% Mahabharata: Mausalaparvan % Last updated: Tue May 15 2007 % Encoding: ASCII % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 1999 % 16001001 vaizaMpAyana uvAca 16001001a SaTtriMze tv atha saMprApte varSe kauravanandanaH 16001001c dadarza viparItAni nimittAni yudhiSThiraH 16001002a vavur vAtAH sanirghAtA rUkSAH zarkaravarSiNaH 16001002c apasavyAni zakunA maNDalAni pracakrire 16001003a pratyag Uhur mahAnadyo dizo nIhArasaMvRtAH 16001003c ulkAz cAGgAravarSiNyaH prapetur gaganAd bhuvi 16001004a Adityo rajasA rAjan samavacchannamaNDalaH 16001004c virazmir udaye nityaM kabandhaiH samadRzyata 16001005a pariveSAz ca dRzyante dAruNAH candrasUryayoH 16001005c trivarNAH zyAmarUkSAntAs tathA bhasmAruNaprabhAH 16001006a ete cAnye ca bahava utpAtA bhayazaMsinaH 16001006c dRzyante 'haraho rAjan hRdayodvegakArakAH 16001007a kasya cit tv atha kAlasya kururAjo yudhiSThiraH 16001007c zuzrAva vRSNicakrasya mausale kadanaM kRtam 16001008a vimuktaM vAsudevaM ca zrutvA rAmaM ca pANDavaH 16001008c samAnIyAbravId bhrAtqn kiM kariSyAma ity uta 16001009a parasparaM samAsAdya brahmadaNDabalAtkRtAn 16001009c vRSNIn vinaSTAMs te zrutvA vyathitAH pANDavAbhavan 16001010a nidhanaM vAsudevasya samudrasyeva zoSaNam 16001010c vIrA na zraddadhus tasya vinAzaM zArGgadhanvanaH 16001011a mausalaM te parizrutya duHkhazokasamanvitAH 16001011c viSaNNA hatasaMkalpAH pANDavAH samupAvizan 16002001 janamejaya uvAca 16002001a kathaM vinaSTA bhagavann andhakA vRSNibhiH saha 16002001c pazyato vAsudevasya bhojAz caiva mahArathAH 16002002 vaizaMpAyana uvAca 16002002a SaTtriMze 'tha tato varSe vRSNInAm anayo mahAn 16002002c anyonyaM musalais te tu nijaghnuH kAlacoditAH 16002003 janamejaya uvAca 16002003a kenAnuzaptAs te vIrAH kSayaM vRSNyandhakA yayuH 16002003c bhojAz ca dvijavarya tvaM vistareNa vadasva me 16002004 vaizaMpAyana uvAca 16002004a vizvAmitraM ca kaNvaM ca nAradaM ca tapodhanam 16002004c sAraNapramukhA vIrA dadRzur dvArakAgatAn 16002005a te vai sAmbaM puraskRtya bhUSayitvA striyaM yathA 16002005c abruvann upasaMgamya daivadaNDanipIDitAH 16002006a iyaM strI putrakAmasya babhror amitatejasaH 16002006c RSayaH sAdhu jAnIta kim iyaM janayiSyati 16002007a ity uktAs te tadA rAjan vipralambhapradharSitAH 16002007c pratyabruvaMs tAn munayo yat tac chRNu narAdhipa 16002008a vRSNyandhakavinAzAya musalaM ghoram Ayasam 16002008c vAsudevasya dAyAdaH sAmbo 'yaM janayiSyati 16002009a yena yUyaM sudurvRttA nRzaMsA jAtamanyavaH 16002009c ucchettAraH kulaM kRtsnam Rte rAmajanArdanau 16002010a samudraM yAsyati zrImAMs tyaktvA dehaM halAyudhaH 16002010c jarA kRSNaM mahAtmAnaM zayAnaM bhuvi bhetsyati 16002011a ity abruvanta te rAjan pralabdhAs tair durAtmabhiH 16002011c munayaH krodharaktAkSAH samIkSyAtha parasparam 16002012a tathoktvA munayas te tu tataH kezavam abhyayuH 16002013a athAbravIt tadA vRSNIJ zrutvaivaM madhusUdanaH 16002013c antajJo matimAMs tasya bhavitavyaM tatheti tAn 16002014a evam uktvA hRSIkezaH praviveza punar gRhAn 16002014c kRtAntam anyathA naicchat kartuM sa jagataH prabhuH 16002015a zvobhUte 'tha tataH sAmbo musalaM tad asUta vai 16002015c vRSNyandhakavinAzAya kiMkarapratimaM mahat 16002016a prasUtaM zApajaM ghoraM tac ca rAjJe nyavedayan 16002016c viSaNNarUpas tad rAjA sUkSmaM cUrNam akArayat 16002017a prAkSipan sAgare tac ca puruSA rAjazAsanAt 16002017c aghoSayaMz ca nagare vacanAd Ahukasya ca 16002018a adya prabhRti sarveSu vRSNyandhakagRheSv iha 16002018c surAsavo na kartavyaH sarvair nagaravAsibhiH 16002019a yaz ca no 'viditaM kuryAt peyaM kaz cin naraH kva cit 16002019c jIvan sa zUlam Arohet svayaM kRtvA sabAndhavaH 16002020a tato rAjabhayAt sarve niyamaM cakrire tadA 16002020c narAH zAsanam AjJAya tasya rAjJo mahAtmanaH 16003001 vaizaMpAyana uvAca 16003001a evaM prayatamAnAnAM vRSNInAm andhakaiH saha 16003001c kAlo gRhANi sarveSAM paricakrAma nityazaH 16003002a karAlo vikaTo muNDaH puruSaH kRSNapiGgalaH 16003002c gRhANy avekSya vRSNInAM nAdRzyata punaH kva cit 16003003a utpedire mahAvAtA dAruNAz cA dine dine 16003003c vRSNyandhakavinAzAya bahavo romaharSaNAH 16003004a vivRddhamUSakA rathyA vibhinnamaNikAs tathA 16003004c cIcIkUcIti vAzyantyaH sArikA vRSNivezmasu 16003004e nopazAmyati zabdaz ca sa divArAtram eva hi 16003005a anukurvann ulUkAnAM sArasA virutaM tathA 16003005c ajAH zivAnAM ca rutam anvakurvata bhArata 16003006a pANDurA raktapAdAz ca vihagAH kAlacoditAH 16003006c vRSNyandhakAnAM geheSu kapotA vyacaraMs tadA 16003007a vyajAyanta kharA goSu karabhAzvatarISu ca 16003007c zunISv api biDAlAz ca mUSakA nakulISu ca 16003008a nApatrapanta pApAni kurvanto vRSNayas tadA 16003008c prAdviSan brAhmaNAMz cApi pitqn devAMs tathaiva ca 16003009a gurUMz cApy avamanyanta na tu rAmajanArdanau 16003009c patnyaH patIn vyuccaranta patnIz ca patayas tathA 16003010a vibhAvasuH prajvalito vAmaM viparivartate 16003010c nIlalohitamAJjiSThA visRjann arciSaH pRthak 16003011a udayAstamane nityaM puryAM tasyAM divAkaraH 16003011c vyadRzyatAsakRt puMbhiH kabandhaiH parivAritaH 16003012a mahAnaseSu siddhe 'nne saMskRte 'tIva bhArata 16003012c AhAryamANe kRmayo vyadRzyanta narAdhipa 16003013a puNyAhe vAcyamAne ca japatsu ca mahAtmasu 16003013c abhidhAvantaH zrUyante na cAdRzyata kaz cana 16003014a parasparaM ca nakSatraM hanyamAnaM punaH punaH 16003014c grahair apazyan sarve te nAtmanas tu kathaM cana 16003015a nadantaM pAJcajanyaM ca vRSNyandhakanivezane 16003015c samantAt pratyavAzyanta rAsabhA dAruNasvarAH 16003016a evaM pazyan hRSIkezaH saMprAptaM kAlaparyayam 16003016c trayodazyAm amAvAsyAM tAM dRSTvA prAbravId idam 16003017a caturdazI paJcadazI kRteyaM rAhuNA punaH 16003017c tadA ca bhArate yuddhe prAptA cAdya kSayAya naH 16003018a vimRzann eva kAlaM taM paricintya janArdanaH 16003018c mene prAptaM sa SaTtriMzaM varSaM vai kezisUdanaH 16003019a putrazokAbhisaMtaptA gAndhArI hatabAndhavA 16003019c yad anuvyAjahArArtA tad idaM samupAgatam 16003020a idaM ca tad anuprAptam abravId yad yudhiSThiraH 16003020c purA vyUDheSv anIkeSu dRSTvotpAtAn sudAruNAn 16003021a ity uktvA vAsudevas tu cikIrSan satyam eva tat 16003021c AjJApayAm Asa tadA tIrthayAtrAm ariMdama 16003022a aghoSayanta puruSAs tatra kezavazAsanAt 16003022c tIrthayAtrA samudre vaH kAryeti puruSarSabhAH 16004001 vaizaMpAyana uvAca 16004001a kAlI strI pANDurair dantaiH pravizya hasatI nizi 16004001c striyaH svapneSu muSNantI dvArakAM paridhAvati 16004002a alaMkArAz ca chatraM ca dhvajAz ca kavacAni ca 16004002c hriyamANAny adRzyanta rakSobhiH subhayAnakaiH 16004003a tac cAgnidattaM kRSNasya vajranAbham ayasmayam 16004003c divam Acakrame cakraM vRSNInAM pazyatAM tadA 16004004a yuktaM rathaM divyam AdityavarNaM; hayAharan pazyato dArukasya 16004004c te sAgarasyopariSTAd avartan; manojavAz caturo vAjimukhyAH 16004005a tAlaH suparNaz ca mahAdhvajau tau; supUjitau rAmajanArdanAbhyAm 16004005c uccair jahrur apsaraso divAnizaM; vAcaz cocur gamyatAM tIrthayAtrA 16004006a tato jigamiSantas te vRSNyandhakamahArathAH 16004006c sAntaHpurAs tadA tIrthayAtrAm aicchan nararSabhAH 16004007a tato bhojyaM ca bhakSyaM ca peyaM cAndhakavRSNayaH 16004007c bahu nAnAvidhaM cakrur madyaM mAMsam anekazaH 16004008a tataH sIdhuSu saktAz ca niryayur nagarAd bahiH 16004008c yAnair azvair gajaiz caiva zrImantas tigmatejasaH 16004009a tataH prabhAse nyavasan yathoddezaM yathAgRham 16004009c prabhUtabhakSyapeyAs te sadArA yAdavAs tadA 16004010a niviSTAMs tAn nizamyAtha samudrAnte sa yogavit 16004010c jagAmAmantrya tAn vIrAn uddhavo 'rthavizAradaH 16004011a taM prasthitaM mahAtmAnam abhivAdya kRtAJjalim 16004011c jAnan vinAzaM vRSNInAM naicchad vArayituM hariH 16004012a tataH kAlaparItAs te vRSNyandhakamahArathAH 16004012c apazyann uddhavaM yAntaM tejasAvRtya rodasI 16004013a brAhmaNArtheSu yat siddham annaM teSAM mahAtmanAm 16004013c tad vAnarebhyaH pradaduH surAgandhasamanvitam 16004014a tatas tUryazatAkIrNaM naTanartakasaMkulam 16004014c prAvartata mahApAnaM prabhAse tigmatejasAm 16004015a kRSNasya saMnidhau rAmaH sahitaH kRtavarmaNA 16004015c apibad yuyudhAnaz ca gado babhrus tathaiva ca 16004016a tataH pariSado madhye yuyudhAno madotkaTaH 16004016c abravIt kRtavarmANam avahasyAvamanya ca 16004017a kaH kSatriyo manyamAnaH suptAn hanyAn mRtAn iva 16004017c na tan mRSyanti hArdikya yAdavA yat tvayA kRtam 16004018a ity ukte yuyudhAnena pUjayAm Asa tad vacaH 16004018c pradyumno rathinAM zreSTho hArdikyam avamanya ca 16004019a tataH paramasaMkruddhaH kRtavarmA tam abravIt 16004019c nirdizann iva sAvajJaM tadA savyena pANinA 16004020a bhUrizravAz chinnabAhur yuddhe prAyagatas tvayA 16004020c vadhena sunRzaMsena kathaM vIreNa pAtitaH 16004021a iti tasya vacaH zrutvA kezavaH paravIrahA 16004021c tiryak saroSayA dRSTyA vIkSAM cakre sa manyumAn 16004022a maNiH syamantakaz caiva yaH sa satrAjito 'bhavat 16004022c tAM kathAM smArayAm Asa sAtyakir madhusUdanam 16004023a tac chrutvA kezavasyAGkam agamad rudatI tadA 16004023c satyabhAmA prakupitA kopayantI janArdanam 16004024a tata utthAya sakrodhaH sAtyakir vAkyam abravIt 16004024c paJcAnAM draupadeyAnAM dhRSTadyumnazikhaNDinoH 16004025a eSa gacchAmi padavIM satyena ca tathA zape 16004025c sauptike ye ca nihatAH suptAnena durAtmanA 16004026a droNaputrasahAyena pApena kRtavarmaNA 16004026c samAptam Ayur asyAdya yazaz cApi sumadhyame 16004027a itIdam uktvA khaDgena kezavasya samIpataH 16004027c abhidrutya ziraH kruddhaz ciccheda kRtavarmaNaH 16004028a tathAnyAn api nighnantaM yuyudhAnaM samantataH 16004028c abhyadhAvad dhRSIkezo vinivArayiSus tadA 16004029a ekIbhUtAs tataH sarve kAlaparyAyacoditAH 16004029c bhojAndhakA mahArAja zaineyaM paryavArayan 16004030a tAn dRSTvA patatas tUrNam abhikruddhAJ janArdanaH 16004030c na cukrodha mahAtejA jAnan kAlasya paryayam 16004031a te tu pAnamadAviSTAz coditAz caiva manyunA 16004031c yuyudhAnam athAbhyaghnann ucchiSTair bhAjanais tadA 16004032a hanyamAne tu zaineye kruddho rukmiNinandanaH 16004032c tadantaram upAdhAvan mokSayiSyaJ zineH sutam 16004033a sa bhojaiH saha saMyuktaH sAtyakiz cAndhakaiH saha 16004033c bahutvAn nihatau tatra ubhau kRSNasya pazyataH 16004034a hataM dRSTvA tu zaineyaM putraM ca yadunandanaH 16004034c erakANAM tadA muSTiM kopAj jagrAha kezavaH 16004035a tad abhUn musalaM ghoraM vajrakalpam ayomayam 16004035c jaghAna tena kRSNas tAn ye 'sya pramukhato 'bhavan 16004036a tato 'ndhakAz ca bhojAz ca zaineyA vRSNayas tathA 16004036c jaghnur anyonyam Akrande musalaiH kAlacoditAH 16004037a yas teSAm erakAM kaz cij jagrAha ruSito nRpa 16004037c vajrabhUteva sA rAjann adRzyata tadA vibho 16004038a tRNaM ca musalIbhUtam api tatra vyadRzyata 16004038c brahmadaNDakRtaM sarvam iti tad viddhi pArthiva 16004039a AvidhyAvidhya te rAjan prakSipanti sma yat tRNam 16004039c tad vajrabhUtaM musalaM vyadRzyata tadA dRDham 16004040a avadhIt pitaraM putraH pitA putraM ca bhArata 16004040c mattAH paripatanti sma pothayantaH parasparam 16004041a pataMgA iva cAgnau te nyapatan kukurAndhakAH 16004041c nAsIt palAyane buddhir vadhyamAnasya kasya cit 16004042a taM tu pazyan mahAbAhur jAnan kAlasya paryayam 16004042c musalaM samavaSTabhya tasthau sa madhusUdanaH 16004043a sAmbaM ca nihataM dRSTvA cArudeSNaM ca mAdhavaH 16004043c pradyumnaM cAniruddhaM ca tataz cukrodha bhArata 16004044a gadaM vIkSya zayAnaM ca bhRzaM kopasamanvitaH 16004044c sa niHzeSaM tadA cakre zArGgacakragadAdharaH 16004045a taM nighnantaM mahAtejA babhruH parapuraMjayaH 16004045c dArukaz caiva dAzArham Ucatur yan nibodha tat 16004046a bhagavan saMhRtaM sarvaM tvayA bhUyiSTham acyuta 16004046c rAmasya padam anviccha tatra gacchAma yatra saH 16005001 vaizaMpAyana uvAca 16005001a tato yayur dArukaH kezavaz ca; babhruz ca rAmasya padaM patantaH 16005001c athApazyan rAmam anantavIryaM; vRkSe sthitaM cintayAnaM vivikte 16005002a tataH samAsAdya mahAnubhAvaH; kRSNas tadA dArukam anvazAsat 16005002c gatvA kurUJ zIghram imaM mahAntaM; pArthAya zaMsasva vadhaM yadUnAm 16005003a tato 'rjunaH kSipram ihopayAtu; zrutvA mRtAn yAdavAn brahmazApAt 16005003c ity evam uktaH sa yayau rathena; kurUMs tadA dAruko naSTacetAH 16005004a tato gate dAruke kezavo 'tha; dRSTvAntike babhrum uvAca vAkyam 16005004c striyo bhavAn rakSatu yAtu zIghraM; naitA hiMsyur dasyavo vittalobhAt 16005005a sa prasthitaH kezavenAnuziSTo; madAturo jJAtivadhArditaz ca 16005005c taM vai yAntaM saMnidhau kezavasya; tvarantam ekaM sahasaiva babhrum 16005005e brahmAnuzaptam avadhIn mahad vai; kUTonmuktaM musalaM lubdhakasya 16005006a tato dRSTvA nihataM babhrum Aha; kRSNo vAkyaM bhrAtaram agrajaM tu 16005006c ihaiva tvaM mAM pratIkSasva rAma; yAvat striyo jJAtivazAH karomi 16005007a tataH purIM dvAravatIM pravizya; janArdanaH pitaraM prAha vAkyam 16005007c striyo bhavAn rakSatu naH samagrA; dhanaMjayasyAgamanaM pratIkSan 16005007e rAmo vanAnte pratipAlayan mAm; Aste 'dyAhaM tena samAgamiSye 16005008a dRSTaM mayedaM nidhanaM yadUnAM; rAjJAM ca pUrvaM kurupuMgavAnAm 16005008c nAhaM vinA yadubhir yAdavAnAM; purIm imAM draSTum ihAdya zaktaH 16005009a tapaz cariSyAmi nibodha tan me; rAmeNa sArdhaM vanam abhyupetya 16005009c itIdam uktvA zirasAsya pAdau; saMspRzya kRSNas tvarito jagAma 16005010a tato mahAn ninadaH prAdurAsIt; sastrIkumArasya purasya tasya 16005010c athAbravIt kezavaH saMnivartya; zabdaM zrutvA yoSitAM krozatInAm 16005011a purIm imAm eSyati savyasAcI; sa vo duHkhAn mocayitA narAgryaH 16005011c tato gatvA kezavas taM dadarza; rAmaM vane sthitam ekaM vivikte 16005012a athApazyad yogayuktasya tasya; nAgaM mukhAn niHsarantaM mahAntam 16005012c zvetaM yayau sa tataH prekSyamANo; mahArNavo yena mahAnubhAvaH 16005013a sahasrazIrSaH parvatAbhogavarSmA; raktAnanaH svAM tanuM tAM vimucya 16005013c samyak ca taM sAgaraH pratyagRhNAn; nAgA divyAH saritaz caiva puNyAH 16005014a karkoTako vAsukis takSakaz ca; pRthuzravA varuNaH kuJjaraz ca 16005014c mizrI zaGkhaH kumudaH puNDarIkas; tathA nAgo dhRtarASTro mahAtmA 16005015a hrAdaH krAthaH zitikaNTho 'gratejAs; tathA nAgau cakramandAtiSaNDau 16005015c nAgazreSTho durmukhaz cAmbarISaH; svayaM rAjA varuNaz cApi rAjan 16005015e pratyudgamya svAgatenAbhyanandaMs; te 'pUjayaMz cArghyapAdyakriyAbhiH 16005016a tato gate bhrAtari vAsudevo; jAnan sarvA gatayo divyadRSTiH 16005016c vane zUnye vicaraMz cintayAno; bhUmau tataH saMvivezAgryatejAH 16005017a sarvaM hi tena prAk tadA vittam AsId; gAndhAryA yad vAkyam uktaH sa pUrvam 16005017c durvAsasA pAyasocchiSTalipte; yac cApy uktaM tac ca sasmAra kRSNaH 16005018a sa cintayAno 'ndhakavRSNinAzaM; kurukSayaM caiva mahAnubhAvaH 16005018c mene tataH saMkramaNasya kAlaM; tataz cakArendriyasaMnirodham 16005019a sa saMniruddhendriyavAGmanAs tu; zizye mahAyogam upetya kRSNaH 16005019c jarAtha taM dezam upAjagAma; lubdhas tadAnIM mRgalipsur ugraH 16005020a sa kezavaM yogayuktaM zayAnaM; mRgAzaGkI lubdhakaH sAyakena 16005020c jarAvidhyat pAdatale tvarAvAMs; taM cAbhitas tajjighRkSur jagAma 16005020e athApazyat puruSaM yogayuktaM; pItAmbaraM lubdhako 'nekabAhum 16005021a matvAtmAnam aparAddhaM sa tasya; jagrAha pAdau zirasA cArtarUpaH 16005021c AzvAsayat taM mahAtmA tadAnIM; gacchann UrdhvaM rodasI vyApya lakSmyA 16005022a divaM prAptaM vAsavo 'thAzvinau ca; rudrAdityA vasavaz cAtha vizve 16005022c pratyudyayur munayaz cApi siddhA; gandharvamukhyAz ca sahApsarobhiH 16005023a tato rAjan bhagavAn ugratejA; nArAyaNaH prabhavaz cAvyayaz ca 16005023c yogAcAryo rodasI vyApya lakSmyA; sthAnaM prApa svaM mahAtmAprameyam 16005024a tato devair RSibhiz cApi kRSNaH; samAgataz cAraNaiz caiva rAjan 16005024c gandharvAgryair apsarobhir varAbhiH; siddhaiH sAdhyaiz cAnataiH pUjyamAnaH 16005025a te vai devAH pratyanandanta rAjan; munizreSThA vAgbhir Anarcur Izam 16005025c gandharvAz cApy upatasthuH stuvantaH; prItyA cainaM puruhUto 'bhyanandat 16006001 vaizaMpAyana uvAca 16006001a dAruko 'pi kurUn gatvA dRSTvA pArthAn mahArathAn 16006001c AcaSTa mausale vRSNIn anyonyenopasaMhRtAn 16006002a zrutvA vinaSTAn vArSNeyAn sabhojakukurAndhakAn 16006002c pANDavAH zokasaMtaptA vitrastamanaso 'bhavan 16006003a tato 'rjunas tAn Amantrya kezavasya priyaH sakhA 16006003c prayayau mAtulaM draSTuM nedam astIti cAbravIt 16006004a sa vRSNinilayaM gatvA dArukeNa saha prabho 16006004c dadarza dvArakAM vIro mRtanAthAm iva striyam 16006005a yAH sma tA lokanAthena nAthavatyaH purAbhavan 16006005c tAs tv anAthAs tadA nAthaM pArthaM dRSTvA vicukruzuH 16006006a SoDazastrIsahasrANi vAsudevaparigrahaH 16006006c tAsAm AsIn mahAn nAdo dRSTvaivArjunam Agatam 16006007a tAs tu dRSTvaiva kauravyo bASpeNa pihito 'rjunaH 16006007c hInAH kRSNena putraiz ca nAzakat so 'bhivIkSitum 16006008a tAM sa vRSNyandhakajalAM hayamInAM rathoDupAm 16006008c vAditrarathaghoSaughAM vezmatIrthamahAgrahAm 16006009a ratnazaivalasaMghATAM vajraprAkAramAlinIm 16006009c rathyAsrotojalAvartAM catvarastimitahradAm 16006010a rAmakRSNamahAgrAhAM dvArakAsaritaM tadA 16006010c kAlapAzagrahAM ghorAM nadIM vaitaraNIm iva 16006011a tAM dadarzArjuno dhImAn vihInAM vRSNipuMgavaiH 16006011c gatazriyaM nirAnandAM padminIM zizire yathA 16006012a tAM dRSTvA dvArakAM pArthas tAz ca kRSNasya yoSitaH 16006012c sasvanaM bASpam utsRjya nipapAta mahItale 16006013a sAtrAjitI tataH satyA rukmiNI ca vizAM pate 16006013c abhipatya praruruduH parivArya dhanaMjayam 16006014a tatas tAH kAJcane pIThe samutthAyopavezya ca 16006014c abruvantyo mahAtmAnaM parivAryopatasthire 16006015a tataH saMstUya govindaM kathayitvA ca pANDavaH 16006015c AzvAsya tAH striyaz cApi mAtulaM draSTum abhyagAt 16007001 vaizaMpAyana uvAca 16007001a taM zayAnaM mahAtmAnaM vIram Anakadundubhim 16007001c putrazokAbhisaMtaptaM dadarza kurupuMgavaH 16007002a tasyAzruparipUrNAkSo vyUDhorasko mahAbhujaH 16007002c ArtasyArtataraH pArthaH pAdau jagrAha bhArata 16007003a samAliGgyArjunaM vRddhaH sa bhujAbhyAM mahAbhujaH 16007003c rudan putrAn smaran sarvAn vilalApa suvihvalaH 16007003e bhrAtqn putrAMz ca pautrAMz ca dauhitrAMz ca sakhIn api 16007004 vasudeva uvAca 16007004a yair jitA bhUmipAlAz ca daityAz ca zatazo 'rjuna 16007004c tAn dRSTvA neha pazyAmi jIvAmy arjuna durmaraH 16007005a yau tAv arjuna ziSyau te priyau bahumatau sadA 16007005c tayor apanayAt pArtha vRSNayo nidhanaM gatAH 16007006a yau tau vRSNipravIrANAM dvAv evAtirathau matau 16007006c pradyumno yuyudhAnaz ca kathayan katthase ca yau 16007007a nityaM tvaM kuruzArdUla kRSNaz ca mama putrakaH 16007007c tAv ubhau vRSNinAzasya mukham AstAM dhanaMjaya 16007008a na tu garhAmi zaineyaM hArdikyaM cAham arjuna 16007008c akrUraM raukmiNeyaM ca zApo hy evAtra kAraNam 16007009a kezinaM yas tu kaMsaM ca vikramya jagataH prabhuH 16007009c videhAv akarot pArtha caidyaM ca balagarvitam 16007010a naiSAdim ekalavyaM ca cakre kAliGgamAgadhAn 16007010c gAndhArAn kAzirAjaM ca marubhUmau ca pArthivAn 16007011a prAcyAMz ca dAkSiNAtyAMz ca pArvatIyAMs tathA nRpAn 16007011c so 'bhyupekSitavAn etam anayaM madhusUdanaH 16007012a tataH putrAMz ca pautrAMz ca bhrAtqn atha sakhIn api 16007012c zayAnAn nihatAn dRSTvA tato mAm abravId idam 16007013a saMprApto 'dyAyam asyAntaH kulasya puruSarSabha 16007013c AgamiSyati bIbhatsur imAM dvAravatIM purIm 16007014a AkhyeyaM tasya yad vRttaM vRSNInAM vaizasaM mahat 16007014c sa tu zrutvA mahAtejA yadUnAm anayaM prabho 16007014e AgantA kSipram eveha na me 'trAsti vicAraNA 16007015a yo 'haM tam arjunaM viddhi yo 'rjunaH so 'ham eva tu 16007015c yad brUyAt tat tathA kAryam iti budhyasva mAdhava 16007016a sa strISu prAptakAlaM vaH pANDavo bAlakeSu ca 16007016c pratipatsyati bIbhatsur bhavataz caurdhvadehikam 16007017a imAM ca nagarIM sadyaH pratiyAte dhanaMjaye 16007017c prAkArATTAlakopetAM samudraH plAvayiSyati 16007018a ahaM hi deze kasmiMz cit puNye niyamam AsthitaH 16007018c kAlaM kartA sadya eva rAmeNa saha dhImatA 16007019a evam uktvA hRSIkezo mAm acintyaparAkramaH 16007019c hitvA mAM bAlakaiH sArdhaM dizaM kAm apy agAt prabhuH 16007020a so 'haM tau ca mahAtmAnau cintayan bhrAtarau tava 16007020c ghoraM jJAtivadhaM caiva na bhuJje zokakarzitaH 16007021a na ca bhokSye na jIviSye diSTyA prApto 'si pANDava 16007021c yad uktaM pArtha kRSNena tat sarvam akhilaM kuru 16007022a etat te pArtha rAjyaM ca striyo ratnAni caiva ha 16007022c iSTAn prANAn ahaM hImAMs tyakSyAmi ripusUdana 16008001 vaizaMpAyana uvAca 16008001a evam uktaH sa bIbhatsur mAtulena paraMtapaH 16008001c durmanA dInamanasaM vasudevam uvAca ha 16008002a nAhaM vRSNipravIreNa madhubhiz caiva mAtula 16008002c vihInAM pRthivIM draSTuM zaktaz ciram iha prabho 16008003a rAjA ca bhImasenaz ca sahadevaz ca pANDavaH 16008003c nakulo yAjJasenI ca SaD ekamanaso vayam 16008004a rAjJaH saMkramaNe cApi kAlo 'yaM vartate dhruvam 16008004c tam imaM viddhi saMprAptaM kAlaM kAlavidAM vara 16008005a sarvathA vRSNidArAMs tu bAlavRddhAMs tathaiva ca 16008005c nayiSye parigRhyAham indraprastham ariMdama 16008006a ity uktvA dArukam idaM vAkyam Aha dhanaMjayaH 16008006c amAtyAn vRSNivIrANAM draSTum icchAmi mAciram 16008007a ity evam uktvA vacanaM sudharmAM yAdavIM sabhAm 16008007c pravivezArjunaH zUraH zocamAno mahArathAn 16008008a tam AsanagataM tatra sarvAH prakRtayas tathA 16008008c brAhmaNA naigamAz caiva parivAryopatasthire 16008009a tAn dInamanasaH sarvAn nibhRtAn gatacetasaH 16008009c uvAcedaM vacaH pArthaH svayaM dInataras tadA 16008010a zakraprastham ahaM neSye vRSNyandhakajanaM svayam 16008010c idaM tu nagaraM sarvaM samudraH plAvayiSyati 16008011a sajjIkuruta yAnAni ratnAni vividhAni ca 16008011c vajro 'yaM bhavatAM rAjA zakraprasthe bhaviSyati 16008012a saptame divase caiva ravau vimala udgate 16008012c bahir vatsyAmahe sarve sajjIbhavata mAciram 16008013a ity uktAs tena te paurAH pArthenAkliSTakarmaNA 16008013c sajjam Azu tataz cakruH svasiddhyarthaM samutsukAH 16008014a tAM rAtrim avasat pArthaH kezavasya nivezane 16008014c mahatA zokamohena sahasAbhipariplutaH 16008015a zvobhUte 'tha tataH zaurir vasudevaH pratApavAn 16008015c yuktvAtmAnaM mahAtejA jagAma gatim uttamAm 16008016a tataH zabdo mahAn AsId vasudevasya vezmani 16008016c dAruNaH krozatInAM ca rudatInAM ca yoSitAm 16008017a prakIrNamUrdhajAH sarvA vimuktAbharaNasrajaH 16008017c urAMsi pANibhir ghnantyo vyalapan karuNaM striyaH 16008018a taM devakI ca bhadrA ca rohiNI madirA tathA 16008018c anvAroDhuM vyavasitA bhartAraM yoSitAM varAH 16008019a tataH zauriM nRyuktena bahumAlyena bhArata 16008019c yAnena mahatA pArtho bahir niSkrAmayat tadA 16008020a tam anvayus tatra tatra duHkhazokasamAhatAH 16008020c dvArakAvAsinaH paurAH sarva eva nararSabha 16008021a tasyAzvamedhikaM chatraM dIpyamAnAz ca pAvakAH 16008021c purastAt tasya yAnasya yAjakAz ca tato yayuH 16008022a anujagmuz ca taM vIraM devyas tA vai svalaMkRtAH 16008022c strIsahasraiH parivRtA vadhUbhiz ca sahasrazaH 16008023a yas tu dezaH priyas tasya jIvato 'bhUn mahAtmanaH 16008023c tatrainam upasaMkalpya pitRmedhaM pracakrire 16008024a taM citAgnigataM vIraM zUraputraM varAGganAH 16008024c tato 'nvAruruhuH patnyaz catasraH patilokagAH 16008025a taM vai catasRbhiH strIbhir anvitaM pANDunandanaH 16008025c adAhayac candanaiz ca gandhair uccAvacair api 16008026a tataH prAdurabhUc chabdaH samiddhasya vibhAvasoH 16008026c sAmagAnAM ca nirghoSo narANAM rudatAm api 16008027a tato vajrapradhAnAs te vRSNivIrakumArakAH 16008027c sarva evodakaM cakruH striyaz caiva mahAtmanaH 16008028a aluptadharmas taM dharmaM kArayitvA sa phalgunaH 16008028c jagAma vRSNayo yatra vinaSTA bharatarSabha 16008029a sa tAn dRSTvA nipatitAn kadane bhRzaduHkhitaH 16008029c babhUvAtIva kauravyaH prAptakAlaM cakAra ca 16008030a yathApradhAnataz caiva cakre sarvAH kriyAs tadA 16008030c ye hatA brahmazApena musalair erakodbhavaiH 16008031a tataH zarIre rAmasya vAsudevasya cobhayoH 16008031c anviSya dAhayAm Asa puruSair AptakAribhiH 16008032a sa teSAM vidhivat kRtvA pretakAryANi pANDavaH 16008032c saptame divase prAyAd ratham Aruhya satvaraH 16008032e azvayuktai rathaiz cApi gokharoSTrayutair api 16008033a striyas tA vRSNivIrANAM rudatyaH zokakarzitAH 16008033c anujagmur mahAtmAnaM pANDuputraM dhanaMjayam 16008034a bhRtyAs tv andhakavRSNInAM sAdino rathinaz ca ye 16008034c vIrahInaM vRddhabAlaM paurajAnapadAs tathA 16008034e yayus te parivAryAtha kalatraM pArthazAsanAt 16008035a kuJjaraiz ca gajArohA yayuH zailanibhais tathA 16008035c sapAdarakSaiH saMyuktAH sottarAyudhikA yayuH 16008036a putrAz cAndhakavRSNInAM sarve pArtham anuvratAH 16008036c brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrAz caiva mahAdhanAH 16008037a daza SaT ca sahasrANi vAsudevAvarodhanam 16008037c puraskRtya yayur vajraM pautraM kRSNasya dhImataH 16008038a bahUni ca sahasrANi prayutAny arbudAni ca 16008038c bhojavRSNyandhakastrINAM hatanAthAni niryayuH 16008039a tat sAgarasamaprakhyaM vRSNicakraM maharddhimat 16008039c uvAha rathinAM zreSThaH pArthaH parapuraMjayaH 16008040a niryAte tu jane tasmin sAgaro makarAlayaH 16008040c dvArakAM ratnasaMpUrNAM jalenAplAvayat tadA 16008041a tad adbhutam abhiprekSya dvArakAvAsino janAH 16008041c tUrNAt tUrNataraM jagmur aho daivam iti bruvan 16008042a kAnaneSu ca ramyeSu parvateSu nadISu ca 16008042c nivasann AnayAm Asa vRSNidArAn dhanaMjayaH 16008043a sa paJcanadam AsAdya dhImAn atisamRddhimat 16008043c deze gopazudhAnyADhye nivAsam akarot prabhuH 16008044a tato lobhaH samabhavad dasyUnAM nihatezvarAH 16008044c dRSTvA striyo nIyamAnAH pArthenaikena bhArata 16008045a tatas te pApakarmANo lobhopahatacetasaH 16008045c AbhIrA mantrayAm AsuH sametyAzubhadarzanAH 16008046a ayam eko 'rjuno yoddhA vRddhabAlaM hatezvaram 16008046c nayaty asmAn atikramya yodhAz ceme hataujasaH 16008047a tato yaSTipraharaNA dasyavas te sahasrazaH 16008047c abhyadhAvanta vRSNInAM taM janaM loptrahAriNaH 16008048a mahatA siMhanAdena drAvayantaH pRthagjanam 16008048c abhipetur dhanArthaM te kAlaparyAyacoditAH 16008049a tato nivRttaH kaunteyaH sahasA sapadAnugaH 16008049c uvAca tAn mahAbAhur arjunaH prahasann iva 16008050a nivartadhvam adharmajJA yadi stha na mumUrSavaH 16008050c nedAnIM zaranirbhinnAH zocadhvaM nihatA mayA 16008051a tathoktAs tena vIreNa kadarthIkRtya tad vacaH 16008051c abhipetur janaM mUDhA vAryamANAH punaH punaH 16008052a tato 'rjuno dhanur divyaM gANDIvam ajaraM mahat 16008052c Aropayitum Arebhe yatnAd iva kathaM cana 16008053a cakAra sajyaM kRcchreNa saMbhrame tumule sati 16008053c cintayAm Asa cAstrANi na ca sasmAra tAny api 16008054a vaikRtyaM tan mahad dRSTvA bhujavIrye tathA yudhi 16008054c divyAnAM ca mahAstrANAM vinAzAd vrIDito 'bhavat 16008055a vRSNiyodhAz ca te sarve gajAzvarathayAyinaH 16008055c na zekur AvartayituM hriyamANaM ca taM janam 16008056a kalatrasya bahutvAt tu saMpatatsu tatas tataH 16008056c prayatnam akarot pArtho janasya parirakSaNe 16008057a miSatAM sarvayodhAnAM tatas tAH pramadottamAH 16008057c samantato 'vakRSyanta kAmAc cAnyAH pravavrajuH 16008058a tato gANDIvanirmuktaiH zaraiH pArtho dhanaMjayaH 16008058c jaghAna dasyUn sodvego vRSNibhRtyaiH saha prabhuH 16008059a kSaNena tasya te rAjan kSayaM jagmur ajihmagAH 16008059c akSayA hi purA bhUtvA kSINAH kSatajabhojanAH 16008060a sa zarakSayam AsAdya duHkhazokasamAhataH 16008060c dhanuSkoTyA tadA dasyUn avadhIt pAkazAsaniH 16008061a prekSatas tv eva pArthasya vRSNyandhakavarastriyaH 16008061c jagmur AdAya te mlecchAH samantAj janamejaya 16008062a dhanaMjayas tu daivaM tan manasAcintayat prabhuH 16008062c duHkhazokasamAviSTo niHzvAsaparamo 'bhavat 16008063a astrANAM ca praNAzena bAhuvIryasya saMkSayAt 16008063c dhanuSaz cAvidheyatvAc charANAM saMkSayeNa ca 16008064a babhUva vimanAH pArtho daivam ity anucintayan 16008064c nyavartata tato rAjan nedam astIti cAbravIt 16008065a tataH sa zeSam AdAya kalatrasya mahAmatiH 16008065c hRtabhUyiSTharatnasya kurukSetram avAtarat 16008066a evaM kalatram AnIya vRSNInAM hRtazeSitam 16008066c nyavezayata kauravyas tatra tatra dhanaMjayaH 16008067a hArdikyatanayaM pArtho nagaraM mArtikAvatam 16008067c bhojarAjakalatraM ca hRtazeSaM narottamaH 16008068a tato vRddhAMz ca bAlAMz ca striyaz cAdAya pANDavaH 16008068c vIrair vihInAn sarvAMs tAJ zakraprasthe nyavezayat 16008069a yauyudhAniM sarasvatyAM putraM sAtyakinaH priyam 16008069c nyavezayata dharmAtmA vRddhabAlapuraskRtam 16008070a indraprasthe dadau rAjyaM vajrAya paravIrahA 16008070c vajreNAkrUradArAs tu vAryamANAH pravavrajuH 16008071a rukmiNI tv atha gAndhArI zaibyA haimavatIty api 16008071c devI jAmbavatI caiva vivizur jAtavedasam 16008072a satyabhAmA tathaivAnyA devyaH kRSNasya saMmatAH 16008072c vanaM pravivizU rAjaMs tApasye kRtanizcayAH 16008073a dvArakAvAsino ye tu puruSAH pArtham anvayuH 16008073c yathArhaM saMvibhajyainAn vajre paryadadaj jayaH 16008074a sa tat kRtvA prAptakAlaM bASpeNApihito 'rjunaH 16008074c kRSNadvaipAyanaM rAjan dadarzAsInam Azrame 16009001 vaizaMpAyana uvAca 16009001a pravizann arjuno rAjann AzramaM satyavAdinaH 16009001c dadarzAsInam ekAnte muniM satyavatIsutam 16009002a sa tam AsAdya dharmajJam upatasthe mahAvratam 16009002c arjuno 'smIti nAmAsmai nivedyAbhyavadat tataH 16009003a svAgataM te 'stv iti prAha muniH satyavatIsutaH 16009003c AsyatAm iti covAca prasannAtmA mahAmuniH 16009004a tam apratItamanasaM niHzvasantaM punaH punaH 16009004c nirviNNamanasaM dRSTvA pArthaM vyAso 'bravId idam 16009005a avIrajo 'bhighAtas te brAhmaNo vA hatas tvayA 16009005c yuddhe parAjito vAsi gatazrIr iva lakSyase 16009006a na tvA pratyabhijAnAmi kim idaM bharatarSabha 16009006c zrotavyaM cen mayA pArtha kSipram AkhyAtum arhasi 16009007 arjuna uvAca 16009007a yaH sa meghavapuH zrImAn bRhatpaGkajalocanaH 16009007c sa kRSNaH saha rAmeNa tyaktvA dehaM divaM gataH 16009008a mausale vRSNivIrANAM vinAzo brahmazApajaH 16009008c babhUva vIrAntakaraH prabhAse romaharSaNaH 16009009a ye te zUrA mahAtmAnaH siMhadarpA mahAbalAH 16009009c bhojavRSNyandhakA brahmann anyonyaM tair hataM yudhi 16009010a gadAparighazaktInAM sahAH parighabAhavaH 16009010c ta erakAbhir nihatAH pazya kAlasya paryayam 16009011a hataM paJcazataM teSAM sahasraM bAhuzAlinAm 16009011c nidhanaM samanuprAptaM samAsAdyetaretaram 16009012a punaH punar na mRSyAmi vinAzam amitaujasAm 16009012c cintayAno yadUnAM ca kRSNasya ca yazasvinaH 16009013a zoSaNaM sAgarasyeva parvatasyeva cAlanam 16009013c nabhasaH patanaM caiva zaityam agnes tathaiva ca 16009014a azraddheyam ahaM manye vinAzaM zArGgadhanvanaH 16009014c na ceha sthAtum icchAmi loke kRSNavinAkRtaH 16009015a itaH kaSTataraM cAnyac chRNu tad vai tapodhana 16009015c mano me dIryate yena cintayAnasya vai muhuH 16009016a pazyato vRSNidArAz ca mama brahman sahasrazaH 16009016c AbhIrair anusRtyAjau hRtAH paJcanadAlayaiH 16009017a dhanur AdAya tatrAhaM nAzakaM tasya pUraNe 16009017c yathA purA ca me vIryaM bhujayor na tathAbhavat 16009018a astrANi me pranaSTAni vividhAni mahAmune 16009018c zarAz ca kSayam ApannAH kSaNenaiva samantataH 16009019a puruSaz cAprameyAtmA zaGkhacakragadAdharaH 16009019c caturbhujaH pItavAsA zyAmaH padmAyatekSaNaH 16009020a yaH sa yAti purastAn me rathasya sumahAdyutiH 16009020c pradahan ripusainyAni na pazyAmy aham adya tam 16009021a yena pUrvaM pradagdhAni zatrusainyAni tejasA 16009021c zarair gANDIvanirmuktair ahaM pazcAd vyanAzayam 16009022a tam apazyan viSIdAmi ghUrNAmIva ca sattama 16009022c parinirviNNacetAz ca zAntiM nopalabhe 'pi ca 16009023a vinA janArdanaM vIraM nAhaM jIvitum utsahe 16009023c zrutvaiva hi gataM viSNuM mamApi mumuhur dizaH 16009024a pranaSTajJAtivIryasya zUnyasya paridhAvataH 16009024c upadeSTuM mama zreyo bhavAn arhati sattama 16009025 vyAsa uvAca 16009025a brahmazApavinirdagdhA vRSNyandhakamahArathAH 16009025c vinaSTAH kuruzArdUla na tAJ zocitum arhasi 16009026a bhavitavyaM tathA tad dhi diSTam etan mahAtmanAm 16009026c upekSitaM ca kRSNena zaktenApi vyapohitum 16009027a trailokyam api kRSNo hi kRtsnaM sthAvarajaGgamam 16009027c prasahed anyathA kartuM kim u zApaM manISiNAm 16009028a rathasya purato yAti yaH sa cakragadAdharaH 16009028c tava snehAt purANarSir vAsudevaz caturbhujaH 16009029a kRtvA bhArAvataraNaM pRthivyAH pRthulocanaH 16009029c mokSayitvA jagat sarvaM gataH svasthAnam uttamam 16009030a tvayA tv iha mahat karma devAnAM puruSarSabha 16009030c kRtaM bhImasahAyena yamAbhyAM ca mahAbhuja 16009031a kRtakRtyAMz ca vo manye saMsiddhAn kurupuMgava 16009031c gamanaM prAptakAlaM ca tad dhi zreyo mataM mama 16009032a balaM buddhiz ca tejaz ca pratipattiz ca bhArata 16009032c bhavanti bhavakAleSu vipadyante viparyaye 16009033a kAlamUlam idaM sarvaM jagadbIjaM dhanaMjaya 16009033c kAla eva samAdatte punar eva yadRcchayA 16009034a sa eva balavAn bhUtvA punar bhavati durbalaH 16009034c sa evezaz ca bhUtveha parair AjJApyate punaH 16009035a kRtakRtyAni cAstrANi gatAny adya yathAgatam 16009035c punar eSyanti te hastaM yadA kAlo bhaviSyati 16009036a kAlo gantuM gatiM mukhyAM bhavatAm api bhArata 16009036c etac chreyo hi vo manye paramaM bharatarSabha 16009037a etad vacanam AjJAya vyAsasyAmitatejasaH 16009037c anujJAto yayau pArtho nagaraM nAgasAhvayam 16009038a pravizya ca purIM vIraH samAsAdya yudhiSThiram 16009038c AcaSTa tad yathAvRttaM vRSNyandhakajanaM prati