% Mahabharata: Salyaparvan % Last updated: Tue Jun 23 2020 % Encoding: ASCII % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 1999 % 09001001 janamejaya uvAca 09001001a evaM nipAtite karNe samare savyasAcinA 09001001c alpAvaziSTAH kuravaH kim akurvata vai dvija 09001002a udIryamANaM ca balaM dRSTvA rAjA suyodhanaH 09001002c pANDavaiH prAptakAlaM ca kiM prApadyata kauravaH 09001003a etad icchAmy ahaM zrotuM tad AcakSva dvijottama 09001003c na hi tRpyAmi pUrveSAM zRNvAnaz caritaM mahat 09001004 vaizaMpAyana uvAca 09001004a tataH karNe hate rAjan dhArtarASTraH suyodhanaH 09001004c bhRzaM zokArNave magno nirAzaH sarvato 'bhavat 09001005a hA karNa hA karNa iti zocamAnaH punaH punaH 09001005c kRcchrAt svazibiraM prAyAd dhatazeSair nRpaiH saha 09001006a sa samAzvAsyamAno 'pi hetubhiH zAstranizcitaiH 09001006c rAjabhir nAlabhac charma sUtaputravadhaM smaran 09001007a sa daivaM balavan matvA bhavitavyaM ca pArthivaH 09001007c saMgrAme nizcayaM kRtvA punar yuddhAya niryayau 09001008a zalyaM senApatiM kRtvA vidhivad rAjapuMgavaH 09001008c raNAya niryayau rAjA hatazeSair nRpaiH saha 09001009a tataH sutumulaM yuddhaM kurupANDavasenayoH 09001009c babhUva bharatazreSTha devAsuraraNopamam 09001010a tataH zalyo mahArAja kRtvA kadanam Ahave 09001010c pANDusainyasya madhyAhne dharmarAjena pAtitaH 09001011a tato duryodhano rAjA hatabandhU raNAjirAt 09001011c apasRtya hradaM ghoraM viveza ripujAd bhayAt 09001012a athAparAhNe tasyAhnaH parivArya mahArathaiH 09001012c hradAd AhUya yogena bhImasenena pAtitaH 09001013a tasmin hate maheSvAse hataziSTAs trayo rathAH 09001013c saMrabhAn nizi rAjendra jaghnuH pAJcAlasainikAn 09001014a tataH pUrvAhNasamaye zibirAd etya saMjayaH 09001014c praviveza purIM dIno duHkhazokasamanvitaH 09001015a pravizya ca puraM tUrNaM bhujAv ucchritya duHkhitaH 09001015c vepamAnas tato rAjJaH praviveza nivezanam 09001016a ruroda ca naravyAghra hA rAjann iti duHkhitaH 09001016c aho bata vivignAH sma nidhanena mahAtmanaH 09001017a aho subalavAn kAlo gatiz ca paramA tathA 09001017c zakratulyabalAH sarve yatrAvadhyanta pArthivAH 09001018a dRSTvaiva ca puro rAjaJ janaH sarvaH sa saMjayam 09001018c praruroda bhRzodvigno hA rAjann iti sasvaram 09001019a AkumAraM naravyAghra tat puraM vai samantataH 09001019c ArtanAdaM mahac cakre zrutvA vinihataM nRpam 09001020a dhAvataz cApy apazyac ca tatra trIn puruSarSabhAn 09001020c naSTacittAn ivonmattAJ zokena bhRzapIDitAn 09001021a tathA sa vihvalaH sUtaH pravizya nRpatikSayam 09001021c dadarza nRpatizreSThaM prajJAcakSuSam Izvaram 09001022a dRSTvA cAsInam anaghaM samantAt parivAritam 09001022c snuSAbhir bharatazreSTha gAndhAryA vidureNa ca 09001023a tathAnyaiz ca suhRdbhiz ca jJAtibhiz ca hitaiSibhiH 09001023c tam eva cArthaM dhyAyantaM karNasya nidhanaM prati 09001024a rudann evAbravId vAkyaM rAjAnaM janamejaya 09001024c nAtihRSTamanAH sUto bASpasaMdigdhayA girA 09001025a saMjayo 'haM naravyAghra namas te bharatarSabha 09001025c madrAdhipo hataH zalyaH zakuniH saubalas tathA 09001025e ulUkaH puruSavyAghra kaitavyo dRDhavikramaH 09001026a saMzaptakA hatAH sarve kAmbojAz ca zakaiH saha 09001026c mlecchAz ca pArvatIyAz ca yavanAz ca nipAtitAH 09001027a prAcyA hatA mahArAja dAkSiNAtyAz ca sarvazaH 09001027c udIcyA nihatAH sarve pratIcyAz ca narAdhipa 09001027e rAjAno rAjaputrAz ca sarvato nihatA nRpa 09001028a duryodhano hato rAjan yathoktaM pANDavena ca 09001028c bhagnasaktho mahArAja zete pAMsuSu rUSitaH 09001029a dhRSTadyumno hato rAjaJ zikhaNDI cAparAjitaH 09001029c uttamaujA yudhAmanyus tathA rAjan prabhadrakAH 09001030a pAJcAlAz ca naravyAghrAz cedayaz ca niSUditAH 09001030c tava putrA hatAH sarve draupadeyAz ca bhArata 09001030e karNaputro hataH zUro vRSaseno mahAbalaH 09001031a narA vinihatAH sarve gajAz ca vinipAtitAH 09001031c rathinaz ca naravyAghra hayAz ca nihatA yudhi 09001032a kiMciccheSaM ca zibiraM tAvakAnAM kRtaM vibho 09001032c pANDavAnAM ca zUrANAM samAsAdya parasparam 09001033a prAyaH strIzeSam abhavaj jagat kAlena mohitam 09001033c sapta pANDavataH zeSA dhArtarASTrAs tathA trayaH 09001034a te caiva bhrAtaraH paJca vAsudevo 'tha sAtyakiH 09001034c kRpaz ca kRtavarmA ca drauNiz ca jayatAM varaH 09001035a tavApy ete mahArAja rathino nRpasattama 09001035c akSauhiNInAM sarvAsAM sametAnAM janezvara 09001035e ete zeSA mahArAja sarve 'nye nidhanaM gatAH 09001036a kAlena nihataM sarvaM jagad vai bharatarSabha 09001036c duryodhanaM vai purataH kRtvA vairasya bhArata 09001037a etac chrutvA vacaH krUraM dhRtarASTro janezvaraH 09001037c nipapAta mahArAja gatasattvo mahItale 09001038a tasmin nipatite bhUmau viduro 'pi mahAyazAH 09001038c nipapAta mahArAja rAjavyasanakarzitaH 09001039a gAndhArI ca nRpazreSTha sarvAz ca kuruyoSitaH 09001039c patitAH sahasA bhUmau zrutvA krUraM vacaz ca tAH 09001040a niHsaMjJaM patitaM bhUmau tadAsId rAjamaNDalam 09001040c pralApayuktA mahatI kathA nyastA paTe yathA 09001041a kRcchreNa tu tato rAjA dhRtarASTro mahIpatiH 09001041c zanair alabhata prANAn putravyasanakarzitaH 09001042a labdhvA tu sa nRpaH saMjJAM vepamAnaH suduHkhitaH 09001042c udIkSya ca dizaH sarvAH kSattAraM vAkyam abravIt 09001043a vidvan kSattar mahAprAjJa tvaM gatir bharatarSabha 09001043c mamAnAthasya subhRzaM putrair hInasya sarvazaH 09001043e evam uktvA tato bhUyo visaMjJo nipapAta ha 09001044a taM tathA patitaM dRSTvA bAndhavA ye 'sya ke cana 09001044c zItais tu siSicus toyair vivyajur vyajanair api 09001045a sa tu dIrgheNa kAlena pratyAzvasto mahIpatiH 09001045c tUSNIM dadhyau mahIpAlaH putravyasanakarzitaH 09001045e niHzvasaJ jihmaga iva kumbhakSipto vizAM pate 09001046a saMjayo 'py arudat tatra dRSTvA rAjAnam Aturam 09001046c tathA sarvAH striyaz caiva gAndhArI ca yazasvinI 09001047a tato dIrgheNa kAlena viduraM vAkyam abravIt 09001047c dhRtarASTro naravyAghro muhyamAno muhur muhuH 09001048a gacchantu yoSitaH sarvA gAndhArI ca yazasvinI 09001048c tatheme suhRdaH sarve bhrazyate me mano bhRzam 09001049a evam uktas tataH kSattA tAH striyo bharatarSabha 09001049c visarjayAm Asa zanair vepamAnaH punaH punaH 09001050a nizcakramus tataH sarvAs tAH striyo bharatarSabha 09001050c suhRdaz ca tataH sarve dRSTvA rAjAnam Aturam 09001051a tato narapatiM tatra labdhasaMjJaM paraMtapa 09001051c avekSya saMjayo dIno rodamAnaM bhRzAturam 09001052a prAJjalir niHzvasantaM ca taM narendraM muhur muhuH 09001052c samAzvAsayata kSattA vacasA madhureNa ca 09002001 vaizaMpAyana uvAca 09002001a visRSTAsv atha nArISu dhRtarASTro 'mbikAsutaH 09002001c vilalApa mahArAja duHkhAd duHkhataraM gataH 09002002a sadhUmam iva niHzvasya karau dhunvan punaH punaH 09002002c vicintya ca mahArAja tato vacanam abravIt 09002003a aho bata mahad duHkhaM yad ahaM pANDavAn raNe 09002003c kSemiNaz cAvyayAMz caiva tvattaH sUta zRNomi vai 09002004a vajrasAramayaM nUnaM hRdayaM sudRDhaM mama 09002004c yac chrutvA nihatAn putrAn dIryate na sahasradhA 09002005a cintayitvA vacas teSAM bAlakrIDAM ca saMjaya 09002005c adya zrutvA hatAn putrAn bhRzaM me dIryate manaH 09002006a andhatvAd yadi teSAM tu na me rUpanidarzanam 09002006c putrasnehakRtA prItir nityam eteSu dhAritA 09002007a bAlabhAvam atikrAntAn yauvanasthAMz ca tAn aham 09002007c madhyaprAptAMs tathA zrutvA hRSTa AsaM tathAnagha 09002008a tAn adya nihatAJ zrutvA hRtaizvaryAn hRtaujasaH 09002008c na labhe vai kva cic chAntiM putrAdhibhir abhiplutaH 09002009a ehy ehi putra rAjendra mamAnAthasya sAMpratam 09002009c tvayA hIno mahAbAho kAM nu yAsyAmy ahaM gatim 09002010a gatir bhUtvA mahArAja jJAtInAM suhRdAM tathA 09002010c andhaM vRddhaM ca mAM vIra vihAya kva nu gacchasi 09002011a sA kRpA sA ca te prItiH sA ca rAjan sumAnitA 09002011c kathaM vinihataH pArthaiH saMyugeSv aparAjitaH 09002012a kathaM tvaM pRthivIpAlAn bhuktvA tAta samAgatAn 09002012c zeSe vinihato bhUmau prAkRtaH kunRpo yathA 09002013a ko nu mAm utthitaM kAlye tAta tAteti vakSyati 09002013c mahArAjeti satataM lokanAtheti cAsakRt 09002014a pariSvajya ca mAM kaNThe snehenAklinnalocanaH 09002014c anuzAdhIti kauravya tat sAdhu vada me vacaH 09002015a nanu nAmAham azrauSaM vacanaM tava putraka 09002015c bhUyasI mama pRthvIyaM yathA pArthasya no tathA 09002016a bhagadattaH kRpaH zalya Avantyo 'tha jayadrathaH 09002016c bhUrizravAH somadatto mahArAjo 'tha bAhlikaH 09002017a azvatthAmA ca bhojaz ca mAgadhaz ca mahAbalaH 09002017c bRhadbalaz ca kAzIzaH zakuniz cApi saubalaH 09002018a mlecchAz ca bahusAhasrAH zakAz ca yavanaiH saha 09002018c sudakSiNaz ca kAmbojas trigartAdhipatis tathA 09002019a bhISmaH pitAmahaz caiva bhAradvAjo 'tha gautamaH 09002019c zrutAyuz cAcyutAyuz ca zatAyuz cApi vIryavAn 09002020a jalasaMdho 'thArzyazRGgI rAkSasaz cApy alAyudhaH 09002020c alaMbuso mahAbAhuH subAhuz ca mahArathaH 09002021a ete cAnye ca bahavo rAjAno rAjasattama 09002021c madartham udyatAH sarve prANAMs tyaktvA raNe prabho 09002022a yeSAM madhye sthito yuddhe bhrAtRbhiH parivAritaH 09002022c yodhayiSyAmy ahaM pArthAn pAJcAlAMz caiva sarvazaH 09002023a cedIMz ca nRpazArdUla draupadeyAMz ca saMyuge 09002023c sAtyakiM kuntibhojaM ca rAkSasaM ca ghaTotkacam 09002024a eko 'py eSAM mahArAja samarthaH saMnivAraNe 09002024c samare pANDaveyAnAM saMkruddho hy abhidhAvatAm 09002024e kiM punaH sahitA vIrAH kRtavairAz ca pANDavaiH 09002025a atha vA sarva evaite pANDavasyAnuyAyibhiH 09002025c yotsyanti saha rAjendra haniSyanti ca tAn mRdhe 09002026a karNas tv eko mayA sArdhaM nihaniSyati pANDavAn 09002026c tato nRpatayo vIrAH sthAsyanti mama zAsane 09002027a yaz ca teSAM praNetA vai vAsudevo mahAbalaH 09002027c na sa saMnahyate rAjann iti mAm abravId vacaH 09002028a tasyAhaM vadataH sUta bahuzo mama saMnidhau 09002028c yuktito hy anupazyAmi nihatAn pANDavAn mRdhe 09002029a teSAM madhye sthitA yatra hanyante mama putrakAH 09002029c vyAyacchamAnAH samare kim anyad bhAgadheyataH 09002030a bhISmaz ca nihato yatra lokanAthaH pratApavAn 09002030c zikhaNDinaM samAsAdya mRgendra iva jambukam 09002031a droNaz ca brAhmaNo yatra sarvazastrAstrapAragaH 09002031c nihataH pANDavaiH saMkhye kim anyad bhAgadheyataH 09002032a bhUrizravA hato yatra somadattaz ca saMyuge 09002032c bAhlIkaz ca mahArAja kim anyad bhAgadheyataH 09002033a sudakSiNo hato yatra jalasaMdhaz ca kauravaH 09002033c zrutAyuz cAcyutAyuz ca kim anyad bhAgadheyataH 09002034a bRhadbalo hato yatra mAgadhaz ca mahAbalaH 09002034c Avantyo nihato yatra trigartaz ca janAdhipaH 09002034e saMzaptakAz ca bahavaH kim anyad bhAgadheyataH 09002035a alaMbusas tathA rAjan rAkSasaz cApy alAyudhaH 09002035c ArzyazRGgaz ca nihataH kim anyad bhAgadheyataH 09002036a nArAyaNA hatA yatra gopAlA yuddhadurmadAH 09002036c mlecchAz ca bahusAhasrAH kim anyad bhAgadheyataH 09002037a zakuniH saubalo yatra kaitavyaz ca mahAbalaH 09002037c nihataH sabalo vIraH kim anyad bhAgadheyataH 09002038a rAjAno rAjaputrAz ca zUrAH parighabAhavaH 09002038c nihatA bahavo yatra kim anyad bhAgadheyataH 09002039a nAnAdezasamAvRttAH kSatriyA yatra saMjaya 09002039c nihatAH samare sarve kim anyad bhAgadheyataH 09002040a putrAz ca me vinihatAH pautrAz caiva mahAbalAH 09002040c vayasyA bhrAtaraz caiva kim anyad bhAgadheyataH 09002041a bhAgadheyasamAyukto dhruvam utpadyate naraH 09002041c yaz ca bhAgyasamAyuktaH sa zubhaM prApnuyAn naraH 09002042a ahaM viyuktaH svair bhAgyaiH putraiz caiveha saMjaya 09002042c katham adya bhaviSyAmi vRddhaH zatruvazaM gataH 09002043a nAnyad atra paraM manye vanavAsAd Rte prabho 09002043c so 'haM vanaM gamiSyAmi nirbandhur jJAtisaMkSaye 09002044a na hi me 'nyad bhavec chreyo vanAbhyupagamAd Rte 09002044c imAm avasthAM prAptasya lUnapakSasya saMjaya 09002045a duryodhano hato yatra zalyaz ca nihato yudhi 09002045c duHzAsano vizastaz ca vikarNaz ca mahAbalaH 09002046a kathaM hi bhImasenasya zroSye 'haM zabdam uttamam 09002046c ekena samare yena hataM putrazataM mama 09002047a asakRd vadatas tasya duryodhanavadhena ca 09002047c duHkhazokAbhisaMtapto na zroSye paruSA giraH 09002048a evaM sa zokasaMtaptaH pArthivo hatabAndhavaH 09002048c muhur muhur muhyamAnaH putrAdhibhir abhiplutaH 09002049a vilapya suciraM kAlaM dhRtarASTro 'mbikAsutaH 09002049c dIrgham uSNaM ca niHzvasya cintayitvA parAbhavam 09002050a duHkhena mahatA rAjA saMtapto bharatarSabha 09002050c punar gAvalgaNiM sUtaM paryapRcchad yathAtatham 09002051a bhISmadroNau hatau zrutvA sUtaputraM ca pAtitam 09002051c senApatiM praNetAraM kim akurvata mAmakAH 09002052a yaM yaM senApraNetAraM yudhi kurvanti mAmakAH 09002052c acireNaiva kAlena taM taM nighnanti pANDavAH 09002053a raNamUrdhni hato bhISmaH pazyatAM vaH kirITinA 09002053c evam eva hato droNaH sarveSAm eva pazyatAm 09002054a evam eva hataH karNaH sUtaputraH pratApavAn 09002054c sa rAjakAnAM sarveSAM pazyatAM vaH kirITinA 09002055a pUrvam evAham ukto vai vidureNa mahAtmanA 09002055c duryodhanAparAdhena prajeyaM vinaziSyati 09002056a ke cin na samyak pazyanti mUDhAH samyak tathApare 09002056c tad idaM mama mUDhasya tathAbhUtaM vacaH sma ha 09002057a yad abravIn me dharmAtmA viduro dIrghadarzivAn 09002057c tat tathA samanuprAptaM vacanaM satyavAdinaH 09002058a daivopahatacittena yan mayApakRtaM purA 09002058c anayasya phalaM tasya brUhi gAvalgaNe punaH 09002059a ko vA mukham anIkAnAm AsIt karNe nipAtite 09002059c arjunaM vAsudevaM ca ko vA pratyudyayau rathI 09002060a ke 'rakSan dakSiNaM cakraM madrarAjasya saMyuge 09002060c vAmaM ca yoddhukAmasya ke vA vIrasya pRSThataH 09002061a kathaM ca vaH sametAnAM madrarAjo mahAbalaH 09002061c nihataH pANDavaiH saMkhye putro vA mama saMjaya 09002062a brUhi sarvaM yathAtattvaM bharatAnAM mahAkSayam 09002062c yathA ca nihataH saMkhye putro duryodhano mama 09002063a pAJcAlAz ca yathA sarve nihatAH sapadAnugAH 09002063c dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca draupadyAH paJca cAtmajAH 09002064a pANDavAz ca yathA muktAs tathobhau sAtvatau yudhi 09002064c kRpaz ca kRtavarmA ca bhAradvAjasya cAtmajaH 09002065a yad yathA yAdRzaM caiva yuddhaM vRttaM ca sAMpratam 09002065c akhilaM zrotum icchAmi kuzalo hy asi saMjaya 09003001 saMjaya uvAca 09003001a zRNu rAjann avahito yathA vRtto mahAn kSayaH 09003001c kurUNAM pANDavAnAM ca samAsAdya parasparam 09003002a nihate sUtaputre tu pANDavena mahAtmanA 09003002c vidruteSu ca sainyeSu samAnIteSu cAsakRt 09003003a vimukhe tava putre tu zokopahatacetasi 09003003c bhRzodvigneSu sainyeSu dRSTvA pArthasya vikramam 09003004a dhyAyamAneSu sainyeSu duHkhaM prApteSu bhArata 09003004c balAnAM mathyamAnAnAM zrutvA ninadam uttamam 09003005a abhijJAnaM narendrANAM vikRtaM prekSya saMyuge 09003005c patitAn rathanIDAMz ca rathAMz cApi mahAtmanAm 09003006a raNe vinihatAn nAgAn dRSTvA pattIMz ca mAriSa 09003006c AyodhanaM cAtighoraM rudrasyAkrIDasaMnibham 09003007a aprakhyAtiM gatAnAM tu rAjJAM zatasahasrazaH 09003007c kRpAviSTaH kRpo rAjan vayaHzIlasamanvitaH 09003008a abravIt tatra tejasvI so 'bhisRtya janAdhipam 09003008c duryodhanaM manyuvazAd vacanaM vacanakSamaH 09003009a duryodhana nibodhedaM yat tvA vakSyAmi kaurava 09003009c zrutvA kuru mahArAja yadi te rocate 'nagha 09003010a na yuddhadharmAc chreyAn vai panthA rAjendra vidyate 09003010c yaM samAzritya yudhyante kSatriyAH kSatriyarSabha 09003011a putro bhrAtA pitA caiva svasreyo mAtulas tathA 09003011c saMbandhibAndhavAz caiva yodhyA vai kSatrajIvinA 09003012a vadhe caiva paro dharmas tathAdharmaH palAyane 09003012c te sma ghorAM samApannA jIvikAM jIvitArthinaH 09003013a tatra tvAM prativakSyAmi kiM cid eva hitaM vacaH 09003013c hate bhISme ca droNe ca karNe caiva mahArathe 09003014a jayadrathe ca nihate tava bhrAtRSu cAnagha 09003014c lakSmaNe tava putre ca kiM zeSaM paryupAsmahe 09003015a yeSu bhAraM samAsajya rAjye matim akurmahi 09003015c te saMtyajya tanUr yAtAH zUrA brahmavidAM gatim 09003016a vayaM tv iha vinAbhUtA guNavadbhir mahArathaiH 09003016c kRpaNaM vartayiSyAma pAtayitvA nRpAn bahUn 09003017a sarvair api ca jIvadbhir bIbhatsur aparAjitaH 09003017c kRSNanetro mahAbAhur devair api durAsadaH 09003018a indrakArmukavajrAbham indraketum ivocchritam 09003018c vAnaraM ketum AsAdya saMcacAla mahAcamUH 09003019a siMhanAdena bhImasya pAJcajanyasvanena ca 09003019c gANDIvasya ca nirghoSAt saMhRSyanti manAMsi naH 09003020a carantIva mahAvidyun muSNantI nayanaprabhAm 09003020c alAtam iva cAviddhaM gANDIvaM samadRzyata 09003021a jAmbUnadavicitraM ca dhUyamAnaM mahad dhanuH 09003021c dRzyate dikSu sarvAsu vidyud abhraghaneSv iva 09003022a uhyamAnaz ca kRSNena vAyuneva balAhakaH 09003022c tAvakaM tad balaM rAjann arjuno 'stravidAM varaH 09003022e gahanaM zizire kakSaM dadAhAgnir ivotthitaH 09003023a gAhamAnam anIkAni mahendrasadRzaprabham 09003023c dhanaMjayam apazyAma caturdantam iva dvipam 09003024a vikSobhayantaM senAM te trAsayantaM ca pArthivAn 09003024c dhanaMjayam apazyAma nalinIm iva kuJjaram 09003025a trAsayantaM tathA yodhAn dhanur ghoSeNa pANDavam 09003025c bhUya enam apazyAma siMhaM mRgagaNA iva 09003026a sarvalokamaheSvAsau vRSabhau sarvadhanvinAm 09003026c Amuktakavacau kRSNau lokamadhye virejatuH 09003027a adya saptadazAhAni vartamAnasya bhArata 09003027c saMgrAmasyAtighorasya vadhyatAM cAbhito yudhi 09003028a vAyuneva vidhUtAni tavAnIkAni sarvazaH 09003028c zaradambhodajAlAni vyazIryanta samantataH 09003029a tAM nAvam iva paryastAM bhrAntavAtAM mahArNave 09003029c tava senAM mahArAja savyasAcI vyakampayat 09003030a kva nu te sUtaputro 'bhUt kva nu droNaH sahAnugaH 09003030c ahaM kva ca kva cAtmA te hArdikyaz ca tathA kva nu 09003030e duHzAsanaz ca bhrAtA te bhrAtRbhiH sahitaH kva nu 09003031a bANagocarasaMprAptaM prekSya caiva jayadratham 09003031c saMbandhinas te bhrAtqMz ca sahAyAn mAtulAMs tathA 09003032a sarvAn vikramya miSato lokAMz cAkramya mUrdhani 09003032c jayadratho hato rAjan kiM nu zeSam upAsmahe 09003033a ko veha sa pumAn asti yo vijeSyati pANDavam 09003033c tasya cAstrANi divyAni vividhAni mahAtmanaH 09003033e gANDIvasya ca nirghoSo vIryANi harate hi naH 09003034a naSTacandrA yathA rAtriH seneyaM hatanAyakA 09003034c nAgabhagnadrumA zuSkA nadIvAkulatAM gatA 09003035a dhvajinyAM hatanetrAyAM yatheSTaM zvetavAhanaH 09003035c cariSyati mahAbAhuH kakSe 'gnir iva saMjvalan 09003036a sAtyakez caiva yo vego bhImasenasya cobhayoH 09003036c dArayeta girIn sarvAJ zoSayeta ca sAgarAn 09003037a uvAca vAkyaM yad bhImaH sabhAmadhye vizAM pate 09003037c kRtaM tat sakalaM tena bhUyaz caiva kariSyati 09003038a pramukhasthe tadA karNe balaM pANDavarakSitam 09003038c durAsadaM tathA guptaM gUDhaM gANDIvadhanvanA 09003039a yuSmAbhis tAni cIrNAni yAny asAdhUni sAdhuSu 09003039c akAraNakRtAny eva teSAM vaH phalam Agatam 09003040a Atmano 'rthe tvayA loko yatnataH sarva AhRtaH 09003040c sa te saMzayitas tAta AtmA ca bharatarSabha 09003041a rakSa duryodhanAtmAnam AtmA sarvasya bhAjanam 09003041c bhinne hi bhAjane tAta dizo gacchati tadgatam 09003042a hIyamAnena vai saMdhiH paryeSTavyaH samena ca 09003042c vigraho vardhamAnena nItir eSA bRhaspateH 09003043a te vayaM pANDuputrebhyo hInAH svabalazaktitaH 09003043c atra te pANDavaiH sArdhaM saMdhiM manye kSamaM prabho 09003044a na jAnIte hi yaH zreyaH zreyasaz cAvamanyate 09003044c sa kSipraM bhrazyate rAjyAn na ca zreyo 'nuvindati 09003045a praNipatya hi rAjAnaM rAjyaM yadi labhemahi 09003045c zreyaH syAn na tu mauDhyena rAjan gantuM parAbhavam 09003046a vaicitravIryavacanAt kRpAzIlo yudhiSThiraH 09003046c viniyuJjIta rAjye tvAM govindavacanena ca 09003047a yad brUyAd dhi hRSIkezo rAjAnam aparAjitam 09003047c arjunaM bhImasenaM ca sarvaM kuryur asaMzayam 09003048a nAtikramiSyate kRSNo vacanaM kauravasya ha 09003048c dhRtarASTrasya manye 'haM nApi kRSNasya pANDavaH 09003049a etat kSamam ahaM manye tava pArthair avigraham 09003049c na tvA bravImi kArpaNyAn na prANaparirakSaNAt 09003049e pathyaM rAjan bravImi tvAM tat parAsuH smariSyasi 09003050a iti vRddho vilapyaitat kRpaH zAradvato vacaH 09003050c dIrgham uSNaM ca niHzvasya zuzoca ca mumoha ca 09004001 saMjaya uvAca 09004001a evam uktas tato rAjA gautamena yazasvinA 09004001c niHzvasya dIrgham uSNaM ca tUSNIm AsId vizAM pate 09004002a tato muhUrtaM sa dhyAtvA dhArtarASTro mahAmanAH 09004002c kRpaM zAradvataM vAkyam ity uvAca paraMtapaH 09004003a yat kiM cit suhRdA vAcyaM tat sarvaM zrAvito hy aham 09004003c kRtaM ca bhavatA sarvaM prANAn saMtyajya yudhyatA 09004004a gAhamAnam anIkAni yudhyamAnaM mahArathaiH 09004004c pANDavair atitejobhir lokas tvAm anudRSTavAn 09004005a suhRdA yad idaM vAcyaM bhavatA zrAvito hy aham 09004005c na mAM prINAti tat sarvaM mumUrSor iva bheSajam 09004006a hetukAraNasaMyuktaM hitaM vacanam uttamam 09004006c ucyamAnaM mahAbAho na me viprAgrya rocate 09004007a rAjyAd vinikRto 'smAbhiH kathaM so 'smAsu vizvaset 09004007c akSadyUte ca nRpatir jito 'smAbhir mahAdhanaH 09004007e sa kathaM mama vAkyAni zraddadhyAd bhUya eva tu 09004008a tathA dautyena saMprAptaH kRSNaH pArthahite rataH 09004008c pralabdhaz ca hRSIkezas tac ca karma virodhitam 09004008e sa ca me vacanaM brahman katham evAbhimaMsyate 09004009a vilalApa hi yat kRSNA sabhAmadhye sameyuSI 09004009c na tan marSayate kRSNo na rAjyaharaNaM tathA 09004010a ekaprANAv ubhau kRSNAv anyonyaM prati saMhatau 09004010c purA yac chrutam evAsId adya pazyAmi tat prabho 09004011a svasrIyaM ca hataM zrutvA duHkhaM svapiti kezavaH 09004011c kRtAgaso vayaM tasya sa madarthaM kathaM kSamet 09004012a abhimanyor vinAzena na zarma labhate 'rjunaH 09004012c sa kathaM maddhite yatnaM prakariSyati yAcitaH 09004013a madhyamaH pANDavas tIkSNo bhImaseno mahAbalaH 09004013c pratijJAtaM ca tenograM sa bhajyeta na saMnamet 09004014a ubhau tau baddhanistriMzAv ubhau cAbaddhakaGkaTau 09004014c kRtavairAv ubhau vIrau yamAv api yamopamau 09004015a dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca kRtavairau mayA saha 09004015c tau kathaM maddhite yatnaM prakuryAtAM dvijottama 09004016a duHzAsanena yat kRSNA ekavastrA rajasvalA 09004016c parikliSTA sabhAmadhye sarvalokasya pazyataH 09004017a tathA vivasanAM dInAM smaranty adyApi pANDavAH 09004017c na nivArayituM zakyAH saMgrAmAt te paraMtapAH 09004018a yadA ca draupadI kRSNA madvinAzAya duHkhitA 09004018c ugraM tepe tapaH kRSNA bhartqNAm arthasiddhaye 09004018e sthaNDile nityadA zete yAvad vairasya yAtanA 09004019a nikSipya mAnaM darpaM ca vAsudevasahodarA 09004019c kRSNAyAH preSyavad bhUtvA zuzrUSAM kurute sadA 09004020a iti sarvaM samunnaddhaM na nirvAti kathaM cana 09004020c abhimanyor vinAzena sa saMdheyaH kathaM mayA 09004021a kathaM ca nAma bhuktvemAM pRthivIM sAgarAmbarAm 09004021c pANDavAnAM prasAdena bhuJjIyAM rAjyam alpakam 09004022a upary upari rAjJAM vai jvalito bhAskaro yathA 09004022c yudhiSThiraM kathaM pazcAd anuyAsyAmi dAsavat 09004023a kathaM bhuktvA svayaM bhogAn dattvA dAyAMz ca puSkalAn 09004023c kRpaNaM vartayiSyAmi kRpaNaiH saha jIvikAm 09004024a nAbhyasUyAmi te vAkyam uktaM snigdhaM hitaM tvayA 09004024c na tu saMdhim ahaM manye prAptakAlaM kathaM cana 09004025a sunItam anupazyAmi suyuddhena paraMtapa 09004025c nAyaM klIbayituM kAlaH saMyoddhuM kAla eva naH 09004026a iSTaM me bahubhir yajJair dattA vipreSu dakSiNAH 09004026c prAptAH kramazrutA vedAH zatrUNAM mUrdhni ca sthitam 09004027a bhRtyA me subhRtAs tAta dInaz cAbhyuddhRto janaH 09004027c yAtAni pararASTrANi svarASTram anupAlitam 09004028a bhuktAz ca vividhA bhogAs trivargaH sevito mayA 09004028c pitqNAM gatam AnRNyaM kSatradharmasya cobhayoH 09004029a na dhruvaM sukham astIha kuto rAjyaM kuto yazaH 09004029c iha kIrtir vidhAtavyA sA ca yuddhena nAnyathA 09004030a gRhe yat kSatriyasyApi nidhanaM tad vigarhitam 09004030c adharmaH sumahAn eSa yac chayyAmaraNaM gRhe 09004031a araNye yo vimuJceta saMgrAme vA tanuM naraH 09004031c kratUn AhRtya mahato mahimAnaM sa gacchati 09004032a kRpaNaM vilapann Arto jarayAbhipariplutaH 09004032c mriyate rudatAM madhye jJAtInAM na sa pUruSaH 09004033a tyaktvA tu vividhAn bhogAn prAptAnAM paramAM gatim 09004033c apIdAnIM suyuddhena gaccheyaM satsalokatAm 09004034a zUrANAm AryavRttAnAM saMgrAmeSv anivartinAm 09004034c dhImatAM satyasaMdhAnAM sarveSAM kratuyAjinAm 09004035a zastrAvabhRtham AptAnAM dhruvaM vAsas triviSTape 09004035c mudA nUnaM prapazyanti zubhrA hy apsarasAM gaNAH 09004036a pazyanti nUnaM pitaraH pUjitAJ zakrasaMsadi 09004036c apsarobhiH parivRtAn modamAnAMs triviSTape 09004037a panthAnam amarair yAtaM zUraiz caivAnivartibhiH 09004037c api taiH saMgataM mArgaM vayam apy Aruhemahi 09004038a pitAmahena vRddhena tathAcAryeNa dhImatA 09004038c jayadrathena karNena tathA duHzAsanena ca 09004039a ghaTamAnA madarthe 'smin hatAH zUrA janAdhipAH 09004039c zerate lohitAktAGgAH pRthivyAM zaravikSatAH 09004040a uttamAstravidaH zUrA yathoktakratuyAjinaH 09004040c tyaktvA prANAn yathAnyAyam indrasadmasu dhiSThitAH 09004041a tais tv ayaM racitaH panthA durgamo hi punar bhavet 09004041c saMpatadbhir mahAvegair ito yAdbhiz ca sadgatim 09004042a ye madarthe hatAH zUrAs teSAM kRtam anusmaran 09004042c RNaM tat pratimuJcAno na rAjye mana Adadhe 09004043a pAtayitvA vayasyAMz ca bhrAtqn atha pitAmahAn 09004043c jIvitaM yadi rakSeyaM loko mAM garhayed dhruvam 09004044a kIdRzaM ca bhaved rAjyaM mama hInasya bandhubhiH 09004044c sakhibhiz ca suhRdbhiz ca praNipatya ca pANDavam 09004045a so 'ham etAdRzaM kRtvA jagato 'sya parAbhavam 09004045c suyuddhena tataH svargaM prApsyAmi na tad anyathA 09004046a evaM duryodhanenoktaM sarve saMpUjya tad vacaH 09004046c sAdhu sAdhv iti rAjAnaM kSatriyAH saMbabhASire 09004047a parAjayam azocantaH kRtacittAz ca vikrame 09004047c sarve sunizcitA yoddhum udagramanaso 'bhavan 09004048a tato vAhAn samAzvAsya sarve yuddhAbhinandinaH 09004048c Une dviyojane gatvA pratyatiSThanta kauravAH 09004049a AkAze vidrume puNye prasthe himavataH zubhe 09004049c aruNAM sarasvatIM prApya papuH sasnuz ca tajjalam 09004050a tava putrAH kRtotsAhAH paryavartanta te tataH 09004050c paryavasthApya cAtmAnam anyonyena punas tadA 09004050e sarve rAjan nyavartanta kSatriyAH kAlacoditAH 09005001 saMjaya uvAca 09005001a atha haimavate prasthe sthitvA yuddhAbhinandinaH 09005001c sarva eva mahArAja yodhAs tatra samAgatAH 09005002a zalyaz ca citrasenaz ca zakuniz ca mahArathaH 09005002c azvatthAmA kRpaz caiva kRtavarmA ca sAtvataH 09005003a suSeNo 'riSTasenaz ca dhRtasenaz ca vIryavAn 09005003c jayatsenaz ca rAjAnas te rAtrim uSitAs tataH 09005004a raNe karNe hate vIre trAsitA jitakAzibhiH 09005004c nAlabhaJ zarma te putrA himavantam Rte girim 09005005a te 'bruvan sahitAs tatra rAjAnaM sainyasaMnidhau 09005005c kRtayatnA raNe rAjan saMpUjya vidhivat tadA 09005006a kRtvA senApraNetAraM parAMs tvaM yoddhum arhasi 09005006c yenAbhiguptAH saMgrAme jayemAsuhRdo vayam 09005007a tato duryodhanaH sthitvA rathe rathavarottamam 09005007c sarvayuddhavibhAgajJam antakapratimaM yudhi 09005008a svaGgaM pracchannazirasaM kambugrIvaM priyaMvadam 09005008c vyAkozapadmAbhimukhaM vyAghrAsyaM merugauravam 09005009a sthANor vRSasya sadRzaM skandhanetragatisvaraiH 09005009c puSTazliSTAyatabhujaM suvistIrNaghanorasam 09005010a jave bale ca sadRzam aruNAnujavAtayoH 09005010c Adityasya tviSA tulyaM buddhyA cozanasA samam 09005011a kAntirUpamukhaizvaryais tribhiz candramasopamam 09005011c kAJcanopalasaMghAtaiH sadRzaM zliSTasaMdhikam 09005012a suvRttorukaTIjaGghaM supAdaM svaGgulInakham 09005012c smRtvA smRtvaiva ca guNAn dhAtrA yatnAd vinirmitam 09005013a sarvalakSaNasaMpannaM nipuNaM zrutisAgaram 09005013c jetAraM tarasArINAm ajeyaM zatrubhir balAt 09005014a dazAGgaM yaz catuSpAdam iSvastraM veda tattvataH 09005014c sAGgAMz ca caturo vedAn samyag AkhyAnapaJcamAn 09005015a ArAdhya tryambakaM yatnAd vratair ugrair mahAtapAH 09005015c ayonijAyAm utpanno droNenAyonijena yaH 09005016a tam apratimakarmANaM rUpeNAsadRzaM bhuvi 09005016c pAragaM sarvavidyAnAM guNArNavam aninditam 09005016e tam abhyetyAtmajas tubhyam azvatthAmAnam abravIt 09005017a yaM puraskRtya sahitA yudhi jeSyAma pANDavAn 09005017c guruputro 'dya sarveSAm asmAkaM paramA gatiH 09005017e bhavAMs tasmAn niyogAt te ko 'stu senApatir mama 09005018 drauNir uvAca 09005018a ayaM kulena vIryeNa tejasA yazasA zriyA 09005018c sarvair guNaiH samuditaH zalyo no 'stu camUpatiH 09005019a bhAgineyAn nijAMs tyaktvA kRtajJo 'smAn upAgataH 09005019c mahAseno mahAbAhur mahAsena ivAparaH 09005020a enaM senApatiM kRtvA nRpatiM nRpasattama 09005020c zakyaH prAptuM jayo 'smAbhir devaiH skandam ivAjitam 09005021a tathokte droNaputreNa sarva eva narAdhipAH 09005021c parivArya sthitAH zalyaM jayazabdAMz ca cakrire 09005021e yuddhAya ca matiM cakrUr AvezaM ca paraM yayuH 09005022a tato duryodhanaH zalyaM bhUmau sthitvA rathe sthitam 09005022c uvAca prAJjalir bhUtvA rAmabhISmasamaM raNe 09005023a ayaM sa kAlaH saMprApto mitrANAM mitravatsala 09005023c yatra mitram amitraM vA parIkSante budhA janAH 09005024a sa bhavAn astu naH zUraH praNetA vAhinImukhe 09005024c raNaM ca yAte bhavati pANDavA mandacetasaH 09005024e bhaviSyanti sahAmAtyAH pAJcAlAz ca nirudyamAH 09005025 zalya uvAca 09005025a yat tu mAM manyase rAjan kururAja karomi tat 09005025c tvatpriyArthaM hi me sarvaM prANA rAjyaM dhanAni ca 09005026 duryodhana uvAca 09005026a senApatyena varaye tvAm ahaM mAtulAtulam 09005026c so 'smAn pAhi yudhAM zreSTha skando devAn ivAhave 09005027a abhiSicyasva rAjendra devAnAm iva pAvakiH 09005027c jahi zatrUn raNe vIra mahendro dAnavAn iva 09006001 saMjaya uvAca 09006001a etac chrutvA vaco rAjJo madrarAjaH pratApavAn 09006001c duryodhanaM tadA rAjan vAkyam etad uvAca ha 09006002a duryodhana mahAbAho zRNu vAkyavidAM vara 09006002c yAv etau manyase kRSNau rathasthau rathinAM varau 09006002e na me tulyAv ubhAv etau bAhuvIrye kathaM cana 09006003a udyatAM pRthivIM sarvAM sasurAsuramAnavAm 09006003c yodhayeyaM raNamukhe saMkruddhaH kim u pANDavAn 09006003e vijeSye ca raNe pArthAn somakAMz ca samAgatAn 09006004a ahaM senApraNetA te bhaviSyAmi na saMzayaH 09006004c taM ca vyUhaM vidhAsyAmi na tariSyanti yaM pare 09006004e iti satyaM bravImy eSa duryodhana na saMzayaH 09006005a evam uktas tato rAjA madrAdhipatim aJjasA 09006005c abhyaSiJcata senAyA madhye bharatasattama 09006005e vidhinA zAstradRSTena hRSTarUpo vizAM pate 09006006a abhiSikte tatas tasmin siMhanAdo mahAn abhUt 09006006c tava sainyeSv avAdyanta vAditrANi ca bhArata 09006007a hRSTAz cAsaMs tadA yodhA madrakAz ca mahArathAH 09006007c tuSTuvuz caiva rAjAnaM zalyam Ahavazobhinam 09006008a jaya rAjaMz ciraM jIva jahi zatrUn samAgatAn 09006008c tava bAhubalaM prApya dhArtarASTrA mahAbalAH 09006008e nikhilAM pRthivIM sarvAM prazAsantu hatadviSaH 09006009a tvaM hi zakto raNe jetuM sasurAsuramAnavAn 09006009c martyadharmANa iha tu kim u somakasRJjayAn 09006010a evaM saMstUyamAnas tu madrANAm adhipo balI 09006010c harSaM prApa tadA vIro durApam akRtAtmabhiH 09006011 zalya uvAca 09006011a adyaivAhaM raNe sarvAn pAJcAlAn saha pANDavaiH 09006011c nihaniSyAmi rAjendra svargaM yAsyAmi vA hataH 09006012a adya pazyantu mAM lokA vicarantam abhItavat 09006012c adya pANDusutAH sarve vAsudevaH sasAtyakiH 09006013a pAJcAlAz cedayaz caiva draupadeyAz ca sarvazaH 09006013c dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca sarve cApi prabhadrakAH 09006014a vikramaM mama pazyantu dhanuSaz ca mahad balam 09006014c lAghavaM cAstravIryaM ca bhujayoz ca balaM yudhi 09006015a adya pazyantu me pArthAH siddhAz ca saha cAraNaiH 09006015c yAdRzaM me balaM bAhvoH saMpad astreSu yA ca me 09006016a adya me vikramaM dRSTvA pANDavAnAM mahArathAH 09006016c pratIkAraparA bhUtvA ceSTantAM vividhAH kriyAH 09006017a adya sainyAni pANDUnAM drAvayiSye samantataH 09006017c droNabhISmAv ati vibho sUtaputraM ca saMyuge 09006017e vicariSye raNe yudhyan priyArthaM tava kaurava 09006018 saMjaya uvAca 09006018a abhiSikte tadA zalye tava sainyeSu mAnada 09006018c na karNavyasanaM kiM cin menire tatra bhArata 09006019a hRSTAH sumanasaz caiva babhUvus tatra sainikAH 09006019c menire nihatAn pArthAn madrarAjavazaM gatAn 09006020a praharSaM prApya senA tu tAvakI bharatarSabha 09006020c tAM rAtriM sukhinI suptA svasthacitteva sAbhavat 09006021a sainyasya tava taM zabdaM zrutvA rAjA yudhiSThiraH 09006021c vArSNeyam abravId vAkyaM sarvakSatrasya zRNvataH 09006022a madrarAjaH kRtaH zalyo dhArtarASTreNa mAdhava 09006022c senApatir maheSvAsaH sarvasainyeSu pUjitaH 09006023a etaj jJAtvA yathAbhUtaM kuru mAdhava yat kSamam 09006023c bhavAn netA ca goptA ca vidhatsva yad anantaram 09006024a tam abravIn mahArAja vAsudevo janAdhipam 09006024c ArtAyanim ahaM jAne yathAtattvena bhArata 09006025a vIryavAMz ca mahAtejA mahAtmA ca vizeSataH 09006025c kRtI ca citrayodhI ca saMyukto lAghavena ca 09006026a yAdRg bhISmas tathA droNo yAdRk karNaz ca saMyuge 09006026c tAdRzas tad viziSTo vA madrarAjo mato mama 09006027a yudhyamAnasya tasyAjau cintayann eva bhArata 09006027c yoddhAraM nAdhigacchAmi tulyarUpaM janAdhipa 09006028a zikhaNDyarjunabhImAnAM sAtvatasya ca bhArata 09006028c dhRSTadyumnasya ca tathA balenAbhyadhiko raNe 09006029a madrarAjo mahArAja siMhadviradavikramaH 09006029c vicariSyaty abhIH kAle kAlaH kruddhaH prajAsv iva 09006030a tasyAdya na prapazyAmi pratiyoddhAram Ahave 09006030c tvAm Rte puruSavyAghra zArdUlasamavikramam 09006031a sadevaloke kRtsne 'smin nAnyas tvattaH pumAn bhavet 09006031c madrarAjaM raNe kruddhaM yo hanyAt kurunandana 09006031e ahany ahani yudhyantaM kSobhayantaM balaM tava 09006032a tasmAj jahi raNe zalyaM maghavAn iva zambaram 09006032c atipazcAd asau vIro dhArtarASTreNa satkRtaH 09006033a tavaiva hi jayo nUnaM hate madrezvare yudhi 09006033c tasmin hate hataM sarvaM dhArtarASTrabalaM mahat 09006034a etac chrutvA mahArAja vacanaM mama sAMpratam 09006034c pratyudyAhi raNe pArtha madrarAjaM mahAbalam 09006034e jahi cainaM mahAbAho vAsavo namuciM yathA 09006035a na caivAtra dayA kAryA mAtulo 'yaM mameti vai 09006035c kSatradharmaM puraskRtya jahi madrajanezvaram 09006036a bhISmadroNArNavaM tIrtvA karNapAtAlasaMbhavam 09006036c mA nimajjasva sagaNaH zalyam AsAdya goSpadam 09006037a yac ca te tapaso vIryaM yac ca kSAtraM balaM tava 09006037c tad darzaya raNe sarvaM jahi cainaM mahAratham 09006038a etAvad uktvA vacanaM kezavaH paravIrahA 09006038c jagAma zibiraM sAyaM pUjyamAno 'tha pANDavaiH 09006039a kezave tu tadA yAte dharmarAjo yudhiSThiraH 09006039c visRjya sarvAn bhrAtqMz ca pAJcAlAn atha somakAn 09006039e suSvApa rajanIM tAM tu vizalya iva kuJjaraH 09006040a te ca sarve maheSvAsAH pAJcAlAH pANDavAs tathA 09006040c karNasya nidhane hRSTAH suSupus tAM nizAM tadA 09006041a gatajvaraM maheSvAsaM tIrNapAraM mahAratham 09006041c babhUva pANDaveyAnAM sainyaM pramuditaM nizi 09006041e sUtaputrasya nidhane jayaM labdhvA ca mAriSa 09007001 saMjaya uvAca 09007001a vyatItAyAM rajanyAM tu rAjA duryodhanas tadA 09007001c abravIt tAvakAn sarvAn saMnahyantAM mahArathAH 09007002a rAjJas tu matam AjJAya samanahyata sA camUH 09007002c ayojayan rathAMs tUrNaM paryadhAvaMs tathApare 09007003a akalpyanta ca mAtaGgAH samanahyanta pattayaH 09007003c hayAn AstaraNopetAMz cakrur anye sahasrazaH 09007004a vAditrANAM ca ninadaH prAdurAsId vizAM pate 09007004c bodhanArthaM hi yodhAnAM sainyAnAM cApy udIryatAm 09007005a tato balAni sarvANi senAziSTAni bhArata 09007005c saMnaddhAny eva dadRzur mRtyuM kRtvA nivartanam 09007006a zalyaM senApatiM kRtvA madrarAjaM mahArathAH 09007006c pravibhajya balaM sarvam anIkeSu vyavasthitAH 09007007a tataH sarve samAgamya putreNa tava sainikAH 09007007c kRpaz ca kRtavarmA ca drauNiH zalyo 'tha saubalaH 09007008a anye ca pArthivAH zeSAH samayaM cakrire tadA 09007008c na na ekena yoddhavyaM kathaM cid api pANDavaiH 09007009a yo hy ekaH pANDavair yudhyed yo vA yudhyantam utsRjet 09007009c sa paJcabhir bhaved yuktaH pAtakaiH sopapAtakaiH 09007009e anyonyaM parirakSadbhir yoddhavyaM sahitaiz ca naH 09007010a evaM te samayaM kRtvA sarve tatra mahArathAH 09007010c madrarAjaM puraskRtya tUrNam abhyadravan parAn 09007011a tathaiva pANDavA rAjan vyUhya sainyaM mahAraNe 09007011c abhyayuH kauravAn sarvAn yotsyamAnAH samantataH 09007012a tad balaM bharatazreSTha kSubdhArNavasamasvanam 09007012c samuddhUtArNavAkAram uddhUtarathakuJjaram 09007013 dhRtarASTra uvAca 09007013a droNasya bhISmasya ca vai rAdheyasya ca me zrutam 09007013c pAtanaM zaMsa me bhUyaH zalyasyAtha sutasya me 09007014a kathaM raNe hataH zalyo dharmarAjena saMjaya 09007014c bhImena ca mahAbAhuH putro duryodhano mama 09007015 saMjaya uvAca 09007015a kSayaM manuSyadehAnAM rathanAgAzvasaMkSayam 09007015c zRNu rAjan sthiro bhUtvA saMgrAmaM zaMsato mama 09007016a AzA balavatI rAjan putrANAM te 'bhavat tadA 09007016c hate bhISme ca droNe ca sUtaputre ca pAtite 09007016e zalyaH pArthAn raNe sarvAn nihaniSyati mAriSa 09007017a tAm AzAM hRdaye kRtvA samAzvAsya ca bhArata 09007017c madrarAjaM ca samare samAzritya mahAratham 09007017e nAthavantam athAtmAnam amanyata sutas tava 09007018a yadA karNe hate pArthAH siMhanAdaM pracakrire 09007018c tadA rAjan dhArtarASTrAn Aviveza mahad bhayam 09007019a tAn samAzvAsya tu tadA madrarAjaH pratApavAn 09007019c vyUhya vyUhaM mahArAja sarvatobhadram Rddhimat 09007020a pratyudyAto raNe pArthAn madrarAjaH pratApavAn 09007020c vidhunvan kArmukaM citraM bhAraghnaM vegavattaram 09007021a rathapravaram AsthAya saindhavAzvaM mahArathaH 09007021c tasya sItA mahArAja rathasthAzobhayad ratham 09007022a sa tena saMvRto vIro rathenAmitrakarzanaH 09007022c tasthau zUro mahArAja putrANAM te bhayapraNut 09007023a prayANe madrarAjo 'bhUn mukhaM vyUhasya daMzitaH 09007023c madrakaiH sahito vIraiH karNaputraiz ca durjayaiH 09007024a savye 'bhUt kRtavarmA ca trigartaiH parivAritaH 09007024c gautamo dakSiNe pArzve zakaiz ca yavanaiH saha 09007025a azvatthAmA pRSThato 'bhUt kAmbojaiH parivAritaH 09007025c duryodhano 'bhavan madhye rakSitaH kurupuMgavaiH 09007026a hayAnIkena mahatA saubalaz cApi saMvRtaH 09007026c prayayau sarvasainyena kaitavyaz ca mahArathaH 09007027a pANDavAz ca maheSvAsA vyUhya sainyam ariMdamAH 09007027c tridhA bhUtvA mahArAja tava sainyam upAdravan 09007028a dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca sAtyakiz ca mahArathaH 09007028c zalyasya vAhinIM tUrNam abhidudruvur Ahave 09007029a tato yudhiSThiro rAjA svenAnIkena saMvRtaH 09007029c zalyam evAbhidudrAva jighAMsur bharatarSabha 09007030a hArdikyaM tu maheSvAsam arjunaH zatrupUgahA 09007030c saMzaptakagaNAMz caiva vegato 'bhividudruve 09007031a gautamaM bhImaseno vai somakAz ca mahArathAH 09007031c abhyadravanta rAjendra jighAMsantaH parAn yudhi 09007032a mAdrIputrau tu zakunim ulUkaM ca mahArathau 09007032c sasainyau sahasenau tAv upatasthatur Ahave 09007033a tathaivAyutazo yodhAs tAvakAH pANDavAn raNe 09007033c abhyadravanta saMkruddhA vividhAyudhapANayaH 09007034 dhRtarASTra uvAca 09007034a hate bhISme maheSvAse droNe karNe mahArathe 09007034c kuruSv alpAvaziSTeSu pANDaveSu ca saMyuge 09007035a susaMrabdheSu pArtheSu parAkrAnteSu saMjaya 09007035c mAmakAnAM pareSAM ca kiM ziSTam abhavad balam 09007036 saMjaya uvAca 09007036a yathA vayaM pare rAjan yuddhAya samavasthitAH 09007036c yAvac cAsId balaM ziSTaM saMgrAme tan nibodha me 09007037a ekAdaza sahasrANi rathAnAM bharatarSabha 09007037c daza dantisahasrANi sapta caiva zatAni ca 09007038a pUrNe zatasahasre dve hayAnAM bharatarSabha 09007038c narakoTyas tathA tisro balam etat tavAbhavat 09007039a rathAnAM SaTsahasrANi SaTsahasrAz ca kuJjarAH 09007039c daza cAzvasahasrANi pattikoTI ca bhArata 09007040a etad balaM pANDavAnAm abhavac cheSam Ahave 09007040c eta eva samAjagmur yuddhAya bharatarSabha 09007041a evaM vibhajya rAjendra madrarAjamate sthitAH 09007041c pANDavAn pratyudIyAma jayagRddhAH pramanyavaH 09007042a tathaiva pANDavAH zUrAH samare jitakAzinaH 09007042c upayAtA naravyAghrAH pAJcAlAz ca yazasvinaH 09007043a evam ete balaughena parasparavadhaiSiNaH 09007043c upayAtA naravyAghrAH pUrvAM saMdhyAM prati prabho 09007044a tataH pravavRte yuddhaM ghorarUpaM bhayAnakam 09007044c tAvakAnAM pareSAM ca nighnatAm itaretaram 09008001 saMjaya uvAca 09008001a tataH pravavRte yuddhaM kurUNAM bhayavardhanam 09008001c sRJjayaiH saha rAjendra ghoraM devAsuropamam 09008002a narA rathA gajaughAz ca sAdinaz ca sahasrazaH 09008002c vAjinaz ca parAkrAntAH samAjagmuH parasparam 09008003a nAgAnAM bhImarUpANAM dravatAM nisvano mahAn 09008003c azrUyata yathA kAle jaladAnAM nabhastale 09008004a nAgair abhyAhatAH ke cit sarathA rathino 'patan 09008004c vyadravanta raNe vIrA drAvyamANA madotkaTaiH 09008005a hayaughAn pAdarakSAMz ca rathinas tatra zikSitAH 09008005c zaraiH saMpreSayAm AsuH paralokAya bhArata 09008006a sAdinaH zikSitA rAjan parivArya mahArathAn 09008006c vicaranto raNe 'bhyaghnan prAsazaktyRSTibhis tathA 09008007a dhanvinaH puruSAH ke cit saMnivArya mahArathAn 09008007c ekaM bahava AsAdya preSayeyur yamakSayam 09008008a nAgaM rathavarAMz cAnye parivArya mahArathAH 09008008c sottarAyudhinaM jaghnur dravamANA mahAravam 09008009a tathA ca rathinaM kruddhaM vikirantaM zarAn bahUn 09008009c nAgA jaghnur mahArAja parivArya samantataH 09008010a nAgo nAgam abhidrutya rathI ca rathinaM raNe 09008010c zaktitomaranArAcair nijaghnus tatra tatra ha 09008011a pAdAtAn avamRdnanto rathavAraNavAjinaH 09008011c raNamadhye vyadRzyanta kurvanto mahad Akulam 09008012a hayAz ca paryadhAvanta cAmarair upazobhitAH 09008012c haMsA himavataH prasthe pibanta iva medinIm 09008013a teSAM tu vAjinAM bhUmiH khuraiz citrA vizAM pate 09008013c azobhata yathA nArI karajakSatavikSatA 09008014a vAjinAM khurazabdena rathanemisvanena ca 09008014c pattInAM cApi zabdena nAgAnAM bRMhitena ca 09008015a vAditrANAM ca ghoSeNa zaGkhAnAM nisvanena ca 09008015c abhavan nAditA bhUmir nirghAtair iva bhArata 09008016a dhanuSAM kUjamAnAnAM nistriMzAnAM ca dIpyatAm 09008016c kavacAnAM prabhAbhiz ca na prAjJAyata kiM cana 09008017a bahavo bAhavaz chinnA nAgarAjakaropamAH 09008017c udveSTante viveSTante vegaM kurvanti dAruNam 09008018a zirasAM ca mahArAja patatAM vasudhAtale 09008018c cyutAnAm iva tAlebhyaH phalAnAM zrUyate svanaH 09008019a zirobhiH patitair bhAti rudhirArdrair vasuMdharA 09008019c tapanIyanibhaiH kAle nalinair iva bhArata 09008020a udvRttanayanais tais tu gatasattvaiH suvikSataiH 09008020c vyabhrAjata mahArAja puNDarIkair ivAvRtA 09008021a bAhubhiz candanAdigdhaiH sakeyUrair mahAdhanaiH 09008021c patitair bhAti rAjendra mahI zakradhvajair iva 09008022a Urubhiz ca narendrANAM vinikRttair mahAhave 09008022c hastihastopamair anyaiH saMvRtaM tad raNAGgaNam 09008023a kabandhazatasaMkIrNaM chatracAmarazobhitam 09008023c senAvanaM tac chuzubhe vanaM puSpAcitaM yathA 09008024a tatra yodhA mahArAja vicaranto hy abhItavat 09008024c dRzyante rudhirAktAGgAH puSpitA iva kiMzukAH 09008025a mAtaGgAz cApy adRzyanta zaratomarapIDitAH 09008025c patantas tatra tatraiva chinnAbhrasadRzA raNe 09008026a gajAnIkaM mahArAja vadhyamAnaM mahAtmabhiH 09008026c vyadIryata dizaH sarvA vAtanunnA ghanA iva 09008027a te gajA ghanasaMkAzAH petur urvyAM samantataH 09008027c vajrarugNA iva babhuH parvatA yugasaMkSaye 09008028a hayAnAM sAdibhiH sArdhaM patitAnAM mahItale 09008028c rAzayaH saMpradRzyante girimAtrAs tatas tataH 09008029a saMjajJe raNabhUmau tu paralokavahA nadI 09008029c zoNitodA rathAvartA dhvajavRkSAsthizarkarA 09008030a bhujanakrA dhanuHsrotA hastizailA hayopalA 09008030c medomajjAkardaminI chatrahaMsA gadoDupA 09008031a kavacoSNISasaMchannA patAkAruciradrumA 09008031c cakracakrAvalIjuSTA triveNUdaNDakAvRtA 09008032a zUrANAM harSajananI bhIrUNAM bhayavardhinI 09008032c prAvartata nadI raudrA kurusRJjayasaMkulA 09008033a tAM nadIM pitRlokAya vahantIm atibhairavAm 09008033c terur vAhananaubhis te zUrAH parighabAhavaH 09008034a vartamAne tathA yuddhe nirmaryAde vizAM pate 09008034c caturaGgakSaye ghore pUrvaM devAsuropame 09008035a akrozan bAndhavAn anye tatra tatra paraMtapa 09008035c krozadbhir bAndhavaiz cAnye bhayArtA na nivartire 09008036a nirmaryAde tathA yuddhe vartamAne bhayAnake 09008036c arjuno bhImasenaz ca mohayAM cakratuH parAn 09008037a sA vadhyamAnA mahatI senA tava janAdhipa 09008037c amuhyat tatra tatraiva yoSin madavazAd iva 09008038a mohayitvA ca tAM senAM bhImasenadhanaMjayau 09008038c dadhmatur vArijau tatra siMhanAdaM ca nedatuH 09008039a zrutvaiva tu mahAzabdaM dhRSTadyumnazikhaNDinau 09008039c dharmarAjaM puraskRtya madrarAjam abhidrutau 09008040a tatrAzcaryam apazyAma ghorarUpaM vizAM pate 09008040c zalyena saMgatAH zUrA yad ayudhyanta bhAgazaH 09008041a mAdrIputrau sarabhasau kRtAstrau yuddhadurmadau 09008041c abhyayAtAM tvarAyuktau jigISantau balaM tava 09008042a tato nyavartata balaM tAvakaM bharatarSabha 09008042c zaraiH praNunnaM bahudhA pANDavair jitakAzibhiH 09008043a vadhyamAnA camUH sA tu putrANAM prekSatAM tava 09008043c bheje dizo mahArAja praNunnA dRDhadhanvibhiH 09008043e hAhAkAro mahAJ jajJe yodhAnAM tava bhArata 09008044a tiSTha tiSTheti vAg AsId drAvitAnAM mahAtmanAm 09008044c kSatriyANAM tadAnyonyaM saMyuge jayam icchatAm 09008044e Adravann eva bhagnAs te pANDavais tava sainikAH 09008045a tyaktvA yuddhe priyAn putrAn bhrAtqn atha pitAmahAn 09008045c mAtulAn bhAgineyAMz ca tathA saMbandhibAndhavAn 09008046a hayAn dvipAMs tvarayanto yodhA jagmuH samantataH 09008046c AtmatrANakRtotsAhAs tAvakA bharatarSabha 09009001 saMjaya uvAca 09009001a tat prabhagnaM balaM dRSTvA madrarAjaH pratApavAn 09009001c uvAca sArathiM tUrNaM codayAzvAn mahAjavAn 09009002a eSa tiSThati vai rAjA pANDuputro yudhiSThiraH 09009002c chatreNa dhriyamANena pANDureNa virAjatA 09009003a atra mAM prApaya kSipraM pazya me sArathe balam 09009003c na samarthA hi me pArthAH sthAtum adya puro yudhi 09009004a evam uktas tataH prAyAn madrarAjasya sArathiH 09009004c yatra rAjA satyasaMdho dharmarAjo yudhiSThiraH 09009005a ApatantaM ca sahasA pANDavAnAM mahad balam 09009005c dadhAraiko raNe zalyo velevoddhRtam arNavam 09009006a pANDavAnAM balaughas tu zalyam AsAdya mAriSa 09009006c vyatiSThata tadA yuddhe sindhor vega ivAcalam 09009007a madrarAjaM tu samare dRSTvA yuddhAya viSThitam 09009007c kuravaH saMnyavartanta mRtyuM kRtvA nivartanam 09009008a teSu rAjan nivRtteSu vyUDhAnIkeSu bhAgazaH 09009008c prAvartata mahAraudraH saMgrAmaH zoNitodakaH 09009008e samArchac citrasenena nakulo yuddhadurmadaH 09009009a tau parasparam AsAdya citrakArmukadhAriNau 09009009c meghAv iva yathodvRttau dakSiNottaravarSiNau 09009010a zaratoyaiH siSicatus tau parasparam Ahave 09009010c nAntaraM tatra pazyAmi pANDavasyetarasya vA 09009011a ubhau kRtAstrau balinau rathacaryAvizAradau 09009011c parasparavadhe yattau chidrAnveSaNatatparau 09009012a citrasenas tu bhallena pItena nizitena ca 09009012c nakulasya mahArAja muSTideze 'cchinad dhanuH 09009013a athainaM chinnadhanvAnaM rukmapuGkhaiH zilAzitaiH 09009013c tribhiH zarair asaMbhrAnto lalATe vai samarpayat 09009014a hayAMz cAsya zarais tIkSNaiH preSayAm Asa mRtyave 09009014c tathA dhvajaM sArathiM ca tribhis tribhir apAtayat 09009015a sa zatrubhujanirmuktair lalATasthais tribhiH zaraiH 09009015c nakulaH zuzubhe rAjaMs trizRGga iva parvataH 09009016a sa chinnadhanvA virathaH khaDgam AdAya carma ca 09009016c rathAd avAtarad vIraH zailAgrAd iva kesarI 09009017a padbhyAm Apatatas tasya zaravRSTim avAsRjat 09009017c nakulo 'py agrasat tAM vai carmaNA laghuvikramaH 09009018a citrasenarathaM prApya citrayodhI jitazramaH 09009018c Aruroha mahAbAhuH sarvasainyasya pazyataH 09009019a sakuNDalaM samukuTaM sunasaM svAyatekSaNam 09009019c citrasenaziraH kAyAd apAharata pANDavaH 09009019e sa papAta rathopasthAd divAkarasamaprabhaH 09009020a citrasenaM vizastaM tu dRSTvA tatra mahArathAH 09009020c sAdhuvAdasvanAMz cakruH siMhanAdAMz ca puSkalAn 09009021a vizastaM bhrAtaraM dRSTvA karNaputrau mahArathau 09009021c suSeNaH satyasenaz ca muJcantau nizitAJ zarAn 09009022a tato 'bhyadhAvatAM tUrNaM pANDavaM rathinAM varam 09009022c jighAMsantau yathA nAgaM vyAghrau rAjan mahAvane 09009023a tAv abhyadhAvatAM tIkSNau dvAv apy enaM mahAratham 09009023c zaraughAn samyag asyantau jImUtau salilaM yathA 09009024a sa zaraiH sarvato viddhaH prahRSTa iva pANDavaH 09009024c anyat kArmukam AdAya ratham Aruhya vIryavAn 09009024e atiSThata raNe vIraH kruddharUpa ivAntakaH 09009025a tasya tau bhrAtarau rAjaJ zaraiH saMnataparvabhiH 09009025c rathaM vizakalIkartuM samArabdhau vizAM pate 09009026a tataH prahasya nakulaz caturbhiz caturo raNe 09009026c jaghAna nizitais tIkSNaiH satyasenasya vAjinaH 09009027a tataH saMdhAya nArAcaM rukmapuGkhaM zilAzitam 09009027c dhanuz ciccheda rAjendra satyasenasya pANDavaH 09009028a athAnyaM ratham AsthAya dhanur AdAya cAparam 09009028c satyasenaH suSeNaz ca pANDavaM paryadhAvatAm 09009029a avidhyat tAv asaMbhrAntau mAdrIputraH pratApavAn 09009029c dvAbhyAM dvAbhyAM mahArAja zarAbhyAM raNamUrdhani 09009030a suSeNas tu tataH kruddhaH pANDavasya mahad dhanuH 09009030c ciccheda prahasan yuddhe kSurapreNa mahArathaH 09009031a athAnyad dhanur AdAya nakulaH krodhamUrchitaH 09009031c suSeNaM paJcabhir viddhvA dhvajam ekena cicchide 09009032a satyasenasya ca dhanur hastAvApaM ca mAriSa 09009032c ciccheda tarasA yuddhe tata uccukruzur janAH 09009033a athAnyad dhanur AdAya vegaghnaM bhArasAdhanam 09009033c zaraiH saMchAdayAm Asa samantAt pANDunandanam 09009034a saMnivArya tu tAn bANAn nakulaH paravIrahA 09009034c satyasenaM suSeNaM ca dvAbhyAM dvAbhyAm avidhyata 09009035a tAv enaM pratyavidhyetAM pRthak pRthag ajihmagaiH 09009035c sArathiM cAsya rAjendra zarair vivyadhatuH zitaiH 09009036a satyaseno ratheSAM tu nakulasya dhanus tathA 09009036c pRthak zarAbhyAM ciccheda kRtahastaH pratApavAn 09009037a sa rathe 'tirathas tiSThan rathazaktiM parAmRzat 09009037c svarNadaNDAm akuNThAgrAM tailadhautAM sunirmalAm 09009038a lelihAnAm iva vibho nAgakanyAM mahAviSAm 09009038c samudyamya ca cikSepa satyasenasya saMyuge 09009039a sA tasya hRdayaM saMkhye bibheda zatadhA nRpa 09009039c sa papAta rathAd bhUmau gatasattvo 'lpacetanaH 09009040a bhrAtaraM nihataM dRSTvA suSeNaH krodhamUrchitaH 09009040c abhyavarSac charais tUrNaM padAtiM pANDunandanam 09009041a nakulaM virathaM dRSTvA draupadeyo mahAbalaH 09009041c sutasomo 'bhidudrAva parIpsan pitaraM raNe 09009042a tato 'dhiruhya nakulaH sutasomasya taM ratham 09009042c zuzubhe bharatazreSTho giristha iva kesarI 09009042e so 'nyat kArmukam AdAya suSeNaM samayodhayat 09009043a tAv ubhau zaravarSAbhyAM samAsAdya parasparam 09009043c parasparavadhe yatnaM cakratuH sumahArathau 09009044a suSeNas tu tataH kruddhaH pANDavaM vizikhais tribhiH 09009044c sutasomaM ca viMzatyA bAhvor urasi cArpayat 09009045a tataH kruddho mahArAja nakulaH paravIrahA 09009045c zarais tasya dizaH sarvAz chAdayAm Asa vIryavAn 09009046a tato gRhItvA tIkSNAgram ardhacandraM sutejanam 09009046c sa vegayuktaM cikSepa karNaputrasya saMyuge 09009047a tasya tena ziraH kAyAj jahAra nRpasattama 09009047c pazyatAM sarvasainyAnAM tad adbhutam ivAbhavat 09009048a sa hataH prApatad rAjan nakulena mahAtmanA 09009048c nadIvegAd ivArugNas tIrajaH pAdapo mahAn 09009049a karNaputravadhaM dRSTvA nakulasya ca vikramam 09009049c pradudrAva bhayAt senA tAvakI bharatarSabha 09009050a tAM tu senAM mahArAja madrarAjaH pratApavAn 09009050c apAlayad raNe zUraH senApatir ariMdamaH 09009051a vibhIs tasthau mahArAja vyavasthApya ca vAhinIm 09009051c siMhanAdaM bhRzaM kRtvA dhanuHzabdaM ca dAruNam 09009052a tAvakAH samare rAjan rakSitA dRDhadhanvanA 09009052c pratyudyayur arAtIMs te samantAd vigatavyathAH 09009053a madrarAjaM maheSvAsaM parivArya samantataH 09009053c sthitA rAjan mahAsenA yoddhukAmAH samantataH 09009054a sAtyakir bhImasenaz ca mAdrIputrau ca pANDavau 09009054c yudhiSThiraM puraskRtya hrIniSedham ariMdamam 09009055a parivArya raNe vIrAH siMhanAdaM pracakrire 09009055c bANazabdaravAMz cogrAn kSveDAMz ca vividhAn dadhuH 09009056a tathaiva tAvakAH sarve madrAdhipatim aJjasA 09009056c parivArya susaMrabdhAH punar yuddham arocayan 09009057a tataH pravavRte yuddhaM bhIrUNAM bhayavardhanam 09009057c tAvakAnAM pareSAM ca mRtyuM kRtvA nivartanam 09009058a yathA devAsuraM yuddhaM pUrvam AsId vizAM pate 09009058c abhItAnAM tathA rAjan yamarASTravivardhanam 09009059a tataH kapidhvajo rAjan hatvA saMzaptakAn raNe 09009059c abhyadravata tAM senAM kauravIM pANDunandanaH 09009060a tathaiva pANDavAH zeSA dhRSTadyumnapurogamAH 09009060c abhyadhAvanta tAM senAM visRjantaH zitAJ zarAn 09009061a pANDavair avakIrNAnAM saMmohaH samajAyata 09009061c na ca jajJur anIkAni dizo vA pradizas tathA 09009062a ApUryamANA nizitaiH zaraiH pANDavacoditaiH 09009062c hatapravIrA vidhvastA kIryamANA samantataH 09009062e kauravy avadhyata camUH pANDuputrair mahArathaiH 09009063a tathaiva pANDavI senA zarai rAjan samantataH 09009063c raNe 'hanyata putrais te zatazo 'tha sahasrazaH 09009064a te sene bhRzasaMtapte vadhyamAne parasparam 09009064c vyAkule samapadyetAM varSAsu saritAv iva 09009065a Aviveza tatas tIvraM tAvakAnAM mahad bhayam 09009065c pANDavAnAM ca rAjendra tathAbhUte mahAhave 09010001 saMjaya uvAca 09010001a tasmin vilulite sainye vadhyamAne parasparam 09010001c dravamANeSu yodheSu ninadatsu ca dantiSu 09010002a kUjatAM stanatAM caiva padAtInAM mahAhave 09010002c vidruteSu mahArAja hayeSu bahudhA tadA 09010003a prakSaye dAruNe jAte saMhAre sarvadehinAm 09010003c nAnAzastrasamAvApe vyatiSaktarathadvipe 09010004a harSaNe yuddhazauNDAnAM bhIrUNAM bhayavardhane 09010004c gAhamAneSu yodheSu parasparavadhaiSiSu 09010005a prANAdAne mahAghore vartamAne durodare 09010005c saMgrAme ghorarUpe tu yamarASTravivardhane 09010006a pANDavAs tAvakaM sainyaM vyadhaman nizitaiH zaraiH 09010006c tathaiva tAvakA yodhA jaghnuH pANDavasainikAn 09010007a tasmiMs tathA vartamAne yuddhe bhIrubhayAvahe 09010007c pUrvAhNe caiva saMprApte bhAskarodayanaM prati 09010008a labdhalakSAH pare rAjan rakSitAz ca mahAtmanA 09010008c ayodhayaMs tava balaM mRtyuM kRtvA nivartanam 09010009a balibhiH pANDavair dRptair labdhalakSaiH prahAribhiH 09010009c kauravy asIdat pRtanA mRgIvAgnisamAkulA 09010010a tAM dRSTvA sIdatIM senAM paGke gAm iva durbalAm 09010010c ujjihIrSus tadA zalyaH prAyAt pANDucamUM prati 09010011a madrarAjas tu saMkruddho gRhItvA dhanur uttamam 09010011c abhyadravata saMgrAme pANDavAn AtatAyinaH 09010012a pANDavAz ca mahArAja samare jitakAzinaH 09010012c madrarAjaM samAsAdya vivyadhur nizitaiH zaraiH 09010013a tataH zarazatais tIkSNair madrarAjo mahAbalaH 09010013c ardayAm Asa tAM senAM dharmarAjasya pazyataH 09010014a prAdurAsaMs tato rAjan nAnArUpANy anekazaH 09010014c cacAla zabdaM kurvANA mahI cApi saparvatA 09010015a sadaNDazUlA dIptAgrAH zIryamANAH samantataH 09010015c ulkA bhUmiM divaH petur Ahatya ravimaNDalam 09010016a mRgAz ca mAhiSAz cApi pakSiNaz ca vizAM pate 09010016c apasavyaM tadA cakruH senAM te bahuzo nRpa 09010017a tatas tad yuddham atyugram abhavat saMghacAriNAm 09010017c tathA sarvANy anIkAni saMnipatya janAdhipa 09010017e abhyayuH kauravA rAjan pANDavAnAm anIkinIm 09010018a zalyas tu zaravarSeNa varSann iva sahasradRk 09010018c abhyavarSad adInAtmA kuntIputraM yudhiSThiram 09010019a bhImasenaM zaraiz cApi rukmapuGkhaiH zilAzitaH 09010019c draupadeyAMs tathA sarvAn mAdrIputrau ca pANDavau 09010020a dhRSTadyumnaM ca zaineyaM zikhaNDinam athApi ca 09010020c ekaikaM dazabhir bANair vivyAdha ca mahAbalaH 09010020e tato 'sRjad bANavarSaM gharmAnte maghavAn iva 09010021a tataH prabhadrakA rAjan somakAz ca sahasrazaH 09010021c patitAH pAtyamAnAz ca dRzyante zalyasAyakaiH 09010022a bhramarANAm iva vrAtAH zalabhAnAm iva vrajAH 09010022c hrAdinya iva meghebhyaH zalyasya nyapataJ zarAH 09010023a dviradAs turagAz cArtAH pattayo rathinas tathA 09010023c zalyasya bANair nyapatan babhramur vyanadaMs tathA 09010024a AviSTa iva madrezo manyunA pauruSeNa ca 09010024c prAcchAdayad arIn saMkhye kAlasRSTa ivAntakaH 09010024e vinardamAno madrezo meghahrAdo mahAbalaH 09010025a sA vadhyamAnA zalyena pANDavAnAm anIkinI 09010025c ajAtazatruM kaunteyam abhyadhAvad yudhiSThiram 09010026a tAM samarpya tataH saMkhye laghuhastaH zitaiH zaraiH 09010026c zaravarSeNa mahatA yudhiSThiram apIDayat 09010027a tam ApatantaM pattyazvaiH kruddho rAjA yudhiSThiraH 09010027c avArayac charais tIkSNair mattaM dvipam ivAGkuzaiH 09010028a tasya zalyaH zaraM ghoraM mumocAzIviSopamam 09010028c so 'bhyavidhyan mahAtmAnaM vegenAbhyapatac ca gAm 09010029a tato vRkodaraH kruddhaH zalyaM vivyAdha saptabhiH 09010029c paJcabhiH sahadevas tu nakulo dazabhiH zaraiH 09010030a draupadeyAz ca zatrughnaM zUram ArtAyaniM zaraiH 09010030c abhyavarSan mahAbhAgaM meghA iva mahIdharam 09010031a tato dRSTvA tudyamAnaM zalyaM pArthaiH samantataH 09010031c kRtavarmA kRpaz caiva saMkruddhAv abhyadhAvatAm 09010032a ulUkaz ca patatrI ca zakuniz cApi saubalaH 09010032c smayamAnaz ca zanakair azvatthAmA mahArathaH 09010032e tava putrAz ca kArtsnyena jugupuH zalyam Ahave 09010033a bhImasenaM tribhir viddhvA kRtavarmA zilImukhaiH 09010033c bANavarSeNa mahatA kruddharUpam avArayat 09010034a dhRSTadyumnaM kRpaH kruddho bANavarSair apIDayat 09010034c draupadeyAMz ca zakunir yamau ca drauNir abhyayAt 09010035a duryodhano yudhAM zreSThAv Ahave kezavArjunau 09010035c samabhyayAd ugratejAH zaraiz cAbhyahanad balI 09010036a evaM dvaMdvazatAny AsaMs tvadIyAnAM paraiH saha 09010036c ghorarUpANi citrANi tatra tatra vizAM pate 09010037a RzyavarNAJ jaghAnAzvAn bhojo bhImasya saMyuge 09010037c so 'vatIrya rathopasthAd dhatAzvaH pANDunandanaH 09010037e kAlo daNDam ivodyamya gadApANir ayudhyata 09010038a pramukhe sahadevasya jaghAnAzvAMz ca madrarAT 09010038c tataH zalyasya tanayaM sahadevo 'sinAvadhIt 09010039a gautamaH punar AcAryo dhRSTadyumnam ayodhayat 09010039c asaMbhrAntam asaMbhrAnto yatnavAn yatnavattaram 09010040a draupadeyAMs tathA vIrAn ekaikaM dazabhiH zaraiH 09010040c avidhyad AcAryasuto nAtikruddhaH smayann iva 09010041a zalyo 'pi rAjan saMkruddho nighnan somakapANDavAn 09010041c punar eva zitair bANair yudhiSThiram apIDayat 09010042a tasya bhImo raNe kruddhaH saMdaSTadazanacchadaH 09010042c vinAzAyAbhisaMdhAya gadAm Adatta vIryavAn 09010043a yamadaNDapratIkAzAM kAlarAtrim ivodyatAm 09010043c gajavAjimanuSyANAM prANAntakaraNIm api 09010044a hemapaTTaparikSiptAm ulkAM prajvalitAm iva 09010044c zaikyAM vyAlIm ivAtyugrAM vajrakalpAm ayasmayIm 09010045a candanAgurupaGkAktAM pramadAm IpsitAm iva 09010045c vasAmedosRgAdigdhAM jihvAM vaivasvatIm iva 09010046a paTughaNTAravazatAM vAsavIm azanIm iva 09010046c nirmuktAzIviSAkArAM pRktAM gajamadair api 09010047a trAsanIM ripusainyAnAM svasainyapariharSiNIm 09010047c manuSyaloke vikhyAtAM girizRGgavidAriNIm 09010048a yayA kailAsabhavane mahezvarasakhaM balI 09010048c AhvayAm Asa kaunteyaH saMkruddham alakAdhipam 09010049a yayA mAyAvino dRptAn subahUn dhanadAlaye 09010049c jaghAna guhyakAn kruddho mandArArthe mahAbalaH 09010049e nivAryamANo bahubhir draupadyAH priyam AsthitaH 09010050a tAM vajramaNiratnaughAm aSTAzriM vajragauravAm 09010050c samudyamya mahAbAhuH zalyam abhyadravad raNe 09010051a gadayA yuddhakuzalas tayA dAruNanAdayA 09010051c pothayAm Asa zalyasya caturo 'zvAn mahAjavAn 09010052a tataH zalyo raNe kruddhaH pIne vakSasi tomaram 09010052c nicakhAna nadan vIro varma bhittvA ca so 'bhyagAt 09010053a vRkodaras tv asaMbhrAtas tam evoddhRtya tomaram 09010053c yantAraM madrarAjasya nirbibheda tato hRdi 09010054a sa bhinnavarmA rudhiraM vaman vitrastamAnasaH 09010054c papAtAbhimukho dIno madrarAjas tv apAkramat 09010055a kRtapratikRtaM dRSTvA zalyo vismitamAnasaH 09010055c gadAm Azritya dhIrAtmA pratyamitram avaikSata 09010056a tataH sumanasaH pArthA bhImasenam apUjayan 09010056c tad dRSTvA karma saMgrAme ghoram akliSTakarmaNaH 09011001 saMjaya uvAca 09011001a patitaM prekSya yantAraM zalyaH sarvAyasIM gadAm 09011001c AdAya tarasA rAjaMs tasthau girir ivAcalaH 09011002a taM dIptam iva kAlAgniM pAzahastam ivAntakam 09011002c sazRGgam iva kailAsaM savajram iva vAsavam 09011003a sazUlam iva haryakSaM vane mattam iva dvipam 09011003c javenAbhyapatad bhImaH pragRhya mahatIM gadAm 09011004a tataH zaGkhapraNAdaz ca tUryANAM ca sahasrazaH 09011004c siMhanAdaz ca saMjajJe zUrANAM harSavardhanaH 09011005a prekSantaH sarvatas tau hi yodhA yodhamahAdvipau 09011005c tAvakAz ca pare caiva sAdhu sAdhv ity athAbruvan 09011006a na hi madrAdhipAd anyo rAmAd vA yadunandanAt 09011006c soDhum utsahate vegaM bhImasenasya saMyuge 09011007a tathA madrAdhipasyApi gadAvegaM mahAtmanaH 09011007c soDhum utsahate nAnyo yodho yudhi vRkodarAt 09011008a tau vRSAv iva nardantau maNDalAni viceratuH 09011008c Avalgitau gadAhastau madrarAjavRkodarau 09011009a maNDalAvartamArgeSu gadAviharaNeSu ca 09011009c nirvizeSam abhUd yuddhaM tayoH puruSasiMhayoH 09011010a taptahemamayaiH zubhrair babhUva bhayavardhanI 09011010c agnijvAlair ivAviddhA paTTaiH zalyasya sA gadA 09011011a tathaiva carato mArgAn maNDaleSu mahAtmanaH 09011011c vidyudabhrapratIkAzA bhImasya zuzubhe gadA 09011012a tADitA madrarAjena bhImasya gadayA gadA 09011012c dIpyamAneva vai rAjan sasRje pAvakArciSaH 09011013a tathA bhImena zalyasya tADitA gadayA gadA 09011013c aGgAravarSaM mumuce tad adbhutam ivAbhavat 09011014a dantair iva mahAnAgau zRGgair iva maharSabhau 09011014c tottrair iva tadAnyonyaM gadAgrAbhyAM nijaghnatuH 09011015a tau gadAnihatair gAtraiH kSaNena rudhirokSitau 09011015c prekSaNIyatarAv AstAM puSpitAv iva kiMzukau 09011016a gadayA madrarAjena savyadakSiNam AhataH 09011016c bhImaseno mahAbAhur na cacAlAcalo yathA 09011017a tathA bhImagadAvegais tADyamAno muhur muhuH 09011017c zalyo na vivyathe rAjan dantinevAhato giriH 09011018a zuzruve dikSu sarvAsu tayoH puruSasiMhayoH 09011018c gadAnipAtasaMhrAdo vajrayor iva nisvanaH 09011019a nivRtya tu mahAvIryau samucchritagadAv ubhau 09011019c punar antaramArgasthau maNDalAni viceratuH 09011020a athAbhyetya padAny aSTau saMnipAto 'bhavat tayoH 09011020c udyamya lohadaNDAbhyAm atimAnuSakarmaNoH 09011021a prArthayAnau tadAnyo 'nyaM maNDalAni viceratuH 09011021c kriyAvizeSaM kRtinau darzayAm Asatus tadA 09011022a athodyamya gade ghore sazRGgAv iva parvatau 09011022c tAv Ajaghnatur anyonyaM yathA bhUmicale 'calau 09011023a tau parasparavegAc ca gadAbhyAM ca bhRzAhatau 09011023c yugapat petatur vIrAv ubhAv indradhvajAv iva 09011024a ubhayoH senayor vIrAs tadA hAhAkRto 'bhavan 09011024c bhRzaM marmaNy abhihatAv ubhAv AstAM suvihvalau 09011025a tataH sagadam Aropya madrANAm RSabhaM rathe 09011025c apovAha kRpaH zalyaM tUrNam AyodhanAd api 09011026a kSIbavad vihvalatvAt tu nimeSAt punar utthitaH 09011026c bhImaseno gadApANiH samAhvayata madrapam 09011027a tatas tu tAvakAH zUrA nAnAzastrasamAyutAH 09011027c nAnAvAditrazabdena pANDusenAm ayodhayan 09011028a bhujAv ucchritya zastraM ca zabdena mahatA tataH 09011028c abhyadravan mahArAja duryodhanapurogamAH 09011029a tad anIkam abhiprekSya tatas te pANDunandanAH 09011029c prayayuH siMhanAdena duryodhanavadhepsayA 09011030a teSAm ApatatAM tUrNaM putras te bharatarSabha 09011030c prAsena cekitAnaM vai vivyAdha hRdaye bhRzam 09011031a sa papAta rathopasthe tava putreNa tADitaH 09011031c rudhiraughapariklinnaH pravizya vipulaM tamaH 09011032a cekitAnaM hataM dRSTvA pANDavAnAM mahArathAH 09011032c prasaktam abhyavarSanta zaravarSANi bhAgazaH 09011033a tAvakAnAm anIkeSu pANDavA jitakAzinaH 09011033c vyacaranta mahArAja prekSaNIyAH samantataH 09011034a kRpaz ca kRtavarmA ca saubalaz ca mahAbalaH 09011034c ayodhayan dharmarAjaM madrarAjapuraskRtAH 09011035a bhAradvAjasya hantAraM bhUrivIryaparAkramam 09011035c duryodhano mahArAja dhRSTadyumnam ayodhayat 09011036a trisAhasrA rathA rAjaMs tava putreNa coditAH 09011036c ayodhayanta vijayaM droNaputrapuraskRtAH 09011037a vijaye dhRtasaMkalpAH samabhityaktajIvitAH 09011037c prAvizaMs tAvakA rAjan haMsA iva mahat saraH 09011038a tato yuddham abhUd ghoraM parasparavadhaiSiNAm 09011038c anyonyavadhasaMyuktam anyonyaprItivardhanam 09011039a tasmin pravRtte saMgrAme rAjan vIravarakSaye 09011039c anileneritaM ghoram uttasthau pArthivaM rajaH 09011040a zravaNAn nAmadheyAnAM pANDavAnAM ca kIrtanAt 09011040c parasparaM vijAnImo ye cAyudhyann abhItavat 09011041a tad rajaH puruSavyAghra zoNitena prazAmitam 09011041c dizaz ca vimalA jajJus tasmin rajasi zAmite 09011042a tathA pravRtte saMgrAme ghorarUpe bhayAnake 09011042c tAvakAnAM pareSAM ca nAsIt kaz cit parAGmukhaH 09011043a brahmalokaparA bhUtvA prArthayanto jayaM yudhi 09011043c suyuddhena parAkrAntA narAH svargam abhIpsavaH 09011044a bhartRpiNDavimokSArthaM bhartRkAryavinizcitAH 09011044c svargasaMsaktamanaso yodhA yuyudhire tadA 09011045a nAnArUpANi zastrANi visRjanto mahArathAH 09011045c anyonyam abhigarjantaH praharantaH parasparam 09011046a hata vidhyata gRhNIta praharadhvaM nikRntata 09011046c iti sma vAcaH zrUyante tava teSAM ca vai bale 09011047a tataH zalyo mahArAja dharmarAjaM yudhiSThiram 09011047c vivyAdha nizitair bANair hantukAmo mahAratham 09011048a tasya pArtho mahArAja nArAcAn vai caturdaza 09011048c marmANy uddizya marmajJo nicakhAna hasann iva 09011049a taM vArya pANDavaM bANair hantukAmo mahAyazAH 09011049c vivyAdha samare kruddho bahubhiH kaGkapatribhiH 09011050a atha bhUyo mahArAja zareNa nataparvaNA 09011050c yudhiSThiraM samAjaghne sarvasainyasya pazyataH 09011051a dharmarAjo 'pi saMkruddho madrarAjaM mahAyazAH 09011051c vivyAdha nizitair bANaiH kaGkabarhiNavAjitaiH 09011052a candrasenaM ca saptatyA sUtaM ca navabhiH zaraiH 09011052c drumasenaM catuHSaSTyA nijaghAna mahArathaH 09011053a cakrarakSe hate zalyaH pANDavena mahAtmanA 09011053c nijaghAna tato rAjaMz cedIn vai paJcaviMzatim 09011054a sAtyakiM paJcaviMzatyA bhImasenaM ca paJcabhiH 09011054c mAdrIputrau zatenAjau vivyAdha nizitaiH zaraiH 09011055a evaM vicaratas tasya saMgrAme rAjasattama 09011055c saMpreSayac chitAn pArthaH zarAn AzIviSopamAn 09011056a dhvajAgraM cAsya samare kuntIputro yudhiSThiraH 09011056c pramukhe vartamAnasya bhallenApaharad rathAt 09011057a pANDuputreNa vai tasya ketuM chinnaM mahAtmanA 09011057c nipatantam apazyAma girizRGgam ivAhatam 09011058a dhvajaM nipatitaM dRSTvA pANDavaM ca vyavasthitam 09011058c saMkruddho madrarAjo 'bhUc charavarSaM mumoca ha 09011059a zalyaH sAyakavarSeNa parjanya iva vRSTimAn 09011059c abhyavarSad ameyAtmA kSatriyaM kSatriyarSabhaH 09011060a sAtyakiM bhImasenaM ca mAdrIputrau ca pANDavau 09011060c ekaikaM paJcabhir viddhvA yudhiSThiram apIDayat 09011061a tato bANamayaM jAlaM vitataM pANDavorasi 09011061c apazyAma mahArAja meghajAlam ivodgatam 09011062a tasya zalyo raNe kruddho bANaiH saMnataparvabhiH 09011062c dizaH pracchAdayAm Asa pradizaz ca mahArathaH 09011063a tato yudhiSThiro rAjA bANajAlena pIDitaH 09011063c babhUva hRtavikrAnto jambho vRtrahaNA yathA 09012001 saMjaya uvAca 09012001a pIDite dharmarAje tu madrarAjena mAriSa 09012001c sAtyakir bhImasenaz ca mAdrIputrau ca pANDavau 09012001e parivArya rathaiH zalyaM pIDayAm Asur Ahave 09012002a tam ekaM bahubhir dRSTvA pIDyamAnaM mahArathaiH 09012002c sAdhuvAdo mahAJ jajJe siddhAz cAsan praharSitAH 09012002e Azcaryam ity abhASanta munayaz cApi saMgatAH 09012003a bhImaseno raNe zalyaM zalyabhUtaM parAkrame 09012003c ekena viddhvA bANena punar vivyAdha saptabhiH 09012004a sAtyakiz ca zatenainaM dharmaputraparIpsayA 09012004c madrezvaram avAkIrya siMhanAdam athAnadat 09012005a nakulaH paJcabhiz cainaM sahadevaz ca saptabhiH 09012005c viddhvA taM tu tatas tUrNaM punar vivyAdha saptabhiH 09012006a sa tu zUro raNe yattaH pIDitas tair mahArathaiH 09012006c vikRSya kArmukaM ghoraM vegaghnaM bhArasAdhanam 09012007a sAtyakiM paJcaviMzatyA zalyo vivyAdha mAriSa 09012007c bhImasenaM trisaptatyA nakulaM saptabhis tathA 09012008a tataH savizikhaM cApaM sahadevasya dhanvinaH 09012008c chittvA bhallena samare vivyAdhainaM trisaptabhiH 09012009a sahadevas tu samare mAtulaM bhUrivarcasam 09012009c sajyam anyad dhanuH kRtvA paJcabhiH samatADayat 09012009e zarair AzIviSAkArair jvalaj jvalanasaMnibhaiH 09012010a sArathiM cAsya samare zareNAnataparvaNA 09012010c vivyAdha bhRzasaMkruddhas taM ca bhUyas tribhiH zaraiH 09012011a bhImasenas trisaptatyA sAtyakir navabhiH zaraiH 09012011c dharmarAjas tathA SaSTyA gAtre zalyaM samarpayat 09012012a tataH zalyo mahArAja nirviddhas tair mahArathaiH 09012012c susrAva rudhiraM gAtrair gairikaM parvato yathA 09012013a tAMz ca sarvAn maheSvAsAn paJcabhiH paJcabhiH zaraiH 09012013c vivyAdha tarasA rAjaMs tad adbhutam ivAbhavat 09012014a tato 'pareNa bhallena dharmaputrasya mAriSa 09012014c dhanuz ciccheda samare sajyaM sa sumahArathaH 09012015a athAnyad dhanur AdAya dharmaputro mahArathaH 09012015c sAzvasUtadhvajarathaM zalyaM prAcchAdayac charaiH 09012016a sa cchAdyamAnaH samare dharmaputrasya sAyakaiH 09012016c yudhiSThiram athAvidhyad dazabhir nizitaiH zaraiH 09012017a sAtyakis tu tataH kruddho dharmaputre zarArdite 09012017c madrANAm adhipaM zUraM zaraughaiH samavArayat 09012018a sa sAtyakeH praciccheda kSurapreNa mahad dhanuH 09012018c bhImasenamukhAMs tAMz ca tribhis tribhir atADayat 09012019a tasya kruddho mahArAja sAtyakiH satyavikramaH 09012019c tomaraM preSayAm Asa svarNadaNDaM mahAdhanam 09012020a bhImaseno 'tha nArAcaM jvalantam iva pannagam 09012020c nakulaH samare zaktiM sahadevo gadAM zubhAm 09012020e dharmarAjaH zataghnIM tu jighAMsuH zalyam Ahave 09012021a tAn Apatata evAzu paJcAnAM vai bhujacyutAn 09012021c sAtyakiprahitaM zalyo bhallaiz ciccheda tomaram 09012022a bhImena prahitaM cApi zaraM kanakabhUSaNam 09012022c dvidhA ciccheda samare kRtahastaH pratApavAn 09012023a nakulapreSitAM zaktiM hemadaNDAM bhayAvahAm 09012023c gadAM ca sahadevena zaraughaiH samavArayat 09012024a zarAbhyAM ca zataghnIM tAM rAjJaz ciccheda bhArata 09012024c pazyatAM pANDuputrANAM siMhanAdaM nanAda ca 09012024e nAmRSyat taM tu zaineyaH zatror vijayam Ahave 09012025a athAnyad dhanur AdAya sAtyakiH krodhamUrchitaH 09012025c dvAbhyAM madrezvaraM viddhvA sArathiM ca tribhiH zaraiH 09012026a tataH zalyo mahArAja sarvAMs tAn dazabhiH zaraiH 09012026c vivyAdha subhRzaM kruddhas tottrair iva mahAdvipAn 09012027a te vAryamANAH samare madrarAjJA mahArathAH 09012027c na zekuH pramukhe sthAtuM tasya zatruniSUdanAH 09012028a tato duryodhano rAjA dRSTvA zalyasya vikramam 09012028c nihatAn pANDavAn mene pAJcAlAn atha sRJjayAn 09012029a tato rAjan mahAbAhur bhImasenaH pratApavAn 09012029c saMtyajya manasA prANAn madrAdhipam ayodhayat 09012030a nakulaH sahadevaz ca sAtyakiz ca mahArathaH 09012030c parivArya tadA zalyaM samantAd vyakiraJ zaraiH 09012031a sa caturbhir maheSvAsaiH pANDavAnAM mahArathaiH 09012031c vRtas tAn yodhayAm Asa madrarAjaH pratApavAn 09012032a tasya dharmasuto rAjan kSurapreNa mahAhave 09012032c cakrarakSaM jaghAnAzu madrarAjasya pArthiva 09012033a tasmiMs tu nihate zUre cakrarakSe mahArathe 09012033c madrarAjo 'tibalavAn sainikAn AstRNoc charaiH 09012034a samAcchannAMs tatas tAMs tu rAjan vIkSya sa sainikAn 09012034c cintayAm Asa samare dharmarAjo yudhiSThiraH 09012035a kathaM nu na bhavet satyaM tan mAdhavavaco mahat 09012035c na hi kruddho raNe rAjA kSapayeta balaM mama 09012036a tataH sarathanAgAzvAH pANDavAH pANDupUrvaja 09012036c madrezvaraM samAseduH pIDayantaH samantataH 09012037a nAnAzastraughabahulAM zastravRSTiM samutthitAm 09012037c vyadhamat samare rAjan mahAbhrANIva mArutaH 09012038a tataH kanakapuGkhAM tAM zalyakSiptAM viyadgatAm 09012038c zaravRSTim apazyAma zalabhAnAm ivAtatim 09012039a te zarA madrarAjena preSitA raNamUrdhani 09012039c saMpatantaH sma dRzyante zalabhAnAM vrajA iva 09012040a madrarAjadhanurmuktaiH zaraiH kanakabhUSaNaiH 09012040c nirantaram ivAkAzaM saMbabhUva janAdhipa 09012041a na pANDavAnAM nAsmAkaM tatra kaz cid vyadRzyata 09012041c bANAndhakAre mahati kRte tatra mahAbhaye 09012042a madrarAjena balinA lAghavAc charavRSTibhiH 09012042c loDyamAnaM tathA dRSTvA pANDavAnAM balArNavam 09012042e vismayaM paramaM jagmur devagandharvadAnavAH 09012043a sa tu tAn sarvato yattAJ zaraiH saMpIDya mAriSa 09012043c dharmarAjam avacchAdya siMhavad vyanadan muhuH 09012044a te channAH samare tena pANDavAnAM mahArathAH 09012044c na zekus taM tadA yuddhe pratyudyAtuM mahAratham 09012045a dharmarAjapurogAs tu bhImasenamukhA rathAH 09012045c na jahuH samare zUraM zalyam Ahavazobhinam 09013001 saMjaya uvAca 09013001a arjuno drauNinA viddho yuddhe bahubhir AyasaiH 09013001c tasya cAnucaraiH zUrais trigartAnAM mahArathaiH 09013001e drauNiM vivyAdha samare tribhir eva zilImukhaiH 09013002a tathetarAn maheSvAsAn dvAbhyAM dvAbhyAM dhanaMjayaH 09013002c bhUyaz caiva mahAbAhuH zaravarSair avAkirat 09013003a zarakaNTakitAs te tu tAvakA bharatarSabha 09013003c na jahuH samare pArthaM vadhyamAnAH zitaiH zaraiH 09013004a te 'rjunaM rathavaMzena droNaputrapurogamAH 09013004c ayodhayanta samare parivArya mahArathAH 09013005a tais tu kSiptAH zarA rAjan kArtasvaravibhUSitAH 09013005c arjunasya rathopasthaM pUrayAm Asur aJjasA 09013006a tathA kRSNau maheSvAsau vRSabhau sarvadhanvinAm 09013006c zarair vIkSya vitunnAGgau prahRSTau yuddhadurmadau 09013007a kUbaraM rathacakrANi ISA yoktrANi cAbhibho 09013007c yugaM caivAnukarSaM ca zarabhUtam abhUt tadA 09013008a naitAdRzaM dRSTapUrvaM rAjan naiva ca naH zrutam 09013008c yAdRzaM tatra pArthasya tAvakAH saMpracakrire 09013009a sa rathaH sarvato bhAti citrapuGkhaiH zitaiH zaraiH 09013009c ulkAzataiH saMpradIptaM vimAnam iva bhUtale 09013010a tato 'rjuno mahArAja zaraiH saMnataparvabhiH 09013010c avAkirat tAM pRtanAM megho vRSTyA yathAcalam 09013011a te vadhyamAnAH samare pArthanAmAGkitaiH zaraiH 09013011c pArthabhUtam amanyanta prekSamANAs tathAvidham 09013012a tato 'dbhutazarajvAlo dhanuHzabdAnilo mahAn 09013012c senendhanaM dadAhAzu tAvakaM pArthapAvakaH 09013013a cakrANAM patatAM caiva yugAnAM ca dharAtale 09013013c tUNIrANAM patAkAnAM dhvajAnAM ca rathaiH saha 09013014a ISANAm anukarSANAM triveNUnAM ca bhArata 09013014c akSANAm atha yoktrANAM pratodAnAM ca sarvazaH 09013015a zirasAM patatAM caiva kuNDaloSNISadhAriNAm 09013015c bhujAnAM ca mahArAja skandhAnAM ca samantataH 09013016a chatrANAM vyajanaiH sArdhaM mukuTAnAM ca rAzayaH 09013016c samadRzyanta pArthasya rathamArgeSu bhArata 09013017a agamyarUpA pRthivI mAMsazoNitakardamA 09013017c babhUva bharatazreSTha rudrasyAkrIDanaM yathA 09013017e bhIrUNAM trAsajananI zUrANAM harSavardhanI 09013018a hatvA tu samare pArthaH sahasre dve paraMtapa 09013018c rathAnAM savarUthAnAM vidhUmo 'gnir iva jvalan 09013019a yathA hi bhagavAn agnir jagad dagdhvA carAcaram 09013019c vidhUmo dRzyate rAjaMs tathA pArtho mahArathaH 09013020a drauNis tu samare dRSTvA pANDavasya parAkramam 09013020c rathenAtipatAkena pANDavaM pratyavArayat 09013021a tAv ubhau puruSavyAghrau zvetAzvau dhanvinAM varau 09013021c samIyatus tadA tUrNaM parasparavadhaiSiNau 09013022a tayor AsIn mahArAja bANavarSaM sudAruNam 09013022c jImUtAnAM yathA vRSTis tapAnte bharatarSabha 09013023a anyonyaspardhinau tau tu zaraiH saMnataparvabhiH 09013023c tatakSatur mRdhe 'nyonyaM zRGgAbhyAM vRSabhAv iva 09013024a tayor yuddhaM mahArAja ciraM samam ivAbhavat 09013024c astrANAM saMgamaz caiva ghoras tatrAbhavan mahAn 09013025a tato 'rjunaM dvAdazabhI rukmapuGkhaiH sutejanaiH 09013025c vAsudevaM ca dazabhir drauNir vivyAdha bhArata 09013026a tataH prahasya bIbhatsur vyAkSipad gANDivaM dhanuH 09013026c mAnayitvA muhUrtaM ca guruputraM mahAhave 09013027a vyazvasUtarathaM cakre savyasAcI mahArathaH 09013027c mRdupUrvaM tataz cainaM tribhir vivyAdha sAyakaiH 09013028a hatAzve tu rathe tiSThan droNaputras tv ayasmayam 09013028c musalaM pANDuputrAya cikSepa parighopamam 09013029a tam ApatantaM sahasA hemapaTTavibhUSitam 09013029c ciccheda saptadhA vIraH pArthaH zatrunibarhaNaH 09013030a sa cchinnaM musalaM dRSTvA drauNiH paramakopanaH 09013030c Adade parighaM ghoraM nagendrazikharopamam 09013030e cikSepa caiva pArthAya drauNir yuddhavizAradaH 09013031a tam antakam iva kruddhaM parighaM prekSya pANDavaH 09013031c arjunas tvarito jaghne paJcabhiH sAyakottamaiH 09013032a sa cchinnaH patito bhUmau pArthabANair mahAhave 09013032c dArayan pRthivIndrANAM manaH zabdena bhArata 09013033a tato 'parais tribhir bANair drauNiM vivyAdha pANDavaH 09013033c so 'tividdho balavatA pArthena sumahAbalaH 09013033e na saMbhrAntas tadA drauNiH pauruSe sve vyavasthitaH 09013034a sudharmA tu tato rAjan bhAradvAjaM mahAratham 09013034c avAkirac charavrAtaiH sarvakSatrasya pazyataH 09013035a tatas tu suratho 'py Ajau pAJcAlAnAM mahArathaH 09013035c rathena meghaghoSeNa drauNim evAbhyadhAvata 09013036a vikarSan vai dhanuH zreSThaM sarvabhArasahaM dRDham 09013036c jvalanAzIviSanibhaiH zaraiz cainam avAkirat 09013037a surathaM tu tataH kruddham ApatantaM mahAratham 09013037c cukopa samare drauNir daNDAhata ivoragaH 09013038a trizikhAM bhrukuTIM kRtvA sRkkiNI parilelihan 09013038c udvIkSya surathaM roSAd dhanurjyAm avamRjya ca 09013038e mumoca tIkSNaM nArAcaM yamadaNDasamadyutim 09013039a sa tasya hRdayaM bhittvA pravivezAtivegataH 09013039c zakrAzanir ivotsRSTA vidArya dharaNItalam 09013040a tatas taM patitaM bhUmau nArAcena samAhatam 09013040c vajreNeva yathA zRGgaM parvatasya mahAdhanam 09013041a tasmiMs tu nihate vIre droNaputraH pratApavAn 09013041c Aruroha rathaM tUrNaM tam eva rathinAM varaH 09013042a tataH sajjo mahArAja drauNir AhavadurmadaH 09013042c arjunaM yodhayAm Asa saMzaptakavRto raNe 09013043a tatra yuddhaM mahac cAsId arjunasya paraiH saha 09013043c madhyaMdinagate sUrye yamarASTravivardhanam 09013044a tatrAzcaryam apazyAma dRSTvA teSAM parAkramam 09013044c yad eko yugapad vIrAn samayodhayad arjunaH 09013045a vimardas tu mahAn AsId arjunasya paraiH saha 09013045c zatakrator yathA pUrvaM mahatyA daityasenayA 09014001 saMjaya uvAca 09014001a duryodhano mahArAja dhRSTadyumnaz ca pArSataH 09014001c cakratuH sumahad yuddhaM zarazaktisamAkulam 09014002a tayor Asan mahArAja zaradhArAH sahasrazaH 09014002c ambudAnAM yathA kAle jaladhArAH samantataH 09014003a rAjA tu pArSataM viddhvA zaraiH paJcabhir AyasaiH 09014003c droNahantAram ugreSuH punar vivyAdha saptabhiH 09014004a dhRSTadyumnas tu samare balavAn dRDhavikramaH 09014004c saptatyA vizikhAnAM vai duryodhanam apIDayat 09014005a pIDitaM prekSya rAjAnaM sodaryA bharatarSabha 09014005c mahatyA senayA sArdhaM parivavruH sma pArSatam 09014006a sa taiH parivRtaH zUraiH sarvato 'tirathair bhRzam 09014006c vyacarat samare rAjan darzayan hastalAghavam 09014007a zikhaNDI kRtavarmANaM gautamaM ca mahAratham 09014007c prabhadrakaiH samAyukto yodhayAm Asa dhanvinau 09014008a tatrApi sumahad yuddhaM ghorarUpaM vizAM pate 09014008c prANAn saMtyajatAM yuddhe prANadyUtAbhidevane 09014009a zalyas tu zaravarSANi vimuJcan sarvatodizam 09014009c pANDavAn pIDayAm Asa sasAtyakivRkodarAn 09014010a tathobhau ca yamau yuddhe yamatulyaparAkramau 09014010c yodhayAm Asa rAjendra vIryeNa ca balena ca 09014011a zalyasAyakanunnAnAM pANDavAnAM mahAmRdhe 09014011c trAtAraM nAdhyagacchanta ke cit tatra mahArathAH 09014012a tatas tu nakulaH zUro dharmarAje prapIDite 09014012c abhidudrAva vegena mAtulaM mAdrinandanaH 09014013a saMchAdya samare zalyaM nakulaH paravIrahA 09014013c vivyAdha cainaM dazabhiH smayamAnaH stanAntare 09014014a sarvapArazavair bANaiH karmAraparimArjitaiH 09014014c svarNapuGkhaiH zilAdhautair dhanuryantrapracoditaiH 09014015a zalyas tu pIDitas tena svasrIyeNa mahAtmanA 09014015c nakulaM pIDayAm Asa patribhir nataparvabhiH 09014016a tato yudhiSThiro rAjA bhImaseno 'tha sAtyakiH 09014016c sahadevaz ca mAdreyo madrarAjam upAdravan 09014017a tAn Apatata evAzu pUrayAnAn rathasvanaiH 09014017c dizaz ca pradizaz caiva kampayAnAMz ca medinIm 09014017e pratijagrAha samare senApatir amitrajit 09014018a yudhiSThiraM tribhir viddhvA bhImasenaM ca saptabhiH 09014018c sAtyakiM ca zatenAjau sahadevaM tribhiH zaraiH 09014019a tatas tu sazaraM cApaM nakulasya mahAtmanaH 09014019c madrezvaraH kSurapreNa tadA ciccheda mAriSa 09014019e tad azIryata vicchinnaM dhanuH zalyasya sAyakaiH 09014020a athAnyad dhanur AdAya mAdrIputro mahArathaH 09014020c madrarAjarathaM tUrNaM pUrayAm Asa patribhiH 09014021a yudhiSThiras tu madrezaM sahadevaz ca mAriSa 09014021c dazabhir dazabhir bANair urasy enam avidhyatAm 09014022a bhImasenas tataH SaSTyA sAtyakir navabhiH zaraiH 09014022c madrarAjam abhidrutya jaghnatuH kaGkapatribhiH 09014023a madrarAjas tataH kruddhaH sAtyakiM navabhiH zaraiH 09014023c vivyAdha bhUyaH saptatyA zarANAM nataparvaNAm 09014024a athAsya sazaraM cApaM muSTau ciccheda mAriSa 09014024c hayAMz ca caturaH saMkhye preSayAm Asa mRtyave 09014025a virathaM sAtyakiM kRtvA madrarAjo mahAbalaH 09014025c vizikhAnAM zatenainam AjaghAna samantataH 09014026a mAdrIputrau tu saMrabdhau bhImasenaM ca pANDavam 09014026c yudhiSThiraM ca kauravya vivyAdha dazabhiH zaraiH 09014027a tatrAdbhutam apazyAma madrarAjasya pauruSam 09014027c yad enaM sahitAH pArthA nAbhyavartanta saMyuge 09014028a athAnyaM ratham AsthAya sAtyakiH satyavikramaH 09014028c pIDitAn pANDavAn dRSTvA madrarAjavazaM gatAn 09014028e abhidudrAva vegena madrANAm adhipaM balI 09014029a ApatantaM rathaM tasya zalyaH samitizobhanaH 09014029c pratyudyayau rathenaiva matto mattam iva dvipam 09014030a sa saMnipAtas tumulo babhUvAdbhutadarzanaH 09014030c sAtyakez caiva zUrasya madrANAm adhipasya ca 09014030e yAdRzo vai purA vRttaH zambarAmararAjayoH 09014031a sAtyakiH prekSya samare madrarAjaM vyavasthitam 09014031c vivyAdha dazabhir bANais tiSTha tiSTheti cAbravIt 09014032a madrarAjas tu subhRzaM viddhas tena mahAtmanA 09014032c sAtyakiM prativivyAdha citrapuGkhaiH zitaiH zaraiH 09014033a tataH pArthA maheSvAsAH sAtvatAbhisRtaM nRpam 09014033c abhyadravan rathais tUrNaM mAtulaM vadhakAmyayA 09014034a tata AsIt parAmardas tumulaH zoNitodakaH 09014034c zUrANAM yudhyamAnAnAM siMhAnAm iva nardatAm 09014035a teSAm AsIn mahArAja vyatikSepaH parasparam 09014035c siMhAnAm AmiSepsUnAM kUjatAm iva saMyuge 09014036a teSAM bANasahasraughair AkIrNA vasudhAbhavat 09014036c antarikSaM ca sahasA bANabhUtam abhUt tadA 09014037a zarAndhakAraM bahudhA kRtaM tatra samantataH 09014037c abhracchAyeva saMjajJe zarair muktair mahAtmabhiH 09014038a tatra rAjaJ zarair muktair nirmuktair iva pannagaiH 09014038c svarNapuGkhaiH prakAzadbhir vyarocanta dizas tathA 09014039a tatrAdbhutaM paraM cakre zalyaH zatrunibarhaNaH 09014039c yad ekaH samare zUro yodhayAm Asa vai bahUn 09014040a madrarAjabhujotsRSTaiH kaGkabarhiNavAjitaiH 09014040c saMpatadbhiH zarair ghorair avAkIryata medinI 09014041a tatra zalyarathaM rAjan vicarantaM mahAhave 09014041c apazyAma yathA pUrvaM zakrasyAsurasaMkSaye 09015001 saMjaya uvAca 09015001a tataH sainyAs tava vibho madrarAjapuraskRtAH 09015001c punar abhyadravan pArthAn vegena mahatA raNe 09015002a pIDitAs tAvakAH sarve pradhAvanto raNotkaTAH 09015002c kSaNenaiva ca pArthAMs te bahutvAt samaloDayan 09015003a te vadhyamAnAH kurubhiH pANDavA nAvatasthire 09015003c nivAryamANA bhImena pazyatoH kRSNapArthayoH 09015004a tato dhanaMjayaH kruddhaH kRpaM saha padAnugaiH 09015004c avAkirac charaugheNa kRtavarmANam eva ca 09015005a zakuniM sahadevas tu sahasainyam avArayat 09015005c nakulaH pArzvataH sthitvA madrarAjam avaikSata 09015006a draupadeyA narendrAMz ca bhUyiSThaM samavArayan 09015006c droNaputraM ca pAJcAlyaH zikhaNDI samavArayat 09015007a bhImasenas tu rAjAnaM gadApANir avArayat 09015007c zalyaM tu saha sainyena kuntIputro yudhiSThiraH 09015008a tataH samabhavad yuddhaM saMsaktaM tatra tatra ha 09015008c tAvakAnAM pareSAM ca saMgrAmeSv anivartinAm 09015009a tatra pazyAmahe karma zalyasyAtimahad raNe 09015009c yad ekaH sarvasainyAni pANDavAnAm ayudhyata 09015010a vyadRzyata tadA zalyo yudhiSThirasamIpataH 09015010c raNe candramaso 'bhyAze zanaizcara iva grahaH 09015011a pIDayitvA tu rAjAnaM zarair AzIviSopamaiH 09015011c abhyadhAvat punar bhImaM zaravarSair avAkirat 09015012a tasya tal lAghavaM dRSTvA tathaiva ca kRtAstratAm 09015012c apUjayann anIkAni pareSAM tAvakAni ca 09015013a pIDyamAnAs tu zalyena pANDavA bhRzavikSatAH 09015013c prAdravanta raNaM hitvA krozamAne yudhiSThire 09015014a vadhyamAneSv anIkeSu madrarAjena pANDavaH 09015014c amarSavazam Apanno dharmarAjo yudhiSThiraH 09015014e tataH pauruSam AsthAya madrarAjam apIDayat 09015015a jayo vAstu vadho veti kRtabuddhir mahArathaH 09015015c samAhUyAbravIt sarvAn bhrAtqn kRSNaM ca mAdhavam 09015016a bhISmo droNaz ca karNaz ca ye cAnye pRthivIkSitaH 09015016c kauravArthe parAkrAntAH saMgrAme nidhanaM gatAH 09015017a yathAbhAgaM yathotsAhaM bhavantaH kRtapauruSAH 09015017c bhAgo 'vaziSTa eko 'yaM mama zalyo mahArathaH 09015018a so 'ham adya yudhA jetum AzaMse madrakezvaram 09015018c tatra yan mAnasaM mahyaM tat sarvaM nigadAmi vaH 09015019a cakrarakSAv imau zUrau mama mAdravatIsutau 09015019c ajeyau vAsavenApi samare vIrasaMmatau 09015020a sAdhv imau mAtulaM yuddhe kSatradharmapuraskRtau 09015020c madarthaM pratiyudhyetAM mAnArhau satyasaMgarau 09015021a mAM vA zalyo raNe hantA taM vAhaM bhadram astu vaH 09015021c iti satyAm imAM vANIM lokavIrA nibodhata 09015022a yotsye 'haM mAtulenAdya kSatradharmeNa pArthivAH 09015022c svayaM samabhisaMdhAya vijayAyetarAya vA 09015023a tasya me 'bhyadhikaM zastraM sarvopakaraNAni ca 09015023c saMyuJjantu raNe kSipraM zAstravad rathayojakAH 09015024a zaineyo dakSiNaM cakraM dhRSTadyumnas tathottaram 09015024c pRSThagopo bhavatv adya mama pArtho dhanaMjayaH 09015025a puraHsaro mamAdyAstu bhImaH zastrabhRtAM varaH 09015025c evam abhyadhikaH zalyAd bhaviSyAmi mahAmRdhe 09015026a evam uktAs tathA cakruH sarve rAjJaH priyaiSiNaH 09015026c tataH praharSaH sainyAnAM punar AsIt tadA nRpa 09015027a pAJcAlAnAM somakAnAM matsyAnAM ca vizeSataH 09015027c pratijJAM tAM ca saMgrAme dharmarAjasya pUrayan 09015028a tataH zaGkhAMz ca bherIz ca zatazaz caiva puSkarAn 09015028c avAdayanta pAJcAlAH siMhanAdAMz ca nedire 09015029a te 'bhyadhAvanta saMrabdhA madrarAjaM tarasvinaH 09015029c mahatA harSajenAtha nAdena kurupuMgavAH 09015030a hrAdena gajaghaNTAnAM zaGkhAnAM ninadena ca 09015030c tUryazabdena mahatA nAdayantaz ca medinIm 09015031a tAn pratyagRhNAt putras te madrarAjaz ca vIryavAn 09015031c mahAmeghAn iva bahUJ zailAv astodayAv ubhau 09015032a zalyas tu samarazlAghI dharmarAjam ariMdamam 09015032c vavarSa zaravarSeNa varSeNa maghavAn iva 09015033a tathaiva kururAjo 'pi pragRhya ruciraM dhanuH 09015033c droNopadezAn vividhAn darzayAno mahAmanAH 09015034a vavarSa zaravarSANi citraM laghu ca suSThu ca 09015034c na cAsya vivaraM kaz cid dadarza carato raNe 09015035a tAv ubhau vividhair bANais tatakSAte parasparam 09015035c zArdUlAv AmiSaprepsU parAkrAntAv ivAhave 09015036a bhImas tu tava putreNa raNazauNDena saMgataH 09015036c pAJcAlyaH sAtyakiz caiva mAdrIputrau ca pANDavau 09015036e zakunipramukhAn vIrAn pratyagRhNan samantataH 09015037a tadAsIt tumulaM yuddhaM punar eva jayaiSiNAm 09015037c tAvakAnAM pareSAM ca rAjan durmantrite tava 09015038a duryodhanas tu bhImasya zareNAnataparvaNA 09015038c cicchedAdizya saMgrAme dhvajaM hemavibhUSitam 09015039a sakiGkiNIkajAlena mahatA cArudarzanaH 09015039c papAta ruciraH siMho bhImasenasya nAnadan 09015040a punaz cAsya dhanuz citraM gajarAjakaropamam 09015040c kSureNa zitadhAreNa pracakarta narAdhipaH 09015041a sa cchinnadhanvA tejasvI rathazaktyA sutaM tava 09015041c bibhedorasi vikramya sa rathopastha Avizat 09015042a tasmin moham anuprApte punar eva vRkodaraH 09015042c yantur eva ziraH kAyAt kSurapreNAharat tadA 09015043a hatasUtA hayAs tasya ratham AdAya bhArata 09015043c vyadravanta dizo rAjan hAhAkAras tadAbhavat 09015044a tam abhyadhAvat trANArthaM droNaputro mahArathaH 09015044c kRpaz ca kRtavarmA ca putraM te 'bhiparIpsavaH 09015045a tasmin vilulite sainye trastAs tasya padAnugAH 09015045c gANDIvadhanvA visphArya dhanus tAn ahanac charaiH 09015046a yudhiSThiras tu madrezam abhyadhAvad amarSitaH 09015046c svayaM saMcodayann azvAn dantavarNAn manojavAn 09015047a tatrAdbhutam apazyAma kuntIputre yudhiSThire 09015047c purA bhUtvA mRdur dAnto yat tadA dAruNo 'bhavat 09015048a vivRtAkSaz ca kaunteyo vepamAnaz ca manyunA 09015048c ciccheda yodhAn nizitaiH zaraiH zatasahasrazaH 09015049a yAM yAM pratyudyayau senAM tAM tAM jyeSThaH sa pANDavaH 09015049c zarair apAtayad rAjan girIn vajrair ivottamaiH 09015050a sAzvasUtadhvajarathAn rathinaH pAtayan bahUn 09015050c AkrIDad eko balavAn pavanas toyadAn iva 09015051a sAzvArohAMz ca turagAn pattIMz caiva sahasrazaH 09015051c vyapothayata saMgrAme kruddho rudraH pazUn iva 09015052a zUnyam AyodhanaM kRtvA zaravarSaiH samantataH 09015052c abhyadravata madrezaM tiSTha zalyeti cAbravIt 09015053a tasya tac caritaM dRSTvA saMgrAme bhImakarmaNaH 09015053c vitresus tAvakAH sarve zalyas tv enaM samabhyayAt 09015054a tatas tau tu susaMrabdhau pradhmApya salilodbhavau 09015054c samAhUya tadAnyonyaM bhartsayantau samIyatuH 09015055a zalyas tu zaravarSeNa yudhiSThiram avAkirat 09015055c madrarAjaM ca kaunteyaH zaravarSair avAkirat 09015056a vyadRzyetAM tadA rAjan kaGkapatribhir Ahave 09015056c udbhinnarudhirau zUrau madrarAjayudhiSThirau 09015057a puSpitAv iva rejAte vane zalmalikiMzukau 09015057c dIpyamAnau mahAtmAnau prANayor yuddhadurmadau 09015058a dRSTvA sarvANi sainyAni nAdhyavasyaMs tayor jayam 09015058c hatvA madrAdhipaM pArtho bhokSyate 'dya vasuMdharAm 09015059a zalyo vA pANDavaM hatvA dadyAd duryodhanAya gAm 09015059c itIva nizcayo nAbhUd yodhAnAM tatra bhArata 09015060a pradakSiNam abhUt sarvaM dharmarAjasya yudhyataH 09015061a tataH zarazataM zalyo mumocAzu yudhiSThire 09015061c dhanuz cAsya zitAgreNa bANena nirakRntata 09015062a so 'nyat kArmukam AdAya zalyaM zarazatais tribhiH 09015062c avidhyat kArmukaM cAsya kSureNa nirakRntata 09015063a athAsya nijaghAnAzvAMz caturo nataparvabhiH 09015063c dvAbhyAm atha zitAgrAbhyAm ubhau ca pArSNisArathI 09015064a tato 'sya dIpyamAnena pItena nizitena ca 09015064c pramukhe vartamAnasya bhallenApAharad dhvajam 09015064e tataH prabhagnaM tat sainyaM dauryodhanam ariMdama 09015065a tato madrAdhipaM drauNir abhyadhAvat tathAkRtam 09015065c Aropya cainaM svarathaM tvaramANaH pradudruve 09015066a muhUrtam iva tau gatvA nardamAne yudhiSThire 09015066c sthitvA tato madrapatir anyaM syandanam AsthitaH 09015067a vidhivat kalpitaM zubhraM mahAmbudaninAdinam 09015067c sajjayantropakaraNaM dviSatAM romaharSaNam 09016001 saMjaya uvAca 09016001a athAnyad dhanur AdAya balavad vegavattaram 09016001c yudhiSThiraM madrapatir viddhvA siMha ivAnadat 09016002a tataH sa zaravarSeNa parjanya iva vRSTimAn 09016002c abhyavarSad ameyAtmA kSatriyAn kSatriyarSabhaH 09016003a sAtyakiM dazabhir viddhvA bhImasenaM tribhiH zaraiH 09016003c sahadevaM tribhir viddhvA yudhiSThiram apIDayat 09016004a tAMs tAn anyAn maheSvAsAn sAzvAn sarathakuJjarAn 09016004c kuJjarAn kuJjarArohAn azvAn azvaprayAyinaH 09016004e rathAMz ca rathibhiH sArdhaM jaghAna rathinAM varaH 09016005a bAhUMz ciccheda ca tathA sAyudhAn ketanAni ca 09016005c cakAra ca mahIM yodhais tIrNAM vedIM kuzair iva 09016006a tathA tam arisainyAni ghnantaM mRtyum ivAntakam 09016006c parivavrur bhRzaM kruddhAH pANDupAJcAlasomakAH 09016007a taM bhImasenaz ca zinez ca naptA; mAdryAz ca putrau puruSapravIrau 09016007c samAgataM bhImabalena rAjJA; paryApur anyonyam athAhvayantaH 09016008a tatas tu zUrAH samare narendraM; madrezvaraM prApya yudhAM variSTham 09016008c AvArya cainaM samare nRvIrA; jaghnuH zaraiH patribhir ugravegaiH 09016009a saMrakSito bhImasenena rAjA; mAdrIsutAbhyAm atha mAdhavena 09016009c madrAdhipaM patribhir ugravegaiH; stanAntare dharmasuto nijaghne 09016010a tato raNe tAvakAnAM rathaughAH; samIkSya madrAdhipatiM zarArtam 09016010c paryAvavruH pravarAH sarvazaz ca; duryodhanasyAnumate samantAt 09016011a tato drutaM madrajanAdhipo raNe; yudhiSThiraM saptabhir abhyavidhyat 09016011c taM cApi pArtho navabhiH pRSatkair; vivyAdha rAjaMs tumule mahAtmA 09016012a AkarNapUrNAyatasaMprayuktaiH; zarais tadA saMyati tailadhautaiH 09016012c anyonyam AcchAdayatAM mahArathau; madrAdhipaz cApi yudhiSThiraz ca 09016013a tatas tu tUrNaM samare mahArathau; parasparasyAntaram IkSamANau 09016013c zarair bhRzaM vivyadhatur nRpottamau; mahAbalau zatrubhir apradhRSyau 09016014a tayor dhanurjyAtalanisvano mahAn; mahendravajrAzanitulyanisvanaH 09016014c parasparaM bANagaNair mahAtmanoH; pravarSator madrapapANDuvIrayoH 09016015a tau ceratur vyAghrazizuprakAzau; mahAvaneSv AmiSagRddhinAv iva 09016015c viSANinau nAgavarAv ivobhau; tatakSatuH saMyugajAtadarpau 09016016a tatas tu madrAdhipatir mahAtmA; yudhiSThiraM bhImabalaM prasahya 09016016c vivyAdha vIraM hRdaye 'tivegaM; zareNa sUryAgnisamaprabheNa 09016017a tato 'tividdho 'tha yudhiSThiro 'pi; susaMprayuktena zareNa rAjan 09016017c jaghAna madrAdhipatiM mahAtmA; mudaM ca lebhe RSabhaH kurUNAm 09016018a tato muhUrtAd iva pArthivendro; labdhvA saMjJAM krodhasaMraktanetraH 09016018c zatena pArthaM tvarito jaghAna; sahasranetrapratimaprabhAvaH 09016019a tvaraMs tato dharmasuto mahAtmA; zalyasya kruddho navabhiH pRSatkaiH 09016019c bhittvA hy uras tapanIyaM ca varma; jaghAna SaDbhis tv aparaiH pRSatkaiH 09016020a tatas tu madrAdhipatiH prahRSTo; dhanur vikRSya vyasRjat pRSatkAn 09016020c dvAbhyAM kSurAbhyAM ca tathaiva rAjJaz; ciccheda cApaM kurupuMgavasya 09016021a navaM tato 'nyat samare pragRhya; rAjA dhanur ghorataraM mahAtmA 09016021c zalyaM tu viddhvA nizitaiH samantAd; yathA mahendro namuciM zitAgraiH 09016022a tatas tu zalyo navabhiH pRSatkair; bhImasya rAjJaz ca yudhiSThirasya 09016022c nikRtya raukme paTuvarmaNI tayor; vidArayAm Asa bhujau mahAtmA 09016023a tato 'pareNa jvalitArkatejasA; kSureNa rAjJo dhanur unmamAtha 09016023c kRpaz ca tasyaiva jaghAna sUtaM; SaDbhiH zaraiH so 'bhimukhaM papAta 09016024a madrAdhipaz cApi yudhiSThirasya; zaraiz caturbhir nijaghAna vAhAn 09016024c vAhAMz ca hatvA vyakaron mahAtmA; yodhakSayaM dharmasutasya rAjJaH 09016025a tathA kRte rAjani bhImaseno; madrAdhipasyAzu tato mahAtmA 09016025c chittvA dhanur vegavatA zareNa; dvAbhyAm avidhyat subhRzaM narendram 09016026a athApareNAsya jahAra yantuH; kAyAc chiraH saMnahanIyamadhyAt 09016026c jaghAna cAzvAMz caturaH sa zIghraM; tathA bhRzaM kupito bhImasenaH 09016027a tam agraNIH sarvadhanurdharANAm; ekaM carantaM samare 'tivegam 09016027c bhImaH zatena vyakirac charANAM; mAdrIputraH sahadevas tathaiva 09016028a taiH sAyakair mohitaM vIkSya zalyaM; bhImaH zarair asya cakarta varma 09016028c sa bhImasenena nikRttavarmA; madrAdhipaz carma sahasratAram 09016029a pragRhya khaDgaM ca rathAn mahAtmA; praskandya kuntIsutam abhyadhAvat 09016029c chittvA ratheSAM nakulasya so 'tha; yudhiSThiraM bhImabalo 'bhyadhAvat 09016030a taM cApi rAjAnam athotpatantaM; kruddhaM yathaivAntakam Apatantam 09016030c dhRSTadyumno draupadeyAH zikhaNDI; zinez ca naptA sahasA parIyuH 09016031a athAsya carmApratimaM nyakRntad; bhImo mahAtmA dazabhiH pRSatkaH 09016031c khaDgaM ca bhallair nicakarta muSTau; nadan prahRSTas tava sainyamadhye 09016032a tat karma bhImasya samIkSya hRSTAs; te pANDavAnAM pravarA rathaughAH 09016032c nAdaM ca cakrur bhRzam utsmayantaH; zaGkhAMz ca dadhmuH zazisaMnikAzAn 09016033a tenAtha zabdena vibhISaNena; tavAbhitaptaM balam aprahRSTam 09016033c svedAbhibhUtaM rudhirokSitAGgaM; visaMjJakalpaM ca tathA viSaNNam 09016034a sa madrarAjaH sahasAvakIrNo; bhImAgragaiH pANDavayodhamukhyaiH 09016034c yudhiSThirasyAbhimukhaM javena; siMho yathA mRgahetoH prayAtaH 09016035a sa dharmarAjo nihatAzvasUtaM; krodhena dIptajvalanaprakAzam 09016035c dRSTvA tu madrAdhipatiM sa tUrNaM; samabhyadhAvat tam ariM balena 09016036a govindavAkyaM tvaritaM vicintya; dadhre matiM zalyavinAzanAya 09016036c sa dharmarAjo nihatAzvasUte; rathe tiSThaJ zaktim evAbhikAGkSan 09016037a tac cApi zalyasya nizamya karma; mahAtmano bhAgam athAvaziSTam 09016037c smRtvA manaH zalyavadhe yatAtmA; yathoktam indrAvarajasya cakre 09016038a sa dharmarAjo maNihemadaNDAM; jagrAha zaktiM kanakaprakAzAm 09016038c netre ca dIpte sahasA vivRtya; madrAdhipaM kruddhamanA niraikSat 09016039a nirIkSito vai naradeva rAjJA; pUtAtmanA nirhRtakalmaSeNa 09016039c abhUn na yad bhasmasAn madrarAjas; tad adbhutaM me pratibhAti rAjan 09016040a tatas tu zaktiM rucirogradaNDAM; maNipravAlojjvalitAM pradIptAm 09016040c cikSepa vegAt subhRzaM mahAtmA; madrAdhipAya pravaraH kurUNAm 09016041a dIptAm athainAM mahatA balena; savisphuliGgAM sahasA patantIm 09016041c praikSanta sarve kuravaH sametA; yathA yugAnte mahatIm ivolkAm 09016042a tAM kAlarAtrIm iva pAzahastAM; yamasya dhAtrIm iva cograrUpAm 09016042c sabrahmadaNDapratimAm amoghAM; sasarja yatto yudhi dharmarAjaH 09016043a gandhasragagryAsanapAnabhojanair; abhyarcitAM pANDusutaiH prayatnAt 09016043c saMvartakAgnipratimAM jvalantIM; kRtyAm atharvAGgirasIm ivogrAm 09016044a IzAnahetoH pratinirmitAM tAM; tvaSTrA ripUNAm asudehabhakSAm 09016044c bhUmyantarikSAdijalAzayAni; prasahya bhUtAni nihantum IzAm 09016045a ghaNTApatAkAmaNivajrabhAjaM; vaiDUryacitrAM tapanIyadaNDAm 09016045c tvaSTrA prayatnAn niyamena kLptAM; brahmadviSAm antakarIm amoghAm 09016046a balaprayatnAd adhirUDhavegAM; mantraiz ca ghorair abhimantrayitvA 09016046c sasarja mArgeNa ca tAM pareNa; vadhAya madrAdhipates tadAnIm 09016047a hato 'sy asAv ity abhigarjamAno; rudro 'ntakAyAntakaraM yatheSum 09016047c prasArya bAhuM sudRDhaM supANiM; krodhena nRtyann iva dharmarAjaH 09016048a tAM sarvazaktyA prahitAM sa zaktiM; yudhiSThireNAprativAryavIryAm 09016048c pratigrahAyAbhinanarda zalyaH; samyag ghutAm agnir ivAjyadhArAm 09016049a sA tasya marmANi vidArya zubhram; uro vizAlaM ca tathaiva varma 09016049c viveza gAM toyam ivAprasaktA; yazo vizAlaM nRpater dahantI 09016050a nAsAkSikarNAsyaviniHsRtena; prasyandatA ca vraNasaMbhavena 09016050c saMsiktagAtro rudhireNa so 'bhUt; krauJco yathA skandahato mahAdriH 09016051a prasArya bAhU sa rathAd gato gAM; saMchinnavarmA kurunandanena 09016051c mahendravAhapratimo mahAtmA; vajrAhataM zRGgam ivAcalasya 09016052a bAhU prasAryAbhimukho dharmarAjasya madrarAT 09016052c tato nipatito bhUmAv indradhvaja ivocchritaH 09016053a sa tathA bhinnasarvAGgo rudhireNa samukSitaH 09016053c pratyudgata iva premNA bhUmyA sa narapuMgavaH 09016054a priyayA kAntayA kAntaH patamAna ivorasi 09016054c ciraM bhuktvA vasumatIM priyAM kAntAm iva prabhuH 09016054e sarvair aGgaiH samAzliSya prasupta iva so 'bhavat 09016055a dharmye dharmAtmanA yuddhe nihato dharmasUnunA 09016055c samyag ghuta iva sviSTaH prazAnto 'gnir ivAdhvare 09016056a zaktyA vibhinnahRdayaM vipraviddhAyudhadhvajam 09016056c saMzAntam api madrezaM lakSmIr naiva vyamuJcata 09016057a tato yudhiSThiraz cApam AdAyendradhanuSprabham 09016057c vyadhamad dviSataH saMkhye khagarAD iva pannagAn 09016057e dehAsUn nizitair bhallai ripUNAM nAzayan kSaNAt 09016058a tataH pArthasya bANaughair AvRtAH sainikAs tava 09016058c nimIlitAkSAH kSiNvanto bhRzam anyonyam arditAH 09016058e saMnyastakavacA dehair vipatrAyudhajIvitAH 09016059a tataH zalye nipatite madrarAjAnujo yuvA 09016059c bhrAtuH sarvair guNais tulyo rathI pANDavam abhyayAt 09016060a vivyAdha ca narazreSTho nArAcair bahubhis tvaran 09016060c hatasyApacitiM bhrAtuz cikIrSur yuddhadurmadaH 09016061a taM vivyAdhAzugaiH SaDbhir dharmarAjas tvarann iva 09016061c kArmukaM cAsya ciccheda kSurAbhyAM dhvajam eva ca 09016062a tato 'sya dIpyamAnena sudRDhena zitena ca 09016062c pramukhe vartamAnasya bhallenApAharac chiraH 09016063a sakuNDalaM tad dadRze patamAnaM ziro rathAt 09016063c puNyakSayam iva prApya patantaM svargavAsinam 09016064a tasyApakRSTazIrSaM tac charIraM patitaM rathAt 09016064c rudhireNAvasiktAGgaM dRSTvA sainyam abhajyata 09016065a vicitrakavace tasmin hate madranRpAnuje 09016065c hAhAkAraM vikurvANAH kuravo vipradudruvuH 09016066a zalyAnujaM hataM dRSTvA tAvakAs tyaktajIvitAH 09016066c vitresuH pANDavabhayAd rajodhvastAs tathA bhRzam 09016067a tAMs tathA bhajyatas trastAn kauravAn bharatarSabha 09016067c ziner naptA kiran bANair abhyavartata sAtyakiH 09016068a tam AyAntaM maheSvAsam aprasahyaM durAsadam 09016068c hArdikyas tvarito rAjan pratyagRhNAd abhItavat 09016069a tau sametau mahAtmAnau vArSNeyAv aparAjitau 09016069c hArdikyaH sAtyakiz caiva siMhAv iva madotkaTau 09016070a iSubhir vimalAbhAsaiz chAdayantau parasparam 09016070c arcirbhir iva sUryasya divAkarasamaprabhau 09016071a cApamArgabaloddhUtAn mArgaNAn vRSNisiMhayoH 09016071c AkAze samapazyAma pataMgAn iva zIghragAn 09016072a sAtyakiM dazabhir viddhvA hayAMz cAsya tribhiH zaraiH 09016072c cApam ekena ciccheda hArdikyo nataparvaNA 09016073a tan nikRttaM dhanuH zreSTham apAsya zinipuMgavaH 09016073c anyad Adatta vegena vegavattaram Ayudham 09016074a tad AdAya dhanuH zreSThaM variSThaH sarvadhanvinAm 09016074c hArdikyaM dazabhir bANaiH pratyavidhyat stanAntare 09016075a tato rathaM yugeSAM ca chittvA bhallaiH susaMyataiH 09016075c azvAMs tasyAvadhIt tUrNam ubhau ca pArSNisArathI 09016076a madrarAje hate rAjan virathe kRtavarmaNi 09016076c duryodhanabalaM sarvaM punar AsIt parAGmukham 09016077a tat pare nAvabudhyanta sainyena rajasA vRte 09016077c balaM tu hatabhUyiSThaM tat tadAsIt parAGmukham 09016078a tato muhUrtAt te 'pazyan rajo bhaumaM samutthitam 09016078c vividhaiH zoNitasrAvaiH prazAntaM puruSarSabha 09016079a tato duryodhano dRSTvA bhagnaM svabalam antikAt 09016079c javenApatataH pArthAn ekaH sarvAn avArayat 09016080a pANDavAn sarathAn dRSTvA dhRSTadyumnaM ca pArSatam 09016080c AnartaM ca durAdharSaM zitair bANair avAkirat 09016081a taM pare nAbhyavartanta martyA mRtyum ivAgatam 09016081c athAnyaM ratham AsthAya hArdikyo 'pi nyavartata 09016082a tato yudhiSThiro rAjA tvaramANo mahArathaH 09016082c caturbhir nijaghAnAzvAn patribhiH kRtavarmaNaH 09016082e vivyAdha gautamaM cApi SaDbhir bhallaiH sutejanaiH 09016083a azvatthAmA tato rAjJA hatAzvaM virathIkRtam 09016083c samapovAha hArdikyaM svarathena yudhiSThirAt 09016084a tataH zAradvato 'STAbhiH pratyavidhyad yudhiSThiram 09016084c vivyAdha cAzvAn nizitais tasyASTAbhiH zilImukhaiH 09016085a evam etan mahArAja yuddhazeSam avartata 09016085c tava durmantrite rAjan sahaputrasya bhArata 09016086a tasmin maheSvAsavare vizaste; saMgrAmamadhye kurupuMgavena 09016086c pArthAH sametAH paramaprahRSTAH; zaGkhAn pradadhmur hatam IkSya zalyam 09016087a yudhiSThiraM ca prazazaMsur Ajau; purA surA vRtravadhe yathendram 09016087c cakruz ca nAnAvidhavAdyazabdAn; ninAdayanto vasudhAM samantAt 09017001 saMjaya uvAca 09017001a zalye tu nihate rAjan madrarAjapadAnugAH 09017001c rathAH saptazatA vIrA niryayur mahato balAt 09017002a duryodhanas tu dviradam AruhyAcalasaMnibham 09017002c chatreNa dhriyamANena vIjyamAnaz ca cAmaraiH 09017002e na gantavyaM na gantavyam iti madrAn avArayat 09017003a duryodhanena te vIrA vAryamANAH punaH punaH 09017003c yudhiSThiraM jighAMsantaH pANDUnAM prAvizan balam 09017004a te tu zUrA mahArAja kRtacittAH sma yodhane 09017004c dhanuHzabdaM mahat kRtvA sahAyudhyanta pANDavaiH 09017005a zrutvA tu nihataM zalyaM dharmaputraM ca pIDitam 09017005c madrarAjapriye yuktair madrakANAM mahArathaiH 09017006a AjagAma tataH pArtho gANDIvaM vikSipan dhanuH 09017006c pUrayan rathaghoSeNa dizaH sarvA mahArathaH 09017007a tato 'rjunaz ca bhImaz ca mAdrIputrau ca pANDavau 09017007c sAtyakiz ca naravyAghro draupadeyAz ca sarvazaH 09017008a dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca pAJcAlAH saha somakaiH 09017008c yudhiSThiraM parIpsantaH samantAt paryavArayan 09017009a te samantAt parivRtAH pANDavaiH puruSarSabhAH 09017009c kSobhayanti sma tAM senAM makarAH sAgaraM yathA 09017010a purovAtena gaGgeva kSobhyamAnA mahAnadI 09017010c akSobhyata tadA rAjan pANDUnAM dhvajinI punaH 09017011a praskandya senAM mahatIM tyaktAtmAno mahArathAH 09017011c vRkSAn iva mahAvAtAH kampayanti sma tAvakAH 09017012a bahavaz cukruzus tatra kva sa rAjA yudhiSThiraH 09017012c bhrAtaro vAsya te zUrA dRzyante neha ke cana 09017013a pAJcAlAnAM mahAvIryAH zikhaNDI ca mahArathaH 09017013c dhRSTadyumno 'tha zaineyo draupadeyAz ca sarvazaH 09017014a evaM tAn vAdinaH zUrAn draupadeyA mahArathAH 09017014c abhyaghnan yuyudhAnaz ca madrarAjapadAnugAn 09017015a cakrair vimathitaiH ke cit ke cic chinnair mahAdhvajaiH 09017015c pratyadRzyanta samare tAvakA nihatAH paraiH 09017016a Alokya pANDavAn yuddhe yodhA rAjan samantataH 09017016c vAryamANA yayur vegAt tava putreNa bhArata 09017017a duryodhanas tu tAn vIrAn vArayAm Asa sAntvayan 09017017c na cAsya zAsanaM kaz cit tatra cakre mahArathaH 09017018a tato gAndhArarAjasya putraH zakunir abravIt 09017018c duryodhanaM mahArAja vacanaM vacanakSamaH 09017019a kiM naH saMprekSamANAnAM madrANAM hanyate balam 09017019c na yuktam etat samare tvayi tiSThati bhArata 09017020a sahitair nAma yoddhavyam ity eSa samayaH kRtaH 09017020c atha kasmAt parAn eva ghnato marSayase nRpa 09017021 duryodhana uvAca 09017021a vAryamANA mayA pUrvaM naite cakrur vaco mama 09017021c ete hi nihatAH sarve praskannAH pANDuvAhinIm 09017022 zakunir uvAca 09017022a na bhartuH zAsanaM vIrA raNe kurvanty amarSitAH 09017022c alaM kroddhuM tathaiteSAM nAyaM kAla upekSitum 09017023a yAmaH sarve 'tra saMbhUya savAjirathakuJjarAH 09017023c paritrAtuM maheSvAsAn madrarAjapadAnugAn 09017024a anyonyaM parirakSAmo yatnena mahatA nRpa 09017024c evaM sarve 'nusaMcintya prayayur yatra sainikAH 09017025 saMjaya uvAca 09017025a evam uktas tato rAjA balena mahatA vRtaH 09017025c prayayau siMhanAdena kampayan vai vasuMdharAm 09017026a hata vidhyata gRhNIta praharadhvaM nikRntata 09017026c ity AsIt tumulaH zabdas tava sainyasya bhArata 09017027a pANDavAs tu raNe dRSTvA madrarAjapadAnugAn 09017027c sahitAn abhyavartanta gulmam AsthAya madhyamam 09017028a te muhUrtAd raNe vIrA hastAhastaM vizAM pate 09017028c nihatAH pratyadRzyanta madrarAjapadAnugAH 09017029a tato naH saMprayAtAnAM hatAmitrAs tarasvinaH 09017029c hRSTAH kilakilAzabdam akurvan sahitAH pare 09017030a athotthitAni ruNDAni samadRzyanta sarvazaH 09017030c papAta mahatI colkA madhyenAdityamaNDalam 09017031a rathair bhagnair yugAkSaiz ca nihataiz ca mahArathaiH 09017031c azvair nipatitaiz caiva saMchannAbhUd vasuMdharA 09017032a vAtAyamAnais turagair yugAsaktais turaMgamaiH 09017032c adRzyanta mahArAja yodhAs tatra raNAjire 09017033a bhagnacakrAn rathAn ke cid avahaMs turagA raNe 09017033c rathArdhaM ke cid AdAya dizo daza vibabhramuH 09017033e tatra tatra ca dRzyante yoktraiH zliSTAH sma vAjinaH 09017034a rathinaH patamAnAz ca vyadRzyanta narottama 09017034c gaganAt pracyutAH siddhAH puNyAnAm iva saMkSaye 09017035a nihateSu ca zUreSu madrarAjAnugeSu ca 09017035c asmAn Apatataz cApi dRSTvA pArthA mahArathAH 09017036a abhyavartanta vegena jayagRdhrAH prahAriNaH 09017036c bANazabdaravAn kRtvA vimizrAJ zaGkhanisvanaiH 09017037a asmAMs tu punar AsAdya labdhalakSAH prahAriNaH 09017037c zarAsanAni dhunvAnAH siMhanAdAn pracukruzuH 09017038a tato hatam abhiprekSya madrarAjabalaM mahat 09017038c madrarAjaM ca samare dRSTvA zUraM nipAtitam 09017038e duryodhanabalaM sarvaM punar AsIt parAGmukham 09017039a vadhyamAnaM mahArAja pANDavair jitakAzibhiH 09017039c dizo bheje 'tha saMbhrAntaM trAsitaM dRDhadhanvibhiH 09018001 saMjaya uvAca 09018001a pAtite yudhi durdharSe madrarAje mahArathe 09018001c tAvakAs tava putrAz ca prAyazo vimukhAbhavan 09018002a vaNijo nAvi bhinnAyAM yathAgAdhe 'plave 'rNave 09018002c apAre pAram icchanto hate zUre mahAtmani 09018003a madrarAje mahArAja vitrastAH zaravikSatAH 09018003c anAthA nAtham icchanto mRgAH siMhArditA iva 09018004a vRSA yathA bhagnazRGgAH zIrNadantA gajA iva 09018004c madhyAhne pratyapAyAma nirjitA dharmasUnunA 09018005a na saMdhAtum anIkAni na ca rAjan parAkrame 09018005c AsId buddhir hate zalye tava yodhasya kasya cit 09018006a bhISme droNe ca nihate sUtaputre ca bhArata 09018006c yad duHkhaM tava yodhAnAM bhayaM cAsId vizAM pate 09018006e tad bhayaM sa ca naH zoko bhUya evAbhyavartata 09018007a nirAzAz ca jaye tasmin hate zalye mahArathe 09018007c hatapravIrA vidhvastA vikRttAz ca zitaiH zaraiH 09018007e madrarAje hate rAjan yodhAs te prAdravan bhayAt 09018008a azvAn anye gajAn anye rathAn anye mahArathAH 09018008c Aruhya javasaMpannAH pAdAtAH prAdravan bhayAt 09018009a dvisAhasrAz ca mAtaGgA girirUpAH prahAriNaH 09018009c saMprAdravan hate zalye aGkuzAGguSThacoditAH 09018010a te raNAd bharatazreSTha tAvakAH prAdravan dizaH 09018010c dhAvantaz cApy adRzyanta zvasamAnAH zarAturAH 09018011a tAn prabhagnAn drutAn dRSTvA hatotsAhAn parAjitAn 09018011c abhyadravanta pAJcAlAH pANDavAz ca jayaiSiNaH 09018012a bANazabdaravaz cApi siMhanAdaz ca puSkalaH 09018012c zaGkhazabdaz ca zUrANAM dAruNaH samapadyata 09018013a dRSTvA tu kauravaM sainyaM bhayatrastaM pravidrutam 09018013c anyonyaM samabhASanta pAJcAlAH pANDavaiH saha 09018014a adya rAjA satyadhRtir jitAmitro yudhiSThiraH 09018014c adya duryodhano hIno dIptayA nRpatizriyA 09018015a adya zrutvA hataM putraM dhRtarASTro janezvaraH 09018015c niHsaMjJaH patito bhUmau kilbiSaM pratipadyatAm 09018016a adya jAnAtu kaunteyaM samarthaM sarvadhanvinAm 09018016c adyAtmAnaM ca durmedhA garhayiSyati pApakRt 09018016e adya kSattur vacaH satyaM smaratAM bruvato hitam 09018017a adyaprabhRti pArthAMz ca preSyabhUta upAcaran 09018017c vijAnAtu nRpo duHkhaM yat prAptaM pANDunandanaiH 09018018a adya kRSNasya mAhAtmyaM jAnAtu sa mahIpatiH 09018018c adyArjunadhanurghoSaM ghoraM jAnAtu saMyuge 09018019a astrANAM ca balaM sarvaM bAhvoz ca balam Ahave 09018019c adya jJAsyati bhImasya balaM ghoraM mahAtmanaH 09018020a hate duryodhane yuddhe zakreNevAsure maye 09018020c yat kRtaM bhImasenena duHzAsanavadhe tadA 09018020e nAnyaH kartAsti loke tad Rte bhImaM mahAbalam 09018021a jAnItAm adya jyeSThasya pANDavasya parAkramam 09018021c madrarAjaM hataM zrutvA devair api suduHsaham 09018022a adya jJAsyati saMgrAme mAdrIputrau mahAbalau 09018022c nihate saubale zUre gAndhAreSu ca sarvazaH 09018023a kathaM teSAM jayo na syAd yeSAM yoddhA dhanaMjayaH 09018023c sAtyakir bhImasenaz ca dhRSTadyumnaz ca pArSataH 09018024a draupadyAs tanayAH paJca mAdrIputrau ca pANDavau 09018024c zikhaNDI ca maheSvAso rAjA caiva yudhiSThiraH 09018025a yeSAM ca jagatAM nAtho nAthaH kRSNo janArdanaH 09018025c kathaM teSAM jayo na syAd yeSAM dharmo vyapAzrayaH 09018026a bhISmaM droNaM ca karNaM ca madrarAjAnam eva ca 09018026c tathAnyAn nRpatIn vIrAJ zatazo 'tha sahasrazaH 09018027a ko 'nyaH zakto raNe jetum Rte pArthaM yudhiSThiram 09018027c yasya nAtho hRSIkezaH sadA dharmayazonidhiH 09018028a ity evaM vadamAnAs te harSeNa mahatA yutAH 09018028c prabhagnAMs tAvakAn rAjan sRJjayAH pRSThato 'nvayuH 09018029a dhanaMjayo rathAnIkam abhyavartata vIryavAn 09018029c mAdrIputrau ca zakuniM sAtyakiz ca mahArathaH 09018030a tAn prekSya dravataH sarvAn bhImasenabhayArditAn 09018030c duryodhanas tadA sUtam abravId utsmayann iva 09018031a na mAtikramate pArtho dhanuSpANim avasthitam 09018031c jaghane sarvasainyAnAM mamAzvAn pratipAdaya 09018032a jaghane yudhyamAnaM hi kaunteyo mAM dhanaMjayaH 09018032c notsahetAbhyatikrAntuM velAm iva mahodadhiH 09018033a pazya sainyaM mahat sUta pANDavaiH samabhidrutam 09018033c sainyareNuM samuddhUtaM pazyasvainaM samantataH 09018034a siMhanAdAMz ca bahuzaH zRNu ghorAn bhayAnakAn 09018034c tasmAd yAhi zanaiH sUta jaghanaM paripAlaya 09018035a mayi sthite ca samare niruddheSu ca pANDuSu 09018035c punar Avartate tUrNaM mAmakaM balam ojasA 09018036a tac chrutvA tava putrasya zUrAgryasadRzaM vacaH 09018036c sArathir hemasaMchannAJ zanair azvAn acodayat 09018037a gajAzvarathibhir hInAs tyaktAtmAnaH padAtayaH 09018037c ekaviMzatisAhasrAH saMyugAyAvatasthire 09018038a nAnAdezasamudbhUtA nAnAraJjitavAsasaH 09018038c avasthitAs tadA yodhAH prArthayanto mahad yazaH 09018039a teSAm ApatatAM tatra saMhRSTAnAM parasparam 09018039c saMmardaH sumahAJ jajJe ghorarUpo bhayAnakaH 09018040a bhImasenaM tadA rAjan dhRSTadyumnaM ca pArSatam 09018040c balena caturaGgeNa nAnAdezyA nyavArayan 09018041a bhImam evAbhyavartanta raNe 'nye tu padAtayaH 09018041c prakSveDyAsphoTya saMhRSTA vIralokaM yiyAsavaH 09018042a AsAdya bhImasenaM tu saMrabdhA yuddhadurmadAH 09018042c dhArtarASTrA vinedur hi nAnyAM cAkathayan kathAm 09018042e parivArya raNe bhImaM nijaghnus te samantataH 09018043a sa vadhyamAnaH samare padAtigaNasaMvRtaH 09018043c na cacAla rathopasthe mainAka iva parvataH 09018044a te tu kruddhA mahArAja pANDavasya mahAratham 09018044c nigrahItuM pracakrur hi yodhAMz cAnyAn avArayan 09018045a akrudhyata raNe bhImas tais tadA paryavasthitaiH 09018045c so 'vatIrya rathAt tUrNaM padAtiH samavasthitaH 09018046a jAtarUpaparicchannAM pragRhya mahatIM gadAm 09018046c avadhIt tAvakAn yodhAn daNDapANir ivAntakaH 09018047a rathAzvadvipahInAMs tu tAn bhImo gadayA balI 09018047c ekaviMzatisAhasrAn padAtIn avapothayat 09018048a hatvA tat puruSAnIkaM bhImaH satyaparAkramaH 09018048c dhRSTadyumnaM puraskRtya nacirAt pratyadRzyata 09018049a pAdAtA nihatA bhUmau zizyire rudhirokSitAH 09018049c saMbhagnA iva vAtena karNikArAH supuSpitAH 09018050a nAnApuSpasrajopetA nAnAkuNDaladhAriNaH 09018050c nAnAjAtyA hatAs tatra nAnAdezasamAgatAH 09018051a patAkAdhvajasaMchannaM padAtInAM mahad balam 09018051c nikRttaM vibabhau tatra ghorarUpaM bhayAnakam 09018052a yudhiSThirapurogAs tu sarvasainyamahArathAH 09018052c abhyadhAvan mahAtmAnaM putraM duryodhanaM tava 09018053a te sarve tAvakAn dRSTvA maheSvAsAn parAGmukhAn 09018053c nAbhyavartanta te putraM veleva makarAlayam 09018054a tad adbhutam apazyAma tava putrasya pauruSam 09018054c yad ekaM sahitAH pArthA na zekur ativartitum 09018055a nAtidUrApayAtaM tu kRtabuddhiM palAyane 09018055c duryodhanaH svakaM sainyam abravId bhRzavikSatam 09018056a na taM dezaM prapazyAmi pRthivyAM parvateSu vA 09018056c yatra yAtAn na vo hanyuH pANDavAH kiM sRtena vaH 09018057a alpaM ca balam eteSAM kRSNau ca bhRzavikSatau 09018057c yadi sarve 'tra tiSThAmo dhruvo no vijayo bhavet 09018058a viprayAtAMs tu vo bhinnAn pANDavAH kRtakilbiSAn 09018058c anusRtya haniSyanti zreyo naH samare sthitam 09018059a zRNudhvaM kSatriyAH sarve yAvantaH stha samAgatAH 09018059c yadA zUraM ca bhIruM ca mArayaty antakaH sadA 09018059e ko nu mUDho na yudhyeta puruSaH kSatriyabruvaH 09018060a zreyo no bhImasenasya kruddhasya pramukhe sthitam 09018060c sukhaH sAMgrAmiko mRtyuH kSatradharmeNa yudhyatAm 09018060e jitveha sukham Apnoti hataH pretya mahat phalam 09018061a na yuddhadharmAc chreyAn vai panthAH svargasya kauravAH 09018061c acireNa jitA&l lokAn hato yuddhe samaznute 09018062a zrutvA tu vacanaM tasya pUjayitvA ca pArthivAH 09018062c punar evAnvavartanta pANDavAn AtatAyinaH 09018063a tAn Apatata evAzu vyUDhAnIkAH prahAriNaH 09018063c pratyudyayus tadA pArthA jayagRdhrAH prahAriNaH 09018064a dhanaMjayo rathenAjAv abhyavartata vIryavAn 09018064c vizrutaM triSu lokeSu gANDIvaM vikSipan dhanuH 09018065a mAdrIputrau ca zakuniM sAtyakiz ca mahAbalaH 09018065c javenAbhyapatan hRSTA yato vai tAvakaM balam 09019001 saMjaya uvAca 09019001a saMnivRtte balaughe tu zAlvo mlecchagaNAdhipaH 09019001c abhyavartata saMkruddhaH pANDUnAM sumahad balam 09019002a AsthAya sumahAnAgaM prabhinnaM parvatopamam 09019002c dRptam airAvataprakhyam amitragaNamardanam 09019003a yo 'sau mahAbhadrakulaprasUtaH; supUjito dhArtarASTreNa nityam 09019003c sukalpitaH zAstravinizcayajJaiH; sadopavAhyaH samareSu rAjan 09019004a tam Asthito rAjavaro babhUva; yathodayasthaH savitA kSapAnte 09019004c sa tena nAgapravareNa rAjann; abhyudyayau pANDusutAn samantAt 09019004e zitaiH pRSatkair vidadAra cApi; mahendravajrapratimaiH sughoraiH 09019005a tataH zarAn vai sRjato mahAraNe; yodhAMz ca rAjan nayato yamAya 09019005c nAsyAntaraM dadRzuH sve pare vA; yathA purA vajradharasya daityAH 09019006a te pANDavAH somakAH sRJjayAz ca; tam eva nAgaM dadRzuH samantAt 09019006c sahasrazo vai vicarantam ekaM; yathA mahendrasya gajaM samIpe 09019007a saMdrAvyamANaM tu balaM pareSAM; parItakalpaM vibabhau samantAt 09019007c naivAvatasthe samare bhRzaM bhayAd; vimardamAnaM tu parasparaM tadA 09019008a tataH prabhagnA sahasA mahAcamUH; sA pANDavI tena narAdhipena 09019008c dizaz catasraH sahasA pradhAvitA; gajendravegaM tam apArayantI 09019009a dRSTvA ca tAM vegavatA prabhagnAM; sarve tvadIyA yudhi yodhamukhyAH 09019009c apUjayaMs tatra narAdhipaM taM; dadhmuz ca zaGkhAJ zazisaMnikAzAn 09019010a zrutvA ninAdaM tv atha kauravANAM; harSAd vimuktaM saha zaGkhazabdaiH 09019010c senApatiH pANDavasRJjayAnAM; pAJcAlaputro na mamarSa roSAt 09019011a tatas tu taM vai dviradaM mahAtmA; pratyudyayau tvaramANo jayAya 09019011c jambho yathA zakrasamAgame vai; nAgendram airAvaNam indravAhyam 09019012a tam ApatantaM sahasA tu dRSTvA; pAJcAlarAjaM yudhi rAjasiMhaH 09019012c taM vai dvipaM preSayAm Asa tUrNaM; vadhAya rAjan drupadAtmajasya 09019013a sa taM dvipaM sahasAbhyApatantam; avidhyad arkapratimaiH pRSatkaiH 09019013c karmAradhautair nizitair jvaladbhir; nArAcamukhyais tribhir ugravegaiH 09019014a tato 'parAn paJca zitAn mahAtmA; nArAcamukhyAn visasarja kumbhe 09019014c sa tais tu viddhaH paramadvipo raNe; tadA parAvRtya bhRzaM pradudruve 09019015a taM nAgarAjaM sahasA praNunnaM; vidrAvyamANaM ca nigRhya zAlvaH 09019015c tottrAGkuzaiH preSayAm Asa tUrNaM; pAJcAlarAjasya rathaM pradizya 09019016a dRSTvApatantaM sahasA tu nAgaM; dhRSTadyumnaH svarathAc chIghram eva 09019016c gadAM pragRhyAzu javena vIro; bhUmiM prapanno bhayavihvalAGgaH 09019017a sa taM rathaM hemavibhUSitAGgaM; sAzvaM sasUtaM sahasA vimRdya 09019017c utkSipya hastena tadA mahAdvipo; vipothayAm Asa vasuMdharAtale 09019018a pAJcAlarAjasya sutaM sa dRSTvA; tadArditaM nAgavareNa tena 09019018c tam abhyadhAvat sahasA javena; bhImaH zikhaNDI ca zinez ca naptA 09019019a zaraiz ca vegaM sahasA nigRhya; tasyAbhito 'bhyApatato gajasya 09019019c sa saMgRhIto rathibhir gajo vai; cacAla tair vAryamANaz ca saMkhye 09019020a tataH pRSatkAn pravavarSa rAjA; sUryo yathA razmijAlaM samantAt 09019020c tenAzugair vadhyamAnA rathaughAH; pradudruvus tatra tatas tu sarve 09019021a tat karma zAlvasya samIkSya sarve; pAJcAlamatsyA nRpa sRJjayAz ca 09019021c hAhAkArair nAdayantaH sma yuddhe; dvipaM samantAd rurudhur narAgryAH 09019022a pAJcAlarAjas tvaritas tu zUro; gadAM pragRhyAcalazRGgakalpAm 09019022c asaMbhramaM bhArata zatrughAtI; javena vIro 'nusasAra nAgam 09019023a tato 'tha nAgaM dharaNIdharAbhaM; madaM sravantaM jaladaprakAzam 09019023c gadAM samAvidhya bhRzaM jaghAna; pAJcAlarAjasya sutas tarasvI 09019024a sa bhinnakumbhaH sahasA vinadya; mukhAt prabhUtaM kSatajaM vimuJcan 09019024c papAta nAgo dharaNIdharAbhaH; kSitiprakampAc calito yathAdriH 09019025a nipAtyamAne tu tadA gajendre; hAhAkRte tava putrasya sainye 09019025c sa zAlvarAjasya zinipravIro; jahAra bhallena ziraH zitena 09019026a hRtottamAGgo yudhi sAtvatena; papAta bhUmau saha nAgarAjJA 09019026c yathAdrizRGgaM sumahat praNunnaM; vajreNa devAdhipacoditena 09020001 saMjaya uvAca 09020001a tasmiMs tu nihate zUre zAlve samitizobhane 09020001c tavAbhajyad balaM vegAd vAteneva mahAdrumaH 09020002a tat prabhagnaM balaM dRSTvA kRtavarmA mahArathaH 09020002c dadhAra samare zUraH zatrusainyaM mahAbalaH 09020003a saMnivRttAs tu te zUrA dRSTvA sAtvatam Ahave 09020003c zailopamaM sthitaM rAjan kIryamANaM zarair yudhi 09020004a tataH pravavRte yuddhaM kurUNAM pANDavaiH saha 09020004c nivRttAnAM mahArAja mRtyuM kRtvA nivartanam 09020005a tatrAzcaryam abhUd yuddhaM sAtvatasya paraiH saha 09020005c yad eko vArayAm Asa pANDusenAM durAsadAm 09020006a teSAm anyonyasuhRdAM kRte karmaNi duSkare 09020006c siMhanAdaH prahRSTAnAM divaHspRk sumahAn abhUt 09020007a tena zabdena vitrastAn pAJcAlAn bharatarSabha 09020007c ziner naptA mahAbAhur anvapadyata sAtyakiH 09020008a sa samAsAdya rAjAnaM kSemadhUrtiM mahAbalam 09020008c saptabhir nizitair bANair anayad yamasAdanam 09020009a tam AyAntaM mahAbAhuM pravapantaM zitAJ zarAn 09020009c javenAbhyapatad dhImAn hArdikyaH zinipuMgavam 09020010a tau siMhAv iva nardantau dhanvinau rathinAM varau 09020010c anyonyam abhyadhAvetAM zastrapravaradhAriNau 09020011a pANDavAH saha pAJcAlair yodhAz cAnye nRpottamAH 09020011c prekSakAH samapadyanta tayoH puruSasiMhayoH 09020012a nArAcair vatsadantaiz ca vRSNyandhakamahArathau 09020012c abhijaghnatur anyonyaM prahRSTAv iva kuJjarau 09020013a carantau vividhAn mArgAn hArdikyazinipuMgavau 09020013c muhur antardadhAte tau bANavRSTyA parasparam 09020014a cApavegabaloddhUtAn mArgaNAn vRSNisiMhayoH 09020014c AkAze samapazyAma pataMgAn iva zIghragAn 09020015a tam ekaM satyakarmANam AsAdya hRdikAtmajaH 09020015c avidhyan nizitair bANaiz caturbhiz caturo hayAn 09020016a sa dIrghabAhuH saMkruddhas tottrArdita iva dvipaH 09020016c aSTAbhiH kRtavarmANam avidhyat parameSubhiH 09020017a tataH pUrNAyatotsRSTaiH kRtavarmA zilAzitaiH 09020017c sAtyakiM tribhir Ahatya dhanur ekena cicchide 09020018a nikRttaM tad dhanuHzreSTham apAsya zinipuMgavaH 09020018c anyad Adatta vegena zaineyaH sazaraM dhanuH 09020019a tad AdAya dhanuHzreSThaM variSThaH sarvadhanvinAm 09020019c Aropya ca mahAvIryo mahAbuddhir mahAbalaH 09020020a amRSyamANo dhanuSaz chedanaM kRtavarmaNA 09020020c kupito 'tirathaH zIghraM kRtavarmANam abhyayAt 09020021a tataH sunizitair bANair dazabhiH zinipuMgavaH 09020021c jaghAna sUtam azvAMz ca dhvajaM ca kRtavarmaNaH 09020022a tato rAjan maheSvAsaH kRtavarmA mahArathaH 09020022c hatAzvasUtaM saMprekSya rathaM hemapariSkRtam 09020023a roSeNa mahatAviSTaH zUlam udyamya mAriSa 09020023c cikSepa bhujavegena jighAMsuH zinipuMgavam 09020024a tac chUlaM sAtvato hy Ajau nirbhidya nizitaiH zaraiH 09020024c cUrNitaM pAtayAm Asa mohayann iva mAdhavam 09020024e tato 'pareNa bhallena hRdy enaM samatADayat 09020025a sa yuddhe yuyudhAnena hatAzvo hatasArathiH 09020025c kRtavarmA kRtAstreNa dharaNIm anvapadyata 09020026a tasmin sAtyakinA vIre dvairathe virathIkRte 09020026c samapadyata sarveSAM sainyAnAM sumahad bhayam 09020027a putrasya tava cAtyarthaM viSAdaH samapadyata 09020027c hatasUte hatAzve ca virathe kRtavarmaNi 09020028a hatAzvaM ca samAlakSya hatasUtam ariMdamam 09020028c abhyadhAvat kRpo rAjaJ jighAMsuH zinipuMgavam 09020029a tam Aropya rathopasthe miSatAM sarvadhanvinAm 09020029c apovAha mahAbAhus tUrNam AyodhanAd api 09020030a zaineye 'dhiSThite rAjan virathe kRtavarmaNi 09020030c duryodhanabalaM sarvaM punar AsIt parAGmukham 09020031a tat pare nAvabudhyanta sainyena rajasAvRte 09020031c tAvakAH pradrutA rAjan duryodhanam Rte nRpam 09020032a duryodhanas tu saMprekSya bhagnaM svabalam antikAt 09020032c javenAbhyapatat tUrNaM sarvAMz caiko nyavArayat 09020033a pANDUMz ca sarvAn saMkruddho dhRSTadyumnaM ca pArSatam 09020033c zikhaNDinaM draupadeyAn pAJcAlAnAM ca ye gaNAH 09020034a kekayAn somakAMz caiva pAJcAlAMz caiva mAriSa 09020034c asaMbhramaM durAdharSaH zitair astrair avArayat 09020035a atiSThad Ahave yattaH putras tava mahAbalaH 09020035c yathA yajJe mahAn agnir mantrapUtaH prakAzayan 09020036a taM pare nAbhyavartanta martyA mRtyum ivAhave 09020036c athAnyaM ratham AsthAya hArdikyaH samapadyata 09021001 saMjaya uvAca 09021001a putras tu te mahArAja rathastho rathinAM varaH 09021001c durutsaho babhau yuddhe yathA rudraH pratApavAn 09021002a tasya bANasahasrais tu pracchannA hy abhavan mahI 09021002c parAMz ca siSice bANair dhArAbhir iva parvatAn 09021003a na ca so 'sti pumAn kaz cit pANDavAnAM mahAhave 09021003c hayo gajo ratho vApi yo 'sya bANair avikSataH 09021004a yaM yaM hi samare yodhaM prapazyAmi vizAM pate 09021004c sa sa bANaiz cito 'bhUd vai putreNa tava bhArata 09021005a yathA sainyena rajasA samuddhUtena vAhinI 09021005c pratyadRzyata saMchannA tathA bANair mahAtmanaH 09021006a bANabhUtAm apazyAma pRthivIM pRthivIpate 09021006c duryodhanena prakRtAM kSiprahastena dhanvinA 09021007a teSu yodhasahasreSu tAvakeSu pareSu ca 09021007c eko duryodhano hy AsIt pumAn iti matir mama 09021008a tatrAdbhutam apazyAma tava putrasya vikramam 09021008c yad ekaM sahitAH pArthA nAtyavartanta bhArata 09021009a yudhiSThiraM zatenAjau vivyAdha bharatarSabha 09021009c bhImasenaM ca saptatyA sahadevaM ca saptabhiH 09021010a nakulaM ca catuHSaSTyA dhRSTadyumnaM ca paJcabhiH 09021010c saptabhir draupadeyAMz ca tribhir vivyAdha sAtyakim 09021010e dhanuz ciccheda bhallena sahadevasya mAriSa 09021011a tad apAsya dhanuz chinnaM mAdrIputraH pratApavAn 09021011c abhyadhAvata rAjAnaM pragRhyAnyan mahad dhanuH 09021011e tato duryodhanaM saMkhye vivyAdha dazabhiH zaraiH 09021012a nakulaz ca tato vIro rAjAnaM navabhiH zaraiH 09021012c ghorarUpair maheSvAso vivyAdha ca nanAda ca 09021013a sAtyakiz cApi rAjAnaM zareNAnataparvaNA 09021013c draupadeyAs trisaptatyA dharmarAjaz ca saptabhiH 09021013e azItyA bhImasenaz ca zarai rAjAnam Ardayat 09021014a samantAt kIryamANas tu bANasaMghair mahAtmabhiH 09021014c na cacAla mahArAja sarvasainyasya pazyataH 09021015a lAghavaM sauSThavaM cApi vIryaM caiva mahAtmanaH 09021015c ati sarvANi bhUtAni dadRzuH sarvamAnavAH 09021016a dhArtarASTrAs tu rAjendra yAtvA tu svalpam antaram 09021016c apazyamAnA rAjAnaM paryavartanta daMzitAH 09021017a teSAm ApatatAM ghoras tumulaH samajAyata 09021017c kSubdhasya hi samudrasya prAvRTkAle yathA nizi 09021018a samAsAdya raNe te tu rAjAnam aparAjitam 09021018c pratyudyayur maheSvAsAH pANDavAn AtatAyinaH 09021019a bhImasenaM raNe kruddhaM droNaputro nyavArayat 09021019c tato bANair mahArAja pramuktaiH sarvatodizam 09021019e nAjJAyanta raNe vIrA na dizaH pradizas tathA 09021020a tAv ubhau krUrakarmANAv ubhau bhArata duHsahau 09021020c ghorarUpam ayudhyetAM kRtapratikRtaiSiNau 09021020e trAsayantau jagat sarvaM jyAkSepavihatatvacau 09021021a zakunis tu raNe vIro yudhiSThiram apIDayat 09021021c tasyAzvAMz caturo hatvA subalasya suto vibhuH 09021021e nAdaM cakAra balavAn sarvasainyAni kampayan 09021022a etasminn antare vIraM rAjAnam aparAjitam 09021022c apovAha rathenAjau sahadevaH pratApavAn 09021023a athAnyaM ratham AsthAya dharmarAjo yudhiSThiraH 09021023c zakuniM navabhir viddhvA punar vivyAdha paJcabhiH 09021023e nanAda ca mahAnAdaM pravaraH sarvadhanvinAm 09021024a tad yuddham abhavac citraM ghorarUpaM ca mAriSa 09021024c IkSitRprItijananaM siddhacAraNasevitam 09021025a ulUkas tu maheSvAsaM nakulaM yuddhadurmadam 09021025c abhyadravad ameyAtmA zaravarSaiH samantataH 09021026a tathaiva nakulaH zUraH saubalasya sutaM raNe 09021026c zaravarSeNa mahatA samantAt paryavArayat 09021027a tau tatra samare vIrau kulaputrau mahArathau 09021027c yodhayantAv apazyetAM parasparakRtAgasau 09021028a tathaiva kRtavarmA tu zaineyaM zatrutApanam 09021028c yodhayaJ zuzubhe rAjan balaM zakra ivAhave 09021029a duryodhano dhanuz chittvA dhRSTadyumnasya saMyuge 09021029c athainaM chinnadhanvAnaM vivyAdha nizitaiH zaraiH 09021030a dhRSTadyumno 'pi samare pragRhya paramAyudham 09021030c rAjAnaM yodhayAm Asa pazyatAM sarvadhanvinAm 09021031a tayor yuddhaM mahac cAsIt saMgrAme bharatarSabha 09021031c prabhinnayor yathA saktaM mattayor varahastinoH 09021032a gautamas tu raNe kruddho draupadeyAn mahAbalAn 09021032c vivyAdha bahubhiH zUraH zaraiH saMnataparvabhiH 09021033a tasya tair abhavad yuddham indriyair iva dehinaH 09021033c ghorarUpam asaMvAryaM nirmaryAdam atIva ca 09021034a te ca taM pIDayAm Asur indriyANIva bAlizam 09021034c sa ca tAn pratisaMrabdhaH pratyayodhayad Ahave 09021035a evaM citram abhUd yuddhaM tasya taiH saha bhArata 09021035c utthAyotthAya hi yathA dehinAm indriyair vibho 09021036a narAz caiva naraiH sArdhaM dantino dantibhis tathA 09021036c hayA hayaiH samAsaktA rathino rathibhis tathA 09021036e saMkulaM cAbhavad bhUyo ghorarUpaM vizAM pate 09021037a idaM citram idaM ghoram idaM raudram iti prabho 09021037c yuddhAny Asan mahArAja ghorANi ca bahUni ca 09021038a te samAsAdya samare parasparam ariMdamAH 09021038c vivyadhuz caiva jaghnuz ca samAsAdya mahAhave 09021039a teSAM zastrasamudbhUtaM rajas tIvram adRzyata 09021039c pravAtenoddhataM rAjan dhAvadbhiz cAzvasAdibhiH 09021040a rathanemisamudbhUtaM niHzvAsaiz cApi dantinAm 09021040c rajaH saMdhyAbhrakapilaM divAkarapathaM yayau 09021041a rajasA tena saMpRkte bhAskare niSprabhIkRte 09021041c saMchAditAbhavad bhUmis te ca zUrA mahArathAH 09021042a muhUrtAd iva saMvRttaM nIrajaskaM samantataH 09021042c vIrazoNitasiktAyAM bhUmau bharatasattama 09021042e upAzAmyat tatas tIvraM tad rajo ghoradarzanam 09021043a tato 'pazyaM mahArAja dvaMdvayuddhAni bhArata 09021043c yathAprAgryaM yathAjyeSThaM madhyAhne vai sudAruNe 09021043e varmaNAM tatra rAjendra vyadRzyantojjvalAH prabhAH 09021044a zabdaH sutumulaH saMkhye zarANAM patatAm abhUt 09021044c mahAveNuvanasyeva dahyamAnasya sarvataH 09022001 saMjaya uvAca 09022001a vartamAne tathA yuddhe ghorarUpe bhayAnake 09022001c abhajyata balaM tatra tava putrasya pANDavaiH 09022002a tAMs tu yatnena mahatA saMnivArya mahArathAn 09022002c putras te yodhayAm Asa pANDavAnAm anIkinIm 09022003a nivRttAH sahasA yodhAs tava putrapriyaiSiNaH 09022003c saMnivRtteSu teSv evaM yuddham AsIt sudAruNam 09022004a tAvakAnAM pareSAM ca devAsuraraNopamam 09022004c pareSAM tava sainye ca nAsIt kaz cit parAGmukhaH 09022005a anumAnena yudhyante saMjJAbhiz ca parasparam 09022005c teSAM kSayo mahAn AsId yudhyatAm itaretaram 09022006a tato yudhiSThiro rAjA krodhena mahatA yutaH 09022006c jigISamANaH saMgrAme dhArtarASTrAn sarAjakAn 09022007a tribhiH zAradvataM viddhvA rukmapuGkhaiH zilAzitaiH 09022007c caturbhir nijaghAnAzvAn kalyANAn kRtavarmaNaH 09022008a azvatthAmA tu hArdikyam apovAha yazasvinam 09022008c atha zAradvato 'STAbhiH pratyavidhyad yudhiSThiram 09022009a tato duryodhano rAjA rathAn saptazatAn raNe 09022009c preSayad yatra rAjAsau dharmaputro yudhiSThiraH 09022010a te rathA rathibhir yuktA manomArutaraMhasaH 09022010c abhyadravanta saMgrAme kaunteyasya rathaM prati 09022011a te samantAn mahArAja parivArya yudhiSThiram 09022011c adRzyaM sAyakaiz cakrur meghA iva divAkaram 09022012a nAmRSyanta susaMrabdhAH zikhaNDipramukhA rathAH 09022012c rathair agryajavair yuktaiH kiGkiNIjAlasaMvRtaiH 09022012e Ajagmur abhirakSantaH kuntIputraM yudhiSThiram 09022013a tataH pravavRte raudraH saMgrAmaH zoNitodakaH 09022013c pANDavAnAM kurUNAM ca yamarASTravivardhanaH 09022014a rathAn saptazatAn hatvA kurUNAm AtatAyinAm 09022014c pANDavAH saha pAJcAlaiH punar evAbhyavArayan 09022015a tatra yuddhaM mahac cAsIt tava putrasya pANDavaiH 09022015c na ca nas tAdRzaM dRSTaM naiva cApi parizrutam 09022016a vartamAne tathA yuddhe nirmaryAde samantataH 09022016c vadhyamAneSu yodheSu tAvakeSv itareSu ca 09022017a ninadatsu ca yodheSu zaGkhavaryaiz ca pUritaiH 09022017c utkRSTaiH siMhanAdaiz ca garjitena ca dhanvinAm 09022018a atipravRddhe yuddhe ca chidyamAneSu marmasu 09022018c dhAvamAneSu yodheSu jayagRddhiSu mAriSa 09022019a saMhAre sarvato jAte pRthivyAM zokasaMbhave 09022019c bahvInAm uttamastrINAM sImantoddharaNe tathA 09022020a nirmaryAde tathA yuddhe vartamAne sudAruNe 09022020c prAdurAsan vinAzAya tadotpAtAH sudAruNAH 09022020e cacAla zabdaM kurvANA saparvatavanA mahI 09022021a sadaNDAH solmukA rAjaJ zIryamANAH samantataH 09022021c ulkAH petur divo bhUmAv Ahatya ravimaNDalam 09022022a viSvagvAtAH prAdurAsan nIcaiH zarkaravarSiNaH 09022022c azrUNi mumucur nAgA vepathuz cAspRzad bhRzam 09022023a etAn ghorAn anAdRtya samutpAtAn sudAruNAn 09022023c punar yuddhAya saMmantrya kSatriyAs tasthur avyathAH 09022023e ramaNIye kurukSetre puNye svargaM yiyAsavaH 09022024a tato gAndhArarAjasya putraH zakunir abravIt 09022024c yudhyadhvam agrato yAvat pRSThato hanmi pANDavAn 09022025a tato naH saMprayAtAnAM madrayodhAs tarasvinaH 09022025c hRSTAH kilakilAzabdam akurvantApare tathA 09022026a asmAMs tu punar AsAdya labdhalakSA durAsadAH 09022026c zarAsanAni dhunvantaH zaravarSair avAkiran 09022027a tato hataM parais tatra madrarAjabalaM tadA 09022027c duryodhanabalaM dRSTvA punar AsIt parAGmukham 09022028a gAndhArarAjas tu punar vAkyam Aha tato balI 09022028c nivartadhvam adharmajJA yudhyadhvaM kiM sRtena vaH 09022029a anIkaM dazasAhasram azvAnAM bharatarSabha 09022029c AsId gAndhArarAjasya vimalaprAsayodhinAm 09022030a balena tena vikramya vartamAne janakSaye 09022030c pRSThataH pANDavAnIkam abhyaghnan nizitaiH zaraiH 09022031a tad abhram iva vAtena kSipyamANaM samantataH 09022031c abhajyata mahArAja pANDUnAM sumahad balam 09022032a tato yudhiSThiraH prekSya bhagnaM svabalam antikAt 09022032c abhyacodayad avyagraH sahadevaM mahAbalam 09022033a asau subalaputro no jaghanaM pIDya daMzitaH 09022033c senAM nisUdayanty eSa pazya pANDava durmatim 09022034a gaccha tvaM draupadeyAz ca zakuniM saubalaM jahi 09022034c rathAnIkam ahaM rakSye pAJcAlasahito 'nagha 09022035a gacchantu kuJjarAH sarve vAjinaz ca saha tvayA 09022035c pAdAtAz ca trisAhasrAH zakuniM saubalaM jahi 09022036a tato gajAH saptazatAz cApapANibhir AsthitAH 09022036c paJca cAzvasahasrANi sahadevaz ca vIryavAn 09022037a pAdAtAz ca trisAhasrA draupadeyAz ca sarvazaH 09022037c raNe hy abhyadravaMs te tu zakuniM yuddhadurmadam 09022038a tatas tu saubalo rAjann abhyatikramya pANDavAn 09022038c jaghAna pRSThataH senAM jayagRdhraH pratApavAn 09022039a azvArohAs tu saMrabdhAH pANDavAnAM tarasvinAm 09022039c prAvizan saubalAnIkam abhyatikramya tAn rathAn 09022040a te tatra sAdinaH zUrAH saubalasya mahad balam 09022040c gajamadhye 'vatiSThantaH zaravarSair avAkiran 09022041a tad udyatagadAprAsam akApuruSasevitam 09022041c prAvartata mahad yuddhaM rAjan durmantrite tava 09022042a upAramanta jyAzabdAH prekSakA rathino 'bhavan 09022042c na hi sveSAM pareSAM vA vizeSaH pratyadRzyata 09022043a zUrabAhuvisRSTAnAM zaktInAM bharatarSabha 09022043c jyotiSAm iva saMpAtam apazyan kurupANDavAH 09022044a RSTibhir vimalAbhiz ca tatra tatra vizAM pate 09022044c saMpatantIbhir AkAzam AvRtaM bahv azobhata 09022045a prAsAnAM patatAM rAjan rUpam AsIt samantataH 09022045c zalabhAnAm ivAkAze tadA bharatasattama 09022046a rudhirokSitasarvAGgA vipraviddhair niyantRbhiH 09022046c hayAH paripatanti sma zatazo 'tha sahasrazaH 09022047a anyonyaparipiSTAz ca samAsAdya parasparam 09022047c avikSatAH sma dRzyante vamanto rudhiraM mukhaiH 09022048a tato 'bhavat tamo ghoraM sainyena rajasA vRte 09022048c tAn apAkramato 'drAkSaM tasmAd dezAd ariMdamAn 09022048e azvAn rAjan manuSyAMz ca rajasA saMvRte sati 09022049a bhUmau nipatitAz cAnye vamanto rudhiraM bahu 09022049c kezAkezisamAlagnA na zekuz ceSTituM janAH 09022050a anyonyam azvapRSThebhyo vikarSanto mahAbalAH 09022050c mallA iva samAsAdya nijaghnur itaretaram 09022050e azvaiz ca vyapakRSyanta bahavo 'tra gatAsavaH 09022051a bhUmau nipatitAz cAnye bahavo vijayaiSiNaH 09022051c tatra tatra vyadRzyanta puruSAH zUramAninaH 09022052a raktokSitaiz chinnabhujair apakRSTaziroruhaiH 09022052c vyadRzyata mahI kIrNA zatazo 'tha sahasrazaH 09022053a dUraM na zakyaM tatrAsId gantum azvena kena cit 09022053c sAzvArohair hatair azvair AvRte vasudhAtale 09022054a rudhirokSitasaMnAhair Attazastrair udAyudhaiH 09022054c nAnApraharaNair ghoraiH parasparavadhaiSibhiH 09022054e susaMnikRSTaiH saMgrAme hatabhUyiSThasainikaiH 09022055a sa muhUrtaM tato yuddhvA saubalo 'tha vizAM pate 09022055c SaTsahasrair hayaiH ziSTair apAyAc chakunis tataH 09022056a tathaiva pANDavAnIkaM rudhireNa samukSitam 09022056c SaTsahasrair hayaiH ziSTair apAyAc chrAntavAhanam 09022057a azvArohAs tu pANDUnAm abruvan rudhirokSitAH 09022057c susaMnikRSTAH saMgrAme bhUyiSThaM tyaktajIvitAH 09022058a neha zakyaM rathair yoddhuM kuta eva mahAgajaiH 09022058c rathAn eva rathA yAntu kuJjarAH kuJjarAn api 09022059a pratiyAto hi zakuniH svam anIkam avasthitaH 09022059c na punaH saubalo rAjA yuddham abhyAgamiSyati 09022060a tatas tu draupadeyAz ca te ca mattA mahAdvipAH 09022060c prayayur yatra pAJcAlyo dhRSTadyumno mahArathaH 09022061a sahadevo 'pi kauravya rajomeghe samutthite 09022061c ekAkI prayayau tatra yatra rAjA yudhiSThiraH 09022062a tatas teSu prayAteSu zakuniH saubalaH punaH 09022062c pArzvato 'bhyahanat kruddho dhRSTadyumnasya vAhinIm 09022063a tat punas tumulaM yuddhaM prANAMs tyaktvAbhyavartata 09022063c tAvakAnAM pareSAM ca parasparavadhaiSiNAm 09022064a te hy anyonyam avekSanta tasmin vIrasamAgame 09022064c yodhAH paryapatan rAjaJ zatazo 'tha sahasrazaH 09022065a asibhiz chidyamAnAnAM zirasAM lokasaMkSaye 09022065c prAdurAsIn mahAzabdas tAlAnAM patatAm iva 09022066a vimuktAnAM zarIrANAM bhinnAnAM patatAM bhuvi 09022066c sAyudhAnAM ca bAhUnAm urUNAM ca vizAM pate 09022066e AsIt kaTakaTAzabdaH sumahAn romaharSaNaH 09022067a nighnanto nizitaiH zastrair bhrAtqn putrAn sakhIn api 09022067c yodhAH paripatanti sma yathAmiSakRte khagAH 09022068a anyonyaM pratisaMrabdhAH samAsAdya parasparam 09022068c ahaM pUrvam ahaM pUrvam iti nyaghnan sahasrazaH 09022069a saMghAtair AsanabhraSTair azvArohair gatAsubhiH 09022069c hayAH paripatanti sma zatazo 'tha sahasrazaH 09022070a sphuratAM pratipiSTAnAm azvAnAM zIghrasAriNAm 09022070c stanatAM ca manuSyANAM saMnaddhAnAM vizAM pate 09022071a zaktyRSTiprAsazabdaz ca tumulaH samajAyata 09022071c bhindatAM paramarmANi rAjan durmantrite tava 09022072a zramAbhibhUtAH saMrabdhAH zrAntavAhAH pipAsitAH 09022072c vikSatAz ca zitaiH zastrair abhyavartanta tAvakAH 09022073a mattA rudhiragandhena bahavo 'tra vicetasaH 09022073c jaghnuH parAn svakAMz caiva prAptAn prAptAn anantarAn 09022074a bahavaz ca gataprANAH kSatriyA jayagRddhinaH 09022074c bhUmAv abhyapatan rAjaJ zaravRSTibhir AvRtAH 09022075a vRkagRdhrazRgAlAnAM tumule modane 'hani 09022075c AsId balakSayo ghoras tava putrasya pazyataH 09022076a narAzvakAyasaMchannA bhUmir AsId vizAM pate 09022076c rudhirodakacitrA ca bhIrUNAM bhayavardhinI 09022077a asibhiH paTTizaiH zUlais takSamANAH punaH punaH 09022077c tAvakAH pANDavAz caiva nAbhyavartanta bhArata 09022078a praharanto yathAzakti yAvat prANasya dhAraNam 09022078c yodhAH paripatanti sma vamanto rudhiraM vraNaiH 09022079a ziro gRhItvA kezeSu kabandhaH samadRzyata 09022079c udyamya nizitaM khaDgaM rudhireNa samukSitam 09022080a athotthiteSu bahuSu kabandheSu janAdhipa 09022080c tathA rudhiragandhena yodhAH kazmalam Avizan 09022081a mandIbhUte tataH zabde pANDavAnAM mahad balam 09022081c alpAvaziSTais turagair abhyavartata saubalaH 09022082a tato 'bhyadhAvaMs tvaritAH pANDavA jayagRddhinaH 09022082c padAtayaz ca nAgAz ca sAdinaz codyatAyudhAH 09022083a koSTakIkRtya cApy enaM parikSipya ca sarvazaH 09022083c zastrair nAnAvidhair jaghnur yuddhapAraM titIrSavaH 09022084a tvadIyAs tAMs tu saMprekSya sarvataH samabhidrutAn 09022084c sAzvapattidviparathAH pANDavAn abhidudruvuH 09022085a ke cit padAtayaH padbhir muSTibhiz ca parasparam 09022085c nijaghnuH samare zUrAH kSINazastrAs tato 'patan 09022086a rathebhyo rathinaH petur dvipebhyo hastisAdinaH 09022086c vimAnebhya iva bhraSTAH siddhAH puNyakSayAd yathA 09022087a evam anyonyam AyastA yodhA jaghnur mahAmRdhe 09022087c pitqn bhrAtqn vayasyAMz ca putrAn api tathApare 09022088a evam AsId amaryAdaM yuddhaM bharatasattama 09022088c prAsAsibANakalile vartamAne sudAruNe 09023001 saMjaya uvAca 09023001a tasmiJ zabde mRdau jAte pANDavair nihate bale 09023001c azvaiH saptazataiH ziSTair upAvartata saubalaH 09023002a sa yAtvA vAhinIM tUrNam abravIt tvarayan yudhi 09023002c yudhyadhvam iti saMhRSTAH punaH punar ariMdamaH 09023002e apRcchat kSatriyAMs tatra kva nu rAjA mahArathaH 09023003a zakunes tu vacaH zrutvA ta Ucur bharatarSabha 09023003c asau tiSThati kauravyo raNamadhye mahArathaH 09023004a yatraitat sumahac chatraM pUrNacandrasamaprabham 09023004c yatraite satalatrANA rathAs tiSThanti daMzitAH 09023005a yatraiSa zabdas tumulaH parjanyaninadopamaH 09023005c tatra gaccha drutaM rAjaMs tato drakSyasi kauravam 09023006a evam uktas tu taiH zUraiH zakuniH saubalas tadA 09023006c prayayau tatra yatrAsau putras tava narAdhipa 09023006e sarvataH saMvRto vIraiH samareSv anivartibhiH 09023007a tato duryodhanaM dRSTvA rathAnIke vyavasthitam 09023007c sarathAMs tAvakAn sarvAn harSayaJ zakunis tataH 09023008a duryodhanam idaM vAkyaM hRSTarUpo vizAM pate 09023008c kRtakAryam ivAtmAnaM manyamAno 'bravIn nRpam 09023009a jahi rAjan rathAnIkam azvAH sarve jitA mayA 09023009c nAtyaktvA jIvitaM saMkhye zakyo jetuM yudhiSThiraH 09023010a hate tasmin rathAnIke pANDavenAbhipAlite 09023010c gajAn etAn haniSyAmaH padAtIMz cetarAMs tathA 09023011a zrutvA tu vacanaM tasya tAvakA jayagRddhinaH 09023011c javenAbhyapatan hRSTAH pANDavAnAm anIkinIm 09023012a sarve vivRtatUNIrAH pragRhItazarAsanAH 09023012c zarAsanAni dhunvAnAH siMhanAdaM pracakrire 09023013a tato jyAtalanirghoSaH punar AsId vizAM pate 09023013c prAdurAsIc charANAM ca sumuktAnAM sudAruNaH 09023014a tAn samIpagatAn dRSTvA javenodyatakArmukAn 09023014c uvAca devakIputraM kuntIputro dhanaMjayaH 09023015a codayAzvAn asaMbhrAntaH pravizaitad balArNavam 09023015c antam adya gamiSyAmi zatrUNAM nizitaiH zaraiH 09023016a aSTAdaza dinAny adya yuddhasyAsya janArdana 09023016c vartamAnasya mahataH samAsAdya parasparam 09023017a anantakalpA dhvajinI bhUtvA hy eSAM mahAtmanAm 09023017c kSayam adya gatA yuddhe pazya daivaM yathAvidham 09023018a samudrakalpaM tu balaM dhArtarASTrasya mAdhava 09023018c asmAn AsAdya saMjAtaM goSpadopamam acyuta 09023019a hate bhISme ca saMdadhyAc chivaM syAd iha mAdhava 09023019c na ca tat kRtavAn mUDho dhArtarASTraH subAlizaH 09023020a uktaM bhISmeNa yad vAkyaM hitaM pathyaM ca mAdhava 09023020c tac cApi nAsau kRtavAn vItabuddhiH suyodhanaH 09023021a tasmiMs tu patite bhISme pracyute pRthivItale 09023021c na jAne kAraNaM kiM nu yena yuddham avartata 09023022a mUDhAMs tu sarvathA manye dhArtarASTrAn subAlizAn 09023022c patite zaMtanoH putre ye 'kArSuH saMyugaM punaH 09023023a anantaraM ca nihate droNe brahmavidAM vare 09023023c rAdheye ca vikarNe ca naivAzAmyata vaizasam 09023024a alpAvaziSTe sainye 'smin sUtaputre ca pAtite 09023024c saputre vai naravyAghre naivAzAmyata vaizasam 09023025a zrutAyuSi hate zUre jalasaMdhe ca paurave 09023025c zrutAyudhe ca nRpatau naivAzAmyata vaizasam 09023026a bhUrizravasi zalye ca zAlve caiva janArdana 09023026c AvantyeSu ca vIreSu naivAzAmyata vaizasam 09023027a jayadrathe ca nihate rAkSase cApy alAyudhe 09023027c bAhlike somadatte ca naivAzAmyata vaizasam 09023028a bhagadatte hate zUre kAmboje ca sudakSiNe 09023028c duHzAsane ca nihate naivAzAmyata vaizasam 09023029a dRSTvA ca nihatAJ zUrAn pRthaGmANDalikAn nRpAn 09023029c balinaz ca raNe kRSNa naivAzAmyata vaizasam 09023030a akSauhiNIpatIn dRSTvA bhImasenena pAtitAn 09023030c mohAd vA yadi vA lobhAn naivAzAmyata vaizasam 09023031a ko nu rAjakule jAtaH kauraveyo vizeSataH 09023031c nirarthakaM mahad vairaM kuryAd anyaH suyodhanAt 09023032a guNato 'bhyadhikaM jJAtvA balataH zauryato 'pi vA 09023032c amUDhaH ko nu yudhyeta jAnan prAjJo hitAhitam 09023033a yan na tasya mano hy AsIt tvayoktasya hitaM vacaH 09023033c prazame pANDavaiH sArdhaM so 'nyasya zRNuyAt katham 09023034a yena zAMtanavo bhISmo droNo vidura eva ca 09023034c pratyAkhyAtAH zamasyArthe kiM nu tasyAdya bheSajam 09023035a maurkhyAd yena pitA vRddhaH pratyAkhyAto janArdana 09023035c tathA mAtA hitaM vAkyaM bhASamANA hitaiSiNI 09023035e pratyAkhyAtA hy asatkRtya sa kasmai rocayed vacaH 09023036a kulAntakaraNo vyaktaM jAta eSa janArdana 09023036c tathAsya dRzyate ceSTA nItiz caiva vizAM pate 09023036e naiSa dAsyati no rAjyam iti me matir acyuta 09023037a ukto 'haM bahuzas tAta vidureNa mahAtmanA 09023037c na jIvan dAsyate bhAgaM dhArtarASTraH kathaM cana 09023038a yAvat prANA dhamiSyanti dhArtarASTrasya mAnada 09023038c tAvad yuSmAsv apApeSu pracariSyati pAtakam 09023039a na sa yukto 'nyathA jetum Rte yuddhena mAdhava 09023039c ity abravIt sadA mAM hi viduraH satyadarzanaH 09023040a tat sarvam adya jAnAmi vyavasAyaM durAtmanaH 09023040c yad uktaM vacanaM tena vidureNa mahAtmanA 09023041a yo hi zrutvA vacaH pathyaM jAmadagnyAd yathAtatham 09023041c avAmanyata durbuddhir dhruvaM nAzamukhe sthitaH 09023042a uktaM hi bahubhiH siddhair jAtamAtre suyodhane 09023042c enaM prApya durAtmAnaM kSayaM kSatraM gamiSyati 09023043a tad idaM vacanaM teSAM niruktaM vai janArdana 09023043c kSayaM yAtA hi rAjAno duryodhanakRte bhRzam 09023044a so 'dya sarvAn raNe yodhAn nihaniSyAmi mAdhava 09023044c kSatriyeSu hateSv Azu zUnye ca zibire kRte 09023045a vadhAya cAtmano 'smAbhiH saMyugaM rocayiSyati 09023045c tad antaM hi bhaved vairam anumAnena mAdhava 09023046a evaM pazyAmi vArSNeya cintayan prajJayA svayA 09023046c vidurasya ca vAkyena ceSTayA ca durAtmanaH 09023047a saMyAhi bhAratIM vIra yAvad dhanmi zitaiH zaraiH 09023047c duryodhanaM durAtmAnaM vAhinIM cAsya saMyuge 09023048a kSemam adya kariSyAmi dharmarAjasya mAdhava 09023048c hatvaitad durbalaM sainyaM dhArtarASTrasya pazyataH 09023049 saMjaya uvAca 09023049a abhIzuhasto dAzArhas tathoktaH savyasAcinA 09023049c tad balaugham amitrANAm abhItaH prAvizad raNe 09023050a zarAsanavaraM ghoraM zaktikaNTakasaMvRtam 09023050c gadAparighapanthAnaM rathanAgamahAdrumam 09023051a hayapattilatAkIrNaM gAhamAno mahAyazAH 09023051c vyacarat tatra govindo rathenAtipatAkinA 09023052a te hayAH pANDurA rAjan vahanto 'rjunam Ahave 09023052c dikSu sarvAsv adRzyanta dAzArheNa pracoditAH 09023053a tataH prAyAd rathenAjau savyasAcI paraMtapaH 09023053c kiraJ zarazatAMs tIkSNAn vAridhArA ivAmbudaH 09023054a prAdurAsIn mahAJ zabdaH zarANAM nataparvaNAm 09023054c iSubhiz chAdyamAnAnAM samare savyasAcinA 09023055a asajjantas tanutreSu zaraughAH prApatan bhuvi 09023055c indrAzanisamasparzA gANDIvapreSitAH zarAH 09023056a narAn nAgAn samAhatya hayAMz cApi vizAM pate 09023056c apatanta raNe bANAH pataMgA iva ghoSiNaH 09023057a AsIt sarvam avacchannaM gANDIvapreSitaiH zaraiH 09023057c na prAjJAyanta samare dizo vA pradizo 'pi vA 09023058a sarvam AsIj jagat pUrNaM pArthanAmAGkitaiH zaraiH 09023058c rukmapuGkhais tailadhautaiH karmAraparimArjitaiH 09023059a te dahyamAnAH pArthena pAvakeneva kuJjarAH 09023059c samAsIdanta kauravyA vadhyamAnAH zitaiH zaraiH 09023060a zaracApadharaH pArthaH prajvalann iva bhArata 09023060c dadAha samare yodhAn kakSam agnir iva jvalan 09023061a yathA vanAnte vanapair visRSTaH; kakSaM dahet kRSNagatiH saghoSaH 09023061c bhUridrumaM zuSkalatAvitAnaM; bhRzaM samRddho jvalanaH pratApI 09023062a evaM sa nArAcagaNapratApI; zarArcir uccAvacatigmatejAH 09023062c dadAha sarvAM tava putrasenAm; amRSyamANas tarasA tarasvI 09023063a tasyeSavaH prANaharAH sumuktA; nAsajjan vai varmasu rukmapuGkhAH 09023063c na ca dvitIyaM pramumoca bANaM; nare haye vA paramadvipe vA 09023064a anekarUpAkRtibhir hi bANair; mahArathAnIkam anupravizya 09023064c sa eva ekas tava putrasenAM; jaghAna daityAn iva vajrapANiH 09024001 saMjaya uvAca 09024001a asyatAM yatamAnAnAM zUrANAm anivartinAm 09024001c saMkalpam akaron moghaM gANDIvena dhanaMjayaH 09024002a indrAzanisamasparzAn aviSahyAn mahaujasaH 09024002c visRjan dRzyate bANAn dhArA muJcann ivAmbudaH 09024003a tat sainyaM bharatazreSTha vadhyamAnaM kirITinA 09024003c saMpradudrAva saMgrAmAt tava putrasya pazyataH 09024004a hatadhuryA rathAH ke cid dhatasUtAs tathApare 09024004c bhagnAkSayugacakreSAH ke cid Asan vizAM pate 09024005a anyeSAM sAyakAH kSINAs tathAnye zarapIDitAH 09024005c akSatA yugapat ke cit prAdravan bhayapIDitAH 09024006a ke cit putrAn upAdAya hatabhUyiSThavAhanAH 09024006c vicukruzuH pitqn anye sahAyAn apare punaH 09024007a bAndhavAMz ca naravyAghra bhrAtqn saMbandhinas tathA 09024007c dudruvuH ke cid utsRjya tatra tatra vizAM pate 09024008a bahavo 'tra bhRzaM viddhA muhyamAnA mahArathAH 09024008c niSTanantaH sma dRzyante pArthabANahatA narAH 09024009a tAn anye ratham Aropya samAzvAsya muhUrtakam 09024009c vizrAntAz ca vitRSNAz ca punar yuddhAya jagmire 09024010a tAn apAsya gatAH ke cit punar eva yuyutsavaH 09024010c kurvantas tava putrasya zAsanaM yuddhadurmadAH 09024011a pAnIyam apare pItvA paryAzvAsya ca vAhanam 09024011c varmANi ca samAropya ke cid bharatasattama 09024012a samAzvAsyApare bhrAtqn nikSipya zibire 'pi ca 09024012c putrAn anye pitqn anye punar yuddham arocayan 09024013a sajjayitvA rathAn ke cid yathAmukhyaM vizAM pate 09024013c Aplutya pANDavAnIkaM punar yuddham arocayan 09024014a te zUrAH kiGkiNIjAlaiH samAcchannA babhAsire 09024014c trailokyavijaye yuktA yathA daiteyadAnavAH 09024015a Agamya sahasA ke cid rathaiH svarNavibhUSitaiH 09024015c pANDavAnAm anIkeSu dhRSTadyumnam ayodhayan 09024016a dhRSTadyumno 'pi pAJcAlyaH zikhaNDI ca mahArathaH 09024016c nAkuliz ca zatAnIko rathAnIkam ayodhayan 09024017a pAJcAlyas tu tataH kruddhaH sainyena mahatA vRtaH 09024017c abhyadravat susaMrabdhas tAvakAn hantum udyataH 09024018a tatas tv Apatatas tasya tava putro janAdhipa 09024018c bANasaMghAn anekAn vai preSayAm Asa bhArata 09024019a dhRSTadyumnas tato rAjaMs tava putreNa dhanvinA 09024019c nArAcair bahubhiH kSipraM bAhvor urasi cArpitaH 09024020a so 'tividdho maheSvAsas tottrArdita iva dvipaH 09024020c tasyAzvAMz caturo bANaiH preSayAm Asa mRtyave 09024020e sArathez cAsya bhallena ziraH kAyAd apAharat 09024021a tato duryodhano rAjA pRSTham Aruhya vAjinaH 09024021c apAkrAmad dhataratho nAtidUram ariMdamaH 09024022a dRSTvA tu hatavikrAntaM svam anIkaM mahAbalaH 09024022c tava putro mahArAja prayayau yatra saubalaH 09024023a tato ratheSu bhagneSu trisAhasrA mahAdvipAH 09024023c pANDavAn rathinaH paJca samantAt paryavArayan 09024024a te vRtAH samare paJca gajAnIkena bhArata 09024024c azobhanta naravyAghrA grahA vyAptA ghanair iva 09024025a tato 'rjuno mahArAja labdhalakSo mahAbhujaH 09024025c viniryayau rathenaiva zvetAzvaH kRSNasArathiH 09024026a taiH samantAt parivRtaH kuJjaraiH parvatopamaiH 09024026c nArAcair vimalais tIkSNair gajAnIkam apothayat 09024027a tatraikabANanihatAn apazyAma mahAgajAn 09024027c patitAn pAtyamAnAMz ca vibhinnAn savyasAcinA 09024028a bhImasenas tu tAn dRSTvA nAgAn mattagajopamaH 09024028c kareNa gRhya mahatIM gadAm abhyapatad balI 09024028e avaplutya rathAt tUrNaM daNDapANir ivAntakaH 09024029a tam udyatagadaM dRSTvA pANDavAnAM mahAratham 09024029c vitresus tAvakAH sainyAH zakRnmUtraM prasusruvuH 09024029e AvignaM ca balaM sarvaM gadAhaste vRkodare 09024030a gadayA bhImasenena bhinnakumbhAn rajasvalAn 09024030c dhAvamAnAn apazyAma kuJjarAn parvatopamAn 09024031a pradhAvya kuJjarAs te tu bhImasenagadAhatAH 09024031c petur ArtasvaraM kRtvA chinnapakSA ivAdrayaH 09024032a tAn bhinnakumbhAn subahUn dravamANAn itas tataH 09024032c patamAnAMz ca saMprekSya vitresus tava sainikAH 09024033a yudhiSThiro 'pi saMkruddho mAdrIputrau ca pANDavau 09024033c gRdhrapakSaiH zitair bANair jaghnur vai gajayodhinaH 09024034a dhRSTadyumnas tu samare parAjitya narAdhipam 09024034c apakrAnte tava sute hayapRSThaM samAzrite 09024035a dRSTvA ca pANDavAn sarvAn kuJjaraiH parivAritAn 09024035c dhRSTadyumno mahArAja saha sarvaiH prabhadrakaiH 09024035e putraH pAJcAlarAjasya jighAMsuH kuJjarAn yayau 09024036a adRSTvA tu rathAnIke duryodhanam ariMdamam 09024036c azvatthAmA kRpaz caiva kRtavarmA ca sAtvataH 09024036e apRcchan kSatriyAMs tatra kva nu duryodhano gataH 09024037a apazyamAnA rAjAnaM vartamAne janakSaye 09024037c manvAnA nihataM tatra tava putraM mahArathAH 09024037e viSaNNavadanA bhUtvA paryapRcchanta te sutam 09024038a AhuH ke cid dhate sUte prayAto yatra saubalaH 09024038c apare tv abruvaMs tatra kSatriyA bhRzavikSatAH 09024039a duryodhanena kiM kAryaM drakSyadhvaM yadi jIvati 09024039c yudhyadhvaM sahitAH sarve kiM vo rAjA kariSyati 09024040a te kSatriyAH kSatair gAtrair hatabhUyiSThavAhanAH 09024040c zaraiH saMpIDyamAnAz ca nAtivyaktam ivAbruvan 09024041a idaM sarvaM balaM hanmo yena sma parivAritAH 09024041c ete sarve gajAn hatvA upayAnti sma pANDavAH 09024042a zrutvA tu vacanaM teSAm azvatthAmA mahAbalaH 09024042c hitvA pAJcAlarAjasya tad anIkaM durutsaham 09024043a kRpaz ca kRtavarmA ca prayayur yatra saubalaH 09024043c rathAnIkaM parityajya zUrAH sudRDhadhanvinaH 09024044a tatas teSu prayAteSu dhRSTadyumnapurogamAH 09024044c AyayuH pANDavA rAjan vinighnantaH sma tAvakAn 09024045a dRSTvA tu tAn ApatataH saMprahRSTAn mahArathAn 09024045c parAkrAntAMs tato vIrAn nirAzAJ jIvite tadA 09024045e vivarNamukhabhUyiSTham abhavat tAvakaM balam 09024046a parikSINAyudhAn dRSTvA tAn ahaM parivAritAn 09024046c rAjan balena dvyaGgena tyaktvA jIvitam AtmanaH 09024047a AtmanApaJcamo 'yudhyaM pAJcAlasya balena ha 09024047c tasmin deze vyavasthApya yatra zAradvataH sthitaH 09024048a saMprayuddhA vayaM paJca kirITizarapIDitAH 09024048c dhRSTadyumnaM mahAnIkaM tatra no 'bhUd raNo mahAn 09024048e jitAs tena vayaM sarve vyapayAma raNAt tataH 09024049a athApazyaM sAtyakiM tam upAyAntaM mahAratham 09024049c rathaiz catuHzatair vIro mAM cAbhyadravad Ahave 09024050a dhRSTadyumnAd ahaM muktaH kathaM cic chrAntavAhanaH 09024050c patito mAdhavAnIkaM duSkRtI narakaM yathA 09024050e tatra yuddham abhUd ghoraM muhUrtam atidAruNam 09024051a sAtyakis tu mahAbAhur mama hatvA paricchadam 09024051c jIvagrAham agRhNAn mAM mUrchitaM patitaM bhuvi 09024052a tato muhUrtAd iva tad gajAnIkam avadhyata 09024052c gadayA bhImasenena nArAcair arjunena ca 09024053a pratipiSTair mahAnAgaiH samantAt parvatopamaiH 09024053c nAtiprasiddheva gatiH pANDavAnAm ajAyata 09024054a rathamArgAMs tataz cakre bhImaseno mahAbalaH 09024054c pANDavAnAM mahArAja vyapakarSan mahAgajAn 09024055a azvatthAmA kRpaz caiva kRtavarmA ca sAtvataH 09024055c apazyanto rathAnIke duryodhanam ariMdamam 09024055e rAjAnaM mRgayAm Asus tava putraM mahAratham 09024056a parityajya ca pAJcAlaM prayAtA yatra saubalaH 09024056c rAjJo 'darzanasaMvignA vartamAne janakSaye 09025001 saMjaya uvAca 09025001a gajAnIke hate tasmin pANDuputreNa bhArata 09025001c vadhyamAne bale caiva bhImasenena saMyuge 09025002a carantaM ca tathA dRSTvA bhImasenam ariMdamam 09025002c daNDahastaM yathA kruddham antakaM prANahAriNam 09025003a sametya samare rAjan hatazeSAH sutAs tava 09025003c adRzyamAne kauravye putre duryodhane tava 09025003e sodaryAH sahitA bhUtvA bhImasenam upAdravan 09025004a durmarSaNo mahArAja jaitro bhUribalo raviH 09025004c ity ete sahitA bhUtvA tava putrAH samantataH 09025004e bhImasenam abhidrutya rurudhuH sarvatodizam 09025005a tato bhImo mahArAja svarathaM punar AsthitaH 09025005c mumoca nizitAn bANAn putrANAM tava marmasu 09025006a te kIryamANA bhImena putrAs tava mahAraNe 09025006c bhImasenam apAsedhan pravaNAd iva kuJjaram 09025007a tataH kruddho raNe bhImaH ziro durmarSaNasya ha 09025007c kSurapreNa pramathyAzu pAtayAm Asa bhUtale 09025008a tato 'pareNa bhallena sarvAvaraNabhedinA 09025008c zrutAntam avadhId bhImas tava putraM mahArathaH 09025009a jayatsenaM tato viddhvA nArAcena hasann iva 09025009c pAtayAm Asa kauravyaM rathopasthAd ariMdamaH 09025009e sa papAta rathAd rAjan bhUmau tUrNaM mamAra ca 09025010a zrutarvA tu tato bhImaM kruddho vivyAdha mAriSa 09025010c zatena gRdhravAjAnAM zarANAM nataparvaNAm 09025011a tataH kruddho raNe bhImo jaitraM bhUribalaM ravim 09025011c trIn etAMs tribhir Anarchad viSAgnipratimaiH zaraiH 09025012a te hatA nyapatan bhUmau syandanebhyo mahArathAH 09025012c vasante puSpazabalA nikRttA iva kiMzukAH 09025013a tato 'pareNa tIkSNena nArAcena paraMtapaH 09025013c durvimocanam Ahatya preSayAm Asa mRtyave 09025014a sa hataH prApatad bhUmau svarathAd rathinAM varaH 09025014c gires tu kUTajo bhagno mAruteneva pAdapaH 09025015a duSpradharSaM tataz caiva sujAtaM ca sutau tava 09025015c ekaikaM nyavadhIt saMkhye dvAbhyAM dvAbhyAM camUmukhe 09025015e tau zilImukhaviddhAGgau petatU rathasattamau 09025016a tato yatantam aparam abhivIkSya sutaM tava 09025016c bhallena yudhi vivyAdha bhImo durviSahaM raNe 09025016e sa papAta hato vAhAt pazyatAM sarvadhanvinAm 09025017a dRSTvA tu nihatAn bhrAtqn bahUn ekena saMyuge 09025017c amarSavazam ApannaH zrutarvA bhImam abhyayAt 09025018a vikSipan sumahac cApaM kArtasvaravibhUSitam 09025018c visRjan sAyakAMz caiva viSAgnipratimAn bahUn 09025019a sa tu rAjan dhanuz chittvA pANDavasya mahAmRdhe 09025019c athainaM chinnadhanvAnaM viMzatyA samavAkirat 09025020a tato 'nyad dhanur AdAya bhImaseno mahArathaH 09025020c avAkirat tava sutaM tiSTha tiSTheti cAbravIt 09025021a mahad AsIt tayor yuddhaM citrarUpaM bhayAnakam 09025021c yAdRzaM samare pUrvaM jambhavAsavayor abhUt 09025022a tayos tatra zarair muktair yamadaNDanibhaiH zubhaiH 09025022c samAcchannA dharA sarvA khaM ca sarvA dizas tathA 09025023a tataH zrutarvA saMkruddho dhanur Ayamya sAyakaiH 09025023c bhImasenaM raNe rAjan bAhvor urasi cArpayat 09025024a so 'tividdho mahArAja tava putreNa dhanvinA 09025024c bhImaH saMcukSubhe kruddhaH parvaNIva mahodadhiH 09025025a tato bhImo ruSAviSTaH putrasya tava mAriSa 09025025c sArathiM caturaz cAzvAn bANair ninye yamakSayam 09025026a virathaM taM samAlakSya vizikhair lomavAhibhiH 09025026c avAkirad ameyAtmA darzayan pANilAghavam 09025027a zrutarvA viratho rAjann Adade khaDgacarmaNI 09025027c athAsyAdadataH khaDgaM zatacandraM ca bhAnumat 09025027e kSurapreNa ziraH kAyAt pAtayAm Asa pANDavaH 09025028a chinnottamAGgasya tataH kSurapreNa mahAtmanaH 09025028c papAta kAyaH sa rathAd vasudhAm anunAdayan 09025029a tasmin nipatite vIre tAvakA bhayamohitAH 09025029c abhyadravanta saMgrAme bhImasenaM yuyutsavaH 09025030a tAn Apatata evAzu hatazeSAd balArNavAt 09025030c daMzitaH pratijagrAha bhImasenaH pratApavAn 09025030e te tu taM vai samAsAdya parivavruH samantataH 09025031a tatas tu saMvRto bhImas tAvakair nizitaiH zaraiH 09025031c pIDayAm Asa tAn sarvAn sahasrAkSa ivAsurAn 09025032a tataH paJcazatAn hatvA savarUthAn mahArathAn 09025032c jaghAna kuJjarAnIkaM punaH saptazataM yudhi 09025033a hatvA daza sahasrANi pattInAM parameSubhiH 09025033c vAjinAM ca zatAny aSTau pANDavaH sma virAjate 09025034a bhImasenas tu kaunteyo hatvA yuddhe sutAMs tava 09025034c mene kRtArtham AtmAnaM saphalaM janma ca prabho 09025035a taM tathA yudhyamAnaM ca vinighnantaM ca tAvakAn 09025035c IkSituM notsahante sma tava sainyAni bhArata 09025036a vidrAvya tu kurUn sarvAMs tAMz ca hatvA padAnugAn 09025036c dorbhyAM zabdaM tataz cakre trAsayAno mahAdvipAn 09025037a hatabhUyiSThayodhA tu tava senA vizAM pate 09025037c kiMciccheSA mahArAja kRpaNA samapadyata 09026001 saMjaya uvAca 09026001a duryodhano mahArAja sudarzaz cApi te sutaH 09026001c hatazeSau tadA saMkhye vAjimadhye vyavasthitau 09026002a tato duryodhanaM dRSTvA vAjimadhye vyavasthitam 09026002c uvAca devakIputraH kuntIputraM dhanaMjayam 09026003a zatravo hatabhUyiSThA jJAtayaH paripAlitAH 09026003c gRhItvA saMjayaM cAsau nivRttaH zinipuMgavaH 09026004a parizrAntaz ca nakulaH sahadevaz ca bhArata 09026004c yodhayitvA raNe pApAn dhArtarASTrapadAnugAn 09026005a suyodhanam abhityajya traya ete vyavasthitAH 09026005c kRpaz ca kRtavarmA ca drauNiz caiva mahArathaH 09026006a asau tiSThati pAJcAlyaH zriyA paramayA yutaH 09026006c duryodhanabalaM hatvA saha sarvaiH prabhadrakaiH 09026007a asau duryodhanaH pArtha vAjimadhye vyavasthitaH 09026007c chatreNa dhriyamANena prekSamANo muhur muhuH 09026008a prativyUhya balaM sarvaM raNamadhye vyavasthitaH 09026008c enaM hatvA zitair bANaiH kRtakRtyo bhaviSyasi 09026009a gajAnIkaM hataM dRSTvA tvAM ca prAptam ariMdama 09026009c yAvan na vidravanty ete tAvaj jahi suyodhanam 09026010a yAtu kaz cit tu pAJcAlyaM kSipram AgamyatAm iti 09026010c parizrAntabalas tAta naiSa mucyeta kilbiSI 09026011a tava hatvA balaM sarvaM saMgrAme dhRtarASTrajaH 09026011c jitAn pANDusutAn matvA rUpaM dhArayate mahat 09026012a nihataM svabalaM dRSTvA pIDitaM cApi pANDavaiH 09026012c dhruvam eSyati saMgrAme vadhAyaivAtmano nRpaH 09026013a evam uktaH phalgunas tu kRSNaM vacanam abravIt 09026013c dhRtarASTrasutAH sarve hatA bhImena mAnada 09026013e yAv etAv Asthitau kRSNa tAv adya na bhaviSyataH 09026014a hato bhISmo hato droNaH karNo vaikartano hataH 09026014c madrarAjo hataH zalyo hataH kRSNa jayadrathaH 09026015a hayAH paJcazatAH ziSTAH zakuneH saubalasya ca 09026015c rathAnAM tu zate ziSTe dve eva tu janArdana 09026015e dantinAM ca zataM sAgraM trisAhasrAH padAtayaH 09026016a azvatthAmA kRpaz caiva trigartAdhipatis tathA 09026016c ulUkaH zakuniz caiva kRtavarmA ca sAtvataH 09026017a etad balam abhUc cheSaM dhArtarASTrasya mAdhava 09026017c mokSo na nUnaM kAlAd dhi vidyate bhuvi kasya cit 09026018a tathA vinihate sainye pazya duryodhanaM sthitam 09026018c adyAhnA hi mahArAjo hatAmitro bhaviSyati 09026019a na hi me mokSyate kaz cit pareSAm iti cintaye 09026019c ye tv adya samaraM kRSNa na hAsyanti raNotkaTAH 09026019e tAn vai sarvAn haniSyAmi yady api syur amAnuSAH 09026020a adya yuddhe susaMkruddho dIrghaM rAjJaH prajAgaram 09026020c apaneSyAmi gAndhAraM pAtayitvA zitaiH zaraiH 09026021a nikRtyA vai durAcAro yAni ratnAni saubalaH 09026021c sabhAyAm aharad dyUte punas tAny AharAmy aham 09026022a adya tA api vetsyanti sarvA nAgapurastriyaH 09026022c zrutvA patIMz ca putrAMz ca pANDavair nihatAn yudhi 09026023a samAptam adya vai karma sarvaM kRSNa bhaviSyati 09026023c adya duryodhano dIptAM zriyaM prANAMz ca tyakSyati 09026024a nApayAti bhayAt kRSNa saMgrAmAd yadi cen mama 09026024c nihataM viddhi vArSNeya dhArtarASTraM subAlizam 09026025a mama hy etad azaktaM vai vAjivRndam ariMdama 09026025c soDhuM jyAtalanirghoSaM yAhi yAvan nihanmy aham 09026026a evam uktas tu dAzArhaH pANDavena yazasvinA 09026026c acodayad dhayAn rAjan duryodhanabalaM prati 09026027a tad anIkam abhiprekSya trayaH sajjA mahArathAH 09026027c bhImaseno 'rjunaz caiva sahadevaz ca mAriSa 09026027e prayayuH siMhanAdena duryodhanajighAMsayA 09026028a tAn prekSya sahitAn sarvAJ javenodyatakArmukAn 09026028c saubalo 'bhyadravad yuddhe pANDavAn AtatAyinaH 09026029a sudarzanas tava suto bhImasenaM samabhyayAt 09026029c suzarmA zakuniz caiva yuyudhAte kirITinA 09026029e sahadevaM tava suto hayapRSThagato 'bhyayAt 09026030a tato hy ayatnataH kSipraM tava putro janAdhipa 09026030c prAsena sahadevasya zirasi prAharad bhRzam 09026031a sopAvizad rathopasthe tava putreNa tADitaH 09026031c rudhirAplutasarvAGga AzIviSa iva zvasan 09026032a pratilabhya tataH saMjJAM sahadevo vizAM pate 09026032c duryodhanaM zarais tIkSNaiH saMkruddhaH samavAkirat 09026033a pArtho 'pi yudhi vikramya kuntIputro dhanaMjayaH 09026033c zUrANAm azvapRSThebhyaH zirAMsi nicakarta ha 09026034a tad anIkaM tadA pArtho vyadhamad bahubhiH zaraiH 09026034c pAtayitvA hayAn sarvAMs trigartAnAM rathAn yayau 09026035a tatas te sahitA bhUtvA trigartAnAM mahArathAH 09026035c arjunaM vAsudevaM ca zaravarSair avAkiran 09026036a satyakarmANam AkSipya kSurapreNa mahAyazAH 09026036c tato 'sya syandanasyeSAM cicchide pANDunandanaH 09026037a zilAzitena ca vibho kSurapreNa mahAyazAH 09026037c ziraz ciccheda prahasaMs taptakuNDalabhUSaNam 09026038a satyeSum atha cAdatta yodhAnAM miSatAM tataH 09026038c yathA siMho vane rAjan mRgaM paribubhukSitaH 09026039a taM nihatya tataH pArthaH suzarmANaM tribhiH zaraiH 09026039c viddhvA tAn ahanat sarvAn rathAn rukmavibhUSitAn 09026040a tatas tu pratvaran pArtho dIrghakAlaM susaMbhRtam 09026040c muJcan krodhaviSaM tIkSNaM prasthalAdhipatiM prati 09026041a tam arjunaH pRSatkAnAM zatena bharatarSabha 09026041c pUrayitvA tato vAhAn nyahanat tasya dhanvinaH 09026042a tataH zaraM samAdAya yamadaNDopamaM zitam 09026042c suzarmANaM samuddizya cikSepAzu hasann iva 09026043a sa zaraH preSitas tena krodhadIptena dhanvinA 09026043c suzarmANaM samAsAdya bibheda hRdayaM raNe 09026044a sa gatAsur mahArAja papAta dharaNItale 09026044c nandayan pANDavAn sarvAn vyathayaMz cApi tAvakAn 09026045a suzarmANaM raNe hatvA putrAn asya mahArathAn 09026045c sapta cASTau ca triMzac ca sAyakair anayat kSayam 09026046a tato 'sya nizitair bANaiH sarvAn hatvA padAnugAn 09026046c abhyagAd bhAratIM senAM hatazeSAM mahArathaH 09026047a bhImas tu samare kruddhaH putraM tava janAdhipa 09026047c sudarzanam adRzyaM taM zaraiz cakre hasann iva 09026048a tato 'sya prahasan kruddhaH ziraH kAyAd apAharat 09026048c kSurapreNa sutIkSNena sa hataH prApatad bhuvi 09026049a tasmiMs tu nihate vIre tatas tasya padAnugAH 09026049c parivavrU raNe bhImaM kiranto vizikhAJ zitAn 09026050a tatas tu nizitair bANais tad anIkaM vRkodaraH 09026050c indrAzanisamasparzaiH samantAt paryavAkirat 09026050e tataH kSaNena tad bhImo nyahanad bharatarSabha 09026051a teSu tUtsAdyamAneSu senAdhyakSA mahAbalAH 09026051c bhImasenaM samAsAdya tato 'yudhyanta bhArata 09026051e tAMs tu sarvAJ zarair ghorair avAkirata pANDavaH 09026052a tathaiva tAvakA rAjan pANDaveyAn mahArathAn 09026052c zaravarSeNa mahatA samantAt paryavArayan 09026053a vyAkulaM tad abhUt sarvaM pANDavAnAM paraiH saha 09026053c tAvakAnAM ca samare pANDaveyair yuyutsatAm 09026054a tatra yodhAs tadA petuH parasparasamAhatAH 09026054c ubhayoH senayo rAjan saMzocantaH sma bAndhavAn 09027001 saMjaya uvAca 09027001a tasmin pravRtte saMgrAme naravAjigajakSaye 09027001c zakuniH saubalo rAjan sahadevaM samabhyayAt 09027002a tato 'syApatatas tUrNaM sahadevaH pratApavAn 09027002c zaraughAn preSayAm Asa pataMgAn iva zIghragAn 09027002e ulUkaz ca raNe bhImaM vivyAdha dazabhiH zaraiH 09027003a zakunis tu mahArAja bhImaM viddhvA tribhiH zaraiH 09027003c sAyakAnAM navatyA vai sahadevam avAkirat 09027004a te zUrAH samare rAjan samAsAdya parasparam 09027004c vivyadhur nizitair bANaiH kaGkabarhiNavAjitaiH 09027004e svarNapuGkhaiH zilAdhautair A karNAt prahitaiH zaraiH 09027005a teSAM cApabhujotsRSTA zaravRSTir vizAM pate 09027005c AcchAdayad dizaH sarvA dhArAbhir iva toyadaH 09027006a tataH kruddho raNe bhImaH sahadevaz ca bhArata 09027006c ceratuH kadanaM saMkhye kurvantau sumahAbalau 09027007a tAbhyAM zarazataiz channaM tad balaM tava bhArata 09027007c andhakAram ivAkAzam abhavat tatra tatra ha 09027008a azvair viparidhAvadbhiH zaracchannair vizAM pate 09027008c tatra tatra kRto mArgo vikarSadbhir hatAn bahUn 09027009a nihatAnAM hayAnAM ca sahaiva hayayodhibhiH 09027009c varmabhir vinikRttaiz ca prAsaiz chinnaiz ca mAriSa 09027009e saMchannA pRthivI jajJe kusumaiH zabalA iva 09027010a yodhAs tatra mahArAja samAsAdya parasparam 09027010c vyacaranta raNe kruddhA vinighnantaH parasparam 09027011a udvRttanayanai roSAt saMdaSTauSThapuTair mukhaiH 09027011c sakuNDalair mahI channA padmakiJjalkasaMnibhaiH 09027012a bhujaiz chinnair mahArAja nAgarAjakaropamaiH 09027012c sAGgadaiH satanutraiz ca sAsiprAsaparazvadhaiH 09027013a kabandhair utthitaiz chinnair nRtyadbhiz cAparair yudhi 09027013c kravyAdagaNasaMkIrNA ghorAbhUt pRthivI vibho 09027014a alpAvaziSTe sainye tu kauraveyAn mahAhave 09027014c prahRSTAH pANDavA bhUtvA ninyire yamasAdanam 09027015a etasminn antare zUraH saubaleyaH pratApavAn 09027015c prAsena sahadevasya zirasi prAharad bhRzam 09027015e sa vihvalo mahArAja rathopastha upAvizat 09027016a sahadevaM tathA dRSTvA bhImasenaH pratApavAn 09027016c sarvasainyAni saMkruddho vArayAm Asa bhArata 09027017a nirbibheda ca nArAcaiH zatazo 'tha sahasrazaH 09027017c vinirbhidyAkaroc caiva siMhanAdam ariMdama 09027018a tena zabdena vitrastAH sarve sahayavAraNAH 09027018c prAdravan sahasA bhItAH zakunez ca padAnugAH 09027019a prabhagnAn atha tAn dRSTvA rAjA duryodhano 'bravIt 09027019c nivartadhvam adharmajJA yudhyadhvaM kiM sRtena vaH 09027020a iha kIrtiM samAdhAya pretya lokAn samaznute 09027020c prANAJ jahAti yo vIro yudhi pRSTham adarzayan 09027021a evam uktAs tu te rAjJA saubalasya padAnugAH 09027021c pANDavAn abhyavartanta mRtyuM kRtvA nivartanam 09027022a dravadbhis tatra rAjendra kRtaH zabdo 'tidAruNaH 09027022c kSubdhasAgarasaMkAzaH kSubhitaH sarvato 'bhavat 09027023a tAMs tadApatato dRSTvA saubalasya padAnugAn 09027023c pratyudyayur mahArAja pANDavA vijaye vRtAH 09027024a pratyAzvasya ca durdharSaH sahadevo vizAM pate 09027024c zakuniM dazabhir viddhvA hayAMz cAsya tribhiH zaraiH 09027024e dhanuz ciccheda ca zaraiH saubalasya hasann iva 09027025a athAnyad dhanur AdAya zakunir yuddhadurmadaH 09027025c vivyAdha nakulaM SaSTyA bhImasenaM ca saptabhiH 09027026a ulUko 'pi mahArAja bhImaM vivyAdha saptabhiH 09027026c sahadevaM ca saptatyA parIpsan pitaraM raNe 09027027a taM bhImasenaH samare vivyAdha nizitaiH zaraiH 09027027c zakuniM ca catuHSaSTyA pArzvasthAMz ca tribhis tribhiH 09027028a te hanyamAnA bhImena nArAcais tailapAyitaiH 09027028c sahadevaM raNe kruddhAz chAdayaJ zaravRSTibhiH 09027028e parvataM vAridhArAbhiH savidyuta ivAmbudAH 09027029a tato 'syApatataH zUraH sahadevaH pratApavAn 09027029c ulUkasya mahArAja bhallenApAharac chiraH 09027030a sa jagAma rathAd bhUmiM sahadevena pAtitaH 09027030c rudhirAplutasarvAGgo nandayan pANDavAn yudhi 09027031a putraM tu nihataM dRSTvA zakunis tatra bhArata 09027031c sAzrukaNTho viniHzvasya kSattur vAkyam anusmaran 09027032a cintayitvA muhUrtaM sa bASpapUrNekSaNaH zvasan 09027032c sahadevaM samAsAdya tribhir vivyAdha sAyakaiH 09027033a tAn apAsya zarAn muktAJ zarasaMghaiH pratApavAn 09027033c sahadevo mahArAja dhanuz ciccheda saMyuge 09027034a chinne dhanuSi rAjendra zakuniH saubalas tadA 09027034c pragRhya vipulaM khaDgaM sahadevAya prAhiNot 09027035a tam ApatantaM sahasA ghorarUpaM vizAM pate 09027035c dvidhA ciccheda samare saubalasya hasann iva 09027036a asiM dRSTvA dvidhA chinnaM pragRhya mahatIM gadAm 09027036c prAhiNot sahadevAya sA moghA nyapatad bhuvi 09027037a tataH zaktiM mahAghorAM kAlarAtrim ivodyatAm 09027037c preSayAm Asa saMkruddhaH pANDavaM prati saubalaH 09027038a tAm ApatantIM sahasA zaraiH kAJcanabhUSaNaiH 09027038c tridhA ciccheda samare sahadevo hasann iva 09027039a sA papAta tridhA chinnA bhUmau kanakabhUSaNA 09027039c zIryamANA yathA dIptA gaganAd vai zatahradA 09027040a zaktiM vinihatAM dRSTvA saubalaM ca bhayArditam 09027040c dudruvus tAvakAH sarve bhaye jAte sasaubalAH 09027041a athotkruSTaM mahad dhy AsIt pANDavair jitakAzibhiH 09027041c dhArtarASTrAs tataH sarve prAyazo vimukhAbhavan 09027042a tAn vai vimanaso dRSTvA mAdrIputraH pratApavAn 09027042c zarair anekasAhasrair vArayAm Asa saMyuge 09027043a tato gAndhArakair guptaM pRSThair azvair jaye dhRtam 09027043c AsasAda raNe yAntaM sahadevo 'tha saubalam 09027044a svam aMzam avaziSTaM sa saMsmRtya zakuniM nRpa 09027044c rathena kAJcanAGgena sahadevaH samabhyayAt 09027044e adhijyaM balavat kRtvA vyAkSipan sumahad dhanuH 09027045a sa saubalam abhidrutya gRdhrapatraiH zilAzitaiH 09027045c bhRzam abhyahanat kruddhas tottrair iva mahAdvipam 09027046a uvAca cainaM medhAvI nigRhya smArayann iva 09027046c kSatradharme sthito bhUtvA yudhyasva puruSo bhava 09027047a yat tadA hRSyase mUDha glahann akSaiH sabhAtale 09027047c phalam adya prapadyasva karmaNas tasya durmate 09027048a nihatAs te durAtmAno ye 'smAn avahasan purA 09027048c duryodhanaH kulAGgAraH ziSTas tvaM tasya mAtulaH 09027049a adya te vihaniSyAmi kSureNonmathitaM ziraH 09027049c vRkSAt phalam ivoddhRtya laguDena pramAthinA 09027050a evam uktvA mahArAja sahadevo mahAbalaH 09027050c saMkruddho narazArdUlo vegenAbhijagAma ha 09027051a abhigamya tu durdharSaH sahadevo yudhAM patiH 09027051c vikRSya balavac cApaM krodhena prahasann iva 09027052a zakuniM dazabhir viddhvA caturbhiz cAsya vAjinaH 09027052c chatraM dhvajaM dhanuz cAsya chittvA siMha ivAnadat 09027053a chinnadhvajadhanuzchatraH sahadevena saubalaH 09027053c tato viddhaz ca bahubhiH sarvamarmasu sAyakaiH 09027054a tato bhUyo mahArAja sahadevaH pratApavAn 09027054c zakuneH preSayAm Asa zaravRSTiM durAsadAm 09027055a tatas tu kruddhaH subalasya putro; mAdrIsutaM sahadevaM vimarde 09027055c prAsena jAmbUnadabhUSaNena; jighAMsur eko 'bhipapAta zIghram 09027056a mAdrIsutas tasya samudyataM taM; prAsaM suvRttau ca bhujau raNAgre 09027056c bhallais tribhir yugapat saMcakarta; nanAda coccais tarasAjimadhye 09027057a tasyAzukArI susamAhitena; suvarNapuGkhena dRDhAyasena 09027057c bhallena sarvAvaraNAtigena; ziraH zarIrAt pramamAtha bhUyaH 09027058a zareNa kArtasvarabhUSitena; divAkarAbhena susaMzitena 09027058c hRtottamAGgo yudhi pANDavena; papAta bhUmau subalasya putraH 09027059a sa tacchiro vegavatA zareNa; suvarNapuGkhena zilAzitena 09027059c prAverayat kupitaH pANDuputro; yat tat kurUNAm anayasya mUlam 09027060a hRtottamAGgaM zakuniM samIkSya; bhUmau zayAnaM rudhirArdragAtram 09027060c yodhAs tvadIyA bhayanaSTasattvA; dizaH prajagmuH pragRhItazastrAH 09027061a vipradrutAH zuSkamukhA visaMjJA; gANDIvaghoSeNa samAhatAz ca 09027061c bhayArditA bhagnarathAzvanAgAH; padAtayaz caiva sadhArtarASTrAH 09027062a tato rathAc chakuniM pAtayitvA; mudAnvitA bhArata pANDaveyAH 09027062c zaGkhAn pradadhmuH samare prahRSTAH; sakezavAH sainikAn harSayantaH 09027063a taM cApi sarve pratipUjayanto; hRSTA bruvANAH sahadevam Ajau 09027063c diSTyA hato naikRtiko durAtmA; sahAtmajo vIra raNe tvayeti 09028001 saMjaya uvAca 09028001a tataH kruddhA mahArAja saubalasya padAnugAH 09028001c tyaktvA jIvitam Akrande pANDavAn paryavArayan 09028002a tAn arjunaH pratyagRhNAt sahadevajaye dhRtaH 09028002c bhImasenaz ca tejasvI kruddhAzIviSadarzanaH 09028003a zaktyRSTiprAsahastAnAM sahadevaM jighAMsatAm 09028003c saMkalpam akaron moghaM gANDIvena dhanaMjayaH 09028004a pragRhItAyudhAn bAhUn yodhAnAm abhidhAvatAm 09028004c bhallaiz ciccheda bIbhatsuH zirAMsy api hayAn api 09028005a te hatAH pratyapadyanta vasudhAM vigatAsavaH 09028005c tvaritA lokavIreNa prahatAH savyasAcinA 09028006a tato duryodhano rAjA dRSTvA svabalasaMkSayam 09028006c hatazeSAn samAnIya kruddho rathazatAn vibho 09028007a kuJjarAMz ca hayAMz caiva pAdAtAMz ca paraMtapa 09028007c uvAca sahitAn sarvAn dhArtarASTra idaM vacaH 09028008a samAsAdya raNe sarvAn pANDavAn sasuhRdgaNAn 09028008c pAJcAlyaM cApi sabalaM hatvA zIghraM nivartata 09028009a tasya te zirasA gRhya vacanaM yuddhadurmadAH 09028009c pratyudyayU raNe pArthAMs tava putrasya zAsanAt 09028010a tAn abhyApatataH zIghraM hatazeSAn mahAraNe 09028010c zarair AzIviSAkAraiH pANDavAH samavAkiran 09028011a tat sainyaM bharatazreSTha muhUrtena mahAtmabhiH 09028011c avadhyata raNaM prApya trAtAraM nAbhyavindata 09028011e pratiSThamAnaM tu bhayAn nAvatiSThata daMzitam 09028012a azvair viparidhAvadbhiH sainyena rajasA vRte 09028012c na prAjJAyanta samare dizaz ca pradizas tathA 09028013a tatas tu pANDavAnIkAn niHsRtya bahavo janAH 09028013c abhyaghnaMs tAvakAn yuddhe muhUrtAd iva bhArata 09028013e tato niHzeSam abhavat tat sainyaM tava bhArata 09028014a akSauhiNyaH sametAs tu tava putrasya bhArata 09028014c ekAdaza hatA yuddhe tAH prabho pANDusRJjayaiH 09028015a teSu rAjasahasreSu tAvakeSu mahAtmasu 09028015c eko duryodhano rAjann adRzyata bhRzaM kSataH 09028016a tato vIkSya dizaH sarvA dRSTvA zUnyAM ca medinIm 09028016c vihInaH sarvayodhaiz ca pANDavAn vIkSya saMyuge 09028017a muditAn sarvasiddhArthAn nardamAnAn samantataH 09028017c bANazabdaravAMz caiva zrutvA teSAM mahAtmanAm 09028018a duryodhano mahArAja kazmalenAbhisaMvRtaH 09028018c apayAne manaz cakre vihInabalavAhanaH 09028019 dhRtarASTra uvAca 09028019a nihate mAmake sainye niHzeSe zibire kRte 09028019c pANDavAnAM balaM sUta kiM nu zeSam abhUt tadA 09028019e etan me pRcchato brUhi kuzalo hy asi saMjaya 09028020a yac ca duryodhano mandaH kRtavAMs tanayo mama 09028020c balakSayaM tathA dRSTvA sa ekaH pRthivIpatiH 09028021 saMjaya uvAca 09028021a rathAnAM dve sahasre tu sapta nAgazatAni ca 09028021c paJca cAzvasahasrANi pattInAM ca zataM zatAH 09028022a etac cheSam abhUd rAjan pANDavAnAM mahad balam 09028022c parigRhya hi yad yuddhe dhRSTadyumno vyavasthitaH 09028023a ekAkI bharatazreSTha tato duryodhano nRpaH 09028023c nApazyat samare kaM cit sahAyaM rathinAM varaH 09028024a nardamAnAn parAMz caiva svabalasya ca saMkSayam 09028024c hataM svahayam utsRjya prAGmukhaH prAdravad bhayAt 09028025a ekAdazacamUbhartA putro duryodhanas tava 09028025c gadAm AdAya tejasvI padAtiH prasthito hradam 09028026a nAtidUraM tato gatvA padbhyAm eva narAdhipaH 09028026c sasmAra vacanaM kSattur dharmazIlasya dhImataH 09028027a idaM nUnaM mahAprAjJo viduro dRSTavAn purA 09028027c mahad vaizasam asmAkaM kSatriyANAM ca saMyuge 09028028a evaM vicintayAnas tu pravivikSur hradaM nRpaH 09028028c duHkhasaMtaptahRdayo dRSTvA rAjan balakSayam 09028029a pANDavAz ca mahArAja dhRSTadyumnapurogamAH 09028029c abhyadhAvanta saMkruddhAs tava rAjan balaM prati 09028030a zaktyRSTiprAsahastAnAM balAnAm abhigarjatAm 09028030c saMkalpam akaron moghaM gANDIvena dhanaMjayaH 09028031a tAn hatvA nizitair bANaiH sAmAtyAn saha bandhubhiH 09028031c rathe zvetahaye tiSThann arjuno bahv azobhata 09028032a subalasya hate putre savAjirathakuJjare 09028032c mahAvanam iva chinnam abhavat tAvakaM balam 09028033a anekazatasAhasre bale duryodhanasya ha 09028033c nAnyo mahAratho rAjaJ jIvamAno vyadRzyata 09028034a droNaputrAd Rte vIrAt tathaiva kRtavarmaNaH 09028034c kRpAc ca gautamAd rAjan pArthivAc ca tavAtmajAt 09028035a dhRSTadyumnas tu mAM dRSTvA hasan sAtyakim abravIt 09028035c kim anena gRhItena nAnenArtho 'sti jIvatA 09028036a dhRSTadyumnavacaH zrutvA ziner naptA mahArathaH 09028036c udyamya nizitaM khaDgaM hantuM mAm udyatas tadA 09028037a tam Agamya mahAprAjJaH kRSNadvaipAyano 'bravIt 09028037c mucyatAM saMjayo jIvan na hantavyaH kathaM cana 09028038a dvaipAyanavacaH zrutvA ziner naptA kRtAJjaliH 09028038c tato mAm abravIn muktvA svasti saMjaya sAdhaya 09028039a anujJAtas tv ahaM tena nyastavarmA nirAyudhaH 09028039c prAtiSThaM yena nagaraM sAyAhne rudhirokSitaH 09028040a krozamAtram apakrAntaM gadApANim avasthitam 09028040c ekaM duryodhanaM rAjann apazyaM bhRzavikSatam 09028041a sa tu mAm azrupUrNAkSo nAzaknod abhivIkSitum 09028041c upapraikSata mAM dRSTvA tadA dInam avasthitam 09028042a taM cAham api zocantaM dRSTvaikAkinam Ahave 09028042c muhUrtaM nAzakaM vaktuM kiM cid duHkhapariplutaH 09028043a tato 'smai tad ahaM sarvam uktavAn grahaNaM tadA 09028043c dvaipAyanaprasAdAc ca jIvato mokSam Ahave 09028044a muhUrtam iva ca dhyAtvA pratilabhya ca cetanAm 09028044c bhrAtqMz ca sarvasainyAni paryapRcchata mAM tataH 09028045a tasmai tad aham AcakSaM sarvaM pratyakSadarzivAn 09028045c bhrAtqMz ca nihatAn sarvAn sainyaM ca vinipAtitam 09028046a trayaH kila rathAH ziSTAs tAvakAnAM narAdhipa 09028046c iti prasthAnakAle mAM kRSNadvaipAyano 'bravIt 09028047a sa dIrgham iva niHzvasya viprekSya ca punaH punaH 09028047c aMse mAM pANinA spRSTvA putras te paryabhASata 09028048a tvad anyo neha saMgrAme kaz cij jIvati saMjaya 09028048c dvitIyaM neha pazyAmi sasahAyAz ca pANDavAH 09028049a brUyAH saMjaya rAjAnaM prajJAcakSuSam Izvaram 09028049c duryodhanas tava sutaH praviSTo hradam ity uta 09028050a suhRdbhis tAdRzair hInaH putrair bhrAtRbhir eva ca 09028050c pANDavaiz ca hRte rAjye ko nu jIvati mAdRzaH 09028051a AcakSethAH sarvam idaM mAM ca muktaM mahAhavAt 09028051c asmiMs toyahrade suptaM jIvantaM bhRzavikSatam 09028052a evam uktvA mahArAja prAvizat taM hradaM nRpaH 09028052c astambhayata toyaM ca mAyayA manujAdhipaH 09028053a tasmin hradaM praviSTe tu trIn rathAJ zrAntavAhanAn 09028053c apazyaM sahitAn ekas taM dezaM samupeyuSaH 09028054a kRpaM zAradvataM vIraM drauNiM ca rathinAM varam 09028054c bhojaM ca kRtavarmANaM sahitAJ zaravikSatAn 09028055a te sarve mAm abhiprekSya tUrNam azvAn acodayan 09028055c upayAya ca mAm Ucur diSTyA jIvasi saMjaya 09028056a apRcchaMz caiva mAM sarve putraM tava janAdhipam 09028056c kaccid duryodhano rAjA sa no jIvati saMjaya 09028057a AkhyAtavAn ahaM tebhyas tadA kuzalinaM nRpam 09028057c tac caiva sarvam AcakSaM yan mAM duryodhano 'bravIt 09028057e hradaM caivAham AcaSTa yaM praviSTo narAdhipaH 09028058a azvatthAmA tu tad rAjan nizamya vacanaM mama 09028058c taM hradaM vipulaM prekSya karuNaM paryadevayat 09028059a aho dhiG na sa jAnAti jIvato 'smAn narAdhipaH 09028059c paryAptA hi vayaM tena saha yodhayituM parAn 09028060a te tu tatra ciraM kAlaM vilapya ca mahArathAH 09028060c prAdravan rathinAM zreSThA dRSTvA pANDusutAn raNe 09028061a te tu mAM ratham Aropya kRpasya supariSkRtam 09028061c senAnivezam Ajagmur hatazeSAs trayo rathAH 09028062a tatra gulmAH paritrastAH sUrye cAstam ite sati 09028062c sarve vicukruzuH zrutvA putrANAM tava saMkSayam 09028063a tato vRddhA mahArAja yoSitAM rakSaNo narAH 09028063c rAjadArAn upAdAya prayayur nagaraM prati 09028064a tatra vikrozatInAM ca rudatInAM ca sarvazaH 09028064c prAdurAsIn mahAJ zabdaH zrutvA tad balasaMkSayam 09028065a tatas tA yoSito rAjan krandantyo vai muhur muhuH 09028065c kurarya iva zabdena nAdayantyo mahItalam 09028066a AjaghnuH karajaiz cApi pANibhiz ca zirAMsy uta 09028066c luluvuz ca tadA kezAn krozantyas tatra tatra ha 09028067a hAhAkAravinAdinyo vinighnantya urAMsi ca 09028067c krozantyas tatra ruruduH krandamAnA vizAM pate 09028068a tato duryodhanAmAtyAH sAzrukaNThA bhRzAturAH 09028068c rAjadArAn upAdAya prayayur nagaraM prati 09028069a vetrajarjharahastAz ca dvArAdhyakSA vizAM pate 09028069c zayanIyAni zubhrANi spardhyAstaraNavanti ca 09028069e samAdAya yayus tUrNaM nagaraM dArarakSiNaH 09028070a AsthAyAzvatarIyuktAn syandanAn apare janAH 09028070c svAn svAn dArAn upAdAya prayayur nagaraM prati 09028071a adRSTapUrvA yA nAryo bhAskareNApi vezmasu 09028071c dadRzus tA mahArAja janA yAntIH puraM prati 09028072a tAH striyo bharatazreSTha saukumAryasamanvitAH 09028072c prayayur nagaraM tUrNaM hatasvajanabAndhavAH 09028073a A gopAlAvipAlebhyo dravanto nagaraM prati 09028073c yayur manuSyAH saMbhrAntA bhImasenabhayArditAH 09028074a api caiSAM bhayaM tIvraM pArthebhyo 'bhUt sudAruNam 09028074c prekSamANAs tadAnyonyam AdhAvan nagaraM prati 09028075a tasmiMs tadA vartamAne vidrave bhRzadAruNe 09028075c yuyutsuH zokasaMmUDhaH prAptakAlam acintayat 09028076a jito duryodhanaH saMkhye pANDavair bhImavikramaiH 09028076c ekAdazacamUbhartA bhrAtaraz cAsya sUditAH 09028076e hatAz ca kuravaH sarve bhISmadroNapuraHsarAH 09028077a aham eko vimuktas tu bhAgyayogAd yadRcchayA 09028077c vidrutAni ca sarvANi zibirANi samantataH 09028078a duryodhanasya sacivA ye ke cid avazeSitAH 09028078c rAjadArAn upAdAya vyadhAvan nagaraM prati 09028079a prAptakAlam ahaM manye pravezaM taiH sahAbhibho 09028079c yudhiSThiram anujJApya bhImasenaM tathaiva ca 09028080a etam arthaM mahAbAhur ubhayoH sa nyavedayat 09028080c tasya prIto 'bhavad rAjA nityaM karuNaveditA 09028080e pariSvajya mahAbAhur vaizyAputraM vyasarjayat 09028081a tataH sa ratham AsthAya drutam azvAn acodayat 09028081c asaMbhAvitavAMz cApi rAjadArAn puraM prati 09028082a taiz caiva sahitaH kSipram astaM gacchati bhAskare 09028082c praviSTo hAstinapuraM bASpakaNTho 'zrulocanaH 09028083a apazyata mahAprAjJaM viduraM sAzrulocanam 09028083c rAjJaH samIpAn niSkrAntaM zokopahatacetasam 09028084a tam abravIt satyadhRtiH praNataM tv agrataH sthitam 09028084c asmin kurukSaye vRtte diSTyA tvaM putra jIvasi 09028085a vinA rAjJaH pravezAd vai kim asi tvam ihAgataH 09028085c etan me kAraNaM sarvaM vistareNa nivedaya 09028086 yuyutsur uvAca 09028086a nihate zakunau tAta sajJAtisutabAndhave 09028086c hatazeSaparIvAro rAjA duryodhanas tataH 09028086e svakaM sa hayam utsRjya prAGmukhaH prAdravad bhayAt 09028087a apakrAnte tu nRpatau skandhAvAranivezanAt 09028087c bhayavyAkulitaM sarvaM prAdravan nagaraM prati 09028088a tato rAjJaH kalatrANi bhrAtqNAM cAsya sarvazaH 09028088c vAhaneSu samAropya stryadhyakSAH prAdravan bhayAt 09028089a tato 'haM samanujJApya rAjAnaM sahakezavam 09028089c praviSTo hAstinapuraM rakSa&l lokAd dhi vAcyatAm 09028090a etac chrutvA tu vacanaM vaizyAputreNa bhASitam 09028090c prAptakAlam iti jJAtvA viduraH sarvadharmavit 09028090e apUjayad ameyAtmA yuyutsuM vAkyakovidam 09028091a prAptakAlam idaM sarvaM bhavato bharatakSaye 09028091c adya tvam iha vizrAntaH zvo 'bhigantA yudhiSThiram 09028092a etAvad uktvA vacanaM viduraH sarvadharmavit 09028092c yuyutsuM samanujJApya praviveza nRpakSayam 09028092e yuyutsur api tAM rAtriM svagRhe nyavasat tadA 09029001 dhRtarASTra uvAca 09029001a hateSu sarvasainyeSu pANDuputrai raNAjire 09029001c mama sainyAvaziSTAs te kim akurvata saMjaya 09029002a kRtavarmA kRpaz caiva droNaputraz ca vIryavAn 09029002c duryodhanaz ca mandAtmA rAjA kim akarot tadA 09029003 saMjaya uvAca 09029003a saMprAdravatsu dAreSu kSatriyANAM mahAtmanAm 09029003c vidrute zibire zUnye bhRzodvignAs trayo rathAH 09029004a nizamya pANDuputrANAM tadA vijayinAM svanam 09029004c vidrutaM zibiraM dRSTvA sAyAhne rAjagRddhinaH 09029004e sthAnaM nArocayaMs tatra tatas te hradam abhyayuH 09029005a yudhiSThiro 'pi dharmAtmA bhrAtRbhiH sahito raNe 09029005c hRSTaH paryapatad rAjan duryodhanavadhepsayA 09029006a mArgamANAs tu saMkruddhAs tava putraM jayaiSiNaH 09029006c yatnato 'nveSamANAs tu naivApazyaJ janAdhipam 09029007a sa hi tIvreNa vegena gadApANir apAkramat 09029007c taM hradaM prAvizac cApi viSTabhyApaH svamAyayA 09029008a yadA tu pANDavAH sarve suparizrAntavAhanAH 09029008c tataH svazibiraM prApya vyatiSThan sahasainikAH 09029009a tataH kRpaz ca drauNiz ca kRtavarmA ca sAtvataH 09029009c saMniviSTeSu pArtheSu prayAtAs taM hradaM zanaiH 09029010a te taM hradaM samAsAdya yatra zete janAdhipaH 09029010c abhyabhASanta durdharSaM rAjAnaM suptam ambhasi 09029011a rAjann uttiSTha yudhyasva sahAsmAbhir yudhiSThiram 09029011c jitvA vA pRthivIM bhuGkSva hato vA svargam Apnuhi 09029012a teSAm api balaM sarvaM hataM duryodhana tvayA 09029012c pratirabdhAz ca bhUyiSThaM ye ziSTAs tatra sainikAH 09029013a na te vegaM viSahituM zaktAs tava vizAM pate 09029013c asmAbhir abhiguptasya tasmAd uttiSTha bhArata 09029014 duryodhana uvAca 09029014a diSTyA pazyAmi vo muktAn IdRzAt puruSakSayAt 09029014c pANDukauravasaMmardAj jIvamAnAn nararSabhAn 09029015a vijeSyAmo vayaM sarve vizrAntA vigataklamAH 09029015c bhavantaz ca parizrAntA vayaM ca bhRzavikSatAH 09029015e udIrNaM ca balaM teSAM tena yuddhaM na rocaye 09029016a na tv etad adbhutaM vIrA yad vo mahad idaM manaH 09029016c asmAsu ca parA bhaktir na tu kAlaH parAkrame 09029017a vizramyaikAM nizAm adya bhavadbhiH sahito raNe 09029017c pratiyotsyAmy ahaM zatrUJ zvo na me 'sty atra saMzayaH 09029018 saMjaya uvAca 09029018a evam ukto 'bravId drauNI rAjAnaM yuddhadurmadam 09029018c uttiSTha rAjan bhadraM te vijeSyAmo raNe parAn 09029019a iSTApUrtena dAnena satyena ca japena ca 09029019c zape rAjan yathA hy adya nihaniSyAmi somakAn 09029020a mA sma yajJakRtAM prItiM prApnuyAM sajjanocitAm 09029020c yadImAM rajanIM vyuSTAM na nihanmi parAn raNe 09029021a nAhatvA sarvapAJcAlAn vimokSye kavacaM vibho 09029021c iti satyaM bravImy etat tan me zRNu janAdhipa 09029022a teSu saMbhASamANeSu vyAdhAs taM dezam AyayuH 09029022c mAMsabhAraparizrAntAH pAnIyArthaM yadRcchayA 09029023a te hi nityaM mahArAja bhImasenasya lubdhakAH 09029023c mAMsabhArAn upAjahrur bhaktyA paramayA vibho 09029024a te tatra viSThitAs teSAM sarvaM tad vacanaM rahaH 09029024c duryodhanavacaz caiva zuzruvuH saMgatA mithaH 09029025a te 'pi sarve maheSvAsA ayuddhArthini kaurave 09029025c nirbandhaM paramaM cakrus tadA vai yuddhakAGkSiNaH 09029026a tAMs tathA samudIkSyAtha kauravANAM mahArathAn 09029026c ayuddhamanasaM caiva rAjAnaM sthitam ambhasi 09029027a teSAM zrutvA ca saMvAdaM rAjJaz ca salile sataH 09029027c vyAdhAbhyajAnan rAjendra salilasthaM suyodhanam 09029028a te pUrvaM pANDuputreNa pRSTA hy Asan sutaM tava 09029028c yadRcchopagatAs tatra rAjAnaM parimArgitAH 09029029a tatas te pANDuputrasya smRtvA tad bhASitaM tadA 09029029c anyonyam abruvan rAjan mRgavyAdhAH zanair idam 09029030a duryodhanaM khyApayAmo dhanaM dAsyati pANDavaH 09029030c suvyaktam iti naH khyAto hrade duryodhano nRpaH 09029031a tasmAd gacchAmahe sarve yatra rAjA yudhiSThiraH 09029031c AkhyAtuM salile suptaM duryodhanam amarSaNam 09029032a dhRtarASTrAtmajaM tasmai bhImasenAya dhImate 09029032c zayAnaM salile sarve kathayAmo dhanurbhRte 09029033a sa no dAsyati suprIto dhanAni bahulAny uta 09029033c kiM no mAMsena zuSkeNa parikliSTena zoSiNA 09029034a evam uktvA tato vyAdhAH saMprahRSTA dhanArthinaH 09029034c mAMsabhArAn upAdAya prayayuH zibiraM prati 09029035a pANDavAz ca mahArAja labdhalakSAH prahAriNaH 09029035c apazyamAnAH samare duryodhanam avasthitam 09029036a nikRtes tasya pApasya te pAraM gamanepsavaH 09029036c cArAn saMpreSayAm AsuH samantAt tad raNAjiram 09029037a Agamya tu tataH sarve naSTaM duryodhanaM nRpam 09029037c nyavedayanta sahitA dharmarAjasya sainikAH 09029038a teSAM tad vacanaM zrutvA cArANAM bharatarSabha 09029038c cintAm abhyagamat tIvrAM nizazvAsa ca pArthivaH 09029039a atha sthitAnAM pANDUnAM dInAnAM bharatarSabha 09029039c tasmAd dezAd apakramya tvaritA lubdhakA vibho 09029040a AjagmuH zibiraM hRSTA dRSTvA duryodhanaM nRpam 09029040c vAryamANAH praviSTAz ca bhImasenasya pazyataH 09029041a te tu pANDavam AsAdya bhImasenaM mahAbalam 09029041c tasmai tat sarvam Acakhyur yad vRttaM yac ca vai zrutam 09029042a tato vRkodaro rAjan dattvA teSAM dhanaM bahu 09029042c dharmarAjAya tat sarvam AcacakSe paraMtapaH 09029043a asau duryodhano rAjan vijJAto mama lubdhakaiH 09029043c saMstabhya salilaM zete yasyArthe paritapyase 09029044a tad vaco bhImasenasya priyaM zrutvA vizAM pate 09029044c ajAtazatruH kaunteyo hRSTo 'bhUt saha sodaraiH 09029045a taM ca zrutvA maheSvAsaM praviSTaM salilahradam 09029045c kSipram eva tato 'gacchat puraskRtya janArdanam 09029046a tataH kilakilAzabdaH prAdurAsId vizAM pate 09029046c pANDavAnAM prahRSTAnAM pAJcAlAnAM ca sarvazaH 09029047a siMhanAdAMs tataz cakruH kSveDAMz ca bharatarSabha 09029047c tvaritAH kSatriyA rAjaJ jagmur dvaipAyanaM hradam 09029048a jJAtaH pApo dhArtarASTro dRSTaz cety asakRd raNe 09029048c prAkrozan somakAs tatra hRSTarUpAH samantataH 09029049a teSAm Azu prayAtAnAM rathAnAM tatra veginAm 09029049c babhUva tumulaH zabdo divaspRk pRthivIpate 09029050a duryodhanaM parIpsantas tatra tatra yudhiSThiram 09029050c anvayus tvaritAs te vai rAjAnaM zrAntavAhanAH 09029051a arjuno bhImasenaz ca mAdrIputrau ca pANDavau 09029051c dhRSTadyumnaz ca pAJcAlyaH zikhaNDI cAparAjitaH 09029052a uttamaujA yudhAmanyuH sAtyakiz cAparAjitaH 09029052c pAJcAlAnAM ca ye ziSTA draupadeyAz ca bhArata 09029052e hayAz ca sarve nAgAz ca zatazaz ca padAtayaH 09029053a tataH prApto mahArAja dharmaputro yudhiSThiraH 09029053c dvaipAyanahradaM khyAtaM yatra duryodhano 'bhavat 09029054a zItAmalajalaM hRdyaM dvitIyam iva sAgaram 09029054c mAyayA salilaM stabhya yatrAbhUt te sutaH sthitaH 09029055a atyadbhutena vidhinA daivayogena bhArata 09029055c salilAntargataH zete durdarzaH kasya cit prabho 09029055e mAnuSasya manuSyendra gadAhasto janAdhipaH 09029056a tato duryodhano rAjA salitAntargato vasan 09029056c zuzruve tumulaM zabdaM jaladopamaniHsvanam 09029057a yudhiSThiras tu rAjendra hradaM taM saha sodaraiH 09029057c AjagAma mahArAja tava putravadhAya vai 09029058a mahatA zaGkhanAdena rathanemisvanena ca 09029058c uddhunvaMz ca mahAreNuM kampayaMz cApi medinIm 09029059a yaudhiSThirasya sainyasya zrutvA zabdaM mahArathAH 09029059c kRtavarmA kRpo drauNI rAjAnam idam abruvan 09029060a ime hy AyAnti saMhRSTAH pANDavA jitakAzinaH 09029060c apayAsyAmahe tAvad anujAnAtu no bhavAn 09029061a duryodhanas tu tac chrutvA teSAM tatra yazasvinAm 09029061c tathety uktvA hradaM taM vai mAyayAstambhayat prabho 09029062a te tv anujJApya rAjAnaM bhRzaM zokaparAyaNAH 09029062c jagmur dUraM mahArAja kRpaprabhRtayo rathAH 09029063a te gatvA dUram adhvAnaM nyagrodhaM prekSya mAriSa 09029063c nyavizanta bhRzaM zrAntAz cintayanto nRpaM prati 09029064a viSTabhya salilaM supto dhArtarASTro mahAbalaH 09029064c pANDavAz cApi saMprAptAs taM dezaM yuddham IpsavaH 09029065a kathaM nu yuddhaM bhavitA kathaM rAjA bhaviSyati 09029065c kathaM nu pANDavA rAjan pratipatsyanti kauravam 09029066a ity evaM cintayantas te rathebhyo 'zvAn vimucya ha 09029066c tatrAsAM cakrire rAjan kRpaprabhRtayo rathAH 09030001 saMjaya uvAca 09030001a tatas teSv apayAteSu ratheSu triSu pANDavAH 09030001c taM hradaM pratyapadyanta yatra duryodhano 'bhavat 09030002a AsAdya ca kuruzreSTha tadA dvaipAyanahradam 09030002c stambhitaM dhArtarASTreNa dRSTvA taM salilAzayam 09030002e vAsudevam idaM vAkyam abravIt kurunandanaH 09030003a pazyemAM dhArtarASTreNa mAyAm apsu prayojitAm 09030003c viSTabhya salilaM zete nAsya mAnuSato bhayam 09030004a daivIM mAyAm imAM kRtvA salilAntargato hy ayam 09030004c nikRtyA nikRtiprajJo na me jIvan vimokSyate 09030005a yady asya samare sAhyaM kurute vajrabhRt svayam 09030005c tathApy enaM hataM yuddhe loko drakSyati mAdhava 09030006 zrIvAsudeva uvAca 09030006a mAyAvina imAM mAyAM mAyayA jahi bhArata 09030006c mAyAvI mAyayA vadhyaH satyam etad yudhiSThira 09030007a kriyAbhyupAyair bahulair mAyAm apsu prayojya ha 09030007c jahi tvaM bharatazreSTha pApAtmAnaM suyodhanam 09030008a kriyAbhyupAyair indreNa nihatA daityadAnavAH 09030008c kriyAbhyupAyair bahubhir balir baddho mahAtmanA 09030009a kriyAbhyupAyaiH pUrvaM hi hiraNyAkSo mahAsuraH 09030009c hiraNyakazipuz caiva kriyayaiva niSUditau 09030009e vRtraz ca nihato rAjan kriyayaiva na saMzayaH 09030010a tathA paulastyatanayo rAvaNo nAma rAkSasaH 09030010c rAmeNa nihato rAjan sAnubandhaH sahAnugaH 09030010e kriyayA yogam AsthAya tathA tvam api vikrama 09030011a kriyAbhyupAyair nihato mayA rAjan purAtane 09030011c tArakaz ca mahAdaityo vipracittiz ca vIryavAn 09030012a vAtApir ilvalaz caiva trizirAz ca tathA vibho 09030012c sundopasundAv asurau kriyayaiva niSUditau 09030013a kriyAbhyupAyair indreNa tridivaM bhujyate vibho 09030013c kriyA balavatI rAjan nAnyat kiM cid yudhiSThira 09030014a daityAz ca dAnavAz caiva rAkSasAH pArthivAs tathA 09030014c kriyAbhyupAyair nihatAH kriyAM tasmAt samAcara 09030015 saMjaya uvAca 09030015a ity ukto vAsudevena pANDavaH saMzitavrataH 09030015c jalasthaM taM mahArAja tava putraM mahAbalam 09030015e abhyabhASata kaunteyaH prahasann iva bhArata 09030016a suyodhana kimartho 'yam Arambho 'psu kRtas tvayA 09030016c sarvaM kSatraM ghAtayitvA svakulaM ca vizAM pate 09030017a jalAzayaM praviSTo 'dya vAJchaJ jIvitam AtmanaH 09030017c uttiSTha rAjan yudhyasva sahAsmAbhiH suyodhana 09030018a sa ca darpo narazreSTha sa ca mAnaH kva te gataH 09030018c yas tvaM saMstabhya salilaM bhIto rAjan vyavasthitaH 09030019a sarve tvAM zUra ity eva janA jalpanti saMsadi 09030019c vyarthaM tad bhavato manye zauryaM salilazAyinaH 09030020a uttiSTha rAjan yudhyasva kSatriyo 'si kulodbhavaH 09030020c kauraveyo vizeSeNa kule janma ca saMsmara 09030021a sa kathaM kaurave vaMze prazaMsaJ janma cAtmanaH 09030021c yuddhAd bhItas tatas toyaM pravizya pratitiSThasi 09030022a ayuddham avyavasthAnaM naiSa dharmaH sanAtanaH 09030022c anAryajuSTam asvargyaM raNe rAjan palAyanam 09030023a kathaM pAram agatvA hi yuddhe tvaM vai jijIviSuH 09030023c imAn nipatitAn dRSTvA putrAn bhrAtqn pitqMs tathA 09030024a saMbandhino vayasyAMz ca mAtulAn bAndhavAMs tathA 09030024c ghAtayitvA kathaM tAta hrade tiSThasi sAMpratam 09030025a zUramAnI na zUras tvaM mithyA vadasi bhArata 09030025c zUro 'ham iti durbuddhe sarvalokasya zRNvataH 09030026a na hi zUrAH palAyante zatrUn dRSTvA kathaM cana 09030026c brUhi vA tvaM yayA dhRtyA zUra tyajasi saMgaram 09030027a sa tvam uttiSTha yudhyasva vinIya bhayam AtmanaH 09030027c ghAtayitvA sarvasainyaM bhrAtqMz caiva suyodhana 09030028a nedAnIM jIvite buddhiH kAryA dharmacikIrSayA 09030028c kSatradharmam apAzritya tvadvidhena suyodhana 09030029a yat tat karNam upAzritya zakuniM cApi saubalam 09030029c amartya iva saMmohAt tvam AtmAnaM na buddhavAn 09030030a tat pApaM sumahat kRtvA pratiyudhyasva bhArata 09030030c kathaM hi tvadvidho mohAd rocayeta palAyanam 09030031a kva te tat pauruSaM yAtaM kva ca mAnaH suyodhana 09030031c kva ca vikrAntatA yAtA kva ca visphUrjitaM mahat 09030032a kva te kRtAstratA yAtA kiM ca zeSe jalAzaye 09030032c sa tvam uttiSTha yudhyasva kSatradharmeNa bhArata 09030033a asmAn vA tvaM parAjitya prazAdhi pRthivIm imAm 09030033c atha vA nihato 'smAbhir bhUmau svapsyasi bhArata 09030034a eSa te prathamo dharmaH sRSTo dhAtrA mahAtmanA 09030034c taM kuruSva yathAtathyaM rAjA bhava mahAratha 09030035 duryodhana uvAca 09030035a naitac citraM mahArAja yad bhIH prANinam Avizet 09030035c na ca prANabhayAd bhIto vyapayAto 'smi bhArata 09030036a arathaz cAniSaGgI ca nihataH pArSNisArathiH 09030036c ekaz cApy agaNaH saMkhye pratyAzvAsam arocayam 09030037a na prANahetor na bhayAn na viSAdAd vizAM pate 09030037c idam ambhaH praviSTo 'smi zramAt tv idam anuSThitam 09030038a tvaM cAzvasihi kaunteya ye cApy anugatAs tava 09030038c aham utthAya vaH sarvAn pratiyotsyAmi saMyuge 09030039 yudhiSThira uvAca 09030039a AzvastA eva sarve sma ciraM tvAM mRgayAmahe 09030039c tad idAnIM samuttiSTha yudhyasveha suyodhana 09030040a hatvA vA samare pArthAn sphItaM rAjyam avApnuhi 09030040c nihato vA raNe 'smAbhir vIralokam avApsyasi 09030041 duryodhana uvAca 09030041a yadarthaM rAjyam icchAmi kurUNAM kurunandana 09030041c ta ime nihatAH sarve bhrAtaro me janezvara 09030042a kSINaratnAM ca pRthivIM hatakSatriyapuMgavAm 09030042c nAbhyutsahAmy ahaM bhoktuM vidhavAm iva yoSitam 09030043a adyApi tv aham AzaMse tvAM vijetuM yudhiSThira 09030043c bhaGktvA pAJcAlapANDUnAm utsAhaM bharatarSabha 09030044a na tv idAnIm ahaM manye kAryaM yuddhena karhi cit 09030044c droNe karNe ca saMzAnte nihate ca pitAmahe 09030045a astv idAnIm iyaM rAjan kevalA pRthivI tava 09030045c asahAyo hi ko rAjA rAjyam icchet prazAsitum 09030046a suhRdas tAdRzAn hitvA putrAn bhrAtqn pitqn api 09030046c bhavadbhiz ca hRte rAjye ko nu jIveta mAdRzaH 09030047a ahaM vanaM gamiSyAmi hy ajinaiH prativAsitaH 09030047c ratir hi nAsti me rAjye hatapakSasya bhArata 09030048a hatabAndhavabhUyiSThA hatAzvA hatakuJjarA 09030048c eSA te pRthivI rAjan bhuGkSvainAM vigatajvaraH 09030049a vanam eva gamiSyAmi vasAno mRgacarmaNI 09030049c na hi me nirjitasyAsti jIvite 'dya spRhA vibho 09030050a gaccha tvaM bhuGkSva rAjendra pRthivIM nihatezvarAm 09030050c hatayodhAM naSTaratnAM kSINavaprAM yathAsukham 09030051 yudhiSThira uvAca 09030051a ArtapralApAn mA tAta salilasthaH prabhASathAH 09030051c naitan manasi me rAjan vAzitaM zakuner iva 09030052a yadi cApi samarthaH syAs tvaM dAnAya suyodhana 09030052c nAham iccheyam avaniM tvayA dattAM prazAsitum 09030053a adharmeNa na gRhNIyAM tvayA dattAM mahIm imAm 09030053c na hi dharmaH smRto rAjan kSatriyasya pratigrahaH 09030054a tvayA dattAM na ceccheyaM pRthivIm akhilAm aham 09030054c tvAM tu yuddhe vinirjitya bhoktAsmi vasudhAm imAm 09030055a anIzvaraz ca pRthivIM kathaM tvaM dAtum icchasi 09030055c tvayeyaM pRthivI rAjan kiM na dattA tadaiva hi 09030056a dharmato yAcamAnAnAM zamArthaM ca kulasya naH 09030056c vArSNeyaM prathamaM rAjan pratyAkhyAya mahAbalam 09030057a kim idAnIM dadAsi tvaM ko hi te cittavibhramaH 09030057c abhiyuktas tu ko rAjA dAtum icched dhi medinIm 09030058a na tvam adya mahIM dAtum IzaH kauravanandana 09030058c AcchettuM vA balAd rAjan sa kathaM dAtum icchasi 09030058e mAM tu nirjitya saMgrAme pAlayemAM vasuMdharAm 09030059a sUcyagreNApi yad bhUmer api dhrIyeta bhArata 09030059c tanmAtram api no mahyaM na dadAti purA bhavAn 09030060a sa kathaM pRthivIm etAM pradadAsi vizAM pate 09030060c sUcyagraM nAtyajaH pUrvaM sa kathaM tyajasi kSitim 09030061a evam aizvaryam AsAdya prazAsya pRthivIm imAm 09030061c ko hi mUDho vyavasyeta zatror dAtuM vasuMdharAm 09030062a tvaM tu kevalamaurkhyeNa vimUDho nAvabudhyase 09030062c pRthivIM dAtukAmo 'pi jIvitenAdya mokSyase 09030063a asmAn vA tvaM parAjitya prazAdhi pRthivIm imAm 09030063c atha vA nihato 'smAbhir vraja lokAn anuttamAn 09030064a Avayor jIvato rAjan mayi ca tvayi ca dhruvam 09030064c saMzayaH sarvabhUtAnAM vijaye no bhaviSyati 09030065a jIvitaM tava duSprajJa mayi saMprati vartate 09030065c jIvayeyaM tv ahaM kAmaM na tu tvaM jIvituM kSamaH 09030066a dahane hi kRto yatnas tvayAsmAsu vizeSataH 09030066c AzIviSair viSaiz cApi jale cApi pravezanaiH 09030066e tvayA vinikRtA rAjan rAjyasya haraNena ca 09030067a etasmAt kAraNAt pApa jIvitaM te na vidyate 09030067c uttiSThottiSTha yudhyasva tat te zreyo bhaviSyati 09030068 saMjaya uvAca 09030068a evaM tu vividhA vAco jayayuktAH punaH punaH 09030068c kIrtayanti sma te vIrAs tatra tatra janAdhipa 09031001 dhRtarASTra uvAca 09031001a evaM saMtarjyamAnas tu mama putro mahIpatiH 09031001c prakRtyA manyumAn vIraH katham AsIt paraMtapaH 09031002a na hi saMtarjanA tena zrutapUrvA kadA cana 09031002c rAjabhAvena mAnyaz ca sarvalokasya so 'bhavat 09031003a iyaM ca pRthivI sarvA samlecchATavikA bhRzam 09031003c prasAdAd dhriyate yasya pratyakSaM tava saMjaya 09031004a sa tathA tarjyamAnas tu pANDuputrair vizeSataH 09031004c vihInaz ca svakair bhRtyair nirjane cAvRto bhRzam 09031005a zrutvA sa kaTukA vAco jayayuktAH punaH punaH 09031005c kim abravIt pANDaveyAMs tan mamAcakSva saMjaya 09031006 saMjaya uvAca 09031006a tarjyamAnas tadA rAjann udakasthas tavAtmajaH 09031006c yudhiSThireNa rAjendra bhrAtRbhiH sahitena ha 09031007a zrutvA sa kaTukA vAco viSamastho janAdhipaH 09031007c dIrgham uSNaM ca niHzvasya salilasthaH punaH punaH 09031008a salilAntargato rAjA dhunvan hastau punaH punaH 09031008c manaz cakAra yuddhAya rAjAnaM cAbhyabhASata 09031009a yUyaM sasuhRdaH pArthAH sarve sarathavAhanAH 09031009c aham ekaH paridyUno viratho hatavAhanaH 09031010a Attazastrai rathagatair bahubhiH parivAritaH 09031010c katham ekaH padAtiH sann azastro yoddhum utsahe 09031011a ekaikena tu mAM yUyaM yodhayadhvaM yudhiSThira 09031011c na hy eko bahubhir vIrair nyAyyaM yodhayituM yudhi 09031012a vizeSato vikavacaH zrAntaz cApaH samAzritaH 09031012c bhRzaM vikSatagAtraz ca zrAntavAhanasainikaH 09031013a na me tvatto bhayaM rAjan na ca pArthAd vRkodarAt 09031013c phalgunAd vAsudevAd vA pAJcAlebhyo 'tha vA punaH 09031014a yamAbhyAM yuyudhAnAd vA ye cAnye tava sainikAH 09031014c ekaH sarvAn ahaM kruddho na tAn yoddhum ihotsahe 09031015a dharmamUlA satAM kIrtir manuSyANAM janAdhipa 09031015c dharmaM caiveha kIrtiM ca pAlayan prabravImy aham 09031016a aham utthAya vaH sarvAn pratiyotsyAmi saMyuge 09031016c anvaMzAbhyAgatAn sarvAn RtUn saMvatsaro yathA 09031017a adya vaH sarathAn sAzvAn azastro viratho 'pi san 09031017c nakSatrANIva sarvANi savitA rAtrisaMkSaye 09031017e tejasA nAzayiSyAmi sthirIbhavata pANDavAH 09031018a adyAnRNyaM gamiSyAmi kSatriyANAM yazasvinAm 09031018c bAhlIkadroNabhISmANAM karNasya ca mahAtmanaH 09031019a jayadrathasya zUrasya bhagadattasya cobhayoH 09031019c madrarAjasya zalyasya bhUrizravasa eva ca 09031020a putrANAM bharatazreSTha zakuneH saubalasya ca 09031020c mitrANAM suhRdAM caiva bAndhavAnAM tathaiva ca 09031021a AnRNyam adya gacchAmi hatvA tvAM bhrAtRbhiH saha 09031021c etAvad uktvA vacanaM virarAma janAdhipaH 09031022 yudhiSThira uvAca 09031022a diSTyA tvam api jAnISe kSatradharmaM suyodhana 09031022c diSTyA te vartate buddhir yuddhAyaiva mahAbhuja 09031023a diSTyA zUro 'si kauravya diSTyA jAnAsi saMgaram 09031023c yas tvam eko hi naH sarvAn saMyuge yoddhum icchasi 09031024a eka ekena saMgamya yat te saMmatam Ayudham 09031024c tat tvam AdAya yudhyasva prekSakAs te vayaM sthitAH 09031025a ayam iSTaM ca te kAmaM vIra bhUyo dadAmy aham 09031025c hatvaikaM bhavato rAjyaM hato vA svargam Apnuhi 09031026 duryodhana uvAca 09031026a ekaz ced yoddhum Akrande varo 'dya mama dIyate 09031026c AyudhAnAm iyaM cApi vRtA tvatsaMmate gadA 09031027a bhrAtqNAM bhavatAm ekaH zakyaM mAM yo 'bhimanyate 09031027c padAtir gadayA saMkhye sa yudhyatu mayA saha 09031028a vRttAni rathayuddhAni vicitrANi pade pade 09031028c idam ekaM gadAyuddhaM bhavatv adyAdbhutaM mahat 09031029a annAnAm api paryAyaM kartum icchanti mAnavAH 09031029c yuddhAnAm api paryAyo bhavatv anumate tava 09031030a gadayA tvAM mahAbAho vijeSyAmi sahAnujam 09031030c pAJcAlAn sRJjayAMz caiva ye cAnye tava sainikAH 09031031 yudhiSThira uvAca 09031031a uttiSThottiSTha gAndhAre mAM yodhaya suyodhana 09031031c eka ekena saMgamya saMyuge gadayA balI 09031032a puruSo bhava gAndhAre yudhyasva susamAhitaH 09031032c adya te jIvitaM nAsti yady api tvaM manojavaH 09031033 saMjaya uvAca 09031033a etat sa narazArdUlo nAmRSyata tavAtmajaH 09031033c salilAntargataH zvabhre mahAnAga iva zvasan 09031034a tathAsau vAkpratodena tudyamAnaH punaH punaH 09031034c vAcaM na mamRSe dhImAn uttamAzvaH kazAm iva 09031035a saMkSobhya salilaM vegAd gadAm AdAya vIryavAn 09031035c adrisAramayIM gurvIM kAJcanAGgadabhUSaNAm 09031035e antarjalAt samuttasthau nAgendra iva niHzvasan 09031036a sa bhittvA stambhitaM toyaM skandhe kRtvAyasIM gadAm 09031036c udatiSThata putras te pratapan razmimAn iva 09031037a tataH zaikyAyasIM gurvIM jAtarUpapariSkRtAm 09031037c gadAM parAmRzad dhImAn dhArtarASTro mahAbalaH 09031038a gadAhastaM tu taM dRSTvA sazRGgam iva parvatam 09031038c prajAnAm iva saMkruddhaM zUlapANim avasthitam 09031038e sagado bhArato bhAti pratapan bhAskaro yathA 09031039a tam uttIrNaM mahAbAhuM gadAhastam ariMdamam 09031039c menire sarvabhUtAni daNDahastam ivAntakam 09031040a vajrahastaM yathA zakraM zUlahastaM yathA haram 09031040c dadRzuH sarvapAJcAlAH putraM tava janAdhipa 09031041a tam uttIrNaM tu saMprekSya samahRSyanta sarvazaH 09031041c pAJcAlAH pANDaveyAz ca te 'nyonyasya talAn daduH 09031042a avahAsaM tu taM matvA putro duryodhanas tava 09031042c udvRtya nayane kruddho didhakSur iva pANDavAn 09031043a trizikhAM bhrukuTIM kRtvA saMdaSTadazanacchadaH 09031043c pratyuvAca tatas tAn vai pANDavAn sahakezavAn 09031044a avahAsasya vo 'syAdya prativaktAsmi pANDavAH 09031044c gamiSyatha hatAH sadyaH sapAJcAlA yamakSayam 09031045a utthitas tu jalAt tasmAt putro duryodhanas tava 09031045c atiSThata gadApANI rudhireNa samukSitaH 09031046a tasya zoNitadigdhasya salilena samukSitam 09031046c zarIraM sma tadA bhAti sravann iva mahIdharaH 09031047a tam udyatagadaM vIraM menire tatra pANDavAH 09031047c vaivasvatam iva kruddhaM kiMkarodyatapANinam 09031048a sa meghaninado harSAn nadann iva ca govRSaH 09031048c AjuhAva tataH pArthAn gadayA yudhi vIryavAn 09031049 duryodhana uvAca 09031049a ekaikena ca mAM yUyam AsIdata yudhiSThira 09031049c na hy eko bahubhir nyAyyo vIra yodhayituM yudhi 09031050a nyastavarmA vizeSeNa zrAntaz cApsu pariplutaH 09031050c bhRzaM vikSatagAtraz ca hatavAhanasainikaH 09031051 yudhiSThira uvAca 09031051a nAbhUd iyaM tava prajJA katham evaM suyodhana 09031051c yadAbhimanyuM bahavo jaghnur yudhi mahArathAH 09031052a AmuJca kavacaM vIra mUrdhajAn yamayasva ca 09031052c yac cAnyad api te nAsti tad apy Adatsva bhArata 09031052e imam ekaM ca te kAmaM vIra bhUyo dadAmy aham 09031053a paJcAnAM pANDaveyAnAM yena yoddhum ihecchasi 09031053c taM hatvA vai bhavAn rAjA hato vA svargam Apnuhi 09031053e Rte ca jIvitAd vIra yuddhe kiM kurma te priyam 09031054 saMjaya uvAca 09031054a tatas tava suto rAjan varma jagrAha kAJcanam 09031054c vicitraM ca zirastrANaM jAmbUnadapariSkRtam 09031055a so 'vabaddhazirastrANaH zubhakAJcanavarmabhRt 09031055c rarAja rAjan putras te kAJcanaH zailarAD iva 09031056a saMnaddhaH sa gadI rAjan sajjaH saMgrAmamUrdhani 09031056c abravIt pANDavAn sarvAn putro duryodhanas tava 09031057a bhrAtqNAM bhavatAm eko yudhyatAM gadayA mayA 09031057c sahadevena vA yotsye bhImena nakulena vA 09031058a atha vA phalgunenAdya tvayA vA bharatarSabha 09031058c yotsye 'haM saMgaraM prApya vijeSye ca raNAjire 09031059a aham adya gamiSyAmi vairasyAntaM sudurgamam 09031059c gadayA puruSavyAghra hemapaTTavinaddhayA 09031060a gadAyuddhe na me kaz cit sadRzo 'stIti cintaya 09031060c gadayA vo haniSyAmi sarvAn eva samAgatAn 09031060e gRhNAtu sa gadAM yo vai yudhyate 'dya mayA saha 09032001 saMjaya uvAca 09032001a evaM duryodhane rAjan garjamAne muhur muhuH 09032001c yudhiSThirasya saMkruddho vAsudevo 'bravId idam 09032002a yadi nAma hy ayaM yuddhe varayet tvAM yudhiSThira 09032002c arjunaM nakulaM vApi sahadevam athApi vA 09032003a kim idaM sAhasaM rAjaMs tvayA vyAhRtam IdRzam 09032003c ekam eva nihatyAjau bhava rAjA kuruSv iti 09032004a etena hi kRtA yogyA varSANIha trayodaza 09032004c Ayase puruSe rAjan bhImasenajighAMsayA 09032005a kathaM nAma bhavet kAryam asmAbhir bharatarSabha 09032005c sAhasaM kRtavAMs tvaM tu hy anukrozAn nRpottama 09032006a nAnyam asyAnupazyAmi pratiyoddhAram Ahave 09032006c Rte vRkodarAt pArthAt sa ca nAtikRtazramaH 09032007a tad idaM dyUtam ArabdhaM punar eva yathA purA 09032007c viSamaM zakunez caiva tava caiva vizAM pate 09032008a balI bhImaH samarthaz ca kRtI rAjA suyodhanaH 09032008c balavAn vA kRtI veti kRtI rAjan viziSyate 09032009a so 'yaM rAjaMs tvayA zatruH same pathi nivezitaH 09032009c nyastaz cAtmA suviSame kRcchram ApAditA vayam 09032010a ko nu sarvAn vinirjitya zatrUn ekena vairiNA 09032010c paNitvA caikapANena rocayed evam Ahavam 09032011a na hi pazyAmi taM loke gadAhastaM narottamam 09032011c yudhyed duryodhanaM saMkhye kRtitvAd dhi vizeSayet 09032012a phalgunaM vA bhavantaM vA mAdrIputrAv athApi vA 09032012c na samarthAn ahaM manye gadAhastasya saMyuge 09032013a sa kathaM vadase zatruM yudhyasva gadayeti ha 09032013c ekaM ca no nihatyAjau bhava rAjeti bhArata 09032014a vRkodaraM samAsAdya saMzayo vijaye hi naH 09032014c nyAyato yudhyamAnAnAM kRtI hy eSa mahAbalaH 09032015 bhIma uvAca 09032015a madhusUdana mA kArSIr viSAdaM yadunandana 09032015c adya pAraM gamiSyAmi vairasya bhRzadurgamam 09032016a ahaM suyodhanaM saMkhye haniSyAmi na saMzayaH 09032016c vijayo vai dhruvaM kRSNa dharmarAjasya dRzyate 09032017a adhyardhena guNeneyaM gadA gurutarI mama 09032017c na tathA dhArtarASTrasya mA kArSIr mAdhava vyathAm 09032018a sAmarAn api lokAMs trIn nAnAzastradharAn yudhi 09032018c yodhayeyaM raNe hRSTaH kim utAdya suyodhanam 09032019 saMjaya uvAca 09032019a tathA saMbhASamANaM tu vAsudevo vRkodaram 09032019c hRSTaH saMpUjayAm Asa vacanaM cedam abravIt 09032020a tvAm Azritya mahAbAho dharmarAjo yudhiSThiraH 09032020c nihatAriH svakAM dIptAM zriyaM prApto na saMzayaH 09032021a tvayA vinihatAH sarve dhRtarASTrasutA raNe 09032021c rAjAno rAjaputrAz ca nAgAz ca vinipAtitAH 09032022a kaliGgA mAgadhAH prAcyA gAndhArAH kuravas tathA 09032022c tvAm AsAdya mahAyuddhe nihatAH pANDunandana 09032023a hatvA duryodhanaM cApi prayacchorvIM sasAgarAm 09032023c dharmarAjAya kaunteya yathA viSNuH zacIpateH 09032024a tvAM ca prApya raNe pApo dhArtarASTro vinaGkSyati 09032024c tvam asya sakthinI bhaGktvA pratijJAM pArayiSyasi 09032025a yatnena tu sadA pArtha yoddhavyo dhRtarASTrajaH 09032025c kRtI ca balavAMz caiva yuddhazauNDaz ca nityadA 09032026a tatas tu sAtyakI rAjan pUjayAm Asa pANDavam 09032026c vividhAbhiz ca tAM vAgbhiH pUjayAm Asa mAdhavaH 09032027a pAJcAlAH pANDaveyAz ca dharmarAjapurogamAH 09032027c tad vaco bhImasenasya sarva evAbhyapUjayan 09032028a tato bhImabalo bhImo yudhiSThiram athAbravIt 09032028c sRJjayaiH saha tiSThantaM tapantam iva bhAskaram 09032029a aham etena saMgamya saMyuge yoddhum utsahe 09032029c na hi zakto raNe jetuM mAm eSa puruSAdhamaH 09032030a adya krodhaM vimokSyAmi nihitaM hRdaye bhRzam 09032030c suyodhane dhArtarASTre khANDave 'gnim ivArjunaH 09032031a zalyam adyoddhariSyAmi tava pANDava hRcchayam 09032031c nihatya gadayA pApam adya rAjan sukhI bhava 09032032a adya kIrtimayIM mAlAM pratimokSye tavAnagha 09032032c prANAJ zriyaM ca rAjyaM ca mokSyate 'dya suyodhanaH 09032033a rAjA ca dhRtarASTro 'dya zrutvA putraM mayA hatam 09032033c smariSyaty azubhaM karma yat tac chakunibuddhijam 09032034a ity uktvA bharatazreSTho gadAm udyamya vIryavAn 09032034c udatiSThata yuddhAya zakro vRtram ivAhvayan 09032035a tam ekAkinam AsAdya dhArtarASTraM mahAbalam 09032035c niryUtham iva mAtaGgaM samahRSyanta pANDavAH 09032036a tam udyatagadaM dRSTvA kailAsam iva zRGgiNam 09032036c bhImasenas tadA rAjan duryodhanam athAbravIt 09032037a rAjJApi dhRtarASTreNa tvayA cAsmAsu yat kRtam 09032037c smara tad duSkRtaM karma yad vRttaM vAraNAvate 09032038a draupadI ca parikliSTA sabhAmadhye rajasvalA 09032038c dyUte yad vijito rAjA zakuner buddhinizcayAt 09032039a yAni cAnyAni duSTAtman pApAni kRtavAn asi 09032039c anAgaHsu ca pArtheSu tasya pazya mahat phalam 09032040a tvatkRte nihataH zete zaratalpe mahAyazAH 09032040c gAGgeyo bharatazreSThaH sarveSAM naH pitAmahaH 09032041a hato droNaz ca karNaz ca hataH zalyaH pratApavAn 09032041c vairasya cAdikartAsau zakunir nihato yudhi 09032042a bhrAtaras te hatAH zUrAH putrAz ca sahasainikAH 09032042c rAjAnaz ca hatAH zUrAH samareSv anivartinaH 09032043a ete cAnye ca nihatA bahavaH kSatriyarSabhAH 09032043c prAtikAmI tathA pApo draupadyAH klezakRd dhataH 09032044a avaziSTas tvam evaikaH kulaghno 'dhamapUruSaH 09032044c tvAm apy adya haniSyAmi gadayA nAtra saMzayaH 09032045a adya te 'haM raNe darpaM sarvaM nAzayitA nRpa 09032045c rAjyAzAM vipulAM rAjan pANDaveSu ca duSkRtam 09032046 duryodhana uvAca 09032046a kiM katthitena bahudhA yudhyasvAdya mayA saha 09032046c adya te 'haM vineSyAmi yuddhazraddhAM vRkodara 09032047a kiM na pazyasi mAM pApa gadAyuddhe vyavasthitam 09032047c himavacchikharAkArAM pragRhya mahatIM gadAm 09032048a gadinaM ko 'dya mAM pApa jetum utsahate ripuH 09032048c nyAyato yudhyamAnasya deveSv api puraMdaraH 09032049a mA vRthA garja kaunteya zAradAbhram ivAjalam 09032049c darzayasva balaM yuddhe yAvat tat te 'dya vidyate 09032050a tasya tad vacanaM zrutvA pAJcAlAH sahasRJjayAH 09032050c sarve saMpUjayAm Asus tad vaco vijigISavaH 09032051a taM mattam iva mAtaGgaM talazabdena mAnavAH 09032051c bhUyaH saMharSayAm AsU rAjan duryodhanaM nRpam 09032052a bRMhanti kuJjarAs tatra hayA heSanti cAsakRt 09032052c zastrANi saMpradIpyante pANDavAnAM jayaiSiNAm 09033001 saMjaya uvAca 09033001a tasmin yuddhe mahArAja saMpravRtte sudAruNe 09033001c upaviSTeSu sarveSu pANDaveSu mahAtmasu 09033002a tatas tAladhvajo rAmas tayor yuddha upasthite 09033002c zrutvA tac chiSyayo rAjann AjagAma halAyudhaH 09033003a taM dRSTvA paramaprItAH pUjayitvA narAdhipAH 09033003c ziSyayoH kauzalaM yuddhe pazya rAmeti cAbruvan 09033004a abravIc ca tadA rAmo dRSTvA kRSNaM ca pANDavam 09033004c duryodhanaM ca kauravyaM gadApANim avasthitam 09033005a catvAriMzad ahAny adya dve ca me niHsRtasya vai 09033005c puSyeNa saMprayAto 'smi zravaNe punarAgataH 09033005e ziSyayor vai gadAyuddhaM draSTukAmo 'smi mAdhava 09033006a tato yudhiSThiro rAjA pariSvajya halAyudham 09033006c svAgataM kuzalaM cAsmai paryapRcchad yathAtatham 09033007a kRSNau cApi maheSvAsAv abhivAdya halAyudham 09033007c sasvajAte pariprItau priyamANau yazasvinau 09033008a mAdrIputrau tathA zUrau draupadyAH paJca cAtmajAH 09033008c abhivAdya sthitA rAjan rauhiNeyaM mahAbalam 09033009a bhImaseno 'tha balavAn putras tava janAdhipa 09033009c tathaiva codyatagadau pUjayAm Asatur balam 09033010a svAgatena ca te tatra pratipUjya punaH punaH 09033010c pazya yuddhaM mahAbAho iti te rAmam abruvan 09033010e evam Ucur mahAtmAnaM rauhiNeyaM narAdhipAH 09033011a pariSvajya tadA rAmaH pANDavAn sRJjayAn api 09033011c apRcchat kuzalaM sarvAn pANDavAMz cAmitaujasaH 09033011e tathaiva te samAsAdya papracchus tam anAmayam 09033012a pratyabhyarcya halI sarvAn kSatriyAMz ca mahAmanAH 09033012c kRtvA kuzalasaMyuktAM saMvidaM ca yathAvayaH 09033013a janArdanaM sAtyakiM ca premNA sa pariSasvaje 09033013c mUrdhni caitAv upAghrAya kuzalaM paryapRcchata 09033014a tau cainaM vidhivad rAjan pUjayAm Asatur gurum 09033014c brahmANam iva devezam indropendrau mudA yutau 09033015a tato 'bravId dharmasuto rauhiNeyam ariMdamam 09033015c idaM bhrAtror mahAyuddhaM pazya rAmeti bhArata 09033016a teSAM madhye mahAbAhuH zrImAn kezavapUrvajaH 09033016c nyavizat paramaprItaH pUjyamAno mahArathaiH 09033017a sa babhau rAjamadhyastho nIlavAsAH sitaprabhaH 09033017c divIva nakSatragaNaiH parikIrNo nizAkaraH 09033018a tatas tayoH saMnipAtas tumulo romaharSaNaH 09033018c AsId antakaro rAjan vairasya tava putrayoH 09034001 janamejaya uvAca 09034001a pUrvam eva yadA rAmas tasmin yuddha upasthite 09034001c Amantrya kezavaM yAto vRSNibhiH sahitaH prabhuH 09034002a sAhAyyaM dhArtarASTrasya na ca kartAsmi kezava 09034002c na caiva pANDuputrANAM gamiSyAmi yathAgatam 09034003a evam uktvA tadA rAmo yAtaH zatrunibarhaNaH 09034003c tasya cAgamanaM bhUyo brahmaJ zaMsitum arhasi 09034004a AkhyAhi me vistarataH kathaM rAma upasthitaH 09034004c kathaM ca dRSTavAn yuddhaM kuzalo hy asi sattama 09034005 vaizaMpAyana uvAca 09034005a upaplavye niviSTeSu pANDaveSu mahAtmasu 09034005c preSito dhRtarASTrasya samIpaM madhusUdanaH 09034005e zamaM prati mahAbAho hitArthaM sarvadehinAm 09034006a sa gatvA hAstinapuraM dhRtarASTraM sametya ca 09034006c uktavAn vacanaM tathyaM hitaM caiva vizeSataH 09034006e na ca tat kRtavAn rAjA yathAkhyAtaM hi te purA 09034007a anavApya zamaM tatra kRSNaH puruSasattamaH 09034007c Agacchata mahAbAhur upaplavyaM janAdhipa 09034008a tataH pratyAgataH kRSNo dhArtarASTravisarjitaH 09034008c akriyAyAM naravyAghra pANDavAn idam abravIt 09034009a na kurvanti vaco mahyaM kuravaH kAlacoditAH 09034009c nirgacchadhvaM pANDaveyAH puSyeNa sahitA mayA 09034010a tato vibhajyamAneSu baleSu balinAM varaH 09034010c provAca bhrAtaraM kRSNaM rauhiNeyo mahAmanAH 09034011a teSAm api mahAbAho sAhAyyaM madhusUdana 09034011c kriyatAm iti tat kRSNo nAsya cakre vacas tadA 09034012a tato manyuparItAtmA jagAma yadunandanaH 09034012c tIrthayAtrAM haladharaH sarasvatyAM mahAyazAH 09034012e maitre nakSatrayoge sma sahitaH sarvayAdavaiH 09034013a AzrayAm Asa bhojas tu duryodhanam ariMdamaH 09034013c yuyudhAnena sahito vAsudevas tu pANDavAn 09034014a rauhiNeye gate zUre puSyeNa madhusUdanaH 09034014c pANDaveyAn puraskRtya yayAv abhimukhaH kurUn 09034015a gacchann eva pathisthas tu rAmaH preSyAn uvAca ha 09034015c saMbhArAMs tIrthayAtrAyAM sarvopakaraNAni ca 09034015e AnayadhvaM dvArakAyA agnIn vai yAjakAMs tathA 09034016a suvarNaM rajataM caiva dhenUr vAsAMsi vAjinaH 09034016c kuJjarAMz ca rathAMz caiva kharoSTraM vAhanAni ca 09034016e kSipram AnIyatAM sarvaM tIrthahetoH paricchadam 09034017a pratisrotaH sarasvatyA gacchadhvaM zIghragAminaH 09034017c Rtvijaz cAnayadhvaM vai zatazaz ca dvijarSabhAn 09034018a evaM saMdizya tu preSyAn baladevo mahAbalaH 09034018c tIrthayAtrAM yayau rAjan kurUNAM vaizase tadA 09034018e sarasvatIM pratisrotaH samudrAd abhijagmivAn 09034019a Rtvigbhiz ca suhRdbhiz ca tathAnyair dvijasattamaiH 09034019c rathair gajais tathAzvaiz ca preSyaiz ca bharatarSabha 09034019e gokharoSTraprayuktaiz ca yAnaiz ca bahubhir vRtaH 09034020a zrAntAnAM klAntavapuSAM zizUnAM vipulAyuSAm 09034020c tAni yAnAni dezeSu pratIkSyante sma bhArata 09034020e bubhukSitAnAm arthAya kLptam annaM samantataH 09034021a yo yo yatra dvijo bhoktuM kAmaM kAmayate tadA 09034021c tasya tasya tu tatraivam upajahrus tadA nRpa 09034022a tatra sthitA narA rAjan rauhiNeyasya zAsanAt 09034022c bhakSyapeyasya kurvanti rAzIMs tatra samantataH 09034023a vAsAMsi ca mahArhANi paryaGkAstaraNAni ca 09034023c pUjArthaM tatra kLptAni viprANAM sukham icchatAm 09034024a yatra yaH svapate vipraH kSatriyo vApi bhArata 09034024c tatra tatra tu tasyaiva sarvaM kLptam adRzyata 09034025a yathAsukhaM janaH sarvas tiSThate yAti vA tadA 09034025c yAtukAmasya yAnAni pAnAni tRSitasya ca 09034026a bubhukSitasya cAnnAni svAdUni bharatarSabha 09034026c upajahrur narAs tatra vastrANy AbharaNAni ca 09034027a sa panthAH prababhau rAjan sarvasyaiva sukhAvahaH 09034027c svargopamas tadA vIra narANAM tatra gacchatAm 09034028a nityapramuditopetaH svAdubhakSaH zubhAnvitaH 09034028c vipaNyApaNapaNyAnAM nAnAjanazatair vRtaH 09034028e nAnAdrumalatopeto nAnAratnavibhUSitaH 09034029a tato mahAtmA niyame sthitAtmA; puNyeSu tIrtheSu vasUni rAjan 09034029c dadau dvijebhyaH kratudakSiNAz ca; yadupravIro halabhRt pratItaH 09034030a dogdhrIz ca dhenUz ca sahasrazo vai; suvAsasaH kAJcanabaddhazRGgIH 09034030c hayAMz ca nAnAvidhadezajAtAn; yAnAni dAsIz ca tathA dvijebhyaH 09034031a ratnAni muktAmaNividrumaM ca; zRGgIsuvarNaM rajataM ca zubhram 09034031c ayasmayaM tAmramayaM ca bhANDaM; dadau dvijAtipravareSu rAmaH 09034032a evaM sa vittaM pradadau mahAtmA; sarasvatItIrthavareSu bhUri 09034032c yayau krameNApratimaprabhAvas; tataH kurukSetram udAravRttaH 09034033 janamejaya uvAca 09034033a sArasvatAnAM tIrthAnAM guNotpattiM vadasva me 09034033c phalaM ca dvipadAM zreSTha karmanirvRttim eva ca 09034034a yathAkramaM ca bhagavaMs tIrthAnAm anupUrvazaH 09034034c brahman brahmavidAM zreSTha paraM kautUhalaM hi me 09034035 vaizaMpAyana uvAca 09034035a tIrthAnAM vistaraM rAjan guNotpattiM ca sarvazaH 09034035c mayocyamAnAM zRNu vai puNyAM rAjendra kRtsnazaH 09034036a pUrvaM mahArAja yadupravIra; RtviksuhRdvipragaNaiz ca sArdham 09034036c puNyaM prabhAsaM samupAjagAma; yatroDurAD yakSmaNA klizyamAnaH 09034037a vimuktazApaH punar Apya tejaH; sarvaM jagad bhAsayate narendra 09034037c evaM tu tIrthapravaraM pRthivyAM; prabhAsanAt tasya tataH prabhAsaH 09034038 janamejaya uvAca 09034038a kimarthaM bhagavAn somo yakSmaNA samagRhyata 09034038c kathaM ca tIrthapravare tasmiMz candro nyamajjata 09034039a katham Aplutya tasmiMs tu punar ApyAyitaH zazI 09034039c etan me sarvam AcakSva vistareNa mahAmune 09034040 vaizaMpAyana uvAca 09034040a dakSasya tanayA yAs tAH prAdurAsan vizAM pate 09034040c sa saptaviMzatiM kanyA dakSaH somAya vai dadau 09034041a nakSatrayoganiratAH saMkhyAnArthaM ca bhArata 09034041c patnyo vai tasya rAjendra somasya zubhalakSaNAH 09034042a tAs tu sarvA vizAlAkSyo rUpeNApratimA bhuvi 09034042c atyaricyata tAsAM tu rohiNI rUpasaMpadA 09034043a tatas tasyAM sa bhagavAn prItiM cakre nizAkaraH 09034043c sAsya hRdyA babhUvAtha tasmAt tAM bubhuje sadA 09034044a purA hi somo rAjendra rohiNyAm avasac ciram 09034044c tato 'sya kupitAny Asan nakSatrANi mahAtmanaH 09034045a tA gatvA pitaraM prAhuH prajApatim atandritAH 09034045c somo vasati nAsmAsu rohiNIM bhajate sadA 09034046a tA vayaM sahitAH sarvAs tvatsakAze prajezvara 09034046c vatsyAmo niyatAhArAs tapazcaraNatatparAH 09034047a zrutvA tAsAM tu vacanaM dakSaH somam athAbravIt 09034047c samaM vartasva bhAryAsu mA tvAdharmo mahAn spRzet 09034048a tAz ca sarvAbravId dakSo gacchadhvaM somam antikAt 09034048c samaM vatsyati sarvAsu candramA mama zAsanAt 09034049a visRSTAs tAs tadA jagmuH zItAMzubhavanaM tadA 09034049c tathApi somo bhagavAn punar eva mahIpate 09034049e rohiNIM nivasaty eva prIyamANo muhur muhuH 09034050a tatas tAH sahitAH sarvA bhUyaH pitaram abruvan 09034050c tava zuzrUSaNe yuktA vatsyAmo hi tavAzrame 09034050e somo vasati nAsmAsu nAkarod vacanaM tava 09034051a tAsAM tad vacanaM zrutvA dakSaH somam athAbravIt 09034051c samaM vartasva bhAryAsu mA tvAM zapsye virocana 09034052a anAdRtya tu tad vAkyaM dakSasya bhagavAJ zazI 09034052c rohiNyA sArdham avasat tatas tAH kupitAH punaH 09034053a gatvA ca pitaraM prAhuH praNamya zirasA tadA 09034053c somo vasati nAsmAsu tasmAn naH zaraNaM bhava 09034054a rohiNyAm eva bhagavan sadA vasati candramAH 09034054c tasmAn nas trAhi sarvA vai yathA naH soma Avizet 09034055a tac chrutvA bhagavAn kruddho yakSmANaM pRthivIpate 09034055c sasarja roSAt somAya sa coDupatim Avizat 09034056a sa yakSmaNAbhibhUtAtmAkSIyatAharahaH zazI 09034056c yatnaM cApy akarod rAjan mokSArthaM tasya yakSmaNaH 09034057a iSTveSTibhir mahArAja vividhAbhir nizAkaraH 09034057c na cAmucyata zApAd vai kSayaM caivAbhyagacchata 09034058a kSIyamANe tataH some oSadhyo na prajajJire 09034058c nirAsvAdarasAH sarvA hatavIryAz ca sarvazaH 09034059a oSadhInAM kSaye jAte prANinAm api saMkSayaH 09034059c kRzAz cAsan prajAH sarvAH kSIyamANe nizAkare 09034060a tato devAH samAgamya somam Ucur mahIpate 09034060c kim idaM bhavato rUpam IdRzaM na prakAzate 09034061a kAraNaM brUhi naH sarvaM yenedaM te mahad bhayam 09034061c zrutvA tu vacanaM tvatto vidhAsyAmas tato vayam 09034062a evam uktaH pratyuvAca sarvAMs tAJ zazalakSaNaH 09034062c zApaM ca kAraNaM caiva yakSmANaM ca tathAtmanaH 09034063a devAs tasya vacaH zrutvA gatvA dakSam athAbruvan 09034063c prasIda bhagavan some zApaz caiSa nivartyatAm 09034064a asau hi candramAH kSINaH kiMciccheSo hi lakSyate 09034064c kSayAc caivAsya deveza prajAz cApi gatAH kSayam 09034065a vIrudoSadhayaz caiva bIjAni vividhAni ca 09034065c tathA vayaM lokaguro prasAdaM kartum arhasi 09034066a evam uktas tadA cintya prAha vAkyaM prajApatiH 09034066c naitac chakyaM mama vaco vyAvartayitum anyathA 09034066e hetunA tu mahAbhAgA nivartiSyati kena cit 09034067a samaM vartatu sarvAsu zazI bhAryAsu nityazaH 09034067c sarasvatyA vare tIrthe unmajjaJ zazalakSaNaH 09034067e punar vardhiSyate devAs tad vai satyaM vaco mama 09034068a mAsArdhaM ca kSayaM somo nityam eva gamiSyati 09034068c mAsArdhaM ca sadA vRddhiM satyam etad vaco mama 09034069a sarasvatIM tataH somo jagAma RSizAsanAt 09034069c prabhAsaM paramaM tIrthaM sarasvatyA jagAma ha 09034070a amAvAsyAM mahAtejAs tatronmajjan mahAdyutiH 09034070c lokAn prabhAsayAm Asa zItAMzutvam avApa ca 09034071a devAz ca sarve rAjendra prabhAsaM prApya puSkalam 09034071c somena sahitA bhUtvA dakSasya pramukhe 'bhavan 09034072a tataH prajApatiH sarvA visasarjAtha devatAH 09034072c somaM ca bhagavAn prIto bhUyo vacanam abravIt 09034073a mAvamaMsthAH striyaH putra mA ca viprAn kadA cana 09034073c gaccha yuktaH sadA bhUtvA kuru vai zAsanaM mama 09034074a sa visRSTo mahArAja jagAmAtha svam Alayam 09034074c prajAz ca muditA bhUtvA bhojane ca yathA purA 09034075a etat te sarvam AkhyAtaM yathA zapto nizAkaraH 09034075c prabhAsaM ca yathA tIrthaM tIrthAnAM pravaraM hy abhUt 09034076a amAvAsyAM mahArAja nityazaH zazalakSaNaH 09034076c snAtvA hy ApyAyate zrImAn prabhAse tIrtha uttame 09034077a ataz cainaM prajAnanti prabhAsam iti bhUmipa 09034077c prabhAM hi paramAM lebhe tasminn unmajjya candramAH 09034078a tatas tu camasodbhedam acyutas tv agamad balI 09034078c camasodbheda ity evaM yaM janAH kathayanty uta 09034079a tatra dattvA ca dAnAni viziSTAni halAyudhaH 09034079c uSitvA rajanIm ekAM snAtvA ca vidhivat tadA 09034080a udapAnam athAgacchat tvarAvAn kezavAgrajaH 09034080c AdyaM svastyayanaM caiva tatrAvApya mahat phalam 09034081a snigdhatvAd oSadhInAM ca bhUmez ca janamejaya 09034081c jAnanti siddhA rAjendra naSTAm api sarasvatIm 09035001 vaizaMpAyana uvAca 09035001a tasmAn nadIgataM cApi udapAnaM yazasvinaH 09035001c tritasya ca mahArAja jagAmAtha halAyudhaH 09035002a tatra dattvA bahu dravyaM pUjayitvA tathA dvijAn 09035002c upaspRzya ca tatraiva prahRSTo musalAyudhaH 09035003a tatra dharmaparo hy AsIt tritaH sa sumahAtapAH 09035003c kUpe ca vasatA tena somaH pIto mahAtmanA 09035004a tatra cainaM samutsRjya bhrAtarau jagmatur gRhAn 09035004c tatas tau vai zazApAtha trito brAhmaNasattamaH 09035005 janamejaya uvAca 09035005a udapAnaM kathaM brahman kathaM ca sumahAtapAH 09035005c patitaH kiM ca saMtyakto bhrAtRbhyAM dvijasattamaH 09035006a kUpe kathaM ca hitvainaM bhrAtarau jagmatur gRhAn 09035006c etad AcakSva me brahman yadi zrAvyaM hi manyase 09035007 vaizaMpAyana uvAca 09035007a Asan pUrvayuge rAjan munayo bhrAtaras trayaH 09035007c ekataz ca dvitaz caiva tritaz cAdityasaMnibhAH 09035008a sarve prajApatisamAH prajAvantas tathaiva ca 09035008c brahmalokajitaH sarve tapasA brahmavAdinaH 09035009a teSAM tu tapasA prIto niyamena damena ca 09035009c abhavad gautamo nityaM pitA dharmarataH sadA 09035010a sa tu dIrgheNa kAlena teSAM prItim avApya ca 09035010c jagAma bhagavAn sthAnam anurUpam ivAtmanaH 09035011a rAjAnas tasya ye pUrve yAjyA hy Asan mahAtmanaH 09035011c te sarve svargate tasmiMs tasya putrAn apUjayan 09035012a teSAM tu karmaNA rAjaMs tathaivAdhyayanena ca 09035012c tritaH sa zreSThatAM prApa yathaivAsya pitA tathA 09035013a taM sma sarve mahAbhAgA munayaH puNyalakSaNAH 09035013c apUjayan mahAbhAgaM tathA vidvattayaiva tu 09035014a kadA cid dhi tato rAjan bhrAtarAv ekatadvitau 09035014c yajJArthaM cakratuz cittaM dhanArthaM ca vizeSataH 09035015a tayoz cintA samabhavat tritaM gRhya paraMtapa 09035015c yAjyAn sarvAn upAdAya pratigRhya pazUMs tataH 09035016a somaM pAsyAmahe hRSTAH prApya yajJaM mahAphalam 09035016c cakruz caiva mahArAja bhrAtaras traya eva ha 09035017a tathA tu te parikramya yAjyAn sarvAn pazUn prati 09035017c yAjayitvA tato yAjyA&l labdhvA ca subahUn pazUn 09035018a yAjyena karmaNA tena pratigRhya vidhAnataH 09035018c prAcIM dizaM mahAtmAna Ajagmus te maharSayaH 09035019a tritas teSAM mahArAja purastAd yAti hRSTavat 09035019c ekataz ca dvitaz caiva pRSThataH kAlayan pazUn 09035020a tayoz cintA samabhavad dRSTvA pazugaNaM mahat 09035020c kathaM na syur imA gAva AvAbhyAM vai vinA tritam 09035021a tAv anyonyaM samAbhASya ekataz ca dvitaz ca ha 09035021c yad Ucatur mithaH pApau tan nibodha janezvara 09035022a trito yajJeSu kuzalas trito vedeSu niSThitaH 09035022c anyAs trito bahutarA gAvaH samupalapsyate 09035023a tad AvAM sahitau bhUtvA gAH prakAlya vrajAvahe 09035023c trito 'pi gacchatAM kAmam AvAbhyAM vai vinAkRtaH 09035024a teSAm AgacchatAM rAtrau pathisthAne vRko 'bhavat 09035024c tathA kUpo 'vidUre 'bhUt sarasvatyAs taTe mahAn 09035025a atha trito vRkaM dRSTvA pathi tiSThantam agrataH 09035025c tadbhayAd apasarpan vai tasmin kUpe papAta ha 09035025e agAdhe sumahAghore sarvabhUtabhayaMkare 09035026a tritas tato mahAbhAgaH kUpastho munisattamaH 09035026c ArtanAdaM tataz cakre tau tu zuzruvatur munI 09035027a taM jJAtvA patitaM kUpe bhrAtarAv ekatadvitau 09035027c vRkatrAsAc ca lobhAc ca samutsRjya prajagmatuH 09035028a bhrAtRbhyAM pazulubdhAbhyAm utsRSTaH sa mahAtapAH 09035028c udapAne mahArAja nirjale pAMsusaMvRte 09035029a trita AtmAnam AlakSya kUpe vIruttRNAvRte 09035029c nimagnaM bharatazreSTha pApakRn narake yathA 09035030a buddhyA hy agaNayat prAjJo mRtyor bhIto hy asomapaH 09035030c somaH kathaM nu pAtavya ihasthena mayA bhavet 09035031a sa evam anusaMcintya tasmin kUpe mahAtapAH 09035031c dadarza vIrudhaM tatra lambamAnAM yadRcchayA 09035032a pAMsugraste tataH kUpe vicintya salilaM muniH 09035032c agnIn saMkalpayAm Asa hotre cAtmAnam eva ca 09035033a tatas tAM vIrudhaM somaM saMkalpya sumahAtapAH 09035033c Rco yajUMSi sAmAni manasA cintayan muniH 09035033e grAvANaH zarkarAH kRtvA pracakre 'bhiSavaM nRpa 09035034a AjyaM ca salilaM cakre bhAgAMz ca tridivaukasAm 09035034c somasyAbhiSavaM kRtvA cakAra tumulaM dhvanim 09035035a sa cAvizad divaM rAjan svaraH zaikSas tritasya vai 09035035c samavApa ca taM yajJaM yathoktaM brahmavAdibhiH 09035036a vartamAne tathA yajJe tritasya sumahAtmanaH 09035036c AvignaM tridivaM sarvaM kAraNaM ca na budhyate 09035037a tataH sutumulaM zabdaM zuzrAvAtha bRhaspatiH 09035037c zrutvA caivAbravId devAn sarvAn devapurohitaH 09035038a tritasya vartate yajJas tatra gacchAmahe surAH 09035038c sa hi kruddhaH sRjed anyAn devAn api mahAtapAH 09035039a tac chrutvA vacanaM tasya sahitAH sarvadevatAH 09035039c prayayus tatra yatrAsau tritayajJaH pravartate 09035040a te tatra gatvA vibudhAs taM kUpaM yatra sa tritaH 09035040c dadRzus taM mahAtmAnaM dIkSitaM yajJakarmasu 09035041a dRSTvA cainaM mahAtmAnaM zriyA paramayA yutam 09035041c Ucuz cAtha mahAbhAgaM prAptA bhAgArthino vayam 09035042a athAbravId RSir devAn pazyadhvaM mAM divaukasaH 09035042c asmin pratibhaye kUpe nimagnaM naSTacetasam 09035043a tatas trito mahArAja bhAgAMs teSAM yathAvidhi 09035043c mantrayuktAn samadadAt te ca prItAs tadAbhavan 09035044a tato yathAvidhi prAptAn bhAgAn prApya divaukasaH 09035044c prItAtmAno dadus tasmai varAn yAn manasecchati 09035045a sa tu vavre varaM devAMs trAtum arhatha mAm itaH 09035045c yaz cehopaspRzet kUpe sa somapagatiM labhet 09035046a tatra cormimatI rAjann utpapAta sarasvatI 09035046c tayotkSiptas tritas tasthau pUjayaMs tridivaukasaH 09035047a tatheti coktvA vibudhA jagmU rAjan yathAgatam 09035047c tritaz cApy agamat prItaH svam eva nilayaM tadA 09035048a kruddhaH sa tu samAsAdya tAv RSI bhrAtarau tadA 09035048c uvAca paruSaM vAkyaM zazApa ca mahAtapAH 09035049a pazulubdhau yuvAM yasmAn mAm utsRjya pradhAvitau 09035049c tasmAd rUpeNa teSAM vai daMSTriNAm abhitazcarau 09035050a bhavitArau mayA zaptau pApenAnena karmaNA 09035050c prasavaz caiva yuvayor golAGgUlarkSavAnarAH 09035051a ity ukte tu tadA tena kSaNAd eva vizAM pate 09035051c tathAbhUtAv adRzyetAM vacanAt satyavAdinaH 09035052a tatrApy amitavikrAntaH spRSTvA toyaM halAyudhaH 09035052c dattvA ca vividhAn dAyAn pUjayitvA ca vai dvijAn 09035053a udapAnaM ca taM dRSTvA prazasya ca punaH punaH 09035053c nadIgatam adInAtmA prApto vinazanaM tadA 09036001 vaizaMpAyana uvAca 09036001a tato vinazanaM rAjann AjagAma halAyudhaH 09036001c zUdrAbhIrAn prati dveSAd yatra naSTA sarasvatI 09036002a yasmAt sA bharatazreSTha dveSAn naSTA sarasvatI 09036002c tasmAt tad RSayo nityaM prAhur vinazaneti ha 09036003a tac cApy upaspRzya balaH sarasvatyAM mahAbalaH 09036003c subhUmikaM tato 'gacchat sarasvatyAs taTe vare 09036004a tatra cApsarasaH zubhrA nityakAlam atandritAH 09036004c krIDAbhir vimalAbhiz ca krIDanti vimalAnanAH 09036005a tatra devAH sagandharvA mAsi mAsi janezvara 09036005c abhigacchanti tat tIrthaM puNyaM brAhmaNasevitam 09036006a tatrAdRzyanta gandharvAs tathaivApsarasAM gaNAH 09036006c sametya sahitA rAjan yathAprAptaM yathAsukham 09036007a tatra modanti devAz ca pitaraz ca savIrudhaH 09036007c puNyaiH puSpaiH sadA divyaiH kIryamANAH punaH punaH 09036008a AkrIDabhUmiH sA rAjaMs tAsAm apsarasAM zubhA 09036008c subhUmiketi vikhyAtA sarasvatyAs taTe vare 09036009a tatra snAtvA ca dattvA ca vasu vipreSu mAdhavaH 09036009c zrutvA gItaM ca tad divyaM vAditrANAM ca niHsvanam 09036010a chAyAz ca vipulA dRSTvA devagandharvarakSasAm 09036010c gandharvANAM tatas tIrtham Agacchad rohiNIsutaH 09036011a vizvAvasumukhAs tatra gandharvAs tapasAnvitAH 09036011c nRttavAditragItaM ca kurvanti sumanoramam 09036012a tatra dattvA haladharo viprebhyo vividhaM vasu 09036012c ajAvikaM gokharoSTraM suvarNaM rajataM tathA 09036013a bhojayitvA dvijAn kAmaiH saMtarpya ca mahAdhanaiH 09036013c prayayau sahito vipraiH stUyamAnaz ca mAdhavaH 09036014a tasmAd gandharvatIrthAc ca mahAbAhur ariMdamaH 09036014c gargasroto mahAtIrtham AjagAmaikakuNDalI 09036015a yatra gargeNa vRddhena tapasA bhAvitAtmanA 09036015c kAlajJAnagatiz caiva jyotiSAM ca vyatikramaH 09036016a utpAtA dAruNAz caiva zubhAz ca janamejaya 09036016c sarasvatyAH zubhe tIrthe vihitA vai mahAtmanA 09036016e tasya nAmnA ca tat tIrthaM gargasrota iti smRtam 09036017a tatra gargaM mahAbhAgam RSayaH suvratA nRpa 09036017c upAsAM cakrire nityaM kAlajJAnaM prati prabho 09036018a tatra gatvA mahArAja balaH zvetAnulepanaH 09036018c vidhivad dhi dhanaM dattvA munInAM bhAvitAtmanAm 09036019a uccAvacAMs tathA bhakSyAn dvijebhyo vipradAya saH 09036019c nIlavAsAs tato 'gacchac chaGkhatIrthaM mahAyazAH 09036020a tatrApazyan mahAzaGkhaM mahAmerum ivocchritam 09036020c zvetaparvatasaMkAzam RSisaMghair niSevitam 09036020e sarasvatyAs taTe jAtaM nagaM tAladhvajo balI 09036021a yakSA vidyAdharAz caiva rAkSasAz cAmitaujasaH 09036021c pizAcAz cAmitabalA yatra siddhAH sahasrazaH 09036022a te sarve hy azanaM tyaktvA phalaM tasya vanaspateH 09036022c vrataiz ca niyamaiz caiva kAle kAle sma bhuJjate 09036023a prAptaiz ca niyamais tais tair vicarantaH pRthak pRthak 09036023c adRzyamAnA manujair vyacaran puruSarSabha 09036024a evaM khyAto narapate loke 'smin sa vanaspatiH 09036024c tatra tIrthaM sarasvatyAH pAvanaM lokavizrutam 09036025a tasmiMz ca yaduzArdUlo dattvA tIrthe yazasvinAm 09036025c tAmrAyasAni bhANDAni vastrANi vividhAni ca 09036026a pUjayitvA dvijAMz caiva pUjitaz ca tapodhanaiH 09036026c puNyaM dvaitavanaM rAjann AjagAma halAyudhaH 09036027a tatra gatvA munIn dRSTvA nAnAveSadharAn balaH 09036027c Aplutya salile cApi pUjayAm Asa vai dvijAn 09036028a tathaiva dattvA viprebhyaH paribhogAn supuSkalAn 09036028c tataH prAyAd balo rAjan dakSiNena sarasvatIm 09036029a gatvA caiva mahAbAhur nAtidUraM mahAyazAH 09036029c dharmAtmA nAgadhanvAnaM tIrtham Agamad acyutaH 09036030a yatra pannagarAjasya vAsukeH saMnivezanam 09036030c mahAdyuter mahArAja bahubhiH pannagair vRtam 09036030e yatrAsann RSayaH siddhAH sahasrANi caturdaza 09036031a yatra devAH samAgamya vAsukiM pannagottamam 09036031c sarvapannagarAjAnam abhyaSiJcan yathAvidhi 09036031e pannagebhyo bhayaM tatra vidyate na sma kaurava 09036032a tatrApi vidhivad dattvA viprebhyo ratnasaMcayAn 09036032c prAyAt prAcIM dizaM rAjan dIpyamAnaH svatejasA 09036033a Aplutya bahuzo hRSTas teSu tIrtheSu lAGgalI 09036033c dattvA vasu dvijAtibhyo jagAmAti tapasvinaH 09036034a tatrasthAn RSisaMghAMs tAn abhivAdya halAyudhaH 09036034c tato rAmo 'gamat tIrtham RSibhiH sevitaM mahat 09036035a yatra bhUyo nivavRte prAGmukhA vai sarasvatI 09036035c RSINAM naimiSeyANAm avekSArthaM mahAtmanAm 09036036a nivRttAM tAM saricchreSThAM tatra dRSTvA tu lAGgalI 09036036c babhUva vismito rAjan balaH zvetAnulepanaH 09036037 janamejaya uvAca 09036037a kasmAt sarasvatI brahman nivRttA prAGmukhI tataH 09036037c vyAkhyAtum etad icchAmi sarvam adhvaryusattama 09036038a kasmiMz ca kAraNe tatra vismito yadunandanaH 09036038c vinivRttA saricchreSThA katham etad dvijottama 09036039 vaizaMpAyana uvAca 09036039a pUrvaM kRtayuge rAjan naimiSeyAs tapasvinaH 09036039c vartamAne subahule satre dvAdazavArSike 09036039e RSayo bahavo rAjaMs tatra saMpratipedire 09036040a uSitvA ca mahAbhAgAs tasmin satre yathAvidhi 09036040c nivRtte naimiSeye vai satre dvAdazavArSike 09036040e Ajagmur RSayas tatra bahavas tIrthakAraNAt 09036041a RSINAM bahulatvAt tu sarasvatyA vizAM pate 09036041c tIrthAni nagarAyante kUle vai dakSiNe tadA 09036042a samantapaJcakaM yAvat tAvat te dvijasattamAH 09036042c tIrthalobhAn naravyAghra nadyAs tIraM samAzritAH 09036043a juhvatAM tatra teSAM tu munInAM bhAvitAtmanAm 09036043c svAdhyAyenApi mahatA babhUvuH pUritA dizaH 09036044a agnihotrais tatas teSAM hUyamAnair mahAtmanAm 09036044c azobhata saricchreSThA dIpyamAnaiH samantataH 09036045a vAlakhilyA mahArAja azmakuTTAz ca tApasAH 09036045c dantolUkhalinaz cAnye saMprakSAlAs tathApare 09036046a vAyubhakSA jalAhArAH parNabhakSAz ca tApasAH 09036046c nAnAniyamayuktAz ca tathA sthaNDilazAyinaH 09036047a Asan vai munayas tatra sarasvatyAH samIpataH 09036047c zobhayantaH saricchreSThAM gaGgAm iva divaukasaH 09036048a tataH pazcAt samApetur RSayaH satrayAjinaH 09036048c te 'vakAzaM na dadRzuH kurukSetre mahAvratAH 09036049a tato yajJopavItais te tat tIrthaM nirmimAya vai 09036049c juhuvuz cAgnihotrANi cakruz ca vividhAH kriyAH 09036050a tatas tam RSisaMghAtaM nirAzaM cintayAnvitam 09036050c darzayAm Asa rAjendra teSAm arthe sarasvatI 09036051a tataH kuJjAn bahUn kRtvA saMnivRttA saridvarA 09036051c RSINAM puNyatapasAM kAruNyAj janamejaya 09036052a tato nivRtya rAjendra teSAm arthe sarasvatI 09036052c bhUyaH pratIcyabhimukhI susrAva saritAM varA 09036053a amoghA gamanaM kRtvA teSAM bhUyo vrajAmy aham 09036053c ity adbhutaM mahac cakre tato rAjan mahAnadI 09036054a evaM sa kuJjo rAjendra naimiSeya iti smRtaH 09036054c kurukSetre kuruzreSTha kuruSva mahatIH kriyAH 09036055a tatra kuJjAn bahUn dRSTvA saMnivRttAM ca tAM nadIm 09036055c babhUva vismayas tatra rAmasyAtha mahAtmanaH 09036056a upaspRzya tu tatrApi vidhivad yadunandanaH 09036056c dattvA dAyAn dvijAtibhyo bhANDAni vividhAni ca 09036056e bhakSyaM peyaM ca vividhaM brAhmaNAn pratyapAdayat 09036057a tataH prAyAd balo rAjan pUjyamAno dvijAtibhiH 09036057c sarasvatItIrthavaraM nAnAdvijagaNAyutam 09036058a badareGgudakAzmaryaplakSAzvatthavibhItakaiH 09036058c panasaiz ca palAzaiz ca karIraiH pIlubhis tathA 09036059a sarasvatItIraruhair bandhanaiH syandanais tathA 09036059c parUSakavanaiz caiva bilvair AmrAtakais tathA 09036060a atimuktakaSaNDaiz ca pArijAtaiz ca zobhitam 09036060c kadalIvanabhUyiSTham iSTaM kAntaM manoramam 09036061a vAyvambuphalaparNAdair dantolUkhalikair api 09036061c tathAzmakuTTair vAneyair munibhir bahubhir vRtam 09036062a svAdhyAyaghoSasaMghuSTaM mRgayUthazatAkulam 09036062c ahiMsrair dharmaparamair nRbhir atyantasevitam 09036063a saptasArasvataM tIrtham AjagAma halAyudhaH 09036063c yatra maGkaNakaH siddhas tapas tepe mahAmuniH 09037001 janamejaya uvAca 09037001a saptasArasvataM kasmAt kaz ca maGkaNako muniH 09037001c kathaM siddhaz ca bhagavAn kaz cAsya niyamo 'bhavat 09037002a kasya vaMze samutpannaH kiM cAdhItaM dvijottama 09037002c etad icchAmy ahaM zrotuM vidhivad dvijasattama 09037003 vaizaMpAyana uvAca 09037003a rAjan sapta sarasvatyo yAbhir vyAptam idaM jagat 09037003c AhUtA balavadbhir hi tatra tatra sarasvatI 09037004a suprabhA kAJcanAkSI ca vizAlA mAnasahradA 09037004c sarasvatI oghavatI suveNur vimalodakA 09037005a pitAmahasya mahato vartamAne mahItale 09037005c vitate yajJavATe vai sameteSu dvijAtiSu 09037006a puNyAhaghoSair vimalair vedAnAM ninadais tathA 09037006c deveSu caiva vyagreSu tasmin yajJavidhau tadA 09037007a tatra caiva mahArAja dIkSite prapitAmahe 09037007c yajatas tatra satreNa sarvakAmasamRddhinA 09037008a manasA cintitA hy arthA dharmArthakuzalais tadA 09037008c upatiSThanti rAjendra dvijAtIMs tatra tatra ha 09037009a jaguz ca tatra gandharvA nanRtuz cApsarogaNAH 09037009c vAditrANi ca divyAni vAdayAm Asur aJjasA 09037010a tasya yajJasya saMpattyA tutuSur devatA api 09037010c vismayaM paramaM jagmuH kim u mAnuSayonayaH 09037011a vartamAne tathA yajJe puSkarasthe pitAmahe 09037011c abruvann RSayo rAjan nAyaM yajJo mahAphalaH 09037011e na dRzyate saricchreSThA yasmAd iha sarasvatI 09037012a tac chrutvA bhagavAn prItaH sasmArAtha sarasvatIm 09037012c pitAmahena yajatA AhUtA puSkareSu vai 09037012e suprabhA nAma rAjendra nAmnA tatra sarasvatI 09037013a tAM dRSTvA munayas tuSTA vegayuktAM sarasvatIm 09037013c pitAmahaM mAnayantIM kratuM te bahu menire 09037014a evam eSA saricchreSThA puSkareSu sarasvatI 09037014c pitAmahArthaM saMbhUtA tuSTyarthaM ca manISiNAm 09037015a naimiSe munayo rAjan samAgamya samAsate 09037015c tatra citrAH kathA hy Asan vedaM prati janezvara 09037016a tatra te munayo hy Asan nAnAsvAdhyAyavedinaH 09037016c te samAgamya munayaH sasmarur vai sarasvatIm 09037017a sA tu dhyAtA mahArAja RSibhiH satrayAjibhiH 09037017c samAgatAnAM rAjendra sahAyArthaM mahAtmanAm 09037017e AjagAma mahAbhAgA tatra puNyA sarasvatI 09037018a naimiSe kAJcanAkSI tu munInAM satrayAjinAm 09037018c AgatA saritAM zreSThA tatra bhArata pUjitA 09037019a gayasya yajamAnasya gayeSv eva mahAkratum 09037019c AhUtA saritAM zreSThA gayayajJe sarasvatI 09037020a vizAlAM tu gayeSv Ahur RSayaH saMzitavratAH 09037020c sarit sA himavatpArzvAt prasUtA zIghragAminI 09037021a auddAlakes tathA yajJe yajatas tatra bhArata 09037021c samete sarvataH sphIte munInAM maNDale tadA 09037022a uttare kosalAbhAge puNye rAjan mahAtmanaH 09037022c auddAlakena yajatA pUrvaM dhyAtA sarasvatI 09037023a AjagAma saricchreSThA taM dezam RSikAraNAt 09037023c pUjyamAnA munigaNair valkalAjinasaMvRtaiH 09037023e manohradeti vikhyAtA sA hi tair manasA hRtA 09037024a suveNur RSabhadvIpe puNye rAjarSisevite 09037024c kuroz ca yajamAnasya kurukSetre mahAtmanaH 09037024e AjagAma mahAbhAgA saricchreSThA sarasvatI 09037025a oghavaty api rAjendra vasiSThena mahAtmanA 09037025c samAhUtA kurukSetre divyatoyA sarasvatI 09037026a dakSeNa yajatA cApi gaGgAdvAre sarasvatI 09037026c vimalodA bhagavatI brahmaNA yajatA punaH 09037026e samAhUtA yayau tatra puNye haimavate girau 09037027a ekIbhUtAs tatas tAs tu tasmiMs tIrthe samAgatAH 09037027c saptasArasvataM tIrthaM tatas tat prathitaM bhuvi 09037028a iti sapta sarasvatyo nAmataH parikIrtitAH 09037028c saptasArasvataM caiva tIrthaM puNyaM tathA smRtam 09037029a zRNu maGkaNakasyApi kaumArabrahmacAriNaH 09037029c ApagAm avagADhasya rAjan prakrIDitaM mahat 09037030a dRSTvA yadRcchayA tatra striyam ambhasi bhArata 09037030c snAyantIM rucirApAGgIM digvAsasam aninditAm 09037030e sarasvatyAM mahArAja caskande vIryam ambhasi 09037031a tad retaH sa tu jagrAha kalaze vai mahAtapAH 09037031c saptadhA pravibhAgaM tu kalazasthaM jagAma ha 09037031e tatrarSayaH sapta jAtA jajJire marutAM gaNAH 09037032a vAyuvego vAyubalo vAyuhA vAyumaNDalaH 09037032c vAyujvAlo vAyuretA vAyucakraz ca vIryavAn 09037032e evam ete samutpannA marutAM janayiSNavaH 09037033a idam anyac ca rAjendra zRNv AzcaryataraM bhuvi 09037033c maharSez caritaM yAdRk triSu lokeSu vizrutam 09037034a purA maGkaNakaH siddhaH kuzAgreNeti naH zrutam 09037034c kSataH kila kare rAjaMs tasya zAkaraso 'sravat 09037034e sa vi zAkarasaM dRSTvA harSAviSTaH pranRttavAn 09037035a tatas tasmin pranRtte vai sthAvaraM jaGgamaM ca yat 09037035c pranRttam ubhayaM vIra tejasA tasya mohitam 09037036a brahmAdibhiH surai rAjann RSibhiz ca tapodhanaiH 09037036c vijJapto vai mahAdeva RSer arthe narAdhipa 09037036e nAyaM nRtyed yathA deva tathA tvaM kartum arhasi 09037037a tato devo muniM dRSTvA harSAviSTam atIva ha 09037037c surANAM hitakAmArthaM mahAdevo 'bhyabhASata 09037038a bho bho brAhmaNa dharmajJa kimarthaM narinartsi vai 09037038c harSasthAnaM kimarthaM vai tavedaM munisattama 09037038e tapasvino dharmapathe sthitasya dvijasattama 09037039 RSir uvAca 09037039a kiM na pazyasi me brahman karAc chAkarasaM srutam 09037039c yaM dRSTvA vai pranRtto 'haM harSeNa mahatA vibho 09037040a taM prahasyAbravId devo muniM rAgeNa mohitam 09037040c ahaM na vismayaM vipra gacchAmIti prapazya mAm 09037041a evam uktvA munizreSThaM mahAdevena dhImatA 09037041c aGgulyagreNa rAjendra svAGguSThas tADito 'bhavat 09037042a tato bhasma kSatAd rAjan nirgataM himasaMnibham 09037042c tad dRSTvA vrIDito rAjan sa muniH pAdayor gataH 09037043 RSir uvAca 09037043a nAnyaM devAd ahaM manye rudrAt parataraM mahat 09037043c surAsurasya jagato gatis tvam asi zUladhRk 09037044a tvayA sRSTam idaM vizvaM vadantIha manISiNaH 09037044c tvAm eva sarvaM vizati punar eva yugakSaye 09037045a devair api na zakyas tvaM parijJAtuM kuto mayA 09037045c tvayi sarve sma dRzyante surA brahmAdayo 'nagha 09037046a sarvas tvam asi devAnAM kartA kArayitA ca ha 09037046c tvatprasAdAt surAH sarve modantIhAkutobhayAH 09037047a evaM stutvA mahAdevaM sa RSiH praNato 'bravIt 09037047c bhagavaMs tvatprasAdAd vai tapo me na kSared iti 09037048a tato devaH prItamanAs tam RSiM punar abravIt 09037048c tapas te vardhatAM vipra matprasAdAt sahasradhA 09037048e Azrame ceha vatsyAmi tvayA sArdham ahaM sadA 09037049a saptasArasvate cAsmin yo mAm arciSyate naraH 09037049c na tasya durlabhaM kiM cid bhaviteha paratra ca 09037049e sArasvataM ca lokaM te gamiSyanti na saMzayaH 09037050a etan maGkaNakasyApi caritaM bhUritejasaH 09037050c sa hi putraH sajanyAyAm utpanno mAtarizvanA 09038001 vaizaMpAyana uvAca 09038001a uSitvA tatra rAmas tu saMpUjyAzramavAsinaH 09038001c tathA maGkaNake prItiM zubhAM cakre halAyudhaH 09038002a dattvA dAnaM dvijAtibhyo rajanIM tAm upoSya ca 09038002c pUjito munisaMghaiz ca prAtar utthAya lAGgalI 09038003a anujJApya munIn sarvAn spRSTvA toyaM ca bhArata 09038003c prayayau tvarito rAmas tIrthahetor mahAbalaH 09038004a tata auzanasaM tIrtham AjagAma halAyudhaH 09038004c kapAlamocanaM nAma yatra mukto mahAmuniH 09038005a mahatA zirasA rAjan grastajaGgho mahodaraH 09038005c rAkSasasya mahArAja rAmakSiptasya vai purA 09038006a tatra pUrvaM tapas taptaM kAvyena sumahAtmanA 09038006c yatrAsya nItir akhilA prAdurbhUtA mahAtmanaH 09038006e tatrasthaz cintayAm Asa daityadAnavavigraham 09038007a tat prApya ca balo rAjaMs tIrthapravaram uttamam 09038007c vidhivad dhi dadau vittaM brAhmaNAnAM mahAtmanAm 09038008 janamejaya uvAca 09038008a kapAlamocanaM brahman kathaM yatra mahAmuniH 09038008c muktaH kathaM cAsya ziro lagnaM kena ca hetunA 09038009 vaizaMpAyana uvAca 09038009a purA vai daNDakAraNye rAghaveNa mahAtmanA 09038009c vasatA rAjazArdUla rAkSasAs tatra hiMsitAH 09038010a janasthAne ziraz chinnaM rAkSasasya durAtmanaH 09038010c kSureNa zitadhAreNa tat papAta mahAvane 09038011a mahodarasya tal lagnaM jaGghAyAM vai yadRcchayA 09038011c vane vicarato rAjann asthi bhittvAsphurat tadA 09038012a sa tena lagnena tadA dvijAtir na zazAka ha 09038012c abhigantuM mahAprAjJas tIrthAny AyatanAni ca 09038013a sa pUtinA visravatA vedanArto mahAmuniH 09038013c jagAma sarvatIrthAni pRthivyAm iti naH zrutam 09038014a sa gatvA saritaH sarvAH samudrAMz ca mahAtapAH 09038014c kathayAm Asa tat sarvam RSINAM bhAvitAtmanAm 09038015a AplutaH sarvatIrtheSu na ca mokSam avAptavAn 09038015c sa tu zuzrAva viprendro munInAM vacanaM mahat 09038016a sarasvatyAs tIrthavaraM khyAtam auzanasaM tadA 09038016c sarvapApaprazamanaM siddhakSetram anuttamam 09038017a sa tu gatvA tatas tatra tIrtham auzanasaM dvijaH 09038017c tata auzanase tIrthe tasyopaspRzatas tadA 09038017e tac chiraz caraNaM muktvA papAtAntarjale tadA 09038018a tataH sa virujo rAjan pUtAtmA vItakalmaSaH 09038018c AjagAmAzramaM prItaH kRtakRtyo mahodaraH 09038019a so 'tha gatvAzramaM puNyaM vipramukto mahAtapAH 09038019c kathayAm Asa tat sarvam RSINAM bhAvitAtmanAm 09038020a te zrutvA vacanaM tasya tatas tIrthasya mAnada 09038020c kapAlamocanam iti nAma cakruH samAgatAH 09038021a tatra dattvA bahUn dAyAn viprAn saMpUjya mAdhavaH 09038021c jagAma vRSNipravaro ruSaGgor AzramaM tadA 09038022a yatra taptaM tapo ghoram ArSTiSeNena bhArata 09038022c brAhmaNyaM labdhavAMs tatra vizvAmitro mahAmuniH 09038023a tato haladharaH zrImAn brAhmaNaiH parivAritaH 09038023c jagAma yatra rAjendra ruSaGgus tanum atyajat 09038024a ruSaGgur brAhmaNo vRddhas taponityaz ca bhArata 09038024c dehanyAse kRtamanA vicintya bahudhA bahu 09038025a tataH sarvAn upAdAya tanayAn vai mahAtapAH 09038025c ruSaGgur abravIt tatra nayadhvaM mA pRthUdakam 09038026a vijJAyAtItavayasaM ruSaGguM te tapodhanAH 09038026c taM vai tIrtham upAninyuH sarasvatyAs tapodhanam 09038027a sa taiH putrais tadA dhImAn AnIto vai sarasvatIm 09038027c puNyAM tIrthazatopetAM viprasaMghair niSevitAm 09038028a sa tatra vidhinA rAjann AplutaH sumahAtapAH 09038028c jJAtvA tIrthaguNAMz caiva prAhedam RSisattamaH 09038028e suprItaH puruSavyAghra sarvAn putrAn upAsataH 09038029a sarasvatyuttare tIre yas tyajed Atmanas tanum 09038029c pRthUdake japyaparo nainaM zvomaraNaM tapet 09038030a tatrAplutya sa dharmAtmA upaspRzya halAyudhaH 09038030c dattvA caiva bahUn dAyAn viprANAM vipravatsalaH 09038031a sasarja yatra bhagavA&l lokA&l lokapitAmahaH 09038031c yatrArSTiSeNaH kauravya brAhmaNyaM saMzitavrataH 09038031e tapasA mahatA rAjan prAptavAn RSisattamaH 09038032a sindhudvIpaz ca rAjarSir devApiz ca mahAtapAH 09038032c brAhmaNyaM labdhavAn yatra vizvAmitro mahAmuniH 09038032e mahAtapasvI bhagavAn ugratejA mahAtapAH 09038033a tatrAjagAma balavAn balabhadraH pratApavAn 09039001 janamejaya uvAca 09039001a katham ArSTiSeNo bhagavAn vipulaM taptavAMs tapaH 09039001c sindhudvIpaH kathaM cApi brAhmaNyaM labdhavAMs tadA 09039002a devApiz ca kathaM brahman vizvAmitraz ca sattama 09039002c tan mamAcakSva bhagavan paraM kautUhalaM hi me 09039003 vaizaMpAyana uvAca 09039003a purA kRtayuge rAjann ArSTiSeNo dvijottamaH 09039003c vasan gurukule nityaM nityam adhyayane rataH 09039004a tasya rAjan gurukule vasato nityam eva ha 09039004c samAptiM nAgamad vidyA nApi vedA vizAM pate 09039005a sa nirviNNas tato rAjaMs tapas tepe mahAtapAH 09039005c tato vai tapasA tena prApya vedAn anuttamAn 09039006a sa vidvAn vedayuktaz ca siddhaz cApy RSisattamaH 09039006c tatra tIrthe varAn prAdAt trIn eva sumahAtapAH 09039007a asmiMs tIrthe mahAnadyA adyaprabhRti mAnavaH 09039007c Apluto vAjimedhasya phalaM prApnoti puSkalam 09039008a adyaprabhRti naivAtra bhayaM vyAlAd bhaviSyati 09039008c api cAlpena yatnena phalaM prApsyati puSkalam 09039009a evam uktvA mahAtejA jagAma tridivaM muniH 09039009c evaM siddhaH sa bhagavAn ArSTiSeNaH pratApavAn 09039010a tasminn eva tadA tIrthe sindhudvIpaH pratApavAn 09039010c devApiz ca mahArAja brAhmaNyaM prApatur mahat 09039011a tathA ca kauzikas tAta taponityo jitendriyaH 09039011c tapasA vai sutaptena brAhmaNatvam avAptavAn 09039012a gAdhir nAma mahAn AsIt kSatriyaH prathito bhuvi 09039012c tasya putro 'bhavad rAjan vizvAmitraH pratApavAn 09039013a sa rAjA kauzikas tAta mahAyogy abhavat kila 09039013c sa putram abhiSicyAtha vizvAmitraM mahAtapAH 09039014a dehanyAse manaz cakre tam UcuH praNatAH prajAH 09039014c na gantavyaM mahAprAjJa trAhi cAsmAn mahAbhayAt 09039015a evam uktaH pratyuvAca tato gAdhiH prajAs tadA 09039015c vizvasya jagato goptA bhaviSyati suto mama 09039016a ity uktvA tu tato gAdhir vizvAmitraM nivezya ca 09039016c jagAma tridivaM rAjan vizvAmitro 'bhavan nRpaH 09039016e na ca zaknoti pRthivIM yatnavAn api rakSitum 09039017a tataH zuzrAva rAjA sa rAkSasebhyo mahAbhayam 09039017c niryayau nagarAc cApi caturaGgabalAnvitaH 09039018a sa gatvA dUram adhvAnaM vasiSThAzramam abhyayAt 09039018c tasya te sainikA rAjaMz cakrus tatrAnayAn bahUn 09039019a tatas tu bhagavAn vipro vasiSTho ''zramam abhyayAt 09039019c dadRze ca tataH sarvaM bhajyamAnaM mahAvanam 09039020a tasya kruddho mahArAja vasiSTho munisattamaH 09039020c sRjasva zabarAn ghorAn iti svAM gAm uvAca ha 09039021a tathoktA sAsRjad dhenuH puruSAn ghoradarzanAn 09039021c te ca tad balam AsAdya babhaJjuH sarvatodizam 09039022a tad dRSTvA vidrutaM sainyaM vizvAmitras tu gAdhijaH 09039022c tapaH paraM manyamAnas tapasy eva mano dadhe 09039023a so 'smiMs tIrthavare rAjan sarasvatyAH samAhitaH 09039023c niyamaiz copavAsaiz ca karzayan deham AtmanaH 09039024a jalAhAro vAyubhakSaH parNAhAraz ca so 'bhavat 09039024c tathA sthaNDilazAyI ca ye cAnye niyamAH pRthak 09039025a asakRt tasya devAs tu vratavighnaM pracakrire 09039025c na cAsya niyamAd buddhir apayAti mahAtmanaH 09039026a tataH pareNa yatnena taptvA bahuvidhaM tapaH 09039026c tejasA bhAskarAkAro gAdhijaH samapadyata 09039027a tapasA tu tathA yuktaM vizvAmitraM pitAmahaH 09039027c amanyata mahAtejA varado varam asya tat 09039028a sa tu vavre varaM rAjan syAm ahaM brAhmaNas tv iti 09039028c tatheti cAbravId brahmA sarvalokapitAmahaH 09039029a sa labdhvA tapasogreNa brAhmaNatvaM mahAyazAH 09039029c vicacAra mahIM kRtsnAM kRtakAmaH suropamaH 09039030a tasmiMs tIrthavare rAmaH pradAya vividhaM vasu 09039030c payasvinIs tathA dhenUr yAnAni zayanAni ca 09039031a tathA vastrANy alaMkAraM bhakSyaM peyaM ca zobhanam 09039031c adadAn mudito rAjan pUjayitvA dvijottamAn 09039032a yayau rAjaMs tato rAmo bakasyAzramam antikAt 09039032c yatra tepe tapas tIvraM dAlbhyo baka iti zrutiH 09040001 vaizaMpAyana uvAca 09040001a brahmayonibhir AkIrNaM jagAma yadunandanaH 09040001c yatra dAlbhyo bako rAjan pazvarthaM sumahAtapAH 09040001e juhAva dhRtarASTrasya rASTraM vaicitravIryiNaH 09040002a tapasA ghorarUpeNa karzayan deham AtmanaH 09040002c krodhena mahatAviSTo dharmAtmA vai pratApavAn 09040003a purA hi naimiSeyANAM satre dvAdazavArSike 09040003c vRtte vizvajito 'nte vai pAJcAlAn RSayo 'gaman 09040004a tatrezvaram ayAcanta dakSiNArthaM manISiNaH 09040004c balAnvitAn vatsatarAn nirvyAdhIn ekaviMzatim 09040005a tAn abravId bako vRddho vibhajadhvaM pazUn iti 09040005c pazUn etAn ahaM tyaktvA bhikSiSye rAjasattamam 09040006a evam uktvA tato rAjann RSIn sarvAn pratApavAn 09040006c jagAma dhRtarASTrasya bhavanaM brAhmaNottamaH 09040007a sa samIpagato bhUtvA dhRtarASTraM janezvaram 09040007c ayAcata pazUn dAlbhyaH sa cainaM ruSito 'bravIt 09040008a yadRcchayA mRtA dRSTvA gAs tadA nRpasattama 09040008c etAn pazUn naya kSipraM brahmabandho yadIcchasi 09040009a RSis tv atha vacaH zrutvA cintayAm Asa dharmavit 09040009c aho bata nRzaMsaM vai vAkyam ukto 'smi saMsadi 09040010a cintayitvA muhUrtaM ca roSAviSTo dvijottamaH 09040010c matiM cakre vinAzAya dhRtarASTrasya bhUpateH 09040011a sa utkRtya mRtAnAM vai mAMsAni dvijasattamaH 09040011c juhAva dhRtarASTrasya rASTraM narapateH purA 09040012a avakIrNe sarasvatyAs tIrthe prajvAlya pAvakam 09040012c bako dAlbhyo mahArAja niyamaM param AsthitaH 09040012e sa tair eva juhAvAsya rASTraM mAMsair mahAtapAH 09040013a tasmiMs tu vidhivat satre saMpravRtte sudAruNe 09040013c akSIyata tato rASTraM dhRtarASTrasya pArthiva 09040014a chidyamAnaM yathAnantaM vanaM parazunA vibho 09040014c babhUvApahataM tac cApy avakIrNam acetanam 09040015a dRSTvA tad avakIrNaM tu rASTraM sa manujAdhipaH 09040015c babhUva durmanA rAjaMz cintayAm Asa ca prabhuH 09040016a mokSArtham akarod yatnaM brAhmaNaiH sahitaH purA 09040016c athAsau pArthivaH khinnas te ca viprAs tadA nRpa 09040017a yadA cApi na zaknoti rASTraM mocayituM nRpa 09040017c atha vaiprAznikAMs tatra papraccha janamejaya 09040018a tato vaiprAznikAH prAhuH pazuviprakRtas tvayA 09040018c mAMsair abhijuhotIti tava rASTraM munir bakaH 09040019a tena te hUyamAnasya rASTrasyAsya kSayo mahAn 09040019c tasyaitat tapasaH karma yena te hy anayo mahAn 09040019e apAM kuJje sarasvatyAs taM prasAdaya pArthiva 09040020a sarasvatIM tato gatvA sa rAjA bakam abravIt 09040020c nipatya zirasA bhUmau prAJjalir bharatarSabha 09040021a prasAdaye tvA bhagavann aparAdhaM kSamasva me 09040021c mama dInasya lubdhasya maurkhyeNa hatacetasaH 09040021e tvaM gatis tvaM ca me nAthaH prasAdaM kartum arhasi 09040022a taM tathA vilapantaM tu zokopahatacetasam 09040022c dRSTvA tasya kRpA jajJe rASTraM tac ca vyamocayat 09040023a RSiH prasannas tasyAbhUt saMrambhaM ca vihAya saH 09040023c mokSArthaM tasya rASTrasya juhAva punar Ahutim 09040024a mokSayitvA tato rASTraM pratigRhya pazUn bahUn 09040024c hRSTAtmA naimiSAraNyaM jagAma punar eva hi 09040025a dhRtarASTro 'pi dharmAtmA svasthacetA mahAmanAH 09040025c svam eva nagaraM rAjA pratipede maharddhimat 09040026a tatra tIrthe mahArAja bRhaspatir udAradhIH 09040026c asurANAm abhAvAya bhAvAya ca divaukasAm 09040027a mAMsair api juhAveSTim akSIyanta tato 'surAH 09040027c daivatair api saMbhagnA jitakAzibhir Ahave 09040028a tatrApi vidhivad dattvA brAhmaNebhyo mahAyazAH 09040028c vAjinaH kuJjarAMz caiva rathAMz cAzvatarIyutAn 09040029a ratnAni ca mahArhANi dhanaM dhAnyaM ca puSkalam 09040029c yayau tIrthaM mahAbAhur yAyAtaM pRthivIpate 09040030a yatra yajJe yayAtes tu mahArAja sarasvatI 09040030c sarpiH payaz ca susrAva nAhuSasya mahAtmanaH 09040031a tatreSTvA puruSavyAghro yayAtiH pRthivIpatiH 09040031c AkrAmad UrdhvaM mudito lebhe lokAMz ca puSkalAn 09040032a yayAter yajamAnasya yatra rAjan sarasvatI 09040032c prasRtA pradadau kAmAn brAhmaNAnAM mahAtmanAm 09040033a yatra yatra hi yo vipro yAn yAn kAmAn abhIpsati 09040033c tatra tatra saricchreSThA sasarja subahUn rasAn 09040034a tatra devAH sagandharvAH prItA yajJasya saMpadA 09040034c vismitA mAnuSAz cAsan dRSTvA tAM yajJasaMpadam 09040035a tatas tAlaketur mahAdharmasetur; mahAtmA kRtAtmA mahAdAnanityaH 09040035c vasiSThApavAhaM mahAbhImavegaM; dhRtAtmA jitAtmA samabhyAjagAma 09041001 janamejaya uvAca 09041001a vasiSThasyApavAho vai bhImavegaH kathaM nu saH 09041001c kimarthaM ca saricchreSThA tam RSiM pratyavAhayat 09041002a kena cAsyAbhavad vairaM kAraNaM kiM ca tat prabho 09041002c zaMsa pRSTo mahAprAjJa na hi tRpyAmi kathyatAm 09041003 vaizaMpAyana uvAca 09041003a vizvAmitrasya caivarSer vasiSThasya ca bhArata 09041003c bhRzaM vairam abhUd rAjaMs tapaHspardhAkRtaM mahat 09041004a Azramo vai vasiSThasya sthANutIrthe 'bhavan mahAn 09041004c pUrvataH pazcimaz cAsId vizvAmitrasya dhImataH 09041005a yatra sthANur mahArAja taptavAn sumahat tapaH 09041005c yatrAsya karma tad ghoraM pravadanti manISiNaH 09041006a yatreSTvA bhagavAn sthANuH pUjayitvA sarasvatIm 09041006c sthApayAm Asa tat tIrthaM sthANutIrtham iti prabho 09041007a tatra sarve surAH skandam abhyaSiJcan narAdhipa 09041007c senApatyena mahatA surArivinibarhaNam 09041008a tasmin sarasvatItIrthe vizvAmitro mahAmuniH 09041008c vasiSThaM cAlayAm Asa tapasogreNa tac chRNu 09041009a vizvAmitravasiSThau tAv ahany ahani bhArata 09041009c spardhAM tapaHkRtAM tIvrAM cakratus tau tapodhanau 09041010a tatrApy adhikasaMtApo vizvAmitro mahAmuniH 09041010c dRSTvA tejo vasiSThasya cintAm abhijagAma ha 09041010e tasya buddhir iyaM hy AsId dharmanityasya bhArata 09041011a iyaM sarasvatI tUrNaM matsamIpaM tapodhanam 09041011c AnayiSyati vegena vasiSThaM japatAM varam 09041011e ihAgataM dvijazreSThaM haniSyAmi na saMzayaH 09041012a evaM nizcitya bhagavAn vizvAmitro mahAmuniH 09041012c sasmAra saritAM zreSThAM krodhasaMraktalocanaH 09041013a sA dhyAtA muninA tena vyAkulatvaM jagAma ha 09041013c jajJe cainaM mahAvIryaM mahAkopaM ca bhAminI 09041014a tata enaM vepamAnA vivarNA prAJjalis tadA 09041014c upatasthe munivaraM vizvAmitraM sarasvatI 09041015a hatavIrA yathA nArI sAbhavad duHkhitA bhRzam 09041015c brUhi kiM karavANIti provAca munisattamam 09041016a tAm uvAca muniH kruddho vasiSThaM zIghram Anaya 09041016c yAvad enaM nihanmy adya tac chrutvA vyathitA nadI 09041017a sAJjaliM tu tataH kRtvA puNDarIkanibhekSaNA 09041017c vivyathe suvirUDheva latA vAyusamIritA 09041018a tathAgatAM tu tAM dRSTvA vepamAnAM kRtAJjalim 09041018c vizvAmitro 'bravIt kruddho vasiSThaM zIghram Anaya 09041019a tato bhItA saricchreSThA cintayAm Asa bhArata 09041019c ubhayoH zApayor bhItA katham etad bhaviSyati 09041020a sAbhigamya vasiSThaM tu imam artham acodayat 09041020c yad uktA saritAM zreSThA vizvAmitreNa dhImatA 09041021a ubhayoH zApayor bhItA vepamAnA punaH punaH 09041021c cintayitvA mahAzApam RSivitrAsitA bhRzam 09041022a tAM kRzAM ca vivarNAM ca dRSTvA cintAsamanvitAm 09041022c uvAca rAjan dharmAtmA vasiSTho dvipadAM varaH 09041023a trAhy AtmAnaM saricchreSThe vaha mAM zIghragAminI 09041023c vizvAmitraH zaped dhi tvAM mA kRthAs tvaM vicAraNAm 09041024a tasya tad vacanaM zrutvA kRpAzIlasya sA sarit 09041024c cintayAm Asa kauravya kiM kRtaM sukRtaM bhavet 09041025a tasyAz cintA samutpannA vasiSTho mayy atIva hi 09041025c kRtavAn hi dayAM nityaM tasya kAryaM hitaM mayA 09041026a atha kUle svake rAjaJ japantam RSisattamam 09041026c juhvAnaM kauzikaM prekSya sarasvaty abhyacintayat 09041027a idam antaram ity eva tataH sA saritAM varA 09041027c kUlApahAram akarot svena vegena sA sarit 09041028a tena kUlApahAreNa maitrAvaruNir auhyata 09041028c uhyamAnaz ca tuSTAva tadA rAjan sarasvatIm 09041029a pitAmahasya sarasaH pravRttAsi sarasvati 09041029c vyAptaM cedaM jagat sarvaM tavaivAmbhobhir uttamaiH 09041030a tvam evAkAzagA devi megheSUtsRjase payaH 09041030c sarvAz cApas tvam eveti tvatto vayam adhImahe 09041031a puSTir dyutis tathA kIrtiH siddhir vRddhir umA tathA 09041031c tvam eva vANI svAhA tvaM tvayy Ayattam idaM jagat 09041031e tvam eva sarvabhUteSu vasasIha caturvidhA 09041032a evaM sarasvatI rAjan stUyamAnA maharSiNA 09041032c vegenovAha taM vipraM vizvAmitrAzramaM prati 09041032e nyavedayata cAbhIkSNaM vizvAmitrAya taM munim 09041033a tam AnItaM sarasvatyA dRSTvA kopasamanvitaH 09041033c athAnveSat praharaNaM vasiSThAntakaraM tadA 09041034a taM tu kruddham abhiprekSya brahmahatyAbhayAn nadI 09041034c apovAha vasiSThaM tu prAcIM dizam atandritA 09041034e ubhayoH kurvatI vAkyaM vaJcayitvA tu gAdhijam 09041035a tato 'pavAhitaM dRSTvA vasiSTham RSisattamam 09041035c abravId atha saMkruddho vizvAmitro hy amarSaNaH 09041036a yasmAn mA tvaM saricchreSThe vaJcayitvA punar gatA 09041036c zoNitaM vaha kalyANi rakSogrAmaNisaMmatam 09041037a tataH sarasvatI zaptA vizvAmitreNa dhImatA 09041037c avahac choNitonmizraM toyaM saMvatsaraM tadA 09041038a atharSayaz ca devAz ca gandharvApsarasas tathA 09041038c sarasvatIM tathA dRSTvA babhUvur bhRzaduHkhitAH 09041039a evaM vasiSThApavAho loke khyAto janAdhipa 09041039c Agacchac ca punar mArgaM svam eva saritAM varA 09042001 vaizaMpAyana uvAca 09042001a sA zaptA tena kruddhena vizvAmitreNa dhImatA 09042001c tasmiMs tIrthavare zubhre zoNitaM samupAvahat 09042002a athAjagmus tato rAjan rAkSasAs tatra bhArata 09042002c tatra te zoNitaM sarve pibantaH sukham Asate 09042003a tRptAz ca subhRzaM tena sukhitA vigatajvarAH 09042003c nRtyantaz ca hasantaz ca yathA svargajitas tathA 09042004a kasya cit tv atha kAlasya RSayaH satapodhanAH 09042004c tIrthayAtrAM samAjagmuH sarasvatyAM mahIpate 09042005a teSu sarveSu tIrtheSu Aplutya munipuMgavAH 09042005c prApya prItiM parAM cApi tapolubdhA vizAradAH 09042005e prayayur hi tato rAjan yena tIrthaM hi tat tathA 09042006a athAgamya mahAbhAgAs tat tIrthaM dAruNaM tadA 09042006c dRSTvA toyaM sarasvatyAH zoNitena pariplutam 09042006e pIyamAnaM ca rakSobhir bahubhir nRpasattama 09042007a tAn dRSTvA rAkSasAn rAjan munayaH saMzitavratAH 09042007c paritrANe sarasvatyAH paraM yatnaM pracakrire 09042008a te tu sarve mahAbhAgAH samAgamya mahAvratAH 09042008c AhUya saritAM zreSThAm idaM vacanam abruvan 09042009a kAraNaM brUhi kalyANi kimarthaM te hrado hy ayam 09042009c evam AkulatAM yAtaH zrutvA pAsyAmahe vayam 09042010a tataH sA sarvam AcaSTa yathAvRttaM pravepatI 09042010c duHkhitAm atha tAM dRSTvA ta Ucur vai tapodhanAH 09042011a kAraNaM zrutam asmAbhiH zApaz caiva zruto 'naghe 09042011c kariSyanti tu yat prAptaM sarva eva tapodhanAH 09042012a evam uktvA saricchreSThAm Ucus te 'tha parasparam 09042012c vimocayAmahe sarve zApAd etAM sarasvatIm 09042013a teSAM tu vacanAd eva prakRtisthA sarasvatI 09042013c prasannasalilA jajJe yathA pUrvaM tathaiva hi 09042013e vimuktA ca saricchreSThA vibabhau sA yathA purA 09042014a dRSTvA toyaM sarasvatyA munibhis tais tathA kRtam 09042014c kRtAJjalIs tato rAjan rAkSasAH kSudhayArditAH 09042014e Ucus tAn vai munIn sarvAn kRpAyuktAn punaH punaH 09042015a vayaM hi kSudhitAz caiva dharmAd dhInAz ca zAzvatAt 09042015c na ca naH kAmakAro 'yaM yad vayaM pApakAriNaH 09042016a yuSmAkaM cAprasAdena duSkRtena ca karmaNA 09042016c pakSo 'yaM vardhate 'smAkaM yataH sma brahmarAkSasAH 09042017a evaM hi vaizyazUdrANAM kSatriyANAM tathaiva ca 09042017c ye brAhmaNAn pradviSanti te bhavantIha rAkSasAH 09042018a AcAryam RtvijaM caiva guruM vRddhajanaM tathA 09042018c prANino ye 'vamanyante te bhavantIha rAkSasAH 09042018e yoSitAM caiva pApAnAM yonidoSeNa vardhate 09042019a tat kurudhvam ihAsmAkaM kAruNyaM dvijasattamAH 09042019c zaktA bhavantaH sarveSAM lokAnAm api tAraNe 09042020a teSAM te munayaH zrutvA tuSTuvus tAM mahAnadIm 09042020c mokSArthaM rakSasAM teSAm UcuH prayatamAnasAH 09042021a kSutakITAvapannaM ca yac cocchiSTAzitaM bhavet 09042021c kezAvapannam AdhUtam ArugNam api yad bhavet 09042021e zvabhiH saMspRSTam annaM ca bhAgo 'sau rakSasAm iha 09042022a tasmAj jJAtvA sadA vidvAn etAny annAni varjayet 09042022c rAkSasAnnam asau bhuGkte yo bhuGkte hy annam IdRzam 09042023a zodhayitvA tatas tIrtham RSayas te tapodhanAH 09042023c mokSArthaM rAkSasAnAM ca nadIM tAM pratyacodayan 09042024a maharSINAM mataM jJAtvA tataH sA saritAM varA 09042024c aruNAm AnayAm Asa svAM tanuM puruSarSabha 09042025a tasyAM te rAkSasAH snAtvA tanUs tyaktvA divaM gatAH 09042025c aruNAyAM mahArAja brahmahatyApahA hi sA 09042026a etam artham abhijJAya devarAjaH zatakratuH 09042026c tasmiMs tIrthavare snAtvA vimuktaH pApmanA kila 09042027 janamejaya uvAca 09042027a kimarthaM bhagavAJ zakro brahmahatyAm avAptavAn 09042027c katham asmiMz ca tIrthe vai AplutyAkalmaSo 'bhavat 09042028 vaizaMpAyana uvAca 09042028a zRNuSvaitad upAkhyAnaM yathAvRttaM janezvara 09042028c yathA bibheda samayaM namucer vAsavaH purA 09042029a namucir vAsavAd bhItaH sUryarazmiM samAvizat 09042029c tenendraH sakhyam akarot samayaM cedam abravIt 09042030a nArdreNa tvA na zuSkeNa na rAtrau nApi vAhani 09042030c vadhiSyAmy asurazreSTha sakhe satyena te zape 09042031a evaM sa kRtvA samayaM sRSTvA nIhAram IzvaraH 09042031c cicchedAsya ziro rAjann apAM phenena vAsavaH 09042032a tac chiro namucez chinnaM pRSThataH zakram anvayAt 09042032c he mitrahan pApa iti bruvANaM zakram antikAt 09042033a evaM sa zirasA tena codyamAnaH punaH punaH 09042033c pitAmahAya saMtapta evam arthaM nyavedayat 09042034a tam abravIl lokagurur aruNAyAM yathAvidhi 09042034c iSTvopaspRza devendra brahmahatyApahA hi sA 09042035a ity uktaH sa sarasvatyAH kuJje vai janamejaya 09042035c iSTvA yathAvad balabhid aruNAyAm upAspRzat 09042036a sa muktaH pApmanA tena brahmahatyAkRtena ha 09042036c jagAma saMhRSTamanAs tridivaM tridazezvaraH 09042037a ziras tac cApi namuces tatraivAplutya bhArata 09042037c lokAn kAmadughAn prAptam akSayAn rAjasattama 09042038a tatrApy upaspRzya balo mahAtmA; dattvA ca dAnAni pRthagvidhAni 09042038c avApya dharmaM param AryakarmA; jagAma somasya mahat sa tIrtham 09042039a yatrAyajad rAjasUyena somaH; sAkSAt purA vidhivat pArthivendra 09042039c atrir dhImAn vipramukhyo babhUva; hotA yasmin kratumukhye mahAtmA 09042040a yasyAnte 'bhUt sumahAn dAnavAnAM; daiteyAnAM rAkSasAnAM ca devaiH 09042040c sa saMgrAmas tArakAkhyaH sutIvro; yatra skandas tArakAkhyaM jaghAna 09042041a senApatyaM labdhavAn devatAnAM; mahAseno yatra daityAntakartA 09042041c sAkSAc cAtra nyavasat kArttikeyaH; sadA kumAro yatra sa plakSarAjaH 09043001 janamejaya uvAca 09043001a sarasvatyAH prabhAvo 'yam uktas te dvijasattama 09043001c kumArasyAbhiSekaM tu brahman vyAkhyAtum arhasi 09043002a yasmin kAle ca deze ca yathA ca vadatAM vara 09043002c yaiz cAbhiSikto bhagavAn vidhinA yena ca prabhuH 09043003a skando yathA ca daityAnAm akarot kadanaM mahat 09043003c tathA me sarvam AcakSva paraM kautUhalaM hi me 09043004 vaizaMpAyana uvAca 09043004a kuruvaMzasya sadRzam idaM kautUhalaM tava 09043004c harSam utpAdayaty etad vaco me janamejaya 09043005a hanta te kathayiSyAmi zRNvAnasya janAdhipa 09043005c abhiSekaM kumArasya prabhAvaM ca mahAtmanaH 09043006a tejo mAhezvaraM skannam agnau prapatitaM purA 09043006c tat sarvabhakSo bhagavAn nAzakad dagdhum akSayam 09043007a tenAsIdati tejasvI dIptimAn havyavAhanaH 09043007c na caiva dhArayAm Asa garbhaM tejomayaM tadA 09043008a sa gaGgAm abhisaMgamya niyogAd brahmaNaH prabhuH 09043008c garbham AhitavAn divyaM bhAskaropamatejasam 09043009a atha gaGgApi taM garbham asahantI vidhAraNe 09043009c utsasarja girau ramye himavaty amarArcite 09043010a sa tatra vavRdhe lokAn AvRtya jvalanAtmajaH 09043010c dadRzur jvalanAkAraM taM garbham atha kRttikAH 09043011a zarastambe mahAtmAnam analAtmajam Izvaram 09043011c mamAyam iti tAH sarvAH putrArthinyo 'bhicakramuH 09043012a tAsAM viditvA bhAvaM taM mAtqNAM bhagavAn prabhuH 09043012c prasnutAnAM payaH SaDbhir vadanair apibat tadA 09043013a taM prabhAvaM samAlakSya tasya bAlasya kRttikAH 09043013c paraM vismayam ApannA devyo divyavapurdharAH 09043014a yatrotsRSTaH sa bhagavAn gaGgayA girimUrdhani 09043014c sa zailaH kAJcanaH sarvaH saMbabhau kurusattama 09043015a vardhatA caiva garbheNa pRthivI tena raJjitA 09043015c ataz ca sarve saMvRttA girayaH kAJcanAkarAH 09043016a kumAraz ca mahAvIryaH kArttikeya iti smRtaH 09043016c gAGgeyaH pUrvam abhavan mahAyogabalAnvitaH 09043017a sa devas tapasA caiva vIryeNa ca samanvitaH 09043017c vavRdhe 'tIva rAjendra candravat priyadarzanaH 09043018a sa tasmin kAJcane divye zarastambe zriyA vRtaH 09043018c stUyamAnas tadA zete gandharvair munibhis tathA 09043019a tathainam anvanRtyanta devakanyAH sahasrazaH 09043019c divyavAditranRttajJAH stuvantyaz cArudarzanAH 09043020a anvAste ca nadI devaM gaGgA vai saritAM varA 09043020c dadhAra pRthivI cainaM bibhratI rUpam uttamam 09043021a jAtakarmAdikAs tasya kriyAz cakre bRhaspatiH 09043021c vedaz cainaM caturmUrtir upatasthe kRtAJjaliH 09043022a dhanurvedaz catuSpAdaH zastragrAmaH sasaMgrahaH 09043022c tatrainaM samupAtiSThat sAkSAd vANI ca kevalA 09043023a sa dadarza mahAvIryaM devadevam umApatim 09043023c zailaputryA sahAsInaM bhUtasaMghazatair vRtam 09043024a nikAyA bhUtasaMghAnAM paramAdbhutadarzanAH 09043024c vikRtA vikRtAkArA vikRtAbharaNadhvajAH 09043025a vyAghrasiMharkSavadanA biDAlamakarAnanAH 09043025c vRSadaMzamukhAz cAnye gajoSTravadanAs tathA 09043026a ulUkavadanAH ke cid gRdhragomAyudarzanAH 09043026c krauJcapArAvatanibhair vadanai rAGkavair api 09043027a zvAvicchalyakagodhAnAM kharaiDakagavAM tathA 09043027c sadRzAni vapUMSy anye tatra tatra vyadhArayan 09043028a ke cic chailAmbudaprakhyAz cakrAlAtagadAyudhAH 09043028c ke cid aJjanapuJjAbhAH ke cic chvetAcalaprabhAH 09043029a saptamAtRgaNAz caiva samAjagmur vizAM pate 09043029c sAdhyA vizve 'tha maruto vasavaH pitaras tathA 09043030a rudrAdityAs tathA siddhA bhujagA dAnavAH khagAH 09043030c brahmA svayaMbhUr bhagavAn saputraH saha viSNunA 09043031a zakras tathAbhyayAd draSTuM kumAravaram acyutam 09043031c nAradapramukhAz cApi devagandharvasattamAH 09043032a devarSayaz ca siddhAz ca bRhaspatipurogamAH 09043032c Rbhavo nAma varadA devAnAm api devatAH 09043032e te 'pi tatra samAjagmur yAmA dhAmAz ca sarvazaH 09043033a sa tu bAlo 'pi bhagavAn mahAyogabalAnvitaH 09043033c abhyAjagAma devezaM zUlahastaM pinAkinam 09043034a tam Avrajantam AlakSya zivasyAsIn manogatam 09043034c yugapac chailaputryAz ca gaGgAyAH pAvakasya ca 09043035a kiM nu pUrvam ayaM bAlo gauravAd abhyupaiSyati 09043035c api mAm iti sarveSAM teSAm AsIn manogatam 09043036a teSAm etam abhiprAyaM caturNAm upalakSya saH 09043036c yugapad yogam AsthAya sasarja vividhAs tanUH 09043037a tato 'bhavac caturmUrtiH kSaNena bhagavAn prabhuH 09043037c skandaH zAkho vizAkhaz ca naigameSaz ca pRSThataH 09043038a evaM sa kRtvA hy AtmAnaM caturdhA bhagavAn prabhuH 09043038c yato rudras tataH skando jagAmAdbhutadarzanaH 09043039a vizAkhas tu yayau yena devI girivarAtmajA 09043039c zAkho yayau ca bhagavAn vAyumUrtir vibhAvasum 09043039e naigameSo 'gamad gaGgAM kumAraH pAvakaprabhaH 09043040a sarve bhAsvaradehAs te catvAraH samarUpiNaH 09043040c tAn samabhyayur avyagrAs tad adbhutam ivAbhavat 09043041a hAhAkAro mahAn AsId devadAnavarakSasAm 09043041c tad dRSTvA mahad Azcaryam adbhutaM romaharSaNam 09043042a tato rudraz ca devI ca pAvakaz ca pitAmaham 09043042c gaGgayA sahitAH sarve praNipetur jagatpatim 09043043a praNipatya tatas te tu vidhivad rAjapuMgava 09043043c idam Ucur vaco rAjan kArttikeyapriyepsayA 09043044a asya bAlasya bhagavann AdhipatyaM yathepsitam 09043044c asmatpriyArthaM deveza sadRzaM dAtum arhasi 09043045a tataH sa bhagavAn dhImAn sarvalokapitAmahaH 09043045c manasA cintayAm Asa kim ayaM labhatAm iti 09043046a aizvaryANi hi sarvANi devagandharvarakSasAm 09043046c bhUtayakSavihaMgAnAM pannagAnAM ca sarvazaH 09043047a pUrvam evAdidezAsau nikAyeSu mahAtmanAm 09043047c samarthaM ca tam aizvarye mahAmatir amanyata 09043048a tato muhUrtaM sa dhyAtvA devAnAM zreyasi sthitaH 09043048c senApatyaM dadau tasmai sarvabhUteSu bhArata 09043049a sarvadevanikAyAnAM ye rAjAnaH parizrutAH 09043049c tAn sarvAn vyAdidezAsmai sarvabhUtapitAmahaH 09043050a tataH kumAram AdAya devA brahmapurogamAH 09043050c abhiSekArtham AjagmuH zailendraM sahitAs tataH 09043051a puNyAM haimavatIM devIM saricchreSThAM sarasvatIm 09043051c samantapaJcake yA vai triSu lokeSu vizrutA 09043052a tatra tIre sarasvatyAH puNye sarvaguNAnvite 09043052c niSedur devagandharvAH sarve saMpUrNamAnasAH 09044001 vaizaMpAyana uvAca 09044001a tato 'bhiSekasaMbhArAn sarvAn saMbhRtya zAstrataH 09044001c bRhaspatiH samiddhe 'gnau juhAvAjyaM yathAvidhi 09044002a tato himavatA datte maNipravarazobhite 09044002c divyaratnAcite divye niSaNNaH paramAsane 09044003a sarvamaGgalasaMbhArair vidhimantrapuraskRtam 09044003c AbhiSecanikaM dravyaM gRhItvA devatAgaNAH 09044004a indrAviSNU mahAvIryau sUryAcandramasau tathA 09044004c dhAtA caiva vidhAtA ca tathA caivAnilAnalau 09044005a pUSNA bhagenAryamNA ca aMzena ca vivasvatA 09044005c rudraz ca sahito dhImAn mitreNa varuNena ca 09044006a rudrair vasubhir Adityair azvibhyAM ca vRtaH prabhuH 09044006c vizvedevair marudbhiz ca sAdhyaiz ca pitRbhiH saha 09044007a gandharvair apsarobhiz ca yakSarAkSasapannagaiH 09044007c devarSibhir asaMkhyeyais tathA brahmarSibhir varaiH 09044008a vaikhAnasair vAlakhilyair vAyvAhArair marIcipaiH 09044008c bhRgubhiz cAGgirobhiz ca yatibhiz ca mahAtmabhiH 09044008e sarvair vidyAdharaiH puNyair yogasiddhais tathA vRtaH 09044009a pitAmahaH pulastyaz ca pulahaz ca mahAtapAH 09044009c aGgirAH kazyapo 'triz ca marIcir bhRgur eva ca 09044010a kratur haraH pracetAz ca manur dakSas tathaiva ca 09044010c Rtavaz ca grahAz caiva jyotIMSi ca vizAM pate 09044011a mUrtimatyaz ca sarito vedAz caiva sanAtanAH 09044011c samudrAz ca hradAz caiva tIrthAni vividhAni ca 09044011e pRthivI dyaur dizaz caiva pAdapAz ca janAdhipa 09044012a aditir devamAtA ca hrIH zrIH svAhA sarasvatI 09044012c umA zacI sinIvAlI tathA cAnumatiH kuhUH 09044012e rAkA ca dhiSaNA caiva patnyaz cAnyA divaukasAm 09044013a himavAMz caiva vindhyaz ca meruz cAnekazRGgavAn 09044013c airAvataH sAnucaraH kalAH kASThAs tathaiva ca 09044013e mAsArdhamAsA Rtavas tathA rAtryahanI nRpa 09044014a uccaiHzravA hayazreSTho nAgarAjaz ca vAmanaH 09044014c aruNo garuDaz caiva vRkSAz cauSadhibhiH saha 09044015a dharmaz ca bhagavAn devaH samAjagmur hi saMgatAH 09044015c kAlo yamaz ca mRtyuz ca yamasyAnucarAz ca ye 09044016a bahulatvAc ca noktA ye vividhA devatAgaNAH 09044016c te kumArAbhiSekArthaM samAjagmus tatas tataH 09044017a jagRhus te tadA rAjan sarva eva divaukasaH 09044017c AbhiSecanikaM bhANDaM maGgalAni ca sarvazaH 09044018a divyasaMbhArasaMyuktaiH kalazaiH kAJcanair nRpa 09044018c sarasvatIbhiH puNyAbhir divyatoyAbhir eva tu 09044019a abhyaSiJcan kumAraM vai saMprahRSTA divaukasaH 09044019c senApatiM mahAtmAnam asurANAM bhayAvaham 09044020a purA yathA mahArAja varuNaM vai jalezvaram 09044020c tathAbhyaSiJcad bhagavAn brahmA lokapitAmahaH 09044020e kazyapaz ca mahAtejA ye cAnye nAnukIrtitAH 09044021a tasmai brahmA dadau prIto balino vAtaraMhasaH 09044021c kAmavIryadharAn siddhAn mahApAriSadAn prabhuH 09044022a nandiSeNaM lohitAkSaM ghaNTAkarNaM ca saMmatam 09044022c caturtham asyAnucaraM khyAtaM kumudamAlinam 09044023a tataH sthANuM mahAvegaM mahApAriSadaM kratum 09044023c mAyAzatadharaM kAmaM kAmavIryabalAnvitam 09044023e dadau skandAya rAjendra surArivinibarhaNam 09044024a sa hi devAsure yuddhe daityAnAM bhImakarmaNAm 09044024c jaghAna dorbhyAM saMkruddhaH prayutAni caturdaza 09044025a tathA devA dadus tasmai senAM nairRtasaMkulAm 09044025c devazatrukSayakarIm ajayyAM vizvarUpiNIm 09044026a jayazabdaM tataz cakrur devAH sarve savAsavAH 09044026c gandharvayakSarakSAMsi munayaH pitaras tathA 09044027a yamaH prAdAd anucarau yamakAlopamAv ubhau 09044027c unmAthaM ca pramAthaM ca mahAvIryau mahAdyutI 09044028a subhrAjo bhAskaraz caiva yau tau sUryAnuyAyinau 09044028c tau sUryaH kArttikeyAya dadau prItaH pratApavAn 09044029a kailAsazRGgasaMkAzau zvetamAlyAnulepanau 09044029c somo 'py anucarau prAdAn maNiM sumaNim eva ca 09044030a jvAlAjihvaM tathA jyotir AtmajAya hutAzanaH 09044030c dadAv anucarau zUrau parasainyapramAthinau 09044031a parighaM ca vaTaM caiva bhImaM ca sumahAbalam 09044031c dahatiM dahanaM caiva pracaNDau vIryasaMmatau 09044031e aMzo 'py anucarAn paJca dadau skandAya dhImate 09044032a utkrozaM paGkajaM caiva vajradaNDadharAv ubhau 09044032c dadAv analaputrAya vAsavaH paravIrahA 09044032e tau hi zatrUn mahendrasya jaghnatuH samare bahUn 09044033a cakraM vikramakaM caiva saMkramaM ca mahAbalam 09044033c skandAya trIn anucarAn dadau viSNur mahAyazAH 09044034a vardhanaM nandanaM caiva sarvavidyAvizAradau 09044034c skandAya dadatuH prItAv azvinau bharatarSabha 09044035a kundanaM kusumaM caiva kumudaM ca mahAyazAH 09044035c DambarADambarau caiva dadau dhAtA mahAtmane 09044036a vakrAnuvakrau balinau meSavaktrau balotkaTau 09044036c dadau tvaSTA mahAmAyau skandAyAnucarau varau 09044037a suvrataM satyasaMdhaM ca dadau mitro mahAtmane 09044037c kumArAya mahAtmAnau tapovidyAdharau prabhuH 09044038a sudarzanIyau varadau triSu lokeSu vizrutau 09044038c suprabhaM ca mahAtmAnaM zubhakarmANam eva ca 09044038e kArttikeyAya saMprAdAd vidhAtA lokavizrutau 09044039a pAlitakaM kAlikaM ca mahAmAyAvinAv ubhau 09044039c pUSA ca pArSadau prAdAt kArttikeyAya bhArata 09044040a balaM cAtibalaM caiva mahAvaktrau mahAbalau 09044040c pradadau kArttikeyAya vAyur bharatasattama 09044041a ghasaM cAtighasaM caiva timivaktrau mahAbalau 09044041c pradadau kArttikeyAya varuNaH satyasaMgaraH 09044042a suvarcasaM mahAtmAnaM tathaivApy ativarcasam 09044042c himavAn pradadau rAjan hutAzanasutAya vai 09044043a kAJcanaM ca mahAtmAnaM meghamAlinam eva ca 09044043c dadAv anucarau merur agniputrAya bhArata 09044044a sthiraM cAtisthiraM caiva merur evAparau dadau 09044044c mahAtmane 'gniputrAya mahAbalaparAkramau 09044045a ucchritaM cAtizRGgaM ca mahApASANayodhinau 09044045c pradadAv agniputrAya vindhyaH pAriSadAv ubhau 09044046a saMgrahaM vigrahaM caiva samudro 'pi gadAdharau 09044046c pradadAv agniputrAya mahApAriSadAv ubhau 09044047a unmAdaM puSpadantaM ca zaGkukarNaM tathaiva ca 09044047c pradadAv agniputrAya pArvatI zubhadarzanA 09044048a jayaM mahAjayaM caiva nAgau jvalanasUnave 09044048c pradadau puruSavyAghra vAsukiH pannagezvaraH 09044049a evaM sAdhyAz ca rudrAz ca vasavaH pitaras tathA 09044049c sAgarAH saritaz caiva girayaz ca mahAbalAH 09044050a daduH senAgaNAdhyakSAJ zUlapaTTizadhAriNaH 09044050c divyapraharaNopetAn nAnAveSavibhUSitAn 09044051a zRNu nAmAni cAnyeSAM ye 'nye skandasya sainikAH 09044051c vividhAyudhasaMpannAz citrAbharaNavarmiNaH 09044052a zaGkukarNo nikumbhaz ca padmaH kumuda eva ca 09044052c ananto dvAdazabhujas tathA kRSNopakRSNakau 09044053a droNazravAH kapiskandhaH kAJcanAkSo jalaMdhamaH 09044053c akSasaMtarjano rAjan kunadIkas tamobhrakRt 09044054a ekAkSo dvAdazAkSaz ca tathaivaikajaTaH prabhuH 09044054c sahasrabAhur vikaTo vyAghrAkSaH kSitikampanaH 09044055a puNyanAmA sunAmA ca suvaktraH priyadarzanaH 09044055c parizrutaH kokanadaH priyamAlyAnulepanaH 09044056a ajodaro gajazirAH skandhAkSaH zatalocanaH 09044056c jvAlAjihvaH karAlaz ca sitakezo jaTI hariH 09044057a caturdaMSTro 'STajihvaz ca meghanAdaH pRthuzravAH 09044057c vidyudakSo dhanurvaktro jaTharo mArutAzanaH 09044058a udarAkSo jhaSAkSaz ca vajranAbho vasuprabhaH 09044058c samudravego rAjendra zailakampI tathaiva ca 09044059a putrameSaH pravAhaz ca tathA nandopanandakau 09044059c dhUmraH zvetaH kaliGgaz ca siddhArtho varadas tathA 09044060a priyakaz caiva nandaz ca gonandaz ca pratApavAn 09044060c Anandaz ca pramodaz ca svastiko dhruvakas tathA 09044061a kSemavApaH sujAtaz ca siddhayAtraz ca bhArata 09044061c govrajaH kanakApIDo mahApAriSadezvaraH 09044062a gAyano hasanaz caiva bANaH khaDgaz ca vIryavAn 09044062c vaitAlI cAtitAlI ca tathA katikavAtikau 09044063a haMsajaH paGkadigdhAGgaH samudronmAdanaz ca ha 09044063c raNotkaTaH prahAsaz ca zvetazIrSaz ca nandakaH 09044064a kAlakaNThaH prabhAsaz ca tathA kumbhANDako 'paraH 09044064c kAlakAkSaH sitaz caiva bhUtalonmathanas tathA 09044065a yajJavAhaH pravAhaz ca devayAjI ca somapaH 09044065c sajAlaz ca mahAtejAH krathakrAthau ca bhArata 09044066a tuhanaz ca tuhAnaz ca citradevaz ca vIryavAn 09044066c madhuraH suprasAdaz ca kirITI ca mahAbalaH 09044067a vasano madhuvarNaz ca kalazodara eva ca 09044067c dhamanto manmathakaraH sUcIvaktraz ca vIryavAn 09044068a zvetavaktraH suvaktraz ca cAruvaktraz ca pANDuraH 09044068c daNDabAhuH subAhuz ca rajaH kokilakas tathA 09044069a acalaH kanakAkSaz ca bAlAnAm ayikaH prabhuH 09044069c saMcArakaH kokanado gRdhravaktraz ca jambukaH 09044070a lohAzavaktro jaTharaH kumbhavaktraz ca kuNDakaH 09044070c madgugrIvaz ca kRSNaujA haMsavaktraz ca candrabhAH 09044071a pANikUrmA ca zambUkaH paJcavaktraz ca zikSakaH 09044071c cASavaktraz ca jambUkaH zAkavaktraz ca kuNDakaH 09044072a yogayuktA mahAtmAnaH satataM brAhmaNapriyAH 09044072c paitAmahA mahAtmAno mahApAriSadAz ca ha 09044072e yauvanasthAz ca bAlAz ca vRddhAz ca janamejaya 09044073a sahasrazaH pAriSadAH kumAram upatasthire 09044073c vaktrair nAnAvidhair ye tu zRNu tAJ janamejaya 09044074a kUrmakukkuTavaktrAz ca zazolUkamukhAs tathA 09044074c kharoSTravadanAz caiva varAhavadanAs tathA 09044075a manuSyameSavaktrAz ca sRgAlavadanAs tathA 09044075c bhImA makaravaktrAz ca ziMzumAramukhAs tathA 09044076a mArjArazazavaktrAz ca dIrghavaktrAz ca bhArata 09044076c nakulolUkavaktrAz ca zvavaktrAz ca tathApare 09044077a AkhubabhrukavaktrAz ca mayUravadanAs tathA 09044077c matsyameSAnanAz cAnye ajAvimahiSAnanAH 09044078a RkSazArdUlavaktrAz ca dvIpisiMhAnanAs tathA 09044078c bhImA gajAnanAz caiva tathA nakramukhAH pare 09044079a garuDAnanAH khaDgamukhA vRkakAkamukhAs tathA 09044079c gokharoSTramukhAz cAnye vRSadaMzamukhAs tathA 09044080a mahAjaTharapAdAGgAs tArakAkSAz ca bhArata 09044080c pArAvatamukhAz cAnye tathA vRSamukhAH pare 09044081a kokilAvadanAz cAnye zyenatittirikAnanAH 09044081c kRkalAsamukhAz caiva virajombaradhAriNaH 09044082a vyAlavaktrAH zUlamukhAz caNDavaktrAH zatAnanAH 09044082c AzIviSAz cIradharA gonAsAvaraNAs tathA 09044083a sthUlodarAH kRzAGgAz ca sthUlAGgAz ca kRzodarAH 09044083c hrasvagrIvA mahAkarNA nAnAvyAlavibhUSitAH 09044084a gajendracarmavasanAs tathA kRSNAjinAmbarAH 09044084c skandhemukhA mahArAja tathA hy udaratomukhAH 09044085a pRSThemukhA hanumukhAs tathA jaGghAmukhA api 09044085c pArzvAnanAz ca bahavo nAnAdezamukhAs tathA 09044086a tathA kITapataMgAnAM sadRzAsyA gaNezvarAH 09044086c nAnAvyAlamukhAz cAnye bahubAhuzirodharAH 09044087a nAnAvRkSabhujAH ke cit kaTizIrSAs tathApare 09044087c bhujaMgabhogavadanA nAnAgulmanivAsinaH 09044088a cIrasaMvRtagAtrAz ca tathA phalakavAsasaH 09044088c nAnAveSadharAz caiva carmavAsasa eva ca 09044089a uSNISiNo mukuTinaH kambugrIvAH suvarcasaH 09044089c kirITinaH paJcazikhAs tathA kaThinamUrdhajAH 09044090a trizikhA dvizikhAz caiva tathA saptazikhAH pare 09044090c zikhaNDino mukuTino muNDAz ca jaTilAs tathA 09044091a citramAlyadharAH ke cit ke cid romAnanAs tathA 09044091c divyamAlyAmbaradharAH satataM priyavigrahAH 09044092a kRSNA nirmAMsavaktrAz ca dIrghapRSThA nirUdarAH 09044092c sthUlapRSThA hrasvapRSThAH pralambodaramehanAH 09044093a mahAbhujA hrasvabhujA hrasvagAtrAz ca vAmanAH 09044093c kubjAz ca dIrghajaGghAz ca hastikarNazirodharAH 09044094a hastinAsAH kUrmanAsA vRkanAsAs tathApare 09044094c dIrghoSThA dIrghajihvAz ca vikarAlA hy adhomukhAH 09044095a mahAdaMSTrA hrasvadaMSTrAz caturdaMSTrAs tathApare 09044095c vAraNendranibhAz cAnye bhImA rAjan sahasrazaH 09044096a suvibhaktazarIrAz ca dIptimantaH svalaMkRtAH 09044096c piGgAkSAH zaGkukarNAz ca vakranAsAz ca bhArata 09044097a pRthudaMSTrA mahAdaMSTrAH sthUlauSThA harimUrdhajAH 09044097c nAnApAdauSThadaMSTrAz ca nAnAhastazirodharAH 09044097e nAnAvarmabhir AcchannA nAnAbhASAz ca bhArata 09044098a kuzalA dezabhASAsu jalpanto 'nyonyam IzvarAH 09044098c hRSTAH paripatanti sma mahApAriSadAs tathA 09044099a dIrghagrIvA dIrghanakhA dIrghapAdazirobhujAH 09044099c piGgAkSA nIlakaNThAz ca lambakarNAz ca bhArata 09044100a vRkodaranibhAz caiva ke cid aJjanasaMnibhAH 09044100c zvetAGgA lohitagrIvAH piGgAkSAz ca tathApare 09044100e kalmASA bahavo rAjaMz citravarNAz ca bhArata 09044101a cAmarApIDakanibhAH zvetalohitarAjayaH 09044101c nAnAvarNAH savarNAz ca mayUrasadRzaprabhAH 09044102a punaH praharaNAny eSAM kIrtyamAnAni me zRNu 09044102c zeSaiH kRtaM pAriSadair AyudhAnAM parigraham 09044103a pAzodyatakarAH ke cid vyAditAsyAH kharAnanAH 09044103c pRthvakSA nIlakaNThAz ca tathA parighabAhavaH 09044104a zataghnIcakrahastAz ca tathA musalapANayaH 09044104c zUlAsihastAz ca tathA mahAkAyA mahAbalAH 09044105a gadAbhuzuNDihastAz ca tathA tomarapANayaH 09044105c asimudgarahastAz ca daNDahastAz ca bhArata 09044106a Ayudhair vividhair ghorair mahAtmAno mahAjavAH 09044106c mahAbalA mahAvegA mahApAriSadAs tathA 09044107a abhiSekaM kumArasya dRSTvA hRSTA raNapriyAH 09044107c ghaNTAjAlapinaddhAGgA nanRtus te mahaujasaH 09044108a ete cAnye ca bahavo mahApAriSadA nRpa 09044108c upatasthur mahAtmAnaM kArttikeyaM yazasvinam 09044109a divyAz cApy AntarikSAz ca pArthivAz cAnilopamAH 09044109c vyAdiSTA daivataiH zUrAH skandasyAnucarAbhavan 09044110a tAdRzAnAM sahasrANi prayutAny arbudAni ca 09044110c abhiSiktaM mahAtmAnaM parivAryopatasthire 09045001 vaizaMpAyana uvAca 09045001a zRNu mAtRgaNAn rAjan kumArAnucarAn imAn 09045001c kIrtyamAnAn mayA vIra sapatnagaNasUdanAn 09045002a yazasvinInAM mAtqNAM zRNu nAmAni bhArata 09045002c yAbhir vyAptAs trayo lokAH kalyANIbhiz carAcarAH 09045003a prabhAvatI vizAlAkSI palitA gonasI tathA 09045003c zrImatI bahulA caiva tathaiva bahuputrikA 09045004a apsujAtA ca gopAlI bRhadambAlikA tathA 09045004c jayAvatI mAlatikA dhruvaratnA bhayaMkarI 09045005a vasudAmA sudAmA ca vizokA nandinI tathA 09045005c ekacUDA mahAcUDA cakranemiz ca bhArata 09045006a uttejanI jayatsenA kamalAkSy atha zobhanA 09045006c zatruMjayA tathA caiva krodhanA zalabhI kharI 09045007a mAdhavI zubhavaktrA ca tIrthanemiz ca bhArata 09045007c gItapriyA ca kalyANI kadrulA cAmitAzanA 09045008a meghasvanA bhogavatI subhrUz ca kanakAvatI 09045008c alAtAkSI vIryavatI vidyujjihvA ca bhArata 09045009a padmAvatI sunakSatrA kandarA bahuyojanA 09045009c saMtAnikA ca kauravya kamalA ca mahAbalA 09045010a sudAmA bahudAmA ca suprabhA ca yazasvinI 09045010c nRtyapriyA ca rAjendra zatolUkhalamekhalA 09045011a zataghaNTA zatAnandA bhaganandA ca bhAminI 09045011c vapuSmatI candrazItA bhadrakAlI ca bhArata 09045012a saMkArikA niSkuTikA bhramA catvaravAsinI 09045012c sumaGgalA svastimatI vRddhikAmA jayapriyA 09045013a dhanadA suprasAdA ca bhavadA ca jalezvarI 09045013c eDI bheDI sameDI ca vetAlajananI tathA 09045013e kaNDUtiH kAlikA caiva devamitrA ca bhArata 09045014a lambasI ketakI caiva citrasenA tathA balA 09045014c kukkuTikA zaGkhanikA tathA jarjarikA nRpa 09045015a kuNDArikA kokalikA kaNDarA ca zatodarI 09045015c utkrAthinI jareNA ca mahAvegA ca kaGkaNA 09045016a manojavA kaNTakinI praghasA pUtanA tathA 09045016c khazayA curvyuTir vAmA krozanAtha taDitprabhA 09045017a maNDodarI ca tuNDA ca koTarA meghavAsinI 09045017c subhagA lambinI lambA vasucUDA vikatthanI 09045018a UrdhvaveNIdharA caiva piGgAkSI lohamekhalA 09045018c pRthuvaktrA madhurikA madhukumbhA tathaiva ca 09045019a pakSAlikA manthanikA jarAyur jarjarAnanA 09045019c khyAtA dahadahA caiva tathA dhamadhamA nRpa 09045020a khaNDakhaNDA ca rAjendra pUSaNA maNikuNDalA 09045020c amocA caiva kauravya tathA lambapayodharA 09045021a veNuvINAdharA caiva piGgAkSI lohamekhalA 09045021c zazolUkamukhI kRSNA kharajaGghA mahAjavA 09045022a zizumAramukhI zvetA lohitAkSI vibhISaNA 09045022c jaTAlikA kAmacarI dIrghajihvA balotkaTA 09045023a kAleDikA vAmanikA mukuTA caiva bhArata 09045023c lohitAkSI mahAkAyA haripiNDI ca bhUmipa 09045024a ekAkSarA sukusumA kRSNakarNI ca bhArata 09045024c kSurakarNI catuSkarNI karNaprAvaraNA tathA 09045025a catuSpathaniketA ca gokarNI mahiSAnanA 09045025c kharakarNI mahAkarNI bherIsvanamahAsvanA 09045026a zaGkhakumbhasvanA caiva bhaGgadA ca mahAbalA 09045026c gaNA ca sugaNA caiva tathAbhIty atha kAmadA 09045027a catuSpatharatA caiva bhUtitIrthAnyagocarA 09045027c pazudA vittadA caiva sukhadA ca mahAyazAH 09045027e payodA gomahiSadA suviSANA ca bhArata 09045028a pratiSThA supratiSThA ca rocamAnA surocanA 09045028c gokarNI ca sukarNI ca sasirA stherikA tathA 09045028e ekacakrA megharavA meghamAlA virocanA 09045029a etAz cAnyAz ca bahavo mAtaro bharatarSabha 09045029c kArttikeyAnuyAyinyo nAnArUpAH sahasrazaH 09045030a dIrghanakhyo dIrghadantyo dIrghatuNDyaz ca bhArata 09045030c saralA madhurAz caiva yauvanasthAH svalaMkRtAH 09045031a mAhAtmyena ca saMyuktAH kAmarUpadharAs tathA 09045031c nirmAMsagAtryaH zvetAz ca tathA kAJcanasaMnibhAH 09045032a kRSNameghanibhAz cAnyA dhUmrAz ca bharatarSabha 09045032c aruNAbhA mahAbhAgA dIrghakezyaH sitAmbarAH 09045033a UrdhvaveNIdharAz caiva piGgAkSyo lambamekhalAH 09045033c lambodaryo lambakarNAs tathA lambapayodharAH 09045034a tAmrAkSyas tAmravarNAz ca haryakSyaz ca tathAparAH 09045034c varadAH kAmacAriNyo nityapramuditAs tathA 09045035a yAmyo raudryas tathA saumyAH kauberyo 'tha mahAbalAH 09045035c vAruNyo 'tha ca mAhendryas tathAgneyyaH paraMtapa 09045036a vAyavyaz cAtha kaumAryo brAhmyaz ca bharatarSabha 09045036c rUpeNApsarasAM tulyA jave vAyusamAs tathA 09045037a parapuSTopamA vAkye tatharddhyA dhanadopamAH 09045037c zakravIryopamAz caiva dIptyA vahnisamAs tathA 09045038a vRkSacatvaravAsinyaz catuSpathaniketanAH 09045038c guhAzmazAnavAsinyaH zailaprasravaNAlayAH 09045039a nAnAbharaNadhAriNyo nAnAmAlyAmbarAs tathA 09045039c nAnAvicitraveSAz ca nAnAbhASAs tathaiva ca 09045040a ete cAnye ca bahavo gaNAH zatrubhayaMkarAH 09045040c anujagmur mahAtmAnaM tridazendrasya saMmate 09045041a tataH zaktyastram adadad bhagavAn pAkazAsanaH 09045041c guhAya rAjazArdUla vinAzAya suradviSAm 09045042a mahAsvanAM mahAghaNTAM dyotamAnAM sitaprabhAm 09045042c taruNAdityavarNAM ca patAkAM bharatarSabha 09045043a dadau pazupatis tasmai sarvabhUtamahAcamUm 09045043c ugrAM nAnApraharaNAM tapovIryabalAnvitAm 09045044a viSNur dadau vaijayantIM mAlAM balavivardhinIm 09045044c umA dadau cArajasI vAsasI sUryasaprabhe 09045045a gaGgA kamaNDaluM divyam amRtodbhavam uttamam 09045045c dadau prItyA kumArAya daNDaM caiva bRhaspatiH 09045046a garuDo dayitaM putraM mayUraM citrabarhiNam 09045046c aruNas tAmracUDaM ca pradadau caraNAyudham 09045047a pAzaM tu varuNo rAjA balavIryasamanvitam 09045047c kRSNAjinaM tathA brahmA brahmaNyAya dadau prabhuH 09045047e samareSu jayaM caiva pradadau lokabhAvanaH 09045048a senApatyam anuprApya skando devagaNasya ha 09045048c zuzubhe jvalito 'rciSmAn dvitIya iva pAvakaH 09045048e tataH pAriSadaiz caiva mAtRbhiz ca samanvitaH 09045049a sA senA nairRtI bhImA saghaNTocchritaketanA 09045049c sabherIzaGkhamurajA sAyudhA sapatAkinI 09045049e zAradI dyaur ivAbhAti jyotirbhir upazobhitA 09045050a tato devanikAyAs te bhUtasenAgaNAs tathA 09045050c vAdayAm Asur avyagrA bherIzaGkhAMz ca puSkalAn 09045051a paTahAJ jharjharAMz caiva kRkacAn goviSANikAn 09045051c ADambarAn gomukhAMz ca DiNDimAMz ca mahAsvanAn 09045052a tuSTuvus te kumAraM ca sarve devAH savAsavAH 09045052c jaguz ca devagandharvA nanRtuz cApsarogaNAH 09045053a tataH prIto mahAsenas tridazebhyo varaM dadau 09045053c ripUn hantAsmi samare ye vo vadhacikIrSavaH 09045054a pratigRhya varaM devAs tasmAd vibudhasattamAt 09045054c prItAtmAno mahAtmAno menire nihatAn ripUn 09045055a sarveSAM bhUtasaMghAnAM harSAn nAdaH samutthitaH 09045055c apUrayata lokAMs trIn vare datte mahAtmanA 09045056a sa niryayau mahAseno mahatyA senayA vRtaH 09045056c vadhAya yudhi daityAnAM rakSArthaM ca divaukasAm 09045057a vyavasAyo jayo dharmaH siddhir lakSmIr dhRtiH smRtiH 09045057c mahAsenasya sainyAnAm agre jagmur narAdhipa 09045058a sa tayA bhImayA devaH zUlamudgarahastayA 09045058c gadAmusalanArAcazaktitomarahastayA 09045058e dRptasiMhaninAdinyA vinadya prayayau guhaH 09045059a taM dRSTvA sarvadaiteyA rAkSasA dAnavAs tathA 09045059c vyadravanta dizaH sarvA bhayodvignAH samantataH 09045059e abhyadravanta devAs tAn vividhAyudhapANayaH 09045060a dRSTvA ca sa tataH kruddhaH skandas tejobalAnvitaH 09045060c zaktyastraM bhagavAn bhImaM punaH punar avAsRjat 09045060e Adadhac cAtmanas tejo haviSeddha ivAnalaH 09045061a abhyasyamAne zaktyastre skandenAmitatejasA 09045061c ulkAjvAlA mahArAja papAta vasudhAtale 09045062a saMhrAdayantaz ca tathA nirghAtAz cApatan kSitau 09045062c yathAntakAlasamaye sughorAH syus tathA nRpa 09045063a kSiptA hy ekA tathA zaktiH sughorAnalasUnunA 09045063c tataH koTyo viniSpetuH zaktInAM bharatarSabha 09045064a sa zaktyastreNa saMgrAme jaghAna bhagavAn prabhuH 09045064c daityendraM tArakaM nAma mahAbalaparAkramam 09045064e vRtaM daityAyutair vIrair balibhir dazabhir nRpa 09045065a mahiSaM cASTabhiH padmair vRtaM saMkhye nijaghnivAn 09045065c tripAdaM cAyutazatair jaghAna dazabhir vRtam 09045066a hradodaraM nikharvaiz ca vRtaM dazabhir IzvaraH 09045066c jaghAnAnucaraiH sArdhaM vividhAyudhapANibhiH 09045067a tatrAkurvanta vipulaM nAdaM vadhyatsu zatruSu 09045067c kumArAnucarA rAjan pUrayanto dizo daza 09045068a zaktyastrasya tu rAjendra tato 'rcirbhiH samantataH 09045068c dagdhAH sahasrazo daityA nAdaiH skandasya cApare 09045069a patAkayAvadhUtAz ca hatAH ke cit suradviSaH 09045069c ke cid ghaNTAravatrastA nipetur vasudhAtale 09045069e ke cit praharaNaiz chinnA vinipetur gatAsavaH 09045070a evaM suradviSo 'nekAn balavAn AtatAyinaH 09045070c jaghAna samare vIraH kArttikeyo mahAbalaH 09045071a bANo nAmAtha daiteyo baleH putro mahAbalaH 09045071c krauJcaM parvatam AsAdya devasaMghAn abAdhata 09045072a tam abhyayAn mahAsenaH surazatrum udAradhIH 09045072c sa kArttikeyasya bhayAt krauJcaM zaraNam eyivAn 09045073a tataH krauJcaM mahAmanyuH krauJcanAdaninAditam 09045073c zaktyA bibheda bhagavAn kArttikeyo 'gnidattayA 09045074a sazAlaskandhasaralaM trastavAnaravAraNam 09045074c pulinatrastavihagaM viniSpatitapannagam 09045075a golAGgUlarkSasaMghaiz ca dravadbhir anunAditam 09045075c kuraGgagatinirghoSam udbhrAntasRmarAcitam 09045076a viniSpatadbhiH zarabhaiH siMhaiz ca sahasA drutaiH 09045076c zocyAm api dazAM prApto rarAjaiva sa parvataH 09045077a vidyAdharAH samutpetus tasya zRGganivAsinaH 09045077c kiMnarAz ca samudvignAH zaktipAtaravoddhatAH 09045078a tato daityA viniSpetuH zatazo 'tha sahasrazaH 09045078c pradIptAt parvatazreSThAd vicitrAbharaNasrajaH 09045079a tAn nijaghnur atikramya kumArAnucarA mRdhe 09045079c bibheda zaktyA krauJcaM ca pAvakiH paravIrahA 09045080a bahudhA caikadhA caiva kRtvAtmAnaM mahAtmanA 09045080c zaktiH kSiptA raNe tasya pANim eti punaH punaH 09045081a evaMprabhAvo bhagavAn ato bhUyaz ca pAvakiH 09045081c krauJcas tena vinirbhinno daityAz ca zatazo hatAH 09045082a tataH sa bhagavAn devo nihatya vibudhadviSaH 09045082c sabhAjyamAno vibudhaiH paraM harSam avApa ha 09045083a tato dundubhayo rAjan neduH zaGkhAz ca bhArata 09045083c mumucur devayoSAz ca puSpavarSam anuttamam 09045084a divyagandham upAdAya vavau puNyaz ca mArutaH 09045084c gandharvAs tuSTuvuz cainaM yajvAnaz ca maharSayaH 09045085a ke cid enaM vyavasyanti pitAmahasutaM prabhum 09045085c sanatkumAraM sarveSAM brahmayoniM tam agrajam 09045086a ke cin mahezvarasutaM ke cit putraM vibhAvasoH 09045086c umAyAH kRttikAnAM ca gaGgAyAz ca vadanty uta 09045087a ekadhA ca dvidhA caiva caturdhA ca mahAbalam 09045087c yoginAm IzvaraM devaM zatazo 'tha sahasrazaH 09045088a etat te kathitaM rAjan kArttikeyAbhiSecanam 09045088c zRNu caiva sarasvatyAs tIrthavaMzasya puNyatAm 09045089a babhUva tIrthapravaraM hateSu surazatruSu 09045089c kumAreNa mahArAja triviSTapam ivAparam 09045090a aizvaryANi ca tatrastho dadAv IzaH pRthak pRthak 09045090c tadA nairRtamukhyebhyas trailokye pAvakAtmajaH 09045091a evaM sa bhagavAMs tasmiMs tIrthe daityakulAntakaH 09045091c abhiSikto mahArAja devasenApatiH suraiH 09045092a aujasaM nAma tat tIrthaM yatra pUrvam apAM patiH 09045092c abhiSiktaH suragaNair varuNo bharatarSabha 09045093a tasmiMs tIrthavare snAtvA skandaM cAbhyarcya lAGgalI 09045093c brAhmaNebhyo dadau rukmaM vAsAMsy AbharaNAni ca 09045094a uSitvA rajanIM tatra mAdhavaH paravIrahA 09045094c pUjya tIrthavaraM tac ca spRSTvA toyaM ca lAGgalI 09045094e hRSTaH prItamanAz caiva hy abhavan mAdhavottamaH 09045095a etat te sarvam AkhyAtaM yan mAM tvaM paripRcchasi 09045095c yathAbhiSikto bhagavAn skando devaiH samAgataiH 09046001 janamejaya uvAca 09046001a atyadbhutam idaM brahmaJ zrutavAn asmi tattvataH 09046001c abhiSekaM kumArasya vistareNa yathAvidhi 09046002a yac chrutvA pUtam AtmAnaM vijAnAmi tapodhana 09046002c prahRSTAni ca romANi prasannaM ca mano mama 09046003a abhiSekaM kumArasya daityAnAM ca vadhaM tathA 09046003c zrutvA me paramA prItir bhUyaH kautUhalaM hi me 09046004a apAM patiH kathaM hy asminn abhiSiktaH surAsuraiH 09046004c tan me brUhi mahAprAjJa kuzalo hy asi sattama 09046005 vaizaMpAyana uvAca 09046005a zRNu rAjann idaM citraM pUrvakalpe yathAtatham 09046005c Adau kRtayuge tasmin vartamAne yathAvidhi 09046005e varuNaM devatAH sarvAH sametyedam athAbruvan 09046006a yathAsmAn surarAT zakro bhayebhyaH pAti sarvadA 09046006c tathA tvam api sarvAsAM saritAM vai patir bhava 09046007a vAsaz ca te sadA deva sAgare makarAlaye 09046007c samudro 'yaM tava vaze bhaviSyati nadIpatiH 09046008a somena sArdhaM ca tava hAnivRddhI bhaviSyataH 09046008c evam astv iti tAn devAn varuNo vAkyam abravIt 09046009a samAgamya tataH sarve varuNaM sAgarAlayam 09046009c apAM patiM pracakrur hi vidhidRSTena karmaNA 09046010a abhiSicya tato devA varuNaM yAdasAM patim 09046010c jagmuH svAny eva sthAnAni pUjayitvA jalezvaram 09046011a abhiSiktas tato devair varuNo 'pi mahAyazAH 09046011c saritaH sAgarAMz caiva nadAMz caiva sarAMsi ca 09046011e pAlayAm Asa vidhinA yathA devAJ zatakratuH 09046012a tatas tatrApy upaspRzya dattvA ca vividhaM vasu 09046012c agnitIrthaM mahAprAjJaH sa jagAma pralambahA 09046012e naSTo na dRzyate yatra zamIgarbhe hutAzanaH 09046013a lokAlokavinAze ca prAdurbhUte tadAnagha 09046013c upatasthur mahAtmAnaM sarvalokapitAmaham 09046014a agniH pranaSTo bhagavAn kAraNaM ca na vidmahe 09046014c sarvalokakSayo mA bhUt saMpAdayatu no 'nalam 09046015 janamejaya uvAca 09046015a kimarthaM bhagavAn agniH pranaSTo lokabhAvanaH 09046015c vijJAtaz ca kathaM devais tan mamAcakSva tattvataH 09046016 vaizaMpAyana uvAca 09046016a bhRgoH zApAd bhRzaM bhIto jAtavedAH pratApavAn 09046016c zamIgarbham athAsAdya nanAza bhagavAMs tataH 09046017a pranaSTe tu tadA vahnau devAH sarve savAsavAH 09046017c anveSanta tadA naSTaM jvalanaM bhRzaduHkhitAH 09046018a tato 'gnitIrtham AsAdya zamIgarbhastham eva hi 09046018c dadRzur jvalanaM tatra vasamAnaM yathAvidhi 09046019a devAH sarve naravyAghra bRhaspatipurogamAH 09046019c jvalanaM taM samAsAdya prItAbhUvan savAsavAH 09046019e punar yathAgataM jagmuH sarvabhakSaz ca so 'bhavat 09046020a bhRgoH zApAn mahIpAla yad uktaM brahmavAdinA 09046020c tatrApy Aplutya matimAn brahmayoniM jagAma ha 09046021a sasarja bhagavAn yatra sarvalokapitAmahaH 09046021c tatrAplutya tato brahmA saha devaiH prabhuH purA 09046021e sasarja cAnnAni tathA devatAnAM yathAvidhi 09046022a tatra snAtvA ca dattvA ca vasUni vividhAni ca 09046022c kauberaM prayayau tIrthaM tatra taptvA mahat tapaH 09046022e dhanAdhipatyaM saMprApto rAjann ailabilaH prabhuH 09046023a tatrastham eva taM rAjan dhanAni nidhayas tathA 09046023c upatasthur narazreSTha tat tIrthaM lAGgalI tataH 09046023e gatvA snAtvA ca vidhivad brAhmaNebhyo dhanaM dadau 09046024a dadRze tatra tat sthAnaM kaubere kAnanottame 09046024c purA yatra tapas taptaM vipulaM sumahAtmanA 09046025a yatra rAjJA kubereNa varA labdhAz ca puSkalAH 09046025c dhanAdhipatyaM sakhyaM ca rudreNAmitatejasA 09046026a suratvaM lokapAlatvaM putraM ca nalakUbaram 09046026c yatra lebhe mahAbAho dhanAdhipatir aJjasA 09046027a abhiSiktaz ca tatraiva samAgamya marudgaNaiH 09046027c vAhanaM cAsya tad dattaM haMsayuktaM manoramam 09046027e vimAnaM puSpakaM divyaM nairRtaizvaryam eva ca 09046028a tatrAplutya balo rAjan dattvA dAyAMz ca puSkalAn 09046028c jagAma tvarito rAmas tIrthaM zvetAnulepanaH 09046029a niSevitaM sarvasattvair nAmnA badarapAcanam 09046029c nAnartukavanopetaM sadApuSpaphalaM zubham 09047001 vaizaMpAyana uvAca 09047001a tatas tIrthavaraM rAmo yayau badarapAcanam 09047001c tapasvisiddhacaritaM yatra kanyA dhRtavratA 09047002a bharadvAjasya duhitA rUpeNApratimA bhuvi 09047002c srucAvatI nAma vibho kumArI brahmacAriNI 09047003a tapaz cacAra sAtyugraM niyamair bahubhir nRpa 09047003c bhartA me devarAjaH syAd iti nizcitya bhAminI 09047004a samAs tasyA vyatikrAntA bahvyaH kurukulodvaha 09047004c carantyA niyamAMs tAMs tAn strIbhis tIvrAn suduzcarAn 09047005a tasyAs tu tena vRttena tapasA ca vizAM pate 09047005c bhaktyA ca bhagavAn prItaH parayA pAkazAsanaH 09047006a AjagAmAzramaM tasyAs tridazAdhipatiH prabhuH 09047006c AsthAya rUpaM viprarSer vasiSThasya mahAtmanaH 09047007a sA taM dRSTvogratapasaM vasiSThaM tapatAM varam 09047007c AcArair munibhir dRSTaiH pUjayAm Asa bhArata 09047008a uvAca niyamajJA ca kalyANI sA priyaMvadA 09047008c bhagavan munizArdUla kim AjJApayasi prabho 09047009a sarvam adya yathAzakti tava dAsyAmi suvrata 09047009c zakrabhaktyA tu te pANiM na dAsyAmi kathaM cana 09047010a vrataiz ca niyamaiz caiva tapasA ca tapodhana 09047010c zakras toSayitavyo vai mayA tribhuvanezvaraH 09047011a ity ukto bhagavAn devaH smayann iva nirIkSya tAm 09047011c uvAca niyamajJAM tAM sAntvayann iva bhArata 09047012a ugraM tapaz carasi vai viditA me 'si suvrate 09047012c yadartham ayam Arambhas tava kalyANi hRdgataH 09047013a tac ca sarvaM yathAbhUtaM bhaviSyati varAnane 09047013c tapasA labhyate sarvaM sarvaM tapasi tiSThati 09047014a yAni sthAnAni divyAni vibudhAnAM zubhAnane 09047014c tapasA tAni prApyAni tapomUlaM mahat sukham 09047015a iha kRtvA tapo ghoraM dehaM saMnyasya mAnavAH 09047015c devatvaM yAnti kalyANi zRNu cedaM vaco mama 09047016a pacasvaitAni subhage badarANi zubhavrate 09047016c pacety uktvA sa bhagavAJ jagAma balasUdanaH 09047017a Amantrya tAM tu kalyANIM tato japyaM jajApa saH 09047017c avidUre tatas tasmAd AzramAt tIrtha uttame 09047017e indratIrthe mahArAja triSu lokeSu vizrute 09047018a tasyA jijJAsanArthaM sa bhagavAn pAkazAsanaH 09047018c badarANAm apacanaM cakAra vibudhAdhipaH 09047019a tataH sa prayatA rAjan vAgyatA vigataklamA 09047019c tatparA zucisaMvItA pAvake samadhizrayat 09047019e apacad rAjazArdUla badarANi mahAvratA 09047020a tasyAH pacantyAH sumahAn kAlo 'gAt puruSarSabha 09047020c na ca sma tAny apacyanta dinaM ca kSayam abhyagAt 09047021a hutAzanena dagdhaz ca yas tasyAH kASThasaMcayaH 09047021c akASTham agniM sA dRSTvA svazarIram athAdahat 09047022a pAdau prakSipya sA pUrvaM pAvake cArudarzanA 09047022c dagdhau dagdhau punaH pAdAv upAvartayatAnaghA 09047023a caraNau dahyamAnau ca nAcintayad aninditA 09047023c duHkhaM kamalapatrAkSI maharSeH priyakAmyayA 09047024a atha tat karma dRSTvAsyAH prItas tribhuvanezvaraH 09047024c tataH saMdarzayAm Asa kanyAyai rUpam AtmanaH 09047025a uvAca ca surazreSThas tAM kanyAM sudRDhavratAm 09047025c prIto 'smi te zubhe bhaktyA tapasA niyamena ca 09047026a tasmAd yo 'bhimataH kAmaH sa te saMpatsyate zubhe 09047026c dehaM tyaktvA mahAbhAge tridive mayi vatsyasi 09047027a idaM ca te tIrthavaraM sthiraM loke bhaviSyati 09047027c sarvapApApahaM subhru nAmnA badarapAcanam 09047027e vikhyAtaM triSu lokeSu brahmarSibhir abhiplutam 09047028a asmin khalu mahAbhAge zubhe tIrthavare purA 09047028c tyaktvA saptarSayo jagmur himavantam arundhatIm 09047029a tatas te vai mahAbhAgA gatvA tatra susaMzitAH 09047029c vRttyarthaM phalamUlAni samAhartuM yayuH kila 09047030a teSAM vRttyarthinAM tatra vasatAM himavadvane 09047030c anAvRSTir anuprAptA tadA dvAdazavArSikI 09047031a te kRtvA cAzramaM tatra nyavasanta tapasvinaH 09047031c arundhaty api kalyANI taponityAbhavat tadA 09047032a arundhatIM tato dRSTvA tIvraM niyamam AsthitAm 09047032c athAgamat trinayanaH suprIto varadas tadA 09047033a brAhmaM rUpaM tataH kRtvA mahAdevo mahAyazAH 09047033c tAm abhyetyAbravId devo bhikSAm icchAmy ahaM zubhe 09047034a pratyuvAca tataH sA taM brAhmaNaM cArudarzanA 09047034c kSINo 'nnasaMcayo vipra badarANIha bhakSaya 09047034e tato 'bravIn mahAdevaH pacasvaitAni suvrate 09047035a ity uktA sApacat tAni brAhmaNapriyakAmyayA 09047035c adhizritya samiddhe 'gnau badarANi yazasvinI 09047036a divyA manoramAH puNyAH kathAH zuzrAva sA tadA 09047036c atItA sA tv anAvRSTir ghorA dvAdazavArSikI 09047037a anaznantyAH pacantyAz ca zRNvantyAz ca kathAH zubhAH 09047037c ahaHsamaH sa tasyAs tu kAlo 'tItaH sudAruNaH 09047038a tatas te munayaH prAptAH phalAny AdAya parvatAt 09047038c tataH sa bhagavAn prItaH provAcArundhatIM tadA 09047039a upasarpasva dharmajJe yathApUrvam imAn RSIn 09047039c prIto 'smi tava dharmajJe tapasA niyamena ca 09047040a tataH saMdarzayAm Asa svarUpaM bhagavAn haraH 09047040c tato 'bravIt tadA tebhyas tasyAs tac caritaM mahat 09047041a bhavadbhir himavatpRSThe yat tapaH samupArjitam 09047041c asyAz ca yat tapo viprA na samaM tan mataM mama 09047042a anayA hi tapasvinyA tapas taptaM suduzcaram 09047042c anaznantyA pacantyA ca samA dvAdaza pAritAH 09047043a tataH provAca bhagavAMs tAm evArundhatIM punaH 09047043c varaM vRNISva kalyANi yat te 'bhilaSitaM hRdi 09047044a sAbravIt pRthutAmrAkSI devaM saptarSisaMsadi 09047044c bhagavAn yadi me prItas tIrthaM syAd idam uttamam 09047044e siddhadevarSidayitaM nAmnA badarapAcanam 09047045a tathAsmin devadeveza trirAtram uSitaH zuciH 09047045c prApnuyAd upavAsena phalaM dvAdazavArSikam 09047045e evam astv iti tAM coktvA haro yAtas tadA divam 09047046a RSayo vismayaM jagmus tAM dRSTvA cApy arundhatIm 09047046c azrAntAM cAvivarNAM ca kSutpipAsAsahAM satIm 09047047a evaM siddhiH parA prAptA arundhatyA vizuddhayA 09047047c yathA tvayA mahAbhAge madarthaM saMzitavrate 09047048a vizeSo hi tvayA bhadre vrate hy asmin samarpitaH 09047048c tathA cedaM dadAmy adya niyamena sutoSitaH 09047049a vizeSaM tava kalyANi prayacchAmi varaM vare 09047049c arundhatyA varas tasyA yo datto vai mahAtmanA 09047050a tasya cAhaM prasAdena tava kalyANi tejasA 09047050c pravakSyAmy aparaM bhUyo varam atra yathAvidhi 09047051a yas tv ekAM rajanIM tIrthe vatsyate susamAhitaH 09047051c sa snAtvA prApsyate lokAn dehanyAsAc ca durlabhAn 09047052a ity uktvA bhagavAn devaH sahasrAkSaH pratApavAn 09047052c srucAvatIM tataH puNyAM jagAma tridivaM punaH 09047053a gate vajradhare rAjaMs tatra varSaM papAta ha 09047053c puSpANAM bharatazreSTha divyAnAM divyagandhinAm 09047054a nedur dundubhayaz cApi samantAt sumahAsvanAH 09047054c mArutaz ca vavau yuktyA puNyagandho vizAM pate 09047055a utsRjya tu zubhaM dehaM jagAmendrasya bhAryatAm 09047055c tapasogreNa sA labdhvA tena reme sahAcyuta 09047056 janamejaya uvAca 09047056a kA tasyA bhagavan mAtA kva saMvRddhA ca zobhanA 09047056c zrotum icchAmy ahaM brahman paraM kautUhalaM hi me 09047057 vaizaMpAyana uvAca 09047057a bhAradvAjasya viprarSeH skannaM reto mahAtmanaH 09047057c dRSTvApsarasam AyAntIM ghRtAcIM pRthulocanAm 09047058a sa tu jagrAha tad retaH kareNa japatAM varaH 09047058c tadAvapat parNapuTe tatra sA saMbhavac chubhA 09047059a tasyAs tu jAtakarmAdi kRtvA sarvaM tapodhanaH 09047059c nAma cAsyAH sa kRtavAn bhAradvAjo mahAmuniH 09047060a srucAvatIti dharmAtmA tadarSigaNasaMsadi 09047060c sa ca tAm Azrame nyasya jagAma himavadvanam 09047061a tatrApy upaspRzya mahAnubhAvo; vasUni dattvA ca mahAdvijebhyaH 09047061c jagAma tIrthaM susamAhitAtmA; zakrasya vRSNipravaras tadAnIm 09048001 vaizaMpAyana uvAca 09048001a indratIrthaM tato gatvA yadUnAM pravaro balI 09048001c viprebhyo dhanaratnAni dadau snAtvA yathAvidhi 09048002a tatra hy amararAjo 'sAv Ije kratuzatena ha 09048002c bRhaspatez ca devezaH pradadau vipulaM dhanam 09048003a nirargalAn sajArUthyAn sarvAn vividhadakSiNAn 09048003c AjahAra kratUMs tatra yathoktAn vedapAragaiH 09048004a tAn kratUn bharatazreSTha zatakRtvo mahAdyutiH 09048004c pUrayAm Asa vidhivat tataH khyAtaH zatakratuH 09048005a tasya nAmnA ca tat tIrthaM zivaM puNyaM sanAtanam 09048005c indratIrtham iti khyAtaM sarvapApapramocanam 09048006a upaspRzya ca tatrApi vidhivan musalAyudhaH 09048006c brAhmaNAn pUjayitvA ca pAnAcchAdanabhojanaiH 09048006e zubhaM tIrthavaraM tasmAd rAmatIrthaM jagAma ha 09048007a yatra rAmo mahAbhAgo bhArgavaH sumahAtapAH 09048007c asakRt pRthivIM sarvAM hatakSatriyapuMgavAm 09048008a upAdhyAyaM puraskRtya kazyapaM munisattamam 09048008c ayajad vAjapeyena so 'zvamedhazatena ca 09048008e pradadau dakSiNArthaM ca pRthivIM vai sasAgarAm 09048009a rAmo dattvA dhanaM tatra dvijebhyo janamejaya 09048009c upaspRzya yathAnyAyaM pUjayitvA tathA dvijAn 09048010a puNye tIrthe zubhe deze vasu dattvA zubhAnanaH 09048010c munIMz caivAbhivAdyAtha yamunAtIrtham Agamat 09048011a yatrAnayAm Asa tadA rAjasUyaM mahIpate 09048011c putro 'diter mahAbhAgo varuNo vai sitaprabhaH 09048012a tatra nirjitya saMgrAme mAnuSAn daivatAMs tathA 09048012c varaM kratuM samAjahre varuNaH paravIrahA 09048013a tasmin kratuvare vRtte saMgrAmaH samajAyata 09048013c devAnAM dAnavAnAM ca trailokyasya kSayAvahaH 09048014a rAjasUye kratuzreSThe nivRtte janamejaya 09048014c jAyate sumahAghoraH saMgrAmaH kSatriyAn prati 09048015a sIrAyudhas tadA rAmas tasmiMs tIrthavare tadA 09048015c tatra snAtvA ca dattvA ca dvijebhyo vasu mAdhavaH 09048016a vanamAlI tato hRSTaH stUyamAno dvijAtibhiH 09048016c tasmAd AdityatIrthaM ca jagAma kamalekSaNaH 09048017a yatreSTvA bhagavAJ jyotir bhAskaro rAjasattama 09048017c jyotiSAm AdhipatyaM ca prabhAvaM cAbhyapadyata 09048018a tasyA nadyAs tu tIre vai sarve devAH savAsavAH 09048018c vizvedevAH samaruto gandharvApsarasaz ca ha 09048019a dvaipAyanaH zukaz caiva kRSNaz ca madhusUdanaH 09048019c yakSAz ca rAkSasAz caiva pizAcAz ca vizAM pate 09048020a ete cAnye ca bahavo yogasiddhAH sahasrazaH 09048020c tasmiMs tIrthe sarasvatyAH zive puNye paraMtapa 09048021a tatra hatvA purA viSNur asurau madhukaiTabhau 09048021c Apluto bharatazreSTha tIrthapravara uttame 09048022a dvaipAyanaz ca dharmAtmA tatraivAplutya bhArata 09048022c saMprAptaH paramaM yogaM siddhiM ca paramAM gataH 09048023a asito devalaz caiva tasminn eva mahAtapAH 09048023c paramaM yogam AsthAya RSir yogam avAptavAn 09049001 vaizaMpAyana uvAca 09049001a tasminn eva tu dharmAtmA vasati sma tapodhanaH 09049001c gArhasthyaM dharmam AsthAya asito devalaH purA 09049002a dharmanityaH zucir dAnto nyastadaNDo mahAtapAH 09049002c karmaNA manasA vAcA samaH sarveSu jantuSu 09049003a akrodhano mahArAja tulyanindApriyApriyaH 09049003c kAJcane loSTake caiva samadarzI mahAtapAH 09049004a devatAH pUjayan nityam atithIMz ca dvijaiH saha 09049004c brahmacaryarato nityaM sadA dharmaparAyaNaH 09049005a tato 'bhyetya mahArAja yogam AsthAya bhikSukaH 09049005c jaigISavyo munir dhImAMs tasmiMs tIrthe samAhitaH 09049006a devalasyAzrame rAjan nyavasat sa mahAdyutiH 09049006c yoganityo mahArAja siddhiM prApto mahAtapAH 09049007a taM tatra vasamAnaM tu jaigISavyaM mahAmunim 09049007c devalo darzayann eva naivAyuJjata dharmataH 09049008a evaM tayor mahArAja dIrghakAlo vyatikramat 09049008c jaigISavyaM muniM caiva na dadarzAtha devalaH 09049009a AhArakAle matimAn parivrAD janamejaya 09049009c upAtiSThata dharmajJo bhaikSakAle sa devalam 09049010a sa dRSTvA bhikSurUpeNa prAptaM tatra mahAmunim 09049010c gauravaM paramaM cakre prItiM ca vipulAM tathA 09049011a devalas tu yathAzakti pUjayAm Asa bhArata 09049011c RSidRSTena vidhinA samA bahvyaH samAhitaH 09049012a kadA cit tasya nRpate devalasya mahAtmanaH 09049012c cintA sumahatI jAtA muniM dRSTvA mahAdyutim 09049013a samAs tu samatikrAntA bahvyaH pUjayato mama 09049013c na cAyam alaso bhikSur abhyabhASata kiM cana 09049014a evaM vigaNayann eva sa jagAma mahodadhim 09049014c antarikSacaraH zrImAn kalazaM gRhya devalaH 09049015a gacchann eva sa dharmAtmA samudraM saritAM patim 09049015c jaigISavyaM tato 'pazyad gataM prAg eva bhArata 09049016a tataH savismayaz cintAM jagAmAthAsitaH prabhuH 09049016c kathaM bhikSur ayaM prAptaH samudre snAta eva ca 09049017a ity evaM cintayAm Asa maharSir asitas tadA 09049017c snAtvA samudre vidhivac chucir japyaM jajApa ha 09049018a kRtajapyAhnikaH zrImAn AzramaM ca jagAma ha 09049018c kalazaM jalapUrNaM vai gRhItvA janamejaya 09049019a tataH sa pravizann eva svam AzramapadaM muniH 09049019c AsInam Azrame tatra jaigISavyam apazyata 09049020a na vyAharati caivainaM jaigISavyaH kathaM cana 09049020c kASThabhUto ''zramapade vasati sma mahAtapAH 09049021a taM dRSTvA cAplutaM toye sAgare sAgaropamam 09049021c praviSTam AzramaM cApi pUrvam eva dadarza saH 09049022a asito devalo rAjaMz cintayAm Asa buddhimAn 09049022c dRSTaH prabhAvaM tapaso jaigISavyasya yogajam 09049023a cintayAm Asa rAjendra tadA sa munisattamaH 09049023c mayA dRSTaH samudre ca Azrame ca kathaM tv ayam 09049024a evaM vigaNayann eva sa munir mantrapAragaH 09049024c utpapAtAzramAt tasmAd antarikSaM vizAM pate 09049024e jijJAsArthaM tadA bhikSor jaigISavyasya devalaH 09049025a so 'ntarikSacarAn siddhAn samapazyat samAhitAn 09049025c jaigISavyaM ca taiH siddhaiH pUjyamAnam apazyata 09049026a tato 'sitaH susaMrabdho vyavasAyI dRDhavrataH 09049026c apazyad vai divaM yAntaM jaigISavyaM sa devalaH 09049027a tasmAc ca pitRlokaM taM vrajantaM so 'nvapazyata 09049027c pitRlokAc ca taM yAntaM yAmyaM lokam apazyata 09049028a tasmAd api samutpatya somalokam abhiSTutam 09049028c vrajantam anvapazyat sa jaigISavyaM mahAmunim 09049029a lokAn samutpatantaM ca zubhAn ekAntayAjinAm 09049029c tato 'gnihotriNAM lokAMs tebhyaz cApy utpapAta ha 09049030a darzaM ca paurNamAsaM ca ye yajanti tapodhanAH 09049030c tebhyaH sa dadRze dhImA&l lokebhyaH pazuyAjinAm 09049030e vrajantaM lokam amalam apazyad devapUjitam 09049031a cAturmAsyair bahuvidhair yajante ye tapodhanAH 09049031c teSAM sthAnaM tathA yAntaM tathAgniSTomayAjinAm 09049032a agniSTutena ca tathA ye yajanti tapodhanAH 09049032c tat sthAnam anusaMprAptam anvapazyata devalaH 09049033a vAjapeyaM kratuvaraM tathA bahusuvarNakam 09049033c Aharanti mahAprAjJAs teSAM lokeSv apazyata 09049034a yajante puNDarIkeNa rAjasUyena caiva ye 09049034c teSAM lokeSv apazyac ca jaigISavyaM sa devalaH 09049035a azvamedhaM kratuvaraM naramedhaM tathaiva ca 09049035c Aharanti narazreSThAs teSAM lokeSv apazyata 09049036a sarvamedhaM ca duSprApaM tathA sautrAmaNiM ca ye 09049036c teSAM lokeSv apazyac ca jaigISavyaM sa devalaH 09049037a dvAdazAhaiz ca satrair ye yajante vividhair nRpa 09049037c teSAM lokeSv apazyac ca jaigISavyaM sa devalaH 09049038a mitrAvaruNayor lokAn AdityAnAM tathaiva ca 09049038c salokatAm anuprAptam apazyata tato 'sitaH 09049039a rudrANAM ca vasUnAM ca sthAnaM yac ca bRhaspateH 09049039c tAni sarvANy atItaM ca samapazyat tato 'sitaH 09049040a Aruhya ca gavAM lokaM prayAntaM brahmasatriNAm 09049040c lokAn apazyad gacchantaM jaigISavyaM tato 'sitaH 09049041a trI&l lokAn aparAn vipram utpatantaM svatejasA 09049041c pativratAnAM lokAMz ca vrajantaM so 'nvapazyata 09049042a tato munivaraM bhUyo jaigISavyam athAsitaH 09049042c nAnvapazyata yogastham antarhitam ariMdama 09049043a so 'cintayan mahAbhAgo jaigISavyasya devalaH 09049043c prabhAvaM suvratatvaM ca siddhiM yogasya cAtulAm 09049044a asito 'pRcchata tadA siddhA&l lokeSu sattamAn 09049044c prayataH prAJjalir bhUtvA dhIras tAn brahmasatriNaH 09049045a jaigISavyaM na pazyAmi taM zaMsata mahaujasam 09049045c etad icchAmy ahaM zrotuM paraM kautUhalaM hi me 09049046 siddhA UcuH 09049046a zRNu devala bhUtArthaM zaMsatAM no dRDhavrata 09049046c jaigISavyo gato lokaM zAzvataM brahmaNo 'vyayam 09049047a sa zrutvA vacanaM teSAM siddhAnAM brahmasatriNAm 09049047c asito devalas tUrNam utpapAta papAta ca 09049048a tataH siddhAs ta Ucur hi devalaM punar eva ha 09049048c na devala gatis tatra tava gantuM tapodhana 09049048e brahmaNaH sadanaM vipra jaigISavyo yadAptavAn 09049049a teSAM tad vacanaM zrutvA siddhAnAM devalaH punaH 09049049c AnupUrvyeNa lokAMs tAn sarvAn avatatAra ha 09049050a svam AzramapadaM puNyam AjagAma pataMgavat 09049050c pravizann eva cApazyaj jaigISavyaM sa devalaH 09049051a tato buddhyA vyagaNayad devalo dharmayuktayA 09049051c dRSTvA prabhAvaM tapaso jaigISavyasya yogajam 09049052a tato 'bravIn mahAtmAnaM jaigISavyaM sa devalaH 09049052c vinayAvanato rAjann upasarpya mahAmunim 09049052e mokSadharmaM samAsthAtum iccheyaM bhagavann aham 09049053a tasya tad vacanaM zrutvA upadezaM cakAra saH 09049053c vidhiM ca yogasya paraM kAryAkAryaM ca zAstrataH 09049054a saMnyAsakRtabuddhiM taM tato dRSTvA mahAtapAH 09049054c sarvAz cAsya kriyAz cakre vidhidRSTena karmaNA 09049055a saMnyAsakRtabuddhiM taM bhUtAni pitRbhiH saha 09049055c tato dRSTvA praruruduH ko 'smAn saMvibhajiSyati 09049056a devalas tu vacaH zrutvA bhUtAnAM karuNaM tathA 09049056c dizo daza vyAharatAM mokSaM tyaktuM mano dadhe 09049057a tatas tu phalamUlAni pavitrANi ca bhArata 09049057c puSpANy oSadhayaz caiva rorUyante sahasrazaH 09049058a punar no devalaH kSudro nUnaM chetsyati durmatiH 09049058c abhayaM sarvabhUtebhyo yo dattvA nAvabudhyate 09049059a tato bhUyo vyagaNayat svabuddhyA munisattamaH 09049059c mokSe gArhasthyadharme vA kiM nu zreyaskaraM bhavet 09049060a iti nizcitya manasA devalo rAjasattama 09049060c tyaktvA gArhasthyadharmaM sa mokSadharmam arocayat 09049061a evamAdIni saMcintya devalo nizcayAt tataH 09049061c prAptavAn paramAM siddhiM paraM yogaM ca bhArata 09049062a tato devAH samAgamya bRhaspatipurogamAH 09049062c jaigISavyaM tapaz cAsya prazaMsanti tapasvinaH 09049063a athAbravId RSivaro devAn vai nAradas tadA 09049063c jaigISavye tapo nAsti vismApayati yo 'sitam 09049064a tam evaMvAdinaM dhIraM pratyUcus te divaukasaH 09049064c maivam ity eva zaMsanto jaigISavyaM mahAmunim 09049065a tatrApy upaspRzya tato mahAtmA; dattvA ca vittaM halabhRd dvijebhyaH 09049065c avApya dharmaM param AryakarmA; jagAma somasya mahat sa tIrtham 09050001 vaizaMpAyana uvAca 09050001a yatrejivAn uDupatI rAjasUyena bhArata 09050001c tasmin vRtte mahAn AsIt saMgrAmas tArakAmayaH 09050002a tatrApy upaspRzya balo dattvA dAnAni cAtmavAn 09050002c sArasvatasya dharmAtmA munes tIrthaM jagAma ha 09050003a yatra dvAdazavArSikyAm anAvRSTyAM dvijottamAn 09050003c vedAn adhyApayAm Asa purA sArasvato muniH 09050004 janamejaya uvAca 09050004a kathaM dvAdazavArSikyAm anAvRSTyAM tapodhanaH 09050004c vedAn adhyApayAm Asa purA sArasvato muniH 09050005 vaizaMpAyana uvAca 09050005a AsIt pUrvaM mahArAja munir dhImAn mahAtapAH 09050005c dadhIca iti vikhyAto brahmacArI jitendriyaH 09050006a tasyAtitapasaH zakro bibheti satataM vibho 09050006c na sa lobhayituM zakyaH phalair bahuvidhair api 09050007a pralobhanArthaM tasyAtha prAhiNot pAkazAsanaH 09050007c divyAm apsarasaM puNyAM darzanIyAm alambusAm 09050008a tasya tarpayato devAn sarasvatyAM mahAtmanaH 09050008c samIpato mahArAja sopAtiSThata bhAminI 09050009a tAM divyavapuSaM dRSTvA tasyarSer bhAvitAtmanaH 09050009c retaH skannaM sarasvatyAM tat sA jagrAha nimnagA 09050010a kukSau cApy adadhad dRSTvA tad retaH puruSarSabha 09050010c sA dadhAra ca taM garbhaM putrahetor mahAnadI 09050011a suSuve cApi samaye putraM sA saritAM varA 09050011c jagAma putram AdAya tam RSiM prati ca prabho 09050012a RSisaMsadi taM dRSTvA sA nadI munisattamam 09050012c tataH provAca rAjendra dadatI putram asya tam 09050012e brahmarSe tava putro 'yaM tvadbhaktyA dhArito mayA 09050013a dRSTvA te 'psarasaM reto yat skannaM prAg alambusAm 09050013c tat kukSiNA vai brahmarSe tvadbhaktyA dhRtavaty aham 09050014a na vinAzam idaM gacchet tvatteja iti nizcayAt 09050014c pratigRhNISva putraM svaM mayA dattam aninditam 09050015a ity uktaH pratijagrAha prItiM cAvApa uttamAm 09050015c mantravac copajighrat taM mUrdhni premNA dvijottamaH 09050016a pariSvajya ciraM kAlaM tadA bharatasattama 09050016c sarasvatyai varaM prAdAt prIyamANo mahAmuniH 09050017a vizve devAH sapitaro gandharvApsarasAM gaNAH 09050017c tRptiM yAsyanti subhage tarpyamANAs tavAmbhasA 09050018a ity uktvA sa tu tuSTAva vacobhir vai mahAnadIm 09050018c prItaH paramahRSTAtmA yathAvac chRNu pArthiva 09050019a prasRtAsi mahAbhAge saraso brahmaNaH purA 09050019c jAnanti tvAM saricchreSThe munayaH saMzitavratAH 09050020a mama priyakarI cApi satataM priyadarzane 09050020c tasmAt sArasvataH putro mahAMs te varavarNini 09050021a tavaiva nAmnA prathitaH putras te lokabhAvanaH 09050021c sArasvata iti khyAto bhaviSyati mahAtapAH 09050022a eSa dvAdazavArSikyAm anAvRSTyAM dvijarSabhAn 09050022c sArasvato mahAbhAge vedAn adhyApayiSyati 09050023a puNyAbhyaz ca saridbhyas tvaM sadA puNyatamA zubhe 09050023c bhaviSyasi mahAbhAge matprasAdAt sarasvati 09050024a evaM sA saMstutA tena varaM labdhvA mahAnadI 09050024c putram AdAya muditA jagAma bharatarSabha 09050025a etasminn eva kAle tu virodhe devadAnavaiH 09050025c zakraH praharaNAnveSI lokAMs trIn vicacAra ha 09050026a na copalebhe bhagavAJ zakraH praharaNaM tadA 09050026c yad vai teSAM bhaved yogyaM vadhAya vibudhadviSAm 09050027a tato 'bravIt surAJ zakro na me zakyA mahAsurAH 09050027c Rte 'sthibhir dadhIcasya nihantuM tridazadviSaH 09050028a tasmAd gatvA RSizreSTho yAcyatAM surasattamAH 09050028c dadhIcAsthIni dehIti tair vadhiSyAmahe ripUn 09050029a sa devair yAcito 'sthIni yatnAd RSivaras tadA 09050029c prANatyAgaM kuruSveti cakAraivAvicArayan 09050029e sa lokAn akSayAn prApto devapriyakaras tadA 09050030a tasyAsthibhir atho zakraH saMprahRSTamanAs tadA 09050030c kArayAm Asa divyAni nAnApraharaNAny uta 09050030e vajrANi cakrANi gadA gurudaNDAMz ca puSkalAn 09050031a sa hi tIvreNa tapasA saMbhRtaH paramarSiNA 09050031c prajApatisutenAtha bhRguNA lokabhAvanaH 09050032a atikAyaH sa tejasvI lokasAravinirmitaH 09050032c jajJe zailaguruH prAMzur mahimnA prathitaH prabhuH 09050032e nityam udvijate cAsya tejasA pAkazAsanaH 09050033a tena vajreNa bhagavAn mantrayuktena bhArata 09050033c bhRzaM krodhavisRSTena brahmatejobhavena ca 09050033e daityadAnavavIrANAM jaghAna navatIr nava 09050034a atha kAle vyatikrAnte mahaty atibhayaMkare 09050034c anAvRSTir anuprAptA rAjan dvAdazavArSikI 09050035a tasyAM dvAdazavArSikyAm anAvRSTyAM maharSayaH 09050035c vRttyarthaM prAdravan rAjan kSudhArtAH sarvatodizam 09050036a digbhyas tAn pradrutAn dRSTvA muniH sArasvatas tadA 09050036c gamanAya matiM cakre taM provAca sarasvatI 09050037a na gantavyam itaH putra tavAhAram ahaM sadA 09050037c dAsyAmi matsyapravarAn uSyatAm iha bhArata 09050038a ity uktas tarpayAm Asa sa pitqn devatAs tathA 09050038c AhAram akaron nityaM prANAn vedAMz ca dhArayan 09050039a atha tasyAm atItAyAm anAvRSTyAM maharSayaH 09050039c anyonyaM paripapracchuH punaH svAdhyAyakAraNAt 09050040a teSAM kSudhAparItAnAM naSTA vedA vidhAvatAm 09050040c sarveSAm eva rAjendra na kaz cit pratibhAnavAn 09050041a atha kaz cid RSis teSAM sArasvatam upeyivAn 09050041c kurvANaM saMzitAtmAnaM svAdhyAyam RSisattamam 09050042a sa gatvAcaSTa tebhyaz ca sArasvatam atiprabham 09050042c svAdhyAyam amaraprakhyaM kurvANaM vijane jane 09050043a tataH sarve samAjagmus tatra rAjan maharSayaH 09050043c sArasvataM munizreSTham idam UcuH samAgatAH 09050044a asmAn adhyApayasveti tAn uvAca tato muniH 09050044c ziSyatvam upagacchadhvaM vidhivad bho mamety uta 09050045a tato 'bravId RSigaNo bAlas tvam asi putraka 09050045c sa tAn Aha na me dharmo nazyed iti punar munIn 09050046a yo hy adharmeNa vibrUyAd gRhNIyAd vApy adharmataH 09050046c mriyatAM tAv ubhau kSipraM syAtAM vA vairiNAv ubhau 09050047a na hAyanair na palitair na vittena na bandhubhiH 09050047c RSayaz cakrire dharmaM yo 'nUcAnaH sa no mahAn 09050048a etac chrutvA vacas tasya munayas te vidhAnataH 09050048c tasmAd vedAn anuprApya punar dharmaM pracakrire 09050049a SaSTir munisahasrANi ziSyatvaM pratipedire 09050049c sArasvatasya viprarSer vedasvAdhyAyakAraNAt 09050050a muSTiM muSTiM tataH sarve darbhANAM te 'bhyupAharan 09050050c tasyAsanArthaM viprarSer bAlasyApi vaze sthitAH 09050051a tatrApi dattvA vasu rauhiNeyo; mahAbalaH kezavapUrvajo 'tha 09050051c jagAma tIrthaM muditaH krameNa; khyAtaM mahad vRddhakanyA sma yatra 09051001 janamejaya uvAca 09051001a kathaM kumArI bhagavaMs tapoyuktA hy abhUt purA 09051001c kimarthaM ca tapas tepe ko vAsyA niyamo 'bhavat 09051002a suduSkaram idaM brahmaMs tvattaH zrutam anuttamam 09051002c AkhyAhi tattvam akhilaM yathA tapasi sA sthitA 09051003 vaizaMpAyana uvAca 09051003a RSir AsIn mahAvIryaH kuNir gArgyo mahAyazAH 09051003c sa taptvA vipulaM rAjaMs tapo vai tapatAM varaH 09051003e mAnasIM sa sutAM subhrUM samutpAditavAn vibhuH 09051004a tAM ca dRSTvA bhRzaM prItaH kuNir gArgyo mahAyazAH 09051004c jagAma tridivaM rAjan saMtyajyeha kalevaram 09051005a subhrUH sA hy atha kalyANI puNDarIkanibhekSaNA 09051005c mahatA tapasogreNa kRtvAzramam aninditA 09051006a upavAsaiH pUjayantI pitqn devAMz ca sA purA 09051006c tasyAs tu tapasogreNa mahAn kAlo 'tyagAn nRpa 09051007a sA pitrA dIyamAnApi bhartre naicchad aninditA 09051007c AtmanaH sadRzaM sA tu bhartAraM nAnvapazyata 09051008a tataH sA tapasogreNa pIDayitvAtmanas tanum 09051008c pitRdevArcanaratA babhUva vijane vane 09051009a sAtmAnaM manyamAnApi kRtakRtyaM zramAnvitA 09051009c vArddhakena ca rAjendra tapasA caiva karzitA 09051010a sA nAzakad yadA gantuM padAt padam api svayam 09051010c cakAra gamane buddhiM paralokAya vai tadA 09051011a moktukAmAM tu tAM dRSTvA zarIraM nArado 'bravIt 09051011c asaMskRtAyAH kanyAyAH kuto lokAs tavAnaghe 09051012a evaM hi zrutam asmAbhir devaloke mahAvrate 09051012c tapaH paramakaM prAptaM na tu lokAs tvayA jitAH 09051013a tan nAradavacaH zrutvA sAbravId RSisaMsadi 09051013c tapaso 'rdhaM prayacchAmi pANigrAhasya sattamAH 09051014a ity ukte cAsyA jagrAha pANiM gAlavasaMbhavaH 09051014c RSiH prAk zRGgavAn nAma samayaM cedam abravIt 09051015a samayena tavAdyAhaM pANiM sprakSyAmi zobhane 09051015c yady ekarAtraM vastavyaM tvayA saha mayeti ha 09051016a tatheti sA pratizrutya tasmai pANiM dadau tadA 09051016c cakre ca pANigrahaNaM tasyodvAhaM ca gAlaviH 09051017a sA rAtrAv abhavad rAjaMs taruNI devavarNinI 09051017c divyAbharaNavastrA ca divyasraganulepanA 09051018a tAM dRSTvA gAlaviH prIto dIpayantIm ivAtmanA 09051018c uvAsa ca kSapAm ekAM prabhAte sAbravIc ca tam 09051019a yas tvayA samayo vipra kRto me tapatAM vara 09051019c tenoSitAsmi bhadraM te svasti te 'stu vrajAmy aham 09051020a sAnujJAtAbravId bhUyo yo 'smiMs tIrthe samAhitaH 09051020c vatsyate rajanIm ekAM tarpayitvA divaukasaH 09051021a catvAriMzatam aSTau ca dve cASTau samyag Acaret 09051021c yo brahmacaryaM varSANi phalaM tasya labheta saH 09051021e evam uktvA tataH sAdhvI dehaM tyaktvA divaM gatA 09051022a RSir apy abhavad dInas tasyA rUpaM vicintayan 09051022c samayena tapo 'rdhaM ca kRcchrAt pratigRhItavAn 09051023a sAdhayitvA tadAtmAnaM tasyAH sa gatim anvayAt 09051023c duHkhito bharatazreSTha tasyA rUpabalAtkRtaH 09051023e etat te vRddhakanyAyA vyAkhyAtaM caritaM mahat 09051024a tatrasthaz cApi zuzrAva hataM zalyaM halAyudhaH 09051024c tatrApi dattvA dAnAni dvijAtibhyaH paraMtapa 09051024e zuzoca zalyaM saMgrAme nihataM pANDavais tadA 09051025a samantapaJcakadvArAt tato niSkramya mAdhavaH 09051025c papraccharSigaNAn rAmaH kurukSetrasya yat phalam 09051026a te pRSTA yadusiMhena kurukSetraphalaM vibho 09051026c samAcakhyur mahAtmAnas tasmai sarvaM yathAtatham 09052001 RSaya UcuH 09052001a prajApater uttaravedir ucyate; sanAtanA rAma samantapaJcakam 09052001c samIjire yatra purA divaukaso; vareNa satreNa mahAvarapradAH 09052002a purA ca rAjarSivareNa dhImatA; bahUni varSANy amitena tejasA 09052002c prakRSTam etat kuruNA mahAtmanA; tataH kurukSetram itIha paprathe 09052003 rAma uvAca 09052003a kimarthaM kuruNA kRSTaM kSetram etan mahAtmanA 09052003c etad icchAmy ahaM zrotuM kathyamAnaM tapodhanAH 09052004 RSaya UcuH 09052004a purA kila kuruM rAma kRSantaM satatotthitam 09052004c abhyetya zakras tridivAt paryapRcchata kAraNam 09052005a kim idaM vartate rAjan prayatnena pareNa ca 09052005c rAjarSe kim abhipretaM yeneyaM kRSyate kSitiH 09052006 kurur uvAca 09052006a iha ye puruSAH kSetre mariSyanti zatakrato 09052006c te gamiSyanti sukRtA&l lokAn pApavivarjitAn 09052007a avahasya tataH zakro jagAma tridivaM prabhuH 09052007c rAjarSir apy anirviNNaH karSaty eva vasuMdharAm 09052008a AgamyAgamya caivainaM bhUyo bhUyo 'vahasya ca 09052008c zatakratur anirviNNaM pRSTvA pRSTvA jagAma ha 09052009a yadA tu tapasogreNa cakarSa vasudhAM nRpaH 09052009c tataH zakro 'bravId devAn rAjarSer yac cikIrSitam 09052010a tac chrutvA cAbruvan devAH sahasrAkSam idaM vacaH 09052010c vareNa cchandyatAM zakra rAjarSir yadi zakyate 09052011a yadi hy atra pramItA vai svargaM gacchanti mAnavAH 09052011c asmAn aniSTvA kratubhir bhAgo no na bhaviSyati 09052012a Agamya ca tataH zakras tadA rAjarSim abravIt 09052012c alaM khedena bhavataH kriyatAM vacanaM mama 09052013a mAnavA ye nirAhArA dehaM tyakSyanty atandritAH 09052013c yudhi vA nihatAH samyag api tiryaggatA nRpa 09052014a te svargabhAjo rAjendra bhavantv iti mahAmate 09052014c tathAstv iti tato rAjA kuruH zakram uvAca ha 09052015a tatas tam abhyanujJApya prahRSTenAntarAtmanA 09052015c jagAma tridivaM bhUyaH kSipraM balaniSUdanaH 09052016a evam etad yaduzreSTha kRSTaM rAjarSiNA purA 09052016c zakreNa cApy anujJAtaM puNyaM prANAn vimuJcatAm 09052017a api cAtra svayaM zakro jagau gAthAM surAdhipaH 09052017c kurukSetre nibaddhAM vai tAM zRNuSva halAyudha 09052018a pAMsavo 'pi kurukSetrAd vAyunA samudIritAH 09052018c api duSkRtakarmANaM nayanti paramAM gatim 09052019a surarSabhA brAhmaNasattamAz ca; tathA nRgAdyA naradevamukhyAH 09052019c iSTvA mahArhaiH kratubhir nRsiMha; saMnyasya dehAn sugatiM prapannAH 09052020a tarantukArantukayor yad antaraM; rAmahradAnAM ca macakrukasya 09052020c etat kurukSetrasamantapaJcakaM; prajApater uttaravedir ucyate 09052021a zivaM mahat puNyam idaM divaukasAM; susaMmataM svargaguNaiH samanvitam 09052021c ataz ca sarve 'pi vasuMdharAdhipA; hatA gamiSyanti mahAtmanAM gatim 09053001 vaizaMpAyana uvAca 09053001a kurukSetraM tato dRSTvA dattvA dAyAMz ca sAtvataH 09053001c AzramaM sumahad divyam agamaj janamejaya 09053002a madhUkAmravanopetaM plakSanyagrodhasaMkulam 09053002c ciribilvayutaM puNyaM panasArjunasaMkulam 09053003a taM dRSTvA yAdavazreSThaH pravaraM puNyalakSaNam 09053003c papraccha tAn RSIn sarvAn kasyAzramavaras tv ayam 09053004a te tu sarve mahAtmAnam UcU rAjan halAyudham 09053004c zRNu vistarato rAma yasyAyaM pUrvam AzramaH 09053005a atra viSNuH purA devas taptavAMs tapa uttamam 09053005c atrAsya vidhivad yajJAH sarve vRttAH sanAtanAH 09053006a atraiva brAhmaNI siddhA kaumArabrahmacAriNI 09053006c yogayuktA divaM yAtA tapaHsiddhA tapasvinI 09053007a babhUva zrImatI rAjaJ zANDilyasya mahAtmanaH 09053007c sutA dhRtavratA sAdhvI niyatA brahmacAriNI 09053008a sA tu prApya paraM yogaM gatA svargam anuttamam 09053008c bhuktvAzrame 'zvamedhasya phalaM phalavatAM zubhA 09053008e gatA svargaM mahAbhAgA pUjitA niyatAtmabhiH 09053009a abhigamyAzramaM puNyaM dRSTvA ca yadupuMgavaH 09053009c RSIMs tAn abhivAdyAtha pArzve himavato 'cyutaH 09053009e skandhAvArANi sarvANi nivartyAruruhe 'calam 09053010a nAtidUraM tato gatvA nagaM tAladhvajo balI 09053010c puNyaM tIrthavaraM dRSTvA vismayaM paramaM gataH 09053011a prabhavaM ca sarasvatyAH plakSaprasravaNaM balaH 09053011c saMprAptaH kArapacanaM tIrthapravaram uttamam 09053012a halAyudhas tatra cApi dattvA dAnaM mahAbalaH 09053012c AplutaH salile zIte tasmAc cApi jagAma ha 09053012e AzramaM paramaprIto mitrasya varuNasya ca 09053013a indro 'gnir aryamA caiva yatra prAk prItim Apnuvan 09053013c taM dezaM kArapacanAd yamunAyAM jagAma ha 09053014a snAtvA tatrApi dharmAtmA parAM tuSTim avApya ca 09053014c RSibhiz caiva siddhaiz ca sahito vai mahAbalaH 09053014e upaviSTaH kathAH zubhrAH zuzrAva yadupuMgavaH 09053015a tathA tu tiSThatAM teSAM nArado bhagavAn RSiH 09053015c AjagAmAtha taM dezaM yatra rAmo vyavasthitaH 09053016a jaTAmaNDalasaMvItaH svarNacIrI mahAtapAH 09053016c hemadaNDadharo rAjan kamaNDaludharas tathA 09053017a kacchapIM sukhazabdAM tAM gRhya vINAM manoramAm 09053017c nRtye gIte ca kuzalo devabrAhmaNapUjitaH 09053018a prakartA kalahAnAM ca nityaM ca kalahapriyaH 09053018c taM dezam agamad yatra zrImAn rAmo vyavasthitaH 09053019a pratyutthAya tu te sarve pUjayitvA yatavratam 09053019c devarSiM paryapRcchanta yathAvRttaM kurUn prati 09053020a tato 'syAkathayad rAjan nAradaH sarvadharmavit 09053020c sarvam eva yathAvRttam atItaM kurusaMkSayam 09053021a tato 'bravId rauhiNeyo nAradaM dInayA girA 09053021c kim avasthaM tu tat kSatraM ye ca tatrAbhavan nRpAH 09053022a zrutam etan mayA pUrvaM sarvam eva tapodhana 09053022c vistarazravaNe jAtaM kautUhalam atIva me 09053023 nArada uvAca 09053023a pUrvam eva hato bhISmo droNaH sindhupatis tathA 09053023c hato vaikartanaH karNaH putrAz cAsya mahArathAH 09053024a bhUrizravA rauhiNeya madrarAjaz ca vIryavAn 09053024c ete cAnye ca bahavas tatra tatra mahAbalAH 09053025a priyAn prANAn parityajya priyArthaM kauravasya vai 09053025c rAjAno rAjaputrAz ca samareSv anivartinaH 09053026a ahatAMs tu mahAbAho zRNu me tatra mAdhava 09053026c dhArtarASTrabale zeSAH kRpo bhojaz ca vIryavAn 09053026e azvatthAmA ca vikrAnto bhagnasainyA dizo gatAH 09053027a duryodhano hate sainye pradruteSu kRpAdiSu 09053027c hradaM dvaipAyanaM nAma viveza bhRzaduHkhitaH 09053028a zayAnaM dhArtarASTraM tu stambhite salile tadA 09053028c pANDavAH saha kRSNena vAgbhir ugrAbhir Ardayan 09053029a sa tudyamAno balavAn vAgbhI rAma samantataH 09053029c utthitaH prAg ghradAd vIraH pragRhya mahatIM gadAm 09053030a sa cApy upagato yuddhaM bhImena saha sAMpratam 09053030c bhaviSyati ca tat sadyas tayo rAma sudAruNam 09053031a yadi kautUhalaM te 'sti vraja mAdhava mA ciram 09053031c pazya yuddhaM mahAghoraM ziSyayor yadi manyase 09053032 vaizaMpAyana uvAca 09053032a nAradasya vacaH zrutvA tAn abhyarcya dvijarSabhAn 09053032c sarvAn visarjayAm Asa ye tenAbhyAgatAH saha 09053032e gamyatAM dvArakAM ceti so 'nvazAd anuyAyinaH 09053033a so 'vatIryAcalazreSThAt plakSaprasravaNAc chubhAt 09053033c tataH prItamanA rAmaH zrutvA tIrthaphalaM mahat 09053033e viprANAM saMnidhau zlokam agAyad idam acyutaH 09053034a sarasvatIvAsasamA kuto ratiH; sarasvatIvAsasamAH kuto guNAH 09053034c sarasvatIM prApya divaM gatA janAH; sadA smariSyanti nadIM sarasvatIm 09053035a sarasvatI sarvanadISu puNyA; sarasvatI lokasukhAvahA sadA 09053035c sarasvatIM prApya janAH suduSkRtAH; sadA na zocanti paratra ceha ca 09053036a tato muhur muhuH prItyA prekSamANaH sarasvatIm 09053036c hayair yuktaM rathaM zubhram AtiSThata paraMtapaH 09053037a sa zIghragAminA tena rathena yadupuMgavaH 09053037c didRkSur abhisaMprAptaH ziSyayuddham upasthitam 09054001 vaizaMpAyana uvAca 09054001a evaM tad abhavad yuddhaM tumulaM janamejaya 09054001c yatra duHkhAnvito rAjA dhRtarASTro 'bravId idam 09054002a rAmaM saMnihitaM dRSTvA gadAyuddha upasthite 09054002c mama putraH kathaM bhImaM pratyayudhyata saMjaya 09054003 saMjaya uvAca 09054003a rAmasAMnidhyam AsAdya putro duryodhanas tava 09054003c yuddhakAmo mahAbAhuH samahRSyata vIryavAn 09054004a dRSTvA lAGgalinaM rAjA pratyutthAya ca bhArata 09054004c prItyA paramayA yukto yudhiSThiram athAbravIt 09054005a samantapaJcakaM kSipram ito yAma vizAM pate 09054005c prathitottaravedI sA devaloke prajApateH 09054006a tasmin mahApuNyatame trailokyasya sanAtane 09054006c saMgrAme nidhanaM prApya dhruvaM svargo bhaviSyati 09054007a tathety uktvA mahArAja kuntIputro yudhiSThiraH 09054007c samantapaJcakaM vIraH prAyAd abhimukhaH prabhuH 09054008a tato duryodhano rAjA pragRhya mahatIM gadAm 09054008c padbhyAm amarSAd dyutimAn agacchat pANDavaiH saha 09054009a tathA yAntaM gadAhastaM varmaNA cApi daMzitam 09054009c antarikSagatA devAH sAdhu sAdhv ity apUjayan 09054009e vAtikAz ca narA ye 'tra dRSTvA te harSam AgatAH 09054010a sa pANDavaiH parivRtaH kururAjas tavAtmajaH 09054010c mattasyeva gajendrasya gatim AsthAya so 'vrajat 09054011a tataH zaGkhaninAdena bherINAM ca mahAsvanaiH 09054011c siMhanAdaiz ca zUrANAM dizaH sarvAH prapUritAH 09054012a pratIcyabhimukhaM dezaM yathoddiSTaM sutena te 09054012c gatvA ca taiH parikSiptaM samantAt sarvatodizam 09054013a dakSiNena sarasvatyAH svayanaM tIrtham uttamam 09054013c tasmin deze tv aniriNe tatra yuddham arocayan 09054014a tato bhImo mahAkoTiM gadAM gRhyAtha varmabhRt 09054014c bibhrad rUpaM mahArAja sadRzaM hi garutmataH 09054015a avabaddhazirastrANaH saMkhye kAJcanavarmabhRt 09054015c rarAja rAjan putras te kAJcanaH zailarAD iva 09054016a varmabhyAM saMvRtau vIrau bhImaduryodhanAv ubhau 09054016c saMyuge ca prakAzete saMrabdhAv iva kuJjarau 09054017a raNamaNDalamadhyasthau bhrAtarau tau nararSabhau 09054017c azobhetAM mahArAja candrasUryAv ivoditau 09054018a tAv anyonyaM nirIkSetAM kruddhAv iva mahAdvipau 09054018c dahantau locanai rAjan parasparavadhaiSiNau 09054019a saMprahRSTamanA rAjan gadAm AdAya kauravaH 09054019c sRkkiNI saMlihan rAjan krodharaktekSaNaH zvasan 09054020a tato duryodhano rAjA gadAm AdAya vIryavAn 09054020c bhImasenam abhiprekSya gajo gajam ivAhvayat 09054021a adrisAramayIM bhImas tathaivAdAya vIryavAn 09054021c AhvayAm Asa nRpatiM siMhaH siMhaM yathA vane 09054022a tAv udyatagadApANI duryodhanavRkodarau 09054022c saMyuge sma prakAzete girI sazikharAv iva 09054023a tAv ubhAv abhisaMkruddhAv ubhau bhImaparAkramau 09054023c ubhau ziSyau gadAyuddhe rauhiNeyasya dhImataH 09054024a ubhau sadRzakarmANau yamavAsavayor iva 09054024c tathA sadRzakarmANau varuNasya mahAbalau 09054025a vAsudevasya rAmasya tathA vaizravaNasya ca 09054025c sadRzau tau mahArAja madhukaiTabhayor yudhi 09054026a ubhau sadRzakarmANau raNe sundopasundayoH 09054026c tathaiva kAlasya samau mRtyoz caiva paraMtapau 09054027a anyonyam abhidhAvantau mattAv iva mahAdvipau 09054027c vAzitAsaMgame dRptau zaradIva madotkaTau 09054028a mattAv iva jigISantau mAtaGgau bharatarSabhau 09054028c ubhau krodhaviSaM dIptaM vamantAv uragAv iva 09054029a anyonyam abhisaMrabdhau prekSamANAv ariMdamau 09054029c ubhau bharatazArdUlau vikrameNa samanvitau 09054030a siMhAv iva durAdharSau gadAyuddhe paraMtapau 09054030c nakhadaMSTrAyudhau vIrau vyAghrAv iva durutsahau 09054031a prajAsaMharaNe kSubdhau samudrAv iva dustarau 09054031c lohitAGgAv iva kruddhau pratapantau mahArathau 09054032a razmimantau mahAtmAnau dIptimantau mahAbalau 09054032c dadRzAte kuruzreSThau kAlasUryAv ivoditau 09054033a vyAghrAv iva susaMrabdhau garjantAv iva toyadau 09054033c jahRSAte mahAbAhU siMhau kesariNAv iva 09054034a gajAv iva susaMrabdhau jvalitAv iva pAvakau 09054034c dadRzus tau mahAtmAnau sazRGgAv iva parvatau 09054035a roSAt prasphuramANoSThau nirIkSantau parasparam 09054035c tau sametau mahAtmAnau gadAhastau narottamau 09054036a ubhau paramasaMhRSTAv ubhau paramasaMmatau 09054036c sadazvAv iva heSantau bRMhantAv iva kuJjarau 09054037a vRSabhAv iva garjantau duryodhanavRkodarau 09054037c daityAv iva balonmattau rejatus tau narottamau 09054038a tato duryodhano rAjann idam Aha yudhiSThiram 09054038c sRJjayaiH saha tiSThantaM tapantam iva bhAskaram 09054039a idaM vyavasitaM yuddhaM mama bhImasya cobhayoH 09054039c upopaviSTAH pazyadhvaM vimardaM nRpasattamAH 09054040a tataH samupaviSTaM tat sumahad rAjamaNDalam 09054040c virAjamAnaM dadRze divIvAdityamaNDalam 09054041a teSAM madhye mahAbAhuH zrImAn kezavapUrvajaH 09054041c upaviSTo mahArAja pUjyamAnaH samantataH 09054042a zuzubhe rAjamadhyastho nIlavAsAH sitaprabhaH 09054042c nakSatrair iva saMpUrNo vRto nizi nizAkaraH 09054043a tau tathA tu mahArAja gadAhastau durAsadau 09054043c anyonyaM vAgbhir ugrAbhis takSamANau vyavasthitau 09054044a apriyANi tato 'nyonyam uktvA tau kurupuMgavau 09054044c udIkSantau sthitau vIrau vRtrazakrAv ivAhave 09055001 vaizaMpAyana uvAca 09055001a tato vAgyuddham abhavat tumulaM janamejaya 09055001c yatra duHkhAnvito rAjA dhRtarASTro 'bravId idam 09055002a dhig astu khalu mAnuSyaM yasya niSTheyam IdRzI 09055002c ekAdazacamUbhartA yatra putro mamAbhibhUH 09055003a AjJApya sarvAn nRpatIn bhuktvA cemAM vasuMdharAm 09055003c gadAm AdAya vegena padAtiH prasthito raNam 09055004a bhUtvA hi jagato nAtho hy anAtha iva me sutaH 09055004c gadAm udyamya yo yAti kim anyad bhAgadheyataH 09055005a aho duHkhaM mahat prAptaM putreNa mama saMjaya 09055005c evam uktvA sa duHkhArto virarAma janAdhipaH 09055006 saMjaya uvAca 09055006a sa meghaninado harSAd vinadann iva govRSaH 09055006c AjuhAva tataH pArthaM yuddhAya yudhi vIryavAn 09055007a bhImam AhvayamAne tu kururAje mahAtmani 09055007c prAdurAsan sughorANi rUpANi vividhAny uta 09055008a vavur vAtAH sanirghAtAH pAMsuvarSaM papAta ca 09055008c babhUvuz ca dizaH sarvAs timireNa samAvRtAH 09055009a mahAsvanAH sanirghAtAs tumulA romaharSaNAH 09055009c petus tatholkAH zatazaH sphoTayantyo nabhastalam 09055010a rAhuz cAgrasad Adityam aparvaNi vizAM pate 09055010c cakampe ca mahAkampaM pRthivI savanadrumA 09055011a rUkSAz ca vAtAH pravavur nIcaiH zarkaravarSiNaH 09055011c girINAM zikharANy eva nyapatanta mahItale 09055012a mRgA bahuvidhAkArAH saMpatanti dizo daza 09055012c dIptAH zivAz cApy anadan ghorarUpAH sudAruNAH 09055013a nirghAtAz ca mahAghorA babhUvU romaharSaNAH 09055013c dIptAyAM dizi rAjendra mRgAz cAzubhavAdinaH 09055014a udapAnagatAz cApo vyavardhanta samantataH 09055014c azarIrA mahAnAdAH zrUyante sma tadA nRpa 09055015a evamAdIni dRSTvAtha nimittAni vRkodaraH 09055015c uvAca bhrAtaraM jyeSThaM dharmarAjaM yudhiSThiram 09055016a naiSa zakto raNe jetuM mandAtmA mAM suyodhanaH 09055016c adya krodhaM vimokSyAmi nigUDhaM hRdaye ciram 09055016e suyodhane kauravendre khANDave pAvako yathA 09055017a zalyam adyoddhariSyAmi tava pANDava hRcchayam 09055017c nihatya gadayA pApam imaM kurukulAdhamam 09055018a adya kIrtimayIM mAlAM pratimokSyAmy ahaM tvayi 09055018c hatvemaM pApakarmANaM gadayA raNamUrdhani 09055019a adyAsya zatadhA dehaM bhinadmi gadayAnayA 09055019c nAyaM praveSTA nagaraM punar vAraNasAhvayam 09055020a sarpotsargasya zayane viSadAnasya bhojane 09055020c pramANakoTyAM pAtasya dAhasya jatuvezmani 09055021a sabhAyAm avahAsasya sarvasvaharaNasya ca 09055021c varSam ajJAtavAsasya vanavAsasya cAnagha 09055022a adyAntam eSAM duHkhAnAM gantA bharatasattama 09055022c ekAhnA vinihatyemaM bhaviSyAmy Atmano 'nRNaH 09055023a adyAyur dhArtarASTrasya durmater akRtAtmanaH 09055023c samAptaM bharatazreSTha mAtApitroz ca darzanam 09055024a adyAyaM kururAjasya zaMtanoH kulapAMsanaH 09055024c prANAJ zriyaM ca rAjyaM ca tyaktvA zeSyati bhUtale 09055025a rAjA ca dhRtarASTro 'dya zrutvA putraM mayA hatam 09055025c smariSyaty azubhaM karma yat tac chakunibuddhijam 09055026a ity uktvA rAjazArdUla gadAm AdAya vIryavAn 09055026c avAtiSThata yuddhAya zakro vRtram ivAhvayan 09055027a tam udyatagadaM dRSTvA kailAsam iva zRGgiNam 09055027c bhImasenaH punaH kruddho duryodhanam uvAca ha 09055028a rAjJaz ca dhRtarASTrasya tathA tvam api cAtmanaH 09055028c smara tad duSkRtaM karma yad vRttaM vAraNAvate 09055029a draupadI ca parikliSTA sabhAyAM yad rajasvalA 09055029c dyUte ca vaJcito rAjA yat tvayA saubalena ca 09055030a vane duHkhaM ca yat prAptam asmAbhis tvatkRtaM mahat 09055030c virATanagare caiva yonyantaragatair iva 09055030e tat sarvaM yAtayAmy adya diSTyA dRSTo 'si durmate 09055031a tvatkRte 'sau hataH zete zaratalpe pratApavAn 09055031c gAGgeyo rathinAM zreSTho nihato yAjJaseninA 09055032a hato droNaz ca karNaz ca tathA zalyaH pratApavAn 09055032c vairAgner AdikartA ca zakuniH saubalo hataH 09055033a prAtikAmI tathA pApo draupadyAH klezakRd dhataH 09055033c bhrAtaras te hatAH sarve zUrA vikrAntayodhinaH 09055034a ete cAnye ca bahavo nihatAs tvatkRte nRpAH 09055034c tvAm adya nihaniSyAmi gadayA nAtra saMzayaH 09055035a ity evam uccai rAjendra bhASamANaM vRkodaram 09055035c uvAca vItabhI rAjan putras te satyavikramaH 09055036a kiM katthitena bahudhA yudhyasva tvaM vRkodara 09055036c adya te 'haM vineSyAmi yuddhazraddhAM kulAdhama 09055037a naiva duryodhanaH kSudra kena cit tvadvidhena vai 09055037c zakyas trAsayituM vAcA yathAnyaH prAkRto naraH 09055038a cirakAlepsitaM diSTyA hRdayastham idaM mama 09055038c tvayA saha gadAyuddhaM tridazair upapAditam 09055039a kiM vAcA bahunoktena katthitena ca durmate 09055039c vANI saMpadyatAm eSA karmaNA mA ciraM kRthAH 09055040a tasya tad vacanaM zrutvA sarva evAbhyapUjayan 09055040c rAjAnaH somakAz caiva ye tatrAsan samAgatAH 09055041a tataH saMpUjitaH sarvaiH saMprahRSTatanUruhaH 09055041c bhUyo dhIraM manaz cakre yuddhAya kurunandanaH 09055042a taM mattam iva mAtaGgaM talatAlair narAdhipAH 09055042c bhUyaH saMharSayAM cakrur duryodhanam amarSaNam 09055043a taM mahAtmA mahAtmAnaM gadAm udyamya pANDavaH 09055043c abhidudrAva vegena dhArtarASTraM vRkodaraH 09055044a bRMhanti kuJjarAs tatra hayA heSanti cAsakRt 09055044c zastrANi cApy adIpyanta pANDavAnAM jayaiSiNAm 09056001 saMjaya uvAca 09056001a tato duryodhano dRSTvA bhImasenaM tathAgatam 09056001c pratyudyayAv adInAtmA vegena mahatA nadan 09056002a samApetatur Anadya zRGgiNau vRSabhAv iva 09056002c mahAnirghAtaghoSaz ca saMprahAras tayor abhUt 09056003a abhavac ca tayor yuddhaM tumulaM romaharSaNam 09056003c jigISator yudhAnyonyam indraprahrAdayor iva 09056004a rudhirokSitasarvAGgau gadAhastau manasvinau 09056004c dadRzAte mahAtmAnau puSpitAv iva kiMzukau 09056005a tathA tasmin mahAyuddhe vartamAne sudAruNe 09056005c khadyotasaMghair iva khaM darzanIyaM vyarocata 09056006a tathA tasmin vartamAne saMkule tumule bhRzam 09056006c ubhAv api parizrAntau yudhyamAnAv ariMdamau 09056007a tau muhUrtaM samAzvasya punar eva paraMtapau 09056007c abhyahArayatAM tatra saMpragRhya gade zubhe 09056008a tau tu dRSTvA mahAvIryau samAzvastau nararSabhau 09056008c balinau vAraNau yadvad vAzitArthe madotkaTau 09056009a apAravIryau saMprekSya pragRhItagadAv ubhau 09056009c vismayaM paramaM jagmur devagandharvadAnavAH 09056010a pragRhItagadau dRSTvA duryodhanavRkodarau 09056010c saMzayaH sarvabhUtAnAM vijaye samapadyata 09056011a samAgamya tato bhUyo bhrAtarau balinAM varau 09056011c anyonyasyAntaraprepsU pracakrAte 'ntaraM prati 09056012a yamadaNDopamAM gurvIm indrAzanim ivodyatAm 09056012c dadRzuH prekSakA rAjan raudrIM vizasanIM gadAm 09056013a Avidhyato gadAM tasya bhImasenasya saMyuge 09056013c zabdaH sutumulo ghoro muhUrtaM samapadyata 09056014a Avidhyantam abhiprekSya dhArtarASTro 'tha pANDavam 09056014c gadAm alaghuvegAM tAM vismitaH saMbabhUva ha 09056015a caraMz ca vividhAn mArgAn maNDalAni ca bhArata 09056015c azobhata tadA vIro bhUya eva vRkodaraH 09056016a tau parasparam AsAdya yat tAv anyonyarakSaNe 09056016c mArjArAv iva bhakSArthe tatakSAte muhur muhuH 09056017a acarad bhImasenas tu mArgAn bahuvidhAMs tathA 09056017c maNDalAni vicitrANi sthAnAni vividhAni ca 09056018a gomUtrikANi citrANi gatapratyAgatAni ca 09056018c parimokSaM prahArANAM varjanaM paridhAvanam 09056019a abhidravaNam AkSepam avasthAnaM savigraham 09056019c parAvartanasaMvartam avaplutam athAplutam 09056019e upanyastam apanyastaM gadAyuddhavizAradau 09056020a evaM tau vicarantau tu nyaghnatAM vai parasparam 09056020c vaJcayantau punaz caiva ceratuH kurusattamau 09056021a vikrIDantau subalinau maNDalAni praceratuH 09056021c gadAhastau tatas tau tu maNDalAvasthitau balI 09056022a dakSiNaM maNDalaM rAjan dhArtarASTro 'bhyavartata 09056022c savyaM tu maNDalaM tatra bhImaseno 'bhyavartata 09056023a tathA tu caratas tasya bhImasya raNamUrdhani 09056023c duryodhano mahArAja pArzvadeze 'bhyatADayat 09056024a Ahatas tu tadA bhImas tava putreNa bhArata 09056024c Avidhyata gadAM gurvIM prahAraM tam acintayan 09056025a indrAzanisamAM ghorAM yamadaNDam ivodyatAm 09056025c dadRzus te mahArAja bhImasenasya tAM gadAm 09056026a AvidhyantaM gadAM dRSTvA bhImasenaM tavAtmajaH 09056026c samudyamya gadAM ghorAM pratyavidhyad ariMdamaH 09056027a gadAmArutavegena tava putrasya bhArata 09056027c zabda AsIt sutumulas tejaz ca samajAyata 09056028a sa caran vividhAn mArgAn maNDalAni ca bhAgazaH 09056028c samazobhata tejasvI bhUyo bhImAt suyodhanaH 09056029a AviddhA sarvavegena bhImena mahatI gadA 09056029c sadhUmaM sArciSaM cAgniM mumocogrA mahAsvanA 09056030a AdhUtAM bhImasenena gadAM dRSTvA suyodhanaH 09056030c adrisAramayIM gurvIm Avidhyan bahv azobhata 09056031a gadAmArutavegaM hi dRSTvA tasya mahAtmanaH 09056031c bhayaM viveza pANDUn vai sarvAn eva sasomakAn 09056032a tau darzayantau samare yuddhakrIDAM samantataH 09056032c gadAbhyAM sahasAnyonyam Ajaghnatur ariMdamau 09056033a tau parasparam AsAdya daMSTrAbhyAM dviradau yathA 09056033c azobhetAM mahArAja zoNitena pariplutau 09056034a evaM tad abhavad yuddhaM ghorarUpam asaMvRtam 09056034c parivRtte 'hani krUraM vRtravAsavayor iva 09056035a dRSTvA vyavasthitaM bhImaM tava putro mahAbalaH 09056035c caraMz citratarAn mArgAn kaunteyam abhidudruve 09056036a tasya bhImo mahAvegAM jAmbUnadapariSkRtAm 09056036c abhikruddhasya kruddhas tu tADayAm Asa tAM gadAm 09056037a savisphuliGgo nirhrAdas tayos tatrAbhighAtajaH 09056037c prAdurAsIn mahArAja sRSTayor vajrayor iva 09056038a vegavatyA tayA tatra bhImasenapramuktayA 09056038c nipatantyA mahArAja pRthivI samakampata 09056039a tAM nAmRSyata kauravyo gadAM pratihatAM raNe 09056039c matto dvipa iva kruddhaH pratikuJjaradarzanAt 09056040a sa savyaM maNDalaM rAjann udbhrAmya kRtanizcayaH 09056040c Ajaghne mUrdhni kaunteyaM gadayA bhImavegayA 09056041a tayA tv abhihato bhImaH putreNa tava pANDavaH 09056041c nAkampata mahArAja tad adbhutam ivAbhavat 09056042a AzcaryaM cApi tad rAjan sarvasainyAny apUjayan 09056042c yad gadAbhihato bhImo nAkampata padAt padam 09056043a tato gurutarAM dIptAM gadAM hemapariSkRtAm 09056043c duryodhanAya vyasRjad bhImo bhImaparAkramaH 09056044a taM prahAram asaMbhrAnto lAghavena mahAbalaH 09056044c moghaM duryodhanaz cakre tatrAbhUd vismayo mahAn 09056045a sA tu moghA gadA rAjan patantI bhImacoditA 09056045c cAlayAm Asa pRthivIM mahAnirghAtanisvanA 09056046a AsthAya kauzikAn mArgAn utpatan sa punaH punaH 09056046c gadAnipAtaM prajJAya bhImasenam avaJcayat 09056047a vaJcayitvA tathA bhImaM gadayA kurusattamaH 09056047c tADayAm Asa saMkruddho vakSodeze mahAbalaH 09056048a gadayAbhihato bhImo muhyamAno mahAraNe 09056048c nAbhyamanyata kartavyaM putreNAbhyAhatas tava 09056049a tasmiMs tathA vartamAne rAjan somakapANDavAH 09056049c bhRzopahatasaMkalpA nahRSTamanaso 'bhavan 09056050a sa tu tena prahAreNa mAtaGga iva roSitaH 09056050c hastivad dhastisaMkAzam abhidudrAva te sutam 09056051a tatas tu rabhaso bhImo gadayA tanayaM tava 09056051c abhidudrAva vegena siMho vanagajaM yathA 09056052a upasRtya tu rAjAnaM gadAmokSavizAradaH 09056052c Avidhyata gadAM rAjan samuddizya sutaM tava 09056053a atADayad bhImasenaH pArzve duryodhanaM tadA 09056053c sa vihvalaH prahAreNa jAnubhyAm agaman mahIm 09056054a tasmiMs tu bharatazreSThe jAnubhyAm avanIM gate 09056054c udatiSThat tato nAdaH sRJjayAnAM jagatpate 09056055a teSAM tu ninadaM zrutvA sRJjayAnAM nararSabhaH 09056055c amarSAd bharatazreSTha putras te samakupyata 09056056a utthAya tu mahAbAhuH kruddho nAga iva zvasan 09056056c didhakSann iva netrAbhyAM bhImasenam avaikSata 09056057a tataH sa bharatazreSTho gadApANir abhidravat 09056057c pramathiSyann iva ziro bhImasenasya saMyuge 09056058a sa mahAtmA mahAtmAnaM bhImaM bhImaparAkramaH 09056058c atADayac chaGkhadeze sa cacAlAcalopamaH 09056059a sa bhUyaH zuzubhe pArthas tADito gadayA raNe 09056059c udbhinnarudhiro rAjan prabhinna iva kuJjaraH 09056060a tato gadAM vIrahaNIm ayasmayIM; pragRhya vajrAzanitulyanisvanAm 09056060c atADayac chatrum amitrakarzano; balena vikramya dhanaMjayAgrajaH 09056061a sa bhImasenAbhihatas tavAtmajaH; papAta saMkampitadehabandhanaH 09056061c supuSpito mArutavegatADito; mahAvane sAla ivAvaghUrNitaH 09056062a tataH praNedur jahRSuz ca pANDavAH; samIkSya putraM patitaM kSitau tava 09056062c tataH sutas te pratilabhya cetanAM; samutpapAta dvirado yathA hradAt 09056063a sa pArthivo nityam amarSitas tadA; mahArathaH zikSitavat paribhraman 09056063c atADayat pANDavam agrataH sthitaM; sa vihvalAGgo jagatIm upAspRzat 09056064a sa siMhanAdAn vinanAda kauravo; nipAtya bhUmau yudhi bhImam ojasA 09056064c bibheda caivAzanitulyatejasA; gadAnipAtena zarIrarakSaNam 09056065a tato 'ntarikSe ninado mahAn abhUd; divaukasAm apsarasAM ca neduSAm 09056065c papAta coccair amarapraveritaM; vicitrapuSpotkaravarSam uttamam 09056066a tataH parAn Avizad uttamaM bhayaM; samIkSya bhUmau patitaM narottamam 09056066c ahIyamAnaM ca balena kauravaM; nizamya bhedaM ca dRDhasya varmaNaH 09056067a tato muhUrtAd upalabhya cetanAM; pramRjya vaktraM rudhirArdram AtmanaH 09056067c dhRtiM samAlambya vivRttalocano; balena saMstabhya vRkodaraH sthitaH 09057001 saMjaya uvAca 09057001a samudIrNaM tato dRSTvA saMgrAmaM kurumukhyayoH 09057001c athAbravId arjunas tu vAsudevaM yazasvinam 09057002a anayor vIrayor yuddhe ko jyAyAn bhavato mataH 09057002c kasya vA ko guNo bhUyAn etad vada janArdana 09057003 vAsudeva uvAca 09057003a upadezo 'nayos tulyo bhImas tu balavattaraH 09057003c kRtayatnataras tv eSa dhArtarASTro vRkodarAt 09057004a bhImasenas tu dharmeNa yudhyamAno na jeSyati 09057004c anyAyena tu yudhyan vai hanyAd eSa suyodhanam 09057005a mAyayA nirjitA devair asurA iti naH zrutam 09057005c virocanaz ca zakreNa mAyayA nirjitaH sakhe 09057005e mAyayA cAkSipat tejo vRtrasya balasUdanaH 09057006a pratijJAtaM tu bhImena dyUtakAle dhanaMjaya 09057006c UrU bhetsyAmi te saMkhye gadayeti suyodhanam 09057007a so 'yaM pratijJAM tAM cApi pArayitvArikarzanaH 09057007c mAyAvinaM ca rAjAnaM mAyayaiva nikRntatu 09057008a yady eSa balam AsthAya nyAyena prahariSyati 09057008c viSamasthas tato rAjA bhaviSyati yudhiSThiraH 09057009a punar eva ca vakSyAmi pANDavedaM nibodha me 09057009c dharmarAjAparAdhena bhayaM naH punar Agatam 09057010a kRtvA hi sumahat karma hatvA bhISmamukhAn kurUn 09057010c jayaH prApto yazaz cAgryaM vairaM ca pratiyAtitam 09057010e tad evaM vijayaH prAptaH punaH saMzayitaH kRtaH 09057011a abuddhir eSA mahatI dharmarAjasya pANDava 09057011c yad ekavijaye yuddhaM paNitaM kRtam IdRzam 09057011e suyodhanaH kRtI vIra ekAyanagatas tathA 09057012a api cozanasA gItaH zrUyate 'yaM purAtanaH 09057012c zlokas tattvArthasahitas tan me nigadataH zRNu 09057013a punar AvartamAnAnAM bhagnAnAM jIvitaiSiNAm 09057013c bhetavyam arizeSANAm ekAyanagatA hi te 09057014a suyodhanam imaM bhagnaM hatasainyaM hradaM gatam 09057014c parAjitaM vanaprepsuM nirAzaM rAjyalambhane 09057015a ko nv eSa saMyuge prAjJaH punar dvaMdve samAhvayet 09057015c api vo nirjitaM rAjyaM na hareta suyodhanaH 09057016a yas trayodazavarSANi gadayA kRtanizramaH 09057016c caraty UrdhvaM ca tiryak ca bhImasenajighAMsayA 09057017a evaM cen na mahAbAhur anyAyena haniSyati 09057017c eSa vaH kauravo rAjA dhArtarASTro bhaviSyati 09057018a dhanaMjayas tu zrutvaitat kezavasya mahAtmanaH 09057018c prekSato bhImasenasya hastenorum atADayat 09057019a gRhya saMjJAM tato bhImo gadayA vyacarad raNe 09057019c maNDalAni vicitrANi yamakAnItarANi ca 09057020a dakSiNaM maNDalaM savyaM gomUtrakam athApi ca 09057020c vyacarat pANDavo rAjann ariM saMmohayann iva 09057021a tathaiva tava putro 'pi gadAmArgavizAradaH 09057021c vyacaral laghu citraM ca bhImasenajighAMsayA 09057022a Adhunvantau gade ghore candanAgarurUSite 09057022c vairasyAntaM parIpsantau raNe kruddhAv ivAntakau 09057023a anyonyaM tau jighAMsantau pravIrau puruSarSabhau 09057023c yuyudhAte garutmantau yathA nAgAmiSaiSiNau 09057024a maNDalAni vicitrANi carator nRpabhImayoH 09057024c gadAsaMpAtajAs tatra prajajJuH pAvakArciSaH 09057025a samaM praharatos tatra zUrayor balinor mRdhe 09057025c kSubdhayor vAyunA rAjan dvayor iva samudrayoH 09057026a tayoH praharatos tulyaM mattakuJjarayor iva 09057026c gadAnirghAtasaMhrAdaH prahArANAm ajAyata 09057027a tasmiMs tadA saMprahAre dAruNe saMkule bhRzam 09057027c ubhAv api parizrAntau yudhyamAnAv ariMdamau 09057028a tau muhUrtaM samAzvasya punar eva paraMtapau 09057028c abhyahArayatAM kruddhau pragRhya mahatI gade 09057029a tayoH samabhavad yuddhaM ghorarUpam asaMvRtam 09057029c gadAnipAtai rAjendra takSator vai parasparam 09057030a vyAyAmapradrutau tau tu vRSabhAkSau tarasvinau 09057030c anyonyaM jaghnatur vIrau paGkasthau mahiSAv iva 09057031a jarjarIkRtasarvAGgau rudhireNAbhisaMplutau 09057031c dadRzAte himavati puSpitAv iva kiMzukau 09057032a duryodhanena pArthas tu vivare saMpradarzite 09057032c ISad utsmayamAnas tu sahasA prasasAra ha 09057033a tam abhyAzagataM prAjJo raNe prekSya vRkodaraH 09057033c avAkSipad gadAM tasmai vegena mahatA balI 09057034a avakSepaM tu taM dRSTvA putras tava vizAM pate 09057034c apAsarpat tataH sthAnAt sA moghA nyapatad bhuvi 09057035a mokSayitvA prahAraM taM sutas tava sa saMbhramAt 09057035c bhImasenaM ca gadayA prAharat kurusattamaH 09057036a tasya viSyandamAnena rudhireNAmitaujasaH 09057036c prahAragurupAtAc ca mUrcheva samajAyata 09057037a duryodhanas taM ca veda pIDitaM pANDavaM raNe 09057037c dhArayAm Asa bhImo 'pi zarIram atipIDitam 09057038a amanyata sthitaM hy enaM prahariSyantam Ahave 09057038c ato na prAharat tasmai punar eva tavAtmajaH 09057039a tato muhUrtam Azvasya duryodhanam avasthitam 09057039c vegenAbhyadravad rAjan bhImasenaH pratApavAn 09057040a tam ApatantaM saMprekSya saMrabdham amitaujasam 09057040c mogham asya prahAraM taM cikIrSur bharatarSabha 09057041a avasthAne matiM kRtvA putras tava mahAmanAH 09057041c iyeSotpatituM rAjaMz chalayiSyan vRkodaram 09057042a abudhyad bhImasenas tad rAjJas tasya cikIrSitam 09057042c athAsya samabhidrutya samutkramya ca siMhavat 09057043a sRtyA vaJcayato rAjan punar evotpatiSyataH 09057043c UrubhyAM prAhiNod rAjan gadAM vegena pANDavaH 09057044a sA vajraniSpeSasamA prahitA bhImakarmaNA 09057044c UrU duryodhanasyAtha babhaJja priyadarzanau 09057045a sa papAta naravyAghro vasudhAm anunAdayan 09057045c bhagnorur bhImasenena putras tava mahIpate 09057046a vavur vAtAH sanirghAtAH pAMsuvarSaM papAta ca 09057046c cacAla pRthivI cApi savRkSakSupaparvatA 09057047a tasmin nipatite vIre patyau sarvamahIkSitAm 09057047c mahAsvanA punar dIptA sanirghAtA bhayaMkarI 09057047e papAta colkA mahatI patite pRthivIpatau 09057048a tathA zoNitavarSaM ca pAMsuvarSaM ca bhArata 09057048c vavarSa maghavAMs tatra tava putre nipAtite 09057049a yakSANAM rAkSasAnAM ca pizAcAnAM tathaiva ca 09057049c antarikSe mahAnAdaH zrUyate bharatarSabha 09057050a tena zabdena ghoreNa mRgANAm atha pakSiNAm 09057050c jajJe ghoratamaH zabdo bahUnAM sarvatodizam 09057051a ye tatra vAjinaH zeSA gajAz ca manujaiH saha 09057051c mumucus te mahAnAdaM tava putre nipAtite 09057052a bherIzaGkhamRdaGgAnAm abhavac ca svano mahAn 09057052c antarbhUmigataz caiva tava putre nipAtite 09057053a bahupAdair bahubhujaiH kabandhair ghoradarzanaiH 09057053c nRtyadbhir bhayadair vyAptA dizas tatrAbhavan nRpa 09057054a dhvajavanto 'stravantaz ca zastravantas tathaiva ca 09057054c prAkampanta tato rAjaMs tava putre nipAtite 09057055a hradAH kUpAz ca rudhiram udvemur nRpasattama 09057055c nadyaz ca sumahAvegAH pratisrotovahAbhavan 09057056a pulliGgA iva nAryas tu strIliGgAH puruSAbhavan 09057056c duryodhane tadA rAjan patite tanaye tava 09057057a dRSTvA tAn adbhutotpAtAn pAJcAlAH pANDavaiH saha 09057057c AvignamanasaH sarve babhUvur bharatarSabha 09057058a yayur devA yathAkAmaM gandharvApsarasas tathA 09057058c kathayanto 'dbhutaM yuddhaM sutayos tava bhArata 09057059a tathaiva siddhA rAjendra tathA vAtikacAraNAH 09057059c narasiMhau prazaMsantau viprajagmur yathAgatam 09058001 saMjaya uvAca 09058001a taM pAtitaM tato dRSTvA mahAzAlam ivodgatam 09058001c prahRSTamanasaH sarve babhUvus tatra pANDavAH 09058002a unmattam iva mAtaGgaM siMhena vinipAtitam 09058002c dadRzur hRSTaromANaH sarve te cApi somakAH 09058003a tato duryodhanaM hatvA bhImasenaH pratApavAn 09058003c patitaM kauravendraM tam upagamyedam abravIt 09058004a gaur gaur iti purA manda draupadIm ekavAsasam 09058004c yat sabhAyAM hasann asmAMs tadA vadasi durmate 09058004e tasyAvahAsasya phalam adya tvaM samavApnuhi 09058005a evam uktvA sa vAmena padA maulim upAspRzat 09058005c ziraz ca rAjasiMhasya pAdena samaloDayat 09058006a tathaiva krodhasaMrakto bhImaH parabalArdanaH 09058006c punar evAbravId vAkyaM yat tac chRNu narAdhipa 09058007a ye 'smAn puro 'panRtyanta punar gaur iti gaur iti 09058007c tAn vayaM pratinRtyAmaH punar gaur iti gaur iti 09058008a nAsmAkaM nikRtir vahnir nAkSadyUtaM na vaJcanA 09058008c svabAhubalam Azritya prabAdhAmo vayaM ripUn 09058009a so 'vApya vairasya parasya pAraM; vRkodaraH prAha zanaiH prahasya 09058009c yudhiSThiraM kezavasRJjayAMz ca; dhanaMjayaM mAdravatIsutau ca 09058010a rajasvalAM draupadIm Anayan ye; ye cApy akurvanta sadasy avastrAm 09058010c tAn pazyadhvaM pANDavair dhArtarASTrAn; raNe hatAMs tapasA yAjJasenyAH 09058011a ye naH purA SaNDhatilAn avocan; krUrA rAjJo dhRtarASTrasya putrAH 09058011c te no hatAH sagaNAH sAnubandhAH; kAmaM svargaM narakaM vA vrajAmaH 09058012a punaz ca rAjJaH patitasya bhUmau; sa tAM gadAM skandhagatAM nirIkSya 09058012c vAmena pAdena ziraH pramRdya; duryodhanaM naikRtikety avocat 09058013a hRSTena rAjan kurupArthivasya; kSudrAtmanA bhImasenena pAdam 09058013c dRSTvA kRtaM mUrdhani nAbhyanandan; dharmAtmAnaH somakAnAM prabarhAH 09058014a tava putraM tathA hatvA katthamAnaM vRkodaram 09058014c nRtyamAnaM ca bahuzo dharmarAjo 'bravId idam 09058015a mA ziro 'sya padA mardIr mA dharmas te 'tyagAn mahAn 09058015c rAjA jJAtir hataz cAyaM naitan nyAyyaM tavAnagha 09058016a vidhvasto 'yaM hatAmAtyo hatabhrAtA hataprajaH 09058016c utsannapiNDo bhrAtA ca naitan nyAyyaM kRtaM tvayA 09058017a dhArmiko bhImaseno 'sAv ity Ahus tvAM purA janAH 09058017c sa kasmAd bhImasena tvaM rAjAnam adhitiSThasi 09058018a dRSTvA duryodhanaM rAjA kuntIputras tathAgatam 09058018c netrAbhyAm azrupUrNAbhyAm idaM vacanam abravIt 09058019a nUnam etad balavatA dhAtrAdiSTaM mahAtmanA 09058019c yad vayaM tvAM jighAMsAmas tvaM cAsmAn kurusattama 09058020a Atmano hy aparAdhena mahad vyasanam IdRzam 09058020c prAptavAn asi yal lobhAn madAd bAlyAc ca bhArata 09058021a ghAtayitvA vayasyAMz ca bhrAtqn atha pitqMs tathA 09058021c putrAn pautrAMs tathAcAryAMs tato 'si nidhanaM gataH 09058022a tavAparAdhAd asmAbhir bhrAtaras te mahArathAH 09058022c nihatA jJAtayaz cAnye diSTaM manye duratyayam 09058023a snuSAz ca prasnuSAz caiva dhRtarASTrasya vihvalAH 09058023c garhayiSyanti no nUnaM vidhavAH zokakarzitAH 09058024a evam uktvA suduHkhArto nizazvAsa sa pArthivaH 09058024c vilalApa ciraM cApi dharmaputro yudhiSThiraH 09059001 dhRtarASTra uvAca 09059001a adharmeNa hataM dRSTvA rAjAnaM mAdhavottamaH 09059001c kim abravIt tadA sUta baladevo mahAbalaH 09059002a gadAyuddhavizeSajJo gadAyuddhavizAradaH 09059002c kRtavAn rauhiNeyo yat tan mamAcakSva saMjaya 09059003 saMjaya uvAca 09059003a zirasy abhihataM dRSTvA bhImasenena te sutam 09059003c rAmaH praharatAM zreSThaz cukrodha balavad balI 09059004a tato madhye narendrANAm UrdhvabAhur halAyudhaH 09059004c kurvann ArtasvaraM ghoraM dhig dhig bhImety uvAca ha 09059005a aho dhig yad adho nAbheH prahRtaM zuddhavikrame 09059005c naitad dRSTaM gadAyuddhe kRtavAn yad vRkodaraH 09059006a adho nAbhyA na hantavyam iti zAstrasya nizcayaH 09059006c ayaM tv azAstravin mUDhaH svacchandAt saMpravartate 09059007a tasya tat tad bruvANasya roSaH samabhavan mahAn 09059007c tato lAGgalam udyamya bhImam abhyadravad balI 09059008a tasyordhvabAhoH sadRzaM rUpam AsIn mahAtmanaH 09059008c bahudhAtuvicitrasya zvetasyeva mahAgireH 09059009a tam utpatantaM jagrAha kezavo vinayAnataH 09059009c bAhubhyAM pInavRttAbhyAM prayatnAd balavad balI 09059010a sitAsitau yaduvarau zuzubhAte 'dhikaM tataH 09059010c nabhogatau yathA rAjaMz candrasUryau dinakSaye 09059011a uvAca cainaM saMrabdhaM zamayann iva kezavaH 09059011c AtmavRddhir mitravRddhir mitramitrodayas tathA 09059011e viparItaM dviSatsv etat SaDvidhA vRddhir AtmanaH 09059012a Atmany api ca mitreSu viparItaM yadA bhavet 09059012c tadA vidyAn manojyAnim Azu zAntikaro bhavet 09059013a asmAkaM sahajaM mitraM pANDavAH zuddhapauruSAH 09059013c svakAH pitRSvasuH putrAs te parair nikRtA bhRzam 09059014a pratijJApAraNaM dharmaH kSatriyasyeti vettha ha 09059014c suyodhanasya gadayA bhaGktAsmy UrU mahAhave 09059014e iti pUrvaM pratijJAtaM bhImena hi sabhAtale 09059015a maitreyeNAbhizaptaz ca pUrvam eva maharSiNA 09059015c UrU bhetsyati te bhImo gadayeti paraMtapa 09059015e ato doSaM na pazyAmi mA krudhas tvaM pralambahan 09059016a yaunair hArdaiz ca saMbandhaiH saMbaddhAH smeha pANDavaiH 09059016c teSAM vRddhyAbhivRddhir no mA krudhaH puruSarSabha 09059017 rAma uvAca 09059017a dharmaH sucaritaH sadbhiH saha dvAbhyAM niyacchati 09059017c arthaz cAtyarthalubdhasya kAmaz cAtiprasaGginaH 09059018a dharmArthau dharmakAmau ca kAmArthau cApy apIDayan 09059018c dharmArthakAmAn yo 'bhyeti so 'tyantaM sukham aznute 09059019a tad idaM vyAkulaM sarvaM kRtaM dharmasya pIDanAt 09059019c bhImasenena govinda kAmaM tvaM tu yathAttha mAm 09059020 vAsudeva uvAca 09059020a aroSaNo hi dharmAtmA satataM dharmavatsalaH 09059020c bhavAn prakhyAyate loke tasmAt saMzAmya mA krudhaH 09059021a prAptaM kaliyugaM viddhi pratijJAM pANDavasya ca 09059021c AnRNyaM yAtu vairasya pratijJAyAz ca pANDavaH 09059022 saMjaya uvAca 09059022a dharmacchalam api zrutvA kezavAt sa vizAM pate 09059022c naiva prItamanA rAmo vacanaM prAha saMsadi 09059023a hatvAdharmeNa rAjAnaM dharmAtmAnaM suyodhanam 09059023c jihmayodhIti loke 'smin khyAtiM yAsyati pANDavaH 09059024a duryodhano 'pi dharmAtmA gatiM yAsyati zAzvatIm 09059024c RjuyodhI hato rAjA dhArtarASTro narAdhipaH 09059025a yuddhadIkSAM pravizyAjau raNayajJaM vitatya ca 09059025c hutvAtmAnam amitrAgnau prApa cAvabhRthaM yazaH 09059026a ity uktvA ratham AsthAya rauhiNeyaH pratApavAn 09059026c zvetAbhrazikharAkAraH prayayau dvArakAM prati 09059027a pAJcAlAz ca savArSNeyAH pANDavAz ca vizAM pate 09059027c rAme dvAravatIM yAte nAtipramanaso 'bhavan 09059028a tato yudhiSThiraM dInaM cintAparam adhomukham 09059028c zokopahatasaMkalpaM vAsudevo 'bravId idam 09059029a dharmarAja kimarthaM tvam adharmam anumanyase 09059029c hatabandhor yad etasya patitasya vicetasaH 09059030a duryodhanasya bhImena mRdyamAnaM ziraH padA 09059030c upaprekSasi kasmAt tvaM dharmajJaH san narAdhipa 09059031 yudhiSThira uvAca 09059031a na mamaitat priyaM kRSNa yad rAjAnaM vRkodaraH 09059031c padA mUrdhny aspRzat krodhAn na ca hRSye kulakSaye 09059032a nikRtyA nikRtA nityaM dhRtarASTrasutair vayam 09059032c bahUni paruSANy uktvA vanaM prasthApitAH sma ha 09059033a bhImasenasya tad duHkham atIva hRdi vartate 09059033c iti saMcintya vArSNeya mayaitat samupekSitam 09059034a tasmAd dhatvAkRtaprajJaM lubdhaM kAmavazAnugam 09059034c labhatAM pANDavaH kAmaM dharme 'dharme 'pi vA kRte 09059035 saMjaya uvAca 09059035a ity ukte dharmarAjena vAsudevo 'bravId idam 09059035c kAmam astv evam iti vai kRcchrAd yadukulodvahaH 09059036a ity ukto vAsudevena bhImapriyahitaiSiNA 09059036c anvamodata tat sarvaM yad bhImena kRtaM yudhi 09059037a bhImaseno 'pi hatvAjau tava putram amarSaNaH 09059037c abhivAdyAgrataH sthitvA saMprahRSTaH kRtAJjaliH 09059038a provAca sumahAtejA dharmarAjaM yudhiSThiram 09059038c harSAd utphullanayano jitakAzI vizAM pate 09059039a tavAdya pRthivI rAjan kSemA nihatakaNTakA 09059039c tAM prazAdhi mahArAja svadharmam anupAlayan 09059040a yas tu kartAsya vairasya nikRtyA nikRtipriyaH 09059040c so 'yaM vinihataH zete pRthivyAM pRthivIpate 09059041a duHzAsanaprabhRtayaH sarve te cogravAdinaH 09059041c rAdheyaH zakuniz cApi nihatAs tava zatravaH 09059042a seyaM ratnasamAkIrNA mahI savanaparvatA 09059042c upAvRttA mahArAja tvAm adya nihatadviSam 09059043 yudhiSThira uvAca 09059043a gataM vairasya nidhanaM hato rAjA suyodhanaH 09059043c kRSNasya matam AsthAya vijiteyaM vasuMdharA 09059044a diSTyA gatas tvam AnRNyaM mAtuH kopasya cobhayoH 09059044c diSTyA jayasi durdharSa diSTyA zatrur nipAtitaH 09060001 dhRtarASTra uvAca 09060001a hataM duryodhanaM dRSTvA bhImasenena saMyuge 09060001c pANDavAH sRJjayAz caiva kim akurvata saMjaya 09060002 saMjaya uvAca 09060002a hataM duryodhanaM dRSTvA bhImasenena saMyuge 09060002c siMheneva mahArAja mattaM vanagajaM vane 09060003a prahRSTamanasas tatra kRSNena saha pANDavAH 09060003c pAJcAlAH sRJjayAz caiva nihate kurunandane 09060004a Avidhyann uttarIyANi siMhanAdAMz ca nedire 09060004c naitAn harSasamAviSTAn iyaM sehe vasuMdharA 09060005a dhanUMSy anye vyAkSipanta jyAz cApy anye tathAkSipan 09060005c dadhmur anye mahAzaGkhAn anye jaghnuz ca dundubhIH 09060006a cikrIDuz ca tathaivAnye jahasuz ca tavAhitAH 09060006c abruvaMz cAsakRd vIrA bhImasenam idaM vacaH 09060007a duSkaraM bhavatA karma raNe 'dya sumahat kRtam 09060007c kauravendraM raNe hatvA gadayAtikRtazramam 09060008a indreNeva hi vRtrasya vadhaM paramasaMyuge 09060008c tvayA kRtam amanyanta zatror vadham imaM janAH 09060009a carantaM vividhAn mArgAn maNDalAni ca sarvazaH 09060009c duryodhanam imaM zUraM ko 'nyo hanyAd vRkodarAt 09060010a vairasya ca gataH pAraM tvam ihAnyaiH sudurgamam 09060010c azakyam etad anyena saMpAdayitum IdRzam 09060011a kuJjareNeva mattena vIra saMgrAmamUrdhani 09060011c duryodhanaziro diSTyA pAdena mRditaM tvayA 09060012a siMhena mahiSasyeva kRtvA saMgaram adbhutam 09060012c duHzAsanasya rudhiraM diSTyA pItaM tvayAnagha 09060013a ye viprakurvan rAjAnaM dharmAtmAnaM yudhiSThiram 09060013c mUrdhni teSAM kRtaH pAdo diSTyA te svena karmaNA 09060014a amitrANAm adhiSThAnAd vadhAd duryodhanasya ca 09060014c bhIma diSTyA pRthivyAM te prathitaM sumahad yazaH 09060015a evaM nUnaM hate vRtre zakraM nandanti bandinaH 09060015c tathA tvAM nihatAmitraM vayaM nandAma bhArata 09060016a duryodhanavadhe yAni romANi hRSitAni naH 09060016c adyApi na vihRSyanti tAni tad viddhi bhArata 09060016e ity abruvan bhImasenaM vAtikAs tatra saMgatAH 09060017a tAn hRSTAn puruSavyAghrAn pAJcAlAn pANDavaiH saha 09060017c bruvataH sadRzaM tatra provAca madhusUdanaH 09060018a na nyAyyaM nihataH zatrur bhUyo hantuM janAdhipAH 09060018c asakRd vAgbhir ugrAbhir nihato hy eSa mandadhIH 09060019a tadaivaiSa hataH pApo yadaiva nirapatrapaH 09060019c lubdhaH pApasahAyaz ca suhRdAM zAsanAtigaH 09060020a bahuzo viduradroNakRpagAGgeyasRJjayaiH 09060020c pANDubhyaH procyamAno 'pi pitryam aMzaM na dattavAn 09060021a naiSa yogyo 'dya mitraM vA zatrur vA puruSAdhamaH 09060021c kim anenAtinunnena vAgbhiH kASThasadharmaNA 09060022a ratheSv Arohata kSipraM gacchAmo vasudhAdhipAH 09060022c diSTyA hato 'yaM pApAtmA sAmAtyajJAtibAndhavaH 09060023a iti zrutvA tv adhikSepaM kRSNAd duryodhano nRpaH 09060023c amarSavazam Apanna udatiSThad vizAM pate 09060024a sphigdezenopaviSTaH sa dorbhyAM viSTabhya medinIm 09060024c dRSTiM bhrUsaMkaTAM kRtvA vAsudeve nyapAtayat 09060025a ardhonnatazarIrasya rUpam AsIn nRpasya tat 09060025c kruddhasyAzIviSasyeva cchinnapucchasya bhArata 09060026a prANAntakaraNIM ghorAM vedanAm avicintayan 09060026c duryodhano vAsudevaM vAgbhir ugrAbhir Ardayat 09060027a kaMsadAsasya dAyAda na te lajjAsty anena vai 09060027c adharmeNa gadAyuddhe yad ahaM vinipAtitaH 09060028a UrU bhindhIti bhImasya smRtiM mithyA prayacchatA 09060028c kiM na vijJAtam etan me yad arjunam avocathAH 09060029a ghAtayitvA mahIpAlAn RjuyuddhAn sahasrazaH 09060029c jihmair upAyair bahubhir na te lajjA na te ghRNA 09060030a ahany ahani zUrANAM kurvANaH kadanaM mahat 09060030c zikhaNDinaM puraskRtya ghAtitas te pitAmahaH 09060031a azvatthAmnaH sanAmAnaM hatvA nAgaM sudurmate 09060031c AcAryo nyAsitaH zastraM kiM tan na viditaM mama 09060032a sa cAnena nRzaMsena dhRSTadyumnena vIryavAn 09060032c pAtyamAnas tvayA dRSTo na cainaM tvam avArayaH 09060033a vadhArthaM pANDuputrasya yAcitAM zaktim eva ca 09060033c ghaTotkace vyaMsayathAH kas tvattaH pApakRttamaH 09060034a chinnabAhuH prAyagatas tathA bhUrizravA balI 09060034c tvayA nisRSTena hataH zaineyena durAtmanA 09060035a kurvANaz cottamaM karma karNaH pArthajigISayA 09060035c vyaMsanenAzvasenasya pannagendrasutasya vai 09060036a punaz ca patite cakre vyasanArtaH parAjitaH 09060036c pAtitaH samare karNaz cakravyagro 'graNIr nRNAm 09060037a yadi mAM cApi karNaM ca bhISmadroNau ca saMyuge 09060037c RjunA pratiyudhyethA na te syAd vijayo dhruvam 09060038a tvayA punar anAryeNa jihmamArgeNa pArthivAH 09060038c svadharmam anutiSThanto vayaM cAnye ca ghAtitAH 09060039 vAsudeva uvAca 09060039a hatas tvam asi gAndhAre sabhrAtRsutabAndhavaH 09060039c sagaNaH sasuhRc caiva pApamArgam anuSThitaH 09060040a tavaiva duSkRtair vIrau bhISmadroNau nipAtitau 09060040c karNaz ca nihataH saMkhye tava zIlAnuvartakaH 09060041a yAcyamAno mayA mUDha pitryam aMzaM na ditsasi 09060041c pANDavebhyaH svarAjyArdhaM lobhAc chakuninizcayAt 09060042a viSaM te bhImasenAya dattaM sarve ca pANDavAH 09060042c pradIpitA jatugRhe mAtrA saha sudurmate 09060043a sabhAyAM yAjJasenI ca kRSTA dyUte rajasvalA 09060043c tadaiva tAvad duSTAtman vadhyas tvaM nirapatrapaH 09060044a anakSajJaM ca dharmajJaM saubalenAkSavedinA 09060044c nikRtyA yat parAjaiSIs tasmAd asi hato raNe 09060045a jayadrathena pApena yat kRSNA klezitA vane 09060045c yAteSu mRgayAM teSu tRNabindor athAzrame 09060046a abhimanyuz ca yad bAla eko bahubhir Ahave 09060046c tvaddoSair nihataH pApa tasmAd asi hato raNe 09060047 duryodhana uvAca 09060047a adhItaM vidhivad dattaM bhUH prazAstA sasAgarA 09060047c mUrdhni sthitam amitrANAM ko nu svantataro mayA 09060048a yad iSTaM kSatrabandhUnAM svadharmam anupazyatAm 09060048c tad idaM nidhanaM prAptaM ko nu svantataro mayA 09060049a devArhA mAnuSA bhogAH prAptA asulabhA nRpaiH 09060049c aizvaryaM cottamaM prAptaM ko nu svantataro mayA 09060050a sasuhRt sAnubandhaz ca svargaM gantAham acyuta 09060050c yUyaM vihatasaMkalpAH zocanto vartayiSyatha 09060051 saMjaya uvAca 09060051a asya vAkyasya nidhane kururAjasya bhArata 09060051c apatat sumahad varSaM puSpANAM puNyagandhinAm 09060052a avAdayanta gandharvA jaguz cApsarasAM gaNAH 09060052c siddhAz ca mumucur vAcaH sAdhu sAdhv iti bhArata 09060053a vavau ca surabhir vAyuH puNyagandho mRduH sukhaH 09060053c vyarAjatAmalaM caiva nabho vaiDUryasaMnibham 09060054a atyadbhutAni te dRSTvA vAsudevapurogamAH 09060054c duryodhanasya pUjAM ca dRSTvA vrIDAm upAgaman 09060055a hatAMz cAdharmataH zrutvA zokArtAH zuzucur hi te 09060055c bhISmaM droNaM tathA karNaM bhUrizravasam eva ca 09060056a tAMs tu cintAparAn dRSTvA pANDavAn dInacetasaH 09060056c provAcedaM vacaH kRSNo meghadundubhinisvanaH 09060057a naiSa zakyo 'tizIghrAstras te ca sarve mahArathAH 09060057c Rjuyuddhena vikrAntA hantuM yuSmAbhir Ahave 09060058a upAyA vihitA hy ete mayA tasmAn narAdhipAH 09060058c anyathA pANDaveyAnAM nAbhaviSyaj jayaH kva cit 09060059a te hi sarve mahAtmAnaz catvAro 'tirathA bhuvi 09060059c na zakyA dharmato hantuM lokapAlair api svayam 09060060a tathaivAyaM gadApANir dhArtarASTro gataklamaH 09060060c na zakyo dharmato hantuM kAlenApIha daNDinA 09060061a na ca vo hRdi kartavyaM yad ayaM ghAtito nRpaH 09060061c mithyAvadhyAs tathopAyair bahavaH zatravo 'dhikAH 09060062a pUrvair anugato mArgo devair asuraghAtibhiH 09060062c sadbhiz cAnugataH panthAH sa sarvair anugamyate 09060063a kRtakRtyAH sma sAyAhne nivAsaM rocayAmahe 09060063c sAzvanAgarathAH sarve vizramAmo narAdhipAH 09060064a vAsudevavacaH zrutvA tadAnIM pANDavaiH saha 09060064c pAJcAlA bhRzasaMhRSTA vineduH siMhasaMghavat 09060065a tataH prAdhmApayaJ zaGkhAn pAJcajanyaM ca mAdhavaH 09060065c hRSTA duryodhanaM dRSTvA nihataM puruSarSabhAH 09061001 saMjaya uvAca 09061001a tatas te prayayuH sarve nivAsAya mahIkSitaH 09061001c zaGkhAn pradhmApayanto vai hRSTAH parighabAhavaH 09061002a pANDavAn gacchataz cApi zibiraM no vizAM pate 09061002c maheSvAso 'nvagAt pazcAd yuyutsuH sAtyakis tathA 09061003a dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca draupadeyAz ca sarvazaH 09061003c sarve cAnye maheSvAsA yayuH svazibirANy uta 09061004a tatas te prAvizan pArthA hatatviTkaM hatezvaram 09061004c duryodhanasya zibiraM raGgavad visRte jane 09061005a gatotsavaM puram iva hRtanAgam iva hradam 09061005c strIvarSavarabhUyiSThaM vRddhAmAtyair adhiSThitam 09061006a tatraitAn paryupAtiSThan duryodhanapuraHsarAH 09061006c kRtAJjalipuTA rAjan kASAyamalinAmbarAH 09061007a zibiraM samanuprApya kururAjasya pANDavAH 09061007c avaterur mahArAja rathebhyo rathasattamAH 09061008a tato gANDIvadhanvAnam abhyabhASata kezavaH 09061008c sthitaH priyahite nityam atIva bharatarSabha 09061009a avaropaya gANDIvam akSayyau ca maheSudhI 09061009c athAham avarokSyAmi pazcAd bharatasattama 09061010a svayaM caivAvaroha tvam etac chreyas tavAnagha 09061010c tac cAkarot tathA vIraH pANDuputro dhanaMjayaH 09061011a atha pazcAt tataH kRSNo razmIn utsRjya vAjinAm 09061011c avArohata medhAvI rathAd gANDIvadhanvanaH 09061012a athAvatIrNe bhUtAnAm Izvare sumahAtmani 09061012c kapir antardadhe divyo dhvajo gANDIvadhanvanaH 09061013a sa dagdho droNakarNAbhyAM divyair astrair mahArathaH 09061013c atha dIpto 'gninA hy Azu prajajvAla mahIpate 09061014a sopAsaGgaH sarazmiz ca sAzvaH sayugabandhuraH 09061014c bhasmIbhUto 'patad bhUmau ratho gANDIvadhanvanaH 09061015a taM tathA bhasmabhUtaM tu dRSTvA pANDusutAH prabho 09061015c abhavan vismitA rAjann arjunaz cedam abravIt 09061016a kRtAJjaliH sapraNayaM praNipatyAbhivAdya ca 09061016c govinda kasmAd bhagavan ratho dagdho 'yam agninA 09061017a kim etan mahad Azcaryam abhavad yadunandana 09061017c tan me brUhi mahAbAho zrotavyaM yadi manyase 09061018 vAsudeva uvAca 09061018a astrair bahuvidhair dagdhaH pUrvam evAyam arjuna 09061018c madadhiSThitatvAt samare na vizIrNaH paraMtapa 09061019a idAnIM tu vizIrNo 'yaM dagdho brahmAstratejasA 09061019c mayA vimuktaH kaunteya tvayy adya kRtakarmaNi 09061020 saMjaya uvAca 09061020a ISad utsmayamAnaz ca bhagavAn kezavo 'rihA 09061020c pariSvajya ca rAjAnaM yudhiSThiram abhASata 09061021a diSTyA jayasi kaunteya diSTyA te zatravo jitAH 09061021c diSTyA gANDIvadhanvA ca bhImasenaz ca pANDavaH 09061022a tvaM cApi kuzalI rAjan mAdrIputrau ca pANDavau 09061022c muktA vIrakSayAd asmAt saMgrAmAn nihatadviSaH 09061022e kSipram uttarakAlAni kuru kAryANi bhArata 09061023a upayAtam upaplavyaM saha gANDIvadhanvanA 09061023c AnIya madhuparkaM mAM yat purA tvam avocathAH 09061024a eSa bhrAtA sakhA caiva tava kRSNa dhanaMjayaH 09061024c rakSitavyo mahAbAho sarvAsv Apatsv iti prabho 09061024e tava caivaM bruvANasya tathety evAham abruvam 09061025a sa savyasAcI guptas te vijayI ca narezvara 09061025c bhrAtRbhiH saha rAjendra zUraH satyaparAkramaH 09061025e mukto vIrakSayAd asmAt saMgrAmAd romaharSaNAt 09061026a evam uktas tu kRSNena dharmarAjo yudhiSThiraH 09061026c hRSTaromA mahArAja pratyuvAca janArdanam 09061027a pramuktaM droNakarNAbhyAM brahmAstram arimardana 09061027c kas tvad anyaH sahet sAkSAd api vajrI puraMdaraH 09061028a bhavatas tu prasAdena saMgrAme bahavo jitAH 09061028c mahAraNagataH pArtho yac ca nAsIt parAGmukhaH 09061029a tathaiva ca mahAbAho paryAyair bahubhir mayA 09061029c karmaNAm anusaMtAnaM tejasaz ca gatiH zubhA 09061030a upaplavye maharSir me kRSNadvaipAyano 'bravIt 09061030c yato dharmas tataH kRSNo yataH kRSNas tato jayaH 09061031a ity evam ukte te vIrAH zibiraM tava bhArata 09061031c pravizya pratyapadyanta kozaratnarddhisaMcayAn 09061032a rajataM jAtarUpaM ca maNIn atha ca mauktikAn 09061032c bhUSaNAny atha mukhyAni kambalAny ajinAni ca 09061032e dAsIdAsam asaMkhyeyaM rAjyopakaraNAni ca 09061033a te prApya dhanam akSayyaM tvadIyaM bharatarSabha 09061033c udakrozan maheSvAsA narendra vijitArayaH 09061034a te tu vIrAH samAzvasya vAhanAny avamucya ca 09061034c atiSThanta muhuH sarve pANDavAH sAtyakis tathA 09061035a athAbravIn mahArAja vAsudevo mahAyazAH 09061035c asmAbhir maGgalArthAya vastavyaM zibirAd bahiH 09061036a tathety uktvA ca te sarve pANDavAH sAtyakis tathA 09061036c vAsudevena sahitA maGgalArthaM yayur bahiH 09061037a te samAsAdya saritaM puNyAmoghavatIM nRpa 09061037c nyavasann atha tAM rAtriM pANDavA hatazatravaH 09061038a tataH saMpreSayAm Asur yAdavaM nAgasAhvayam 09061038c sa ca prAyAj javenAzu vAsudevaH pratApavAn 09061038e dArukaM ratham Aropya yena rAjAmbikAsutaH 09061039a tam UcuH saMprayAsyantaM sainyasugrIvavAhanam 09061039c pratyAzvAsaya gAndhArIM hataputrAM yazasvinIm 09061040a sa prAyAt pANDavair uktas tat puraM sAtvatAM varaH 09061040c AsasAdayiSuH kSipraM gAndhArIM nihatAtmajAm 09062001 janamejaya uvAca 09062001a kimarthaM rAjazArdUlo dharmarAjo yudhiSThiraH 09062001c gAndhAryAH preSayAm Asa vAsudevaM paraMtapam 09062002a yadA pUrvaM gataH kRSNaH zamArthaM kauravAn prati 09062002c na ca taM labdhavAn kAmaM tato yuddham abhUd idam 09062003a nihateSu tu yodheSu hate duryodhane tathA 09062003c pRthivyAM pANDaveyasya niHsapatne kRte yudhi 09062004a vidrute zibire zUnye prApte yazasi cottame 09062004c kiM nu tat kAraNaM brahman yena kRSNo gataH punaH 09062005a na caitat kAraNaM brahmann alpaM vai pratibhAti me 09062005c yatrAgamad ameyAtmA svayam eva janArdanaH 09062006a tattvato vai samAcakSva sarvam adhvaryusattama 09062006c yac cAtra kAraNaM brahman kAryasyAsya vinizcaye 09062007 vaizaMpAyana uvAca 09062007a tvadyukto 'yam anuprazno yan mAM pRcchasi pArthiva 09062007c tat te 'haM saMpravakSyAmi yathAvad bharatarSabha 09062008a hataM duryodhanaM dRSTvA bhImasenena saMyuge 09062008c vyutkramya samayaM rAjan dhArtarASTraM mahAbalam 09062009a anyAyena hataM dRSTvA gadAyuddhena bhArata 09062009c yudhiSThiraM mahArAja mahad bhayam athAvizat 09062010a cintayAno mahAbhAgAM gAndhArIM tapasAnvitAm 09062010c ghoreNa tapasA yuktAM trailokyam api sA dahet 09062011a tasya cintayamAnasya buddhiH samabhavat tadA 09062011c gAndhAryAH krodhadIptAyAH pUrvaM prazamanaM bhavet 09062012a sA hi putravadhaM zrutvA kRtam asmAbhir IdRzam 09062012c mAnasenAgninA kruddhA bhasmasAn naH kariSyati 09062013a kathaM duHkham idaM tIvraM gAndhArI prasahiSyati 09062013c zrutvA vinihataM putraM chalenAjihmayodhinam 09062014a evaM vicintya bahudhA bhayazokasamanvitaH 09062014c vAsudevam idaM vAkyaM dharmarAjo 'bhyabhASata 09062015a tava prasAdAd govinda rAjyaM nihatakaNTakam 09062015c aprApyaM manasApIha prAptam asmAbhir acyuta 09062016a pratyakSaM me mahAbAho saMgrAme romaharSaNe 09062016c vimardaH sumahAn prAptas tvayA yAdavanandana 09062017a tvayA devAsure yuddhe vadhArtham amaradviSAm 09062017c yathA sAhyaM purA dattaM hatAz ca vibudhadviSaH 09062018a sAhyaM tathA mahAbAho dattam asmAkam acyuta 09062018c sArathyena ca vArSNeya bhavatA yad dhRtA vayam 09062019a yadi na tvaM bhaven nAthaH phalgunasya mahAraNe 09062019c kathaM zakyo raNe jetuM bhaved eSa balArNavaH 09062020a gadAprahArA vipulAH parighaiz cApi tADanam 09062020c zaktibhir bhiNDipAlaiz ca tomaraiH saparazvadhaiH 09062021a vAcaz ca paruSAH prAptAs tvayA hy asmaddhitaiSiNA 09062021c tAz ca te saphalAH sarvA hate duryodhane 'cyuta 09062022a gAndhAryA hi mahAbAho krodhaM budhyasva mAdhava 09062022c sA hi nityaM mahAbhAgA tapasogreNa karzitA 09062023a putrapautravadhaM zrutvA dhruvaM naH saMpradhakSyati 09062023c tasyAH prasAdanaM vIra prAptakAlaM mataM mama 09062024a kaz ca tAM krodhadIptAkSIM putravyasanakarzitAm 09062024c vIkSituM puruSaH zaktas tvAm Rte puruSottama 09062025a tatra me gamanaM prAptaM rocate tava mAdhava 09062025c gAndhAryAH krodhadIptAyAH prazamArtham ariMdama 09062026a tvaM hi kartA vikartA ca lokAnAM prabhavApyayaH 09062026c hetukAraNasaMyuktair vAkyaiH kAlasamIritaiH 09062027a kSipram eva mahAprAjJa gAndhArIM zamayiSyasi 09062027c pitAmahaz ca bhagavAn kRSNas tatra bhaviSyati 09062028a sarvathA te mahAbAho gAndhAryAH krodhanAzanam 09062028c kartavyaM sAtvatazreSTha pANDavAnAM hitaiSiNA 09062029a dharmarAjasya vacanaM zrutvA yadukulodvahaH 09062029c Amantrya dArukaM prAha rathaH sajjo vidhIyatAm 09062030a kezavasya vacaH zrutvA tvaramANo 'tha dArukaH 09062030c nyavedayad rathaM sajjaM kezavAya mahAtmane 09062031a taM rathaM yAdavazreSThaH samAruhya paraMtapaH 09062031c jagAma hAstinapuraM tvaritaH kezavo vibhuH 09062032a tataH prAyAn mahArAja mAdhavo bhagavAn rathI 09062032c nAgasAhvayam AsAdya praviveza ca vIryavAn 09062033a pravizya nagaraM vIro rathaghoSeNa nAdayan 09062033c vidito dhRtarASTrasya so 'vatIrya rathottamAt 09062034a abhyagacchad adInAtmA dhRtarASTranivezanam 09062034c pUrvaM cAbhigataM tatra so 'pazyad RSisattamam 09062035a pAdau prapIDya kRSNasya rAjJaz cApi janArdanaH 09062035c abhyavAdayad avyagro gAndhArIM cApi kezavaH 09062036a tatas tu yAdavazreSTho dhRtarASTram adhokSajaH 09062036c pANim Alambya rAjJaH sa sasvaraM praruroda ha 09062037a sa muhUrtam ivotsRjya bASpaM zokasamudbhavam 09062037c prakSAlya vAriNA netre Acamya ca yathAvidhi 09062037e uvAca prazritaM vAkyaM dhRtarASTram ariMdamaH 09062038a na te 'sty aviditaM kiM cid bhUtabhavyasya bhArata 09062038c kAlasya ca yathA vRttaM tat te suviditaM prabho 09062039a yad idaM pANDavaiH sarvais tava cittAnurodhibhiH 09062039c kathaM kulakSayo na syAt tathA kSatrasya bhArata 09062040a bhrAtRbhiH samayaM kRtvA kSAntavAn dharmavatsalaH 09062040c dyUtacchalajitaiH zaktair vanavAso 'bhyupAgataH 09062041a ajJAtavAsacaryA ca nAnAvezasamAvRtaiH 09062041c anye ca bahavaH klezAs tv azaktair iva nityadA 09062042a mayA ca svayam Agamya yuddhakAla upasthite 09062042c sarvalokasya sAMnidhye grAmAMs tvaM paJca yAcitaH 09062043a tvayA kAlopasRSTena lobhato nApavarjitAH 09062043c tavAparAdhAn nRpate sarvaM kSatraM kSayaM gatam 09062044a bhISmeNa somadattena bAhlikena kRpeNa ca 09062044c droNena ca saputreNa vidureNa ca dhImatA 09062044e yAcitas tvaM zamaM nityaM na ca tat kRtavAn asi 09062045a kAlopahatacitto hi sarvo muhyati bhArata 09062045c yathA mUDho bhavAn pUrvam asminn arthe samudyate 09062046a kim anyat kAlayogAd dhi diSTam eva parAyaNam 09062046c mA ca doSaM mahArAja pANDaveSu nivezaya 09062047a alpo 'py atikramo nAsti pANDavAnAM mahAtmanAm 09062047c dharmato nyAyataz caiva snehataz ca paraMtapa 09062048a etat sarvaM tu vijJAya AtmadoSakRtaM phalam 09062048c asUyAM pANDuputreSu na bhavAn kartum arhati 09062049a kulaM vaMzaz ca piNDaz ca yac ca putrakRtaM phalam 09062049c gAndhAryAs tava caivAdya pANDaveSu pratiSThitam 09062050a etat sarvam anudhyAtvA Atmanaz ca vyatikramam 09062050c zivena pANDavAn dhyAhi namas te bharatarSabha 09062051a jAnAsi ca mahAbAho dharmarAjasya yA tvayi 09062051c bhaktir bharatazArdUla snehaz cApi svabhAvataH 09062052a etac ca kadanaM kRtvA zatrUNAm apakAriNAm 09062052c dahyate sma divArAtraM na ca zarmAdhigacchati 09062053a tvAM caiva narazArdUla gAndhArIM ca yazasvinIm 09062053c sa zocan bharatazreSTha na zAntim adhigacchati 09062054a hriyA ca parayAviSTo bhavantaM nAdhigacchati 09062054c putrazokAbhisaMtaptaM buddhivyAkulitendriyam 09062055a evam uktvA mahArAja dhRtarASTraM yadUttamaH 09062055c uvAca paramaM vAkyaM gAndhArIM zokakarzitAm 09062056a saubaleyi nibodha tvaM yat tvAM vakSyAmi suvrate 09062056c tvatsamA nAsti loke 'sminn adya sImantinI zubhe 09062057a jAnAmi ca yathA rAjJi sabhAyAM mama saMnidhau 09062057c dharmArthasahitaM vAkyam ubhayoH pakSayor hitam 09062057e uktavaty asi kalyANi na ca te tanayaiH zrutam 09062058a duryodhanas tvayA cokto jayArthI paruSaM vacaH 09062058c zRNu mUDha vaco mahyaM yato dharmas tato jayaH 09062059a tad idaM samanuprAptaM tava vAkyaM nRpAtmaje 09062059c evaM viditvA kalyANi mA sma zoke manaH kRthAH 09062059e pANDavAnAM vinAzAya mA te buddhiH kadA cana 09062060a zaktA cAsi mahAbhAge pRthivIM sacarAcarAm 09062060c cakSuSA krodhadIptena nirdagdhuM tapaso balAt 09062061a vAsudevavacaH zrutvA gAndhArI vAkyam abravIt 09062061c evam etan mahAbAho yathA vadasi kezava 09062062a Adhibhir dahyamAnAyA matiH saMcalitA mama 09062062c sA me vyavasthitA zrutvA tava vAkyaM janArdana 09062063a rAjJas tv andhasya vRddhasya hataputrasya kezava 09062063c tvaM gatiH saha tair vIraiH pANDavair dvipadAM vara 09062064a etAvad uktvA vacanaM mukhaM pracchAdya vAsasA 09062064c putrazokAbhisaMtaptA gAndhArI praruroda ha 09062065a tata enAM mahAbAhuH kezavaH zokakarzitAm 09062065c hetukAraNasaMyuktair vAkyair AzvAsayat prabhuH 09062066a samAzvAsya ca gAndhArIM dhRtarASTraM ca mAdhavaH 09062066c drauNeH saMkalpitaM bhAvam anvabudhyata kezavaH 09062067a tatas tvarita utthAya pAdau mUrdhnA praNamya ca 09062067c dvaipAyanasya rAjendra tataH kauravam abravIt 09062068a ApRcche tvAM kuruzreSTha mA ca zoke manaH kRthAH 09062068c drauNeH pApo 'sty abhiprAyas tenAsmi sahasotthitaH 09062068e pANDavAnAM vadhe rAtrau buddhis tena pradarzitA 09062069a etac chrutvA tu vacanaM gAndhAryA sahito 'bravIt 09062069c dhRtarASTro mahAbAhuH kezavaM kezisUdanam 09062070a zIghraM gaccha mahAbAho pANDavAn paripAlaya 09062070c bhUyas tvayA sameSyAmi kSipram eva janArdana 09062070e prAyAt tatas tu tvarito dArukeNa sahAcyutaH 09062071a vAsudeve gate rAjan dhRtarASTraM janezvaram 09062071c AzvAsayad ameyAtmA vyAso lokanamaskRtaH 09062072a vAsudevo 'pi dharmAtmA kRtakRtyo jagAma ha 09062072c zibiraM hAstinapurAd didRkSuH pANDavAn nRpa 09062073a Agamya zibiraM rAtrau so 'bhyagacchata pANDavAn 09062073c tac ca tebhyaH samAkhyAya sahitas taiH samAvizat 09063001 dhRtarASTra uvAca 09063001a adhiSThitaH padA mUrdhni bhagnasaktho mahIM gataH 09063001c zauTIramAnI putro me kAny abhASata saMjaya 09063002a atyarthaM kopano rAjA jAtavairaz ca pANDuSu 09063002c vyasanaM paramaM prAptaH kim Aha paramAhave 09063003 saMjaya uvAca 09063003a zRNu rAjan pravakSyAmi yathAvRttaM narAdhipa 09063003c rAjJA yad uktaM bhagnena tasmin vyasana Agate 09063004a bhagnasaktho nRpo rAjan pAMsunA so 'vaguNThitaH 09063004c yamayan mUrdhajAMs tatra vIkSya caiva dizo daza 09063005a kezAn niyamya yatnena niHzvasann urago yathA 09063005c saMrambhAzruparItAbhyAM netrAbhyAm abhivIkSya mAm 09063006a bAhU dharaNyAM niSpiSya muhur matta iva dvipaH 09063006c prakIrNAn mUrdhajAn dhunvan dantair dantAn upaspRzan 09063006e garhayan pANDavaM jyeSThaM niHzvasyedam athAbravIt 09063007a bhISme zAMtanave nAthe karNe cAstrabhRtAM vare 09063007c gautame zakunau cApi droNe cAstrabhRtAM vare 09063008a azvatthAmni tathA zalye zUre ca kRtavarmaNi 09063008c imAm avasthAM prApto 'smi kAlo hi duratikramaH 09063009a ekAdazacamUbhartA so 'ham etAM dazAM gataH 09063009c kAlaM prApya mahAbAho na kaz cid ativartate 09063010a AkhyAtavyaM madIyAnAM ye 'smiJ jIvanti saMgare 09063010c yathAhaM bhImasenena vyutkramya samayaM hataH 09063011a bahUni sunRzaMsAni kRtAni khalu pANDavaiH 09063011c bhUrizravasi karNe ca bhISme droNe ca zrImati 09063012a idaM cAkIrtijaM karma nRzaMsaiH pANDavaiH kRtam 09063012c yena te satsu nirvedaM gamiSyantIti me matiH 09063013a kA prItiH sattvayuktasya kRtvopadhikRtaM jayam 09063013c ko vA samayabhettAraM budhaH saMmantum arhati 09063014a adharmeNa jayaM labdhvA ko nu hRSyeta paNDitaH 09063014c yathA saMhRSyate pApaH pANDuputro vRkodaraH 09063015a kiM nu citram atas tv adya bhagnasakthasya yan mama 09063015c kruddhena bhImasenena pAdena mRditaM ziraH 09063016a pratapantaM zriyA juSTaM vartamAnaM ca bandhuSu 09063016c evaM kuryAn naro yo hi sa vai saMjaya pUjitaH 09063017a abhijJau kSatradharmasya mama mAtA pitA ca me 09063017c tau hi saMjaya duHkhArtau vijJApyau vacanAn mama 09063018a iSTaM bhRtyA bhRtAH samyag bhUH prazAstA sasAgarA 09063018c mUrdhni sthitam amitrANAM jIvatAm eva saMjaya 09063019a dattA dAyA yathAzakti mitrANAM ca priyaM kRtam 09063019c amitrA bAdhitAH sarve ko nu svantataro mayA 09063020a yAtAni pararASTrANi nRpA bhuktAz ca dAsavat 09063020c priyebhyaH prakRtaM sAdhu ko nu svantataro mayA 09063021a mAnitA bAndhavAH sarve mAnyaH saMpUjito janaH 09063021c tritayaM sevitaM sarvaM ko nu svantataro mayA 09063022a AjJaptaM nRpamukhyeSu mAnaH prAptaH sudurlabhaH 09063022c AjAneyais tathA yAtaM ko nu svantataro mayA 09063023a adhItaM vidhivad dattaM prAptam Ayur nirAmayam 09063023c svadharmeNa jitA lokAH ko nu svantataro mayA 09063024a diSTyA nAhaM jitaH saMkhye parAn preSyavad AzritaH 09063024c diSTyA me vipulA lakSmIr mRte tv anyaM gatA vibho 09063025a yad iSTaM kSatrabandhUnAM svadharmam anutiSThatAm 09063025c nidhanaM tan mayA prAptaM ko nu svantataro mayA 09063026a diSTyA nAhaM parAvRtto vairAt prAkRtavaj jitaH 09063026c diSTyA na vimatiM kAM cid bhajitvA tu parAjitaH 09063027a suptaM vAtha pramattaM vA yathA hanyAd viSeNa vA 09063027c evaM vyutkrAntadharmeNa vyutkramya samayaM hataH 09063028a azvatthAmA mahAbhAgaH kRtavarmA ca sAtvataH 09063028c kRpaH zAradvataz caiva vaktavyA vacanAn mama 09063029a adharmeNa pravRttAnAM pANDavAnAm anekazaH 09063029c vizvAsaM samayaghnAnAM na yUyaM gantum arhatha 09063030a vAtikAMz cAbravId rAjA putras te satyavikramaH 09063030c adharmAd bhImasenena nihato 'haM yathA raNe 09063031a so 'haM droNaM svargagataM zalyakarNAv ubhau tathA 09063031c vRSasenaM mahAvIryaM zakuniM cApi saubalam 09063032a jalasaMdhaM mahAvIryaM bhagadattaM ca pArthivam 09063032c saumadattiM maheSvAsaM saindhavaM ca jayadratham 09063033a duHzAsanapurogAMz ca bhrAtqn AtmasamAMs tathA 09063033c dauHzAsaniM ca vikrAntaM lakSmaNaM cAtmajAv ubhau 09063034a etAMz cAnyAMz ca subahUn madIyAMz ca sahasrazaH 09063034c pRSThato 'nugamiSyAmi sArthahIna ivAdhvagaH 09063035a kathaM bhrAtqn hatAJ zrutvA bhartAraM ca svasA mama 09063035c rorUyamANA duHkhArtA duHzalA sA bhaviSyati 09063036a snuSAbhiH prasnuSAbhiz ca vRddho rAjA pitA mama 09063036c gAndhArIsahitaH krozan kAM gatiM pratipatsyate 09063037a nUnaM lakSmaNamAtApi hataputrA hatezvarA 09063037c vinAzaM yAsyati kSipraM kalyANI pRthulocanA 09063038a yadi jAnAti cArvAkaH parivrAD vAgvizAradaH 09063038c kariSyati mahAbhAgo dhruvaM so 'pacitiM mama 09063039a samantapaJcake puNye triSu lokeSu vizrute 09063039c ahaM nidhanam AsAdya lokAn prApsyAmi zAzvatAn 09063040a tato janasahasrANi bASpapUrNAni mAriSa 09063040c pralApaM nRpateH zrutvA vidravanti dizo daza 09063041a sasAgaravanA ghorA pRthivI sacarAcarA 09063041c cacAlAtha sanirhrAdA dizaz caivAvilAbhavan 09063042a te droNaputram AsAdya yathAvRttaM nyavedayan 09063042c vyavahAraM gadAyuddhe pArthivasya ca ghAtanam 09063043a tad AkhyAya tataH sarve droNaputrasya bhArata 09063043c dhyAtvA ca suciraM kAlaM jagmur ArtA yathAgatam 09064001 saMjaya uvAca 09064001a vAtikAnAM sakAzAt tu zrutvA duryodhanaM hatam 09064001c hataziSTAs tato rAjan kauravANAM mahArathAH 09064002a vinirbhinnAH zitair bANair gadAtomarazaktibhiH 09064002c azvatthAmA kRpaz caiva kRtavarmA ca sAtvataH 09064002e tvaritA javanair azvair Ayodhanam upAgaman 09064003a tatrApazyan mahAtmAnaM dhArtarASTraM nipAtitam 09064003c prabhagnaM vAyuvegena mahAzAlaM yathA vane 09064004a bhUmau viveSTamAnaM taM rudhireNa samukSitam 09064004c mahAgajam ivAraNye vyAdhena vinipAtitam 09064005a vivartamAnaM bahuzo rudhiraughapariplutam 09064005c yadRcchayA nipatitaM cakram Adityagocaram 09064006a mahAvAtasamutthena saMzuSkam iva sAgaram 09064006c pUrNacandram iva vyomni tuSArAvRtamaNDalam 09064007a reNudhvastaM dIrghabhujaM mAtaGgasamavikramam 09064007c vRtaM bhUtagaNair ghoraiH kravyAdaiz ca samantataH 09064007e yathA dhanaM lipsamAnair bhRtyair nRpatisattamam 09064008a bhrukuTIkRtavaktrAntaM krodhAd udvRttacakSuSam 09064008c sAmarSaM taM naravyAghraM vyAghraM nipatitaM yathA 09064009a te tu dRSTvA maheSvAsA bhUtale patitaM nRpam 09064009c moham abhyAgaman sarve kRpaprabhRtayo rathAH 09064010a avatIrya rathebhyas tu prAdravan rAjasaMnidhau 09064010c duryodhanaM ca saMprekSya sarve bhUmAv upAvizan 09064011a tato drauNir mahArAja bASpapUrNekSaNaH zvasan 09064011c uvAca bharatazreSThaM sarvalokezvarezvaram 09064012a na nUnaM vidyate 'sahyaM mAnuSye kiM cid eva hi 09064012c yatra tvaM puruSavyAghra zeSe pAMsuSu rUSitaH 09064013a bhUtvA hi nRpatiH pUrvaM samAjJApya ca medinIm 09064013c katham eko 'dya rAjendra tiSThase nirjane vane 09064014a duHzAsanaM na pazyAmi nApi karNaM mahAratham 09064014c nApi tAn suhRdaH sarvAn kim idaM bharatarSabha 09064015a duHkhaM nUnaM kRtAntasya gatiM jJAtuM kathaM cana 09064015c lokAnAM ca bhavAn yatra zete pAMsuSu rUSitaH 09064016a eSa mUrdhAvasiktAnAm agre gatvA paraMtapaH 09064016c satRNaM grasate pAMsuM pazya kAlasya paryayam 09064017a kva te tad amalaM chatraM vyajanaM kva ca pArthiva 09064017c sA ca te mahatI senA kva gatA pArthivottama 09064018a durvijJeyA gatir nUnaM kAryANAM kAraNAntare 09064018c yad vai lokagurur bhUtvA bhavAn etAM dazAM gataH 09064019a adhruvA sarvamartyeSu dhruvaM zrIr upalakSyate 09064019c bhavato vyasanaM dRSTvA zakravispardhino bhRzam 09064020a tasya tad vacanaM zrutvA duHkhitasya vizeSataH 09064020c uvAca rAjan putras te prAptakAlam idaM vacaH 09064021a vimRjya netre pANibhyAM zokajaM bASpam utsRjan 09064021c kRpAdIn sa tadA vIrAn sarvAn eva narAdhipaH 09064022a IdRzo martyadharmo 'yaM dhAtrA nirdiSTa ucyate 09064022c vinAzaH sarvabhUtAnAM kAlaparyAyakAritaH 09064023a so 'yaM mAM samanuprAptaH pratyakSaM bhavatAM hi yaH 09064023c pRthivIM pAlayitvAham etAM niSThAm upAgataH 09064024a diSTyA nAhaM parAvRtto yuddhe kasyAM cid Apadi 09064024c diSTyAhaM nihataH pApaiz chalenaiva vizeSataH 09064025a utsAhaz ca kRto nityaM mayA diSTyA yuyutsatA 09064025c diSTyA cAsmi hato yuddhe nihatajJAtibAndhavaH 09064026a diSTyA ca vo 'haM pazyAmi muktAn asmAj janakSayAt 09064026c svastiyuktAMz ca kalyAMz ca tan me priyam anuttamam 09064027a mA bhavanto 'nutapyantAM sauhRdAn nidhanena me 09064027c yadi vedAH pramANaM vo jitA lokA mayAkSayAH 09064028a manyamAnaH prabhAvaM ca kRSNasyAmitatejasaH 09064028c tena na cyAvitaz cAhaM kSatradharmAt svanuSThitAt 09064029a sa mayA samanuprApto nAsmi zocyaH kathaM cana 09064029c kRtaM bhavadbhiH sadRzam anurUpam ivAtmanaH 09064029e yatitaM vijaye nityaM daivaM tu duratikramam 09064030a etAvad uktvA vacanaM bASpavyAkulalocanaH 09064030c tUSNIM babhUva rAjendra rujAsau vihvalo bhRzam 09064031a tathA tu dRSTvA rAjAnaM bASpazokasamanvitam 09064031c drauNiH krodhena jajvAla yathA vahnir jagatkSaye 09064032a sa tu krodhasamAviSTaH pANau pANiM nipIDya ca 09064032c bASpavihvalayA vAcA rAjAnam idam abravIt 09064033a pitA me nihataH kSudraiH sunRzaMsena karmaNA 09064033c na tathA tena tapyAmi yathA rAjaMs tvayAdya vai 09064034a zRNu cedaM vaco mahyaM satyena vadataH prabho 09064034c iSTApUrtena dAnena dharmeNa sukRtena ca 09064035a adyAhaM sarvapAJcAlAn vAsudevasya pazyataH 09064035c sarvopAyair hi neSyAmi pretarAjanivezanam 09064035e anujJAM tu mahArAja bhavAn me dAtum arhati 09064036a iti zrutvA tu vacanaM droNaputrasya kauravaH 09064036c manasaH prItijananaM kRpaM vacanam abravIt 09064036e AcArya zIghraM kalazaM jalapUrNaM samAnaya 09064037a sa tad vacanam AjJAya rAjJo brAhmaNasattamaH 09064037c kalazaM pUrNam AdAya rAjJo 'ntikam upAgamat 09064038a tam abravIn mahArAja putras tava vizAM pate 09064038c mamAjJayA dvijazreSTha droNaputro 'bhiSicyatAm 09064038e senApatyena bhadraM te mama ced icchasi priyam 09064039a rAjJo niyogAd yoddhavyaM brAhmaNena vizeSataH 09064039c vartatA kSatradharmeNa hy evaM dharmavido viduH 09064040a rAjJas tu vacanaM zrutvA kRpaH zAradvatas tataH 09064040c drauNiM rAjJo niyogena senApatye 'bhyaSecayat 09064041a so 'bhiSikto mahArAja pariSvajya nRpottamam 09064041c prayayau siMhanAdena dizaH sarvA vinAdayan 09064042a duryodhano 'pi rAjendra zoNitaughapariplutaH 09064042c tAM nizAM pratipede 'tha sarvabhUtabhayAvahAm 09064043a apakramya tu te tUrNaM tasmAd AyodhanAn nRpa 09064043c zokasaMvignamanasaz cintAdhyAnaparAbhavan