiva puMbhiz ca strIbhiH strIdarzibhir naraiH 04*0120_084 zakye sati na saMbhASAM jAtu kurvIta karhi cit 04*0120_085 pratisaMbhASamANo hi tribhir etair acetanaH 04*0120_086 zyenaH pezIm ivAdatte puruSo bhUtim AtmanaH 04*0120_087 ye ca rAjJA ca satkAraM labheran kAraNAd iva 04*0120_088 taiz ca sAmantadUtaiz ca pUjyamAno munir bhavet 04*0120_089 na cApy acaritAM bhUmim asaMdiSTo mahIpateH 04*0120_090 upaseveta medhAvI yo rAjavasatiM vaset 04*0120_091 (23ab) na ca saMdarzane rAjJaH prabandham api saMjapet 04*0120_092 (23cd) api caitad daridrANAM vyalIkasthAnam uttamam 04*0120_093 arthakAmA ca yA nArI rAjAnaM syAd upasthitA 04*0120_094 anujIvI tathAyuktAM nidhyAyan dUyate ca saH 04*0120_095 tasmAn nArIM na nidhyAyet tathAyuktAM vicakSaNaH 04*0120_096 (28cd) tathA kSutaM ca vAtaM ca niSThIvaM cAcarec chanaiH 04*0120_097 na narmasu hasej jAtu mUDhavRttir hi sA smRtA 04*0120_098 (30cd) smitaM tu mRdupUrveNa darzayeta prasAdajam 04*0120_099 (28ab) na cAkSau na bhujau jAtu na ca vAkyaM samAkSipet 04*0120_100 na ca tiryag avekSeta cakSurbhyAM samyag Acaret 04*0120_101 bhrukuTIM na ca kurvIta na cAGguSThair likhen mahIm 04*0120_102 na ca gADhaM vijRmbheta jAtu rAjJaH samIpataH 04*0120_103 na prazaMsen na cAsUyet priyeSu ca hiteSu ca 04*0120_104 zrUyamANeSu vA tatra dUSyamANeSu vA punaH 04*0120_105 atha saMdRzyamAneSu priyeSu ca hiteSu ca 04*0120_106 zrUyamANeSu vAkyeSu varNayed amRtaM yathA 04*0120_107 na rAjJaH pratikUlAni sevamAnaH sukhI bhavet 04*0120_108 putro vA yadi vA bhrAtA yady apy Atmasamo bhavet 04*0120_109 apramatto hi rAjAnaM raJjayec chIlasaMpadA 04*0120_110 utthAnena tu medhAvI zaucena vividhena ca 04*0120_111 snAnaM hi vastrazuddhiz ca zArIraM zaucam ucyate 04*0120_112 asaktiH prakRtArtheSu dvitIyaM zaucam ucyate 04*0120_113 rAjA bhojo virAT samrAT kSatriyo bhUpatir nRpaH 04*0120_114 ya etaiH stUyate zabdaiH kas taM nArcitum arhati 04*0120_115 tasmAd bhakto hi yuktaH san satyavAdI jitendriyaH 04*0120_116 medhAvI dhRtimAn prAjJaH saMzrayeta mahIpatim 04*0120_117 kRtajJaM prAjJam akSudraM dRDhabhaktiM jitendriyam 04*0120_118 vardhamAnaM sthitaM sthAne saMzrayeta mahIpatim 04*0120_119 eSa vaH samudAcAraH samuddiSTo yathAvidhi 04*0120_120 yathArthAn saMprapatsyante pArtha rAjopajIvinaH % After line 73, M4 ins.: 04*0121_01 arthAH sidhyanti kauravya na cArthAH pratiyAnti ca % After line 81, G M4 ins.: 04*0122_01 rAjaveSaM hi vispaSTaM sevyamAno na vadhyate % 4.4.44 % After 44, % S ins.: 04*0123=00 vaizaMpAyanaH 04*0123_01 taM tathety abruvan pArthAH pitRkalpaM yazasvinam 04*0123_02 prahRSTAz cAbhivAdyainam upAtiSThan paraMtapAH 04*0123_03 teSAM pratiSThamAnAnAM mantrAMz ca brAhmaNo 'japat 04*0123_04 bhavAya rASTralAbhAya parAya vijayAya ca % Thereafter T2 G M1.3-5 ins. a colophon (adhy. no.: % T2 4; G M1.3-5 5); on the other hand, T1 M2 (om. % lines 1, 4-5) cont.: 04*0124_01 tato 'bravId asau vipro vAcam AzIH prayujya ca 04*0124_02 svadravyapratilAbhAya zatrUNAM mardanAya ca 04*0124_03 svasti vo 'stu zivaH panthA drakSyAmi punar AgatAn 04*0124_04 ity uktA hRSTamanaso guruNA tena dhImatA 04*0124_05 yudhiSThiramukhAH sarve gantuM samupacakramuH % 4.4.48 % For 48, S (T2 om.) subst.: 04*0125_01 teSAM pratiSThamAnAnAM dhaumyo mantrAMs tathAjapat 04*0125_02 sarvavighnaprazamanAn arthasiddhikarAMs tathA 04*0125_03 tataH pAvakam ujjvAlya mantrahavyapuraskRtam % 4.4.49 % After 49ab, S (except T2) ins.: 04*0126_01 abhivAdya tataH sarve prAdravan saha kRSNayA % After 49, N (D9 missing for lines % 1-3) ins.: 04*0127_01 gateSu teSu vIreSu dhaumyo 'pi japatAM varaH 04*0127_02 agnihotrANy upAdAya pAJcAlAn abhyagacchata 04*0127_03 indrasenAdayaz caiva yathoktAH prApya yAdavAn 04*0127_04 rathAn azvAMz ca rakSantaH sukham USuH susaMvRtAH % D3 (corrupt) cont.: 04*0128_01 tena vyapur yadudare muditAH parivAritAH 04*0128_02 iti yudhiSThirazAsanam akSyate 04*0128_03 natiparA rathasUtasasAdinaH 04*0128_04 drutataraM samupetya tadA suta 04*0128_05 pratidinaM vyadadhur hRdi maGgalam % On the other hand, S (except T2) ins. after 49: 04*0129_01 prAdravan saha dhaumyena baddhazastrA vanAd vanam % 4.5.2 % B2 ins. after 2ab: D6, after 2: 04*0130_01 siMhAn vyAghrAn varAhAMz ca mArayanti ca sarvazaH % N ins. after 2ab (B2, after 130*): 04*0131_01 nivRttavanavAsA vai svarASTraM prepsavas tadA % On the other hand, S ins. after 2ab: 04*0132_01 tataH pratyak prayAtAs te saMkrAmanto vanAd vanam % After 2, D6 ins. 130*; while S ins.: 04*0133_01 palvaleSu ca ramyeSu nadInAM saMgameSu ca 04*0133_02 drumAn nAnAvidhAkArAn nAnAvidhalatAkulAn 04*0133_03 kusumADhyAn manaHkAntAJ zubhagandhamanoramAn % T1 cont.: 04*0134_01 campakAn bakulAMz caiva puMnAgAn ketakIs tathA 04*0134_02 pAribhadrAn karaJjAMz ca anyAMz ca vividhAn drumAn % T1 cont.: G M ins. after 133*: 04*0135_01 pArthA nirIkSamANAz ca tAn drumAn puSpamAlinaH 04*0135_02 jighrantaH puSpagandhAMz ca susugandhAn manoramAn % 4.5.3 % After % 3ab, S ins.: 04*0136_01 uSitvA dvAdaza samA vane parapuraMjayAH % 4.5.4 % After 4, N ins.: 04*0137_01 dhanvino baddhanistriMzA vivarNAH zmazrudhAriNaH % B1.3 D5 cont.: 04*0138_01 gavADhyam arthasaMpannaM hRSTapuSTajanAvRtam % On the other hand, S ins. after 4: 04*0139_01 tatra dhaumyaM mahAtmAnaM pANDaveyA vyasarjayan 04*0139_02 agnihotraM paricaran so 'buddho 'vasad Azrame % T1 cont.: 04*0140_01 tatas teSu prayAteSu pANDaveSu mahAtmasu 04*0140_02 indrasenamukhAz caiva yathoktaM prApya nirvRtAH 04*0140_03 rathAn azvAMz ca rakSantaH sukham USuH susaMvRtAH % 4.5.5 % After 5, S ins.: 04*0141_01 vRkSAMz copavanopetAn grAmANAM nagarasya ca % 4.5.6 % After 6, D6 ins.: 04*0142_01 tac chrutvA vacanaM tasyAH prAha rAjA yudhiSThiraH % while S (M om. line 1) ins.: 04*0143=00 yudhiSThiraH 04*0143_01 imAM kamalapatrAkSIM draupadIM mAdrinandana 04*0143_02 bAhubhyAM parigRhyainAM muhUrtaM nakula vraja 04*0143_03 neto dUre virATasya nagaraM bharatarSabha 04*0143_04 rAjadhAnyAM nivatsyAmaH sumuktam iva no vanam 04*0143=04 nakulaH 04*0143_05 pUrvAhNe mRgayAM gatvA vane viddhA mahAmRgAH 04*0143_06 aTavI ca mayA dUraM sRtA mRgavadhepsunA 04*0143_07 viSamA hy atidurgA ca vegavat paridhAvatA 04*0143_08 so 'haM gharmAbhitapto vai nainAm AdAtum utsahe 04*0143=08 yudhiSThiraH 04*0143_09 sahadeva tvam AdAya muhUrtaM draupadIM naya 04*0143_10 rAjadhAnyAM nivatsyAmaH sumuktam iva no vanam 04*0143=10 sahadevaH 04*0143_11 aham apy asmi tRSitaH kSudhayAbhiprapIDitaH 04*0143_12 zrAnto gharmAbhitapto vai nainAm AdAtum utsahe % 4.5.7 % For 7ab, S subst: 04*0144_01 ehi vIra vizAlAkSa vIrasiMha ivArjuna 04*0144_02 imAM kamalapatrAkSIM draupadIM drupadAtmajAm 04*0144_03 parigRhya muhUrtaM tvaM bAhubhyAM kuzalaM vraja % 4.5.8 % After vaisam., S ins.: 04*0145_01 guror vacanam AjJAya saMprahRSTo dhanaMjayaH % After % 8ab, S ins.: 04*0146_01 pravavrAja mahAbAhur arjunaH priyadarzanaH 04*0146_02 jaTilo valkaladharaH zaratUNadhanurdharaH 04*0146_03 skandhe kRtvA varArohAM bAlAm AyatalocanAm % 4.5.9 % For 9cd, S subst.: 04*0147_01 imAni puruSavyAghra AyudhAni paraMtapa 04*0147_02 kasmin nyAsayitavyAni guptiz caiSAM kathaM bhavet % 4.5.10 % After 10, B Dn % D5.6.10-12 S ins.: 04*0148_01 gANDIvaM ca mahad gADhaM loke ca viditaM nRNAm 04*0148_02 tac ced Ayudham AdAya gacchAmo nagaraM vayam 04*0148_03 kSipram asmAn vijAnIyur manuSyA nAtra saMzayaH % After line 1, S ins.: 04*0149_01 kathaM nAviSkRtAH syAmo dhArtarASTrasya mAriSa % D5 marg. cont.: 04*0150_01 AzaMkAM ca kariSyAmo janasyAsya na saMzayaH % 4.5.11 % After 11, S (M1.2 om. lines 1 % and 2) ins.: 04*0151_01 tasmAc chastrANi sarvANi pracchAdyAnyatra yatra vA 04*0151_02 pravizema puraM zreSThaM tathA samyak kRtaM bhavet 04*0151=02 vaizaMpAyanaH 04*0151_03 ajAtazatror vacanaM zrutvA caiva mahAyazAH 04*0151_04 uvAca dharmaputraM tam arjunaH paravIrahA % 4.5.13 % After 13ab, N ins.: 04*0152_01 yo 'smAn nidadhato draSTA bhavec chastrANi pArthiva % S transp. 13ab and 13cd, and then after 13ab ins.: 04*0153_01 dhanurbhiH puruSaM kRtvA carmakezAsthisaMvRtam 04*0153_02 udbandhanam iva kRtvA ca dhanur jyApAzasaMvRtam % M cont.: T G ins. after 14: 04*0154_01 evaM parihariSyanti manuSyA vanacAriNaH % T G cont.: M ins. after 14: 04*0155_01 atraivaM nAvabudhyante manuSyAH ke cid Ayudham % After 13, T2 ins.: 04*0156_01 vipulAkIrNazAkhA ca vAyasair upasevitA 04*0156_02 snehAnubaddhAM pazyAmi durArohAm imAM zamIm % T2 cont.: N ins. after 13: 04*0157_01 samIpe ca zmazAnasya gahanasya vizeSataH % 4.5.15 % After % 15, S ins.: 04*0158_01 tAni sarvANi saMnahya paJca paJcAcalopamAH 04*0158_02 AyudhAni kalApAMz ca nistriMzAMz cAtulaprabhAn % T1 G (G1 om. line 3) cont.: 04*0159_01 tato yudhiSThiro rAjA sahadevam uvAca ha 04*0159_02 AruhyemAM zamIM vIra nidhatsvehAyudhAni naH 04*0159_03 iti saMdizya taM pArthaH punar eva dhanaMjayam 04*0159_04 abravId AyudhAnIha nidhAtuM bharatarSabha % 4.5.16 % After 16a, S ins.: 04*0160_01 pizAcoragarAkSasAn 04*0160_02 nivAtakavacAMz cApi paulomAMz ca paraMtapaH 04*0160_03 kAlakeyAMz ca durdharSAn % 4.5.18 % S ins. after 18ab (M3, om. % lines 1 and 2, after 17): 04*0161_01 jRmbhite ca dhanuSyastraM nyAsArthaM nRpasattamaH 04*0161_02 dharmaputro mahAtejAH sarvalokavazIkaram 04*0161_03 bhujaMgabhogasadRzaM maNikAJcanabhUSitam 04*0161_04 vitrAsanaM dAnavAnAM rAkSasAnAM ca nityazaH % 4.5.21 % After 21ab, S (M5 om. line 3) ins.: 04*0162_01 yena krodhavazAJ jaghne parvate gandhamAdane 04*0162_02 divyaM saugandhikaM puSpaM yenAjaiSIt sa pANDavaH 04*0162_03 trigartAn yena saMgrAme jitvA traigartam Anayat 04*0162_04 indrAyudhasamasparzaM vajrahATakabhUSitam % After 21, S ins.: 04*0163_01 nakulaM punar AhUya dharmarAjo yudhiSThiraH 04*0163_02 uvAca yena saMgrAme sarvazatrUJ jighAMsasi 04*0163_03 surASTrAJ jitavAn yena zArGgagANDIvasaMnibham 04*0163_04 suvarNavikRtaM sAram indrAyudhanibhaM varam 04*0163_05 tavAnurUpaM sudRDhaM cApam etad alaMkRtam 04*0163_06 tat sraMsayitvA jyApAzaM nidhAtuM dhanur Ahara 04*0163_07 sahadevaM ca saMprekSya punar dharmasuto 'bravIt 04*0163_08 kaliGgAn dAkSiNAtyAMz ca mAgadhAMz cArimardana 04*0163_09 yenaiva zatrUn samare adhAkSIr arimardana 04*0163_10 tat sraMsayitvA jyApAzaM nidhAtuM dhanur Ahara % M1 cont.: M2 ins. after line 6 of the same % passage (cf. 22ab): 04*0164_01 ajayad dakSiNAm AzAM dhanuSA yena pANDavaH % M2 ins. % after 164*: M3, after 22ab: 04*0165_01 tad asajyaM dhanuz cakre nakulo dhanur AtmanaH 04*0165_02 kaliGgAn dAkSiNAtyAMz ca yenAjayad ariMdamaH % 4.5.22 % After 22ab, % N ins.: 04*0166_01 mAdrIputro mahAbAhus tAmrAsyo mitabhASitA % After 22, N ins.: 04*0167_01 kule nAsti samo rUpe yasyeti nakulaH smRtaH % D4 reads rupena yasasa sriya for the posterior half, % and cont.: 04*0168_01 tena tasyAbhavan nAma nakuleti dhanaMjaya % 4.5.23 % After % 23ab, M1 ins. line 10 (with v.l. dhanur aharat) of 163*; % while M2.3 ins.: 04*0169_01 yasmAl laghutaro nAsti kiM cid yoddhAsi carmaNi % 4.5.24 % After 24, Dn D9.11.12 ins.: 04*0170=00 vaizaMpAyana uvAca 04*0170_01 athAnvazAt sa nakulaM kuntIputro yudhiSThiraH 04*0170_02 AruhyemAM zamIM vIra dhanUMSy etAni nikSipa % 4.5.25 % After 25ab, D6 ins.: 04*0171_01 gANDIvaM cAparaM tatra caturbhir nidadhe saha % 4.5.28 % After 28ab, K2 % D4.5 ins.: 04*0172_01 yayA jAtA sma vRddhA sma iti vai vyAharanti te % After 28, D4 ins.: 04*0173_01 tasmAd vRkSAd apAkramya vyAharantas tatas tataH % 4.5.31 % After 31, D3 ins.: 04*0174_01 rAmAbhirAmasurapAdapatulyagandhaiH 04*0174_02 puSpair alaMkRtadharaM suniviSTavapram 04*0174_03 prAkAratoraNagRhair iva mandarAdri 04*0174_04 * * * kUTam atha te dadRzuH puraM[hi] tat % For 25-31, S subst.: 04*0175_01 (29) { AgopAlAvipAlebhyaH karSakebhyaH paraMtapAH 04*0175_02 { Ajagmur nagarAbhyAzaM zrAvayantaH punaH punaH 04*0175_03 (28ab) azItizatavarSeyaM mAtAsmAkam iheti ca 04*0175_04 bahukAlaparINAmAn mRtyos tu vazam eyuSI 04*0175_05 (28c) na cAgnisaMskAram iyaM prApitA kuladharmataH 04*0175_06 yaH samAsAdyate kaz cit tasmin deze yadRcchayA 04*0175_07 (28c) tam evam Ucur dharmajJAH kuladharmo na IdRzaH 04*0175_08 athAbravId dharmarAjaH sahadevaM paraMtapaH 04*0175_09 idaM gomRgam abhyAze gatasattvam acetanam 04*0175_10 etad utkRtya vai vIra dhanUMSi pariveSTaya 04*0175_11 evam ukto mahAbAhuH sahadevo yathoktavat 04*0175_12 (25ab) zamIm Aruhya tvarito dhanUMSi pariveSTayat 04*0175_13 zItavAtAtapabhayAd varSatrANAya durjayaH 04*0175_14 tAni vIro yadAjAnAn nirAbAdhAni sarvazaH 04*0175_15 punaH punaH susaMveSTya kRtvA sukRtakAriNaH 04*0175_16 athAparam adUrastham uJchavRttikalevaram 04*0175_17 prAyopavezanAc chuSkaM snAyucarmAsthisaMvRtam 04*0175_18 tac cAnIya dhanur madhye vinibadhya ca pANDavAH 04*0175_19 upAyakuzalAH sarve prahasantaH samabruvan 04*0175_20 (27f) asya gandhasya daurgandhyAn manuSyA vanacAriNaH 04*0175_21 (27cde) dUrAt parihariSyanti sazaveyaM zamI iti 04*0175_22 athAbravIn mahArAjo dharmAtmA sa yudhiSThiraH 04*0175_23 rajjubhiH sudRDhaM prAjJa vinibadhnIhi pANDava 04*0175_24 (25cd) yAni cAtra vizAlAni rUDhamUlAni manyase 04*0175_25 teSAm upari badhnIhi idaM viprakalevaram 04*0175_26 vizrAvayantas te hRSTA dizaH sarvA vyanAdayan 04*0175_27 svargateyam ihAsmAkaM jananI zokavihvalA 04*0175_28 vane vicaramANAnAM lubdhAnAM vanacAriNAm 04*0175_29 (28cd) kuladharmo 'yam asmAkaM pUrvair AcaritaH purA 04*0175_30 evaM te sukRtaM kRtvA samantAd avaghuSya ca 04*0175_31 bhImaseno 'rjunaz caiva mAdrIputrAv ubhAv api 04*0175_32 yudhiSThiraz ca kRSNA ca rAjaputrI sumadhyamA 04*0175_33 (31ab) tato yathAsamAjJaptaM nagaraM prAvizaMs tadA 04*0175_34 matsyarAjJo virATasya samIpe vastum aJjasA 04*0175_35 (31cd) ajJAtacaryAM carituM varSaM rASTre trayodazam 04*0175_36 (30cd) atha channAni nAmAni cakAraiSAM yudhiSThiraH 04*0175_37 (30ab) jayo jayezo vijayo jayatseno jayadbalaH 04*0175_38 Apatsu nAmabhis tv etaiH samAhvAmaH parasparam % After % line 25, M5 ins.: 04*0176_01 tathA tat sarvam akarot sahadevo yathoktavAn % 4.6.4 % After 4ab, N ins.: 04*0177_01 samAgataM pUrNazaziprabhAnanaM 04*0177_02 mahAnubhAvaM nacireNa dRSTavAn % 4.6.7 % After 7, D7.9 ins.: 04*0178_01 viddhi prabho matsyapate kulottamaM 04*0178_02 sevArthinaM sevakamAnavardhanam % 4.6.8 % After 8, N (except K1 % D1) ins.: 04*0179_01 taM rAjasiMhaM pratigRhya rAjA 04*0179_02 prItAtmanA caivam idaM babhASe % 4.6.15 % For 2-15, S subst.: 04*0180_001 anantatejojvalitaM yathAnalaM 04*0180_002 (2d) durAsadaM tIkSNaviSaM yathoragam 04*0180_003 sabhAgataM prAJjalibhir janair vRtaM 04*0180_004 vicitranAnAyudhazastrapANibhiH 04*0180_005 upAyanaughaiH pravizadbhir AcitaM 04*0180_006 dvijaiz ca zIkSAkSaramantradhAribhiH 04*0180_007 gajair udIrNaM turagaiz ca saMkulaM 04*0180_008 mRgadvijaiH kubjagaNaiz ca saMvRtam 04*0180_009 sitoc chritoSNISaniruddhamUrdhajaM 04*0180_010 vicitravaiDUryavikArakuNDalam 04*0180_011 virATam ArAc ca yudhiSThiras tadA 04*0180_012 bRhaspatiH zakram iva triviSTape 04*0180_013 (4a) tam AvrajantaM prasamIkSya pANDavaM 04*0180_014 (4b) virATarAjo muditena cakSuSA 04*0180_015 (4e) papraccha cainaM sa narAdhipo muhur 04*0180_016 (4c) dvijAMz ca ye cAsya sabhAsadas tadA 04*0180_017 (4e) ko vA vijAnAti purAsya darzanaM 04*0180_018 (4f) yuvA sabhAM yo 'yam upaiti mAmikAm 04*0180_019 (3a) rUpeNa sAreNa vidArayan mahIM 04*0180_020 (3b) zriyA hy ayaM vaizravaNo dvijo yathA 04*0180_021 mRgendrarAD vAraNayUthapopamaH 04*0180_022 prabhAty ayaM kAJcanaparvato yathA 04*0180_023 virocate pAvakasUryasaMnibhaH 04*0180_024 sacandranakSatra ivAMzumAn grahaH 04*0180_025 (5c) na dRzyate 'syAnucaro na kuJjaro 04*0180_026 na coSNarazmy AvaraNaM samucchritam 04*0180_027 (5e) na kuNDale nAGgadamasya na srajo 04*0180_028 vicitritAGgaz ca rathaz caturyujaH 04*0180_029 (5ab) kSAtraM ca rUpaM hi bibharty ayaM bhRzaM 04*0180_030 gajendrazArdUlamaharSabhopamaH 04*0180_031 abhyAgato 'smAn analaMkRto 'pi san 04*0180_032 virocate bhAnur ivAciroditaH 04*0180_033 vibhAty ayaM kSatriya eva sarvathA 04*0180_034 virATa ity evam uvAca taM prati 04*0180_035 sasAgarAntAm ayam adya medinIM 04*0180_036 prazAsituM cArhati vAsavopamaH 04*0180_037 nAkSatriyo nUnam ayaM bhaviSyati 04*0180_038 (6b) mUrdhAbhiSiktaH pratibhAti mAM prati 04*0180_039 tulyaM hi rUpaM pratidRzyate 'sya 04*0180_040 vyAghrasya siMhasya maharSabhasya 04*0180_041 yad eSa kAmaM parimArgate dvijas 04*0180_042 tad asya sarvaM kriyatAm asaMzayam 04*0180_043 priyaM ca me darzanam IdRze jane 04*0180_044 dvijeSu mukhyeSu tathAtithiSv api 04*0180_045 dhaneSu ratneSv atha goSu vezmasu 04*0180_046 prakAmato me vicaratv avAritaH 04*0180_047 evaM bruvANas tam anantatejasaM 04*0180_048 virAjamAnaM sahasotthito nRpaH 04*0180_049 anena rUpeNa samIpam AgataM 04*0180_050 tridaNDakuNDyaGkuzazikyadhAriNam 04*0180_051 samutthitA sA ca sabhA sapArthivA 04*0180_052 saviprarAjanyavizA sazUdrakA 04*0180_053 sabhAgataM prekSya tapantam arciSA 04*0180_054 viniHsRta rAhumukhAd yathA ravim 04*0180_055 sa tena pUrvaM jayatAM bhavAn iti 04*0180_056 dvijAtinokto 'bhimukhaH kRtAJjaliH 04*0180_057 jayaM jayArheNa sametya vardhito 04*0180_058 virATarAjo hy abhivAdayac ca tam 04*0180_059 (8c) tam abravIt prAJjalir eva pArthivo 04*0180_060 (8d) virATarAjo madhurAkSaraM vacaH 04*0180_061 prAptaH kutas tvaM bhagavan kim icchasi 04*0180_062 kva yAsyase kiM karavANi te dvija 04*0180_063 zrutaM ca zIlaM ca kulaM ca zaMsa me 04*0180_064 (9c) gotraM tathA nAma ca dezam eva ca 04*0180_065 satyapratijJA hi bhavanti sAdhavo 04*0180_066 vizeSataH pravrajitA dvijAtayaH 04*0180_067 tavAnurUpaM pracarAmi te hy ahaM 04*0180_068 na cAvamantA na zrutAbhibhASitA 04*0180_069 apUjitA hy agnisamA dvijAtayaH 04*0180_070 kulaM daheyuH saviSA ivoragAH 04*0180_071 sarvAM ca bhUmiM tava dAtum utsahe 04*0180_072 sadaNDakozaM visRjAmi te puram 04*0180_073 (9b) kasyAsi rAjJo viSayAd ihAgataH 04*0180_074 (9d) kiM karma cAtrAcarasi dvijottama 04*0180_075 evaM bruvANaM tam uvAca pArthivo 04*0180_076 yudhiSThiro dharmam avekSya cAsakRt 04*0180_077 satyaM vacaH ko nv iha vaktum utsahed 04*0180_078 yathApratijJaM tu zRNuSva pArthiva 04*0180_079 zrutaM ca zIlaM ca kulaM ca karma ca 04*0180_080 zRNuSva me janma ca dezam eva ca 04*0180_081 gurUpadezAn niyamAc ca me vrataM 04*0180_082 kulakSamArthaM pitqbhir niyojitam 04*0180_083 dvijo vratenAsmi na ca dvijaH prabho 04*0180_084 samuNDitaH pravrajitas tridaNDabhRt 04*0180_085 idaM zarIraM mama pazya mAnuSaM 04*0180_086 samAvRtaM paJcabhir eva dhAtubhiH 04*0180_087 mameha paJcendriyagAtradarzino 04*0180_088 vadanti paJcaiva pitqn yathAzruti 04*0180_089 manuSyajAtitvam acintayann ahaM 04*0180_090 na cAsmi tulyaH pitRbhiH svabhAvataH 04*0180_091 (10d) kaGko hi nAmnA viSayaM tavAgato 04*0180_092 vratI dvijAtiH svakRtena karmaNA 04*0180_093 dyUtaprasaGgAd adhano 'smi rAjan 04*0180_094 satyapratijJA vratinaz carAmahe 04*0180_095 (10a) yudhiSThirasyAsmi sakhAbhavaM purA 04*0180_096 gRhapravezI ca zaraNyam eva ca 04*0180_097 gRhe ca tasyoSitavAhanaM sukhaM 04*0180_098 rAjAsmi tasya svapure 'bhavaM purA 04*0180_099 mamAjJayA tatra vicerur aGganA 04*0180_100 mama priyArthaM damayanti vAjinaH 04*0180_101 mayA kRtaM tasya pure tu yat purA 04*0180_102 na tat kadAcit kRtavAJ jano 'nyathA 04*0180_103 so 'haM purA tasya vayaHsamaH sakhA 04*0180_104 carAmi sarvAM vasudhAM suduHkhitaH 04*0180_105 na me prazAntiM kva cid AzrayAmi vai 04*0180_106 vratopadezAn niyamena hAritaH 04*0180_107 (10b) vaiyAghrapadyo 'smi narendra gotratas 04*0180_108 tad eva saukhyaM mRgayAmahe vayam 04*0180_109 kRtajJabhAvena mayAnukIrtitaM 04*0180_110 yudhiSThirasyAtmasamasya ceSTitam 04*0180_111 imaM hi mokSAzramam Azritasya me 04*0180_112 yudhiSThiras tulyaguNo bhavAn api 04*0180_113 na me 'dya mAtA na pitA na bAndhavA 04*0180_114 na me svarUpaM na ratir na saMtatiH 04*0180_115 sukhaM ca duHkhaM ca hi tulyam adya me 04*0180_116 priyApriye tulyagatir gatAgate 04*0180_117 mukto 'smi kAmAc ca dhanAc ca sAMprataM 04*0180_118 tvad Azrayo vastum ihAbhyupAgataH 04*0180_119 saMvatsareNeha samApyate tv idaM 04*0180_120 mama vrataM duSkRtakarmakAriNaH 04*0180_121 tato bhavantaM paritoSya karmabhiH 04*0180_122 punar vrajiSyAmi kutUhalaM yataH 04*0180_123 (10e) akSAn nivaptuM kuzalo hy ahaM sadA 04*0180_124 parAjitaH zakunirutAni cintayan 04*0180_125 mRgadvijAnAM ca rutAni cintayan 04*0180_126 nirAzrayaH pravrajito 'smi bhikSukaH 04*0180_127 tam evam ukte vacane narAdhipaH 04*0180_128 kRtAJjaliH pravrajitaM vilokya ca 04*0180_129 athAbravId dhRSTamanAH zubhAkSaraM 04*0180_130 manonugaM sarvasabhAgataM vacaH 04*0180_131 (11a) dadAmi te hanta varaM yad IpsitaM 04*0180_132 (11b) prazAdhi matsyAn yadi manyate bhavAn 04*0180_133 (11c) priyA hi dhUrtA mama cAkSakovidAs 04*0180_134 (11d) tvaM cApi devo mama rAjyam arhasi 04*0180_135 (14ab) samAnayAnAsanavastrabhojanaM 04*0180_136 prabhUtamAlyAbharaNAnulepanam 04*0180_137 sa sArvabhaumopama sarvadArhasi 04*0180_138 priyaM hi manye tava nityadarzanam 04*0180_139 (15a) ye tvAbhidhAveyur anarthapIDitA 04*0180_140 dvijAtimukhyA yadi vetare janAH 04*0180_141 (15b) sarvANi kAryANy aham arthitas tvayA 04*0180_142 (15cd) teSAM kariSyAmi na me 'tra saMzayaH 04*0180_143 (13a) mamAntike yaz ca tavApriyaM caret 04*0180_144 (13b) pravAsaye taM pravicintya mAnavam 04*0180_145 yac cApi kiM cid vasu vidyate mama 04*0180_146 prabhur bhavAMs tasya vazI vaseha ca 04*0180=146 yudhiSThiraH 04*0180_147 (12ab) ato 'bhilASaH paramo na vidyate 04*0180_148 (12c) na me jitaM kiM cana dhAraye dhanam 04*0180_149 na bhojanaM kiM cana saMspRze tv iha 04*0180_150 haviSyabhojI nizi ca kSitIzayaH 04*0180_151 vratopadezAt samayo hi naiSThiko 04*0180_152 na krodhitavyaM naradeva kasya cit 04*0180_153 evaMpratijJasya mameha bhUpate 04*0180_154 nivAsabuddhir bhavitA tu nAnyathA 04*0180_155 (12d) evaM varaM mAtsya vRNe pravAritaH 04*0180_156 kRtI bhaviSyAmi vareNa te 'nagha 04*0180=156 vaizaMpAyanaH 04*0180_157 evaM tu rAjJaH prathamaH samAgamo 04*0180_158 babhUva mAtsyasya yudhiSThirasya ca 04*0180_159 virATarAjasya hi tena saMgamo 04*0180_160 babhUva viSNor iva vajrapANinA 04*0180_161 tam AsanasthaM priyarUpadarzanaM 04*0180_162 nirIkSamANo na tatarpa bhUmipaH 04*0180_163 sabhAM ca tAM prAjvalayad yudhiSThiraH 04*0180_164 zriyA yathA zakra iva triviSTapam % 4.7.1 % After 1ab, T G ins.: 04*0181_01 asiM praveke pratimucya zANake % After 1c, T G ins.: 04*0182_01 tvacaM ca gocarmamayIM sumarditAM 04*0182_02 samukSitAM pAnakarAgaSADavaiH 04*0182_03 kIlAsamAlambya kareNa cAyasaM 04*0182_04 sazRGgiberArdrakabhUstRNAGkuram % 4.7.2 % After % 2, S ins.: 04*0183_01 sabhAM hi tAM vAraNayUthapopamas 04*0183_02 tamisrahA rAtrim ivAvabhAsayan 04*0183_03 sahasranetrAvarajAntakopamas 04*0183_04 trilokapAlAdhipatir yathA hariH 04*0183_05 tam AvrajantaM gajayUthapopamaM 04*0183_06 nirIkSamANo navasUryavarcasam 04*0183_07 bhayAt samudvignaviSaNNacetano 04*0183_08 dizaz ca sarvAH prasamIkSya cAsakRt 04*0183_09 tam ekavastraM parasainyavAraNaM 04*0183_10 sabhAvidUrAn nRpatir nRpAtmajam 04*0183_11 samIkSya vaiklavyam upeyivAJ zanair 04*0183_12 janAz ca bhItAH parisarpire bhRzam % 4.7.3 % For 3, S subst.: 04*0184_01 athAbravIn matsyapatiH sabhAgatAn 04*0184_02 bhRzAturoSNaM pariniHzvasann iva 04*0184_03 yo 'yaM yuvA vAraNarAjasaMnibhaH 04*0184_04 sabhAm abhipraiti hi mAmikAm imAm % S cont.: 04*0185_01 ko vA vijAnAti purAsya darzanaM 04*0185_02 mRgendrazArdUlagater hi mAmakaH 04*0185_03 vyUDhAntarAMso mRgarAD ivotkaTo 04*0185_04 ya eSa divyaH puruSaH prakAzate 04*0185_05 rAjazriyA hy eSa vibhAti rAjavad 04*0185_06 virocate rukmagiriprabhopamaH 04*0185_07 nAkSatriyo nUnam ayaM bhaviSyati 04*0185_08 sahasranetrapratimas tathA hy asau 04*0185_09 rUpeNa yaz cApratimo hy ayaM mahAn 04*0185_10 mahIm imAM zakra ivAbhipAlayet 04*0185_11 nAbhUmipo 'yaM hi matir mameti ca 04*0185_12 cyutaH samRddhyA nabhasIva nAhuSaH 04*0185=12 vaizaMpAyanaH 04*0185_13 vitarkamANasya ca tasya pANDavaH 04*0185_14 sabhAm atikramya vRkodaro 'bravIt 04*0185_15 jayeti rAjAnam abhipramodayan 04*0185_16 sukhena sabhyaM ca samAgataM janam % 4.7.4 % After % 4, N ins.: 04*0186_01 dRSTvaiva cainaM tu vicArayAmy ahaM 04*0186_02 gandharvarAjaM yadi vA puraMdaram 04*0186_03 jAnIta ko 'yaM mama darzane sthito 04*0186_04 yadIpsitaM tal labhatAM ca mAciram 04*0186_05 virATavAkyena tu tena coditA 04*0186_06 narA virATasya suzIghragAminaH 04*0186_07 upetya kaunteyam athAbruvaMs tadA 04*0186_08 yathA sa rAjAvadatAcyutAnujam % 4.7.5 % For 5cd, S subst.: 04*0187_01 tvAM jIvituM zatrudamAgato 'smy ahaM 04*0187_02 tvam eva loke paramo hi saMzrayaH % 4.7.7 % For 7a, S subst.: 04*0188_01 narendra zUdro 'smi caturthavarNabhAg 04*0188_02 gurUpadezAt paricArakarmakRt % For 7b, % S subst.: 04*0189_01 jAnAmi sUpAMz ca rasAMz ca saMskRtAn 04*0189_02 mAMsAny apUpAMz ca pacAmi zobhanAn % S cont.: 04*0190_01 rAgaprakArAMz ca bahUn phalAzrayAn 04*0190_02 mahAnase me na samo 'sti sUpakRt 04*0190=02 vaizaMpAyanaH 04*0190_03 tam abravIn matsyapatiH prahRSTavat 04*0190_04 priyaM pragalbhaM madhuraM vinItavat % Then follows 6ab, after which S cont.: 04*0191_01 hutAzanAzIviSatulyatejaso 04*0191_02 na karma te yogyam idaM mahAnase 04*0191_03 na sUpakArI bhavituM tvam arhasi 04*0191_04 suparNagandharvamahoragopamaH 04*0191_05 anIkakarNAgradharo dhvajI rathI 04*0191_06 bhavAdya me vAraNavAhinIpatiH 04*0191_07 na nIcakarmA bhavituM tvam arhasi 04*0191_08 prazAsituM bhUmim imAM tvam arhasi 04*0191=08 bhImaH 04*0191_09 caturthavarNo 'smy aham ity uvAca taM 04*0191_10 na vai vRNe tvAm aham IdRzaM padam 04*0191_11 jAtyAsmi zUdro valaleti nAmnA 04*0191_12 jijIviSus tvadviSayaM samAgataH 04*0191_13 yudhiSThirasyAsmi mahAnase purA 04*0191_14 babhUva sarvaprabhur annapAnadaH 04*0191_15 athApi mAm utsRjase mahIpate 04*0191_16 vrajAmy ahaM yAvad ito yathAgatam 04*0191_17 tvam annasaMskAravidhau prazAdhi mAM 04*0191_18 bhavAmi te 'haM naradeva sUpakRt % 4.7.8 % After 8, % S ins.: 04*0192_01 na nIcakarmA tava mAdRzaH prabho 04*0192_02 balasya netA tv abalo bhaved iti 04*0192_03 svakarmatuSTAz ca vayaM narAdhipa 04*0192_04 prazAdhi mAM sUdapate yad Icchasi 04*0192_05 ye santi mallA balavIryasaMmatAs 04*0192_06 tAn eva yotsyAmi tavAbhiharSayan 04*0192=06 vaizaMpAyanaH 04*0192_07 tam evam ukte vacane narAdhipaH 04*0192_08 pratyabravIn matsyapatiH prahRSTavat % 4.7.9 % After 9, S ins.: 04*0193_01 trilokapAlo hi yathA virocate 04*0193_02 tathAdya me viSNur ivAbhirocase % 4.8.1 % After vaisam., S ins.: 04*0194_01 tataH kRSNA sukezI sA darzanIyA zucismitA % After 1ab, N (except K1 D1.2.4.8.10) ins.: 04*0195_01 kRSNAn sUkSmAn mRdUn dIrghAn samudgrathya zucismitA % 4.8.2 % After % 2ab, D9 ins.: 04*0196_01 naranAryaz ca saMprekSya vismayaM paramaM gatAH % After 2, T G1 (om. from the posterior % half up to 4a inclusive).2.3 M (except M1) ins.: 04*0197_01 praviSTA nagaraM bhIruH sairandhrIveSasaMyutA % 4.8.3 % After 3, % M3 ins.: 04*0198_01 atha sA chinnapaTTAbhyAM valkalAjinasaMvRtAm % 4.8.11 % After 11, D9 (marg.) ins.: 04*0199_01 sArvabhaumasya mahiSI raktaiH paJcabhir aGganA % 4.8.12 % After 12, K2 B Dn D2 (marg. % sec. m.).5-7.9-12 ins.: 04*0200_01 zAradotpalapatrAkSyA zAradotpalagandhayA 04*0200_02 zAradotpalasevinyA rUpeNa sadRzI zriyA % On the other hand D4 ins. after 4: 04*0201_01 sarvalakSaNayuktA ca bhAryA tvaM pRthivIpateH % 4.8.13 % After 13, K2 B Dn D2 (marg. sec. m.).5. % 6.10-12 ins.: 04*0202_01 devakanyA bhujaGgI vA nagarasyAtha devatA 04*0202_02 vidyAdharI kiMnarI vA yadi vA rohiNI svayam % On the other hand, S ins. after 13: 04*0203_01 apsarA vApi nAgI vA tArA vA tvaM vilAsini % 4.8.14 % After 14ab, S reads % 11cd; while B1.3 ins.: 04*0204_01 menakA vA ahalyA vA rambhA vApi tilottamA % After 14, S ins.: 04*0205_01 tava hy anupamaM rUpaM bhUSaNair api varjitam 04*0205_02 tvAM sRSTvoparataM manye lokakartAram Izvaram 04*0205_03 na tRpyanti striyo dRSTvA kA nu puMsAM ratir bhavet % M (except M3) cont.: 04*0206_01 pravAlapuSpastabakair AcitA vanadevatA 04*0206_02 tvAm eva hi nirIkSante vismitA rUpasaMpadA 04*0206_03 antaHpuragatA nAryo mRgapakSigaNAz ca ye 04*0206_04 sarve tvAm eva kalyANi nirIkSante suvismitAH 04*0206_05 na tvAdRzI kA cana me triSu lokeSu sundarI 04*0206_06 dRSTapUrvA zrutA vApi vapuSA vidyate zubhe % M (except M3) cont.: G3 ins. after 205*: 04*0207_01 evam uktA sudeSNAM tAM kRtAJjalipuTA sthitA 04*0207_02 abravId vismayAviSTA draupadI yoSitAM varA % 4.8.15 % After 15, % S ins.: 04*0208_01 patInAM prekSamANAnAM kasmiMz cit kAraNAntare 04*0208_02 kezapakSe parAmRSTA sAhaM trastA vanaM gatA 04*0208_03 tatra dvAdaza varSANi vanyamUlaphalAzanA 04*0208_04 carAmy anilayA subhru sA tavAntikam AgatA % 4.8.16 % After 16ab, K2 B Dn % D5.6.10-12 S ins.: 04*0209_01 mallikotpalapadmAnAM campakAnAM tathA zubhe % S cont.: 04*0210_01 sinduvArakajAtInAM racayAmy avataMsakAn 04*0210_02 patraM mRNAlam agaruM piGkSye ca haricandanam % 4.8.17 % After 17, % S ins.: 04*0211_01 tayAsmi subhRtA cAham iSTalAbhena toSitA % 4.8.20 % After 20, S (G1 om. line 2) ins.: 04*0212_01 sAhaM tvAM na kSamAM manye vasantIm iha vezmani 04*0212_02 eSa doSo 'tra suzroNi kathaM vA bhIru manyase % 4.8.21 % For 21cd, S (except G1) subst.: 04*0213_01 tvAm evaitA nirIkSante vismayAd varavarNini % 4.8.22 % After 22, % T1 G ins.: 04*0214_01 bibharSi paramaM rUpam atimAnuSam adbhutam 04*0214_02 tiryagyonigatAz cApi nirIkSante savismayAH 04*0214_03 tava rUpam anindyAGgi kiM punar mAnavA bhuvi % 4.8.24 % After 24, % S ins.: 04*0215_01 susnAtAlaMkRtA ca tvaM yam IkSethA hi mAnavam 04*0215_02 glAnir na tasya duHkhaM vA na tandrI na parAjayaH 04*0215_03 na zocen na ca saMtapyen na krudhyen nAnRtaM vadet 04*0215_04 yaM tvaM sarvAnavadyAGgi bhajethAH samalaMkRtA 04*0215_05 na vyAdhir na jarA tasya na tRSNA na kSudhA bhavet 04*0215_06 yasya tvaM vazagA subhru bhaver aGkagatA satI 04*0215_07 paJcatvam api saMprAptaM yadi tvaM pariSasvajeH 04*0215_08 bAhubhyAm anurUpAbhyAM sa jIved iti me matiH 04*0215_09 yasya hi tvaM bhaver bhAryA yaM ca hRSTA pariSvajeH 04*0215_10 atijIvet sa sarveSu deveSv iva puraMdaraH % S cont.: B Dn D5.6.11.12 ins. after 25: 04*0216_01 adhyArohed yathA vRkSAn vadhAyaivAtmano naraH 04*0216_02 rAjavezmani te subhru gRhe tu syAt tathA mama % 4.8.26 % After 26, S ins.: 04*0217_01 anumAnaye tvAM sairandhri nAvamanye kathaM cana 04*0217_02 bhartRzIlabhayAd bhadre tava vAsaM na rocaye % 4.8.27 % After 27ab, S ins.: 04*0218_01 devagandharvayakSaiz ca draSTuM duSTena cetasA % 4.8.28 % For % 28cd, S (M2 om. line 1) subst.: 04*0219_01 yaz ca duHzIlavAn martyo mAM spRzed duSTacetasA 04*0219_02 sa tAm eva nizAM zIghraM zayIta musalair hataH 04*0219_03 yasyApi hi zataM pUrNaM bAndhavAnAM bhaved iha 04*0219_04 sahasraM vA vizAlAkSi koTir vApi sahasrikA 04*0219_05 duSTacittaz ca mAM brUyAn na sa jIvet tavAgrataH 04*0219_06 na tasya tridazA devA nAsurA na ca pannagAH 04*0219_07 tebhyo gandharvarAjebhyas trANaM kuryur asaMzayam 04*0219_08 sudeSNe vizvasa tvaM me svajane bAndhaveSu vA 04*0219_09 nAhaM zakyA naraiH spraSTuM na ca me vRttam IdRzam % 4.8.31 % After 31, K2 B Dn D4-7.9-12 ins.: 04*0220_01 pracchannAz cApi rakSanti te mAM nityaM zucismite % On the other hand, S ins. after 31: 04*0221_01 evaM nivasamAnAyAM mayi mA te bhayaM hy abhUt 04*0221=01 vaizaMpAyanaH 04*0221_02 evam uktA tu sairandhryA sudeSNA vAkyam abravIt % 4.8.32 % For 32, % S subst.: 04*0222_01 vaseha mayi kalyANi yadi te vRttam IdRzam 04*0222_02 kaz ca te dAtum ucchiSTaM pumAn arhati zobhane 04*0222_03 pradhAvayec ca kaH pAdau lakSmIM dRSTvaiva buddhimAn % S cont.: 04*0223_01 evam AcArasaMpannA evaM daivaparAyaNA 04*0223_02 rakSyA tvam asi bhUtAnAM sAvitrIva dvijanmanAm 04*0223_03 devatA iva kalyANi pUjitA varavarNini 04*0223_04 vasa bhadre mayi prItA prItir hi mama vartate 04*0223_05 sarvakAmaiH samuditA nirudvignamanAH sukham % 4.8.33 % After 33ab, K2 B % D (except D1-3) ins.: 04*0224_01 uvAsa nagare tasmin patidharmavatI satI % while S ins.: 04*0225_01 nirvizaGkA virATasya vivezAntaHpuraM tadA 04*0225_02 yAjJasenI sudeSNAM tu zuzrUSantI vizAM pate % After 33, S ins.: 04*0226_01 evaM virATe nyavasanta pANDavAH 04*0226_02 kRSNA tathAntaHpuram etya zobhanA 04*0226_03 ajJAtacaryAM pratiruddhamAnasA 04*0226_04 yathAgnayo bhasmanigUDhatejasaH % 4.9.1 % After % 1, N ins.: 04*0227_01 goSTham AsAdya tiSThantaM bhavanasya samIpataH 04*0227_02 rAjAtha dRSTvA puruSAn prAhiNoj jAtavismayaH % 4.9.11 % After 11, S ins.: 04*0228_01 anekaguNitA gAvo durvijJeyA mahattarAH 04*0228_02 bahukSIratarA gAvo bahvyaH sadyaH saputrakAH % 4.9.13 % After 13, S ins.: 04*0229=00 vaizaMpAyanaH 04*0229_01 matsyAdhipo harSakalena cetasA 04*0229_02 mAdrIsutaM pANDavam abhyabhASata 04*0229_03 naivAnumanye tava karma kutsitaM 04*0229_04 mahIM samagrAm abhipAtum arhasi 04*0229_05 atha tv idAnIM tava rocitaM vibho 04*0229_06 yatheSTato gavyam avekSa mAmakam 04*0229_07 tvadarpaNA me pazavo bhavantu vai 04*0229_08 nRpo virATas tam uvAca sattamam % 4.9.15 % For 15, S subst.: 04*0230_01 evaM virATena sametya pANDavo 04*0230_02 labdhvA ca govallavatAM yatheSTataH 04*0230_03 ajJAtacaryAm avasan mahAtmA 04*0230_04 yathA raviz cAstagiriM niviSTaH % 4.10.1 % After 1, T G ins.: 04*0231_01 kRSNe ca dIrghe ca nibadhya vAsasI 04*0231_02 zarIravAJ zakrabRhaspatiprabhaH % 4.10.2 % After 2ab, T G ins.: 04*0232_01 klaibyena veSeNa na bhAti bhAti ca 04*0232_02 grahAbhipanno nabhasIva candramAH % 4.10.5 % After 5ab, D9 ins.: 04*0233_01 jAnIta ko 'yaM mama darzane sthito 04*0233_02 yat kAGkSate tal labhatAM mamAciram 04*0233_03 evaM vitarkantam amitraghAtinaM 04*0233_04 saMprApya rAjAnam amitrahAbravIt 04*0233_05 bRhannaDAhaM naradeva nartakI 04*0233_06 tvAM sevituM zatrudamopayAmi 04*0233_07 tvaM mAM bhajasvAdya yathA tvadAgatAM 04*0233_08 bhavAmi te pArthiva nartakI hy aham % 4.10.7 % For 5-7, S subst.: 04*0234_01 nArhas tu veSo 'yam anUrjitas te 04*0234_02 nApuMs tvam arho naradevasiMha 04*0234_03 tavaiSa veSaH zubhaveSabhUSaNair 04*0234_04 vibhUSito bhUtapater iva prabho 04*0234_05 vibhAti bhAnor iva razmimAlino 04*0234_06 ghanAvaruddhe gagane raver iva 04*0234_07 dhanur hi manye tava zobhayed bhujau 04*0234_08 tathA hi pInAvatimAtram Ayatau 04*0234_09 pragRhya cApaM pratirUpam Atmano 04*0234_10 rakSasva dezaM puram adya susthitaH 04*0234_11 putreNa tulyo bhava me bRhannale 04*0234_12 vRddho 'smi vittaM pratipAdayAmi te 04*0234_13 tvaM rakSa me sarvam idaM puraM prabho 04*0234_14 na SaNDatAM kAMcana lakSayAmi te 04*0234_15 prazAdhi matsyAMs tarasAbhivardhayan 04*0234_16 dadAmi rAjyaM tava satyavAg aham 04*0234=16 vaizaMpAyanaH 04*0234_17 tasyAgrataH svAni dhanUMSi pArthivo 04*0234_18 bahUni dIrghANi ca varNavanti ca 04*0234_19 dadhau sa sajyAni balAnvitAni 04*0234_20 jijJAsamAnaH kim ayaM kariSyati 04*0234_21 tato 'rjunaH klIbataraM vaco 'bravIn 04*0234_22 na me dhanur dhAritam IdRzaM prabho 04*0234_23 na cApi dRSTaM dhanur IdRzaM kva cin 04*0234_24 na mAdRzAH santi dhanurdharA bhuvi % 4.10.10 % After 10ab, T1 % G1.3 ins.: 04*0235_01 na madgRhe cAsti bhavAnyakiM canaH (?) 04*0235_02 pratIpakartA puruSaH striyo 'pi vA % T1 G1.3 cont.: T2 G2 M2-5 ins. after 10ab: M1 % ins. after 10: 04*0236_01 tato virATaH svayam Ahvayat sutAM 04*0236_02 nRpAdhipas tAM ca sumadhyasundarIm 04*0236_03 uvAca cainAM muditena cetasA 04*0236_04 bRhannaLA nAma sakhI bhavatv iyam 04*0236_05 sugAtri saMprItisubaddhasauhRdA 04*0236_06 tavAGgane prANasamA ca nityadA 04*0236_07 prakAmabhakSAbharaNAmbarA zubhA 04*0236_08 caratv iyaM sarvajaneSv avAritA 04*0236_09 na duSkulInA tv iyam AkRtir bhaven 04*0236_10 na vRttabhedI bhavatIdRzo janaH % T1 G1 (both om. lines 3-4).3 M (M5 om. line % 4) cont.: 04*0237_01 itIdam uktvA puruSair yathAkramaM 04*0237_02 parIkSya rAjA pramadAbhir AgatAm 04*0237_03 sutAM ca tAM nartayituM zazAsa vai 04*0237_04 bRhannalAM klIbam avekSya vezmani % T1 G1.3 M cont.: T2 G2 ins. after 236*: 04*0238_01 tathA samAdizya sutAM narAdhipaH 04*0238_02 pravezyatAM sAdhu gRhaM taveti ca % 4.10.11 % After 11ab, % B1 Dn D11.12 ins.: 04*0239_01 saMmantrya rAjA vividhaiH svamantribhiH 04*0239_02 parIkSya cainaM pramadAbhir Azu vai % 4.11.2 % For 2cd, S subst.: 04*0240_01 dRSTvA tathainaM sa kurUttamaM tataH 04*0240_02 papraccha tAn sarvasabhAsadas tadA 04*0240_03 ko vA vijAnAti purAsya darzanaM 04*0240_04 yo 'yaM yuvAbhyeti hi mAmikAM sabhAm 04*0240_05 priyo hi me darzanato 'pi saMmato 04*0240_06 bravItu kaz cid yadi dRSTavAn imam % 4.11.4 % For 4, S subst.: 04*0241_01 vitarkaty eva hi matsyarAjani 04*0241_02 tvaran kurUNAm RSabhaH samAgamat 04*0241_03 tataH praNamyopanataH kurUttamo 04*0241_04 virATarAjAnam uvAca pArthivam 04*0241_05 tavAgato 'haM puram adya bhUpate 04*0241_06 jijIviSur vetanabhojanArthikaH 04*0241_07 tavAzvabandhaH subhRto bhavAmy ahaM 04*0241_08 kuruSva mAm azvapatiM yadIcchasi % 4.11.8 % After % 8, S ins.: 04*0242_01 mAtalir iva devapater dazarathanRpateH sumantra iva yantA 04*0242_02 sahasAho jAmadagnes tathaiva tava zikSayAmy azvAn 04*0242_03 yudhiSThirasya rAjendra nararAjasya zAsanAt 04*0242_04 zatasAhasrakoTInAm azvAnAm asmi rakSitA % 4.12.2 % After 2, % N ins.: 04*0243_01 tRNabinduprasAdAc ca dharmasya ca mahAtmanaH 04*0243_02 ajJAtavAsam evaM tu virATanagare 'vasan % 4.12.8 % S ins. after 8ab: 04*0244_01 adhyakSatvAc ca yal lebhe rAjJaH kalyANakAryavAn % 4.12.9 % After 9, % S ins.: 04*0245_01 vinItAn RSabhAn dRSTvA sahadevena bhAvitAn 04*0245_02 sa tu hRSTaz ca saMprAdAt tadA rAjA dhanaM bahu % 4.12.11 % After 11ab, K2 B D (except D1.3) ins.: 04*0246_01 virATanagare ceruH punar garbhadhRtA iva 04*0246_02 sAzaGkA dhArtarASTrasya bhayAt pANDusutAs tadA % 4.12.13 % After 13ab, % N ins.: 04*0247_01 samAje brahmaNo rAjaMs tathA pazupater api % 4.12.15 % After 15, D3 ins. (for the % first time) lines 10-14 of a passage given in App. % I (No. 11), followed by a repetition of 15; those % lines (10-14) being repeated in their proper place. % On the other hand, D9 ins. after 15: 04*0248_01 kIcako 'pi tadA mallaM vyazeSayata no balAt % 4.12.16 % After 16, D4 ins.: 04*0249_01 ubhAbhyAm eva gharSo 'bhUd yathA zailau parasparam % followed by lines 7-10, 12-15 of App. I (No. 11); % there follows: 04*0250_01 kIcako 'pi tadA mallaM yodhayAm Asa matsyarAT % 4.12.19 % After 19, N T2 ins.: 04*0251_01 jImUtaM nAma taM tatra mallaM prakhyAtavikramam % On the other hand, S (except T2; T1 after line 3 of % 253*) ins. after 19: 04*0252_01 kakSe mallaM gRhItvA tu nanAda bhuvi siMhavat % 4.12.20 % S ins. after 20 (T2 ins., % however, lines 3-4 after passage No. 11 of App. I): 04*0253_01 vRSatulyabalau vIrau siMhatulyaparAkramau 04*0253_02 gajAv iva madonmattau bhImamallau nipetatuH 04*0253_03 utpapAtAtha vegena mallaM kakSe gRhItavAn 04*0253_04 pArzvaM nigRhya hastena pAtayAmAsa mallakam % 4.12.22 % After 22, S1 ins.: 04*0254_01 AkRSTakroDIkaraNaM prakarSaNam udAhRtam 04*0254_02 AkarSaNaM lIlayaiva saMmukhIkaraNaM smRtam % 4.12.27 % After 27, S ins.: 04*0255_01 virATena pradattAni ratnAni vividhAni ca 04*0255_02 sthitebhyaH puruSebhyaz ca dattvA dravyANi jagmivAn % 4.12.31 % After 31ab, % D8 ins.: 04*0256_01 arogA bahulakSIrA dRSTvA gAs tA narAdhipaH 04*0256_02 prItaH prAdAn mahAvittaM matsyarAjo balI mahAn % After 31, B1 Dn D4.11.12 ins.: 04*0257_01 dhanaM dadau bahuvidhaM virATaH puruSarSabha % B2 ins.: 04*0258_01 tathaiva pradadau vittam anekaM matsyarAT svayam % D3.8 ins.: 04*0259_01 dhanaM prAdAt subahulaM tasya tuSTaH sa pArthivaH % D7.9 ins.: 04*0260_01 gAvaH prasUtA vatsaiz ca virATo vismito 'bhavat % and, finally, S ins.: 04*0261_01 tasmin kAle dadau tasmai dhanaM prIto nRpo bahu % B1 Dn D4.11.12 ins. after 257*: B2 ins. after % 258*: B3-5 D2.5.6.10 ins. after 31: D3.8 ins. after % 259*: D7.9 ins. after 260*: 04*0262_01 draupadI prekSya tAn sarvAn klizyamAnAn mahArathAn 04*0262_02 nAtiprItamanA rAjan niHzvAsaparamAbhavat % 4.13.3 % B Dn D3.5.10-12 G2 % ins. after 3ab: D6, after 2ab: K2 D9 (both om. % line 1), after 2: 04*0263_01 tAM devIM toSayAm Asa tathA cAntaHpurastriyaH 04*0263_02 tasmin varSe gataprAye kIcakas tu mahAbalaH % K2 D9 cont.: 04*0264_01 senApatir dvAradezaM jitvA saMgrAmam AgataH % After 3, T2 G2 ins.: 04*0265_01 sArameyo mantrapUtaM vedipArzvagataM haviH % 4.13.12 % After 12, D9 ins.: 04*0266_01 tvadIyasaundaryaguNAkRtaM mano 04*0266_02 nirarthakaM sundari janma yat tava % For 6-9 and 12, S subst. the foll. passage % (reading 10-11 after 4): 04*0267_01 (6a) na tvaM purA jAtu mayeha dRSTA 04*0267_02 (6b) rAjJo virATasya nivezane zubhe 04*0267_03 (6c) rUpeNa me nandayase manas tvaM 04*0267_04 (7b) sugAtri kasyAsi kuto 'si kA vA 04*0267_05 (12c) dAsas tavAhaM pRthutAmralocane 04*0267_06 (12d) vazAnugo vAraNakhelagAmini 04*0267_07 kandarpavegAbhihato 'smy anindite 04*0267_08 khago vasanteSv iva puSpamUrcchitaH 04*0267_09 tvam evam AcAraparItadarzanA 04*0267_10 (8a) nAnyAH striyaH saMparicartum arhasi 04*0267_11 kiM rAjavezmany asitAyatekSaNe 04*0267_12 karoSi kezAn svayam eva bhAmini 04*0267_13 anyA hi nAryas tava karma kuryuH 04*0267_14 pratItarUpAs tava cArunetre 04*0267_15 (11c) adhAryamANeva janena maJjarI 04*0267_16 sugAtri kiM jIryasi cAruhAsini 04*0267_17 (12a) tyajAmi dArAn mama ye purAtanAn 04*0267_18 (12cd) bhavAmi dAsaz ca vazAnugaz ca te 04*0267_19 sugAtri mahyaM sukRtena te zape 04*0267_20 yathA mama tvaM hRdaye pratiSThitA 04*0267_21 mamAnurUpA tvam anindyalocane 04*0267_22 svayaM tathAtmAnam ihAnucintaya 04*0267_23 pratyakSam etat tava cArudarzane 04*0267_24 yathA vayas tulyavapur hi cAvayoH 04*0267_25 (9a) prabhUtaratnopahitaM subhAjanaM 04*0267_26 (9d) parair hi cAdyaiva mamottamaM gRham 04*0267_27 prAsAdamAlAgravizAlatoraNaM 04*0267_28 kuberaparjanyanivezanopamam 04*0267_29 yad asti tatrAvasathe mad arpaNaM 04*0267_30 vasuprabhAvopagataM mamAntike 04*0267_31 dadAmi tat sarvam adhIralocane 04*0267_32 tvam asya sarvasya sugAtri bhAjanam % After line % 28, M1 ins.: 04*0268_01 prabhUtazayyAsanapAnabhojanaM 04*0268_02 pravizya tatraiva sukhI ciraM vasa % 4.13.13 % After 13, S ins.: 04*0269_01 etenaiva ca vittena yatnena ca manoramA 04*0269_02 zakyA cAnyA tvayA prAptuM svajAtikulavardhinI 04*0269_03 sveSu dAreSu medhAvI kurute yatnam uttamam 04*0269_04 svadAranirato hy Azu naro bhadrANi pazyati 04*0269_05 paradArarato martyo na ca bhadrANi pazyati 04*0269_06 na cAdharmeNa lipyeta na cAkIrtim avApnuyAt 04*0269_07 svadAre 'bhiratir dharmo mRtasyApi na saMzayaH 04*0269_08 svajAtidArA martyasya iha loke paratra ca 04*0269_09 pretakAryANi kurvanti nivApais tarpayanti ca 04*0269_10 tad akSayaM ca dharmyaM ca svargyam Ahur manISiNaH 04*0269_11 svajAtidAre ye putrA jAyante kulapUjitAH 04*0269_12 te kSetrajAz ca putrAz ca zrUyante kulavardhanAH 04*0269_13 tasmAt svadAraniratA bhavanti puruSAH zubhAH % 4.13.14 % After 14ab, S ins.: 04*0270_01 spraSTuM draSTuM ca vA sUta kAmadagdhena cetasA 04*0270_02 mAM hi tvam abhimanvAnaH sUtaputra naziSyasi 04*0270_03 Azu cAdyaiva na cirAt saputrapazubAndhavaH % 4.13.16 % After 16, K2 B Dn D3.5-7.10-12 % ins. a passage given in App. I (No. 14); while T2 % G2 ins.: 04*0271_01 paradArarateH puMsaH saMtatis tasya nazyati 04*0271_02 patanti pitaraz caiva svayaM pazcAt pataty adhaH % 4.13.17 % After 17, S ins.: 04*0272_01 patiSyasy avazas tUrNaM vRntAt tAlaphalaM yathA % M1.2 cont.: 04*0273_01 kAmavegoddhatAGgena spraSTuM duSTena cetasA % 4.13.18 % After 18a, T G ins.: 04*0274_01 spraSTuM duSTena cetasA 04*0274_02 kAmavegoddhatAGgena % After 18, K2 ins.: 04*0275_01 ko 'yaM kaNThe zilAM baddhvA tartum icchati sAgaram 04*0275_02 kena zakyaM viSaM bhoktuM cAsyate puruSAdhama % while S ins.: 04*0276_01 sItArthaM hi dazagrIvaM yathA rAmaH sabAndhavam 04*0276_02 patiSyasi tathA mUrkha pAtAle krUradarzane % After line 1, M1.3 ins.: 04*0277_01 rAmo hatvA tu muditas tathA tvAM patayo mama % 4.13.21 % D6 ins. % after 21ab: K2 Dn D2 (marg.).11.12, after 21: 04*0278_01 teSAM priyAM prArthayato na te bhuvi 04*0278_02 gatvA divaM vA zaraNaM bhaviSyati 04*0278_03 na vartate kIcaka te dRzA zubhaM 04*0278_04 yA tena saMjIvanam arthayeta sA % K2 D2 cont.: 04*0279_01 pApaM na vetsi na nayaM durAtman 04*0279_02 durvRttabuddhe kila kIcakAdhama % For 20-21, S subst.: 04*0280_01 yo mAm ajJAya kAmArtaH abaddhAni prabhASate 04*0280_02 azaktas tu pumAJ zailaM na laGghayitum arhati 04*0280_03 patan hi pAtAlamukhe mahodadhau 04*0280_04 (20a) kSitiM praviSTo yadi cordhvam utpatet 04*0280_05 dizaH prapanno girigahvarANi vA 04*0280_06 guhAM praviSTo 'ntagato 'pi vA kSiteH 04*0280_07 juhvaJ japan vA prapatan gires taTe 04*0280_08 hutAzanAdityagatiM gato 'pi vA 04*0280_09 bhAryAvamantA puruSo mahAtmanAM 04*0280_10 (20c) na jAtu mucyeta kathaM canAhataH 04*0280_11 moghaM tavedaM vacanaM bhaviSyati 04*0280_12 pratolanaM vA tulayA mahAgireH 04*0280_13 (21cd) tvaM tArakANAm adhipaM yathA zizur 04*0280_14 na mAM balAt prApsyasi durlabhAM satIm 04*0280_15 dArAbhimarzI puruSo mahAtmanAM 04*0280_16 gatvApi devAJ zaraNaM na vindati 04*0280_17 imAM matiM kIcaka muJca kAminAM 04*0280_18 mA nInazo jIvitam AtmanaH priyam 04*0280_19 hutAzanaM prajvalitaM mahAvane 04*0280_20 nidAghamadhyAnha ivAturaH svayam 04*0280_21 praveSTukAmo 'si vadhAya cAtmanaH 04*0280_22 kulasya sarvasya vinAzanAya ca 04*0280_23 na devagandharvamaharSisaMnidhau 04*0280_24 na nAgaloke 'surarAkSasAlaye 04*0280_25 iha sthitAM mAm avamatya cetasA 04*0280_26 na jIvitArthe zaraNaM tvam Apsyasi % After line 14, T1 ins.: 04*0281_01 tvaM kAlarAtrIm iva kaz cid AturaH 04*0281_02 kiM mAdRzIM prArthayase 'dya kIcaka % After line 18, T1 G ins.: 04*0282_01 tvaM kAlapAzaM pratimucya kaNThe 04*0282_02 praveSTum icchasy atha duSpravezam % 4.14.1 % After 1ab, S (M om. line 1) ins.: 04*0283_01 pravizya rAjJo bhavanaM bhaginyA agrataH sthitaH 04*0283_02 so 'bhivIkSya sukezAntAM sudeSNAM bhaginIM priyAm % After 1, K2 ins. a passage % given in App. I (No. 12), followed by a repetition % of 1ab; while S ins.: 04*0284_01 sa tu mUrdhny aJjaliM kRtvA bhaginyAz caraNAv ubhau 04*0284_02 saMmohAbhihatas tUrNaM vAtoddhUta ivArNavaH 04*0284_03 provAca hi suduHkhArto bhaginIM niHzvasan muhuH 04*0284_04 avyaktamRdunA sAmnA zuSyatA ca punaH punaH % 4.14.2 % After 2ab, N ins.: 04*0285_01 yenopAyena sairandhrI bhajen mAM gajagAminI % 4.14.5 % After 5ab, S ins.: 04*0286_01 kRte cAnne surAyAM ca preSayiSyasi me punaH % 4.14.6 % After 6, S ins.: 04*0287_01 sadyaH kRtam idaM sarvaM zeSam atrAnucintaya % 4.14.7 % For % 7, S subst.: 04*0288_01 sudeSNayaivam uktas tu kIcakaH kAlacoditaH 04*0288_02 tvaramANaH pracakrAma svagRhaM rAjavezmanaH 04*0288_03 Agamya ca gRhaM ramyaM surAm annaM cakAra ha % 4.14.9 % For 9, S subst.: 04*0289_01 tvarAvAn kAlapAzena kaNThe baddhaH pazur yathA 04*0289_02 nAvabudhyata mUDhAtmA maraNaM samupasthitam 04*0289_03 AnItAyAM surAyAM tu kRte cAnne susaMskRte 04*0289_04 kIcakaH punar Agamya sudeSNAM vAkyam abravIt 04*0289=04 kIcakaH 04*0289_05 madhumAMsaM bahuvidhaM bhakSyAz ca vividhAH kRtAH 04*0289_06 sudeSNe brUhi sairandhrIM yathA sA me gRhaM vrajet 04*0289_07 kena cit tv adya kAryeNa tvara zIghraM mama priyam 04*0289_08 ahaM hi zaraNaM devaM prapadye vRSabhadhvajam 04*0289_09 samAgamaM me sairandhryA maraNaM vA dized iti 04*0289=09 vaizaMpAyanaH 04*0289_10 sA tam Aha viniHzvasya pratigaccha svakaM gRham 04*0289_11 eSAham api sairandhrIM surArthaM tUrNam Adizam 04*0289_12 evam uktas tu pApAtmA kIcakas tvaritaM punaH 04*0289_13 svagRhaM prAvizac chIghraM sairandhrIgatamAnasaH 04*0289_14 kIcakaM tu gataM jJAtvA tvaramANA gRhaM svakam 04*0289_15 sairandhrIM tata AhUya sudeSNA vAkyam abravIt % 4.14.10 % After 10, % S ins.: 04*0290=00 vaizaMpAyanaH 04*0290_01 sudeSNayaivam uktA sA niHzvasantI nRpAtmajA 04*0290_02 abravIc chokasaMtaptA nAhaM tatra vrajAmi vai 04*0290_03 sUtaputro hi mAM bhadre kAmAtmA cAbhimanyate % 4.14.14 % After % 14, S ins.: 04*0291_01 kathaM nu vai tatra gatAM marSayen mAm abAndhavAm % 4.14.15 % After 15, % S ins.: 04*0292_01 kIcakasyAlayaM devi na yAmi bhayakampitA 04*0292_02 yady asty anyac ca te karma karomy atisuduSkaram 04*0292=02 vaizaMpAyanaH 04*0292_03 evam uktA tu pAJcAlyA daivayogena kaikayI 04*0292_04 tAM virATasya mahiSI kruddhA bhUyo 'nvazAsata % 4.14.16 % For 16, S subst.: 04*0293_01 kIcakaM tv eva gaccha tvaM balAtkAreNa coditA 04*0293_02 nAsti me 'nyA tvayA tulyA sA tvaM zIghrataraM vraja 04*0293_03 avazyaM tv eva gantavyaM kimarthaM mAM vilambasi 04*0293_04 zIghraM gaccha tvarasveti matprItivazam Acara 04*0293_05 na hIdRzo mama bhrAtA kiM tvaM samabhizaGkase % 4.14.17 % After vaisam., S (which om. % uvaca) ins.: 04*0294_01 uktvA cainAM balAc caiva viniyujya prabhutvataH % After 17ab, S ins.: 04*0295_01 yA sujAtA sugandhA ca tAm Anaya surAm iti % 4.14.18 % After % 18, S (except M1) ins.: 04*0296_01 yathAhaM pANDuputrebhyaH paJcabhyo nAnyagAminI 04*0296_02 tena satyena mAM dRSTvA kIcako mA vazaM nayet % 4.14.19 % After vaisam, S (which om. uvaca) ins.: 04*0297_01 akIrtayata suzroNI dharmaM zakraM divAkaram 04*0297_02 mArutaM cAzvinau devau kuberaM varuNaM yamam 04*0297_03 rudram agniM bhagaM viSNuM skandaM pUSaNam eva ca 04*0297_04 sAvitrIsahitaM caiva brahmANaM paryakIrtayat 04*0297_05 ity evaM mRgazAvAkSI suzroNI dharmacAriNI % 4.14.20 % After 20, S ins.: 04*0298_01 sA pratasthe sukezAntA tvaramANA punaH punaH 04*0298_02 vilambamAnA vivazA kIcakasya nivezanam % 4.14.21 % After 21, S ins.: 04*0299_01 zlakSNaM covAca vAkyaM sa kIcakaH kAmamohitaH % 4.15.1 % After 1, S ins.: 04*0300_01 kuruSva ca mayi prItiM vazaM copAnayasva mAm 04*0300_02 pratigRhNISva me bhogAn tvadartham upakalpitAn % 4.15.2 % After 2ab, N ins.: 04*0301_01 nAnApattanaje zubhre maNiratnaM ca zobhanam % After 2, S ins.: 04*0302_01 pratigRhNISva bhadraM te viharasva yathecchasi 04*0302_02 prItyA me kuru padmAkSi prasAdaM priyadarzane % 4.15.3 % After 3, S ins.: 04*0303=00 vaizaMpAyanaH 04*0303_01 sa mUDhaH kIcakas tatra prAptAM rAjIvalocanAm 04*0303_02 abravId draupadIM dRSTvA durAtmA hy AtmasaMmataH 04*0303=02 kIcakaH 04*0303_03 bhajasva mAM vizAlAkSi bhartA te sadRzo hy aham 04*0303_04 upasarpa varArohe merum arkaprabhA yathA 04*0303=04 vaizaMpAyanaH 04*0303_05 kIcakenaivam uktA tu pAJcAlI varabhASiNI 04*0303_06 abravIn na mamAcAram IdRzaM vaktum arhasi 04*0303_07 nAhaM zakyA tvayA spraSTuM zvapAkeneva brAhmaNI 04*0303_08 mA gamiSyasi durbuddhe gatiM durgAntarAntarAm 04*0303_09 yatra gacchanti bahavaH paradArAbhimarzakAH 04*0303_10 narAH saMbhinnamaryAdAH kITavac ca guhAzayAH % 4.15.4 % After 4ab, S ins.: 04*0304_01 tasyai nayiSye madirAM bhaginI tRSitA hi te % After 4cd, S ins.: 04*0305_01 dIyatAM me surA zIghraM sUtaputra vrajAmy aham % 4.15.5 % After 5, S ins.: 04*0306_01 kiM tvaM yAsyasi suzroNi madarthaM tvam ihAgatA % 4.15.6 % After 6ab, N (S1 K B2-5 % D1.3.5-7.9.10 om. lines 1-4; D2 reads lines 1-8 in % marg.) ins.: 04*0307=00 draupady uvAca 04*0307_01 yathaivAhaM nAbhicare kadA cit 04*0307_02 patIn madAd vai manasApi jAtu 04*0307_03 tenaiva satyena vazIkRtaM tvAM 04*0307_04 draSTAsmi pApaM parikRSyamANam 04*0307=04 vaizaMpAyana uvAca 04*0307_05 sa tAm anuprekSya vizAlanetrAM 04*0307_06 jighRkSamANaH paribhartsayantIm 04*0307_07 jagrAha tAm uttaravastradeze 04*0307_08 sa kIcakas tAM sahasAkSipantIm 04*0307_09 pragRhyamANA tu mahAjavena 04*0307_10 muhur viniHzvasya ca rAjaputrI 04*0307_11 tayA samAkSiptatanuH sa pApaH 04*0307_12 papAta zAkhIva nikRttamUlaH % After line 10, B2.4 D6 ins.: 04*0308_01 cikSepa taM gADham amRSyamANA 04*0308_02 pravepamAnAtiruSA zubhAGgI % 4.15.7 % After 7, S (M om. line 1) ins.: 04*0309_01 sabhAyAM pazyato rAjJo virATasya mahAtmanaH 04*0309_02 brAhmaNAnAM ca vRddhAnAM kSatriyANAM ca pazyatAm 04*0309_03 tasyAH pAdAbhitaptAyA mukhAd rudhiram Asravat % 4.15.9 % After 9, S ins.: 04*0310_01 tAM dRSTvA tatra te sabhyA hAhAbhUtAH samantataH 04*0310_02 na yuktaM sUtaputreti kIcaketi ca mAnavAH 04*0310_03 kim iyaM vadhyate bAlA kRpaNA vApy abAndhavA % 4.15.10 % After % 10, S ins.: 04*0311_01 tAM dRSTvA bhImasenasya krodhAd asram avartata % S cont.: B2 Dn D6.11.12 ins. after 11: 04*0312_01 dhUmocchvAsaH samabhavan netre cocchritapakSmaNI 04*0312_02 sasvedA bhrukuTI cogrA lalATe samavartata % 4.15.11 % After 11, B2 Dn D6.11.12 ins. % 312*; and cont.: 04*0313_01 hastena mamRde caiva lalATaM paravIrahA % B2 Dn D6.11.12 cont.: S ins. after 11: 04*0314_01 bhUyaz ca tvaritaH kruddhaH sahasotthAtum aicchata % S cont.: 04*0315_01 niraikSata drumaM dIrghaM rAjAnaM cAnvavaikSata 04*0315_02 vadham AkAGkSamANaM taM kIcakasya durAtmanaH 04*0315_03 AkAreNaiva bhImaM sa pratyaSedhad yudhiSThiraH 04*0315_04 tasya rAjA zanaiH saMjJAM kurvan kuntIsuto 'naghaH 04*0315_05 cakAra bhImasenasya roSAviSTasya dhImataH 04*0315_06 upAkhyAnaM tadA cAha kaGkanAmA yudhiSThiraH 04*0315=06 kaGkaH 04*0315_07 sUda mA sAhasaM kArSIH phalito 'yaM vanaspatiH 04*0315_08 nAtra zuSkANi kASThAni sAdhanIyAni kAni cit 04*0315_09 yadi te dArukRtyaM syAn niSkramya nagarAd bahiH 04*0315_10 samUlaM zAtayer vRkSaM zramas te na bhaviSyati 04*0315_11 yasya cArdrasya vRkSasya zItAM chAyAM samAzrayet 04*0315_12 na tasya parNaM druhyeta pUrvavRttam anusmaran 04*0315_13 na krodhakAlasamayaH sUda mA cApalaM kRthAH 04*0315_14 apUrNo 'yaM dvipakSo no nedaM balavatAM bahu % 4.15.12 % After 12, D7 ins.: 04*0316_01 trizaMkor dvAdazAGgasya caturviMzatiparvaNaH 04*0316_02 yat triSaSTizatArasya ekAMzaM na kSamI katham % On the other hand, after 12, D8.11 (marg. sec. % m.) ins.: 04*0317_01 taM mattam iva mAtaGgaM vIkSamANaM vanaspatim 04*0317_02 sa tam AvArayAm Asa bhImasenaM yudhiSThiraH 04*0317_03 Alokayasi kiM vRkSaM sUda dArukRtena vai 04*0317_04 yadi te dArubhiH kRtyaM bahir vRkSAn nigRhyatAm % while S ins.: 04*0318=00 vaizaMpAyanaH 04*0318_01 bhImasenas tu tad vAkyaM zrutvA parapuraMjayaH 04*0318_02 sahasotpatitaM krodhaM nyayacchad dhRtimAn balAt 04*0318_03 iGgitajJaH sa tu bhrAtus tUSNIm AsId vRkodaraH 04*0318_04 bhImasya ca samArambhaM dRSTvA rAjJaz ca ceSTitam 04*0318_05 draupady abhyadhikaM kruddhA prArudat sA punaH punaH 04*0318_06 kIcakenAnugamanAt kRtatAmrAyatekSaNA % 4.15.14 % After 14, D2 marg. ins.: 04*0319_01 idaM bruvantI sA devI rAjAnaM ca vazaM nayet % 4.15.17 % After % 17ab, S1 K ins.: 04*0320_01 yeSAM jyAtalanirghoSAt samakampata medinI % 4.15.18 % S (except G1) ins. after 18ab (M3 % subst. for 18ab): 04*0321_01 maheSvAsA raNe zUrA garvitA mAnatatparAH % T2 ins. after 18: % T1 ins. after 19: 04*0322_01 yeSAM nAsti samaH kaz cid vIrye satye bale dame 04*0322_02 teSAM mAM dayitAM bhAryAM sUtaputraH padAvadhIt 04*0322_03 yeSAM na sadRzaH kaz cid dhanaughair bhuvi mAnavaH 04*0322_04 teSAM mAM dayitAM bhAryAM sUtaputraH padAvadhIt 04*0322_05 tavAgrato vizeSeNa prajAnAM ca hitaiSiNaH 04*0322_06 pazyato nihatA rAjaMs teneha jagatIpate % 4.15.21 % D7 ins. after 21ab: % D1.3 (both om. line 2), after 22: D2(om. line 2).4 % (in reverse order), after 23ab: 04*0323_01 dharmavaitaMsiko nUnaM na dharmam api pUjayet 04*0323_02 pazyan mAM marSayati yo vadhyamAnAM durAtmanA % 4.15.23 % After % 23, S ins.: 04*0324_01 dharmo viddho hy adharmeNa sabhAM yatropatiSThati 04*0324_02 na ced vizalyaH kriyate sarve viddhAH sabhAsadaH 04*0324_03 yatra dharmo hy adharmeNa satyaM yatrAnRtena ca 04*0324_04 hanyate prekSamANAnAM hatAs tatra sabhAsadaH % 4.15.25 % After 25, S ins.: 04*0325_01 na dharmaM kIcako vetti rAjabhRtyAs tathaiva ca 04*0325_02 na rAjA vinayaM brUte amAtyAz ca na jAnate % 4.15.26 % For 26ab, N % (except K; S1 damaged) subst.: 04*0326=00 vaizaMpAyana uvAca 04*0326_01 evaMvidhair vacobhiH sA tadA kRSNAzrulocanA 04*0326_02 upAlabhata rAjAnaM matsyAnAM varavarNinI % After 26, D9 ins.: 04*0327_01 yat pArthivas tu bhayakRd viSayasya loke 04*0327_02 yad vai pitApi jananI nu viSaM dadAti 04*0327_03 te te zarIravaruNo jvalate mahAntaM 04*0327_04 tat kasya yAtu zaraNaM bhayavat sa lokaH % while S ins.: 04*0328_01 virATa nRpate pazya mAm anAthAm anAgasIm % T G2 cont.: 04*0329_01 na sAma phalate duSTe duSTe daNDaH prayujyate 04*0329_02 adaNDyAn daNDayan rAjA daNDyAMz caivApy adaNDayan 04*0329_03 sa rAjA na bhavel loke rAjazabdasya bhAjanam 04*0329_04 dInAndhakRpaNAnAthapaGgukubjajaDAdikAn 04*0329_05 anAthabAlavRddhAMz ca puruSAn vA striyo 'pi vA 04*0329_06 duSTacorAbhibhUtAMz ca pAlayed avanIpatiH 04*0329_07 anAthAnAM ca nAthaH syAd apitqNAM pitA nRpaH 04*0329_08 mAtA bhaved amAtqNAm agurUNAM gurur bhavet 04*0329_09 agatInAM gatI rAjA nRNAM rAjA parAyaNam 04*0329_10 vizeSataH parair duSTaiH parAmRSTAM narottama 04*0329_11 striyaM sAdhvIm anAthAM ca pAlayet svasutAm iva 04*0329_12 tvadgRhe vasatiM rAjann etAvatkAlaparyayam 04*0329_13 adhikAM tvatsutAyAz ca pazya mAM kIcakAhatAm % 4.15.28 % After the ref., T1 ins.: 04*0330_01 tasyAs tat kRpaNaM zrutvA sairandhryAH paridevitam % After 28, S ins.: 04*0331_01 ke cit kRSNAM prazaMsanti ke cin nindanti kIcakam 04*0331_02 ke cin nindanti rAjAnaM ke cid devIM ca te narAH % 4.15.29 % After 29, K2 B % Dn D2.3.5.6.10-12 ins.: 04*0332_01 na hIdRzI manuSyeSu sulabhA varavarNinI 04*0332_02 nArI sarvAnavadyAGgI devIM manyAmahe vayam % On the other hand, S ins. after 29: 04*0333_01 yasyA gAtraM zubhaM pInaM mukhaM jayati paGkajam 04*0333_02 gatir haMsaM smitaM kundaM saiSA nArhati padvadham 04*0333_03 dvAtriMzad dazanA yasyAH zvetA mAMsanibandhanAH 04*0333_04 snigdhAz ca mRdavaH kezAH saiSA nArhati padvadham 04*0333_05 padmaM cakraM dhvajaM zaGkhaM prAsAdo makaras tathA 04*0333_06 yasyAH pANitale santi saiSA nArhati padvadham 04*0333_07 AvartAH khalu catvAraH sarve caiva pradakSiNAH 04*0333_08 samaM gAtraM zubhaM snigdhaM yasyA nArhati padvadham 04*0333_09 acchidrahastapAdA ca acchidradazanA ca yA 04*0333_10 kanyA kamalapatrAkSI katham arhati padvadham 04*0333_11 seyaM lakSaNasaMpannA pUrNacandranibhAnanA 04*0333_12 surUpiNI suvadanA neyaM yogyA padA vadham 04*0333_13 devadevIva subhagA zakradevIva zobhanA 04*0333_14 apsarA iva saurUpyAn neyaM yogyA padA vadham % 4.15.31 % After % 31ab, S ins.: 04*0334_01 kRSNAM tatra nRpAbhyAze parivrAjakarUpadhRk % After % 31, S ins.: 04*0335_01 rAjA hy ayaM dharmazIlo virATaH paralokabhIH 04*0335_02 yatas tvAM na paritrAti satye dharmavrate sthitaH % 4.15.34 % S (which om. 34ef) ins. % after 34ab (transposed): 04*0336=00 vaizaMpAyanaH 04*0336_01 evam uktA tu sA bhadrA samudvIkSyAbravId idam % After 34, K2 B Dn D2 (marg.). % 5-7.9-12 ins.: 04*0337_01 vyapaneSyanti te duHkhaM yena te vipriyaM kRtam % 4.15.37 % For st. 36-37, S subst.: 04*0338=00 vaizaMpAyanaH 04*0338_01 evam uktvA varArohA parimRjyAnanaM zubham 04*0338_02 kezAn pramuktAn saMyamya rudhireNa samukSitAn 04*0338_03 pAMsukuNThitasarvAGgI gajarAjavadhUr iva 04*0338_04 pratasthe nAganAsorUr bhartur AjJAya zAsanam 04*0338_05 vimuktA mRgazAvAkSI nirantarapayodharA 04*0338_06 prabhA nakSatrarAjasya kAlameghair ivAvRtA 04*0338_07 yasyA hy arthe pANDaveyAs tyajeyur api jIvitam 04*0338_08 tAM te dRSTvA tathA kRSNAM kSamiNo dharmacAriNaH 04*0338_09 samayaM nAtivartante velAm iva mahodadhiH 04*0338_10 sA pravizya pravepantI sudeSNAyA nivezanam 04*0338_11 rudantI cArusarvAGgI tasyAs tasthAv athAgrataH 04*0338_12 tAm uvAca virATasya mahiSI zAThyam AsthitA % 4.15.38 % After the ref., S ins.: 04*0339_01 kim idaM padmasaMkAzaM sudantoSThAkSinAsikam 04*0339_02 rudantyA avasRSTAsraM pUrNendusamavarcasam 04*0339_03 bASpoSNaM kRSNatArAbhyAm atyarthaM ruciraprabham 04*0339_04 nayanAbhyAm ajihmAbhyAM mukhaM te muJcate jalam % After 38ab, S ins.: 04*0340_01 ko viprayujyate dAraiH saputrapazubAndhavaiH % After 38, S ins.: 04*0341_01 brUhi kiM te priyaM kurmi kaM tyaje ghAtayAmi vA 04*0341=01 vaizaMpAyanaH 04*0341_02 tAM niHzvasyAbravIt kRSNA jAnantI nAma pRcchasi 04*0341_03 bhrAtre tvaM mAm anupreSya kim evaM tvaM vikatthase % 4.15.40 % After 40ab, S ins.: 04*0342_01 bhrAtA yady eSa me vyaktaM yonito dharmacAriNIm % 4.16.5 % After 5cd, N ins.: 04*0343_01 bhavanaM bhImasenasya kSipram AyatalocanA % 4.16.6 % After 6cd, S (except G1; T om. line % 1) ins.: 04*0344_01 upAtiSThata pAJcAlI bhImaM kauravyam acyutam 04*0344_02 mRgarSabhaM yathA dRptaM gandhinI vananirjhare % 4.16.7 % After 7ab, N (except K D8.10) ins.: 04*0345_01 pariSvajata pAJcAlI madhyamaM pANDunandanam % After 7, N ins.: 04*0346_01 bhImasenam upAzliSyad dhastinIva mahAgajam % T G M4.5 ins. after 7: B4 D2.6 (all om. line 6) % M1-3, after 8 (!): 04*0347_01 parispRzya ca pANibhyAM patiM suptam abodhayat 04*0347_02 zrIr ivAnyA mahotsAhaM suptaM viSNum ivArNave 04*0347_03 kSaumAvadAte zayane zayAnam RSabhekSaNam 04*0347_04 yathA zacI devarAjaM rudrANI zaMkaraM yathA 04*0347_05 brahmANam iva sAvitrI yathA SaSThI guhaM yathA 04*0347_06 dizAgajasamAkAraM gajaM gajavadhUr iva 04*0347_07 bhImaM prAbodhayat kAntA lakSmIr dAmodaraM yathA % B4 D2.6 cont.: 04*0348_01 devagarbhasamAbhAsaM priyaM priyamudA priyA % 4.16.10 % After 10, N ins.: 04*0349=00 vaizaMpAyana uvAca 04*0349_01 evam uktvAtha tAM zAlAM praviveza manasvinI 04*0349_02 yasyAM bhImas tadA zete mRgarAja iva zvasan 04*0349_03 tasyA rUpeNa sA zAlA bhImasya ca mahAtmanaH 04*0349_04 saMmUrchiteva kauravya prajajvAla ca tejasA % On the other hand, S ins. after 10: 04*0350=00 vaizaMpAyanaH 04*0350_01 sukhasuptaz ca taM zabdaM nizamya sa vRkodaraH 04*0350_02 saMveditaH kuruzreSThas totrair iva mahAgajaH % 4.16.11 % After % 11, S ins.: 04*0351_01 upavizya ca durdharSaH pAJcAlakulavardhinIm % 4.16.13 % After 13ab, S ins.: 04*0352_01 prakAzaM yadi vA guhyaM sarvam AkhyAtum arhasi % 4.16.16 % After 16, S ins.: 04*0353=00 vaizaMpAyanaH 04*0353_01 sA lajjamAnA bhItA ca adhomukhamukhI tataH 04*0353_02 novAca kiM cid vacanaM bASpadUSitalocanA 04*0353_03 athAbravId bhImaparAkramo balI 04*0353_04 vRkodaraH pANDavamukhyasaMmataH 04*0353_05 prabrUhi kiM te karavANi sundari 04*0353_06 priyaM priye vAraNakhelagAmini % 4.17.2 % After 2, S ins.: 04*0354_01 vikRSTA hAstinapure sabhAyAM rAjasaMsadi 04*0354_02 duHzAsanena kezAnte parAmRSTA rajasvalA 04*0354_03 kSatriyais tatra karNAdyair dRSTA duryodhanena ca 04*0354_04 zvazurAbhyAM ca bhISmeNa vidureNa ca dhImatA 04*0354_05 droNena ca mahAbAho kRpeNa ca paraMtapa 04*0354_06 sAhaM zvazurayor madhye bhartRmadhye ca pANDava 04*0354_07 keze gRhItvaiva sabhAM nItA jIvati vai tvayi % T1 cont.: 04*0355_01 vipramuktA tataz cAhaM nave rAjyAd vanaM gatA 04*0355_02 sAhaM vane durvasatiM vasantI cAdhvakarzitA 04*0355_03 jaTAsurapariklezAt prAptApi sumahad bhayam % 4.17.4 % After 4, S ins.: 04*0356_01 padbhyAM paryacaraM cAhaM dezAn viSamasaMsthitAn 04*0356_02 durgAJ zvApadasaMkIrNAMs tvayi jIvati pANDava 04*0356_03 tato 'haM dvAdaze varSe vanyamUlaphalAzanA 04*0356_04 idaM puram anuprAptA sudeSNAparicArikA 04*0356_05 parastriyam upAtiSThe satyadharmapathe sthitA 04*0356_06 gozIrSakaM padmakaM ca harizyAmaM ca candanam 04*0356_07 nityaM piMSe virATasya tvayi jIvati pANDava 04*0356_08 sAhaM bahUni duHkhAni gaNayAmi na te kRte % 4.17.6 % After 6, S ins.: 04*0357_01 drupadasya sutA cAhaM dhRSTadyumnasya cAnujA 04*0357_02 agnikuNDAt samudbhUtA norvyAM jAtu carAmi bhoH 04*0357_03 kIcakaM cen na hanyAs tvaM zilAM baddhvA jale mriye 04*0357_04 viSam AloDya pAsyAmi pravekSyAmy atha vAnalam 04*0357_05 AtmAnaM nAzayiSyAmi vRkSam Aruhya vA pate 04*0357_06 zastreNAGgaM ca bhetsyAmi kiM phalaM jIvitena me % 4.17.9 % After 9, S ins.: 04*0358_01 zaraNaM bhava kaunteya mA saMgaccha yudhiSThiram 04*0358_02 nirudyogaM nirAmarSaM nirvIryam arimardana 04*0358_03 mA sma sImantinI kA cij janayet putram IdRzam 04*0358_04 vijAnAmi tavAmarSaM balaM vIryaM ca pANDava 04*0358_05 tato 'haM paridevAmi cAgratas te mahAbala 04*0358_06 yathA yUthapatir mattaH kuJjaraH SASTihAyanaH 04*0358_07 bhUmau nipatitaM bilvaM padbhyAm Akramya pIDayet 04*0358_08 tathaiva ca ziras tasya nipAtya dharaNItale 04*0358_09 vAmena puruSavyAghra marda pAdena pANDava 04*0358_10 sa ced udyantam AdityaM prAtar utthAya pazyati 04*0358_11 kIcakaH zarvarIM vyuSTAM nAhaM jIvitum utsahe 04*0358_12 zApito 'si mama prANaiH sukRtenArjunena ca 04*0358_13 yudhiSThirasya pAdAbhyAM yamayor jIvitena ca 04*0358_14 yat kIcakavadhaM nAdya pratijJAsyasi bhArata % 4.17.10 % After % 10, T1 ins.: 04*0359_01 eSAM mukhyatamo jyeSTho bhavet tu kulapAMsanaH 04*0359_02 bhrAtaraM tvaram anvIyus te 'pi zAlInabuddhayaH % 4.17.20 % After 20, B Dn D2 (marg.).4 (om. lines % 5-6).5-7.9-12 ins.: 04*0360_01 aSTAzItisahasrANi snAtakA gRhamedhinaH 04*0360_02 triMzadd AsIka ekaiko yAn bibharti yudhiSThiraH 04*0360_03 apratigrAhiNAM caiva yatInAm UrdhvaretasAm 04*0360_04 daza cApi sahasrANi so 'yam Aste narezvaraH 04*0360_05 AnRzaMsyam anukrozaM saMvibhAgas tathaiva ca 04*0360_06 yasminn etAni sarvANi so 'yam Aste narezvaraH % 4.17.21 % B % Dn D5.7.9.11.12 ins. after 21c (B1, which om. the % first line also, ins. after 21ab): 04*0361_01 dhRtimAn satyavikramaH 04*0361_02 saMvibhAgamanA nityaM % 4.17.26 % After 26, N (except K1 D1.3.4.8; D2 % marg. sec. m.) ins.: 04*0362_01 sadasyaM samupAsInaM parasya priyavAdinam 04*0362_02 dRSTvA yudhiSThiraM zoko na vizet kam asaMzayam % 4.18.1 % After % 1, N (K1 D8 om. lines 3-4; D1 om. lines 3-6; D3.10 % om. lines 7-8) ins. the foll. passage, of which T G % ins. line 8 only after 2: 04*0363_01 sUdakarmaNi bhIma tvam asame bharatarSabha 04*0363_02 bruvan ballavajAtIyaH kasya zokaM na vardhayeH 04*0363_03 sUpakAraM virATasya ballavaM tvAM vidur janAH 04*0363_04 preSyatvaM samanuprAptaM tato duHkhataraM nu kim 04*0363_05 yadA mahAnase siddhe virATam upatiSThasi 04*0363_06 bruvANo ballavaH sUdas tadA sIdati me manaH 04*0363_07 yadA prahRSTaH samrAT tvAM saMyodhayati kuJjaraiH 04*0363_08 hasanty antaHpure nAryo mama tUdvijate manaH % Before line 1, D6 ins.: 04*0363a_01 sarveSAM balinAM zreSThas tvaM ca bhIma mahAbalaH % 4.18.2 % Dn D6 (marg.).11.12 M ins. after 2: T % G, after line 8 of 363*: 04*0364_01 tata utthAya kaikeyI sarvAs tAH pratyabhASata % 4.18.4 % After 4ab, B2 D6 ins.: 04*0365_01 ekAntArpitabhAvena ballavaM cAruhAsinI % while B4 ins.: 04*0366_01 tasmAc chocati bhAvena duSkaraM cAruhAsinI 04*0366_02 yudhyamAnaM mRgair vyAghrair nUnaM ca samabudhya tam 04*0366_03 sauhArdAd agatatrAsAd yasmAt samanuzocati % 4.18.8 % After 8ab, N % (except K1 D1-4.8) ins.: 04*0367_01 tvayy evaM nirayaM prApte bhIme bhImaparAkrame % On the other hand, S ins. after 8ab: 04*0368_01 novAca kiM cid vacanaM saMrambhAd raktalocanaH 04*0368_02 jJAtvA tu ruSitaM bhImaM draupadI punar abravIt % 4.18.9 % After 9, B4 ins.: 04*0369_01 yasya jyAtalanirghoSAt samakampata medinI 04*0369_02 so 'dya pArtho virATasya kanyAnAM nartako yuvA % 4.18.11 % N (except % D4) ins. after 11 (D7.9, after 14): 04*0370_01 yasya jyAkSepakaThinau bAhU parighasaMnibhau 04*0370_02 sa zaGkhaparipUrNAbhyAM zocann Aste dhanaMjayaH % 4.18.12 % After 12ab, S ins.: 04*0371_01 SaNDarUpaM vahantaM taM gItaM nRttaM ca lambanam 04*0371_02 kurvantam arjunaM dRSTvA na me svAsthyaM mano vrajet % 4.18.17 % D1.3.4 ins. % after 17ab: D2.7, after 17: 04*0372_01 ApatantaM raNe dRSTvA zAtravA yAnti saMbhramam % D2.7 cont.: 04*0373_01 evaMvidham imaM zrutvA kuntyAH zoko bhaviSyati % 4.18.20 % After 20, N ins.: 04*0374_01 yasya nAsti samo vIrye kaz cid urvyAM dhanurdharaH 04*0374_02 so 'dya kanyAparivRto gAyann Aste dhanaMjayaH 04*0374_03 dharme zaurye ca satye ca jIvalokasya saMmatam 04*0374_04 strIveSavikRtaM pArthaM dRSTvA sIdati me manaH % After line 1, D1.3.6.7 ins.: 04*0375_01 yaH svarASTraM samAsAdya sAditogrArir astravit 04*0375_02 bibhrac chauryaM paraM tiSThet svasenAm abhiharSayan % 4.18.22 % After 22ab, D7 ins.: 04*0376_01 saMdRzyemaM manas tv AsId duHkhe paramake tadA % 4.18.23 % D4 ins. after % 23ab: D1.3 subst. for 23cd: 04*0377_01 anarhaveSapracchannaM bhasmacchannam ivAnalam % After 23, S ins.: 04*0378_01 aindravAruNavAyavyabrAhmAgneyaiz ca vaiSNavaiH 04*0378_02 agnIn saMtarpayan pArthaH sarvAMz caikaratho 'jayat 04*0378_03 divyair astrair acintyAtmA sarvazatrunibarhaNaH 04*0378_04 divyaM gAndharvam astraM ca vAyavyam atha vaiSNavam 04*0378_05 brAhmaM pAzupataM caiva sthANukarNaM ca darzayan 04*0378_06 paulomAn kAlakeyAMz ca indrazatrUn mahAsurAn 04*0378_07 nivAtakavacaiH sArdhaM ghorAn ekaratho 'jayat 04*0378_08 so 'ntaHpuragataH pArthaH kUpe 'gnir iva saMvRtaH 04*0378_09 kanyApuragataM dRSTvA goSTheSv iva maharSabham 04*0378_10 strIveSavikRtaM pArthaM kuntIM gacchati me manaH % 4.18.25 % After % 25ab, N ins.: 04*0379_01 na nidrAm abhigacchAmi bhImasena kuto ratim % D1.3 (which om. 25cdef) cont.: 04*0380_01 yuvAnam RSabhaM rAjJAM sarvazAstravizAradam 04*0380_02 dRSTvA gopAlaveSaM taM bhRzaM muhyati me manaH % 4.18.28 % After 28ab, D1.3 (which both om. % 28cd) ins.: 04*0381_01 tvayA sadaiva rakSyo 'yaM kRSNe madvAkyagauravAt 04*0381_02 kathaM mayA vihIno hi vane duHkhaM nivatsyati % 4.18.29 % After 29, N ins.: 04*0382_01 sukumAraz ca zUraz ca rAjAnaM cApy anuvrataH 04*0382_02 jyeSThApacAyinam imaM svayaM pAJcAli bhojayeH 04*0382_03 ity uvAca hi mAM kuntI rudatI putragRddhinI 04*0382_04 pravrajantaM mahAraNyaM taM pariSvajya tiSThatI % 4.18.30 % S ins. after 30ab (T2 G1, which % om. 30ab, after 29): 04*0383_01 taM dRSTvA goSu gopAlaveSam AsthAya viSThitam % 4.18.31 % After 31, S ins.: 04*0384_01 rAjakanyAz ca vezyAz ca vizAM duhitaraz ca yAH 04*0384_02 sarvAH sArayutA nAryo dAmagranthivazaM gatAH % 4.18.34 % After 34, D1 marg. ins.: 04*0385_01 apazyam eva zrImantaM virATasya puraHsaram % 4.18.36 % After 36, T2 G2 ins.: 04*0386_01 ekabhartA tu yA nArI sA duHkhenaiva vartate 04*0386_02 paJca me patayaH santi mama duHkham anantakam % 4.19.3 % After 3, N (except K % D4; D5 in marg.) ins.: 04*0387_01 cakravat kila martyAnAm arthAz ca vyasanAni ca % 4.19.4 % After % 4, Dn D11.12 ins.: 04*0388_01 kiM mAM na pratijAnISe bhImasena mRtAm iva % while D2 marg. ins.: 04*0389_01 parAbhavanimittAni tathaivAcarate naraH % 4.19.15 % After 15, B4 D6 ins.: 04*0390_01 kA prItir jIvitenAdya mamAnena vRkodara % 4.19.24 % After 24, D1-4 ins.: 04*0391_01 tadAgrato virATasya kiMkarIva sthitA hy aham % 4.19.27 % After 27, D1 (om. lines 1-3).2.3 ins.: 04*0392_01 idaM tu samupAlambhaM tvatto rAjA yudhiSThiraH 04*0392_02 zRNuyAd yadi kalyANi kRtsnaM jahyAt sa jIvitam 04*0392_03 dhanaMjayo 'pi suzroNi yamau cApi zucismite 04*0392_04 ruroda zanakaiH kRSNA punar vAkyam abhASata % 4.19.28 % After 28, S ins.: 04*0393_01 kIcakaM cen na hanyAs tvaM svAtmAnaM nAzayAmy aham 04*0393_02 viSam AloDya pAsyAmi pravekSyAmy atha vAnalam 04*0393_03 abhAgyAham apuNyAhaM nityaduHkhA ca viklavA 04*0393_04 pApena pAtitAyAz ca kiM phalaM jIvitena me % 4.20.1 % After the ref., S ins.: 04*0394_01 zRNu bhadre varArohe krodhAt tatra tu cintitam 04*0394_02 tvAM vai sabhAgatAM dRSTvA mAtsyAnAM kadanaM mahat 04*0394_03 kartukAmena bhadraM te vRkSaz cAvekSito mayA 04*0394_04 tatra mAM dharmarAjas tu kaTAkSeNa nyavArayat 04*0394_05 tad dhyAtvAvAGmukhas tUSNIm Asthito 'smi mahAnasam 04*0394_06 zRNuSvAnyat pratijJAtaM yad vadAmIha bhAmini 04*0394=06 vaizaMpAyanaH 04*0394_07 AzvAsayan hi pAJcAlIM bhImasena uvAca ha % After 1, S ins.: 04*0395_01 tad adya mAnutapati yatkRtaM na mayA purA % M4 cont.: 04*0396_01 dyUte na nidhanaM bhIru kurUNAM pApakAriNAm % 4.20.2 % After 2ab, N ins.: 04*0397_01 tatra me kAraNaM bhAti kaunteyo yat pratIkSate 04*0397_02 atha vA kIcakasyAhaM pothayAmi padA ziraH 04*0397_03 aizvaryamadamattasya krIDann iva mahAdvipaH 04*0397_04 apazyaM tvAM yadA kRSNe kIcakena padA hatAm 04*0397_05 tadaivAhaM cikIrSAmi matsyAnAM kadanaM mahat % 4.20.4 % After 4cd, S (M2 mis- % sing) ins.: 04*0398_01 api cAnyad varArohe smariSyasi vaco mama 04*0398_02 puNye tIre sarasvatyA yat pratiSThAma saMgatAH 04*0398_03 tatrAham abruvaM kRSNe pUrvaklezAn anusmaran 04*0398_04 na cAham anugaccheyaM dharmarAjaM yudhiSThiram 04*0398_05 dhanaMjayaM ca pAJcAli mAdrIputrau ca bhrAtarau 04*0398_06 kRtvaitAM ca matiM kRSNe yudhiSThiram agarhayam 04*0398_07 paruSaM vacanaM zrutvA mama dharmAtmajas tadA 04*0398_08 hrImAn vAkyam ahInArthaM bruvan rAjA yudhiSThiraH 04*0398_09 sarvAn anvanayad bhrAtqn muner dhaumyasya pazyataH 04*0398_10 mA rodI rAjJi lokAnAM sarvAgamaguNAnvite 04*0398_11 rakSitavyaM sadAsmAbhiH satyam apratimaM bhuvi 04*0398_12 anunIteSu cAsmAsu anunItA tvam apy uta % 4.20.6 % After 6, S (M2 missing) ins.: 04*0399_01 dharmaM zRNuSva pAJcAli yat te vakSyAmi bhAmini % 4.20.10 % After 10ab, S (T1 M2 % missing) ins.: 04*0400_01 rAvaNena hRtA sItA rAkSasIbhiz ca tarjitA % 4.20.11 % After 11, Dn D9 (marg.) 10-12 ins.: 04*0401_01 dyumatsenasutaM vIraM satyavantam aninditA 04*0401_02 sAvitry anucacAraikA yamalokaM manasvinI % 4.20.12 % After 12ab, S (T1 M2 missing) ins.: 04*0402_01 nalaM rAjAnam evAtha damayantI vanAntare 04*0402_02 anvagacchat purA kRSNe tathA bhartqMs tvam anvagAH % 4.20.13 % After 13, S (M2 missing; % M3-5 om. lines 2-6) ins.: 04*0403_01 satyena te zape cAhaM bhavitA nAnyatheti ha 04*0403_02 sarvAsAM paramastrINAM prAmANyaM kartum arhasi 04*0403_03 sarveSAM ca narendrANAM mUrdhni sthAsyasi bhAmini 04*0403_04 bhartRbhaktyA ca vRttena bhogAn prApsyasi durlabhAn 04*0403_05 pUrNAyAM tu pratijJAyAM mahAntaM bhogam ApnuyAH 04*0403_06 kuru bhartRgataM jJAtvA rAjJAM mUrdhni sthitA bhaveH % 4.20.14 % After 14, S (M2 missing) ins.: 04*0404_01 vyatItaM kathayitvA kiM bhImasena mahAbala 04*0404_02 idaM tu duHkhaM kaunteya mamAsahyaM nibodha tat 04*0404_03 yo 'yaM rAjJo virATasya sUtaputras tu kIcakaH 04*0404_04 syAlo nAma pravAdena bhojas traigartadezajaH 04*0404_05 tyaktadharmo nRzaMsaz ca sarvArtheSu ca vallabhaH 04*0404_06 nityam evAha duSTAtmA bhAryA me bhava zobhane 04*0404_07 avinItaH suduSTAtmA mAm anAtheti cintya saH % 4.20.27 % N (S1 missing; D2 om. line % 2) ins. after 27 (D4, which om. 27cd, after 27ab): 04*0405_01 AtmA hi jAyate tasyAM tena jAyAM vidur budhAH 04*0405_02 bhartA tu bhAryayA rakSyaH kathaM jAyAn mamodare % 4.20.29 % After 29ab, T1 ins.: 04*0406_01 yeSAM matir na svapiti SaSThe 'pi viSaye vasan 04*0406_02 teSAM mAM mAninIM bhAryAM sUtaputraH padAvadhIt % 4.20.34 % N (except K1 D1.3.4; S1 missing) % ins. after 34cd (K2 D2.7-9, after 34: 04*0407_01 AzvAsayitvA bahuzo bhRzam ArtAM sumadhyamAm 04*0407_02 hetutattvArthasaMyuktair vacobhir drupadAtmajAm 04*0407_03 pramRjya vadanaM tasyAH pANinAzrusamAkulam % K2 D7.9 ins. after 34cd: D2.8, after the above % (407*): B Dn D5.6.10-12, after 34: 04*0408_01 uvAca cainAM duHkhArtAM bhImaH krodhavazaM gataH % 4.21.4 % After 4, S (M om. line 1) ins.: 04*0409_01 tvaddarzanasamutthena kAmarAgeNa mohitam 04*0409_02 saMketaM sUtaputrasya kArayasva zubhAnane % 4.21.5 % After 5, T1 ins.: 04*0410_01 AvayoH saMgamaM bhIru yathA martyo na budhyati 04*0410_02 kIcakasya vinAzasya tathA kuru nRpAtmaje % 4.21.6 % After vaisam. u., D2 ins.: 04*0411_01 evaM sA bhIru tanvaGgI AmantryainaM mahAnase 04*0411_02 vadhaM tasya parIpsantI AjagAma svavezmani % After 6ab, S ins.: 04*0412_01 bhImena ca pratijJAte kIcakasya vadhe tadA 04*0412_02 draupadI ca sudeSNAyAH praviveza punar gRham % 4.21.10 % After % 10ab, S ins.: 04*0413_01 na hy ahaM tvAm Rte bhIru ciraM jIvitum utsahe % 4.21.11 % After % 11, T1 ins.: 04*0414_01 tubhyaM dAsyAmi sarvANi rAjArhANy aparANi ca % 4.21.12 % After % 12ab, D5 (marg.).10 ins.: 04*0415_01 yadi tvaM khalu saMyogam icchasy adya mayA saha % After % 12, S ins.: 04*0416_01 anubodhAd anarthaH syAd ayazaz ca mahad bhavet % 4.21.17 % After 17, S ins.: 04*0417_01 ekaH san nartanAgAraM rAtrau saMketam Avraja 04*0417_02 tatrAhaM vazagA tubhyaM bhavitA nAtra saMzayaH 04*0417=02 kIcakaH 04*0417_03 tathA bhadre kariSyAmi yathA tvaM bhIru manyase 04*0417_04 ekaH san nartanAgAram AgamiSyAmi zobhane 04*0417_05 samAgamArthaM suzroNi zape ca sukRtena me 04*0417_06 yathA tvAM nAvabudhyante gandharvA varavarNini 04*0417_07 satyaM te pratijAnAmi gandharvebhyo na te bhayam 04*0417_08 alaMkariSyAmy adyAhaM tvatsamAgamanAya vai % T G2 cont.: 04*0418_01 vAsAMsi ca vicitrANi manojJAni tavApi ca 04*0418_02 yathAhaM na tyajethAs tvaM tathA raMsye tvayA saha 04*0418=02 draupadI 04*0418_03 tathA ced apy ahaM sUta darzayiSyAmi te sukham 04*0418_04 yan nAnubhUtaM bhavatA janmaprabhRti kIcaka % 4.21.18 % After 18, B2.4 D2 (marg.).7.9.10 ins.: 04*0419_01 tatra sA bhImasenasya tam arthaM samavedayat % 4.21.25 % After 25, S ins.: 04*0420_01 kAlena niyataM baddhaH kAmena ca balAtkRtaH % 4.21.29 % After 29ab, S ins.: 04*0421_01 bAhuvIryAnurUpaM ca darzayAdya parAkramam % 4.21.32 % After 32, T G M1.3 ins.: 04*0422_01 prasahya sUdayiSyAmi kezavaH kezinaM yathA % 4.21.33 % After 33ab, S ins.: 04*0423_01 ahaM bhadre haniSyAmi kIcakaM madanAnvitam 04*0423_02 yas tvAM kAmAbhibhUtAtmA durlabhAm abhimanyate % For 33cd, S subst.: 04*0424_01 atha ced anubudhyanti sUtaputraM mayA hatam 04*0424_02 nirmanuSyaM kariSyAmi matsyAnAm imam Alayam % 4.21.34 % For 34ab, S subst.: 04*0425_01 mayA hatAMz cen mAtsyAMs tu dhArtarASTro 'nubudhyati 04*0425_02 duryodhanaM tato hatvA sAnubandhaM sabAndhavam 04*0425_03 kurUNAm akhilaM rAjyaM pratipatsyAmi bhAmini % T G M2 cont.: 04*0426_01 nAhaM zakSye 'nunayituM kuntIputraM yudhiSThiram % After % 34, S ins.: 04*0427_01 kAmam anye hy upAsantu vinItA dharmacAriNaH 04*0427_02 tvAM tu duHkham idaM prAptAM nAhaM zaknomy upekSitum 04*0427_03 nirvRtA bhava pAJcAli kIcakasya vadhAt punaH % 4.21.35 % After the ref., S ins.: 04*0428_01 kIcakasya vadhaM bhIma yadi jAnanti nAgarAH 04*0428_02 tvayA kRtaM mahAbAho yadi jIvitum atsahe % After % 35, T1 ins.: 04*0429_01 anubuddhed dhi kaunteyo dharmarAjo yudhiSThiraH 04*0429_02 punar vanaM vrajed dhImAn anujaiH parivAritaH 04*0429_03 kaz ca dharmaparaM zreSTham ativarteta bhArata 04*0429_04 bhIma bhItAsmi saMbodhAt sAdhu mA cApalaM kRthAH % S ins. after 35 (T1, after 429*): 04*0430_01 yathA na kaz cij jAnIte sUtaputraM tvayA hatam 04*0430_02 tathA kuruSva kauravya balavann arimardana 04*0430_03 adRzyamAnas tvaM tasya bhindhi prANAn ariMdama % 4.21.36 % After 36ab, K2 B Dn % D5.6.7 (marg.).8.10-12 ins.: 04*0431_01 adya taM sUdayiSyAmi kIcakaM sahabAndhavam % 4.21.37 % After 37, T G2 ins.: 04*0432_01 mayA yad uktaM pAJcAli dharmarAjasutaM prati 04*0432_02 kopAd Rte kim anyat tu nAnuvarteta ko nRpam % 4.21.38 % After the ref., D9 ins.: 04*0433_01 dharmaprasAdAt pavanAtmajas tu 04*0433_02 cakAra rUpaM parivartya ballavam 04*0433_03 bhImo mahogro balakAladurmadaH 04*0433_04 sthito yathA hastivadhAya kesarI % S ins. after the ref. (M5, which om. the ref., % ins. after 37): 04*0434_01 evam uktvA mahAbAhus tatra pANDavanandanaH % T2 G2 cont.: 04*0435_01 ardharAtre tadotthAya sattvavAn bhImavikramaH % T1 ins. after 434*: T2 G2, after 435*: 04*0436_01 avadAtena mRdunA paTenAcchAditas tadA 04*0436_02 draupadIM pRSThataH kRtvA yatrAsIn nartanAlayaH % After 38, D1.2 (om. line 1).3.4 ins.: 04*0437_01 kAGkSamANo vadhaM tasya kIcakasya durAtmanaH 04*0437_02 etasminn antare sUtas tadA cAstaM gate ravau % 4.21.39 % After 39ab, S ins.: 04*0438_01 saMketam agamat tUrNaM zUnyAgAram apAvRtam % 4.21.41 % S (except G1 % M5) ins. after 41: K2 D4, after 42ab: 04*0439_01 bhImaM samupasaMgamya abhyabhASata durmatiH % 4.21.42 % After 42ab, K2 D4 ins. 439*; % while B4 ins.: 04*0440_01 pataMgaM pAvakaM dIptaM siMhaM kSudrapazur yathA % 4.21.44 % After 44ab, % S1 B Dn D2.5-8.10-12 ins.: 04*0441_01 yatkRtaM dhanaratnADhyaM dAsIzataparicchadam 04*0441_02 rUpalAvaNyayuktAbhir yuvatIbhir alaMkRtam 04*0441_03 gRhaM cAntaHpuraM subhru krIDArativirAjitam % 4.21.45 % After 45, S ins.: 04*0442_01 ahaM rUpeNa saMpannaH snAnAgaruvibhUSitaH 04*0442_02 nityam eva priyaH strINAM saubhAgyAt priyadarzanaH 04*0442_03 rUpasya tanmayA prAptaM phalaM kamalalocane % 4.21.46 % After 46ab, S ins.: 04*0443_01 tvayApIdRgguNAM nArIM rUpazIlaguNAnvitAm 04*0443_02 adRSTapUrvAM pazyasva yato jAto 'si sUtaja 04*0443_03 drakSyasi tvaM muhUrtena yatheyaM strI guNAnvitA 04*0443_04 uparaMsyasi kAmAc ca zIghraM tvaM draSTum arhasi % After 46, % N (except K D1.3.4) ins.: 04*0444_01 sparzaM vetsi vidagdhas tvaM kAmadharmavicakSaNaH 04*0444_02 strINAM prItikaro nAnyas tvatsamaH puruSas tv iha % 4.21.47 % After 47cd, % N ins.: 04*0445_01 adya tvAM bhaginI pApaM kRSyamANaM mayA bhuvi 04*0445_02 drakSyaty adripratIkAzaM siMheneva mahAdvipam 04*0445_03 nirAbAdhA tvayi hate sairandhrI vicariSyati 04*0445_04 sukham eva cariSyanti sairandhryAH patayas tadA % After line 4, D2 % (marg.) repeats 47ab, and cont.: 04*0446_01 tac chrutvA vacanaM tasya bhImasya sa mahAbalaH 04*0446_02 svarAtrakrodhaM taM tadA idaM vacanam abravIn 04*0446_03 * * * tvAM mahAvIra gandharvo 'si na saMzayaH 04*0446_04 adya tvAM nihaniSyAmi sahAyaiH saha bAndhavaiH 04*0446_05 evam uktas tathA tena kIcakena durAtmanA 04*0446_06 tau dvAv api mahAvIryau sahasAbhinipetatuH % 4.21.49 % After 49, N ins. a passage given in App. I (No. % 23); while T G ins.: 04*0447_01 zArdUlAv iva garjantau tArkSyanAgAv ivoddhatau 04*0447_02 samayatnau samakrodhau patitau bhImakIcakau 04*0447_03 gajAv iva madonmattau garjantau patitau kSitau 04*0447_04 vRSabhAv iva valmIkaM mRdnantau samavikramau % 4.21.58 % After 58, N ins. a % passage given in App. I (No. 24); while S ins.: 04*0448_01 punaz cAtibalas tatra kIcako baladarpitaH 04*0448_02 vyAyacchann eva durdharSaH pANDavena tarasvinA 04*0448_03 muSTinA bhImasenena zirasy abhihato bhRzam 04*0448_04 kIcako vRttaraktAkSo gatAsur apatad bhuvi % 4.21.60 % After 60ab, S ins.: 04*0449_01 tatrAgniM svayam ujjvAlya darzayAm Asa kIcakam % 4.21.61 % After 61, N (except K D1.4.8; B2 om. % lines 4-7; D2 marg.; D3 om. line 7) ins. the foll. % passage, of which T G ins. at the same point lines % 5-6 only: 04*0450_01 evam uktvA mahArAja bhImo bhImaparAkramaH 04*0450_02 pAdena pIDayAm Asa tasya kAyaM durAtmanaH 04*0450_03 tato 'gniM tatra prajvAlya darzayitvA tu kIcakam 04*0450_04 pAJcAlIM sa tadA vIra idaM provAca tAM punaH 04*0450_05 prArthayanti sukezAnte ye tvAM zIlaguNAnvitAm 04*0450_06 evaM te bhIru vadhyante kIcakaH zobhate yathA 04*0450_07 tat kRtvA duSkaraM karma kRSNAyAH priyam uttamam % After line 6, T ins.: 04*0451_01 yas tvAm abhyahanad bhadre padA bhUmau nipAtya ca 04*0451_02 evam uktvA mahAbAhur gandharveNa hataM tadA 04*0451_03 vijJApanArtham anyeSAM virarAma mahAhavAt % 4.21.62 % After 62, S (except M3) ins.: 04*0452_01 snAtvAnulepanaM kRtvA hy ApUrya ca manoratham 04*0452_02 sukhopaviSTaH zayane bhImo bhImaparAkramaH 04*0452_03 tataH kRSNA yadA mene gataM bhImaM mahAnasam % 4.21.65 % After 65, T1 G3 M (M3 missing) ins.: 04*0453_01 tasyAs taM ninadaM zrutvA kIcakasya sahodarAH % 4.21.66 % After 66, D2 (marg.) ins.: 04*0454_01 nAsya grIvA na caraNau na pANI na ziras tathA % repeating thereafter 67cd (v.l. niriksamte for pari.). % On the other hand, B2 (om. lines 2-3).4 Dn2 D6.11.12 % S (om. lines 2-3) ins. after 66: D2, after 454*: 04*0455_01 pANipAdavihInaM tu dRSTvA te vyathitAbhavan 04*0455_02 nirIkSanti tataH sarve paraM vismayam AgatAH 04*0455_03 amAnuSaM kRtaM karma taM dRSTvA vinipAtitam % After line 1, B2.4 % D2 (marg.).6 ins.: 04*0456_01 tato bhayaM yayuH zIghraM sAyudhA bharatarSabha 04*0456_02 athainaM hRSTaromANo vismitAH prekSya kIcakam % 4.21.67 % After 67, K2 % D1-4.7-9 ins.: 04*0457_01 hataM hi dRSTvA nizi sainyanAthaM 04*0457_02 rAjJo virATasya balAbhimukhyAH 04*0457_03 kIlAlamizraM pizitasya piNDaM 04*0457_04 taM menire dattam uSAdhidevyAH % 4.22.3 % After 3ab, S % (T1 om.; M3 missing) ins.: 04*0458_01 kIcakaM balasaMmattaM durdharSaM yena kena cit 04*0458_02 gandharveNa hataM zrutvA kIcakaM puruSarSabham % 4.22.5 % After 5ab, T2 G ins.: 04*0459_01 hasann iva tadAmarSAn nirdahann iva cakSuSA % 4.22.6 % After 6, S (T1 om.; M3 missing) ins.: 04*0460_01 iyaM hi duSTacAritrA mama bhrAtur amitriNI 04*0460_02 yatkRte maraNaM prApto neyaM jIvitum arhati 04*0460_03 saheyaM dahyatAM sUtA ApRcchya ca janAdhipam 04*0460_04 hatasyApi hi gandharvaiH kIcakasya priyaM bhavet % 4.22.7 % For 7, S (T1 om.; M3 % missing) subst.: 04*0461=00 vaizaMpAyanaH 04*0461_01 tato virATam Agamya sUtAH prAJjalayo 'bruvan 04*0461=01 sUtAH 04*0461_02 kIcako 'yaM hataH zete gandharvaiH kAmarUpibhiH 04*0461_03 sairandhryA ghAtito rAtrau taM dahema sahAnayA 04*0461_04 mAnitA hi tvayA rAjaMs tad anujJAtum arhasi % 4.22.10 % For 9-10, S (M3 missing) subst.: 04*0462_01 tatas te samanujJAtAH sarve tatrAsya bAndhavAH 04*0462_02 ruruduH kIcakaM dRSTvA paricAryAbhitaH sthitAH 04*0462_03 Aropya kRSNAm atha kIcakena 04*0462_04 nibadhya kezeSu ca pAdayoz ca 04*0462_05 te cApi sUtA vacanair avocann 04*0462_06 uddizya kRSNAm abhivIkSya cainAm 04*0462_07 yasyAH kRte 'yaM nihato mahAtmA 04*0462_08 tasmAd dhi sA kIcakamArgagAs tu 04*0462_09 anAryasattvena ca kIcakena 04*0462_10 gatAsunA sundarI svargalokam 04*0462=10 vaizaMpAyanaH 04*0462_11 sAzeta kRSNA zayane nibaddhA 04*0462_12 manasvinI caiva yazasvinI ca 04*0462_13 vilambamAnA vivazA hi duSTais 04*0462_14 tatraiva paryaGkavare zubhAGgI % 4.22.11 % After 11, T ins.: 04*0463_01 mRtena saha baddhAGgI nirAzA jIvite tadA 04*0463_02 zmazAnAbhimukhaM nItA kareNur iva rauti sA % 4.22.12 % After 12, T G2 M1.4 ins.: 04*0464_01 yeSAM dundubhinirghoSo jyAghoSaH zrUyate mahAn % 4.22.14 % After 14, S (except M2; M3 missing) % ins.: 04*0465_01 yeSAM vIryam atulyaM tu zakrasyeva balaM yazaH 04*0465_02 rAjasiMhA ivAgryAs te mAM jAnantu suduHkhitAm % 4.22.18 % After 18, B Dn (Dn2 om. % lines 1-2) D2 (marg.).4 (om. lines 3.4).5 (om. line % 1).6.7.9-12 (D11.12 om. lines 1-2) S (om. line 1 ; % M3 missing) ins.: 04*0466_01 sa laGghayitvA prAkAraM niHsRtya ca purottamAt 04*0466_02 javenotpatito bhImaH sUtAnAm agratas tadA 04*0466_03 citAsamIpe gatvA sa tatrApazyad vanaspatim 04*0466_04 tAlamAtraM mahAskandham UrdhvazuSkaM vizAM pate 04*0466_05 taM nAgavad upakramya bAhubhyAM parirabhya ca 04*0466_06 skandham AropayAm Asa dazavyAmaM paraMtapaH % 4.22.19 % After 19ab, S (M3 missing) ins.: 04*0467_01 taM mahAkAyam udyamya bhrAmayitvA ca vegitaH % 4.22.23 % After 23ab, S (M3 missing) ins.: 04*0468_01 prabuddhAH sumahAbhAgA gandharvAH sUryavarcasaH % 4.22.24 % After 24, T G2 (which both om. 25ab) ins.: 04*0469_01 atha bhImaH samutpatya dravatAM purato 'patat 04*0469_02 te taM dRSTvA bhayodvignA nizceSTAH samavasthitAH 04*0469_03 dRSTvA tAJ zatasaMkhyAnAn sa vajrI dAnavAn iva 04*0469_04 ekenaiva prahAreNa daza sapta ca viMzatiH 04*0469_05 triMzac catvAripaJcAzAJ jaghAna sa vRkodaraH % 4.22.25 % After 25, K2 B1.4.5 Dn % D2 (marg.).6.11.12 ins.: 04*0470_01 vRkSeNaitena rAjendra prabhaJjanasuto balI % while S ins.: 04*0471_01 vAyuvegasamaH zrImAn sarvAn sUtAn azeSataH 04*0471_02 tAn nihatya mahAbAhur bhImaseno mahAbalaH % 4.22.27 % After 27cd, D7 (marg.) S ins.: 04*0472_01 anyena tvaM pathA zIghraM sudeSNAyA nivezanam % K subst. for 27cdef: D1-4.5 (marg.).7-9 % ins. after (the interpolated) vaisam. u. of 28 (cf. % v.l. 28): 04*0473_01 ity uktA bhImasenena adRzyA sA ca tatkSaNAt 04*0473_02 apasarpata mA kaz cit pazyed ity abhizaGkayA % After 27, S ins.: 04*0474_01 yathA nau nAvabudhyeran rAtrAv evaM vyavasthitau 04*0474=01 vaizaMpAyanaH 04*0474_02 sAgacchan nagaraM kRSNA bhImasenAzvAsitA satI 04*0474_03 kRtakRtyA sudeSNAyA bhavanaM zubhalakSaNA 04*0474_04 zacIva nahuSe zapte praviveza triviSTapam 04*0474_05 bhImo 'py amitavIryas tu balavAn arimardanaH 04*0474_06 sarvAMs tAn kIcakAn hatvA tatra dharmAtmajAnujaH 04*0474_07 niHzeSAn kIcakAn hatvA rAmo rAtriMcarAn iva 04*0474_08 jitazatrur adInAtmA praviveza puraM tataH % 4.22.29 % After 29, % T G ins.: 04*0475_01 na gandharvabhayAc chekur vaktuM kIcakabAndhavAH 04*0475_02 azaknuvantas tAM tatra bhayAd apy abhivIkSitum % T G cont.: M ins. after 29: 04*0476_01 virATanagare cApi sarve mAtsyAH samAgatAH 04*0476_02 kAlyaM paJcazataM caitAn apazyan sArathIn hatAn % 4.22.30 % After 30ab, M5 ins.: 04*0477_01 nAgarAz ca tathA rAjan vismayaM paramaM gatAH % 4.23.1 % After the ref., D7 (marg.) ins.: 04*0478_01 tato rajanyAM vyuSTAyAm utthAya sagaNo nRpaH 04*0478_02 kalye zataM SaDadhikaM hatAJ zuzrAva kIcakAn % After 1a, T G ins.: 04*0479_01 bhImasenena bhArata 04*0479_02 paurAz ca sahitAH sarve % 4.23.5 % After 5, T G2 ins.: 04*0480_01 sarvAGgasauSThavayutAM rUpalAvaNyazAlinIm 04*0480_02 pazyatAm animeSeNa cakSuSA vanitAM zubhAm 04*0480_03 manasaz cakSuSaz caiva pratibandho na vidyate 04*0480_04 tasmAt tAM yaH pumAn dRSTvA rUpeNApratimAM bhuvi 04*0480_05 gacchet kAmavazaM mUDhaH gandharvaiH sa nihanyate 04*0480_06 niSkAsayainAM bhavanAt purAc caiva vizeSataH 04*0480_07 kAmaH pravizya sairandhrIM puraM nAzayate dhruvam % 4.23.7 % After 7, T G2 ins.: 04*0481_01 ekasminn eva tAn sarve susamiddhe hutAzane 04*0481_02 adahan kIcakAn sarvAn saMskAraiz caiva sarvazaH % 4.23.13 % After 13, T1 ins.: 04*0482_01 pradudruvuz cApy apare tathA janA 04*0482_02 hastaiz ca cakSUMSi pidhAya mohitAH 04*0482_03 mA pazyata smeti ca tAM bruvantas 04*0482_04 tathA janAz cakruzur ArtarUpAH 04*0482_05 tAm adya yaH pazyati rUpazAlinIM 04*0482_06 zayIta bhagno 'tra yathaiva kIcakAH 04*0482_07 iti bruvanto bhayavegacetanA 04*0482_08 bhayena gandharvagatena mohitAH % 4.23.15 % After 15, S ins.: 04*0483_01 kIcakebhyo vinirdoSAm anAthAM vasatIM gRhe 04*0483_02 yo mAM rakSati saMtrastAM gandharvAya namo 'stu te % 4.23.16 % After % 16ab, T1 G ins.: 04*0484_01 teSAM vazagatA nityaM vicara tvaM yatheSTataH % 4.23.17 % After the ref., % S ins.: 04*0485_01 tayos tad vacanaM zrutvA jajJire netare janAH 04*0485_02 tataH pAJcAlarAjasya sutA cApi jagAma ha % 4.23.22 % After 22ab, T % G2 ins.: 04*0486_01 sukhena vartase yeha na tad duHkham avApyate % 4.23.23 % After 23, N (S1 missing) T1 (om. % lines 3-4) ins.: 04*0487_01 tvayA sahoSitA cAsmi tvaM ca sarvaiH sahoSitA 04*0487_02 klizyantyAM tvayi suzroNi ko nu duHkhaM na cintayet 04*0487_03 na tu kena cid atyantaM kasya cid dhRdayaM kva cit 04*0487_04 vedituM zakyate nUnaM tena mAM nAvabudhyase % For line % 2, T1 subst.: 04*0488_01 tvattaH kRcchrataraM vAsaM vaseyam aham aGgane % (L.3) D5 m (orig. as in text).7 (m as in text).9 % subst. for line 3: 04*0489_01 kasya vai hRdayaM kena vedituM parizakyate % 4.23.26 % After 26, B1 Dn2 % D2-5.7-12 ins.: 04*0490_01 puMsAm iSTaz ca viSayo gandharvAz cAtikopanAH % On the other hand, S ins. after 26: 04*0491_01 cittAni ca nRNAM zubhre raktAni sparzaje sukhe 04*0491_02 tasmAt tvatto bhayaM mahyaM rASTrasya nagarasya ca 04*0491_03 gacchAdyaiva yatheSTaM tvaM nagarAd yatra raMsyase 04*0491_04 tvannimittaM zubhe mahyaM sarve bandhujanA hatAH 04*0491_05 nRzaMsA khalu te buddhir bhrAtqNAM me kRto vadhaH 04*0491_06 tasmAd gandharvarAjebhyo bhayam adya pravartate 04*0491_07 yatheSTaM gaccha sairandhri iha svasti yathA bhavet 04*0491=07 vaizaMpAyanaH 04*0491_08 sudeSNAvacanaM zrutvA sairandhrI cedam abravIt % 4.23.28 % After 28, D5 (marg.).7.8 (om. line % 1) ins.: 04*0492_01 evam uktAtha kaikeyI nRpAyoktvA parAmRzat 04*0492_02 pUrNakAmA kRtA kRSNA vAyuputreNa cAvasat % while S ins.: 04*0493_01 rAjJA kRtopakArAz ca kRtajJAz ca sadA zubhe 04*0493_02 sAdhavaz ca balotsiktAH kRtapratikRtepsavaH 04*0493_03 arthinI prabravImy eSA yadvA tadveti cintaya 04*0493_04 bharasva tad aharmAtraM tat te zreyo bhaviSyati 04*0493=04 vaizaMpAyanaH 04*0493_05 tasyAs tad vacanaM zrutvA kaikeyI duHkhamohitA 04*0493_06 uvAca draupadIm ArtA bhrAtRvyasanakarzitA 04*0493_07 vasa bhadre yatheSTaM tvaM tvAm ahaM zaraNaM gatA 04*0493_08 trAyasva mama bhartAraM putrAMz caiva vizeSataH % 4.24.1 % Before vaisam. u., D8 ins. the gloss: 04*0494_01 iti pANDavanigUDhavAsasaMvatsaracaritam abhidhAya pArAzaryaH 04*0494_02 kIcakavadhAntaM yatra trayodazAham ajJA(na)tazeSavAsanivRttaye 04*0494_03 kurupatikAryAnusaMdhAnAya dUrAnveSitaphalAvAptaye hi suyodhanAdInAM 04*0494_04 cArapratyAcAram abhidhAtum Aha % After vaisam., S ins.: 04*0495_01 kIcake tu hate rAjA virATaH paravIrahA 04*0495_02 zokam AhArayat tIvraM sAmAtyaH sapurohitaH % 4.24.2 % After 2, S ins.: 04*0496_01 sAMparAye parikruSTo balavAn durjayo raNe % 4.24.6 % After 6, S ins.: 04*0497_01 Agamya hAstinapuraM dhArtarASTram ariMdamam % 4.24.7 % After 7ab, % S ins.: 04*0498_01 praNamya zirasA bhUmau vardhayitvA jayAziSA 04*0498_02 AsInaM sUryasaMkAze kAJcane paramAsane 04*0498_03 upAsyamAnaM sacivair marudbhir iva vAsavam % T ins. after 7: G2 (om. hapl. 7d and the prior % half of line 1) ins. after 7c: 04*0499_01 vidvadbhir gAyakaiH sArdhaM kavibhiH stutipAThakaiH 04*0499_02 anekair api rAjanyaiH sevitaM saparicchadaiH % 4.24.13 % S ins. after 13 (G1 om. lines 1-3): 04*0500_01 girINAM kUTakuJjeSu kandarAntarasAnuSu 04*0500_02 nadIprasravaNeSv eva hradeSu ca saraHsu ca 04*0500_03 gahvareSu ca durgeSu grAmeSUpavaneSu ca 04*0500_04 durvijJeyA gatis teSAM mRgyante 'smAbhir eva hi 04*0500_05 gajavyAlasamIpeSu siMhAnte zarabhAntare % 4.24.14 % After 14ab, B1 Dn % D11.12 ins.: 04*0501_01 na hi vidmo gatiM teSAM vAsaM hi narasattama % 4.24.15 % After 15, T % G2 ins.: 04*0502_01 santItare janapadA ye pArthAn veSibhir nRpa 04*0502_02 pravicitAs te hy asmAbhiH pRthivImaNDale 'khile % 4.24.16 % After 16ab, S ins.: 04*0503_01 naradeva yathoddiSTaM naiva vidma ca pANDavAn 04*0503_02 nirvRto bhava naSTAs te svastho bhava paraMtapa % 4.24.17 % For % 17abcd, S subst.: 04*0504_01 sarvA ca pRthivI kRtsnA sazailavanakAnanA 04*0504_02 sarASTranagaragrAmA pattanaiz ca samanvitA 04*0504_03 anveSitA ca tatsarvaM na ca pazyAma pANDavAn % 4.24.20 % After 20ab, % S ins.: 04*0505_01 syAlo rAjJo virATasya senApatir udAradhIH 04*0505_02 sudeSNAyA mahAJ jyeSThaH zUro vIro gatavyathaH 04*0505_03 utsAhavAn mahAvIryo nItimAn balavAn api 04*0505_04 yuddhajJo ripuvIraghnaH siMhatulyaparAkramaH 04*0505_05 prajArakSaNadakSaz ca zatrugrahaNazaktimAn 04*0505_06 vijitArir mahAyuddhe pracaNDo mAnatatparaH 04*0505_07 naranArImanohlAdI dhIro vAgmI raNapriyaH 04*0505_08 puNyadharmArthakAmAnAM bhAjanaM manujottamaH % T G cont.: 04*0506_01 sa hato nizi gandharvaiH strInimittaM narAdhipa % T G2 cont.: 04*0507_01 gandharvANAM ca mahiSI kA cid asti nitambinI 04*0507_02 sairandhrI nAma tAM dRpto duSTAtmAkAmayad balI % After 20cd, T G ins.: 04*0508_01 suhRdAz cAtra nihatA yodhAz ca pravarA hatAH % T G cont.: M ins. after 505*: 04*0509_01 ity evaM zrutam asmAbhir gandharvair nihato nizi 04*0509_02 bAndhavair bahubhiH sArdhaM kIcako nihato 'bhavat 04*0509_03 adya prabhRti rAjendra pANDavAnveSaNaM prati 04*0509_04 cArAMs tAn sarvataz cartuM preSayeti matir hi naH 04*0509_05 nihato nizi gandharvair duSTAtmA bhrAtRbhiH saha % 4.24.21 % After 21ab, T G2 ins.: 04*0510_01 etAvac chrutam asmAbhir bhadraM te 'stu narAdhipa % 4.25.1 % D7 ins. after % 1ab: D2 (om. lines 2-4).8 ins. after 3ab: 04*0511_01 jAnann api mahArAja sazalyenAntarAtmanA 04*0511_02 kIcakasya vadhaM zrutvA na cAkAram adarzayat 04*0511_03 kevalaM zauryam Alambya gatasattva iva zvasan 04*0511_04 bhUyaH pratyAgataprANo dhRtarASTrAtmajo balI % D8 cont.: 04*0512_01 zrutvA teSAM vacas tAvac cintayAm Asa kauravaH % 4.25.5 % After 5, S ins.: 04*0513_01 vijJAtavyA manuSyendrAs tarkayA supraNItayA 04*0513_02 nipuNaiz cArapuruSaiH prAjJair dakSaiH susaMvRtaiH % 4.25.8 % T % G2 cont.: 04*0514_01 duryodhanenaivam ukte vacane 'tIva duHkhinA % After 8a, T G2 ins.: 04*0515_01 satyadharmArthasaMyutam 04*0515_02 karNaH 04*0515_03 ete punar na gacchantu % 4.25.9 % After 9, B2 ins.: 04*0516_01 paricAreSu tIrtheSu grAmeSu nagareSu ca % 4.25.13 % After 13, % all MSS. (except M) ins.: 04*0517_01 yeSu naH pratyayo rAjaMz cAreSu manujAdhipa % S1 B Dn D2 (marg.).5-7.9-12 cont.: 04*0518_01 te yAntu dattadeyA vai bhUyas tAn parimArgitum % On the other hand D2.4 ins. after 517*: 04*0519_01 tAn ahaM preSayiSyAmi yatanto dRDhabhaktayaH % D4 cont.: D5 (marg.) ins. after 518*: 04*0520_01 etan mataM mahArAja madIyaM priyadarzana % Finally, D8 ins. after 517*: 04*0521_01 apare tatra gacchantu carAH pracchannacAriNaH % 4.25.14 % After 14ab, % S ins.: 04*0522_01 ghrANaiH pazyanti pazavo vedaiH pazyanti brAhmaNAH 04*0522_02 cAraiH pazyanti rAjAnaz cakSurbhyAm itare janAH % 4.25.15 % After 15, D7.9 ins.: 04*0523_01 pratyAhartuM ca mUDhAs te pathi nAzam ato gatAH % 4.25.16 % T2 G2.3 M ins. after 16ab: % G1 (om. line 1 and the prior half of line 2) ins. % after 15c (cf. v.l. 15): 04*0524_01 dvIpaM vA paramaM prAptA giridurgaM vanAni vA 04*0524_02 hInadarpA nirAzAs te bhakSitA vApi rAkSasaiH % 4.26.7 % After 7, B5 (irrelevantly) ins.: 04*0525_01 tathAbhivAdinaM matsyaM kauraveyAH pRthak pRthak 04*0525_02 UcuH prAJjalayaH sarve yudhiSThirapurogamAH 04*0525_03 pratinandAma te vAkyaM sarva eva vizAM pate % 4.26.8 % After 8ab, S ins.: 04*0526_01 pravRttir upalabhyeta tathA nItir vidhIyatAm 04*0526_02 sarvopAyair yatasva tvaM yathA pazyasi pANDavAn % 4.27.3 % After 3ab, S ins.: 04*0527_01 pANDave nityam avyagrAM giraM bhISmaH samAdade % 4.27.4 % After 4ab, B4 ins.: 04*0528_01 tad vAkyam abhinandAmi na me 'sty atra vicAraNA % while D2 (marg.) ins.: 04*0529_01 niHsaMzayaM tathaivaitad bhUyaz cainAM vibodhata % 4.27.6 % K2 B % Dn2 D2 (marg. sec. m.).5-7.10-12 ins. after 6ab: % Dn1 (which om. 5-6ab), after 4: D3, after 7ab: 04*0530_01 kSatradharmaratA nityaM kezavAnugatAH sadA 04*0530_02 pravIrapuruSAs te vai mahAtmAno mahAbalAH % 4.27.9 % After % 9, N (except D4) ins.: 04*0531_01 na tv iyaM mAdRzair nItis tasya vAcyA kathaM cana % 4.27.10 % After % 10, S ins.: 04*0532_01 ayuktaM tu mayA vaktuM tulyA me kurupANDavAH 04*0532_02 nivAsaM pANDuputrANAM saMcintya ca vadAmy aham 04*0532_03 bahunA kiM pralApena yato dharmas tato jayaH % 4.27.12 % After 12ab, % N ins.: 04*0533_01 nivAsaM dharmarAjasya varSe 'smin vai trayodaze 04*0533_02 tatra tAta na teSAM hi rAjJAM bhAvyam asAMpratam % On the other hand, S ins. after 12ab: 04*0534_01 nivAsaM pANDuputrANAM zRNuSva manujAdhipa % T1 cont.: 04*0535_01 bhrAtRbhiH sahito vIraiH kRSNayA ca mahAyazAH 04*0535_02 kimarthaM sa mahArAjo nAtmazreyo bhaviSyati 04*0535_03 pANDavo nikRtaH pUrvaM yathAvad viditaM tava 04*0535_04 klezitaz ca pure nityaM rAjyakAmaiz ca sAMpratam 04*0535_05 channaz carati tasmAt sa prakRtyA nItimAn nRpaH 04*0535_06 varSam ekaM susaMchannam uSya vAsam anuttamam 04*0535_07 AyAti codaye kAle kSipraM drakSyasi pANDavam 04*0535_08 sodaraiH sahitaM vIraM draupadyA ca paraMtapa 04*0535_09 saMvidhatsva mahAbAho yathA na syAt sukhodayaH 04*0535_10 yasmin sa rAjA vasatiz channaH sattvabhRtAM varaH 04*0535_11 bhaviSyanti narAs tatra rAgamohavivarjitAH 04*0535_12 nAdhayo hi mahArAja na vyAdhiH kSatriyarSabha % After 12, all MSS. except K % (S1 marg.; D1.3 transp. lines 1-2 and 3-4; M1.2.4.5 % om. line 2) ins.: 04*0536_01 dAnazIlo vadAnyaz ca nibhRto hrIniSedhakaH 04*0536_02 jano janapade bhAvyo yatra rAjA yudhiSThiraH 04*0536_03 priyavAdI sadA dAnto bhavyaH satyaparo janaH 04*0536_04 hRSTaH puSTaH zucir dakSo yatra rAjA yudhiSThiraH % 4.27.17 % T G M1.4 ins. % after 17ab: M5, after 19: 04*0537_01 na rogAs tatra vidyante vadhabandhA na santi ca 04*0537_02 na corA na hi dambhAz ca na ca bAdhA bhavanti ca 04*0537_03 nAzaktA na ca duSTAz ca yatra rAjA yudhiSThiraH % 4.27.18 % After 18, S ins.: 04*0538_01 salilAni prasannAni sarve bhAvAz ca zobhanAH % 4.27.20 % After 20, B4 % Dn D1-3.6.8.10-12 ins.: 04*0539_01 dharmAz ca tatra dRzyante sevitAz ca dvijAtibhiH % 4.27.23 % After 23, S (except M1.3) ins.: 04*0540_01 nityotsavapramudito nityahRSTaH zriyA vRtaH 04*0540_02 bhaviSyati nivAso 'yaM yatra rAjA yudhiSThiraH % 4.27.24 % B2 D6 ins. after 24cd: B4, after 24: 04*0541_01 sarvabhUtadayAyuktaH sadA nirmalamAnasaH % Thereafter B4 repeats 23ef. D4 (which om. 24e- % 25b) ins. after 24cd: 04*0542_01 anirdizyaH sa dharmAtmA dvijair api hi bhArata % 4.27.28 % After 28, S (except T2) ins.: 04*0543_01 kulasya hi kSamaM tAta yad ahaM tad bravImi te % 4.28.6 % After 6, S ins.: 04*0544_01 nivAsaM pANDuputrANAM darzane mRgayAmahe % 4.29.1 % After % 1ab, S ins.: 04*0545_01 pUrvam AbhASya karNena tathA duHzAsanena ca % 4.29.10 % After % 10ab, T1 ins.: 04*0546_01 vidhamitvA hariSyAmaH pravizya ca purAd balam % 4.29.15 % After 15ab, S ins.: 04*0547_01 yady etat te 'bhirucitaM mama caitad dhi rocate % 4.29.18 % After 18, S ins.: 04*0548_01 tad bhavAMz caturaGgeNa balena mahatA vRtaH % 4.29.24 % After 24, % S ins.: 04*0549_01 suzarmaNA gRhIte tu matsyarAjasya godhane 04*0549_02 virATaH sainyam AdAya trigartaiH saha yotsyate 04*0549_03 aparaM divasaM gAs tu tatra gRhNantu kauravAH 04*0549_04 gavArthe pANDavAs tatra yotsyanti kurubhiH saha % 4.29.27 % After % vaisam. u., K2 D2 (marg. sec. m.) ins.: 04*0550_01 asatAM saGgadoSeNa sAdhavo yAnti vikriyAm 04*0550_02 duryodhanaprasaGgena bhISmo gograhaNe gataH % D1 ins. after vaisam. u.: K Dn D2.3.7-12, after 27ab: % S1 B4 D5 (with line 1 in marg.), after 27: 04*0551_01 saMnaddhA rathinaH sarve sapadAtibalotkaTAH 04*0551_02 prativairaM cikIrSanto goSu saMnyapatan pare % 4.29.28 % After 28, S ins.: 04*0552_01 kauravAs tu mahAvIryA matsyAnAM viSayAntare % 4.30.2 % After 2, N (D4 om. line 2) ins.: 04*0553_01 kIcake tu hate rAjA virATaH paravIrahA 04*0553_02 AsAM cakre sahAmAtyaH kuntIputraz ca vIryavAn % 4.30.4 % For 4cd, S subst.: 04*0554_01 virATanagaraM prApya narA rAjAnam abruvan % 4.30.7 % After 7, S ins.: 04*0555=00 vaizaMpAyanaH 04*0555_01 zrutvA tu vacanaM teSAM gopAlAnAm ariMdamaH % 4.30.8 % After 8, D8 ins.: 04*0556_01 samAdizya tadA rAjA matsyAnAM paravIrahA % 4.30.9 % After 9, S (M2 % om. line 2) ins.: 04*0557_01 pRthak kAJcanasaMnAhAn ratheSv azvAn ayojayan 04*0557_02 utkRSya pAzAn maurvINAM vIrAz cApeSv ayojayan % 4.30.18 % After 18ab, M5 ins.: 04*0558_01 vAjino vividhAMz caiva taptakAJcanabhUSaNAn % After 18, S ins.: 04*0559_01 ratheSu yujyamAneSu kaGko rAjAnam abravIt 04*0559_02 mayApy astraM caturmArgam avAptam RSisattamAt 04*0559_03 daMzito ratham AsthAya padaM niryAmy ahaM gavAm 04*0559_04 ayaM ca balavAJ chUro valalo dRzyate 'nagha 04*0559_05 gosaMkhyam azvabandhaM ca ratheSu samayojaya 04*0559_06 naite na jAtu yudhyeyur gavArtham iti me matiH % 4.30.19 % After 19cd, D8 T1 ins.: 04*0560_01 tantipAlaz ca gosaMkhyo ya etat puruSarSabhAH % 4.30.24 % After 24cd, % T1 ins.: 04*0561_01 tAni te pratigRhyAzu samanahyanta pANDavAH 04*0561_02 vIrAz ca siMhavikrAntA balavanto manasvinaH % After 24, N (except Dn1 D10) ins.: 04*0562_01 rathAn hayaiH susaMpannAn AsthAya ca narottamAH 04*0562_02 niryuyur muditAH pArthAH zatrusaMghAvamardinaH % 4.30.25 % After 25ab, % Dn2 D11.12 S ins.: 04*0563_01 rathAn hemaparicchinnAn AsthAya ca mahArathAH % S cont.: 04*0564_01 pANDavA niryayur hRSTA daMzitA rAjasattamAH % After 25, % S ins.: 04*0565_01 dIrghANAM ca dRDhAnAM ca dhanuSAM te yathAbalam 04*0565_02 utkRSya pAzAn maurvINAM vIrAz cApeSv ayojayan 04*0565_03 tataH suvAsasaH sarve te vIrAz candanokSitAH 04*0565_04 coditA naradevena kSipram azvAn acodayan 04*0565_05 te hayA hemasaMchannA bRhantaH sAdhuvAhinaH 04*0565_06 coditAH pratyadRzyanta pakSiNAm iva paGktayaH % 4.30.28 % After 28ab, S ins.: 04*0566_01 viMzatis tu sahasrANi narANAm anuyAyinAm % After % 28, D1-3.7.8 ins.: 04*0567_01 pUrNe zatasahasre dve padAtInAM ca bhArata % D7 cont.: D5.9 ins. after 28: 04*0568_01 etad balam aparyantaM matsyAnAm abhiniryayau % 4.30.29 % After % 29ab, S ins.: 04*0569_01 vasante bahupuSpADhyaM kAnanaM citritaM yathA % 4.31.1 % After 1, M2 ins.: 04*0569a_01 trigartA aspRzan mAtsyAn pUrvam eva mahArathAH % 4.31.4 % After % 4ab, N ins.: 04*0570_01 ghnatAM parasparaM ghoro yamarASTravivardhanaH % After 4, N M5 (om. line 1) ins.: 04*0571_01 padAtirathanAgendrahayArohabalaughavAn 04*0571_02 anyonyam abhyApatatAM nighnatAM cetaretaram % 4.31.6 % After 6, D4.8 ins.: 04*0572_01 rukmapuGkhaiH sutIkSNAgrair vajrAgnisadRzaprabhaiH % 4.31.8 % After 8, T1 ins.: 04*0573_01 rathinaH sAdinaz cAtra saMprahAram akurvata % 4.31.9 % After 9, D4 % ins. (cf. line 2 of 577*): 04*0574_01 antarikSe gatir yeSAM dadRzuz cApi vadhyatAm % 4.31.13 % After 13, N (D3 om.) ins.: 04*0575_01 rathinAM rathibhiz cAtra saMprahAro 'bhyavartata 04*0575_02 sAdibhiH sAdinAM cAtra pAdAtAnAM padAtibhiH % On the other hand, S ins. after 13: 04*0576_01 yathA vA vAsasI zlakSNe mahArajataraJjite 04*0576_02 bibhratI yuvatI zyAmA bhAti tadvad vasuMdharA % 4.31.14 % After 14, N (D3 om.; for D4 see % below) ins.: 04*0577_01 upAkrozaMs tadAnyonyaM zarair gADhaM pravejitAH 04*0577_02 antarikSe gatir yeSAM darzanaM cApy arudhyata % D4, which om. 577*, ins. after 14 (cf. 19cd): 04*0578_01 upAnighnaMta subhRzaM goSu govRSabhA iva % On the other hand, S ins. after 14: 04*0579_01 yudhiSThiro 'pi dharmAtmA bhrAtRbhiH sahitas tadA 04*0579_02 vyUhaM kRtvA virATasya anvayudhyata pANDavaH 04*0579_03 AtmAnaM zyenavat kRtvA tuNDam AsId yudhiSThiraH 04*0579_04 pakSau yamau ca bhavataH puccham AsId vRkodaraH 04*0579_05 sahasraM nyahanat tatra kuntIputro yudhiSThiraH 04*0579_06 bhImasenaH susaMkruddhaH sarvazastrabhRtAM varaH 04*0579_07 dvisAhasraM rathAn vIraH paralokaM pravezayat 04*0579_08 nakulas trizataM jaghne sahadevaz catuHzatam % 4.31.15 % After 15cd, N G3 ins.: 04*0580_01 tau pravizya mahAsenAM balavantau yazasvinau % 4.31.16 % After 16, S % (G1 om.) ins.: 04*0581_01 zaGkho virATaputras tu maheSvAso mahAbalaH 04*0581_02 vinighnan samare zatrUn praviveza mahAcamUm % 4.31.19 % N ins. after 19 (B2, which % om. 18-19, after 17: D4, after 578*): 04*0582_01 tato rAjA trigartAnAM suzarmA yuddhadurmadaH 04*0582_02 matsyaM samIyAd yattAzvaM dvairathena nararSabhaH % D5 ins. after 582*: 04*0583_01 trigartAnAM ca mukhyo 'sau matsyAnAM ca mahAbalaH 04*0583_02 abhIyatur athAnyonyaM dvairathena nararSabha % Finally, S ins. after 19: 04*0584_01 rAjasiMhau susaMrabdhau virejatur amarSaNau % 4.31.22 % After 22, S (except M3) ins.: 04*0585_01 dvAbhyAM sUtaM tu vivyAdha ketuM ca tribhir AzugaiH % 4.32.7 % After 7, S ins.: 04*0586_01 mattAv iva vRSAv etau gajAv iva madoddhatau 04*0586_02 siMhAv iva gajagrAhau zakravRtrAv ivotthitau 04*0586_03 ubhau tulyabalotsAhAv ubhau tulyaparAkramau 04*0586_04 ubhau tulyAstravikSepAv ubhau yuddhavizAradau % 4.32.8 % After 8ab, S ins. (for G1.3 see below): 04*0587_01 AstAM tulyadhanurgrAhau viSNukaMsAv ivoddhatau 04*0587_02 suzarmA paravIraghno balavAn vIryavAn gadI % 4.32.10 % After 10ab, S ins.: 04*0588_01 balaM sarvaM vibhagnaM tan nirutsAhaM nirAzakam % After 10, S ins.: 04*0589_01 vidikSu dikSu sarvAsu palAyanti ca yAnti ca % 4.32.13 % S ins. after 13ab (M5 om. line % 1 and subst. line 2 for 12cd): 04*0590_01 bhImasena mahAbAho gRhItaM taM suzarmaNA 04*0590_02 trAyasva mokSaya kSipram asmatprItikaraM nRpam % After 13, % T G ins.: 04*0591=00 vaizaMpAyanaH 04*0591_01 taM tathAvAdinaM tatra bhImaseno mahAbalaH 04*0591_02 abhyabhASata durdharSo raNamadhye yudhiSThiram % 4.32.18 % After 18, S (G1.3 M om. % line 2) ins.: 04*0592_01 mA grahIs tvam imaM vRkSaM siMhanAdaM ca mA nada 04*0592_02 imaM vRkSaM gRhItvA tvaM nemAM senAm abhidrava 04*0592_03 vRkSaM cet tvaM nayer vIra vijJAsyati jano dhruvam % 4.32.21 % On the other hand, T G M4 % ins. after 21: 04*0593=00 vaizaMpAyanaH 04*0593_01 bhrAtur vacanam AjJAya bhImo vRkSaM visRjya ca 04*0593_02 cApam AdAya saMprApto ratham Aruhya pANDavaH % And finally, M1.5 ins. after 21: 04*0594_01 ity uktvA bhImasenaM taM svayam eva yudhiSThiraH 04*0594_02 anvayAj javanair azvaiH parIpsan mAtsyasattamam % 4.32.23 % After 23, S ins.: 04*0595_01 trigartAH samatikramya vyayudhyanta jayaiSiNaH 04*0595_02 tAn bhImasenaH saMkruddhaH sarvazastrabhRtAM varaH % 4.32.25 % After 25cd, N ins.: 04*0596_01 tato 'bhyapatad atyugraH suzarmANam udAyudham % After 25, T G ins.: 04*0597_01 kSobhayan sarvasainyAni siMhaH kSudramRgAn iva % 4.32.31 % After 31, D2 % (marg. sec. m.) ins.: 04*0598_01 tayoH sa dRSTvA tatkarma matsyapANDavayor mRdhe 04*0598_02 tvaramANo rathaM tyaktvA padAtiH prAdravad raNAt % N ins. after 31 (D2, after the above): 04*0599_01 palAyamAnaM traigartaM dRSTvA bhImo 'bhyabhASata 04*0599_02 anena vIryeNa kathaM gAs tvaM prArthayase balAt 04*0599_03 rAjaputra nivartasva na te yuktaM palAyanam 04*0599_04 kathaM cAnucarAMs tyaktvA zatrumadhye viSIdasi 04*0599_05 ity uktaH sa tu pArthena suzarmA rathayUthapaH 04*0599_06 tiSTha tiSTheti bhImaM sa sahasAbhyadravad balI % D2 marg. sec. m. cont.: 04*0600_01 paJcabhis tvarito bhImaM jaghAna samare balI 04*0600_02 tAM * bANAn triNIkRtya jIvitepsus tato raNAt % K B3.4 Dn2 D1-3.6.10-12 cont. after 599*: S1 B1.5 % Dn1 D4.5 (both marg.).7-9 ins. after 32ab: 04*0601_01 prAdravat tUrNam avyagro jIvitepsuH suzarmaNaH % 4.32.32 % S1 % B1.5 Dn1 D4.5.7-9 cont. after 601*: K B2-4 Dn2 % D1-3.6.10-12 ins. after 32ab: 04*0602_01 taM bhImaseno dhAvantam abhyadhAvata vIryavAn % On the other hand, T G2 ins. after 32ab: 04*0603_01 utplutyAgatya vegena tadrathe vinipatya ca 04*0603_02 suzarmaNaH ziro 'gRhNAt punar AzvAsya yudhyataH % After 32, N ins.: 04*0604_01 abhidrutya suzarmANaM kezapakSe parAmRzat 04*0604_02 samudyamya ca roSAt taM niSpipeSa mahItale 04*0604_03 padA mUrdhni mahAbAhuH prAharad vilapiSyataH 04*0604_04 tasya jAnuM dadau bhImo jaghne cainam aratninA 04*0604_05 sa moham agamad rAjA prahAravarapIDitaH % After line 3, B4 ins.: 04*0605_01 taM niSedhayatAM bhImaM yamau traigartam AraNe 04*0605_02 tadA bhImo 'bhisaMkruddhas tasya darpaM nanAza ha % On the other hand, T G2 ins. after 32: 04*0606_01 Urdhvam utplutya mArjAra Akhor yadvac chiro ruSA % 4.32.35 % After % 35ab, B D ins. a passage given in App. I (No. 32); % cf. v.l. 32. On the other hand, S ins. after 35ab: 04*0607_01 mocayitvA virATaM taM pANDavAs te hatadviSaH % After 35, T1 ins.: 04*0608_01 sa bhImasenaH samare nihatya 04*0608_02 zatrUn virATasya mahAnubhAvaH 04*0608_03 nanAda hRSTo balavAn amarSI 04*0608_04 siMho yathA kSudramRgaM nihatya % 4.32.36 % After 36, S ins.: 04*0609_01 vacasA caiva sAntvena snehena ca mudAnvitaH % 4.32.41 % After 41, % S ins.: 04*0610_01 yat tvaM mukto 'si zatrubhya etat kAryaM hitaM hi naH 04*0610_02 na kiM cit kAryam asmAkaM na dhanaM mRgayAmahe % 4.32.42 % After 42ab, T1 G2 ins.: 04*0611_01 nirbharaH prItipUrveNa harSagadgadayA girA % 4.32.45 % After 45ab, S1 ins.: 04*0612_01 evam uktas tu matsyena tam abhASata pANDavaH % After 45, S1 K (which om. 46ab) ins.: 04*0613_01 vinayeneti rAjAnaM vadantaM tatra saMsadi 04*0613_02 dharmarAjo mahArAja jagAda sadRzIM giram % 4.32.49 % After 49, B (B5 missing) D (except D1.3.8.9; % D2 marg. sec. m.) ins.: 04*0614_01 etad AjJAM tataH zrutvA rAjJA matsyena noditAH 04*0614_02 tAm AjJAM zirasA kRtvA prasthitA hRSTamAnasAH % On the other hand, S ins. after 49: 04*0615_01 pratyAyAntu ca te sarve nAgarAH sarva eva hi % 4.32.50 % For 50ab, S subst.: 04*0616_01 evam uktAs tathA dUtA rAtrau yAtvA tu kevalam 04*0616_02 tato 'ntare vai uSitA dUtAH zIghrAnuyAyinaH 04*0616_03 nagaraM prAvizaMs te vai sUrye samyag athodite % After 50, S ins.: 04*0617_01 patAkocchrayamAlADhyaM puram apratimaM yathA % 4.33.13 % After 13ab, S ins.: 04*0618_01 samarthaH samare yoddhuM kauravaiH saha tAdRzaiH % After 13, S ins.: 04*0619_01 jayaz ca niyato yuddhe kauravAz ca dhruvaM hatAH % 4.33.16 % After % 16, S ins.: 04*0620_01 niryAhi nagarAc chIghraM rAjaputra kim Asyate % 4.33.20 % After 20ab, B2.4 Dn D2 (marg. sec. m.).10-12 ins.: 04*0621_01 yathA hi pANDuputrANAm arjuno jayatAM varaH 04*0621_02 evam eva gatir nUnaM bhavAn viSayavAsinAm % After the colophon T1 G ins.: 04*0622=00 vaizaMpAyanaH 04*0622_01 mahAjanasamakSaM tu strImadhye tu vizeSataH 04*0622_02 gavAdhyakSeNa saMproktaM vAkyaM tejaHpravardhanam % 4.34.11 % For 11, S subst.: 04*0623_01 zrutvA tad arjuno vAkyam uttareNa prabhASitam 04*0623_02 pAJcAlIm arjuno vAkyam upAMzu tad anusmaran 04*0623_03 atItasamaye kAle priyAM bhAryAm abhASata 04*0623_04 drupadasya sutAM rAjJaH pAJcAlIM rUpasaMmatAm 04*0623_05 satyArjavaguNopetAM bhartuH priyahitaiSiNIm 04*0623_06 uttarAM brUhi pAJcAli gatvA kSipraM zucismite 04*0623_07 ayaM kila purA yuddhe khANDave savyasAcinaH 04*0623_08 sArathiH pANDuputrasya pArthasya tu bRhannalA 04*0623_09 mahAJ jayo bhaved yuddhe sA ced yantA bRhannalA 04*0623=09 vaizaMpAyanaH 04*0623_10 sA coditA tadA tena arjunena zucismitA 04*0623_11 pAJcAlI ca tadAgamya uttarAyA nivezanam 04*0623_12 jJAtvA tu samayAn muktaM candraM rAhumukhAd iva 04*0623_13 yudhiSThiraM dharmaparaM satyArjavapathe sthitam 04*0623_14 amarSayantI tad duHkhaM kRSNA kamalalocanA 04*0623_15 uttarAm Aha vacanaM sakhimadhye vilAsinI % 4.34.12 % For 12-13ab, S subst.: 04*0624=00 draupadI 04*0624_01 yo 'yaM yuvA vAraNayUthapopamo 04*0624_02 bRhannalAsmIti jane 'bhyabhASata 04*0624_03 purA hi pArthasya sa sArathis tadA 04*0624_04 dhanurdharANAM pravarasya manye % 4.34.15 % After 15, S (except M5; M2 % om. lines 3-4; T2 om. line 4) ins.: 04*0625=00 vaizaMpAyanaH 04*0625_01 tataH sairandhrisahitA uttarA bhrAtur abravIt 04*0625_02 abhyarthayemAM sArathye vIra zIghraM bRhannalAm 04*0625_03 zikSitaiSAM hi sArathye nartane gItavAdite 04*0625_04 sairandhry Aha mahAprAjJa stuvantI vai bRhannalAm % T1 G2 cont.: 04*0626_01 zrutvottarottarAvAkyaM sairandhryA samudIritam 04*0626_02 saMdhArya manasA samyak sairandhrIM punar abravIt % T1 G2 cont.: T2 G1.3 M ins. after 625* (M5 ins. % after 15): 04*0627=00 uttaraH 04*0627_01 sairandhri jAnAsi mama vrataM hi 04*0627_02 klIbo na eSa puruSaH svayaM hi 04*0627_03 nAhaM pravakSyAmi bRhannalAM zubhe 04*0627_04 vaktuM svayaM yaccha hayAn mameti % T G cont.: 04*0628=00 sairandhrI 04*0628_01 bhayakAle tu saMprApte na vrataM nAvrataM punaH 04*0628_02 yathA duHkhaM pratarati kartuM yuktaM cared budhaH 04*0628_03 iti dharmavidaH prAhus tasmAd vAcyA bRhannalA % 4.35.1 % Before 1, all MSS. except K D1-3.7-9, ins. the % foll. passage (S om. lines 3-4, 13-16; M2 om. lines % 17-19, and G1 om. lines 20-22 also): 04*0629=00 vaizaMpAyana uvAca 04*0629_01 sA prAdravat kAJcanamAlyadhAriNI 04*0629_02 jyeSThena bhrAtrA prahitA yazasvinI 04*0629_03 sudakSiNA vedivilagnamadhyA 04*0629_04 sA padmapatrAbhanibhA zikhaNDinI 04*0629_05 tanvI zubhAGgI maNicitramekhalA 04*0629_06 matsyasya rAjJo duhitA zriyA vRtA 04*0629_07 tan nartanAgAram arAlapakSmA 04*0629_08 zatahradA megham ivAnvapadyata 04*0629_09 sA hastihastopamasaMhatorUH 04*0629_10 svaninditA cArudatI sumadhyamA 04*0629_11 AsAdya taM vai varamAlyadhAriNI 04*0629_12 pArthaM zubhA nAgavadhUr iva dvipam 04*0629_13 sA ratnabhUtA manasaH priyArcitA 04*0629_14 sutA virATasya yathendralakSmIH 04*0629_15 sudarzanIyA pramukhe yazasvinI 04*0629_16 prItyAbravId arjunam AyatekSaNA 04*0629_17 susaMhatoruM kanakojjvalatvacaM 04*0629_18 pArthaH kumArIM sa tadAbhyabhASata 04*0629_19 kim AgamaH kAJcanamAlyadhAriNi 04*0629_20 mRgAkSi kiM tvaM tvariteva bhAmini 04*0629_21 kiM te mukhaM sundari na prasannam 04*0629_22 AcakSva tattvaM mama zIghram aGgane % After line 2, S (which om. lines 3-4) ins.: 04*0630_01 bhrAtur niyogaM tu nizamya subhrUH 04*0630_02 zubhAnanA hATakaratnabhUSaNA 04*0630_03 savajramuktAmaNihemakuNDalA 04*0630_04 mRdukramA bhrAtRniyogacoditA 04*0630_05 pradakSiNAvartatanuH zikhaNDinI 04*0630_06 padmAnanA padmadalAyatAkSI % 4.35.2 % After 2, % D5 (marg.).9 ins.: 04*0631_01 uvAca tvarayA yuktA cottarA madhurAkSaram % 4.35.5 % After 5, B1 Dn D1-3.5 (marg.).7-12 ins.: 04*0632_01 arjunasya kilAsIs tvaM sArathir dayitaH purA 04*0632_02 tvayAjayat sahAyena pRthivIM pANDavarSabhaH % 4.35.8 % For 1-8, S subst.: 04*0633=00 vaizaMpAyanaH 04*0633_01 sA vajravaiDUryavikArakuNDalA 04*0633_02 vinidrapadmotpalapatragandhinI 04*0633_03 prasannatArAdhipasaMnibhAnanA 04*0633_04 pArthaM kumArI vacanaM babhASe 04*0633_05 haranti vittaM kuravaH pitur me 04*0633_06 zataM sahasrANi gavAM bRhannale 04*0633_07 sA bhrAtur azvAn mama saMyamasva 04*0633_08 purA pare dUrataraM haranti gAH 04*0633_09 sairandhrir AkhyAti bRhannale tvAM 04*0633_10 suzikSitAM saMgrahaNe rathAzvayoH 04*0633_11 ahaM mariSyAmi na me 'tra saMzayo 04*0633_12 mayA vRtA tatra na ced gamiSyasi 04*0633_13 tathA niyukto naradevakanyayA 04*0633_14 narottamaH prItamanA dhanaMjayaH 04*0633_15 uvAca pArthaH zubhamandayA girA 04*0633_16 zubhAnanAM zukladatIM zucismitAm 04*0633_17 gacchAmi yatrecchasi cAruhAsini 04*0633_18 hutAzanaM prajvalitaM vrajAmi vA 04*0633_19 icchAmi te 'haM varagAtri jIvitaM 04*0633_20 karomi kiM te priyam adya sundari 04*0633_21 na matkRte drakSyasi tat puraM priye 04*0633_22 vaivasvataM pretapater mahAbhayam 04*0633_23 sa evam uktvA kuruvIrapuMgavo 04*0633_24 vilAsinIM zukladatIM zucismitAm 04*0633_25 bRhannalArUpavibhUSitAnano 04*0633_26 virATaputrasya samIpam Avrajat % G2 cont.: 04*0634_01 tam AvrajantaM varabhUSaNair vRtaM 04*0634_02 mahAprabhaM vAraNayUthapopamam 04*0634_03 gajendrabAhuM kamalAyatekSaNaM 04*0634_04 kavATavakSaHsthalam unnatAMsam 04*0634_05 tam AgataM pArtham amitrakarzanaM 04*0634_06 mahAbalaM nAgam iva pramAthinam 04*0634_07 vairATir Amantrya tato bRhannalAM 04*0634_08 gavAM ninISan padam uttaro 'bravIt % 4.35.12-13 % For 12-13, S subst.: 04*0635_01 devendrasArathir vIro mAtaliH khyAtavikramaH 04*0635_02 suhotro jAmadagnyasya viSNor yantA ca dArukaH 04*0635_03 aruNaH sUryayantA ca sumantro dazarathasya ca 04*0635_04 sarve sArathayaH khyAtA na bRhannalayA samAH 04*0635_05 ity ukto 'haM ca sairandhryA tena tvAm AhvayAmi vai 04*0635_06 AhUtA tvaM mayA sArdhaM yoddhuM yAhi bRhannale 04*0635_07 dUrAd dUrataraM gAvo bhavanti kurubhir hRtAH % 4.35.16 % For 16, % S subst.: 04*0636_01 tvaM nartako vA yadi vApi gAyakaH 04*0636_02 kSipraM tanutraM paridhatsva bhAnumat % After 16, S (M4.5 om. lines 1-4) ins.: 04*0637_01 abhIkSNam Ahus tava karma pauruSaM 04*0637_02 striyaH prazaMsanti mamAdya cAntike 04*0637=02 vaizaMpAyanaH 04*0637_03 ity evam uktvA nRpasUnusattamas 04*0637_04 tadA smayitvArjunam abhyanandayat 04*0637_05 athottaraH pArazavaM zatAkSimat 04*0637_06 suvarNacitraM parigRhya bhAnumat 04*0637_07 bRhannalAyai pradadau svayaM tadA 04*0637_08 virATaputraH paravIraghAtine 04*0637_09 tadAjJayA mAtsyasutasya vIryavAn 04*0637_10 akartukAmeva samAdade tadA 04*0637=10 bRhannalA 04*0637_11 yady asti ca raNe zauryaM zaktiH syAd dviSatAM vadhe 04*0637_12 ahaM tvAm abhigacchAmi yatra tvaM yAsi tatra bhoH % 4.35.18 % For 18, % S subst.: 04*0638_01 tam AdadAnaM pramadA jahAsire 04*0638_02 hy adhomukhaM vIravaro 'bhyahArayat 04*0638_03 tatas tirazcInakRtaM sapatnahA 04*0638_04 hy adhomukhaM kavacam athAbhyakarSayat 04*0638_05 samyak prajAnann api satyavikramo 04*0638_06 hy ajJAtavat sarvakurupravIraH 04*0638_07 UrdhvaM kSipan vIravaro 'bhyahArayat 04*0638_08 punaz ca yatnAt kavacaM dhanaMjayaH 04*0638_09 evaMprakArANi bahUni kurvati 04*0638_10 tasmin kumAryaH pramadA jahAsire % 4.35.19 % For 19, S subst.: 04*0639_01 tathA vikurvantam amitrakarzanaM 04*0639_02 naivottaraH paryabhavad dhanaMjayam 04*0639_03 taM rAjaputraH samanAhayat svayaM 04*0639_04 jAmbUnadAntena zubhena varmaNA 04*0639_05 kRzAnutaptapratimena bhAsvatA 04*0639_06 jAjvalyamAnena sahasrarazminA % 4.35.20 % For 20, S subst.: 04*0640_01 athAsya zIghraM prasamIkSya yojayad 04*0640_02 rathe hayAn kAJcanajAlasaMvRtAn 04*0640_03 suvarNajAlAntarayoktRbhUSaNAn 04*0640_04 siMhaM ca sauvarNam upAzrayad rathe % 4.35.21 % After % 21ab, S ins.: 04*0641_01 AyudhAni ca vai tatra rathopasthe ca saMnyasat % 4.35.26 % For 26, S % subst.: 04*0642_01 athottaro varma mahAprabhAvaM 04*0642_02 suvarNavaiDUryapariSkRtaM dRDham 04*0642_03 Amucya vIraH prayayau rathottamaM 04*0642_04 dhanaMjayaM sArathinaM pragRhya % B Dn D5.9-12 S ins. after 26: D6, after (the % interpolated) vaisam. u. (see above): 04*0643_01 tam uttaraM vIkSya rathottame sthitaM 04*0643_02 bRhannaDAyAH sahitaM mahAbhujam 04*0643_03 striyaz ca kanyAz ca dvijAz ca suvratAH 04*0643_04 pradakSiNaM cakrur athocuraGganAH 04*0643_05 yad arjunasyarSabhatulyagAminaH 04*0643_06 purAbhavat khANDavadAhamaGgalam 04*0643_07 kurUn samAsAdya raNe bRhannaDe 04*0643_08 sahottareNAstu tad adya maGgalam % 4.36.4 % After 4, N (S1 D1 missing) % ins.: 04*0644_01 tAM zamIm anvavIkSetAM vyUDhAnIkAMz ca sarvazaH % 4.36.8 % After 8ab, D2 (marg.) ins.: 04*0645_01 teSAM tat sainyam atulaM dRSTvA bhayavivardhanam % 4.36.10 % After 10ab, S ins.: 04*0646_01 devair api sahendreNa na zakyaM kiM punar naraiH % 4.36.12 % T1 G (G1 % om. line 5) ins. after 12: T2 M5, after 13ab: M1.3 % ins. lines 1-2 after 13ab and lines 3-6 after 13: % M2.4 (om. lines 1-2 along with 13ab), after 13: 04*0647_01 mattA iva mahAnAgA yuktadhvajapatAkinaH 04*0647_02 nItimanto maheSvAsAH sarvAstrakRtanizcayAH 04*0647_03 durjayAH sarvasainyAnAM devair api savAsavaiH 04*0647_04 patAkinaz ca mAtaGgAH sadhvajAz ca mahArathAH 04*0647_05 viprakIrNAH kRtodyogA vAjinaz citrabhUSitAH 04*0647_06 tAJ jetuM samare zUrAn durbuddhir aham AgataH % 4.36.14 % For 14ab, S subst.: 04*0648_01 dRSTvA tu mahatIM senAM kurUNAM dRDhadhanvinAm % 4.36.16 % After 16, S ins.: 04*0649=00 vaizaMpAyanaH 04*0649_01 taM tathAvAdinaM tatra bIbhatsuH pratyabhASata 04*0649_02 saMprahasya punas taM vai sarvalokamahArathaH % 4.36.19 % After 19, S (M1 om. line % 2) ins.: 04*0650_01 samudram iva gambhIraM kurusainyam ariMdama 04*0650_02 strIsakAze pratijJAya puruSANAM hi zRNvatAm 04*0650_03 vikatthamAno niryAtvA brUhi kiM nAtra budhyase % 4.36.24 % After % 24ab, D7 ins. (what is probably a gloss on the % atatayinam of 19): 04*0651_01 agnido garadaz caiva zastrapANir dhanApahaH 04*0651_02 kSetradAraharaz caiva SaDete hy AtatAyinaH 04*0651_03 AtatAyinam AyAntam api vedAGgapAragam 04*0651_04 jighAMsantaM jighAMsIyAn na naro brahmahA bhavet % B Dn D2 (marg.).5-7.10-12 S (except M2) ins. % after 24 (G1, which om. uvaca, ins. after uttarah): 04*0652_01 saMgrAmeNa na me kAryaM gAvo gacchantu cApi me 04*0652_02 zUnyaM me nagaraM cApi pituz caiva bibhemy aham % [Before line 1, D7 ins.: 04*0653_01 kSIraM vA dadhi vAjyaM vA takraM vA na pibAmy aham 04*0653_02 AranAlaM hi pAsyAmi na me gobhiH prayojanam % For line 2, S (except M2) subst.: 04*0654_01 nagaraM ca pravekSyAmi pazyatas te bRhannale % After line 2, B2-4 D6 cont.: 04*0655_01 nivartaya rathaM tUrNaM hRdayaM me vidIryate % while D2 (marg.) cont.: 04*0656_01 varaM kAlena jIvakSabhun na me gobhiH prayojanam 04*0656_02 yady ahaM jIvamAnas tu gacchAmi nagaraM prati ] % On the other hand, D4 ins. after 24: 04*0657_01 bhojanaM gorasair hInaM kAJjikenApy ataH param 04*0657_02 bhokSye 'haM bahubhir vApi yAsye bAlo mRter bhayAt % 4.36.27 % After 27, S ins.: 04*0658_01 vikramantaM padanyAsair namayann iva bhUtalam % 4.36.29 % After 29ab, S ins.: 04*0659=00 sainikAH 04*0659_01 ko 'yaM dhAvaty asaMgena pUrvaM muktvA rathottamam % 4.36.30 % After 30ab, S ins.: 04*0660_01 ity evaM sainikAH prAhur droNas tAn idam abravIt 04*0660_02 AcAryaH kurupANDUnAM matau zukrAGgiropamaH 04*0660_03 kiM vicAreNa vaH kAryam etenAnusRtena vai 04*0660_04 dhAvantam anudhAvaMz ca nirbhayo bhayaviplutam 04*0660_05 veNIkalApaM nirdhUya pravibhAti nararSabhaH % After 30, % S (except G1) ins.: 04*0661_01 rUpeNa pArthasadRzaH strIveSasamalaMkRtaH % 4.36.32 % S ins. after 32 (M2.4.5, % which om. 32, after 31): 04*0662_01 droNena caivam ukte tu karNaH provAca buddhimAn % 4.36.33 % After 33, G2 M1.3.5 ins. (cf. 34cd): 04*0663_01 klIbaM vai sArathiM kRtvA niryAto nagarAd bahiH % 4.36.34 % After 34ab, S (M2.4 om.) ins.: 04*0664_01 te hi naH pratisaMyAtuM saMgrAme na hi zaknuyuH 04*0664_02 katham ekataras teSAM samastAn yodhayet kurUn % 4.36.35 % After 35, S % (T G1.2 M2.4.5 om. line 1) ins.: 04*0665_01 eko 'smAn anuyAty eSa nAnyo loke dhanaMjayAt 04*0665_02 sArathiM hy uttaraM kRtvA svayaM yoddhum ihecchati % 4.36.36 % S ins. after 36cd (M2, % which om. 36abcd, after the ref., for which see % above): 04*0666_01 duryodhana uvAcedaM sainikAn rathasattamAn 04*0666_02 arjuno vAsudevo vA rAmaH pradyumna eva vA 04*0666_03 te hi naH pratisaMyoddhuM saMgrAme na hi zaknuyuH 04*0666_04 katham ekataras teSAM samastAn yodhayet kurUn 04*0666_05 anyo vai klIbaveSeNa yady Agacched gavAM padam 04*0666_06 zarais tIkSNair arpayitvA pAtayiSyAmi bhUtale % After 36, S ins.: 04*0667_01 arjunaM neti cety enaM na vyavasyanti te punaH 04*0667_02 iti sma kuravaH sarve mantrayanti mahArathAH 04*0667_03 dRDhavedhI mahAsattvaH zakratulyaparAkramaH 04*0667_04 abhyAgacchati ced yoddhuM sarvaM saMzayitaM balam 04*0667_05 na cApy anyataraM tatra vyavasyanti dhanaMjayAt % 4.36.37 % After 37, T1 G2 ins.: 04*0668_01 mA mA gRhANa bhadraM te dAso 'haM te bRhannale 04*0668_02 iti vAdinam evAzu dhAvantaM tarasAgrahIt % S ins. after 37 (T1 G2, after 668*): 04*0669_01 virATaputraM bIbhatsur balavAn arimardanaH % 4.36.38 % After 38ab, T1 G2 ins.: 04*0670_01 mA mA mAraya bhadraM te muJca mAm emi me gRham 04*0670_02 muJca mAM muJca muJceti tatpAdAv agrahId bruvan 04*0670_03 darzayitvA tataH sarvAn adazat so 'GguliM nRpa 04*0670_04 mA bhais tvam iti pArthena prArthitaH paryadevayat % After % 38, B Dn D2.5.6.10-12 ins.: 04*0671=00 uttara uvAca 04*0671_01 zRNuyAs tvaM hi kalyANi bRhannaDe sumadhyame 04*0671_02 nivartaya rathaM zIghraM jIvan bhadrANi pazyati % D5 cont.: D7 ins. after 38: 04*0672_01 grAmAz caturdaza tathA pUrNAz ca dhanagokulaiH 04*0672_02 dadAmy etad dhanaM tubhyaM muJca mAM tvaM bRhannaDe 04*0672_03 azvAnAM tu sahasre dve zubhrANAM hemamAlinAm 04*0672_04 sarvalakSaNayuktAnAM muJca mAM tvaM bRhannaDe % On the other hand, S ins. after 38: 04*0673=00 uttaraH 04*0673_01 suvarNamaNimuktAnAM yad yad icchasi dadmi te 04*0673_02 hastino 'zvAn rathAn gAvaH striyaz ca samalaMkRtAH % 4.36.39 % For 39b, S subst.: 04*0674_01 zreSThasya rajatasya ca 04*0674_02 dadAmi zataniSkaM te muJca mAM tvaM bRhannale % 4.36.40 % S ins. after 40 (G1 M2, which % om. 39c-40d, ins. after 39ab): 04*0675_01 SaSTiM svalaMkRtAH kanyA grAmam ekaM dadAmi te 04*0675_02 muJca mAM tvaM bhRzaM dInaM vihvalaM bhayakampitam 04*0675_03 gamiSyAmi puraM SaNDha draSTuM mAtaram arditAm % T1 G2 cont.: 04*0676_01 mAtsyasya putro bAlo 'haM tena cAsmi sukhoSitaH 04*0676_02 mAtRpArzvazayAno 'ham aspRSTAtapavAyumAn 04*0676_03 adRSTabalayuddho 'haM kutas te kuravaH kutaH 04*0676_04 mAtRpArzvaM gamiSyAmi muJca mAM tvaM bRhannale 04*0676_05 pralayArNavasaMkAzaM dRzyate kauravaM balam 04*0676_06 strINAM madhye 'ham ajJAnAd vIryazauryAGkitAM giram 04*0676_07 uktavAn madagarveNa ko jetuM zaknuyAt kurUn 04*0676_08 amuktvA vA yadi nayer mariSyAmi tavAgrataH % 4.36.42 % After 42ab, T1 G2 ins.: 04*0677=00 arjunaH 04*0677_01 ahaM yotsyAmi kauravyair hayAn saMyaccha cottara 04*0677_02 AdadAnaH kimarthaM tvaM palAyanaparobhavaH 04*0677_03 yudhyasva kauravaiH sArdhaM vijayas te bhaviSyati 04*0677_04 yasya yantAsmy ahaM yuddhe saMyacchAmi hayottamAn 04*0677_05 rAjJo vA rAjaputrasya tasya nityaM jayo dhruvaH 04*0677_06 sarvathottara yudhyasva yantrA sAkaM mayA kurUn 04*0677_07 jitvA mahIM yazaH prApya bhokSyase sakalAm imAm 04*0677_08 hato 'pi prApsyase svargaM na zreyas te palAyanam 04*0677_09 adya sarvAn kurUJ jitvA yathA jayam avApsyasi 04*0677_10 tathAhaM prayatiSye 'tra sahAyo 'tra mato hy aham % T1 ins. after line 5 of 677*: T2 G1.3 M, after 42ab: 04*0678_01 saMyacchAmi hayAn yasya na sa bhItaH palAyati % 4.36.44 % After 44ab, S1 B Dn D2 (marg.).5-7.10-12 ins.: 04*0679_01 kathaM puruSazArdUla zatrumadhye viSIdasi % 4.36.45 % After 45, S ins.: 04*0680_01 zUrAn samaracaNDAMz ca nayiSye yamasAdanam % 4.36.47 % After % 47, D7 ins.: 04*0681_01 kurUn abhimukhaM pArthaH prayayau zIghravAhanaH 04*0681_02 yathendro dAnavAn hantuM prayAti ca samAtaliH % while S (T2 om. line 1) ins.: 04*0682_01 tam Aropya rathopasthe vilapantaM dhanaMjayaH 04*0682_02 gANDIvaM dhanur AdAtum upAyAt tAM zamIM prati 04*0682_03 uttaraM sa samAzvAsya kRtvA yantAram arjunaH % 4.37.8 % After % 8, B2.3 D5.6 read 7ab; while S ins.: 04*0683_01 etAvad uktvA vacanaM bhISmam Alokya cAbravIt 04*0683_02 nadIja laGkezavanAriketur 04*0683_03 nagAhvayo nAma nagArisUnuH 04*0683_04 gatyA surezaH kva cid aGganeva 04*0683_05 gurur babhASe vacanaM tad eva 04*0683_06 ity uktvA saMjJayA droNas tUSNIm AsId vizAM pate 04*0683_07 bhAradvAjavacaH zrutvA gAGgeyaH saMjJayAbravIt 04*0683_08 atItaM cakram asmAkaM viSayAntaram AgatAH 04*0683_09 atItaH samayaz cokto hy asmAbhir yaH sabhAtale 04*0683_10 na bhayaM zatrutaH kAryaM zaGkAM tyaja nararSabha 04*0683_11 duryodhanam athAlokya saMjJayA droNa abravIt % After % line 5, T1 G2 ins.: 04*0684_01 devavratenaivam ukte vacane hitakAriNA % 4.37.9 % After 9ab, T1 G2 ins.: 04*0685_01 gavAm arthe hi vikrAntaH savyasAcI paraMtapaH % B1.2 (om. lines 1-2).3.5 Dn D11.12 ins. after 9: % D1, after 3: 04*0686_01 nadIja laGkezavanAriketur 04*0686_02 nagAhvayo nAma nagArisUnuH 04*0686_03 eSo 'GganAveSadharaH kirITI 04*0686_04 jitvAva yaM neSyati cAdya gA vaH % 4.37.12 % After 12, N ins.: 04*0687_01 kirAtaveSapracchanno girau himavati prabhuH % On the other hand, G2 ins. after 12: 04*0688_01 ity evaM vAdinaM droNaM karNaH kruddho 'bravId vacaH % 4.38.1 % After 1, S ins.: 04*0689_01 ehi bhUmiMjayAruhya vairATe mahatIM zamIm % 4.38.3 % After 3, S ins.: 04*0690_01 naibhiH kAmam ahaM kartuM karma vaijayikaM tv iha 04*0690_02 atisUkSmANi hrasvAni sarvANi ca mRdUni ca 04*0690_03 AyudhAni mahAbAho tavaitAni paraMtapa % 4.38.8 % After % 8, N repeats 5ab (v.l.: S1 K yamayor api cottara; B1-4 % D1-3.5-10 -s ca tathottara for b); while S ins.: 04*0691_01 pradhAnAni viziSTAni durdarzAni bhavanty uta % T1 cont.: 04*0692_01 arjunenaivam uktas tu vairATiH pratyabhASata % 4.38.10 % After 10, D4 ins.: 04*0693_01 spRzAmIha zarIraM ced apy asyAM zokavarjitaH % 4.38.11 % After 11, S ins.: 04*0694=00 vaizaMpAyanaH 04*0694_01 tam uvAca tataH zUraH pArthaH parapuraMjayaH 04*0694_02 dAyAdaM sarvamatsyAnAM kule jAtaM vizAradam 04*0694_03 jAnAmi tvAM mahAprAjJa zubhaM jAtyA kulena ca 04*0694_04 kathaM nu pApakaM karma brUyAM tvAhaM paraMtapa % 4.38.15 % After 15ab, N ins.: 04*0695_01 avAropaya vRkSAgrAd dhanUMSy etAni mA bibhaH % After % 15, N (except D3; D10 om. line 1) ins.: 04*0696_01 so 'pahRtya mahArhANi dhanUMSi pRthuvakSasAm 04*0696_02 pariveSTanapatrANi vimucya samupAnayat % 4.38.18 % After 18c, S % (except M5) ins.: 04*0697_01 pravepitatanus tadA 04*0697_02 arjunena samAzvastaH % T1 G2 cont.: 04*0698_01 kiM cid dhRSTo nRpAtmajaH 04*0698_02 teSAM saMdarzanAbhyAsaM sparzAbhyAsaM punaH punaH 04*0698_03 AmIlya punar unmIlya spRSTvA spRSTvA cakAra saH 04*0698_04 samyag dRSTvA tadAzvastaH % After 18, B4 ins.: 04*0699_01 tad upazrutya zatrughnaH sa tadArjunam abravIt 04*0699_02 sArathe kim idaM zete nAgendro vApi vA dhanuH % 4.38.20 % After the ref., D5.7.9 ins.: 04*0700_01 na dRSTaM na zrutaM citraM dhanuSo rUpam IdRzam % 4.38.29 % After 29, K1 B (B3 marg.) Dn1 % D4-6.8 ins.: 04*0701_01 gurubhArasaho divyaH zAtravANAM bhayaMkaraH % B3 (marg.) cont.: 04*0702_01 hemapuGkho gArdhapatraH zAtravANAM bhayaMkaraH % 4.38.34 % After 34, Dn D5 % (marg.).7.9.11.12 ins.: 04*0703_01 kasyAyam asitaH khaDgo hemabindubhir AvRtaH 04*0703_02 AzIviSasamasparzaH parakAyaprabhedanaH 04*0703_03 gurubhArasaho divyaH sapatnAnAM bhayapradaH % For 20-34, S subst.: 04*0704=00 uttaraH 04*0704_01 sArathe kim idaM divyaM nAgo vA yadi vA dhanuH 04*0704_02 sauvarNAny atra padmAni zatapatrANi bhAgazaH 04*0704_03 kuzAgnipratitaptAni bhAnumanti bRhanti ca 04*0704_04 (20a) bindavaz cAtra sauvarNA maNiprotAH samantataH 04*0704_05 zazisUryaprabhAH pRSThe bhAnti rukmapariSkRtAH 04*0704_06 pughpANy atra suvarNAni zatapatrANi bhAgazaH 04*0704_07 vismApanIyarUpaM ca bhImaM bhImapradarzanam 04*0704_08 nIlotpalanibhaM kasya zAtakumbhapariSkRtam 04*0704_09 (21ab) RSabhA yasya sauvarNAH pRSThe tiSThanti zRGgiNaH 04*0704_10 tAlapramANaM kasyedaM maNirukmavibhUSitam 04*0704_11 hATakasya suvarNasya yasmiJ zAkhAmRgA daza 04*0704_12 durAnamaM mahad dIrghaM surUpaM duSpradharSaNam 04*0704_13 kasyedam IdRzaM citraM dhanuH sarve ca daMsitAH 04*0704_14 candrArkavimalA bhAsaH surUpAH supradarzanAH 04*0704_15 haMsAH pRSThe zritA yasya kuzAgnipratimArciSaH 04*0704_16 zArGgagANDIvasadRzaM kasyedaM sArathe dhanuH 04*0704_17 caturthaM kAJcanavapur bhAti vidyudgaNopamam 04*0704_18 nIlotpalitam acchidraM jAtarUpaprabhaM dhanuH 04*0704_19 matsyA yasya hiraNyasya pRSThe tiSThanti saMcitAH 04*0704_20 zakracApopamaM divyaM kasyedaM sArathe dhanuH 04*0704_21 ucchritaM phaNivad dIrghaM sAravattvAd durAnamam 04*0704_22 (20c) sahasragodhAH sauvarNA dvIpinaz ca caturdaza 04*0704_23 barhiNaz cAtra sauvarNAH zatacandrArkabhUSaNAH 04*0704_24 jAmbUnadavicitrAGgaM kasyedaM paJcamaM dhanuH 04*0704_25 (25ab) kasyeme kSuranArAcAH sahasraM lomavApinaH 04*0704_26 pakSiNas tIkSNatuNDAgrAH kasyeme nizitAH zarAH 04*0704_27 (26ab) vipATAH pRthavaH kasya gRdhrapatrArdhavAjitAH 04*0704_28 (27c,28ab) varAhakarNAs tIkSNAgrAH kasyeme rucirAH zarAH 04*0704_29 vajrAzanisamasparzA vaizvAnarasamArciSaH 04*0704_30 suvarNapuGkhAs tIkSNAgrAH kasya saptazataM zarAH 04*0704_31 (30a) kasyAyaM sAyako dIrgho gavye koze ca daMsitaH 04*0704_32 kasya daNDo dRDhaH zlakSNo ruciro 'yaM prakAzate 04*0704_33 (30c) vaiyAghrakozaH kasyAyaM divyaH khaDgo mahAprabhaH 04*0704_34 (27ab) kasyAyam asir AvApe paJcazArdUlalakSaNaH 04*0704_35 (32ab) kasyAyaM nirmalaH khaDgo dvIpicarmAdhivAsitaH 04*0704_36 nIlotpalasavarNo 'yaM kasya khaDgaH pRthur mahAn 04*0704_37 mRgendracarmAvasitas tIkSNadhAraH sunirmalaH 04*0704_38 RSabhAjinakozas tu kasya khaDgo mahAn ayam 04*0704_39 yasyApidhAne dRzyante sUryAH paJca pariSkRtAH 04*0704_40 (32a) kasyAyaM vipulaH khaDgaH zRGgatsarumanoharaH 04*0704_41 nihitaH pArSate koze tailadhautaH samAhitaH 04*0704_42 (33c) pramANavarNayuktaz ca kasya khaDgo mahAn ayam 04*0704_43 naitena pratividdhaH saJ jIvet kaz cana kuJjaraH % After line 26, T ins.: 04*0705_01 viprakSiptAs tIkSNadaMSTrA upAsaGge hiraNmaye % T cont.: G1 (om. line 1) M1-3 ins. after % line 26: 04*0706_01 hAridravarNAH kasyeme zitAH paJcazataM zarAH 04*0706_02 AzIviSasamasparzA gatau cAjihmagA dRDhAH % After line 39, T G M1-3 % repeat line 33 (v.l. samkho mahan prthuh for khadgo mahaprabhah), % and cont.: 04*0707_01 yasyApidhAne dRzyante zArdUlAH kAJcanAH zubhAH % 4.38.36 % Before the ref., T1 G2 ins.: 04*0708=00 vaizaMpAyanaH 04*0708_01 uttareNaivam uktas tu pArtho vairATim abravIt 04*0708_02 mRdvyA pratyAyayan vAcA bhItaM zaGkAvazaM gatam % After 36, S ins.: 04*0709_01 abhedyam ajaraM zrImad divyam acchedyam avraNam % 4.38.38 % After 38, % N ins.: 04*0710_01 citram uccAvacair varNaiH zlakSNam Ayatam avraNam % 4.38.41 % After 41ab, S ins.: 04*0711_01 tasmAc ca varuNAd agniH premNA prAhRtya tac chubham 04*0711_02 agninA pratibhAvyena dattaM pArthAya gANDivam % 4.38.42 % After % 42ab, N (D1 missing) ins.: 04*0712_01 etan mAm anusaMprAptaM varuNAc cArudarzanam % On the other hand, S ins. after 42ab: 04*0713_01 nIlotpalanibhaM rAjJaH kauravyasya mahAtmanaH 04*0713_02 bindavaz cAsya sauvarNAH pRSThe sAdhu niyojitAH % S ins. after 42 % (M2, after 42ab): 04*0714_01 tAlapramANaM bhImasya maNirukmavibhUSitam 04*0714_02 durAnamaM mahad dIrghaM surUpaM duSpradharSaNam % 4.38.43 % After 43ab, % S (M2 om.) ins.: 04*0715_01 sahasragodhA hairaNyA dvIpinaz ca caturdaza 04*0715_02 RSabhAz cApi sauvarNAH pRSThe tiSThanti zRGgiNaH % T2 G2 M (M2 om.) % ins. after 43: G1.3, after line 1 of 720*: 04*0716_01 pRSThe vibhaktAH zobhante kuzAgnipratibhAvitAH % 4.38.46 % After 46, S1 repeats 46ab % and cont.: 04*0717_01 tapanIyavicitraM ca vairATe nAkulaM dhanuH % 4.38.48 % After 48, % D5 (marg.).9 ins.: 04*0718_01 ghorAgrA dIrgharUpAz ca girINAm api dAraNAH % 4.38.58 % After 58, D5 (marg.).9 % ins.: 04*0719=00 vaizaMpAyanaH 04*0719_01 evam AkhyAtavAMs tatra svAyudhAni paraMtapaH 04*0719_02 virATaputrAya tadA pArthaH satyaparAkramaH % For 45-58, S subst.: 04*0720_01 (45a) barhiNaz cAtra sauvarNAH zatacandrArkabhUSaNAH 04*0720_02 nakulasya dhanus tv etan mAdrIputrasya dhImataH 04*0720_03 etena sadRzaM citraM dhanuz caitad yavIyasaH 04*0720_04 (50a) hAridravarNaM rAjJaz ca kauravyasya mahAtmanaH 04*0720_05 vipATA bhImasenasya girINAm api dAraNAH 04*0720_06 suprabhAH sumahAkAyAs tIkSNAgrAH sukRtA dRDhAH 04*0720_07 bhImena prahitA hy ete vAraNAnAM nivAraNAH 04*0720_08 suvarNavarNA rucirAH kAladaNDopamAH zubhAH 04*0720_09 (50c) nakulasya zarA hy ete vajrAzanisamaprabhAH 04*0720_10 yAMz ca tvaM pRcchase dIrghAn samadhArAn samAhitAn 04*0720_11 (52d) varAhakarNAs tIkSNAgrAH sahadevasya te zarAH 04*0720_12 (54a) yas tv ayaM sAyako divyo gavye koze ca daMsitaH 04*0720_13 (54d) pArthasyAstram idaM ghoraM sarvabhArasahaM mahat 04*0720_14 yas tv ayaM nirmalaH khaDgo dvIpicarmaNi daMsitaH 04*0720_15 rAjJo yudhiSThirasyAyaM kuntIputrasya dhImataH 04*0720_16 (55a,50d) vaiyAghrakozo bhImasya paJcazArdUlalakSaNaH 04*0720_17 vAraNAnAM sudRptAnAM zikSitaH skandhazAtane 04*0720_18 nIlotpalasavarNAbhaH khaDgaH pArthasya dhImataH 04*0720_19 mRgendracarmapihitas tIkSNadhAraH samAhitaH 04*0720_20 darzanIyaH sutIkSNAgraH kuntIputrasya dhImataH 04*0720_21 (54c) arjunasyaiSa nistriMzaH parasainyAgradUSaNaH 04*0720_22 (57a) yas tv ayaM pArSate koze prakSipto ruciratsaruH 04*0720_23 (57c) nakulasyaiSa nistriMzo vaizvAnarasamaprabhaH 04*0720_24 (58a) yas tv ayaM piGgalaH khaDgaz citro maNimayatsaruH 04*0720_25 (58cd) sahadevasya khaDgo 'yaM bhArasAho 'tidaMsitaH 04*0720_26 bhImasyAyaM mahAdaNDaH sarvAmitravinAzanaH 04*0720=26 vaizaMpAyanaH 04*0720_27 bhedato hy arjunas tUrNaM kathayAm Asa tattvataH 04*0720_28 AyudhAni kalApAMz ca nistriMzAMz cAtulaprabhAn % After line 1, G1.3 % ins. 716*; while M1 ins.: 04*0721_01 anyat tu sahadevasya dhanuH zreSThaM mahaujasaH % After line 28, T1 ins.: 04*0722_01 kvAsau pracchannavAsAnAM pANDavAnAM mahAtmanAm 04*0722_02 nyastAny atra mahArhANi vratasiddhim upeyuSAm 04*0722_03 ity uttaraM tu tat sarvam arjunas tattvato 'bravIt % 4.39.1 % Before the ref., S ins.: 04*0723=00 vaizaMpAyanaH 04*0723_01 etasminn antare pArthaM mUDhAtmA na vyajAnata 04*0723_02 virATaputraH pramukhe papraccha punar eva tu % 4.39.2 % For 2, S subst.: 04*0724_01 kva nu te pANDavAH zUrAH saMgrAmeSv aparAjitAH 04*0724_02 eSAm imAni divyAni zriyA dIvyanti bhAnti ca 04*0724_03 kasmin vasanti te deze dharmajJA bandhuvatsalAH 04*0724_04 kva dharmarAjaH kauravyo dharmaputro yudhiSThiraH 04*0724_05 bhImasenArjunau cApi sarve te mAtulA mama 04*0724_06 nakulaH sahadevo vA sarvAstrakuzalo raNe % After line % 4, T1 G2 ins.: 04*0725_01 dharmazIlaz ca dharmAtmA dharmavAn dharmavit sudhIH 04*0725_02 dharmAdhyakSo dharmavrato dharmajJo dharmamUrtimAn 04*0725_03 dharmaniSTho dharmakartA dharmagoptA sudharmakRt 04*0725_04 satyArjavakSamAdhAro ghRNI dharmaparAyaNaH % 4.39.4 % After 4, S (M2 % om. lines 2-3) ins.: 04*0726_01 utsRjya dharmarAjyaM te na zrUyante vanaM gatAH 04*0726_02 pANDavAn yadi jAnISe kva nu te dharmacAriNaH 04*0726_03 kva cAdya nivasantIti satyaM brUhi bRhannale 04*0726=03 vaizaMpAyanaH 04*0726_04 tataH prahasya bIbhatsuH kaunteyaH zvetavAhanaH 04*0726_05 uvAca rAjaputraM tam uttaraM zRNu me vacaH % After line 3, T1 G2 ins.: 04*0727_01 kimartham AgatAny atra zastrAstrANi mahAtmanAm 04*0727_02 kathaM jJAtAni bhavatA tathA me brUhi zobhane % For lines 4-5, G1 subst.: 04*0728_01 tataH prahasya kaunteyo rAjaputram uvAca ha % T1 cont.: 04*0729_01 mA bhais tvaM rAjazArdUla sarvaM te varNayAmy aham 04*0729_02 nAtra bhetavyam adyApi rAjaputra yathA tathA 04*0729_03 vayaM te pANDavA nAma vanavAsasya pAragAH 04*0729_04 atIte dvAdaze varSe channavAsam ihoSitAH 04*0729_05 tasmAd azaGkitamanAH zRNuSva mahitottara % 4.39.6 % After 6, % S ins.: 04*0730_01 bhImasenena durvRttaH saha bhrAtRbhir Ahave % T1 G2 cont.: 04*0731_01 zrutvaitad vacanaM jiSNor vismayasphAritekSaNaH 04*0731_02 pazyann animiSaH pArthaM zanair vAcam uvAca ha % 4.39.8 % After 8ab, S1 K % Dn2 D4.6.11.12 ins.: 04*0732_01 vairATe zRNu tAni tvaM yAni pUrvaM zrutAni te % Dn2 D6.11.12 cont.: B Dn1 D5.7.10 ins. after 8ab: 04*0733_01 ekAgramAnaso bhUtvA zRNu sarvaM samAhitaH % On the other hand, S ins. after 8ab: 04*0734_01 IzAno vidadhe devas tridivasyezvaro divi % T1 cont.: 04*0735_01 tAni loke pravRttAni vairATe zRNu tattvataH % After 8, S ins.: 04*0736_01 etAni mama nAmAni sthApitAni surottamaiH % 4.39.9 % After the ref., % S ins.: 04*0737_01 guNato daza nAmAni samavetAni pANDave 04*0737_02 caranti loke khyAtAni viditAni mamAnagha % 4.39.10 % After 10, N (except D4; D1 missing) % ins.: 04*0738_01 tatsarvaM yadi me brUyAH zraddadhyAM sarvam eva te % On the other hand, T1 G2 ins. after 10: 04*0739_01 itas tataz calaty etan mano me caJcalaM tvayi 04*0739_02 arjuno vA bhavAn neti vada zIghraM bRhannale % 4.39.13 % After 13, S ins.: 04*0740_01 kirITaM sUryasaMkAzaM bhrAjate me zirogatam 04*0740_02 raNamadhye rathasthasya sUryapAvakasaMnibham % 4.39.14 % After 14, S ins.: 04*0741_01 yo mamAGge vraNaM kuryAn mama jyeSThasya pazyataH 04*0741_02 yudhiSThirasya rudhiraM darzayed vA kadA cana 04*0741_03 parAbhavam ahaM tasya kule kuryAM na saMzayaH % 4.39.15 % For % 15abc, S subst.: 04*0742_01 acchedyaM ruciraM citraM jAmbUnadapariSkRtam 04*0742_02 indradattam anAhAryaM % 4.39.17 % For % 17ab, D2 (marg.) subst.: 04*0743_01 dhanuSAhaM samAyuktaH zaravarSaM sRjAmi ca % After 17ab, S (M2.4 om.) ins.: 04*0744_01 bhujau me bhavataH saMkhye parasainyavinAzane % 4.39.20 % After 20, % D7.9 ins.: 04*0745_01 sthito 'smi yattaH saMgrAme vairATe vyetu te bhayam 04*0745_02 etac chrutvA prahRSTAtmA vismayotphullalocanaH % 4.39.21 % After 21ab, % T1 ins.: 04*0746_01 tasya tad vacanaM zrutvA vairATiH pArSatottama 04*0746_02 prahRSTaromA hRSTo 'bhUd vismayotphullalocanaH 04*0746_03 taM prekSya vai mahAtmAnam arjunaM matsyanandanaH 04*0746_04 prAJjaliz cAbhivAdyAtha idaM vacanam abravIt % 4.39.22 % After 22e, S ins.: 04*0747_01 pramAdena narottama 04*0747_02 akRtvA hRdaye sarvaM % 4.39.23 % After 23, D9 ins. a passage given in App. I % (No. 38); while S ins.: 04*0748_01 dAso 'haM te bhaviSyAmi pazya mAm anukampayA 04*0748_02 yA pratijJA kRtA pUrvaM tava sArathyakAraNAt 04*0748_03 manaHsvAsthyaM ca me jAtaM jAtaM bhAgyaM ca me mahat % After line 1, T1 ins.: 04*0749_01 yad ajJAnAd avocaM tvAM vismartavyaM dhanaMjaya 04*0749_02 yAvad arvAg ahaM vidyAM tvAM na tattvena bhArata 04*0749_03 tAvan me 'bhUd bhayaM tAta kurubhyo nAtra saMzayaH 04*0749_04 yadA tv ajJAsiSam ahaM channaM tattvena bhArata 04*0749_05 vismito 'smi mahAsattva sarvazatrUn vinAzaya 04*0749_06 tvadvAkyajalasaMsiktam utpalaM hRdayaM mama 04*0749_07 gharmAbhitaptaM vijale mlAnapadmam iva hrade % After % line 2, T1 ins.: 04*0750_01 neyaM pratijJA pUrNA me harSaz cArjuna jAyate 04*0750_02 devendratanayasyeha sArathiH syAM mahAmRdhe 04*0750_03 iti pUrvaM kRtAsmAbhiH pratijJA yuddhadurmada 04*0750_04 pratijJA mama saMpUrNA tava sArathyakAraNAt % 4.40.3 % After 3, S (except G1) ins.: 04*0751_01 gANDIvaM devadattaM ca zarAn kanakabhUSitAn % 4.40.4 % After 4cd, D5.7 (both marg.).9 ins.: 04*0752_01 gAJjIvaM devadattaM ca tathAkSayyau maheSudhI 04*0752_02 ratham Aropayaitan me pratyAneSyAmi te pazUn % D5.7 (both marg.) cont.: B Dn D2 (marg.).6.10-12 % ins. after 4cd: 04*0753=00 vaizaMpAyana uvAca 04*0753_01 arjunasya vacaH zrutvA tvarAvAn uttaras tadA 04*0753_02 arjunasyAyudhAn gRhya zIghreNAvAtarat tataH 04*0753=02 arjuna uvAca % After 4, S ins.: 04*0754_01 toSayiSyAmi rAjAnaM pravekSyAmi puraM punaH % 4.40.6 % After 6ab, S (except M2) ins.: 04*0755_01 zarajAlavitAnADhyam AkSveLitamahAsvanam % 4.40.8 % After % 8, T1 G2 ins.: 04*0756_01 bahunA kiM pralApena zRNu me caramaM vacaH 04*0756_02 nAhaM bibhemi kaunteya sAkSAd api zatakratoH 04*0756_03 yamapAzikuberebhyo droNabhISmazatAd api % 4.40.13 % After 13ab, T1 G2 ins.: 04*0757_01 purAham AjJayA bhrAtur jyeSThasyAhaM surAlayam 04*0757_02 prAptavAn urvazIM dRSTvA sudharmAyAm ahaM tadA 04*0757_03 nRtyantIM paramaM rUpaM bibhratIM vajrisaMnidhau 04*0757_04 apazyaM tAm animiSaM kUTasthAm anvayasya me 04*0757_05 rAtrau samAgatA mahyaM zayanaM rantum icchayA 04*0757_06 ahaM tAm abhivAdyaiva mAtRsatkAram Acaram 04*0757_07 sA ca mAm azapat kruddhA zikhaNDI tvaM bhaver iti 04*0757_08 zrutvA tam indro mAm Aha mA bhais tvaM pArtha SaNDataH 04*0757_09 upakAro bhavet tubhyam ajJAtavasatau purA 04*0757_10 itIndro mAm anugrAhya tataH preSitavAn vRSA 04*0757_11 tad idaM samanuprAptaM vrataM cIrNaM mayAnagha % while T2 G1.3 ins.: 04*0758_01 urvazIzApasaMbhUtaM klaibyaM mAM samupasthitam % 4.40.17 % After 17, D7.9 ins.: 04*0759_01 etAsu paJcasv azvAnAM rathacaryAsu pANDava 04*0759_02 zatravo vidraviSyanti gacchamAnam itas tataH % while S (except T1; G1 om. line 2) ins.: 04*0760_01 azvA hy ete mahAbAho tavaivAhavadurjayAH 04*0760_02 yogyA rathavare yuktAH prANavanto jitazramAH % 4.40.22 % After 22, S ins.: 04*0761_01 sarvazatrubhir AyAtair devarAja ivAsuraiH % 4.40.23 % After the ref., S ins.: 04*0762_01 tato rathAd avaskandya vIryavAn arimardanaH 04*0762_02 praNamya devAn gANDIvam AdAya ruruce zriyA % After 23, S ins.: 04*0763_01 indradatte ca te divye uddhRtyAmucya kuNDale % 4.40.24 % After 24ab, N (D1 missing; D7 om. % line 2) ins.: 04*0764_01 athAso prAGmukho bhUtvA zuciH prayatamAnasaH 04*0764_02 abhidadhyau mahAbAhuH sarvAstrANi rathottame 04*0764_03 Ucuz ca pArthaM sarvANi prAJjalIni nRpAtmajam 04*0764_04 ime sma paramodArAH kiMkarAH pANDunandana 04*0764_05 praNipatya tataH pArthaH samAlabhya ca pANinA 04*0764_06 sarvANi mAnasAnIha bhavatety abhyabhASata 04*0764_07 pratigRhya tato 'strANi prahRSTavadano 'bhavat % D7.9 ins. after line 1: D2, after line 2: 04*0765_01 sasmAra divyAny astrANi yathAvad bharatarSabhaH % D2.7 ins. after 765*: D4-6.9, after % line 2 of 764*: 04*0766_01 abhyupeyur mahAbhAgaM mahAstrANi tadArjunam % 4.40.26 % B Dn D4-6.11.12 % ins. after 26ab (B4, after 26): 04*0767_01 papAta mahatI colkA dizo na pracakAzire % 4.40.27 % After 27ab, S ins.: 04*0768_01 tArkSyaM zabdam iva zrutvA vitresur dInamAnasAH 04*0768_02 yathendro vyAkSipad bhImaM visphoTam azaner vibhuH % G2 cont.: 04*0769_01 mahAzanimahAzabdaH sadRzo jyAsvano mahAn 04*0769_02 zatrUn vIrAMz ca saMtyajya nigrahastho rathe sthitaH % 4.41.4 % After 4, S ins.: 04*0770_01 dhvaje vAnaram ucchritya gANDIvaM vikSipan dhanuH % T G2 cont.: 04*0771_01 uttasthau cottaras tAta smRtvA punar ihAgataH 04*0771_02 taM samAzvAsya bIbhatsur abhiyAtuM pratatvare % 4.41.5 % After 5ab, B Dn D5.6.10-12 ins.: 04*0772_01 khAt papAta rathe tUrNaM divyarUpaM manoramam 04*0772_02 rathaM tam AgataM dRSTvA dakSiNaM prAkarot tadA % 4.41.6 % After 6, T2 G2 ins.: 04*0773_01 sainyAbhyAzam anuprApya gRhItvA bhImam uttamam % 4.41.7 % After 7, T G2 ins.: 04*0774_01 zazAGkakundadhavalaM mukhe nikSipya vAsaviH 04*0774_02 ucchvasad gaNDayugulaM sirALyAcitaphAlakam 04*0774_03 AyattanimnanayanaM hrasvasthUlazirodharam 04*0774_04 atizliSTodaroraskaM tiryag Ananazobhitam 04*0774_05 yAvat svazaktisAmagryaM trailokyaM kSobhayann iva 04*0774_06 marudbhir dazabhiz caiva prAdhmApayad ariMdamaH % T (T2 om. line 3) G2 cont.: G1.3 M ins. after 7: 04*0775_01 zaGkhazabdo 'sya so 'tyarthaM zrUyate kAlameghavat 04*0775_02 tasya zaGkhasya zabdena dhanuSo nisvanena ca 04*0775_03 vAnarasya ca nAdena rathanemisvanena ca 04*0775_04 jaGgamasya bhayaM ghoram akarot pAkazAsaniH % 4.41.9 % After 9ab, S ins.: 04*0776_01 vyabhrAjata rathopasthe bhAnur merAv ivottare 04*0776_02 zaGkhazabdena vitrastaM jyAghAtena ca mUrchitam % 4.41.15 % After 15ab, B Dn D5.6.7 (marg.).9 % (marg.).11.12 ins.: 04*0777_01 amAnuSANAM zabdena bhUtAnAM dhvajavAsinAm % 4.41.16 % After 16, B5 ins.: 04*0778_01 tAn * * paribhASantam uttaraM yuddhadurmadaH % B5 cont.: B1.3.4 Dn2 D11.12 ins. after 16: 04*0779_01 sa muhUrtaM prayAtaM tu pArtho vairATim abravIt % On the other hand, S ins. after 16: 04*0780=00 vaizaMpAyanaH 04*0780_01 punar dhvajaM punaH zaGkhaM dhanuz caiva punaH punaH 04*0780_02 saMmUDhacetA vairATir arjunaM samudaikSata 04*0780=02 arjunaH 04*0780_03 sthiro bhava mahAbAho saMjJAM cAtmAnam Anaya % 4.41.17 % After 17, B3 ins.: 04*0781_01 na bhayaM vidyate cAnyan mayi tiSThati saMyuge 04*0781_02 pazya bAhubalaM vIra yudhyataH zatrubhiH saha % while T1 ins.: 04*0782_01 sthirIkuruSva hRdayaM yathA zabdo mahAn bhavet % T1 cont.: T2 G M ins. after 17: 04*0783_01 evam uktvA mahAbAhuH savyasAcI paraMtapaH 04*0783_02 pradadhmau ca mahAzaGkhaM devadattam anuttamam 04*0783_03 jyAghoSaM talaghoSaM ca kRtvA bhUtAny amohayat % 4.41.18 % After the ref., D7 (marg. sec. m.) ins.: 04*0784_01 tataH sa punar evAtha taM zaGkhaM prAdhamad balI 04*0784_02 dviSatAM duHkhajananaM suhRdAM prItivardhanam % D7 cont.: B Dn D5.6.10-12 ins. after the ref.: 04*0785_01 tataH zaGkham upAdhmAsId dArayann iva parvatAn 04*0785_02 guhA girINAM ca tadA dizaH zailAMs tathaiva ca 04*0785_03 uttaraz cApi saMlIno rathopastha upAvizat % D5 marg. cont.: 04*0786_01 tato 'rjunaH zaGkhazabdaM cakArAtIva duHsaham % After 18, K2 ins.: 04*0787_01 zrutvA zabdaM tadA droNo gAGgeyaM vAkyam abravIt % while B2-4 ins.: 04*0788_01 uttaraM tu rathe dRSTvA zaGkhazabdena mohitam % But after 18, D10 repeats 8ab and cont.: 04*0789_01 sa rathaH saMsmRtas tena upAyAd vAnaradhvajaH % B1 Dn D5.6.11.12 ins. after 18: B2-4, after 788*: % D10, after 789*: 04*0790_01 taM samAzvAsayAm Asa punar eva dhanaMjayaH % D5.10 cont.: 04*0791_01 tato droNo mahAbuddhiH sarvazastrabhRtAM varaH 04*0791_02 uvAca ha kuror madhye sarvaM saMbodhayann iva % After the addl. % colophon, T1 ins.: 04*0792=00 vaizaMpAyanaH 04*0792_01 zaGkhazabdaM ca taM zrutvA meghasya ninadaM yathA 04*0792_02 gANDIvajyAsvanenaiva vismayotphullalocanaH % T1 (om. the ref.) cont.: T2 G M ins. after the % addl. colophon. 04*0793=00 vaizaMpAyanaH 04*0793_01 bhAradvAjas tato droNaH sarvazastrabhRtAM varaH 04*0793_02 rAjAnaM cAha saMprekSya duryodhanam ariMdamam % 4.41.19 % K2 D4.7.9 ins. % after the ref.: D3.8, after 795*: D6 (marg.), % after 4.48.3: D10, after 4.48.17: 04*0794_01 nadIja laGkezavanAriketur 04*0794_02 nagAhvayo nAma nagArisUnuH 04*0794_03 eSo 'GganAveSadharas tarasvI 04*0794_04 vijeSyate sarvakurupravIrAn % D7.9 (marg. sec. m.) cont.: D3.8 ins. after the % ref.: 04*0795_01 eSA na yoSA yadi yoSid eSA 04*0795_02 tat saiva yA zumbhanizumbhahantrI 04*0795_03 mAyAmayastrIvapur Atanoti 04*0795_04 lIlAyitaM vA puruSaH purANaH % D4 ins. after 794*: 04*0796_01 yathendrajit kSatriyANy aGganeyaM 04*0796_02 gurur babhASe vacanaM kilaitat % After 19, S (G1 om. line % 2) ins.: 04*0797_01 autpAtikam idaM rAjan nimittaM bhavatIha naH 04*0797_02 na hi pazyAmi vijayaM sainye 'smAkaM paraMtapa % 4.41.22 % After 22, N % (S1 K om. line 6; D10 om. line 7) ins.: 04*0798_01 dhruvaM vinAzo yuddhena kSatriyANAM pradRzyate 04*0798_02 jyotIMSi na prakAzante dAruNA mRgapakSiNaH 04*0798_03 utpAtA vividhA ghorA dRzyante kSatranAzanAH 04*0798_04 vizeSata ihAsmAkaM nimittAni vinAzane 04*0798_05 ulkAbhiz ca pradIptAbhir bAdhyate pRtanA tava 04*0798_06 vAhanAny aprahRSTAni rudantIva vizAM pate 04*0798_07 upAsate ca sainyAni gRdhrAs tava samantataH 04*0798_08 tapsyase vAhinIM dRSTvA pArthabANaprapIDitAm % On the other hand, S (G1 om.) ins. after 22: 04*0799_01 anuSNAGgAz ca saMsvinnA jRmbhante cApy abhIkSNazaH 04*0799_02 viSTambhantIha mAtaGgA muJcanty azrUNi vAjinaH 04*0799_03 sadA mUtraM purISaM ca utsRjante punaH punaH 04*0799_04 lohitArdrA ca pRthivI dizaH sarvAH pradhUpitAH 04*0799_05 na ca sUryaH pratapati mahad vedayate bhayam 04*0799_06 hastinaz cApi vitrastA yodhAz cApi vitatrasuH % 4.41.23 % S ins. after 23cd (G1, which om. 21e- % 23d as also lines 1-3 of the following passage, ins. % after 21cd): 04*0800_01 dizaM te dakSiNAM sarve viprekSante punaH punaH 04*0800_02 mRgAz ca pakSiNaz caiva savyam eva patanti naH 04*0800_03 vAditroddhuSTaghoSAz ca na gADhaM prasvananti naH 04*0800_04 yathA meghasya ninado gambhIras tUrNam AyataH 04*0800_05 zrUyate rathanirghoSo nAyam anyo dhanaMjayAt 04*0800_06 azvAnAM svanatAM zabdo vahatAM pAkazAsanim 04*0800_07 vAnaraz ca dhvajo nityo niHsaGgaM dhUyate mahAn 04*0800_08 zaGkhazabdena pArthasya karNau me badhirIkRtau 04*0800_09 sarvasainyaM ca vitrastaM nAyam anyo dhanaMjayAt 04*0800_10 rAjAnam agrataH kRtvA duryodhanam ariMdamam % After 23, S ins.: 04*0801_01 pravibhajya tridhA senAM samucchritya dhvajAn api 04*0801_02 dikSu gulmA nivezyantAM yattA yotsyAmahe 'rjunam % [After line 1, T1 ins.: 04*0802_01 zitair bANaiH pratapyemAM camUm eSa dhanaMjayaH 04*0802_02 mUrdhni sarvanarendrANAM vAmapAdaM kariSyati 04*0802_03 na hy eSa zakyo bIbhatsur jetuM devAsurair api % 4.42.7 % B4 % ins. after 7ab: B2.3 D6, after 7: 04*0803_01 svArthe sarve vimuhyanti ye 'pi dharmavido janAH % 4.42.10 % After % 10a, S ins.: 04*0804_01 trastAnAM trANam icchatAm 04*0804_02 abhayaM yAcamAnAnAM % 4.42.11 % S1 B Dn D5.6.7 (marg.).10-12 S ins. % after 11 (M2, which om. 11cd, after 11ab): 04*0805_01 imA gAvo gRhItavyA gate matsye gavAM padam % S cont.: 04*0806_01 ity eSa nizcayo 'smAkaM mantro 'bhUn nAgasAhvaye 04*0806_02 pANDavAnAM parijJAne sarveSAM naH parasparam % 4.42.13 % After 13c, N ins.: 04*0807_01 saMvRto bhImarUpayA 04*0807_02 AyAtaH kevalAM rAtrim % 4.42.15 % After 15, % M4 ins.: 04*0808_01 zarair enaM sunizitaiH pAtayiSyAmi bhUtale % 4.42.17 % After 17, S (G1 om.) ins.: 04*0809_01 sarvalokena vA yuddhaM devair vAstu savAsavaiH % 4.42.19 % After % 19, Dn D10-12 ins.: 04*0810_01 duryodhanavacaH zrutvA rAMdheyas tv abravId vacaH % 4.42.21 % After 21, N (except Dn1; for % B2 D5.7 cf. v.l. 19) ins.: 04*0811_01 heSitaM hy upazRNvAne droNe sarvaM vighaTTitam % 4.42.22 % B1 Dn D11 ins. after 22: % D12 (which om. 22), after 811*: 04*0812_01 iSTA hi pANDavA nityam AcAryasya vizeSataH % B1 Dn1 cont.: 04*0813_01 Asayann aparArthAz ca kathyate sma svayaM tathA % 4.42.24 % After % 24, S ins.: 04*0814_01 bhISayan pANDaveyebhyo bhavAn sarvAn imAJ janAn 04*0814_02 pramukhe sarvasainyAnAm abaddhaM bahu bhASate 04*0814_03 yathaivAzvAn mArgamANAs tAn evAbhiparIpsavaH 04*0814_04 heSitAny eva zRNvanti syAd idaM bhavatas tathA % 4.42.29 % After % 29ab, B1 Dn D11.12 ins.: 04*0815_01 hastyazvarathacaryAsu kharoSTrAjAvikarmaNi 04*0815_02 godhaneSu pratolISu varadvAramukheSu ca % 4.42.31 % After 31, S ins.: 04*0816_01 yathAsmAkaM jayo vIra cintanIyas tathA tvayA % 4.43.1 % After 1, % S ins.: 04*0817_01 yady eSa jAmadagnyo vA yadi vendraH puraMdaraH % 4.43.5 % After 5, S (M4 om. lines % 2-3) ins.: 04*0818_01 ekaikaM caturaH paJca kva cit SaSTiM kva cic chatam 04*0818_02 mayA pazyata matsyAnAm iSubhir nihatAn rathAn 04*0818_03 ekaM dvau caturaH paJca kva cit SaSTiM kva cic chatam 04*0818_04 hatAn pazyata mAtaGgAn kIrNAn ekeSuNA mayA 04*0818_05 madbAhumuktair iSubhis tailadhautaiH patatribhiH 04*0818_06 khadyotair iva saMvRttam antarikSaM vyarAjatAm % 4.43.8 % After 8, S (except M5) ins.: 04*0819_01 mama hastapramuktAnAM zarANAM nataparvaNAm % T G M2.3 cont.: M1.4.5 ins. after 9ab: 04*0820_01 nivRttir gacchatAM nAsti vaizvAnarasamatviSAm % 4.43.9 % T G ins. % after 9ab: M1.4, after 819*: 04*0821_01 tumulaH zrUyatAM nAdaH SaTpadAM gAyatAm iva % 4.43.10 % After 10, S1 K B3.4 D4.5 % (marg.).7.10 ins.: 04*0822_01 matkArmukavimuktAnAM zarANAM nataparvaNAm 04*0822_02 kaH sahetAgrataH sthAtum api sarvaiH surAsuraiH % 4.43.12 % B1 Dn D11.12 ins. after 12: S % (T2 line 1 broken) ins. after 824*: 04*0823_01 rathAd atirathaM zUraM sarvazastrabhRtAM varam 04*0823_02 vivazaM pArtham AdAsye garutmAn iva pannagam % 4.43.14 % For 13c-14d, S subst.: 04*0824_01 nirdahantam anIkAni zamayiSye 'rjunAnalam % which is followed by 823* (cf. v.l. 12), which % latter in its turn is followed by: 04*0825_01 kSudrakair vividhair bhallair nipatadbhiz ca mAmakaiH 04*0825_02 saMmUDhacetAH kaunteyaH kartavyaM nAbhipadyate % 4.43.15 % After 15, N (D1 missing; B2.5 om.) ins.: 04*0826_01 sutejanai rukmapuGkhaiH supItair nataparvabhiH 04*0826_02 AcitaM pazya kaunteyaM karNikArair ivAcalam % On the other hand, S ins. after 15: 04*0827_01 barhibarhiNavAjAnAM barhiNAM barhiNAm iva 04*0827_02 patatAM patatAM ghoSaH patatAM patatAm iva % 4.43.18 % After 18, S ins.: 04*0828_01 kruddhenAstraM mayA muktaM nirdahet pRthivIm imAm 04*0828_02 sthitaM saMgrAmazirasi pArtham ekAkinaM kimu % 4.43.21 % After 21, % D7.9 ins.: 04*0829_01 pazyantu vIryam iha mAmakam adya nAma 04*0829_02 magne jane samanujAH surasiddhasaMghAH 04*0829_03 zakrAtmajasya samare virathIkRtasya 04*0829_04 evaM punaH sa virarAma kRpo babhASe % 4.44.1 % Before 1, S ins.: 04*0830=00 vaizaMpAyanaH 04*0830_01 tasya tad vacanaM zrutvA nItizAstravizAradaH 04*0830_02 AcAryaH kuruvIrANAM kRpaH zAradvato 'bravIt % 4.44.5 % After % 5ab, S ins.: 04*0831_01 eko hi samare zatrUn samarthaH pratibAdhitum % 4.44.6 % B1-3.5 Dn D2.3.5.6.9-12 ins. % after 6cd: B4 D7 (marg.), after 5: 04*0832_01 ekaH kirAtarUpeNa sthitaM zarvam ayodhayat % 4.44.7 % After 7ab, D2 ins.: 04*0833_01 eko devezvaraM jitvA astrarAjam avAptavAn % 4.44.8 % After 8, D5 reads 6ef; while S ins.: 04*0834_01 pAJcAlIM zrImatIM prAptaH kSatraM jitvA svayaMvare 04*0834_02 AdAya gatavAn pArtho bhavAn kva nu gatas tadA % 4.44.14 % After 14ab, T1 ins.: 04*0835_01 prAvRtaH kuzacIreNa patituM mUrkha manyase % 4.44.18 % After 18, S ins.: 04*0836_01 utsRSTaM tUlarAzau tu eko 'gniM zamayet katham % 4.44.19 % After 19, % S ins.: 04*0837_01 yuddhAyAvasthitaM pArtham AgataM pAkazAsanim % 4.44.20 % After 20 (which is % transposed in S, see above), S ins.: 04*0838_01 na hy asaMhatya samare pArthaM jeSyAmahe vayam % 4.44.22 % For 21-22, S subst. % the foll. lines (reading them after 837*): 04*0839_01 yattAH sarve rathazreSThaM parivArya samantataH 04*0839_02 SaDrathAH parikIryantAM vajrapANim ivAsurAH % 4.45.1 % After 1, S (except % M1-3) ins.: 04*0840_01 bahUni dharmazAstrANi paThanti dvijasattamAH 04*0840_02 teSu kiM svid idaM dRSTaM dyUte jIyeta yan nRpaH % 4.45.5 % After 5, N ins.: 04*0841_01 zUdraH zuzrUSaNaM kuryAt triSu varNeSu nityazaH 04*0841_02 vandanAyogavidhibhir vaitasIM vRttim AsthitaH % 4.45.6 % After 6, T % G (G1.3 om. lines 1-2) ins.: 04*0842_01 kA jAtis teSu sUteyaM ke 'nyamantrAH kriyAz ca kAH 04*0842_02 keyaM varNeSu yA rAjJo vaktRbhoktRniyantRSu 04*0842=02 vaizaMpAyanaH 04*0842_03 duryodhanam abhiprekSya karNaM ca kurusaMsadi 04*0842_04 azvatthAmA bhRzaM kruddho duryodhanam atarjayat % 4.45.7 % After 7, T G2 ins.: 04*0843_01 yad vRttaM prAkRtaiz cIrNaM loke sadbhir vigarhitam % 4.45.8 % After 8ab, T % G2 ins.: 04*0844_01 buddhimAn nItimAn rAjA kSatriyo yadi vetaraH % 4.45.19 % After 19, D7 (marg. sec. m.) ins.: 04*0845_01 evam AbhASya rAdheyaM duryodhanam athAbravIt % 4.45.25 % After 25ab, B4 ins.: 04*0846_01 kSuradhArA viSaM sarpo vahnir ity ekataH striyaH % After 25, Dn2 % D11.12 ins.: 04*0847_01 yathA sabhAyAM dyUtaM tvaM mAtulena sahAkaroH 04*0847_02 tathA yudhyasva saMgrAme saubalena surakSitaH % 4.46.1 % Before the ref., T G ins.: 04*0848=00 vaizaMpAyanaH 04*0848_01 tataH zAMtanavas tatra dharmArthakuzalaM hitam 04*0848_02 duryodhanam idaM vAkyam abravIt kurusaMsadi % After 1ab, % T G ins.: 04*0849_01 AcAryaputraH sahajaM nizcitaM sAdhu bhASate % 4.46.4 % After 4ab, S (M om. lines 4-5) ins. % the following (all omitting 4cd altogether): 04*0850_01 tasmAt tattvaM na jAnAti yat tu kAryaM narAdhipaH 04*0850_02 dhArtarASTro hi durbuddhiH pazyann api dhanaMjayam 04*0850_03 naiva pazyati nAghrAti mandaH krodhavazaM gataH 04*0850=03 vaizaMpAyanaH 04*0850_04 evam uktvA tu rAjAnaM punar drauNim uvAca ha 04*0850_05 prAJjalir bharatazreSThaH sAmnA buddhimatAM varaH % 4.46.6 % After % 6, T1 G1.3 ins. a variant of 11: 04*0851_01 balasya vyasanAny Ahus tAni dhIrA manISiNaH 04*0851_02 mukhe bhedaM ca teSAM tu pApiSThaM viduSAM matam % 4.46.9 % After 9ab, % Dn D11.12 ins.: 04*0852_01 vedAntAz ca purANAni itihAsaM purAtanam 04*0852_02 jAmadagnyam Rte rAjan ko droNAd adhiko bhavet % 4.46.12 % After the ref., % B Dn D3 (om. lines 1-2).5-7.10-12 ins.: 04*0853_01 naiva nyAyyam idaM vAcyam asmAkaM puruSarSabha 04*0853_02 kiM tu roSaparItena guruNA bhASitA guNAH 04*0853_03 zatror api guNA grAhyA doSA vAcyA guror api 04*0853_04 sarvathA sarvayatnena putre ziSye hitaM vadet 04*0853=04 duryodhana uvAca % 4.47.4 % After 4, S ins.: 04*0854_01 pUrvedyur eva nirvRtte tato bIbhatsur AgataH % while D7 (marg.) ins.: 04*0855_01 gate varSadvaye caiva paJcapakSe dinadvaye 04*0855_02 divasasyASTame bhAge pataty eko 'dhimAsakaH % 4.47.6 % After 6, T G2 ins.: 04*0856_01 kAmAt krodhAc ca lobhAc ca kAmakrodhabhayAd api 04*0856_02 snehAd vA yadi vA mohAd dharmaM nAtyeti dharmajaH % 4.47.11 % After 11ab, B4.5 % D6 ins.: 04*0857_01 AgataM phAlgunaM rAjan sarve tatra na saMzayaH % 4.47.14 % S (except % M3) ins. after 14 (M5, which om. 14cd, after 14ab): 04*0858_01 eko 'pi samare pArthaH pRthivIM nirdahec charaiH 04*0858_02 bhrAtRbhiH sahitas tAta kiM punaH kauravAn raNe 04*0858_03 tasmAt saMdhiM kuruzreSTha kuruSva yadi manyase % 4.47.15 % After 15ab, T % G ins.: 04*0859_01 grAmaM senAM ca dAsIM ca svalpaM dravyam api prabho % After 15, S (except M3) ins.: 04*0860=00 vaizaMpAyanaH 04*0860_01 bhISmasyoparate vAkye tathA duryodhanasya ca 04*0860_02 prAptam arthyaM ca yad vAkyaM droNaz cAha dvijottamaH % 4.47.16 % S ins. after the ref. % (M3, which om. 14c-15d, after 14ab): 04*0861_01 yat tu yuddhAya caritaM bhaved vA dharmasaMhitam 04*0861_02 kas tvayA sadRzo loke bhUyas tvaM vaktum arhasi % After 16ab, all MSS. except M ins.: 04*0862_01 sarvathA hi mayA zreyo vaktavyaM kurunandana % 4.47.17 % After 17ab, N T1 % G1.3 ins.: 04*0863_01 ahaM droNaz ca karNaz ca azvatthAmA kRpas tathA 04*0863_02 pratiyotsyAma bIbhatsum AgataM kRtanizcayam % T1 G1.3 cont.: T2 G2 M ins. after 17ab: 04*0864_01 evaM rAjA suguptaH syAn na klaibyam anupazyati % After 17, Dn1 ins.: 04*0865_01 aham AvArayiSyAmi veleva makarAlayam % while S ins.: 04*0866_01 yudhyAma saha saMhatya pAkazAsanim Agatam % M cont.: T G ins. after 868*: 04*0867=00 vaizaMpAyanaH 04*0867_01 droNasyoparate vAkye bhISmaH provAca buddhimAn % N ins. after 17 (Dn1, after 865*): T G1 after % 866*: 04*0868=00 vaizaMpAyana uvAca 04*0868_01 tad vAkyaM ruruce teSAM bhISmeNoktaM mahAtmanA 04*0868_02 tathA hi kRtavAn rAjA kauravANAm anantaram 04*0868_03 bhISmaH prasthApya rAjAnaM godhanaM tad anantaram 04*0868_04 senAmukhyAn vyavasthApya vyUhituM saMpracakrame % 4.47.18 % After 18, S ins.: 04*0869_01 vikarNaz ca mahAvIryo durmukhaz ca paraMtapaH 04*0869_02 zakuniH saubalaz caiva duHsahaz ca mahAbalaH 04*0869_03 droNasya pArzvam ajitAH pAlayantu mahArathAH % 4.47.19 % After 19, S ins.: 04*0870_01 sarve mahArathAH zUrA maheSvAsA mahAbalAH 04*0870_02 yudhyantu pANDavazreSTham AgataM yatnato yudhi 04*0870=02 vaizaMpAyanaH 04*0870_03 abhedyaM parasainyAnAM vyUhaM vyUhya kurUttamaH 04*0870_04 vajragarbhaM vrIhimukhaM padmacandrArdhamaNDalam 04*0870_05 tasya vyUhasya pazcArdhe bhISmaz cAthodyatAyudhaH 04*0870_06 sauvarNaM tAlam ucchritya rathe tiSThann azobhata % 4.48.2 % After 2, S ins.: 04*0871_01 trikozamAtraM gatvA tu pANDavaH zvetavAhanaH 04*0871_02 senAmukham abhiprekSya pArtho vairATim abravIt 04*0871_03 rAjAnaM nAtra pazyAmi rathAnIke vyavasthitam 04*0871_04 dakSiNaM pakSam AsthAya kuravo yAnty udaGmukhAH 04*0871_05 utsRjyaitad rathAnIkaM maheSvAsAbhirakSitam 04*0871_06 gavAgram abhito yAhi yAvat pazyAmi me ripum 04*0871_07 gavAgram abhito gatvA gAz cAzu vinivartaya 04*0871_08 yAvad ete nivartante kuravo javam AsthitAH 04*0871_09 tAvad eva pazUn sarvAn nivartiSye tavAbhibho 04*0871_10 ity uktvA samare pArtho vairATim aparAjitaH 04*0871_11 savyaM pakSam anuprApya javenAzvAn acodayat 04*0871_12 tato 'bhyavAdayat pArtho bhISmaM zAMtanavaM kRpam 04*0871_13 dvAbhyAM dvAbhyAM tathAcAryaM droNaM ca nizitaiH zaraiH % T G2 cont.: 04*0872_01 droNaM kRpaM ca bhISmaM ca pRSatkair abhyavAdayat % 4.48.3 % T1 ins. % after 3ab: G1.3, after 4: 04*0873=00 droNaH 04*0873_01 na kaz cid yoddhum iccheta na ca guptaM svajIvitam 04*0873_02 ayaM vIraz ca zUraz ca durdharSaz caiva saMyuge % 4.48.4 % S ins. after 4 % (G1.3, after 3): 04*0874_01 avasthAya rathaM yAti gANDIvaM vikSipan dhanuH 04*0874_02 azvAnAM stanatAM zabdo vahatAM pAkazAsanim 04*0874_03 rathasyAmbudharasyeva zrUyate bhRzadAruNaH 04*0874_04 dArayann iva tejasvI vasudhAM vAsavAtmajaH % On the other hand, after 4, G1.3 ins. 873*, while % D3 (marg.) ins.: 04*0875_01 eSa udAra AyAti rathe ca rathinAM varaH % 4.48.5 % After 5ab, S (which om. % 5cd) ins.: 04*0876_01 eSa dRSTvA rathAnIkam asmAkam arimardanaH 04*0876_02 hrImAn vadAnyo dhRtimAn satkaroti ca pANDavaH % 4.48.6 % After 6ab, S ins.: 04*0877_01 bandhur Agrau nikhAtau me citrapuGkhAvajihmagau % After 6, S ins.: 04*0878_01 saMspRzantAvatikrAntau pRSTvaivAnAmayaM bhRzam % S cont.: B D (except D1.2.4.8-10; D7 marg. sec. % m.) ins. after 7: 04*0879_01 ciradRSTo 'yam asmAbhiH prajJAvAn bAndhavapriyaH 04*0879_02 atIva jvalito lakSmyA pANDuputro dhanaMjayaH % 4.48.7 % After 7, D10 ins.: 04*0880_01 kuzalaM paripRSTvA ca gatAs te kaGkavAsasaH % while B D (except D1.2.4.8-10; D7 marg. sec. m.) % ins. 879* (cf. v.l. 6). Finally, S ins. after 7: 04*0881_01 amarSeNAbhisaMpUrNo duHkhena pratibodhitaH 04*0881_02 adyemAM bhAratIM senAm eko nAzayate dhruvam 04*0881_03 dvyadhikaM daza uSya vatsarANAM 04*0881_04 svajanenAviditas trayodazaM ca 04*0881_05 jvalate ratham AsthitaH kirITI 04*0881_06 tama iva rAtrijam abhyudasya sUryaH % S cont.: K2 ins. after 7: B D (except D1.2.4.8-10; % D7 marg. sec. m.) ins. after 879* (cf. v.l. 6): 04*0882_01 rathI zarI cArutalI niSaGgI 04*0882_02 zaGkhI patAkI kavacI kirITI 04*0882_03 khaDgI ca dhanvI ca vibhAti pArthaH 04*0882_04 zikhI vRtaH srugbhir ivAjyasiktaH % S cont.: 04*0883=00 vaizaMpAyanaH 04*0883_01 tam adUram upAyAntaM dRSTvA pANDavam arjunam 04*0883_02 nArayaH prekSituM zekus tapasyantaM yathA ravim 04*0883_03 sa taM dRSTvA rathAnIkaM pArthaH sArathim abravIt % 4.48.8 % After 8, % S ins.: 04*0884_01 ratnavaiDUryavikRtaM maNipravarabhUSitam 04*0884_02 parijAnAmy ahaM tasya dhvajaM dUrAt samucchritam 04*0884_03 yady enam iha pazyAmi durbuddhim atimAninam 04*0884_04 yamAya preSayiSyAmi sahAyo 'sya yadIzvaraH % 4.48.12 % For 9c-12f, S (which % om. 13-14) subst.: 04*0885_01 (9c) siMhaH kSudramRgasyeva patiSye tasya mUrdhani 04*0885_02 haniSyAmi tam evAzu zarair gANDIvaniHsRtaiH 04*0885_03 (9d) tasmin hate bhaviSyanti sarva eva parAjitAH 04*0885_04 zaraiH samarpayiSyAmi dhArtarASTraM sasaubalam 04*0885_05 asabhyAnAM ca vaktAraM kurUNAM kila kilbiSam 04*0885_06 (11a,12d) rAjAnaM neha pazyAmi nirAmiSam idaM balam 04*0885_07 abhidrave ha rAjAnaM vyaktam ity atra nirbhayaH 04*0885_08 (10ab) Asthito madhyamAcAryo hy azvatthAmA tv anantaram 04*0885_09 (10cd) kRpakarNau purastAt tu maheSvAsau vyavasthitau 04*0885_10 bhUrizravAH somadatto bAhlIkaz ca jayadrathaH 04*0885_11 (11c) dakSiNaM pakSam Azritya sthitA yuddhavizAradAH 04*0885_12 sAlvarAjo dyumatseno vRSasenaz ca saubalaH 04*0885_13 dazArNaz caiva kAliGgo vAmaM pakSaM samAzritAH 04*0885_14 pRSThataH kurumukhyas tu bhISmas tiSThati daMsitaH 04*0885_15 ardhasainyena balavAn sarveSAM naH pitAmahaH 04*0885_16 (11ab) duryodhanaM na pazyAmi kva nu rAjA sa gacchati 04*0885_17 (12ab) utsRjaitad rathAnIkaM yAhi yatra suyodhanaH 04*0885_18 (12ef) taM hatvA vinivartiSye gAH sa AdAya gacchati 04*0885_19 gavAgram abhito yAhi yatra rAjA bhaviSyati % S cont.: 04*0886_01 ity uktvA samare pArtho vairATim aparAjitaH 04*0886_02 saMspRzAno dhanur divyaM tvaramANo 'gamat tadA 04*0886_03 tato bhISmo 'bravId vAkyaM kurumadhye paraMtapaH 04*0886_04 ciradRSTo 'yam asmAbhir dharmajJo bAndhavapriyaH 04*0886_05 atIva jvalate lakSmyA pAkazAsanir acyutaH 04*0886_06 eSa duryodhanaM pArtho mArgate vikRtiM smaran 04*0886_07 senAm atyartham Alokya tvarate grahaNe kRtam 04*0886_08 mRgaM siMha ivAdAtum IkSate pAkazAsaniH % After 12, B4 ins.: 04*0887_01 pazcAd ete pradAtavyA iti me vartate matiH % 4.48.16 % After 16, S1 K B1.3 (marg.).5 Dn % D7 (marg. sec. m.).11.12 ins.: 04*0888_01 AcAryapravarAd vApi bhAradvAjAn mahArathAt % 4.48.17 % After % 17, D10 ins. 686* (cf. also v.l. 4.41.19); while % S ins.: 04*0889_01 ity uktvA samare bhISmaH senayA saha kauravaH 04*0889_02 anvadhAvat tadA pArthaM dhArtarASTrasya rakSaNe 04*0889=02 vaizaMpAyanaH 04*0889_03 trikozamAtraM gatvA tu pArtho vairATim abravIt 04*0889_04 iSupAtena senAyAH sthApayAzvAn ariMdama 04*0889_05 etad agraM gavAM dRSTaM mandaM vAhaya sArathe 04*0889_06 yAhy uttareNa senAyA gAz caiva pravibhajya ca 04*0889_07 parikSipya gavAM yUtham atra yotsye suyodhanam 04*0889_08 gacchanti satvaraM gAvaH sagopAH parimocaya 04*0889_09 tatra gatvA pazUn vIra sagopAn parimocaya 04*0889_10 antareNa ca senAyAH prAGmukho gaccha cottara 04*0889_11 ime tv atirathAH sarve mama vIryaparAkramam 04*0889_12 pazyantu kuravo yuddhe mahendrasyeva dAnavAH % 4.48.18 % After 18ab, S ins.: 04*0890_01 nizitAgrAJ charAMs tIkSNAn mumocAntakasaMnibhAn % After 18, S ins.: 04*0891_01 nirAvakAzam abhavac charaiH kSiptaiH kirITinA % G1.3 cont.: T G2 M ins. after 19ab: 04*0892_01 sA cApi bahulA senA pArthabANAbhipIDitA % 4.48.19 % After 19, S ins.: 04*0893_01 gAz caiva hi na pazyanti pArthamuktair ajihmagaiH 04*0893_02 arjunas tu tadA hRSTo darzayan vIryam AtmanaH 04*0893_03 pIDayAm Asa sainyAni gANDIvaprasRtaiH zaraiH % 4.48.20 % After 20, S ins.: 04*0894_01 candrAvadAtaM sAmudraM kurusainyabhayaMkaram % 4.48.22 % N ins. after 22ab (D3, which % om. 22bc but reads 22cd after 22d, ins. after 22): 04*0895_01 gANDIvasya ca ghoSeNa pRthivI samakampata % After 22, S1 ins.: 04*0896_01 zabdena mahatA rAjan saMtrastaM godhanaM mahat % while S ins.: 04*0897_01 viyadgatAnAM devAnAM mAnuSANAM raveNa ca % 4.49.2 % After % 2ab, S ins.: 04*0898_01 pazUn samAdAya tato nivRttA 04*0898_02 gopAgaNAH svAn prayayuz ca rASTrAn % Thereafter S ins. a colophon (adhy. no.: G1.3 M1.5 % 54; M2.4 53), and cont.: 04*0899=00 vaizaMpAyanaH 04*0899_01 tatas trINi sahasrANi rathAnAM ca dhanuSmatAm 04*0899_02 ghorANi kuruvIrANAM paryakIryanta bhArata 04*0899_03 karNo rathasahasreNa pratyatiSThad dhanaMjayam 04*0899_04 bhISmaH zAMtanavo dhImAn sahasreNa puraskRtaH 04*0899_05 tathA rathasahasreNa bhrAtRbhiH parivAritaH 04*0899_06 pazcAd duryodhano 'tiSThad dhastAvApI zriyA jvalan 04*0899_07 atiSThann avakAzeSu pAdAtAH saha vAjibhiH 04*0899_08 bhImarUpAz ca mAtaGgAs tomarAGkuzacoditAH 04*0899_09 tAni dRSTvA hy anIkAni vitatAni mahAtmanAm 04*0899_10 vairATim uttaraM taM tu pratyabhASata pANDavaH % G1 ins. after line 2: % G3, after line 7: 04*0900_01 varmitA vAjino 'tiSThan sahArUDhaiH prahAribhiH % After % line 8, T1 ins.: 04*0901_01 tatra tatrAvakAzeSu pAdAtAz ca sahasrazaH % After 2, D5.7.9 ins.: 04*0902=00 uttara uvAca 04*0902_01 puraM pratinivartasva pArtha praharatAM vara 04*0902_02 gAvas tvayA jitAz cemAH kiM yuddheneti vai vRthA 04*0902_03 saMdigdhe 'rthe na yudhyeta puSTe vApi bale sati 04*0902_04 tvayaikena bahUnAM hi vigraheNa tu kiM vRthA 04*0902_05 zrutvaitad arjuno vAkyaM vairATer bhItavat tadA 04*0902_06 prahasya prAha taM bhUyo mA bhaiH pazyeha kautukam 04*0902_07 bahUni dRSTapUrvANi prAg yuddhAny uttara tvayA 04*0902_08 pazyemam evaM saMgrAmaM bahUnAm ekakena yat 04*0902_09 tato duryodhanaM yAntam arjunaM tarasA tadA 04*0902_10 rathAgryAH kauravendrasya nipetuH sahasAkhilAH % 4.49.3 % After 3, S ins.: 04*0903=00 arjunaH 04*0903_01 susaMgRhItair atha razmibhis tvaM 04*0903_02 hayAn niyamya prasamIkSya yattaH 04*0903_03 saMpreSayAzu prativIram enaM 04*0903_04 vaikartanaM yodhayituM vRNomi 04*0903_05 yAM hastikakSyAM bahudhA vicitrAM 04*0903_06 stambhe rathe pazyasi darzanIyAm 04*0903_07 vivartamAnaM jvalanaprakAzaM 04*0903_08 vaikartanasyaitad anIkam agryam % 4.49.5 % After 5ab, M1 ins.: 04*0904_01 tad adya yuddhaM kuruvIramadhye 04*0904_02 karomi taM yAhi tathApravRttaH % After 5, S (M4 om. the posterior half) ins.: 04*0905_01 taM pAtayiSyAmi rathasya madhye 04*0905_02 sahasranetro 'zanineva vRtram % After the prior half, M1.2 ins.: 04*0906_01 gANDIvamuktair iSubhiH sitAgraiH % while M5 ins.: 04*0907_01 zaraiH sutIkSNair hRdayaM vibhidya % 4.49.6 % S (which om. 7-8) ins. % after 6 (M4, which om. 6 also, ins. after line 1 of 905*): 04*0908_01 tam ApatantaM parameNa tejasA 04*0908_02 samIkSya vaikartanam abhyarakSan 04*0908_03 abhyadravaMs te rathavIravRndA 04*0908_04 vyAghreNa cAkrAntam ivarSabhaM raNe 04*0908_05 citrAGgadaz citrarathaz ca vIraH 04*0908_06 saMgrAmajid duHsahacitrasenau 04*0908_07 viviMzatir durjayadurmukhau ca 04*0908_08 vikarNaduHzAsanasaubalAz ca 04*0908_09 zoNo niSedhaz ca tam anvayus te 04*0908_10 vaikartanaM zIghrataraM yuvAnaH 04*0908_11 putrA yayus te sahasodarAz ca 04*0908_12 vaikartanaM pArthagataM samIkSya 04*0908_13 pragRhya cApAni mahAbalA raNe 04*0908_14 dhanaMjayaM paryakiraJ charaughaiH 04*0908_15 teSAM dRDhajyAkRtanaikatantrIM 04*0908_16 prAsopavINAM zarasaMghakoNAm 04*0908_17 karAgrayantrAM sthiracApadaNDAM 04*0908_18 vINAm upAvAdayad Azu pArthaH % 4.50.22 % After 22, % D3 ins.: 04*0909_01 evam uktas tadA tena pArthenAmitrakarzinA % For 4-23, S subst. the foll. passage, in- % serting it after 899* (which, in its turn, is ins. % after 4.49.2ab): 04*0910=00 arjunaH 04*0910_01 jAmbUnadamayI vedI dhvajAgre yasya dRzyate 04*0910_02 zoNAz cAzvA rathe yuktA droNa eSa prakAzate 04*0910_03 AcAryo nipuNo dhImAn brahmavic chUrasattamaH 04*0910_04 lAghave cApratidvandvo dUrapAtI mahArathaH 04*0910_05 (7ab) suprasannamanA vIraH kuruSvainaM pradakSiNam 04*0910_06 (7cd) atraiva cAvirodhena eSa dharmaH sanAtanaH 04*0910_07 (8ab) yadi me prahared droNaH zarIre prahariSyataH 04*0910_08 (8cd) tato 'smin prahariSyAmi nAnyathA yuddham asti me 04*0910_09 bhAratAcAryamukhyena brAhmaNena mahAtmanA 04*0910_10 tena me yudhyamAnasya mandaM vAhaya sArathe 04*0910_11 dhvajAgre siMhalAGgUlo dikSu sarvAsu bhAsate 04*0910_12 (9cd) bhAratAcAryaputras tu so 'zvatthAmA virAjate 04*0910_13 dhvajAgre dRzyate yasya bAlasUryasamaprabhaH 04*0910_14 durjayaH sarvasainyAnAM devair api savAsavaiH 04*0910_15 tena me yudhyamAnasya mandaM vAhaya sArathe 04*0910_16 dhvajAgre vRSabho yasya dikSu sarvAsu zobhate 04*0910_17 AcAryavaramukhyas tu kRpa eSa mahArathaH 04*0910_18 droNena ca samo vIrye pitur me paramaH sakhA 04*0910_19 tena me yudhyamAnasya mandaM vAhaya sArathe 04*0910_20 (15a) yasya kAJcanakambUbhir hastikakSyApariSkRtaH 04*0910_21 dhvajaH prakAzate dUrAd rathe vidyudguNopamaH 04*0910_22 (15c) eSa vaikartanaH karNaH pratimAnaM dhanuSmatAm 04*0910_23 (16d) eSa vai spardhate nityaM mayA saha sudurjayaH 04*0910_24 jAmadagnyasya rAmasya ziSyo hy eSa mahArathaH 04*0910_25 sarvAstrakuzalaH karNaH sarvazastrabhRtAM varaH 04*0910_26 yuddhe 'pratimavIryaz ca dRDhavedhI parAkramI 04*0910_27 adyAhaM yuddham etena kariSye sUtabandhunA 04*0910_28 yuddham etat tu draSTAsi balivAsavayor iva 04*0910_29 mahArathena zUreNa sUtaputreNa dhanvinA 04*0910_30 tena me yudhyamAnasya mandaM vAhaya sArathe 04*0910_31 (12ab) yasya caiva rathopasthe nAgo maNimayo dhvajaH 04*0910_32 (12cd) eSa duryodhanas tatra kauravo yazasAvRtaH 04*0910_33 labdhalakSo dRDhaM vedhI laghuhastaH pratApavAn 04*0910_34 tena me yudhyamAnasya mandaM vAhaya sArathe 04*0910_35 (17ab) yas tu zvetAvadAtena paJcatAlena ketunA 04*0910_36 vaiDUryadaNDena tathA tAlavRkSeNa rAjate 04*0910_37 (17cd) hastAvApI bRhaddhanvA senAM tiSThati harSayan 04*0910_38 rAmeNa jAmadagnyena dvairathe na jitaH purA 04*0910_39 zIghraz ca laghuvedhI ca laghuhastaH pratApavAn 04*0910_40 (21ab) eSa zAMtanavo bhISmaH sarveSAM naH pitAmahaH 04*0910_41 kakudaH sarvayodhAnAM sarvazastrabhRtAM varaH 04*0910_42 (21cd) rAjazriyAvabaddhas tu suyodhanavazAnugaH 04*0910_43 (22ab) pazcAd eSa prayAtavyo na me vighnakaro bhavet 04*0910_44 (22cd) etena yudhyamAnasya yatnAt saMyaccha me hayAn 04*0910_45 ity etAMs tvaritaH pArthaH kathayitvA tu cottare 04*0910_46 rUpataz cihnataz caiva yuddhAya tvarate punaH % After 22, % T ins.: 04*0911_01 dRDhavairI sadAsmAkaM nityaM kaTukabhASaNaH 04*0911_02 yasyAzrayabalAd eva dhArtarASTraH sasaubalaH 04*0911_03 asmAn nirasya rAjyAc ca punar adyApi yotsyati % 4.51.2 % After 2, B (except B2) Dn D3.5. % 10-12 ins.: 04*0912_01 mahAmAtraiH samArUDhA vicitrakavacojjvalAH % while D7 ins.: 04*0912a_01 ArUDhA yuddhakuzalaiH zikSitair gajasAdibhiH % 4.51.3 % After 3ab, B4 D3 ins.: 04*0913_01 sarvAn devAn samAropya vaiDUryakavacAvRtam % 4.51.4 % After 4, D7 ins.: 04*0914_01 darzanArthaM tadA sarve sametA vAsavAdayaH % 4.51.5 % After 5, B (B3 marg.) Dn D5.6.7 % (marg. sec. m.).10-12 ins.: 04*0915_01 draSTum abhyAgatA devAH svavimAnaiH pRthak pRthak % 4.51.17 % After 17, B Dn D3 (om. lines 2-3).5.6. % 7 (marg. sec. m.).10-12 ins.: 04*0916_01 vajrabhRc chuzubhe tatra vimAnasthaH surair vRtaH 04*0916_02 bibhran mAlAM mahAtejAH padmotpalasamAyutAm 04*0916_03 viprekSyamANo balabhin nAtRpyat sumahAhavam % For this adhy., S subst. the foll. passage, % reading it after adhy. 47: 04*0917=00 vaizaMpAyanaH 04*0917_01 tataH sudarzanaM nAma prAsAdaM harivAhanaH 04*0917_02 sarvAn devAn samAropya prayayau yatra pANDavaH 04*0917_03 sthUNArAjisahasraM tu yasya madhye pratiSThitam 04*0917_04 tatra sUryapathe 'tiSThad vimalA vAsavI sabhA 04*0917_05 AdityA vasavo rudrA azvinau ca marudgaNAH 04*0917_06 tatra zvetAni chatrANi kAJcanasphATikAni ca 04*0917_07 maNiratnavicitrANi nAnArUpANi bhAgazaH 04*0917_08 AkAze samadRzyanta bhAnumanti zubhAni ca 04*0917_09 (11ab) agner indrasya somasya yamasya varuNasya ca 04*0917_10 (11cd) tathA dhAtur vidhAtuz ca mitrasya dhanadasya ca 04*0917_11 rudrasya viSNoH savitus tridazAnAM tathaiva ca 04*0917_12 kAJcanAni ca dAmAni vividhAz cottamasrajaH 04*0917_13 divyapuSpAbhisaMvItAs tatra chatrANi bhejire 04*0917_14 (6cd) tasmiMz ca rAjan prAsAde divyaratnavibhUSite 04*0917_15 divyagandhasamAviSTAH srajo divyAz cakAzire 04*0917_16 (14ab) divyaz ca vAyuH pravavau gandham AdAya sarvazaH 04*0917_17 RtavaH puSpam AdAya samatiSThanta bhArata 04*0917_18 prajAnAM patayaz caiva sapta caiva maharSayaH 04*0917_19 tatra devarSayaz caiva te ca rAjan divaukasaH 04*0917_20 indreNa sahitAH sarve tridazAz ca vyavasthitAH 04*0917_21 na paGko na rajas tatra praviveza kathaM cana 04*0917_22 Adityaz cApi rUkSo 'tra nAtivelam ivAtapat 04*0917_23 (16cd) divyaM gandhaM samAdAya vAyus tatrAbhigacchati 04*0917_24 AkAzaM ca dizaH sarvA darzanIyam adRzyata 04*0917_25 tatra devAH samAruhya taM divyaM sarvataHprabham 04*0917_26 ambare vimale 'gacchan prAsAdaM kAmagAminam 04*0917_27 tatra rAjarSayaz caiva samArUDhA divaukasaH 04*0917_28 (9ab) zveto rAjA vasumanAs tathA bhadraH pratardanaH 04*0917_29 nRgo yayAtir nahuSo mAndhAtA bharataH kuruH 04*0917_30 aSTakaz ca zibiH pUruH sa ca rAjA purUravAH 04*0917_31 DambhodbhavaH kArtavIryo hy arjunaH sagaras tathA 04*0917_32 dilIpo bharataH pUruH zayyAtiH somakas tathA 04*0917_33 harizcandraz ca tejasvI raghur dazarathas tathA 04*0917_34 bhagIrathaz ca rAjarSiH sarve ca janamejaya 04*0917_35 pANDuz caiva mahAbAhuz cAmaravyajanAyutaH 04*0917_36 chatreNa dhriyamANena rAjasUyazriyA vRtaH 04*0917_37 ete cAnye ca bahavaH puNyazIlAH zucivratAH 04*0917_38 kIrtimanto mahAvIryAs tatraivAsan divi sthitAH 04*0917_39 gaNAz cApsarasAM sarve gandharvAz cApi sarvazaH 04*0917_40 daityarAkSasayakSAz ca suparNAH pannagAs tathA 04*0917_41 vAsavapramukhAH sarve devAz ca sagaNezvarAH 04*0917_42 AsaMs tatra samArUDhAH saMgrAmaM taM didRkSavaH 04*0917_43 ity ambare vyavasthAya prAsAdasthA divaukasaH 04*0917_44 (13cd) ekasya ca bahUnAM ca draSTuM yuddhaM vyavasthitAH % After line 6, T G2.3 M5 ins.: 04*0918_01 tathA citrANi chatrANi divyarUpANi bhArata % 4.52.1 % After 1ab, Dn1 ins.: 04*0919_01 arjunaM prati saMrabdhaH kRpaH paramadurjayaH % After 1, N (S1 missing) ins.: 04*0920_01 mahodadhijam AdAya dadhmau vegena vIryavAn 04*0920_02 sa tu zabdena lokAMs trIn AvRtya rathinAM varaH 04*0920_03 dhanur AdAya sumahaj jyAzabdam akarot tadA % On the other hand S ins. after 1: 04*0921_01 atha drauNe rathaM tyaktvA kRpasya ratham uttamam 04*0921_02 AjagAmArjunas tUrNaM sUryavaizvAnaraprabham % 4.52.2 % After 2, N (S1 missing) ins.: 04*0922_01 tataH zAradvatas tUrNaM pArthaM dazabhir AzugaiH 04*0922_02 vivyAdha paravIraghnaM nizitair marmabhedibhiH % 4.52.3 % After 3, S ins.: 04*0923_01 kRpaz ca dhanur AdAya tathaivArjunam abhyayAt % 4.52.4 % After 4, S ins.: 04*0924_01 jImUta iva gharmAnte zaravarSaM vimuJcati 04*0924_02 nandayan suhRdaH sarvAn pratyayudhyata phalgunam 04*0924_03 vikRSya balavac cApaM pANDavo bhImavikramaH % 4.52.6 % After 6, S ins.: 04*0925_01 udgataH samaye megho dhArAbhir iva parvatam % 4.52.7 % After 7ab, S ins.: 04*0926_01 kRpo babhUva samare vidhUmo 'gnir iva jvalan % 4.52.8 % After 8ab, B1.3 D6 ins.: 04*0927_01 dhanur AdAya vivyAdha pArthaM dazabhir AzugaiH % while S ins.: 04*0928_01 bibheda samare pArthaH kRpasya dhvajam uttamam 04*0928_02 tataH pazcAn mahAtejA nArAcAn sUryasaMnibhAn 04*0928_03 jagrAha samare pArtho bhUyo bahuzilImukhAn 04*0928_04 tais tadAnIM mahAbAhuH kRpasya ratharakSiNaH 04*0928_05 jaghAna kSatriyazreSThAn yudhyamAnAn mahAbalAn 04*0928_06 candraketuH suketuz ca citrAzvo maNimAMs tathA 04*0928_07 muJjamaulI ca vikrAnto hemavarmA bhayAvahaH 04*0928_08 suratho 'tirathaz caiva suSeNo 'riSTa eva ca 04*0928_09 nRketuz ca sahAnIkAs te nipetur gatAsavaH % 4.52.17 % For 17, S subst.: 04*0929_01 atha zaktiM parAmRzya sUryavaizvAnaraprabhAm 04*0929_02 cikSepa sahasA kruddhaH pArthAyAdbhutakarmaNe % 4.52.18 % After 18, S ins.: 04*0930_01 zaktyAM tu vinikRttAyAM virathaH zarapIDitaH % 4.52.19 % After 19ab, D4 ins.: 04*0931_01 pragRhItvA rathas tUrNaM rathAd anyan mahAdhanuH % 4.52.20 % For 20, % S subst.: 04*0932_01 tAn nihatya tataH pArtho nimeSAd iva bhArata 04*0932_02 punar anyAn samAdatta trayodaza zilImukhAn % 4.52.24 % For 24d, S subst.: 04*0933_01 rathAt tUrNam amitrahA 04*0933_02 gadAM cikSepa sahasA pArthAyAmitatejase % 4.52.25 % After 25, S ins.: 04*0934_01 atha khaDgaM samuddhRtya zatacandraM ca bhAnumat 04*0934_02 iyeSa pANDavaM hantuM kRpo 'laghuparAkramaH 04*0934_03 sa zaradvatsutas tUrNaM mahAcAryaH suzikSitaH 04*0934_04 khecaro vicacAraikaH kramAc carmAsidhRg vibhuH 04*0934_05 tataH kSurAgraiH kaunteyo dazabhiH khaDgacarmaNI 04*0934_06 nimeSAd iva ciccheda tad adbhutam ivAbhavat 04*0934_07 viSaNNavadanas tatra yuddhAd apagatodyamaH 04*0934_08 azvatthAmnas tu sa rathaM kRpaH samabhipupluve 04*0934_09 svasrIyasya mahAtejA jagrAha ca dhanuH punaH % After line 2, G3 ins.: 04*0935_01 tadA gANDIvanirmuktaiH khaDgaM tasya nyavArayat % After the prior half % of line 7, T G2 ins.: 04*0936_01 vinAzAt khaDgacarmaNoH 04*0936_02 dantair dantacchadAn daSTvA cukopa hRdi dIrghavat 04*0936_03 bhavatv iti punaz coktvA % 4.53.1 % Before the ref., N (S1 missing; B2 D3 om. % lines 3-4; D4 om. 2-4) ins.: 04*0937=00 vaizaMpAyana uvAca 04*0937_01 kRpe 'panIte droNas tu pragRhya sumahad dhanuH 04*0937_02 abhyadravad anAdhRSyaH zoNAzvaH zvetavAhanam 04*0937_03 sa tu rukmarathaM dRSTvA gurum AyAntam antikAt 04*0937_04 arjuno rathinAM zreSTha uttaraM vAkyam abravIt % After 1, S ins.: 04*0938_01 bhAradvAjena yotsye 'ham AcAryeNa mahAtmanA % 4.53.2 % After 2ef (transposed), S ins.: 04*0939_01 yatto rathavare zUraH sarvazastrabhRtAM varaH % 4.53.5 % After 5cd, S ins.: 04*0940_01 purANam itihAsaM ca arthavidyA ca mAnavI % 4.53.6 % After 6, % S ins.: 04*0941_01 yasyAham iSTaH satataM mama ceSTaH sadA ca yaH % 4.53.7 % After 7, S ins.: 04*0942_01 aparaM pazya saMgrAmam adbhutaM mama tasya ca % 4.53.9 % After 9, % S ins.: 04*0943_01 sa tu rukmarathaM dRSTvA kaunteyaM samabhidrutam 04*0943_02 AcAryaM taM mahAbAhuH prAJjalir vAkyam abravIt % 4.53.19 % After % 19, N (S1 missing) ins.: 04*0944_01 hayAMz ca rajataprakhyAn kaGkapatraiH zilAzitaiH 04*0944_02 avAkirad ameyAtmA pArthaM saMkopayann iva % 4.53.21 % K2 ins. after % 21: D2.4.5.7-9, after 23ab: 04*0945_01 arjunaM vA vinA droNAt ko 'nyo yoddhuM raNe 'rhati % 4.53.24 % After % 24, S ins.: 04*0946_01 saMyuge saMcakAzetAM kAlasUryAv ivoditau % 4.53.27 % After 27, S ins.: 04*0947_01 kAlamegha ivoSNAnte phalgunaH samavAkirat 04*0947_02 tasya jAmbUnadamayaiH zitaiz cApacyutaiH zaraiH 04*0947_03 pracchAdayad rathazreSThaM bhAradvAjo 'rjunasya vai % 4.53.28 % After 28cd, % S ins.: 04*0948_01 zobhate sma mahAbAhur gANDIvaM vikSipan dhanuH % 4.53.30 % After 30, S ins.: 04*0949_01 AdadAnaM zarAn ghorAn saMdadhAnaM ca pANDavam 04*0949_02 visRjantaM ca kaunteyaM na sma pazyanti lAghavAt % 4.53.31 % After 31, S ins.: 04*0950_01 marIcivikacasyeva rAjan bhAnumato vapuH 04*0950_02 AsIt pArthasya sumahad vapuH zarazatArciSaH 04*0950_03 kSipataH zarajAlAni kaunteyasya mahAtmanaH % 4.53.33 % After % 33, S ins.: 04*0951_01 asakRn muJcato bANAn dadRzuH kuravo yudhi 04*0951_02 dikSu sarvAsu vipulaH zuzruve caratas tadA 04*0951_03 droNasyApi dhanur ghoSo vidyutstanitanisvanaH 04*0951_04 abhavad vismayakaraH sainyAnAM bharatarSabha % 4.53.34 % After 34cd, S (which om. 34ef) ins.: 04*0952_01 babhAse timiraM vyomni vidhUya savitA yathA % 4.53.37 % After 37, % S ins.: 04*0953_01 AkAze samadRzyanta haMsAnAm iva paGktayaH % 4.53.42 % After 42, S ins.: 04*0954_01 pArthas tu samare zUro darzayan vIryam AtmanaH 04*0954_02 sa mahAstrair mahAtmAnaM droNaM prAcchAdayac charaiH % 4.53.45 % After % 45ab, S (G2 om. line 2) ins.: 04*0955_01 vivyAdha nizitair droNaH zaraiH saMnataparvabhiH 04*0955_02 hRSTaH samabhavad droNo raNazauNDaH pratApavAn % 4.53.47 % After 47, S ins.: 04*0956_01 darzayetAM mahAstrANi bhAradvAjArjunau raNe % 4.53.51 % After 51, B4 D6 ins.: 04*0957_01 azokAnAM vanAnIva channAni kusumair navaiH 04*0957_02 rejuH pArthazarais tatra tadA sainyAni bhArata % 4.53.54 % After 54, N (S1 missing; % D2 om. line 1 and prior half of line 2) ins.: 04*0958_01 tayoH samabhavad yuddhaM tumulaM bharatarSabha 04*0958_02 droNakaunteyayos tatra balivAsavayor iva 04*0958_03 atha pUrNAyatotsRSTaiH zaraiH saMnataparvabhiH 04*0958_04 vyadArayetAm anyonyaM prANadyUte pravartite % 4.53.57 % After 57, S ins.: 04*0959_01 tatpravRttaM ciraM ghoraM tayor yuddhaM mahAtmanoH 04*0959_02 avartata mahAraudraM lokasaMkSobhakArakam % 4.53.59 % After 59ab, B % (except B1; B3 marg.) Dn D5.7.11.12 ins.: 04*0960_01 dRSTvA te vismitAH sarve sAdhu sAdhv ity apUjayan % 4.53.64 % After 64, % S ins.: 04*0961_01 droNaM yuddhArNave magnaM dRSTvA putraH pratApavAn % 4.53.69 % After 69, S ins.: 04*0962_01 parAjite raNe droNe droNaputraH samAgataH 04*0962_02 sadaNDa iva raktAkSaH kRtAntaH samare sthitaH % 4.54.1 % After the ref., N (S1 missing) ins.: 04*0963_01 tato drauNir mahAvIryaH prayayAv arjunaM prati % 4.54.6 % After % 6, S ins.: 04*0964_01 na zakto 'nyaH pumAn sthAtum Rte pArthaM dhanaMjayam % On the other hand, N (S1 missing) ins. after 6: 04*0965_01 droNo bhISmaz ca karNaz ca kRpaz caiva mahArathaH % B1.2.3 (marg.) Dn D3.6.9 (marg.) 11.12 cont.: 04*0966_01 sAdhu sAdhv iti bhASanto pUjayan karma tasya tat % 4.54.8 % After 8, S (except M2) ins.: 04*0967_01 taM dRSTvA kruddham AyAntaM prabhinnam iva kuJjaram 04*0967_02 kruddhaH samAhvayAm Asa drauNir yuddhAya bhArata % 4.54.9 % After 9ab, T G2 ins.: 04*0968_01 ciccheda tasya cApaM ca sUtaM cAzvAn rathasya vai 04*0968_02 vivyAdha nizitaiz cApi zarair AzIviSopamaiH 04*0968_03 so 'nyaM rathaM samAsthAya pratyayAd rathipuMgavaH % 4.55.1 % After 1, N (S1 missing) ins.: 04*0969_01 so 'dya karNa mayA sArdhaM vyavahRtya mahAmRdhe 04*0969_02 jJAsyasy avaram AtmAnaM na cAnyAn avamanyase % 4.55.5 % After 5, B Dn D3.5.6. % 10-12 ins.: 04*0970_01 vane dvAdaza varSANi yAni soDhAni durmate 04*0970_02 tasyAdya pratikopasya phalaM prApnuhi saMprati % 4.55.13 % After the ref., D6 ins.: 04*0971_01 khadyoto dyotate tAvad yAvan nodayate zazI 04*0971_02 udite ca sahasrAMzau na khadyoto na candramAH 04*0971_03 prAkRtAn puruSAJ jitvA vRthA te karNa garjitam % 4.55.16 % After 16, S (except T2; M2 om. lines 1, 4; M3 % om. line 4) ins.: 04*0972_01 abhiyAya hi bIbhatsur gANDIvaM vikSipan dhanuH 04*0972_02 jighAMsuH samare karNaM visasarja zarAn bahUn 04*0972_03 (cf. 16a) taM karNaH pratijagrAha vAyuvegam ivAcalaH 04*0972_04 (cf. 16cd) zarajAlena mahatA varSamANam ivAmbudam 04*0972_05 tayor devAsurasamaH saMnipAto 'bhavan mahAn 04*0972_06 kiratoH zarajAlAni nirAkAzam anantaram % 4.55.17 % After 17ab, S (which om. % 17c-19d) ins.: 04*0973_01 vavarSa ca rajo bhaumaM karNapArthasamAgame 04*0973_02 na sma sUryaH pratapati na ca vAti samIraNaH 04*0973_03 zarapracchAditaM vyoma chAyAbhUtam ivAbhavat 04*0973_04 gANDIvasya ca nirghoSaH karNasya dhanuSas tathA 04*0973_05 dahyatAm iva veNUnAm AsIt paramadAruNaH 04*0973_06 arjunas tu hayAn nAgAn rathAMz ca vinipAtayan 04*0973_07 kSobhayAm Asa tat sainyaM karNaM vivyAdha cAsakRt % 4.55.20 % For % 20cd, S (T2 om.) subst.: 04*0974_01 chinnadhanvA tataH karNaH zaktiM cikSepa vegavAn 04*0974_02 tAM zaktiM samare pArthaz ciccheda nizitaiH zaraiH % 4.55.21 % After 21, S (T2 om.) ins.: 04*0975_01 azeratAvRtya mahIM samagrAM 04*0975_02 pArtheSumArgeSu mahAdvipendrAH 04*0975_03 hiraNyakakSyAH zarajAlacitrA 04*0975_04 yathA nagAH pAvakajAlanaddhAH 04*0975_05 taM zatrusenAGganibarhaNAni 04*0975_06 karmANi kurvantam amAnuSANi 04*0975_07 vaikartanaH pUrvam amRSyamANaH 04*0975_08 samarpayal lakSam ivAzu dUrAt % 4.55.25 % After % 25, D7.9 ins.: 04*0976_01 dRSTvA karNaM tadA rAjann apayAntaM raNAjirAt % 4.56.2 % After % 2cd, N (S1 missing) ins. a passage given in App. I % (No. 49); while S ins.: 04*0977_01 tAlo 'sau kAJcano yatra vajravaiDUryabhUSitaH 04*0977_02 atIva samare bhAti mAtarizvaprakampitaH 04*0977_03 dAruNaM prahariSyAmi rathavRndAni dArayan % 4.56.6 % After 6, S ins.: 04*0978_01 tUNIzayAH supuGkhAgrA nizitA dundubhisvanAH 04*0978_02 mayA pramuktAH saMgrAme kurUn dhakSyanti sAyakAH % 4.56.7 % After 7, S reads 13; while N ins.: 04*0979_01 iSvastre zikSitaM citram ahaM darzayitAsmi te % 4.56.9 % After 9ab, S ins.: 04*0980_01 mAtaliM sArathiM kRtvA nivAtakavacAn raNe 04*0980_02 hatavAn sarvataH sarvAn dhAvato yudhyatas tadA 04*0980_03 nivAtakavacAn hatvA gANDIvAstraiH sahasrazaH % After % 9, S ins.: 04*0981_01 asurAn ahanaM raudrAn raudreNAstreNa sArathe % 4.56.11 % After % 11, N ins.: 04*0982_01 zIryamANAni tUlAni pravRddheneva vAyunA 04*0982_02 mayA kurUNAM vRndAni pAtyamAnAni pazya vai % 4.56.12 % After 12ab, % S ins.: 04*0983_01 rathasiMhagaNair yuktaM dhanur vallIsamAkulam % 4.56.13 % After % 13ab, N (B1 om.) ins.: 04*0984_01 yat tAn sarvAn atibalAn yotsyamAnAn avasthitAn % 4.56.14 % After 14ab, T1 ins.: 04*0985_01 sauryaM sUryAd ahaM vedmi yAmyaM daNDadharAd api % After 14cd, D4.7 ins.: 04*0986_01 gAruDaM garuDAt pAzupataM pazupater aham 04*0986_02 nAgAstraM vAsukez cApi sarpebhyaH sArpabandhanam 04*0986_03 gandharvaguhyakebhyaz ca gAndharvaM gauhyakaM tathA 04*0986_04 mahAmAyAM prasAdyAhaM mAyAstraM cApy azikSayam 04*0986_05 zrIsUryAc cAkSuSIM vidyAM brahmAstraM brahmaNo mukhAt 04*0986_06 grahAstrANi grahebhyo 'haM mokSaM tattadguror api 04*0986_07 AdAnasaMdhAnavikarSaNAdi 04*0986_08 mokSopasaMhAramukhAs tu paJca 04*0986_09 divyAstrayoge khalu ye prakArAs 04*0986_10 tattadguromukhataH zikSitA me 04*0986_11 prasthApanaM yad divyAstraM tathA saMmohanaM param 04*0986_12 vaikalyakaraNAdIni divyAny astrANy anekazaH 04*0986_13 pazya mAM zatrusainyeSu prayuJjantaM prayogataH 04*0986_14 prApte tv avasare teSAM yad yad yogeSu yuJjatAm % On the other hand, S (which om. 14ef) ins. after % 14cd: 04*0987_01 anyair devair ahaM prAptaH ko mAM viSahate pumAn 04*0987_02 adya gANDIvanirmuktaiH zaraughai romaharSaNaiH 04*0987_03 kurUNAM pAtayiSyAmi rathavRndAni dhanvinAm % After 14, D4.7 ins.: 04*0988_01 dikpAlalokapAlAdIn prasAdyArcanasevayA 04*0988_02 tapobhiz cograrUpaiz ca cirakAlaM jitendriyaH 04*0988_03 tan niSThaz ca nirAhAraH sthANubhUto nirAzrayaH 04*0988_04 varSazItAtapasahaH prAptavAn astrasaMcayam % 4.56.17 % After 17, N (B1 % om.) ins.: 04*0989_01 tasya jiSNurupAvRtya dhvajaM mUle nyapAtayat 04*0989_02 vikRSya kaladhautAgraiH sa viddhaH prApatad rathAt % On the other hand, S ins. after 17: 04*0990_01 duHzAsano 'bhyayAt tUrNam arjunaM bharatarSabha 04*0990_02 anye 'pi citrAbharaNA yuvAno mRSTakuNDalAH % 4.56.19 % After % 19, S ins.: 04*0991_01 tasya duHzAsanaH SaSTiM vAme pArzve samarpayat 04*0991_02 asyataH pratisaMdhAya kuntIputrasya dhImataH % 4.56.27 % After % 27, K2 ins.: 04*0992_01 tathaiva kruddhaH subalasya putro 04*0992_02 bANaiz ca pItair nizitair dhanurdharam 04*0992_03 tribhiz ca vivyAdha nanAda zUraH 04*0992_04 punaz ca vivyAdha tribhiH pRSatkaiH 04*0992_05 sa taM dRSTvA samAyAntaM nadantaM raNamUrdhani 04*0992_06 jagrAha zUro nizitAMs trayodaza zilImukhAn 04*0992_07 ekena cApaM hastAc ca caturbhiz caturo hayAn 04*0992_08 dvAbhyAM ca mukuTaM tasya ziras tv ekena sArathiH 04*0992_09 rathaM ca dvAbhyAM tilazaH kRtavAn arjuno raNe 04*0992_10 tathA tadainaM hRdaye tribhir bANair ajihmagaiH 04*0992_11 so 'tividdho balavatA arjunena mahAtmanA 04*0992_12 hatAzvaM ratham utsRjya gato yatra suyodhanaH 04*0992_13 nanAda tatra bIbhatsur jitvA rAjJo 'nujAn raNe % while S ins.: 04*0993_01 vyadrAvayat sa zeSAMz ca dhRtarASTrAtmajAMs tadA 04*0993_02 vidrAvya ca raNe pArtho raNabhUmiM vyarAjayat % 4.56.28 % After 28cd, S (M2 om. lines 1-6) ins.: 04*0994_01 pAtayann uttamAGgAni bAhUMz ca parighopamAn 04*0994_02 azobhata mahAtejAH zatazo rukmamAlinaH 04*0994_03 kamaladinakarendusaMnibhaiH 04*0994_04 sitadazanaiH sumukhAkSinAsikaiH 04*0994_05 ruciramukuTakuNDalair mahI 04*0994_06 puruSazirobhir avAstRtA babhau 04*0994_07 sunasaM cAru dIptAkSaM klRptazmazru svalaMkRtam 04*0994_08 adRzyata ziraz chinnam anIkaM hemakuNDalam 04*0994_09 evaM tat prahataM sainyaM samantAt pradrutaM bhayAt % M1.3.4 ins. after line 1: M5, before line 1: 04*0995_01 sarvA dizaz cAnudizaH kaunteyasyAbhito ratham % After line 6, M1 ins.: 04*0996_01 arjunasya zarAs tIkSNA gANDIvAt tasya niHsRtAH % After line 8, M1 (om. line % 3).4.5 ins.: 04*0997_01 dhAvanta iva pArthasya niramitraM cikIrSavaH 04*0997_02 yayuH puGkhAgrapAtena phalgunasya patatriNaH 04*0997_03 AdadAnA rathebhyaz ca prANAn bAhUJ zirAMsi ca 04*0997_04 AkAze samadRzyanta haMsAnAm iva paGktayaH 04*0997_05 kSipato laghu citraM ca savyaM dakSiNam asyataH 04*0997_06 pArthasya vizikhA jagmuH zatazo 'tha sahasrazaH 04*0997_07 pramathann uttamAGgAni sotsedhAni dhanuSmatAm 04*0997_08 prAhiNot trizataM yodhAn kurUNAm AtatAyinAm 04*0997_09 pravRttAn rathanIDebhyaH kSatriyAn kSatriyarSabhaH 04*0997_10 pragADhadhanvA kaunteyo labdhalakSaH pratApavAn % 4.57.1 % Before 1, T2 G2 ins.: 04*0998_01 etasminn antare kruddho bhISmo droNam athAbravIt 04*0998_02 dRSTvA kRpaM phalgunena pIDitaM ca jitaM raNe 04*0998_03 ekaikam asmAn saMgrAme parAjayati phalgunaH 04*0998_04 ahaM droNaz ca karNaz ca drauNir gautama eva ca 04*0998_05 anye ca bahavaH zUrA vayaM jeSyAma vAsavim % 4.57.5 % After 5, S ins.: 04*0999_01 aviSahya zarAn sarve pArthacApacyutAn raNe % 4.57.8 % For % 8cd, S subst.: 04*1000_01 zrAntyA galitazastrANAM patatAm azvasAdinAm % 4.57.9 % After % 9, S ins.: 04*1001_01 zirAMsy apAtayat saMkhye kSatriyANAM nararSabhaH % 4.57.14 % After % 14ab, S ins.: 04*1002_01 jaghAna samare yodhAJ zatazo 'tha sahasrazaH % 4.57.15 % After 15, S ins.: 04*1003_01 yathA nalavanaM nAgaH prabhinnaH SaSTihAyanaH 04*1003_02 paraM sarvAn apAmRdnAd arjunaH zastratejasA % 4.57.16 % After 16, T1 G1.3 ins.: 04*1004_01 tasya mArgAn vicarato nighnataz ca raNAjire % 4.57.18 % After 18ab, N ins.: 04*1005_01 tanutroSNISasaMbAdhAM nAgakUrmamahAdvipAm 04*1005_02 medovasAsRk pravahAM mahAbhayavivardhinIm 04*1005_03 raudrarUpAM mahAbhImAM zvApadair abhinAditAm 04*1005_04 tIkSNazastramahAgrAhAM kravyAdagaNasevitAm 04*1005_05 muktAhArormikalilAM citrAlaMkArabhUSitAm 04*1005_06 zarasaMghamahAvartAM nAganakrAM duratyayAm % K2 ins. % after line 2: S1, after line 3: 04*1006_01 raudrarUpAM mahAbhImAM zaradundubhiniHsvanAm % On the other hand, S (T G M2.4.5 om. line 1) ins.: 04*1007_01 prAvartayan nadIM ghorAM pizAcagaNasevitAm 04*1007_02 karavAlAsipAThInAM cAmaroSNISaphenilAm 04*1007_03 azvagrIvamahAvartAM kabandhajalamAnuSAm 04*1007_04 kAkakaGkarutAM tIvrAM sArasakrauJcanAditAm % For 18cd, S subst.: 04*1008_01 siMhanAdamahAnAdAM zaGkhakambukasaMkulAm % After 18cd, S (T2 G2 om. line 5 with 18ef) ins.: 04*1009_01 vIrottamAGgapadmADhyAM zaracApamahAnalAm 04*1009_02 padAtimatsyakalilAM gajazIrSakakacchapAm 04*1009_03 gomAyumRgasaMghuSTAM mAMsazoNitakardamAm 04*1009_04 prAvartayan nadIM ghorAM pizAcagaNasevitAm 04*1009_05 apArAm anapArAM ca raktodAM sarvato vRtAm % T1 ins. after 18: T2 G2 (which om. line % 5 of 1009* and 18ef) ins. after lne 4 of 1009*: 04*1010_01 gajavarSmamahAdvIpAm azvadehamahAzilAm 04*1010_02 padAtidehasaMghATAM rathAvalimahAtarum 04*1010_03 kezazADvalasaMcchannAM sutarAM bhItidAM nRNAm 04*1010_04 agAdharaktodavahAM yamasAgaragAminIm 04*1010_05 dustarAM bhIrumartyAnAM zUrANAM sutarAM nRpa 04*1010_06 prAvartayan nadIm evaM bhISaNAM pAkazAsaniH % 4.58.4 % After 4, S (except % G1) ins.: 04*1011_01 abhyavarSan susaMkruddhA mahAmeghA ivAcalam % 4.58.6 % M2.4.5 ins. % after 6: M1, after 8: 04*1012_01 nottarasya ca gAtrANAM cakrayor na ca vAjinAm % 4.58.8 % G3 M2.4.5 (the latter two hapl. om. lines 2-6) % ins. after 8: M1, after 7cd: 04*1013_01 mohayitvA tu tAn sarvAn sa tatra hy astratejasA 04*1013_02 ardayAm Asa vai bANair arjunaH samitiMjayaH 04*1013_03 duryodhanaM trisaptatyA zakuniM paJcabhiH zaraiH 04*1013_04 droNam ekena bANena kRpaM dvAbhyAM mahAbalaH 04*1013_05 azItyA sUtaputraM tu SaSTyA drauNiM tathaiva ca 04*1013_06 duHzAsanamukhAn sarvAn sa tatra hy astratejasA 04*1013_07 ardayAm Asa tair bANaiH pANDavo 'strabhRtAM varaH % G3 M4 cont.: T G1.2 M3 ins. after 8: M1.2, % after 1012*: 04*1014_01 nAkSANAM na ca cakrANAM na rathAnAM na vAjinAm % 4.58.11 % After 11ab, N (except Dn1 D1.2) M1.2 ins.: 04*1015_01 dyotayantI dizaH sarvAH pRthivIM ca samantataH % 4.58.12 % After 12cd, D6 ins.: 04*1016_01 evaM te sainikAs tatra dhArtarASTrasya pazyataH % 4.59.5 % After 5ab, S % (except M3) ins.: 04*1017_01 devadattaM mahAzaGkhaM pradadhmau yudhi vIryavAn 04*1017_02 tau zaGkhanAdAvatyarthaM bhISmapANDavayos tadA 04*1017_03 nAdayAm Asatur dyAM ca khaM ca bhUmiM ca sarvazaH % 4.59.7 % After 7, S (M3.4 % om. lines 2-3) ins.: 04*1018_01 sArathiM ca hayAMz cAsya vivyAdha dazabhiH zaraiH 04*1018_02 urasy atADayat pArthaM tribhir evAyasaiH zaraiH 04*1018_03 tato 'rjunaH zarais tIkSNair viddhvA kurupitAmaham % 4.59.9 % After 9, N (D10 om. line 3) ins.: 04*1019_01 amRSyamANas tad bhISmo jAnann api ca pANDavam 04*1019_02 divyenAstreNa mahatA dhanaMjayam avAkirat 04*1019_03 tathaiva pANDavo bhISmaM divyam astram udIrayan 04*1019_04 pratyagRhNAd adInAtmA mahAmegham ivAcalaH % 4.59.10 % After 10, N ins.: 04*1020_01 praikSanta kuravaH sarve yodhAz ca sahasainikAH % On the other hand, S ins. after 10: 04*1021_01 saMtataM zaramAlAbhir AkAzaM samapadyata 04*1021_02 ambudair iva dhArAbhis tayoH kArmukaniHsRtaiH % 4.59.16 % For 16cdef, S subst.: 04*1022_01 patadbhiH khagavAjaiz ca dyaur AsIt saMvRtA zaraiH 04*1022_02 tataH prAsRjad ugrANi zarajAlAni pANDavaH 04*1022_03 tAvanti zarajAlAni bhISmaH pArthAya prAhiNot % S cont.: 04*1023_01 sAzvaM sasUtaM sarathaM ca pArthaM 04*1023_02 samAcinod bhArata vatsadantaiH 04*1023_03 pracchAdayAm Asa dizaz ca sarvA 04*1023_04 nabhaz ca bANais tapanIyapuGkhaiH % 4.59.24 % After 24ab, % N ins.: 04*1024_01 astrayuddhe tu nirvRtte zarayuddham avartata % 4.59.36 % After 36, N ins.: 04*1025_01 AdadAnasya hi zarAn saMdhAya ca vimuJcataH 04*1025_02 vikarSataz ca gANDIvaM nAntaraM samadRzyata % 4.59.37 % After 37, N % (except S1 K) ins.: 04*1026_01 tathaiva bhISmaM gAGgeyaM draSTuM notsahate janaH % 4.59.39 % After % 39, T1 G2 ins.: 04*1027_01 azvatthAmA tato 'bhyetya drutaM karNam abhASata 04*1027=01 azvatthAmA 04*1027_02 aham eko haniSyAmi sametAn sarvapANDavAn 04*1027_03 iti karNa samakSaM naH sabhAmadhye tvayoditam 04*1027_04 na tu tat kRtam ekasmAd bhIto dhAvasi sUtaja 04*1027_05 vaicitravIryajAH sarve tvAm Azritya pRthAsutAn 04*1027_06 jetum icchanti saMgrAme bhavAn yudhyasva phalgunam 04*1027=06 vaizaMpAyanaH 04*1027_07 azvatthAmoditaM vAkyaM zrutvA duryodhanas tadA 04*1027_08 pratyuvAca ruSA drauNiM karNapriyacikIrSayA 04*1027_09 mA mAnabhaGgaM viprendra kuru vizrutakarmaNaH 04*1027_10 mAnabhaGgena rAjJAM tu balahAnir bhaviSyati 04*1027_11 zUrA vadanti saMgrAme vAcA karmANi kurvate 04*1027_12 parAkramanti saMgrAme svasvavIryAnusArataH 04*1027_13 tasmAt taM nArhasi bhavAn garhituM zUrasaMmatam 04*1027_14 rAjJaivam uktaH sa drauNir gataroSo 'bhavat tadA % 4.59.43 % After 43, K2 % D1.2.4.5.9 ins.: 04*1028_01 tataH pArtho 'gnisaMkAzaM jvalamAnam ivoragam 04*1028_02 nicakhAna lalATAgre bhISmasya zaram uttamam 04*1028_03 vyAmuhyata tadA bhISmas tasthau dIrgham ivAntaram % After line 2, D4 ins.: 04*1029_01 dIrghasvareNa covAca bIbhatsuH kauravAn prati 04*1029_02 vRddhAryasya prapazyantu sutArthe zRGgam adbhutam 04*1029_03 mAnaM yathA jJAnino 'sya cApatyaM pratiyudhyataH % After line 3, % D4 ins.: 04*1030_01 pArtho 'pi kSAtradharmajJo visaMjJaH prAharat tataH % 4.59.44 % After 44, % T G2 ins.: 04*1031_01 parAkrame ca zaurye ca vIrye sattve mahAraNe 04*1031_02 zastrAstreSu ca sarveSu lAghave dUrapAtane 04*1031_03 yasya nAsti samo loke pitRdattavaraz ca yaH 04*1031_04 jitazramo jitArAtir nistandriH khedavarjitaH 04*1031_05 yaH svecchAmaraNo jAtaH pitRzuzrUSaNe rataH 04*1031_06 duryodhanahitArthAya yuddhvA pArthena saMgare 04*1031_07 pRthAsutahitArthAya parAjita ivAbhavat % 4.60.16 % K2 D2.3.10 S ins. after 16 (lines % 3, 6-12 being om. in K2 D3, and lines 3, 9-12 % being om. in D2.10): D5.7.9 (all om. lines 3, % 6-12) ins. after 18: 04*1032_01 na bhokSyase so 'dya mahIM samagrAM 04*1032_02 yAnAni vastrANy atha bhojanAni 04*1032_03 kalyANagandhIni ca candanAni 04*1032_04 yuddhAt parAjitya tu bhokSyase kim 04*1032_05 suvarNamAlyAni ca kuNDalAni 04*1032_06 hArAMz ca vaiDUryakRtopadhAnAn 04*1032_07 cyutasya yuddhAn na tu zaGkhazabdAs 04*1032_08 tathA bhaviSyanti tavAdya pApa 04*1032_09 na bhogahetor varacandanaM ca 04*1032_10 striyaz ca mukhyA madhurapralApAH 04*1032_11 yuddhAt prayAtasya narendrasUnoH 04*1032_12 pare ca loke phalatA na ceha % 4.60.18 % After 18ab, S ins.: 04*1033_01 duryodhanas tvaM prathito 'si nAmnA 04*1033_02 suyodhanas tvaM nikRtipradhAnaH % 4.61.2 % After 2, % S ins.: 04*1034_01 tato duryodhanaH kruddho vikSipan dhanur uttamam 04*1034_02 dhRtiM kRtvA suvipulAM pratyuvAca dhanaMjayam 04*1034=02 duryodhanaH 04*1034_03 nAham indrAd api kruddhAd bibhemi bharatarSabha 04*1034_04 bhuktvA suvipulaM rAjyaM vittAni ca sukhAni ca 04*1034_05 kimarthaM yuddhasamaye palAyiSye narottama 04*1034=05 vaizaMpAyanaH 04*1034_06 evam uktvA mahArAjaH pratyayudhyata phalgunam 04*1034_07 saMnipatya tu zIghrAzvas totrArdita iva dvipaH 04*1034_08 AkrAntabhogas tejasvI dhanur vakra ivoragaH 04*1034_09 rathaM rathena saMgamya yodhayAm Asa pANDavam % 4.61.15 % After 15abc, T G2 ins.: 04*1035_01 nAnAvidhAny adbhutavarNakAni 04*1035_02 mahAnti cInAMzudukUlakAni 04*1035_03 paTTAMzukAni vividhAni manojJakAni 04*1035_04 hArAMz ca rAjJAM maNibhUSaNAni 04*1035_05 suvarNaniSkAbharaNAni mAriSa 04*1035_06 mANikyabAhvaGgadakaGkaNAni 04*1035_07 anyAni rAjJAM maNibhUSaNAni % After 15, T G2 ins.: 04*1036_01 rAjJaz ca sarvAn mRtasaMnikAzAn 04*1036_02 saMmohanAstreNa visaMjJakalpAn 04*1036_03 nAsAgravinyastakarAGgulIkaH 04*1036_04 pArtho jahAsa smayamAnacetAH % 4.61.19 % After % 19abc, D4 ins.: 04*1037_01 sarvAJ jitAn muNDitazIrSakUrcAn 04*1037_02 pRthakpRthagbhAgavirUparaudrAn % 4.61.22 % After % 22ab, D3 ins.: 04*1038_01 adyApi caitanyam aho tavAtra 04*1038_02 nAsty eva rAjan gatacIrakasya 04*1038_03 saMbhAlayAtmAnam amitrasAha 04*1038_04 kva te gataM cIram adInasattva 04*1038_05 yodhAMz ca sarvAn abhivIkSya nagnAMs 04*1038_06 tasmAn na vAcyaM dhRtarASTraputra % After 22, D3 ins.: 04*1039_01 yuSmAn sametAn kupito na hanyAt 04*1039_02 tasmAt puraM (ja)yAma sa no 'stu lAbhaH % N ins. after 22 (D3, after 1039*): 04*1040_01 mA te svako 'rtho nipateta mohAt 04*1040_02 tat saMvidhAtavyam ariSTadhanvan % On the other hand, T G2 ins. after 22: 04*1041_01 saMmohanAstrapratimohitAH stha 04*1041_02 yUyaM na jAnIta dhanApahAram 04*1041_03 pazyAtmavastrAbharaNAni rAjan 04*1041_04 virATaputreNa samAhRtAni 04*1041_05 nRpeSu sarveSu ca mohiteSu 04*1041_06 hantuM yad icchet sa haniSyatIti 04*1041_07 tadA tu dharmAtmatayA nRvIro 04*1041_08 na cAhanad vo balabhit tanUjaH 04*1041_09 bhAgyena yuSmAn avadhIn na pArthaH 04*1041_10 saMdhiM kurUNAm anumanyamAnaH 04*1041_11 tad yAta yUyaM saha sainikaiz ca 04*1041_12 hatAvaziSTair gajasAhvayaM puram % 4.61.23 % After 23ab, D8 ins.: 04*1042_01 nItAni vastrANi ca phAlgunena 04*1042_02 samIkSya rAjA hRdi lajjitaz ca % 4.61.25 % After 25c, T G2.3 % M read 27d, then T G2.3 M ins. after 27d (trans- % posed): G1 (which om. 25bcd) ins. after 25a: 04*1043_01 teSAm anIkAni nirIkSya pArtho 04*1043_02 vizIrNatUryadhvajakArmukAni 04*1043_03 gANDIvadhanvA pravaraH kurUNAM 04*1043_04 zaGkhaM pradadhmau balavAn balena 04*1043_05 te zaGkhazabdaM tumulaM nizamya 04*1043_06 dhvajasya zrutvA nadato 'ntarikSe 04*1043_07 gANDIvazabdena muhur muhus te 04*1043_08 bhItA yayuH sarvadhanaM vihAya 04*1043_09 tAn arjuno dUrataraM vibhajya 04*1043_10 dhanaM ca sarvaM nikhilaM nivartya 04*1043_11 ApRcchya tAn dUrataraM prayAtvA % T G ins. after 25d: % M, after line 10 of 1043*: 04*1044_01 gurUMz ca sarvAn abhivAdya bANair 04*1044_02 nyavartatodagramanAH zanaiH saH % 4.61.27 % After 27ab, M1 ins.: 04*1045_01 tan nAma vizrAvya tato nivRttaH % Lines 1-4 of a passage given in App. I (No. 57) % are ins. in S after 27ab (in G1, after 26ab; in M1, % after 1045*); then S cont.: 04*1046_01 dhanaMjayaM siMham ivAttavaktraM 04*1046_02 gA vai vijityAbhimukhaM prayAntam 04*1046_03 udIkSituM pArthivAs te na zekur 04*1046_04 yathaiva madhyAhnagataM tu sUryam 04*1046_05 ratnAni vAsAMsi ca tAni gRhya 04*1046_06 raNotkaTo nAga iva prabhinnaH 04*1046_07 jitvA ca vairATim uvAca pArthaH 04*1046_08 prahRSTarUpo rathinAM variSThaH % 4.61.29 % B Dn D3.5.6.8.10-12 ins. % after 29: D7.9, after 28: 04*1047_01 devAs tu dRSTvA mahad adbhutaM tad 04*1047_02 yuddhaM kurUNAM saha phAlgunena 04*1047_03 jagmur yathAsvaM bhavanaM pratItAH 04*1047_04 pArthasya karmANi vicintayantaH % D9 cont.: 04*1048_01 sa hemamAlena virAjamAno 04*1048_02 rathena vIro rudhirokSitena % On the other hand, S ins. after 29: 04*1049_01 uddhuSyatAM te vijayo 'dya zIghraM 04*1049_02 gAtraM tu te sevatu mAlyagandhAn 04*1049_03 mAtA tu te nandatu bAndhavAz ca 04*1049_04 tvAm adya dRSTvaivam udIrNaharSam % T1 marg. cont.: 04*1050_01 devAz ca gandharvagaNAz ca pArthaM 04*1050_02 rAjarSayaz cApi mudaM pratItAH 04*1050_03 saMpUjayanto javam eva sarve 04*1050_04 yayuH puraskRtya tadA mahendram % 4.62.1 % After vaisam., D2.9 ins.: 04*1051_01 tato hRSTamanAH pArtham uttaraH pratyabhASata 04*1051_02 kurUn parAjitAn dRSTvA bhrAjamAnaM ca pANDavam 04*1051_03 diSTyA jayasi durdharSa mahAbAho dhanaMjaya 04*1051_04 prAdurbhAvaM jayaM caiva dRSTvA prIto 'smi pANDava 04*1051_05 nizamya vacanaM tasya uttarasya mahAtmanaH 04*1051_06 arjunaH paravIraghnaH pratyuvAcottaraM tadA 04*1051_07 diSTyA tvam akSatas tAta diSTyA gAvas tavAnagha 04*1051_08 pratyAgatA yathAnyAyaM zatravaz ca jitA raNe 04*1051_09 Avartaya rathaM zIghraM sadazvAn saMpraNodaya 04*1051_10 apavartaya gAH sarvA yAhi caiva zamIM prati % 4.62.4 % After 4, S ins.: 04*1052_01 prANAn antarmanoyAtAn prayAciSyAmahe vayam 04*1052_02 vayaM cArjuna te dAsA hy anurakSyA hy anAthakAH 04*1052=02 arjunaH 04*1052_03 anAthAn duHkhitAn dInAn kRzAn vRddhAn parAjitAn 04*1052_04 nyastazastrAn nirAzAMz ca nAhaM hanmi kRtAJjalIn 04*1052_05 bhavanto yAntu visrabdhA nirbhayA amRtAs tathA 04*1052_06 mama pAdarajorakSyA jIvantu suciraM bhuvi % 4.62.6 % S ins. after 6 % (T1, after 1054*): 04*1053_01 sa karma kRtvA paramAryakarmA 04*1053_02 nihatya zatrUn dviSatAM nihantA % On the other hand, after 6, T1 reads 7ab (for the % first time), with v.l., followed by: 04*1054_01 prayAtAH sarvatas tatra namaskRtya dhanaMjayam % 4.62.7 % After 7ab, Dn D3.5.7.8.11.12 ins.: 04*1055_01 hastinApuram uddizya sarve dInA yayus tadA % 4.62.8 % After 8, D7 ins.: 04*1056=00 arjunaH 04*1056_01 agre prayAntu nagaraM ghoSayantu ca te jayam % 4.62.11 % For 11, N subst.: 04*1057_01 athottaras tvaramANaH sa dUtAn 04*1057_02 AjJApayad vacanAt phAlgunasya 04*1057_03 AcakSadhvaM vijayaM pArthivasya 04*1057_04 bhagnAH pare vijitAz cApi gAvaH % D7 cont. (in parenthesis): D4 ins. after vaisam. u. of % 4.63.1: 04*1058_01 prahRSTAs te 'tha gopAlAH pravizya nagaraM tataH 04*1058_02 Ucur jayaM virATasya diSTyA godhanam AhRtam % D7 cont.: B (B5 om.) Dn (Dn1 om. lines 1-4) % D1.2.5.6.9-12 ins. after 1057*: 04*1059=00 vaizaMpAyana uvAca 04*1059_01 ity evaM tau bhAratamatsyavIrau 04*1059_02 saMmantrya saMgamya tataH zamIM tAm 04*1059_03 abhyetya bhUyo vijayena tRptAv 04*1059_04 utsRSTam AropayatAM svabhANDam 04*1059_05 sa zatrusenAm abhibhUya sarvAm 04*1059_06 Acchidya sarvaM ca dhanaM kurubhyaH 04*1059_07 vairATir AyAn nagaraM pratIto 04*1059_08 bRhannalAsArathir ekavIraH % 4.63.3 % After % 3ab, S1 K Dn D4.5.7.11.12 ins.: 04*1060_01 upAsAM cakrire sarve pANDavAH saha sainikaiH % 4.63.5 % After 5ab, T G2 ins.: 04*1061_01 pravizyAntaHpuraM ramyaM strIzatair upazobhitam % 4.63.9 % T G2 (which also transp. 10 and 11) ins. after % 9: G1.3 M, after 10: 04*1062=00 rAjA 04*1062_01 gavAM zatasahasrANi abhibhUya mamAtmajam 04*1062_02 kuravaH kAlayanti sma sarve yuddhavizAradAH % 4.63.14 % After 14, D2 ins.: 04*1063_01 matsainyaM tvaritaM gatvA kurUn prApya ca cottaram 04*1063_02 dRSTvA yadi jitA gAvo vijayenAbhyanandata % 4.63.21 % After 21, T G2 ins.: 04*1064_01 devendrasArathiz caiva mAtaliH khyAtavikramaH 04*1064_02 kRSNasya sArathiz caiva na bRhannalayA samau % 4.63.22 % After % 22, S ins.: 04*1065_01 gate tv anubale tasmin dUtavAkyaM nizamya tu 04*1065_02 uttarasya jayAt prIto virATaH pratyabhASata % 4.63.24 % After % 24, S ins.: 04*1066_01 bhavantu te labdhajaye sute me 04*1066_02 paurAz ca nAryaz ca pure ca martyAH 04*1066_03 te zuklavastrAH prabhavantu mArge 04*1066_04 sugandhamAlyAbharaNAz ca nAryaH 04*1066_05 bhajantu sarvA gaNikA sutaM me 04*1066_06 nAryaz ca sarvAH sahasainikAz ca 04*1066_07 svalaMkRtAs tAH subhagAz ca vezyAH 04*1066_08 putrasya panthAnam anuvrajantu % 4.63.28 % For 27-28, S subst.: 04*1067_01 zrutvA tu vacanaM rAjJaH paurAH svastikapANayaH 04*1067_02 sUtAz ca sarve saha mAgadhAz ca 04*1067_03 hRSTA virATasya pure janaughAH 04*1067_04 bheryaz ca tUryANi ca vArijAz ca 04*1067_05 veSaiH parArdhyaiH pramadAjanAz ca 04*1067_06 vandipravAdaiH paNavAnakaiz ca 04*1067_07 tathaiva vAdyAni ca zaGkhazabdAH 04*1067_08 sakAMsyatAlaM madhuraM ca gItaM 04*1067_09 AdAya nAryo nagarAt tadIyAt 04*1067_10 pratyudyayuH putram anantavIryaM 04*1067_11 te brAhmaNAH zAntiparAH pradhAnAH 04*1067_12 svAdhyAyavedAdhyayanakramajJAH 04*1067_13 svastikriyAgItajayapradhAnAH % After line 1, % M1.2 ins.: 04*1068_01 sarve suprItamanasaH pratijagmur yathocitam % 4.63.29 % After 29ab, T1 % G3 ins.: 04*1069_01 abhyabhASata matsyAnAM rAjA kaGkam amitrahA 04*1069_02 trigartAH kuravaH sarve saMgrAme nirjitA mayA 04*1069_03 pravizyAntaHpuraM hRSTau dyUtaM devyAmahe vayam % After 29e, T1 G3 (both of which om. % 29f) ins.: 04*1070_01 AsanaM copakalpaya 04*1070_02 AdAya vyajanaM tvaM ca pArzvato 'nantarA bhava % 4.63.31 % After 31, T G ins.: 04*1071_01 dyUtaM kartuM na vAJchAmi narendra tava saMsadi % 4.63.32 % After 32a, T2 ins.: 04*1072_01 dhAnyaM yugyam ajAvikam 04*1072_02 vividhAni ca ratnAni % 4.63.34 % After % 34c, S (M2 om.) ins.: 04*1073_01 paNam ekam amanyata 04*1073_02 kRSNAM ca bhAryAM dayitAM % After 34, S ins.: 04*1074_01 niHsaMzayaM ca kitavaH pazcAt tapyati pANDavaH 04*1074_02 vividhAnAM ca ratnAnAM dhanAnAM ca parAjaye 04*1074_03 abhakSitavinAzaz ca vAkpAruSyam anantaram 04*1074_04 avizvAsyaM budhair nityam ekAhnA dravyanAzanam % 4.63.35 % T1 G1 % M1.4 ins. after 35: T2 G2.3 M5 ins. after vaisam. (of % 36, om. uvaca): 04*1075_01 evam AbhASya vAkyais tu krIDatus tau narottamau % 4.63.36 % After 36, S (M2 om.) ins.: 04*1076_01 kuravo 'tirathAH sarve devair api sudurjayAH % 4.63.37 % After 37ab, S (M2 om.; M3 missing) ins.: 04*1077=00 kaGkaH 04*1077_01 diSTyA te vijitA gAvaH kuravaz ca parAjitAH 04*1077_02 atyadbhutam ahaM manye uttaraz cet kurUJ jayet % G1.3 M1.4.5 cont.: T G2 ins. after 37: 04*1078_01 tato virATaH kSubhito manyunAbhipariplutaH 04*1078_02 uvAca vacanaM kruddhaH parivrAjam anantaram 04*1078_03 tAdRzena tu yodhena maheSvAsena dhImatA 04*1078_04 kuravo nirjitA yuddhe tatra kiM brAhmaNAdbhutam 04*1078=04 kaGkaH 04*1078_05 yantA tathAvidho yasya rathe tiSThati vIryavAn 04*1078_06 yad etad duSkaraM kuryAt tatra kiM nAdbhutaM bhavet 04*1078=06 virATaH 04*1078_07 pumAMso bahavo dRSTAH sUtAz ca balino mayA 04*1078_08 vikramya yantA yoddhA ca na me dRSTaH kadA cana 04*1078_09 vipriyaM nAcared rAjJAm AnukUlyaM priyaM vadet 04*1078_10 Acaran vipriyaM rAjJAM na jAtu sukham edhate % 4.63.40 % After 40, % S ins.: 04*1079_01 tato 'bravIt punaH kaGkaH prahasya kuruvardhana 04*1079_02 bRhannalAyA rAjendra ghuSyatAM nagare jayaH 04*1079_03 uttareNa tu sArathyaM kRtaM nUnaM bhaviSyati 04*1079_04 nimittaM kiM cid utpannaM tarkaz cApi dRDho mama 04*1079_05 yato jAnAmi rAjendra nAnyathA tad bhaviSyati 04*1079_06 kuravo 'pi mahAvIryA devair api sudurjayAH 04*1079_07 sasomavaruNAdityaiH sakuberahutAzanaiH % 4.63.41 % After 41ab, % S ins.: 04*1080_01 azvatthAmA vikarNaz ca somadatto jayadrathaH 04*1080_02 bhUrizravAH zalo bhUrir jalasaMdhiz ca vIryavAn 04*1080_03 duryodhano duSprasaho duHzAsanaviviMzatI 04*1080_04 vRSaseno 'zvasenaz ca vAtavegasuvarcasau 04*1080_05 bAhlIko bhUrisenaz ca yuyutsuz ca paraMtapaH 04*1080_06 saubalaH zakuniz caiva dyumatsenaz ca sAlvarAT 04*1080_07 anye ca bahavaH zUrA nAnAjanapadezvarAH 04*1080_08 kRpeNAcAryamukhyena sahitAH kuravo nRpa 04*1080_09 sajjakArmukanistriMzA rathino rathayUthapAH % 4.63.42 % After 42ab, S ins.: 04*1081_01 tad balaM na jayet kruddho bhISmadroNAdibhir vRtam % After 42, all MSS. except M ins.: 04*1082_01 yasya bAhubale tulyo na bhUto na bhaviSyati 04*1082_02 atIva samaraM dRSTvA harSo yasyopajAyate % N cont.: 04*1083_01 yo 'jayat sahitAn sarvAn surAsuramahoragAn 04*1083_02 tAdRzena sahAyena kasmAt sa na vijeSyate % On the other hand, T G2 ins. after 1082*: 04*1084_01 kim evaM puruSo loke divi vA bhuvi vidyate % while G1.3 ins.: 04*1085_01 kiM punar mAnuSeNeha vijitA tv iha vidyate % T G2 ins. after 1084*: G1.3, after 1085*: M, % after 42: 04*1086=00 vaizaMpAyanaH 04*1086_01 tena saMkSubhito rAjA dIryamANena cetasA 04*1086_02 abravId vacanaM tAta ajAnan vai yudhiSThiram 04*1086_03 kaGka mA mA bravIr vAkyaM pratikUlaM dvijottama % 4.63.44 % After 44ab, S ins.: 04*1087_01 tasya takSakabhogAbhaM bAhum udyamya dakSiNam 04*1087_02 virATaH prAharat kruddhaH karNam Azritya dakSiNam % 4.63.45 % After 45ab, % S ins.: 04*1088_01 akSeNAbhihato rAjA virATena mahIpatiH 04*1088_02 tUSNIm AsIn mahAbAhuH kRSNAM saMprekSya duHkhitaH 04*1088_03 tasya raktotpalanibhaM zirasaH zoNitaM tadA 04*1088_04 prAvartata mahAbAhor abhighAtAn mahAtmanaH % 4.63.46 % After 46, S ins.: 04*1089_01 sA viSaNNA ca bhItA ca kruddhA ca drupadAtmajA 04*1089_02 bASpaM niyamya duHkhaM ca bhartur niHzreyakAriNI 04*1089_03 uttarIyeNa sUkSmeNa tUrNaM jagrAha zoNitas 04*1089_04 nigRhya raktaM vastreNa sairandhrI duHkhamohitA % 4.63.47 % After 47ab, D8 ins.: 04*1090_01 pUrayitvA ca sauvarNaM pAnIyasya ca bhAjanam % After 47, S ins. a passage given % in App. I (No. 58); while D6 ins.: 04*1091_01 virATo 'syAbravIt tatra kim etat kriyatAm iti 04*1091_02 sairandhri brUhi tattvena mama praznam azeSataH 04*1091=02 sairandhri uvAca 04*1091_03 yad idaM zoNitaM rAjan kaGkasya patati kSitau 04*1091_04 idaM ca rASTraM te kSipraM vinazyeta na saMzayaH 04*1091_05 na ca dvAdaza varSANi varSayeta puraMdaraH 04*1091_06 Itayaz ca pravartante na sasyaM jAyate kva cit 04*1091_07 azubhaM syAc ca rAjendra nRpasya ca purasya ca % 4.63.48 % After 48, S ins.: 04*1092_01 bheryaz ca tUryANi ca veNavaz ca 04*1092_02 vicitraveSaH pramadAjanaz ca 04*1092_03 purAd virATasya mahAbalasya 04*1092_04 niSkramya bhUmiMjayam abhyanandan 04*1092_05 prazasyamAnas tu jayena tatra 04*1092_06 putro virATasya na hRSyati sma 04*1092_07 saMbhASyamANas tu janena tena 04*1092_08 so 'ntarmanAH pANDavam IkSamANaH 04*1092_09 putro virATasya tato varANi 04*1092_10 vastrANy AdAt pANDusutaH sakhIbhyaH 04*1092_11 sabhAjayaMz cApi samAgatAs tA 04*1092_12 diSTyAjayantac ca balaM kumAryaH % After % line 4, M1 (which om. line 2) ins.: 04*1093_01 bRhannalAsArathinaM prazasya % 4.63.50 % After 50a, S ins.: 04*1094_01 praNipatya kRtAJjaliH 04*1094_02 vardhayitvA jayAzIrbhir % After 50b, S ins.: 04*1095=00 dvAHsthaH 04*1095_01 rAjan pRthuyazAs tubhyaM jitvA zatrUn samAgataH % After 50, S ins.: 04*1096_01 kumAro yodhamukhyaiz ca gaNikAbhiz ca saMvRtaH 04*1096_02 paurajAnapadair yuktaH pUjyamAno jayAziSA % 4.63.54 % After 54, D4 ins.: 04*1097_01 uttaras tv eka evAsmAt pravezyo na bRhannaDA % (cf. 52dc); while S ins.: 04*1098_01 indraM vApi kuberaM vA yamaM vA varuNaM tathA 04*1098_02 mama zoNitakartAraM mRdnIyAt kiM punar naram 04*1098_03 kSaNamAtraM tu tatraiva dvAri tiSThatu vIryavAn 04*1098_04 iti provAca dharmAtmA yudhiSThira udAradhIH 04*1098_05 ity uktvA kSamayA yukto dharmarAjo yudhiSThiraH 04*1098_06 sabhAyAM saha mAtsyena tUSNIm upaviveza ha % 4.64.1 % After % 1, T G2 ins.: 04*1099_01 pazyan yudhiSThiraM dRSTyA vakrayA caraNau pituH % 4.64.2 % After 2ab, T G2 (both of which om. % 2c-4b) ins.: 04*1100_01 hRdaye 'dahyata tadA mRtyugrasta ivottaraH 04*1100_02 ko vA jigamiSan mRtyuM kena spRSTaH padoragaH 04*1100_03 zrotriyo brAhmaNazreSTha indrAsanaratikSamaH 04*1100_04 pUjanIyo 'bhivAdyaz ca na prabAdhyo 'yam IdRzaH 04*1100=04 vaizaMpAyanaH 04*1100_05 sa putravacanaM zrutvA virATo rASTravardhanaH 04*1100_06 pratyuvAcottaraM vAkyaM sAdhvasAddhvastamAnasaH 04*1100=06 virATaH 04*1100_07 putra te vijayaM zrutvA prahRSTo 'haM mahAbhuja 04*1100_08 akSakrIDanayAnena kAlakSepam akAriSam 04*1100_09 tato 'jayat kurUn sarvAn uttaro rASTravardhanaH 04*1100_10 ity uktaM hi mayA putra neti kaGko bRhannalA 04*1100_11 ajayat sA kurUn sarvAn iti mAm abravIn muhuH 04*1100_12 prazaMsite mayA putra vijaye tava vizrute 04*1100_13 bRhannalAyA vijayaM kaGkas tu vadate ruSA % 4.64.4 % After 4, S ins. % (T G2 in reverse order): 04*1101_01 tADito 'yaM mayA putra durAtmA zatrupakSakRt 04*1101_02 bRhannalAprazaMsAbhir abhyasUyAmy ahaM tadA % T G2 cont.: 04*1102=00 vaizaMpAyanaH 04*1102_01 zrutvA pitur bhRzaM kruddhaH pitaraM vAkyam abravIt % 4.64.5 % After 5, T2 G2 ins.: 04*1103_01 yAvan na kSayam AyAti kulaM sarvam azeSataH 04*1103_02 sphItaM vRddhaM ca mAtsyAnAm ayaM tAvat pradhakSyati 04*1103_03 praNamya pAdayor asya daNDavat kSitimaNDale 04*1103_04 pragRhya pAdau pANibhyAm ayaM tAvat prasAdyatAm % 4.64.9 % After 9, D5 ins.: 04*1104_01 ity uktvA mArjayAm Asa zoNitaM sa narAdhipaH % 4.64.10 % After 10a, T1 (in which % 10b-12b is lost on a damaged fol.) ins.: 04*1105_01 putro rAjAnam abravIt 04*1105_02 na yuktam iva tasyAtra dvAri sthAtuM mahAtmanaH 04*1105_03 anuttamabhujasyAsya zlAghyasyAdbhutakarmaNaH 04*1105_04 * * * * * * * * % 4.64.11 % After % 11ab, S (T1 broken) ins.: 04*1106_01 pariSvajya dRDhaM rAjA pravezya bhavanottamam % 4.64.13 % After 13ab, % T1 ins.: 04*1107_01 zUraz ca laghuhastaz ca karNo laghuparAkramaH % 4.64.14 % For 14, S subst.: 04*1108_01 yasya tad vizrutaM loke mahad vratam anuttamam 04*1108_02 pituH kRte kRtaM ghoraM brahmacaryaM suduSkaram 04*1108_03 yena yuddhaM kRtaM pUrvaM jAmadagnyena vai saha 04*1108_04 bhISmeNa puruSavyAghra na ca yuddhe parAjitaH 04*1108_05 parAkramI vai durdharSo vidvAJ zUro jitendriyaH 04*1108_06 kSiprakArI dRDhaM vedhI vizrutaH sarvakarmasu 04*1108_07 tena te saha bhISmeNa kuruvRddhena saMyuge 04*1108_08 yuddham AsIt kathaM tAta sarvam etad bravIhi me % After 14, D7 (marg. sec. m.) ins.: 04*1109_01 rAmaM yo jitavAn saMkhye bhArgavaM sumahAbalam 04*1109_02 kSatriyAntakaraM vIraM tejorAziM durAsadam 04*1109_03 akSaziSyaM mahAbAhum ajeyaM daivatair api 04*1109_04 kAlAgnirudrasaMkAzaM katham AsIt samAgamaH % 4.64.16 % After 16, S ins.: 04*1110_01 sarve caiva mahAvIryA dhArtarASTrA mahAbalAH 04*1110_02 taiz ca vIraiz ca te tAta katham AsIt samAgamaH % 4.64.18 % After 18, N T1 ins.: 04*1111_01 avagADhA dviSanto me sukho vAto 'bhivAti mAm 04*1111_02 yas tvaM dhanam athAjaiSIH kurubhir grastam Ahave 04*1111_03 teSAM bhayAbhibhUtAnAM sarveSAM bAhuzAlinAm 04*1111_04 nUnaM prakAlya tAn sarvAMs tvayA yuddhe nararSabhAn 04*1111_05 AcchinnaM godhanaM sarvaM zArdUlAnAm ivAmiSam % Thereafter K2 Dn D3.4.7.8.10-12 ins. a colophon % (adhy. no.: K2 64; D10 63); while T1 ins.: 04*1112_01 parigRhya vinirmuktA labdhavAn balavAn punaH 04*1112_02 uttara kSatriyazreSTha kenopAyena zAtravAn 04*1112_03 vinirjayasi saMgrAme * * * * * * * * % On the other hand, T2 ins. after 18: 04*1113_01 sarve caiva mahAvIryA dhArtarASTrA mahAbalAH 04*1113_02 taiz ca vIraiz ca te tAta katham AsIt samAgamaH % 4.64.20 % After 20a, G2 ins.: 04*1114_01 bhISmadroNamukhAn kurUn 04*1114_02 dRSTvA viSaNNaM saMgrAme % 4.64.24 % After 24ab, T G2.3 ins.: 04*1115_01 na hAstinapure bhogA bhoktuM zakyAH palAyatA % 4.64.29 % After 29, D10 ins. an addl. colophon (adhy. no. % 68); while D2.7 (both showing lines 1 and 2 only) % S (G3 halp. om. lines 5-8) ins.: 04*1116_01 hayAnAM ca gajAnAM ca zUrANAM ca dhanuSmatAm 04*1116_02 nihatAni sahasrANi bhagnA ca kuruvAhinI 04*1116_03 sUtaputraM zarair viddhvA hayAn hatvA mahArathaH 04*1116_04 devaputrasamaH saMkhye raktaM vastraM samAdade 04*1116_05 caturbhiH punar Anarcchad bhISmaM zAMtavanaM raNe 04*1116_06 taM viddhvAtha hayAMz cAsya zuklaM vastraM samAdade 04*1116_07 duryodhanaM ca balavAn bANair vivyAdha saptabhiH 04*1116_08 taM sa viddhvA hayAMz cAsya pItaM vastraM samAdade 04*1116_09 droNaM kRpaM ca balavAn somadattaM jayadratham 04*1116_10 bhUrizravasam indrAbhaM zakuniM ca mahAratham 04*1116_11 tribhis tribhiH sa viddhvA tu duHzAsanamukhAn api 04*1116_12 vividhAni ca vastrANi mahArhANy AjahAra saH 04*1116_13 dvAbhyAM zarAbhyAM viddhvA tu tathAcAryasutaM raNe 04*1116_14 cApaM chitvA vikarNasya nIle cAdatta vAsasI % 4.64.31 % After 31, T % G1.2 ins.: 04*1117_01 tasmai dAsyAmi tAM putrIM grAmAMz caiva tu hATakAn 04*1117_02 sphuritaM kaTisUtraM ca strIsahasrazatAni ca % 4.64.34 % After 34ab, % S ins.: 04*1118_01 saha putreNa mAtsyasya mantrayitvA dhanaMjayaH 04*1118_02 ity evaM brUhi rAjAnaM virATasya yudhiSThiram 04*1118_03 ity uktvA sahasA pArthaH pravizyAntaHpuraM zubham % After line 1, T1 ins.: 04*1119_01 AmantrayitvA kaunteyam uttaro vAkyam abravIt 04*1119_02 iti rAjJaH pravakSyAmi dharmarAjaM yudhiSThiram % 4.64.37 % For 36-37, S subst.: 04*1120_01 itikartavyatAM sarve mantrayitvA tu pANDavAH 04*1120_02 nyavasaMz caiva tAM rAtriM pANDavA dharmavatsalAH 04*1120_03 putreNa saha mAtsyas tu saMprahRSTo narAdhipaH 04*1120_04 tAM rAtrim avasad dhImAn samAzvastena cetasA % 4.65.1 % After % 1ab, K2 (partly corrupt) ins.: 04*1121_01 svamantriteti vijJAya harSeNotphullalocanAH 04*1121_02 virATasya sabhAM jagmus te tIrNA vratam uttamam 04*1121_03 jagRhuz ca tathA sarvaM rAjJo dharmasutasya ca 04*1121_04 samaye te tu taM dRSTvA cArjunaz chatram Adade 04*1121_05 cAmaraM bhImasenena mAdreyau ca varAyudhAn 04*1121_06 varaM tAmbUlasaMpUrNaM draupadI ca svabhAjanam 04*1121_07 yayau tasya sutA hRSTA paracaryAkRte sthitAH % 4.65.4 % After 4ab, T G ins.: 04*1122_01 tasyAM rAtryAM vyatItAyAM prAtaHkRtyaM samApya ca 04*1122_02 gosuvarNAdikaM dattvA brAhmaNebhyo yathAvidhi % D7 ins. % after 4: D4, after 5ab: D5.6, after 1124*: 04*1123_01 acintayat katham ime sabhAm Agamya bhUSitAH 04*1123_02 atiSThan devasaMkAzAH katham anvAvizann iha % 4.65.5 % After 5ab, D4 % ins. 1123*; while B4 D5.6 S ins.: 04*1124_01 rAjaveSAn upAdAya pArthivo vismito 'bhavat 04*1124_02 kim idaM ko vidhis tv eSa bhayArta iva pArthivaH % Thereafter D5.6 ins. 1123* (cf. v.l. 4); while % S ins.: 04*1125_01 puruSapravarAn dRSTvA viSAdam agaman nRpaH % On the other hand, after 5ab, D10 ins.: 04*1126_01 rAjAsanagataM dRSTvA nRpatir vismito 'bhavat % D10 cont.: B4 ins. after 1124*: S1 K B5 Dn % D1-3.7-9.11.12, after 5ab: D4-6, after 1123*: 04*1127_01 muhUrtam iva ca dhyAtvA saroSaH pRthivIpatiH % 4.65.8 % After 8, N ins.: 04*1128_01 eSa vigrahavAn dharma eSa vIryavatAM varaH 04*1128_02 eSa buddhyAdhiko loke tapasAM ca parAyaNam 04*1128_03 eSo 'stravic ca saMgrAme trailokye sacarAcare 04*1128_04 na caivAnyaH pumAn vetti na vetsyati kadA cana 04*1128_05 na devA nAsurAH ke cin na manuSyA na rAkSasAH 04*1128_06 gandharvayakSapravarAH kiMnarAH samahoragAH 04*1128_07 dIrghadarzI mahAtejAH paurajAnapadapriyaH 04*1128_08 pANDavAnAm atiratho yajJadharmaparo vazI 04*1128_09 maharSikalpo rAjarSis triSu lokeSu vizrutaH 04*1128_10 balavAn dhRtimAn saumyaH satyavAdI jitendriyaH 04*1128_11 dhanaiz ca saMcayaiz caiva zakravaizravaNopamaH 04*1128_12 yathA manur mahAtejA lokAnAM parirakSitA 04*1128_13 evam eSa mahAtejAH prajAnugrahakArakaH % 4.65.9 % After 9ab, D4.7 ins.: 04*1129_01 asya prabhAvAt sarve 'pi bhrAtaro 'mI vayaM nRpa 04*1129_02 mahAprabhAvasaMyuktA mahAbalaparAkramAH 04*1129_03 asyaiva tapasAsmAkaM prabhAvAH santy anekazaH 04*1129_04 vinAsya manujais tulyA vayaM sarve bhavAma bhoH 04*1129_05 yAvad etasya cAdezaM tiSThAmo vayam AdRtAH 04*1129_06 pAlayantaH surais tAvad abhipUjyatamAz ca ha % 4.65.12 % After 12, S ins.: 04*1130_01 vAjinAM ca zataM rAjan sahasrANy anvayus tadA % 4.65.17 % After 17ab, D4 (corrupt) ins.: 04*1131_01 mUkamimmiNirogyAdIn dIneDavyaddhirAdikAn % 4.65.21 % After 21, D4 (om. lines 7-8).7 ins.: 04*1132_01 chalena yAvad ripubhiH satyapAzena bandhitaH 04*1132_02 abhUt tAvan manuSyeSu sarvasAdhAraNo hy ayam 04*1132_03 trayodazamavarSasya naSTacaryAvrataM tv idam 04*1132_04 pAritaM tvatsamakSaM vai tan nistIrNo 'dya pANDavaH 04*1132_05 yathAvad vratacIrNo 'yaM meghamadhyAd yathA raviH 04*1132_06 bhavet pratApAsahyas tu tadvat pazyainam apy aho 04*1132_07 yogyas tv ayaM narapatir manye zakrAsanasya ca 04*1132_08 tasmAn mA vismayas te 'stu na mRSA prabravImi te % 4.66.5 % After 5, S ins.: 04*1133_01 hiDimbaM ca bakaM caiva kirmIraM ca jaTAsuram 04*1133_02 hatvA niSkaNTakaM cakre araNyaM sarvataH sukham % 4.66.8 % After 8, S (which om. % 9) ins.: 04*1134_01 drupadasya priyA putrI dhRSTadyumnasya cAnujA 04*1134_02 agnikuNDAt samudbhUtA draupadIty avagamyatAm 04*1134=02 bhImaH 04*1134_03 astrajJo durlabhaH kaz cit kevalaM pRthivImanu 04*1134_04 dhanuHspRzAM tathA zreSThaH kaunteyo 'yaM dhanaMjayaH 04*1134_05 etena khANDavaM yasya akAmasya zatakratoH 04*1134_06 dagdhaM nAgavanaM caiva saha nAgair narAdhipa 04*1134_07 varSaM ca zaravarSeNa vAritaM durjayena vai 04*1134_08 karam AhAritAH sarve pArthivAH pRthivIpate 04*1134_09 strIveSaM kRtavAn eSa tava rAjan nivezane 04*1134_10 bRhannaLeti yAm Ahur arjunaM jayatAM varaM % 4.66.11 % B4.5 D9 ins. after 11cd: D4.7.8, after the % repetition of 11cd: D5, after 1142*: 04*1135_01 mahendrakalpasya tadA saMprahRSTatanUruhaH % N ins. after (the first occurrence of) 11 (B4.5 D1.2, % after 11ab: D9, after 1135*): 04*1136_01 punar eva tu tAn pArthAn darzayAm Asa cottaraH 04*1136=01 uttara uvAca 04*1136_02 ya eSa jAmbUnadazuddhagaura- 04*1136_03 tanur mahAsiMha iva pravRddhaH 04*1136_04 pracaNDaghoNaH pRthudIrghanetras 04*1136_05 tAmrAyatAkSaH kururAja eSaH 04*1136_06 ayaM punar mattagajendragAmI 04*1136_07 prataptacAmIkarazuddhagauraH 04*1136_08 pRthvAyatAMso gurudIrghabAhur 04*1136_09 vRkodaraH pazyata pazyatainam 04*1136_10 yas tv eSa pArzve 'sya mahAdhanuSmAJ 04*1136_11 zyAmo yuvA vAraNayUthapopamaH 04*1136_12 siMhonnatAMso gajarAjagAmI 04*1136_13 padmAyatAkSo 'rjuna eSa vIraH 04*1136_14 rAjJaH samIpe puruSottamau yau 04*1136_15 yamAvimau viSNumahendrakalpau 04*1136_16 manuSyaloke sakale samo 'sti 04*1136_17 yayor na rUpe na bale na zIle 04*1136_18 AbhyAM tu pArzve kanakottamAGgI 04*1136_19 yaiSA prabhA mUrtimatIva gaurI 04*1136_20 nIlotpalAbhA suradevateva 04*1136_21 kRSNA sthitA mUrtimatIva lakSmIH % K cont.: 04*1137=00 vaizaMpAyana uvAca 04*1137_01 evaM nivedya tAn pArthAn pANDavAn paJca bhUpateH % On % the other hand, after 1136*, B1.3 Dn D3.5.9-12 % repeat 11cd; while B2 D6 repeat (the whole of) 11. % Furthermore after 1136*, B4.5 read and D4.7.8 % repeat 11cd, which is followed by 1135*. Finally, % after 11cd (see above), D1.2 ins.: 04*1138_01 bhUtapUrvaM na kasyApi harSeNotphullalocanaH % while after the repetition of 11cd, D10 ins.: 04*1139_01 virATanRpater agre yathAdRSTaM kurUn prati % 4.66.14 % After 14ab, D1.2 ins.: 04*1140_01 tasya tatkarma vIrasya na mayA tAta tatkRtam % T G2 ins. after 14: 04*1141_01 jAyate romaharSo me saMsmRtyAsya dhanur dhvanim 04*1141_02 dhvajasya vAnaraM bhUtair AkrozantaM sahAnugaiH 04*1141_03 nAdadAnaM zarAn ghorAn na muJcantaM zarotkarAn 04*1141_04 na kArmukaM vikarSantam enaM pazyAmi saMyuge 04*1141_05 etaddhanuHpramuktAz ca zarAH puGkhAnupuGkhinaH 04*1141_06 nAlakSyeSu raNe petur nArAcA raktabhojanAH 04*1141_07 tIkSNanArAcasaMkRttazirobAhUruvakSasAm 04*1141_08 kalevarANi dRzyante yodhAnAM sAzvasAdinAm 04*1141_09 anena taTinI tatra zoNitAmbupravAhinI 04*1141_10 pravartitA bhImarUpA yAM smRtvAdyApi me manaH 04*1141_11 prakampate caNDavAyukampitA kadalI yathA % T G2 cont.: G1.3 M ins. after 14: D1.2 (both om. % lines 1-2), after 1140*: D5, (after uttara u., which % is ins. in some MSS.) before 12: D7, after 13: 04*1142_01 anena tAta vIreNa bhISmadroNamukhA rathAH 04*1142_02 duryodhanena sahitA nirjitA bhImakarmaNA 04*1142_03 ayaM dravantaM bhItaM mAM devaputro nyavArayat 04*1142_04 asya bAhubalenAsmi jIvan pratyAgataH punaH % 4.66.25 % After % 25, D4.7 ins.: 04*1143_01 pRcche 'haM kAraNaM kiM cid ucyatAM tad yathAtatham 04*1143_02 devAnAm api zaktir vo rUpaprAvartakAriNI 04*1143_03 manye 'py ahaM yathA pUrvaM rUpaM vo nAdhunA tathA 04*1143_04 yadA manuSyasAmAnyam abhUd etarhi devavat 04*1143_05 rUpaM kAntiM balaM dhairyaM guNAH sarve 'py anIdRzAH 04*1143_06 sUryAgnirudravaj jAtA yUyaM devopamAH kSaNAt 04*1143=06 yudhiSThira uvAca 04*1143_07 satyazaucatapobhir no guNaiH prItAH surA daduH 04*1143_08 dharmadurgAprabhRtayo rUpaprAvartakRdguNAn % 4.66.26 % For 15-26, S subst.: 04*1144=00 vaizaMpAyanaH 04*1144_01 (15ab) tasya tad vacanaM zrutvA matsyarAjaH pratApavAn 04*1144_02 (22ca,23) dhanaMjayaM pariSvajya pAMDavAn atha sarvazaH 04*1144_03 namaskRtvA tu rAjAnaM rAjan rAjye 'bhiSecitam 04*1144_04 (24ab) nAtRpyad darzane teSAM virATo vAhinIpatiH 04*1144_05 (24cd) saMprIyamANo rAjAnaM yudhiSThiram athAbravIt 04*1144_06 (25ab) diSTyA bhavantaH saMprAptAH sarve kuzalino vanAt 04*1144_07 (25cd) diSTyA ca caritaM kRcchram ajJAtaM tair durAtmabhiH 04*1144_08 (26ab) idaM rAjyaM ca vaH sarvaM yac cAsti vasu kiM cana 04*1144_09 (26cd) avibhaktam etad bhavatAM notkaNThAM kartum arhatha 04*1144=09 Colophon. 04*1144=09 vaizaMpAyanaH 04*1144_10 virATasya vacaH zrutvA pArthasya ca mahAtmanaH 04*1144_11 (15cd) uttaraH pratyuvAcedam abhipanno yudhiSThire 04*1144_12 (16ab) prasAdanaM prAptakAlaM pANDavasyAbhirocaye 04*1144_13 tejasvI balavAJ zUro rAjarAjezvaraH prabhuH 04*1144_14 (16cd) { uttarAM ca varArohAM pArthasyAmitrakarzana 04*1144_15 { praNipatya prayacchAmas tataH ziSTA bhavAmahe 04*1144_16 (19cd) vayaM ca sarve sAmAtyAH kuntIputraM yudhiSThiram 04*1144_17 prasAdya hy upatiSThAmo rAjan kiM karavAmahe 04*1144_18 (18a,c) rAjaMs tvam asi saMgrAme gRhItas tena mokSitaH 04*1144_19 (19a,18d) eteSAM bAhuvIryeNa gAvaz ca vijitAs tvayA 04*1144_20 kuravo nirjitA yasmAt saMgrAme 'mitatejasaH 04*1144_21 eSa tat sarvam akarot kuntIputro yudhiSThiraH 04*1144_22 (17a) arcyAH pUjyAz ca mAnyAz ca pratyuttheyAz ca pANDavAH 04*1144_23 (17b) arghyArhAz cAbhivAdyAz ca prAptakAlaM ca me matam 04*1144_24 (17cd) pUjyantAM pUjanIyAz ca mahAbhAgAz ca pANDavAH 04*1144_25 na hy ete kupitAH zeSaM kuryur AzIviSopamAH 04*1144_26 tasmAc chIghraM prapadyAmaH kuntIputraM yudhiSThiram 04*1144_27 (19e) prasAdayAma bhadraM te saha pArthair mahAtmabhiH 04*1144_28 uttarAm agrataH kRtvA ziraHsnAtAm alaMkRtAm 04*1144_29 jAnAmy aham idaM sarvam eSAM tu balapauruSam 04*1144_30 kule ca janma mahati phalgunasya ca vikramam 04*1144_31 uttarAt pANDavAJ zrutvA virATo duHkhamohitaH 04*1144_32 uttarAM cApi saMprekSya prAptakAlam acintayat 04*1144_33 tato virATaH sAmAtyaH sakalatraH sabAndhavaH 04*1144_34 uttarAm agrataH kRtvA ziraHsnAtAM kRtAJjaliH 04*1144_35 bhUmau nipatitas tUrNaM pANDavasya samIpataH 04*1144=35 virATaH 04*1144_36 prasIdatu mahArAjo dharmaputro yudhiSThiraH 04*1144_37 pracchannarUpaveSatvAn nAgnir dRSTas tRNair vRtaH 04*1144_38 zirasAbhiprapanno 'smi saputraparicArakaH 04*1144_39 (20ab) yad asmAbhir ajAnadbhir adhikSipto mahIpatiH 04*1144_40 avamatya kRtaM sarvam ayuktaM prAkRto yathA 04*1144_41 (20cd) kSantum arhati tat sarvaM dharmajJo bandhuvatsalaH 04*1144_42 yad idaM mAmakaM rASTraM puraM rAjyaM ca pArthiva 04*1144_43 sadaNDakozaM visRje tava bhRtyo 'smi pArthiva 04*1144_44 vayaM ca sarve sAmAtyA bhavantaM zaraNaM gatAH 04*1144=44 vaizaMpAyanaH 04*1144_45 taM dharmarAjaH patitaM mahItale 04*1144_46 sabandhuvargaM prasamIkSya pArthivam 04*1144_47 uvAca vAkyaM paralokadarzanaH 04*1144_48 pranaSTamanyur gatazokamatsaraH 04*1144=48 yudhiSThiraH 04*1144_49 na te bhayaM pArthiva vidyate mayi 04*1144_50 pratItarUpo 'smy anucintya mAnasam 04*1144_51 etat tvayA samyag ihopapAditaM 04*1144_52 dvijair amAtyaiH sadRzaiz ca paNDitaiH 04*1144_53 imAM ca kanyAM samalaMkRtAM bhRzaM 04*1144_54 samIkSya tuSTo 'smi narendrasattama 04*1144_55 kSAntam etan mahAbAho yan mAM vadasi pArthiva 04*1144_56 na caiva kiM cit pazyAmi vikRtaM te narAdhipa 04*1144=56 vaizaMpAyanaH 04*1144_57 (21a) tato virATaH paramAbhituSTaH 04*1144_58 (21b) sametya rAjJA samayaM cakAra 04*1144_59 (21c) rAjyaM ca sarvaM visasarja tasmai 04*1144_60 (21d) sadaNDakozaM sapuraM mahAtmA 04*1144=60 Colophon. 04*1144=60 virATaH 04*1144_61 yac ca vakSyAmi te sarvaM mA zaGkethA yudhiSThira 04*1144_62 idaM sanagaraM rASTraM savanaM savadhUjanam 04*1144_63 yuSmabhyaM saMpradAsyAmi bhokSyAmy ucchiSTam eva ca 04*1144_64 ahaM vRddhaz ciraM rAjan bhuktabhogaz ciraM sukham 04*1144_65 rAjyaM dattvA tu yuSmabhyaM pravrajiSyAmi kAnanam % 4.66.28 % After 28, S % (M4 hapl. om. line 2) ins.: 04*1145_01 vayaM vanAntarAt prAptA na te rAjyaM gRhAmahe 04*1145_02 kiM tu duryodhanAdInAM rAjJAM rAjyaM gRhAmahe % 4.67.14 % After 14, T G2.3 ins.: 04*1146_01 virATena saputreNa pUjyamAnAH samAvasan % T G2.3 cont.: G1 M (which om. 15) ins. after 14: 04*1147_01 dUtAn mitreSu sarveSu jJAtisaMbandhikeSv api 04*1147_02 preSayAm Asa kaunteyo virATaz ca mahIpatiH % 4.67.15 % For 15abcd, T G2.3 subst.: 04*1148_01 abhimanyuM samAdAya rAmeNa sahitas tadA 04*1148_02 sarvayAdavamukhyaiz ca saMvRtaH paravIrahA 04*1148_03 zaGkhadundubhinirghoSair virATanagaraM yayau % 4.67.17 % After 17ab, G1 M1.4.5 ins.: 04*1149_01 saha putrair mahAvIryair dhRSTadyumnazikhaNDibhiH % G1 M1.4.5 (which om. 17c-18b) cont.: M2 (om. % line 1) ins. after 17ab: T G2.3 ins. after 18ab (T1 % ins. line 1, for the first time, after 1149*): 04*1150_01 upaplAvyaM yayuH zIghraM pANDavArthe mahAbalAH 04*1150_02 tataH zatasahasrANi prayutAny arbudAni ca 04*1150_03 samIpam abhivartante yodhA yaudhiSThiraM balam 04*1150_04 samudram iva gharmAnte srotaHzreSThAH pRthak pRthak % 4.67.19 % After 19ab, B D (except % D1-3.8) T G2.3 ins.: 04*1151_01 pUjayAm Asa vidhivat sabhRtyabalavAhanAn % 4.67.20 % After 20cd, T1 G3 ins.: 04*1152_01 te dUtA dvArakAm etya dRSTvA vRSNIn mahArathAn 04*1152_02 UcuH prAJjalayas tatra pANDavAnAM mataM tadA % T1 G3 cont.: T2 G2 ins. after 20cd: 04*1153_01 tasmin kAle nizamyAtha dUtavAkyaM janArdanaH 04*1153_02 dayitaM svastriyaM putraM subhadrAyAH sumAnitam % 4.67.21 % After 21ab, D4.7 ins.: 04*1154_01 anye 'pi bahavaH zUrA nRpAH prItiparAyaNAH 04*1154_02 bibhyan ke 'pi samAjagmuH pANDavebhyo hitaiSiNaH % while S ins.: 04*1155_01 pradyumnaz ca mahAbAhur ulmukaz ca mahAbalaH % After 21, T G2.3 ins.: 04*1156_01 kRSNena sahitAH sarve pANDavAn draSTum AgatAH % 4.67.25 % After 25cd, D3-5.7-9 ins. a passage given in % App. I (No. 62); while T G2.3 ins.: 04*1157_01 rAjAno rAjaputrAz ca nivRtte samaye tadA 04*1157_02 yathArhaM pANDavazreSThe hy avartantAbhipUjitAH 04*1157_03 Asan prahRSTamanasaH pAribarhaM dadus tadA % T1 G3 cont.: G1 M ins. after 25cd: 04*1158=00 vaizaMpAyanaH 04*1158_01 teSu tatra sameteSu rAjAno vRSNibhiH saha % 4.67.28 % After 28, % S ins.: 04*1159_01 striyo vRddhAH kuTumbinya utsavajJAz ca maGgalaiH 04*1159_02 draupady antaHpure caiva virATasya gRhe striyaH % 4.67.31 % T1 ins. % after 31: G3, after 1162*: 04*1160_01 dhaumyo maharSibhis tatra samAdhAya ca pAvakam 04*1160_02 juhAva vidhivad vidvAn pANDavAnAM purohitaH % T1 cont.: T2 G2.3 ins. after 31: 04*1161_01 bhRGgAraM tu samAdAya sauvarNaM jalapUritam 04*1161_02 pArthasya haste sahasA satAm indIvarekSaNAm 04*1161_03 snuSArthaM prAkSipad dvAri virATo vAhinIpatiH % 4.67.33 % G M ins. after 33: % T1, after 1174*: 04*1162_01 drupadaz ca virATaz ca zikhaNDI ca mahAyazAH 04*1162_02 kAzirAjaz ca zaibyaz ca dhRSTadyumnaz ca sAtyakiH 04*1162_03 saptaite 'kSauhiNIpAlA yajvAno bhUridakSiNAH 04*1162_04 parivArya pANDavaM sarve nivezaM cakrire tadA % 4.67.34 % After % 34, T1 ins.: 04*1163_01 dhaumyaH ziSyaiH parivRto bhAnumAn iva razmibhiH % T1 cont.: G M ins. after 34: 04*1164_01 tato vivAho vavRdhe sphItaH sarvaguNAnvitaH 04*1164_02 saubhadrasyAdbhutaz caiva pitus tava pitus tadA % G2.3 cont.: T2 ins. after 34: 04*1165_01 dhaumyaH ziSyaiH parivRto juhAvAgnau vidhAnataH 04*1165_02 agniM pradakSiNaM kurvan saubhadraH pANim agrahIt % Thereafter G2.3 repeat 32c-33b. Then G2.3 cont.: % T1 G1 M ins. after 1164*: 04*1166_01 tataH pArthAya saMhRSTo mAtsyarAjo dhanaM mahat % 4.67.35 % After 35, D1.2.3 % T G2.3 ins.: 04*1167_01 prAdAn matsyapatir hRSTaH kanyAdhanam anuttamam % T1 G2.3 cont.: G1 M ins. after 35: 04*1168_01 pAribarhaM ca pArthasya pradadau matsyapuMgavaH 04*1168_02 kRSNena saha kaunteyaH pratyagRhNAt prabhUtavat % On the other hand, B D (except D1-3.8.10) ins.: % after 35: 04*1169_01 hutvA samyak samiddhAgnim arcayitvA dvijanmanaH 04*1169_02 rAjyaM balaM ca kozaM ca sarvam AtmAnam eva ca % B4 D4-7.9 cont.: 04*1170_01 nyavedayan pANDavebhyo virATaH prItimAMs tadA % 4.67.37 % After 37, T2 % G3 ins.: 04*1171_01 paTTavAsAMsi citrANi dAsIdAsAn bahUn dadau % T2 G3 cont.: T1 G2 ins. after 37: 04*1172_01 nAgarAn prItibhir divyais tarpayAm Asa bhUpatiH % On the other hand, N ins. after 37: 04*1173_01 bhojanAni ca hRdyAni pAnAni vividhAni ca % 4.67.38 % After 38, T G2.3 ins.: 04*1174_01 purohitair amAtyaiz ca paurair jAnapadair api 04*1174_02 virATanRpatiH zrImAn saubhadrAyAbhimanyave 04*1174_03 tAM sutAm uttarAM dattvA mumude paramaM tadA % Thereafter T1 ins. 1162*, and cont.: 04*1175_01 evaM vRtte vivAhe tu pArthasUnoH paraMtapa 04*1175_02 purAd bahir upaplAvya USuH pANDusutAs tadA % T1 cont.: T2 G2.3 ins. after 1174*: G1 M, after 38: 04*1176=00 janamejayaH 04*1176_01 vRtte vivAhe hRSTAtmA yad uvAca yudhiSThiraH 04*1176_02 tat sarvaM kathayasveha kRtavanto yad uttaram % After the colophon, K1 ins.: 04*1177_01 caturtham etad vipulaM vairATaM parvavarNanam 04*1177_02 atrApi parisaMkhyAtA adhyAyAnAM mahAtmanA 04*1177_03 saptaSaSTir atho pUrNA zlokAnAm api me zRNu 04*1177_04 zlokAnAM dve sahasre tu trINi zlokazatAni ca 04*1177_05 parvaNy asmin samAkhyAtaM saMkhyAnaM paramarSiNA 04*1177_06 virATaparve deyAni vAsAMsi vividhAni ca % Then it cont.: 04*1178_01 kRtvA vivAhaM tu kurupravIrAs 04*1178_02 tadAbhimanyor muditasya pakSAH 04*1178_03 vizramya catvAry uSasaH pratItAH 04*1178_04 sabhAM virATasya tato 'bhijagmuH %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % Book 04, Appendix I passages %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % M1 ins. after 4.1.1: M2.4.5, after 4.1.3: D4, % after 4.1.4: T1 G, after 9*: 04_001=0000 vaizaMpAyanaH 04_001_0001 dharmeNa te 'bhyanujJAtAH pANDavAH satyavikramAH 04_001_0002 ajJAtavAsaM vatsyantaz channA varSaM trayodazam 04_001_0003 upopavizya vidvAMsaH snAtakAH saMzitavratAH 04_001_0004 ye tadbhaktA vasanti sma vanavAse tapasvinaH 04_001_0005 tAn abruvan mahAtmAnaH ziSTAH prAJjalayas tadA 04_001_0006 abhyanujJApayiSyantas tadvivAsaM dhRtavratAH 04_001_0007 viditaM bhavatAM sarvaM dhArtarASTrair yathA vayam 04_001_0008 chadmanA hRtarAjyAz ca niHsvAz ca bahuzaH kRtAH 04_001_0009 uSitAz ca vane vAsaM yathA dvAdaza vatsarAn 04_001_0010 bhavadbhir eva sahitA vanyAhArA dvijottamAH 04_001_0011 ajJAtavAsasamayaM zeSaM varSaM trayodazam 04_001_0012 tad vatsyAmo vayaM channAs tad anujJAtum arhatha 04_001_0013 duryodhanaz ca duSTAtmA karNaz ca sahasaubalaH 04_001_0014 jAnanto viSamaM kuryur asmAsv atyantavairiNaH 04_001_0015 yuktAcArAz ca yuktAz ca kSaye svasya janasya ca 04_001_0016 durAtmanAM hi kas teSAM vizvAsaM gantum arhati 04_001_0017 api nas tad bhaved bhUyo yad vayaM brAhmaNaiH saha 04_001_0018 samasteSv eva rASTreSu svarAjyaM sthApayemahi 04_001_0019 ity uktvA duHkhazokArtaH zucir dharmasutas tadA 04_001_0020 saMmUrchito 'bhavad rAjA sAzrukaNTho yudhiSThiraH 04_001_0021 tam athAzvAsayan sarve brAhmaNA bhrAtRbhiH saha 04_001_0022 atha dhaumyo 'bravId vAkyaM mahArthaM nRpatiM tadA 04_001_0023 rAjan vidvAn bhavAn dAntaH satyasaMdho jitendriyaH 04_001_0024 naivaMvidhAH pramuhyanti narAH kasyAM cid Apadi 04_001_0025 devair apy ApadaH prAptAz channaiz ca bahubhis tadA 04_001_0026 tatra tatra sapatnAnAM nigrahArthaM mahAtmabhiH 04_001_0027 indreNa niSadhaM prApya giriprasthAzrame tadA 04_001_0028 channenoSya kRtaM karma dviSatAM balanigrahe 04_001_0029 diteH putrair hRte rAjye devarAjo 'tiduHkhitaH 04_001_0030 brAhmaNaM toSayiSyaMz ca brahmarUpaM nidhAya ca 04_001_0031 prasAdAd brahmaNo rAjan diteH putrAn mahAbalAn 04_001_0032 nirjitya tarasA zatrUn punar lokAJ jugopa ha 04_001_0033 viSNunAzmagiriM prApya tadAdityAM nivatsyatA 04_001_0034 garbhe vadhArthaM daityAnAm ajJAtenoSitaM ciram 04_001_0035 proSya vAmanarUpeNa pracchannaM brahmacAriNA 04_001_0036 baler yathA hRtaM rAjyaM vikramais tac ca te zrutam 04_001_0037 aurveNa vasatA channam Urau brahmarSiNA tadA 04_001_0038 yat kRtaM tAta lokeSu tac ca sarvaM zrutaM tvayA 04_001_0039 pracchannaM cApi dharmajJa hariNA vRtranigrahe 04_001_0040 vajraM pravizya zakrasya yat kRtaM tac ca te zrutam 04_001_0041 hutAzanena yac cApaH pravizya channam AsatA 04_001_0042 vibudhAnAM hitaM karma kRtaM tac cApi te zrutam 04_001_0043 tathA vivasvatA tAta channenottamatejasA 04_001_0044 nirdagdhAH zatravaH sarve vasatA gavi varSazaH 04_001_0045 viSNunA vasatA cApi gRhe dazarathasya ca 04_001_0046 dazagrIvo hataz channaM saMyuge bhImakarmaNA 04_001_0047 evam ete mahAtmAnaH pracchannAs tatra tatra ha 04_001_0048 ajayaJ chAtravAn mukhyAMs tathA tvam api jeSyasi 04_001_0049 iti dhaumyena dharmajJo vAkyaiH saMpariharSitaH 04_001_0050 zAstrabuddhiH punar bhUtvA vyaSTambhata yudhiSThiraH 04_001_0051 athAbravIn mahAbAhur bhImaseno mahAbalaH 04_001_0052 rAjAnaM balinAM zreSTho girA saMpariharSayan 04_001_0053 avekSaya mahArAja tava gANDIvadhanvanA 04_001_0054 dharmAnugatayA buddhyA na kiM cit sAhasaM kRtam 04_001_0055 sahadevo mayA nityaM nakulaz ca nivAritaH 04_001_0056 zaktau vidhvaMsane teSAM zatrughnau bhImavikramau 04_001_0057 na vayaM vartma hAsyAmo yasmin yokSyati no bhavAn 04_001_0058 tad vidhattAM bhavAn sarvaM kSipraM jeSyAmahe parAn 04_001_0059 ity ukte bhImasenena brAhmaNAH paramAziSaH 04_001_0060 prayujyApRcchya bharatAn yathAsvAn prayayur gRhAn 04_001_0061 sarve vedavido mukhyA yatayo munayas tadA 04_001_0062 AzIr uktvA yathAnyAyaM punardarzanakAGkSiNaH 04_001_0063 te tu bhRtyAz ca dUtAz ca zilpinaH paricArakAH 04_001_0064 anujJApya yathAnyAyaM punardarzanakAGkSiNaH 04_001_0065 saha dhaumyena vidvAMsas tathA te paJca pANDavAH 04_001_0066 utthAya prayayur vIrAH kRSNAm AdAya bhArata 04_001_0067 krozamAtram atikramya tasmAd vAsAn nimittataH 04_001_0068 zvobhUte manujavyAghrAz channavAsArtham udyatAH 04_001_0069 pRthak zAstravidaH sarve sarve mantravizAradAH 04_001_0070 saMdhivigrahakAlajJA mantrAya samupAvizan 04_001=0070 Colophon. % The above passage is nothing more than % (the S version of) the last adhy. of our Aranyaka. % After the colophon S begins a new adhy. (2) with % 8*, followed in T1 G by a repetition of 5ab, a repe- % tition which suggests that the passage is misplaced % in S; cf. Lüders, Ueber die Grantharecension, p. 54. % After 4.5.14, K2 ins.: 04_002_0001 eSA zamI pApaharA sadaiva 04_002_0002 yAtrotsavAnAM vijayAya hetuH 04_002_0003 atrAyudhAnAM kRtasaMniveze 04_002_0004 kRtArthakAmA jayamaGgalaM ca 04_002_0005 pradakSiNIkRtya zamIlatAM te 04_002_0006 praNamya cAnarcur atha pravIrAH 04_002_0007 mRtpiNDam AdAya nijAJcalena 04_002_0008 sUtiM cakAra prathamaM kirITI 04_002_0009 zamI zamayate pApaM zamI zamayate ripUn 04_002_0010 zamI zamayate rogAJ chamI sarvArthasAdhanA 04_002_0011 rAmaH sItAM samAdAya tvatprasAdAc chamItale 04_002_0012 kRtakRtyaH pure prAptaH prasAdAt te tathAstu me % After 4.5.24, S ins.: 04_003_0001 AyudhAni kalApAMz ca gadAz ca vipulAs tathA 04_003_0002 tAni sarvANi saMnahya vAsobhiH pariveSTya ca 04_003_0003 Aruhya yAvad etAni nidhAtuM vihagair vRtAm 04_003_0004 zamIm Aruhya mahatIM nikSipAmy AyudhAni naH 04_003=0004 vaizaMpAyanaH 04_003_0005 sa hi dharmeNa dharmAtmA tadA ghoratare vane 04_003_0006 araNIparvaNaH kAle varadattaH paraMtapaH 04_003_0007 tAny AyudhAny upAdAya kuntIputro yudhiSThiraH 04_003_0008 sa vacaH puruSavyAghraH provAca madhurAkSaram 04_003_0009 yudhiSThiraH zucir bhUtvA manasAbhipraNamya ca 04_003=0009 yudhiSThiraH 04_003_0010 brahmANam indraM varadaM kuberaM varuNAnilau 04_003_0011 rudraM yamaM ca viSNuM ca somArkau dharmam eva ca 04_003_0012 pRthivIm antarikSaM ca dizaz copadizas tathA 04_003_0013 vasUMz ca marutaz caiva jvalanaM cAtitejasam 04_003_0014 divAcarA rAtricarANi cApi 04_003_0015 yAnIha bhUtAny anukIrtitAni 04_003_0016 tebhyo namaskRtya ca suvratebhyaH 04_003_0017 praNamya teSAM zaraNaM gato 'ham 04_003_0018 sarvAyudhAnIha mahAbalAni 04_003_0019 nyAsaM mahAdevasamIpato vai 04_003_0020 nyasyAmy ahaM vAyusamIpataz ca 04_003_0021 vanaspatInAM ca saparvatAnAm 04_003_0022 eSa nyAso mayA dattaH sUryasomAnilAntike 04_003_0023 mahyaM pArthAya vA deyaM pUrNe varSe trayodaze 04_003_0024 nedaM bhIme pradAtavyam ayaM kruddho vRkodaraH 04_003_0025 amarSAn nityasaMrabdho dhRtarASTrasutAn prati 04_003_0026 apUrNakAle praharet krodhasaMjAtamatsaraH 04_003_0027 punaH pravezo naH syAt tu vanavAsAya sarvathA 04_003_0028 samaye paripUrNe tu dhArtarASTrAn nihanmahe 04_003_0029 eSa cArthaz ca dharmaz ca kAmaH kIrtiH kulaM yazaH 04_003_0030 mamAyattam idaM sarvaM jIvitaM ca na saMzayaH 04_003=0030 vaizaMpAyanaH 04_003_0031 so 'vatIrya mahAprAjJaH pANDavaH satyavikramaH 04_003_0032 bhImaM kaNThe pariSvajya cAnunIya narAdhipaH 04_003_0033 daivatebhyo namaskRtvA zamIM kRtvA pradakSiNam 04_003_0034 nagaraM gantum AyAtAH sarve te bhrAtaraH saha % The Durgastava. % (A) % After 4.5.29, D2 (marg.) ins.: 04_004A_0001 tatra te vai mahAtmAno durgAM bhaktipuraskRtAH 04_004A_0002 smarantaH pUjayAM cakrur devIM durgavinAzinIm 04_004A_0003 sA pUjitA tadA sarvaiH pANDavaiz ca samAhitaiH 04_004A_0004 prasannA vAg uvAcAtha smayantI viyati sthitA 04_004A_0005 na bhetavyaM mahAbhAgA durgam etat tariSyatha 04_004A_0006 kRtISNA * * * * * AyudhAny upalapsyatha 04_004A_0007 tIrNapratijJAH sudhiyaH zatrUn api vijeSyatha 04_004A_0008 ity uktvAntarhitA sadyaH pANDavA vismayaM yayuH % (B) % After 4.5.29, D6 ins.: 04_004B=0000 vaizaMpAyana uvAca 04_004B_0001 virATanagaraM ramyaM pravizann eva bhUpate 04_004B_0002 stunoti manasA devIM kuntIputro yudhiSThiraH 04_004B_0003 bhrAtRbhiH sahito rAjaMs tavaiva prapitAmahaH 04_004B_0004 duHkhazokena saMtapto draupadyA saha bhArata 04_004B_0005 kRtAJjalipuTo bhUtvA vanavAsAd vinirgataH 04_004B_0006 bhaktyA paramayA yukto durgAM durgatinAzinIm 04_004B_0007 mahiSAsuradarpaghnIM sarvalokanamaskRtAm 04_004B_0008 zailarAjasutAM gaurIM varadAm abhayapradAm % Cf. Lüders, Ueber die Grantharecension, p. 55, f.n. 2. % (C) % D4.10 ins. after 4.5.30: D5, after adhy. 5: 04_004C_0001 virATanagaraM ramyaM gacchamAno yudhiSThiraH 04_004C_0002 tuSTAva manasA devIM durgAM tribhuvanezvarIm 04_004C_0003 yazodAgarbhasaMbhUtAM devasya bhaginIM priyAm 04_004C_0004 nandagopakule jAtAM maGgalyAM kulavardhinIm 04_004C_0005 kaMsavidrAvaNakarIm asurANAM kSayaMkarIm 04_004C_0006 zilAtalasamutkSiptAm AkAzAntaragAminIm 04_004C_0007 vAsudevaM smarantIM ca divyAM mAyAkarIM varAm 04_004C_0008 bhArAvataraNe puNye ye smaranti sadA zivAm 04_004C_0009 tAn vai tArayate pApAt paGke gAm iva durbalAm 04_004C_0010 oM namo 'stu varade devi kumAri priyadarzane 04_004C_0011 bAlabhAvAsurendrANi ghaNTAlI vikaTotkaTe 04_004C_0012 caturbhuje caturvaktre caturdaMSTre mahAsuri 04_004C_0013 mahAdevi maheSvAse jayanti vijayaprade 04_004C_0014 bhUtarAtri mahAraudre cASTamInavamIpriye 04_004C_0015 kapile piGgale jvAle hiraNyakanakaprade 04_004C_0016 zazisUryamahAbhAge vidyujjvalitakuNDale 04_004C_0017 meruvindhyAntaragate apsarogaNasevite 04_004C_0018 kAli kAli mahAkAli khaDgakhaTvAGgadhAriNi 04_004C_0019 trizUlavarade devi trinetre bhuvanezvari 04_004C_0020 devi devAz ca pUjanti pUrNamAsIM caturdazIm 04_004C_0021 so 'haM rAjyaparibhraSTas tv azaktaz ca vizeSataH 04_004C_0022 ahaM zaraNam Apannas tava devi surezvari 04_004C_0023 trAhi mAM padmapatrAkSi satyena svAminI bhava 04_004C=0023 zrIdevI uvAca 04_004C_0024 zRNu vatsa mahAbAho saMgrAme vijayas tava 04_004C_0025 matprasAdAd vinirmukto hatvA kauravavAhinIm 04_004C_0026 niSkaNTakaM kRtaM rAjyaM bhokSyase bhrAtRbhiH saha 04_004C_0027 iti guhyatamaM stotraM pavitraM pApanAzanam 04_004C_0028 kIrtayiSyanti ye lokA na teSAM vidyate bhayam 04_004C_0029 saMgrAme zatrusaMbAdhe vivAde caurasaMkaTe 04_004C_0030 prasthAne vA praveze vA yaH kaz cin mAM smariSyati 04_004C_0031 tasyAhaM sarvakAryANi sAdhayiSyAmi pANDava 04_004C=0031 vaizaMpAyana uvAca 04_004C_0032 ity uktvA pANDavaM devI tatraivAntaradhIyata % In D5.10, the passage is followed by a colophon % (adhy no.: D5 6). % (D) % The Vulgate Version. % After adhy. 5, Dn D7 (om. lines 23-27, 31-42, % 44-47, 51, 60-67).11.12 T2 ins. the foll. adhy.: 04_004D=0000 vaizaMpAyana uvAca 04_004D_0001 virATanagaraM ramyaM gacchamAno yudhiSThiraH 04_004D_0002 astuvan manasA devIM durgAM tribhuvanezvarIm 04_004D_0003 yazodAgarbhasaMbhUtAM nArAyaNavarapriyAm 04_004D_0004 nandagopakule jAtAM maGgalyAM kulavardhinIm 04_004D_0005 kaMsavidrAvaNakarIm asurANAM kSayaMkarIm 04_004D_0006 zilAtaTavinikSiptAm AkAzaM prati gAminIm 04_004D_0007 vAsudevasya bhaginIM divyamAlyavibhUSitAm 04_004D_0008 divyAmbaradharAM devIM khaDgakheTakadhAriNIm 04_004D_0009 stotuM pracakrame bhUyo vividhaiH stotrasaMbhavaiH 04_004D_0010 Amantrya darzanAkAGkSI rAjA devIM sahAnujaH 04_004D_0011 namo 'stu varade kRSNe kumAri brahmacAriNi 04_004D_0012 bAlArkasadRzAkAre pUrNacandranibhAnane 04_004D_0013 caturbhuje caturvaktre pInazroNipayodhare 04_004D_0014 mayUrapicchavalaye keyUrAGgadadhAriNi 04_004D_0015 bhAsi devi yathA padmA nArAyaNaparigrahaH 04_004D_0016 svarUpaM brahmacaryaM ca vizadaM tava khecari 04_004D_0017 kRSNacchavisamA kRSNA saMkarSaNasamAnanA 04_004D_0018 bibhratI vipulau bAhU zakradhvajasamucchrayau 04_004D_0019 pAtrI ca paGkajI ghaNTI strIvizuddhA ca yA bhuvi 04_004D_0020 pAzaM dhanur mahAcakraM vividhAny AyudhAni ca 04_004D_0021 kuNDalAbhyAM supUrNAbhyAM karNAbhyAM ca vibhUSitA 04_004D_0022 candravispardhinA devi mukhena tvaM virAjase 04_004D_0023 mukuTena vicitreNa kezabandhena zobhinA 04_004D_0024 bhujaMgAbhogavAsena zroNisUtreNa rAjatA 04_004D_0025 vibhrAjase cAbaddhena bhogeneveha mandaraH 04_004D_0026 dhvajena zikhipicchAnAm ucchritena virAjase 04_004D_0027 kaumAraM vratam AsthAya tridivaM pAvitaM tvayA 04_004D_0028 tena tvaM stUyase devi tridazaiH pUjyase 'pi ca 04_004D_0029 trailokyarakSaNArthAya mahiSAsuranAzini 04_004D_0030 prasannA me surazreSThe dayAM kuru zivA bhava 04_004D_0031 jayA tvaM vijayA caiva saMgrAme ca jayapradA 04_004D_0032 mamApi vijayaM dehi varadA tvaM ca sAMpratam 04_004D_0033 vindhye caiva nagazreSThe tava sthAnaM hi zAzvatam 04_004D_0034 kAli kAli mahAkAli sIdhumAMsapazupriye 04_004D_0035 kRtAnuyAtrA bhUtais tvaM varadA kAmacAriNi 04_004D_0036 bhArAvatAre ye ca tvAM saMsmariSyanti mAnavAH 04_004D_0037 praNamanti ca ye tvAM hi prabhAte tu narA bhuvi 04_004D_0038 na teSAM durlabhaM kiM cit putrato dhanato 'pi vA 04_004D_0039 durgAt tArayase durge tat tvaM durgA smRtA janaiH 04_004D_0040 kAntAreSv avasannAnAM magnAnAM ca mahArNave 04_004D_0041 dasyubhir vA niruddhAnAM tvaM gatiH paramA nRNAm 04_004D_0042 jalaprataraNe caiva kAntAreSv aTavISu ca 04_004D_0043 ye smaranti mahAdevi na ca sIdanti te narAH 04_004D_0044 tvaM kIrtiH zrIr dhRtiH siddhir hrIr vidyA saMtatir matiH 04_004D_0045 saMdhyA rAtriH prabhA nidrA jyotsnA kAntiH kSamA dayA 04_004D_0046 nRNAM ca bandhanaM mohaM putranAzaM dhanakSayam 04_004D_0047 vyAdhiM mRtyuM bhayaM caiva pUjitA nAzayiSyasi 04_004D_0048 so 'haM rAjyAt paribhraSTaH zaraNaM tvAM prapannavAn 04_004D_0049 praNataz ca yathA mUrdhnA tava devi surezvari 04_004D_0050 trAhi mAM padmapatrAkSi satye satyA bhavasva naH 04_004D_0051 zaraNaM bhava me durge zaraNye bhaktavatsale 04_004D_0052 evaM stutA hi sA devI darzayAm Asa pANDavam 04_004D_0053 upagamya tu rAjAnam idaM vacanam abravIt 04_004D=0053 devy uvAca 04_004D_0054 zRNu rAjan mahAbAho madIyaM vacanaM prabho 04_004D_0055 bhaviSyaty acirAd eva saMgrAme vijayas tava 04_004D_0056 mama prasAdAn nirjitya hatvA kauravavAhinIm 04_004D_0057 rAjyaM niSkaNTakaM kRtvA bhokSyase medinIM punaH 04_004D_0058 bhrAtRbhiH sahito rAjan prItiM prApsyasi puSkalAm 04_004D_0059 matprasAdAc ca te saukhyam ArogyaM ca bhaviSyati 04_004D_0060 ye ca saMkIrtayiSyanti loke vigatakalmaSAH 04_004D_0061 teSAM tuSTA pradAsyAmi rAjyam Ayur vapuH sutam 04_004D_0062 pravAse nagare cApi saMgrAme zatrusaMkaTe 04_004D_0063 aTavyAM durgakAntAre sAgare gahane girau 04_004D_0064 ye smariSyanti mAM rAjan yathAhaM bhavatA smRtA 04_004D_0065 na teSAM durlabhaM kiM cid asmi&l loke bhaviSyati 04_004D_0066 idaM stotravaraM bhaktyA zRNuyAd vA paTheta vA 04_004D_0067 tasya sarvANi kAryANi siddhiM yAsyanti pANDavAH 04_004D_0068 matprasAdAc ca vaH sarvAn virATanagare sthitAn 04_004D_0069 na prajJAsyanti kuravo narA vA tannivAsinaH 04_004D=0069 vaizaMpAyana uvAca 04_004D_0070 ity uktvA varadA devI yudhiSThiram ariMdamam 04_004D_0071 rakSAM kRtvA ca pANDUnAM tatraivAntaradhIyata 04_004D=0071 Colophon. % (E) % After adhy. 5, ins. the foll. adhy.: 04_004E=0000 vaizaMpAyana uvAca 04_004E_0001 virATanagaraM ramyaM gacchamAno yudhiSThiraH 04_004E_0002 stUyamAnas tadA devIM durgAM tribhuvanezvarIm 04_004E_0003 yazodAgarbhasaMbhUtAM nArAyaNabalipriyAm 04_004E_0004 nandagopakule jAtAM mAGgalyAM kulavardhanIm 04_004E_0005 kaMsavidrAvaNakarIm asurANAM nibarhaNIm 04_004E_0006 zilAtale samAkSiptAm AkAzAntaragAminIm 04_004E_0007 vAsudevaM ca smaratIM divyAM mAyAdharAM varAm 04_004E_0008 bhArAvataraNe puNye ye smaranti sadA zivAm 04_004E_0009 tAn vai tArayate pApAt paGke gAm iva durbalAm 04_004E_0010 stotraM pracakrame bhUyo vividhaiH stotrasaMbhavaiH 04_004E_0011 Amantrya darzanAkAGkSI devIM rAjA sahAnujaH 04_004E_0012 namo 'stu varade devi kumAri priyadarzane 04_004E_0013 bAlabAlA surendrANAM ghaNTAli vighaTotkaTe 04_004E_0014 caturbhuje caturvaktre caturdaMSTre mahAsuri 04_004E_0015 mahAdevi maheSvAse jayazrIvijayaprade 04_004E_0016 bhUtarAtri mahAraudre aSTamInavamIpriye 04_004E_0017 kapile piGgale jvAle hiraNyakanakaprade 04_004E_0018 zazisUryasamAbhAse vidyujjvalitakuNDale 04_004E_0019 meruvindhyAntaragate apsarogaNasevite 04_004E_0020 kAli kAli mahAkAli khaDgakheTakadhAriNi 04_004E_0021 trizUlavarade devi trinetre bhuvanezvari 04_004E_0022 devi tvaM pUjyase devi pUrNamAsIM caturdazIm 04_004E_0023 so 'haM rAjyaparibhraSTas tvadbhaktaz ca vizeSataH 04_004E_0024 ahaM zaraNam Apannas tava devi surezvari 04_004E_0025 trAhi mAM padmapatrAkSi satyena svAminI bhava 04_004E=0025 zrIdevy uvAca 04_004E_0026 zRNu vatsa mahAbAho saMgrAme vijayas tava 04_004E_0027 matprasAdAd vinirmukto jitvA kauravavAhinIm 04_004E_0028 niSkaNTakaM kRtaM rAjyaM bhokSyase bhrAtRbhiH saha 04_004E_0029 idaM ca me guhyatamaM pavitraM pApanAzanam 04_004E_0030 kIrtayiSyanti ye bhaktyA na teSAM vidyate bhayam 04_004E_0031 prasthAne vA praveze vA yaH kaz cin mAM kariSyati 04_004E_0032 tasyAhaM sarvakAryANi sAdhayiSyAmi pANDava 04_004E_0033 ity uktvA pANDavaM devI tatraivAntaradhIyata 04_004E=0033 Colophon. % (F) % D6 (besides inserting version B after 4.5.29) % ins. after adhy. 5, on a suppl. fol., the foll. adhy.: 04_004F=0000 vaizaMpAyana uvAca 04_004F_0001 virATanagaraM ramyaM gacchamAno yudhiSThiraH 04_004F_0002 tuSTAva sa tadA devIM durgAM tribhuvanezvarIm 04_004F_0003 zilAtaTavinikSiptAm AkAzatalagAminIm 04_004F_0004 vAsudevasya bhaginIM divyamAlAvibhUSitAm 04_004F_0005 yazodAgarbhasaMbhUtAM devasya bhaginIM priyAm 04_004F_0006 nandagopakule jAtAM durgAM tribhuvanezvarIm 04_004F_0007 kaMsavidrAvaNakarIm asurANAM kSayaMkarIm 04_004F_0008 divyAmbaradharAM devIM khaDgakheTakadhAriNIm 04_004F_0009 stotuM pracakrame bhUyo vividhaiH stotrasaMbhavaiH 04_004F_0010 Amantrya darzanAkAGkSI devIM rAjA sahAnujaH 04_004F_0011 namo 'stu varade kRSNe kaumAravratacAriNi 04_004F_0012 bAlArkasadRzacchAye pUrNacandranibhAnane 04_004F_0013 caturbhuje tanumadhye pInazroNipayodhare 04_004F_0014 mayUrapicchacchatre ca cakrAsigadadhAriNi 04_004F_0015 bhAsi devi yathA padmA nArAyaNaparigrahaH 04_004F_0016 surUpaM brahmacaryaM te aviruddhaM ca ceSTitam 04_004F_0017 bhArAvatAriNIM puNyAM ye smaranti sadA zivAm 04_004F_0018 tAn vai tArayase pApAt paGke gAm iva durbalAm 04_004F_0019 kRSNavismayavicchAyA saMkarSaNanibhAnanA 04_004F_0020 bibhratI vipulau bAhU zakradhvajam ivocchritau 04_004F_0021 trizAkhaM zUlam udyamya dAnavAn vinikRntasi 04_004F_0022 pAdau nUpurakeyUrair ghaNTAbharaNabhUSitau 04_004F_0023 vasAmedAnvitaM vastraM pItenorasi vAsasA 04_004F_0024 zazirazmiprakAzena hAreNorasi lambinA 04_004F_0025 taptakAJcanavarNAbhyAM kuNDalAbhyAM virAjatA 04_004F_0026 candrabimbasamena tvaM mukheneha virAjase 04_004F_0027 mukuTena vicitreNa kezabandhena zobhase 04_004F_0028 bhujagAbhogakalpena zroNisUtreNa rAjatA 04_004F_0029 bhrAjase cAvabaddhena nAgeneva hi mandaraH 04_004F_0030 kaumAravratam AsthAya tridivaM pAlitaM tvayA 04_004F_0031 tena tvaM pUjyase devi RSibhiH pUjyase sadA 04_004F_0032 surezvari mahAdevi mahiSAsuranAzini 04_004F_0033 prapanno 'haM surazreSThe dayAM kuru zivA bhava 04_004F_0034 jayA tvaM vijayA caiva saMgrAme vijayapradA 04_004F_0035 bhaviSyasi ca suprItA vartasva mama sAMpratam 04_004F_0036 vindhye caiva nagazreSThe tatra sthAnaM hi zAzvatam 04_004F_0037 kAli kAli mahAkAli sIdhumAMsavasApriye 04_004F_0038 vadAsthitA tvaM bhUtAnAM bhaktAnAM kAmadAyini 04_004F_0039 bhayatrastA * ye ca tvAM saMsmariSyanti mAnavAH 04_004F_0040 praNamanti ca ye nityaM teSAM ca varadA bhava 04_004F_0041 na teSAM durlabhaM kiM cit putrato dhanato 'pi ca 04_004F_0042 durgAt tArayase nityaM tena durgA smRtA varA 04_004F_0043 kAntAreSv api magnAnAM magnAnAM ca mahArNave 04_004F_0044 dasyubhiH saMnidhAnAnAM tvaM gatiH paramA bhava 04_004F_0045 jalaprataraNe caiva kAntAreSv aTavISu ca 04_004F_0046 saMsmariSyanti ye devIM nAvasIdanti te narAH 04_004F_0047 saMdhyA rAtriH prabhA nidrA jyotsnA kSAntiH kSamA dayA 04_004F_0048 yeSAM bandhavadhaklezaM putradAradhanakSayam 04_004F_0049 vyAdhimRtyubhayaM caiva pUjitA nAzayiSyasi 04_004F_0050 so 'haM rAjyAt paribhraSTaH zaraNaM tvAm upAgataH 04_004F_0051 praNataz ca tathA mUrdhnA tava devi surezvari 04_004F_0052 trAhi padmapalAzAkSi satye satyA bhavasva naH 04_004F_0053 zaraNaM me duHkhadurge zaraNAgatavatsale 04_004F_0054 paraM stutA hi sA devI darzayAm Asa pANDavam 04_004F_0055 upagamya ca rAjAnaM vacanaM cedam abravIt 04_004F=0055 zrIdevy uvAca 04_004F_0056 zRNu rAjan mahAbAho zraddadhasva ca me vacaH 04_004F_0057 bhaviSyaty acirAd eva saMgrAme vijayas tava 04_004F_0058 kSobhayiSyasi saMprAptAM sametAM kuruvAhinIm 04_004F_0059 rAjyaM niSkaNTakaM kRtvA bhokSyase medinIM punaH 04_004F_0060 bhrAtRbhiH sahito rAjan dhRtiM prApsyasi puSkalAm 04_004F_0061 matprasAdAc ca te saukhyam ArogyaM ca bhaviSyati 04_004F_0062 ye ca mAM kIrtayiSyanti loke vigatamatsarAH 04_004F_0063 teSAM tuSTiM pradAsyAmi rAjyam Ayur balaM sutAn 04_004F_0064 grAme vA nagare vAtha saMgrAme zatrusaMkaTe 04_004F_0065 aTavyAM durgakAntAre samudre girigahvare 04_004F_0066 ye smariSyanti mAM rAjan yathAhaM bhavatA smRtA 04_004F_0067 teSAM na durlabhaM kiM cid asmi&l loke bhaviSyati 04_004F_0068 idaM stotravaraM puNyaM zRNuyAd vA paTheta vA 04_004F_0069 tasya sarvANi kAryANi siddhiM yAsyanti pANDava 04_004F_0070 matprasAdAc ca te sarve virATavasatiM sthitAH 04_004F_0071 na prajJAsyanti kuravo narA vA tatra vAsinaH 04_004F=0071 vaizaMpAyana uvAca 04_004F_0072 ity uktvA sA tadA devI yudhiSThiram ariMdamam 04_004F_0073 rakSAM kRtvA ca pANDUnAM tatraivAntaradhIyata 04_004F=0073 Colophon. % (G) % After adhy. 5, D9 ins. the foll. adhy.: 04_004G=0000 vaizaMpAyana uvAca 04_004G_0001 virATanagaraM ramyaM gacchamAno yudhiSThiraH 04_004G_0002 astuvan manasA devIM durgAM tribhuvanezvarIm 04_004G_0003 yazodAgarbhasaMbhUtAM nArAyaNavarapriyAm 04_004G_0004 nandagopakule jAtAM maGgalyAM kulavardhanIm 04_004G_0005 kaMsavidrAvaNakarIm asurANAM bhayaMkarIm 04_004G_0006 zilAtaTavinikSiptAm AkAzAntaragAminIm 04_004G_0007 vAsudevasya bhaginIM divyamAlyavibhUSitAm 04_004G_0008 divyAmbaradharAM devIM khaDgakheTakadhAriNIm 04_004G_0009 stotuM pracakrame bhUyo vividhaiH stotrasaMbhavaiH 04_004G_0010 Amantrya darzanAkAGkSI rAjA devIM sahAnujaH 04_004G_0011 namo 'stu varade kRSNe kaumAravratacAriNi 04_004G_0012 bAlArkasadRzacchAye pUrNacandranibhAnane 04_004G_0013 caturbhuje caturvaktre pInazroNipayodhare 04_004G_0014 mayUrapicchavalaye gadAcakrAsidhAriNi 04_004G_0015 namaste 'mbujapatrAkSi namaste tridazArcite 04_004G_0016 surAriNi namas tubhyaM namaH pazupatipriye 04_004G_0017 daityadAnavadarpaghnI daityadAnavapUjite 04_004G_0018 zailarAjasute devi namas te vindhyavAsini 04_004G_0019 sarvapraharaNopete sarvajJe sarvage dhruve 04_004G_0020 ajite vijaye bhadre bhadrakAli raNapriye 04_004G_0021 kRSNe devi namas tubhyaM namaH kaiTabhamardini 04_004G_0022 namo gAyatri sAvitri namas te jAtavedasi 04_004G_0023 vAgIzvari namas tubhyaM menakAyAH sute namaH 04_004G_0024 zaMkarArdhazarIrasthe namas te viSNupUjite 04_004G_0025 namo brahmANi rudrANi namo nArAyaNapriye 04_004G_0026 namas trailokyavikhyAte namas te 'marapUjite 04_004G_0027 padmakiJjalkavarNAbhe cArupadmanibhAnane 04_004G_0028 mahAsiMharathArUDhe mahAzArdUlavAhini 04_004G_0029 mahendrANi namas tubhyaM namas te bhaktavatsale 04_004G_0030 mahiSAsuradarpaghni kaMsAsurabhayaMkari 04_004G_0031 kAlarAtri mahArAtri yazaskari zubhAnane 04_004G_0032 kaumAraM vratam AsthAya tridivaM pAlitaM tvayA 04_004G_0033 tena tvaM stUyase devi tridazaiH pUjyase 'pi ca 04_004G_0034 surezvari mahAdevi mahiSAsuraghAtini 04_004G_0035 prasannA mAM surazreSThe dayAM kuru zivA bhava 04_004G_0036 jayA tvaM vijayA tvaM ca saMgrAme vijayapradA 04_004G_0037 bhaviSyasi susaMprItA varadA bhava sAMpratam 04_004G_0038 vindhyAcale nagazreSThe tava sthAnaM hi zAzvatam 04_004G_0039 kAli kAli mahAkAli sIdhumAMsavasApriye 04_004G_0040 trailokyamAtar janani mameha varadA bhava 04_004G_0041 bhArAvataraNe ye tvAM saMsmariSyanti mAnavAH 04_004G_0042 praNamanti ca ye nityaM prabhAte ca narA bhuvi 04_004G_0043 na teSAM durlabhaM kiM cit putrato dhanato 'pi ca 04_004G_0044 durgAt tArayase nityaM tena durgA smRtA purA 04_004G_0045 kAntAreSv avasannAnAM magnAnAM ca mahArNave 04_004G_0046 dasyubhiH saMniruddhAnAM tvaM gatiH paramA nRNAm 04_004G_0047 jalaprataraNe devi kAntAreSv aTavISu ca 04_004G_0048 ye smaranti mahAdevIM naiva sIdanti te narAH 04_004G_0049 tvaM kIrtiH zrIr dhRtiH siddhir hrIr vidyA saMtatir matiH 04_004G_0050 saMdhyA rAtriH prabhA nidrA jyotsnA kAntiH kSamA dayA 04_004G_0051 nRNAM bandhavadhaklezaM putradAradhanakSayam 04_004G_0052 vyAdhimRtyubhayaM ghoraM pUjitA nAzayiSyasi 04_004G_0053 so 'haM rAjyaparibhraSTaH zaraNaM tvAm upAgataH 04_004G_0054 praNataz ca tathA mUrdhnA caraNau te surezvari 04_004G_0055 trAhi mAM padmapatrAkSi satye satyA bhavasva naH 04_004G_0056 zaraNaM bhava me durge zaraNye bhaktavatsale 04_004G_0057 ApanmahArNave ghore asmin viSamadurgame 04_004G_0058 dustare trAhi mAM bhadre parakIyanivezane 04_004G_0059 yathA na jAnAti naro 'tra kaz cid 04_004G_0060 yudhiSThiro 'trAvasatIti durge 04_004G_0061 tathA kuru svargasadAM variSThe 04_004G_0062 tvaccArupAdAbjapuraH sthito 'ham 04_004G_0063 duHkhAnvito 'haM pralapAmi durge 04_004G_0064 unmattavad dInamanA nirAzaH 04_004G_0065 prasIda durge mama sAnujasya 04_004G_0066 samIhitaM tat kurute namo 'stu 04_004G_0067 evaM stutA tadA devI darzayAm Asa pANDavam 04_004G_0068 upasaMgamya rAjAnaM vacanaM cedam abravIt 04_004G=0068 devy uvAca 04_004G_0069 04_004G_0070 zRNu rAjan mahAbAho madIyaM vacanaM prabho 04_004G_0071 bhaviSyaty acirAd eva saMgrAme vijayas tava 04_004G_0072 kSobhayiSyasi saMprAptAM samastAM kuruvAhinIm 04_004G_0073 rAjyaM niSkaNTakaM kRtvA bhokSyase pRthivIM punaH 04_004G_0074 bhrAtRbhiH sahito vIra vRddhiM prApsyasi puSkalAm 04_004G_0075 matprasAdAc ca te saukhyam ArogyaM ca bhaviSyati 04_004G_0076 ye ca mAM kIrtayiSyanti loke vigatamatsarAH 04_004G_0077 teSAM tuSTiM pradAsyAmi rAjyam Ayur balaM sutAn 04_004G_0078 pravAse nagare vApi saMgrAme zatrusaMkaTe 04_004G_0079 aTavyAM durgakAntAre sAgare girigahvare 04_004G_0080 ye smariSyanti mAM rAjan yathAhaM bhavatA smRtA 04_004G_0081 na teSAM durlabhaM kiM cid asmi&l loke bhaviSyati 04_004G_0082 idaM stotravaraM bhaktyA zRNuyAd vA paTheta vA 04_004G_0083 tasya sarvANi kAryANi siddhiM yAsyanti pANDava 04_004G_0084 matprasAdAc ca vaH sarvAn virATanagare sthitAn 04_004G_0085 naiva jJAsyanti kuravo narA vA tannivAsinaH 04_004G=0085 vaizaMpAyana uvAca 04_004G_0086 ity uktvA sA tadA devI yudhiSThiram ariMdamam 04_004G_0087 rakSAM kRtvA ca pANDUnAM tatraivAntaradhIyata 04_004G=0087 Colophon. % After vaisam. (v.l. of vaisam. u.) of 4.6.1,S ins.: 04_005_0001 tatas tu te puNyatamAM zivAM zubhAM 04_005_0002 maharSigandharvaniSevitodakAm 04_005_0003 trilokakAntAm avatIrya jAhnavIm 04_005_0004 RSIMz ca devAMz ca pitqn atarpayan 04_005_0005 varapradAnaM hy anucintya pArthivo 04_005_0006 hutAgnihotraH kRtajapyamaGgalaH 04_005_0007 dizaM tathaindrIm abhitaH prapedivAn 04_005_0008 kRtAJjalir dharmam upAhvayac chanaiH 04_005=0008 yudhiSThiraH 04_005_0009 varapradAnaM mama dattavAn pitA 04_005_0010 prasannacetA varadaH prajApatiH 04_005_0011 jalArthino me tRSitasya sodarA 04_005_0012 mayA prayuktA vivizur jalAzayam 04_005_0013 nipAtitA yakSavareNa te vane 04_005_0014 mahAhave vajrabhRteva dAnavAH 04_005_0015 mayA ca gatvA varado 'bhitoSito 04_005_0016 vivakSatA praznasamuccayaM guruH 04_005_0017 sa me prasanno bhagavAn varaM dadau 04_005_0018 pariSvajaMz cAha tathaiva sauhRdAt 04_005_0019 vRNISva yad vAJchasi pANDunandana 04_005_0020 sthito 'ntarikSe varado 'smi pazya mAm 04_005_0021 sa vai mayokto varadaH pitA prabhuH 04_005_0022 sadaiva me dharmaratA matir bhavet 04_005_0023 ime ca jIvantu mamAnujAH prabho 04_005_0024 vayaz ca rUpaM ca balaM tathApnuyuH 04_005_0025 kSamA ca kIrtiz ca yatheSTato bhaved 04_005_0026 vrataM ca satyaM ca samAptir eva ca 04_005_0027 varo mamaiSo 'stu yathAnukIrtito 04_005_0028 na tan mRSA devavaro yad abravIt 04_005=0028 vaizaMpAyanaH 04_005_0029 sa vai dvijAtis taruNas tridaNDabhRt 04_005_0030 kamaNDalUSNISadharo 'nvajAyata 04_005_0031 suraktamAJjiSThavarAmbaraH zikhI 04_005_0032 pavitrapANir dadRze tad adbhutam 04_005_0033 tathaiva teSAm api dharmacAriNAM 04_005_0034 yathepsitA hy AbharaNAmbarasrajaH 04_005_0035 kSaNena rAjann abhavan mahAtmanAM 04_005_0036 prazastadharmAgryaphalAbhikAGkSiNAm 04_005_0037 navena rUpeNa vizAM patir vRtaH 04_005_0038 svadharmarUpeNa tathA pratApavAn % T G M1 (om. lines 12-16) ins. after 4.8.7ab: % M2-5 ins. after 4.8.7 (for transpositions and % omissions in M2-5 see below): 04_006_0001 strIbhiz ca puruSaiz cApi sarvataH parivAritAm 04_006_0002 virATabhAryA tAM devIM kAruNyAj jAtasaMbhramA 04_006_0003 apreSayat samIpasthAH striyo vRddhAz ca tatparAH 04_006_0004 apanIya tataH sarvA Anayadhvam ihaiva tAm 04_006_0005 yadA dRSTA mayA sAdhvI kampate me manas tadA 04_006_0006 tasmAc chIghram ihAnAyya darzayadhvaM yadIcchatha 04_006_0007 tAs tathoktA upAgamya draupadIM parisaMgatAm 04_006_0008 AnIya sarvathA tv enAm abruvan madhurAM giram 04_006_0009 bhadre tvAM draSTum icchantI sudeSNA harmyabhUtale 04_006_0010 sthitA tadarthaM hi vayaM tvatsamIpam ihAgatAH 04_006_0011 atha sA chinnapaTTAbhyAM valkalAjinasaMvRtA 04_006_0012 rAjavezma upAgamya yatrAgramahiSI sthitA 04_006_0013 sudeSNAm agamat kRSNA rAjabhAryAM yazasvinIm 04_006_0014 kRSNAn kezAn mRdUn dIrghAn samudgrathyAyatekSaNA 04_006_0015 kuJcitAgrAn susUkSmAMs tAn darzanIyAn nibadhya ca 04_006_0016 jugUha dakSiNe pArzve mRdUn asitalocanA 04_006_0017 sA pravizya virATasya draupady antaHpurAM zubhA 04_006_0018 hrIniSedhAnvitA bAlA kampamAnA lateva sA 04_006_0019 abhigamya ca suzroNI sarvalakSaNasaMyutA 04_006_0020 dadarzAvasthitAM haime pIThe ratnaparicchade 04_006_0021 raktasUkSmAMzukadharAM meghe saudAminIm iva 04_006_0022 nAnAvarNavicitrAM ca sarvAbharaNabhUSitAm 04_006_0023 subhrUM sukezIM suzroNIM kubjavAmanamadhyagAm 04_006_0024 bahupuSpopakIrNAyAM bhUmyAM vedim ivAdhvare 04_006_0025 sudeSNAM rAjamahiSIM sarvAlaMkArabhUSitAm 04_006_0026 zrImatIM rAjaputrINAM zatena parivAritAm 04_006_0027 tAH sarvA draupadIM dRSTvA saMtaptAH paramAGganAH 04_006_0028 tvaritAz copatasthus tAH sahasotthAya cAsanAt 04_006_0029 nirIkSamANAs tAH sarvAH zacIM devIm ivAgatAm 04_006_0030 gUDhagulphAM varArohAM kRSNAM tAmrAyatekSaNAm 04_006_0031 atisarvAnavadyAGgIM natagAtrIM sumadhyamAm 04_006_0032 nahrasvAM nAtimahatIM jAtAM bahutRNe vane 04_006_0033 RzyarohIm ivAnindyAM sukezIM mRgalocanAm 04_006_0034 tAM mRgIm iva vitrastAM yUthabhraSTAm iva dvipAm 04_006_0035 lakSmIm iva vizAlAkSIM vidyAm iva yazasvinIm 04_006_0036 rohiNIm iva tArANAM dIptAm agnizikhAm iva 04_006_0037 pArvatIm iva rudrANIM velAm iva mahodadheH 04_006_0038 sulabhAm iva nAgInAM mRgINAm iva kiMnarIm 04_006_0039 gaGgAm iva vizuddhAGgIM zAradIm iva zarvarIm 04_006_0040 tAm acintyatamAM loke ilAm iva yazasvinIm 04_006_0041 sAvitrIm iva durdharSAM brAhmyA lakSmyA samanvitAm 04_006_0042 sudeSNA paryapRcchat tAM vismayotphullalocanA 04_006_0043 kA tvaM sarvAnavadyAGgI kuto 'si tvam ihAgatA 04_006_0044 kasya vA tvaM vizAlAkSi kiM vA te karavANy aham % After 4.8.19ab, S ins.: 04_007_0001 kRSNA kamalapatrAkSI sA me prANasamA sakhI 04_007_0002 na cAhaM ciram icchAmi kva cid vastuM zubhAnane 04_007_0003 vrataM kilaitad asmAkaM kuladharmo 'yam IdRzaH 04_007_0004 yo hy asmAkaM hared dravyaM dezaM vasanam eva vA 04_007_0005 na kroddhavyaM kilAsmAbhir asmad gurur aroSaNaH 04_007_0006 sAhaM vanAni durgANi tIrthAni ca sarAMsi ca 04_007_0007 zailAMz ca vividhAn ramyAn saritaz ca samudragAH 04_007_0008 bhartRzokaparItAGgI bhartRsabrahmacAriNI 04_007_0009 vicarAmi mahIM durgAM yatra sAyaMnivezanA 04_007_0010 vIrapatnI yadA devI caramANeSu bhartRSu 04_007_0011 sAhaM vivatsA vidhinA gandhamAdanaparvatAt 04_007_0012 zRNomi tava sauzIlyaM bhartur madhurabhASiNi 04_007_0013 mAhAtmyaM ca tataH zrutvA brAhmaNAnAM samIpataH 04_007_0014 tvAm upasthAtum icchAmi tataz cAham ihAgatA 04_007_0015 guravo mama dharmaz ca vAyuH zakras tathAzvinau 04_007_0016 teSAM prasAdAc ca na mAM kaz cid dharSayate pumAn % For 4.9.1-4ab, S subst.: 04_008=0000 vaizaMpAyanaH 04_008_0001 athAparo 'dRzyata vai zazI yathA 04_008_0002 huto havirbhir hi yathAdhvare zikhI 04_008_0003 tathA samAlakSyata cArudarzanaH 04_008_0004 prakAzavAn sUrya ivAciroditaH 04_008_0005 tam AvrajantaM sahadevam agraNIr 04_008_0006 nRpo virATo nacirAt samaikSata 04_008_0007 praikSanta taM tatra pRthak samAgatAH 04_008_0008 sabhAsadaH sarvamanoharaprabham 04_008_0009 yuvAnam AyAntam amitrakarzanaM 04_008_0010 pramuktam abhrAd iva candramaNDalam 04_008_0011 yaSTyA pramANAnvitayA sudarzanaM 04_008_0012 dAmAni pAzaM ca nibaddhya pRSThataH 04_008_0013 mauJjIM ca tantrIM mahatIM susaMhitAM 04_008_0014 bAlaiz ca dAmair bahubhiH samAvRtAm 04_008_0015 sa cApi rAjAnam uvAca vIryavAn 04_008_0016 kuruSva mAM pArthiva goSv avasthitam 04_008_0017 mayA hi guptAH pazavo bhavantu te 04_008_0018 pranaSTanidrAH prabhavo 'smi ballavaH 04_008_0019 na zvApadebhyo na ca rogato bhayaM 04_008_0020 na cApi tAsAm uta taskarAd bhayam 04_008_0021 payaHprabhUtA bahulA nirAmayA 04_008_0022 bhavanti gAvaH subhRtA narAdhipa 04_008_0023 nizamya rAjA sahadevabhASitaM 04_008_0024 nirIkSya mAdrIsutam abhyanandata 04_008_0025 uvAca tuSTo muditena cetasA 04_008_0026 na ballavatvaM tvayi vIra lakSaye 04_008_0027 dhairyAd vapuH kSAtram iveha te dRDhaM 04_008_0028 prakAzate kauravavaMzajasya vA 04_008_0029 nApaNDiteyaM tava dRzyate tanur 04_008_0030 bhaveha rAjye mama mantradharmabhRt 04_008_0031 prazAdhi matsyAn saharAjakAn imAn 04_008_0032 bRhaspatiH zakrayutAn ivAmarAn 04_008_0033 balaM ca me rakSa suveSa sarvazo 04_008_0034 gRhANa khaDgaM pratirUpam AtmanaH 04_008_0035 anIkakarNAgradharo balasya me 04_008_0036 prabhur bhavAn astu gRhANa kArmukam 04_008_0037 virATarAjJAbhihitaH kurUttamaH 04_008_0038 prazasya rAjAnam abhipraNamya ca 04_008_0039 uvAca matsyapravaraM mahAmatiH 04_008_0040 zRNuSva rAjan mama vAkyam uttamam 04_008_0041 bAlo hy ahaM jAtivizeSadUSitaH 04_008_0042 kuto 'dya me nItiSu yuktamantritA 04_008_0043 svakarmatuSTAz ca vayaM narAdhipa 04_008_0044 prazAdhi mAM gAH parirakSaNe 'nagha % After 4.10.4, S ins.: 04_009=0000 virATaH 04_009_0001 gajendralIlo mRgarAjagAmI 04_009_0002 vRSekSaNo devasutogratejAH 04_009_0003 pInAMsabAhuH kanakAvadAtaH 04_009_0004 ko 'yaM naro me nagaraM praviSTaH 04_009_0005 kim eSa devendrasutaH kim eSa 04_009_0006 brahmAtmajo vA kim ayaM svayaMbhUH 04_009_0007 umAsuto vaizravaNAtmajo vA 04_009_0008 prekSyainam AsId iti me pratarkaH 04_009=0008 vaizaMpAyanaH 04_009_0009 sabhAm atikramya ca vAsavopamo 04_009_0010 nirIkSyamANo bahubhiH samAgataiH 04_009_0011 sa tatra rAjAnam amitrahAbravId 04_009_0012 bRhannalAhaM naradeva nartanA 04_009_0013 veNIM prakuryAM rucire ca kuNDale 04_009_0014 grathe srajaH prAvaraNAni saMhare 04_009_0015 snAnaM raceyaM vimRje ca darpaNaM 04_009_0016 vizeSakeSv eva ca kauzalaM mama 04_009_0017 klIbeSu bAleSu jaleSu nartane 04_009_0018 zikSApradAneSu ca yogyatA mama 04_009_0019 karomi veNISu ca puSpapUrakAn 04_009_0020 na me striyaH karmaNi kauzalAdhikAH 04_009_0021 tam abravIt prAMzum udIkSya vismito 04_009_0022 virATarAjopasRtaM mahAyazAH % After 4.12.16ab, S (G1 om. lines 1-6) ins.: 04_010_0001 avAGmukhAz ca bhItAz ca mallAz cAnye vicetasaH 04_010_0002 vyasutvam apare caiva vAJchantIva pravihvalAH 04_010_0003 gAM praveSTum ivecchanti khaM gantum iva cotthitAH 04_010_0004 trastAH zAntA viSaNNAGgA niHzabdA vihvalekSaNAH 04_010_0005 virATarAjamallAs te bhagnacittA hataprabhAH 04_010_0006 mallendranihatAH sarve na kiM cit pravadanti te 04_010_0007 malla udvIkSya tAn mallAMs trastAn vAkyam uvAca ha 04_010_0008 AgataM mallarAjaM mAM kRtsne pRthivimaNDale 04_010_0009 siMhavyAghragajaiH sArdhaM krIDantaM viddhi bhUpate 04_010_0010 mallendrasya vacaH zrutvA baladarpasamanvitam 04_010_0011 virATo vIkSya tAn mallAMs trastAn vAkyam uvAca ha 04_010_0012 anena saha mallena ko yoddhuM zaktimAn naraH 04_010_0013 tato yudhiSThiro 'vAdIc chrutvA matsyapater vacaH 04_010_0014 asti mallo mahArAja mayA dRSTo yudhiSThire 04_010_0015 anena saha mallena yoddhuM zaknoti bhUpate 04_010_0016 yo 'sau mallo mayA dRSTaH pUrvaM yaudhiSThire pure 04_010_0017 so 'yaM mallo vasaty eSa rAjaMs tava mahAnase 04_010_0018 yudhiSThiravacaH zrutvA vyaktam Aheti pArthivaH 04_010_0019 so 'py athAhUyatAM kSipraM yoddhuM mallena saMsadi 04_010_0020 bhImaseno virATena AhUtaz coditas tadA 04_010_0021 yoddhuM tato 'bravId vAkyaM yoddhuM zaknomi bhUpate 04_010_0022 narendra te prabhAvena zriyA zaktyA ca zAsanAt 04_010_0023 anena saha mallena yoddhuM rAjendra zaknuyAm 04_010_0024 yudhiSThirakRtaM jJAtvA zriyA tava vizAM pate 04_010_0025 mahAdevasya bhaktyA ca taM mallaM pAtayAmy aham 04_010_0026 codito bhImasenas tu mallam AhUya maNDale % N ins. after 4.12.20: T2, after line 2 of 253*: 04_011_0001 tatas tau narazArdUlau bAhuyuddhe samIyatuH 04_011_0002 vIrau paramasaMhRSTAv anyonyajayakAGkSiNau 04_011_0003 AsIt subhImaH saMpAto vajraparvatayor iva 04_011_0004 ubhau paramasaMhRSTau balenAtibalAv ubhau 04_011_0005 anyonyasyAntaraM prepsU parasparajayaiSiNau 04_011_0006 ubhau paramasaMhRSTau mattAv iva mahAgajau 04_011_0007 kRtapratikRtaiz citrair bAhubhiz ca susaMkaTaiH 04_011_0008 saMnipAtAvadhUtaiz ca pramAthonmathanais tathA 04_011_0009 kSepaNair muSTibhiz caiva varAhoddhUtanisvanaiH 04_011_0010 talair vajranipAtaiz ca prasRSTAbhis tathaiva ca 04_011_0011 zalAkAnakhapAtaiz ca pAdoddhUtaiz ca dAruNaiH 04_011_0012 jAnubhiz cAzmanirghoSaiH zirobhiz cAvaghaTTitaiH 04_011_0013 tad yuddham abhavad ghoram azastraM bAhutejasA 04_011_0014 balaprANena zUrANAM samAjotsavasaMnidhau 04_011_0015 arajyata janaH sarvaH sotkruSTaninadotthitaH 04_011_0016 balinoH saMyuge rAjan vRtravAsavayor iva 04_011_0017 prakarSaNAkarSaNayor abhyAkarSavikarSaNaiH 04_011_0018 AkarSatur athAnyonyaM jAnubhiz cAbhijaghnatuH 04_011_0019 tataH zabdena mahatA bhartsayantau parasparam 04_011_0020 vyUDhoraskau dIrghabhujau niyuddhakuzalAv ubhau 04_011_0021 bAhubhiH samasajjetAm AyasaiH parighair iva % B D (except D1.2.4.8) T2 ins. after 4.13.10: % K2, after 4.14.1: 04_012_0001 kA tvaM kasyAsi kalyANi kuto vA tvaM varAnane 04_012_0002 prAptA virATanagaraM tattvam AcakSva zobhane 04_012_0003 rUpam agryaM tathA kAntiH saukumAryam anuttamam 04_012_0004 kAntyA vibhAti vaktraM te zazAGka iva nirmalam 04_012_0005 netre suvipule subhru padmapatranibhe zubhe 04_012_0006 vAkyaM te cArusarvAGgi parapuSTarutopamam 04_012_0007 evaMrUpA mayA nArI kA cid anyA mahItale 04_012_0008 na dRSTapUrvA suzroNi yAdRzI tvam anindite 04_012_0009 lakSmIH padmAlayA kiM tvam atha bhUtiH sumadhyame 04_012_0010 hrIH zrIH kIrtir atho kAntir AsAM kA tvaM varAnane 04_012_0011 atIva rUpiNI kiM tvam anaGgAGgavihAriNI 04_012_0012 atIva bhrAjase subhru prabhevendor anuttamA 04_012_0013 api cekSaNapakSmANaM smitajyotsnopamaM zubham 04_012_0014 divyAMzurazmibhir vRttaM divyakAntimanoramam 04_012_0015 nirIkSya vaktracandraM te lakSmyAnupamayA yutam 04_012_0016 kRtsne jagati ko neha kAmasya vazago bhavet 04_012_0017 hArAlaMkArayogyau tu stanau cobhau suzobhanau 04_012_0018 sujAtau sahitau lakSmyA pInau vRttau nirantarau 04_012_0019 kuDmalAmburuhAkArau tava subhru payodharau 04_012_0020 kAmapratodAv iva mAM tudataz cAruhAsini 04_012_0021 valIvibhaGgacaturaM stanabhAravinAmitam 04_012_0022 karAgrasaMmitaM madhyaM tavedaM tanumadhyame 04_012_0023 dRSTvaiva cAru jaghanaM saritpulinasaMnibham 04_012_0024 kAmavyAdhir asAdhyo mAm apy AkrAmati bhAmini 04_012_0025 jajvAla cAgnimadano dAvAgnir iva nirdayaH 04_012_0026 tvatsaMgamAbhisaMkalpavivRddho me dahaty ayam 04_012_0027 AtmapradAnavarSeNa saMgamAmbhodhareNa ca 04_012_0028 zamayasva varArohe jvalantaM manmathAnalam 04_012_0029 maccittonmAdanakarA manmathasya zarotkarAH 04_012_0030 tvatsaMgamAzAnizitAs tIvrAH zazinibhAnane 04_012_0031 mahyaM vidArya hRdayam idaM nirdayavegitAH 04_012_0032 praviSTA hy asitApAGgi pracaNDAz caNDadAruNAH 04_012_0033 atyunmAdasamArambhAH prItyunmAdakarA mama 04_012_0034 AtmapradAnasaMbhogair mAm uddhartum ihArhasi 04_012_0035 citramAlyAmbaradharA sarvAbharaNabhUSitA 04_012_0036 kAmaM prakAmaM seva tvaM mayA saha vilAsini 04_012_0037 nArhasIhAsukhaM vastuM sukhArhA sukhavarjitA 04_012_0038 prApnuhy anuttamaM saukhyaM mattas tvaM mattagAmini 04_012_0039 svAdUny amRtakalpAni peyAni vividhAni ca 04_012_0040 pibamAnA manojJAni ramamANA yathAsukham 04_012_0041 bhogopacArAn vividhAn saubhAgyaM cApy anuttamam 04_012_0042 pAnaM piba mahAbhAge bhogaiz cAnuttamaiH zubhaiH % After 267* (cf.v.l.4.13.12), S ins.: 04_013_0001 devaM prapadye zaraNaM vRSadhvajaM 04_013_0002 trilocanaM dakSamakhapraNAzanam 04_013_0003 haraM bhavaM sthANum umApatiM prabhuM 04_013_0004 tvayAdya me subhru dadAtu saMgamam 04_013_0005 tvayA samAgamya tu cArulocane 04_013_0006 SaDAnanaM dvAdazadIptalocane 04_013_0007 varaM varArhaM varadaM varezvaraM 04_013_0008 vareNa tuSTo varagAtri toSaye 04_013_0009 ayaM tu rAjA parasainyavAraNaH 04_013_0010 syAlapriyatvAn mama cAdya bhAmini 04_013_0011 kariSyate kAmam ayaM yatheSTato 04_013_0012 hy anIkakarNAgradharo 'smi tasya vai 04_013_0013 aprApya tu tvAm aham adya zobhane 04_013_0014 zriyaM samRddhAm iva pApam Acaran 04_013_0015 vrajeyam indrasya nivezanaM zubhe 04_013_0016 tvayA visRSTo hy apunarbhavAM gatim 04_013_0017 priyAMz ca dArAn sasutAn kulaM dhanaM 04_013_0018 yazaz ca kIrtir hy atha vApi jIvitam 04_013_0019 tyajAmi sarvaM sukRtaM ca yat kRtaM 04_013_0020 priye tvadarthaM ca jijIviSAmy aham 04_013_0021 apArayantaM bata zokam udyataM 04_013_0022 samudravegopamam AturaM bhRzam 04_013_0023 bhajasva mAm adya zubhena cetasA 04_013_0024 yathA na zuSye na patAmy acetanaH 04_013_0025 yathA na gaccheyam ahaM yamakSayaM 04_013_0026 tathA kuruSvAdya vizAlalocane 04_013_0027 ahaM hi kAnte tvadadhInajIvitas 04_013_0028 tvayA viyukto na ciraM jijIviSe 04_013=0028 Colophon. 04_013=0028 vaizaMpAyanaH 04_013_0029 evam uktAnavadyAGgI kIcakena durAtmanA 04_013_0030 draupadI tam uvAcedaM sairandhrIveSadhAriNI % Then follows 4.13.13. % After 4.13.16, K2 B Dn D3.5-7.10-12 ins.: 04_014=0000 vaizaMpAyana uvAca 04_014_0001 evam uktas tu sairandhryA kIcakaH kAmamohitaH 04_014_0002 jAnann api sudurbuddhiH paradArAbhimarSaNe 04_014_0003 doSAn bahUn prANaharAn sarvalokavigarhitAn 04_014_0004 provAcedaM sudurbuddhir draupadIm ajitendriyaH 04_014_0005 nArhasy evaM varArohe pratyAkhyAtuM varAnane 04_014_0006 mAM manmathasamAviSTaM tvatkRte cAruhAsini 04_014_0007 pratyAkhyAya hi mAM bhIru vazagaM priyavAdinam 04_014_0008 nUnaM tvam asitApAGgi pazcAttApaM kariSyasi 04_014_0009 ahaM hi subhru rAjyasya kRtsnasyAsya sumadhyame 04_014_0010 prabhur vAsayitA caiva vIrye cApratimaH kSitau 04_014_0011 pRthivyAM matsamo nAsti kaz cid anyaH pumAn iha 04_014_0012 rUpayauvanasaubhAgyair bhogaiz cAnuttamaiH zubhaiH 04_014_0013 sarvakAmasamRddheSu bhogeSv anupameSv iha 04_014_0014 bhoktavyeSu ca kalyANi kasmAd dAsye ratA hy asi 04_014_0015 mayA dattam idaM rAjyaM svAminy asmiJ zubhAnane 04_014_0016 bhajasva mAM varArohe bhuGkSva bhogAn anuttamAn 04_014_0017 evam uktA tu sA sAdhvI kIcakenAzubhaM vacaH 04_014_0018 kIcakaM pratyuvAcedaM garhayanty asya tad vacaH % After 4.14.2, S ins.: 04_015_0001 yadIyam anavadyAGgi na mAm adyAbhikAGkSate 04_015_0002 cetasAbhiprapannena gato 'smi yamasAdanam 04_015=0002 vaizaMpAyanaH 04_015_0003 tam uvAca pariSvajya sudeSNA bhrAtaraM priyam 04_015_0004 zaraNAgateyaM suzroNI mayA dattAbhayA ca sA 04_015_0005 zubhAcArA ca bhadraM te nainAM vaktum ihotsahe 04_015_0006 naiSA zakyA hi cAnyena spraSTuM pApena cetasA 04_015_0007 gandharvAH kila paJcainAM rakSanti ramayanti ca 04_015_0008 evam eSA mamAcaSTa tathA prathamasaMgame 04_015_0009 tathaiva gajanAsorUH satyam Aha mamAntike 04_015_0010 te hi kruddhA mahAtmAno nAzayeyur hi jIvitam 04_015_0011 rAjA caiva samIkSyainAM saMmohaM gatavAn iha 04_015_0012 mayA ca satyavacanair anunIto mahIpatiH 04_015_0013 so 'py enAm anizaM dRSTvA manasaivAbhyanandata 04_015_0014 bhayAd gandharvamukhyAnAM jIvitasyopaghAtinAm 04_015_0015 manasApi tatas tv enAM na cintayati pArthivaH 04_015_0016 te hi kruddhA mahAtmAno garuDAnilatejasaH 04_015_0017 daheyur api lokAMs trIn yugAnteSv iva bhAskarAH 04_015_0018 sairandhryA hy etad AkhyAtaM mama teSAM mahad balam 04_015_0019 tava cAham idaM guhyaM snehAd AkhyAmi bandhuvat 04_015_0020 mA gamiSyasi vai kRcchrAM gatiM paramadurgamAm 04_015_0021 balinas te rujaM kuryuH kulasya ca janasya ca 04_015_0022 tasmAn nAsyAM manaH kartuM yadi prANAH priyAs tava 04_015_0023 mA cintayethA mA gAs tvaM matpriyaM ca yadIcchasi 04_015_0024 evam uktas tu duSTAtmA bhaginIM kIcako 'bravIt 04_015_0025 gandharvANAM zataM vApi sahasram ayutAni vA 04_015_0026 aham eko haniSyAmi gandharvAn paJca kiM punaH 04_015_0027 na ca tvam abhijAnISe strINAM guhyam anuttamam 04_015_0028 putraM vA kila pautraM vA bhrAtaraM vA manasvinI 04_015_0029 rahasIha naraM dRSTvA nAnAgandhavibhUSitam 04_015_0030 yonir utsvidyate strINAm asatInAM mayA zrutam 04_015_0031 sA tvaM dhruvaM brUhi cainAM mama cecchasi jIvitam 04_015_0032 evam uktA sudeSNA tu zokenAbhiprapIDitA 04_015_0033 aho duHkham aho kRcchram aho pApam iti sma ha 04_015_0034 prArudad bhRzaduHkhArtA vipAkaM tasya vIkSya sA 04_015_0035 pAtAleSu pataty eSa vilapan vaDavAmukhe 04_015_0036 tvatkRte vinaziSyanti bhrAtaraH suhRdaz ca me 04_015_0037 kiM nu zakyaM mayA kartuM yat tvam evam abhiplutaH 04_015_0038 na ca zreyo 'bhijAnISe kAmam evAnuvartase 04_015_0039 dhruvaM gatAyus tvaM pApa yad evaM kAmamohitaH 04_015_0040 akartavye hi mAM pApe viyunaGkSi narAdhama 04_015_0041 api caitat purA proktaM nipuNair manujottamaiH 04_015_0042 ekas tu kurute pApaM svajAtis tena hanyate 04_015_0043 gatas tvaM dharmarAjasya viSayaM nAtra saMzayaH 04_015_0044 adUSakam imaM sarvaM svajanaM ghAtayiSyasi 04_015_0045 etat tu me duHkhataraM yenAhaM bhrAtRsauhRdAt 04_015_0046 viditArtho kariSyAmi tuSTo bhava kulakSayAt 04_015_0047 gaccha zIghram itas tvaM hi svam eva bhavanaM zubham % After 4.15.14, S ins.: 04_016=0000 draupadI 04_016_0001 prajArakSaNazIlAnAM rAjJAM hy amitatejasAm 04_016_0002 kAryAnupAlanAn nityaM dharme satye ca tiSThatAm 04_016_0003 svaprajAyAM prajAyAM ca vizeSaM nAdhigacchatAm 04_016_0004 priyeSv api ca dveSyeSu samatvaM ye samAzritAH 04_016_0005 vivAdeSu pravRtteSu samakAryAnudarzinA 04_016_0006 rAjJA dharmAsanasthena jitau lokAv ubhAv api 04_016_0007 rAjan dharmAsanastho 'si rakSa mAM tvam anAgasIm 04_016_0008 ahaM tv anaparAdhyantI kIcakena durAtmanA 04_016_0009 pazyatas te mahArAja hatA pAdena dAsivat 04_016_0010 tvatsamakSaM narazreSTha niSpiSTA vasudhAtale 04_016_0011 anAgasIM kRpArhAM mAM striyaM tvaM paripAlaya 04_016_0012 rakSa mAM kIcakAd bhItAM dharmaM rakSa narezvara 04_016_0013 matsyAdhipa prajA rakSa pitA putrAn ivaurasAn 04_016_0014 yas tv adharmeNa kAryANi mohAd vA kurute nRpaH 04_016_0015 acirAt taM durAtmAnaM vaze kurvanti zatravaH 04_016_0016 matsyAnAM kulajas tvaM hi teSAM satyaM parAyaNam 04_016_0017 tvaM kilaivaMvidho jAtaH kule dharmaparAyaNe 04_016_0018 atas tvAham abhikrande zaraNArthaM narAdhipa 04_016_0019 trAhi mAm adya rAjendra kIcakAt pApapUruSAt 04_016_0020 anAthAm iti mAM jJAtvA kIcakaH puruSAdhamaH 04_016_0021 praharaty eva nIcAtmA na ca dharmam avekSate 04_016_0022 akAryANAm anArambhAt kAryANAm anupAlanAt 04_016_0023 prajAsu ye suvRttAs te svargam AyAnti bhUmipAH 04_016_0024 kAryAkAryavizeSajJAH kAmakAreNa pArthivAH 04_016_0025 prajAsu kilbiSaM kRtvA narakaM yAnty adhomukhAH 04_016_0026 naiva yajJair na vA dAnair na guror upasevanAt 04_016_0027 prApnuvanti tathA dharmaM yathA kAryAnupAlanAt 04_016_0028 api cedaM purA brahmA provAcendrAya pRcchate 04_016_0029 dvandvaM kAryam akAryaM ca lokeSv AsIt paraM yathA 04_016_0030 dharmAdharmau punar dvandvaM viniyuktam athApi vA 04_016_0031 kriyAyAm akriyAyAM ca prApaNe puNyapApayoH 04_016_0032 prajAyAM sRjyamAnAyAM purA hy etad udAhRtam 04_016_0033 etad vo mAnuSAH samyak kAryaM dvandvatrayaM bhuvi 04_016_0034 asmin sunIte durnIte labhate karmajaM phalam 04_016_0035 kalyANakArI kalyANaM pApakArI tu pApakam 04_016_0036 tena gacchanti saMsargaM svargAya narakAya vA 04_016_0037 evam uktvA paraM vAkyaM visasarja zatakratum 04_016_0038 zakro 'py ApRcchya brahmANaM devarAjyam apAlayat 04_016_0039 yathoktaM devadevena brahmaNA parameSThinA 04_016_0040 tathA tvam api rAjendra kAryAkArye sthiro bhava 04_016=0040 Colophon. 04_016=0040 vaizaMpAyanaH 04_016_0041 evaM vilapamAnAyAM pAJcAlyAM matsyapuMgavaH 04_016_0042 azaktaH kIcakaM tatra zAsituM baladarpitam 04_016_0043 virATarAjaH sUtaM tu sAntvenaiva nyavArayat 04_016_0044 kIcakaM matsyarAjena kRtAgasam aninditA 04_016_0045 nAparAdhAnurUpeNa daNDena pratipAditam 04_016_0046 pAJcAlarAjasya sutA dRSTvA surasutopamA 04_016_0047 dharmajJA vyavahArANAM kIcakaM kRtakilbiSam 04_016_0048 punaH provAca rAjAnaM smarantI dharmam uttamam 04_016_0049 saMprekSya ca varArohA sarvAMs tatra sabhAsadaH 04_016_0050 virATaM cAha pAJcAlI duHkhenAviSTacetanA % Then follow 4.15.24-27. % S ins. after 4.15.33 (T1, which hapl. om. st. 33 % and lines 1-8 of the foll. passage, ins. after 32): 04_017_0001 zrUyatAM te sukezAnte mokSadharmAzrayAH kathAH 04_017_0002 yathA dharmaH kulastrINAM dRSTo dharmAnurodhanAt 04_017_0003 nAsti yajJaH striyaH kaz cin na zrAddhaM nApy upoSaNam 04_017_0004 yA tu bhartari zuzrUSA sA svargAyAbhijAyate 04_017_0005 pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane 04_017_0006 putras tu sthavirIbhAve na strI svAtantryam arhati 04_017_0007 anurudhyamAnA bhartAraM dRzyante vIrapatnayaH 04_017_0008 zuzrUSayA klizyamAnAH patilokaM jayanty uta 04_017_0009 bhartqn prati tathA patnyo na krudhyanti kadA cana 04_017_0010 bahubhiz ca pariklezair avijJAtAz ca zatrubhiH 04_017_0011 ananyabhAvazuzrUSAH patilokaM jayanty uta 04_017_0012 na krodhakAlaM niyataM pazyanti patayas tava 04_017_0013 na kruddhAn pratiyAyAd vai patIMs te vRtrahA api 04_017_0014 tena tvAM nAbhidhAvanti gandharvAH kAmarUpiNaH 04_017_0015 yadi te samayaH kaz cit kRto hy Ayatalocane 04_017_0016 taM smarasva kSamAzIle kSamA dharmo hy anuttamaH 04_017_0017 kSamA dharmaH kSamA satyaM kSamA dAnaM kSamA tapaH 04_017_0018 dvyaMzino dvAdazAGgasya caturviMzatiparvaNaH 04_017_0019 kas triSaSTizatArasya mAsonasyAkSamI bhavet 04_017=0019 vaizaMpAyanaH 04_017_0020 ity evam ukte tiSThantIM punar evAha dharmarAT % After 4.15.41, S (M2-5 om. lines 13-19) ins.: 04_018_0001 bhrAtuH prayaccha tvaritA jIvazrAddhaM tam adya vai 04_018_0002 sudRSTaM kuru caivenaM nAsUn manye dhariSyati 04_018_0003 teSAM hi mama bhartqNAM paJcAnAM dharmacAriNAm 04_018_0004 eko durmarSaNo 'tyarthaM bale cApratimo bhuvi 04_018_0005 nirmanuSyam imaM lokaM kuryAt kruddho nizAm imAm 04_018_0006 na ca saMkrudhyate tAvad gandharvaH kAmarUpadhRk 04_018_0007 nUnaM jJAsyati yAvad vai mamaitat pAdaghAtanam 04_018_0008 tatkSaNAt kIcakaH pApaH saputrabhrAtRbAndhavaH 04_018_0009 vinaziSyati duSTAtmA yathA duSkRtakarmakRt 04_018_0010 api caitat purA proktaM nipuNair manujottamaiH 04_018_0011 ekas tu kurute pApaM kAlapAzavazaM gataH 04_018_0012 nIco hy AtmAparAdhena kulaM yena vinazyati 04_018_0013 sudeSNAm evam uktvA tu sairandhrI duHkhamohitA 04_018_0014 kIcakasya vadhArthAya vratadIkSAm upAgamat 04_018_0015 abhyarthitA ca nArIbhir mAnitA ca sudeSNayA 04_018_0016 na ca snAti na cAznAti pAMsUn na parimArjati 04_018_0017 rudhiraklinnavasanA babhUva mRditekSaNA 04_018_0018 tAM tathA zokasaMtaptAM dRSTvA praruruduH striyaH 04_018_0019 kIcakasya vadhaM sarvA manobhiz cAzazaMsire % The foll. (addl.) adhy. is ins. after adhy. 15 in S % (except M2.3.5; M4 marg. ins. lines 1-3 here and % the whole adhy. after the end of this parvan): 04_019=0000 janamejayaH 04_019_0001 aho duHkhataraM prAptA kIcakena samAhatA 04_019_0002 pativratA mahAbhAgA draupadI yoSitAM varA 04_019_0003 duHzalAM mAnayantI yA bhartqNAM bhaginIM zubhAm 04_019_0004 nAzapat sindhurAjaM sA balAtkAreNa vAhitA 04_019_0005 kimartham iha saMprAptA kIcakena durAtmanA 04_019_0006 nAzapat taM mahAbhAgA kRSNA pAdena tADitA 04_019_0007 tejorAzir iyaM devI dharmajJA satyavAdinI 04_019_0008 kezapakSe parAmRSTA marSayiSyaty azaktavat 04_019_0009 naitat kAraNam alpaM hi zrotukAmo 'smi sattama 04_019_0010 kRSNAyAs tu pariklezAn mano me dUyate bhRzam 04_019_0011 kasya vaMze samudbhUtaH sa ca durlalito mune 04_019_0012 balonmattaH kathaM cAsIt syAlo mAtsyasya kIcakaH 04_019_0013 dRSTvApi tAM priyAM bhAryAM sUtaputreNa tADitAm 04_019_0014 naiva cukSubhire vIrAH kim akurvanta taM prati 04_019=0014 vaizaMpAyanaH 04_019_0015 tvadukto 'yam anupraznaH kurUNAM kIrtivardhana 04_019_0016 etat sarvaM yathA vakSye vistareNeha pArthiva 04_019_0017 brAhmaNyAM kSatriyAj jAtaH sUto bhavati pArthiva 04_019_0018 prAtilomyena jAtAnAM sa hy eko dvija eva tu 04_019_0019 rathakAram itImaM hi kriyAyuktaM dvijanmanAm 04_019_0020 kSatriyAd avaro vaizyAd viziSTam iti cakSate 04_019_0021 saha sUtena saMbandhaH kRtaH pUrvaM narAdhipaiH 04_019_0022 tena tu prAtilomyena rAjazabdo na labhyate 04_019_0023 teSAM tu sUtaviSayaH sUtAnAM nAmataH kRtaH 04_019_0024 upajIvyaM ca yat kSatraM labdhaM sUtena yat purA 04_019_0025 sUtAnAm adhipo rAjA kekayo nAma vizrutaH 04_019_0026 rAjakanyAsamudbhUtaH sArathye 'nupamo 'bhavat 04_019_0027 putrAs tasya kuruzreSTha mAlavyAM jajJire tadA 04_019_0028 kIcakA iti vikhyAtA zataM SaT caiva bhArata 04_019_0029 teSAm AsId balazreSThaH kIcakaH sarvajit prabho 04_019_0030 agrajo balasaMmattas tenAsIt sUtaSaTzatam 04_019_0031 mAlavyA eva kauravya tatra hy avarajAbhavat 04_019_0032 tasyAM kekayarAjJas tu sudeSNA duhitAbhavat 04_019_0033 tAM virATasya mAtsyasya kekayaH pradadau mudA 04_019_0034 surathAyAM mRtAyAM tu kausalyAM zvetamAtari 04_019_0035 zvete vinaSTe zaGkhe ca gate mAtulavezmani 04_019_0036 sudeSNAM mahiSIM labdhvA rAjA duHkham apAnudat 04_019_0037 uttarAM cottarAM caiva virATAt pRthivIpate 04_019_0038 sudeSNA suSuve devI kaikeyI kulavRddhaye 04_019_0039 mAtRSvasRsutAM rAjan kIcakas tAm aninditAm 04_019_0040 sadA paricaran prItyA virATe nyavasat sukhI 04_019_0041 bhrAtaraz cAsya vikrAntAH sarve ca tam anuvratAH 04_019_0042 virATasyaiva saMhRSTA balaM kozaM ca vardhayan 04_019_0043 kAleyA nAma daiteyAH prAyazo bhuvi vizrutAH 04_019_0044 jajJire kIcakA rAjan bANo jyeSThas tato 'bhavat 04_019_0045 sa hi sarvAstrasaMpanno balavAn bhImavikramaH 04_019_0046 kIcako naSTamaryAdo babhUva bhayado nRNAm 04_019_0047 taM prApya balasaMmattaM virATaH pRthivIpatiH 04_019_0048 jigAya sarvAMz ca ripUn yathendro dAnavAn purA 04_019_0049 mekhalAMz ca trigartAMz ca dazArNAMz ca kazerukAn 04_019_0050 mAlavAn yavanAMz caiva pulindAn kAzikosalAn 04_019_0051 aGgAn vaGgAn kaliGgAMz ca taGgaNAn parataGgaNAn 04_019_0052 karadAMz ca niSiddhAMz ca zivAn macchillikAMs tathA 04_019_0053 anye ca bahavaH zUrA nAnAjanapadezvarAH 04_019_0054 kIcakena raNe bhagnA vyadravanta dizo daza 04_019_0055 tam evaM vIryasaMpannaM nAnAyutasamaM bale 04_019_0056 virATas tatra senAyAz cakAra patim AtmanaH 04_019_0057 virATabhrAtaraz caiva daza dAzarathopamAH 04_019_0058 te cainAn anvavartanta kIcakAn balavattarAn 04_019_0059 evaMvidhabalo bhImaH kIcakAs te ca tadvidhAH 04_019_0060 rAjJaH syAlA mahAtmAno virATasya hitaiSiNaH 04_019_0061 etat te kathitaM sarvaM kIcakasya parAkramam 04_019_0062 draupadI na zazApainaM yasmAt tad gadataH zRNu 04_019_0063 vikSaranti tapaH krodhAd RSayo na zapanti ca 04_019_0064 jAnantI tad yathAtattvaM draupadI na zazApa tam 04_019_0065 kSamA dharmaH kSamA dAnaM kSamA yajJaH kSamA yazaH 04_019_0066 kSamA satyaM kSamA zIlaM kSamA kIrtiH kSamA param 04_019_0067 kSamA puNyaM kSamA tIrthaM kSamA sarvam iti zrutiH 04_019_0068 kSamAvatAm ayaM lokaH paraz caiva kSamAvatAm 04_019_0069 etat sarvaM vijAnantI sA kSamAm anvapadyata 04_019_0070 bhartqNAM matam AjJAya kSamiNAM dharmacAriNAm 04_019_0071 nAzapat taM vizAlAkSI satI zaktApi bhArata 04_019_0072 pANDavAz cApi te sarve draupadIM prekSya duHkhitAm 04_019_0073 krodhAgninA vyadahyanta tadA lajjAvyapekSayA 04_019_0074 atha bhImo mahAbAhuH sUdayiSyaMs tu kIcakam 04_019_0075 vArito dharmaputreNa velayeva mahodadhiH 04_019_0076 saMdhArya manasA roSaM divArAtraM viniHzvasan 04_019_0077 mahAnase tadA kRcchrAt suSvApa rajanIM ca tAm 04_019=0077 Colophon. % After 4.17.19, T1 ins.: 04_020_0001 sahasraM vAlakhilyAnAM sahasram udavAsinAm 04_020_0002 sahasram azmakuTTAnAM sahasraM vAyubhojinAm 04_020_0003 sahasraM bhuvi patnInAM sahasraM brahmacAriNAm 04_020_0004 sahasraM vAnaprasthAnAM sahasraM gRhamedhinAm 04_020_0005 haMsAH paramahaMsAz ca yoginaz ca dvijAtayaH 04_020_0006 kuTIcakAH parivrAjo ye cAnye vanacAriNaH 04_020_0007 nityaM bhaktAtmakAz caiva bahavaz cordhvaretasaH 04_020_0008 caturvedavido viprAH zikSAmImAMsayoH sthirAH 04_020_0009 padakramaparA viprAH sAmAdhyayanikAz ca ye % B Dn D4-7.9-12 ins. after 4.20.24ab (B5, after % 4.20.22): K2 D8, after 4.20.24: 04_021_0001 atha mAM tatra kaikeyI preSayat preSaNena tu 04_021_0002 tenaiva coditA pUrvaM bhrAtRpriyacikIrSayA 04_021_0003 surAm Anaya sairandhri kIcakasya nivezanAt 04_021_0004 sUtaputras tu mAM dRSTvA mahat sAntvam avartayat 04_021_0005 sAntve pratihate kruddhaH parAmarzamanAbhavat 04_021_0006 viditvA tasya saMkalpaM kIcakasya durAtmanaH 04_021_0007 tathAhaM rAjazaraNaM javenaiva pradhAvitA 04_021_0008 saMdarzane tu mAM rAjJaH sUtaputraH parAmRzat 04_021_0009 pAtayitvA tu duSTAtmA padAhaM tena tADitA 04_021_0010 prekSate sma virATas tu kaGkaz ca bahavo janAH 04_021_0011 rathinaH pIThamardAz ca hastyArohAz ca naigamAH 04_021_0012 upAlabdho mayA rAjA kaGkaz cApi punaH punaH 04_021_0013 tato na vArito rAjJA na tasyAvinayaH kRtaH 04_021_0014 yo 'yaM rAjJo virATasya kIcako nAma sArathiH 04_021_0015 tyaktadharmA nRzaMsaz ca tarasvI saMmataH priyaH 04_021_0016 zUro 'bhimAnI pApAtmA sarvArtheSu ca mugdhavAn 04_021_0017 dArAmarzI mahAbhAga labhate 'rthAn bahUn api 04_021_0018 hared api ca vittAni pareSAM krozatAm api % Thereafter D8 repeats 24cd. % After 4.21.6, D9 ins.: 04_022_0001 atha jJAtvA virATo 'pi kRSNAsakhyaM tu kIcakam 04_022_0002 abravIt sa pratIhAraM dvAHstha Anaya kIcakam 04_022_0003 prahitaH sa virATena dvAHsthaH kIcakamandiram 04_022_0004 gatvA tam abravIt sUtaM matsyas tvAM draSTum icchati 04_022_0005 kIcako 'pi nRpAdezAn matsyasya bhavanaM yayau 04_022_0006 uvAca matsyarAjasya praNipatya pravizya ca 04_022_0007 Agato 'haM mahArAja virATa vacanAt tava 04_022_0008 vadasva yadi vaktavyaM zrutvA yAsyAmi vai gRham 04_022=0008 virATa uvAca 04_022_0009 kalatre vAtha vA mitre bhRtye rAjJi yathApi vA 04_022_0010 nivedite sukhe duHkhe sukhaM bhavati kIcaka 04_022_0011 tvam eva zaraNaM mahyaM rAjyaM ca tvatprasAdataH 04_022_0012 sakhA vApi mamaiva tvaM tena tvAM pratipedire 04_022_0013 pazyAmy aharnizaM duHkhaM viparItaM tu maNDalam 04_022_0014 sadhUmaM jvalanaM manye vaimanasyaM ca vAjinAm 04_022_0015 zRNomi ca zivAM ghorAm azivAM pratibhASiNIm 04_022_0016 rAtrau balibhujaH saMghAJ channaM sUryasya maNDalam 04_022_0017 anyac ca saMprabhASante daivajJA mama kIcaka 04_022_0018 mama dvAdazagaH saurir janmarkSe tava kIcaka 04_022_0019 pazyAmi harmyapatanaM kIcaka prAvRSaM vinA 04_022_0020 jAnAmy etair mahotpAtair yugAntapratimair alam 04_022_0021 mRtyus te bhavitA tathyam atha vA mama kIcaka 04_022_0022 zRNomi vIra sairandhryAH zUrAH sAhasakAriNaH 04_022_0023 gandharvAH patayaH paJca santi devendravallabhAH 04_022_0024 muninA kena cic chaptAz carantImAM vasuMdharAm 04_022_0025 rakSamANAz ca sairandhrIM bhAryAM svIyAM pativratAm 04_022_0026 teSAM nu bhAryA tvaM vatsa sairandhrIM kartum icchasi 04_022_0027 na ca zaktA tvayA bhoktum eSA gandharvarakSitA 04_022_0028 tvaM vAtIva kAmArtaH kAryam etan na budhyase 04_022_0029 vidyutpAtair imaiH saumya martavyaM bhavatA dhruvam 04_022_0030 kAnyA caivaMvidhA nArI cared vai kSitimaNDale 04_022_0031 vinA sairandhrIM bhadraM te svayaM gandharvarakSitAm 04_022_0032 vRddho vA yadi vA svAmI yadi vA bhaginIpatiH 04_022_0033 rAjA pUjyaH sadA mAnyaH kartavyaM vacanaM mama 04_022_0034 kaikeyaputra tanmAtrAM tyaja sairandhrijAM kathAm 04_022_0035 kRtyaiSA mahatI bhAti rUpeNAtIva kIcaka 04_022_0036 tyaktvA kAmaM sairandhryAM tvaM madIyAM dhvajinIM bhavAn 04_022_0037 saMpAlayasva vizrabdho madvAkyAt kaikayAtmaja 04_022=0037 kIcaka uvAca 04_022_0038 sarvathA bhavadIyaM me kartavyaM vacanaM tathA 04_022_0039 tathApy eSA mayAvazyaM bhoktavyA tanumadhyamA 04_022_0040 sairandhrI yadi me pArzve zliSTA snehena bhAminI 04_022_0041 zete na zayane matsya tadA manye mRtaM svayam 04_022_0042 bAdhate mAM bhRzaM kAmaH sairandhryarthaM narAdhipa 04_022_0043 jIvitaM tRNavat tyaktvA bhoktavyA hi mayA zubhA 04_022_0044 na stokam api gandharvA mayi zaktA vizAM pate 04_022=0044 vaizaMpAyanaH 04_022_0045 sa manmathArto nRpatiM gatas tu 04_022_0046 tyaktvA tu vAkyaM nRpater narendra 04_022_0047 saMyogam icchan drupadAtmajAyAH 04_022_0048 saMdhAyamAno viditaM sa mRtyum 04_022=0048 Colophon (adhy. no.: 22). % After 4.21.49, N ins.: 04_023_0001 kIcakAnAM tu mukhyasya narANAm uttamasya ca 04_023_0002 anyonyam abhisaMrabdhau parasparavadhaiSiNau 04_023_0003 vAlisugrIvayor bhrAtroH pureva kapisiMhayoH 04_023_0004 tataH samudyamya bhujau paJcazIrSAv ivoragau 04_023_0005 nakhadaMSTrAbhir anyonyaM ghnataH krodhaviSoddhatau 04_023_0006 vegenAbhihato bhImaH kIcakena balIyasA 04_023_0007 sthirapratijJaH sa raNe padAn na calitaH padam 04_023_0008 tAv anyonyaM samAzliSya prakarSantau parasparam 04_023_0009 ubhAv api prakAzete pravRddhau vRSabhAv iva 04_023_0010 tayor hy AsIt sutumulaH saMprahAraH sudAruNaH 04_023_0011 nakhadantAyudhavator vyAghrayor iva dRptayoH 04_023_0012 abhipatyAtha bAhubhyAM pratyagRhNAd amarSitaH 04_023_0013 mAtaGga iva mAtaGgaM prabhinnakaraTAmukham 04_023_0014 sa cApy enaM tadA bhImaH pratijagrAha vIryavAn 04_023_0015 tam AkSipat kIcako 'tha balena balinAM varaH 04_023_0016 tayor bhujaviniSpeSAd ubhayor balinos tadA 04_023_0017 zabdaH samabhavad ghoro veNusphoTasamo yudhi 04_023_0018 athainam AkSipya balAd gRhamadhye vRkodaraH 04_023_0019 dhUnayAm Asa vegena vAyuz caNDa iva drumam 04_023_0020 bhImena ca parAmRSTo durbalo balinA raNe 04_023_0021 vyaspandata yathAprANaM vicakarSa ca pANDavam % After 4.21.58, N ins.: 04_024_0001 tata enaM parizrAntam upalabhya vRkodaraH 04_024_0002 yoktrayAm Asa bAhubhyAM pazuM razanayA yathA 04_024_0003 nadantaM ca mahAnAdaM bhinnabherIsamasvanam 04_024_0004 bhrAmayAm Asa suciraM visphurantam acetasam 04_024_0005 pragRhya tarasA dorbhyAM kaNThaM tasya vRkodaraH 04_024_0006 apIDayata kRSNAyAs tadA kopopazAntaye 04_024_0007 atha taM bhagnasarvAGgaM vyAviddhanayanAmbaram 04_024_0008 Akramya ca kaTIdeze jAnunA kIcakAdhamam 04_024_0009 apIDayata bAhubhyAM pazumAram amArayat 04_024_0010 taM viSIdantam AjJAya kIcakaM pANDunandanaH 04_024_0011 bhUtale bhrAmayAm Asa vAkyaM cedam uvAca ha 04_024_0012 adyAham anRNo bhUtvA bhrAtur bhAryApahAriNam 04_024_0013 zAntiM labdhAsmi paramAM hatvA sairandhrikaNTakam 04_024_0014 ity evam uktvA puruSapravIras 04_024_0015 taM kIcakaM krodhasarAganetraH 04_024_0016 AsrastavastrAbharaNaM sphurantam 04_024_0017 udbhrAntacittaM vyasum utsasarja 04_024_0018 niSpiSya pANinA pANiM saMdaSTauSThapuTo balI 04_024_0019 samAkramya ca saMkruddho balena balinAM varaH % After line 3 of 448* (cf. v.l. 4.21.58), T % G2 ins.: 04_025_0001 mahatotplutya vegena kIcakorasi vIryavAn 04_025_0002 jAnubhyAM tADayAm Asa so 'pi pAdau pragRhya ca 04_025_0003 bhrAmayAm Asa vegena tADayAm Asa ca kSitau 04_025_0004 bhImo 'pi lAghavAt pAdau mocayitvoruvikramaH 04_025_0005 utplutya sordhvam apatat kIcakasya ziropari 04_025_0006 keze gRhItvA cAkRSya vicakarSa sa sarvataH 04_025_0007 hastau gRhItvA bhImasya kIcako balagarvitaH 04_025_0008 mocayitvA kezapakSaM gale jagrAha pANDavam 04_025_0009 gRhItakaNThAv anyonyaM pAtayAm AsatU raNe 04_025_0010 huMkAraphUtkRtocchvAsau mArjArAv iva kopitau 04_025_0011 kIcakopari kaunteyaH kaunteyopari kIcakaH 04_025_0012 anyonyaM pAtayitvaivaM muhUrtaM sUtapANDavau 04_025_0013 punar utthAya tau vIrAv anyonyaM bAhuzAlinau 04_025_0014 bAhuyuddham ayudhyetAm upatApaprakopitau 04_025_0015 pAdAbhyAM caiva jAnubhyAM muSTibhyAM ca parasparam 04_025_0016 evaM tayoH praharator bhImakIcakayos tadA 04_025_0017 svanaH samabhavad rAtrau visphUrjitam ivAzaneH 04_025_0018 labdhvAntaram atho bhImaH pANibhyAM kIcakaM balI 04_025_0019 hIyamAnaM samudvIkSya babhaJjAliGgya madhyataH 04_025_0020 uttAnaM pAtayitvainaM pAdAbhyAm urasi sthitaH 04_025_0021 saMmRjya pANinA pAMsuM dakSiNena dRDhAkRtiH 04_025_0022 muSTiM gRhItvA vegena zirasy abhijaghAna ha 04_025_0023 muSTighAtena tenAsau niryajjihvAkSitArakaH 04_025_0024 visRjan malamUtre ca krozan mahiSavat kharam % After 4.22.26, T G2 ins.: 04_026_0001 mA khidas tvaM yAjJaseni pAtivratyavrate sthitA 04_026_0002 pAtivratyasthitA nArI vrataM rakSet sadAtmanaH 04_026_0003 purA strI devarAtasya patiprItA ziromaNiH 04_026_0004 kadA cid bhartRrUpeNa rakSasApahRtA satI 04_026_0005 kasya cit sarasas tIre tAM nivezya sa rAkSasaH 04_026_0006 tadbhartRrUpaM saMtyajya rakSo bhUtvA sudAruNam 04_026_0007 sAmnA dAnena bhedena sA yadA nAnvamanyata 04_026_0008 tadA tAM pAtayitvA sa maithunAyopacakrame 04_026_0009 tataH sA dhairyam AsthAya vivaraM na dadau tadA 04_026_0010 tataH sa khaDgam utkRSya bhISayAm Asa tAM satIm 04_026_0011 sAbhityaktabhayA sAdhvI prANatyAge sunizcitA 04_026_0012 pratijJAm akarot kRSNe pativrataparAyaNA 04_026_0013 ArAdhito yadi mayA bhartA me daivataM mahat 04_026_0014 karmaNA manasA vAcA guravas toSitA mayA 04_026_0015 tena satyena yonir me bhavatv adya zilA dRDhA 04_026_0016 evaM tayA pratijJAte tadyoniH sA zilAbhavat 04_026_0017 antarA nAbhijAnvor yat tat sarvaM ca zilAbhavat 04_026_0018 tataH sa khaDgam utkRSya vegenAsyAH ziro 'harat 04_026_0019 jayA nAma sakhI sAbhUt pArvatyA nakhamAMsavat 04_026_0020 tasmAt pativratAyAz ca duHkham alpaM sukhaM bahu % S ins. after 4.28.14 (G1 M4, which om. st. 13- % 14, ins. after 12): 04_027=0000 vaizaMpAyanaH 04_027_0001 tato duryodhano vAkyaM zrutvA teSAM mahAtmanAm 04_027_0002 muhUrtam iva saMcintya sacivAn idam abravIt 04_027_0003 zrutaM hy etan mayA pUrvaM kathAsu janasaMsadi 04_027_0004 dhIrANAM zAstraviduSAM prAjJAnAM matinizcaye 04_027_0005 kRtInAM sAraphalgutve jAnAmi nayacakSuSA 04_027_0006 sattve bAhubale dhairye prANe zArIrasaMbhave 04_027_0007 sAMprataM mAnuSe loke sadaityanararAkSase 04_027_0008 catvAras tu naravyAghrA bale zakropamA bhuvi 04_027_0009 uttamAH prANinAM teSAM nAsti kaz cid bale samaH 04_027_0010 samaprANabalA nityaM saMpUrNabalapauruSAH 04_027_0011 baladevaz ca bhImaz ca madrarAjaz ca vIryavAn 04_027_0012 caturthaH kIcakas teSAM paJcamaM nAnuzuzrumaH 04_027_0013 anyonyAnantarabalAH parasparajayaiSiNaH 04_027_0014 bAhuyuddham abhIpsanto nityaM saMrabdhamAnasAH 04_027_0015 tenAham avagacchAmi pratyayena vRkodaram 04_027_0016 manasy abhiniviSTaM me vyaktaM jIvanti pANDavAH 04_027_0017 tatrAhaM kIcakaM manye bhImasenena mAritam 04_027_0018 sairandhrIM draupadIM manye nAtra kAryA vicAraNA 04_027_0019 zaGke kRSNAnimittaM tu bhImasenena kIcakaH 04_027_0020 gandharvavyapadezena hato nizi mahAbalaH 04_027_0021 ko hi zakto 'paro bhImAt kIcakaM hantum ojasA 04_027_0022 zastraM vinA bAhuvIryAt tathA sarvAGgacUrNitam 04_027_0023 mardituM vA tathA zIghraM carmamAMsAsthicUrNitam 04_027_0024 rUpam anyat samAsthAya bhImasyaitad viceSTitam 04_027_0025 dhruvaM kRSNAnimittaM tu bhImasenena sUtajaH 04_027_0026 gandharvavyapadezena hato nizi na saMzayaH 04_027_0027 pitAmahena ye coktA dezasya ca janasya ca 04_027_0028 guNAs te matsyarASTreSu bahuzo 'pi mayA zrutAH 04_027_0029 virATanagare manye pANDavAz channacAriNaH 04_027_0030 nivasanti pure ramye tatra yAtrA vidhIyatAm 04_027_0031 matsyarASTraM gamiSyAmo grahISyAmaz ca godhanam 04_027_0032 gRhIte godhane nUnaM te 'pi yotsyanti pANDavAH 04_027_0033 apUrNe samaye cApi yadi pazyAma pANDavAn 04_027_0034 dvAdazAnyAni varSANi pravekSyanti punar vanam 04_027_0035 tasmAd anyatareNApi lAbho 'smAkaM bhaviSyati 04_027_0036 kozavRddhir ihAsmAkaM zatrUNAM nidhanaM bhavet 04_027_0037 kathaM suyodhanaM gacched yudhiSThirabhRtaH purA 04_027_0038 etac cApi vadaty eSa mAtsyaH paribhavAn mayi 04_027_0039 tasmAt kartavyam etad vai tasmin yAtrA vidhIyatAm 04_027_0040 etat sunItaM manye 'haM sarveSAM yadi rocate % After 4.29.19, D4 (marg.). 5 (on suppl. fol.). % 9 (marg.) ins.: 04_028=0000 duryodhana uvAca 04_028_0001 uktam etad vidheyaM vA vAkyam uktaM tvayAnagha 04_028_0002 yadaiva cAraiH prahitair ihAgamya niveditam 04_028_0003 nidhanaM sUtaputrasya kIcakasya balIyasaH 04_028_0004 tadaiva hi mahAcintA hRdi pANDusutAn prati 04_028_0005 kIcakaM balasaMpannaM nAnyo hantA vRkodarAt 04_028_0006 nityam eva hi pArthAnAM virATaH priyam icchati 04_028_0007 tasmiMs te cApi vizvastA nivAsAya sthitA dhruvam 04_028_0008 pitAmahena yac coktaM cihnaM pArthAbhivedane 04_028_0009 tad dhi rAjJo virATasya zrUyate viSaye kila 04_028_0010 tat tatra gatvA karNAzu virATaM godhanaM vayam 04_028_0011 gRhNImas tasya rASTraM ca pramathya svabalair yutAH 04_028_0012 anuyAsyanti te cAsmAn virATasya hitaiSiNaH 04_028_0013 tatra vetsyAmahe tAn vai buddhvA caiSAM yathAgatim 04_028_0014 apUrNasamayAn bhUyo vanAya gamayAmahe 04_028_0015 hatvApi caitAMs tatraiva sukhaM bhokSyAma medinIm 04_028_0016 alpAvaziSTaH kAlo 'yaM samayaz ca vibhAti me 04_028_0017 udyojayAma sainyAni zvobhUte gamanaM prati 04_028=0017 karNa uvAca 04_028_0018 yadi tatra sma te pArthA bhaveyU rAjasattama 04_028_0019 siddhiM cobhayakIM tat syAt tathApi khalu yAsyatha 04_028_0020 nigrahAd yA virATasya pANDavAnAM prabodhanam 04_028_0021 dInAs te kozahInAz ca vanavAsena karzitAH 04_028_0022 sukhena hantum arhanti atha pravrAjanAya vai % After 4.30.3, S ins.: 04_029_0001 tataH zabdo mahAn AsId reNuz ca divam aspRzat 04_029_0002 zaGkhadundubhinirghoSo bherINAM ca mahAsvanaH 04_029_0003 gavAzvarathanAgAnAM narANAM ca padAtinAm 04_029_0004 evaM tais tv abhiniryAya matsyarAjasya godhane 04_029_0005 trigartair gRhyamANe tu gopAlAH pratyaSedhayan 04_029_0006 atha trigartA bahavaH parigRhya dhanaM bahu 04_029_0007 parikSipya hayaiH zIghrai rathavrAtaiz ca bhArata 04_029_0008 gopAlAn pratyayudhyanta raNe kRtvA jaye dhRtim 04_029_0009 te hanyamAnA bahubhiH prAsatomarapANibhiH 04_029_0010 gopAlA gokule bhaktA vArayAm Asur ojasA 04_029_0011 parazvadhaiz ca musalair bhiNDipAlaiz ca mudgaraiH 04_029_0012 gopAlAH karpaNaiz citrair jaghnur azvAn samantataH 04_029_0013 te hanyamAnAH saMkruddhAs trigartA rathayodhinaH 04_029_0014 visRjya zaravarSANi gopAn vyadrAvayan raNe 04_029_0015 tato yuvAnaH saMbhItAH zvasanto reNuguNThitAH % After 4.31.19, D4 ins.: 04_030_0001 ayudhyanta raNe vIrAH zUrAH parighabAhavaH 04_030_0002 kabandhAH samare hantuM mahAyodhAH pracakramuH 04_030_0003 hanyatAM hanyatAm eva zirAMsi patitAny api 04_030_0004 kabandhAn prerayAm Asur huMkAroccAraNAdibhiH 04_030_0005 virATaz ca mahAzcaryaM dRSTvA kautukam Agatam 04_030_0006 harSaM lebhe paraM rAjA mamApy evaMvidhA narAH 04_030_0007 kabandhena zataM yodhAH pAtitA raNamUrdhani 04_030_0008 tataH kabandhaH patitaH puSpavarSaiH sahaiva tu 04_030_0009 vimAnaM preritaM devair apsarobhiH samAvRtam 04_030_0010 samakSaM sarvayodhAnAM tatrArUDho divaM yayau 04_030_0011 na zekur iti saMkruddhAH zUrAH kartuM parAGmukhAn % This is followed by 11-14, 578*, 582*, 20, 21 etc. % After 4.32.21, Dn D5 (on suppl. fol.).7.9. % 11.12 ins.: 04_031=0000 vaizaMpAyana uvAca 04_031_0001 evam uktas tu vegena bhImaseno mahAbalaH 04_031_0002 gRhItvA tu dhanuHzreSThaM javena sumahAjavaH 04_031_0003 vimuJcac charavarSANi satoya iva toyadaH 04_031_0004 taM bhImo bhImakarmANaM suzarmANam athAdravat 04_031_0005 virATaM samavIkSyainaM tiSTha tiSTheti cAvadat 04_031_0006 suzarmA cintayAm Asa kAlAntakayamopamam 04_031_0007 tiSTha tiSTheti bhASantaM pRSThato rathapuMgavaH 04_031_0008 pazyatAM sumahat karma mahad yuddham upasthitam 04_031_0009 parAvRtto dhanur gRhya suzarmA bhrAtRbhiH saha 04_031_0010 nimeSAntaramAtreNa bhImasenena te rathAH 04_031_0011 pAtitA bhImasenena virATasya samIpataH 04_031_0012 rathAnAM ca gajAnAM ca vAjinAM ca sasAdinAm 04_031_0013 sahasrazatasaMghAtAH zUrANAm ugradhanvinAm 04_031_0014 pattayo nihatAs teSAM gadAM gRhya mahAtmanA 04_031_0015 tad dRSTvA tAdRzaM yuddhaM suzarmA yuddhadurmadaH 04_031_0016 cintayAm Asa manasA kiMzeSaM hi balasya me 04_031_0017 aparo dRzyate sainye purA magno mahAbale 04_031_0018 AkarNapUrNena tadA dhanuSA pratyadRzyata 04_031_0019 suzarmA sAyakAMs tIkSNAn kSipate ca punaH punaH % S1 K ins. after 604* (for sequence see below): % B D1 after 4.32.35ab: 04_032_0001 virATasya mahAtmAnaH pariklezavinAzanAH 04_032_0002 sthitAH samakSaM te sarve tv atha bhImo 'bhyabhASata 04_032_0003 nAyaM pApasamAcAro matto jIvitum arhati 04_032_0004 kiM nu zakyaM mayA kartuM yad rAjA satataM ghRNI 04_032_0005 gale gRhItvA rAjAnam AnIya vivazaM vazam 04_032_0006 tata enaM viceSTantaM baddhvA pArtho vRkodaraH 04_032_0007 ratham AropayAm Asa visaMjJaM pAMsuguNThitam 04_032_0008 abhyetya raNamadhyastham abhyagacchad yudhiSThiram 04_032_0009 darzayAm Asa bhImas tu tAm avasthAM suzarmaNaH 04_032_0010 provAca puruSavyAghro bhImam Ahavazobhinam 04_032_0011 taM rAjA prAhasad dRSTvA mucyatAM vai narAdhamaH 04_032_0012 evam ukto 'bravId bhImaH suzarmANaM mahAbalam 04_032_0013 jIvituM cecchase mUDha hetuM te vadataH zRNu 04_032_0014 dAso 'smIti tvayA vAcyaM saMsatsu ca sabhAsu ca 04_032_0015 evaM te jIvitaM dadyAm eSa yuddhajito vidhiH 04_032_0016 tam uvAca tato jyeSTho bhrAtA sapraNayaM vacaH 04_032_0017 muJcemam adhamAcAraM pramANaM yadi te vayam 04_032_0018 dAsabhAvaM gato hy eSa virATasya mahIpateH 04_032_0019 adAso gaccha mukto 'si maivaM kArSIH punaH kva cit 04_032_0020 evam ukte tu savrIDaH suzarmAsId adhomukhaH 04_032_0021 sa mukto 'bhyetya rAjAnam abhivAdya pratasthivAn 04_032_0022 pramucya ca suzarmANaM pANDavAs te hatadviSaH 04_032_0023 svabAhubalasaMpannA hrIniSevA yatavratAH % This is a badly fitting replica of a scene at % the end of the Jayadratha-vimoksana in the Ara- % nyaka (cf. B. 3.272.7-24), from which another % short passage has been utilized by the interpolator % earlier in the course of this parvan (cf. v.l. 4.15. % 6). - Lines 22-23 are a variant of 4.32.34cd- % 35ab, a sure sign of interpolation! % After 4.32.47ab, S ins.: 04_033_0001 punar eva virATaz ca rAjA kaGkam abhASata 04_033_0002 aho zUdrasya karmANi valalasya dvijottama 04_033_0003 so 'haM zUdreNa saMgrAme valalenAbhirakSitaH 04_033_0004 tvatkRte sarvam evaitad upapannaM mamAnagha 04_033_0005 varaM vRNISva bhadraM te brUhi kiM karavANi te 04_033_0006 dadAni te mahAprItyA ratnAny uccAvacAny api 04_033_0007 zayanAsanayAnAni kanyAz ca samalaMkRtAH 04_033_0008 hastyazvarathasaMghAz ca rASTrANi vividhAni ca 04_033_0009 tathaiva ca mama prItyA pratigRhNa mamAntike 04_033=0009 vaizaMpAyanaH 04_033_0010 taM tathA vAdinaM tatra kauravyaH pratyabhASata 04_033_0011 eSaiva tu mama prItir yat tvaM mukto 'si zatrubhiH 04_033_0012 pratItaz cet punas tuSTaH pravekSyasi tadAnagha 04_033_0013 dAraiH putraiz ca saMzliSya sA hi prItir mamAtulA 04_033_0014 suzarmANaM tu rAjendra sabhRtyabalavAhanam 04_033_0015 visarjaya narazreSTha varam etad ahaM vRNe 04_033_0016 evam uktas tu kaGkena virATo rAjasattamaH 04_033_0017 pratyuvAca tataH kaGkaM suzarmA yAtu ceSTataH % After 624* (cf. v.l. 4.34.12), G1 ins.: 04_034_0001 etena vai sArathinA tadArjunaH 04_034_0002 sa devagandharvamahoragAsurAn 04_034_0003 sarvANi bhUtAny ajayat sa vIryavAn 04_034_0004 atarpayac cApi hiraNyaretasam 04_034_0005 yad asya saMsthAm api tasya saMyuge 04_034_0006 jAnAmi vIryaM paravIryamadhyagaH 04_034_0007 saMgRhya razmIn api vArya vIryavAn 04_034_0008 AdAya cApaM prayayau rathe sthitaH 04_034_0009 na sarvabhUtAni na devadAnavAH 04_034_0010 na cApi sarve kuravaH samAgatAH 04_034_0011 dhanaM hareyus tava jAtu dhanvino 04_034_0012 bRhannalA tUttarasArathir yadi % After 4.36.40, D4 ins. the foll. passage, of which % D8 ins., at the some point, lines 2-3 only: 04_035_0001 pragRhyaitad dhanaM sarvaM muJca mAM tvaM bRhannaDe 04_035_0002 AranAlena jIviSye na me gobhiH prayojanam 04_035_0003 jIvan prApsyAmi gA hy anyA nivartasva bRhannaDe 04_035=0003 arjuna uvAca 04_035_0004 yazo hi kalpAntazataikasAkSi 04_035_0005 na jIvitaM kuJjarakarNalolam 04_035_0006 kSitipAlasUno bhava raGgamadhye 04_035_0007 lajjAmahe saMgararaGgabhaGgAt 04_035=0007 uttara uvAca 04_035_0008 yA kIrtir utsarpati dehanAze 04_035_0009 dhig duHkhadAM mUlavinAzinIM tAm 04_035_0010 vikrIya dehaM draviNena ko nu 04_035_0011 yAtrAkRtaM devakule karoti % T1 ins. after 4.37.10ab: G2 (which om. 10-11), % after 4.37.9: 04_036_0001 ye jetAro mahIpAnAm amunA bahavo hatAH 04_036_0002 yasmiMs tejo mahat kRtsnaM nirbharocchvasitaM bhavet 04_036_0003 yena me dakSiNA dattA baddhvA drupadam ojasA 04_036_0004 viddhvA viyadgataM lakSyaM vinirjitya ca pArthivAn 04_036_0005 nirjitAnena pAJcAlI purAnena svayaMvare 04_036_0006 khANDave yena saMtRpto vahnir jitvA surAsurAn 04_036_0007 pariNItA subhadrA ca yena nirjitya yAdavAn 04_036_0008 nirjito yena yuddhena tripurAriH smarArdanaH 04_036_0009 gatvA triviSTapaM yena jitendrA dAnavA yudhi 04_036_0010 nivAtakavacA rAjan dAnavAnAM trikoTayaH 04_036_0011 nirjitAH kAlakeyAz ca hiraNyapuravAsinaH 04_036_0012 yena tvaM mocito baddhaz citrasenena tadvane 04_036_0013 yena gatvottaraM meror AninAya mahad dhanam 04_036_0014 yAjito dharmasUnuz ca nRpAn sarvAn vijitya ca 04_036_0015 yasmiJ zauryaM ca vIryaM ca tejo dhairyaM parAkramaH 04_036_0016 audAryaM caiva gAmbhIryaM hrIH zrIr dharmo dayArjavam 04_036_0017 evamAdiguNopetaH so 'yaM pArtho na saMzayaH % After 4.39.19,S (which om. st. 20) ins.: 04_037_0001 mAtA mama pRthA nAma tena mAM pArtham abruvan 04_037_0002 devadAnavagandharvAn pizAcoragarAkSasAn 04_037_0003 ahaM purA raNe jitvA khANDave 'gnim atarpayam 04_037_0004 hutAzanaM tarpayitvA sahitaH zArGgadhanvanA 04_037_0005 triviSTapagatau dRSTvA pitAmahamahezvarau 04_037_0006 mUrcchayA patitaM bhUmAv Agatau devasattamau 04_037_0007 dRSTvA tau varadau devau saMjJAM labdhvotthitaM purA 04_037_0008 mUrdhnAbhipraNataM bhUmau tau tadA varadau varau 04_037_0009 kRSNety ekAdazaM nAma prItyA me tatra cakratuH 04_037_0010 tuSTau ca mama vIryeNa karmaNA cAbhirAdhitau 04_037_0011 sarvadevaiH parivRtau bhUyo mAM svayam UcatuH 04_037_0012 varaM tAta vRNISveti yat prArthayasi pANDava 04_037_0013 tato 'ham astrANy alabhaM divyAni ca dRDhAni ca 04_037_0014 brAhmaM pAzupataM caiva sthUNAkarNaM ca durjayam 04_037_0015 aindraM vAruNam AgneyaM vAyavyam atha vaiSNavam 04_037_0016 tato 'ham ajayaM bhUyo rathenaindreNa durjayAn 04_037_0017 mAtaliM sArathiM kRtvA nivAtakavacAn raNe 04_037_0018 avadhyakavacAn devair varadattAn mahAsurAn 04_037_0019 tisraH koTIr dAnavAnAM saMyugeSv anivartinAm 04_037_0020 eko nirjitya saMgrAme bhUyo devAn atoSayam 04_037_0021 tato me bhagavAn indraH kirITam adadAt svayam 04_037_0022 devAz ca zaGkham adaduH zatrusainyanivAraNam 04_037_0023 ahaM pAre samudrasya hiraNyapuravAsinAm 04_037_0024 hatvA SaSTisahasrANi jayaM saMprAptavAn aham 04_037_0025 asaMbhrAnto rathe tiSThan sahasreSu zateSu ca 04_037_0026 zatrumadhye durAdharSo na muhyanti ca me dizaH 04_037_0027 ahaM gandharvarAjena hriyamANaM suyodhanam 04_037_0028 bhrAtRbhiH sahitaM tAta gandharvaiH samare jitam 04_037_0029 caturdaza sahasrANi hatvA cainam amocayam 04_037_0030 mA bhair vigatasaMtrAsaH kurUn etAn samAgatAn 04_037_0031 suyodhanasya miSataH karNasya ca kRpasya ca 04_037_0032 pitAmahasya bhISmasya drauNer droNasya ca svayam 04_037_0033 sarvAn eva kurUJ jitvA pratyAneSyAmi te pazUn 04_037=0033 Colophon. % After 4.39.23, D9 ins.: 04_038_0001 na smartavyaM tvayA vIra lokapAlasamo hy asi 04_038_0002 prasAdaye mahAbAho pUrvaM yat skhalitaM mama 04_038_0003 tAvan me 'bhUd bhayaM pArtha yAvat tvAM nAvalokaye 04_038_0004 vibhayo darzanAt tubhyaM kas tvAM yotsyej jijIviSuH 04_038_0005 evaM prahRSTaromAsau brUte matsyasuto 'rjunam 04_038_0006 prAJjaliH samupAtiSThad vAsavo druhiNaM yathA 04_038_0007 tato 'rjunaH samAzvAsya matsyaM vairATim abravIt 04_038_0008 uvAca muditaH kAle tamo hatvA yathA raviH 04_038_0009 AzvAsya putraM matsyasya dhanur visphArya gANDivam 04_038_0010 prekSaNIyatamo bhUtvA tasthau dIpto ravir yathA % After 4.40.27, N (D1 missing) ins.: 04_039=0000 uttara uvAca 04_039_0001 ekas tvaM pANDavazreSTha bahUn etAn mahArathAn 04_039_0002 kathaM jeSyasi saMgrAme sarvazastrAstrapAragAn 04_039_0003 asahAyo 'si kaunteya sasahAyAz ca kauravAH 04_039_0004 ata eva mahAbAho bhItas tiSThAmi te 'grataH 04_039=0004 vaizaMpAyana uvAca 04_039_0005 uvAca pArtho mA bhaiSIH prahasya svanavat tadA 04_039_0006 yudhyamAnasya me vIra gandharvaiH sumahAbalaiH 04_039_0007 sahAyo ghoSayAtrAyAM kas tadAsIt sakhA mama 04_039_0008 tathA pratibhaye tasmin devadAnavasaMkule 04_039_0009 khANDave yudhyamAnasya kas tadAsIt sakhA mama 04_039_0010 nivAtakavacaiH sArdhaM paulomaiz ca mahAbalaiH 04_039_0011 yudhyato devarAjArthe kaH sahAyas tadAbhavat 04_039_0012 svayaMvare tu pAJcAlyA rAjabhiH saha saMyuge 04_039_0013 yudhyato bahubhis tAta kaH sahAyas tadAbhavat 04_039_0014 upajIvya guruM droNaM zakraM vaizravaNaM yamam 04_039_0015 varuNaM pAvakaM caiva kRpaM kRSNaM ca mAdhavam 04_039_0016 pinAkapANinaM caiva katham etAn na yodhaye 04_039_0017 rathaM vAhaya me zIghraM vyetu te mAnaso jvaraH % This passage of 27 lines, which has been placed % by oversight in this App., is only a part of the foll. % adhy. (4.43.10-20), which was wrongly copied % here by the scribe of B5 and subsequently omitted % by him in its proper place. The passage, which is % ins. after 4.42.28 begins with dhartarastraya dasyami % (cf. 4.43.10c) and ends with adya pasyantu kauravah % (=4.43.20d), followed by a repetition of 4.42.28. % It needs only to be noted that the passage contains % 822*, and 826*, but not 823* (a Southern stanza % which is found interpolated in some N MSS. % including B1). % Before 4.45.1 (that is, after adhy. 44), S ins.: 04_041=0000 vaizaMpAyanaH 04_041_0001 kRpasya tu vacaH zrutvA karNo rAjan yudhAM patiH 04_041_0002 punaH provAca saMkruddho garhayan brAhmaNaM kRpam 04_041_0003 lakSayAmy aham AcAryaM bhayAd bhaktiM gataM ripau 04_041_0004 bhItena hi na yoddhavyam ahaM yotsye dhanaMjayam 04_041_0005 nanu vAruNam AgneyaM yAmyaM vAyavyam eva ca 04_041_0006 astraM brahmaziraz caiva sattvahInaz ca te vRthA 04_041_0007 mitrakAryaM kRtam idaM pitAputrair mahArathaiH 04_041_0008 bhartRpiNDaz ca nirdiSTo yatheSTaM gantum arhatha 04_041_0009 bhikSAM harasva tvaM nityaM yajJAn anucarasva ca 04_041_0010 AmantraNaM hi bhuGkSvAdya mAsmAn yuddhena bhISaya 04_041_0011 bhArgavAstraM mayA muktaM nirdahet pRthivIm imAm 04_041_0012 kiM punaH pANDuputrANAm ekam arjunam Ahave 04_041_0013 AgamiSyanti padavIM mAtsyAH pANDavam AzritAH 04_041_0014 tAn ahaM nihaniSyAmi bhavatA gamyatAM gRham 04_041_0015 tasya tad vacanaM zrutvA azvatthAmA pratApavAn 04_041_0016 uvAca vadatAM zreSTho duryodhanam avekSya ca % After 4.45.26, D7 ins.: 04_042=0000 karNa uvAca 04_042_0001 sadaiva droNaputro 'yaM pApAtmA pApapauruSaH 04_042_0002 kim atra kAryaM pArthena kathaM vA sa prazasyate 04_042_0003 anyatra kAmAn mohAd vA lobhAd vAsmAsu kevalAt 04_042_0004 prazaMsati durAtmAnaM pANDavaM pApapauruSam 04_042_0005 mAM cApi nindate nityaM dviSatasyaiva kAmyayA 04_042_0006 tasmAd ayaM sudurbuddhiH pazyatAM mama pauruSam 04_042=0006 azvatthAmovAca 04_042_0007 vAkchUrA brAhmaNAH proktA bAhuzUrAz ca kSatriyAH 04_042_0008 dhanuSA cArjunaH zUraH karNaH zUro manorathaiH 04_042=0008 karNa uvAca 04_042_0009 sadA bhISayate sarvAM vAhinIM brAhmaNo guruH 04_042_0010 prItyA ca pANDuputrANAM darzayann ahitaM tava 04_042_0011 sadA ca vAyavo vAnti nityaM varSati vAsavaH 04_042_0012 arjunaM samare jitvA labdhvA ca vijayaM mahat 04_042_0013 tataz chetsyAmi khaDgena ziras te brAhmaNAdhama 04_042=0013 vaizaMpAyana uvAca 04_042_0014 evam ukte tu vacane karNenAmitrasUdana 04_042_0015 azvatthAmA tato rAjan khaDgaM jagrAha carma ca 04_042_0016 gRhItvA vimalaM khaDgaM carma cAdAya suprabham 04_042_0017 dudrAva yoddhuM taM karNaM siMhaH kSudramRgaM yathA 04_042_0018 tasmin gRhIte khaDge tu karNo 'pi rathinAM varaH 04_042_0019 uttatAra rathAt tUrNaM gRhNan khaDgaM sa vIryavAn 04_042_0020 tatas tau tu mahAvIryau dhRtAstrau yuddhadurmadau 04_042_0021 anyonyasya vadhaM prepsU siMhAv iva madotkaTau 04_042_0022 tau dRSTvA sumahAvIryau yuddhAya samavasthitau 04_042_0023 duryodhanas tatas tUrNaM rathAd uttIrya vegavAn 04_042_0024 abhigamya guroH putram azvatthAmAnam abravIt 04_042_0025 azvatthAman guroH putra kSamyatAM dvijasattama 04_042_0026 karNo vaktuM na jAnAti brAhmaNAz cAtikopanAH 04_042_0027 tvayi saMnihito bhAro yuddhasyaiSa vinizcayaH 04_042_0028 sa tathAbhihito rAjan rAjJA caiva nivAritaH 04_042_0029 svarathaM prApya tUrNaM vai na ca kiM cid uvAca ha 04_042_0030 karNo 'pi svaM rathaM tUrNam Aruroha nRpAjJayA % After 4.48.23, S ins.: 04_043_0001 tataH sa samare vIro bIbhatsuH zatrupUgahA 04_043_0002 gopAlAMz codayAm Asa gAz caitAz codayeti ca 04_043_0003 uttaraM cAha bIbhatsur harSayan pANDunandanaH 04_043_0004 gavAm agraM samIkSasva gAz caivAzu nivartaya 04_043_0005 yAvad ete nivartante kuravo javam AsthitAH 04_043_0006 yAhy uttareNa gAz caitAH sainyAnAM ca nRpAtmaja 04_043_0007 pazyantu kuravaH sarve mama vIryaparAkramam 04_043_0008 te lAbham iva manvAnAH kuravo 'rjunam Ahave 04_043_0009 dRSTvA yAntam adUrasthaM kSipram abhyapatan rathaiH 04_043_0010 hastyazvaparivAreNa mahatAbhivirAjatA 04_043_0011 yodhaiH prAsAsihastaiz ca cApabANodyatAyudhaiH 04_043_0012 tAny anIkAny azobhanta kurUNAm AtatAyinAm 04_043_0013 saMsarpanta ivAkAze vidyutvanto balAhakAH 04_043_0014 tAni dRSTvA hy anIkAni nivartitarathAni ca 04_043_0015 pArtho 'pi vAyuvad ghoraM sainyAgraM vyadhunoc charaiH % After 4.49.20, all MSS. except S1 K D1.2.4.8 % ins.: 04_044_0001 tam ApatantaM sahasA kirITI 04_044_0002 vaikartanaM vai tarasAbhipatya 04_044_0003 pragRhya vegaM nyapataj javena 04_044_0004 nAgaM garutmAn iva citrapakSaH 04_044_0005 tAv uttamau sarvadhanurdharANAM 04_044_0006 mahAbalau sarvasapatnasAhau 04_044_0007 karNasya pArthasya nizamya yuddhaM 04_044_0008 didRkSamANAH kuravo 'bhitasthuH 04_044_0009 sa pANDavas tUrNam udIrNakopaH 04_044_0010 kRtAgasaM karNam udIkSya harSAt 04_044_0011 kSaNena sAzvaM sarathaM sasArathim 04_044_0012 antardadhe ghorazaraughavRSTyA 04_044_0013 tataH suviddhAH sarathAH sanAgA 04_044_0014 yodhA vinedur bharatarSabhANAm 04_044_0015 antarhitA bhISmamukhAH sahAzvAH 04_044_0016 kirITinA kIrNarathAH pRSatkaiH 04_044_0017 sa cApi tAn arjunabAhumuktAJ 04_044_0018 zarAJ zaraughaiH pratihatya karNaH 04_044_0019 tasthau mahAtmA sadhanuH sabANaH 04_044_0020 savisphuliGgo 'gnir ivAzu karNaH 04_044_0021 tatas tu jajJe talatAlazabdaH 04_044_0022 sazaGkhabherIpraNavapraNAdaH 04_044_0023 prakSveDitajyAtalanisvanaM taM 04_044_0024 vaikartanaM pUjayatAM kurUNAm 04_044_0025 uddhUtalAGgUlamahApatAkaM 04_044_0026 dhvajottamaM sAkulabhISayantam 04_044_0027 gANDIvanirhrAdakRtapraNAdaM 04_044_0028 kirITinaM prekSya nanAda karNaH 04_044_0029 sa cApi vaikartanam ardayitvA 04_044_0030 sAzvaM sasUtaM sarathaM pRSatkaiH 04_044_0031 tam AvavarSa prasabhaM kirITI 04_044_0032 pitAmahaM droNakRpau ca dRSTvA 04_044_0033 sa cApi pArthaM bahubhiH pRSatkair 04_044_0034 vaikartano megha ivAbhyavarSat 04_044_0035 tathaiva karNaM ca kirITamAlI 04_044_0036 saMchAdayAm Asa zitaiH pRSatkaiH 04_044_0037 tayoH sutIkSNAn sRjatoH zaraughAn 04_044_0038 mahAzaraughAstravivardhane raNe 04_044_0039 rathe vilagnAv iva candrasUryau 04_044_0040 ghanAntareNAnudadarza lokaH 04_044_0041 athAzukArI caturo hayAMz ca 04_044_0042 vivyAdha karNo nizitaiH kirITinaH 04_044_0043 tribhiz ca yantAram amRSyamANo 04_044_0044 vivyAdha tUrNaM tribhir asya ketum 04_044_0045 tenAtividdhaH samarAvamardI 04_044_0046 prabodhitaH siMha iva prasuptaH 04_044_0047 gANDIvadhanvA RSabhaH kurUNAm 04_044_0048 ajihmagaiH karNam iyAya jiSNuH 04_044_0049 zarAstravRSTyA nihato mahAtmA 04_044_0050 prAduzcakArAtimanuSyakarma 04_044_0051 prAcchAdayat karNarathaM pRSatkair 04_044_0052 lokAn imAn sUrya ivAMzujAlaiH % B Dn D5.6.11.12 (all probably by conflation) % ins. after 4.50.2ab: S ins. after passage No. 46 % of this App.: 04_045_0001 tataH prahasya bIbhatsuH kaunteyaH zvetavAhanaH 04_045_0002 divyam astraM prakurvANaH pratyayAd rathasattamAn 04_045_0003 yathA razmibhir AdityaH pracchAdayati medinIm 04_045_0004 tathA gANDIvanirmuktAz chAdayanti zarA dizaH 04_045_0005 na rathAnAM na cAzvAnAM na dhvajAnAM na varmaNAm 04_045_0006 atividdhaiH zitair bANair AsId dvyaGgulam antaram % B2.5 Dn2 D6.11.12 (all om. lines 9-15) S cont.: 04_045_0007 daivayogAd dhi pArthasya hayAnAm uttarasya ca 04_045_0008 zikSAbalopapannatvAd astrANAM ca parikramAt 04_045_0009 dhvajagANDIvayoz cApi daivI mAyAkRteti ca 04_045_0010 itas tataz ca saMyAne dUre vApy atha vAntike 04_045_0011 durge viSamajAte vA sthale nimne tathA kSitau 04_045_0012 na ca rudhyed gatis tasya rathasya manaso yathA 04_045_0013 samareSu tu vidvAMsas tasya tAMs tAn parAkramAn 04_045_0014 vIryam atyadbhutaM dRSTvA tathA pArthasya tad balam 04_045_0015 tresur eva pare bhItAH parAGmukharathA api 04_045_0016 kAlAgnim iva bIbhatsuM nirdahantam iva prajAH 04_045_0017 nArayaH prekSituM zekur jvalantam iva pAvakam 04_045_0018 tAni bhinnAny anIkAni rejur arjunamArgaNaiH 04_045_0019 tigmAMzoz ca vanAgrANi vyAptAnIva gabhastibhiH 04_045_0020 azokAnAM vanAnIva saMcitaiH kusumaiH zubhaiH 04_045_0021 pArthaH saMraJjayAm Asa rudhireNAkulaM balam % Dn2 D11.12 (all om. lines 26-27, 32-33, 39, 41, % 44-49, 74-75, 79-81, 85, 89, 95-99) S cont.: 04_045_0022 sahasrazo 'rjunazaraiz chinnAny uccAvacAni ca 04_045_0023 chatrANi ca patAkAz ca khe 'bhyuvAha sadAgatiH 04_045_0024 ye hy arjunabalatrastAH paripetur dizo daza 04_045_0025 rathAGgadezam utsRjya pArthacchinnayugA hayAH 04_045_0026 nikRttapUrvacaraNAs te nipetuH zitaiH zaraiH 04_045_0027 zirobhiH prathamaM jagmur medinIM jaghanair hayAH 04_045_0028 cakSur nakhaviSANeSu dantaveSTeSu ca dvipAn 04_045_0029 marmasv anyeSu cAhatya tathA nighnan gajottamAn 04_045_0030 kauravANAM gajAnAM tu zarIrair gatacetasAm 04_045_0031 kSaNena saMvRtA bhUmir meghair iva nabhastalam 04_045_0032 astrair divyair mahAbAhur arjunaH pradahann iva 04_045_0033 vaDavAmukhasaMbhUtaH kAlAgnir iva sarvataH 04_045_0034 yathA yugAntasamaye sarvaM sthAvarajaGgamam 04_045_0035 kAlapakvam azeSeNa dhakSyed ugrazikhaH zikhI 04_045_0036 tadvat pArtho 'stratejobhir dhanuSo nisvanena ca 04_045_0037 daivAd vIryAc ca bIbhatsus tasmin dauryodhane bale 04_045_0038 raNazaktim amitrANAM prAyeNApaninAya saH 04_045_0039 ceSTAM prAyeNa bhUtAnAM rAtriH prANabhRtAm iva 04_045_0040 so 'tIyAt sahasA zatrUn sahasA cAbhipedivAn 04_045_0041 zIghraM dUraM dRDhAmogham astram asyAtimAnuSam 04_045_0042 khagayAnAbhisaMvItaiH khaMviSTaiH khagamair iva 04_045_0043 arjunena kham Avavre lohitaprANapaiH khagaiH 04_045_0044 arjunAstravinirmuktAH zarA gANDIvadhanvanaH 04_045_0045 tArkSyavegA ivAkAze na sasarjuH parAtmasu 04_045_0046 varmANi sArathIMz caiva haimajAlAni vAjinAm 04_045_0047 kirITaM sUryasaMkAzaM vaiyAghram atha carma ca 04_045_0048 tasya sarvANi gAtrANi rathasya dviSatAM zaraiH 04_045_0049 nIhAreNeva bhUtAni channAnIva cakAzire 04_045_0050 sakRd eva na taM zekU ratham abhyasituM pare 04_045_0051 anabhyastaH punas tair hi rathaH so 'tipapAta tAn 04_045_0052 taccharA dviTzarIreSu yathaiva na sasaJjire 04_045_0053 dviDanIkeSu bIbhatsor na sasaJja rathas tathA 04_045_0054 sa tad vikSobhayAm Asa vigAhyAribalaM rathI 04_045_0055 anantavego bhujagaH krIDann iva mahArNave 04_045_0056 asyato nityam atyarthaM sarvaghoSAtigas tathA 04_045_0057 satataM zrUyate bhUtair dhanuSaz ca kirITinaH 04_045_0058 saMchinnAs tatra mAtaGgA bANair alpAntarAntare 04_045_0059 saMsyUtAs tatra dRzyante meghA iva gabhastibhiH 04_045_0060 dizo 'nubhramataH sarvAH savyaM dakSiNam asyataH 04_045_0061 satataM dRzyate yuddhe sAyakAsanamaNDalam 04_045_0062 patanty arUpeSu yathA cakSUMSi na kadA cana 04_045_0063 nAlakSyeSu zarAH petus tathA gANDIvadhanvanaH 04_045_0064 mArgo gajasahasrasya yugapan mardato vanam 04_045_0065 kaunteyarathamArgas tu raNe ghorataro 'bhavat 04_045_0066 nUnaM pArthajayaiSitvAc chakraH sarvAmaraiH saha 04_045_0067 hanty asmAn iti manyante pArthenaivArditAH pare 04_045_0068 ghnantam atyartham ahitAn savyasAciM tu menire 04_045_0069 kAlam arjunarUpeNa grasantam iva ca prajAH 04_045_0070 kurusenAzarIrANi pArthenAnAhatAny api 04_045_0071 petuH pArthahatAnIva pArthakarmAnudarzanAt 04_045_0072 oSadhInAM zirAMsIva kAlapaktisamanvayAt 04_045_0073 avanemuH kurUNAM hi vIryAd arjunajAd bhayAt 04_045_0074 bAhvor athAsphoTayatoH pradhmAte zaGkham arjune 04_045_0075 cakAra cArjunaH krodhAd vimukhAn ruSitAn api 04_045_0076 arjunena vibhinnAni balAgrANi punaH kva cit 04_045_0077 cakrur lohitadhArAbhir dharaNIM lohitottarAm 04_045_0078 lohitenApi saMpRktaiH pAMsubhiH pavanoddhataiH 04_045_0079 tenaiva ca samuddhUtaiH sUkSmair lohitabindubhiH 04_045_0080 lohitArdraiH praharaNair nimagnA lohitokSitAH 04_045_0081 lohiteSu nimagnAs te nihatAz ca kirITinA 04_045_0082 babhUvur lohitAs tatra bhRzam AdityarazmayaH 04_045_0083 sArkaM tat tatkSaNenAsIt saMdhyAbhram iva lohitam 04_045_0084 apyastaM prApya cAdityo nivarteta na pANDavaH 04_045_0085 nivarteta na jitvArIn ity ajalpan vicakSaNAH 04_045_0086 tAn sarvAn samare zUrAn pauruSe paryavasthitAn 04_045_0087 divyair astrair ameyAtmA sarvAn Arcchad dhanurdharAn 04_045_0088 sa tu droNaM trisaptatyA kSudrakANAM samarpayat 04_045_0089 azItyA zakuniM caiva drauNim apy Azu saptabhiH 04_045_0090 duHSahaM dazabhir bANair arjunaH samavidhyata 04_045_0091 duHzAsanaM dvAdazabhiH kRpaM zAradvataM tribhiH 04_045_0092 bhISmaM zAMtanavaM SaSTyA pratyavidhyat stanAntare 04_045_0093 sa karNaM karNinAvidhyat pItena nizitena ca 04_045_0094 vAsavir dviSatAM madhye vivyAdha parameSu ca 04_045_0095 sa karNaM satanutrANaM nirbhidya nizitaiH zaraiH 04_045_0096 agacchad dArayan bhUmiM codito dRDhadhanvanA 04_045_0097 tato 'sya vAhAn vyahanac caturbhiz ca kSureNa tu 04_045_0098 sArathez ca ziraH kAyAd apAharad ariMdamaH 04_045_0099 ardhacandreNa ciccheda cApaM tasya kare sthitam 04_045_0100 tasmin viddhe mahAbhAge karNe sarvAstrapArage 04_045_0101 hatAzvasUte virathe tato 'nIkam abhajyata 04_045=0101 Colophon (in S only). 04_045=0101 vaizaMpAyanaH 04_045_0102 tat prabhagnaM balaM sarvaM vipulaughabalaM tathA % S cont.: 04_045_0103 bhISmam AsAdya saMtasthau velAm iva mahodadhiH 04_045_0104 tAni sarvANi gAGgeyaH samAzvAsya paraMtapaH 04_045_0105 tato vyUhaM mahAbAhuH samareSv aparAjitaH 04_045_0106 rathanAgAzvakalilaM yuyudhe yuddhakovidaH 04_045_0107 abhedyaM parasainyAnAM zUrair atha samIkSitam 04_045_0108 AcAryaduryodhanasUtaputraiH 04_045_0109 kRpeNa bhISmeNa ca pAlitAni 04_045_0110 avadhyakalpAni durAsadAni 04_045_0111 narAzvamAtaGgasamAkulAni % Then S reads 4.49.3-20, followed by a % passage given in App. I (No. 44). In the course % of the latter passage, namely, No. 44, S reads % our adhy. 55. % After its version of 4.50.4-23, S ins.: 04_046=0000 vaizaMpAyanaH 04_046_0001 azvatthAmA tataH karNaM tatra saMprekSya vIryavAn 04_046_0002 uvAca smayamAno vai sUtaputram ariMdamam 04_046_0003 karNa yat tat sabhAmadhye bahvabaddhaM vikatthase 04_046_0004 na me yudhi samo 'stIti tad idaM pratyupasthitam 04_046_0005 eSo 'ntaka iva kruddhaH sarvabhUtAvamardanaH 04_046_0006 saMgrAmaziraso madhye jRmbhate kesarI yathA 04_046_0007 zUro 'si yadi saMgrAme darzayasva sabhAM vinA 04_046_0008 yady azaktosi vIreNa pArthenAdbhutakarmaNA 04_046_0009 punar eva sabhAM gatvA dhArtarASTreNa dhImatA 04_046_0010 mAtulaM pratigRhyAzu mantrayasva yathAsukham 04_046_0011 evam uktas tadA karNaH krodhAd udvRtya locane 04_046_0012 droNaputram idaM vAkyam uvAca kurusaMnidhau 04_046_0013 nAhaM bibhemi bIbhatsor na kRSNAd devakIsutAt 04_046_0014 pANDavebhyo 'pi sarvebhyaH kSatradharmam anuvrataH 04_046_0015 sattvAdhikAnAM puMsAM hi dhanurvedopajIvinAm 04_046_0016 garjatAM jAyate darpaH svaraz ca na viSIdati 04_046_0017 pazyatv AcAryaputro mAm arjunena ciraM saha 04_046_0018 yudhyamAnaM susaMyattaM jayo vai mayy avasthitaH 04_046_0019 tataH prahasya bIbhatsuH kaunteyaH zvetavAhanaH 04_046_0020 divyam astraM vikurvANaH pratyayAd rathasattamAn 04_046_0021 mahAmanA mandabuddhir niHzvasan dhRtarASTrajaH 04_046_0022 uvAca sa mahArAja rAjA duryodhanas tadA 04_046_0023 na vidma hy arjunaM tatra vasantaM mAtsyavezmani 04_046_0024 tenedaM karNa mAtsyAnAm agrahISma dhanaM bahu 04_046_0025 etac cet tarhi gacchAmo visRjanto dhanaM bahu 04_046_0026 ayazo nAtivarteta lokayor ubhayor api 04_046_0027 na ca yuddhAt paraM nAsti kSatriyANAM sukhAvaham 04_046_0028 tasmAt pArthena saMgrAmaM kurmahe na palAyanam 04_046_0029 etAvad uktvA rAjA vai abhiyAnam iyeSa saH 04_046_0030 tAni paJca sahasrANi vIrANAM hi dhanuSmatAm 04_046_0031 abhyadravaMs tadA pArthaM zalabhA iva pAvakam 04_046_0032 varmitA vAjinas tatra saMbhRtAz ca padAtibhiH 04_046_0033 bhImarUpAz ca mAtaGgAs tomarAGkuzapANibhiH 04_046_0034 adhiSThitAH susaMyattair hastizikSAvizAradaiH 04_046_0035 abhyadravanta saMkruddhAz cApahastodyatAyudhaiH 04_046_0036 paJca cainaM rathodagrAs tvaritAH paryavArayan 04_046_0037 droNo bhISmaz ca karNaz ca kururAjaz ca vIryavAn 04_046_0038 azvatthAmA mahAbAhur dhanurvedaparAyaNaH 04_046_0039 iSUn vai samyag asyanto jImUtA iva vArSikAH 04_046_0040 te lAbham iva manvAnAH pratyagRhNan dhanaMjayam 04_046_0041 zaraughAn abhivarSanto nAdayanto dizo daza % Then follows passage No. 45 of this % Appendix. % After vaisam. u. of 4.52.1, N (S missing; D1 % missing for lines 1-8) ins.: 04_047_0001 dRSTvA vyUDhAny anIkAni kurUNAM kurunandanaH 04_047_0002 tatra vairATim AbhASya pANDavo 'thAbravId idam 04_047_0003 jAmbUnadamayI vedI dhvaje yasya prakAzate 04_047_0004 tasya dakSiNato yAhi kRpaH zAradvato yataH 04_047_0005 dhanaMjayavacaH zrutvA vairATis tvaritas tadA 04_047_0006 hayAn rajatasaMkAzAn hemabhANDAn acodayat 04_047_0007 AnupUrvyA nudaJ zUra AsthAya javam uttamam 04_047_0008 prAhiNoc candrasaMkAzAn kupitAn iva tAn hayAn 04_047_0009 sa gatvA kurusenAyAH samIpaM hayakovidaH 04_047_0010 punar AvartayAm Asa tAn hayAn vAtaraMhasaH 04_047_0011 pradakSiNam upAvRtya maNDalaM savyam eva ca 04_047_0012 kurUn saMmohayAm Asa matsyo yAnena tattvavit 04_047_0013 kRpasya ratham AsthAya vairATir akutobhayaH 04_047_0014 pradakSiNam upAvRtya tasthau tasyAgrato balI 04_047_0015 tato 'rjunaH zaGkhavaraM devadattaM mahAravam 04_047_0016 pradadhmau ratham AsthAya nAma vizrAvya cAtmanaH 04_047_0017 tasya zabdo mahAn AsId dhamyamAnasya jiSNunA 04_047_0018 tathA vIryavatA saMkhye parvatasyeva dIryataH 04_047_0019 pUjayAM cakrire zaGkhaM kuravas te sasainikAH 04_047_0020 arjunena tathA dhmAtaH zatadhA yan na dIryate 04_047_0021 divam AvRtya zabdas tu nivRttaH zuzruve punaH 04_047_0022 sRSTo maghavatA vajraH prapatann iva parvate % Before the ref. of 4.53.1, S ins.: 04_048=0000 vaizaMpAyanaH 04_048_0001 jitaM vaikartanaM dRSTvA pArtho vairATim abravIt 04_048_0002 sthiro bhava tvaM saMgrAme jayo 'smAkaM nRpAtmaja 04_048_0003 yAvac chaGkham upAdhmAsye dviSatAM romaharSaNam 04_048_0004 aviklavam asaMbhrAntam avyagrahRdayekSaNam 04_048_0005 yAhi zIghraM yato droNo mamAcAryo mahArathaH 04_048_0006 tathA saMkrIDamAnasya arjunasya raNAjire 04_048_0007 balaM sattvaM ca tejaz ca lAghavaM cApy avardhata 04_048_0008 tac cAdbhutam abhiprekSya bhayam uttaram Avizat 04_048=0008 uttaraH 04_048_0009 astrANAM tava divyAnAM zaraughAn kSipataz ca te 04_048_0010 mano me muhyate 'tyarthaM tava dRSTvA parAkramam 04_048_0011 dvaidhIbhUtaM mano mahyaM bhayAd bharatasattama 04_048_0012 adRSTapUrvaM pazyAmi tava gANDIvanisvanam 04_048_0013 tava bAhubalaM caiva dhanuH prAkarSato bahu 04_048_0014 tava tejo durAdharSaM yathA viSNos trivikrame 04_048=0014 vaizaMpAyanaH 04_048_0015 tam uttaraz citram avekSya gANDivaM 04_048_0016 zarAMz ca muktAn sahasA kirITinA 04_048_0017 bhIto 'bravId arjunam Ajimadhye 04_048_0018 nAhaM tavAzvAn viSahe niyantum 04_048_0019 tam abravId ISad iva prahasya 04_048_0020 gANDIvadhanvA dviSatAM nihantA 04_048_0021 mayA sahAyena kuto 'sti te bhayaM 04_048_0022 praihy uttarAzvAn upamantrya vAhaya 04_048_0023 AzvAsitas tena dhanaMjayena 04_048_0024 vairATir azvAn pratutoda zIghram 04_048_0025 dhanaMjayaz cApi nikRSya cApaM 04_048_0026 viSphArayAm Asa mahendrakalpaH 04_048_0027 uttaraM caiva bIbhatsur abravIt punar arjunaH 04_048_0028 na bhetavyaM mayA sArdhaM tAta saMgrAmamUrdhani 04_048_0029 rAjaputro 'si bhadraM te kule mahati mAtsyake 04_048_0030 jAtas tvaM kSatriyakule na viSIditum arhasi 04_048_0031 dhRtiM kRtvA suvipulAM rAjaputra rathaM mama 04_048_0032 yudhyamAnasya samare zatrubhiH saha vAhaya 04_048_0033 uktvA tam evaM bIbhatsur arjunaH punar abravIt 04_048_0034 pANDavo rathinAM zreSTho bhAradvAjaM samIkSya tu % After 4.56.2cd, N (S1 missing) ins.: 04_049_0001 atha sainyaM mahad dRSTvA rathanAgahayAkulam 04_049_0002 abravId uttaraH pArthaM pratividdhaH zarair bhRzam 04_049_0003 nAhaM zakSyAmi vIreha niyantuM te hayottamAn 04_049_0004 viSIdanti mama prANA mano vihvalatIva me 04_049_0005 astrANAm iha divyAnAM prabhAvAt saMprayujyatAm 04_049_0006 tvayA ca kurubhiz caiva bhramantIva dizo daza 04_049_0007 gandhena mUrcchitaz cAsmi vasArudhiramedasAm 04_049_0008 dvaidhIbhUtaM mano me 'dya trAsaM caiva prapazyataH 04_049_0009 adRSTapUrvaH zUrANAM mahAsaMkhye samAgamaH 04_049_0010 godhAghAtena mahatA zaGkhAnAM ninadena ca 04_049_0011 siMhanAdaiz ca zUrANAM gajAnAM bRMhitais tathA 04_049_0012 gANDIvazabdena bhRzam azanipratimena ca 04_049_0013 zrutiH smRtiz ca me vIra pranaSTA mUDhacetasaH 04_049_0014 alAtacakrapratimaM maNDalaM satataM tvayA 04_049_0015 vyAkSipyamANaM samare gANDIvaM ca prapazyataH 04_049_0016 dRSTir vicalitA vIra hRdayaM dIryatIva me 04_049_0017 vapuz cograM tava raNe kruddhasyeva pinAkinaH 04_049_0018 vyAyacchatas tava bhujaM dRSTvA bhIr me bhavaty api 04_049_0019 nAdadAnaM na saMdhAnaM na muJcantaM zarottamAn 04_049_0020 tvAm ahaM saMprapazyAmi pazyann api vicetanaH 04_049_0021 avasIdanti me prANA bhUr iyaM calatIva me 04_049_0022 na ca pratodaM nAbhISUn saMyantuM zaktir asti me 04_049=0022 arjuna uvAca 04_049_0023 mA bhaiSIH stambhayAtmAnaM tvayApi narapuMgava 04_049_0024 atyadbhutAni karmANi kRtAni raNamUrdhani 04_049_0025 rAjaputro 'si bhadraM te kule matsyasya vizrute 04_049_0026 jAtas tvaM zatrudamane na viSIditum arhasi 04_049_0027 dhRtiM kRtvA suvipulAM rAjaputra rathe mama 04_049_0028 yudhyamAnasya samare hayAn saMyaccha zatruhan 04_049=0028 vaizaMpAyana uvAca 04_049_0029 evam uktvA mahAbAhur vairATiM rathasattamaH 04_049_0030 arjuno rathinAM zreSThaH punar evedam abravIt 04_049_0031 senAgram Azu bhISmasya prApayasvaitad eva mAm % Before 4.59.1, which is transp. in S (in other % words, after adhy. 57), S ins.: 04_050=0000 vaizaMpAyanaH 04_050_0001 evaM vidrAvya tat sainyaM pArtho bhISmam upAdravat 04_050_0002 trasteSu sarvasainyeSu kauravyasya mahAtmanaH 04_050_0003 narasiMham upAyAntaM jigISantaM parAn raNe 04_050_0004 vRSaseno 'bhyayAt tUrNaM yoddhukAmo dhanaMjayam 04_050_0005 tasya pArthas tadA kSipraM kSuradhAreNa kArmukam 04_050_0006 nyakRntad gRdhrapatreNa jAmbUnadapariSkRtam 04_050_0007 athainaM paJcabhir bhUyaH pratyavidhyat stanAntare 04_050_0008 sa pArthabANAbhihato rathAt praskandya prAdravat 04_050_0009 duHzAsano vikarNaz ca zakuniz ca viviMzatiH 04_050_0010 AyAntaM bhImadhanvAnaM paryakIryanta pANDavam 04_050_0011 teSAM pArtho raNe kruddhaH zaraiH saMnataparvabhiH 04_050_0012 yugaM dhvajam atheSAM ca ciccheda tarasA raNe 04_050_0013 te nikRttadhvajAH sarve chinnakArmukaveSTanAH 04_050_0014 raNamadhyAd apayayuH pArthabANAbhipIDitAH 04_050_0015 tataH prahasya bIbhatsur vairATim idam abravIt 04_050_0016 etaM me prApayedAnIM tAlaM sauvarNam ucchritam 04_050_0017 meghamadhye yathA vidyud uccarantI punaH punaH 04_050_0018 asau zAMtanavo bhISmas tatra yAhi paraMtapa 04_050_0019 astrANi tasya divyAni darzayiSyAmi saMyuge 04_050_0020 ghorarUpANi citrANi laghUni ca gurUNi ca 04_050_0021 tasya tad vacanaM zrutvA vairATiH pArthasArathiH 04_050_0022 vAhayac coditas tena rathaM bhISmarathaM prati 04_050_0023 atha taM coditaM dRSTvA phalgunasya rathottamam 04_050_0024 vAyuneva mahAmeghaM sahasAbhisamIritam 04_050_0025 taM pratyayAc ca gAGgeyo rathenAdityavarcasA 04_050_0026 AyAntam arjunaM dRSTvA bhISmaH parapuraMjayaH 04_050_0027 pratyujjagAma yuddhArthI maharSabha ivarSabham % After 4.59.5, S ins.: 04_051_0001 antarikSe prajalpanti sarve devAH savAsavAH 04_051_0002 yad arjunaH kurUn sarvAn prAkRntac chastratejasA 04_051_0003 kuruzreSThAv imau vIrau raNe bhISmadhanaMjayau 04_051_0004 sarvAstrakuzalau loke etAv atirathAv ubhau 04_051_0005 ubhau devamanuSyeSu vizrutau svaparAkramaiH 04_051_0006 ubhau paramasaMrabdhAv ubhau dIptadhanurdharau 04_051_0007 samAgatau naravyAghrau vyAghrAv iva tarasvinau 04_051_0008 ubhau sadRzakarmANau sUryasyAgnez ca bhArata 04_051_0009 vAsudevasya sadRzau kArtavIryasamAv ubhau 04_051_0010 ubhau vizrutakarmANAv ubhau zUrau mahAbalau 04_051_0011 sarvAstraviduSAM zreSThau sarvazastrabhRtAM varau 04_051_0012 agner indrasya somasya yamasya dhanadasya ca 04_051_0013 anayoH sadRzaM vIryaM mitrasya varuNasya ca 04_051_0014 ko vA kuntIsutaM yuddhe dvairathenopayAsyati 04_051_0015 Rte zAMtanavAd anyaH kSatriyo bhuvi vidyate 04_051_0016 iti saMpUjayAm Asur bhISmaM dRSTvArjunaM gatam 04_051_0017 raNe saMprahariSyantaM dRSTvA devAH savAsavAH 04_051_0018 atha bahuvidhazaGkhatUryaghoSair 04_051_0019 vividharavaiH saha siMhanAdamizraiH 04_051_0020 kuruvRSabham apUjayat kurUNAM 04_051_0021 balam amarAdhiapasainyasaprabhaM tat 04_051=0021 Colophon. % (Adhy. no.: T G M1.5 61; M2-4 60) % After adhy. 59, S ins. the foll. addl. adhy.: 04_052=0000 vaizaMpAyanaH 04_052_0001 gAs tA vijitya saMgrAme kurUNAM miSatAM vane 04_052_0002 tato yoddhumanAH pArthaH prAyAt paJca rathAn prati 04_052_0003 AdadAnaz ca nArAcAn vyAmRzann iSudhI api 04_052_0004 saMspRzAnaz ca gANDIvaM bhUyaH karNaM samabhyayAt 04_052=0004 azvatthAmA 04_052_0005 karNa yat tat sabhAmadhye bahv abaddhaM prabhASase 04_052_0006 na me yudhi samo 'stIti tad idaM pratyupasthitam 04_052_0007 eSo 'ntaka iva kruddhaH sarvabhUtAvamardanaH 04_052_0008 adUrAt pratyupasthAya jRmbhate kesarI yathA 04_052=0008 karNaH 04_052_0009 nAhaM bibhemi bIbhatsoH kRSNAd vA devakIsutAt 04_052_0010 pANDavebhyo 'pi sarvebhyaH kSatradharmam anuvrataH 04_052_0011 sattvAdhikAnAM puMsAM tu dhanurvedopajIvinAm 04_052_0012 darzanAj jAyate darpaH svaraz ca na viSIdati 04_052_0013 pazyatv AcAryaputro mAm arjunena raNe saha 04_052_0014 yudhyamAnaM susaMyattaM daivaM tu duratikramam 04_052=0014 vaizaMpAyanaH 04_052_0015 taM samantAd rathAH paJca parivArya dhanaMjayam 04_052_0016 ta iSUn samyag asyanto mumukSanto 'pi jIvitam 04_052_0017 te lAbham iva manvAnAH kSipram Archan dhanaMjayam 04_052_0018 zaraughAn samyag asyanto jImUtA iva vArSikAH 04_052_0019 bahubhir vividhair bANair nizitair lomavApibhiH 04_052_0020 Adravan pratyavasthAya pratyavidhyan dhanaMjayam 04_052_0021 tataH prahasya bIbhatsuH sarvazastrabhRtAM varaH 04_052_0022 divyam astraM vikurvANaH pratyayAd rathasattamAn 04_052_0023 yathA razmibhir AdityaH pracchAdayati medinIm 04_052_0024 evaM gANDIvanirmuktaiH zaraiH prAcchAdayad dizaH 04_052_0025 na rathAnAM na nAgAnAM na dhvajAnAM na vAjinAm 04_052_0026 aviddhaM nizitair bANair AsId dvyaGgulam antaram 04_052_0027 sarve zAntiparA yodhAH svacittaM nAbhijajJire 04_052_0028 hastino 'zvAz ca vitrastA vyavalIyanta sarvazaH 04_052_0029 yathA nalavanaM nAgaH prabhinnaH SASTihAyanaH 04_052_0030 evaM sarvAn apAmRdnAd arjunaH zastratejasA 04_052_0031 gANDIvasya tu ghoSeNa pRthivI samakampata 04_052_0032 manAMsi dhArtarASTrANAm abhyakRntad dhanaMjayaH 04_052_0033 tato vigAhya sainyAnAM madhyaM zastrabhRtAM varaH 04_052_0034 sArathiM samare zUram abhyabhASata vIryavAn 04_052_0035 saMniyamya hayAn etAn mandaM vAhaya sArathe 04_052_0036 AcAryaputraM samare yodhayiSye 'parAjitam 04_052_0037 purA hy eSa mayA muktaH sa me bhavati pRSThataH 04_052_0038 evam ukto 'rjunenAjAv azvatthAmarathaM prati 04_052_0039 virATaputro javanAn bhRzam azvAn acodayat 04_052=0039 karNaH 04_052_0040 eSopayAti bIbhatsur vyathito gADhavedanaH 04_052_0041 taM tu tatraiva yAsyAmi nAyaM mucyeta jIvitAt 04_052=0041 droNaH 04_052_0042 naiSo bhayena niryAto mahAtmA pAkazAsaniH 04_052_0043 evaM bhItA nivartante na punar gADhavedanAH 04_052_0044 yady enam abhisaMrabdhaM punar evAbhiyAsyasi 04_052_0045 bahUny astrANi jAnIte na punar mokSyate bhavAn 04_052_0046 diSTyA duryodhano mukto diSTyA gAvaH palAyitAH 04_052_0047 muktamuSTiSu saMgrAme kiM raNena kariSyasi 04_052_0048 krozamAtram atikramya balam anvAnayAmahe 04_052_0049 anvAgatabalAH pArthaM punar evAbhiyAsyatha 04_052=0049 Colophon. % Most of lines 5-39 above recur (with v.l.) % in passages No. 45 & 46 of this Appendix, % and elsewhere. % Before adhy. 60 (or after adhy. 58), S ins.: 04_053=0000 arjunaH 04_053_0001 dakSiNAm eva tu dizaM hayAn uttara vAhaya 04_053_0002 purA sArthIbhavaty eSAm ayaM zabdo 'tra tiSThatAm 04_053_0003 azvatthAmnaH pratirathaM prAcIm udyAhi sArathe 04_053_0004 acirAd draSTum icchAmi guruputraM yazasvinam 04_053=0004 vaizaMpAyanaH 04_053_0005 mohayitvA tu tAn sarvAn dhanurghoSeNa pANDavaH 04_053_0006 prasavyaM caivam AvRtya krozArdhaM prAdravat tataH 04_053_0007 yathA susaMskRto bANaH suparNaz cApi zIghragaH 04_053_0008 tathA pArtharathaH zIghram AkAze paryavartata 04_053_0009 muhUrtoparate zabde pratiyAte dhanaMjaye 04_053_0010 hastyazvarathapAdAtaM puraskRtya mahArathAH 04_053_0011 droNabhISmamukhAH sarve sainyAnAM jaghane yayuH 04_053_0012 yattAH pArtham apazyantaH sahitAH zaravikSatAH 04_053=0012 sainikAH 04_053_0013 diSTyA duryodhano muktaH sainyaM bhUyiSTham Agatam 04_053_0014 krozamAtram atikramya balam anvAnayAmahe 04_053_0015 yAma yatra vanaM gulmaM nadIm anvazmakAM prati 04_053=0015 vaizaMpAyanaH 04_053_0016 atha duryodhano dRSTvA bhagnaM svabalam Ahave 04_053_0017 amRSyamANaH kopena parimArgan dhanaMjayam 04_053_0018 nyavartata kuruzreSThaH svenAnIkena saMvRtaH 04_053_0019 vAryamANo durAdharSair bhISmadroNakRpair bhRzam 04_053_0020 tato 'rjunaz citram udAravegaM 04_053_0021 samIkSya gANDIvam uvAca vAkyam 04_053_0022 idaM tv idAnIm anayaM kurUNAM 04_053_0023 zivaM dhanuH zatrunibarhaNaM ca 04_053_0024 atyAzugaM vegavad AzukartR 04_053_0025 avAraNIyaM mahate raNAya 04_053_0026 pradAraNaM zatruvarUthinInAm 04_053_0027 anIkabhit saMyati vajrakalpam 04_053_0028 prayAhi yatraiSa suyodhano hi 04_053_0029 taM pAtayiSyAmi zaraiH sutIkSNaiH 04_053_0030 AcAryaputraM ca pitAmahaM ca 04_053_0031 suyodhanaM sUtasutaM ca saMkhye 04_053_0032 droNaM kRpaM caiva nivArya yuddhe 04_053_0033 ziro hariSyAmi suyodhanasya 04_053_0034 tam uttaraz citram udAravegaM 04_053_0035 dhanuz ca dRSTvA nizitAJ zarAMz ca 04_053_0036 bhIto 'bravId arjunam Ajimadhye 04_053_0037 nAhaM tavAzvAn viSahe niyantum 04_053_0038 tam abravIn mAtsyasutaM prahasya 04_053_0039 gANDIvadhanvA dviSatAM nihantA 04_053_0040 mayA sahAyena kuto 'sti te bhayaM 04_053_0041 praihy uttarAzvAn upamantrayasva 04_053_0042 AzvAsitas tena dhanaMjayena 04_053_0043 vairATir azvAn pratutoda zIghram 04_053_0044 viSphArayaMs tad dhanur ugravegaM 04_053_0045 yuyutsamAnaH punar eva jiSNuH 04_053_0046 gANDIvazabdena tu tatra yodhA 04_053_0047 bhUmau nipetur bahavo 'tivelam 04_053_0048 zaGkhasya zabdena tu vAnarasya 04_053_0049 zabdena te yodhavarAH samantAt 04_053=0049 arjunaH 04_053_0050 eSo 'timAnI dhRtarASTrasUnuH 04_053_0051 senAmukhe sarvasamRddhatejAH 04_053_0052 parAjayaM nityam amRSyamANo 04_053_0053 nivartate yuddhamanAH purastAt 04_053_0054 tam eva yAhi prasamIkSya yattaH 04_053_0055 suyodhanaM tatra sahAnujaM ca 04_053=0055 vaizaMpAyanaH 04_053_0056 tam ApatantaM prasamIkSya sarve 04_053_0057 kurupravIrAH sahasAbhyagacchan 04_053_0058 prahasya vIraH sa tu tAn atItya 04_053_0059 duryodhane dvau nicakhAna bANau 04_053_0060 tenArdito nAga iva prabhinnaH 04_053_0061 pArthena viddho dhRtarASTrasUnuH 04_053_0062 yuyutsamAno 'tirathena saMkhye 04_053_0063 svayaM nigRhyArjunam AsasAda % After 4.60.15, S ins.: 04_054_0001 tasmin maheSvAsavare 'tividdhe 04_054_0002 dhanaMjayenApratimena yuddhe 04_054_0003 sarvANi sainyAni bhayArditAni 04_054_0004 trAsaM yayuH pArtham udIkSya tAni 04_054_0005 tatas tu te zAntiparAz ca sarve 04_054_0006 dRSTvArjunaM nAgam iva prabhinnam 04_054_0007 uccair nadantaM balavantam Ajau 04_054_0008 madhye sthitaM siMham ivarSabhANAm 04_054_0009 gANDIvazabdena tu pANDavasya 04_054_0010 yodhA nipetuH sahasA rathebhyaH 04_054_0011 bhayArditAH pArthazarAbhitaptAH 04_054_0012 siMhAbhipannA iva vAraNendrAH 04_054_0013 saMraktanetraH punar indrakarmA 04_054_0014 vaikartanaM dvAdazabhiH pRSatkaiH 04_054_0015 vidrAvya teSAM dravatAM samIkSya 04_054_0016 duHzAsanaM caikarathena pArthaH 04_054_0017 karNo 'bravIt pArthazarAbhitapto 04_054_0018 duryodhanaM duSprasahaM ca dRSTvA 04_054_0019 dRSTo 'rjuno 'yaM pratiyAma zIghraM 04_054_0020 zreyo vidhAsyAma ito gatena 04_054_0021 manye tvayA tAta kRtaM ca kAryaM 04_054_0022 yad arjuno 'smAbhir ihAdya dRSTaH 04_054_0023 bhUyo vanaM gacchatu savyasAcI 04_054_0024 pazyAmi pUrNaM samayaM na teSAm 04_054_0025 zarArditAs te yudhi pANDavena 04_054_0026 prasasrur anyonyam athAhvayantaH 04_054_0027 karNo 'bravId Apataty eSa jiSNur 04_054_0028 duryodhanaM saMparivArya yAmaH 04_054_0029 sarvAstravid vAraNayUthapAbhaH 04_054_0030 kAle prahartA yudhi zAtravANAm 04_054_0031 ayaM ca pArthaH punarAgato no 04_054_0032 mUlaM ca rakSyaM bharatarSabhANAm 04_054_0033 samIkSya pArthaM tarasApatantaM 04_054_0034 duryodhanaH kAlam ivAttazastram 04_054_0035 bhayArtarUpaH zaraNaM prapede 04_054_0036 droNaM ca karNaM ca kRpaM ca bhISmam 04_054_0037 taM bhItarUpaM zaraNaM vrajantaM 04_054_0038 duryodhanaM zatrusaho niSaGgI 04_054_0039 ity abravIt prItamanAH kirITI 04_054_0040 bANena viddhaM rudhiraM vamantam % After 4.60.19, D4.7 ins.: 04_055_0001 bhItaM vivastraM virathaM yato 'haM 04_055_0002 visaMjJam Ajau vikalaM vivastram 04_055_0003 vimuktakezaM ca palAyamAnaM 04_055_0004 prAptaM tavAhaM zaraNaM vadantam 04_055_0005 tavAsmi ceti pralapantam evaM 04_055_0006 rakSeti mAM vAdinam eva vAdIn 04_055_0007 parAGmukhAn nAham aho nihanmi 04_055_0008 yatas tato jIva suyodhana tvam 04_055_0009 vacAMsi cet tvaM smarasi svakIyAny 04_055_0010 uktAny aho dyUtajaye sabhAyAm 04_055_0011 UruM svakaM darzayatA samakSam 04_055_0012 asmAn samAkSipya jagAda kRSNAm 04_055_0013 mRtA yathaite kila pANDuputrA 04_055_0014 vyAghrA yathA carmamayAz ca sarpAH 04_055_0015 prabhagnadaMSTrAz ca sakUrcaSaNDhAs 04_055_0016 tilA yathAraNyabhavAs tathaite 04_055_0017 jano yathA kAkayavAJ jagAda 04_055_0018 pANDUMs tathA nAmadharAMs tu viddhi 04_055_0019 samAvizas tv aGkam imaM mameti 04_055_0020 rAjyasya me 'laMkaraNaM bhava tvam 04_055_0021 droNasya bhISmasya kRpasya caiva 04_055_0022 yac chRNvatas tvaM bahudhAlapad bhoH 04_055_0023 tad ehi bho na tv akajasva sainyaiH 04_055_0024 sahApi mAm ekarathaM rathaiH svaiH 04_055_0025 sarvaiH svayodhair bahubhiH samaM tvaM 04_055_0026 yudhyasva mAm ekam apIha vIram 04_055_0027 jIvan vimokSe na palAyamAno 04_055_0028 manda svayuktaM smara tatsabhAyAm 04_055_0029 parIpsa yuddhena kurUn samakSaM 04_055_0030 prANAn mayA bAhubalAbhisRSTAn % After 4.61.15, D4 ins.: 04_056_0001 tato 'rjuno svApanam astram ugraM 04_056_0002 kodaNDam Aropya kurUn pratIha 04_056_0003 bhISmaM guruM putrayutaM kRpaM ca 04_056_0004 muktvA mumocAnyazirasy amarSI 04_056_0005 zirAMsi teSAm atha tat prapadya 04_056_0006 prasvApanAstraM kurupuMgavAnAm 04_056_0007 ekaikazaH kUrcaziro 'rdham ardhaM 04_056_0008 pRthak pRthag vA lunad anyam anyam 04_056_0009 bhAgaM ziraH kUrcabhavaM vimuNDya 04_056_0010 pratyAyayau pArthakaraM tad astram 04_056_0011 tataH prahRSTaH puruSapravIro 04_056_0012 gurUn namaskRtya jagAda coccaiH 04_056_0013 prayAntu bho 'ntaHpuram Azu vIrAH 04_056_0014 svaM svaM priyANAM pratidarzayantu 04_056_0015 prANAn upAdAya mayAdya muktA 04_056_0016 mokSyAmi roSaM punar apy aho svam % B (B5 has lines 1-2 only) Dn D2.5-7.9-12 ins. % the foll. passage after 4.62.6: D1.4 ins. it after % 4.61.29: S1 om. lines 1-4 of the passage, and % ins. the rest after 4.62.11: K2 ins. lines 1-4 % after 4.61.29, and the rest after 4.62.11: D3.8 % ins. lines 1-4 after 4.61.29, and the rest after 4. % 62.6: S (for lines 1-4, cf.v.l.4.61.26-27) ins. % after 1053* (cf.v.l.4.62.6): 04_057_0001 tato 'rjunaM nAgam iva prabhinnam 04_057_0002 utsRjya zatrUn vinivartamAnam 04_057_0003 virATarASTrAbhimukhaM prayAntaM 04_057_0004 nAzaknuvaMs taM kuravo 'bhiyAtum 04_057_0005 tataH sa taM megham ivApatantaM 04_057_0006 vidrAvya pArthaH kurumeghasainyam 04_057_0007 taM matsyaputraM dviSatAM nihantA 04_057_0008 vaco 'bravIt saMparigRhya bhUyaH 04_057_0009 pituH sakAze tava tAta sarve 04_057_0010 vasanti pArthA viditaM tavaiva 04_057_0011 tAn mA prazaMser nagaraM pravizya 04_057_0012 bhItaH praNazyeta sa matsyarAjaH 04_057_0013 mayA jitA sA dhvajinI kurUNAM 04_057_0014 mayA ca gAvo vijitA dviSadbhyaH 04_057_0015 evaM tu kAmaM nagaraM pravizya 04_057_0016 tvam AtmanA karma kRtaM bravIhi 04_057=0016 uttara uvAca 04_057_0017 yat te kRtaM karma na pAraNIyaM 04_057_0018 tat karma kartuM mama nAsti zaktiH 04_057_0019 na tvAM pravakSyAmi pituH sakAze 04_057_0020 yAvan na mAM vakSyasi savyasAcin 04_057=0020 vaizaMpAyana uvAca 04_057_0021 sa zatrusenAm avajitya jiSNur 04_057_0022 Acchidya sarvaM ca dhanaM kurubhyaH 04_057_0023 zmazAnam Agamya punaH zamIM tAm 04_057_0024 abhyetya tasthau zaravikSatAGgaH 04_057_0025 tataH sa vahnipratimo mahAkapiH 04_057_0026 sahaiva bhUtair divam utpapAta 04_057_0027 tathaiva mAyA vihitA babhUva 04_057_0028 dhvajaM ca siMhaM yuyuje rathe punaH 04_057_0029 nidhAya tac cAyudham AjivardhanaM 04_057_0030 kurUttamAnAm iSudhIr dhvajAMs tathA 04_057_0031 prAyAt sa matsyo nagaraM prahRSTaH 04_057_0032 kirITinA sArathinA mahAtmA 04_057_0033 pArthaz ca kRtvA param Aryakarma 04_057_0034 nihatya zatrUn dviSatAM nihantA 04_057_0035 vidhAya veNIM ca tathaiva bhUyo 04_057_0036 jagrAha razmIn punar uttarasya 04_057_0037 viveza hRSTo nagaraM mahAtmA 04_057_0038 bRhannalArUpam upetya sArathiH % After 4.63.47, S (M3 missing) ins.: 04_058=0000 virATaH 04_058_0001 sairandhri kim idaM raktam uttarIyeNa gRhyate 04_058_0002 ko 'tra hetur vizAlAkSi tan mamAcakSva pRcchataH 04_058=0002 sairandhrI 04_058_0003 raktabindUni kaGkasya yAvanti dharaNIm iyuH 04_058_0004 tAvad varSANi rASTre te anAvRSTir bhaviSyati 04_058_0005 etan nimittaM rAjendra kaGkasya rudhiraM mayA 04_058_0006 gRhItam uttarIyeNa vinAzo mA bhavet tava 04_058=0006 Colophon. 04_058=0006 janamejayaH 04_058_0007 yuddhaM tv amAnuSaM draSTum AgatAs tridazAH punaH 04_058_0008 kim akurvanta te pazcAt kathayasva mamAnagha 04_058=0008 vaizaMpAyanaH 04_058_0009 vAsavapramukhAH sarve devAH sarSipurogamAH 04_058_0010 yakSagandharvasaMghAz ca gaNA hy apsarasAM tathA 04_058_0011 yuddhaM tv amAnuSaM dRSTvA kurUNAM phalgunasya ca 04_058_0012 ekasya ca bahUnAM ca raudram atyugradarzanam 04_058_0013 astrANAm atha divyAnAM prayogAn atha saMgrahAn 04_058_0014 laghu suSThu ca citraM ca kRtInAM ca prayatnataH 04_058_0015 bhISmaM zAradvataM droNaM karNaM gANDIvadhanvanA 04_058_0016 jitAn anyAMz ca bhUpAlAn dRSTvA jagmur divaukasaH 04_058_0017 sarve te parituSTAz ca prazasya ca muhur muhuH 04_058_0018 asaGgagatinA tena vimAnenAzugAminA 04_058_0019 pratijagmur asaGgena tridivaM ca divaukasaH 04_058_0020 kuravo 'rjunabANaiz ca tADitAH zaravikSatAH 04_058_0021 kurUn abhimukhA yAtAH samagrabalavAhanAH 04_058_0022 virATanagarAc caiva gajAzvarathasaMkulAH 04_058_0023 yodhaiH kSatriyadAyAdair balavadbhir adhiSThitAH 04_058_0024 virATaprahitA senA nagarAc chIghrayAyinI 04_058_0025 uttaraM saha sUtena pratyayAt tam ariMdamam 04_058_0026 tasmiMs tUryazatAkIrNe hastyazvarathasaMkule 04_058_0027 praharSaH strIkumArANAM tumulaH samapadyata 04_058=0027 arjunaH 04_058_0028 nagare tumulaH zabdo reNuz cAkramate nabhaH 04_058_0029 kiM nu khalv apayAtAs te kuravo nagaraM gatAH 04_058_0030 te caiva nirjitAsmAbhir maheSvAsAH sacetasaH 04_058_0031 AmuJca kavacaM vIra codayasva ca vAjinaH 04_058_0032 javenAbhiprapadyasva virATanagaraM prati 04_058_0033 na tAvat talanirghoSaM gANDIvasya ca nisvanam 04_058_0034 dhvajaM vA darzayiSyAmi kadA cit svajano bhavet 04_058=0034 uttaraH 04_058_0035 senAgram etan mAtsyAnAM gaNikAz ca svalaMkRtAH 04_058_0036 kanyA ratheSu dRzyante yodhA vividhavAsasaH 04_058_0037 uttarAm atra pazyAmi sakhIbhiH parivAritAm 04_058_0038 anIkAni prakAzante hastino 'zvAz ca varmitAH 04_058_0039 rathinaz ca padAtAz ca bahavo na ca zastriNaH 04_058_0040 virAgavasanAH sarve saMhRSTAH pratibhAti me 04_058_0041 na ca me 'tra pratIghAtaz cittasya svajane yathA 04_058=0041 vaizaMpAyanaH 04_058_0042 tataH zIghraM samAgamya uttaraH svajanaM bahu 04_058_0043 parasparam amitraghnaH sasvaje taM samAgatam 04_058_0044 prItimAn puruSavyAghro harSayuktaH punaH punaH 04_058_0045 diSTyA jayasi bhadraM te diSTyA sUto bRhannalA 04_058_0046 diSTyA saMgrAmam Agamya bhayaM tava na kiM cana 04_058=0046 uttaraH 04_058_0047 ajaiSId eSa tAJ jiSNuH kurUn ekaratho raNe 04_058_0048 etasya bAhuvIryeNa yad gAvo vijitA mayA 04_058_0049 kuravo nirjitA yasmAt saMgrAme 'mitatejasaH 04_058_0050 akArSId eSa tat karma devaputropamo yuvA 04_058_0051 eSa tat puruSavyAghro vikSobhya kurumaNDalam 04_058_0052 gAvaH prasahya vijitA raNe mAM cAbhyapAlayat 04_058=0052 vaizaMpAyanaH 04_058_0053 uttarasya vacaH zrutvA zaMsamAnasya cArjunam 04_058_0054 coditA rAjaputreNa jayamaGgalavAdinaH 04_058_0055 tato gandhaiz ca mAlyaiz ca dhUpaiz caiva susaMbhRtaiH 04_058_0056 kanyAH pArtham amitraghnaM kirantyaH samapUjayan % After 4.64.35, S (M3 missing) ins.: 04_059=0000 vaizaMpAyanaH 04_059_0001 pradAya vastrANi kirITamAlI 04_059_0002 virATagehe muditaH sakhibhyaH 04_059_0003 kRtvA mahat karma tad Ajimadhye 04_059_0004 didRkSayA so 'bhijagAma pArtham 04_059_0005 taM prekSamANas tv atha dharmarAjaM 04_059_0006 papraccha pArtho 'tha sa bhImasenam 04_059_0007 kiM dharmarAjo hi yathApuraM mAM 04_059_0008 mukhaM praticchAdya na cAha kiM cit 04_059_0009 tam evam uktvA parizaGkamAnaM 04_059_0010 dRSTvArjunaM bhImasenaM ca rAjA 04_059_0011 tatrAbravIt tAv abhivIkSya vIrau 04_059_0012 yudhiSThiras tat parimRjya raktam 04_059_0013 durAtmanA tvayy abhipUjyamAne 04_059_0014 virATarAjJAbhihato 'smi pArtha 04_059_0015 tasmAt prahArAd rudhirasya bindUn 04_059_0016 pazyan na ceme pRthivIM spRzeyuH 04_059_0017 iti praticchAdya mukhaM tato 'haM 04_059_0018 manyuM niyacchann upaviSTa Asam 04_059_0019 kruddhe tu vIre tvayi cApratIte 04_059_0020 rAjA virATo na labheta zarma 04_059_0021 ajAnatA tena tavaiva vIryaM 04_059_0022 channasya satreNa balaM ca pArtha 04_059_0023 idaM virATena mayi prayuktaM 04_059_0024 tvAM vIkSamANo na gato 'smi harSam 04_059_0025 tenAprameyena mahAbalena 04_059_0026 tasmiMs tathokte zamam Azritena 04_059_0027 taM bhImaseno balavAn amarSI 04_059_0028 dhanaMjayaM kruddha uvAca vAkyam 04_059_0029 na pArtha nityaM kSamakAlam Aha 04_059_0030 bRhaspatir jJAnavatAM variSThaH 04_059_0031 kSamI hi sarvaiH paribhUyate hi 04_059_0032 yathA bhujaMgo viSavIryahInaH 04_059_0033 virATam adyaiva nihatya zIghraM 04_059_0034 saputrapautraM sakulaM sasainyam 04_059_0035 yokSyAmahe dharmasutaM tu rAjye 04_059_0036 adyaiva zIghraM tv arir eSa mAtsyaH 04_059_0037 anena pAJcAlasutAtha kRSNA 04_059_0038 upekSitA kIcakenAnuyAtA 04_059_0039 tasmAd ayaM nArhati rAjazabdaM 04_059_0040 rAjA bhava tvaM tava pArtha vIryAt 04_059_0041 rAjA kurUNAM ca yudhiSThiro 'yaM 04_059_0042 mAtsyeSu rAjA bhavatu pratItaH 04_059_0043 tasyAdya dehaM zatadhA bhinadmi 04_059_0044 kumbhaM ghaneneva yathAmbupUrNam 04_059=0044 arjunaH 04_059_0045 bhavataH kSamayA rAjan sarve doSAz ca no 'bhavan 04_059_0046 tasmAd enaM ca hatvA vai sabalaM sahabAndhavam 04_059_0047 pazcAc caiva kurUn sarvAn haniSyAmo na saMzayaH 04_059=0047 vaizaMpAyanaH 04_059_0048 bhImasenaz ca ye cAnye tathaiveti tam abruvan 04_059_0049 tam abravId dharmasuto mahAtmA 04_059_0050 kSamI vadAnyaH kupitaM ca bhImam 04_059_0051 na pratyupasthAsyati cet sadAraH 04_059_0052 prasAdane samyag athAstu vadhyaH 04_059_0053 na hantavyo durAtmAyaM kuravaz cApi te 'rjuna 04_059_0054 zvaH prabhAte pravekSyAmaH sabhAM siMhAsaneSv iha 04_059_0055 rAjaveSeNa saMyuktAn yadi tatra na maMsyate 04_059_0056 pazcAd vadhyAmahe sarvAn virATena sabAndhavAn % After 4.67.13, S (M3 missing) ins.: 04_060_0001 pratigRhya snuSArthaM vai darzayan vRttam AtmanaH 04_060_0002 zIlazaucasamAcAraM lokasyAvedya phalgunaH 04_060_0003 loke vikhyApya mAhAtmyaM yazaz ca sa paraMtapaH 04_060_0004 kRtArthaH zucir avyagras tuSTimAn abhavat tadA 04_060=0004 yudhiSThiraH 04_060_0005 rAjan prIto 'smi bhadraM te sakhA me 'si paraMtapa 04_060_0006 sukham adhyuSitAH sarve ajJAtAs tvayi pArthiva 04_060=0006 vaizaMpAyanaH 04_060_0007 virATanagare rAjA dharmAtmA saMzitavrataH 04_060_0008 pUjitaz cAbhiSiktaz ca ratnaiz ca zatazaz citaH 04_060_0009 tathA bruvantaM prasamIkSya rAjA 04_060_0010 paraM prahRSTaH svajanena tena 04_060_0011 snehAt pariSvajya nRpo bhujAbhyAM 04_060_0012 dadau tam arthaM kurupuMgavAnAm 04_060_0013 yuddhAt prayAtAH kuravo hi mArge 04_060_0014 sametya sarve hitam eva tatra 04_060_0015 AcAryaputraH zakuniz ca rAjA 04_060_0016 duryodhanaH sUtaputraz ca karNaH 04_060_0017 saMmantrya rAjan sahitAH samarthAH 04_060_0018 samAdizan dUtam atho samagrAH 04_060_0019 yudhiSThiraz cApi susaMprahRSTo 04_060_0020 duryodhanAd dUtam apazyad Agatam 04_060_0021 sa cAbravId dharmarAjaM sametya 04_060_0022 yudhiSThiraM pANDavam ugravIryam 04_060_0023 dhanaMjayenAsi punar vanAya 04_060_0024 pravrAjitaH samaye tiSTha pArtha 04_060_0025 trayodaze hy eSa kirITamAlI 04_060_0026 saMvatsare pANDaveyo 'dya dRSTaH 04_060_0027 tato 'bravId dharmasutaH prahasya 04_060_0028 kSipraM gatvA brUhi suyodhanaM tam 04_060_0029 pitAmahaH zAMtanavo bravItu 04_060_0030 yady atra pUrNo 'dya trayodazo naH 04_060_0031 saMvatsarAnte tu dhanaMjayena 04_060_0032 viSphAritaM gANDivam Ajimadhye 04_060_0033 pUrNo na pUrNo na iti bravItu 04_060_0034 yad asya satyaM mama tat pramANam 04_060_0035 tenaivam uktaH sa nivRtya dUto 04_060_0036 duryodhanaM prApya zazaMsa tattvam 04_060_0037 sametya dUtena sa rAjaputro 04_060_0038 duryodhano mantrayAm Asa tatra 04_060_0039 bhISmeNa karNena kRpeNa caiva 04_060_0040 droNena bhUrizravasA ca sArdham 04_060_0041 saMmantrya rAtrau bahubhiH suhRdbhir 04_060_0042 bhISmo 'bravId dhArtarASTraM mahAtmA 04_060_0043 tIrNapratijJena dhanaMjayena 04_060_0044 viSphAritaM gANDivam Ajimadhye 04_060_0045 te dhArtarASTrAH samayaM nizamya 04_060_0046 tIrNapratijJasya dhanaMjayasya 04_060_0047 saMcintya sarve sahitAH suhRdbhiH 04_060_0048 sapArthivAH svAni gRhANi jagmuH 04_060=0048 Colophon. % After 4.67.24, T G2.3 (om. lines 2-4) ins.: 04_061_0001 vAsudevaM tathAyAntaM dRSTvA pANDusutAs tadA 04_061_0002 mAtsyena sahitAH sarve pratyudyAtA janArdanam 04_061_0003 zaGkhadundubhinirghoSair maGgalyaiz ca janArdanam 04_061_0004 vavandur muditAH sarve pAdayos tasya pANDavAH 04_061_0005 mAtsyena sahitAH sarve AnandAzrupariplutAH 04_061=0005 pANDavAH 04_061_0006 evaM tava prasAdAd vai varSANy etAni sarvazaH 04_061_0007 trayodazApi dAzArha yathA sa samayaH kRtaH 04_061_0008 uSitAH smo jagannAtha tvaM nAtho no janArdana 04_061_0009 rakSasva devadeveza tvAm adya zaraNaM gatAH 04_061=0009 vaizaMpAyanaH 04_061_0010 tAn vandamAnAn sahasA pariSvajya janArdanaH 04_061_0011 virATasya sahAyAMs tAn sarvayAdavasavRtaH 04_061_0012 yathArhaM pUjayAm Asa mudA paramayA yutaH 04_061_0013 vRSNivIrAMz ca tAn sarvAn yathArhaM pratipedire 04_061_0014 kRSNA ca devakIputraM vavande pAdayos tathA 04_061_0015 tAm udyamya sukezAntAM nayane parimRjya ca 04_061_0016 uvAca vAkyaM devezaH sarvayAdavasaMnidhau 04_061_0017 mA zokaM kuru kalyANi dhArtarASTrAn samAhitAn 04_061_0018 acirAd ghAtayitvAhaM pArthena sahitaH kSitim 04_061_0019 yudhiSThirAya dAsyAmi vyetu te mAnaso jvaraH 04_061_0020 abhimanyunA ca pArthena raukmiNeyena te zape 04_061_0021 satyam etad vaco mahyam avaihi tvam anindite 04_061_0022 ity uktvA tAM visRjyAtha prIyamANo yudhiSThiram 04_061_0023 anvAsta vRSNizArdUlaH saha vRSNyandhakais tadA % After 4.67.25cd, D3-5.7-9 ins.: 04_062_0001 anekazaH samAjagmur nAnAdigbhyo narAdhipAH 04_062_0002 virATanagaraM prApya hastyazvarathasAdinaH 04_062_0003 nAnAdezodbhavAMz caiva ratnAni subahUny api 04_062_0004 vastrANi ca mahArhANi maNInAM nicayAni ca 04_062_0005 raukmaM coccAvacaM vastraM zlakSNAnIva mRdUni ca 04_062_0006 maNikAJcanacitrANi divyAny AbharaNAni ca 04_062_0007 azvAMs tittirakalmASAJ zvetAzvAMz caiva sarvazaH 04_062_0008 vivAhArtham anuprAptAH saubhadrasya mahAtmanaH 04_062_0009 maGgalena ca saMyuktaM brahmaghoSeNa nAditam 04_062_0010 vedodgItaiH sAmabhiz ca stutibhir brahmacAriNAm 04_062_0011 vedI viracitA tatra sarvaratnavibhUSitA 04_062_0012 hRSTapuSTajanAkIrNAH sarvazaH zuklavAsasaH 04_062_0013 nAnAdezodbhavAz caiva gAyanAs tatra cAgatAH 04_062_0014 sametAH sarvazas tatra brAhmaNA vedapAragAH