% Mahabharata: Mahaprasthanikaparvan % Last updated: Thu Sep 27 2007 % Encoding: ASCII % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 1999 % 17001001 janamejaya uvAca 17001001a evaM vRSNyandhakakule zrutvA mausalam Ahavam 17001001c pANDavAH kim akurvanta tathA kRSNe divaM gate 17001002 vaizaMpAyana uvAca 17001002a zrutvaiva kauravo rAjA vRSNInAM kadanaM mahat 17001002c prasthAne matim AdhAya vAkyam arjunam abravIt 17001003a kAlaH pacati bhUtAni sarvANy eva mahAmate 17001003c karmanyAsam ahaM manye tvam api draSTum arhasi 17001004a ity uktaH sa tu kaunteyaH kAlaH kAla iti bruvan 17001004c anvapadyata tad vAkyaM bhrAtur jyeSThasya vIryavAn 17001005a arjunasya mataM jJAtvA bhImaseno yamau tathA 17001005c anvapadyanta tad vAkyaM yad uktaM savyasAcinA 17001006a tato yuyutsum AnAyya pravrajan dharmakAmyayA 17001006c rAjyaM paridadau sarvaM vaizyAputre yudhiSThiraH 17001007a abhiSicya svarAjye tu taM rAjAnaM parikSitam 17001007c duHkhArtaz cAbravId rAjA subhadrAM pANDavAgrajaH 17001008a eSa putrasya te putraH kururAjo bhaviSyati 17001008c yadUnAM parizeSaz ca vajro rAjA kRtaz ca ha 17001009a parikSid dhAstinapure zakraprasthe tu yAdavaH 17001009c vajro rAjA tvayA rakSyo mA cAdharme manaH kRthAH 17001010a ity uktvA dharmarAjaH sa vAsudevasya dhImataH 17001010c mAtulasya ca vRddhasya rAmAdInAM tathaiva ca 17001011a bhrAtRbhiH saha dharmAtmA kRtvodakam atandritaH 17001011c zrAddhAny uddizya sarveSAM cakAra vidhivat tadA 17001012a dadau ratnAni vAsAMsi grAmAn azvAn rathAn api 17001012c striyaz ca dvijamukhyebhyo gavAM zatasahasrazaH 17001013a kRpam abhyarcya ca gurum arthamAnapuraskRtam 17001013c ziSyaM parikSitaM tasmai dadau bharatasattamaH 17001014a tatas tu prakRtIH sarvAH samAnAyya yudhiSThiraH 17001014c sarvam AcaSTa rAjarSiz cikIrSitam athAtmanaH 17001015a te zrutvaiva vacas tasya paurajAnapadA janAH 17001015c bhRzam udvignamanaso nAbhyanandanta tad vacaH 17001016a naivaM kartavyam iti te tadocus te narAdhipam 17001016c na ca rAjA tathAkArSIt kAlaparyAyadharmavit 17001017a tato 'numAnya dharmAtmA paurajAnapadaM janam 17001017c gamanAya matiM cakre bhrAtaraz cAsya te tadA 17001018a tataH sa rAjA kauravyo dharmaputro yudhiSThiraH 17001018c utsRjyAbharaNAny aGgAj jagRhe valkalAny uta 17001019a bhImArjunau yamau caiva draupadI ca yazasvinI 17001019c tathaiva sarve jagRhur valkalAni janAdhipa 17001020a vidhivat kArayitveSTiM naiSThikIM bharatarSabha 17001020c samutsRjyApsu sarve 'gnIn pratasthur narapuMgavAH 17001021a tataH praruruduH sarvAH striyo dRSTvA nararSabhAn 17001021c prasthitAn draupadISaSThAn purA dyUtajitAn yathA 17001022a harSo 'bhavac ca sarveSAM bhrAtqNAM gamanaM prati 17001022c yudhiSThiramataM jJAtvA vRSNikSayam avekSya ca 17001023a bhrAtaraH paJca kRSNA ca SaSThI zvA caiva saptamaH 17001023c AtmanA saptamo rAjA niryayau gajasAhvayAt 17001023e paurair anugato dUraM sarvair antaHpurais tathA 17001024a na cainam azakat kaz cin nivartasveti bhASitum 17001024c nyavartanta tataH sarve narA nagaravAsinaH 17001025a kRpaprabhRtayaz caiva yuyutsuM paryavArayan 17001025c viveza gaGgAM kauravya ulUpI bhujagAtmajA 17001026a citrAGgadA yayau cApi maNipUrapuraM prati 17001026c ziSTAH parikSitaM tv anyA mAtaraH paryavArayan 17001027a pANDavAz ca mahAtmAno draupadI ca yazasvinI 17001027c kRtopavAsAH kauravya prayayuH prAGmukhAs tataH 17001028a yogayuktA mahAtmAnas tyAgadharmam upeyuSaH 17001028c abhijagmur bahUn dezAn saritaH parvatAMs tathA 17001029a yudhiSThiro yayAv agre bhImas tu tadanantaram 17001029c arjunas tasya cAnv eva yamau caiva yathAkramam 17001030a pRSThatas tu varArohA zyAmA padmadalekSaNA 17001030c draupadI yoSitAM zreSThA yayau bharatasattama 17001031a zvA caivAnuyayAv ekaH pANDavAn prasthitAn vane 17001031c krameNa te yayur vIrA lauhityaM salilArNavam 17001032a gANDIvaM ca dhanur divyaM na mumoca dhanaMjayaH 17001032c ratnalobhAn mahArAja tau cAkSayyau maheSudhI 17001033a agniM te dadRzus tatra sthitaM zailam ivAgrataH 17001033c mArgam AvRtya tiSThantaM sAkSAt puruSavigraham 17001034a tato devaH sa saptArciH pANDavAn idam abravIt 17001034c bho bho pANDusutA vIrAH pAvakaM mAM vibodhata 17001035a yudhiSThira mahAbAho bhImasena paraMtapa 17001035c arjunAzvisutau vIrau nibodhata vaco mama 17001036a aham agniH kuruzreSThA mayA dagdhaM ca khANDavam 17001036c arjunasya prabhAveNa tathA nArAyaNasya ca 17001037a ayaM vaH phalguno bhrAtA gANDIvaM paramAyudham 17001037c parityajya vanaM yAtu nAnenArtho 'sti kaz cana 17001038a cakraratnaM tu yat kRSNe sthitam AsIn mahAtmani 17001038c gataM tac ca punar haste kAlenaiSyati tasya ha 17001039a varuNAd AhRtaM pUrvaM mayaitat pArthakAraNAt 17001039c gANDIvaM kArmukazreSThaM varuNAyaiva dIyatAm 17001040a tatas te bhrAtaraH sarve dhanaMjayam acodayan 17001040c sa jale prAkSipat tat tu tathAkSayyau maheSudhI 17001041a tato 'gnir bharatazreSTha tatraivAntaradhIyata 17001041c yayuz ca pANDavA vIrAs tatas te dakSiNAmukhAH 17001042a tatas te tUttareNaiva tIreNa lavaNAmbhasaH 17001042c jagmur bharatazArdUla dizaM dakSiNapazcimam 17001043a tataH punaH samAvRttAH pazcimAM dizam eva te 17001043c dadRzur dvArakAM cApi sAgareNa pariplutAm 17001044a udIcIM punar AvRttya yayur bharatasattamAH 17001044c prAdakSiNyaM cikIrSantaH pRthivyA yogadharmiNaH 17002001 vaizaMpAyana uvAca 17002001a tatas te niyatAtmAna udIcIM dizam AsthitAH 17002001c dadRzur yogayuktAz ca himavantaM mahAgirim 17002002a taM cApy atikramantas te dadRzur vAlukArNavam 17002002c avaikSanta mahAzailaM meruM zikhariNAM varam 17002003a teSAM tu gacchatAM zIghraM sarveSAM yogadharmiNAm 17002003c yAjJasenI bhraSTayogA nipapAta mahItale 17002004a tAM tu prapatitAM dRSTvA bhImaseno mahAbalaH 17002004c uvAca dharmarAjAnaM yAjJasenIm avekSya ha 17002005a nAdharmaz caritaH kaz cid rAjaputryA paraMtapa 17002005c kAraNaM kiM nu tad rAjan yat kRSNA patitA bhuvi 17002006 yudhiSThira uvAca 17002006a pakSapAto mahAn asyA vizeSeNa dhanaMjaye 17002006c tasyaitat phalam adyaiSA bhuGkte puruSasattama 17002007 vaizaMpAyana uvAca 17002007a evam uktvAnavekSyainAM yayau dharmasuto nRpaH 17002007c samAdhAya mano dhImAn dharmAtmA puruSarSabhaH 17002008a sahadevas tato dhImAn nipapAta mahItale 17002008c taM cApi patitaM dRSTvA bhImo rAjAnam abravIt 17002009a yo 'yam asmAsu sarveSu zuzrUSur anahaMkRtaH 17002009c so 'yaM mAdravatIputraH kasmAn nipatito bhuvi 17002010 yudhiSThira uvAca 17002010a AtmanaH sadRzaM prAjJaM naiSo 'manyata kaM cana 17002010c tena doSeNa patitas tasmAd eSa nRpAtmajaH 17002011 vaizaMpAyana uvAca 17002011a ity uktvA tu samutsRjya sahadevaM yayau tadA 17002011c bhrAtRbhiH saha kaunteyaH zunA caiva yudhiSThiraH 17002012a kRSNAM nipatitAM dRSTvA sahadevaM ca pANDavam 17002012c Arto bandhupriyaH zUro nakulo nipapAta ha 17002013a tasmin nipatite vIre nakule cArudarzane 17002013c punar eva tadA bhImo rAjAnam idam abravIt 17002014a yo 'yam akSatadharmAtmA bhrAtA vacanakArakaH 17002014c rUpeNApratimo loke nakulaH patito bhuvi 17002015a ity ukto bhImasenena pratyuvAca yudhiSThiraH 17002015c nakulaM prati dharmAtmA sarvabuddhimatAM varaH 17002016a rUpeNa matsamo nAsti kaz cid ity asya darzanam 17002016c adhikaz cAham evaika ity asya manasi sthitam 17002017a nakulaH patitas tasmAd Agaccha tvaM vRkodara 17002017c yasya yad vihitaM vIra so 'vazyaM tad upAznute 17002018a tAMs tu prapatitAn dRSTvA pANDavaH zvetavAhanaH 17002018c papAta zokasaMtaptas tato 'nu paravIrahA 17002019a tasmiMs tu puruSavyAghre patite zakratejasi 17002019c mriyamANe durAdharSe bhImo rAjAnam abravIt 17002020a anRtaM na smarAmy asya svaireSv api mahAtmanaH 17002020c atha kasya vikAro 'yaM yenAyaM patito bhuvi 17002021 yudhiSThira uvAca 17002021a ekAhnA nirdaheyaM vai zatrUn ity arjuno 'bravIt 17002021c na ca tat kRtavAn eSa zUramAnI tato 'patat 17002022a avamene dhanurgrAhAn eSa sarvAMz ca phalgunaH 17002022c yathA coktaM tathA caiva kartavyaM bhUtim icchatA 17002023 vaizaMpAyana uvAca 17002023a ity uktvA prasthito rAjA bhImo 'tha nipapAta ha 17002023c patitaz cAbravId bhImo dharmarAjaM yudhiSThiram 17002024a bho bho rAjann avekSasva patito 'haM priyas tava 17002024c kiMnimittaM ca patanaM brUhi me yadi vettha ha 17002025 yudhiSThira uvAca 17002025a atibhuktaM ca bhavatA prANena ca vikatthase 17002025c anavekSya paraM pArtha tenAsi patitaH kSitau 17002026 vaizaMpAyana uvAca 17002026a ity uktvA taM mahAbAhur jagAmAnavalokayan 17002026c zvA tv eko 'nuyayau yas te bahuzaH kIrtito mayA 17003001 vaizaMpAyana uvAca 17003001a tataH saMnAdayaJ zakro divaM bhUmiM ca sarvazaH 17003001c rathenopayayau pArtham Arohety abravIc ca tam 17003002a sa bhrAtqn patitAn dRSTvA dharmarAjo yudhiSThiraH 17003002c abravIc chokasaMtaptaH sahasrAkSam idaM vacaH 17003003a bhrAtaraH patitA me 'tra Agaccheyur mayA saha 17003003c na vinA bhrAtRbhiH svargam icche gantuM surezvara 17003004a sukumArI sukhArhA ca rAjaputrI puraMdara 17003004c sAsmAbhiH saha gaccheta tad bhavAn anumanyatAm 17003005 indra uvAca 17003005a bhrAtqn drakSyasi putrAMs tvam agratas tridivaM gatAn 17003005c kRSNayA sahitAn sarvAn mA zuco bharatarSabha 17003006a nikSipya mAnuSaM dehaM gatAs te bharatarSabha 17003006c anena tvaM zarIreNa svargaM gantA na saMzayaH 17003007 yudhiSThira uvAca 17003007a ayaM zvA bhUtabhavyeza bhakto mAM nityam eva ha 17003007c sa gaccheta mayA sArdham AnRzaMsyA hi me matiH 17003008 indra uvAca 17003008a amartyatvaM matsamatvaM ca rAjaJ; zriyaM kRtsnAM mahatIM caiva kIrtim 17003008c saMprApto 'dya svargasukhAni ca tvaM; tyaja zvAnaM nAtra nRzaMsam asti 17003009 yudhiSThira uvAca 17003009a anAryam AryeNa sahasranetra; zakyaM kartuM duSkaram etad Arya 17003009c mA me zriyA saMgamanaM tayAstu; yasyAH kRte bhaktajanaM tyajeyam 17003010 indra uvAca 17003010a svarge loke zvavatAM nAsti dhiSNyam; iSTApUrtaM krodhavazA haranti 17003010c tato vicArya kriyatAM dharmarAja; tyaja zvAnaM nAtra nRzaMsam asti 17003011 yudhiSThira uvAca 17003011a bhaktatyAgaM prAhur atyantapApaM; tulyaM loke brahmavadhyAkRtena 17003011c tasmAn nAhaM jAtu kathaM canAdya; tyakSyAmy enaM svasukhArthI mahendra 17003012 indra uvAca 17003012a zunA dRSTaM krodhavazA haranti; yad dattam iSTaM vivRtam atho hutaM ca 17003012c tasmAc chunas tyAgam imaM kuruSva; zunas tyAgAt prApsyase devalokam 17003013a tyaktvA bhrAtqn dayitAM cApi kRSNAM; prApto lokaH karmaNA svena vIra 17003013c zvAnaM cainaM na tyajase kathaM nu; tyAgaM kRtsnaM cAsthito muhyase 'dya 17003014 yudhiSThira uvAca 17003014a na vidyate saMdhir athApi vigraho; mRtair martyair iti lokeSu niSThA 17003014c na te mayA jIvayituM hi zakyA; tasmAt tyAgas teSu kRto na jIvatAm 17003015a pratipradAnaM zaraNAgatasya; striyA vadho brAhmaNasvApahAraH 17003015c mitradrohas tAni catvAri zakra; bhaktatyAgaz caiva samo mato me 17003016 vaizaMpAyana uvAca 17003016a tad dharmarAjasya vaco nizamya; dharmasvarUpI bhagavAn uvAca 17003016c yudhiSThiraM prItiyukto narendraM; zlakSNair vAkyaiH saMstavasaMprayuktaiH 17003017a abhijAto 'si rAjendra pitur vRttena medhayA 17003017c anukrozena cAnena sarvabhUteSu bhArata 17003018a purA dvaitavane cAsi mayA putra parIkSitaH 17003018c pAnIyArthe parAkrAntA yatra te bhrAtaro hatAH 17003019a bhImArjunau parityajya yatra tvaM bhrAtarAv ubhau 17003019c mAtroH sAmyam abhIpsan vai nakulaM jIvam icchasi 17003020a ayaM zvA bhakta ity eva tyakto devarathas tvayA 17003020c tasmAt svarge na te tulyaH kaz cid asti narAdhipa 17003021a atas tavAkSayA lokAH svazarIreNa bhArata 17003021c prApto 'si bharatazreSTha divyAM gatim anuttamAm 17003022a tato dharmaz ca zakraz ca marutaz cAzvinAv api 17003022c devA devarSayaz caiva ratham Aropya pANDavam 17003023a prayayuH svair vimAnais te siddhAH kAmavihAriNaH 17003023c sarve virajasaH puNyAH puNyavAgbuddhikarmiNaH 17003024a sa taM rathaM samAsthAya rAjA kurukulodvahaH 17003024c Urdhvam Acakrame zIghraM tejasAvRtya rodasI 17003025a tato devanikAyastho nAradaH sarvalokavit 17003025c uvAcoccais tadA vAkyaM bRhadvAdI bRhattapAH 17003026a ye 'pi rAjarSayaH sarve te cApi samupasthitAH 17003026c kIrtiM pracchAdya teSAM vai kururAjo 'dhitiSThati 17003027a lokAn AvRtya yazasA tejasA vRttasaMpadA 17003027c svazarIreNa saMprAptaM nAnyaM zuzruma pANDavAt 17003028a nAradasya vacaH zrutvA rAjA vacanam abravIt 17003028c devAn Amantrya dharmAtmA svapakSAMz caiva pArthivAn 17003029a zubhaM vA yadi vA pApaM bhrAtqNAM sthAnam adya me 17003029c tad eva prAptum icchAmi lokAn anyAn na kAmaye 17003030a rAjJas tu vacanaM zrutvA devarAjaH puraMdaraH 17003030c AnRzaMsyasamAyuktaM pratyuvAca yudhiSThiram 17003031a sthAne 'smin vasa rAjendra karmabhir nirjite zubhaiH 17003031c kiM tvaM mAnuSyakaM sneham adyApi parikarSasi 17003032a siddhiM prApto 'si paramAM yathA nAnyaH pumAn kva cit 17003032c naiva te bhrAtaraH sthAnaM saMprAptAH kurunandana 17003033a adyApi mAnuSo bhAvaH spRzate tvAM narAdhipa 17003033c svargo 'yaM pazya devarSIn siddhAMz ca tridivAlayAn 17003034a yudhiSThiras tu devendram evaMvAdinam Izvaram 17003034c punar evAbravId dhImAn idaM vacanam arthavat 17003035a tair vinA notsahe vastum iha daityanibarhaNa 17003035c gantum icchAmi tatrAhaM yatra me bhrAtaro gatAH 17003036a yatra sA bRhatI zyAmA buddhisattvaguNAnvitA 17003036c draupadI yoSitAM zreSThA yatra caiva priyA mama