% Ramayana: Aranyakanda
% Last updated: Wed Nov 18 2020
% Encoding: Unicode Devanagari
%
3001001a प्रविश्य तु महारण्यं दण्डकारण्यमात्मवान्
3001001c ददर्श रामो दुर्धर्षस्तापसाश्रममण्डलम्
3001002a कुशचीरपरिक्षिप्तं ब्राह्म्या लक्ष्म्या समावृतम्
3001002c यथा प्रदीप्तं दुर्धर्शं गगने सूर्यमण्डलम्
3001003a शरण्यं सर्वभूतानां सुसमृष्टाजिरं सदा
3001003c पूजितं चोपनृत्तं च नित्यमप्सरसां गणैः
3001004a विशालैरग्निशरणैः स्रुग्भाण्डैरजिनैः कुशैः
3001004c समिद्भिस्तोयकलशैः फलमूलैश्च शोभितम्
3001005a आरण्यैश्च महावृक्षैः पुण्यैः स्वादुफलैर्वृतम्
3001005c बलिहोमार्चितं पुण्यं ब्रह्मघोषनिनादितम्
3001006a पुष्पैर्वन्यैः परिक्षिप्तं पद्मिन्या च सपद्मया
3001006c फलमूलाशनैर्दान्तैश्चीरकृष्णाजिनाम्बरैः
3001007a सूर्यवैश्वानराभैश्च पुराणैर्मुनिभिर्वृतम्
3001007c पुण्यैश नियताहारैः शोभितं परमर्षिभिः
3001008a तद्ब्रह्मभवनप्रख्यं ब्रह्मघोषनिनादितम्
3001008c ब्रह्मविद्भिर्महाभागैर्ब्राह्मणैरुपशोभितम्
3001009a तद्दृष्ट्वा राघवः श्रीमांस्तापसाश्रममण्डलम्
3001009c अभ्यगच्छन्महातेजा विज्यं कृत्वा महद्धनुः
3001010a दिव्यज्ञानोपपन्नास्ते रामं दृष्ट्वा महर्षयः
3001010c अभ्यगच्छंस्तदा प्रीता वैदेहीं च यशस्विनीम्
3001011a ते तं सोममिवोद्यन्तं दृष्ट्वा वै धर्मचारिणः
3001011c मङ्गलानि प्रयुञ्जानाः प्रत्यगृह्णन्दृढव्रताः
3001012a रूपसंहननं लक्ष्मीं सौकुमार्यं सुवेषताम्
3001012c ददृशुर्विस्मिताकारा रामस्य वनवासिनः
3001013a वैदेहीं लक्ष्मणं रामं नेत्रैरनिमिषैरिव
3001013c आश्चर्यभूतान्ददृशुः सर्वे ते वनचारिणः
3001014a अत्रैनं हि महाभागाः सर्वभूतहिते रताः
3001014c अतिथिं पर्णशालायां राघवं संन्यवेशयन्
3001015a ततो रामस्य सत्कृत्य विधिना पावकोपमाः
3001015c आजह्रुस्ते महाभागाः सलिलं धर्मचारिणः
3001016a मूलं पुष्पं फलं वन्यमाश्रमं च महात्मनः
3001016c निवेदयीत्वा धर्मज्ञास्ततः प्राञ्जलयोऽब्रुवन्
3001017a धर्मपालो जनस्यास्य शरण्यश्च महायशाः
3001017c पूजनीयश्च मान्यश्च राजा दण्डधरो गुरुः
3001018a इन्द्रस्यैव चतुर्भागः प्रजा रक्षति राघव
3001018c राजा तस्माद्वनान्भोगान्भुङ्क्ते लोकनमस्कृतः
3001019a ते वयं भवता रक्ष्या भवद्विषयवासिनः
3001019c नगरस्थो वनस्थो वा त्वं नो राजा जनेश्वरः
3001020a न्यस्तदण्डा वयं राजञ्जितक्रोधा जितेन्द्रियाः
3001020c रक्षितव्यास्त्वया शश्वद्गर्भभूतास्तपोधनाः
3001021a एवमुक्त्वा फलैर्मूलैः पुष्पैर्वन्यैश्च राघवम्
3001021c अन्यैश्च विविधाहारैः सलक्ष्मणमपूजयन्
3001022a तथान्ये तापसाः सिद्धा रामं वैश्वानरोपमाः
3001022c न्यायवृत्ता यथान्यायं तर्पयामासुरीश्वरम्
3002001a कृतातिथ्योऽथ रामस्तु सूर्यस्योदयनं प्रति
3002001c आमन्त्र्य स मुनीन्सर्वान्वनमेवान्वगाहत
3002002a नानामृगगणाकीर्णं शार्दूलवृकसेवितम्
3002002c ध्वस्तवृक्षलतागुल्मं दुर्दर्श सलिलाशयम्
3002003a निष्कूजनानाशकुनि झिल्लिका गणनादितम्
3002003c लक्ष्मणानुगतो रामो वनमध्यं ददर्श ह
3002004a वनमध्ये तु काकुत्स्थस्तस्मिन्घोरमृगायुते
3002004c ददर्श गिरिशृङ्गाभं पुरुषादं महास्वनम्
3002005a गभीराक्षं महावक्त्रं विकटं विषमोदरम्
3002005c बीभत्सं विषमं दीर्घं विकृतं घोरदर्शनम्
3002006a वसानं चर्मवैयाघ्रं वसार्द्रं रुधिरोक्षितम्
3002006c त्रासनं सर्वभूतानां व्यादितास्यमिवान्तकम्
3002007a त्रीन्सिंहांश्चतुरो व्याघ्रान्द्वौ वृकौ पृषतान्दश
3002007c सविषाणं वसादिग्धं गजस्य च शिरो महत्
3002008a अवसज्यायसे शूले विनदन्तं महास्वनम्
3002008c स रामं लक्ष्मणं चैव सीतां दृष्ट्वा च मैथिलीम्
3002009a अभ्यधावत्सुसंक्रुद्धः प्रजाः काल इवान्तकः
3002009c स कृत्वा भैरवं नादं चालयन्निव मेदिनीम्
3002010a अङ्गेनादाय वैदेहीमपक्रम्य ततोऽब्रवीत्
3002010c युवां जटाचीरधरौ सभार्यौ क्षीणजीवितौ
3002011a प्रविष्टौ दण्डकारण्यं शरचापासिधारिणौ
3002011c कथं तापसयोर्वां च वासः प्रमदया सह
3002012a अधर्मचारिणौ पापौ कौ युवां मुनिदूषकौ
3002012c अहं वनमिदं दुर्गं विराघो नाम राक्षसः
3002013a चरामि सायुधो नित्यमृषिमांसानि भक्षयन्
3002013c इयं नारी वरारोहा मम भर्या भविष्यति
3002013e युवयोः पापयोश्चाहं पास्यामि रुधिरं मृधे
3002014a तस्यैवं ब्रुवतो धृष्टं विराधस्य दुरात्मनः
3002014c श्रुत्वा सगर्वितं वाक्यं संभ्रान्ता जनकात्मजा
3002014e सीता प्रावेपतोद्वेगात्प्रवाते कदली यथा
3002015a तां दृष्ट्वा राघवः सीतां विराधाङ्कगतां शुभाम्
3002015c अब्रवील्लक्ष्मणं वाक्यं मुखेन परिशुष्यता
3002016a पश्य सौम्य नरेन्द्रस्य जनकस्यात्मसंभवाम्
3002016c मम भार्यां शुभाचारां विराधाङ्के प्रवेशिताम्
3002016e अत्यन्त सुखसंवृद्धां राजपुत्रीं यशस्विनीम्
3002017a यदभिप्रेतमस्मासु प्रियं वर वृतं च यत्
3002017c कैकेय्यास्तु सुसंवृत्तं क्षिप्रमद्यैव लक्ष्मण
3002018a या न तुष्यति राज्येन पुत्रार्थे दीर्घदर्शिनी
3002018c ययाहं सर्वभूतानां हितः प्रस्थापितो वनम्
3002018e अद्येदानीं सकामा सा या माता मम मध्यमा
3002019a परस्पर्शात्तु वैदेह्या न दुःखतरमस्ति मे
3002019c पितुर्विनाशात्सौमित्रे स्वराज्यहरणात्तथा
3002020a इति ब्रुवति काकुत्स्थे बाष्पशोकपरिप्लुते
3002020c अब्रवील्लक्ष्मणः क्रुद्धो रुद्धो नाग इव श्वसन्
3002021a अनाथ इव भूतानां नाथस्त्वं वासवोपमः
3002021c मया प्रेष्येण काकुत्स्थ किमर्थं परितप्स्यसे
3002022a शरेण निहतस्याद्य मया क्रुद्धेन रक्षसः
3002022c विराधस्य गतासोर्हि मही पास्यति शोणितम्
3002023a राज्यकामे मम क्रोधो भरते यो बभूव ह
3002023c तं विराधे विमोक्ष्यामि वज्री वज्रमिवाचले
3002024a मम भुजबलवेगवेगितः; पततु शरोऽस्य महान्महोरसि
3002024c व्यपनयतु तनोश्च जीवितं; पततु ततश्च महीं विघूर्णितः
3003001a अथोवाच पुनर्वाक्यं विराधः पूरयन्वनम्
3003001c आत्मानं पृच्छते ब्रूतं कौ युवां क्व गमिष्यथः
3003002a तमुवाच ततो रामो राक्षसं ज्वलिताननम्
3003002c पृच्छन्तं सुमहातेजा इक्ष्वाकुकुलमात्मनः
3003003a क्षत्रियो वृत्तसंपन्नौ विद्धि नौ वनगोचरौ
3003003c त्वां तु वेदितुमिच्छावः कस्त्वं चरसि दण्डकान्
3003004a तमुवाच विराधस्तु रामं सत्यपराक्रमम्
3003004c हन्त वक्ष्यामि ते राजन्निबोध मम राघव
3003005a पुत्रः किल जयस्याहं माता मम शतह्रदा
3003005c विराध इति मामाहुः पृथिव्यां सर्वराक्षसाः
3003006a तपसा चापि मे प्राप्ता ब्रह्मणो हि प्रसादजा
3003006c शस्त्रेणावध्यता लोकेऽच्छेद्याभेद्यत्वमेव च
3003007a उत्सृज्य प्रमदामेनामनपेक्षौ यथागतम्
3003007c त्वरमाणौ पालयेथां न वां जीवितमाददे
3003008a तं रामः प्रत्युवाचेदं कोपसंरक्तलोचनः
3003008c राक्षसं विकृताकारं विराधं पापचेतसं
3003009a क्षुद्र धिक्त्वां तु हीनार्थं मृत्युमन्वेषसे ध्रुवम्
3003009c रणे संप्राप्स्यसे तिष्ठ न मे जीवन्गमिष्यसि
3003010a ततः सज्यं धनुः कृत्वा रामः सुनिशिताञ्शरान्
3003010c सुशीघ्रमभिसंधाय राक्षसं निजघान ह
3003011a धनुषा ज्यागुणवता सप्तबाणान्मुमोच ह
3003011c रुक्मपुङ्खान्महावेगान्सुपर्णानिलतुल्यगान्
3003012a ते शरीरं विराधस्य भित्त्वा बर्हिणवाससः
3003012c निपेतुः शोणितादिग्धा धरण्यां पावकोपमाः
3003013a स विनद्य महानादं शूलं शक्रध्वजोपमम्
3003013c प्रगृह्याशोभत तदा व्यात्तानन इवान्तकः
3003014a तच्छूलं वज्रसंकाशं गगने ज्वलनोपमम्
3003014c द्वाभ्यां शराभ्यां चिच्छेद रामः शस्त्रभृतां वरः
3003015a तस्य रौद्रस्य सौमित्रिर्बाहुं सव्यं बभञ्ज ह
3003015c रामस्तु दक्षिणं बाहुं तरसा तस्य रक्षसः
3003016a स भग्नबाहुः संविग्नो निपपाताशु राक्षसः
3003016c धरण्यां मेघसंकाशो वज्रभिन्न इवाचलः
3003016e इदं प्रोवाच काकुत्स्थं विराधः पुरुषर्षभम्
3003017a कौसल्या सुप्रजास्तात रामस्त्वं विदितो मया
3003017c वैदेही च महाभागा लक्ष्मणश्च महायशाः
3003018a अभिशापादहं घोरां प्रविष्टो राक्षसीं तनुम्
3003018c तुम्बुरुर्नाम गन्धर्वः शप्तो वैश्वरणेन हि
3003019a प्रसाद्यमानश्च मया सोऽब्रवीन्मां महायशाः
3003019c यदा दाशरथी रामस्त्वां वधिष्यति संयुगे
3003020a तदा प्रकृतिमापन्नो भवान्स्वर्गं गमिष्यति
3003020c इति वैश्रवणो राजा रम्भासक्तमुवाच ह
3003021a अनुपस्थीयमानो मां संक्रुद्धो व्यजहार ह
3003021c तव प्रसादान्मुक्तोऽहमभिशापात्सुदारुणात्
3003021e भवनं स्वं गमिष्यामि स्वस्ति वोऽस्तु परंतप
3003022a इतो वसति धर्मात्मा शरभङ्गः प्रतापवान्
3003022c अध्यर्धयोजने तात महर्षिः सूर्यसंनिभः
3003023a तं क्षिप्रमभिगच्छ त्वं स ते श्रेयो विधास्यति
3003023c अवटे चापि मां राम निक्षिप्य कुशली व्रज
3003024a रक्षसां गतसत्त्वानामेष धर्मः सनातनः
3003024c अवटे ये निधीयन्ते तेषां लोकाः सनातनाः
3003025a एवमुक्त्वा तु काकुत्स्थं विराधः शरपीडितः
3003025c बभूव स्वर्गसंप्राप्तो न्यस्तदेहो महाबलः
3003026a तं मुक्तकण्ठमुत्क्षिप्य शङ्कुकर्णं महास्वनम्
3003026c विराधं प्राक्षिपच्छ्वभ्रे नदन्तं भैरवस्वनम्
3003027a ततस्तु तौ काञ्चनचित्रकार्मुकौ; निहत्य रक्षः परिगृह्य मैथिलीम्
3003027c विजह्रतुस्तौ मुदितौ महावने; दिवि स्थितौ चन्द्रदिवाकराविव
3004001a हत्वा तु तं भीमबलं विराधं राक्षसं वने
3004001c ततः सीतां परिष्वज्य समाश्वास्य च वीर्यवान्
3004001e अब्रवील्लक्ष्मणां रामो भ्रातरं दीप्ततेजसं
3004002a कष्टं वनमिदं दुर्गं न च स्मो वनगोचराः
3004002c अभिगच्छामहे शीघ्रं शरभङ्गं तपोधनम्
3004003a आश्रमं शरभङ्गस्य राघवोऽभिजगाम ह
3004004a तस्य देवप्रभावस्य तपसा भावितात्मनः
3004004c समीपे शरभङ्गस्य ददर्श महदद्भुतम्
3004005a विभ्राजमानं वपुषा सूर्यवैश्वानरोपमम्
3004005c असंस्पृशन्तं वसुधां ददर्श विबुधेश्वरम्
3004006a सुप्रभाभरणं देवं विरजोऽम्बरधारिणम्
3004006c तद्विधैरेव बहुभिः पूज्यमानं महात्मभिः
3004007a हरिभिर्वाजिभिर्युक्तमन्तरिक्षगतं रथम्
3004007c ददर्शादूरतस्तस्य तरुणादित्यसंनिभम्
3004008a पाण्डुराभ्रघनप्रख्यं चन्द्रमण्डलसंनिभम्
3004008c अपश्यद्विमलं छत्रं चित्रमाल्योपशोभितम्
3004009a चामरव्यजने चाग्र्ये रुक्मदण्डे महाधने
3004009c गृहीते वननारीभ्यां धूयमाने च मूर्धनि
3004010a गन्धर्वामरसिद्धाश्च बहवः परमर्षयः
3004010c अन्तरिक्षगतं देवं वाग्भिरग्र्याभिरीडिरे
3004011a दृष्ट्वा शतक्रतुं तत्र रामो लक्ष्मणमब्रवीत्
3004011c ये हयाः पुरुहूतस्य पुरा शक्रस्य नः श्रुताः
3004011e अन्तरिक्षगता दिव्यास्त इमे हरयो ध्रुवम्
3004012a इमे च पुरुषव्याघ्र ये तिष्ठन्त्यभितो रथम्
3004012c शतं शतं कुण्डलिनो युवानः खड्गपाणयः
3004013a उरोदेशेषु सर्वेषां हारा ज्वलनसंनिभाः
3004013c रूपं बिभ्रति सौमित्रे पञ्चविंशतिवार्षिकम्
3004014a एतद्धि किल देवानां वयो भवति नित्यदा
3004014c यथेमे पुरुषव्याघ्रा दृश्यन्ते प्रियदर्शनाः
3004015a इहैव सह वैदेह्या मुहूर्तं तिष्ठ लक्ष्मण
3004015c यावज्जनाम्यहं व्यक्तं क एष द्युतिमान्रथे
3004016a तमेवमुक्त्वा सौमित्रिमिहैव स्थीयतामिति
3004016c अभिचक्राम काकुत्स्थः शरभङ्गाश्रमं प्रति
3004017a ततः समभिगच्छन्तं प्रेक्ष्य रामं शचीपतिः
3004017c शरभङ्गमनुज्ञाप्य विबुधानिदमब्रवीत्
3004018a इहोपयात्यसौ रामो यावन्मां नाभिभाषते
3004018c निष्ठां नयत तावत्तु ततो मां द्रष्टुमर्हति
3004019a जितवन्तं कृतार्थं च द्रष्टाहमचिरादिमम्
3004019c कर्म ह्यनेन कर्तव्यं महदन्यैः सुदुष्करम्
3004020a इति वज्री तमामन्त्र्य मानयित्वा च तापसं
3004020c रथेन हरियुक्तेन ययौ दिवमरिंदमः
3004021a प्रयाते तु सहस्राक्षे राघवः सपरिच्छदः
3004021c अग्निहोत्रमुपासीनं शरभङ्गमुपागमत्
3004022a तस्य पादौ च संगृह्य रामः सीता च लक्ष्मणः
3004022c निषेदुस्तदनुज्ञाता लब्धवासा निमन्त्रिताः
3004023a ततः शक्रोपयानं तु पर्यपृच्छत्स राघवः
3004023c शरभङ्गश्च तत्सर्वं राघवाय न्यवेदयत्
3004024a मामेष वरदो राम ब्रह्मलोकं निनीषति
3004024c जितमुग्रेण तपसा दुष्प्रापमकृतात्मभिः
3004025a अहं ज्ञात्वा नरव्याघ्र वर्तमानमदूरतः
3004025c ब्रह्मलोकं न गच्छामि त्वामदृष्ट्वा प्रियातिथिम्
3004026a समागम्य गमिष्यामि त्रिदिवं देवसेवितम्
3004026c अक्षया नरशार्दूल जिता लोका मया शुभाः
3004026e ब्राह्म्याश्च नाकपृष्ठ्याश्च प्रतिगृह्णीष्व मामकान्
3004027a एवमुक्तो नरव्याघ्रः सर्वशास्त्रविशारदः
3004027c ऋषिणा शरभङ्गेन राघवो वाक्यमब्रवीत्
3004028a अहमेवाहरिष्यामि सर्वाँल्लोकान्महामुने
3004028c आवासं त्वहमिच्छामि प्रदिष्टमिह कानने
3004029a राघवेणैवमुक्तस्तु शक्रतुल्यबलेन वै
3004029c शरभङ्गो महाप्राज्ञः पुनरेवाब्रवीद्वचः
3004030a सुतीक्ष्णमभिगच्छ त्वं शुचौ देशे तपस्विनम्
3004030c रमणीये वनोद्देशे स ते वासं विधास्यति
3004031a एष पन्था नरव्याघ्र मुहूर्तं पश्य तात माम्
3004031c यावज्जहामि गात्राणि जीर्णं त्वचमिवोरगः
3004032a ततोऽग्निं स समाधाय हुत्वा चाज्येन मन्त्रवित्
3004032c शरभङ्गो महातेजाः प्रविवेश हुताशनम्
3004033a तस्य रोमाणि केशांश्च ददाहाग्निर्महात्मनः
3004033c जीर्णं त्वचं तथास्थीनि यच्च मांसं च शोणितम्
3004034a स च पावकसंकाशः कुमारः समपद्यत
3004034c उत्थायाग्निचयात्तस्माच्छरभङ्गो व्यरोचत
3004035a स लोकानाहिताग्नीनामृषीणां च महात्मनाम्
3004035c देवानां च व्यतिक्रम्य ब्रह्मलोकं व्यरोहत
3004036a स पुण्यकर्मा भुवने द्विजर्षभः; पितामहं सानुचरं ददर्श ह
3004036c पितामहश्चापि समीक्ष्य तं द्विजं; ननन्द सुस्वागतमित्युवाच ह
3005001a शरभङ्गे दिवं प्राप्ते मुनिसंघाः समागताः
3005001c अभ्यगच्छन्त काकुत्स्थं रामं ज्वलिततेजसं
3005002a वैखानसा वालखिल्याः संप्रक्षाला मरीचिपाः
3005002c अश्मकुट्टाश्च बहवः पत्राहाराश्च तापसाः
3005003a दन्तोलूखलिनश्चैव तथैवोन्मज्जकाः परे
3005003c मुनयः सलिलाहारा वायुभक्षास्तथापरे
3005004a आकाशनिलयाश्चैव तथा स्थण्डिलशायिनः
3005004c तथोर्ध्ववासिनो दान्तास्तथार्द्रपटवाससः
3005005a सजपाश्च तपोनित्यास्तथा पञ्चतपोऽन्विताः
3005005c सर्वे ब्राह्म्या श्रिया जुष्टा दृढयोगसमाहिताः
3005005e शरभङ्गाश्रमे राममभिजग्मुश्च तापसाः
3005006a अभिगम्य च धर्मज्ञा रामं धर्मभृतां वरम्
3005006c ऊचुः परमधर्मज्ञमृषिसंघाः समाहिताः
3005007a त्वमिक्ष्वाकुकुलस्यास्य पृथिव्याश्च महारथः
3005007c प्रधानश्चासि नाथश्च देवानां मघवानिव
3005008a विश्रुतस्त्रिषु लोकेषु यशसा विक्रमेण च
3005008c पितृव्रतत्वं सत्यं च त्वयि धर्मश्च पुष्कलः
3005009a त्वामासाद्य महात्मानं धर्मज्ञं धर्मवत्सलम्
3005009c अर्थित्वान्नाथ वक्ष्यामस्तच्च नः क्षन्तुमर्हसि
3005010a अधार्मस्तु महांस्तात भवेत्तस्य महीपतेः
3005010c यो हरेद्बलिषड्भागं न च रक्षति पुत्रवत्
3005011a युञ्जानः स्वानिव प्राणान्प्राणैरिष्टान्सुतानिव
3005011c नित्ययुक्तः सदा रक्षन्सर्वान्विषयवासिनः
3005012a प्राप्नोति शाश्वतीं राम कीर्तिं स बहुवार्षिकीम्
3005012c ब्रह्मणः स्थानमासाद्य तत्र चापि महीयते
3005013a यत्करोति परं धर्मं मुनिर्मूलफलाशनः
3005013c तत्र राज्ञश्चतुर्भागः प्रजा धर्मेण रक्षतः
3005014a सोऽयं ब्राह्मणभूयिष्ठो वानप्रस्थगणो महान्
3005014c त्वन्नाथोऽनाथवद्राम राक्षसैर्वध्यते भृशम्
3005015a एहि पश्य शरीराणि मुनीनां भावितात्मनाम्
3005015c हतानां राक्षसैर्घोरैर्बहूनां बहुधा वने
3005016a पम्पानदीनिवासानामनुमन्दाकिनीमपि
3005016c चित्रकूटालयानां च क्रियते कदनं महत्
3005017a एवं वयं न मृष्यामो विप्रकारं तपस्विनम्
3005017c क्रियमाणं वने घोरं रक्षोभिर्भीमकर्मभिः
3005018a ततस्त्वां शरणार्थं च शरण्यं समुपस्थिताः
3005018c परिपालय नो राम वध्यमानान्निशाचरैः
3005019a एतच्छ्रुत्वा तु काकुत्स्थस्तापसानां तपस्विनाम्
3005019c इदं प्रोवाच धर्मात्मा सर्वानेव तपस्विनः
3005019e नैवमर्हथ मां वक्तुमाज्ञाप्योऽहं तपस्विनम्
3005020a भवतामर्थसिद्ध्यर्थमागतोऽहं यदृच्छया
3005020c तस्य मेऽयं वने वासो भविष्यति महाफलः
3005020e तपस्विनां रणे शत्रून्हन्तुमिच्छामि राक्षसान्
3005021a दत्त्वा वरं चापि तपोधनानां; धर्मे धृतात्मा सहलक्ष्मणेन
3005021c तपोधनैश्चापि सहार्य वृत्तः; सुतीष्क्णमेवाभिजगाम वीरः
3006001a रामस्तु सहितो भ्रात्रा सीतया च परंतपः
3006001c सुतीक्ष्णस्याश्रमपदं जगाम सह तैर्द्विजैः
3006002a स गत्वा दूरमध्वानं नदीस्तीर्त्व बहूदकाः
3006002c ददर्श विपुलं शैलं महामेघमिवोन्नतम्
3006003a ततस्तदिक्ष्वाकुवरौ सततं विविधैर्द्रुमैः
3006003c काननं तौ विविशतुः सीतया सह राघवौ
3006004a प्रविष्टस्तु वनं घोरं बहुपुष्पफलद्रुमम्
3006004c ददर्शाश्रममेकान्ते चीरमालापरिष्कृतम्
3006005a तत्र तापसमासीनं मलपङ्कजटाधरम्
3006005c रामः सुतीक्ष्णं विधिवत्तपोवृद्धमभाषत
3006006a रामोऽहमस्मि भगवन्भवन्तं द्रष्टुमागतः
3006006c तन्माभिवद धर्मज्ञ महर्षे सत्यविक्रम
3006007a स निरीक्ष्य ततो वीरं रामं धर्मभृतां वरम्
3006007c समाश्लिष्य च बाहुभ्यामिदं वचनमब्रवीत्
3006008a स्वागतं खलु ते वीर राम धर्मभृतां वर
3006008c आश्रमोऽयं त्वयाक्रान्तः सनाथ इव साम्प्रतम्
3006009a प्रतीक्षमाणस्त्वामेव नारोहेऽहं महायशः
3006009c देवलोकमितो वीर देहं त्यक्त्वा महीतले
3006010a चित्रकूटमुपादाय राज्यभ्रष्टोऽसि मे श्रुतः
3006010c इहोपयातः काकुत्स्थो देवराजः शतक्रतुः
3006010e सर्वाँल्लोकाञ्जितानाह मम पुण्येन कर्मणा
3006011a तेषु देवर्षिजुष्टेषु जितेषु तपसा मया
3006011c मत्प्रसादात्सभार्यस्त्वं विहरस्व सलक्ष्मणः
3006012a तमुग्रतपसं दीप्तं महर्षिं सत्यवादिनम्
3006012c प्रत्युवाचात्मवान्रामो ब्रह्माणमिव वासवः
3006013a अहमेवाहरिष्यामि स्वयं लोकान्महामुने
3006013c आवासं त्वहमिच्छामि प्रदिष्टमिह कानने
3006014a भवान्सर्वत्र कुशलः सर्वभूतहिते रतः
3006014c आख्यातः शरभङ्गेन गौतमेन महात्मना
3006015a एवमुक्तस्तु रामेण महर्षिर्लोकविश्रुतः
3006015c अब्रवीन्मधुरं वाक्यं हर्षेण महताप्लुतः
3006016a अयमेवाश्रमो राम गुणवान्रम्यतामिह
3006016c ऋषिसंघानुचरितः सदा मूलफलैर्युतः
3006017a इममाश्रममागम्य मृगसंघा महायशाः
3006017c अटित्वा प्रतिगच्छन्ति लोभयित्वाकुतोभयाः
3006018a तच्छ्रुत्वा वचनं तस्य महर्षेर्लक्ष्मणाग्रजः
3006018c उवाच वचनं धीरो विकृष्य सशरं धनुः
3006019a तानहं सुमहाभाग मृगसंघान्समागतान्
3006019c हन्यां निशितधारेण शरेणाशनिवर्चसा
3006020a भवांस्तत्राभिषज्येत किं स्यात्कृच्छ्रतरं ततः
3006020c एतस्मिन्नाश्रमे वासं चिरं तु न समर्थये
3006021a तमेवमुक्त्वा वरदं रामः संध्यामुपागमत्
3006021c अन्वास्य पश्चिमां संध्यां तत्र वासमकल्पयत्
3006022a ततः शुभं तापसभोज्यमन्नं; स्वयं सुतीक्ष्णः पुरुषर्षभाभ्याम्
3006022c ताभ्यां सुसत्कृत्य ददौ महात्मा; संध्यानिवृत्तौ रजनीं समीक्ष्य
3007001a रामस्तु सहसौमित्रिः सुतीक्ष्णेनाभिपूजितः
3007001c परिणम्य निशां तत्र प्रभाते प्रत्यबुध्यत
3007002a उत्थाय तु यथाकालं राघवः सह सीतया
3007002c उपास्पृशत्सुशीतेन जलेनोत्पलगन्धिना
3007003a अथ तेऽग्निं सुरांश्चैव वैदेही रामलक्ष्मणौ
3007003c काल्यं विधिवदभ्यर्च्य तपस्विशरणे वने
3007004a उदयन्न्तं दिनकरं दृष्ट्वा विगतकल्मषाः
3007004c सुतीक्ष्णमभिगम्येदं श्लक्ष्णं वचनमब्रुवन्
3007005a सुखोषिताः स्म भगवंस्त्वया पूज्येन पूजिताः
3007005c आपृच्छामः प्रयास्यामो मुनयस्त्वरयन्ति नः
3007006a त्वरामहे वयं द्रष्टुं कृत्स्नमाश्रममण्डलम्
3007006c ऋषीणां पुण्यशीलानां दण्डकारण्यवासिनाम्
3007007a अभ्यनुज्ञातुमिच्छामः सहैभिर्मुनिपुङ्गवैः
3007007c धर्मनित्यैस्तपोदान्तैर्विशिखैरिव पावकैः
3007008a अविषह्यातपो यावत्सूर्यो नातिविराजिते
3007008c अमार्गेणागतां लक्ष्मीं प्राप्येवान्वयवर्जितः
3007009a तावदिच्छामहे गन्तुमित्युक्त्वा चरणौ मुनेः
3007009c ववन्दे सहसौमित्रिः सीतया सह राघवः
3007010a तौ संस्पृशन्तौ चरणावुत्थाप्य मुनिपुंगवः
3007010c गाढमालिङ्ग्य सस्नेहमिदं वचनमब्रवीत्
3007011a अरिष्टं गच्छ पन्थानं राम सौमित्रिणा सह
3007011c सीतया चानया सार्धं छाययेवानुवृत्तया
3007012a पश्याश्रमपदं रम्यं दण्डकारण्यवासिनाम्
3007012c एषां तपस्विनां वीर तपसा भावितात्मनाम्
3007013a सुप्राज्यफलमूलानि पुष्पितानि वनानि च
3007013c प्रशान्तमृगयूथानि शान्तपक्षिगणानि च
3007014a फुल्लपङ्कजषडानि प्रसन्नसलिलानि च
3007014c कारण्डवविकीर्णानि तटाकानि सरांसि च
3007015a द्रक्ष्यसे दृष्टिरम्याणि गिरिप्रस्रवणानि च
3007015c रमणीयान्यरण्यानि मयूराभिरुतानि च
3007016a गम्यतां वत्स सौमित्रे भवानपि च गच्छतु
3007016c आगन्तव्यं च ते दृष्ट्वा पुनरेवाश्रमं मम
3007017a एवमुक्तस्तथेत्युक्त्वा काकुत्स्थः सहलक्ष्मणः
3007017c प्रदक्षिणं मुनिं कृता प्रस्थातुमुपचक्रमे
3007018a ततः शुभतरे तूणी धनुषी चायतेक्षणा
3007018c ददौ सीता तयोर्भ्रात्रोः खड्गौ च विमलौ ततः
3007019a आबध्य च शुभे तूणी चापे चादाय सस्वने
3007019c निष्क्रान्तावाश्रमाद्गन्तुमुभौ तौ रामलक्ष्मणौ
3008001a सुतीक्ष्णेनाभ्यनुज्ञातं प्रस्थितं रघुनन्दनम्
3008001c वैदेही स्निग्धया वाचा भर्तारमिदमब्रवीत्
3008002a अयं धर्मः सुसूक्ष्मेण विधिना प्राप्यते महान्
3008002c निवृत्तेन च शक्योऽयं व्यसनात्कामजादिह
3008003a त्रीण्येव व्यसनान्यत्र कामजानि भवन्त्युत
3008003c मिथ्या वाक्यं परमकं तस्माद्गुरुतरावुभौ
3008003e परदाराभिगमनं विना वैरं च रौद्रता
3008004a मिथ्यावाक्यं न ते भूतं न भविष्यति राघव
3008004c कुतोऽभिलषणं स्त्रीणां परेषां धर्मनाशनम्
3008005a तच्च सर्वं महाबाहो शक्यं वोढुं जितेन्द्रियैः
3008005c तव वश्येन्द्रियत्वं च जानामि शुभदर्शन
3008006a तृतीयं यदिदं रौद्रं परप्राणाभिहिंसनम्
3008006c निर्वैरं क्रियते मोहात्तच्च ते समुपस्थितम्
3008007a प्रतिज्ञातस्त्वया वीर दण्डकारण्यवासिनाम्
3008007c ऋषीणां रक्षणार्थाय वधः संयति रक्षसाम्
3008008a एतन्निमित्तं च वनं दण्डका इति विश्रुतम्
3008008c प्रस्थितस्त्वं सह भ्रात्रा धृतबाणशरासनः
3008009a ततस्त्वां प्रस्थितं दृष्ट्वा मम चिन्ताकुलं मनः
3008009c त्वद्वृत्तं चिन्तयन्त्या वै भवेन्निःश्रेयसं हितम्
3008010a न हि मे रोचते वीर गमनं दण्डकान्प्रति
3008010c कारणं तत्र वक्ष्यामि वदन्त्याः श्रूयतां मम
3008011a त्वं हि बाणधनुष्पाणिर्भ्रात्रा सह वनं गतः
3008011c दृष्ट्वा वनचरान्सर्वान्कच्चित्कुर्याः शरव्ययम्
3008012a क्षत्रियाणामिह धनुर्हुताशस्येन्धनानि च
3008012c समीपतः स्थितं तेजोबलमुच्छ्रयते भृशम्
3008013a पुरा किल महाबाहो तपस्वी सत्यवाक्शुचिः
3008013c कस्मिंश्चिदभवत्पुण्ये वने रतमृगद्विजे
3008014a तस्यैव तपसो विघ्नं कर्तुमिन्द्रः शचीपतिः
3008014c खड्गपाणिरथागच्छदाश्रमं भट रूपधृक्
3008015a तस्मिंस्तदाश्रमपदे निहितः खड्ग उत्तमः
3008015c स न्यासविधिना दत्तः पुण्ये तपसि तिष्ठतः
3008016a स तच्छस्त्रमनुप्राप्य न्यासरक्षणतत्परः
3008016c वने तु विचरत्येव रक्षन्प्रत्ययमात्मनः
3008017a यत्र गच्छत्युपादातुं मूलानि च फलानि च
3008017c न विना याति तं खड्गं न्यासरक्षणतत्परः
3008018a नित्यं शस्त्रं परिवहन्क्रमेण स तपोधनः
3008018c चकार रौद्रीं स्वां बुद्धिं त्यक्त्वा तपसि निश्चयम्
3008019a ततः स रौद्राभिरतः प्रमत्तोऽधर्मकर्षितः
3008019c तस्य शस्त्रस्य संवासाज्जगाम नरकं मुनिः
3008020a स्नेहाच्च बहुमानाच्च स्मारये त्वां न शिक्षये
3008020c न कथंचन सा कार्या हृहीतधनुषा त्वया
3008021a बुद्धिर्वैरं विना हन्तुं राक्षसान्दण्डकाश्रितान्
3008021c अपराधं विना हन्तुं लोकान्वीर न कामये
3008022a क्षत्रियाणां तु वीराणां वनेषु नियतात्मनाम्
3008022c धनुषा कार्यमेतावदार्तानामभिरक्षणम्
3008023a क्व च शस्त्रं क्व च वनं क्व च क्षात्रं तपः क्व च
3008023c व्याविद्धमिदमस्माभिर्देशधर्मस्तु पूज्यताम्
3008024a तदार्यकलुषा बुद्धिर्जायते शस्त्रसेवनात्
3008024c पुनर्गत्वा त्वयोध्यायां क्षत्रधर्मं चरिष्यसि
3008025a अक्षया तु भवेत्प्रीतिः श्वश्रू श्वशुरयोर्मम
3008025c यदि राज्यं हि संन्यस्य भवेस्त्वं निरतो मुनिः
3008026a धर्मादर्थः प्रभवति धर्मात्प्रभवते सुखम्
3008026c धर्मेण लभते सर्वं धर्मसारमिदं जगत्
3008027a आत्मानं नियमैस्तैस्तैः कर्षयित्वा प्रयत्नतः
3008027c प्राप्यते निपुणैर्धर्मो न सुखाल्लभ्यते सुखम्
3008028a नित्यं शुचिमतिः सौम्य चर धर्मं तपोवने
3008028c सर्वं हि विदितं तुभ्यं त्रैलोक्यमपि तत्त्वतः
3008029a स्त्रीचापलादेतदुदाहृतं मे; धर्मं च वक्तुं तव कः समर्थः
3008029c विचार्य बुद्ध्या तु सहानुजेन; यद्रोचते तत्कुरु माचिरेण
3009001a वाक्यमेतत्तु वैदेह्या व्याहृतं भर्तृभक्तया
3009001c श्रुत्वा धर्मे स्थितो रामः प्रत्युवाचाथ मैथिलीम्
3009002a हितमुक्तं त्वया देवि स्निग्धया सदृशं वचः
3009002c कुलं व्यपदिशन्त्या च धर्मज्ञे जनकात्मजे
3009003a किं तु वक्ष्याम्यहं देवि त्वयैवोक्तमिदं वचः
3009003c क्षत्रियैर्धार्यते चापो नार्तशब्दो भवेदिति
3009004a ते चार्ता दण्डकारण्ये मुनयः संशितव्रताः
3009004c मां सीते स्वयमागम्य शरण्याः शरणं गताः
3009005a वसन्तो धर्मनिरता वने मूलफलाशनाः
3009005c न लभन्ते सुखं भीता राक्षसैः क्रूरकर्मभिः
3009006a काले काले च निरता नियमैर्विविधैर्वने
3009006c भक्ष्यन्ते राक्षसैर्भीमैर्नरमांसोपजीविभिः
3009007a ते भक्ष्यमाणा मुनयो दण्डकारण्यवासिनः
3009007c अस्मानभ्यवपद्येति मामूचुर्द्विजसत्तमाः
3009008a मया तु वचनं श्रुत्वा तेषामेवं मुखाच्च्युतम्
3009008c कृत्वा चरणशुश्रूषां वाक्यमेतदुदाहृतम्
3009009a प्रसीदन्तु भवन्तो मे ह्रीरेषा हि ममातुला
3009009c यदीदृशैरहं विप्रैरुपस्थेयैरुपस्थितः
3009009e किं करोमीति च मया व्याहृतं द्विजसंनिधौ
3009010a सर्वैरेव समागम्य वागियं समुदाहृता
3009010c राक्षसैर्दण्डकारण्ये बहुभिः कामरूपिभिः
3009010e अर्दिताः स्म भृशं राम भवान्नस्त्रातुमर्हति
3009011a होमकाले तु संप्राप्ते पर्वकालेषु चानघ
3009011c धर्षयन्ति स्म दुर्धर्षा राक्षसाः पिशिताशनाः
3009012a राक्षसैर्धर्षितानां च तापसानां तपस्विनाम्
3009012c गतिं मृगयमाणानां भवान्नः परमा गतिः
3009013a कामं तपः प्रभावेन शक्ता हन्तुं निशाचरान्
3009013c चिरार्जितं तु नेच्छामस्तपः खण्डयितुं वयम्
3009014a बहुविघ्नं तपोनित्यं दुश्चरं चैव राघव
3009014c तेन शापं न मुञ्चामो भक्ष्यमाणाश्च राक्षसैः
3009015a तदर्द्यमानान्रक्षोभिर्दण्डकारण्यवासिभिः
3009015c रक्षनस्त्वं सह भ्रात्रा त्वन्नाथा हि वयं वने
3009016a मया चैतद्वचः श्रुत्वा कार्त्स्न्येन परिपालनम्
3009016c ऋषीणां दण्डकारण्ये संश्रुतं जनकात्मजे
3009017a संश्रुत्य च न शक्ष्यामि जीवमानः प्रतिश्रवम्
3009017c मुनीनामन्यथा कर्तुं सत्यमिष्टं हि मे सदा
3009018a अप्यहं जीवितं जह्यां त्वां वा सीते सलक्ष्मणाम्
3009018c न तु प्रतिज्ञां संश्रुत्य ब्राह्मणेभ्यो विशेषतः
3009019a तदवश्यं मया कार्यमृषीणां परिपालनम्
3009019c अनुक्तेनापि वैदेहि प्रतिज्ञाय तु किं पुनः
3009020a मम स्नेहाच्च सौहार्दादिदमुक्तं त्वया वचः
3009020c परितुष्टोऽस्म्यहं सीते न ह्यनिष्टोऽनुशिष्यते
3009020e सदृशं चानुरूपं च कुलस्य तव शोभने
3009021a इत्येवमुक्त्वा वचनं महात्मा; सीतां प्रियां मैथिल राजपुत्रीम्
3009021c रामो धनुष्मान्सहलक्ष्मणेन; जगाम रम्याणि तपोवनानि
3010001a अग्रतः प्रययौ रामः सीता मध्ये सुमध्यमा
3010001c पृष्ठतस्तु धनुष्पाणिर्लक्ष्मणोऽनुजगाम ह
3010002a तौ पश्यमानौ विविधाञ्शैलप्रस्थान्वनानि च
3010002c नदीश्च विविधा रम्या जग्मतुः सह सीतया
3010003a सारसांश्चक्रवाकांश्च नदीपुलिनचारिणः
3010003c सरांसि च सपद्मानि युतानि जलजैः खगैः
3010004a यूथबद्धांश्च पृषतान्मदोन्मत्तान्विषाणिनः
3010004c महिषांश्च वराहांश्च गजांश्च द्रुमवैरिणः
3010005a ते गत्वा दूरमध्वानं लम्बमाने दिवाकरे
3010005c ददृशुः सहिता रम्यं तटाकं योजनायतम्
3010006a पद्मपुष्करसंबाधं गजयूथैरलंकृतम्
3010006c सारसैर्हंसकादम्बैः संकुलं जलचारिभिः
3010007a प्रसन्नसलिले रम्यतस्मिन्सरसि शुश्रुवे
3010007c गीतवादित्रनिर्घोषो न तु कश्चन दृश्यते
3010008a ततः कौतूहलाद्रामो लक्ष्मणश्च महारथः
3010008c मुनिं धर्मभृतं नाम प्रष्टुं समुपचक्रमे
3010009a इदमत्यद्भुतं श्रुत्वा सर्वेषां नो महामुने
3010009c कौतूहलं महज्जातं किमिदं साधु कथ्यताम्
3010010a तेनैवमुक्तो धर्मात्मा राघवेण मुनिस्तदा
3010010c प्रभावं सरसः कृत्स्नमाख्यातुमुपचक्रमे
3010011a इदं पञ्चाप्सरो नाम तटाकं सार्वकालिकम्
3010011c निर्मितं तपसा राम मुनिना माण्डकर्णिना
3010012a स हि तेपे तपस्तीव्रं माण्डकर्णिर्महामुनिः
3010012c दशवर्षसहस्राणि वायुभक्षो जलाश्रय
3010013a ततः प्रव्यथिताः सर्वे देवाः साग्निपुरोगमाः
3010013c अब्रुवन्वचनं सर्वे परस्पर समागताः
3010013e अस्मकं कस्यचित्स्थानमेष प्रार्थयते मुनिः
3010014a ततः कर्तुं तपोविघ्नं सर्वैर्देवैर्नियोजिताः
3010014c प्रधानाप्सरसः पञ्चविद्युच्चलितवर्चसः
3010015a अप्सरोभिस्ततस्ताभिर्मुनिर्दृष्टपरावरः
3010015c नीतो मदनवश्यत्वं सुराणां कार्यसिद्धये
3010016a ताश्चैवाप्सरसः पञ्चमुनेः पत्नीत्वमागताः
3010016c तटाके निर्मितं तासामस्मिन्नन्तर्हितं गृहम्
3010017a तत्रैवाप्सरसः पञ्चनिवसन्त्यो यथासुखम्
3010017c रमयन्ति तपोयोगान्मुनिं यौवनमास्थितम्
3010018a तासां संक्रीडमानानामेष वादित्रनिःस्वनः
3010018c श्रूयते भूषणोन्मिश्रो गीतशब्दो मनोहरः
3010019a आश्चर्यमिति तस्यैतद्वचनं भावितात्मनः
3010019c राघवः प्रतिजग्राह सह भ्रात्रा महायशाः
3010020a एवं कथयमानस्य ददर्शाश्रममण्डलम्
3010020c कुशचीरपरिक्षिप्तं नानावृक्षसमावृतम्
3010021a प्रविश्य सह वैदेह्या लक्ष्मणेन च राघवः
3010021c तदा तस्मिन्स काकुत्स्थः श्रीमत्याश्रममण्डले
3010022a उषित्वा सुसुखं तत्र पूर्ज्यमानो महर्षिभिः
3010022c जगाम चाश्रमांस्तेषां पर्यायेण तपस्विनाम्
3010023a येषामुषितवान्पूर्वं सकाशे स महास्त्रवित्
3010023c क्वचित्परिदशान्मासानेकं संवत्सरं क्वचित्
3010024a क्वचिच्च चतुरो मासान्पञ्चषट्चापरान्क्वचित्
3010024c अपरत्राधिकान्मासानध्यर्धमधिकं क्वचित्
3010025a त्रीन्मासानष्टमासांश्च राघवो न्यवसत्सुखम्
3010025c तथा संवसतस्तस्य मुनीनामाश्रमेषु वै
3010025e रमतश्चानुकुल्येन ययुः संवत्सरा दश
3010026a परिसृत्य च धर्मज्ञो राघवः सह सीतया
3010026c सुतीक्ष्णस्याश्रमं श्रीमान्पुनरेवाजगाम ह
3010027a स तमाश्रममागम्य मुनिभिः प्रतिपूजितः
3010027c तत्रापि न्यवसद्रामः कंचित्कालमरिंदमः
3010028a अथाश्रमस्थो विनयात्कदाचित्तं महामुनिम्
3010028c उपासीनः स काकुत्स्थः सुतीक्ष्णमिदमब्रवीत्
3010029a अस्मिन्नरण्ये भगवन्नगस्त्यो मुनिसत्तमः
3010029c वसतीति मया नित्यं कथाः कथयतां श्रुतम्
3010030a न तु जानामि तं देशं वनस्यास्य महत्तया
3010030c कुत्राश्रमपदं पुण्यं महर्षेस्तस्य धीमतः
3010031a प्रसादात्तत्र भवतः सानुजः सह सीतया
3010031c अगस्त्यमभिगच्छेयमभिवादयितुं मुनिम्
3010032a मनोरथो महानेष हृदि संपरिवर्तते
3010032c यदहं तं मुनिवरं शुश्रूषेयमपि स्वयम्
3010033a इति रामस्य स मुनिः श्रुत्वा धर्मात्मनो वचः
3010033c सुतीक्ष्णः प्रत्युवाचेदं प्रीतो दशरथात्मजम्
3010034a अहमप्येतदेव त्वां वक्तुकामः सलक्ष्मणम्
3010034c अगस्त्यमभिगच्छेति सीतया सह राघव
3010035a दिष्ट्या त्विदानीमर्थेऽस्मिन्स्वयमेव ब्रवीषि माम्
3010035c अहमाख्यामि ते वत्स यत्रागस्त्यो महामुनिः
3010036a योजनान्याश्रमात्तात याहि चत्वारि वै ततः
3010036c दक्षिणेन महाञ्श्रीमानगस्त्यभ्रातुराश्रमः
3010037a स्थलप्राये वनोद्देशे पिप्पलीवनशोभिते
3010037c बहुपुष्पफले रम्ये नानाशकुनिनादिते
3010038a पद्मिन्यो विविधास्तत्र प्रसन्नसलिलाः शिवाः
3010038c हंसकारण्डवाकीर्णाश्चक्रवाकोपशोभिताः
3010039a तत्रैकां रजनीमुष्य प्रभाते राम गम्यताम्
3010039c दक्षिणां दिशमास्थाय वनखण्डस्य पार्श्वतः
3010040a तत्रागस्त्याश्रमपदं गत्वा योजनमन्तरम्
3010040c रमणीये वनोद्देशे बहुपादप संवृते
3010040e रंस्यते तत्र वैदेही लक्ष्मणश्च त्वया सह
3010041a स हि रम्यो वनोद्देशो बहुपादपसंकुलः
3010041c यदि बुद्धिः कृता द्रष्टुमगस्त्यं तं महामुनिम्
3010041e अद्यैव गमने बुद्धिं रोचयस्व महायशः
3010042a इति रामो मुनेः श्रुत्वा सह भ्रात्राभिवाद्य च
3010042c प्रतस्थेऽगस्त्यमुद्दिश्य सानुजः सह सीतया
3010043a पश्यन्वनानि चित्राणि पर्वपांश्चाभ्रसंनिभान्
3010043c सरांसि सरितश्चैव पथि मार्गवशानुगाः
3010044a सुतीक्ष्णेनोपदिष्टेन गत्वा तेन पथा सुखम्
3010044c इदं परमसंहृष्टो वाक्यं लक्ष्मणमब्रवीत्
3010045a एतदेवाश्रमपदं नूनं तस्य महात्मनः
3010045c अगस्त्यस्य मुनेर्भ्रातुर्दृश्यते पुण्यकर्मणः
3010046a यथा हीमे वनस्यास्य ज्ञाताः पथि सहस्रशः
3010046c संनताः फलभरेण पुष्पभारेण च द्रुमाः
3010047a पिप्पलीनां च पक्वानां वनादस्मादुपागतः
3010047c गन्धोऽयं पवनोत्क्षिप्तः सहसा कटुकोदयः
3010048a तत्र तत्र च दृश्यन्ते संक्षिप्ताः काष्ठसंचयाः
3010048c लूनाश्च पथि दृश्यन्ते दर्भा वैदूर्यवर्चसः
3010049a एतच्च वनमध्यस्थं कृष्णाभ्रशिखरोपमम्
3010049c पावकस्याश्रमस्थस्य धूमाग्रं संप्रदृश्यते
3010050a विविक्तेषु च तीर्थेषु कृतस्नाना द्विजातयः
3010050c पुष्पोपहारं कुर्वन्ति कुसुमैः स्वयमार्जितैः
3010051a तत्सुतीक्ष्णस्य वचनं यथा सौम्य मया श्रुतम्
3010051c अगस्त्यस्याश्रमो भ्रातुर्नूनमेष भविष्यति
3010052a निगृह्य तरसा मृत्युं लोकानां हितकाम्यया
3010052c यस्य भ्रात्रा कृतेयं दिक्शरण्या पुण्यकर्मणा
3010053a इहैकदा किल क्रूरो वातापिरपि चेल्वलः
3010053c भ्रातरौ सहितावास्तां ब्राह्मणघ्नौ महासुरौ
3010054a धारयन्ब्राह्मणं रूपमिल्वलः संस्कृतं वदन्
3010054c आमन्त्रयति विप्रान्स श्राद्धमुद्दिश्य निर्घृणः
3010055a भ्रातरं संस्कृतं भ्राता ततस्तं मेषरूपिणम्
3010055c तान्द्विजान्भोजयामास श्राद्धदृष्टेन कर्मणा
3010056a ततो भुक्तवतां तेषां विप्राणामिल्वलोऽब्रवीत्
3010056c वातापे निष्क्रमस्वेति स्वरेण महता वदन्
3010057a ततो भ्रातुर्वचः श्रुत्वा वातापिर्मेषवन्नदन्
3010057c भित्त्वा भित्वा शरीराणि ब्राह्मणानां विनिष्पतत्
3010058a ब्राह्मणानां सहस्राणि तैरेवं कामरूपिभिः
3010058c विनाशितानि संहत्य नित्यशः पिशिताशनैः
3010059a अगस्त्येन तदा देवैः प्रार्थितेन महर्षिणा
3010059c अनुभूय किल श्राद्धे भक्षितः स महासुरः
3010060a ततः संपन्नमित्युक्त्वा दत्त्वा हस्तावसेचनम्
3010060c भ्रातरं निष्क्रमस्वेति इल्वलः सोऽभ्यभाषत
3010061a तं तथा भाषमाणं तु भ्रातरं विप्रघातिनम्
3010061c अब्रवीत्प्रहसन्धीमानगस्त्यो मुनिसत्तमः
3010062a कुतो निष्क्रमितुं शक्तिर्मया जीर्णस्य रक्षसः
3010062c भ्रातुस्ते मेष रूपस्य गतस्य यमसादनम्
3010063a अथ तस्य वचः श्रुत्वा भ्रातुर्निधनसंश्रितम्
3010063c प्रधर्षयितुमारेभे मुनिं क्रोधान्निशाचरः
3010064a सोऽभ्यद्रवद्द्विजेन्द्रं तं मुनिना दीप्ततेजसा
3010064c चक्षुषानलकल्पेन निर्दग्धो निधनं गतः
3010065a तस्यायमाश्रमो भ्रातुस्तटाकवनशोभितः
3010065c विप्रानुकम्पया येन कर्मेदं दुष्करं कृतम्
3010066a एवं कथयमानस्य तस्य सौमित्रिणा सह
3010066c रामस्यास्तं गतः सूर्यः संध्याकालोऽभ्यवर्तत
3010067a उपास्य पश्चिमां संध्यां सह भ्रात्रा यथाविधि
3010067c प्रविवेशाश्रमपदं तमृषिं चाभ्यवादयन्
3010068a सम्यक्प्रतिगृहीतस्तु मुनिना तेन राघवः
3010068c न्यवसत्तां निशामेकां प्राश्य मूलफलानि च
3010069a तस्यां रात्र्यां व्यतीतायां विमले सूर्यमण्डले
3010069c भ्रातरं तमगस्त्यस्य आमन्त्रयत राघवः
3010070a अभिवादये त्वा भगवन्सुखमध्युषितो निशाम्
3010070c आमन्त्रये त्वां गच्छामि गुरुं ते द्रष्टुमग्रजम्
3010071a गम्यतामिति तेनोक्तो जगाम रघुनन्दनः
3010071c यथोद्दिष्टेन मार्गेण वनं तच्चावलोकयन्
3010072a नीवारान्पनसांस्तालांस्तिमिशान्वञ्जुलान्धवान्
3010072c चिरिबिल्वान्मधूकांश्च बिल्वानपि च तिन्दुकान्
3010073a पुष्पितान्पुष्पिताग्राभिर्लताभिरनुवेष्टितान्
3010073c ददर्श रामः शतशस्तत्र कान्तारपादपान्
3010074a हस्तिहस्तैर्विमृदितान्वानरैरुपशोभितान्
3010074c मत्तैः शकुनिसंघैश्च शतशः प्रतिनादितान्
3010075a ततोऽब्रवीत्समीपस्थं रामो राजीवलोचनः
3010075c पृष्ठतोऽनुगतं वीरं लक्ष्मणं लक्ष्मिवर्धनम्
3010076a स्निग्धपत्रा यथा वृक्षा यथा क्षान्ता मृगद्विजाः
3010076c आश्रमो नातिदूरस्थो महर्षेर्भावितात्मनः
3010077a अगस्त्य इति विख्यातो लोके स्वेनैव कर्मणा
3010077c आश्रमो दृश्यते तस्य परिश्रान्त श्रमापहः
3010078a प्राज्यधूमाकुलवनश्चीरमालापरिष्कृतः
3010078c प्रशान्तमृगयूथश्च नानाशकुनिनादितः
3010079a निगृह्य तरसा मृत्युं लोकानां हितकाम्यया
3010079c दक्षिणा दिक्कृता येन शरण्या पुण्यकर्मणा
3010080a तस्येदमाश्रमपदं प्रभावाद्यस्य राक्षसैः
3010080c दिगियं दक्षिणा त्रासाद्दृश्यते नोपभुज्यते
3010081a यदा प्रभृति चाक्रान्ता दिगियं पुण्यकर्मणा
3010081c तदा प्रभृति निर्वैराः प्रशान्ता रजनीचराः
3010082a नाम्ना चेयं भगवतो दक्षिणा दिक्प्रदक्षिणा
3010082c प्रथिता त्रिषु लोकेषु दुर्धर्षा क्रूरकर्मभिः
3010083a मार्गं निरोद्धुं सततं भास्करस्याचलोत्तमः
3010083c संदेशं पालयंस्तस्य विन्ध्यशौलो न वर्धते
3010084a अयं दीर्घायुषस्तस्य लोके विश्रुतकर्मणः
3010084c अगस्त्यस्याश्रमः श्रीमान्विनीतमृगसेवितः
3010085a एष लोकार्चितः साधुर्हिते नित्यं रतः सताम्
3010085c अस्मानधिगतानेष श्रेयसा योजयिष्यति
3010086a आराधयिष्याम्यत्राहमगस्त्यं तं महामुनिम्
3010086c शेषं च वनवासस्य सौम्य वत्स्याम्यहं प्रभो
3010087a अत्र देवाः सगन्धर्वाः सिद्धाश्च परमर्षयः
3010087c अगस्त्यं नियताहारं सततं पर्युपासते
3010088a नात्र जीवेन्मृषावादी क्रूरो वा यदि वा शठः
3010088c नृशंसः कामवृत्तो वा मुनिरेष तथाविधः
3010089a अत्र देवाश्च यक्षाश्च नागाश्च पतगैः सह
3010089c वसन्ति नियताहारा धर्ममाराधयिष्णवः
3010090a अत्र सिद्धा महात्मानो विमानैः सूर्यसंनिभैः
3010090c त्यक्त्वा देहान्नवैर्देहैः स्वर्याताः परमर्षयः
3010091a यक्षत्वममरत्वं च राज्यानि विविधानि च
3010091c अत्र देवाः प्रयच्छन्ति भूतैराराधिताः शुभैः
3010092a आगताः स्माश्रमपदं सौमित्रे प्रविशाग्रतः
3010092c निवेदयेह मां प्राप्तमृषये सह सीतया
3011001a स प्रविश्याश्रमपदं लक्ष्मणो राघवानुजः
3011001c अगस्त्यशिष्यमासाद्य वाक्यमेतदुवाच ह
3011002a राजा दशरथो नाम ज्येष्ठस्तस्य सुतो बली
3011002c रामः प्राप्तो मुनिं द्रष्टुं भार्यया सह सीतया
3011003a लक्ष्मणो नाम तस्याहं भ्राता त्ववरजो हितः
3011003c अनुकूलश्च भक्तश्च यदि ते श्रोत्रमागतः
3011004a ते वयं वनमत्युग्रं प्रविष्टाः पितृशासनात्
3011004c द्रष्टुमिच्छामहे सर्वे भगवन्तं निवेद्यताम्
3011005a तस्य तद्वचनं श्रुत्वा लक्ष्मणस्य तपोधनः
3011005c तथेत्युक्त्वाग्निशरणं प्रविवेश निवेदितुम्
3011006a स प्रविश्य मुनिश्रेष्ठं तपसा दुष्प्रधर्षणम्
3011006c कृताञ्जलिरुवाचेदं रामागमनमञ्जसा
3011007a पुत्रौ दशरथस्येमौ रामो लक्ष्मण एव च
3011007c प्रविष्टावाश्रमपदं सीतया सह भार्यया
3011008a द्रष्टुं भवन्तमायातौ शुश्रूषार्थमरिंदमौ
3011008c यदत्रानन्तरं तत्त्वमाज्ञापयितुमर्हसि
3011009a ततः शिष्यादुपश्रुत्य प्राप्तं रामं सलक्ष्मणम्
3011009c वैदेहीं च महाभागामिदं वचनमब्रवीत्
3011010a दिष्ट्या रामश्चिरस्याद्य द्रष्टुं मां समुपागतः
3011010c मनसा काङ्क्षितं ह्यस्य मयाप्यागमनं प्रति
3011011a गम्यतां सत्कृतो रामः सभार्यः सहलक्ष्मणः
3011011c प्रवेश्यतां समीपं मे किं चासौ न प्रवेशितः
3011012a एवमुक्तस्तु मुनिना धर्मज्ञेन महात्मना
3011012c अभिवाद्याब्रवीच्छिष्यस्तथेति नियताञ्जलिः
3011013a ततो निष्क्रम्य संभ्रान्तः शिष्यो लक्ष्मणमब्रवीत्
3011013c क्वासौ रामो मुनिं द्रष्टुमेतु प्रविशतु स्वयम्
3011014a ततो गत्वाश्रमपदं शिष्येण सह लक्ष्मणः
3011014c दर्शयामास काकुत्स्थं सीतां च जनकात्मजाम्
3011015a तं शिष्यः प्रश्रितं वाक्यमगस्त्यवचनं ब्रुवन्
3011015c प्रावेशयद्यथान्यायं सत्कारार्थं सुसत्कृतम्
3011016a प्रविवेश ततो रामः सीतया सहलक्ष्मणः
3011016c प्रशान्तहरिणाकीर्णमाश्रमं ह्यवलोकयन्
3011017a स तत्र ब्रह्मणः स्थानमग्नेः स्थानं तथैव च
3011017c विष्णोः स्थानं महेन्द्रस्य स्थानं चैव विवस्वतः
3011018a सोमस्थानं भगस्थानं स्थानं कौबेरमेव च
3011018c धातुर्विधातुः स्थानं च वायोः स्थानं तथैव च
3011019a ततः शिष्यैः परिवृतो मुनिरप्यभिनिष्पतत्
3011019c तं ददर्शाग्रतो रामो मुनीनां दीप्ततेजसं
3011019e अब्रवीद्वचनं वीरो लक्ष्मणं लक्ष्मिवर्धनम्
3011020a एष लक्ष्मण निष्क्रामत्यगस्त्यो भगवानृषिः
3011020c औदार्येणावगच्छामि निधानं तपसामिमम्
3011021a एवमुक्त्वा महाबाहुरगस्त्यं सूर्यवर्चसं
3011021c जग्राह परमप्रीतस्तस्य पादौ परंतपः
3011022a अभिवाद्य तु धर्मात्मा तस्थौ रामः कृताञ्जलिः
3011022c सीतया सह वैदेह्या तदा राम सलक्ष्मणः
3011023a प्रतिगृह्य च काकुत्स्थमर्चयित्वासनोदकैः
3011023c कुशलप्रश्नमुक्त्वा च आस्यतामिति सोऽब्रवीत्
3011024a अग्निं हुत्वा प्रदायार्घ्यमतिथिं प्रतिपूज्य च
3011024c वानप्रस्थेन धर्मेण स तेषां भोजनं ददौ
3011025a प्रथमं चोपविश्याथ धर्मज्ञो मुनिपुंगवः
3011025c उवाच राममासीनं प्राञ्जलिं धर्मकोविदम्
3011026a अन्यथा खलु काकुत्स्थ तपस्वी समुदाचरन्
3011026c दुःसाक्षीव परे लोके स्वानि मांसानि भक्षयेत्
3011027a राजा सर्वस्य लोकस्य धर्मचारी महारथः
3011027c पूजनीयश्च मान्यश्च भवान्प्राप्तः प्रियातिथिः
3011028a एवमुक्त्वा फलैर्मूलैः पुष्पैश्चान्यैश्च राघवम्
3011028c पूजयित्वा यथाकामं पुनरेव ततोऽब्रवीत्
3011029a इदं दिव्यं महच्चापं हेमवज्रविभूषितम्
3011029c वैष्णवं पुरुषव्याघ्र निर्मितं विश्वकर्मणा
3011030a अमोघः सूर्यसंकाशो ब्रह्मदत्तः शरोत्तमः
3011030c दत्तो मम महेन्द्रेण तूणी चाक्षयसायकौ
3011031a संपूर्णौ निशितैर्बाणैर्ज्वलद्भिरिव पावकैः
3011031c महाराजत कोशोऽयमसिर्हेमविभूषितः
3011032a अनेन धनुषा राम हत्वा संख्ये महासुरान्
3011032c आजहार श्रियं दीप्तां पुरा विष्णुर्दिवौकसाम्
3011033a तद्धनुस्तौ च तूणीरौ शरं खड्गं च मानद
3011033c जयाय प्रतिगृह्णीष्व वज्रं वज्रधरो यथा
3011034a एवमुक्त्वा महातेजाः समस्तं तद्वरायुधम्
3011034c दत्त्वा रामाय भगवानगस्त्यः पुनरब्रवीत्
3012001a राम प्रीतोऽस्मि भद्रं ते परितुष्टोऽस्मि लक्ष्मण
3012001c अभिवादयितुं यन्मां प्राप्तौ स्थः सह सीतया
3012002a अध्वश्रमेण वां खेदो बाधते प्रचुरश्रमः
3012002c व्यक्तमुत्कण्ठते चापि मैथिली जनकात्मजा
3012003a एषा हि सुकुमारी च दुःखैश्च न विमानिता
3012003c प्राज्यदोषं वनं प्रप्ता भर्तृस्नेहप्रचोदिता
3012004a यथैषा रमते राम इह सीता तथा कुरु
3012004c दुष्करं कृतवत्येषा वने त्वामनुगच्छती
3012005a एषा हि प्रकृतिः स्त्रीणामासृष्टे रघुनन्दन
3012005c समस्थमनुरज्यन्ते विषमस्थं त्यजन्ति च
3012006a शतह्रदानां लोलत्वं शस्त्राणां तीक्ष्णतां तथा
3012006c गरुडानिलयोः शैघ्र्यमनुगच्छन्ति योषितः
3012007a इयं तु भवतो भार्या दोषैरेतैर्विवर्जिताः
3012007c श्लाघ्या च व्यपदेश्या च यथा देवी ह्यरुन्धती
3012008a अलंकृतोऽयं देशश्च यत्र सौमित्रिणा सह
3012008c वैदेह्या चानया राम वत्स्यसि त्वमरिंदम
3012009a एवमुक्तस्तु मुनिना राघवः संयताञ्जलिः
3012009c उवाच प्रश्रितं वाक्यमृषिं दीप्तमिवानलम्
3012010a धन्योऽस्म्यनुगृहीतोऽस्मि यस्य मे मुनिपुंगवः
3012010c गुणैः सभ्रातृभार्यस्य वरदः परितुष्यति
3012011a किं तु व्यादिश मे देशं सोदकं बहुकाननम्
3012011c यत्राश्रमपदं कृत्वा वसेयं निरतः सुखम्
3012012a ततोऽब्रवीन्मुनि श्रेष्ठः श्रुत्वा रामस्य भाषितम्
3012012c ध्यात्वा मुहूर्तं धर्मात्मा धीरो धीरतरं वचः
3012013a इतो द्वियोजने तात बहुमूलफलोदकः
3012013c देशो बहुमृगः श्रीमान्पञ्चवट्यभिविश्रुतः
3012014a तत्र गत्वाश्रमपदं कृत्वा सौमित्रिणा सह
3012014c रमस्व त्वं पितुर्वाक्यं यथोक्तमनुपालयन्
3012015a विदितो ह्येष वृत्तान्तो मम सर्वस्तवानघ
3012015c तपसश्च प्रभावेन स्नेहाद्दशरथस्य च
3012016a हृदयस्थश्च ते छन्दो विज्ञातस्तपसा मया
3012016c इह वासं प्रतिज्ञाय मया सह तपोवने
3012017a अतश्च त्वामहं ब्रूमि गच्छ पञ्चवटीमिति
3012017c स हि रम्यो वनोद्देशो मैथिली तत्र रंस्यते
3012018a स देशः श्लाघनीयश्च नातिदूरे च राघव
3012018c गोदावर्याः समीपे च मैथिली तत्र रंस्यते
3012019a प्राज्यमूलफलैश्चैव नानाद्विज गणैर्युतः
3012019c विविक्तश्च महाबाहो पुण्यो रम्यस्तथैव च
3012020a भवानपि सदारश्च शक्तश्च परिरक्षणे
3012020c अपि चात्र वसन्रामस्तापसान्पालयिष्यसि
3012021a एतदालक्ष्यते वीर मधुकानां महद्वनम्
3012021c उत्तरेणास्य गन्तव्यं न्यग्रोधमभिगच्छता
3012022a ततः स्थलमुपारुह्य पर्वतस्याविदूरतः
3012022c ख्यातः पञ्चवटीत्येव नित्यपुष्पितकाननः
3012023a अगस्त्येनैवमुक्तस्तु रामः सौमित्रिणा सह
3012023c सात्कृत्यामन्त्रयामास तमृषिं सत्यवादिनम्
3012024a तौ तु तेनाभ्यनुज्ञातौ कृतपादाभिवन्दनौ
3012024c तदाश्रमात्पञ्चवटीं जग्मतुः सह सीतया
3012025a गृहीतचापौ तु नराधिपात्मजौ; विषक्ततूणी समरेष्वकातरौ
3012025c यथोपदिष्टेन पथा महर्षिणा; प्रजग्मतुः पञ्चवटीं समाहितौ
3013001a अथ पञ्चवटीं गच्छन्नन्तरा रघुनन्दनः
3013001c आससाद महाकायं गृध्रं भीमपराक्रमम्
3013002a तं दृष्ट्वा तौ महाभागौ वनस्थं रामलक्ष्मणौ
3013002c मेनाते राक्षसं पक्षिं ब्रुवाणौ को भवानिति
3013003a स तौ मधुरया वाचा सौम्यया प्रीणयन्निव
3013003c उवाच वत्स मां विद्धि वयस्यं पितुरात्मनः
3013004a स तं पितृसखं बुद्ध्वा पूजयामास राघवः
3013004c स तस्य कुलमव्यग्रमथ पप्रच्छ नाम च
3013005a रामस्य वचनं श्रुत्वा कुलमात्मानमेव च
3013005c आचचक्षे द्विजस्तस्मै सर्वभूतसमुद्भवम्
3013006a पूर्वकाले महाबाहो ये प्रजापतयोऽभवन्
3013006c तान्मे निगदतः सर्वानादितः शृणु राघव
3013007a कर्दमः प्रथमस्तेषां विकृतस्तदनन्तरम्
3013007c शेषश्च संश्रयश्चैव बहुपुत्रश्च वीर्यवान्
3013008a स्थाणुर्मरीचिरत्रिश्च क्रतुश्चैव महाबलः
3013008c पुलस्त्यश्चाङ्गिराश्चैव प्रचेताः पुलहस्तथा
3013009a दक्षो विवस्वानपरोऽरिष्टनेमिश्च राघव
3013009c कश्यपश्च महातेजास्तेषामासीच्च पश्चिमः
3013010a प्रजापतेस्तु दक्षस्य बभूवुरिति नः श्रुतम्
3013010c षष्टिर्दुहितरो राम यशस्विन्यो महायशः
3013011a कश्यपः प्रतिजग्राह तासामष्टौ सुमध्यमाः
3013011c अदितिं च दितिं चैव दनूमपि च कालकाम्
3013012a ताम्रां क्रोधवशां चैव मनुं चाप्यनलामपि
3013012c तास्तु कन्यास्ततः प्रीतः कश्यपः पुनरब्रवीत्
3013013a पुत्रांस्त्रैलोक्यभर्तॄन्वै जनयिष्यथ मत्समान्
3013013c अदितिस्तन्मना राम दितिश्च दनुरेव च
3013014a कालका च महाबाहो शेषास्त्वमनसोऽभवन्
3013014c अदित्यां जज्ञिरे देवास्त्रयस्त्रिंशदरिंदम
3013015a आदित्या वसवो रुद्रा अश्विनौ च परंतप
3013015c दितिस्त्वजनयत्पुत्रान्दैत्यांस्तात यशस्विनः
3013016a तेषामियं वसुमती पुरासीत्सवनार्णवा
3013016c दनुस्त्वजनयत्पुत्रमश्वग्रीवमरिंदम
3013017a नरकं कालकं चैव कालकापि व्यजायत
3013017c क्रौञ्चीं भासीं तथा श्येनीं धृतराष्ट्रीं तथा शुकीम्
3013018a ताम्रापि सुषुवे कन्याः पञ्चैता लोकविश्रुताः
3013018c उलूकाञ्जनयत्क्रौञ्ची भासी भासान्व्यजायत
3013019a श्येनी श्येनांश्च गृध्रांश्च व्यजायत सुतेजसः
3013019c धृतराष्ट्री तु हंसांश्च कलहंसांश्च सर्वशः
3013020a चक्रवाकांश्च भद्रं ते विजज्ञे सापि भामिनी
3013020c शुकी नतां विजज्ञे तु नताया विनता सुता
3013021a दशक्रोधवशा राम विजज्ञेऽप्यात्मसंभवाः
3013021c मृगीं च मृगमन्दां च हरीं भद्रमदामपि
3013022a मातङ्गीमथ शार्दूलीं श्वेतां च सुरभीं तथा
3013022c सर्वलक्षणसंपन्नां सुरसां कद्रुकामपि
3013023a अपत्यं तु मृगाः सर्वे मृग्या नरवरोत्तम
3013023c ऋष्काश्च मृगमन्दायाः सृमराश्चमरास्तथा
3013024a ततस्त्विरावतीं नाम जज्ञे भद्रमदा सुताम्
3013024c तस्यास्त्वैरावतः पुत्रो लोकनाथो महागजः
3013025a हर्याश्च हरयोऽपत्यं वानराश्च तपस्विनः
3013025c गोलाङ्गूलांश्च शार्दूली व्याघ्रांश्चाजनयत्सुतान्
3013026a मातङ्ग्यास्त्वथ मातङ्गा अपत्यं मनुजर्षभ
3013026c दिशागजं तु श्वेताक्षं श्वेता व्यजनयत्सुतम्
3013027a ततो दुहितरौ राम सुरभिर्देव्यजायत
3013027c रोहिणीं नाम भद्रं ते गन्धर्वीं च यशस्विनीम्
3013028a रोहिण्यजनयद्गा वै गन्धर्वी वाजिनः सुतान्
3013028c सुरसाजनयन्नागान्राम कद्रूश्च पन्नगान्
3013029a मनुर्मनुष्याञ्जनयत्कश्यपस्य महात्मनः
3013029c ब्राह्मणान्क्षत्रियान्वैश्याञ्शूद्रांश्च मनुजर्षभ
3013030a मुखतो ब्राह्मणा जाता उरसः क्षत्रियास्तथा
3013030c ऊरुभ्यां जज्ञिरे वैश्याः पद्भ्यां शूद्रा इति श्रुतिः
3013031a सर्वान्पुण्यफलान्वृक्षाननलापि व्यजायत
3013031c विनता च शुकी पौत्री कद्रूश्च सुरसा स्वसा
3013032a कद्रूर्नागसहस्क्रं तु विजज्ञे धरणीधरम्
3013032c द्वौ पुत्रौ विनतायास्तु गरुडोऽरुण एव च
3013033a तस्माज्जातोऽहमरुणात्संपातिश्च ममाग्रजः
3013033c जटायुरिति मां विद्धि श्येनीपुत्रमरिंदम
3013034a सोऽहं वाससहायस्ते भविष्यामि यदीच्छसि
3013034c सीतां च तात रक्षिष्ये त्वयि याते सलक्ष्मणे
3013035a जटायुषं तु प्रतिपूज्य राघवो; मुदा परिष्वज्य च संनतोऽभवत्
3013035c पितुर्हि शुश्राव सखित्वमात्मवा;ञ्जटायुषा संकथितं पुनः पुनः
3013036a स तत्र सीतां परिदाय मैथिलीं; सहैव तेनातिबलेन पक्षिणा
3013036c जगाम तां पञ्चवटीं सलक्ष्मणो; रिपून्दिधक्षञ्शलभानिवानलः
3014001a ततः पञ्चवटीं गत्वा नानाव्यालमृगायुताम्
3014001c उवाच भ्रातरं रामो लक्ष्मणं दीप्ततेजसं
3014002a आगताः स्म यथोद्दिष्टममुं देशं महर्षिणा
3014002c अयं पञ्चवटी देशः सौम्य पुष्पितकाननः
3014003a सर्वतश्चार्यतां दृष्टिः कानने निपुणो ह्यसि
3014003c आश्रमः कतरस्मिन्नो देशे भवति संमतः
3014004a रमते यत्र वैदेही त्वमहं चैव लक्ष्मण
3014004c तादृशो दृश्यतां देशः संनिकृष्टजलाशयः
3014005a वनरामण्यकं यत्र जलरामण्यकं तथा
3014005c संनिकृष्टं च यत्र स्यात्समित्पुष्पकुशोदकम्
3014006a एवमुक्तस्तु रामेण लक्मणः संयताञ्जलिः
3014006c सीता समक्षं काकुत्स्थमिदं वचनमब्रवीत्
3014007a परवानस्मि काकुत्स्थ त्वयि वर्षशतं स्थिते
3014007c स्वयं तु रुचिरे देशे क्रियतामिति मां वद
3014008a सुप्रीतस्तेन वाक्येन लक्ष्मणस्य महाद्युतिः
3014008c विमृशन्रोचयामास देशं सर्वगुणान्वितम्
3014009a स तं रुचिरमाक्रम्य देशमाश्रमकर्मणि
3014009c हस्ते गृहीत्वा हस्तेन रामः सौमित्रिमब्रवीत्
3014010a अयं देशः समः श्रीमान्पुष्पितैर्तरुभिर्वृतः
3014010c इहाश्रमपदं सौम्य यथावत्कर्तुमर्हसि
3014011a इयमादित्यसंकाशैः पद्मैः सुरभिगन्धिभिः
3014011c अदूरे दृश्यते रम्या पद्मिनी पद्मशोभिता
3014012a यथाख्यातमगस्त्येन मुनिना भावितात्मना
3014012c इयं गोदावरी रम्या पुष्पितैस्तरुभिर्वृता
3014013a हंसकारण्डवाकीर्णा चक्रवाकोपशोभिता
3014013c नातिदूरे न चासन्ने मृगयूथनिपीडिता
3014014a मयूरनादिता रम्याः प्रांशवो बहुकन्दराः
3014014c दृश्यन्ते गिरयः सौम्य फुल्लैस्तरुभिरावृताः
3014015a सौवर्णे राजतैस्ताम्रैर्देशे देशे च धातुभिः
3014015c गवाक्षिता इवाभान्ति गजाः परमभक्तिभिः
3014016a सालैस्तालैस्तमालैश्च खर्जूरैः पनसाम्रकैः
3014016c नीवारैस्तिमिशैश्चैव पुंनागैश्चोपशोभिताः
3014017a चूतैरशोकैस्तिलकैश्चम्पकैः केतकैरपि
3014017c पुष्पगुल्मलतोपेतैस्तैस्तैस्तरुभिरावृताः
3014018a चन्दनैः स्यन्दनैर्नीपैः पनसैर्लकुचैरपि
3014018c धवाश्वकर्णखदिरैः शमीकिंशुकपाटलैः
3014019a इदं पुण्यमिदं मेध्यमिदं बहुमृगद्विजम्
3014019c इह वत्स्याम सौमित्रे सार्धमेतेन पक्षिणा
3014020a एवमुक्तस्तु रामेण लक्ष्मणः परवीरहा
3014020c अचिरेणाश्रमं भ्रातुश्चकार सुमहाबलः
3014021a पर्णशालां सुविपुलां तत्र संघातमृत्तिकाम्
3014021c सुस्तम्भां मस्करैर्दीर्घैः कृतवंशां सुशोभनाम्
3014022a स गत्वा लक्ष्मणः श्रीमान्नदीं गोदावरीं तदा
3014022c स्नात्वा पद्मानि चादाय सफलः पुनरागतः
3014023a ततः पुष्पबलिं कृत्वा शान्तिं च स यथाविधि
3014023c दर्शयामास रामाय तदाश्रमपदं कृतम्
3014024a स तं दृष्ट्वा कृतं सौम्यमाश्रमं सह सीतया
3014024c राघवः पर्णशालायां हर्षमाहारयत्परम्
3014025a सुसंहृष्टः परिष्वज्य बाहुभ्यां लक्ष्मणं तदा
3014025c अतिस्निग्धं च गाढं च वचनं चेदमब्रवीत्
3014026a प्रीतोऽस्मि ते महत्कर्म त्वया कृतमिदं प्रभो
3014026c प्रदेयो यन्निमित्तं ते परिष्वङ्गो मया कृतः
3014027a भावज्ञेन कृतज्ञेन धर्मज्ञेन च लक्ष्मण
3014027c त्वया पुत्रेण धर्मात्मा न संवृत्तः पिता मम
3014028a एवं लक्ष्मणमुक्त्वा तु राघवो लक्ष्मिवर्धनः
3014028c तस्मिन्देशे बहुफले न्यवसत्स सुखं वशी
3014029a कंचित्कालं स धर्मात्मा सीतया लक्ष्मणेन च
3014029c अन्वास्यमानो न्यवसत्स्वर्गलोके यथामरः
3015001a वसतस्तस्य तु सुखं राघवस्य महात्मनः
3015001c शरद्व्यपाये हेमन्त ऋतुरिष्टः प्रवर्तते
3015002a स कदाचित्प्रभातायां शर्वर्यां रघुनन्दनः
3015002c प्रययावभिषेकार्थं रम्यां गोदावरीं नदीम्
3015003a प्रह्वः कलशहस्तस्तं सीतया सह वीर्यवान्
3015003c पृष्ठतोऽनुव्रजन्भ्राता सौमित्रिरिदमब्रवीत्
3015004a अयं स कालः संप्राप्तः प्रियो यस्ते प्रियंवद
3015004c अलंकृत इवाभाति येन संवत्सरः शुभः
3015005a नीहारपरुषो लोकः पृथिवी सस्यमालिनी
3015005c जलान्यनुपभोग्यानि सुभगो हव्यवाहनः
3015006a नवाग्रयणपूजाभिरभ्यर्च्य पितृदेवताः
3015006c कृताग्रयणकाः काले सन्तो विगतकल्मषाः
3015007a प्राज्यकामा जनपदाः संपन्नतरगोरसाः
3015007c विचरन्ति महीपाला यात्रार्थं विजिगीषवः
3015008a सेवमाने दृढं सूर्ये दिशमन्तकसेविताम्
3015008c विहीनतिलकेव स्त्री नोत्तरा दिक्प्रकाशते
3015009a प्रकृत्या हिमकोशाढ्यो दूरसूर्यश्च साम्प्रतम्
3015009c यथार्थनामा सुव्यक्तं हिमवान्हिमवान्गिरिः
3015010a अत्यन्तसुखसंचारा मध्याह्ने स्पर्शतः सुखाः
3015010c दिवसाः सुभगादित्याश्छायासलिलदुर्भगाः
3015011a मृदुसूर्याः सनीहाराः पटुशीताः समारुताः
3015011c शून्यारण्या हिमध्वस्ता दिवसा भान्ति साम्प्रतम्
3015012a निवृत्ताकाशशयनाः पुष्यनीता हिमारुणाः
3015012c शीता वृद्धतरायामास्त्रियामा यान्ति साम्प्रतम्
3015013a रविसंक्रान्तसौभाग्यस्तुषारारुणमण्डलः
3015013c निःश्वासान्ध इवादर्शश्चन्द्रमा न प्रकाशते
3015014a ज्योत्स्ना तुषारमलिना पौर्णमास्यां न राजते
3015014c सीतेव चातपश्यामा लक्ष्यते न तु शोभते
3015015a प्रकृत्या शीतलस्पर्शो हिमविद्धश्च साम्प्रतम्
3015015c प्रवाति पश्चिमो वायुः काले द्विगुणशीतलः
3015016a बाष्पच्छन्नान्यरण्यानि यवगोधूमवन्ति च
3015016c शोभन्तेऽभ्युदिते सूर्ये नदद्भिः क्रौञ्चसारसैः
3015017a खर्जूरपुष्पाकृतिभिः शिरोभिः पूर्णतण्डुलैः
3015017c शोभन्ते किं चिदालम्बाः शालयः कनकप्रभाः
3015018a मयूखैरुपसर्पद्भिर्हिमनीहारसंवृतैः
3015018c दूरमभ्युदितः सूर्यः शशाङ्क इव लक्ष्यते
3015019a अग्राह्यवीर्यः पूर्वाह्णे मध्याह्ने स्पर्शतः सुखः
3015019c संरक्तः किंचिदापाण्डुरातपः शोभते क्षितौ
3015020a अवश्यायनिपातेन किंचित्प्रक्लिन्नशाद्वला
3015020c वनानां शोभते भूमिर्निविष्टतरुणातपा
3015021a अवश्यायतमोनद्धा नीहारतमसावृताः
3015021c प्रसुप्ता इव लक्ष्यन्ते विपुष्पा वनराजयः
3015022a बाष्पसंछन्नसलिला रुतविज्ञेयसारसाः
3015022c हिमार्द्रवालुकैस्तीरैः सरितो भान्ति साम्प्रतम्
3015023a तुषारपतनाच्चैव मृदुत्वाद्भास्करस्य च
3015023c शैत्यादगाग्रस्थमपि प्रायेण रसवज्जलम्
3015024a जराजर्जरितैः पर्णैः शीर्णकेसरकर्णिकैः
3015024c नालशेषा हिमध्वस्ता न भान्ति कमलाकराः
3015025a अस्मिंस्तु पुरुषव्याघ्र काले दुःखसमन्वितः
3015025c तपश्चरति धर्मात्मा त्वद्भक्त्या भरतः पुरे
3015026a त्यक्त्वा राज्यं च मानं च भोगांश्च विविधान्बहून्
3015026c तपस्वी नियताहारः शेते शीते महीतले
3015027a सोऽपि वेलामिमां नूनमभिषेकार्थमुद्यतः
3015027c वृतः प्रकृतिभिर्नित्यं प्रयाति सरयूं नदीम्
3015028a अत्यन्तसुखसंवृद्धः सुकुमारो हिमार्दितः
3015028c कथं त्वपररात्रेषु सरयूमवगाहते
3015029a पद्मपत्रेक्षणः श्यामः श्रीमान्निरुदरो महान्
3015029c धर्मज्ञः सत्यवादी च ह्रीनिषेधो जितेन्द्रियः
3015030a प्रियाभिभाषी मधुरो दीर्घबाहुररिंदमः
3015030c संत्यज्य विविधान्सौख्यानार्यं सर्वात्मनाश्रितः
3015031a जितः स्वर्गस्तव भ्रात्रा भरतेन महात्मना
3015031c वनस्थमपि तापस्ये यस्त्वामनुविधीयते
3015032a न पित्र्यमनुवर्न्तन्ते मातृकं द्विपदा इति
3015032c ख्यातो लोकप्रवादोऽयं भरतेनान्यथाकृतः
3015033a भर्ता दशरथो यस्याः साधुश्च भरतः सुतः
3015033c कथं नु साम्बा कैकेयी तादृशी क्रूरदर्शिनी
3015034a इत्येवं लक्ष्मणे वाक्यं स्नेहाद्ब्रुवति धार्मिके
3015034c परिवादं जनन्यास्तमसहन्राघवोऽब्रवीत्
3015035a न तेऽम्बा मध्यमा तात गर्हितव्या कथंचन
3015035c तामेवेक्ष्वाकुनाथस्य भरतस्य कथां कुरु
3015036a निश्चितापि हि मे बुद्धिर्वनवासे दृढव्रता
3015036c भरतस्नेहसंतप्ता बालिशीक्रियते पुनः
3015037a इत्येवं विलपंस्तत्र प्राप्य गोदावरीं नदीम्
3015037c चक्रेऽभिषेकं काकुत्स्थः सानुजः सह सीतया
3015038a तर्पयित्वाथ सलिलैस्ते पितॄन्दैवतानि च
3015038c स्तुवन्ति स्मोदितं सूर्यं देवताश्च समाहिताः
3015039a कृताभिषेकः स रराज रामः; सीताद्वितीयः सह लक्ष्मणेन
3015039c कृताभिषेकस्त्वगराजपुत्र्या; रुद्रः सनन्दिर्भगवानिवेशः
3016001a कृताभिषेको रामस्तु सीता सौमित्रिरेव च
3016001c तस्माद्गोदावरीतीरात्ततो जग्मुः स्वमाश्रमम्
3016002a आश्रमं तमुपागम्य राघवः सहलक्ष्मणः
3016002c कृत्वा पौर्वाह्णिकं कर्म पर्णशालामुपागमत्
3016003a स रामः पर्णशालायामासीनः सह सीतया
3016003c विरराज महाबाहुश्चित्रया चन्द्रमा इव
3016003e लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा चकार विविधाः कथाः
3016004a तदासीनस्य रामस्य कथासंसक्तचेतसः
3016004c तं देशं राक्षसी काचिदाजगाम यदृच्छया
3016005a सा तु शूर्पणखा नाम दशग्रीवस्य रक्षसः
3016005c भगिनी राममासाद्य ददर्श त्रिदशोपमम्
3016006a सिंहोरस्कं महाबाहुं पद्मपत्रनिभेक्षणम्
3016006c सुकुमारं महासत्त्वं पार्थिवव्यञ्जनान्वितम्
3016007a राममिन्दीवरश्यामं कन्दर्पसदृशप्रभम्
3016007c बभूवेन्द्रोपमं दृष्ट्वा राक्षसी काममोहिता
3016008a सुमुखं दुर्मुखी रामं वृत्तमध्यं महोदरी
3016008c विशालाक्षं विरूपाक्षी सुकेशं ताम्रमूर्धजा
3016009a प्रियरूपं विरूपा सा सुस्वरं भैरवस्वना
3016009c तरुणं दारुणा वृद्धा दक्षिणं वामभाषिणी
3016010a न्यायवृत्तं सुदुर्वृत्ता प्रियमप्रियदर्शना
3016010c शरीरजसमाविष्टा राक्षसी राममब्रवीत्
3016011a जटी तापसरूपेण सभार्यः शरचापधृक्
3016011c आगतस्त्वमिमं देशं कथं राक्षससेवितम्
3016012a एवमुक्तस्तु राक्षस्या शूर्पणख्या परंतपः
3016012c ऋजुबुद्धितया सर्वमाख्यातुमुपचक्रमे
3016013a आसीद्दशरथो नाम राजा त्रिदशविक्रमः
3016013c तस्याहमग्रजः पुत्रो रामो नाम जनैः श्रुतः
3016014a भ्रातायं लक्ष्मणो नाम यवीयान्मामनुव्रतः
3016014c इयं भार्या च वैदेही मम सीतेति विश्रुता
3016015a नियोगात्तु नरेन्द्रस्य पितुर्मातुश्च यन्त्रितः
3016015c धर्मार्थं धर्मकाङ्क्षी च वनं वस्तुमिहागतः
3016016a त्वां तु वेदितुमिच्छामि कथ्यतां कासि कस्य वा
3016016c इह वा किंनिमित्तं त्वमागता ब्रूहि तत्त्वतः
3016017a साब्रवीद्वचनं श्रुत्वा राक्षसी मदनार्दिता
3016017c श्रूयतां राम वक्ष्यामि तत्त्वार्थं वचनं मम
3016018a अहं शूर्पणखा नाम राक्षसी कामरूपिणी
3016018c अरण्यं विचरामीदमेका सर्वभयंकरा
3016019a रावणो नाम मे भ्राता राक्षसो राक्षसेश्वरः
3016019c प्रवृद्धनिद्रश्च सदा कुम्भकर्णो महाबलः
3016020a विभीषणस्तु धर्मात्मा न तु राक्षसचेष्टितः
3016020c प्रख्यातवीर्यौ च रणे भ्रातरौ खरदूषणौ
3016021a तानहं समतिक्रान्ता राम त्वापूर्वदर्शनात्
3016021c समुपेतास्मि भावेन भर्तारं पुरुषोत्तमम्
3016021e चिराय भव भर्ता मे सीतया किं करिष्यसि
3016022a विकृता च विरूपा च न सेयं सदृशी तव
3016022c अहमेवानुरूपा ते भार्यारूपेण पश्य माम्
3016023a इमां विरूपामसतीं करालां निर्णतोदरीम्
3016023c अनेन सह ते भ्रात्रा भक्षयिष्यामि मानुषीम्
3016024a ततः पर्वतशृङ्गाणि वनानि विविधानि च
3016024c पश्यन्सह मया कान्त दण्डकान्विचरिष्यसि
3016025a इत्येवमुक्तः काकुत्स्थः प्रहस्य मदिरेक्षणाम्
3016025c इदं वचनमारेभे वक्तुं वाक्यविशारदः
3017001a तां तु शूर्पणखां रामः कामपाशावपाशिताम्
3017001c स्वेच्छया श्लक्ष्णया वाचा स्मितपूर्वमथाब्रवीत्
3017002a कृतदारोऽस्मि भवति भार्येयं दयिता मम
3017002c त्वद्विधानां तु नारीणां सुदुःखा ससपत्नता
3017003a अनुजस्त्वेष मे भ्राता शीलवान्प्रियदर्शनः
3017003c श्रीमानकृतदारश्च लक्ष्मणो नाम वीर्यवान्
3017004a अपूर्वी भार्यया चार्थी तरुणः प्रियदर्शनः
3017004c अनुरूपश्च ते भर्ता रूपस्यास्य भविष्यति
3017005a एनं भज विशालाक्षि भर्तारं भ्रातरं मम
3017005c असपत्ना वरारोहे मेरुमर्कप्रभा यथा
3017006a इति रामेण सा प्रोक्ता राक्षसी काममोहिता
3017006c विसृज्य रामं सहसा ततो लक्ष्मणमब्रवीत्
3017007a अस्य रूपस्य ते युक्ता भार्याहं वरवर्णिनी
3017007c मया सह सुखं सर्वान्दण्डकान्विचरिष्यसि
3017008a एवमुक्तस्तु सौमित्री राक्षस्या वाक्यकोविदः
3017008c ततः शूर्पणखीं स्मित्वा लक्ष्मणो युक्तमब्रवीत्
3017009a कथं दासस्य मे दासी भार्या भवितुमिच्छसि
3017009c सोऽहमार्येण परवान्भ्रात्रा कमलवर्णिनि
3017010a समृद्धार्थस्य सिद्धार्था मुदितामलवर्णिनी
3017010c आर्यस्य त्वं विशालाक्षि भार्या भव यवीयसी
3017011a एतां विरूपामसतीं करालां निर्णतोदरीम्
3017011c भार्यां वृद्धां परित्यज्य त्वामेवैष भजिष्यति
3017012a को हि रूपमिदं श्रेष्ठं संत्यज्य वरवर्णिनि
3017012c मानुषेषु वरारोहे कुर्याद्भावं विचक्षणः
3017013a इति सा लक्ष्मणेनोक्ता कराला निर्णतोदरी
3017013c मन्यते तद्वचः सत्यं परिहासाविचक्षणा
3017014a सा रामं पर्णशालायामुपविष्टं परंतपम्
3017014c सीतया सह दुर्धर्षमब्रवीत्काममोहिता
3017015a इमां विरूपामसतीं करालां निर्णतोदरीम्
3017015c वृद्धां भार्यामवष्टभ्य न मां त्वं बहु मन्यसे
3017016a अद्येमां भक्षयिष्यामि पश्यतस्तव मानुषीम्
3017016c त्वया सह चरिष्यामि निःसपत्ना यथासुखम्
3017017a इत्युक्त्वा मृगशावाक्षीमलातसदृशेक्षणा
3017017c अभ्यधावत्सुसंक्रुद्धा महोल्का रोहिणीमिव
3017018a तां मृत्युपाशप्रतिमामापतन्तीं महाबलः
3017018c निगृह्य रामः कुपितस्ततो लक्ष्मणमब्रवीत्
3017019a क्रूरैरनार्यैः सौमित्रे परिहासः कथंचन
3017019c न कार्यः पश्य वैदेहीं कथंचित्सौम्य जीवतीम्
3017020a इमां विरूपामसतीमतिमत्तां महोदरीम्
3017020c राक्षसीं पुरुषव्याघ्र विरूपयितुमर्हसि
3017021a इत्युक्तो लक्ष्मणस्तस्याः क्रुद्धो रामस्य पश्यतः
3017021c उद्धृत्य खड्गं चिच्छेद कर्णनासं महाबलः
3017022a निकृत्तकर्णनासा तु विस्वरं सा विनद्य च
3017022c यथागतं प्रदुद्राव घोरा शूर्पणखा वनम्
3017023a सा विरूपा महाघोरा राक्षसी शोणितोक्षिता
3017023c ननाद विविधान्नादान्यथा प्रावृषि तोयदः
3017024a सा विक्षरन्ती रुधिरं बहुधा घोरदर्शना
3017024c प्रगृह्य बाहू गर्जन्ती प्रविवेश महावनम्
3017025a ततस्तु सा राक्षससंघसंवृतं; खरं जनस्थानगतं विरूपिता
3017025c उपेत्य तं भ्रातरमुग्रतेजसं; पपात भूमौ गगनाद्यथाशनिः
3017026a ततः सभार्यं भयमोहमूर्छिता; सलक्ष्मणं राघवमागतं वनम्
3017026c विरूपणं चात्मनि शोणितोक्षिता; शशंस सर्वं भगिनी खरस्य सा
3018001a तां तथा पतितां दृष्ट्वा विरूपां शोणितोक्षिताम्
3018001c भगिनीं क्रोधसंतप्तः खरः पप्रच्छ राक्षसः
3018002a बलविक्रमसंपन्ना कामगा कामरूपिणी
3018002c इमामवस्थां नीता त्वं केनान्तकसमा गता
3018003a देवगन्धर्वभूतानामृषीणां च महात्मनाम्
3018003c कोऽयमेवं महावीर्यस्त्वां विरूपां चकार ह
3018004a न हि पश्याम्यहं लोके यः कुर्यान्मम विप्रियम्
3018004c अन्तरेन सहस्राक्षं महेन्द्रं पाकशासनम्
3018005a अद्याहं मार्गणैः प्राणानादास्ये जीवितान्तकैः
3018005c सलिले क्षीरमासक्तं निष्पिबन्निव सारसः
3018006a निहतस्य मया संख्ये शरसंकृत्तमर्मणः
3018006c सफेनं रुधिरं रक्तं मेदिनी कस्य पास्यति
3018007a कस्य पत्ररथाः कायान्मांसमुत्कृत्य संगताः
3018007c प्रहृष्टा भक्षयिष्यन्ति निहतस्य मया रणे
3018008a तं न देवा न गन्धर्वा न पिशाचा न राक्षसाः
3018008c मयापकृष्टं कृपणं शक्तास्त्रातुं महाहवे
3018009a उपलभ्य शनैः संज्ञां तं मे शंसितुमर्हसि
3018009c येन त्वं दुर्विनीतेन वने विक्रम्य निर्जिता
3018010a इति भ्रातुर्वचः श्रुत्वा क्रुद्धस्य च विशेषतः
3018010c ततः शूर्पणखा वाक्यं सबाष्पमिदमब्रवीत्
3018011a तरुणौ रूपसंपन्नौ सुकूमारौ महाबलौ
3018011c पुण्डरीकविशालाक्षौ चीरकृष्णाजिनाम्बरौ
3018012a गन्धर्वराजप्रतिमौ पार्थिवव्यञ्जनान्वितौ
3018012c देवौ वा मानुषौ वा तौ न तर्कयितुमुत्सहे
3018013a तरुणी रूपसंपन्ना सर्वाभरणभूषिता
3018013c दृष्टा तत्र मया नारी तयोर्मध्ये सुमध्यमा
3018014a ताभ्यामुभाभ्यां संभूय प्रमदामधिकृत्य ताम्
3018014c इमामवस्थां नीताहं यथानाथासती तथा
3018015a तस्याश्चानृजुवृत्तायास्तयोश्च हतयोरहम्
3018015c सफेनं पातुमिच्छामि रुधिरं रणमूर्धनि
3018016a एष मे प्रथमः कामः कृतस्तात त्वया भवेत्
3018016c तस्यास्तयोश्च रुधिरं पिबेयमहमाहवे
3018017a इति तस्यां ब्रुवाणायां चतुर्दश महाबलान्
3018017c व्यादिदेश खरः क्रुद्धो राक्षसानन्तकोपमान्
3018018a मानुषौ शस्त्रसंपन्नौ चीरकृष्णाजिनाम्बरौ
3018018c प्रविष्टौ दण्डकारण्यं घोरं प्रमदया सह
3018019a तौ हत्वा तां च दुर्वृत्तामुपावर्तितुमर्हथ
3018019c इयं च रुधिरं तेषां भगिनी मम पास्यति
3018020a मनोरथोऽयमिष्टोऽस्या भगिन्या मम राक्षसाः
3018020c शीघ्रं संपद्यतां गत्वा तौ प्रमथ्य स्वतेजसा
3018021a इति प्रतिसमादिष्टा राक्षसास्ते चतुर्दश
3018021c तत्र जग्मुस्तया सार्धं घना वातेरिता यथा
3019001a ततः शूर्पणखा घोरा राघवाश्रममागता
3019001c रक्षसामाचचक्षे तौ भ्रातरौ सह सीतया
3019002a ते रामं पर्णशालायामुपविष्टं महाबलम्
3019002c ददृशुः सीतया सार्धं वैदेह्या लक्ष्मणेन च
3019003a तान्दृष्ट्वा राघवः श्रीमानागतां तां च राक्षसीम्
3019003c अब्रवीद्भ्रातरं रामो लक्ष्मणं दीप्ततेजसं
3019004a मुहूर्तं भव सौमित्रे सीतायाः प्रत्यनन्तरः
3019004c इमानस्या वधिष्यामि पदवीमागतानिह
3019005a वाक्यमेतत्ततः श्रुत्वा रामस्य विदितात्मनः
3019005c तथेति लक्ष्मणो वाक्यं रामस्य प्रत्यपूजयत्
3019006a राघवोऽपि महच्चापं चामीकरविभूषितम्
3019006c चकार सज्यं धर्मात्मा तानि रक्षांसि चाब्रवीत्
3019007a पुत्रौ दशरथस्यावां भ्रातरौ रामलक्ष्मणौ
3019007c प्रविष्टौ सीतया सार्धं दुश्चरं दण्डकावनम्
3019008a फलमूलाशनौ दान्तौ तापसौ धर्मचारिणौ
3019008c वसन्तौ दण्डकारण्ये किमर्थमुपहिंसथ
3019009a युष्मान्पापात्मकान्हन्तुं विप्रकारान्महावने
3019009c ऋषीणां तु नियोगेन प्राप्तोऽहं सशरासनः
3019010a तिष्ठतैवात्र संतुष्टा नोपसर्पितुमर्हथ
3019010c यदि प्राणैरिहार्थो वो निवर्तध्वं निशाचराः
3019011a तस्य तद्वचनं श्रुत्वा राक्षसास्ते चतुर्दश
3019011c ऊचुर्वाचं सुसंक्रुद्धा ब्रह्मघ्नः शूलपाणयः
3019012a संरक्तनयना घोरा रामं रक्तान्तलोचनम्
3019012c परुषा मधुराभाषं हृष्टादृष्टपराक्रमम्
3019013a क्रोधमुत्पाद्य नो भर्तुः खरस्य सुमहात्मनः
3019013c त्वमेव हास्यसे प्राणानद्यास्माभिर्हतो युधि
3019014a का हि ते शक्तिरेकस्य बहूनां रणमूर्धनि
3019014c अस्माकमग्रतः स्थातुं किं पुनर्योद्धुमाहवे
3019015a एभिर्बाहुप्रयुक्तैर्नः परिघैः शूलपट्टिशैः
3019015c प्राणांस्त्यक्ष्यसि वीर्यं च धनुश्च करपीडितम्
3019016a इत्येवमुक्त्वा संरब्धा राक्षसास्ते चतुर्दश
3019016c उद्यतायुधनिस्त्रिंशा राममेवाभिदुद्रुवुः
3019016e चिक्षिपुस्तानि शूलानि राघवं प्रति दुर्जयम्
3019017a तानि शूलानि काकुत्स्थः समस्तानि चतुर्दश
3019017c तावद्भिरेव चिच्छेद शरैः काञ्चनभूषणैः
3019018a ततः पश्चान्महातेजा नाराचान्सूर्यसंनिभान्
3019018c जग्राह परमक्रुद्धश्चतुर्दश शिलाशितान्
3019019a गृहीत्वा धनुरायम्य लक्ष्यानुद्दिश्य राक्षसान्
3019019c मुमोच राघवो बाणान्वज्रानिव शतक्रतुः
3019020a रुक्मपुङ्खाश्च विशिखाः प्रदीप्ता हेमभूषणाः
3019020c अन्तरिक्षे महोल्कानां बभूवुस्तुल्यवर्चसः
3019021a ते भित्त्वा रक्षसां वेगाद्वक्षांसि रुधिराप्लुताः
3019021c विनिष्पेतुस्तदा भूमौ न्यमज्जन्ताशनिस्वनाः
3019022a ते भिन्नहृदया भूमौ छिन्नमूला इव द्रुमाः
3019022c निपेतुः शोणितार्द्राङ्गा विकृता विगतासवः
3019023a तान्भूमौ पतितान्दृष्ट्वा राक्षसी क्रोधमूर्छिता
3019023c परित्रस्ता पुनस्तत्र व्यसृजद्भैरवं रवम्
3019024a सा नदन्ती महानादं जवाच्छूर्पणखा पुनः
3019024c उपगम्य खरं सा तु किंचित्संशुष्क शोणिता
3019024e पपात पुनरेवार्ता सनिर्यासेव वल्लरी
3019025a निपातितान्प्रेक्ष्य रणे तु राक्षसा;न्प्रधाविता शूर्पणखा पुनस्ततः
3019025c वधं च तेषां निखिलेन रक्षसां; शशंस सर्वं भगिनी खरस्य सा
3020001a स पुनः पतितां दृष्ट्वा क्रोधाच्छूर्पणखां खरः
3020001c उवाच व्यक्तता वाचा तामनर्थार्थमागताम्
3020002a मया त्विदानीं शूरास्ते राक्षसा रुधिराशनाः
3020002c त्वत्प्रियार्थं विनिर्दिष्टाः किमर्थं रुद्यते पुनः
3020003a भक्ताश्चैवानुरक्ताश्च हिताश्च मम नित्यशः
3020003c घ्नन्तोऽपि न निहन्तव्या न न कुर्युर्वचो मम
3020004a किमेतच्छ्रोतुमिच्छामि कारणं यत्कृते पुनः
3020004c हा नाथेति विनर्दन्ती सर्पवद्वेष्टसे क्षितौ
3020005a अनाथवद्विलपसि किं नु नाथे मयि स्थिते
3020005c उत्तिष्ठोत्तिष्ठ मा भैषीर्वैक्लव्यं त्यज्यतामिह
3020006a इत्येवमुक्ता दुर्धर्षा खरेण परिसान्त्विता
3020006c विमृज्य नयने सास्रे खरं भ्रातरमब्रवीत्
3020007a प्रेषिताश्च त्वया शूरा राक्षसास्ते चतुर्दश
3020007c निहन्तुं राघवं घोरा मत्प्रियार्थं सलक्ष्मणम्
3020008a ते तु रामेण सामर्षाः शूलपट्टिशपाणयः
3020008c समरे निहताः सर्वे सायकैर्मर्मभेदिभिः
3020009a तान्भूमौ पतितान्दृष्ट्वा क्षणेनैव महाबलान्
3020009c रामस्य च महत्कर्म महांस्त्रासोऽभवन्मम
3020010a सास्मि भीता समुद्विग्ना विषण्णा च निशाचर
3020010c शरणं त्वां पुनः प्राप्ता सर्वतो भयदर्शिनी
3020011a विषादनक्राध्युषिते परित्रासोर्मिमालिनि
3020011c किं मां न त्रायसे मग्नां विपुले शोकसागरे
3020012a एते च निहता भूमौ रामेण निशितैः शरैः
3020012c ये च मे पदवीं प्राप्ता राक्षसाः पिशिताशनाः
3020013a मयि ते यद्यनुक्रोशो यदि रक्षःसु तेषु च
3020013c रामेण यदि शक्तिस्ते तेजो वास्ति निशाचर
3020013e दण्डकारण्यनिलयं जहि राक्षसकण्टकम्
3020014a यदि रामं ममामित्रमद्य त्वं न वधिष्यसि
3020014c तव चैवाग्रतः प्राणांस्त्यक्ष्यामि निरपत्रपा
3020015a बुद्ध्याहमनुपश्यामि न त्वं रामस्य संयुगे
3020015c स्थातुं प्रतिमुखे शक्तः सचापस्य महारणे
3020016a शूरमानी न शूरस्त्वं मिथ्यारोपितविक्रमः
3020016c मानुषौ यन्न शक्नोषि हन्तुं तौ रामलक्ष्मणौ
3020017a अपयाहि जनस्थानात्त्वरितः सहबान्धवः
3020017c निःसत्त्वस्याल्पवीर्यस्य वासस्ते कीदृशस्त्विह
3020018a रामतेजोऽभिभूतो हि त्वं क्षिप्रं विनशिष्यसि
3020018c स हि तेजःसमायुक्तो रामो दशरथात्मजः
3020018e भ्राता चास्य महावीर्यो येन चास्मि विरूपिता
3021001a एवमाधर्षितः शूरः शूर्पणख्या खरस्तदा
3021001c उवाच रक्षसां मध्ये खरः खरतरं वचः
3021002a तवापमानप्रभवः क्रोधोऽयमतुलो मम
3021002c न शक्यते धारयितुं लवणाम्भ इवोत्थितम्
3021003a न रामं गणये वीर्यान्मानुषं क्षीणजीवितम्
3021003c आत्मा दुश्चरितैः प्राणान्हतो योऽद्य विमोक्ष्यति
3021004a बाष्पः संह्रियतामेष संभ्रमश्च विमुच्यताम्
3021004c अहं रामः सह भ्रात्रा नयामि यमसादनम्
3021005a परश्वधहतस्याद्य मन्दप्राणस्य भूतले
3021005c रामस्य रुधिरं रक्तमुष्णं पास्यसि राक्षसि
3021006a सा प्रहृष्ट्वा वचः श्रुत्वा खरस्य वदनाच्च्युतम्
3021006c प्रशशंस पुनर्मौर्ख्याद्भ्रातरं रक्षसां वरम्
3021007a तया परुषितः पूर्वं पुनरेव प्रशंसितः
3021007c अब्रवीद्दूषणं नाम खरः सेनापतिं तदा
3021008a चतुर्दश सहस्राणि मम चित्तानुवर्तिनाम्
3021008c रक्षसीं भीमवेगानां समरेष्वनिवर्तिनाम्
3021009a नीलजीमूतवर्णानां घोराणां क्रूरकर्मणाम्
3021009c लोकसिंहाविहाराणां बलिनामुग्रतेजसाम्
3021010a तेषां शार्दूलदर्पाणां महास्यानां महौजसाम्
3021010c सर्वोद्योगमुदीर्णानां रक्षसां सौम्य कारय
3021011a उपस्थापय मे क्षिप्रं रथं सौम्य धनूंषि च
3021011c शरांश्च चित्रान्खड्गांश्च शक्तीश्च विविधाः शिताः
3021012a अग्रे निर्यातुमिच्छामि पौलस्त्यानां महात्मनाम्
3021012c वधार्थं दुर्विनीतस्य रामस्य रणकोविदः
3021013a इति तस्य ब्रुवाणस्य सूर्यवर्णं महारथम्
3021013c सदश्वैः शबलैर्युक्तमाचचक्षेऽथ दूषणः
3021014a तं मेरुशिखराकारं तप्तकाञ्चनभूषणम्
3021014c हेमचक्रमसंबाधं वैदूर्यमय कूबरम्
3021015a मत्स्यैः पुष्पैर्द्रुमैः शैलैश्चन्द्रसूर्यैश्च काञ्चनैः
3021015c माङ्गल्यैः पक्षिसंघैश्च ताराभिश्च समावृतम्
3021016a ध्वजनिस्त्रिंशसंपन्नं किङ्किणीकविभूषितम्
3021016c सदश्वयुक्तं सोऽमर्षादारुरोह रथं खरः
3021017a निशाम्य तं रथगतं राक्षसा भीमविक्रमाः
3021017c तस्थुः संपरिवार्यैनं दूषणं च महाबलम्
3021018a खरस्तु तान्महेष्वासान्घोरचर्मायुधध्वजान्
3021018c निर्यातेत्यब्रवीद्दृष्ट्वा रथस्थः सर्वराक्षसान्
3021019a ततस्तद्राक्षसं सैन्यं घोरचर्मायुधध्वजम्
3021019c निर्जगाम जनस्थानान्महानादं महाजवम्
3021020a मुद्गरैः पट्टिशैः शूलैः सुतीक्ष्णैश्च परश्वधैः
3021020c खड्गैश्चक्रैश्च हस्तस्थैर्भ्राजमानैश्च तोमरैः
3021021a शक्तिभिः पतिघैर्घोरैरतिमात्रैश्च कार्मुकैः
3021021c गदासिमुसलैर्वज्रैर्गृहीतैर्भीमदर्शनैः
3021022a राक्षसानां सुघोराणां सहस्राणि चतुर्दश
3021022c निर्यातानि जनस्थानात्खरचित्तानुवर्तिनाम्
3021023a तांस्त्वभिद्रवतो दृष्ट्वा राक्षसान्भीमविक्रमान्
3021023c खरस्यापि रथः किंचिज्जगाम तदनन्तरम्
3021024a ततस्ताञ्शबलानश्वांस्तप्तकाञ्चनभूषितान्
3021024c खरस्य मतमाज्ञाय सारथिः समचोदयत्
3021025a स चोदितो रथः शीघ्रं खरस्य रिपुघातिनः
3021025c शब्देनापूरयामास दिशश्च प्रतिशस्तथा
3021026a प्रवृद्धमन्युस्तु खरः खरस्वनो; रिपोर्वधार्थं त्वरितो यथान्तकः
3021026c अचूचुदत्सारथिमुन्नदन्पुन;र्महाबलो मेघ इवाश्मवर्षवान्
3022001a तत्प्रयातं बलं घोरमशिवं शोणितोदकम्
3022001c अभ्यवर्षन्महामेघस्तुमुलो गर्दभारुणः
3022002a निपेतुस्तुरगास्तस्य रथयुक्ता महाजवाः
3022002c समे पुष्पचिते देशे राजमार्गे यदृच्छया
3022003a श्यामं रुधिरपर्यन्तं बभूव परिवेषणम्
3022003c अलातचक्रप्रतिमं प्रतिगृह्य दिवाकरम्
3022004a ततो ध्वजमुपागम्य हेमदण्डं समुच्छ्रितम्
3022004c समाक्रम्य महाकायस्तस्थौ गृध्रः सुदारुणः
3022005a जनस्थानसमीपे च समाक्रम्य खरस्वनाः
3022005c विस्वरान्विविधांश्चक्रुर्मांसादा मृगपक्षिणः
3022006a व्याजह्रुश्च पदीप्तायां दिशि वै भैरवस्वनम्
3022006c अशिवा यातु दाहानां शिवा घोरा महास्वनाः
3022007a प्रभिन्नगिरिसंकाशास्तोयशोषितधारिणः
3022007c आकाशं तदनाकाशं चक्रुर्भीमा बलाहकाः
3022008a बभूव तिमिरं घोरमुद्धतं रोमहर्षणम्
3022008c दिशो वा विदिशो वापि सुव्यक्तं न चकाशिरे
3022009a क्षतजार्द्रसवर्णाभा संध्याकालं विना बभौ
3022009c खरस्याभिमुखं नेदुस्तदा घोरा मृगाः खगाः
3022010a नित्याशिवकरा युद्धे शिवा घोरनिदर्शनाः
3022010c नेदुर्बलस्याभिमुखं ज्वालोद्गारिभिराननैः
3022011a कबन्धः परिघाभासो दृश्यते भास्करान्तिके
3022011c जग्राह सूर्यं स्वर्भानुरपर्वणि महाग्रहः
3022012a प्रवाति मारुतः शीघ्रं निष्प्रभोऽभूद्दिवाकरः
3022012c उत्पेतुश्च विना रात्रिं ताराः खद्योतसप्रभाः
3022013a संलीनमीनविहगा नलिन्यः पुष्पपङ्कजाः
3022013c तस्मिन्क्षणे बभूवुश्च विना पुष्पफलैर्द्रुमाः
3022014a उद्धूतश्च विना वातं रेणुर्जलधरारुणः
3022014c वीचीकूचीति वाश्यन्तो बभूवुस्तत्र सारिकाः
3022015a उल्काश्चापि सनिर्घोषा निपेतुर्घोरदर्शनाः
3022015c प्रचचाल मही चापि सशैलवनकानना
3022016a खरस्य च रथस्थस्य नर्दमानस्य धीमतः
3022016c प्राकम्पत भुजः सव्यः खरश्चास्यावसज्जत
3022017a सास्रा संपद्यते दृष्टिः पश्यमानस्य सर्वतः
3022017c ललाटे च रुजा जाता न च मोहान्न्यवर्तत
3022018a तान्समीक्ष्य महोत्पातानुत्थितान्रोमहर्षणान्
3022018c अब्रवीद्राक्षसान्सर्वान्प्रहसन्स खरस्तदा
3022019a महोत्पातानिमान्सर्वानुत्थितान्घोरदर्शनान्
3022019c न चिन्तयाम्यहं वीर्याद्बलवान्दुर्बलानिव
3022020a तारा अपि शरैस्तीक्ष्णैः पातयेयं नभस्तलात्
3022020c मृत्युं मरणधर्मेण संक्रुद्धो योजयाम्यहम्
3022021a राघवं तं बलोत्सिक्तं भ्रातरं चापि लक्ष्मणम्
3022021c अहत्वा सायकैस्तीक्ष्णैर्नोपावर्तितुमुत्सहे
3022022a सकामा भगिनी मेऽस्तु पीत्वा तु रुधिरं तयोः
3022022c यन्निमित्तं तु रामस्य लक्ष्मणस्य विपर्ययः
3022023a न क्वचित्प्राप्तपूर्वो मे संयुगेषु पराजयः
3022023c युष्माकमेतत्प्रत्यक्षं नानृतं कथयाम्यहम्
3022024a देवराजमपि क्रुद्धो मत्तैरावतयायिनम्
3022024c वज्रहस्तं रणे हन्यां किं पुनस्तौ च मानुषौ
3022025a सा तस्य गर्जितं श्रुत्वा राक्षसस्य महाचमूः
3022025c प्रहर्षमतुलं लेभे मृत्युपाशावपाशिता
3022026a समेयुश्च महात्मानो युद्धदर्शनकाङ्क्षिणः
3022026c ऋषयो देवगन्धर्वाः सिद्धाश्च सह चारणैः
3022027a समेत्य चोरुः सहितास्तेऽन्यायं पुण्यकर्मणः
3022027c स्वस्ति गोब्राह्मणेभ्योऽस्तु लोकानां ये च संमताः
3022028a जयतां राघवो युद्धे पौलस्त्यान्रजनीचरान्
3022028c चक्रा हस्तो यथा युद्धे सर्वानसुरपुंगवान्
3022029a एतच्चान्यच्च बहुशो ब्रुवाणाः परमर्षयः
3022029c ददृशुर्वाहिनीं तेषां राक्षसानां गतायुषाम्
3022030a रथेन तु खरो वेगात्सैन्यस्याग्राद्विनिःसृतः
3022030c तं दृष्ट्वा राक्षसं भूयो राक्षसाश्च विनिःसृताः
3022031a श्येन गामी पृथुग्रीवो यज्ञशत्रुर्विहंगमः
3022031c दुर्जयः करवीराक्षः परुषः कालकार्मुकः
3022032a मेघमाली महामाली सर्पास्यो रुधिराशनः
3022032c द्वादशैते महावीर्याः प्रतस्थुरभितः खरम्
3022033a महाकपालः स्थूलाक्षः प्रमाथी त्रिशिरास्तथा
3022033c चत्वार एते सेनाग्र्या दूषणं पृष्ठतोऽन्वयुः
3022034a सा भीमवेगा समराभिकामा; सुदारुणा राक्षसवीर सेना
3022034c तौ राजपुत्रौ सहसाभ्युपेता; मालाग्रहाणामिव चन्द्रसूर्यौ
3023001a आश्रमं प्रति याते तु खरे खरपराक्रमे
3023001c तानेवौत्पातिकान्रामः सह भ्रात्रा ददर्श ह
3023002a तानुत्पातान्महाघोरानुत्थितान्रोमहर्षणान्
3023002c प्रजानामहितान्दृष्ट्वा वाक्यं लक्ष्मणमब्रवीत्
3023003a इमान्पश्य महाबाहो सर्वभूतापहारिणः
3023003c समुत्थितान्महोत्पातान्संहर्तुं सर्वराक्षसान्
3023004a अमी रुधिरधारास्तु विसृजन्तः खरस्वनान्
3023004c व्योम्नि मेघा विवर्तन्ते परुषा गर्दभारुणाः
3023005a सधूमाश्च शराः सर्वे मम युद्धाभिनन्दिनः
3023005c रुक्मपृष्ठानि चापानि विवेष्टन्ते च लक्ष्मण
3023006a यादृशा इह कूजन्ति पक्षिणो वनचारिणः
3023006c अग्रतो नो भयं प्राप्तं संशयो जीवितस्य च
3023007a संप्रहारस्तु सुमहान्भविष्यति न संशयः
3023007c अयमाख्याति मे बाहुः स्फुरमाणो मुहुर्मुहुः
3023008a संनिकर्षे तु नः शूर जयं शत्रोः पराजयम्
3023008c सुप्रभं च प्रसन्नं च तव वक्त्रं हि लक्ष्यते
3023009a उद्यतानां हि युद्धार्थं येषां भवति लक्ष्मणः
3023009c निष्प्रभं वदनं तेषां भवत्यायुः परिक्षयः
3023010a अनागतविधानं तु कर्तव्यं शुभमिच्छता
3023010c आपदं शङ्कमानेन पुरुषेण विपश्चिता
3023011a तस्माद्गृहीत्वा वैदेहीं शरपाणिर्धनुर्धरः
3023011c गुहामाश्रयशैलस्य दुर्गां पादपसंकुलाम्
3023012a प्रतिकूलितुमिच्छामि न हि वाक्यमिदं त्वया
3023012c शापितो मम पादाभ्यां गम्यतां वत्स माचिरम्
3023013a एवमुक्तस्तु रामेण लक्ष्मणः सह सीतया
3023013c शरानादाय चापं च गुहां दुर्गां समाश्रयत्
3023014a तस्मिन्प्रविष्टे तु गुहां लक्ष्मणे सह सीतया
3023014c हन्त निर्युक्तमित्युक्त्वा रामः कवचमाविशत्
3023015a सा तेनाग्निनिकाशेन कवचेन विभूषितः
3023015c बभूव रामस्तिमिरे विधूमोऽग्निरिवोत्थितः
3023016a स चापमुद्यम्य महच्छरानादाय वीर्यवान्
3023016c बभूवावस्थितस्तत्र ज्यास्वनैः पूरयन्दिशः
3023017a ततो देवाः सगन्धर्वाः सिद्धाश्च सह चारणैः
3023017c ऊचुः परमसंत्रस्ता गुह्यकाश्च परस्परम्
3023018a चतुर्दश सहस्राणि रक्षसां भीमकर्मणाम्
3023018c एकश्च रामो धर्मात्मा कथं युद्धं भविष्यति
3023019a ततो गम्भीरनिर्ह्रादं घोरवर्मायुधध्वजम्
3023019c अनीकं यातुधानानां समन्तात्प्रत्यदृश्यत
3023020a सिंहनादं विसृजतामन्योन्यमभिगर्जताम्
3023020c चापानि विस्फरयतां जृम्भतां चाप्यभीक्ष्णशः
3023021a विप्रघुष्टस्वनानां च दुन्दुभींश्चापि निघ्नताम्
3023021c तेषां सुतुमुलः शब्दः पूरयामास तद्वनम्
3023022a तेन शब्देन वित्रस्ताः श्वापदा वनचारिणः
3023022c दुद्रुवुर्यत्र निःशब्दं पृष्ठतो नावलोकयन्
3023023a तत्त्वनीकं महावेगं रामं समुपसर्पत
3023023c घृतनानाप्रहरणं गम्भीरं सागरोपमम्
3023024a रामोऽपि चारयंश्चक्षुः सर्वतो रणपण्डितः
3023024c ददर्श खरसैन्यं तद्युद्धाभिमुखमुद्यतम्
3023025a वितत्य च धनुर्भीमं तूण्याश्चोद्धृत्य सायकान्
3023025c क्रोधमाहारयत्तीव्रं वधार्थं सर्वरक्षसाम्
3023026a दुष्प्रेक्ष्यः सोऽभवत्क्रुद्धो युगान्ताग्निरिव ज्वलन्
3023026c तं दृष्ट्वा तेजसाविष्टं प्राव्यथन्वनदेवताः
3023027a तस्य क्रुद्धस्य रूपं तु रामस्य ददृशे तदा
3023027c दक्षस्येव क्रतुं हन्तुमुद्यतस्य पिनाकिनः
3024001a अवष्टब्धधनुं रामं क्रुद्धं च रिपुघातिनम्
3024001c ददर्शाश्रममागम्य खरः सह पुरःसरैः
3024002a तं दृष्ट्वा सगुणं चापमुद्यम्य खरनिःस्वनम्
3024002c रामस्याभिमुखं सूतं चोद्यतामित्यचोदयत्
3024003a स खरस्याज्ञया सूतस्तुरगान्समचोदयत्
3024003c यत्र रामो महाबाहुरेको धुन्वन्धनुः स्थितः
3024004a तं तु निष्पतितं दृष्ट्वा सर्वे ते रजनीचराः
3024004c नर्दमाना महानादं सचिवाः पर्यवारयन्
3024005a स तेषां यातुधानानां मध्ये रतो गतः खरः
3024005c बभूव मध्ये ताराणां लोहिताङ्ग इवोदितः
3024006a ततस्तं भीमधन्वानं क्रुद्धाः सर्वे निशाचराः
3024006c रामं नानाविधैः शस्त्रैरभ्यवर्षन्त दुर्जयम्
3024007a मुद्गरैरायसैः शूलैः प्रासैः खड्गैः परश्वधैः
3024007c राक्षसाः समरे रामं निजघ्नू रोषतत्पराः
3024008a ते बलाहकसंकाशा महानादा महाबलाः
3024008c अभ्यधावन्त काकुत्स्थं रामं युद्धे जिघांसवः
3024009a ते रामे शरवर्षाणि व्यसृजन्रक्षसां गुणाः
3024009c शैलेन्द्रमिव धाराभिर्वर्षमाणा महाधनाः
3024010a स तैः परिवृतो घोरै राघवो रक्षसां गणैः
3024010c तिथिष्विव महादेवो वृतः पारिषदां गणैः
3024011a तानि मुक्तानि शस्त्राणि यातुधानैः स राघवः
3024011c प्रतिजग्राह विशिखैर्नद्योघानिव सागरः
3024012a स तैः प्रहरणैर्घोरैर्भिन्नगात्रो न विव्यथे
3024012c रामः प्रदीप्तैर्बहुभिर्वज्रैरिव महाचलः
3024013a स विद्धः क्षतजादिग्धः सर्वगात्रेषु राघवः
3024013c बभूव रामः संध्याभ्रैर्दिवाकर इवावृतः
3024014a विषेदुर्देवगन्धर्वाः सिद्धाश्च परमर्षयः
3024014c एकं सहस्त्रैर्बहुभिस्तदा दृष्ट्वा समावृतम्
3024015a ततो रामः सुसंक्रुद्धो मण्डलीकृतकार्मुकः
3024015c ससर्ज निशितान्बाणाञ्शतशोऽथ सहस्रशः
3024016a दुरावारान्दुर्विषहान्कालपाशोपमान्रणे
3024016c मुमोच लीलया रामः कङ्कपत्रानजिह्मगान्
3024017a ते शराः शत्रुसैन्येषु मुक्ता रामेण लीलया
3024017c आददू रक्षसां प्राणान्पाशाः कालकृता इव
3024018a भित्त्वा राक्षसदेहांस्तांस्ते शरा रुधिराप्लुताः
3024018c अन्तरिक्षगता रेजुर्दीप्ताग्निसमतेजसः
3024019a असंख्येयास्तु रामस्य सायकाश्चापमण्डलात्
3024019c विनिष्पेतुरतीवोग्रा रक्षः प्राणापहारिणः
3024020a तैर्धनूंषि ध्वजाग्राणि वर्माणि च शिरांसि च
3024020c बहून्सहस्ताभरणानूरून्करिकरोपमान्
3024021a ततो नालीकनाराचैस्तीक्ष्णाग्रैश्च विकर्णिभिः
3024021c भीममार्तस्वरं चक्रुर्भिद्यमाना निशाचराः
3024022a तत्सैन्यं निशितैर्बाणैरर्दितं मर्मभेदिभिः
3024022c रामेण न सुखं लेभे शुष्कं वनमिवाग्निना
3024023a केचिद्भीमबलाः शूराः शूलान्खड्गान्परश्वधान्
3024023c चिक्षिपुः परमक्रुद्धा रामाय रजनीचराः
3024024a तानि बाणैर्महाबाहुः शस्त्राण्यावार्य राघवः
3024024c जहार समरे प्राणांश्चिच्छेद च शिरोधरान्
3024025a अवशिष्टाश्च ये तत्र विषण्णाश्च निशाचराः
3024025c खरमेवाभ्यधावन्त शरणार्थं शरार्दिताः
3024026a तान्सर्वान्पुनरादाय समाश्वास्य च दूषणः
3024026c अभ्यधावत काकुत्स्थं क्रुद्धो रुद्रमिवान्तकः
3024027a निवृत्तास्तु पुनः सर्वे दूषणाश्रयनिर्भयाः
3024027c राममेवाभ्यधावन्त सालतालशिलायुधाः
3024028a तद्बभूवाद्भुतं युद्धं तुमुलं रोमहर्षणम्
3024028c रामस्यास्य महाघोरं पुनस्तेषां च रक्षसाम्
3025001a तद्द्रुमाणां शिलानां च वर्षं प्राणहरं महत्
3025001c प्रतिजग्राह धर्मात्मा राघवस्तीक्ष्णसायकैः
3025002a प्रतिगृह्य च तद्वरं निमीलित इवर्षभः
3025002c रामः क्रोधं परं भेजे वधार्थं सर्वरक्षसाम्
3025003a ततः क्रोधसमाविष्टः प्रदीप्त इव तेजसा
3025003c शरैरभ्यकिरत्सैन्यं सर्वतः सहदूषणम्
3025004a ततः सेनापतिः क्रुद्धो दूषणः शत्रुदूषणः
3025004c जग्राह गिरिशृङ्गाभं परिघं रोमहर्षणम्
3025005a वेष्टितं काञ्चनैः पट्टैर्देवसैन्याभिमर्दनम्
3025005c आयसैः शङ्कुभिस्तीक्ष्णैः कीर्णं परवसोक्षिताम्
3025006a वज्राशनिसमस्पर्शं परगोपुरदारणम्
3025006c तं महोरगसंकाशं प्रगृह्य परिघं रणे
3025006e दूषणोऽभ्यपतद्रामं क्रूरकर्मा निशाचरः
3025007a तस्याभिपतमानस्य दूषणस्य स राघवः
3025007c द्वाभ्यां शराभ्यां चिच्छेद सहस्ताभरणौ भुजौ
3025008a भ्रष्टस्तस्य महाकायः पपात रणमूर्धनि
3025008c परिघश्छिन्नहस्तस्य शक्रध्वज इवाग्रतः
3025009a स कराभ्यां विकीर्णाभ्यां पपात भुवि दूषणः
3025009c विषाणाभ्यां विशीर्णाभ्यां मनस्वीव महागजः
3025010a दृष्ट्वा तं पतितं भूमौ दूषणं निहतं रणे
3025010c साधु साध्विति काकुत्स्थं सर्वभूतान्यपूजयन्
3025011a एतस्मिन्नन्तरे क्रुद्धास्त्रयः सेनाग्रयायिनः
3025011c संहत्याभ्यद्रवन्रामं मृत्युपाशावपाशिताः
3025011e महाकपालः स्थूलाक्षः प्रमाथी च महाबलः
3025012a महाकपालो विपुलं शूलमुद्यम्य राक्षसः
3025012c स्थूलाक्षः पट्टिशं गृह्य प्रमाथी च परश्वधम्
3025013a दृष्ट्वैवापततस्तांस्तु राघवः सायकैः शितैः
3025013c तीक्ष्णाग्रैः प्रतिजग्राह संप्राप्तानतिथीनिव
3025014a महाकपालस्य शिरश्चिच्छेद रघुनङ्गनः
3025014c असंख्येयैस्तु बाणौघैः प्रममाथ प्रमाथिनम्
3025015a स्थूलाक्षस्याक्षिणी तीक्ष्णैः पूरयामास सायकैः
3025015c स पपात हतो भूमौ विटपीव महाद्रुमः
3025016a ततः पावकसंकाशैर्हेमवज्रविभूषितैः
3025016c जघनशेषं तेजस्वी तस्य सैन्यस्य सायकैः
3025017a ते रुक्मपुङ्खा विशिखाः सधूमा इव पावकाः
3025017c निजघ्नुस्तानि रक्षांसि वज्रा इव महाद्रुमान्
3025018a रक्षसां तु शतं रामः शतेनैकेन कर्णिना
3025018c सहस्रं च सहस्रेण जघान रणमूर्धनि
3025019a तैर्भिन्नवर्माभरणाश्छिन्नभिन्नशरासनाः
3025019c निपेतुः शोणितादिग्धा धरण्यां रजनीचराः
3025020a तैर्मुक्तकेशैः समरे पतितैः शोणितोक्षितैः
3025020c आस्तीर्णा वसुधा कृत्स्ना महावेदिः कुशैरिव
3025021a क्षणेन तु महाघोरं वनं निहतराक्षसं
3025021c बभूव निरय प्रख्यं मांसशोणितकर्दमम्
3025022a चतुर्दश सहस्राणि रक्षसां भीमकर्मणाम्
3025022c हतान्येकेन रामेण मानुषेण पदातिना
3025023a तस्य सैन्यस्य सर्वस्य खरः शेषो महारथः
3025023c राक्षसस्त्रिशिराश्चैव रामश्च रिपुसूदनः
3025024a ततस्तु तद्भीमबलं महाहवे; समीक्ष्य रामेण हतं बलीयसा
3025024c रथेन रामं महता खरस्ततः; समाससादेन्द्र इवोद्यताशनिः
3026001a खरं तु रामाभिमुखं प्रयान्तं वाहिनीपतिः
3026001c राक्षसस्त्रिशिरा नाम संनिपत्येदमब्रवीत्
3026002a मां नियोजय विक्रान्त संनिवर्तस्व साहसात्
3026002c पश्य रामं महाबाहुं संयुगे विनिपातितम्
3026003a प्रतिजानामि ते सत्यमायुधं चाहमालभे
3026003c यथा रामं वधिष्यामि वधार्हं सर्वरक्षसाम्
3026004a अहं वास्य रणे मृत्युरेष वा समरे मम
3026004c विनिवर्त्य रणोत्साहं मुहूर्तं प्राश्निको भव
3026005a प्रहृष्टो वा हते रामे जनस्थानं प्रयास्यसि
3026005c मयि वा निहते रामं संयुगायोपयास्यसि
3026006a खरस्त्रिशिरसा तेन मृत्युलोभात्प्रसादितः
3026006c गच्छ युध्येत्यनुज्ञातो राघवाभिमुखो ययौ
3026007a त्रिशिराश्च रथेनैव वाजियुक्तेन भास्वता
3026007c अभ्यद्रवद्रणे रामं त्रिशृङ्ग इव पर्वतः
3026008a शरधारा समूहान्स महामेघ इवोत्सृजन्
3026008c व्यसृजत्सदृशं नादं जलार्द्रस्येव दुन्दुभेः
3026009a आगच्छन्तं त्रिशिरसं राक्षसं प्रेक्ष्य राघवः
3026009c धनुषा प्रतिजग्राह विधुन्वन्सायकाञ्शितान्
3026010a स संप्रहारस्तुमुलो राम त्रिशिरसोर्महान्
3026010c बभूवातीव बलिनोः सिंहकुञ्जरयोरिव
3026011a ततस्त्रिशिरसा बाणैर्ललाटे ताडितस्त्रिभिः
3026011c अमर्षी कुपितो रामः संरब्धमिदमब्रवीत्
3026012a अहो विक्रमशूरस्य राक्षसस्येदृशं बलम्
3026012c पुष्पैरिव शरैर्यस्य ललाटेऽस्मि परिक्षतः
3026012e ममापि प्रतिगृह्णीष्व शरांश्चापगुणच्युतान्
3026013a एवमुक्त्वा तु संरब्धः शरानाशीविषोपमान्
3026013c त्रिशिरो वक्षसि क्रुद्धो निजघान चतुर्दश
3026014a चतुर्भिस्तुरगानस्य शरैः संनतपर्वभिः
3026014c न्यपातयत तेजस्वी चतुरस्तस्य वाजिनः
3026015a अष्टभिः सायकैः सूतं रथोपस्थे न्यपातयत्
3026015c रामश्चिच्छेद बाणेन ध्वजं चास्य समुच्छ्रितम्
3026016a ततो हतरथात्तस्मादुत्पतन्तं निशाचरम्
3026016c बिभेद रामस्तं बाणैर्हृदये सोऽभवज्जडः
3026017a सायकैश्चाप्रमेयात्मा सामर्षस्तस्य रक्षसः
3026017c शिरांस्यपातयत्त्रीणि वेगवद्भिस्त्रिभिः शतैः
3026018a स भूमौ शोणितोद्गारी रामबाणाभिपीडितः
3026018c न्यपतत्पतितैः पूर्वं स्वशिरोभिर्निशाचरः
3026019a हतशेषास्ततो भग्ना राक्षसाः खरसंश्रयाः
3026019c द्रवन्ति स्म न तिष्ठन्ति व्याघ्रत्रस्ता मृगा इव
3026020a तान्खरो द्रवतो दृष्ट्वा निवर्त्य रुषितः स्वयम्
3026020c राममेवाभिदुद्राव राहुश्चन्द्रमसं यथा
3027001a निहतं दूषणं दृष्ट्वा रणे त्रिशिरसा सह
3027001c खरस्याप्यभवत्त्रासो दृष्ट्वा रामस्य विक्रमम्
3027002a स दृष्ट्वा राक्षसं सैन्यमविषह्यं महाबलम्
3027002c हतमेकेन रामेण दूषणस्त्रिशिरा अपि
3027003a तद्बलं हतभूयिष्ठं विमनाः प्रेक्ष्य राक्षसः
3027003c आससाद खरो रामं नमुचिर्वासवं यथा
3027004a विकृष्य बलवच्चापं नाराचान्रक्तभोजनान्
3027004c खरश्चिक्षेप रामाय क्रुद्धानाशीविषानिव
3027005a ज्यां विधुन्वन्सुबहुशः शिक्षयास्त्राणि दर्शयन्
3027005c चचार समरे मार्गाञ्शरै रथगतः खरः
3027006a स सर्वाश्च दिशो बाणैः प्रदिशश्च महारथः
3027006c पूरयामास तं दृष्ट्वा रामोऽपि सुमहद्धनुः
3027007a स सायकैर्दुर्विषहैः सस्फुलिङ्गैरिवाग्निभिः
3027007c नभश्चकाराविवरं पर्जन्य इव वृष्टिभिः
3027008a तद्बभूव शितैर्बाणैः खररामविसर्जितैः
3027008c पर्याकाशमनाकाशं सर्वतः शरसंकुलम्
3027009a शरजालावृतः सूर्यो न तदा स्म प्रकाशते
3027009c अन्योन्यवधसंरम्भादुभयोः संप्रयुध्यतोः
3027010a ततो नालीकनाराचैस्तीक्ष्णाग्रैश्च विकर्णिभिः
3027010c आजघान रणे रामं तोत्रैरिव महाद्विपम्
3027011a तं रथस्थं धनुष्पाणिं राक्षसं पर्यवस्थितम्
3027011c ददृशुः सर्वभूतानि पाशहस्तमिवान्तकम्
3027012a तं सिंहमिव विक्रान्तं सिंहविक्रान्तगामिनम्
3027012c दृष्ट्वा नोद्विजते रामः सिंहः क्षुद्रमृगं यथा
3027013a ततः सूर्यनिकाशेन रथेन महता खरः
3027013c आससाद रणे रामं पतङ्ग इव पावकम्
3027014a ततोऽस्य सशरं चापं मुष्टिदेशे महात्मनः
3027014c खरश्चिच्छेद रामस्य दर्शयन्पाणिलाघवम्
3027015a स पुनस्त्वपरान्सप्त शरानादाय वर्मणि
3027015c निजघान रणे क्रुद्धः शक्राशनिसमप्रभान्
3027016a ततस्तत्प्रहतं बाणैः खरमुक्तैः सुपर्वभिः
3027016c पपात कवचं भूमौ रामस्यादित्यवर्चसः
3027017a स शरैरर्पितः क्रुद्धः सर्वगात्रेषु राघवः
3027017c रराज समरे रामो विधूमोऽग्निरिव ज्वलन्
3027018a ततो गम्भीरनिर्ह्रादं रामः शत्रुनिबर्हणः
3027018c चकारान्ताय स रिपोः सज्यमन्यन्महद्धनुः
3027019a सुमहद्वैष्णवं यत्तदतिसृष्टं महर्षिणा
3027019c वरं तद्धनुरुद्यम्य खरं समभिधावत
3027020a ततः कनकपुङ्खैस्तु शरैः संनतपर्वभिः
3027020c चिच्छेद रामः संक्रुद्धः खरस्य समरे ध्वजम्
3027021a स दर्शनीयो बहुधा विच्छिन्नः काञ्चनो ध्वजः
3027021c जगाम धरणीं सूर्यो देवतानामिवाज्ञया
3027022a तं चतुर्भिः खरः क्रुद्धो रामं गात्रेषु मार्गणैः
3027022c विव्याध हृदि मर्मज्ञो मातङ्गमिव तोमरैः
3027023a स रामो बहुभिर्बाणैः खरकार्मुकनिःसृतैः
3027023c विद्धो रुधिरसिक्ताङ्गो बभूव रुषितो भृशम्
3027024a स धनुर्धन्विनां श्रेष्ठः प्रगृह्य परमाहवे
3027024c मुमोच परमेष्वासः षट्शरानभिलक्षितान्
3027025a शिरस्येकेन बाणेन द्वाभ्यां बाह्वोरथार्पयत्
3027025c त्रिभिश्चन्द्रार्धवक्त्रैश्च वक्षस्यभिजघान ह
3027026a ततः पश्चान्महातेजा नाराचान्भास्करोपमान्
3027026c जिघांसू राक्षसं क्रुद्धस्त्रयोदश शिलाशितान्
3027027a ततोऽस्य युगमेकेन चतुर्भिश्चतुरो हयान्
3027027c षष्ठेन च शिरः संख्ये चिच्छेद खरसारथेः
3027028a त्रिभिस्त्रिवेणुं बलवान्द्वाभ्यामक्षं महाबलः
3027028c द्वादशेन तु बाणेन खरस्य सशरं धनुः
3027028e छित्त्वा वज्रनिकाशेन राघवः प्रहसन्निव
3027028g त्रयोदशेनेन्द्रसमो बिभेद समरे खरम्
3027029a प्रभग्नधन्वा विरथो हताश्वो हतसारथिः
3027029c गदापाणिरवप्लुत्य तस्थौ भूमौ खरस्तदा
3027030a तत्कर्म रामस्य महारथस्य; समेत्य देवाश्च महर्षयश्च
3027030c अपूजयन्प्राञ्जलयः प्रहृष्टा;स्तदा विमानाग्रगताः समेताः
3028001a खरं तु विरथं रामो गदापाणिमवस्थितम्
3028001c मृदुपूर्वं महातेजाः परुषं वाक्यमब्रवीत्
3028002a गजाश्वरथसंबाधे बले महति तिष्ठता
3028002c कृतं सुदारुणं कर्म सर्वलोकजुगुप्सितम्
3028003a उद्वेजनीयो भूतानां नृशंसः पापकर्मकृत्
3028003c त्रयाणामपि लोकानामीश्वरोऽपि न तिष्ठति
3028004a कर्म लोकविरुद्धं तु कुर्वाणं क्षणदाचर
3028004c तीक्ष्णं सर्वजनो हन्ति सर्पं दुष्टमिवागतम्
3028005a लोभात्पापानि कुर्वाणः कामाद्वा यो न बुध्यते
3028005c भ्रष्टः पश्यति तस्यान्तं ब्राह्मणी करकादिव
3028006a वसतो दण्डकारण्ये तापसान्धर्मचारिणः
3028006c किं नु हत्वा महाभागान्फलं प्राप्स्यसि राक्षस
3028007a न चिरं पापकर्माणः क्रूरा लोकजुगुप्सिताः
3028007c ऐश्वर्यं प्राप्य तिष्ठन्ति शीर्णमूला इव द्रुमाः
3028008a अवश्यं लभते कर्ता फलं पापस्य कर्मणः
3028008c घोरं पर्यागते काले द्रुमः पुष्पमिवार्तवम्
3028009a नचिरात्प्राप्यते लोके पापानां कर्मणां फलम्
3028009c सविषाणामिवान्नानां भुक्तानां क्षणदाचर
3028010a पापमाच्चरतां घोरं लोकस्याप्रियमिच्छताम्
3028010c अहमासादितो राजा प्राणान्हन्तुं निशाचर
3028011a अद्य हि त्वां मया मुक्ताः शराः काञ्चनभूषणाः
3028011c विदार्य निपतिष्यन्ति वल्मीकमिव पन्नगाः
3028012a ये त्वया दण्डकारण्ये भक्षिता धर्मचारिणः
3028012c तानद्य निहतः संख्ये ससैन्योऽनुगमिष्यसि
3028013a अद्य त्वां निहतं बाणैः पश्यन्तु परमर्षयः
3028013c निरयस्थं विमानस्था ये त्वया हिंसिताः पुरा
3028014a प्रहर त्वं यथाकामं कुरु यत्नं कुलाधम
3028014c अद्य ते पातयिष्यामि शिरस्तालफलं यथा
3028015a एवमुक्तस्तु रामेण क्रुद्धः संरक्तलोचनः
3028015c प्रत्युवाच ततो रामं प्रहसन्क्रोधमूर्छितः
3028016a प्राकृतान्राक्षसान्हत्वा युद्धे दशरथात्मज
3028016c आत्मना कथमात्मानमप्रशस्यं प्रशंससि
3028017a विक्रान्ता बलवन्तो वा ये भवन्ति नरर्षभाः
3028017c कथयन्ति न ते किंचित्तेजसा स्वेन गर्विताः
3028018a प्राकृतास्त्वकृतात्मानो लोके क्षत्रियपांसनाः
3028018c निरर्थकं विकत्थन्ते यथा राम विकत्थसे
3028019a कुलं व्यपदिशन्वीरः समरे कोऽभिधास्यति
3028019c मृत्युकाले हि संप्राप्ते स्वयमप्रस्तवे स्तवम्
3028020a सर्वथा तु लघुत्वं ते कत्थनेन विदर्शितम्
3028020c सुवर्णप्रतिरूपेण तप्तेनेव कुशाग्निना
3028021a न तु मामिह तिष्ठन्तं पश्यसि त्वं गदाधरम्
3028021c धराधरमिवाकम्प्यं पर्वतं धातुभिश्चितम्
3028022a पर्याप्तोऽहं गदापाणिर्हन्तुं प्राणान्रणे तव
3028022c त्रयाणामपि लोकानां पाशहस्त इवान्तकः
3028023a कामं बह्वपि वक्तव्यं त्वयि वक्ष्यामि न त्वहम्
3028023c अस्तं गच्छेद्धि सविता युद्धविघ्रस्ततो भवेत्
3028024a चतुर्दश सहस्राणि राक्षसानां हतानि ते
3028024c त्वद्विनाशात्करोम्यद्य तेषामश्रुप्रमार्जनम्
3028025a इत्युक्त्वा परमक्रुद्धस्तां गदां परमाङ्गदाम्
3028025c खरश्चिक्षेप रामाय प्रदीप्तामशनिं यथा
3028026a खरबाहुप्रमुक्ता सा प्रदीप्ता महती गदा
3028026c भस्मवृक्षांश्च गुल्मांश्च कृत्वागात्तत्समीपतः
3028027a तामापतन्तीं ज्वलितां मृत्युपाशोपमां गदा
3028027c अन्तरिक्षगतां रामश्चिच्छेद बहुधा शरैः
3028028a सा विशीर्णा शरैर्भिन्ना पपात धरणीतले
3028028c गदामन्त्रौषधिबलैर्व्यालीव विनिपातिता
3029001a भित्त्वा तु तां गदां बाणै राघवो धर्मवत्सलः
3029001c स्मयमानः खरं वाक्यं संरब्धमिदमब्रवीत्
3029002a एतत्ते बलसर्वस्वं दर्शितं राक्षसाधम
3029002c शक्तिहीनतरो मत्तो वृथा त्वमुपगर्जितम्
3029003a एषा बाणविनिर्भिन्ना गदा भूमितलं गता
3029003c अभिधानप्रगल्भस्य तव प्रत्ययघातिनी
3029004a यत्त्वयोक्तं विनष्टानामिदमश्रुप्रमार्जनम्
3029004c राक्षसानां करोमीति मिथ्या तदपि ते वचः
3029005a नीचस्य क्षुद्रशीलस्य मिथ्यावृत्तस्य रक्षसः
3029005c प्राणानपहरिष्यामि गरुत्मानमृतं यथा
3029006a अद्य ते भिन्नकण्ठस्य फेनबुद्बुदभूषितम्
3029006c विदारितस्य मद्बाणैर्मही पास्यति शोणितम्
3029007a पांसुरूषितसर्वाङ्गः स्रस्तन्यस्तभुजद्वयः
3029007c स्वप्स्यसे गां समाश्लिष्य दुर्लभां प्रमदामिव
3029008a प्रवृद्धनिद्रे शयिते त्वयि राक्षसपांसने
3029008c भविष्यन्त्यशरण्यानां शरण्या दण्डका इमे
3029009a जनस्थाने हतस्थाने तव राक्षसमच्छरैः
3029009c निर्भया विचरिष्यन्ति सर्वतो मुनयो वने
3029010a अद्य विप्रसरिष्यन्ति राक्षस्यो हतबान्धवाः
3029010c बाष्पार्द्रवदना दीना भयादन्यभयावहाः
3029011a अद्य शोकरसज्ञास्ता भविष्यन्ति निशाचर
3029011c अनुरूपकुलाः पत्न्यो यासां त्वं पतिरीदृशः
3029012a नृशंसशील क्षुद्रात्मन्नित्यं ब्राह्मणकण्टक
3029012c त्वत्कृते शङ्कितैरग्नौ मुनिभिः पात्यते हविः
3029013a तमेवमभिसंरब्धं ब्रुवाणं राघवं रणे
3029013c खरो निर्भर्त्सयामास रोषात्खरतर स्वनः
3029014a दृढं खल्ववलिप्तोऽसि भयेष्वपि च निर्भयः
3029014c वाच्यावाच्यं ततो हि त्वं मृत्युवश्यो न बुध्यसे
3029015a कालपाशपरिक्षिप्ता भवन्ति पुरुषा हि ये
3029015c कार्याकार्यं न जानन्ति ते निरस्तषडिन्द्रियाः
3029016a एवमुक्त्वा ततो रामं संरुध्य भृकुटिं ततः
3029016c स ददर्श महासालमविदूरे निशाचरः
3029017a रणे प्रहरणस्यार्थे सर्वतो ह्यवलोकयन्
3029017c स तमुत्पाटयामास संदृश्य दशनच्छदम्
3029018a तं समुत्क्षिप्य बाहुभ्यां विनर्दित्वा महाबलः
3029018c राममुद्दिश्य चिक्षेप हतस्त्वमिति चाब्रवीत्
3029019a तमापतन्तं बाणौघैश्छित्त्वा रामः प्रतापवान्
3029019c रोषमाहारयत्तीव्रं निहन्तुं समरे खरम्
3029020a जातस्वेदस्ततो रामो रोषाद्रक्तान्तलोचनः
3029020c निर्बिभेद सहस्रेण बाणानां समरे खरम्
3029021a तस्य बाणान्तराद्रक्तं बहु सुस्राव फेनिलम्
3029021c गिरेः प्रस्रवणस्येव तोयधारापरिस्रवः
3029022a विह्वलः स कृतो बाणैः खरो रामेण संयुगे
3029022c मत्तो रुधिरगन्धेन तमेवाभ्यद्रवद्द्रुतम्
3029023a तमापतन्तं संरब्धं कृतास्त्रो रुधिराप्लुतम्
3029023c अपसर्पत्प्रतिपदं किंचित्त्वरितविक्रमः
3029024a ततः पावकसंकाशं बधाय समरे शरम्
3029024c खरस्य रामो जग्राह ब्रह्मदण्डमिवापरम्
3029025a स तद्दत्तं मघवता सुरराजेन धीमता
3029025c संदधे च स धर्मात्मा मुमोच च खरं प्रति
3029026a स विमुक्तो महाबाणो निर्घातसमनिःस्वनः
3029026c रामेण धनुरुद्यम्य खरस्योरसि चापतत्
3029027a स पपात खरो भूमौ दह्यमानः शराग्निना
3029027c रुद्रेणैव विनिर्दग्धः श्वेतारण्ये यथान्धकः
3029028a स वृत्र इव वज्रेण फेनेन नमुचिर्यथा
3029028c बलो वेन्द्राशनिहतो निपपात हतः खरः
3029029a ततो राजर्षयः सर्वे संगताः परमर्षयः
3029029c सभाज्य मुदिता राममिदं वचनमब्रुवन्
3029030a एतदर्थं महातेजा महेन्द्रः पाकशासनः
3029030c शरभङ्गाश्रमं पुण्यमाजगाम पुरंदरः
3029031a आनीतस्त्वमिमं देशमुपायेन महर्षिभिः
3029031c एषां वधार्थं क्रूराणां रक्षसां पापकर्मणाम्
3029032a तदिदं नः कृतं कार्यं त्वया दशरथात्मज
3029032c सुखं धर्मं चरिष्यन्ति दण्डकेषु महर्षयः
3029033a एतस्मिन्नन्तरे वीरो लक्ष्मणः सह सीतया
3029033c गिरिदुर्गाद्विनिष्क्रम्य संविवेशाश्रमं सुखी
3029034a ततो रामस्तु विजयी पूज्यमानो महर्षिभिः
3029034c प्रविवेशाश्रमं वीरो लक्ष्मणेनाभिवादितः
3029035a तं दृष्ट्वा शत्रुहन्तारं महर्षीणां सुखावहम्
3029035c बभूव हृष्टा वैदेही भर्तारं परिषस्वजे
3030001a ततः शूर्पणखा दृष्ट्वा सहस्राणि चतुर्दश
3030001c हतान्येकेन रामेण रक्षसां भीमकर्मणाम्
3030002a दूषणं च खरं चैव हतं त्रिशिरसं रणे
3030002c दृष्ट्वा पुनर्महानादं ननाद जलदोपमा
3030003a सा दृष्ट्वा कर्म रामस्य कृतमन्यैः सुदुष्करम्
3030003c जगाम परमौद्विग्ना लङ्कां रावणपालिताम्
3030004a स ददर्श विमानाग्रे रावणं दीप्ततेजसं
3030004c उपोपविष्टं सचिवैर्मरुद्भिरिव वासवम्
3030005a आसीनं सूर्यसंकाशे काञ्चने परमासने
3030005c रुक्मवेदिगतं प्राज्यं ज्वलन्तमिव पावकम्
3030006a देवगन्धर्वभूतानामृषीणां च महात्मनाम्
3030006c अजेयं समरे शूरं व्यात्ताननमिवान्तकम्
3030007a देवासुरविमर्देषु वज्राशनिकृतव्रणम्
3030007c ऐरावतविषाणाग्रैरुत्कृष्टकिणवक्षसं
3030008a विंशद्भुजं दशग्रीवं दर्शनीयपरिच्छदम्
3030008c विशालवक्षसं वीरं राजलक्ष्मणलक्षितम्
3030009a स्निग्धवैदूर्यसंकाशं तप्तकाञ्चनकुण्डलम्
3030009c सुभुजं शुक्लदशनं महास्यं पर्वतोपमम्
3030010a विष्णुचक्रनिपातैश्च शतशो देवसंयुगे
3030010c आहताङ्गं समस्तैश्च देवप्रहरणैस्तथा
3030011a अक्षोभ्याणां समुद्राणां क्षोभणं क्षिप्रकारिणम्
3030011c क्षेप्तारं पर्वताग्राणां सुराणां च प्रमर्दनम्
3030012a उच्छेत्तारं च धर्माणां परदाराभिमर्शनम्
3030012c सर्वदिव्यास्त्रयोक्तारं यज्ञविघ्नकरं सदा
3030013a पुरीं भोगवतीं गत्वा पराजित्य च वासुकिम्
3030013c तक्षकस्य प्रियां भार्यां पराजित्य जहार यः
3030014a कैलासं पर्वतं गत्वा विजित्य नरवाहनम्
3030014c विमानं पुष्पकं तस्य कामगं वै जहार यः
3030015a वनं चैत्ररथं दिव्यं नलिनीं नन्दनं वनम्
3030015c विनाशयति यः क्रोधाद्देवोद्यानानि वीर्यवान्
3030016a चन्द्रसूर्यौ महाभागावुत्तिष्ठन्तौ परंतपौ
3030016c निवारयति बाहुभ्यां यः शैलशिखरोपमः
3030017a दशवर्षसहस्राणि तपस्तप्त्वा महावने
3030017c पुरा स्वयम्भुवे धीरः शिरांस्युपजहार यः
3030018a देवदानवगन्धर्वपिशाचपतगोरगैः
3030018c अभयं यस्य संग्रामे मृत्युतो मानुषादृते
3030019a मन्त्ररभितुष्टं पुण्यमध्वरेषु द्विजातिभिः
3030019c हविर्धानेषु यः सोममुपहन्ति महाबलः
3030020a आप्तयज्ञहरं क्रूरं ब्रह्मघ्नं दुष्टचारिणम्
3030020c कर्कशं निरनुक्रोशं प्रजानामहिते रतम्
3030020e रावणं सर्वभूतानां सर्वलोकभयावहम्
3030021a राक्षसी भ्रातरं क्रूरं सा ददर्श महाबलम्
3030021c तं दिव्यवस्त्राभरणं दिव्यमाल्योपशोभितम्
3030021e राक्षसेन्द्रं महाभागं पौलस्त्य कुलनन्दनम्
3030022a तमब्रवीद्दीप्तविशाललोचनं; प्रदर्शयित्वा भयमोहमूर्छिता
3030022c सुदारुणं वाक्यमभीतचारिणी; महात्मना शूर्पणखा विरूपिता
3031001a ततः शूर्पणखा दीना रावणं लोकरावणम्
3031001c अमात्यमध्ये संक्रुद्धा परुषं वाक्यमब्रवीत्
3031002a प्रमत्तः कामभोगेषु स्वैरवृत्तो निरङ्कुशः
3031002c समुत्पन्नं भयं घोरं बोद्धव्यं नावबुध्यसे
3031003a सक्तं ग्राम्येषु भोगेषु कामवृत्तं महीपतिम्
3031003c लुब्धं न बहु मन्यन्ते श्मशानाग्निमिव प्रजाः
3031004a स्वयं कार्याणि यः काले नानुतिष्ठति पार्थिवः
3031004c स तु वै सह राज्येन तैश्च कार्यैर्विनश्यति
3031005a अयुक्तचारं दुर्दर्शमस्वाधीनं नराधिपम्
3031005c वर्जयन्ति नरा दूरान्नदीपङ्कमिव द्विपाः
3031006a ये न रक्षन्ति विषयमस्वाधीना नराधिपः
3031006c ते न वृद्ध्या प्रकाशन्ते गिरयः सागरे यथा
3031007a आत्मवद्भिर्विगृह्य त्वं देवगन्धर्वदानवैः
3031007c अयुक्तचारश्चपलः कथं राजा भविष्यसि
3031008a येषां चारश्च कोशश्च नयश्च जयतां वर
3031008c अस्वाधीना नरेन्द्राणां प्राकृतैस्ते जनैः समाः
3031009a यस्मात्पश्यन्ति दूरस्थान्सर्वानर्थान्नराधिपाः
3031009c चारेण तस्मादुच्यन्ते राजानो दीर्घचक्षुषः
3031010a अयुक्तचारं मन्ये त्वां प्राकृतैः सचिवैर्वृतम्
3031010c स्वजनं च जनस्थानं हतं यो नावबुध्यसे
3031011a चतुर्दश सहस्राणि रक्षसां भीमकर्मणाम्
3031011c हतान्येकेन रामेण खरश्च सहदूषणः
3031012a ऋषीणामभयं दत्तं कृतक्षेमाश्च दण्डकाः
3031012c धर्षितं च जनस्थानं रामेणाक्लिष्टकर्मणा
3031013a त्वं तु लुब्धः प्रमत्तश्च पराधीनश्च रावण
3031013c विषये स्वे समुत्पन्नं भयं यो नावबुध्यसे
3031014a तीक्ष्णमल्पप्रदातारं प्रमत्तं गर्वितं शठम्
3031014c व्यसने सर्वभूतानि नाभिधावन्ति पार्थिवम्
3031015a अतिमानिनमग्राह्यमात्मसंभावितं नरम्
3031015c क्रोधनं व्यसने हन्ति स्वजनोऽपि नराधिपम्
3031016a नानुतिष्ठति कार्याणि भयेषु न बिभेति च
3031016c क्षिप्रं राज्याच्च्युतो दीनस्तृणैस्तुल्यो भविष्यति
3031017a शुष्ककाष्ठैर्भवेत्कार्यं लोष्टैरपि च पांसुभिः
3031017c न तु स्थानात्परिभ्रष्टैः कार्यं स्याद्वसुधाधिपैः
3031018a उपभुक्तं यथा वासः स्रजो वा मृदिता यथा
3031018c एवं राज्यात्परिभ्रष्टः समर्थोऽपि निरर्थकः
3031019a अप्रमत्तश्च यो राजा सर्वज्ञो विजितेन्द्रियः
3031019c कृतज्ञो धर्मशीलश्च स राजा तिष्ठते चिरम्
3031020a नयनाभ्यां प्रसुप्तोऽपि जागर्ति नयचक्षुषा
3031020c व्यक्तक्रोधप्रसादश्च स राजा पूज्यते जनैः
3031021a त्वं तु रावणदुर्बुद्धिर्गुणैरेतैर्विवर्जितः
3031021c यस्य तेऽविदितश्चारै रक्षसां सुमहान्वधः
3031022a परावमन्ता विषयेषु संगतो; नदेश कालप्रविभाग तत्त्ववित्
3031022c अयुक्तबुद्धिर्गुणदोषनिश्चये; विपन्नराज्यो न चिराद्विपत्स्यते
3031023a इति स्वदोषान्परिकीर्तितांस्तया; समीक्ष्य बुद्ध्या क्षणदाचरेश्वरः
3031023c धनेन दर्पेण बलेन चान्वितो; विचिन्तयामास चिरं स रावणः
3032001a ततः शूर्पणखां क्रुद्धां ब्रुवतीं परुषं वचः
3032001c अमात्यमध्ये संक्रुद्धः परिपप्रच्छ रावणः
3032002a कश्च रामः कथं वीर्यः किं रूपः किं पराक्रमः
3032002c किमर्थं दण्डकारण्यं प्रविष्टश्च सुदुश्चरम्
3032003a आयुधं किं च रामस्य निहता येन राक्षसाः
3032003c खरश्च निहतं संख्ये दूषणस्त्रिशिरास्तथा
3032004a इत्युक्ता राक्षसेन्द्रेण राक्षसी क्रोधमूर्छिता
3032004c ततो रामं यथान्यायमाख्यातुमुपचक्रमे
3032005a दीर्घबाहुर्विशालाक्षश्चीरकृष्णाजिनाम्बरः
3032005c कन्दर्पसमरूपश्च रामो दशरथात्मजः
3032006a शक्रचापनिभं चापं विकृष्य कनकाङ्गदम्
3032006c दीप्तान्क्षिपति नाराचान्सर्पानिव महाविषान्
3032007a नाददानं शरान्घोरान्न मुञ्चन्तं महाबलम्
3032007c न कार्मुकं विकर्षन्तं रामं पश्यामि संयुगे
3032008a हन्यमानं तु तत्सैन्यं पश्यामि शरवृष्टिभिः
3032008c इन्द्रेणैवोत्तमं सस्यमाहतं त्वश्मवृष्टिभिः
3032009a रक्षसां भीमवीर्याणां सहस्राणि चतुर्दश
3032009c निहतानि शरैस्तीक्ष्णैस्तेनैकेन पदातिना
3032010a अर्धाधिकमुहूर्तेन खरश्च सहदूषणः
3032010c ऋषीणामभयं दत्तं कृतक्षेमाश्च दण्डकाः
3032011a एका कथंचिन्मुक्ताहं परिभूय महात्मना
3032011c स्त्रीवधं शङ्कमानेन रामेण विदितात्मना
3032012a भ्राता चास्य महातेजा गुणतस्तुल्यविक्रमः
3032012c अनुरक्तश्च भक्तश्च लक्ष्मणो नाम वीर्यवान्
3032013a अमर्षी दुर्जयो जेता विक्रान्तो बुद्धिमान्बली
3032013c रामस्य दक्षिणे बाहुर्नित्यं प्राणो बहिष्चरः
3032014a रामस्य तु विशालाक्षी धर्मपत्नी यशस्विनी
3032014c सीता नाम वरारोहा वैदेही तनुमध्यमा
3032015a नैव देवी न गन्धर्वा न यक्षी न च किंनरी
3032015c तथारूपा मया नारी दृष्टपूर्वा महीतले
3032016a यस्य सीता भवेद्भार्या यं च हृष्टा परिष्वजेत्
3032016c अतिजीवेत्स सर्वेषु लोकेष्वपि पुरंदरात्
3032017a सा सुशीला वपुःश्लाघ्या रूपेणाप्रतिमा भुवि
3032017c तवानुरूपा भार्या सा त्वं च तस्यास्तथा पतिः
3032018a तां तु विस्तीर्णजघनां पीनोत्तुङ्गपयोधराम्
3032018c भार्यार्थे तु तवानेतुमुद्यताहं वराननाम्
3032019a तां तु दृष्ट्वाद्य वैदेहीं पूर्णचन्द्रनिभाननाम्
3032019c मन्मथस्य शराणां च त्वं विधेयो भविष्यसि
3032020a यदि तस्यामभिप्रायो भार्यार्थे तव जायते
3032020c शीघ्रमुद्ध्रियतां पादो जयार्थमिह दक्षिणः
3032021a कुरु प्रियं तथा तेषां रक्षसां राक्षसेश्वर
3032021c वधात्तस्य नृशंसस्य रामस्याश्रमवासिनः
3032022a तं शरैर्निशितैर्हत्वा लक्ष्मणं च महारथम्
3032022c हतनाथां सुखं सीतां यथावदुपभोक्ष्यसे
3032023a रोचते यदि ते वाक्यं ममैतद्राक्षसेश्वर
3032023c क्रियतां निर्विशङ्केन वचनं मम राघव
3032024a निशम्य रामेण शरैरजिह्मगै;र्हताञ्जनस्थानगतान्निशाचरान्
3032024c खरं च बुद्ध्वा निहतं च दूषणं; त्वमद्य कृत्यं प्रतिपत्तुमर्हसि
3033001a ततः शूर्पणखा वाक्यं तच्छ्रुत्वा रोमहर्षणम्
3033001c सचिवानभ्यनुज्ञाय कार्यं बुद्ध्वा जगाम ह
3033002a तत्कार्यमनुगम्याथ यथावदुपलभ्य च
3033002c दोषाणां च गुणानां च संप्रधार्य बलाबलम्
3033003a इति कर्तव्यमित्येव कृत्वा निश्चयमात्मनः
3033003c स्थिरबुद्धिस्ततो रम्यां यानशालां जगाम ह
3033004a यानशालां ततो गत्वा प्रच्छन्नं राक्षसाधिपः
3033004c सूतं संचोदयामास रथः संयुज्यतामिति
3033005a एवमुक्तः क्षणेनैव सारथिर्लघुविक्रमः
3033005c रथं संयोजयामास तस्याभिमतमुत्तमम्
3033006a काञ्चनं रथमास्थाय कामगं रत्नभूषितम्
3033006c पिशाचवदनैर्युक्तं खरैः कनकभूषणैः
3033007a मेघप्रतिमनादेन स तेन धनदानुजः
3033007c राक्षसाधिपतिः श्रीमान्ययौ नदनदीपतिम्
3033008a स श्वेतबालव्यसनः श्वेतच्छत्रो दशाननः
3033008c स्निग्धवैदूर्यसंकाशस्तप्तकाञ्चनभूषणः
3033009a दशास्यो विंशतिभुजो दर्शनीय परिच्छदः
3033009c त्रिदशारिर्मुनीन्द्रघ्नो दशशीर्ष इवाद्रिराट्
3033010a कामगं रथमास्थाय शुशुभे राक्षसाधिपः
3033010c विद्युन्मण्डलवान्मेघः सबलाक इवाम्बरे
3033011a सशैलं सागरानूपं वीर्यवानवलोकयन्
3033011c नानापुष्पफलैर्वृक्षैरनुकीर्णं सहस्रशः
3033012a शीतमङ्गलतोयाभिः पद्मिनीभिः समन्ततः
3033012c विशालैराश्रमपदैर्वेदिमद्भिः समावृतम्
3033013a कदल्याढकिसंबाधं नालिकेरोपशोभितम्
3033013c सालैस्तालैस्तमालैश्च तरुभिश्च सुपुष्पितैः
3033014a अत्यन्तनियताहारैः शोभितं परमर्षिभिः
3033014c नागैः सुपर्णैर्गन्धर्वैः किंनरैश्च सहस्रशः
3033015a जितकामैश्च सिद्धैश्च चामणैश्चोपशोभितम्
3033015c आजैर्वैखानसैर्माषैर्वालखिल्यैर्मरीचिपैः
3033016a दिव्याभरणमाल्याभिर्दिव्यरूपाभिरावृतम्
3033016c क्रीडा रतिविधिज्ञाभिरप्सरोभिः सहस्रशः
3033017a सेवितं देवपत्नीभिः श्रीमतीभिः श्रिया वृतम्
3033017c देवदानवसंघैश्च चरितं त्वमृताशिभिः
3033018a हंसक्रौञ्चप्लवाकीर्णं सारसैः संप्रणादितम्
3033018c वैदूर्यप्रस्तरं रम्यं स्निग्धं सागरतेजसा
3033019a पाण्डुराणि विशालानि दिव्यमाल्ययुतानि च
3033019c तूर्यगीताभिजुष्टानि विमानानि समन्ततः
3033020a तपसा जितलोकानां कामगान्यभिसंपतन्
3033020c गन्धर्वाप्सरसश्चैव ददर्श धनदानुजः
3033021a निर्यासरसमूलानां चन्दनानां सहस्रशः
3033021c वनानि पश्यन्सौम्यानि घ्राणतृप्तिकराणि च
3033022a अगरूणां च मुख्यानां वनान्युपवनानि च
3033022c तक्कोलानां च जात्यानां फलानां च सुगन्धिनाम्
3033023a पुष्पाणि च तमालस्य गुल्मानि मरिचस्य च
3033023c मुक्तानां च समूहानि शुष्यमाणानि तीरतः
3033024a शङ्खानां प्रस्तरं चैव प्रवालनिचयं तथा
3033024c काञ्चनानि च शैलानि राजतानि च सर्वशः
3033025a प्रस्रवाणि मनोज्ञानि प्रसन्नानि ह्रदानि च
3033025c धनधान्योपपन्नानि स्त्रीरत्नैरावृतानि च
3033026a हस्त्यश्वरथगाढानि नगराण्यवलोकयन्
3033026c तं समं सर्वतः स्निग्धं मृदुसंस्पर्शमारुतम्
3033027a अनूपं सिन्धुराजस्य ददर्श त्रिदिवोपमम्
3033027c तत्रापश्यत्स मेघाभं न्यग्रोधमृषिभिर्वृतम्
3033028a समन्ताद्यस्य ताः शाखाः शतयोजनमायताः
3033028c यस्य हस्तिनमादाय महाकायं च कच्चपम्
3033028e भक्षार्थं गरुडः शाखामाजगाम महाबलः
3033029a तस्य तां सहसा शाखां भारेण पतगोत्तमः
3033029c सुपर्णः पर्णबहुलां बभञ्जाथ महाबलः
3033030a तत्र वैखानसा माषा वालखिल्या मरीचिपाः
3033030c अजा बभूवुर्धूम्राश्च संगताः परमर्षयः
3033031a तेषां दयार्थं गरुडस्तां शाखां शतयोजनाम्
3033031c जगामादाय वेगेन तौ चोभौ गजकच्छपौ
3033032a एकपादेन धर्मात्मा भक्षयित्वा तदामिषम्
3033032c निषादविषयं हत्वा शाखया पतगोत्तमः
3033032e प्रहर्षमतुलं लेभे मोक्षयित्वा महामुनीन्
3033033a स तेनैव प्रहर्षेण द्विगुणीकृतविक्रमः
3033033c अमृतानयनार्थं वै चकार मतिमान्मतिम्
3033034a अयोजालानि निर्मथ्य भित्त्वा रत्नगृहं वरम्
3033034c महेन्द्रभवनाद्गुप्तमाजहारामृतं ततः
3033035a तं महर्षिगणैर्जुष्टं सुपर्णकृतलक्षणम्
3033035c नाम्ना सुभद्रं न्यग्रोधं ददर्श धनदानुजः
3033036a तं तु गत्वा परं पारं समुद्रस्य नदीपतेः
3033036c ददर्शाश्रममेकान्ते पुण्ये रम्ये वनान्तरे
3033037a तत्र कृष्णाजिनधरं जटावल्कलधारिणम्
3033037c ददर्श नियताहारं मारीचं नाम राक्षसं
3033038a स रावणः समागम्य विधिवत्तेन रक्षसा
3033038c ततः पश्चादिदं वाक्यमब्रवीद्वाक्यकोविदः
3034001a मारीच श्रूयतां तात वचनं मम भाषतः
3034001c आर्तोऽस्मि मम चार्तस्य भवान्हि परमा गतिः
3034002a जानीषे त्वं जनस्थानं भ्राता यत्र खरो मम
3034002c दूषणश्च महाबाहुः स्वसा शूर्पणखा च मे
3034003a त्रिशिराश्च महातेजा राक्षसः पिशिताशनः
3034003c अन्ये च बहवः शूरा लब्धलक्षा निशाचराः
3034004a वसन्ति मन्नियोगेन अधिवासं च राक्षसः
3034004c बाधमाना महारण्ये मुनीन्ये धर्मचारिणः
3034005a चतुर्दश सहस्राणि रक्षसां भीमकर्मणाम्
3034005c शूराणां लब्धलक्षाणां खरचित्तानुवर्तिनाम्
3034006a ते त्विदानीं जनस्थाने वसमाना महाबलाः
3034006c संगताः परमायत्ता रामेण सह संयुगे
3034007a तेन संजातरोषेण रामेण रणमूर्धनि
3034007c अनुक्त्वा परुषं किंचिच्छरैर्व्यापारितं धनुः
3034008a चतुर्दश सहस्राणि रक्षसां भीमकर्मणाम्
3034008c निहतानि शरैस्तीक्ष्णैर्मानुषेण पदातिना
3034009a खरश्च निहतः संख्ये दूषणश्च निपातितः
3034009c हत्वा त्रिशिरसं चापि निर्भया दण्डकाः कृताः
3034010a पित्रा निरस्तः क्रुद्धेन सभार्यः क्षीणजीवितः
3034010c स हन्ता तस्य सैन्यस्य रामः क्षत्रियपांसनः
3034011a अशीलः कर्कशस्तीक्ष्णो मूर्खो लुब्धोऽजितेन्द्रियः
3034011c त्यक्तधर्मस्त्वधर्मात्मा भूतानामहिते रतः
3034012a येन वैरं विनारण्ये सत्त्वमाश्रित्य केवलम्
3034012c कर्णनासापहारेण भगिनी मे विरूपिता
3034013a तस्य भार्यां जनस्थानात्सीतां सुरसुतोपमाम्
3034013c आनयिष्यामि विक्रम्य सहायस्तत्र मे भव
3034014a त्वया ह्यहं सहायेन पार्श्वस्थेन महाबल
3034014c भ्रातृभिश्च सुरान्युद्धे समग्रान्नाभिचिन्तये
3034015a तत्सहायो भव त्वं मे समर्थो ह्यसि राक्षस
3034015c वीर्ये युद्धे च दर्पे च न ह्यस्ति सदृशस्तव
3034016a एतदर्थमहं प्राप्तस्त्वत्समीपं निशाचर
3034016c शृणु तत्कर्म साहाय्ये यत्कार्यं वचनान्मम
3034017a सौवर्णस्त्वं मृगो भूत्वा चित्रो रजतबिन्दुभिः
3034017c आश्रमे तस्य रामस्य सीतायाः प्रमुखे चर
3034018a त्वां तु निःसंशयं सीता दृष्ट्वा तु मृगरूपिणम्
3034018c गृह्यतामिति भर्तारं लक्ष्मणं चाभिधास्यति
3034019a ततस्तयोरपाये तु शून्ये सीतां यथासुखम्
3034019c निराबाधो हरिष्यामि राहुश्चन्द्रप्रभामिव
3034020a ततः पश्चात्सुखं रामे भार्याहरणकर्शिते
3034020c विस्रब्धं प्रहरिष्यामि कृतार्थेनान्तरात्मना
3034021a तस्य रामकथां श्रुत्वा मारीचस्य महात्मनः
3034021c शुष्कं समभवद्वक्त्रं परित्रस्तो बभूव च
3034022a स रावणं त्रस्तविषण्णचेता; महावने रामपराक्रमज्ञः
3034022c कृताञ्जलिस्तत्त्वमुवाच वाक्यं; हितं च तस्मै हितमात्मनश्च
3035001a तच्छ्रुत्वा राक्षसेन्द्रस्य वाक्यं वाक्यविशारदः
3035001c प्रत्युवाच महाप्राज्ञो मारीचो राक्षसेश्वरम्
3035002a सुलभाः पुरुषा राजन्सततं प्रियवादिनः
3035002c अप्रियस्य च पथ्यस्य वक्ता श्रोता च दुर्लभः
3035003a न नूनं बुध्यसे रामं महावीर्यं गुणोन्नतम्
3035003c अयुक्तचारश्चपलो महेन्द्रवरुणोपमम्
3035004a अपि स्वस्ति भवेत्तात सर्वेषां भुवि रक्षसाम्
3035004c अपि रामो न संक्रुद्धः कुर्याल्लोकमराक्षसं
3035005a अपि ते जीवितान्ताय नोत्पन्ना जनकात्मजा
3035005c अपि सीता निमित्तं च न भवेद्व्यसनं महत्
3035006a अपि त्वामीश्वरं प्राप्य कामवृत्तं निरङ्कुशम्
3035006c न विनश्येत्पुरी लङ्का त्वया सह सराक्षसा
3035007a त्वद्विधः कामवृत्तो हि दुःशीलः पापमन्त्रितः
3035007c आत्मानं स्वजनं राष्ट्रं स राजा हन्ति दुर्मतिः
3035008a न च पित्रा परित्यक्तो नामर्यादः कथंचन
3035008c न लुब्धो न च दुःशीलो न च क्षत्रियपांसनः
3035009a न च धर्मगुणैर्हीनैः कौसल्यानन्दवर्धनः
3035009c न च तीक्ष्णो हि भूतानां सर्वेषां च हिते रतः
3035010a वञ्चितं पितरं दृष्ट्वा कैकेय्या सत्यवादिनम्
3035010c करिष्यामीति धर्मात्मा ततः प्रव्रजितो वनम्
3035011a कैकेय्याः प्रियकामार्थं पितुर्दशरथस्य च
3035011c हित्वा राज्यं च भोगांश्च प्रविष्टो दण्डकावनम्
3035012a न रामः कर्कशस्तात नाविद्वान्नाजितेन्द्रियः
3035012c अनृतं न श्रुतं चैव नैव त्वं वक्तुमर्हसि
3035013a रामो विग्रहवान्धर्मः साधुः सत्यपराक्रमः
3035013c राजा सर्वस्य लोकस्य देवानामिव वासवः
3035014a कथं त्वं तस्य वैदेहीं रक्षितां स्वेन तेजसा
3035014c इच्छसि प्रसभं हर्तुं प्रभामिव विवस्वतः
3035015a शरार्चिषमनाधृष्यं चापखड्गेन्धनं रणे
3035015c रामाग्निं सहसा दीप्तं न प्रवेष्टुं त्वमर्हसि
3035016a धनुर्व्यादितदीप्तास्यं शरार्चिषममर्षणम्
3035016c चापबाणधरं वीरं शत्रुसेनापहारिणम्
3035017a राज्यं सुखं च संत्यज्य जीवितं चेष्टमात्मनः
3035017c नात्यासादयितुं तात रामान्तकमिहार्हसि
3035018a अप्रमेयं हि तत्तेजो यस्य सा जनकात्मजा
3035018c न त्वं समर्थस्तां हर्तुं रामचापाश्रयां वने
3035019a प्राणेभ्योऽपि प्रियतरा भार्या नित्यमनुव्रता
3035019c दीप्तस्येव हुताशस्य शिखा सीता सुमध्यमा
3035020a किमुद्यमं व्यर्थमिमं कृत्वा ते राक्षसाधिप
3035020c दृष्टश्चेत्त्वं रणे तेन तदन्तं तव जीवितम्
3035020e जीवितं च सुखं चैव राज्यं चैव सुदुर्लभम्
3035021a स सर्वैः सचिवैः सार्धं विभीषणपुरस्कृतैः
3035021c मन्त्रयित्वा तु धर्मिष्ठैः कृत्वा निश्चयमात्मनः
3035022a दोषाणां च गुणानां च संप्रधार्य बलाबलम्
3035022c आत्मनश्च बलं ज्ञात्वा राघवस्य च तत्त्वतः
3035022e हितं हि तव निश्चित्य क्षमं त्वं कर्तुमर्हसि
3035023a अहं तु मन्ये तव न क्षमं रणे; समागमं कोसलराजसूनुना
3035023c इदं हि भूयः शृणु वाक्यमुत्तमं; क्षमं च युक्तं च निशाचराधिप
3036001a कदाचिदप्यहं वीर्यात्पर्यटन्पृथिवीमिमाम्
3036001c बलं नागसहस्रस्य धारयन्पर्वतोपमः
3036002a नीलजीमूतसंकाशस्तप्तकाञ्चनकुण्डलः
3036002c भयं लोकस्य जनयन्किरीटी परिघायुधः
3036002e व्यचरं दण्डकारण्यमृषिमांसानि भक्षयन्
3036003a विश्वामित्रोऽथ धर्मात्मा मद्वित्रस्तो महामुनिः
3036003c स्वयं गत्वा दशरथं नरेन्द्रमिदमब्रवीत्
3036004a अयं रक्षतु मां रामः पर्वकाले समाहितः
3036004c मारीचान्मे भयं घोरं समुत्पन्नं नरेश्वर
3036005a इत्येवमुक्तो धर्मात्मा राजा दशरथस्तदा
3036005c प्रत्युवाच महाभागं विश्वामित्रं महामुनिम्
3036006a ऊन षोडश वर्षोऽयमकृतास्त्रश्च राघवः
3036006c कामं तु मम यत्सैन्यं मया सह गमिष्यति
3036006e बधिष्यामि मुनिश्रेष्ठ शत्रुं तव यथेप्सितम्
3036007a इत्येवमुक्तः स मुनी राजानं पुनरब्रवीत्
3036007c रामान्नान्यद्बलं लोके पर्याप्तं तस्य रक्षसः
3036008a बालोऽप्येष महातेजाः समर्थस्तस्य निग्रहे
3036008c गमिष्ये राममादाय स्वस्ति तेऽस्तु परंतपः
3036009a इत्येवमुक्त्वा स मुनिस्तमादाय नृपात्मजम्
3036009c जगाम परमप्रीतो विश्वामित्रः स्वमाश्रमम्
3036010a तं तदा दण्डकारण्ये यज्ञमुद्दिश्य दीक्षितम्
3036010c बभूवावस्थितो रामश्चित्रं विस्फारयन्धनुः
3036011a अजातव्यञ्जनः श्रीमान्बालः श्यामः शुभेक्षणः
3036011c एकवस्त्रधरो धन्वी शिखी कनकमालया
3036012a शोभयन्दण्डकारण्यं दीप्तेन स्वेन तेजसा
3036012c अदृश्यत तदा रामो बालचन्द्र इवोदितः
3036013a ततोऽहं मेघसंकाशस्तप्तकाञ्चनकुण्डलः
3036013c बली दत्तवरो दर्पादाजगाम तदाश्रमम्
3036014a तेन दृष्टः प्रविष्टोऽहं सहसैवोद्यतायुधः
3036014c मां तु दृष्ट्वा धनुः सज्यमसंभ्रान्तश्चकार ह
3036015a अवजानन्नहं मोहाद्बालोऽयमिति राघवम्
3036015c विश्वामित्रस्य तां वेदिमध्यधावं कृतत्वरः
3036016a तेन मुक्तस्ततो बाणः शितः शत्रुनिबर्हणः
3036016c तेनाहं ताडितः क्षिप्तः समुद्रे शतयोजने
3036017a रामस्य शरवेगेन निरस्तो भ्रान्तचेतनः
3036017c पातितोऽहं तदा तेन गम्भीरे सागराम्भसि
3036017e प्राप्य संज्ञां चिरात्तात लङ्कां प्रति गतः पुरीम्
3036018a एवमस्मि तदा मुक्तः सहायास्ते निपातिताः
3036018c अकृतास्त्रेण रामेण बालेनाक्लिष्टकर्मणा
3036019a तन्मया वार्यमाणस्त्वं यदि रामेण विग्रहम्
3036019c करिष्यस्यापदं घोरां क्षिप्रं प्राप्य नशिष्यसि
3036020a क्रीडा रतिविधिज्ञानां समाजोत्सवशालिनाम्
3036020c रक्षसां चैव संतापमनर्थं चाहरिष्यसि
3036021a हर्म्यप्रासादसंबाधां नानारत्नविभूषिताम्
3036021c द्रक्ष्यसि त्वं पुरीं लङ्कां विनष्टां मैथिलीकृते
3036022a अकुर्वन्तोऽपि पापानि शुचयः पापसंश्रयात्
3036022c परपापैर्विनश्यन्ति मत्स्या नागह्रदे यथा
3036023a दिव्यचन्दनदिग्धाङ्गान्दिव्याभरणभूषितान्
3036023c द्रक्ष्यस्यभिहतान्भूमौ तव दोषात्तु राक्षसान्
3036024a हृतदारान्सदारांश्च दशविद्रवतो दिशः
3036024c हतशेषानशरणान्द्रक्ष्यसि त्वं निशाचरान्
3036025a शरजालपरिक्षिप्तामग्निज्वालासमावृताम्
3036025c प्रदग्धभवनां लङ्कां द्रक्ष्यसि त्वमसंशयम्
3036026a प्रमदानां सहस्राणि तव राजन्परिग्रहः
3036026c भव स्वदारनिरतः स्वकुलं रक्षराक्षस
3036027a मानं वृद्धिं च राज्यं च जीवितं चेष्टमात्मनः
3036027c यदीच्छसि चिरं भोक्तुं मा कृथा राम विप्रियम्
3036028a निवार्यमाणः सुहृदा मया भृशं; प्रसह्य सीतां यदि धर्षयिष्यसि
3036028c गमिष्यसि क्षीणबलः सबान्धवो; यमक्षयं रामशरात्तजीवितः
3037001a एवमस्मि तदा मुक्तः कथंचित्तेन संयुगे
3037001c इदानीमपि यद्वृत्तं तच्छृणुष्व यदुत्तरम्
3037002a राक्षसाभ्यामहं द्वाभ्यामनिर्विण्णस्तथा कृतः
3037002c सहितो मृगरूपाभ्यां प्रविष्टो दण्डकावनम्
3037003a दीप्तजिह्वो महाकायस्तीक्ष्णशृण्गो महाबलः
3037003c व्यचरन्दण्डकारण्यं मांसभक्षो महामृगः
3037004a अग्निहोत्रेषु तीर्थेषु चैत्यवृक्षेषु रावण
3037004c अत्यन्तघोरो व्यचरंस्तापसांस्तान्प्रधर्षयन्
3037005a निहत्य दण्डकारण्ये तापसान्धर्मचारिणः
3037005c रुधिराणि पिबंस्तेषां तथा मांसानि भक्षयन्
3037006a ऋषिमांसाशनः क्रूरस्त्रासयन्वनगोचरान्
3037006c तदा रुधिरमत्तोऽहं व्यचरं दण्डकावनम्
3037007a तदाहं दण्डकारण्ये विचरन्धर्मदूषकः
3037007c आसादयं तदा रामं तापसं धर्ममाश्रितम्
3037008a वैदेहीं च महाभागां लक्ष्मणं च महारथम्
3037008c तापसं नियताहारं सर्वभूतहिते रतम्
3037009a सोऽहं वनगतं रामं परिभूय महाबलम्
3037009c तापसोऽयमिति ज्ञात्वा पूर्ववैरमनुस्मरन्
3037010a अभ्यधावं सुसंक्रुद्धस्तीक्ष्णशृङ्गो मृगाकृतिः
3037010c जिघांसुरकृतप्रज्ञस्तं प्रहारमनुस्मरन्
3037011a तेन मुक्तास्त्रयो बाणाः शिताः शत्रुनिबर्हणाः
3037011c विकृष्य बलवच्चापं सुपर्णानिलतुल्यगाः
3037012a ते बाणा वज्रसंकाशाः सुघोरा रक्तभोजनाः
3037012c आजग्मुः सहिताः सर्वे त्रयः संनतपर्वणः
3037013a पराक्रमज्ञो रामस्य शठो दृष्टभयः पुरा
3037013c समुत्क्रान्तस्ततो मुक्तस्तावुभौ राक्षसौ हतौ
3037014a शरेण मुक्तो रामस्य कथंचित्प्राप्य जीवितम्
3037014c इह प्रव्राजितो युक्तस्तापसोऽहं समाहितः
3037015a वृक्षे वृक्षे हि पश्यामि चीरकृष्णाजिनाम्बरम्
3037015c गृहीतधनुषं रामं पाशहस्तमिवान्तकम्
3037016a अपि रामसहस्राणि भीतः पश्यामि रावण
3037016c रामभूतमिदं सर्वमरण्यं प्रतिभाति मे
3037017a राममेव हि पश्यामि रहिते राक्षसेश्वर
3037017c दृष्ट्वा स्वप्नगतं राममुद्भ्रमामि विचेतनः
3037018a रकारादीनि नामानि रामत्रस्तस्य रावण
3037018c रत्नानि च रथाश्चैव त्रासं संजनयन्ति मे
3037019a अहं तस्य प्रभावज्ञो न युद्धं तेन ते क्षमम्
3037019c रणे रामेण युध्यस्व क्षमां वा कुरु राक्षस
3037019e न ते रामकथा कार्या यदि मां द्रष्टुमिच्छसि
3037020a इदं वचो बन्धुहितार्थिना मया; यथोच्यमानं यदि नाभिपत्स्यसे
3037020c सबान्धवस्त्यक्ष्यसि जीवितं रणे; हतोऽद्य रामेण शरैरजिह्मगैः
3038001a मारीचेन तु तद्वाक्यं क्षमं युक्तं च रावणः
3038001c उक्तो न प्रतिजग्राह मर्तुकाम इवौषधम्
3038002a तं पथ्यहितवक्तारं मारीचं राक्षसाधिपः
3038002c अब्रवीत्परुषं वाक्यमयुक्तं कालचोदितः
3038003a यत्किलैतदयुक्तार्थं मारीच मयि कथ्यते
3038003c वाक्यं निष्फलमत्यर्थं बीजमुप्तमिवोषरे
3038004a त्वद्वाक्यैर्न तु मां शक्यं भेत्तुं रामस्य संयुगे
3038004c पापशीलस्य मूर्खस्य मानुषस्य विशेषतः
3038005a यस्त्यक्त्वा सुहृदो राज्यं मातरं पितरं तथा
3038005c स्त्रीवाक्यं प्राकृतं श्रुत्वा वनमेकपदे गतः
3038006a अवश्यं तु मया तस्य संयुगे खरघातिनः
3038006c प्राणैः प्रियतरा सीता हर्तव्या तव संनिधौ
3038007a एवं मे निश्चिता बुद्धिर्हृदि मारीच वर्तते
3038007c न व्यावर्तयितुं शक्या सेन्द्रैरपि सुरासुरैः
3038008a दोषं गुणं वा संपृष्टस्त्वमेवं वक्तुमर्हसि
3038008c अपायं वाप्युपायं वा कार्यस्यास्य विनिश्चये
3038009a संपृष्टेन तु वक्तव्यं सचिवेन विपश्चिता
3038009c उद्यताञ्जलिना राज्ञो य इच्छेद्भूतिमात्मनः
3038010a वाक्यमप्रतिकूलं तु मृदुपूर्वं शुभं हितम्
3038010c उपचारेण युक्तं च वक्तव्यो वसुधाधिपः
3038011a सावमर्दं तु यद्वाक्यं मारीच हितमुच्यते
3038011c नाभिनन्दति तद्राजा मानार्हो मानवर्जितम्
3038012a पञ्चरूपाणि राजानो धारयन्त्यमितौजसः
3038012c अग्नेरिन्द्रस्य सोमस्य यमस्य वरुणस्य च
3038012e औष्ण्यं तथा विक्रमं च सौम्यं दण्डं प्रसन्नताम्
3038013a तस्मात्सर्वास्ववस्थासु मान्याः पूज्याश्च पार्थिवाः
3038013c त्वं तु धर्ममविज्ञाय केवलं मोहमास्थितः
3038014a अभ्यागतं मां दौरात्म्यात्परुषं वदसीदृशम्
3038014c गुणदोषौ न पृच्छामि क्षमं चात्मनि राक्षस
3038014e अस्मिंस्तु स भवान्कृत्ये साहाय्यं कर्तुमर्हति
3038015a सौवर्णस्त्वं मृगो भूत्वा चित्रो रजतबिन्दुभिः
3038015c प्रलोभयित्वा वैदेहीं यथेष्टं गन्तुमर्हसि
3038016a त्वां तु मायामृगं दृष्ट्वा काञ्चनं जातविस्मया
3038016c आनयैनमिति क्षिप्रं रामं वक्ष्यति मैथिली
3038017a अपक्रान्ते च काकुत्स्थे लक्ष्मणे च यथासुखम्
3038017c आनयिष्यामि वैदेहीं सहस्राक्षः शचीमिव
3038018a एवं कृत्वा त्विदं कार्यं यथेष्टं गच्छ राक्षस
3038018c राज्यस्यार्धं प्रदास्यामि मारीच तव सुव्रत
3038019a गच्छ सौम्य शिवं मार्गं कार्यस्यास्य विवृद्धये
3038019c प्राप्य सीतामयुद्धेन वञ्चयित्वा तु राघवम्
3038019e लङ्कां प्रति गमिष्यामि कृतकार्यः सह त्वया
3038020a एतत्कार्यमवश्यं मे बलादपि करिष्यसि
3038020c राज्ञो हि प्रतिकूलस्थो न जातु सुखमेधते
3038021a आसाद्य तं जीवितसंशयस्ते; मृत्युर्ध्रुवो ह्यद्य मया विरुध्य
3038021c एतद्यथावत्परिगृह्य बुद्ध्या; यदत्र पथ्यं कुरु तत्तथा त्वम्
3039001a आज्ञप्तो राजवद्वाक्यं प्रतिकूलं निशाचरः
3039001c अब्रवीत्परुषं वाक्यं मारीचो राक्षसाधिपम्
3039002a केनायमुपदिष्टस्ते विनाशः पापकर्मणा
3039002c सपुत्रस्य सराष्ट्रस्य सामात्यस्य निशाचर
3039003a कस्त्वया सुखिना राजन्नाभिनन्दति पापकृत्
3039003c केनेदमुपदिष्टं ते मृत्युद्वारमुपायतः
3039004a शत्रवस्तव सुव्यक्तं हीनवीर्या निशाचर
3039004c इच्छन्ति त्वां विनश्यन्तमुपरुद्धं बलीयसा
3039005a केनेदमुपदिष्टं ते क्षुद्रेणाहितवादिना
3039005c यस्त्वामिच्छति नश्यन्तं स्वकृतेन निशाचर
3039006a वध्याः खलु न हन्यन्ते सचिवास्तव रावण
3039006c ये त्वामुत्पथमारूढं न निगृह्णन्ति सर्वशः
3039007a अमात्यैः कामवृत्तो हि राजा कापथमाश्रितः
3039007c निग्राह्यः सर्वथा सद्भिर्न निग्राह्यो निगृह्यसे
3039008a धर्ममर्थं च कामं च यशश्च जयतां वर
3039008c स्वामिप्रसादात्सचिवाः प्राप्नुवन्ति निशाचर
3039009a विपर्यये तु तत्सर्वं व्यर्थं भवति रावण
3039009c व्यसनं स्वामिवैगुण्यात्प्राप्नुवन्तीतरे जनाः
3039010a राजमूलो हि धर्मश्च जयश्च जयतां वर
3039010c तस्मात्सर्वास्ववस्थासु रक्षितव्यो नराधिपः
3039011a राज्यं पालयितुं शक्यं न तीक्ष्णेन निशाचर
3039011c न चापि प्रतिकूलेन नाविनीतेन राक्षस
3039012a ये तीक्ष्णमन्त्राः सचिवा भज्यन्ते सह तेन वै
3039012c विषमेषु रथाः शीघ्रं मन्दसारथयो यथा
3039013a बहवः साधवो लोके युक्तधर्ममनुष्ठिताः
3039013c परेषामपराधेन विनष्टाः सपरिच्छदाः
3039014a स्वामिना प्रतिकूलेन प्रजास्तीक्ष्णेन रावण
3039014c रक्ष्यमाणा न वर्धन्ते मेषा गोमायुना यथा
3039015a अवश्यं विनशिष्यन्ति सर्वे रावण राक्षसाः
3039015c येषां त्वं कर्कशो राजा दुर्बुद्धिरजितेन्द्रियः
3039016a तदिदं काकतालीयं घोरमासादितं त्वया
3039016c अत्र किं शोभनं यत्त्वं ससैन्यो विनशिष्यसि
3039017a मां निहत्य तु रामोऽसौ नचिरात्त्वां वधिष्यति
3039017c अनेन कृतकृत्योऽस्मि म्रिये यदरिणा हतः
3039018a दर्शनादेव रामस्य हतं मामुपधारय
3039018c आत्मानं च हतं विद्धि हृत्वा सीतां सबान्धवम्
3039019a आनयिष्यसि चेत्सीतामाश्रमात्सहितो मया
3039019c नैव त्वमसि नैवाहं नैव लङ्का न राक्षसाः
3039020a निवार्यमाणस्तु मया हितैषिणा; न मृष्यसे वाक्यमिदं निशाचर
3039020c परेतकल्पा हि गतायुषो नरा; हितं न गृह्णन्ति सुहृद्भिरीरितम्
3040001a एवमुक्त्वा तु परुषं मारीचो रावणं ततः
3040001c गच्छावेत्यब्रवीद्दीनो भयाद्रात्रिंचरप्रभोः
3040002a दृष्टश्चाहं पुनस्तेन शरचापासिधारिणा
3040002c मद्वधोद्यतशस्त्रेण विनष्टं जीवितं च मे
3040003a किं तु कर्तुं मया शक्यमेवं त्वयि दुरात्मनि
3040003c एष गच्छाम्यहं तात स्वस्ति तेऽस्तु निशाचर
3040004a प्रहृष्टस्त्वभवत्तेन वचनेन स राक्षसः
3040004c परिष्वज्य सुसंश्लिष्टमिदं वचनमब्रवीत्
3040005a एतच्छौण्डीर्ययुक्तं ते मच्छन्दादिव भाषितम्
3040005c इदानीमसि मारीचः पूर्वमन्यो निशाचरः
3040006a आरुह्यतामयं शीघ्रं खगो रत्नविभूषितः
3040006c मया सह रथो युक्तः पिशाचवदनैः खरैः
3040007a ततो रावणमारीचौ विमानमिव तं रथम्
3040007c आरुह्य ययतुः शीघ्रं तस्मादाश्रममण्डलात्
3040008a तथैव तत्र पश्यन्तौ पत्तनानि वनानि च
3040008c गिरींश्च सरितः सर्वा राष्ट्राणि नगराणि च
3040009a समेत्य दण्डकारण्यं राघवस्याश्रमं ततः
3040009c ददर्श सहमरीचो रावणो राक्षसाधिपः
3040010a अवतीर्य रथात्तस्मात्ततः काञ्चनभूषणात्
3040010c हस्ते गृहीत्वा मारीचं रावणो वाक्यमब्रवीत्
3040011a एतद्रामाश्रमपदं दृश्यते कदलीवृतम्
3040011c क्रियतां तत्सखे शीघ्रं यदर्थं वयमागताः
3040012a स रावणवचः श्रुत्वा मारीचो राक्षसस्तदा
3040012c मृगो भूत्वाश्रमद्वारि रामस्य विचचार ह
3040013a मणिप्रवरशृङ्गाग्रः सितासितमुखाकृतिः
3040013c रक्तपद्मोत्पलमुख इन्द्रनीलोत्पलश्रवाः
3040014a किंचिदभ्युन्नत ग्रीव इन्द्रनीलनिभोदरः
3040014c मधूकनिभपार्श्वश्च कञ्जकिञ्जल्कसंनिभः
3040015a वैदूर्यसंकाशखुरस्तनुजङ्घः सुसंहतः
3040015c इन्द्रायुधसवर्णेन पुच्छेनोर्ध्वं विराजितः
3040016a मनोहरस्निग्धवर्णो रत्नैर्नानाविधैर्वृतः
3040016c क्षणेन राक्षसो जातो मृगः परमशोभनः
3040017a वनं प्रज्वलयन्रम्यं रामाश्रमपदं च तत्
3040017c मनोहरं दर्शनीयं रूपं कृत्वा स राक्षसः
3040018a प्रलोभनार्थं वैदेह्या नानाधातुविचित्रितम्
3040018c विचरन्गच्छते सम्यक्शाद्वलानि समन्ततः
3040019a रूप्यबिन्दुशतैश्चित्रो भूत्वा च प्रियदर्शनः
3040019c विटपीनां किसलयान्भङ्क्त्वादन्विचचार ह
3040020a कदलीगृहकं गत्वा कर्णिकारानितस्ततः
3040020c समाश्रयन्मन्दगतिः सीतासंदर्शनं तदा
3040021a राजीवचित्रपृष्ठः स विरराज महामृगः
3040021c रामाश्रमपदाभ्याशे विचचार यथासुखम्
3040022a पुनर्गत्वा निवृत्तश्च विचचार मृगोत्तमः
3040022c गत्वा मुहूर्तं त्वरया पुनः प्रतिनिवर्तते
3040023a विक्रीडंश्च पुनर्भूमौ पुनरेव निषीदति
3040023c आश्रमद्वारमागम्य मृगयूथानि गच्छति
3040024a मृगयूथैरनुगतः पुनरेव निवर्तते
3040024c सीतादर्शनमाकाङ्क्षन्राक्षसो मृगतां गतः
3040025a परिभ्रमति चित्राणि मण्डलानि विनिष्पतन्
3040025c समुद्वीक्ष्य च सर्वे तं मृगा येऽन्ये वनेचराः
3040026a उपगम्य समाघ्राय विद्रवन्ति दिशो दश
3040026c राक्षसः सोऽपि तान्वन्यान्मृगान्मृगवधे रतः
3040027a प्रच्छादनार्थं भावस्य न भक्षयति संस्पृशन्
3040027c तस्मिन्नेव ततः काले वैदेही शुभलोचना
3040028a कुसुमापचये व्यग्रा पादपानत्यवर्तत
3040028c कर्णिकारानशोकांश्च चूटांश्च मदिरेक्षणा
3040029a कुसुमान्यपचिन्वन्ती चचार रुचिरानना
3040029c अनर्हारण्यवासस्य सा तं रत्नमयं मृगम्
3040029e मुक्तामणिविचित्राङ्गं ददर्श परमाङ्गना
3040030a तं वै रुचिरदण्तौष्ठं रूप्यधातुतनूरुहम्
3040030c विस्मयोत्फुल्लनयना सस्नेहं समुदैक्षत
3040031a स च तां रामदयितां पश्यन्मायामयो मृगः
3040031c विचचार ततस्तत्र दीपयन्निव तद्वनम्
3040032a अदृष्टपूर्वं दृष्ट्वा तं नानारत्नमयं मृगम्
3040032c विस्मयं परमं सीता जगाम जनकात्मजा
3041001a सा तं संप्रेक्ष्य सुश्रोणी कुसुमानि विचिन्वती
3041001c हेमराजतवर्णाभ्यां पार्श्वाभ्यामुपशोभितम्
3041002a प्रहृष्टा चानवद्याङ्गी मृष्टहाटकवर्णिनी
3041002c भर्तारमपि चाक्रन्दल्लक्ष्मणं चैव सायुधम्
3041003a तयाहूतौ नरव्याघ्रौ वैदेह्या रामलक्ष्मणौ
3041003c वीक्षमाणौ तु तं देशं तदा ददृशतुर्मृगम्
3041004a शङ्कमानस्तु तं दृष्ट्वा लक्ष्मणो राममब्रवीत्
3041004c तमेवैनमहं मन्ये मारीचं राक्षसं मृगम्
3041005a चरन्तो मृगयां हृष्टाः पापेनोपाधिना वने
3041005c अनेन निहता राम राजानः कामरूपिणा
3041006a अस्य मायाविदो मायामृगरूपमिदं कृतम्
3041006c भानुमत्पुरुषव्याघ्र गन्धर्वपुरसंनिभम्
3041007a मृगो ह्येवंविधो रत्नविचित्रो नास्ति राघव
3041007c जगत्यां जगतीनाथ मायैषा हि न संशयः
3041008a एवं ब्रुवाणं काकुत्स्थं प्रतिवार्य शुचिस्मिता
3041008c उवाच सीता संहृष्टा छद्मना हृतचेतना
3041009a आर्यपुत्राभिरामोऽसौ मृगो हरति मे मनः
3041009c आनयैनं महाबाहो क्रीडार्थं नो भविष्यति
3041010a इहाश्रमपदेऽस्माकं बहवः पुण्यदर्शनाः
3041010c मृगाश्चरन्ति सहिताश्चमराः सृमरास्तथा
3041011a ऋक्षाः पृषतसंघाश्च वानराः किंनरास्तथा
3041011c विचरन्ति महाबाहो रूपश्रेष्ठा महाबलाः
3041012a न चास्य सदृशो राजन्दृष्टपूर्वो मृगः पुरा
3041012c तेजसा क्षमया दीप्त्या यथायं मृगसत्तमः
3041013a नानावर्णविचित्राङ्गो रत्नबिन्दुसमाचितः
3041013c द्योतयन्वनमव्यग्रं शोभते शशिसंनिभः
3041014a अहो रूपमहो लक्ष्मीः स्वरसंपच्च शोभना
3041014c मृगोऽद्भुतो विचित्रोऽसौ हृदयं हरतीव मे
3041015a यदि ग्रहणमभ्येति जीवन्नेव मृगस्तव
3041015c आश्चर्यभूतं भवति विस्मयं जनयिष्यति
3041016a समाप्तवनवासानां राज्यस्थानां च नः पुनः
3041016c अन्तःपुरविभूषार्थो मृग एष भविष्यति
3041017a भरतस्यार्यपुत्रस्य श्वश्रूणां मम च प्रभो
3041017c मृगरूपमिदं दिव्यं विस्मयं जनयिष्यति
3041018a जीवन्न यदि तेऽभ्येति ग्रहणं मृगसत्तमः
3041018c अजिनं नरशार्दूल रुचिरं मे भविष्यति
3041019a निहतस्यास्य सत्त्वस्य जाम्बूनदमयत्वचि
3041019c शष्पबृस्यां विनीतायामिच्छाम्यहमुपासितुम्
3041020a कामवृत्तमिदं रौद्रं स्त्रीणामसदृशं मतम्
3041020c वपुषा त्वस्य सत्त्वस्य विस्मयो जनितो मम
3041021a तेन काञ्चनरोम्णा तु मणिप्रवरशृङ्गिणा
3041021c तरुणादित्यवर्णेन नक्षत्रपथवर्चसा
3041021e बभूव राघवस्यापि मनो विस्मयमागतम्
3041022a एवं सीतावचः श्रुत्वा दृष्ट्वा च मृगमद्भुतम्
3041022c उवाच राघवो हृष्टो भ्रातरं लक्ष्मणं वचः
3041023a पश्य लक्ष्मण वैदेह्याः स्पृहां मृगगतामिमाम्
3041023c रूपश्रेष्ठतया ह्येष मृगोऽद्य न भविष्यति
3041024a न वने नन्दनोद्देशे न चैत्ररथसंश्रये
3041024c कुतः पृथिव्यां सौमित्रे योऽस्य कश्चित्समो मृगः
3041025a प्रतिलोमानुलोमाश्च रुचिरा रोमराजयः
3041025c शोभन्ते मृगमाश्रित्य चित्राः कनकबिन्दुभिः
3041026a पश्यास्य जृम्भमाणस्य दीप्तामग्निशिखोपमाम्
3041026c जिह्वां मुखान्निःसरन्तीं मेघादिव शतह्रदाम्
3041027a मसारगल्वर्कमुखः शङ्खमुक्तानिभोदरः
3041027c कस्य नामानिरूप्योऽसौ न मनो लोभयेन्मृगः
3041028a कस्य रूपमिदं दृष्ट्वा जाम्बूनदमयप्रभम्
3041028c नानारत्नमयं दिव्यं न मनो विस्मयं व्रजेत्
3041029a मांसहेतोरपि मृगान्विहारार्थं च धन्विनः
3041029c घ्नन्ति लक्ष्मण राजानो मृगयायां महावने
3041030a धनानि व्यवसायेन विचीयन्ते महावने
3041030c धातवो विविधाश्चापि मणिरत्नसुवर्णिनः
3041031a तत्सारमखिलं नॄणां धनं निचयवर्धनम्
3041031c मनसा चिन्तितं सर्वं यथा शुक्रस्य लक्ष्मण
3041032a अर्थी येनार्थकृत्येन संव्रजत्यविचारयन्
3041032c तमर्थमर्थशास्त्रज्ञः प्राहुरर्थ्याश्च लक्ष्मण
3041033a एतस्य मृगरत्नस्य परार्ध्ये काञ्चनत्वचि
3041033c उपवेक्ष्यति वैदेही मया सह सुमध्यमा
3041034a न कादली न प्रियकी न प्रवेणी न चाविकी
3041034c भवेदेतस्य सदृशी स्पर्शनेनेति मे मतिः
3041035a एष चैव मृगः श्रीमान्यश्च दिव्यो नभश्चरः
3041035c उभावेतौ मृगौ दिव्यौ तारामृगमहीमृगौ
3041036a यदि वायं तथा यन्मां भवेद्वदसि लक्ष्मण
3041036c मायैषा राक्षसस्येति कर्तव्योऽस्य वधो मया
3041037a एतेन हि नृशंसेन मारीचेनाकृतात्मना
3041037c वने विचरता पूर्वं हिंसिता मुनिपुंगवाः
3041038a उत्थाय बहवो येन मृगयायां जनाधिपाः
3041038c निहताः परमेष्वासास्तस्माद्वध्यस्त्वयं मृगः
3041039a पुरस्तादिह वातापिः परिभूय तपस्विनः
3041039c उदरस्थो द्विजान्हन्ति स्वगर्भोऽश्वतरीमिव
3041040a स कदाचिच्चिराल्लोके आससाद महामुनिम्
3041040c अगस्त्यं तेजसा युक्तं भक्ष्यस्तस्य बभूव ह
3041041a समुत्थाने च तद्रूपं कर्तुकामं समीक्ष्य तम्
3041041c उत्स्मयित्वा तु भगवान्वातापिमिदमब्रवीत्
3041042a त्वयाविगण्य वातापे परिभूताश्च तेजसा
3041042c जीवलोके द्विजश्रेष्ठास्तस्मादसि जरां गतः
3041043a एवं तन्न भवेद्रक्षो वातापिरिव लक्ष्मण
3041043c मद्विधं योऽतिमन्येत धर्मनित्यं जितेन्द्रियम्
3041044a भवेद्धतोऽयं वातापिरगस्त्येनेव मा गतिः
3041044c इह त्वं भव संनद्धो यन्त्रितो रक्ष मैथिलीम्
3041045a अस्यामायत्तमस्माकं यत्कृत्यं रघुनन्दन
3041045c अहमेनं वधिष्यामि ग्रहीष्याम्यथ वा मृगम्
3041046a यावद्गच्छामि सौमित्रे मृगमानयितुं द्रुतम्
3041046c पश्य लक्ष्मण वैदेहीं मृगत्वचि गतस्पृहाम्
3041047a त्वचा प्रधानया ह्येष मृगोऽद्य न भविष्यति
3041047c अप्रमत्तेन ते भाव्यमाश्रमस्थेन सीतया
3041048a यावत्पृषतमेकेन सायकेन निहन्म्यहम्
3041048c हत्वैतच्चर्म आदाय शीघ्रमेष्यामि लक्ष्मण
3041049a प्रदक्षिणेनातिबलेन पक्षिणा; जटायुषा बुद्धिमता च लक्ष्मण
3041049c भवाप्रमत्तः प्रतिगृह्य मैथिलीं; प्रतिक्षणं सर्वत एव शङ्कितः
3042001a तथा तु तं समादिश्य भ्रातरं रघुनन्दनः
3042001c बबन्धासिं महातेजा जाम्बूनदमयत्सरुम्
3042002a ततस्त्रिविणतं चापमादायात्मविभूषणम्
3042002c आबध्य च कलापौ द्वौ जगामोदग्रविक्रमः
3042003a तं वञ्चयानो राजेन्द्रमापतन्तं निरीक्ष्य वै
3042003c बभूवान्तर्हितस्त्रासात्पुनः संदर्शनेऽभवत्
3042004a बद्धासिर्धनुरादाय प्रदुद्राव यतो मृगः
3042004c तं स पश्यति रूपेण द्योतमानमिवाग्रतः
3042005a अवेक्ष्यावेक्ष्य धावन्तं धनुष्पाणिर्महावने
3042005c अतिवृत्तमिषोः पाताल्लोभयानं कदाचन
3042006a शङ्कितं तु समुद्भ्रान्तमुत्पतन्तमिवाम्बरे
3042006c दश्यमानमदृश्यं च नवोद्देशेषु केषुचित्
3042007a छिन्नाभ्रैरिव संवीतं शारदं चन्द्रमण्डलम्
3042007c मुहूर्तादेव ददृशे मुहुर्दूरात्प्रकाशते
3042008a दर्शनादर्शनेनैव सोऽपाकर्षत राघवम्
3042008c आसीत्क्रुद्धस्तु काकुत्स्थो विवशस्तेन मोहितः
3042009a अथावतस्थे सुश्रान्तश्छायामाश्रित्य शाद्वले
3042009c मृगैः परिवृतो वन्यैरदूरात्प्रत्यदृश्यत
3042010a दृष्ट्वा रामो महातेजास्तं हन्तुं कृतनिश्चयः
3042010c संधाय सुदृढे चापे विकृष्य बलवद्बली
3042011a तमेव मृगमुद्दिश्य ज्वलन्तमिव पन्नगम्
3042011c मुमोच ज्वलितं दीप्तमस्त्रब्रह्मविनिर्मितम्
3042012a स भृशं मृगरूपस्य विनिर्भिद्य शरोत्तमः
3042012c मारीचस्यैव हृदयं विभेदाशनिसंनिभः
3042013a तालमात्रमथोत्पत्य न्यपतत्स शरातुरः
3042013c व्यनदद्भैरवं नादं धरण्यामल्पजीवितः
3042013e म्रियमाणस्तु मारीचो जहौ तां कृत्रिमां तनुम्
3042014a संप्राप्तकालमाज्ञाय चकार च ततः स्वरम्
3042014c सदृशं राघवस्यैव हा सीते लक्ष्मणेति च
3042015a तेन मर्मणि निर्विद्धः शरेणानुपमेन हि
3042015c मृगरूपं तु तत्त्यक्त्वा राक्षसं रूपमात्मनः
3042015e चक्रे स सुमहाकायो मारीचो जीवितं त्यजन्
3042016a ततो विचित्रकेयूरः सर्वाभरणभूषितः
3042016c हेममाली महादंष्ट्रो राक्षसोऽभूच्छराहतः
3042017a तं दृष्ट्वा पतितं भूमौ राक्षसं घोरदर्शनम्
3042017c जगाम मनसा सीतां लक्ष्मणस्य वचः स्मरन्
3042018a हा सीते लक्ष्मणेत्येवमाक्रुश्य तु महास्वरम्
3042018c ममार राक्षसः सोऽयं श्रुत्वा सीता कथं भवेत्
3042019a लक्ष्मणश्च महाबाहुः कामवस्थां गमिष्यति
3042019c इति संचिन्त्य धर्मात्मा रामो हृष्टतनूरुहः
3042020a तत्र रामं भयं तीव्रमाविवेश विषादजम्
3042020c राक्षसं मृगरूपं तं हत्वा श्रुत्वा च तत्स्वरम्
3042021a निहत्य पृषतं चान्यं मांसमादाय राघवः
3042021c त्वरमाणो जनस्थानं ससाराभिमुखस्तदा
3043001a आर्तस्वरं तु तं भर्तुर्विज्ञाय सदृशं वने
3043001c उवाच लक्ष्मणं सीता गच्छ जानीहि राघवम्
3043002a न हि मे जीवितं स्थाने हृदयं वावतिष्ठते
3043002c क्रोशतः परमार्तस्य श्रुतः शब्दो मया भृशम्
3043003a आक्रन्दमानं तु वने भ्रातरं त्रातुमर्हसि
3043003c तं क्षिप्रमभिधाव त्वं भ्रातरं शरणैषिणम्
3043004a रक्षसां वशमापन्नं सिंहानामिव गोवृषम्
3043004c न जगाम तथोक्तस्तु भ्रातुराज्ञाय शासनम्
3043005a तमुवाच ततस्तत्र कुपिता जनकात्मजा
3043005c सौमित्रे मित्ररूपेण भ्रातुस्त्वमसि शत्रुवत्
3043006a यस्त्वमस्यामवस्थायां भ्रातरं नाभिपद्यसे
3043006c इच्छसि त्वं विनश्यन्तं रामं लक्ष्मण मत्कृते
3043007a व्यसनं ते प्रियं मन्ये स्नेहो भ्रातरि नास्ति ते
3043007c तेन तिष्ठसि विस्रब्धस्तमपश्यन्महाद्युतिम्
3043008a किं हि संशयमापन्ने तस्मिन्निह मया भवेत्
3043008c कर्तव्यमिह तिष्ठन्त्या यत्प्रधानस्त्वमागतः
3043009a इति ब्रुवाणं वैदेहीं बाष्पशोकपरिप्लुताम्
3043009c अब्रवील्लक्ष्मणस्त्रस्तां सीतां मृगवधूमिव
3043010a देवि देवमनुष्येषु गन्धर्वेषु पतत्रिषु
3043010c राक्षसेषु पिशाचेषु किंनरेषु मृगेषु च
3043011a दानवेषु च घोरेषु न स विद्येत शोभने
3043011c यो रामं प्रतियुध्येत समरे वासवोपमम्
3043012a अवध्यः समरे रामो नैवं त्वं वक्तुमर्हसि
3043012c न त्वामस्मिन्वने हातुमुत्सहे राघवं विना
3043013a अनिवार्यं बलं तस्य बलैर्बलवतामपि
3043013c त्रिभिर्लोकैः समुद्युक्तैः सेश्वरैः सामरैरपि
3043014a हृदयं निर्वृतं तेऽस्तु संतापस्त्यज्यतामयम्
3043014c आगमिष्यति ते भर्ता शीघ्रं हत्वा मृगोत्तमम्
3043015a न स तस्य स्वरो व्यक्तं न कश्चिदपि दैवतः
3043015c गन्धर्वनगरप्रख्या माया सा तस्य रक्षसः
3043016a न्यासभूतासि वैदेहि न्यस्ता मयि महात्मना
3043016c रामेण त्वं वरारोहे न त्वां त्यक्तुमिहोत्सहे
3043017a कृतवैराश्च कल्याणि वयमेतैर्निशाचरैः
3043017c खरस्य निधने देवि जनस्थानवधं प्रति
3043018a राक्षसा विधिना वाचो विसृजन्ति महावने
3043018c हिंसाविहारा वैदेहि न चिन्तयितुमर्हसि
3043019a लक्ष्मणेनैवमुक्ता तु क्रुद्धा संरक्तलोचना
3043019c अब्रवीत्परुषं वाक्यं लक्ष्मणं सत्यवादिनम्
3043020a अनार्य करुणारम्भ नृशंस कुलपांसन
3043020c अहं तव प्रियं मन्ये तेनैतानि प्रभाषसे
3043021a नैतच्चित्रं सपत्नेषु पापं लक्ष्मण यद्भवेत्
3043021c त्वद्विधेषु नृशंसेषु नित्यं प्रच्छन्नचारिषु
3043022a सुदुष्टस्त्वं वने राममेकमेकोऽनुगच्छसि
3043022c मम हेतोः प्रतिच्छन्नः प्रयुक्तो भरतेन वा
3043023a कथमिन्दीवरश्यामं रामं पद्मनिभेक्षणम्
3043023c उपसंश्रित्य भर्तारं कामयेयं पृथग्जनम्
3043024a समक्षं तव सौमित्रे प्राणांस्त्यक्ष्ये न संशयः
3043024c रामं विना क्षणमपि न हि जीवामि भूतले
3043025a इत्युक्तः परुषं वाक्यं सीतया सोमहर्षणम्
3043025c अब्रवील्लक्ष्मणः सीतां प्राञ्जलिर्विजितेन्द्रियः
3043026a उत्तरं नोत्सहे वक्तुं दैवतं भवती मम
3043026c वाक्यमप्रतिरूपं तु न चित्रं स्त्रीषु मैथिलि
3043027a स्वभावस्त्वेष नारीणामेषु लोकेषु दृश्यते
3043027c विमुक्तधर्माश्चपलास्तीक्ष्णा भेदकराः स्त्रियः
3043028a उपशृण्वन्तु मे सर्वे साक्षिभूता वनेचराः
3043028c न्यायवादी यथा वाक्यमुक्तोऽहं परुषं त्वया
3043029a धिक्त्वामद्य प्रणश्य त्वं यन्मामेवं विशङ्कसे
3043029c स्त्रीत्वाद्दुष्टस्वभावेन गुरुवाक्ये व्यवस्थितम्
3043030a गमिष्ये यत्र काकुत्स्थः स्वस्ति तेऽस्तु वरानने
3043030c रक्षन्तु त्वां विशालाक्षि समग्रा वनदेवताः
3043031a निमित्तानि हि घोराणि यानि प्रादुर्भवन्ति मे
3043031c अपि त्वां सह रामेण पश्येयं पुनरागतः
3043032a लक्ष्मणेनैवमुक्ता तु रुदती जनकात्मजा
3043032c प्रत्युवाच ततो वाक्यं तीव्रं बाष्पपरिप्लुता
3043033a गोदावरीं प्रवेक्ष्यामि विना रामेण लक्ष्मण
3043033c आबन्धिष्येऽथ वा त्यक्ष्ये विषमे देहमात्मनः
3043034a पिबामि वा विषं तीक्ष्णं प्रवेक्ष्यामि हुताशनम्
3043034c न त्वहं राघवादन्यं पदापि पुरुषं स्पृशे
3043035a इति लक्ष्मणमाक्रुश्य सीता दुःखसमन्विता
3043035c पाणिभ्यां रुदती दुःखादुदरं प्रजघान ह
3043036a तामार्तरूपां विमना रुदन्तीं; सौमित्रिरालोक्य विशालनेत्राम्
3043036c आश्वासयामास न चैव भर्तु;स्तं भ्रातरं किंचिदुवाच सीता
3043037a ततस्तु सीतामभिवाद्य लक्ष्मणः; कृताञ्जलिः किंचिदभिप्रणम्य
3043037c अवेक्षमाणो बहुशश्च मैथिलीं; जगाम रामस्य समीपमात्मवान्
3044001a तया परुषमुक्तस्तु कुपितो राघवानुजः
3044001c स विकाङ्क्षन्भृशं रामं प्रतस्थे नचिरादिव
3044002a तदासाद्य दशग्रीवः क्षिप्रमन्तरमास्थितः
3044002c अभिचक्राम वैदेहीं परिव्राजकरूपधृक्
3044003a श्लक्ष्णकाषायसंवीतः शिखी छत्री उपानही
3044003c वामे चांसेऽवसज्याथ शुभे यष्टिकमण्डलू
3044003e परिव्राजकरूपेण वैदेहीं समुपागमत्
3044004a तामाससादातिबलो भ्रातृभ्यां रहितां वने
3044004c रहितां सूर्यचन्द्राभ्यां संध्यामिव महत्तमः
3044005a तामपश्यत्ततो बालां राजपुत्रीं यशस्विनीम्
3044005c रोहिणीं शशिना हीनां ग्रहवद्भृशदारुणः
3044006a तमुग्रं पापकर्माणं जनस्थानरुहा द्रुमाः
3044006c समीक्ष्य न प्रकम्पन्ते न प्रवाति च मारुतः
3044007a शीघ्रस्रोताश्च तं दृष्ट्वा वीक्षन्तं रक्तलोचनम्
3044007c स्तिमितं गन्तुमारेभे भयाद्गोदावरी नदी
3044008a रामस्य त्वन्तरं प्रेप्सुर्दशग्रीवस्तदन्तरे
3044008c उपतस्थे च वैदेहीं भिक्षुरूपेण रावणः
3044009a अभव्यो भव्यरूपेण भर्तारमनुशोचतीम्
3044009c अभ्यवर्तत वैदेहीं चित्रामिव शनैश्चरः
3044010a स पापो भव्यरूपेण तृणैः कूप इवावृतः
3044010c अतिष्ठत्प्रेक्ष्य वैदेहीं रामपत्नीं यशस्विनीम्
3044011a शुभां रुचिरदन्तौष्ठीं पूर्णचन्द्रनिभाननाम्
3044011c आसीनां पर्णशालायां बाष्पशोकाभिपीडिताम्
3044012a स तां पद्मपलाशाक्षीं पीतकौशेयवासिनीम्
3044012c अभ्यगच्छत वैदेहीं दुष्टचेता निशाचरः
3044013a स मन्मथशराविष्टो ब्रह्मघोषमुदीरयन्
3044013c अब्रवीत्प्रश्रितं वाक्यं रहिते राक्षसाधिपः
3044014a तामुत्तमां त्रिलोकानां पद्महीनामिव श्रियम्
3044014c विभ्राजमानां वपुषा रावणः प्रशशंस ह
3044015a का त्वं काञ्चनवर्णाभे पीतकौशेयवासिनि
3044015c कमलानां शुभां मालां पद्मिनीव च बिभ्रती
3044016a ह्रीः श्रीः कीर्तिः शुभा लक्ष्मीरप्सरा वा शुभानने
3044016c भूतिर्वा त्वं वरारोहे रतिर्वा स्वैरचारिणी
3044017a समाः शिखरिणः स्निग्धाः पाण्डुरा दशनास्तव
3044017c विशाले विमले नेत्रे रक्तान्ते कृष्णतारके
3044018a विशालं जघनं पीनमूरू करिकरोपमौ
3044018c एतावुपचितौ वृत्तौ सहितौ संप्रगल्भितौ
3044019a पीनोन्नतमुखौ कान्तौ स्निग्धतालफलोपमौ
3044019c मणिप्रवेकाभरणौ रुचिरौ ते पयोधरौ
3044020a चारुस्मिते चारुदति चारुनेत्रे विलासिनि
3044020c मनो हरसि मे रामे नदीकूलमिवाम्भसा
3044021a करान्तमितमध्यासि सुकेशी संहतस्तनी
3044021c नैव देवी न गन्धर्वी न यक्षी न च किंनरी
3044022a नैवंरूपा मया नारी दृष्टपूर्वा महीतले
3044022c इह वासश्च कान्तारे चित्तमुन्माथयन्ति मे
3044023a सा प्रतिक्राम भद्रं ते न त्वं वस्तुमिहार्हसि
3044023c राक्षसानामयं वासो घोराणां कामरूपिणाम्
3044024a प्रासादाग्र्याणि रम्याणि नगरोपवनानि च
3044024c संपन्नानि सुगन्धीनि युक्तान्याचरितुं त्वया
3044025a वरं माल्यं वरं पानं वरं वस्त्रं च शोभने
3044025c भर्तारं च वरं मन्ये त्वद्युक्तमसितेक्षणे
3044026a का त्वं भवसि रुद्राणां मरुतां वा शुचिस्मिते
3044026c वसूनां वा वरारोहे देवता प्रतिभासि मे
3044027a नेह गच्छन्ती गन्धर्वा न देवा न च किंनराः
3044027c राक्षसानामयं वासः कथं नु त्वमिहागता
3044028a इह शाखामृगाः सिंहा द्वीपिव्याघ्रमृगास्तथा
3044028c ऋक्षास्तरक्षवः कङ्काः कथं तेभ्यो न बिभ्यसे
3044029a मदान्वितानां घोराणां कुञ्जराणां तरस्विनाम्
3044029c कथमेका महारण्ये न बिभेषि वनानने
3044030a कासि कस्य कुतश्च त्वं किंनिमित्तं च दण्डकान्
3044030c एका चरसि कल्याणि घोरान्राक्षससेवितान्
3044031a इति प्रशस्ता वैदेही रावणेन दुरात्मना
3044031c द्विजातिवेषेण हि तं दृष्ट्वा रावणमागतम्
3044031e सर्वैरतिथिसत्कारैः पूजयामास मैथिली
3044032a उपानीयासनं पूर्वं पाद्येनाभिनिमन्त्र्य च
3044032c अब्रवीत्सिद्धमित्येव तदा तं सौम्यदर्शनम्
3044033a द्विजातिवेषेण समीक्ष्य मैथिली; तमागतं पात्रकुसुम्भधारिणम्
3044033c अशक्यमुद्द्वेष्टुमुपायदर्शना;न्न्यमन्त्रयद्ब्राह्मणवद्यथागतम्
3044034a इयं बृसी ब्राह्मण काममास्यता;मिदं च पाद्यं प्रतिगृह्यतामिति
3044034c इदं च सिद्धं वनजातमुत्तमं; त्वदर्थमव्यग्रमिहोपभुज्यताम्
3044035a निमन्त्र्यमाणः प्रतिपूर्णभाषिणीं; नरेन्द्रपत्नीं प्रसमीक्ष्य मैथिलीम्
3044035c प्रहस्य तस्या हरणे धृतं मनः; समर्पयामास वधाय रावणः
3044036a ततः सुवेषं मृगया गतं पतिं; प्रतीक्षमाणा सहलक्ष्मणं तदा
3044036c निरीक्षमाणा हरितं ददर्श त;न्महद्वनं नैव तु रामलक्ष्मणौ
3045001a रावणेन तु वैदेही तदा पृष्टा जिहीर्षुणा
3045001c परिव्राजकरूपेण शशंसात्मानमात्मना
3045002a ब्राह्मणश्चातिथिश्चैष अनुक्तो हि शपेत माम्
3045002c इति ध्यात्वा मुहूर्तं तु सीता वचनमब्रवीत्
3045003a दुहिता जनकस्याहं मैथिलस्य महात्मनः
3045003c सीता नाम्नास्मि भद्रं ते रामभार्या द्विजोत्तम
3045004a संवत्सरं चाध्युषिता राघवस्य निवेशने
3045004c भुञ्जाना मानुषान्भोगान्सर्वकामसमृद्धिनी
3045005a ततः संवत्सरादूर्ध्वं सममन्यत मे पतिम्
3045005c अभिषेचयितुं रामं समेतो राजमन्त्रिभिः
3045006a तस्मिन्संभ्रियमाणे तु राघवस्याभिषेचने
3045006c कैकेयी नाम भर्तारं ममार्या याचते वरम्
3045007a प्रतिगृह्य तु कैकेयी श्वशुरं सुकृतेन मे
3045007c मम प्रव्राजनं भर्तुर्भरतस्याभिषेचनम्
3045007e द्वावयाचत भर्तारं सत्यसंधं नृपोत्तमम्
3045008a नाद्य भोक्ष्ये न च स्वप्स्ये न पास्येऽहं कदाचन
3045008c एष मे जीवितस्यान्तो रामो यद्यभिषिच्यते
3045009a इति ब्रुवाणां कैकेयीं श्वशुरो मे स मानदः
3045009c अयाचतार्थैरन्वर्थैर्न च याच्ञां चकार सा
3045010a मम भर्ता महातेजा वयसा पञ्चविंशकः
3045010c रामेति प्रथितो लोके गुणवान्सत्यवाक्शुचिः
3045010e विशालाक्षो महाबाहुः सर्वभूतहिते रतः
3045011a अभिषेकाय तु पितुः समीपं राममागतम्
3045011c कैकेयी मम भर्तारमित्युवाच द्रुतं वचः
3045012a तव पित्रा समाज्ञप्तं ममेदं शृणु राघव
3045012c भरताय प्रदातव्यमिदं राज्यमकण्टकम्
3045013a त्वया तु खलु वस्तव्यं नव वर्षाणि पञ्च च
3045013c वने प्रव्रज काकुत्स्थ पितरं मोचयानृतात्
3045014a तथेत्युवाच तां रामः कैकेयीमकुतोभयः
3045014c चकार तद्वचस्तस्या मम भर्ता दृढव्रतः
3045015a दद्यान्न प्रतिगृह्णीयात्सत्यब्रूयान्न चानृतम्
3045015c एतद्ब्राह्मण रामस्य व्रतं ध्रुवमनुत्तमम्
3045016a तस्य भ्राता तु वैमात्रो लक्ष्मणो नाम वीर्यवान्
3045016c रामस्य पुरुषव्याघ्रः सहायः समरेऽरिहा
3045017a स भ्राता लक्ष्मणो नाम धर्मचारी दृढव्रतः
3045017c अन्वगच्छद्धनुष्पाणिः प्रव्रजन्तं मया सह
3045018a ते वयं प्रच्युता राज्यात्कैलेय्यास्तु कृते त्रयः
3045018c विचराम द्विजश्रेष्ठ वनं गम्भीरमोजसा
3045019a समाश्वस मुहूर्तं तु शक्यं वस्तुमिह त्वया
3045019c आगमिष्यति मे भर्ता वन्यमादाय पुष्कलम्
3045020a स त्वं नाम च गोत्रं च कुलमाचक्ष्व तत्त्वतः
3045020c एकश्च दण्डकारण्ये किमर्थं चरसि द्विज
3045021a एवं ब्रुवत्यां सीतायां रामपत्न्यां महाबलः
3045021c प्रत्युवाचोत्तरं तीव्रं रावणो राक्षसाधिपः
3045022a येन वित्रासिता लोकाः सदेवासुरपन्नगाः
3045022c अहं स रावणो नाम सीते रक्षोगणेश्वरः
3045023a त्वां तु काञ्चनवर्णाभां दृष्ट्वा कौशेयवासिनीम्
3045023c रतिं स्वकेषु दारेषु नाधिगच्छाम्यनिन्दिते
3045024a बह्वीनामुत्तमस्त्रीणामाहृतानामितस्ततः
3045024c सर्वासामेव भद्रं ते ममाग्रमहिषी भव
3045025a लङ्का नाम समुद्रस्य मध्ये मम महापुरी
3045025c सागरेण परिक्षिप्ता निविष्टा गिरिमूर्धनि
3045026a तत्र सीते मया सार्धं वनेषु विचरिष्यसि
3045026c न चास्यारण्यवासस्य स्पृहयिष्यसि भामिनि
3045027a पञ्चदास्यः सहस्राणि सर्वाभरणभूषिताः
3045027c सीते परिचरिष्यन्ति भार्या भवसि मे यदि
3045028a रावणेनैवमुक्ता तु कुपिता जनकात्मजा
3045028c प्रत्युवाचानवद्याङ्गी तमनादृत्य राक्षसं
3045029a महागिरिमिवाकम्प्यं महेन्द्रसदृशं पतिम्
3045029c महोदधिमिवाक्षोभ्यमहं राममनुव्रता
3045030a महाबाहुं महोरस्कं सिंहविक्रान्तगामिनम्
3045030c नृसिंहं सिंहसंकाशमहं राममनुव्रता
3045031a पूर्णचन्द्राननं वीरं राजवत्सं जितेन्द्रियम्
3045031c पृथुकीर्तिं महाबाहुमहं राममनुव्रता
3045032a त्वं पुनर्जम्बुकः सिंहीं मामिहेच्छसि दुर्लभाम्
3045032c नाहं शक्या त्वया स्प्रष्टुमादित्यस्य प्रभा यथा
3045033a पादपान्काञ्चनान्नूनं बहून्पश्यसि मन्दभाक्
3045033c राघवस्य प्रियां भार्यां यस्त्वमिच्छसि रावण
3045034a क्षुधितस्य च सिंहस्य मृगशत्रोस्तरस्विनः
3045034c आशीविषस्य वदनाद्दंष्ट्रामादातुमिच्छसि
3045035a मन्दरं पर्वतश्रेष्ठं पाणिना हर्तुमिच्छसि
3045035c कालकूटं विषं पीत्वा स्वस्तिमान्गन्तुमिच्छसि
3045036a अक्षिसूच्या प्रमृजसि जिह्वया लेढि च क्षुरम्
3045036c राघवस्य प्रियां भार्यामधिगन्तुं त्वमिच्छसि
3045037a अवसज्य शिलां कण्ठे समुद्रं तर्तुमिच्छसि
3045037c सूर्या चन्द्रमसौ चोभौ प्राणिभ्यां हर्तुमिच्छसि
3045037e यो रामस्य प्रियां भार्यां प्रधर्षयितुमिच्छसि
3045038a अग्निं प्रज्वलितं दृष्ट्वा वस्त्रेणाहर्तुमिच्छसि
3045038c कल्याण वृत्तां रामस्य यो भार्यां हर्तुमिच्छसि
3045039a अयोमुखानां शूलानामग्रे चरितुमिच्छसि
3045039c रामस्य सदृशीं भार्यां योऽधिगन्तुं त्वमिच्छसि
3045040a यदन्तरं सिंहशृगालयोर्वने; यदन्तरं स्यन्दनिकासमुद्रयोः
3045040c सुराग्र्यसौवीरकयोर्यदन्तरं; तदन्तरं दाशरथेस्तवैव च
3045041a यदन्तरं काञ्चनसीसलोहयो;र्यदन्तरं चन्दनवारिपङ्कयोः
3045041c यदन्तरं हस्तिबिडालयोर्वने; तदन्तरं दशरथेस्तवैव च
3045042a यदन्तरं वायसवैनतेययो;र्यदन्तरं मद्गुमयूरयोरपि
3045042c यदन्तरं सारसगृध्रयोर्वने; तदन्तरं दाशरथेस्तवैव च
3045043a तस्मिन्सहस्राक्षसमप्रभावे; रामे स्थिते कार्मुकबाणपाणौ
3045043c हृतापि तेऽहं न जरां गमिष्ये; वज्रं यथा मक्षिकयावगीर्णम्
3045044a इतीव तद्वाक्यमदुष्टभावा; सुदृष्टमुक्त्वा रजनीचरं तम्
3045044c गात्रप्रकम्पाद्व्यथिता बभूव; वातोद्धता सा कदलीव तन्वी
3045045a तां वेपमानामुपलक्ष्य सीतां; स रावणो मृत्युसमप्रभावः
3045045c कुलं बलं नाम च कर्म चात्मनः; समाचचक्षे भयकारणार्थम्
3046001a एवं ब्रुवत्यां सीतायां संरब्धः परुषाक्षरम्
3046001c ललाटे भ्रुकुटीं कृत्वा रावणः प्रत्युवाच ह
3046002a भ्राता वैश्रवणस्याहं सापत्न्यो वरवर्णिनि
3046002c रावणो नाम भद्रं ते दशग्रीवः प्रतापवान्
3046003a यस्य देवाः सगन्धर्वाः पिशाचपतगोरगाः
3046003c विद्रवन्ति भयाद्भीता मृत्योरिव सदा प्रजाः
3046004a येन वैश्रवणो भ्राता वैमात्रः कारणान्तरे
3046004c द्वन्द्वमासादितः क्रोधाद्रणे विक्रम्य निर्जितः
3046005a मद्भयार्तः परित्यज्य स्वमधिष्ठानमृद्धिमत्
3046005c कैलासं पर्वतश्रेष्ठमध्यास्ते नरवाहनः
3046006a यस्य तत्पुष्पकं नाम विमानं कामगं शुभम्
3046006c वीर्यादावर्जितं भद्रे येन यामि विहायसं
3046007a मम संजातरोषस्य मुखं दृष्ट्वैव मैथिलि
3046007c विद्रवन्ति परित्रस्ताः सुराः शक्रपुरोगमाः
3046008a यत्र तिष्ठाम्यहं तत्र मारुतो वाति शङ्कितः
3046008c तीव्रांशुः शिशिरांशुश्च भयात्संपद्यते रविः
3046009a निष्कम्पपत्रास्तरवो नद्यश्च स्तिमितोदकाः
3046009c भवन्ति यत्र यत्राहं तिष्ठामि च चरामि च
3046010a मम पारे समुद्रस्य लङ्का नाम पुरी शुभा
3046010c संपूर्णा राक्षसैर्घोरैर्यथेन्द्रस्यामरावती
3046011a प्राकारेण परिक्षिप्ता पाण्डुरेण विराजिता
3046011c हेमकक्ष्या पुरी रम्या वैदूर्यमय तोरणा
3046012a हस्त्यश्वरथसंभाधा तूर्यनादविनादिता
3046012c सर्वकामफलैर्वृक्षैः संकुलोद्यानशोभिता
3046013a तत्र त्वं वसती सीते राजपुत्रि मया सह
3046013c न स्रमिष्यसि नारीणां मानुषीणां मनस्विनि
3046014a भुञ्जाना मानुषान्भोगान्दिव्यांश्च वरवर्णिनि
3046014c न स्मरिष्यसि रामस्य मानुषस्य गतायुषः
3046015a स्थापयित्वा प्रियं पुत्रं राज्ञा दशरथेन यः
3046015c मन्दवीर्यः सुतो ज्येष्ठस्ततः प्रस्थापितो वनम्
3046016a तेन किं भ्रष्टराज्येन रामेण गतचेतसा
3046016c करिष्यसि विशालाक्षि तापसेन तपस्विना
3046017a सर्वराक्षसभर्तारं कामात्स्वयमिहागतम्
3046017c न मन्मथशराविष्टं प्रत्याख्यातुं त्वमर्हसि
3046018a प्रत्याख्याय हि मां भीरु परितापं गमिष्यसि
3046018c चरणेनाभिहत्येव पुरूरवसमुर्वशी
3046019a एवमुक्ता तु वैदेही क्रुद्धा संरक्तलोचना
3046019c अब्रवीत्परुषं वाक्यं रहिते राक्षसाधिपम्
3046020a कथं वैश्रवणं देवं सर्वभूतनमस्कृतम्
3046020c भ्रातरं व्यपदिश्य त्वमशुभं कर्तुमिच्छसि
3046021a अवश्यं विनशिष्यन्ति सर्वे रावण राक्षसाः
3046021c येषां त्वं कर्कशो राजा दुर्बुद्धिरजितेन्द्रियः
3046022a अपहृत्य शचीं भार्यां शक्यमिन्द्रस्य जीवितुम्
3046022c न तु रामस्य भार्यां मामपनीयास्ति जीवितम्
3046023a जीवेच्चिरं वज्रधरस्य हस्ता;च्छचीं प्रधृष्याप्रतिरूपरूपाम्
3046023c न मादृशीं राक्षसधर्षयित्वा; पीतामृतस्यापि तवास्ति मोक्षः
3047001a सीताया वचनं श्रुत्वा दशग्रीवः प्रतापवान्
3047001c हस्ते हस्तं समाहत्य चकार सुमहद्वपुः
3047002a स मैथिलीं पुनर्वाक्यं बभाषे च ततो भृशम्
3047002c नोन्मत्तया श्रुतौ मन्ये मम वीर्यपराक्रमौ
3047003a उद्वहेयं भुजाभ्यां तु मेदिनीमम्बरे स्थितः
3047003c आपिबेयं समुद्रं च मृत्युं हन्यां रणे स्थितः
3047004a अर्कं रुन्ध्यां शरैस्तीक्ष्णैर्विभिन्द्यां हि महीतलम्
3047004c कामरूपिणमुन्मत्ते पश्य मां कामदं पतिम्
3047005a एवमुक्तवतस्तस्य रावणस्य शिखिप्रभे
3047005c क्रुद्धस्य हरिपर्यन्ते रक्ते नेत्रे बभूवतुः
3047006a सद्यः सौम्यं परित्यज्य भिक्षुरूपं स रावणः
3047006c स्वं रूपं कालरूपाभं भेजे वैश्रवणानुजः
3047007a संरक्तनयनः श्रीमांस्तप्तकाञ्चनकुण्डलः
3047007c दशास्यः कार्मुकी बाणी बभूव क्षणदाचरः
3047008a स परिव्राजकच्छद्म महाकायो विहाय तत्
3047008c प्रतिपेदे स्वकं रूपं रावणो राक्षसाधिपः
3047009a संरक्तनयनः क्रोधाज्जीमूतनिचयप्रभः
3047009c रक्ताम्बरधरस्तस्थौ स्त्रीरत्नं प्रेक्ष्य मैथिलीम्
3047010a स तामसितकेशान्तां भास्करस्य प्रभामिव
3047010c वसनाभरणोपेतां मैथिलीं रावणोऽब्रवीत्
3047011a त्रिषु लोकेषु विख्यातं यदि भर्तारमिच्छसि
3047011c मामाश्रय वरारोहे तवाहं सदृशः पतिः
3047012a मां भजस्व चिराय त्वमहं श्लाघ्यस्तव प्रियः
3047012c नैव चाहं क्वचिद्भद्रे करिष्ये तव विप्रियम्
3047012e त्यज्यतां मानुषो भावो मयि भावः प्रणीयताम्
3047013a राज्याच्च्युतमसिद्धार्थं रामं परिमितायुषम्
3047013c कैर्गुणैरनुरक्तासि मूढे पण्डितमानिनि
3047014a यः स्त्रिया वचनाद्राज्यं विहाय ससुहृज्जनम्
3047014c अस्मिन्व्यालानुचरिते वने वसति दुर्मतिः
3047015a इत्युक्त्वा मैथिलीं वाक्यं प्रियार्हां प्रियवादिनीम्
3047015c जग्राह रावणः सीतां बुधः खे रोहिणीमिव
3047016a वामेन सीतां पद्माक्षीं मूर्धजेषु करेण सः
3047016c ऊर्वोस्तु दक्षिणेनैव परिजग्राह पाणिना
3047017a तं दृष्ट्वा गिरिशृङ्गाभं तीक्ष्णदंष्ट्रं महाभुजम्
3047017c प्राद्रवन्मृत्युसंकाशं भयार्ता वनदेवताः
3047018a स च मायामयो दिव्यः खरयुक्तः खरस्वनः
3047018c प्रत्यदृश्यत हेमाङ्गो रावणस्य महारथः
3047019a ततस्तां परुषैर्वाक्यैरभितर्ज्य महास्वनः
3047019c अङ्केनादाय वैदेहीं रथमारोपयत्तदा
3047020a सा गृहीतातिचुक्रोश रावणेन यशस्विनी
3047020c रामेति सीता दुःखार्ता रामं दूरगतं वने
3047021a तामकामां स कामार्तः पन्नगेन्द्रवधूमिव
3047021c विवेष्टमानामादाय उत्पपाथाथ रावणः
3047022a ततः सा राक्षसेन्द्रेण ह्रियमाणा विहायसा
3047022c भृशं चुक्रोश मत्तेव भ्रान्तचित्ता यथातुरा
3047023a हा लक्ष्मण महाबाहो गुरुचित्तप्रसादक
3047023c ह्रियमाणां न जानीषे रक्षसा कामरूपिणा
3047024a जीवितं सुखमर्थांश्च धर्महेतोः परित्यजन्
3047024c ह्रियमाणामधर्मेण मां राघव न पश्यसि
3047025a ननु नामाविनीतानां विनेतासि परंतप
3047025c कथमेवंविधं पापं न त्वं शाधि हि रावणम्
3047026a ननु सद्योऽविनीतस्य दृश्यते कर्मणः फलम्
3047026c कालोऽप्यङ्गी भवत्यत्र सस्यानामिव पक्तये
3047027a स कर्म कृतवानेतत्कालोपहतचेतनः
3047027c जीवितान्तकरं घोरं रामाद्व्यसनमाप्नुहि
3047028a हन्तेदानीं सकामा तु कैकेयी बान्धवैः सह
3047028c ह्रियेयं धर्मकामस्य धर्मपत्नी यशस्विनः
3047029a आमन्त्रये जनस्थानं कर्णिकारांश्च पुष्पितान्
3047029c क्षिप्रं रामाय शंसध्वं सीतां हरति रावणः
3047030a माल्यवन्तं शिखरिणं वन्दे प्रस्रवणं गिरिम्
3047030c क्षिप्रं रामाय शंसध्वं सीतां हरति रावणः
3047031a हंससारससंघुष्टां वन्दे गोदावरीं नदीम्
3047031c क्षिप्रं रामाय शंसध्वं सीतां हरति रावणः
3047032a दैवतानि च यान्त्यस्मिन्वने विविधपादपे
3047032c नमस्करोम्यहं तेभ्यो भर्तुः शंसत मां हृताम्
3047033a यानि कानिचिदप्यत्र सत्त्वानि निवसन्त्युत
3047033c सर्वाणि शरणं यामि मृगपक्षिगणानपि
3047034a ह्रियमाणां प्रियां भर्तुः प्राणेभ्योऽपि गरीयसीम्
3047034c विवशापहृता सीता रावणेनेति शंसत
3047035a विदित्वा मां महाबाहुरमुत्रापि महाबलः
3047035c आनेष्यति पराक्रम्य वैवस्वतहृतामपि
3047036a रामाय तु यथातत्त्वं जटायो हरणं मम
3047036c लक्ष्मणाय च तत्सर्वमाख्यातव्यमशेषतः
3048001a तं शब्दमवसुप्तस्य जटायुरथ शुश्रुवे
3048001c निरैक्षद्रावणं क्षिप्रं वैदेहीं च ददर्श सः
3048002a ततः पर्वतकूटाभस्तीक्ष्णतुण्डः खगोत्तमः
3048002c वनस्पतिगतः श्रीमान्व्याजहार शुभां गिरम्
3048003a दशग्रीवस्थितो धर्मे पुराणे सत्यसंश्रयः
3048003c जटायुर्नाम नाम्नाहं गृध्रराजो महाबलः
3048004a राजा सर्वस्य लोकस्य महेन्द्रवरुणोपमः
3048004c लोकानां च हिते युक्तो रामो दशरथात्मजः
3048005a तस्यैषा लोकनाथस्य धर्मपत्नी यशस्विनी
3048005c सीता नाम वरारोहा यां त्वं हर्तुमिहेच्छसि
3048006a कथं राजा स्थितो धर्मे परदारान्परामृशेत्
3048006c रक्षणीया विशेषेण राजदारा महाबलः
3048006e निवर्तय मतिं नीचां परदाराभिमर्शनम्
3048007a न तत्समाचरेद्धीरो यत्परोऽस्य विगर्हयेत्
3048007c यथात्मनस्तथान्येषां दारा रक्ष्या विमर्शनात्
3048008a अर्थं वा यदि वा कामं शिष्टाः शास्त्रेष्वनागतम्
3048008c व्यवस्यन्त्यनु राजानं धर्मं पौरस्त्यनन्दन
3048009a राजा धर्मश्च कामश्च द्रव्याणां चोत्तमो निधिः
3048009c धर्मः शुभं वा पापं वा राजमूलं प्रवर्तते
3048010a पापस्वभावश्चपलः कथं त्वं रक्षसां वर
3048010c ऐश्वर्यमभिसंप्राप्तो विमानमिव दुष्कृती
3048011a कामस्वभावो यो यस्य न स शक्यः प्रमार्जितुम्
3048011c न हि दुष्टात्मनामार्य मा वसत्यालये चिरम्
3048012a विषये वा पुरे वा ते यदा रामो महाबलः
3048012c नापराध्यति धर्मात्मा कथं तस्यापराध्यसि
3048013a यदि शूर्पणखाहेतोर्जनस्थानगतः खरः
3048013c अतिवृत्तो हतः पूर्वं रामेणाक्लिष्टकर्मणा
3048014a अत्र ब्रूहि यथासत्यं को रामस्य व्यतिक्रमः
3048014c यस्य त्वं लोकनाथस्य हृत्वा भार्यां गमिष्यसि
3048015a क्षिप्रं विसृज वैदेहीं मा त्वा घोरेण चक्षुषा
3048015c दहेद्दहन भूतेन वृत्रमिन्द्राशनिर्यथा
3048016a सर्पमाशीविषं बद्ध्वा वस्त्रान्ते नावबुध्यसे
3048016c ग्रीवायां प्रतिमुक्तं च कालपाशं न पश्यसि
3048017a स भारः सौम्य भर्तव्यो यो नरं नावसादयेत्
3048017c तदन्नमुपभोक्तव्यं जीर्यते यदनामयम्
3048018a यत्कृत्वा न भवेद्धर्मो न कीर्तिर्न यशो भुवि
3048018c शरीरस्य भवेत्खेदः कस्तत्कर्म समाचरेत्
3048019a षष्टिवर्षसहस्राणि मम जातस्य रावण
3048019c पितृपैतामहं राज्यं यथावदनुतिष्ठतः
3048020a वृद्धोऽहं त्वं युवा धन्वी सरथः कवची शरी
3048020c तथाप्यादाय वैदेहीं कुशली न गमिष्यसि
3048021a न शक्तस्त्वं बलाद्धर्तुं वैदेहीं मम पश्यतः
3048021c हेतुभिर्न्यायसंयुक्तैर्ध्रुवां वेदश्रुतीमिव
3048022a युध्यस्व यदि शूरोऽसि मुहूर्तं तिष्ठ रावण
3048022c शयिष्यसे हतो भूमौ यथापूर्वं खरस्तथा
3048023a असकृत्संयुगे येन निहता दैत्यदानवाः
3048023c नचिराच्चीरवासास्त्वां रामो युधि वधिष्यति
3048024a किं नु शक्यं मया कर्तुं गतौ दूरं नृपात्मजौ
3048024c क्षिप्रं त्वं नश्यसे नीच तयोर्भीतो न संशयः
3048025a न हि मे जीवमानस्य नयिष्यसि शुभामिमाम्
3048025c सीतां कमलपत्राक्षीं रामस्य महषीं प्रियाम्
3048026a अवश्यं तु मया कार्यं प्रियं तस्य महात्मनः
3048026c जीवितेनापि रामस्य तथा दशरथस्य च
3048027a तिष्ठ तिष्ठ दशग्रीव मुहूर्तं पश्य रावण
3048027c युद्धातिथ्यं प्रदास्यामि यथाप्राणं निशाचर
3048027e वृन्तादिव फलं त्वां तु पातयेयं रथोत्तमात्
3049001a इत्युक्तस्य यथान्यायं रावणस्य जटायुषा
3049001c क्रुद्धस्याग्निनिभाः सर्वा रेजुर्विंशतिदृष्टयः
3049002a संरक्तनयनः कोपात्तप्तकाञ्चनकुण्डलः
3049002c राक्षसेन्द्रोऽभिदुद्राव पतगेन्द्रममर्षणः
3049003a स संप्रहारस्तुमुलस्तयोस्तस्मिन्महावने
3049003c बभूव वातोद्धतयोर्मेघयोर्गगने यथा
3049004a तद्बभूवाद्भुतं युद्धं गृध्रराक्षसयोस्तदा
3049004c सपक्षयोर्माल्यवतोर्महापर्वतयोरिव
3049005a ततो नालीकनाराचैस्तीक्ष्णाग्रैश्च विकर्णिभिः
3049005c अभ्यवर्षन्महाघोरैर्गृध्रराजं महाबलः
3049006a स तानि शरजालानि गृध्रः पत्ररथेश्वरः
3049006c जटायुः प्रतिजग्राह रावणास्त्राणि संयुगे
3049007a तस्य तीक्ष्णनखाभ्यां तु चरणाभ्यां महाबलः
3049007c चकार बहुधा गात्रे व्रणान्पतगसत्तमः
3049008a अथ क्रोधाद्दशग्रीवो जग्राह दशमार्गणान्
3049008c मृत्युदण्डनिभान्घोराञ्शत्रुमर्दनकाङ्क्षया
3049009a स तैर्बाणैर्महावीर्यः पूर्णमुक्तैरजिह्मगैः
3049009c बिभेद निशितैस्तीक्ष्णैर्गृध्रं घोरैः शिलीमुखैः
3049010a स राक्षसरथे पश्यञ्जानकीं बाष्पलोचनाम्
3049010c अचिन्तयित्वा बाणांस्तान्राक्षसं समभिद्रवत्
3049011a ततोऽस्य सशरं चापं मुक्तामणिविभूषितम्
3049011c चरणाभ्यां महातेजा बभञ्ज पतगेश्वरः
3049012a तच्चाग्निसदृशं दीप्तं रावणस्य शरावरम्
3049012c पक्षाभ्यां च महातेजा व्यधुनोत्पतगेश्वरः
3049013a काञ्चनोरश्छदान्दिव्यान्पिशाचवदनान्खरान्
3049013c तांश्चास्य जवसंपन्नाञ्जघान समरे बली
3049014a वरं त्रिवेणुसंपन्नं कामगं पावकार्चिषम्
3049014c मणिहेमविचित्राङ्गं बभञ्ज च महारथम्
3049014e पूर्णचन्द्रप्रतीकाशं छत्रं च व्यजनैः सह
3049015a स भग्नधन्वा विरथो हताश्वो हतसारथिः
3049015c अङ्केनादाय वैदेहीं पपात भुवि रावणः
3049016a दृष्ट्वा निपतितं भूमौ रावणं भग्नवाहनम्
3049016c साधु साध्विति भूतानि गृध्रराजमपूजयन्
3049017a परिश्रान्तं तु तं दृष्ट्वा जरया पक्षियूथपम्
3049017c उत्पपात पुनर्हृष्टो मैथिलीं गृह्य रावणः
3049018a तं प्रहृष्टं निधायाङ्के गच्छन्तं जनकात्मजाम्
3049018c गृध्रराजः समुत्पत्य जटायुरिदमब्रवीत्
3049019a वज्रसंस्पर्शबाणस्य भार्यां रामस्य रावण
3049019c अल्पबुद्धे हरस्येनां वधाय खलु रक्षसाम्
3049020a समित्रबन्धुः सामात्यः सबलः सपरिच्छदः
3049020c विषपानं पिबस्येतत्पिपासित इवोदकम्
3049021a अनुबन्धमजानन्तः कर्मणामविचक्षणाः
3049021c शीघ्रमेव विनश्यन्ति यथा त्वं विनशिष्यसि
3049022a बद्धस्त्वं कालपाशेन क्व गतस्तस्य मोक्ष्यसे
3049022c वधाय बडिशं गृह्य सामिषं जलजो यथा
3049023a न हि जातु दुराधर्षौ काकुत्स्थौ तव रावण
3049023c धर्षणं चाश्रमस्यास्य क्षमिष्येते तु राघवौ
3049024a यथा त्वया कृतं कर्म भीरुणा लोकगर्हितम्
3049024c तस्कराचरितो मार्गो नैष वीरनिषेवितः
3049025a युध्यस्व यदि शूरोऽसि मुहूर्तं तिष्ठ रावण
3049025c शयिष्यसे हतो भूमौ यथा भ्राता खरस्तथा
3049026a परेतकाले पुरुषो यत्कर्म प्रतिपद्यते
3049026c विनाशायात्मनोऽधर्म्यं प्रतिपन्नोऽसि कर्म तत्
3049027a पापानुबन्धो वै यस्य कर्मणः को नु तत्पुमान्
3049027c कुर्वीत लोकाधिपतिः स्वयम्भूर्भगवानपि
3049028a एवमुक्त्वा शुभं वाक्यं जटायुस्तस्य रक्षसः
3049028c निपपात भृशं पृष्ठे दशग्रीवस्य वीर्यवान्
3049029a तं गृहीत्वा नखैस्तीक्ष्णैर्विरराद समन्ततः
3049029c अधिरूढो गजारोहि यथा स्याद्दुष्टवारणम्
3049030a विरराद नखैरस्य तुण्डं पृष्ठे समर्पयन्
3049030c केशांश्चोत्पाटयामास नखपक्षमुखायुधः
3049031a स तथा गृध्रराजेन क्लिश्यमानो मुहुर्मुहुः
3049031c अमर्षस्फुरितौष्ठः सन्प्राकम्पत स राक्षसः
3049032a संपरिष्वज्य वैदेहीं वामेनाङ्केन रावणः
3049032c तलेनाभिजघानार्तो जटायुं क्रोधमूर्छितः
3049033a जटायुस्तमतिक्रम्य तुण्डेनास्य खराधिपः
3049033c वामबाहून्दश तदा व्यपाहरदरिंदमः
3049034a ततः क्रुद्धो दशक्रीवः सीतामुत्सृज्य वीर्यवान्
3049034c मुष्टिभ्यां चरणाभ्यां च गृध्रराजमपोथयत्
3049035a ततो मुहूर्तं संग्रामो बभूवातुलवीर्ययोः
3049035c राक्षसानां च मुख्यस्य पक्षिणां प्रवरस्य च
3049036a तस्य व्यायच्छमानस्य रामस्यार्थेऽथ रावणः
3049036c पक्षौ पादौ च पार्श्वौ च खड्गमुद्धृत्य सोऽच्छिनत्
3049037a स छिन्नपक्षः सहसा रक्षसा रौद्रकर्मणा
3049037c निपपात हतो गृध्रो धरण्यामल्पजीवितः
3049038a तं दृष्ट्वा पतितं भूमौ क्षतजार्द्रं जटायुषम्
3049038c अभ्यधावत वैदेही स्वबन्धुमिव दुःखिता
3049039a तं नीलजीमूतनिकाशकल्पं; सुपाण्डुरोरस्कमुदारवीर्यम्
3049039c ददर्श लङ्काधिपतिः पृथिव्यां; जटायुषं शान्तमिवाग्निदावम्
3049040a ततस्तु तं पत्ररथं महीतले; निपातितं रावणवेगमर्दितम्
3049040c पुनः परिष्वज्य शशिप्रभानना; रुरोद सीता जनकात्मजा तदा
3050001a तमल्पजीवितं भूमौ स्फुरन्तं राक्षसाधिपः
3050001c ददर्श गृध्रं पतितं समीपे राघवाश्रमात्
3050002a सा तु ताराधिपमुखी रावणेन समीक्ष्य तम्
3050002c गृध्रराजं विनिहतं विललाप सुदुःखिता
3050003a निमित्तं लक्षणज्ञानं शकुनिस्वरदर्शनम्
3050003c अवश्यं सुखदुःखेषु नराणां प्रतिदृश्यते
3050004a न नूनं राम जानासि महद्व्यसनमात्मजः
3050004c धावन्ति नूनं काकुत्स्थ मदर्थं मृगपक्षिणः
3050005a त्राहि मामद्य काकुत्स्थ लक्ष्मणेति वराङ्गना
3050005c सुसंत्रस्ता समाक्रन्दच्छृण्वतां तु यथान्तिके
3050006a तां क्लिष्टमाल्याभरणां विलपन्तीमनाथवत्
3050006c अभ्यधावत वैदेहीं रावणो राक्षसाधिपः
3050007a तां लतामिव वेष्टन्तीमालिङ्गन्तीं महाद्रुमान्
3050007c मुञ्च मुञ्चेति बहुशः प्रवदन्राक्षसाधिपः
3050008a क्रोशन्तीं राम रामेति रामेण रहितां वने
3050008c जीवितान्ताय केशेषु जग्राहान्तकसंनिभः
3050009a प्रधर्षितायां वैदेह्यां बभूव सचराचरम्
3050009c जगत्सर्वममर्यादं तमसान्धेन संवृतम्
3050010a दृष्ट्वा सीतां परामृष्टां दीनां दिव्येन चक्षुषा
3050010c कृतं कार्यमिति श्रीमान्व्याजहार पितामहः
3050011a प्रहृष्टा व्यथिताश्चासन्सर्वे ते परमर्षयः
3050011c दृष्ट्वा सीतां परामृष्टां दण्डकारण्यवासिनः
3050012a स तु तां राम रामेति रुदन्तीं लक्ष्मणेति च
3050012c जगामाकाशमादाय रावणो राक्षसाधिपः
3050013a तप्ताभरणसर्वाङ्गी पीतकौशेयवासनी
3050013c रराज राजपुत्री तु विद्युत्सौदामनी यथा
3050014a उद्धूतेन च वस्त्रेण तस्याः पीतेन रावणः
3050014c अधिकं परिबभ्राज गिरिर्दीप इवाग्निना
3050015a तस्याः परमकल्याण्यास्ताम्राणि सुरभीणि च
3050015c पद्मपत्राणि वैदेह्या अभ्यकीर्यन्त रावणम्
3050016a तस्याः कौशेयमुद्धूतमाकाशे कनकप्रभम्
3050016c बभौ चादित्यरागेण ताम्रमभ्रमिवातपे
3050017a तस्यास्तद्विमलं वक्त्रमाकाशे रावणाङ्कगम्
3050017c न रराज विना रामं विनालमिव पङ्कजम्
3050018a बभूव जलदं नीलं भित्त्वा चन्द्र इवोदितः
3050018c सुललाटं सुकेशान्तं पद्मगर्भाभमव्रणम्
3050018e शुक्लैः सुविमलैर्दन्तैः प्रभावद्भिरलंकृतम्
3050019a रुदितं व्यपमृष्टास्त्रं चन्द्रवत्प्रियदर्शनम्
3050019c सुनासं चारुताम्रौष्ठमाकाषे हाटकप्रभम्
3050020a राक्षसेन्द्रसमाधूतं तस्यास्तद्वचनं शुभम्
3050020c शुशुभे न विना रामं दिवा चन्द्र इवोदितः
3050021a सा हेमवर्णा नीलाङ्गं मैथिली राक्षसाधिपम्
3050021c शुशुभे काञ्चनी काञ्ची नीलं मणिमिवाश्रिता
3050022a सा पद्मगौरी हेमाभा रावणं जनकात्मजा
3050022c विद्युद्घनमिवाविश्य शुशुभे तप्तभूषणा
3050023a तस्या भूषणघोषेण वैदेह्या राक्षसाधिपः
3050023c बभूव विमलो नीलः सघोष इव तोयदः
3050024a उत्तमाङ्गच्युता तस्याः पुष्पवृष्टिः समन्ततः
3050024c सीताया ह्रियमाणायाः पपात धरणीतले
3050025a सा तु रावणवेगेन पुष्पवृष्टिः समन्ततः
3050025c समाधूता दशग्रीवं पुनरेवाभ्यवर्तत
3050026a अभ्यवर्तत पुष्पाणां धारा वैश्रवणानुजम्
3050026c नक्षत्रमालाविमला मेरुं नगमिवोत्तमम्
3050027a चरणान्नूपुरं भ्रष्टं वैदेह्या रत्नभूषितम्
3050027c विद्युन्मण्डलसंकाशं पपात मधुरस्वनम्
3050028a तरुप्रवालरक्ता सा नीलाङ्गं राक्षसेश्वरम्
3050028c प्राशोभयत वैदेही गजं कष्येव काञ्चनी
3050029a तां महोल्कामिवाकाशे दीप्यमानां स्वतेजसा
3050029c जहाराकाशमाविश्य सीतां वैश्रवणानुजः
3050030a तस्यास्तान्यग्निवर्णानि भूषणानि महीतले
3050030c सघोषाण्यवकीर्यन्त क्षीणास्तारा इवाम्बरात्
3050031a तस्याः स्तनान्तराद्भ्रष्टो हारस्ताराधिपद्युतिः
3050031c वैदेह्या निपतन्भाति गङ्गेव गगनाच्च्युता
3050032a उत्पात वाताभिहता नानाद्विज गणायुताः
3050032c मा भैरिति विधूताग्रा व्याजह्रुरिव पादपाः
3050033a नलिन्यो ध्वस्तकमलास्त्रस्तमीनजले चराः
3050033c सखीमिव गतोत्साहां शोचन्तीव स्म मैथिलीम्
3050034a समन्तादभिसंपत्य सिंहव्याघ्रमृगद्विजाः
3050034c अन्वधावंस्तदा रोषात्सीताच्छायानुगामिनः
3050035a जलप्रपातास्रमुखाः शृङ्गैरुच्छ्रितबाहवः
3050035c सीतायां ह्रियमाणायां विक्रोशन्तीव पर्वताः
3050036a ह्रियमाणां तु वैदेहीं दृष्ट्वा दीनो दिवाकरः
3050036c प्रविध्वस्तप्रभः श्रीमानासीत्पाण्डुरमण्डलः
3050037a नास्ति धर्मः कुतः सत्यं नार्जवं नानृशंसता
3050037c यत्र रामस्य वैदेहीं भार्यां हरति रावणः
3050038a इति सर्वाणि भूतानि गणशः पर्यदेवयन्
3050038c वित्रस्तका दीनमुखा रुरुदुर्मृगपोतकाः
3050039a उद्वीक्ष्योद्वीक्ष्य नयनैरास्रपाताविलेक्षणाः
3050039c सुप्रवेपितगात्राश्च बभूवुर्वनदेवताः
3050040a विक्रोशन्तीं दृढं सीतां दृष्ट्वा दुःखं तथा गताम्
3050040c तां तु लक्ष्मण रामेति क्रोशन्तीं मधुरस्वराम्
3050041a अवेक्षमाणां बहुषो वैदेहीं धरणीतलम्
3050041c स तामाकुलकेशान्तां विप्रमृष्टविशेषकाम्
3050041e जहारात्मविनाशाय दशग्रीवो मनस्विनाम्
3050042a ततस्तु सा चारुदती शुचिस्मिता; विनाकृता बन्धुजनेन मैथिली
3050042c अपश्यती राघवलक्ष्मणावुभौ; विवर्णवक्त्रा भयभारपीडिता
3051001a खमुत्पतन्तं तं दृष्ट्वा मैथिली जनकात्मजा
3051001c दुःखिता परमोद्विग्ना भये महति वर्तिनी
3051002a रोषरोदनताम्राक्षी भीमाक्षं राक्षसाधिपम्
3051002c रुदती करुणं सीता ह्रियमाणेदमब्रवीत्
3051003a न व्यपत्रपसे नीच कर्मणानेन रावण
3051003c ज्ञात्वा विरहितां यो मां चोरयित्वा पलायसे
3051004a त्वयैव नूनं दुष्टात्मन्भीरुणा हर्तुमिच्छता
3051004c ममापवाहितो भर्ता मृगरूपेण मायया
3051004e यो हि मामुद्यतस्त्रातुं सोऽप्ययं विनिपातितः
3051005a परमं खलु ते वीर्यं दृश्यते राक्षसाधम
3051005c विश्राव्य नामधेयं हि युद्धे नास्ति जिता त्वया
3051006a ईदृशं गर्हितं कर्म कथं कृत्वा न लज्जसे
3051006c स्त्रियाश्च हरणं नीच रहिते च परस्य च
3051007a कथयिष्यन्ति लोकेषु पुरुषाः कर्म कुत्सितम्
3051007c सुनृशंसमधर्मिष्ठं तव शौण्डीर्यमानिनः
3051008a धिक्ते शौर्यं च सत्त्वं च यत्त्वया कथितं तदा
3051008c कुलाक्रोशकरं लोके धिक्ते चारित्रमीदृशम्
3051009a किं शक्यं कर्तुमेवं हि यज्जवेनैव धावसि
3051009c मुहूर्तमपि तिष्ठस्व न जीवन्प्रतियास्यसि
3051010a न हि चक्षुःपथं प्राप्य तयोः पार्थिवपुत्रयोः
3051010c ससैन्योऽपि समर्तःस्त्वं मुहूर्तमपि जीवितुम्
3051011a न त्वं तयोः शरस्पर्शं सोढुं शक्तः कथंचन
3051011c वने प्रज्वलितस्येव स्पर्शमग्नेर्विहंगमः
3051012a साधु कृत्वात्मनः पथ्यं साधु मां मुञ्च रावण
3051012c मत्प्रधर्षणरुष्टो हि भ्रात्रा सह पतिर्मम
3051012e विधास्यति विनाशाय त्वं मां यदि न मुञ्चसि
3051013a येन त्वं व्यवसायेन बलान्मां हर्तुमिच्छसि
3051013c व्यवसायः स ते नीच भविष्यति निरर्थकः
3051014a न ह्यहं तमपश्यन्ती भर्तारं विबुधोपमम्
3051014c उत्सहे शत्रुवशगा प्राणान्धारयितुं चिरम्
3051015a न नूनं चात्मनः श्रेयः पथ्यं वा समवेक्षसे
3051015c मृत्युकाले यथा मर्त्यो विपरीतानि सेवते
3051016a मुमूर्षूणां हि सर्वेषां यत्पथ्यं तन्न रोचते
3051016c पश्यामीव हि कण्ठे त्वां कालपाशावपाशितम्
3051017a यथा चास्मिन्भयस्थाने न बिभेषे दशानन
3051017c व्यक्तं हिरण्मयान्हि त्वं संपश्यसि महीरुहान्
3051018a नदीं वैरतणीं घोरां रुधिरौघनिवाहिनीम्
3051018c खड्गपत्रवनं चैव भीमं पश्यसि रावण
3051019a तप्तकाञ्चनपुष्पां च वैदूर्यप्रवरच्छदाम्
3051019c द्रक्ष्यसे शाल्मलीं तीक्ष्णामायसैः कण्टकैश्चिताम्
3051020a न हि त्वमीदृशं कृत्वा तस्यालीकं महात्मनः
3051020c धारितुं शक्ष्यसि चिरं विषं पीत्वेव निर्घृणः
3051021a बद्धस्त्वं कालपाशेन दुर्निवारेण रावण
3051021c क्व गतो लप्स्यसे शर्म भर्तुर्मम महात्मनः
3051022a निमेषान्तरमात्रेण विना भ्रातरमाहवे
3051022c राक्षसा निहता येन सहस्राणि चतुर्दश
3051023a स कथं राघवो वीरः सर्वास्त्रकुशलो बली
3051023c न त्वां हन्याच्छरैस्तीक्ष्णैरिष्टभार्यापहारिणम्
3051024a एतच्चान्यच्च परुषं वैदेही रावणाङ्कगा
3051024c भयशोकसमाविष्टा करुणं विललाप ह
3051025a तथा भृशार्तां बहु चैव भाषिणीं; विललाप पूर्वं करुणं च भामिनीम्
3051025c जहार पापस्तरुणीं विवेष्टतीं; नृपात्मजामागतगात्रवेपथुम्
3052001a ह्रियमाणा तु वैदेही कंचिन्नाथमपश्यती
3052001c ददर्श गिरिशृङ्गस्थान्पञ्चवानरपुंगवान्
3052002a तेषां मध्ये विशालाक्षी कौशेयं कनकप्रभम्
3052002c उत्तरीयं वरारोहा शुभान्याभरणानि च
3052002e मुमोच यदि रामाय शंसेयुरिति मैथिली
3052003a वस्त्रमुत्सृज्य तन्मध्ये विनिक्षिप्तं सभूषणम्
3052003c संभ्रमात्तु दशग्रीवस्तत्कर्म न च बुद्धिवान्
3052004a पिङ्गाक्षास्तां विशालाक्षीं नेत्रैरनिमिषैरिव
3052004c विक्रोशन्तीं तदा सीतां ददृशुर्वानरर्षभाः
3052005a स च पम्पामतिक्रम्य लङ्कामभिमुखः पुरीम्
3052005c जगाम रुदतीं गृह्य मैथिलीं राक्षसेश्वरः
3052006a तां जहार सुसंहृष्टो रावणो मृत्युमात्मनः
3052006c उत्सङ्गेनैव भुजगीं तीक्ष्णदंष्ट्रां महाविषाम्
3052007a वनानि सरितः शैलान्सरांसि च विहायसा
3052007c स क्षिप्रं समतीयाय शरश्चापादिव च्युतः
3052008a तिमिनक्रनिकेतं तु वरुणालयमक्षयम्
3052008c सरितां शरणं गत्वा समतीयाय सागरम्
3052009a संभ्रमात्परिवृत्तोर्मी रुद्धमीनमहोरगः
3052009c वैदेह्यां ह्रियमाणायां बभूव वरुणालयः
3052010a अन्तरिक्षगता वाचः ससृजुश्चारणास्तदा
3052010c एतदन्तो दशग्रीव इति सिद्धास्तदाब्रुवन्
3052011a स तु सीतां विवेष्टन्तीमङ्केनादाय रावणः
3052011c प्रविवेश पुरीं लङ्कां रूपिणीं मृत्युमात्मनः
3052012a सोऽभिगम्य पुरीं लङ्कां सुविभक्तमहापथाम्
3052012c संरूढकक्ष्या बहुलं स्वमन्तःपुरमाविशत्
3052013a तत्र तामसितापाङ्गीं शोकमोहपरायणाम्
3052013c निदधे रावणः सीतां मयो मायामिवासुरीम्
3052014a अब्रवीच्च दशग्रीवः पिशाचीर्घोरदर्शनाः
3052014c यथा नैनां पुमान्स्त्री वा सीतां पश्यत्यसंमतः
3052015a मुक्तामणिसुवर्णानि वस्त्राण्याभरणानि च
3052015c यद्यदिच्छेत्तदेवास्या देयं मच्छन्दतो यथा
3052016a या च वक्ष्यति वैदेहीं वचनं किंचिदप्रियम्
3052016c अज्ञानाद्यदि वा ज्ञानान्न तस्या जीवितं प्रियम्
3052017a तथोक्त्वा राक्षसीस्तास्तु राक्षसेन्द्रः प्रतापवान्
3052017c निष्क्रम्यान्तःपुरात्तस्मात्किं कृत्यमिति चिन्तयन्
3052017e ददर्शाष्टौ महावीर्यान्राक्षसान्पिशिताशनान्
3052018a स तान्दृष्ट्वा महावीर्यो वरदानेन मोहितः
3052018c उवाचैतानिदं वाक्यं प्रशस्य बलवीर्यतः
3052019a नानाप्रहरणाः क्षिप्रमितो गच्छत सत्वराः
3052019c जनस्थानं हतस्थानं भूतपूर्वं खरालयम्
3052020a तत्रोष्यतां जनस्थाने शून्ये निहतराक्षसे
3052020c पौरुषं बलमाश्रित्य त्रासमुत्सृज्य दूरतः
3052021a बलं हि सुमहद्यन्मे जनस्थाने निवेशितम्
3052021c सदूषणखरं युद्धे हतं तद्रामसायकैः
3052022a ततः क्रोधो ममापूर्वो धैर्यस्योपरि वर्धते
3052022c वैरं च सुमहज्जातं रामं प्रति सुदारुणम्
3052023a निर्यातयितुमिच्छामि तच्च वैरमहं रिपोः
3052023c न हि लप्स्याम्यहं निद्रामहत्वा संयुगे रिपुम्
3052024a तं त्विदानीमहं हत्वा खरदूषणघातिनम्
3052024c रामं शर्मोपलप्स्यामि धनं लब्ध्वेव निर्धनः
3052025a जनस्थाने वसद्भिस्तु भवद्भी राममाश्रिता
3052025c प्रवृत्तिरुपनेतव्या किं करोतीति तत्त्वतः
3052026a अप्रमादाच्च गन्तव्यं सर्वैरेव निशाचरैः
3052026c कर्तव्यश्च सदा यत्नो राघवस्य वधं प्रति
3052027a युष्माकं हि बलज्ञोऽहं बहुशो रणमूर्धनि
3052027c अतश्चास्मिञ्जनस्थाने मया यूयं नियोजिताः
3052028a ततः प्रियं वाक्यमुपेत्य राक्षसा; महार्थमष्टावभिवाद्य रावणम्
3052028c विहाय लङ्कां सहिताः प्रतस्थिरे; यतो जनस्थानमलक्ष्यदर्शनाः
3052029a ततस्तु सीतामुपलभ्य रावणः; सुसंप्रहृष्टः परिगृह्य मैथिलीम्
3052029c प्रसज्य रामेण च वैरमुत्तमं; बभूव मोहान्मुदितः स राक्षसः
3053001a संदिश्य राक्षसान्घोरान्रावणोऽष्टौ महाबलान्
3053001c आत्मानं बुद्धिवैक्लव्यात्कृतकृत्यममन्यत
3053002a स चिन्तयानो वैदेहीं कामबाणसमर्पितः
3053002c प्रविवेश गृहं रम्यं सीतां द्रष्टुमभित्वरन्
3053003a स प्रविश्य तु तद्वेश्म रावणो राक्षसाधिपः
3053003c अपश्यद्राक्षसीमध्ये सीतां शोकपरायणम्
3053004a अश्रुपूर्णमुखीं दीनां शोकभारावपीडिताम्
3053004c वायुवेगैरिवाक्रान्तां मज्जन्तीं नावमर्णवे
3053005a मृगयूथपरिभ्रष्टां मृगीं श्वभिरिवावृताम्
3053005c अधोमुखमुखीं दीनामभ्येत्य च निशाचरः
3053006a तां तु शोकवशां दीनामवशां राक्षसाधिपः
3053006c स बलाद्दर्शयामास गृहं देवगृहोपमम्
3053007a हर्म्यप्रासादसंबधं स्त्रीसहस्रनिषेवितम्
3053007c नानापक्षिगणैर्जुष्टं नानारत्नसमन्वितम्
3053008a काञ्चनैस्तापनीयैश्च स्फाटिकै राजतैस्तथा
3053008c वज्रवैदूर्यचित्रैश्च स्तम्भैर्दृष्टिमनोहरैः
3053009a दिव्यदुन्दुभिनिर्ह्रादं तप्तकाञ्चनतोरणम्
3053009c सोपानं काञ्चनं चित्रमारुरोह तया सह
3053010a दान्तका राजताश्चैव गवाक्षाः प्रियदर्शनाः
3053010c हेमजालावृताश्चासंस्तत्र प्रासादपङ्क्तयः
3053011a सुधामणिविचित्राणि भूमिभागानि सर्वशः
3053011c दशग्रीवः स्वभवने प्रादर्शयत मैथिलीम्
3053012a दीर्घिकाः पुष्करिण्यश्च नानापुष्पसमावृताः
3053012c रावणो दर्शयामास सीतां शोकपरायणाम्
3053013a दर्शयित्वा तु वैदेहीं कृत्स्नं तद्भवनोत्तमम्
3053013c उवाच वाक्यं पापात्मा रावणो जनकात्मजाम्
3053014a दशराक्षसकोट्यश्च द्वाविंशतिरथापराः
3053014c वर्जयित्वा जरा वृद्धान्बालांश्च रजनीचरान्
3053015a तेषां प्रभुरहं सीते सर्वेषां भीमकर्मणाम्
3053015c सहस्रमेकमेकस्य मम कार्यपुरःसरम्
3053016a यदिदं राज्यतन्त्रं मे त्वयि सर्वं प्रतिष्ठितम्
3053016c जीवितं च विशालाक्षि त्वं मे प्राणैर्गरीयसी
3053017a बहूनां स्त्रीसहस्राणां मम योऽसौ परिग्रहः
3053017c तासां त्वमीश्वरी सीते मम भार्या भव प्रिये
3053018a साधु किं तेऽन्यया बुद्ध्या रोचयस्व वचो मम
3053018c भजस्व माभितप्तस्य प्रसादं कर्तुमर्हसि
3053019a परिक्षिप्ता समुद्रेण लङ्केयं शतयोजना
3053019c नेयं धर्षयितुं शक्या सेन्द्रैरपि सुरासुरैः
3053020a न देवेषु न यक्षेषु न गन्धर्वेषु नर्षिषु
3053020c अहं पश्यामि लोकेषु यो मे वीर्यसमो भवेत्
3053021a राज्यभ्रष्टेन दीनेन तापसेन गतायुषा
3053021c किं करिष्यसि रामेण मानुषेणाल्पतेजसा
3053022a भजस्व सीते मामेव भर्ताहं सदृशस्तव
3053022c यौवनं ह्यध्रुवं भीरु रमस्वेह मया सह
3053023a दर्शने मा कृथा बुद्धिं राघवस्य वरानने
3053023c कास्य शक्तिरिहागन्तुमपि सीते मनोरथैः
3053024a न शक्यो वायुराकाशे पाशैर्बद्धं महाजवः
3053024c दीप्यमानस्य वाप्यग्नेर्ग्रहीतुं विमलां शिखाम्
3053025a त्रयाणामपि लोकानां न तं पश्यामि शोभने
3053025c विक्रमेण नयेद्यस्त्वां मद्बाहुपरिपालिताम्
3053026a लङ्कायां सुमहद्राज्यमिदं त्वमनुपालय
3053026c अभिषेकोदकक्लिन्ना तुष्टा च रमयस्व माम्
3053027a दुष्कृतं यत्पुरा कर्म वनवासेन तद्गतम्
3053027c यश्च ते सुकृतो धर्मस्तस्येह फलमाप्नुहि
3053028a इह सर्वाणि माल्यानि दिव्यगन्धानि मैथिलि
3053028c भूषणानि च मुख्यानि तानि सेव मया सह
3053029a पुष्पकं नाम सुश्रोणि भ्रातुर्वैश्रवणस्य मे
3053029c विमानं रमणीयं च तद्विमानं मनोजवम्
3053030a तत्र सीते मया सार्धं विहरस्व यथासुखम्
3053030c वदनं पद्मसंकाशं विमलं चारुदर्शनम्
3053031a शोकार्तं तु वरारोहे न भ्राजति वरानने
3053031c अलं व्रीडेन वैदेहि धर्मलोप कृतेन ते
3053032a आर्षोऽयं दैवनिष्यन्दो यस्त्वामभिगमिष्यति
3053032c एतौ पादौ मया स्निग्धौ शिरोभिः परिपीडितौ
3053033a प्रसादं कुरु मे क्षिप्रं वश्यो दासोऽहमस्मि ते
3053033c नेमाः शून्या मया वाचः शुष्यमाणेन भाषिताः
3053034a न चापि रावणः कांचिन्मूर्ध्ना स्त्रीं प्रणमेत ह
3053034c एवमुक्त्वा दशग्रीवो मैथिलीं जनकात्मजाम्
3053035a कृतान्तवशमापन्नो ममेयमिति मन्यते
3054001a सा तथोक्ता तु वैदेही निर्भया शोककर्षिता
3054001c तृणमन्तरतः कृत्वा रावणं प्रत्यभाषत
3054002a राजा दशरथो नाम धर्मसेतुरिवाचलः
3054002c सत्यसन्धः परिज्ञातो यस्य पुत्रः स राघवः
3054003a रामो नाम स धर्मात्मा त्रिषु लोकेषु विश्रुतः
3054003c दीर्घबाहुर्विशालाक्षो दैवतं स पतिर्मम
3054004a इक्ष्वाकूणां कुले जातः सिंहस्कन्धो महाद्युतिः
3054004c लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा यस्ते प्राणां हरिष्यति
3054005a प्रत्यक्षं यद्यहं तस्य त्वया स्यां धर्षिता बलात्
3054005c शयिता त्वं हतः संख्ये जनस्थाने यथा खरः
3054006a य एते राक्षसाः प्रोक्ता घोररूपा महाबलाः
3054006c राघवे निर्विषाः सर्वे सुपर्णे पन्नगा यथा
3054007a तस्य ज्याविप्रमुक्तास्ते शराः काञ्चनभूषणाः
3054007c शरीरं विधमिष्यन्ति गङ्गाकूलमिवोर्मयः
3054008a असुरैर्वा सुरैर्वा त्वं यद्यवधोऽसि रावण
3054008c उत्पाद्य सुमहद्वैरं जीवंस्तस्य न मोक्ष्यसे
3054009a स ते जीवितशेषस्य राघवोऽन्तकरो बली
3054009c पशोर्यूपगतस्येव जीवितं तव दुर्लभम्
3054010a यदि पश्येत्स रामस्त्वां रोषदीप्तेन चक्षुषा
3054010c रक्षस्त्वमद्य निर्दग्धो गच्छेः सद्यः पराभवम्
3054011a यश्चन्द्रं नभसो भूमौ पातयेन्नाशयेत वा
3054011c सागरं शोषयेद्वापि स सीतां मोचयेदिह
3054012a गतायुस्त्वं गतश्रीको गतसत्त्वो गतेन्द्रियः
3054012c लङ्का वैधव्यसंयुक्ता त्वत्कृतेन भविष्यति
3054013a न ते पापमिदं कर्म सुखोदर्कं भविष्यति
3054013c याहं नीता विना भावं पतिपार्श्वात्त्वया वनात्
3054014a स हि दैवतसंयुक्तो मम भर्ता महाद्युतिः
3054014c निर्भयो वीर्यमाश्रित्य शून्ये वसति दण्डके
3054015a स ते दर्पं बलं वीर्यमुत्सेकं च तथाविधम्
3054015c अपनेष्यति गात्रेभ्यः शरवर्षेण संयुगे
3054016a यदा विनाशो भूतानां दृश्यते कालचोदितः
3054016c तदा कार्ये प्रमाद्यन्ति नराः कालवशं गताः
3054017a मां प्रधृष्य स ते कालः प्राप्तोऽयं रक्षसाधम
3054017c आत्मनो राक्षसानां च वधायान्तःपुरस्य च
3054018a न शक्या यज्ञमध्यस्था वेदिः स्रुग्भाण्ड मण्डिता
3054018c द्विजातिमन्त्रसंपूता चण्डालेनावमर्दितुम्
3054019a इदं शरीरं निःसंज्ञं बन्ध वा घातयस्व वा
3054019c नेदं शरीरं रक्ष्यं मे जीवितं वापि राक्षस
3054019e न हि शक्ष्याम्युपक्रोशं पृथिव्यां दातुमात्मनः
3054020a एवमुक्त्वा तु वैदेही क्रोद्धात्सुपरुषं वचः
3054020c रावणं मैथिली तत्र पुनर्नोवाच किंचन
3054021a सीताया वचनं श्रुत्वा परुषं रोमहर्षणम्
3054021c प्रत्युवाच ततः सीतां भयसंदर्शनं वचः
3054022a शृणु मैथिलि मद्वाक्यं मासान्द्वादश भामिनि
3054022c कालेनानेन नाभ्येषि यदि मां चारुहासिनि
3054022e ततस्त्वां प्रातराशार्थं सूदाश्छेत्स्यन्ति लेशशः
3054023a इत्युक्त्वा परुषं वाक्यं रावणः शत्रुरावणः
3054023c राक्षसीश्च ततः क्रुद्ध इदं वचनमब्रवीत्
3054024a शीघ्रमेवं हि राक्षस्यो विकृता घोरदर्शनाः
3054024c दर्पमस्या विनेष्यन्तु मांसशोणितभोजनाः
3054025a वचनादेव तास्तस्य विकृता घोरदर्शनाः
3054025c कृतप्राञ्जलयो भूत्वा मैथिलीं पर्यवारयन्
3054026a स ताः प्रोवाच राजा तु रावणो घोरदर्शनः
3054026c प्रचाल्य चरणोत्कर्षैर्दारयन्निव मेदिनीम्
3054027a अशोकवनिकामध्ये मैथिली नीयतामिति
3054027c तत्रेयं रक्ष्यतां गूढमुष्माभिः परिवारिता
3054028a तत्रैनां तर्जनैर्घोरैः पुनः सान्त्वैश्च मैथिलीम्
3054028c आनयध्वं वशं सर्वा वन्यां गजवधूमिव
3054029a इति प्रतिसमादिष्टा राक्षस्यो रावणेन ताः
3054029c अशोकवनिकां जग्मुर्मैथिलीं परिगृह्य ताम्
3054030a सर्वकामफलैर्वृक्षैर्नानापुष्पफलैर्वृताम्
3054030c सर्वकालमदैश्चापि द्विजैः समुपसेविताम्
3054031a सा तु शोकपरीताङ्गी मैथिली जनकात्मजा
3054031c राक्षसी वशमापन्ना व्याघ्रीणां हरिणी यथा
3054032a न विन्दते तत्र तु शर्म मैथिली; विरूपनेत्राभिरतीव तर्जिता
3054032c पतिं स्मरन्ती दयितं च देवरं; विचेतनाभूद्भयशोकपीडिता
3055001a राक्षसं मृगरूपेण चरन्तं कामरूपिणम्
3055001c निहत्य रामो मारीचं तूर्णं पथि न्यवर्तत
3055002a तस्य संत्वरमाणस्य द्रष्टुकामस्य मैथिलीम्
3055002c क्रूरस्वरोऽथ गोमायुर्विननादास्य पृष्ठतः
3055003a स तस्य स्वरमाज्ञाय दारुणं रोमहर्षणम्
3055003c चिन्तयामास गोमायोः स्वरेण परिशङ्कितः
3055004a अशुभं बत मन्येऽहं गोमायुर्वाश्यते यथा
3055004c स्वस्ति स्यादपि वैदेह्या राक्षसैर्भक्षणं विना
3055005a मारीचेन तु विज्ञाय स्वरमालक्ष्य मामकम्
3055005c विक्रुष्टं मृगरूपेण लक्ष्मणः शृणुयाद्यदि
3055006a स सौमित्रिः स्वरं श्रुत्वा तां च हित्वाथ मैथिलीम्
3055006c तयैव प्रहितः क्षिप्रं मत्सकाशमिहैष्यति
3055007a राक्षसैः सहितैर्नूनं सीताया ईप्सितो वधः
3055007c काञ्चनश्च मृगो भूत्वा व्यपनीयाश्रमात्तु माम्
3055008a दूरं नीत्वा तु मारीचो राक्षसोऽभूच्छराहतः
3055008c हा लक्ष्मण हतोऽस्मीति यद्वाक्यं व्यजहार ह
3055009a अपि स्वस्ति भवेद्द्वाभ्यां रहिताभ्यां मया वने
3055009c जनस्थाननिमित्तं हि कृतवैरोऽस्मि राक्षसैः
3055009e निमित्तानि च घोराणि दृश्यन्तेऽद्य बहूनि च
3055010a इत्येवं चिन्तयन्रामः श्रुत्वा गोमायुनिःस्वनम्
3055010c आत्मनश्चापनयनं मृगरूपेण रक्षसा
3055010e आजगाम जनस्थानं राघवः परिशङ्कितः
3055011a तं दीनमानसं दीनमासेदुर्मृगपक्षिणः
3055011c सव्यं कृत्वा महात्मानं घोरांश्च ससृजुः स्वरान्
3055012a तानि दृष्ट्वा निमित्तानि महाघोराणि राघवः
3055012c ततो लक्षणमायान्तं ददर्श विगतप्रभम्
3055013a ततोऽविदूरे रामेण समीयाय स लक्ष्मणः
3055013c विषण्णः स विषण्णेन दुःखितो दुःखभागिना
3055014a संजगर्हेऽथ तं भ्राता जेष्ठो लक्ष्मणमागतम्
3055014c विहाय सीतां विजने वने राक्षससेविते
3055015a गृहीत्वा च करं सव्यं लक्ष्मणं रघुनन्दनः
3055015c उवाच मधुरोदर्कमिदं परुषमार्तवत्
3055016a अहो लक्ष्मण गर्ह्यं ते कृतं यत्त्वं विहाय ताम्
3055016c सीतामिहागतः सौम्य कच्चित्स्वस्ति भवेदिति
3055017a न मेऽस्ति संशयो वीर सर्वथा जनकात्मजा
3055017c विनष्टा भक्षिता वाप राक्षसैर्वनचारिभिः
3055018a अशुभान्येव भूयिष्ठं यथा प्रादुर्भवन्ति मे
3055018c अपि लक्ष्मण सीतायाः सामग्र्यं प्राप्नुयावहे
3055019a इदं हि रक्षोमृगसंनिकाशं; प्रलोभ्य मां दूरमनुप्रयातम्
3055019c हतं कथंचिन्महता श्रमेण; स राक्षसोऽभून्म्रियमाण एव
3055020a मनश्च मे दीनमिहाप्रहृष्टं; चक्षुश्च सव्यं कुरुते विकारम्
3055020c असंशयं लक्ष्मण नास्ति सीता; हृता मृता वा पथि वर्तते वा
3056001a स दृष्ट्वा लक्ष्मणं दीनं शून्ये दशरथात्मजः
3056001c पर्यपृच्छत धर्मात्मा वैदेहीमागतं विना
3056002a प्रस्थितं दण्डकारण्यं या मामनुजगाम ह
3056002c क्व सा लक्ष्मण वैदेही यां हित्वा त्वमिहागतः
3056003a राज्यभ्रष्टस्य दीनस्य दण्डकान्परिधावतः
3056003c क्व सा दुःखसहाया मे वैदेही तनुमध्यमा
3056004a यां विना नोत्सहे वीर मुहूर्तमपि जीवितुम्
3056004c क्व सा प्राणसहाया मे सीता सुरसुतोपमा
3056005a पतित्वममराणां वा पृथिव्याश्चापि लक्ष्मण
3056005c विना तां तपनीयाभां नेच्छेयं जनकात्मजाम्
3056006a कच्चिज्जीवति वैदेही प्राणैः प्रियतरा मम
3056006c कच्चित्प्रव्राजनं सौम्य न मे मिथ्या भविष्यति
3056007a सीतानिमित्तं सौमित्रे मृते मयि गते त्वयि
3056007c कच्चित्सकामा सुखिता कैकेयी सा भविष्यति
3056008a सपुत्रराज्यां सिद्धार्थां मृतपुत्रा तपस्विनी
3056008c उपस्थास्यति कौसल्या कच्चिन्सौम्य न कैकयीम्
3056009a यदि जीवति वैदेही गमिष्याम्याश्रमं पुनः
3056009c सुवृत्ता यदि वृत्ता सा प्राणांस्त्यक्ष्यामि लक्ष्मण
3056010a यदि मामाश्रमगतं वैदेही नाभिभाषते
3056010c पुनः प्रहसिता सीता विनशिष्यामि लक्ष्मण
3056011a ब्रूहि लक्ष्मण वैदेही यदि जीवति वा न वा
3056011c त्वयि प्रमत्ते रक्षोभिर्भक्षिता वा तपस्विनी
3056012a सुकुमारी च बाला च नित्यं चादुःखदर्शिनी
3056012c मद्वियोगेन वैदेही व्यक्तं शोचति दुर्मनाः
3056013a सर्वथा रक्षसा तेन जिह्मेन सुदुरात्मना
3056013c वदता लक्ष्मणेत्युच्चैस्तवापि जनितं भयम्
3056014a श्रुतश्च शङ्के वैदेह्या स स्वरः सदृशो मम
3056014c त्रस्तया प्रेषितस्त्वं च द्रष्टुं मां शीघ्रमागतः
3056015a सर्वथा तु कृतं कष्टं सीतामुत्सृजता वने
3056015c प्रतिकर्तुं नृशंसानां रक्षसां दत्तमन्तरम्
3056016a दुःखिताः खरघातेन राक्षसाः पिशिताशनाः
3056016c तैः सीता निहता घोरैर्भविष्यति न संशयः
3056017a अहोऽस्मि व्यसने मग्नः सर्वथा रिपुनाशन
3056017c किं त्विदानीं करिष्यामि शङ्के प्राप्तव्यमीदृशम्
3056018a इति सीतां वरारोहां चिन्तयन्नेव राघवः
3056018c आजगाम जनस्थानं त्वरया सहलक्ष्मणः
3056019a विगर्हमाणोऽनुजमार्तरूपं; क्षुधा श्रमाच्चैव पिपासया च
3056019c विनिःश्वसञ्शुष्कमुखो विषण्णः; प्रतिश्रयं प्राप्य समीक्ष्य शून्यम्
3056020a स्वमाश्रमं संप्रविगाह्य वीरो; विहारदेशाननुसृत्य कांश्चित्
3056020c एतत्तदित्येव निवासभूमौ; प्रहृष्टरोमा व्यथितो बभूव
3057001a अथाश्रमादुपावृत्तमन्तरा रघुनन्दनः
3057001c परिपप्रच्छ सौमित्रिं रामो दुःखार्दितः पुनः
3057002a तमुवाच किमर्थं त्वमागतोऽपास्य मैथिलीम्
3057002c यदा सा तव विश्वासाद्वने विहरिता मया
3057003a दृष्ट्वैवाभ्यागतं त्वां मे मैथिलीं त्यज्य लक्ष्मण
3057003c शङ्कमानं महत्पापं यत्सत्यं व्यथितं मनः
3057004a स्फुरते नयनं सव्यं बाहुश्च हृदयं च मे
3057004c दृष्ट्वा लक्ष्मण दूरे त्वां सीताविरहितं पथि
3057005a एवमुक्तस्तु सौमित्रिर्लक्ष्मणः शुभलक्षणः
3057005c भूयो दुःखसमाविष्टो दुःखितं राममब्रवीत्
3057006a न स्वयं कामकारेण तां त्यक्त्वाहमिहागतः
3057006c प्रचोदितस्तयैवोग्रैस्त्वत्सकाशमिहागतः
3057007a आर्येणेव परिक्रुष्टं हा सीते लक्ष्मणेति च
3057007c परित्राहीति यद्वाक्यं मैथिल्यास्तच्छ्रुतिं गतम्
3057008a सा तमार्तस्वरं श्रुत्वा तव स्नेहेन मैथिली
3057008c गच्छ गच्छेति मामाह रुदन्ती भयविह्वला
3057009a प्रचोद्यमानेन मया गच्छेति बहुशस्तया
3057009c प्रत्युक्ता मैथिली वाक्यमिदं त्वत्प्रत्ययान्वितम्
3057010a न तत्पश्याम्यहं रक्षो यदस्य भयमावहेत्
3057010c निर्वृता भव नास्त्येतत्केनाप्येवमुदाहृतम्
3057011a विगर्हितं च नीचं च कथमार्योऽभिधास्यति
3057011c त्राहीति वचनं सीते यस्त्रायेत्त्रिदशानपि
3057012a किंनिमित्तं तु केनापि भ्रातुरालम्ब्य मे स्वरम्
3057012c विस्वरं व्याहृतं वाक्यं लक्ष्मण त्राहि मामिति
3057012e न भवत्या व्यथा कार्या कुनारीजनसेविता
3057013a अलं वैक्लव्यमालम्ब्य स्वस्था भव निरुत्सुका
3057013c न चास्ति त्रिषु लोकेषु पुमान्यो राघवं रणे
3057013e जातो वा जायमानो वा संयुगे यः पराजयेत्
3057014a एवमुक्ता तु वैदेही परिमोहितचेतना
3057014c उवाचाश्रूणि मुञ्चन्ती दारुणं मामिदं वचः
3057015a भावो मयि तवात्यर्थं पाप एव निवेशितः
3057015c विनष्टे भ्रातरि प्राप्ते न च त्वं मामवाप्स्यसि
3057016a संकेताद्भरतेन त्वं रामं समनुगच्छसि
3057016c क्रोशन्तं हि यथात्यर्थं नैनमभ्यवपद्यसे
3057017a रिपुः प्रच्छन्नचारी त्वं मदर्थमनुगच्छसि
3057017c राघवस्यान्तरप्रेप्सुस्तथैनं नाभिपद्यसे
3057018a एवमुक्तो हि वैदेह्या संरब्धो रक्तलोचनः
3057018c क्रोधात्प्रस्फुरमाणौष्ठ आश्रमादभिनिर्गतः
3057019a एवं ब्रुवाणं सौमित्रिं रामः संतापमोहितः
3057019c अब्रवीद्दुष्कृतं सौम्य तां विना यत्त्वमागतः
3057020a जानन्नपि समर्थं मां रक्षसां विनिवारणे
3057020c अनेन क्रोधवाक्येन मैथिल्या निःसृतो भवान्
3057021a न हि ते परितुष्यामि त्यक्त्वा यद्यासि मैथिलीम्
3057021c क्रुद्धायाः परुषं श्रुत्वा स्त्रिया यत्त्वमिहागतः
3057022a सर्वथा त्वपनीतं ते सीतया यत्प्रचोदितः
3057022c क्रोधस्य वशमागम्य नाकरोः शासनं मम
3057023a असौ हि राक्षसः शेते शरेणाभिहतो मया
3057023c मृगरूपेण येनाहमाश्रमादपवादितः
3057024a विकृष्य चापं परिधाय सायकं; सलील बाणेन च ताडितो मया
3057024c मार्गीं तनुं त्यज्य च विक्लवस्वरो; बभूव केयूरधरः स राक्षसः
3057025a शराहतेनैव तदार्तया गिरा; स्वरं ममालम्ब्य सुदूरसंश्रवम्
3057025c उदाहृतं तद्वचनं सुदारुणं; त्वमागतो येन विहाय मैथिलीम्
3058001a भृशमाव्रजमानस्य तस्याधोवामलोचनम्
3058001c प्रास्फुरच्चास्खलद्रामो वेपथुश्चास्य जायते
3058002a उपालक्ष्य निमित्तानि सोऽशुभानि मुहुर्मुहुः
3058002c अपि क्षेमं तु सीताया इति वै व्याजहार ह
3058003a त्वरमाणो जगामाथ सीतादर्शनलालसः
3058003c शून्यमावसथं दृष्ट्वा बभूवोद्विग्नमानसः
3058004a उद्भ्रमन्निव वेगेन विक्षिपन्रघुनन्दनः
3058004c तत्र तत्रोटजस्थानमभिवीक्ष्य समन्ततः
3058005a ददर्श पर्णशालां च रहितां सीतया तदा
3058005c श्रिया विरहितां ध्वस्तां हेमन्ते पद्मिनीमिव
3058006a रुदन्तमिव वृक्षैश्च म्लानपुष्पमृगद्विजम्
3058006c श्रिया विहीनं विध्वस्तं संत्यक्तवनदैवतम्
3058007a विप्रकीर्णाजिनकुशं विप्रविद्धबृसीकटम्
3058007c दृष्ट्वा शून्योटजस्थानं विललाप पुनः पुनः
3058008a हृता मृता वा नष्टा वा भक्षिता वा भविष्यति
3058008c निलीनाप्यथ वा भीरुरथ वा वनमाश्रिता
3058009a गता विचेतुं पुष्पाणि फलान्यपि च वा पुनः
3058009c अथ वा पद्मिनीं याता जलार्थं वा नदीं गता
3058010a यत्नान्मृगयमाणस्तु नाससाद वने प्रियाम्
3058010c शोकरक्तेक्षणः शोकादुन्मत्त इव लक्ष्यते
3058011a वृक्षाद्वृक्षं प्रधावन्स गिरींश्चापि नदीन्नदीम्
3058011c बभूव विलपन्रामः शोकपङ्कार्णवप्लुतः
3058012a अस्ति कच्चित्त्वया दृष्टा सा कदम्बप्रिया प्रिया
3058012c कदम्ब यदि जानीषे शंस सीतां शुभाननाम्
3058013a स्निग्धपल्लवसंकाशां पीतकौशेयवासिनीम्
3058013c शंसस्व यदि वा दृष्टा बिल्व बिल्वोपमस्तनी
3058014a अथ वार्जुन शंस त्वं प्रियां तामर्जुनप्रियाम्
3058014c जनकस्य सुता भीरुर्यदि जीवति वा न वा
3058015a ककुभः ककुभोरुं तां व्यक्तं जानाति मैथिलीम्
3058015c लतापल्लवपुष्पाढ्यो भाति ह्येष वनस्पतिः
3058016a भ्रमरैरुपगीतश्च यथा द्रुमवरो ह्ययम्
3058016c एष व्यक्तं विजानाति तिलकस्तिलकप्रियाम्
3058017a अशोकशोकापनुद शोकोपहतचेतसं
3058017c त्वन्नामानं कुरु क्षिप्रं प्रियासंदर्शनेन माम्
3058018a यदि ताल त्वया दृष्टा पक्वतालफलस्तनी
3058018c कथयस्व वरारोहां कारुष्यं यदि ते मयि
3058019a यदि दृष्टा त्वया सीता जम्बुजाम्बूनदप्रभा
3058019c प्रियां यदि विजानीषे निःशङ्कं कथयस्व मे
3058020a अथ वा मृगशावाक्षीं मृग जानासि मैथिलीम्
3058020c मृगविप्रेक्षणी कान्ता मृगीभिः सहिता भवेत्
3058021a गज सा गजनासोरुर्यदि दृष्टा त्वया भवेत्
3058021c तां मन्ये विदितां तुभ्यमाख्याहि वरवारण
3058022a शार्दूल यदि सा दृष्टा प्रिया चन्द्रनिभानना
3058022c मैथिली मम विस्रब्धः कथयस्व न ते भयम्
3058023a किं धावसि प्रिये नूनं दृष्टासि कमलेक्षणे
3058023c वृक्षेणाच्छाद्य चात्मानं किं मां न प्रतिभाषसे
3058024a तिष्ठ तिष्ठ वरारोहे न तेऽस्ति करुणा मयि
3058024c नात्यर्थं हास्यशीलासि किमर्थं मामुपेक्षसे
3058025a पीतकौशेयकेनासि सूचिता वरवर्णिनि
3058025c धावन्त्यपि मया दृष्टा तिष्ठ यद्यस्ति सौहृदम्
3058026a नैव सा नूनमथ वा हिंसिता चारुहासिनी
3058026c कृच्छ्रं प्राप्तं हि मां नूनं यथोपेक्षितुमर्हति
3058027a व्यक्तं सा भक्षिता बाला राक्षसैः पिशिताशनैः
3058027c विभज्याङ्गानि सर्वाणि मया विरहिता प्रिया
3058028a नूनं तच्छुभदन्तौष्ठं मुखं निष्प्रभतां गतम्
3058028c सा हि चम्पकवर्णाभा ग्रीवा ग्रैवेय शोभिता
3058029a कोमला विलपन्त्यास्तु कान्ताया भक्षिता शुभा
3058029c नूनं विक्षिप्यमाणौ तौ बाहू पल्लवकोमलौ
3058030a भक्षितौ वेपमानाग्रौ सहस्ताभरणाङ्गदौ
3058030c मया विरहिता बाला रक्षसां भक्षणाय वै
3058031a सार्थेनेव परित्यक्ता भक्षिता बहुबान्धवा
3058031c हा लक्ष्मण महाबाहो पश्यसि त्वं प्रियां क्वचित्
3058032a हा प्रिये क्व गता भद्रे हा सीतेति पुनः पुनः
3058032c इत्येवं विलपन्रामः परिधावन्वनाद्वनम्
3058033a क्वचिदुद्भ्रमते वेगात्क्वचिद्विभ्रमते बलात्
3058033c क्वचिन्मत्त इवाभाति कान्तान्वेषणतत्परः
3058034a स वनानि नदीः शैलान्गिरिप्रस्रवणानि च
3058034c काननानि च वेगेन भ्रमत्यपरिसंस्थितः
3058035a तथा स गत्वा विपुलं महद्वनं; परीत्य सर्वं त्वथ मैथिलीं प्रति
3058035c अनिष्ठिताशः स चकार मार्गणे; पुनः प्रियायाः परमं परिश्रमम्
3059001a दृष्टाश्रमपदं शून्यं रामो दशरथात्मजः
3059001c रहितां पर्णशालां च विध्वस्तान्यासनानि च
3059002a अदृष्ट्वा तत्र वैदेहीं संनिरीक्ष्य च सर्वशः
3059002c उवाच रामः प्राक्रुश्य प्रगृह्य रुचिरौ भुजौ
3059003a क्व नु लक्ष्मण वैदेही कं वा देशमितो गता
3059003c केनाहृता वा सौमित्रे भक्षिता केन वा प्रिया
3059004a वृष्केणावार्य यदि मां सीते हसितुमिच्छसि
3059004c अलं ते हसितेनाद्य मां भजस्व सुदुःखितम्
3059005a यैः सह क्रीडसे सीते विश्वस्तैर्मृगपोतकैः
3059005c एते हीनास्त्वया सौम्ये ध्यायन्त्यस्राविलेक्षणाः
3059006a मृतं शोकेन महता सीताहरणजेन माम्
3059006c परलोके महाराजो नूनं द्रक्ष्यति मे पिता
3059007a कथं प्रतिज्ञां संश्रुत्य मया त्वमभियोजितः
3059007c अपूरयित्वा तं कालं मत्सकाशमिहागतः
3059008a कामवृत्तमनार्यं मां मृषावादिनमेव च
3059008c धिक्त्वामिति परे लोके व्यक्तं वक्ष्यति मे पिता
3059009a विवशं शोकसंतप्तं दीनं भग्नमनोरथम्
3059009c मामिहोत्सृज्य करुणं कीर्तिर्नरमिवानृजुम्
3059010a क्व गच्छसि वरारोहे मामुत्सृज्य सुमध्यमे
3059010c त्वया विरहितश्चाहं मोक्ष्ये जीवितमात्मनः
3059011a इतीव विलपन्रामः सीतादर्शनलालसः
3059011c न ददर्श सुदुःखार्तो राघवो जनकात्मजाम्
3059012a अनासादयमानं तं सीतां दशरथात्मजम्
3059012c पङ्कमासाद्य विपुलं सीदन्तमिव कुञ्जरम्
3059012e लक्ष्मणो राममत्यर्थमुवाच हितकाम्यया
3059013a मा विषादं महाबाहो कुरु यत्नं मया सह
3059013c इदं च हि वनं शूर बहुकन्दरशोभितम्
3059014a प्रियकाननसंचारा वनोन्मत्ता च मैथिली
3059014c सा वनं वा प्रविष्टा स्यान्नलिनीं वा सुपुष्पिताम्
3059015a सरितं वापि संप्राप्ता मीनवञ्जुरसेविताम्
3059015c वित्रासयितुकामा वा लीना स्यात्कानने क्वचित्
3059015e जिज्ञासमाना वैदेही त्वां मां च पुरुषर्षभ
3059016a तस्या ह्यन्वेषणे श्रीमन्क्षिप्रमेव यतावहे
3059016c वनं सर्वं विचिनुवो यत्र सा जनकात्मजा
3059016e मन्यसे यदि काकुत्स्थ मा स्म शोके मनः कृथाः
3059017a एवमुक्तस्तु सौहार्दाल्लक्ष्मणेन समाहितः
3059017c सह सौमित्रिणा रामो विचेतुमुपचक्रमे
3059017e तौ वनानि गिरींश्चैव सरितश्च सरांसि च
3059018a निखिलेन विचिन्वन्तौ सीतां दशरथात्मजौ
3059018c तस्य शैलस्य सानूनि गुहाश्च शिखराणि च
3059019a निखिलेन विचिन्वन्तौ नैव तामभिजग्मतुः
3059019c विचित्य सर्वतः शैलं रामो लक्ष्मणमब्रवीत्
3059020a नेह पश्यामि सौमित्रे वैदेहीं पर्वते शुभे
3059020c ततो दुःखाभिसंतप्तो लक्ष्मणो वाक्यमब्रवीत्
3059021a विचरन्दण्डकारण्यं भ्रातरं दीप्ततेजसं
3059021c प्राप्स्यसि त्वं महाप्राज्ञ मैथिलीं जनकात्मजाम्
3059022a यथा विष्णुर्महाबाहुर्बलिं बद्ध्वा महीमिमाम्
3059022c एवमुक्तस्तु वीरेण लक्ष्मणेन स राघवः
3059023a उवाच दीनया वाचा दुःखाभिहतचेतनः
3059023c वनं सर्वं सुविचितं पद्मिन्यः फुल्लपङ्कजाः
3059024a गिरिश्चायं महाप्राज्ञ बहुकन्दरनिर्झरः
3059024c न हि पश्यामि वैदेहीं प्राणेभ्योऽपि गरीयसीम्
3059025a एवं स विलपन्रामः सीताहरणकर्शितः
3059025c दीनः शोकसमाविष्टो मुहूर्तं विह्वलोऽभवत्
3059026a स विह्वलितसर्वाङ्गो गतबुद्धिर्विचेतनः
3059026c विषसादातुरो दीनो निःश्वस्याशीतमायतम्
3059027a बहुशः स तु निःश्वस्य रामो राजीवलोचनः
3059027c हा प्रियेति विचुक्रोश बहुशो बाष्पगद्गदः
3059028a तं सान्त्वयामास ततो लक्ष्मणः प्रियबान्धवः
3059028c बहुप्रकारं धर्मज्ञः प्रश्रितः प्रश्रिताञ्जलिः
3059029a अनादृत्य तु तद्वाक्यं लक्ष्मणौष्ठपुटच्युतम्
3059029c अपश्यंस्तां प्रियां सीतां प्राक्रोशत्स पुनः पुनः
3060001a स दीनो दीनया वाचा लक्ष्मणं वाक्यमब्रवीत्
3060001c शीघ्रं लक्ष्मण जानीहि गत्वा गोदावरीं नदीम्
3060001e अपि गोदावरीं सीता पद्मान्यानयितुं गता
3060002a एवमुक्तस्तु रामेण लक्ष्मणः पुनरेव हि
3060002c नदीं गोदावरीं रम्यां जगाम लघुविक्रमः
3060003a तां लक्ष्मणस्तीर्थवतीं विचित्वा राममब्रवीत्
3060003c नैनां पश्यामि तीर्थेषु क्रोशतो न शृणोति मे
3060004a कं नु सा देशमापन्ना वैदेही क्लेशनाशिनी
3060004c न हि तं वेद्मि वै राम यत्र सा तनुमध्यमा
3060005a लक्ष्मणस्य वचः श्रुत्वा दीनः संताप मोहितः
3060005c रामः समभिचक्राम स्वयं गोदावरीं नदीम्
3060006a स तामुपस्थितो रामः क्व सीतेत्येवमब्रवीत्
3060007a भूतानि राक्षसेन्द्रेण वधार्हेण हृतामपि
3060007c न तां शशंसू रामाय तथा गोदावरी नदी
3060008a ततः प्रचोदिता भूतैः शंसास्मै तां प्रियामिति
3060008c न च साभ्यवदत्सीतां पृष्टा रामेण शोचिता
3060009a रावणस्य च तद्रूपं कर्माणि च दुरात्मनः
3060009c ध्यात्वा भयात्तु वैदेहीं सा नदी न शशंस ताम्
3060010a निराशस्तु तया नद्या सीताया दर्शने कृतः
3060010c उवाच रामः सौमित्रिं सीतादर्शनकर्शितः
3060011a किं नु लक्ष्मण वक्ष्यामि समेत्य जनकं वचः
3060011c मातरं चैव वैदेह्या विना तामहमप्रियम्
3060012a या मे राज्यविहीनस्य वने वन्येन जीवतः
3060012c सर्वं व्यपनयच्छोकं वैदेही क्व नु सा गता
3060013a ज्ञातिपक्षविहीनस्य राजपुत्रीमपश्यतः
3060013c मन्ये दीर्घा भविष्यन्ति रात्रयो मम जाग्रतः
3060014a गोदावरीं जनस्थानमिमं प्रस्रवणं गिरिम्
3060014c सर्वाण्यनुचरिष्यामि यदि सीता हि दृश्यते
3060015a एवं संभाषमाणौ तावन्योन्यं भ्रातरावुभौ
3060015c वसुंधरायां पतितं पुष्पमार्गमपश्यताम्
3060016a तां पुष्पवृष्टिं पतितां दृष्ट्वा रामो महीतले
3060016c उवाच लक्ष्मणं वीरो दुःखितो दुःखितं वचः
3060017a अभिजानामि पुष्पाणि तानीमामीह लक्ष्मण
3060017c अपिनद्धानि वैदेह्या मया दत्तानि कानने
3060018a एवमुक्त्वा महाबाहुर्लक्ष्मणं पुरुषर्षभम्
3060018c क्रुद्धोऽब्रवीद्गिरिं तत्र सिंहः क्षुद्रमृगं यथा
3060019a तां हेमवर्णां हेमाभां सीतां दर्शय पर्वत
3060019c यावत्सानूनि सर्वाणि न ते विध्वंसयाम्यहम्
3060020a मम बाणाग्निनिर्दग्धो भस्मीभूतो भविष्यसि
3060020c असेव्यः सततं चैव निस्तृणद्रुमपल्लवः
3060021a इमां वा सरितं चाद्य शोषयिष्यामि लक्ष्मण
3060021c यदि नाख्याति मे सीतामद्य चन्द्रनिभाननाम्
3060022a एवं स रुषितो रामो दिधक्षन्निव चक्षुषा
3060022c ददर्श भूमौ निष्क्रान्तं राक्षसस्य पदं महत्
3060023a स समीक्ष्य परिक्रान्तं सीताया राक्षसस्य च
3060023c संभ्रान्तहृदयो रामः शशंस भ्रातरं प्रियम्
3060024a पश्य लक्ष्मण वैदेह्याः शीर्णाः कनकबिन्दवः
3060024c भूषणानां हि सौमित्रे माल्यानि विविधानि च
3060025a तप्तबिन्दुनिकाशैश्च चित्रैः क्षतजबिन्दुभिः
3060025c आवृतं पश्य सौमित्रे सर्वतो धरणीतलम्
3060026a मन्ये लक्ष्मण वैदेही राक्षसैः कामरूपिभिः
3060026c भित्त्वा भित्त्वा विभक्ता वा भक्षिता वा भविष्यति
3060027a तस्य निमित्तं वैदेह्या द्वयोर्विवदमानयोः
3060027c बभूव युद्धं सौमित्रे घोरं राक्षसयोरिह
3060028a मुक्तामणिचितं चेदं तपनीयविभूषितम्
3060028c धरण्यां पतितं सौम्य कस्य भग्नं महद्धनुः
3060029a तरुणादित्यसंकाशं वैदूर्यगुलिकाचितम्
3060029c विशीर्णं पतितं भूमौ कवचं कस्य काञ्चनम्
3060030a छत्रं शतशलाकं च दिव्यमाल्योपशोभितम्
3060030c भग्नदण्डमिदं कस्य भूमौ सौम्य निपातितम्
3060031a काञ्चनोरश्छदाश्चेमे पिशाचवदनाः खराः
3060031c भीमरूपा महाकायाः कस्य वा निहता रणे
3060032a दीप्तपावकसंकाशो द्युतिमान्समरध्वजः
3060032c अपविद्धश्च भग्नश्च कस्य सांग्रामिको रथः
3060033a रथाक्षमात्रा विशिखास्तपनीयविभूषणाः
3060033c कस्येमेऽभिहता बाणाः प्रकीर्णा घोरकर्मणः
3060034a वैरं शतगुणं पश्य ममेदं जीवितान्तकम्
3060034c सुघोरहृदयैः सौम्य राक्षसैः कामरूपिभिः
3060035a हृता मृता वा सीता हि भक्षिता वा तपस्विनी
3060035c न धर्मस्त्रायते सीतां ह्रियमाणां महावने
3060036a भक्षितायां हि वैदेह्यां हृतायामपि लक्ष्मण
3060036c के हि लोके प्रियं कर्तुं शक्ताः सौम्य ममेश्वराः
3060037a कर्तारमपि लोकानां शूरं करुणवेदिनम्
3060037c अज्ञानादवमन्येरन्सर्वभूतानि लक्ष्मण
3060038a मृदुं लोकहिते युक्तं दान्तं करुणवेदिनम्
3060038c निर्वीर्य इति मन्यन्ते नूनं मां त्रिदशेश्वराः
3060039a मां प्राप्य हि गुणो दोषः संवृत्तः पश्य लक्ष्मण
3060039c अद्यैव सर्वभूतानां रक्षसामभवाय च
3060039e संहृत्यैव शशिज्योत्स्नां महान्सूर्य इवोदितः
3060040a नैव यक्षा न गन्धर्वा न पिशाचा न राक्षसाः
3060040c किंनरा वा मनुष्या वा सुखं प्राप्स्यन्ति लक्ष्मण
3060041a ममास्त्रबाणसंपूर्णमाकाशं पश्य लक्ष्मण
3060041c निःसंपातं करिष्यामि ह्यद्य त्रैलोक्यचारिणाम्
3060042a संनिरुद्धग्रहगणमावारितनिशाकरम्
3060042c विप्रनष्टानलमरुद्भास्करद्युतिसंवृतम्
3060043a विनिर्मथितशैलाग्रं शुष्यमाणजलाशयम्
3060043c ध्वस्तद्रुमलतागुल्मं विप्रणाशितसागरम्
3060044a न तां कुशलिनीं सीतां प्रदास्यन्ति ममेश्वराः
3060044c अस्मिन्मुहूर्ते सौमित्रे मम द्रक्ष्यन्ति विक्रमम्
3060045a नाकाशमुत्पतिष्यन्ति सर्वभूतानि लक्ष्मण
3060045c मम चापगुणान्मुक्तैर्बाणजालैर्निरन्तरम्
3060046a अर्दितं मम नाराचैर्ध्वस्तभ्रान्तमृगद्विजम्
3060046c समाकुलममर्यादं जगत्पश्याद्य लक्ष्मण
3060047a आकर्णपूर्णैरिषुभिर्जीवलोकं दुरावरैः
3060047c करिष्ये मैथिलीहेतोरपिशाचमराक्षसं
3060048a मम रोषप्रयुक्तानां सायकानां बलं सुराः
3060048c द्रक्ष्यन्त्यद्य विमुक्तानाममर्षाद्दूरगामिनाम्
3060049a नैव देवा न दैतेया न पिशाचा न राक्षसाः
3060049c भविष्यन्ति मम क्रोधात्त्रैलोक्ये विप्रणाशिते
3060050a देवदानवयक्षाणां लोका ये रक्षसामपि
3060050c बहुधा निपतिष्यन्ति बाणौघैः शकुलीकृताः
3060050e निर्मर्यादानिमाँल्लोकान्करिष्याम्यद्य सायकैः
3060051a यथा जरा यथा मृत्युर्यथाकालो यथाविधिः
3060051c नित्यं न प्रतिहन्यन्ते सर्वभूतेषु लक्ष्मण
3060051e तथाहं क्रोधसंयुक्तो न निवार्योऽस्म्यसंशयम्
3060052a पुरेव मे चारुदतीमनिन्दितां; दिशन्ति सीतां यदि नाद्य मैथिलीम्
3060052c सदेवगन्धर्वमनुष्य पन्नगं; जगत्सशैलं परिवर्तयाम्यहम्
3061001a तप्यमानं तथा रामं सीताहरणकर्शितम्
3061001c लोकानामभवे युक्तं साम्वर्तकमिवानलम्
3061002a वीक्षमाणं धनुः सज्यं निःश्वसन्तं मुहुर्मुहुः
3061002c हन्तुकामं पशुं रुद्रं क्रुद्धं दक्षक्रतौ यथा
3061003a अदृष्टपूर्वं संक्रुद्धं दृष्ट्वा रामं स लक्ष्मणः
3061003c अब्रवीत्प्राञ्जलिर्वाक्यं मुखेन परिशुष्यता
3061004a पुरा भूत्वा मृदुर्दान्तः सर्वभूतहिते रतः
3061004c न क्रोधवशमापन्नः प्रकृतिं हातुमर्हसि
3061005a चन्द्रे लक्ष्णीः प्रभा सूर्ये गतिर्वायौ भुवि क्षमा
3061005c एतच्च नियतं सर्वं त्वयि चानुत्तमं यशः
3061006a न तु जानामि कस्यायं भग्नः सांग्रामिको रथः
3061006c केन वा कस्य वा हेतोः सायुधः सपरिच्छदः
3061007a खुरनेमिक्षतश्चायं सिक्तो रुधिरबिन्दुभिः
3061007c देशो निवृत्तसंग्रामः सुघोरः पार्थिवात्मज
3061008a एकस्य तु विमर्दोऽयं न द्वयोर्वदतां वर
3061008c न हि वृत्तं हि पश्यामि बलस्य महतः पदम्
3061009a नैकस्य तु कृते लोकान्विनाशयितुमर्हसि
3061009c युक्तदण्डा हि मृदवः प्रशान्ता वसुधाधिपाः
3061010a सदा त्वं सर्वभूतानां शरण्यः परमा गतिः
3061010c को नु दारप्रणाशं ते साधु मन्येत राघव
3061011a सरितः सागराः शैला देवगन्धर्वदानवाः
3061011c नालं ते विप्रियं कर्तुं दीक्षितस्येव साधवः
3061012a येन राजन्हृता सीता तमन्वेषितुमर्हसि
3061012c मद्द्वितीयो धनुष्पाणिः सहायैः परमर्षिभिः
3061013a समुद्रं च विचेष्यामः पर्वतांश्च वनानि च
3061013c गुहाश्च विविधा घोरा नलिनीः पार्वतीश्च ह
3061014a देवगन्धर्वलोकांश्च विचेष्यामः समाहिताः
3061014c यावन्नाधिगमिष्यामस्तव भार्यापहारिणम्
3061015a न चेत्साम्ना प्रदास्यन्ति पत्नीं ते त्रिदशेश्वराः
3061015c कोसलेन्द्र ततः पश्चात्प्राप्तकालं करिष्यसि
3061016a शीलेन साम्ना विनयेन सीतां; नयेन न प्राप्स्यसि चेन्नरेन्द्र
3061016c ततः समुत्सादय हेमपुङ्खै;र्महेन्द्रवज्रप्रतिमैः शरौघैः
3062001a तं तथा शोकसंतप्तं विलपन्तमनाथवत्
3062001c मोहेन महताविष्टं परिद्यूनमचेतनम्
3062002a ततः सौमित्रिराश्वास्य मुहूर्तादिव लक्ष्मणः
3062002c रामं संबोधयामास चरणौ चाभिपीडयन्
3062003a महता तपसा राम महता चापि कर्मणा
3062003c राज्ञा दशरथेनासील्लब्धोऽमृतमिवामरैः
3062004a तव चैव गुणैर्बद्धस्त्वद्वियोगान्महीपतिः
3062004c राजा देवत्वमापन्नो भरतस्य यथा श्रुतम्
3062005a यदि दुःखमिदं प्राप्तं काकुत्स्थ न सहिष्यसे
3062005c प्राकृतश्चाल्पसत्त्वश्च इतरः कः सहिष्यति
3062006a दुःखितो हि भवाँल्लोकांस्तेजसा यदि धक्ष्यते
3062006c आर्ताः प्रजा नरव्याघ्र क्व नु यास्यन्ति निर्वृतिम्
3062007a लोकस्वभाव एवैष ययातिर्नहुषात्मजः
3062007c गतः शक्रेण सालोक्यमनयस्तं समस्पृशत्
3062008a महर्षयो वसिष्ठस्तु यः पितुर्नः पुरोहितः
3062008c अह्ना पुत्रशतं जज्ञे तथैवास्य पुनर्हतम्
3062009a या चेयं जगतो माता देवी लोकनमस्कृता
3062009c अस्याश्च चलनं भूमेर्दृश्यते सत्यसंश्रव
3062010a यौ चेमौ जगतां नेत्रे यत्र सर्वं प्रतिष्ठितम्
3062010c आदित्यचन्द्रौ ग्रहणमभ्युपेतौ महाबलौ
3062011a सुमहान्त्यपि भूतानि देवाश्च पुरुषर्षभ
3062011c न दैवस्य प्रमुञ्चन्ति सर्वभूतानि देहिनः
3062012a शक्रादिष्वपि देवेषु वर्तमानौ नयानयौ
3062012c श्रूयेते नरशार्दूल न त्वं व्यथितुमर्हसि
3062013a नष्टायामपि वैदेह्यां हृतायामपि चानघ
3062013c शोचितुं नार्हसे वीर यथान्यः प्राकृतस्तथा
3062014a त्वद्विधा हि न शोचन्ति सततं सत्यदर्शिनः
3062014c सुमहत्स्वपि कृच्छ्रेषु रामानिर्विण्णदर्शणाः
3062015a तत्त्वतो हि नरश्रेष्ठ बुद्ध्या समनुचिन्तय
3062015c बुद्ध्या युक्ता महाप्राज्ञा विजानन्ति शुभाशुभे
3062016a अदृष्टगुणदोषाणामधृतानां च कर्मणाम्
3062016c नान्तरेण क्रियां तेषां फलमिष्टं प्रवर्तते
3062017a मामेव हि पुरा वीर त्वमेव बहुषोऽन्वशाः
3062017c अनुशिष्याद्धि को नु त्वामपि साक्षाद्बृहस्पतिः
3062018a बुद्धिश्च ते महाप्राज्ञ देवैरपि दुरन्वया
3062018c शोकेनाभिप्रसुप्तं ते ज्ञानं संबोधयाम्यहम्
3062019a दिव्यं च मानुषं चैवमात्मनश्च पराक्रमम्
3062019c इक्ष्वाकुवृषभावेक्ष्य यतस्व द्विषतां बधे
3062020a किं ते सर्वविनाशेन कृतेन पुरुषर्षभ
3062020c तमेव तु रिपुं पापं विज्ञायोद्धर्तुमर्हसि
3063001a पूर्वजोऽप्युक्तमात्रस्तु लक्ष्मणेन सुभाषितम्
3063001c सारग्राही महासारं प्रतिजग्राह राघवः
3063002a संनिगृह्य महाबाहुः प्रवृद्धं कोपमात्मनः
3063002c अवष्टभ्य धनुश्चित्रं रामो लक्ष्मणमब्रवीत्
3063003a किं करिष्यावहे वत्स क्व वा गच्छाव लक्ष्मण
3063003c केनोपायेन पश्येयं सीतामिति विचिन्तय
3063004a तं तथा परितापार्तं लक्ष्मणो राममब्रवीत्
3063004c इदमेव जनस्थानं त्वमन्वेषितुमर्हसि
3063005a राक्षसैर्बहुभिः कीर्णं नानाद्रुमलतायुतम्
3063005c सन्तीह गिरिदुर्गाणि निर्दराः कन्दराणि च
3063006a गुहाश्च विविधा घोरा नानामृगगणाकुलाः
3063006c आवासाः किंनराणां च गन्धर्वभवनानि च
3063007a तानि युक्तो मया सार्धं त्वमन्वेषितुमर्हसि
3063007c त्वद्विधो बुद्धिसंपन्ना माहात्मानो नरर्षभ
3063008a आपत्सु न प्रकम्पन्ते वायुवेगैरिवाचलाः
3063008c इत्युक्तस्तद्वनं सर्वं विचचार सलक्ष्मणः
3063009a क्रुद्धो रामः शरं घोरं संधाय धनुषि क्षुरम्
3063009c ततः पर्वतकूटाभं महाभागं द्विजोत्तमम्
3063010a ददर्श पतितं भूमौ क्षतजार्द्रं जटायुषम्
3063010c तं दृष्ट्वा गिरिशृङ्गाभं रामो लक्ष्मणमब्रवीत्
3063010e अनेन सीता वैदेही भक्षिता नात्र संशयः
3063011a गृध्ररूपमिदं व्यक्तं रक्षो भ्रमति काननम्
3063011c भक्षयित्वा विशालाक्षीमास्ते सीतां यथासुखम्
3063011e एनं वधिष्ये दीप्ताग्रैर्घोरैर्बाणैरजिह्मगैः
3063012a इत्युक्त्वाभ्यपतद्गृध्रं संधाय धनुषि क्षुरम्
3063012c क्रुद्धो रामः समुद्रान्तां चालयन्निव मेदिनीम्
3063013a तं दीनदीनया वाचा सफेनं रुधिरं वमन्
3063013c अभ्यभाषत पक्षी तु रामं दशरथात्मजम्
3063014a यामोषधिमिवायुष्मन्नन्वेषसि महावने
3063014c सा देवी मम च प्राणा रावणेनोभयं हृतम्
3063015a त्वया विरहिता देवी लक्ष्मणेन च राघव
3063015c ह्रियमाणा मया दृष्टा रावणेन बलीयसा
3063016a सीतामभ्यवपन्नोऽहं रावणश्च रणे मया
3063016c विध्वंसितरथच्छत्रः पातितो धरणीतले
3063017a एतदस्य धनुर्भग्नमेतदस्य शरावरम्
3063017c अयमस्य रणे राम भग्नः सांग्रामिको रथः
3063018a परिश्रान्तस्य मे पक्षौ छित्त्वा खड्गेन रावणः
3063018c सीतामादाय वैदेहीमुत्पपात विहायसं
3063018e रक्षसा निहतं पूर्व्म न मां हन्तुं त्वमर्हसि
3063019a रामस्तस्य तु विज्ञाय सीतासक्तां प्रियां कथाम्
3063019c गृध्रराजं परिष्वज्य रुरोद सहलक्ष्मणः
3063020a एकमेकायने दुर्गे निःश्वसन्तं कथंचन
3063020c समीक्ष्य दुःखितो रामः सौमित्रिमिदमब्रवीत्
3063021a राज्याद्भ्रंशो वने वासः सीता नष्टा हतो द्विजः
3063021c ईदृशीयं ममालक्ष्मीर्निर्दहेदपि पावकम्
3063022a संपूर्णमपि चेदद्य प्रतरेयं महोदधिम्
3063022c सोऽपि नूनं ममालक्ष्म्या विशुष्येत्सरितां पतिः
3063023a नास्त्यभाग्यतरो लोके मत्तोऽस्मिन्सचराचरे
3063023c येनेयं महती प्राप्ता मया व्यसनवागुरा
3063024a अयं पितृवयस्यो मे गृध्रराजो जरान्वितः
3063024c शेते विनिहतो भूमौ मम भाग्यविपर्ययात्
3063025a इत्येवमुक्त्वा बहुशो राघवः सहलक्ष्मणः
3063025c जटायुषं च पस्पर्श पितृस्नेहं निदर्शयन्
3063026a निकृत्तपक्षं रुधिरावसिक्तं; तं गृध्रराजं परिरभ्य रामः
3063026c क्व मैथिलि प्राणसमा ममेति; विमुच्य वाचं निपपात भूमौ
3064001a रामः प्रेक्ष्य तु तं गृध्रं भुवि रौद्रेण पातितम्
3064001c सौमित्रिं मित्रसंपन्नमिदं वचनमब्रवीत्
3064002a ममायं नूनमर्थेषु यतमानो विहंगमः
3064002c राक्षसेन हतः संख्ये प्राणांस्त्यजति दुस्त्यजान्
3064003a अयमस्य शरीरेऽस्मिन्प्राणो लक्ष्मण विद्यते
3064003c तथा स्वरविहीनोऽयं विक्लवं समुदीक्षते
3064004a जटायो यदि शक्नोषि वाक्यं व्याहरितुं पुनः
3064004c सीतामाख्याहि भद्रं ते वधमाख्याहि चात्मनः
3064005a किंनिमित्तोऽहरत्सीतां रावणस्तस्य किं मया
3064005c अपराद्धं तु यं दृष्ट्वा रावणेन हृता प्रिया
3064006a कथं तच्चन्द्रसंकाशं मुखमासीन्मनोहरम्
3064006c सीतया कानि चोक्तानि तस्मिन्काले द्विजोत्तम
3064007a कथंवीर्यः कथंरूपः किंकर्मा स च राक्षसः
3064007c क्व चास्य भवनं तात ब्रूहि मे परिपृच्छतः
3064008a तमुद्वीक्ष्याथ दीनात्मा विलपन्तमनन्तरम्
3064008c वाचातिसन्नया रामं जटायुरिदमब्रवीत्
3064009a सा हृता राक्षसेन्द्रेण रावणेन विहायसा
3064009c मायामास्थाय विपुलां वातदुर्दिनसंकुलाम्
3064010a परिश्रान्तस्य मे तात पक्षौ छित्त्वा निशाचरः
3064010c सीतामादाय वैदेहीं प्रयातो दक्षिणा मुखः
3064011a उपरुध्यन्ति मे प्राणा दृष्टिर्भ्रमति राघव
3064011c पश्यामि वृक्षान्सौवर्णानुशीरकृतमूर्धजान्
3064012a येन याति मुहूर्तेन सीतामादाय रावणः
3064012c विप्रनष्टं धनं क्षिप्रं तत्स्वामिप्रतिपद्यते
3064013a विन्दो नाम मुहूर्तोऽसौ स च काकुत्स्थ नाबुधत्
3064013c झषवद्बडिशं गृह्य क्षिप्रमेव विनश्यति
3064014a न च त्वया व्यथा कार्या जनकस्य सुतां प्रति
3064014c वैदेह्या रंस्यसे क्षिप्रं हत्वा तं राक्षसं रणे
3064015a असंमूढस्य गृध्रस्य रामं प्रत्यनुभाषतः
3064015c आस्यात्सुस्राव रुधिरं म्रियमाणस्य सामिषम्
3064016a पुत्रो विश्रवसः साक्षाद्भ्राता वैश्रवणस्य च
3064016c इत्युक्त्वा दुर्लभान्प्राणान्मुमोच पतगेश्वरः
3064017a ब्रूहि ब्रूहीति रामस्य ब्रुवाणस्य कृताञ्जलेः
3064017c त्यक्त्वा शरीरं गृध्रस्य जग्मुः प्राणा विहायसं
3064018a स निक्षिप्य शिरो भूमौ प्रसार्य चरणौ तदा
3064018c विक्षिप्य च शरीरं स्वं पपात धरणीतले
3064019a तं गृध्रं प्रेक्ष्य ताम्राक्षं गतासुमचलोपमम्
3064019c रामः सुबहुभिर्दुःखैर्दीनः सौमित्रिमब्रवीत्
3064020a बहूनि रक्षसां वासे वर्षाणि वसता सुखम्
3064020c अनेन दण्डकारण्ये विचीर्णमिह पक्षिणा
3064021a अनेकवार्षिको यस्तु चिरकालं समुत्थितः
3064021c सोऽयमद्य हतः शेते कालो हि दुरतिक्रमः
3064022a पश्य लक्ष्मण गृध्रोऽयमुपकारी हतश्च मे
3064022c सीतामभ्यवपन्नो वै रावणेन बलीयसा
3064023a गृध्रराज्यं परित्यज्य पितृपैतामहं महत्
3064023c मम हेतोरयं प्राणान्मुमोच पतगेश्वरः
3064024a सर्वत्र खलु दृश्यन्ते साधवो धर्मचारिणः
3064024c शूराः शरण्याः सौमित्रे तिर्यग्योनिगतेष्वपि
3064025a सीताहरणजं दुःखं न मे सौम्य तथागतम्
3064025c यथा विनाशो गृध्रस्य मत्कृते च परंतप
3064026a राजा दशरथः श्रीमान्यथा मम मया यशाः
3064026c पूजनीयश्च मान्यश्च तथायं पतगेश्वरः
3064027a सौमित्रे हर काष्ठानि निर्मथिष्यामि पावकम्
3064027c गृध्रराजं दिधक्षामि मत्कृते निधनं गतम्
3064028a नाथं पतगलोकस्य चितामारोपयाम्यहम्
3064028c इमं धक्ष्यामि सौमित्रे हतं रौद्रेण रक्षसा
3064029a या गतिर्यज्ञशीलानामाहिताग्नेश्च या गतिः
3064029c अपरावर्तिनां या च या च भूमिप्रदायिनाम्
3064030a मया त्वं समनुज्ञातो गच्छ लोकाननुत्तमान्
3064030c गृध्रराज महासत्त्व संस्कृतश्च मया व्रज
3064031a एवमुक्त्वा चितां दीप्तामारोप्य पतगेश्वरम्
3064031c ददाह रामो धर्मात्मा स्वबन्धुमिव दुःखितः
3064032a रामोऽथ सहसौमित्रिर्वनं यात्वा स वीर्यवान्
3064032c स्थूलान्हत्वा महारोहीननु तस्तार तं द्विजम्
3064033a रोहिमांसानि चोद्धृत्य पेशीकृत्वा महायशाः
3064033c शकुनाय ददौ रामो रम्ये हरितशाद्वले
3064034a यत्तत्प्रेतस्य मर्त्यस्य कथयन्ति द्विजातयः
3064034c तत्स्वर्गगमनं तस्य क्षिप्रं रामो जजाप ह
3064035a ततो गोदावरीं गत्वा नदीं नरवरात्मजौ
3064035c उदकं चक्रतुस्तस्मै गृध्रराजाय तावुभौ
3064036a स गृध्रराजः कृतवान्यशस्करं; सुदुष्करं कर्म रणे निपातितः
3064036c महर्षिकल्पेन च संस्कृतस्तदा; जगाम पुण्यां गतिमात्मनः शुभाम्
3065001a कृत्वैवमुदकं तस्मै प्रस्थितौ राघवौ तदा
3065001c अवेक्षन्तौ वने सीतां पश्चिमां जग्मतुर्दिशम्
3065002a तां दिशं दक्षिणां गत्वा शरचापासिधारिणौ
3065002c अविप्रहतमैक्ष्वाकौ पन्थानं प्रतिपेदतुः
3065003a गुल्मैर्वृक्षैश्च बहुभिर्लताभिश्च प्रवेष्टितम्
3065003c आवृतं सर्वतो दुर्गं गहनं घोरदर्शनम्
3065004a व्यतिक्रम्य तु वेगेन गृहीत्वा दक्षिणां दिशम्
3065004c सुभीमं तन्महारण्यं व्यतियातौ महाबलौ
3065005a ततः परं जनस्थानात्त्रिक्रोशं गम्य राघवौ
3065005c क्रौञ्चारण्यं विविशतुर्गहनं तौ महौजसौ
3065006a नानामेघघनप्रख्यं प्रहृष्टमिव सर्वतः
3065006c नानावर्णैः शुभैः पुष्पैर्मृगपक्षिगणैर्युतम्
3065007a दिदृक्षमाणौ वैदेहीं तद्वनं तौ विचिक्यतुः
3065007c तत्र तत्रावतिष्ठन्तौ सीताहरणकर्शितौ
3065008a लक्ष्मणस्तु महातेजाः सत्त्ववाञ्शीलवाञ्शुचिः
3065008c अब्रवीत्प्राञ्जलिर्वाक्यं भ्रातरं दीप्ततेजसं
3065009a स्पन्दते मे दृढं बाहुरुद्विग्नमिव मे मनः
3065009c प्रायशश्चाप्यनिष्टानि निमित्तान्युपलक्षये
3065010a तस्मात्सज्जीभवार्य त्वं कुरुष्व वचनं हितम्
3065010c ममैव हि निमित्तानि सद्यः शंसन्ति संभ्रमम्
3065011a एष वञ्चुलको नाम पक्षी परमदारुणः
3065011c आवयोर्विजयं युद्धे शंसन्निव विनर्दति
3065012a तयोरन्वेषतोरेवं सर्वं तद्वनमोजसा
3065012c संजज्ञे विपुलः शब्दः प्रभञ्जन्निव तद्वनम्
3065013a संवेष्टितमिवात्यर्थं गहनं मातरिश्वना
3065013c वनस्य तस्य शब्दोऽभूद्दिवमापूरयन्निव
3065014a तं शब्दं काङ्क्षमाणस्तु रामः कक्षे सहानुजः
3065014c ददर्श सुमहाकायं राक्षसं विपुलोरसं
3065015a आसेदतुस्ततस्तत्र तावुभौ प्रमुखे स्थितम्
3065015c विवृद्धमशिरोग्रीवं कबन्धमुदरे मुखम्
3065016a रोमभिर्निचितैस्तीक्ष्णैर्महागिरिमिवोच्छ्रितम्
3065016c नीलमेघनिभं रौद्रं मेघस्तनितनिःस्वनम्
3065017a महापक्ष्मेण पिङ्गेन विपुलेनायतेन च
3065017c एकेनोरसि घोरेण नयनेनाशुदर्शिना
3065018a महादंष्ट्रोपपन्नं तं लेलिहानं महामुखम्
3065018c भक्षयन्तं महाघोरानृक्षसिंहमृगद्विपान्
3065019a घोरौ भुजौ विकुर्वाणमुभौ योजनमायतौ
3065019c कराभ्यां विविधान्गृह्य ऋष्कान्पक्षिगणान्मृगान्
3065020a आकर्षन्तं विकर्षन्तमनेकान्मृगयूथपान्
3065020c स्थितमावृत्य पन्थानं तयोर्भ्रात्रोः प्रपन्नयोः
3065021a अथ तौ समतिक्रम्य क्रोशमात्रे ददर्शतुः
3065021c महान्तं दारुणं भीमं कबन्धं भुजसंवृतम्
3065022a स महाबाहुरत्यर्थं प्रसार्य विपुलौ भुजौ
3065022c जग्राह सहितावेव राघवौ पीडयन्बलात्
3065023a खड्गिनौ दृढधन्वानौ तिग्मतेजौ महाभुजौ
3065023c भ्रातरौ विवशं प्राप्तौ कृष्यमाणौ महाबलौ
3065024a तावुवाच महाबाहुः कबन्धो दानवोत्तमः
3065024c कौ युवां वृषभस्कन्धौ महाखड्गधनुर्धरौ
3065025a घोरं देशमिमं प्राप्तौ मम भक्षावुपस्थितौ
3065025c वदतं कार्यमिह वां किमर्थं चागतौ युवाम्
3065026a इमं देशमनुप्राप्तौ क्षुधार्तस्येह तिष्ठतः
3065026c सबाणचापखड्गौ च तीक्ष्णशृङ्गाविवर्षभौ
3065026e ममास्यमनुसंप्राप्तौ दुर्लभं जीवितं पुनः
3065027a तस्य तद्वचनं श्रुत्वा कबन्धस्य दुरात्मनः
3065027c उवाच लक्ष्मणं रामो मुखेन परिशुष्यता
3065028a कृच्छ्रात्कृच्छ्रतरं प्राप्य दारुणं सत्यविक्रम
3065028c व्यसनं जीवितान्ताय प्राप्तमप्राप्य तां प्रियाम्
3065029a कालस्य सुमहद्वीर्यं सर्वभूतेषु लक्ष्मण
3065029c त्वां च मां च नरव्याघ्र व्यसनैः पश्य मोहितौ
3065029e नातिभारोऽस्ति दैवस्य सर्वभुतेषु लक्ष्मण
3065030a शूराश्च बलवन्तश्च कृतास्त्राश्च रणाजिरे
3065030c कालाभिपन्नाः सीदन्ति यथा वालुकसेतवः
3065031a इति ब्रुवाणो दृढसत्यविक्रमो; महायशा दाशरथिः प्रतापवान्
3065031c अवेक्ष्य सौमित्रिमुदग्रविक्रमं; स्थिरां तदा स्वां मतिमात्मनाकरोत्
3066001a तौ तु तत्र स्थितौ दृष्ट्वा भ्रातरौ रामलक्ष्मणौ
3066001c बाहुपाशपरिक्षिप्तौ कबन्धो वाक्यमब्रवीत्
3066002a तिष्ठतः किं नु मां दृष्ट्वा क्षुधार्तं क्षत्रियर्षभौ
3066002c आहारार्थं तु संदिष्टौ दैवेन गतचेतसौ
3066003a तच्छ्रुत्वा लक्ष्मणो वाक्यं प्राप्तकालं हितं तदा
3066003c उवाचार्तिसमापन्नो विक्रमे कृतनिश्चयः
3066004a त्वां च मां च पुरा तूर्णमादत्ते राक्षसाधमः
3066004c तस्मादसिभ्यामस्याशु बाहू छिन्दावहे गुरू
3066005a ततस्तौ देशकालज्ञौ खड्गाभ्यामेव राघवौ
3066005c अच्छिन्दतां सुसंहृष्टौ बाहू तस्यांसदेशयोः
3066006a दक्षिणो दक्षिणं बाहुमसक्तमसिना ततः
3066006c चिच्छेद रामो वेगेन सव्यं वीरस्तु लक्ष्मणः
3066007a स पपात महाबाहुश्छिन्नबाहुर्महास्वनः
3066007c खं च गां च दिशश्चैव नादयञ्जलदो यथा
3066008a स निकृत्तौ भुजौ दृष्ट्वा शोणितौघपरिप्लुतः
3066008c दीनः पप्रच्छ तौ वीरौ कौ युवामिति दानवः
3066009a इति तस्य ब्रुवाणस्य लक्ष्मणः शुभलक्षणः
3066009c शशंस तस्य काकुत्स्थं कबन्धस्य महाबलः
3066010a अयमिक्ष्वाकुदायादो रामो नाम जनैः श्रुतः
3066010c अस्यैवावरजं विद्धि भ्रातरं मां च लक्ष्मणम्
3066011a अस्य देवप्रभावस्य वसतो विजने वने
3066011c रक्षसापहृता भार्या यामिच्छन्ताविहागतौ
3066012a त्वं तु को वा किमर्थं वा कबन्ध सदृशो वने
3066012c आस्येनोरसि दीप्तेन भग्नजङ्घो विचेष्टसे
3066013a एवमुक्तः कबन्धस्तु लक्ष्मणेनोत्तरं वचः
3066013c उवाच परमप्रीतस्तदिन्द्रवचनं स्मरन्
3066014a स्वागतं वां नरव्याघ्रौ दिष्ट्या पश्यामि चाप्यहम्
3066014c दिष्ट्या चेमौ निकृत्तौ मे युवाभ्यां बाहुबन्धनौ
3066015a विरूपं यच्च मे रूपं प्राप्तं ह्यविनयाद्यथा
3066015c तन्मे शृणु नरव्याघ्र तत्त्वतः शंसतस्तव
3067001a पुरा राम महाबाहो महाबलपराक्रम
3067001c रूपमासीन्ममाचिन्त्यं त्रिषु लोकेषु विश्रुतम्
3067001e यथा सोमस्य शक्रस्य सूर्यस्य च यथा वपुः
3067002a सोऽहं रूपमिदं कृत्वा लोकवित्रासनं महत्
3067002c ऋषीन्वनगतान्राम त्रासयामि ततस्ततः
3067003a ततः स्थूलशिरा नाम महर्षिः कोपितो मया
3067003c संचिन्वन्विविधं वन्यं रूपेणानेन धर्षितः
3067004a तेनाहमुक्तः प्रेक्ष्यैवं घोरशापाभिधायिना
3067004c एतदेव नृशंसं ते रूपमस्तु विगर्हितम्
3067005a स मया याचितः क्रुद्धः शापस्यान्तो भवेदिति
3067005c अभिशापकृतस्येति तेनेदं भाषितं वचः
3067006a यदा छित्त्वा भुजौ रामस्त्वां दहेद्विजने वने
3067006c तदा त्वं प्राप्स्यसे रूपं स्वमेव विपुलं शुभम्
3067007a श्रिया विराजितं पुत्रं दनोस्त्वं विद्धि लक्ष्मण
3067007c इन्द्रकोपादिदं रूपं प्राप्तमेवं रणाजिरे
3067008a अहं हि तपसोग्रेण पितामहमतोषयम्
3067008c दीर्घमायुः स मे प्रादात्ततो मां विभ्रमोऽस्पृशत्
3067009a दीर्घमायुर्मया प्राप्तं किं मे शक्रः करिष्यति
3067009c इत्येवं बुद्धिमास्थाय रणे शक्रमधर्षयम्
3067010a तस्य बाहुप्रमुक्तेन वज्रेण शतपर्वणा
3067010c सक्थिनी च शिरश्चैव शरीरे संप्रवेशितम्
3067011a स मया याच्यमानः सन्नानयद्यमसादनम्
3067011c पितामहवचः सत्यं तदस्त्विति ममाब्रवीत्
3067012a अनाहारः कथं शक्तो भग्नसक्थिशिरोमुखः
3067012c वज्रेणाभिहतः कालं सुदीर्घमपि जीवितुम्
3067013a एवमुक्तस्तु मे शक्रो बाहू योजनमायतौ
3067013c प्रादादास्यं च मे कुक्षौ तीक्ष्णदंष्ट्रमकल्पयत्
3067014a सोऽहं भुजाभ्यां दीर्घाभ्यां समाकृष्य वनेचरान्
3067014c सिंहद्विपमृगव्याघ्रान्भक्षयामि समन्ततः
3067015a स तु मामब्रवीदिन्द्रो यदा रामः सलक्ष्मणः
3067015c छेत्स्यते समरे बाहू तदा स्वर्गं गमिष्यसि
3067016a स त्वं रामोऽसि भद्रं ते नाहमन्येन राघव
3067016c शक्यो हन्तुं यथातत्त्वमेवमुक्तं महर्षिणा
3067017a अहं हि मतिसाचिव्यं करिष्यामि नरर्षभ
3067017c मित्रं चैवोपदेक्ष्यामि युवाभ्यां संस्कृतोऽग्निना
3067018a एवमुक्तस्तु धर्मात्मा दनुना तेन राघवः
3067018c इदं जगाद वचनं लक्ष्मणस्योपशृण्वतः
3067019a रावणेन हृता सीता मम भार्या यशस्विनी
3067019c निष्क्रान्तस्य जनस्थानात्सह भ्रात्रा यथासुखम्
3067020a नाममात्रं तु जानामि न रूपं तस्य रक्षसः
3067020c निवासं वा प्रभावं वा वयं तस्य न विद्महे
3067021a शोकार्तानामनाथानामेवं विपरिधावताम्
3067021c कारुण्यं सदृशं कर्तुमुपकारे च वर्तताम्
3067022a काष्ठान्यानीय शुष्काणि काले भग्नानि कुञ्जरैः
3067022c भक्ष्यामस्त्वां वयं वीर श्वभ्रे महति कल्पिते
3067023a स त्वं सीतां समाचक्ष्व येन वा यत्र वा हृता
3067023c कुरु कल्याणमत्यर्थं यदि जानासि तत्त्वतः
3067024a एवमुक्तस्तु रामेण वाक्यं दनुरनुत्तमम्
3067024c प्रोवाच कुशलो वक्तुं वक्तारमपि राघवम्
3067025a दिव्यमस्ति न मे ज्ञानं नाभिजानामि मैथिलीम्
3067025c यस्तां ज्ञास्यति तं वक्ष्ये दग्धः स्वं रूपमास्थितः
3067026a अदग्धस्य हि विज्ञातुं शक्तिरस्ति न मे प्रभो
3067026c राक्षसं तं महावीर्यं सीता येन हृता तव
3067027a विज्ञानं हि महद्भ्रष्टं शापदोषेण राघव
3067027c स्वकृतेन मया प्राप्तं रूपं लोकविगर्हितम्
3067028a किं तु यावन्न यात्यस्तं सविता श्रान्तवाहनः
3067028c तावन्मामवटे क्षिप्त्वा दह राम यथाविधि
3067029a दग्धस्त्वयाहमवटे न्यायेन रघुनन्दन
3067029c वक्ष्यामि तमहं वीर यस्तं ज्ञास्यति राक्षसं
3067030a तेन सख्यं च कर्तव्यं न्याय्यवृत्तेन राघव
3067030c कल्पयिष्यति ते प्रीतः साहाय्यं लघुविक्रमः
3067031a न हि तस्यास्त्यविज्ञातं त्रिषु लोकेषु राघव
3067031c सर्वान्परिसृतो लोकान्पुरा वै कारणान्तरे
3068001a एवमुक्तौ तु तौ वीरौ कबन्धेन नरेश्वरौ
3068001c गिरिप्रदरमासाद्य पावकं विससर्जतुः
3068002a लक्ष्मणस्तु महोल्काभिर्ज्वलिताभिः समन्ततः
3068002c चितामादीपयामास सा प्रजज्वाल सर्वतः
3068003a तच्छरीरं कबन्धस्य घृतपिण्डोपमं महत्
3068003c मेदसा पच्यमानस्य मन्दं दहति पावक
3068004a स विधूय चितामाशु विधूमोऽग्निरिवोत्थितः
3068004c अरजे वाससी विभ्रन्मालां दिव्यां महाबलः
3068005a ततश्चिताया वेगेन भास्वरो विरजाम्बरः
3068005c उत्पपाताशु संहृष्टः सर्वप्रत्यङ्गभूषणः
3068006a विमाने भास्वरे तिष्ठन्हंसयुक्ते यशस्करे
3068006c प्रभया च महातेजा दिशो दश विराजयन्
3068007a सोऽन्तरिक्षगतो रामं कबन्धो वाक्यमब्रवीत्
3068007c शृणु राघव तत्त्वेन यथा सीमामवाप्स्यसि
3068008a राम षड्युक्तयो लोके याभिः सर्वं विमृश्यते
3068008c परिमृष्टो दशान्तेन दशाभागेन सेव्यते
3068009a दशाभागगतो हीनस्त्वं राम सहलक्ष्मणः
3068009c यत्कृते व्यसनं प्राप्तं त्वया दारप्रधर्षणम्
3068010a तदवश्यं त्वया कार्यः स सुहृत्सुहृदां वर
3068010c अकृत्वा न हि ते सिद्धिमहं पश्यामि चिन्तयन्
3068011a श्रूयतां राम वक्ष्यामि सुग्रीवो नाम वानरः
3068011c भ्रात्रा निरस्तः क्रुद्धेन वालिना शक्रसूनुना
3068012a ऋष्यमूके गिरिवरे पम्पापर्यन्तशोभिते
3068012c निवसत्यात्मवान्वीरश्चतुर्भिः सह वानरैः
3068013a वयस्यं तं कुरु क्षिप्रमितो गत्वाद्य राघव
3068013c अद्रोहाय समागम्य दीप्यमाने विभावसौ
3068014a न च ते सोऽवमन्तव्यः सुग्रीवो वानराधिपः
3068014c कृतज्ञः कामरूपी च सहायार्थी च वीर्यवान्
3068015a शक्तौ ह्यद्य युवां कर्तुं कार्यं तस्य चिकीर्षितम्
3068015c कृतार्थो वाकृतार्थो वा कृत्यं तव करिष्यति
3068016a स ऋक्षरजसः पुत्रः पम्पामटति शङ्कितः
3068016c भास्करस्यौरसः पुत्रो वालिना कृतकिल्बिषः
3068017a संनिधायायुधं क्षिप्रमृष्यमूकालयं कपिम्
3068017c कुरु राघव सत्येन वयस्यं वनचारिणम्
3068018a स हि स्थानानि सर्वाणि कार्त्स्न्येन कपिकुञ्जरः
3068018c नरमांसाशिनां लोके नैपुण्यादधिगच्छति
3068019a न तस्याविदितं लोके किंचिदस्ति हि राघव
3068019c यावत्सूर्यः प्रतपति सहस्रांशुररिंदम
3068020a स नदीर्विपुलाञ्शैलान्गिरिदुर्गाणि कन्दरान्
3068020c अन्विष्य वानरैः सार्धं पत्नीं तेऽधिगमिष्यति
3068021a वानरांश्च महाकायान्प्रेषयिष्यति राघव
3068021c दिशो विचेतुं तां सीतां त्वद्वियोगेन शोचतीम्
3068022a स मेरुशृङ्गाग्रगतामनिन्दितां; प्रविश्य पातालतलेऽपि वाश्रिताम्
3068022c प्लवंगमानां प्रवरस्तव प्रियां; निहत्य रक्षांसि पुनः प्रदास्यति
3069001a निदर्शयित्वा रामाय सीतायाः प्रतिपादने
3069001c वाक्यमन्वर्थमर्थज्ञः कबन्धः पुनरब्रवीत्
3069002a एष राम शिवः पन्था यत्रैते पुष्पिता द्रुमाः
3069002c प्रतीचीं दिशमाश्रित्य प्रकाशन्ते मनोरमाः
3069003a जम्बूप्रियालपनसाः प्लक्षन्यग्रोधतिन्दुकाः
3069003c अश्वत्थाः कर्णिकाराश्च चूताश्चान्ये च पादपाः
3069004a तानारुह्याथ वा भूमौ पातयित्वा च तान्बलात्
3069004c फलान्यमृतकल्पानि भक्षयन्तौ गमिष्यथः
3069005a चङ्क्रमन्तौ वरान्देशाञ्शैलाच्छैलं वनाद्वनम्
3069005c ततः पुष्करिणीं वीरौ पम्पां नाम गमिष्यथः
3069006a अशर्करामविभ्रंशां समतीर्थमशैवलाम्
3069006c राम संजातवालूकां कमलोत्पलशोभिताम्
3069007a तत्र हंसाः प्लवाः क्रौञ्चाः कुरराश्चैव राघव
3069007c वल्गुस्वरा निकूजन्ति पम्पासलिलगोचराः
3069008a नोद्विजन्ते नरान्दृष्ट्वा वधस्याकोविदाः शुभाः
3069008c घृतपिण्डोपमान्स्थूलांस्तान्द्विजान्भक्षयिष्यथः
3069009a रोहितान्वक्रतुण्डांश्च नलमीनांश्च राघव
3069009c पम्पायामिषुभिर्मत्स्यांस्तत्र राम वरान्हतान्
3069010a निस्त्वक्पक्षानयस्तप्तानकृशानेककण्टकान्
3069010c तव भक्त्या समायुक्तो लक्ष्मणः संप्रदास्यति
3069011a भृशं ते खादतो मत्स्यान्पम्पायाः पुष्पसंचये
3069011c पद्मगन्धि शिवं वारि सुखशीतमनामयम्
3069012a उद्धृत्य स तदाक्लिष्टं रूप्यस्फटिकसंनिभम्
3069012c अथ पुष्करपर्णेन लक्ष्मणः पाययिष्यति
3069013a स्थूलान्गिरिगुहाशय्यान्वराहान्वनचारिणः
3069013c अपां लोभादुपावृत्तान्वृषभानिव नर्दतः
3069013e रूपान्वितांश्च पम्पायां द्रक्ष्यसि त्वं नरोत्तम
3069014a सायाह्ने विचरन्राम विटपी माल्यधारिणः
3069014c शीतोदकं च पम्पायां दृष्ट्वा शोकं विहास्यसि
3069015a सुमनोभिश्चितांस्तत्र तिलकान्नक्तमालकान्
3069015c उत्पलानि च फुल्लानि पङ्कजानि च राघव
3069016a न तानि कश्चिन्माल्यानि तत्रारोपयिता नरः
3069016c मतङ्गशिष्यास्तत्रासन्नृषयः सुसमाहितः
3069017a तेषां भाराभितप्तानां वन्यमाहरतां गुरोः
3069017c ये प्रपेतुर्महीं तूर्णं शरीरात्स्वेदबिन्दवः
3069018a तानि माल्यानि जातानि मुनीनां तपसा तदा
3069018c स्वेदबिन्दुसमुत्थानि न विनश्यन्ति राघव
3069019a तेषामद्यापि तत्रैव दृश्यते परिचारिणी
3069019c श्रमणी शबरी नाम काकुत्स्थ चिरजीविनी
3069020a त्वां तु धर्मे स्थिता नित्यं सर्वभूतनमस्कृतम्
3069020c दृष्ट्वा देवोपमं राम स्वर्गलोकं गमिष्यति
3069021a ततस्तद्राम पम्पायास्तीरमाश्रित्य पश्चिमम्
3069021c आश्रमस्थानमतुलं गुह्यं काकुत्स्थ पश्यसि
3069022a न तत्राक्रमितुं नागाः शक्नुवन्ति तमाश्रमम्
3069022c ऋषेस्तस्य मतङ्गस्य विधानात्तच्च काननम्
3069023a तस्मिन्नन्दनसंकाशे देवारण्योपमे वने
3069023c नानाविहगसंकीर्णे रंस्यसे राम निर्वृतः
3069024a ऋष्यमूकस्तु पम्पायाः पुरस्तात्पुष्पितद्रुमः
3069024c सुदुःखारोहणो नाम शिशुनागाभिरक्षितः
3069024e उदारो ब्रह्मणा चैव पूर्वकाले विनिर्मितः
3069025a शयानः पुरुषो राम तस्य शैलस्य मूर्धनि
3069025c यत्स्वप्ने लभते वित्तं तत्प्रबुद्धोऽधिगच्छति
3069026a न त्वेनं विषमाचारः पापकर्माधिरोहति
3069026c तत्रैव प्रहरन्त्येनं सुप्तमादाय राक्षसाः
3069027a ततोऽपि शिशुनागानामाक्रन्दः श्रूयते महान्
3069027c क्रीडतां राम पम्पायां मतङ्गारण्यवासिनाम्
3069028a सिक्ता रुधिरधाराभिः संहत्य परमद्विपाः
3069028c प्रचरन्ति पृथक्कीर्णा मेघवर्णास्तरस्विनः
3069029a ते तत्र पीत्वा पानीयं विमलं शीतमव्ययम्
3069029c निवृत्ताः संविगाहन्ते वनानि वनगोचराः
3069030a राम तस्य तु शैलस्य महती शोभते गुहा
3069030c शिलापिधाना काकुत्स्थ दुःखं चास्याः प्रवेशनम्
3069031a तस्या गुहायाः प्राग्द्वारे महाञ्शीतोदको ह्रदः
3069031c बहुमूलफलो रम्यो नानानगसमावृतः
3069032a तस्यां वसति सुग्रीवश्चतुर्भिः सह वानरैः
3069032c कदाचिच्छिखरे तस्य पर्वतस्यावतिष्ठते
3069033a कबन्धस्त्वनुशास्यैवं तावुभौ रामलक्ष्मणौ
3069033c स्रग्वी भास्करवर्णाभः खे व्यरोचत वीर्यवान्
3069034a तं तु खस्थं महाभागं कबन्धं रामलक्ष्मणौ
3069034c प्रस्थितौ त्वं व्रजस्वेति वाक्यमूचतुरन्तिकात्
3069035a गम्यतां कार्यसिद्ध्यर्थमिति तावब्रवीच्च सः
3069035c सुप्रीतौ तावनुज्ञाप्य कबन्धः प्रस्थितस्तदा
3069036a स तत्कबन्धः प्रतिपद्य रूपं; वृतः श्रिया भास्करतुल्यदेहः
3069036c निदर्शयन्राममवेक्ष्य खस्थः; सख्यं कुरुष्वेति तदाभ्युवाच
3070001a तौ कबन्धेन तं मार्गं पम्पाया दर्शितं वने
3070001c आतस्थतुर्दिशं गृह्य प्रतीचीं नृवरात्मजौ
3070002a तौ शैलेष्वाचितानेकान्क्षौद्रकल्पफलद्रुमान्
3070002c वीक्षन्तौ जग्मतुर्द्रष्टुं सुग्रीवं रामलक्ष्मणौ
3070003a कृत्वा च शैलपृष्ठे तु तौ वासं रघुनन्दनौ
3070003c पम्पायाः पश्चिमं तीरं राघवावुपतस्थतुः
3070004a तौ पुष्करिण्याः पम्पायास्तीरमासाद्य पश्चिमम्
3070004c अपश्यतां ततस्तत्र शबर्या रम्यमाश्रमम्
3070005a तौ तमाश्रममासाद्य द्रुमैर्बहुभिरावृतम्
3070005c सुरम्यमभिवीक्षन्तौ शबरीमभ्युपेयतुः
3070006a तौ तु दृष्ट्वा तदा सिद्धा समुत्थाय कृताञ्जलिः
3070006c पादौ जग्राह रामस्य लक्ष्मणस्य च धीमतः
3070007a तामुवाच ततो रामः श्रमणीं संशितव्रताम्
3070007c कच्चित्ते निर्जिता विघ्नाः कच्चित्ते वर्धते तपः
3070008a कच्चित्ते नियतः कोप आहारश्च तपोधने
3070008c कच्चित्ते नियमाः प्राप्ताः कच्चित्ते मनसः सुखम्
3070008e कच्चित्ते गुरुशुश्रूषा सफला चारुभाषिणि
3070009a रामेण तापसी पृष्ठा सा सिद्धा सिद्धसंमता
3070009c शशंस शबरी वृद्धा रामाय प्रत्युपस्थिता
3070010a चित्रकूटं त्वयि प्राप्ते विमानैरतुलप्रभैः
3070010c इतस्ते दिवमारूढा यानहं पर्यचारिषम्
3070011a तैश्चाहमुक्ता धर्मज्ञैर्महाभागैर्महर्षिभिः
3070011c आगमिष्यति ते रामः सुपुण्यमिममाश्रमम्
3070012a स ते प्रतिग्रहीतव्यः सौमित्रिसहितोऽतिथिः
3070012c तं च दृष्ट्वा वराँल्लोकानक्षयांस्त्वं गमिष्यसि
3070013a मया तु विविधं वन्यं संचितं पुरुषर्षभ
3070013c तवार्थे पुरुषव्याघ्र पम्पायास्तीरसंभवम्
3070014a एवमुक्तः स धर्मात्मा शबर्या शबरीमिदम्
3070014c राघवः प्राह विज्ञाने तां नित्यमबहिष्कृताम्
3070015a दनोः सकाशात्तत्त्वेन प्रभावं ते महात्मनः
3070015c श्रुतं प्रत्यक्षमिच्छामि संद्रष्टुं यदि मन्यसे
3070016a एतत्तु वचनं श्रुत्वा रामवक्त्राद्विनिःसृतम्
3070016c शबरी दर्शयामास तावुभौ तद्वनं महत्
3070017a पश्य मेघघनप्रख्यं मृगपक्षिसमाकुलम्
3070017c मतङ्गवनमित्येव विश्रुतं रघुनन्दन
3070018a इह ते भावितात्मानो गुरवो मे महाद्युते
3070018c जुहवांश्चक्रिरे तीर्थं मन्त्रवन्मन्त्रपूजितम्
3070019a इयं प्रत्यक्स्थली वेदी यत्र ते मे सुसत्कृताः
3070019c पुष्पोपहारं कुर्वन्ति श्रमादुद्वेपिभिः करैः
3070020a तेषां तपः प्रभावेन पश्याद्यापि रघूत्तम
3070020c द्योतयन्ति दिशः सर्वाः श्रिया वेद्योऽतुलप्रभाः
3070021a अशक्नुवद्भिस्तैर्गन्तुमुपवासश्रमालसैः
3070021c चिन्तितेऽभ्यागतान्पश्य समेतान्सप्त सागरान्
3070022a कृताभिषेकैस्तैर्न्यस्ता वल्कलाः पादपेष्विह
3070022c अद्यापि न विशुष्यन्ति प्रदेशे रघुनन्दन
3070023a कृत्स्नं वनमिदं दृष्टं श्रोतव्यं च श्रुतं त्वया
3070023c तदिच्छाम्यभ्यनुज्ञाता त्यक्तुमेतत्कलेवरम्
3070024a तेषामिच्छाम्यहं गन्तुं समीपं भावितात्मनाम्
3070024c मुनीनामाश्रंमो येषामहं च परिचारिणी
3070025a धर्मिष्ठं तु वचः श्रुत्वा राघवः सहलक्ष्मणः
3070025c अनुजानामि गच्छेति प्रहृष्टवदनोऽब्रवीत्
3070026a अनुज्ञाता तु रामेण हुत्वात्मानं हुताशने
3070026c ज्वलत्पावकसंकाशा स्वर्गमेव जगाम सा
3070027a यत्र ते सुकृतात्मानो विहरन्ति महर्षयः
3070027c तत्पुण्यं शबरीस्थानं जगामात्मसमाधिना
3071001a दिवं तु तस्यां यातायां शबर्यां स्वेन कर्मणा
3071001c लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा चिन्तयामास राघवः
3071002a चिन्तयित्वा तु धर्मात्मा प्रभावं तं महात्मनाम्
3071002c हितकारिणमेकाग्रं लक्ष्मणं राघवोऽब्रवीत्
3071003a दृष्टोऽयमाश्रमः सौम्य बह्वाश्चर्यः कृतात्मनाम्
3071003c विश्वस्तमृगशार्दूलो नानाविहगसेवितः
3071004a सप्तानां च समुद्राणामेषु तीर्थेषु लक्ष्मण
3071004c उपस्पृष्टं च विधिवत्पितरश्चापि तर्पिताः
3071005a प्रनष्टमशुभं यत्तत्कल्याणं समुपस्थितम्
3071005c तेन त्वेतत्प्रहृष्टं मे मनो लक्ष्मण संप्रति
3071006a हृदये हि नरव्याघ्र शुभमाविर्भविष्यति
3071006c तदागच्छ गमिष्यावः पम्पां तां प्रियदर्शनाम्
3071007a ऋश्यमूको गिरिर्यत्र नातिदूरे प्रकाशते
3071007c यस्मिन्वसति धर्मात्मा सुग्रीवोंऽशुमतः सुतः
3071007e नित्यं वालिभयात्त्रस्तश्चतुर्भिः सह वानरैः
3071008a अभित्वरे च तं द्रष्टुं सुग्रीवं वानरर्षभम्
3071008c तदधीनं हि मे सौम्य सीतायाः परिमार्गणम्
3071009a इति ब्रुवाणं तं रामं सौमित्रिरिदमब्रवीत्
3071009c गच्छावस्त्वरितं तत्र ममापि त्वरते मनः
3071010a आश्रमात्तु ततस्तस्मान्निष्क्रम्य स विशां पतिः
3071010c आजगाम ततः पम्पां लक्ष्मणेन सहाभिभूः
3071011a समीक्षमाणः पुष्पाढ्यं सर्वतो विपुलद्रुमम्
3071011c कोयष्टिभिश्चार्जुनकैः शतपत्रैश्च कीचकैः
3071011e एतैश्चान्यैश्च विविधैर्नादितं तद्वनं महत्
3071012a स रामो विधिवान्वृक्षान्सरांसि विविधानि च
3071012c पश्यन्कामाभिसंतप्तो जगाम परमं ह्रदम्
3071013a स तामासाद्य वै रामो दूरादुदकवाहिनीम्
3071013c मतङ्गसरसं नाम ह्रदं समवगाहत
3071014a स तु शोकसमाविष्टो रामो दशरथात्मजः
3071014c विवेश नलिनीं पम्पां पङ्कजैश्च समावृताम्
3071015a तिलकाशोकपुंनागबकुलोद्दाल काशिनीम्
3071015c रम्योपवनसंबाधां पद्मसंपीडितोदकाम्
3071016a स्फटिकोपमतोयाढ्यां श्लक्ष्णवालुकसंतताम्
3071016c मत्स्यकच्छपसंबाधां तीरस्थद्रुमशोभिताम्
3071017a सखीभिरिव युक्ताभिर्लताभिरनुवेष्टिताम्
3071017c किंनरोरगगन्धर्वयक्षराक्षससेविताम्
3071017e नानाद्रुमलताकीर्णां शीतवारिनिधिं शुभाम्
3071018a पद्मैः सौगन्धिकैस्ताम्रां शुक्लां कुमुदमण्डलैः
3071018c नीलां कुवलयोद्धातैर्बहुवर्णां कुथामिव
3071019a अरविन्दोत्पलवतीं पद्मसौगन्धिकायुताम्
3071019c पुष्पिताम्रवणोपेतां बर्हिणोद्घुष्टनादिताम्
3071020a स तां दृष्ट्वा ततः पम्पां रामः सौमित्रिणा सह
3071020c विललाप च तेजस्वी कामाद्दशरथात्मजः
3071021a तिलकैर्बीजपूरैश्च वटैः शुक्लद्रुमैस्तथा
3071021c पुष्पितैः करवीरैश्च पुंनागैश्च सुपुष्पितैः
3071022a मालतीकुन्दगुल्मैश्च भण्डीरैर्निचुलैस्तथा
3071022c अशोकैः सप्तपर्णैश्च केतकैरतिमुक्तकैः
3071022e अन्यैश्च विविधैर्वृक्षैः प्रमदेवोपशोभिताम्
3071023a अस्यास्तीरे तु पूर्वोक्तः पर्वतो धातुमण्डितः
3071023c ऋश्यमूक इति ख्यातश्चित्रपुष्पितकाननः
3071024a हरिरृक्षरजो नाम्नः पुत्रस्तस्य महात्मनः
3071024c अध्यास्ते तं महावीर्यः सुग्रीव इति विश्रुतः
3071025a सुग्रीवमभिगच्छ त्वं वानरेन्द्रं नरर्षभ
3071025c इत्युवाच पुनर्वाक्यं लक्ष्मणं सत्यविक्रमम्
3071026a ततो महद्वर्त्म च दूरसंक्रमं; क्रमेण गत्वा प्रविलोकयन्वनम्
3071026c ददर्श पम्पां शुभदर्श कानना;मनेकनानाविधपक्षिसंकुलाम्