% Mahabharata: Karnaparvan % Last updated: Mon Jul 29 2019 % Encoding: ASCII % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 1999 % 08001001 vaizaMpAyana uvAca 08001001a tato droNe hate rAjan duryodhanamukhA nRpAH 08001001c bhRzam udvignamanaso droNaputram upAgaman 08001002a te droNam upazocantaH kazmalAbhihataujasaH 08001002c paryupAsanta zokArtAs tataH zAradvatIsutam 08001003a muhUrtaM te samAzvAsya hetubhiH zAstrasaMmitaiH 08001003c rAtryAgame mahIpAlAH svAni vezmAni bhejire 08001004a vizeSataH sUtaputro rAjA caiva suyodhanaH 08001004c duHzAsano 'tha zakunir na nidrAm upalebhire 08001005a te vezmasv api kauravya pRthvIzA nApnuvan sukham 08001005c cintayantaH kSayaM tIvraM nidrAM naivopalebhire 08001006a sahitAs te nizAyAM tu duryodhananivezane 08001006c atipracaNDAd vidveSAt pANDavAnAM mahAtmanAm 08001007a yat tad dyUtaparikliSTAM kRSNAm Aninyire sabhAm 08001007c tat smaranto 'nvatapyanta bhRzam udvignacetasaH 08001008a cintayantaz ca pArthAnAM tAn klezAn dyUtakAritAn 08001008c kRcchreNa kSaNadAM rAjan ninyur abdazatopamAm 08001009a tataH prabhAte vimale sthitA diSTasya zAsane 08001009c cakrur AvazyakaM sarve vidhidRSTena karmaNA 08001010a te kRtvAvazyakAryANi samAzvasya ca bhArata 08001010c yogam AjJApayAm Asur yuddhAya ca viniryayuH 08001011a karNaM senApatiM kRtvA kRtakautukamaGgalAH 08001011c vAcayitvA dvijazreSThAn dadhipAtraghRtAkSataiH 08001012a niSkair gobhir hiraNyena vAsobhiz ca mahAdhanaiH 08001012c vardhyamAnA jayAzIrbhiH sUtamAgadhabandibhiH 08001013a tathaiva pANDavA rAjan kRtasarvAhNikakriyAH 08001013c zibirAn niryayU rAjan yuddhAya kRtanizcayAH 08001014a tataH pravavRte yuddhaM tumulaM romaharSaNam 08001014c kurUNAM pANDavAnAM ca parasparavadhaiSiNAm 08001015a tayor dve divase yuddhaM kurupANDavasenayoH 08001015c karNe senApatau rAjann abhUd adbhutadarzanam 08001016a tataH zatrukSayaM kRtvA sumahAntaM raNe vRSaH 08001016c pazyatAM dhArtarASTrANAM phalgunena nipAtitaH 08001017a tatas tat saMjayaH sarvaM gatvA nAgAhvayaM puram 08001017c Acakhyau dhRtarASTrAya yad vRttaM kurujAGgale 08001018 janamejaya uvAca 08001018a ApageyaM hataM zrutvA droNaM ca samare paraiH 08001018c yo jagAma parAm ArtiM vRddho rAjAmbikAsutaH 08001019a sa zrutvA nihataM karNaM duryodhanahitaiSiNam 08001019c kathaM dvijavara prANAn adhArayata duHkhitaH 08001020a yasmiJ jayAzAM putrANAm amanyata sa pArthivaH 08001020c tasmin hate sa kauravyaH kathaM prANAn adhArayat 08001021a durmaraM bata manye 'haM nRNAM kRcchre 'pi vartatAm 08001021c yatra karNaM hataM zrutvA nAtyajaj jIvitaM nRpaH 08001022a tathA zAMtanavaM vRddhaM brahman bAhlikam eva ca 08001022c droNaM ca somadattaM ca bhUrizravasam eva ca 08001023a tathaiva cAnyAn suhRdaH putrapautrAMz ca pAtitAn 08001023c zrutvA yan nAjahAt prANAMs tan manye duSkaraM dvija 08001024a etan me sarvam AcakSva vistareNa tapodhana 08001024c na hi tRpyAmi pUrveSAM zRNvAnaz caritaM mahat 08001025 vaizaMpAyana uvAca 08001025a hate karNe mahArAja nizi gAvalgaNis tadA 08001025c dIno yayau nAgapuram azvair vAtasamair jave 08001026a sa hAstinapuraM gatvA bhRzam udvignamAnasaH 08001026c jagAma dhRtarASTrasya kSayaM prakSINabAndhavam 08001027a sa samudvIkSya rAjAnaM kazmalAbhihataujasam 08001027c vavande prAJjalir bhUtvA mUrdhnA pAdau nRpasya ha 08001028a saMpUjya ca yathAnyAyaM dhRtarASTraM mahIpatim 08001028c hA kaSTam iti coktvA sa tato vacanam Adade 08001029a saMjayo 'haM kSitipate kaccid Aste sukhaM bhavAn 08001029c svadoSeNApadaM prApya kaccin nAdya vimuhyasi 08001030a hitAny uktAni viduradroNagAGgeyakezavaiH 08001030c agRhItAny anusmRtya kaccin na kuruSe vyathAm 08001031a rAmanAradakaNvaiz ca hitam uktaM sabhAtale 08001031c nagRhItam anusmRtya kaccin na kuruSe vyathAm 08001032a suhRdas tvaddhite yuktAn bhISmadroNamukhAn paraiH 08001032c nihatAn yudhi saMsmRtya kaccin na kuruSe vyathAm 08001033a tam evaMvAdinaM rAjA sUtaputraM kRtAJjalim 08001033c sudIrgham abhiniHzvasya duHkhArta idam abravIt 08001034a gAGgeye nihate zUre divyAstravati saMjaya 08001034c droNe ca parameSvAse bhRzaM me vyathitaM manaH 08001035a yo rathAnAM sahasrANi daMzitAnAM dazaiva hi 08001035c ahany ahani tejasvI nijaghne vasusaMbhavaH 08001036a sa hato yajJasenasya putreNeha zikhaNDinA 08001036c pANDaveyAbhiguptena bhRzaM me vyathitaM manaH 08001037a bhArgavaH pradadau yasmai paramAstraM mahAtmane 08001037c sAkSAd rAmeNa yo bAlye dhanurveda upAkRtaH 08001038a yasya prasAdAt kaunteyA rAjaputrA mahAbalAH 08001038c mahArathatvaM saMprAptAs tathAnye vasudhAdhipAH 08001039a taM droNaM nihataM zrutvA dhRSTadyumnena saMyuge 08001039c satyasaMdhaM maheSvAsaM bhRzaM me vyathitaM manaH 08001040a trailokye yasya zAstreSu na pumAn vidyate samaH 08001040c taM droNaM nihataM zrutvA kim akurvata mAmakAH 08001041a saMzaptakAnAM ca bale pANDavena mahAtmanA 08001041c dhanaMjayena vikramya gamite yamasAdanam 08001042a nArAyaNAstre nihate droNaputrasya dhImataH 08001042c hatazeSeSv anIkeSu kim akurvata mAmakAH 08001043a vipradrutAn ahaM manye nimagnaH zokasAgare 08001043c plavamAnAn hate droNe sannanaukAn ivArNave 08001044a duryodhanasya karNasya bhojasya kRtavarmaNaH 08001044c madrarAjasya zalyasya drauNez caiva kRpasya ca 08001045a matputrazeSasya tathA tathAnyeSAM ca saMjaya 08001045c viprakIrNeSv anIkeSu mukhavarNo 'bhavat katham 08001046a etat sarvaM yathA vRttaM tattvaM gAvalgaNe raNe 08001046c AcakSva pANDaveyAnAM mAmakAnAM ca sarvazaH 08001047 saMjaya uvAca 08001047a pANDaveyair hi yad vRttaM kauraveyeSu mAriSa 08001047c tac chrutvA mA vyathAM kArSIr diSTe na vyathate manaH 08001048a yasmAd abhAvI bhAvI vA bhaved artho naraM prati 08001048c aprAptau tasya vA prAptau na kaz cid vyathate budhaH 08001049 dhRtarASTra uvAca 08001049a na vyathA zRNvataH kA cid vidyate mama saMjaya 08001049c diSTam etat purA manye kathayasva yathecchakam 08002001 saMjaya uvAca 08002001a hate droNe maheSvAse tava putrA mahArathAH 08002001c babhUvur AzvastamukhA viSaNNA gatacetasaH 08002002a avAGmukhAH zastrabhRtaH sarva eva vizAM pate 08002002c aprekSamANAH zokArtA nAbhyabhASan parasparam 08002003a tAn dRSTvA vyathitAkArAn sainyAni tava bhArata 08002003c Urdhvam evAbhyavekSanta duHkhatrastAny anekazaH 08002004a zastrANy eSAM ca rAjendra zoNitAktAny azeSataH 08002004c prAbhrazyanta karAgrebhyo dRSTvA droNaM nipAtitam 08002005a tAni baddhAny aniSTAni lambamAnAni bhArata 08002005c adRzyanta mahArAja nakSatrANi yathA divi 08002006a tathArtaM stimitaM dRSTvA gatasattvam iva sthitam 08002006c svaM balaM tan mahArAja rAjA duryodhano 'bravIt 08002007a bhavatAM bAhuvIryaM hi samAzritya mayA yudhi 08002007c pANDaveyAH samAhUtA yuddhaM cedaM pravartitam 08002008a tad idaM nihate droNe viSaNNam iva lakSyate 08002008c yudhyamAnAz ca samare yodhA vadhyanti sarvataH 08002009a jayo vApi vadho vApi yudhyamAnasya saMyuge 08002009c bhavet kim atra citraM vai yudhyadhvaM sarvatomukhAH 08002010a pazyadhvaM ca mahAtmAnaM karNaM vaikartanaM yudhi 08002010c pracarantaM maheSvAsaM divyair astrair mahAbalam 08002011a yasya vai yudhi saMtrAsAt kuntIputro dhanaMjayaH 08002011c nivartate sadAmarSAt siMhAt kSudramRgo yathA 08002012a yena nAgAyutaprANo bhImaseno mahAbalaH 08002012c mAnuSeNaiva yuddhena tAm avasthAM pravezitaH 08002013a yena divyAstravic chUro mAyAvI sa ghaTotkacaH 08002013c amoghayA raNe zaktyA nihato bhairavaM nadan 08002014a tasya duSpAravIryasya satyasaMdhasya dhImataH 08002014c bAhvor draviNam akSayyam adya drakSyatha saMyuge 08002015a droNaputrasya vikrAntaM rAdheyasyaiva cobhayoH 08002015c pANDupAJcAlasainyeSu drakSyathApi mahAtmanoH 08002016a sarva eva bhavantaz ca zUrAH prAjJAH kulodgatAH 08002016c zIlavantaH kRtAstrAz ca drakSyathAdya parasparam 08002017a evam ukte mahArAja karNo vaikartano nRpaH 08002017c siMhanAdaM vinadyoccaiH prAyudhyata mahAbalaH 08002018a sa sRJjayAnAM sarveSAM pAJcAlAnAM ca pazyatAm 08002018c kekayAnAM videhAnAm akarot kadanaM mahat 08002019a tasyeSudhArAH zatazaH prAdurAsaJ zarAsanAt 08002019c agre puGkhe ca saMsaktA yathA bhramarapaGktayaH 08002020a sa pIDayitvA pAJcAlAn pANDavAMz ca tarasvinaH 08002020c hatvA sahasrazo yodhAn arjunena nipAtitaH 08003001 vaizaMpAyana uvAca 08003001a etac chrutvA mahArAja dhRtarASTro 'mbikAsutaH 08003001c zokasyAntam apazyan vai hataM matvA suyodhanam 08003001e vihvalaH patito bhUmau naSTacetA iva dvipaH 08003002a tasmin nipatite bhUmau vihvale rAjasattame 08003002c ArtanAdo mahAn AsIt strINAM bharatasattama 08003003a sa zabdaH pRthivIM sarvAM pUrayAm Asa sarvazaH 08003003c zokArNave mahAghore nimagnA bharatastriyaH 08003004a rAjAnaM ca samAsAdya gAndhArI bharatarSabha 08003004c niHsaMjJA patitA bhUmau sarvANy antaHpurANi ca 08003005a tatas tAH saMjayo rAjan samAzvAsayad AturAH 08003005c muhyamAnAH subahuzo muJcantyo vAri netrajam 08003006a samAzvastAH striyas tAs tu vepamAnA muhur muhuH 08003006c kadalya iva vAtena dhUyamAnAH samantataH 08003007a rAjAnaM viduraz cApi prajJAcakSuSam Izvaram 08003007c AzvAsayAm Asa tadA siJcaMs toyena kauravam 08003008a sa labdhvA zanakaiH saMjJAM tAz ca dRSTvA striyo nRpa 08003008c unmatta iva rAjA sa sthitas tUSNIM vizAM pate 08003009a tato dhyAtvA ciraM kAlaM niHzvasaMz ca punaH punaH 08003009c svAn putrAn garhayAm Asa bahu mene ca pANDavAn 08003010a garhayitvAtmano buddhiM zakuneH saubalasya ca 08003010c dhyAtvA ca suciraM kAlaM vepamAno muhur muhuH 08003011a saMstabhya ca mano bhUyo rAjA dhairyasamanvitaH 08003011c punar gAvalgaNiM sUtaM paryapRcchata saMjayam 08003012a yat tvayA kathitaM vAkyaM zrutaM saMjaya tan mayA 08003012c kaccid duryodhanaH sUta na gato vai yamakSayam 08003012e brUhi saMjaya tattvena punar uktAM kathAm imAm 08003013a evam ukto 'bravIt sUto rAjAnaM janamejaya 08003013c hato vaikartano rAjan saha putrair mahArathaiH 08003013e bhrAtRbhiz ca maheSvAsaiH sUtaputrais tanutyajaiH 08003014a duHzAsanaz ca nihataH pANDavena yazasvinA 08003014c pItaM ca rudhiraM kopAd bhImasenena saMyuge 08004001 vaizaMpAyana uvAca 08004001a etac chrutvA mahArAja dhRtarASTro 'mbikAsutaH 08004001c abravIt saMjayaM sUtaM zokavyAkulacetanaH 08004002a duSpraNItena me tAta manasAbhiplutAtmanaH 08004002c hataM vaikartanaM zrutvA zoko marmANi kRntati 08004003a kRtAstraparamAH zalye duHkhapAraM titIrSavaH 08004003c kurUNAM sRJjayAnAM ca ke nu jIvanti ke mRtAH 08004004 saMjaya uvAca 08004004a hataH zAMtanavo rAjan durAdharSaH pratApavAn 08004004c hatvA pANDavayodhAnAm arbudaM dazabhir dinaiH 08004005a tato droNo maheSvAsaH pAJcAlAnAM rathavrajAn 08004005c nihatya yudhi durdharSaH pazcAd rukmaratho hataH 08004006a hataziSTasya bhISmeNa droNena ca mahAtmanA 08004006c ardhaM nihatya sainyasya karNo vaikartano hataH 08004007a viviMzatir mahArAja rAjaputro mahAbalaH 08004007c AnartayodhAJ zatazo nihatya nihato raNe 08004008a atha putro vikarNas te kSatravratam anusmaran 08004008c kSINavAhAyudhaH zUraH sthito 'bhimukhataH parAn 08004009a ghorarUpAn pariklezAn duryodhanakRtAn bahUn 08004009c pratijJAM smaratA caiva bhImasenena pAtitaH 08004010a vindAnuvindAv Avantyau rAjaputrau mahAbalau 08004010c kRtvA nasukaraM karma gatau vaivasvatakSayam 08004011a sindhurASTramukhAnIha daza rASTrANi yasya vai 08004011c vaze tiSThanti vIrasya yaH sthitas tava zAsane 08004012a akSauhiNIr dazaikAM ca nirjitya nizitaiH zaraiH 08004012c arjunena hato rAjan mahAvIryo jayadrathaH 08004013a tathA duryodhanasutas tarasvI yuddhadurmadaH 08004013c vartamAnaH pituH zAstre saubhadreNa nipAtitaH 08004014a tathA dauHzAsanir vIro bAhuzAlI raNotkaTaH 08004014c draupadeyena vikramya gamito yamasAdanam 08004015a kirAtAnAm adhipatiH sAgarAnUpavAsinAm 08004015c devarAjasya dharmAtmA priyo bahumataH sakhA 08004016a bhagadatto mahIpAlaH kSatradharmarataH sadA 08004016c dhanaMjayena vikramya gamito yamasAdanam 08004017a tathA kauravadAyAdaH saumadattir mahAyazAH 08004017c hato bhUrizravA rAjaJ zUraH sAtyakinA yudhi 08004018a zrutAyur api cAmbaSThaH kSatriyANAM dhanurdharaH 08004018c carann abhItavat saMkhye nihataH savyasAcinA 08004019a tava putraH sadA saMkhye kRtAstro yuddhadurmadaH 08004019c duHzAsano mahArAja bhImasenena pAtitaH 08004020a yasya rAjan gajAnIkaM bahusAhasram adbhutam 08004020c sudakSiNaH sa saMgrAme nihataH savyasAcinA 08004021a kosalAnAm adhipatir hatvA bahuzatAn parAn 08004021c saubhadreNa hi vikramya gamito yamasAdanam 08004022a bahuzo yodhayitvA ca bhImasenaM mahArathaH 08004022c citrasenas tava suto bhImasenena pAtitaH 08004023a madrarAjAtmajaH zUraH pareSAM bhayavardhanaH 08004023c asicarmadharaH zrImAn saubhadreNa nipAtitaH 08004024a samaH karNasya samare yaH sa karNasya pazyataH 08004024c vRSaseno mahAtejAH zIghrAstraH kRtanizcayaH 08004025a abhimanyor vadhaM smRtvA pratijJAm api cAtmanaH 08004025c dhanaMjayena vikramya gamito yamasAdanam 08004026a nityaprasaktavairo yaH pANDavaiH pRthivIpatiH 08004026c vizrAvya vairaM pArthena zrutAyuH sa nipAtitaH 08004027a zalyaputras tu vikrAntaH sahadevena mAriSa 08004027c hato rukmaratho rAjan bhrAtA mAtulajo yudhi 08004028a rAjA bhagIratho vRddho bRhatkSatraz ca kekayaH 08004028c parAkramantau vikrAntau nihatau vIryavattarau 08004029a bhagadattasuto rAjan kRtaprajJo mahAbalaH 08004029c zyenavac caratA saMkhye nakulena nipAtitaH 08004030a pitAmahas tava tathA bAhlikaH saha bAhlikaiH 08004030c bhImasenena vikramya gamito yamasAdanam 08004031a jayatsenas tathA rAjaJ jArAsaMdhir mahAbalaH 08004031c mAgadho nihataH saMkhye saubhadreNa mahAtmanA 08004032a putras te durmukho rAjan duHsahaz ca mahArathaH 08004032c gadayA bhImasenena nihatau zUramAninau 08004033a durmarSaNo durviSaho durjayaz ca mahArathaH 08004033c kRtvA nasukaraM karma gatA vaivasvatakSayam 08004034a sacivo vRSavarmA te sUtaH paramavIryavAn 08004034c bhImasenena vikramya gamito yamasAdanam 08004035a nAgAyutabalo rAjA nAgAyutabalo mahAn 08004035c sagaNaH pANDuputreNa nihataH savyasAcinA 08004036a vasAtayo mahArAja dvisAhasrAH prahAriNaH 08004036c zUrasenAz ca vikrAntAH sarve yudhi nipAtitAH 08004037a abhISAhAH kavacinaH praharanto madotkaTAH 08004037c zibayaz ca rathodArAH kaliGgasahitA hatAH 08004038a gokule nityasaMvRddhA yuddhe paramakovidAH 08004038c zreNayo bahusAhasrAH saMzaptakagaNAz ca ye 08004038e te sarve pArtham AsAdya gatA vaivasvatakSayam 08004039a syAlau tava mahArAja rAjAnau vRSakAcalau 08004039c tvadarthe saMparAkrAntau nihatau savyasAcinA 08004040a ugrakarmA maheSvAso nAmataH karmatas tathA 08004040c zAlvarAjo mahArAja bhImasenena pAtitaH 08004041a oghavAMz ca mahArAja bRhantaH sahito raNe 08004041c parAkramantau mitrArthe gatau vaivasvatakSayam 08004042a tathaiva rathinAM zreSThaH kSemadhUrtir vizAM pate 08004042c nihato gadayA rAjan bhImasenena saMyuge 08004043a tathA rAjA maheSvAso jalasaMdho mahAbalaH 08004043c sumahat kadanaM kRtvA hataH sAtyakinA raNe 08004044a alAyudho rAkSasendraH kharabandhurayAnagaH 08004044c ghaTotkacena vikramya gamito yamasAdanam 08004045a rAdheyAH sUtaputrAz ca bhrAtaraz ca mahArathAH 08004045c kekayAH sarvazaz cApi nihatAH savyasAcinA 08004046a mAlavA madrakAz caiva draviDAz cogravikramAH 08004046c yaudheyAz ca lalitthAz ca kSudrakAz cApy uzInarAH 08004047a mAvellakAs tuNDikerAH sAvitrIputrakAJcalAH 08004047c prAcyodIcyAH pratIcyAz ca dAkSiNAtyAz ca mAriSa 08004048a pattInAM nihatAH saMghA hayAnAm ayutAni ca 08004048c rathavrajAz ca nihatA hatAz ca varavAraNAH 08004049a sadhvajAH sAyudhAH zUrAH savarmAmbarabhUSaNAH 08004049c kAlena mahatA yattAH kule ye ca vivardhitAH 08004050a te hatAH samare rAjan pArthenAkliSTakarmaNA 08004050c anye tathAmitabalAH parasparavadhaiSiNaH 08004051a ete cAnye ca bahavo rAjAnaH sagaNA raNe 08004051c hatAH sahasrazo rAjan yan mAM tvaM paripRcchasi 08004051e evam eSa kSayo vRttaH karNArjunasamAgame 08004052a mahendreNa yathA vRtro yathA rAmeNa rAvaNaH 08004052c yathA kRSNena nihato muro raNanipAtitaH 08004052e kArtavIryaz ca rAmeNa bhArgaveNa hato yathA 08004053a sajJAtibAndhavaH zUraH samare yuddhadurmadaH 08004053c raNe kRtvA mahAyuddhaM ghoraM trailokyavizrutam 08004054a tathArjunena nihato dvairathe yuddhadurmadaH 08004054c sAmAtyabAndhavo rAjan karNaH praharatAM varaH 08004055a jayAzA dhArtarASTrANAM vairasya ca mukhaM yataH 08004055c tIrNaM tat pANDavai rAjan yat purA nAvabudhyase 08004056a ucyamAno mahArAja bandhubhir hitakAGkSibhiH 08004056c tad idaM samanuprAptaM vyasanaM tvAM mahAtyayam 08004057a putrANAM rAjyakAmAnAM tvayA rAjan hitaiSiNA 08004057c ahitAnIva cIrNAni teSAM te phalam Agatam 08004058 dhRtarASTra uvAca 08004058a AkhyAtA mAmakAs tAta nihatA yudhi pANDavaiH 08004058c nihatAn pANDaveyAnAM mAmakair brUhi saMjaya 08004059 saMjaya uvAca 08004059a kuntayo yudhi vikrAntA mahAsattvA mahAbalAH 08004059c sAnubandhAH sahAmAtyA bhISmeNa yudhi pAtitAH 08004060a samaH kirITinA saMkhye vIryeNa ca balena ca 08004060c satyajit satyasaMdhena droNena nihato raNe 08004061a tathA virATadrupadau vRddhau sahasutau nRpau 08004061c parAkramantau mitrArthe droNena nihatau raNe 08004062a yo bAla eva samare saMmitaH savyasAcinA 08004062c kezavena ca durdharSo baladevena cAbhibhUH 08004063a sa eSa kadanaM kRtvA mahad raNavizAradaH 08004063c parivArya mahAmAtraiH SaDbhiH paramakai rathaiH 08004063e azaknuvadbhir bIbhatsum abhimanyur nipAtitaH 08004064a taM kRtaM virathaM vIraM kSatradharme vyavasthitam 08004064c dauHzAsanir mahArAja saubhadraM hatavAn raNe 08004065a bRhantas tu maheSvAsaH kRtAstro yuddhadurmadaH 08004065c duHzAsanena vikramya gamito yamasAdanam 08004066a maNimAn daNDadhAraz ca rAjAnau yuddhadurmadau 08004066c parAkramantau mitrArthe droNena vinipAtitau 08004067a aMzumAn bhojarAjas tu sahasainyo mahArathaH 08004067c bhAradvAjena vikramya gamito yamasAdanam 08004068a citrAyudhaz citrayodhI kRtvA tau kadanaM mahat 08004068c citramArgeNa vikramya karNena nihatau yudhi 08004069a vRkodarasamo yuddhe dRDhaH kekayajo yudhi 08004069c kekayenaiva vikramya bhrAtrA bhrAtA nipAtitaH 08004070a janamejayo gadAyodhI pArvatIyaH pratApavAn 08004070c durmukhena mahArAja tava putreNa pAtitaH 08004071a rocamAnau naravyAghrau rocamAnau grahAv iva 08004071c droNena yugapad rAjan divaM saMpreSitau zaraiH 08004072a nRpAz ca pratiyudhyantaH parAkrAntA vizAM pate 08004072c kRtvA nasukaraM karma gatA vaivasvatakSayam 08004073a purujit kuntibhojaz ca mAtulaH savyasAcinaH 08004073c saMgrAmanirjitA&l lokAn gamito droNasAyakaiH 08004074a abhibhUH kAzirAjaz ca kAzikair bahubhir vRtaH 08004074c vasudAnasya putreNa nyAsito deham Ahave 08004075a amitaujA yudhAmanyur uttamaujAz ca vIryavAn 08004075c nihatya zatazaH zUrAn parair vinihatau raNe 08004076a kSatradharmA ca pAJcAlyaH kSatravarmA ca mAriSa 08004076c droNena parameSvAsau gamitau yamasAdanam 08004077a zikhaNDitanayo yuddhe kSatradevo yudhAM patiH 08004077c lakSmaNena hato rAjaMs tava pautreNa bhArata 08004078a sucitraz citradharmA ca pitAputrau mahArathau 08004078c pracarantau mahAvIryau droNena nihatau raNe 08004079a vArdhakSemir mahArAja kRtvA kadanam Ahave 08004079c bAhlikena mahArAja kauraveNa nipAtitaH 08004080a dhRSTaketur mahArAja cedInAM pravaro rathaH 08004080c kRtvA nasukaraM karma gato vaivasvatakSayam 08004081a tathA satyadhRtis tAta kRtvA kadanam Ahave 08004081c pANDavArthe parAkrAnto gamito yamasAdanam 08004082a putras tu zizupAlasya suketuH pRthivIpate 08004082c nihatya zAtravAn saMkhye droNena nihato yudhi 08004083a tathA satyadhRtir vIro madirAzvaz ca vIryavAn 08004083c sUryadattaz ca vikrAnto nihato droNasAyakaiH 08004084a zreNimAMz ca mahArAja yudhyamAnaH parAkramI 08004084c kRtvA nasukaraM karma gato vaivasvatakSayam 08004085a tathaiva yudhi vikrAnto mAgadhaH paravIrahA 08004085c bhISmeNa nihato rAjan yudhyamAnaH parAkramI 08004086a vasudAnaz ca kadanaM kurvANo 'tIva saMyuge 08004086c bhAradvAjena vikramya gamito yamasAdanam 08004087a ete cAnye ca bahavaH pANDavAnAM mahArathAH 08004087c hatA droNena vikramya yan mAM tvaM paripRcchasi 08004088 dhRtarASTra uvAca 08004088a hatapravIre sainye 'smin mAmake vadatAM vara 08004088c ahatAJ zaMsa me sUta ye 'tra jIvanti ke cana 08004089a eteSu nihateSv adya ye tvayA parikIrtitAH 08004089c ahatAn manyase yAMs tvaM te 'pi svargajito matAH 08004090 saMjaya uvAca 08004090a yasmin mahAstrANi samarpitAni; citrANi zubhrANi caturvidhAni 08004090c divyAni rAjan nihitAni caiva; droNena vIradvijasattamena 08004091a mahArathaH kRtimAn kSiprahasto; dRDhAyudho dRDhamuSTir dRDheSuH 08004091c sa vIryavAn droNaputras tarasvI; vyavasthito yoddhukAmas tvadarthe 08004092a AnartavAsI hRdikAtmajo 'sau; mahArathaH sAtvatAnAM variSThaH 08004092c svayaM bhojaH kRtavarmA kRtAstro; vyavasthito yoddhukAmas tvadarthe 08004093a zAradvato gautamaz cApi rAjan; mahAbalo bahucitrAstrayodhI 08004093c dhanuz citraM sumahad bhArasAhaM; vyavasthito yotsyamAnaH pragRhya 08004094a ArtAyaniH samare duSprakampyaH; senAgraNIH prathamas tAvakAnAm 08004094c svasreyAMs tAn pANDaveyAn visRjya; satyAM vAcaM tAM cikIrSus tarasvI 08004095a tejovadhaM sUtaputrasya saMkhye; pratizrutvAjAtazatroH purastAt 08004095c durAdharSaH zakrasamAnavIryaH; zalyaH sthito yoddhukAmas tvadarthe 08004096a AjAneyaiH saindhavaiH pArvatIyair; nadIjakAmbojavanAyubAhlikaiH 08004096c gAndhArarAjaH svabalena yukto; vyavasthito yoddhukAmas tvadarthe 08004097a tathA sutas te jvalanArkavarNaM; rathaM samAsthAya kurupravIra 08004097c vyavasthitaH kurumitro narendra; vyabhre sUryo bhrAjamAno yathA vai 08004098a duryodhano nAgakulasya madhye; mahAvIryaH saha sainyapravIraiH 08004098c rathena jAmbUnadabhUSaNena; vyavasthitaH samare yoddhukAmaH 08004099a sa rAjamadhye puruSapravIro; rarAja jAmbUnadacitravarmA 08004099c padmaprabho vahnir ivAlpadhUmo; meghAntare sUrya iva prakAzaH 08004100a tathA suSeNo 'py asicarmapANis; tavAtmajaH satyasenaz ca vIraH 08004100c vyavasthitau citrasenena sArdhaM; hRSTAtmAnau samare yoddhukAmau 08004101a hrIniSedhA bharatA rAjaputrAz; citrAyudhaH zrutakarmA jayaz ca 08004101c zalaz ca satyavrataduHzalau ca; vyavasthitA balino yoddhukAmAH 08004102a kaitavyAnAm adhipaH zUramAnI; raNe raNe zatruhA rAjaputraH 08004102c patrI hayI nAgarathaprayAyI; vyavasthito yoddhukAmas tvadarthe 08004103a vIraH zrutAyuz ca zrutAyudhaz ca; citrAGgadaz citravarmA sa vIraH 08004103c vyavasthitA ye tu sainye narAgryAH; prahAriNo mAninaH satyasaMdhAH 08004104a karNAtmajaH satyaseno mahAtmA; vyavasthitaH samare yoddhukAmaH 08004104c athAparau karNasutau varArhau; vyavasthitau laghuhastau narendra 08004104e balaM mahad durbhidam alpadhairyaiH; samAzritau yotsyamAnau tvadarthe 08004105a etaiz ca mukhyair aparaiz ca rAjan; yodhapravIrair amitaprabhAvaiH 08004105c vyavasthito nAgakulasya madhye; yathA mahendraH kururAjo jayAya 08004106 dhRtarASTra uvAca 08004106a AkhyAtA jIvamAnA ye parebhyo 'nye yathAtatham 08004106c itIdam abhigacchAmi vyaktam arthAbhipattitaH 08004107 vaizaMpAyana uvAca 08004107a evaM bruvann eva tadA dhRtarASTro 'mbikAsutaH 08004107c hatapravIraM vidhvastaM kiMciccheSaM svakaM balam 08004107e zrutvA vyAmoham agamac chokavyAkulitendriyaH 08004108a muhyamAno 'bravIc cApi muhUrtaM tiSTha saMjaya 08004108c vyAkulaM me manas tAta zrutvA sumahad apriyam 08004108e naSTacittas tataH so 'tha babhUva jagatIpatiH 08005001 janamejaya uvAca 08005001a zrutvA karNaM hataM yuddhe putrAMz caivApalAyinaH 08005001c narendraH kiM cid Azvasto dvijazreSTha kim abravIt 08005002a prAptavAn paramaM duHkhaM putravyasanajaM mahat 08005002c tasmin yad uktavAn kAle tan mamAcakSva pRcchataH 08005003 vaizaMpAyana uvAca 08005003a zrutvA karNasya nidhanam azraddheyam ivAdbhutam 08005003c bhUtasaMmohanaM bhImaM meroH paryasanaM yathA 08005004a cittamoham ivAyuktaM bhArgavasya mahAmateH 08005004c parAjayam ivendrasya dviSadbhyo bhImakarmaNaH 08005005a divaH prapatanaM bhAnor urvyAm iva mahAdyuteH 08005005c saMzoSaNam ivAcintyaM samudrasyAkSayAmbhasaH 08005006a mahIviyaddigIzAnAM sarvanAzam ivAdbhutam 08005006c karmaNor iva vaiphalyam ubhayoH puNyapApayoH 08005007a saMcintya nipuNaM buddhyA dhRtarASTro janezvaraH 08005007c nedam astIti saMcintya karNasya nidhanaM prati 08005008a prANinAm etad AtmatvAt syAd apIti vinAzanam 08005008c zokAgninA dahyamAno dhamyamAna ivAzayaH 08005009a vidhvastAtmA zvasan dIno hA hety uktvA suduHkhitaH 08005009c vilalApa mahArAja dhRtarASTro 'mbikAsutaH 08005010 dhRtarASTra uvAca 08005010a saMjayAdhiratho vIraH siMhadviradavikramaH 08005010c vRSam apratimaskandho vRSabhAkSagatisvanaH 08005011a vRSabho vRSabhasyeva yo yuddhe na nivartate 08005011c zatror api mahendrasya vajrasaMhanano yuvA 08005012a yasya jyAtalazabdena zaravRSTiraveNa ca 08005012c rathAzvanaramAtaGgA nAvatiSThanti saMyuge 08005013a yam Azritya mahAbAhuM dviSatsaMghaghnam acyutam 08005013c duryodhano 'karod vairaM pANDuputrair mahAbalaiH 08005014a sa kathaM rathinAM zreSThaH karNaH pArthena saMyuge 08005014c nihataH puruSavyAghraH prasahyAsahyavikramaH 08005015a yo nAmanyata vai nityam acyutaM na dhanaMjayam 08005015c na vRSNIn api tAn anyAn svabAhubalam AzritaH 08005016a zArGgagANDIvadhanvAnau sahitAv aparAjitau 08005016c ahaM divyAd rathAd ekaH pAtayiSyAmi saMyuge 08005017a iti yaH satataM mandam avocal lobhamohitam 08005017c duryodhanam apAdInaM rAjyakAmukam Aturam 08005018a yaz cAjaiSId atibalAn amitrAn api durjayAn 08005018c gAndhArAn madrakAn matsyAMs trigartAMs taGgaNAJ zakAn 08005019a pAJcAlAMz ca videhAMz ca kuNindAn kAzikosalAn 08005019c suhmAn aGgAMz ca puNDrAMz ca niSAdAn vaGgakIcakAn 08005020a vatsAn kaliGgAMs taralAn azmakAn RSikAMs tathA 08005020c yo jitvA samare vIraz cakre balibhRtaH purA 08005021a uccaiHzravA varo 'zvAnAM rAjJAM vaizravaNo varaH 08005021c varo mahendro devAnAM karNaH praharatAM varaH 08005022a yaM labdhvA mAgadho rAjA sAntvamAnArthagauravaiH 08005022c arautsIt pArthivaM kSatram Rte kauravayAdavAn 08005023a taM zrutvA nihataM karNaM dvairathe savyasAcinA 08005023c zokArNave nimagno 'ham aplavaH sAgare yathA 08005024a IdRzair yady ahaM duHkhair na vinazyAmi saMjaya 08005024c vajrAd dRDhataraM manye hRdayaM mama durbhidam 08005025a jJAtisaMbandhimitrANAm imaM zrutvA parAjayam 08005025c ko mad anyaH pumA&l loke na jahyAt sUta jIvitam 08005026a viSam agniM prapAtaM vA parvatAgrAd ahaM vRNe 08005026c na hi zakSyAmi duHkhAni soDhuM kaSTAni saMjaya 08005027 saMjaya uvAca 08005027a zriyA kulena yazasA tapasA ca zrutena ca 08005027c tvAm adya santo manyante yayAtim iva nAhuSam 08005028a zrute maharSipratimaH kRtakRtyo 'si pArthiva 08005028c paryavasthApayAtmAnaM mA viSAde manaH kRthAH 08005029 dhRtarASTra uvAca 08005029a daivam eva paraM manye dhik pauruSam anarthakam 08005029c yatra rAmapratIkAzaH karNo 'hanyata saMyuge 08005030a hatvA yudhiSThirAnIkaM pAJcAlAnAM rathavrajAn 08005030c pratApya zaravarSeNa dizaH sarvA mahArathaH 08005031a mohayitvA raNe pArthAn vajrahasta ivAsurAn 08005031c sa kathaM nihataH zete vAtarugNa iva drumaH 08005032a zokasyAntaM na pazyAmi samudrasyeva viplukAH 08005032c cintA me vardhate tIvrA mumUrSA cApi jAyate 08005033a karNasya nidhanaM zrutvA vijayaM phalgunasya ca 08005033c azraddheyam ahaM manye vadhaM karNasya saMjaya 08005034a vajrasAramayaM nUnaM hRdayaM sudRDhaM mama 08005034c yac chrutvA puruSavyAghraM hataM karNaM na dIryate 08005035a Ayur nUnaM sudIrghaM me vihitaM daivataiH purA 08005035c yatra karNaM hataM zrutvA jIvAmIha suduHkhitaH 08005036a dhig jIvitam idaM me 'dya suhRd dhInasya saMjaya 08005036c adya cAhaM dazAm etAM gataH saMjaya garhitAm 08005036e kRpaNaM vartayiSyAmi zocyaH sarvasya mandadhIH 08005037a aham eva purA bhUtvA sarvalokasya satkRtaH 08005037c paribhUtaH kathaM sUta punaH zakSyAmi jIvitum 08005037e duHkhAt suduHkhaM vyasanaM prAptavAn asmi saMjaya 08005038a tasmAd bhISmavadhe caiva droNasya ca mahAtmanaH 08005038c nAtra zeSaM prapazyAmi sUtaputre hate yudhi 08005039a sa hi pAraM mahAn AsIt putrANAM mama saMjaya 08005039c yuddhe vinihataH zUro visRjan sAyakAn bahUn 08005040a ko hi me jIvitenArthas tam Rte puruSarSabham 08005040c rathAd atiratho nUnam apatat sAyakArditaH 08005041a parvatasyeva zikharaM vajrapAtavidAritam 08005041c zayIta pRthivIM nUnaM zobhayan rudhirokSitaH 08005041e mAtaGga iva mattena mAtaGgena nipAtitaH 08005042a yad balaM dhArtarASTrANAM pANDavAnAM yato bhayam 08005042c so 'rjunena hataH karNaH pratimAnaM dhanuSmatAm 08005043a sa hi vIro maheSvAsaH putrANAm abhayaMkaraH 08005043c zete vinihato vIraH zakreNeva yathA balaH 08005044a paGgor ivAdhvagamanaM daridrasyeva kAmitam 08005044c duryodhanasya cAkUtaM tRSitasyeva piplukAH 08005045a anyathA cintitaM kAryam anyathA tat tu jAyate 08005045c aho nu balavad daivaM kAlaz ca duratikramaH 08005046a palAyamAnaH kRpaNaM dInAtmA dInapauruSaH 08005046c kaccin na nihataH sUta putro duHzAsano mama 08005047a kaccin na nIcAcaritaM kRtavAMs tAta saMyuge 08005047c kaccin na nihataH zUro yathA na kSatriyA hatAH 08005048a yudhiSThirasya vacanaM mA yuddham iti sarvadA 08005048c duryodhano nAbhyagRhNAn mUDhaH pathyam ivauSadham 08005049a zaratalpe zayAnena bhISmeNa sumahAtmanA 08005049c pAnIyaM yAcitaH pArthaH so 'vidhyan medinItalam 08005050a jalasya dhArAM vihitAM dRSTvA tAM pANDavena ha 08005050c abravIt sa mahAbAhus tAta saMzAmya pANDavaiH 08005051a prazamAd dhi bhavec chAntir madantaM yuddham astu ca 08005051c bhrAtRbhAvena pRthivIM bhuGkSva pANDusutaiH saha 08005052a akurvan vacanaM tasya nUnaM zocati me sutaH 08005052c tad idaM samanuprAptaM vacanaM dIrghadarzinaH 08005053a ahaM tu nihatAmAtyo hataputraz ca saMjaya 08005053c dyUtataH kRcchram Apanno lUnapakSa iva dvijaH 08005054a yathA hi zakuniM gRhya chittvA pakSau ca saMjaya 08005054c visarjayanti saMhRSTAH krIDamAnAH kumArakAH 08005055a chinnapakSatayA tasya gamanaM nopapadyate 08005055c tathAham api saMprApto lUnapakSa iva dvijaH 08005056a kSINaH sarvArthahInaz ca nirbandhur jJAtivarjitaH 08005056c kAM dizaM pratipatsyAmi dInaH zatruvazaM gataH 08005057a duryodhanasya vRddhyarthaM pRthivIM yo 'jayat prabhuH 08005057c sa jitaH pANDavaiH zUraiH samarthair vIryazAlibhiH 08005058a tasmin hate maheSvAse karNe yudhi kirITinA 08005058c ke vIrAH paryavartanta tan mamAcakSva saMjaya 08005059a kaccin naikaH parityaktaH pANDavair nihato raNe 08005059c uktaM tvayA purA vIra yathA vIrA nipAtitAH 08005060a bhISmam apratiyudhyantaM zikhaNDI sAyakottamaiH 08005060c pAtayAm Asa samare sarvazastrabhRtAM varam 08005061a tathA draupadinA droNo nyastasarvAyudho yudhi 08005061c yuktayogo maheSvAsaH zarair bahubhir AcitaH 08005061e nihataH khaDgam udyamya dhRSTadyumnena saMjaya 08005062a antareNa hatAv etau chalena ca vizeSataH 08005062c azrauSam aham etad vai bhISmadroNau nipAtitau 08005063a bhISmadroNau hi samare na hanyAd vajrabhRt svayam 08005063c nyAyena yudhyamAnau hi tad vai satyaM bravImi te 08005064a karNaM tv asyantam astrANi divyAni ca bahUni ca 08005064c katham indropamaM vIraM mRtyur yuddhe samaspRzat 08005065a yasya vidyutprabhAM zaktiM divyAM kanakabhUSaNAm 08005065c prAyacchad dviSatAM hantrIM kuNDalAbhyAM puraMdaraH 08005066a yasya sarpamukho divyaH zaraH kanakabhUSaNaH 08005066c azeta nihataH patrI candaneSv arisUdanaH 08005067a bhISmadroNamukhAn vIrAn yo 'vamanya mahArathAn 08005067c jAmadagnyAn mahAghoraM brAhmam astram azikSata 08005068a yaz ca droNamukhAn dRSTvA vimukhAn arditAJ zaraiH 08005068c saubhadrasya mahAbAhur vyadhamat kArmukaM zaraiH 08005069a yaz ca nAgAyutaprANaM vAtaraMhasam acyutam 08005069c virathaM bhrAtaraM kRtvA bhImasenam upAhasat 08005070a sahadevaM ca nirjitya zaraiH saMnataparvabhiH 08005070c kRpayA virathaM kRtvA nAhanad dharmavittayA 08005071a yaz ca mAyAsahasrANi dhvaMsayitvA raNotkaTam 08005071c ghaTotkacaM rAkSasendraM zakrazaktyAbhijaghnivAn 08005072a etAni divasAny asya yuddhe bhIto dhanaMjayaH 08005072c nAgamad dvairathaM vIraH sa kathaM nihato raNe 08005073a rathasaGgo na cet tasya dhanur vA na vyazIryata 08005073c na ced astrANi nirNezuH sa kathaM nihataH paraiH 08005074a ko hi zakto raNe karNaM vidhunvAnaM mahad dhanuH 08005074c vimuJcantaM zarAn ghorAn divyAny astrANi cAhave 08005074e jetuM puruSazArdUlaM zArdUlam iva vegitam 08005075a dhruvaM tasya dhanuz chinnaM ratho vApi gato mahIm 08005075c astrANi vA pranaSTAni yathA zaMsasi me hatam 08005075e na hy anyad anupazyAmi kAraNaM tasya nAzane 08005076a na hanyAm arjunaM yAvat tAvat pAdau na dhAvaye 08005076c iti yasya mahAghoraM vratam AsIn mahAtmanaH 08005077a yasya bhIto vane nityaM dharmarAjo yudhiSThiraH 08005077c trayodaza samA nidrAM na lebhe puruSarSabhaH 08005078a yasya vIryavato vIryaM samAzritya mahAtmanaH 08005078c mama putraH sabhAM bhAryAM pANDUnAM nItavAn balAt 08005079a tatra cApi sabhAmadhye pANDavAnAM ca pazyatAm 08005079c dAsabhAryeti pAJcAlIm abravIt kurusaMsadi 08005080a yaz ca gANDIvamuktAnAM sparzam ugram acintayan 08005080c apatir hy asi kRSNeti bruvan pArthAn avaikSata 08005081a yasya nAsId bhayaM pArthaiH saputraiH sajanArdanaiH 08005081c svabAhubalam Azritya muhUrtam api saMjaya 08005082a tasya nAhaM vadhaM manye devair api savAsavaiH 08005082c pratIpam upadhAvadbhiH kiM punas tAta pANDavaiH 08005083a na hi jyAM spRzamAnasya talatre cApi gRhNataH 08005083c pumAn AdhiratheH kaz cit pramukhe sthAtum arhati 08005084a api syAn medinI hInA somasUryaprabhAMzubhiH 08005084c na vadhaH puruSendrasya samareSv apalAyinaH 08005085a yadi mandaH sahAyena bhrAtrA duHzAsanena ca 08005085c vAsudevasya durbuddhiH pratyAkhyAnam arocayat 08005086a sa nUnam RSabhaskandhaM dRSTvA karNaM nipAtitam 08005086c duHzAsanaM ca nihataM manye zocati putrakaH 08005087a hataM vaikartanaM zrutvA dvairathe savyasAcinA 08005087c jayataH pANDavAn dRSTvA kiM svid duryodhano 'bravIt 08005088a durmarSaNaM hataM zrutvA vRSasenaM ca saMyuge 08005088c prabhagnaM ca balaM dRSTvA vadhyamAnaM mahArathaiH 08005089a parAGmukhAMs tathA rAjJaH palAyanaparAyaNAn 08005089c vidrutAn rathino dRSTvA manye zocati putrakaH 08005090a aneyaz cAbhimAnena bAlabuddhir amarSaNaH 08005090c hatotsAhaM balaM dRSTvA kiM svid duryodhano 'bravIt 08005091a bhrAtaraM nihataM dRSTvA bhImasenena saMyuge 08005091c rudhiraM pIyamAnena kiM svid duryodhano 'bravIt 08005092a saha gAndhArarAjena sabhAyAM yad abhASata 08005092c karNo 'rjunaM raNe hantA hate tasmin kim abravIt 08005093a dyUtaM kRtvA purA hRSTo vaJcayitvA ca pANDavAn 08005093c zakuniH saubalas tAta hate karNe kim abravIt 08005094a kRtavarmA maheSvAsaH sAtvatAnAM mahArathaH 08005094c karNaM vinihataM dRSTvA hArdikyaH kim abhASata 08005095a brAhmaNAH kSatriyA vaizyA yasya zikSAm upAsate 08005095c dhanurvedaM cikIrSanto droNaputrasya dhImataH 08005096a yuvA rUpeNa saMpanno darzanIyo mahAyazAH 08005096c azvatthAmA hate karNe kim abhASata saMjaya 08005097a AcAryatvaM dhanurvede gataH paramatattvavit 08005097c kRpaH zAradvatas tAta hate karNe kim abravIt 08005098a madrarAjo maheSvAsaH zalyaH samitizobhanaH 08005098c diSTaM tena hi tat sarvaM yathA karNo nipAtitaH 08005099a ye ca ke cana rAjAnaH pRthivyAM yoddhum AgatAH 08005099c vaikartanaM hataM dRSTvA kim abhASanta saMjaya 08005100a karNe tu nihate vIre rathavyAghre nararSabhe 08005100c kiM vo mukham anIkAnAm AsIt saMjaya bhAgazaH 08005101a madrarAjaH kathaM zalyo niyukto rathinAM varaH 08005101c vaikartanasya sArathye tan mamAcakSva saMjaya 08005102a ke 'rakSan dakSiNaM cakraM sUtaputrasya saMyuge 08005102c vAmaM cakraM rarakSur vA ke vA vIrasya pRSThataH 08005103a ke karNaM vAjahuH zUrAH ke kSudrAH prAdravan bhayAt 08005103c kathaM ca vaH sametAnAM hataH karNo mahArathaH 08005104a pANDavAz ca kathaM zUrAH pratyudIyur mahAratham 08005104c sRjantaM zaravarSANi vAridhArA ivAmbudam 08005105a sa ca sarpamukho divyo maheSupravaras tadA 08005105c vyarthaH kathaM samabhavat tan mamAcakSva saMjaya 08005106a mAmakasyAsya sainyasya hRtotsedhasya saMjaya 08005106c avazeSaM na pazyAmi kakude mRdite sati 08005107a tau hi vIrau maheSvAsau madarthe kurusattamau 08005107c bhISmadroNau hatau zrutvA ko nv artho jIvitena me 08005108a na mRSyAmi ca rAdheyaM hatam Ahavazobhinam 08005108c yasya bAhvor balaM tulyaM kuJjarANAM zataM zatam 08005109a droNe hate ca yad vRttaM kauravANAM paraiH saha 08005109c saMgrAme naravIrANAM tan mamAcakSva saMjaya 08005110a yathA ca karNaH kaunteyaiH saha yuddham ayojayat 08005110c yathA ca dviSatAM hantA raNe zAntas tad ucyatAm 08006001 saMjaya uvAca 08006001a hate droNe maheSvAse tasminn ahani bhArata 08006001c kRte ca moghasaMkalpe droNaputre mahArathe 08006002a dravamANe mahArAja kauravANAM bale tathA 08006002c vyUhya pArthaH svakaM sainyam atiSThad bhrAtRbhiH saha 08006003a tam avasthitam AjJAya putras te bharatarSabha 08006003c dravac ca svabalaM dRSTvA pauruSeNa nyavArayat 08006004a svam anIkam avasthApya bAhuvIrye vyavasthitaH 08006004c yuddhvA ca suciraM kAlaM pANDavaiH saha bhArata 08006005a labdhalakSaiH parair hRSTair vyAyacchadbhiz ciraM tadA 08006005c saMdhyAkAlaM samAsAdya pratyAhAram akArayat 08006006a kRtvAvahAraM sainyAnAM pravizya zibiraM svakam 08006006c kuravo ''tmahitaM mantraM mantrayAM cakrire tadA 08006007a paryaGkeSu parArdhyeSu spardhyAstaraNavatsu ca 08006007c varAsaneSUpaviSTAH sukhazayyAsv ivAmarAH 08006008a tato duryodhano rAjA sAmnA paramavalgunA 08006008c tAn AbhASya maheSvAsAn prAptakAlam abhASata 08006009a matiM matimatAM zreSThAH sarve prabrUta mAciram 08006009c evaM gate tu yat kAryaM bhavet kAryakaraM nRpAH 08006010a evam ukte narendreNa narasiMhA yuyutsavaH 08006010c cakrur nAnAvidhAz ceSTAH siMhAsanagatAs tadA 08006011a teSAM nizamyeGgitAni yuddhe prANAJ juhUSatAm 08006011c samudvIkSya mukhaM rAjJo bAlArkasamavarcasaH 08006011e AcAryaputro medhAvI vAkyajJo vAkyam Adade 08006012a rAgo yogas tathA dAkSyaM nayaz cety arthasAdhakAH 08006012c upAyAH paNDitaiH proktAH sarve daivasamAzritAH 08006013a lokapravIrA ye 'smAkaM devakalpA mahArathAH 08006013c nItimantas tathA yuktA dakSA raktAz ca te hatAH 08006014a na tv eva kAryaM nairAzyam asmAbhir vijayaM prati 08006014c sunItair iha sarvArthair daivam apy anulomyate 08006015a te vayaM pravaraM nqNAM sarvair guNagaNair yutam 08006015c karNaM senApatiM kRtvA pramathiSyAmahe ripUn 08006016a tato duryodhanaH prItaH priyaM zrutvA vacas tadA 08006016c prItisaMskArasaMyuktaM tathyam AtmahitaM zubham 08006017a svaM manaH samavasthApya bAhuvIryam upAzritaH 08006017c duryodhano mahArAja rAdheyam idam abravIt 08006018a karNa jAnAmi te vIryaM sauhRdaM ca paraM mayi 08006018c tathApi tvAM mahAbAho pravakSyAmi hitaM vacaH 08006019a zrutvA yatheSTaM ca kuru vIra yat tava rocate 08006019c bhavAn prAjJatamo nityaM mama caiva parA gatiH 08006020a bhISmadroNAv atirathau hatau senApatI mama 08006020c senApatir bhavAn astu tAbhyAM draviNavattaraH 08006021a vRddhau ca tau maheSvAsau sApekSau ca dhanaMjaye 08006021c mAnitau ca mayA vIrau rAdheya vacanAt tava 08006022a pitAmahatvaM saMprekSya pANDuputrA mahAraNe 08006022c rakSitAs tAta bhISmeNa divasAni dazaiva ha 08006023a nyastazastre ca bhavati hato bhISmaH pitAmahaH 08006023c zikhaNDinaM puraskRtya phalgunena mahAhave 08006024a hate tasmin mahAbhAge zaratalpagate tadA 08006024c tvayokte puruSavyAghra droNo hy AsIt puraHsaraH 08006025a tenApi rakSitAH pArthAH ziSyatvAd iha saMyuge 08006025c sa cApi nihato vRddho dhRSTadyumnena satvaram 08006026a nihatAbhyAM pradhAnAbhyAM tAbhyAm amitavikrama 08006026c tvatsamaM samare yodhaM nAnyaM pazyAmi cintayan 08006027a bhavAn eva tu naH zakto vijayAya na saMzayaH 08006027c pUrvaM madhye ca pazcAc ca tavaiva viditaM hi tat 08006028a sa bhavAn dhuryavat saMkhye dhuram udvoDhum arhasi 08006028c abhiSecaya senAnye svayam AtmAnam AtmanA 08006029a devatAnAM yathA skandaH senAnIH prabhur avyayaH 08006029c tathA bhavAn imAM senAM dhArtarASTrIM bibhartu me 08006029e jahi zatrugaNAn sarvAn mahendra iva dAnavAn 08006030a avasthitaM raNe jJAtvA pANDavAs tvAM mahAratham 08006030c draviSyanti sapAJcAlA viSNuM dRSTveva dAnavAH 08006030e tasmAt tvaM puruSavyAghra prakarSethA mahAcamUm 08006031a bhavaty avasthite yat te pANDavA gatacetasaH 08006031c bhaviSyanti sahAmAtyAH pAJcAlaiH sRJjayaiH saha 08006032a yathA hy abhyuditaH sUryaH pratapan svena tejasA 08006032c vyapohati tamas tIvraM tathA zatrUn vyapoha naH 08006033 karNa uvAca 08006033a uktam etan mayA pUrvaM gAndhAre tava saMnidhau 08006033c jeSyAmi pANDavAn rAjan saputrAn sajanArdanAn 08006034a senApatir bhaviSyAmi tavAhaM nAtra saMzayaH 08006034c sthiro bhava mahArAja jitAn viddhi ca pANDavAn 08006035 saMjaya uvAca 08006035a evam ukto mahAtejAs tato duryodhano nRpaH 08006035c uttasthau rAjabhiH sArdhaM devair iva zatakratuH 08006035e senApatyena satkartuM karNaM skandam ivAmarAH 08006036a tato 'bhiSiSicus tUrNaM vidhidRSTena karmaNA 08006036c duryodhanamukhA rAjan rAjAno vijayaiSiNaH 08006036e zAtakaumbhamayaiH kumbhair mAheyaiz cAbhimantritaiH 08006037a toyapUrNair viSANaiz ca dvIpikhaDgamaharSabhaiH 08006037c maNimuktAmayaiz cAnyaiH puNyagandhais tathauSadhaiH 08006038a audumbare samAsInam Asane kSaumasaMvRtam 08006038c zAstradRSTena vidhinA saMbhAraiz ca susaMbhRtaiH 08006039a jaya pArthAn sagovindAn sAnugAMs tvaM mahAhave 08006039c iti taM bandinaH prAhur dvijAz ca bharatarSabha 08006040a jahi pArthAn sapAJcAlAn rAdheya vijayAya naH 08006040c udyann iva sadA bhAnus tamAMsy ugrair gabhastibhiH 08006041a na hy alaM tvad visRSTAnAM zarANAM te sakezavAH 08006041c kRtaghnAH sUryarazmInAM jvalatAm iva darzane 08006042a na hi pArthAH sapAJcAlAH sthAtuM zaktAs tavAgrataH 08006042c Attazastrasya samare mahendrasyeva dAnavAH 08006043a abhiSiktas tu rAdheyaH prabhayA so 'mitaprabhaH 08006043c vyatyaricyata rUpeNa divAkara ivAparaH 08006044a senApatyena rAdheyam abhiSicya sutas tava 08006044c amanyata tadAtmAnaM kRtArthaM kAlacoditaH 08006045a karNo 'pi rAjan saMprApya senApatyam ariMdamaH 08006045c yogam AjJApayAm Asa sUryasyodayanaM prati 08006046a tava putrair vRtaH karNaH zuzubhe tatra bhArata 08006046c devair iva yathA skandaH saMgrAme tArakAmaye 08007001 dhRtarASTra uvAca 08007001a senApatyaM tu saMprApya karNo vaikartanas tadA 08007001c tathoktaz ca svayaM rAjJA snigdhaM bhrAtRsamaM vacaH 08007002a yogam AjJApya senAyA Aditye 'bhyudite tadA 08007002c akarot kiM mahAprAjJas tan mamAcakSva saMjaya 08007003 saMjaya uvAca 08007003a karNasya matam AjJAya putras te bharatarSabha 08007003c yogam AjJApayAm Asa nAndItUryapuraHsaram 08007004a mahaty apararAtre tu tava putrasya mAriSa 08007004c yogo yogeti sahasA prAdurAsIn mahAsvanaH 08007005a nAgAnAM kalpamAnAnAM rathAnAM ca varUthinAm 08007005c saMnahyatAM padAtInAM vAjinAM ca vizAM pate 08007006a krozatAM cApi yodhAnAM tvaritAnAM parasparam 08007006c babhUva tumulaH zabdo divaspRk sumahAMs tadA 08007007a tataH zvetapatAkena bAlArkAkAravAjinA 08007007c hemapRSThena dhanuSA hastikakSyeNa ketunA 08007008a tUNena zarapUrNena sAGgadena varUthinA 08007008c zataghnIkiGkiNIzaktizUlatomaradhAriNA 08007009a kArmukeNopapannena vimalAdityavarcasA 08007009c rathenAtipatAkena sUtaputro vyadRzyata 08007010a dhamantaM vArijaM tAta hemajAlavibhUSitam 08007010c vidhunvAnaM mahac cApaM kArtasvaravibhUSitam 08007011a dRSTvA karNaM maheSvAsaM rathasthaM rathinAM varam 08007011c bhAnumantam ivodyantaM tamo ghnantaM sahasrazaH 08007012a na bhISmavyasanaM ke cin nApi droNasya mAriSa 08007012c nAnyeSAM puruSavyAghra menire tatra kauravAH 08007013a tatas tu tvarayan yodhAJ zaGkhazabdena mAriSa 08007013c karNo niSkAsayAm Asa kauravANAM varUthinIm 08007014a vyUhaM vyUhya maheSvAso mAkaraM zatrutApanaH 08007014c pratyudyayau tadA karNaH pANDavAn vijigISayA 08007015a makarasya tu tuNDe vai karNo rAjan vyavasthitaH 08007015c netrAbhyAM zakuniH zUra ulUkaz ca mahArathaH 08007016a droNaputras tu zirasi grIvAyAM sarvasodarAH 08007016c madhye duryodhano rAjA balena mahatA vRtaH 08007017a vAme pAde tu rAjendra kRtavarmA vyavasthitaH 08007017c nArAyaNabalair yukto gopAlair yuddhadurmadaH 08007018a pAde tu dakSiNe rAjan gautamaH satyavikramaH 08007018c trigartaiz ca maheSvAsair dAkSiNAtyaiz ca saMvRtaH 08007019a anupAdas tu yo vAmas tatra zalyo vyavasthitaH 08007019c mahatyA senayA sArdhaM madradezasamutthayA 08007020a dakSiNe tu mahArAja suSeNaH satyasaMgaraH 08007020c vRto rathasahasraiz ca dantinAM ca zatais tathA 08007021a pucche AstAM mahAvIrau bhrAtarau pArthivau tadA 08007021c citrasenaz ca citraz ca mahatyA senayA vRtau 08007022a tataH prayAte rAjendra karNe naravarottame 08007022c dhanaMjayam abhiprekSya dharmarAjo 'bravId idam 08007023a pazya pArtha mahAsenAM dhArtarASTrasya saMyuge 08007023c karNena nirmitAM vIra guptAM vIrair mahArathaiH 08007024a hatavIratamA hy eSA dhArtarASTrI mahAcamUH 08007024c phalguzeSA mahAbAho tRNais tulyA matA mama 08007025a eko hy atra maheSvAsaH sUtaputro vyavasthitaH 08007025c sadevAsuragandharvaiH sakiMnaramahoragaiH 08007025e carAcarais tribhir lokair yo 'jayyo rathinAM varaH 08007026a taM hatvAdya mahAbAho vijayas tava phalguna 08007026c uddhRtaz ca bhavec chalyo mama dvAdazavArSikaH 08007026e evaM jJAtvA mahAbAho vyUhaM vyUha yathecchasi 08007027a bhrAtus tad vacanaM zrutvA pANDavaH zvetavAhanaH 08007027c ardhacandreNa vyUhena pratyavyUhata tAM camUm 08007028a vAmapArzve 'bhavad rAjan bhImaseno vyavasthitaH 08007028c dakSiNe ca maheSvAso dhRSTadyumno mahAbalaH 08007029a madhye vyUhasya sAkSAt tu pANDavaH kRSNasArathiH 08007029c nakulaH sahadevaz ca dharmarAjaz ca pRSThataH 08007030a cakrarakSau tu pAJcAlyau yudhAmanyUttamaujasau 08007030c nArjunaM jahatur yuddhe pAlyamAnau kirITinA 08007031a zeSA nRpatayo vIrAH sthitA vyUhasya daMzitAH 08007031c yathAbhAvaM yathotsAhaM yathAsattvaM ca bhArata 08007032a evam etan mahAvyUhaM vyUhya bhArata pANDavAH 08007032c tAvakAz ca maheSvAsA yuddhAyaiva mano dadhuH 08007033a dRSTvA vyUDhAM tava camUM sUtaputreNa saMyuge 08007033c nihatAn pANDavAn mene tava putraH sahAnvayaH 08007034a tathaiva pANDavIM senAM vyUDhAM dRSTvA yudhiSThiraH 08007034c dhArtarASTrAn hatAn mene sakarNAn vai janAdhipa 08007035a tataH zaGkhAz ca bheryaz ca paNavAnakagomukhAH 08007035c sahasaivAbhyahanyanta sazabdAz ca samantataH 08007036a senayor ubhayo rAjan prAvAdyanta mahAsvanAH 08007036c siMhanAdaz ca saMjajJe zUrANAM jayagRddhinAm 08007037a hayaheSitazabdAz ca vAraNAnAM ca bRMhitam 08007037c rathanemisvanAz cogrAH saMbabhUvur janAdhipa 08007038a na droNavyasanaM kaz cij jAnIte bharatarSabha 08007038c dRSTvA karNaM maheSvAsaM mukhe vyUhasya daMzitam 08007039a ubhe sene mahAsattve prahRSTanarakuJjare 08007039c yoddhukAme sthite rAjan hantum anyonyam aJjasA 08007040a tatra yattau susaMrabdhau dRSTvAnyonyaM vyavasthitau 08007040c anIkamadhye rAjendra rejatuH karNapANDavau 08007041a nRtyamAne tu te sene sameyAtAM parasparam 08007041c tayoH pakSaiH prapakSaiz ca nirjagmur vai yuyutsavaH 08007042a tataH pravavRte yuddhaM naravAraNavAjinAm 08007042c rathinAM ca mahArAja anyonyaM nighnatAM dRDham 08008001 saMjaya uvAca 08008001a te sene 'nyonyam AsAdya prahRSTAzvanaradvipe 08008001c bRhatyau saMprajahrAte devAsuracamUpame 08008002a tato gajA rathAz cAzvAH pattayaz ca mahAhave 08008002c saMprahAraM paraM cakrur dehapApmapraNAzanam 08008003a pUrNacandrArkapadmAnAM kAntitviDgandhataH samaiH 08008003c uttamAGgair nRsiMhAnAM nRsiMhAs tastarur mahIm 08008004a ardhacandrais tathA bhallaiH kSuraprair asipaTTizaiH 08008004c parazvadhaiz cApy akRntann uttamAGgAni yudhyatAm 08008005a vyAyatAyatabAhUnAM vyAyatAyatabAhubhiH 08008005c vyAyatA bAhavaH petuz chinnamuSTyAyudhAGgadAH 08008006a taiH sphuradbhir mahI bhAti raktAGgulitalais tadA 08008006c garuDaprahatair ugraiH paJcAsyair iva pannagaiH 08008007a hayasyandananAgebhyaH petur vIrA dviSaddhatAH 08008007c vimAnebhyo yathA kSINe puNye svargasadas tathA 08008008a gadAbhir anyair gurvIbhiH parighair musalair api 08008008c pothitAH zatazaH petur vIrA vIratarai raNe 08008009a rathA rathair vinihatA mattA mattair dvipair dvipAH 08008009c sAdinaH sAdibhiz caiva tasmin paramasaMkule 08008010a rathA vararathair nAgair azvArohAz ca pattibhiH 08008010c azvArohaiH padAtAz ca nihatA yudhi zerate 08008011a rathAzvapattayo nAgai rathair nAgAz ca pattayaH 08008011c rathapattidvipAz cAzvair nRbhiz cAzvarathadvipAH 08008012a rathAzvebhanarANAM ca narAzvebharathaiH kRtam 08008012c pANipAdaiz ca zastraiz ca rathaiz ca kadanaM mahat 08008013a tathA tasmin bale zUrair vadhyamAne hate 'pi ca 08008013c asmAn abhyAgaman pArthA vRkodarapurogamAH 08008014a dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca draupadeyAH prabhadrakAH 08008014c sAtyakiz cekitAnaz ca draviDaiH sainikaiH saha 08008015a bhRtA vittena mahatA pANDyAz cauDrAH sakeralAH 08008015c vyUDhoraskA dIrghabhujAH prAMzavaH priyadarzanAH 08008016a ApIDino raktadantA mattamAtaGgavikramAH 08008016c nAnAvirAgavasanA gandhacUrNAvacUrNitAH 08008017a baddhAsayaH pAzahastA vAraNaprativAraNAH 08008017c samAnamRtyavo rAjann anIkasthAH parasparam 08008018a kalApinaz cApahastA dIrghakezAH priyAhavAH 08008018c pattayaH sAtyaker andhrA ghorarUpaparAkramAH 08008019a athApare punaH zUrAz cedipAJcAlakekayAH 08008019c karUSAH kosalAH kAzyA mAgadhAz cApi dudruvuH 08008020a teSAM rathAz ca nAgAz ca pravarAz cApi pattayaH 08008020c nAnAvidharavair hRSTA nRtyanti ca hasanti ca 08008021a tasya sainyasya mahato mahAmAtravarair vRtaH 08008021c madhyaM vRkodaro 'bhyAgAt tvadIyaM nAgadhUrgataH 08008022a sa nAgapravaro 'tyugro vidhivat kalpito babhau 08008022c udayAdryagryabhavanaM yathAbhyuditabhAskaram 08008023a tasyAyasaM varmavaraM vararatnavibhUSitam 08008023c tArodbhAsasya nabhasaH zAradasya samatviSam 08008024a sa tomaraprAsakaraz cArumauliH svalaMkRtaH 08008024c caran madhyaMdinArkAbhas tejasA vyadahad ripUn 08008025a taM dRSTvA dviradaM dUrAt kSemadhUrtir dvipasthitaH 08008025c AhvayAno 'bhidudrAva pramanAH pramanastaram 08008026a tayoH samabhavad yuddhaM dvipayor ugrarUpayoH 08008026c yadRcchayA drumavator mahAparvatayor iva 08008027a saMsaktanAgau tau vIrau tomarair itaretaram 08008027c balavat sUryarazmyAbhair bhittvA bhittvA vinedatuH 08008028a vyapasRtya tu nAgAbhyAM maNDalAni viceratuH 08008028c pragRhya caiva dhanuSI jaghnatur vai parasparam 08008029a kSveDitAsphoTitaravair bANazabdaiz ca sarvazaH 08008029c tau janAn harSayitvA ca siMhanAdAn pracakratuH 08008030a samudyatakarAbhyAM tau dvipAbhyAM kRtinAv ubhau 08008030c vAtoddhUtapatAkAbhyAM yuyudhAte mahAbalau 08008031a tAv anyonyasya dhanuSI chittvAnyonyaM vinedatuH 08008031c zaktitomaravarSeNa prAvRNmeghAv ivAmbubhiH 08008032a kSemadhUrtis tadA bhImaM tomareNa stanAntare 08008032c nirbibheda tu vegena SaDbhiz cApy aparair nadan 08008033a sa bhImasenaH zuzubhe tomarair aGgam AzritaiH 08008033c krodhadIptavapur meghaiH saptasaptir ivAMzumAn 08008034a tato bhAskaravarNAbham aJjogatimayasmayam 08008034c sasarja tomaraM bhImaH pratyamitrAya yatnavAn 08008035a tataH kulUtAdhipatiz cApam Ayamya sAyakaiH 08008035c dazabhis tomaraM chittvA zaktyA vivyAdha pANDavam 08008036a atha kArmukam AdAya mahAjaladanisvanam 08008036c ripor abhyardayan nAgam unmadaH pANDavaH zaraiH 08008037a sa zaraughArdito nAgo bhImasenena saMyuge 08008037c nigRhyamANo nAtiSThad vAtadhvasta ivAmbudaH 08008038a tAm abhyadhAvad dviradaM bhImasenasya nAgarAT 08008038c mahAvAteritaM meghaM vAtoddhUta ivAmbudaH 08008039a saMnivartyAtmano nAgaM kSemadhUrtiH prayatnataH 08008039c vivyAdhAbhidrutaM bANair bhImasenaM sakuJjaram 08008040a tataH sAdhuvisRSTena kSureNa puruSarSabhaH 08008040c chittvA zarAsanaM zatror nAgam Amitram Ardayat 08008041a tataH khajAkayA bhImaM kSemadhUrtiH parAbhinat 08008041c jaghAna cAsya dviradaM nArAcaiH sarvamarmasu 08008042a purA nAgasya patanAd avaplutya sthito mahIm 08008042c bhImaseno ripor nAgaM gadayA samapothayat 08008043a tasmAt pramathitAn nAgAt kSemadhUrtim avadrutam 08008043c udyatAsim upAyAntaM gadayAhan vRkodaraH 08008044a sa papAta hataH sAsir vyasuH svam abhito dvipam 08008044c vajraprarugNam acalaM siMho vajrahato yathA 08008045a nihataM nRpatiM dRSTvA kulUtAnAM yazaskaram 08008045c prAdravad vyathitA senA tvadIyA bharatarSabha 08009001 saMjaya uvAca 08009001a tataH karNo maheSvAsaH pANDavAnAm anIkinIm 08009001c jaghAna samare zUraH zaraiH saMnataparvabhiH 08009002a tathaiva pANDavA rAjaMs tava putrasya vAhinIm 08009002c karNasya pramukhe kruddhA vinijaghnur mahArathAH 08009003a karNo rAjan mahAbAhur nyavadhIt pANDavIM camUm 08009003c nArAcair arkarazmyAbhaiH karmAraparimArjitaiH 08009004a tatra bhArata karNena nArAcais tADitA gajAH 08009004c neduH seduz ca mamluz ca babhramuz ca dizo daza 08009005a vadhyamAne bale tasmin sUtaputreNa mAriSa 08009005c nakulo 'bhyadravat tUrNaM sUtaputraM mahAraNe 08009006a bhImasenas tathA drauNiM kurvANaM karma duSkaram 08009006c vindAnuvindau kaikeyau sAtyakiH samavArayat 08009007a zrutakarmANam AyAntaM citraseno mahIpatiH 08009007c prativindhyaM tathA citraz citraketanakArmukaH 08009008a duryodhanas tu rAjAnaM dharmaputraM yudhiSThiram 08009008c saMzaptakagaNAn kruddho abhyadhAvad dhanaMjayaH 08009009a dhRSTadyumnaH kRpaM cAtha tasmin vIravarakSaye 08009009c zikhaNDI kRtavarmANaM samAsAdayad acyutam 08009010a zrutakIrtis tathA zalyaM mAdrIputraH sutaM tava 08009010c duHzAsanaM mahArAja sahadevaH pratApavAn 08009011a kekayau sAtyakiM yuddhe zaravarSeNa bhAsvatA 08009011c sAtyakiH kekayau caiva chAdayAm Asa bhArata 08009012a tAv enaM bhrAtarau vIraM jaghnatur hRdaye bhRzam 08009012c viSANAbhyAM yathA nAgau pratinAgaM mahAhave 08009013a zarasaMbhinnavarmANau tAv ubhau bhrAtarau raNe 08009013c sAtyakiM satyakarmANaM rAjan vivyadhatuH zaraiH 08009014a tau sAtyakir mahArAja prahasan sarvatodizam 08009014c chAdayaJ zaravarSeNa vArayAm Asa bhArata 08009015a vAryamANau tatas tau tu zaineyazaravRSTibhiH 08009015c zaineyasya rathaM tUrNaM chAdayAm AsatuH zaraiH 08009016a tayos tu dhanuSI citre chittvA zaurir mahAhave 08009016c atha tau sAyakais tIkSNaiz chAdayAm Asa duHsahaiH 08009017a athAnye dhanuSI mRSTe pragRhya ca mahAzarAn 08009017c sAtyakiM pUrayantau tau ceratur laghu suSThu ca 08009018a tAbhyAM muktA mahAbANAH kaGkabarhiNavAsasaH 08009018c dyotayanto dizaH sarvAH saMpetuH svarNabhUSaNAH 08009019a bANAndhakAram abhavat tayo rAjan mahAhave 08009019c anyonyasya dhanuz caiva cicchidus te mahArathAH 08009020a tataH kruddho mahArAja sAtvato yuddhadurmadaH 08009020c dhanur anyat samAdAya sajyaM kRtvA ca saMyuge 08009020e kSurapreNa sutIkSNena anuvindaziro 'harat 08009021a tacchiro nyapatad bhUmau kuNDalotpIDitaM mahat 08009021c zambarasya ziro yadvan nihatasya mahAraNe 08009021e zoSayan kekayAn sarvAJ jagAmAzu vasuMdharAm 08009022a taM dRSTvA nihataM zUraM bhrAtA tasya mahArathaH 08009022c sajyam anyad dhanuH kRtvA zaineyaM pratyavArayat 08009023a sa zaktyA sAtyakiM viddhvA svarNapuGkhaiH zilAzitaiH 08009023c nanAda balavan nAdaM tiSTha tiSTheti cAbravIt 08009024a sa sAtyakiM punaH kruddhaH kekayAnAM mahArathaH 08009024c zarair agnizikhAkArair bAhvor urasi cArdayat 08009025a sa zaraiH kSatasarvAGgaH sAtvataH sattvakovidaH 08009025c rarAja samare rAjan sapatra iva kiMzukaH 08009026a sAtyakiH samare viddhaH kekayena mahAtmanA 08009026c kekayaM paJcaviMzatyA vivyAdha prahasann iva 08009027a zatacandracite gRhya carmaNI subhujau tu tau 08009027c vyarocetAM mahAraGge nistriMzavaradhAriNau 08009027e yathA devAsure yuddhe jambhazakrau mahAbalau 08009028a maNDalAni tatas tau ca vicarantau mahAraNe 08009028c anyonyam asibhis tUrNaM samAjaghnatur Ahave 08009029a kekayasya tataz carma dvidhA ciccheda sAtvataH 08009029c sAtyakez ca tathaivAsau carma ciccheda pArthivaH 08009030a carma cchittvA tu kaikeyas tArAgaNazatair vRtam 08009030c cacAra maNDalAny eva gatapratyAgatAni ca 08009031a taM carantaM mahAraGge nistriMzavaradhAriNam 08009031c apahastena ciccheda zaineyas tvarayAnvitaH 08009032a savarmA kekayo rAjan dvidhA chinno mahAhave 08009032c nipapAta maheSvAso vajranunna ivAcalaH 08009033a taM nihatya raNe zUraH zaineyo rathasattamaH 08009033c yudhAmanyo rathaM tUrNam Aruroha paraMtapaH 08009034a tato 'nyaM ratham AsthAya vidhivat kalpitaM punaH 08009034c kekayAnAM mahat sainyaM vyadhamat sAtyakiH zaraiH 08009035a sA vadhyamAnA samare kekayasya mahAcamUH 08009035c tam utsRjya rathaM zatruM pradudrAva dizo daza 08010001 saMjaya uvAca 08010001a zrutakarmA mahArAja citrasenaM mahIpatim 08010001c Ajaghne samare kruddhaH paJcAzadbhiH zilImukhaiH 08010002a abhisAras tu taM rAjA navabhir nizitaiH zaraiH 08010002c zrutakarmANam Ahatya sUtaM vivyAdha paJcabhiH 08010003a zrutakarmA tataH kruddhaz citrasenaM camUmukhe 08010003c nArAcena sutIkSNena marmadeze samardayat 08010004a etasminn antare cainaM zrutakIrtir mahAyazAH 08010004c navatyA jagatIpAlaM chAdayAm Asa patribhiH 08010005a pratilabhya tataH saMjJAM citraseno mahArathaH 08010005c dhanuz ciccheda bhallena taM ca vivyAdha saptabhiH 08010006a so 'nyat kArmukam AdAya vegaghnaM rukmabhUSaNam 08010006c citrarUpataraM cakre citrasenaM zarormibhiH 08010007a sa zaraiz citrito rAjaMz citramAlyadharo yuvA 08010007c yuveva samazobhat sa goSThImadhye svalaMkRtaH 08010008a zrutakarmANam atha vai nArAcena stanAntare 08010008c bibheda samare kruddhas tiSTha tiSTheti cAbravIt 08010009a zrutakarmApi samare nArAcena samarditaH 08010009c susrAva rudhiraM bhUri gairikAmbha ivAcalaH 08010010a tataH sa rudhirAktAGgo rudhireNa kRtacchaviH 08010010c rarAja samare rAjan sapuSpa iva kiMzukaH 08010011a zrutakarmA tato rAjaJ zatrUNAM samabhidrutaH 08010011c zatrusaMvaraNaM kRtvA dvidhA ciccheda kArmukam 08010012a athainaM chinnadhanvAnaM nArAcAnAM tribhiH zataiH 08010012c vivyAdha bharatazreSTha zrutakarmA mahAyazAH 08010013a tato 'pareNa bhallena bhRzaM tIkSNena satvaraH 08010013c jahAra sazirastrANaM ziras tasya mahAtmanaH 08010014a tac chiro nyapatad bhUmau sumahac citravarmaNaH 08010014c yadRcchayA yathA candraz cyutaH svargAn mahItale 08010015a rAjAnaM nihataM dRSTvA abhisAraM ca mAriSa 08010015c abhyadravanta vegena citrasenasya sainikAH 08010016a tataH kruddho maheSvAsas tat sainyaM prAdravac charaiH 08010016c antakAle yathA kruddhaH sarvabhUtAni pretarAT 08010016e drAvayann iSubhis tUrNaM zrutakarmA vyarocata 08010017a prativindhyas tataz citraM bhittvA paJcabhir AzugaiH 08010017c sArathiM tribhir Anarcchad dhvajam ekeSuNA tataH 08010018a taM citro navabhir bhallair bAhvor urasi cArdayat 08010018c svarNapuGkhaiH zilAdhautaiH kaGkabarhiNavAjitaiH 08010019a prativindhyo dhanus tasya chittvA bhArata sAyakaiH 08010019c paJcabhir nizitair bANair athainaM saMprajaghnivAn 08010020a tataH zaktiM mahArAja hemadaNDAM durAsadAm 08010020c prAhiNot tava putrAya ghorAm agnizikhAm iva 08010021a tAm ApatantIM sahasA zaktim ulkAm ivAmbarAt 08010021c dvidhA ciccheda samare prativindhyo hasann iva 08010022a sA papAta tadA chinnA prativindhyazaraiH zitaiH 08010022c yugAnte sarvabhUtAni trAsayantI yathAzaniH 08010023a zaktiM tAM prahatAM dRSTvA citro gRhya mahAgadAm 08010023c prativindhyAya cikSepa rukmajAlavibhUSitAm 08010024a sA jaghAna hayAMs tasya sArathiM ca mahAraNe 08010024c rathaM pramRdya vegena dharaNIm anvapadyata 08010025a etasminn eva kAle tu rathAd Aplutya bhArata 08010025c zaktiM cikSepa citrAya svarNaghaNTAm alaMkRtAm 08010026a tAm ApatantIM jagrAha citro rAjan mahAmanAH 08010026c tatas tAm eva cikSepa prativindhyAya bhArata 08010027a samAsAdya raNe zUraM prativindhyaM mahAprabhA 08010027c nirbhidya dakSiNaM bAhuM nipapAta mahItale 08010027e patitAbhAsayac caiva taM dezam azanir yathA 08010028a prativindhyas tato rAjaMs tomaraM hemabhUSitam 08010028c preSayAm Asa saMkruddhaz citrasya vadhakAmyayA 08010029a sa tasya devAvaraNaM bhittvA hRdayam eva ca 08010029c jagAma dharaNIM tUrNaM mahoraga ivAzayam 08010030a sa papAta tadA rAjaMs tomareNa samAhataH 08010030c prasArya vipulau bAhU pInau parighasaMnibhau 08010031a citraM saMprekSya nihataM tAvakA raNazobhinaH 08010031c abhyadravanta vegena prativindhyaM samantataH 08010032a sRjanto vividhAn bANAJ zataghnIz ca sakiGkiNIH 08010032c ta enaM chAdayAm AsuH sUryam abhragaNA iva 08010033a tAn apAsya mahAbAhuH zarajAlena saMyuge 08010033c vyadrAvayat tava camUM vajrahasta ivAsurIm 08010034a te vadhyamAnAH samare tAvakAH pANDavair nRpa 08010034c viprakIryanta sahasA vAtanunnA ghanA iva 08010035a vipradrute bale tasmin vadhyamAne samantataH 08010035c drauNir eko 'bhyayAt tUrNaM bhImasenaM mahAbalam 08010036a tataH samAgamo ghoro babhUva sahasA tayoH 08010036c yathA devAsure yuddhe vRtravAsavayor abhUt 08011001 saMjaya uvAca 08011001a bhImasenaM tato drauNI rAjan vivyAdha patriNA 08011001c tvarayA parayA yukto darzayann astralAghavam 08011002a athainaM punar Ajaghne navatyA nizitaiH zaraiH 08011002c sarvamarmANi saMprekSya marmajJo laghuhastavat 08011003a bhImasenaH samAkIrNo drauNinA nizitaiH zaraiH 08011003c rarAja samare rAjan razmivAn iva bhAskaraH 08011004a tataH zarasahasreNa suprayuktena pANDavaH 08011004c droNaputram avacchAdya siMhanAdam amuJcata 08011005a zaraiH zarAMs tato drauNiH saMvArya yudhi pANDavam 08011005c lalATe 'bhyahanad rAjan nArAcena smayann iva 08011006a lalATasthaM tato bANaM dhArayAm Asa pANDavaH 08011006c yathA zRGgaM vane dRptaH khaDgo dhArayate nRpa 08011007a tato drauNiM raNe bhImo yatamAnaM parAkramI 08011007c tribhir vivyAdha nArAcair lalATe vismayann iva 08011008a lalATasthais tato bANair brAhmaNaH sa vyarocata 08011008c prAvRSIva yathA siktas trizRGgaH parvatottamaH 08011009a tataH zarazatair drauNim ardayAm Asa pANDavaH 08011009c na cainaM kampayAm Asa mAtarizveva parvatam 08011010a tathaiva pANDavaM yuddhe drauNiH zarazataiH zitaiH 08011010c nAkampayata saMhRSTo vAryogha iva parvatam 08011011a tAv anyonyaM zarair ghoraiz chAdayAnau mahArathau 08011011c rathacaryAgatau zUrau zuzubhAte raNotkaTau 08011012a AdityAv iva saMdIptau lokakSayakarAv ubhau 08011012c svarazmibhir ivAnyonyaM tApayantau zarottamaiH 08011013a kRtapratikRte yatnaM kurvANau ca mahAraNe 08011013c kRtapratikRte yatnaM cakrAte tAv abhItavat 08011014a vyAghrAv iva ca saMgrAme ceratus tau mahArathau 08011014c zaradaMSTrau durAdharSau cApavyAttau bhayAnakau 08011015a abhUtAM tAv adRzyau ca zarajAlaiH samantataH 08011015c meghajAlair iva cchannau gagane candrabhAskarau 08011016a prakAzau ca muhUrtena tatraivAstAm ariMdamau 08011016c vimuktau meghajAlena zazisUryau yathA divi 08011017a apasavyaM tataz cakre drauNis tatra vRkodaram 08011017c kiraJ zarazatair ugrair dhArAbhir iva parvatam 08011018a na tu tan mamRSe bhImaH zatror vijayalakSaNam 08011018c praticakre ca taM rAjan pANDavo 'py apasavyataH 08011019a maNDalAnAM vibhAgeSu gatapratyAgateSu ca 08011019c babhUva tumulaM yuddhaM tayos tatra mahAmRdhe 08011020a caritvA vividhAn mArgAn maNDalaM sthAnam eva ca 08011020c zaraiH pUrNAyatotsRSTair anyonyam abhijaghnatuH 08011021a anyonyasya vadhe yatnaM cakratus tau mahArathau 08011021c ISatur virathaM caiva kartum anyonyam Ahave 08011022a tato drauNir mahAstrANi prAduzcakre mahArathaH 08011022c tAny astrair eva samare pratijaghne 'sya pANDavaH 08011023a tato ghoraM mahArAja astrayuddham avartata 08011023c grahayuddhaM yathA ghoraM prajAsaMharaNe abhUt 08011024a te bANAH samasajjanta kSiptAs tAbhyAM tu bhArata 08011024c dyotayanto dizaH sarvAs tac ca sainyaM samantataH 08011025a bANasaMghAvRtaM ghoram AkAzaM samapadyata 08011025c uklApAtakRtaM yadvat prajAnAM saMkSaye nRpa 08011026a bANAbhighAtAt saMjajJe tatra bhArata pAvakaH 08011026c savisphuliGgo dIptArciH so 'dahad vAhinIdvayam 08011027a tatra siddhA mahArAja saMpatanto 'bruvan vacaH 08011027c ati yuddhAni sarvANi yuddham etat tato 'dhikam 08011028a sarvayuddhAni caitasya kalAM nArhanti SoDazIm 08011028c naitAdRzaM punar yuddhaM na bhUtaM na bhaviSyati 08011029a aho jJAnena saMyuktAv ubhau cograparAkramau 08011029c aho bhIme balaM bhImam etayoz ca kRtAstratA 08011030a aho vIryasya sAratvam aho sauSThavam etayoH 08011030c sthitAv etau hi samare kAlAntakayamopamau 08011031a rudrau dvAv iva saMbhUtau yathA dvAv iva bhAskarau 08011031c yamau vA puruSavyAghrau ghorarUpAv imau raNe 08011032a zrUyante sma tadA vAcaH siddhAnAM vai muhur muhuH 08011032c siMhanAdaz ca saMjajJe sametAnAM divaukasAm 08011032e adbhutaM cApy acintyaM ca dRSTvA karma tayor mRdhe 08011033a tau zUrau samare rAjan parasparakRtAgasau 08011033c parasparam udaikSetAM krodhAd udvRtya cakSuSI 08011034a krodharaktekSaNau tau tu krodhAt prasphuritAdharau 08011034c krodhAt saMdaSTadazanau saMdaSTadazanacchadau 08011035a anyonyaM chAdayantau sma zaravRSTyA mahArathau 08011035c zarAmbudhArau samare zastravidyutprakAzinau 08011036a tAv anyonyaM dhvajau viddhvA sArathI ca mahArathau 08011036c anyonyasya hayAn viddhvA bibhidAte parasparam 08011037a tataH kruddhau mahArAja bANau gRhya mahAhave 08011037c ubhau cikSipatus tUrNam anyonyasya vadhaiSiNau 08011038a tau sAyakau mahArAja dyotamAnau camUmukhe 08011038c AjaghnAte samAsAdya vajravegau durAsadau 08011039a tau parasparavegAc ca zarAbhyAM ca bhRzAhatau 08011039c nipetatur mahAvIrau svarathopasthayos tadA 08011040a tatas tu sArathir jJAtvA droNaputram acetanam 08011040c apovAha raNAd rAjan sarvakSatrasya pazyataH 08011041a tathaiva pANDavaM rAjan vihvalantaM muhur muhuH 08011041c apovAha rathenAjau sArathiH zatrutApanam 08012001 dhRtarASTra uvAca 08012001a yathA saMzaptakaiH sArdham arjunasyAbhavad raNaH 08012001c anyeSAM ca madIyAnAM pANDavais tad bravIhi me 08012002 saMjaya uvAca 08012002a zRNu rAjan yathAvRttaM saMgrAmaM bruvato mama 08012002c vIrANAM zatrubhiH sArdhaM dehapApmapraNAzanam 08012003a pArthaH saMzaptakagaNaM pravizyArNavasaMnibham 08012003c vyakSobhayad amitraghno mahAvAta ivArNavam 08012004a zirAMsy unmathya vIrANAM zitair bhallair dhanaMjayaH 08012004c pUrNacandrAbhavaktrANi svakSibhrUdazanAni ca 08012004e saMtastAra kSitiM kSipraM vinAlair nalinair iva 08012005a suvRttAn AyatAn puSTAMz candanAgurubhUSitAn 08012005c sAyudhAn satanutrANAn paJcAsyoragasaMnibhAn 08012005e bAhUn kSurair amitrANAM vicakartArjuno raNe 08012006a dhuryAn dhuryatarAn sUtAn dhvajAMz cApAni sAyakAn 08012006c pANIn aratnIn asakRd bhallaiz ciccheda pANDavaH 08012007a dvipAn hayAn rathAMz caiva sArohAn arjuno raNe 08012007c zarair anekasAhasrai rAjan ninye yamakSayam 08012008a taM pravIraM pratIyAtA nardamAnA ivarSabhAH 08012008c vAzitArtham abhikruddhA huMkRtvA cAbhidudruvuH 08012008e nighnantam abhijaghnus te zaraiH zRGgair ivarSabhAH 08012009a tasya teSAM ca tad yuddham abhaval lomaharSaNam 08012009c trailokyavijaye yAdRg daityAnAM saha vajriNA 08012010a astrair astrANi saMvArya dviSatAM sarvato 'rjunaH 08012010c iSubhir bahubhis tUrNaM viddhvA prANAn rarAsa saH 08012011a chinnatriveNucakrAkSAn hatayodhAzvasArathIn 08012011c vidhvastAyudhatUNIrAn samunmathitaketanAn 08012012a saMchinnayoktrarazmIkAn vitriveNUn vikUbarAn 08012012c vidhvastabandhurayugAn vizastAyudhamaNDalAn 08012012e rathAn vizakalIkurvan mahAbhrANIva mArutaH 08012013a vismApayan prekSaNIyaM dviSAtAM bhayavardhanam 08012013c mahArathasahasrasya samaM karmArjuno 'karot 08012014a siddhadevarSisaMghAz ca cAraNAz caiva tuSTuvuH 08012014c devadundubhayo neduH puSpavarSANi cApatan 08012014e kezavArjunayor mUrdhni prAha vAk cAzarIriNI 08012015a candrArkAnilavahnInAM kAntidIptibaladyutIH 08012015c yau sadA bibhratur vIrau tAv imau kezavArjunau 08012016a brahmezAnAv ivAjayyau vIrAv ekarathe sthitau 08012016c sarvabhUtavarau vIrau naranArAyaNAv ubhau 08012017a ity etan mahad AzcaryaM dRSTvA zrutvA ca bhArata 08012017c azvatthAmA susaMyattaH kRSNAv abhyadravad raNe 08012018a atha pANDavam asyantaM yamakAlAntakAJ zarAn 08012018c seSuNA pANinAhUya hasan drauNir athAbravIt 08012019a yadi mAM manyase vIra prAptam arham ivAtithim 08012019c tataH sarvAtmanAdya tvaM yuddhAtithyaM prayaccha me 08012020a evam AcAryaputreNa samAhUto yuyutsayA 08012020c bahu mene 'rjuno ''tmAnam idaM cAha janArdanam 08012021a saMzaptakAz ca me vadhyA drauNir Ahvayate ca mAm 08012021c yad atrAnantaraM prAptaM prazAdhi tvaM mahAbhuja 08012022a evam ukto 'vahat pArthaM kRSNo droNAtmajAntikam 08012022c jaitreNa vidhinAhUtaM vAyur indram ivAdhvare 08012023a tam AmantryaikamanasA kezavo drauNim abravIt 08012023c azvatthAman sthiro bhUtvA praharAzu sahasva ca 08012024a nirveSTuM bhartRpiNDaM hi kAlo 'yam upajIvinAm 08012024c sUkSmo vivAdo viprANAM sthUlau kSAtrau jayAjayau 08012025a yAM na saMkSamase mohAd divyAM pArthasya satkriyAm 08012025c tAm Aptum icchan yudhyasva sthiro bhUtvAdya pANDavam 08012026a ity ukto vAsudevena tathety uktvA dvijottamaH 08012026c vivyAdha kezavaM SaSTyA nArAcair arjunaM tribhiH 08012027a tasyArjunaH susaMkruddhas tribhir bhallaiH zarAsanam 08012027c cicchedAthAnyad Adatta drauNir ghorataraM dhanuH 08012028a sajyaM kRtvA nimeSAt tad vivyAdhArjunakezavau 08012028c tribhiH zarair vAsudevaM sahasreNa ca pANDavam 08012029a tataH zarasahasrANi prayutAny arbudAni ca 08012029c sasRje drauNir AyastaH saMstabhya ca raNe 'rjunam 08012030a iSudher dhanuSo jyAyA aGgulIbhyaz ca mAriSa 08012030c bAhvoH karAbhyAm uraso vadanaghrANanetrataH 08012031a karNAbhyAM ziraso 'Ggebhyo lomavartmabhya eva ca 08012031c rathadhvajebhyaz ca zarA niSpetur brahmavAdinaH 08012032a zarajAlena mahatA viddhvA kezavapANDavau 08012032c nanAda mudito drauNir mahAmeghaughanisvanaH 08012033a tasya nAnadataH zrutvA pANDavo 'cyutam abravIt 08012033c pazya mAdhava daurAtmyaM droNaputrasya mAM prati 08012034a vadhaprAptau manyate nau pravezya zaravezmani 08012034c eSo 'sya hanmi saMkalpaM zikSayA ca balena ca 08012035a azvatthAmnaH zarAn astAMz chittvaikaikaM tridhA tridhA 08012035c vyadhamad bharatazreSTho nIhAram iva mArutaH 08012036a tataH saMzaptakAn bhUyaH sAzvasUtarathadvipAn 08012036c dhvajapattigaNAn ugrair bANair vivyAdha pANDavaH 08012037a ye ye dadRzire tatra yad yad rUpaM yathA yathA 08012037c te te tat tac charair vyAptaM menire ''tmAnam eva ca 08012038a te gANDIvapraNuditA nAnArUpAH patatriNaH 08012038c kroze sAgre sthitAn ghnanti dvipAMz ca puruSAn raNe 08012039a bhallaiz chinnAH karAH petuH kariNAM madakarSiNAm 08012039c chinnA yathA parazubhiH pravRddhAH zaradi drumAH 08012040a pazcAt tu zailavat petus te gajAH saha sAdibhiH 08012040c vajrivajrapramathitA yathaivAdricayAs tathA 08012041a gandharvanagarAkArAn vidhivat kalpitAn rathAn 08012041c vinItajavanAny uktAn AsthitAn yuddhadurmadAn 08012042a zarair vizakalIkurvann amitrAn abhyavIvRSat 08012042c alaMkRtAn azvasAdIn pattIMz cAhan dhanaMjayaH 08012043a dhanaMjayayugAntArkaH saMzaptakamahArNavam 08012043c vyazoSayata duHzoSaM tIvraiH zaragabhastibhiH 08012044a punar drauNimahAzailaM nArAcaiH sUryasaMnibhaiH 08012044c nirbibheda mahAvegais tvaran vajrIva parvatam 08012045a tam AcAryasutaH kruddhaH sAzvayantAram AzugaiH 08012045c yuyutsur nAzakad yoddhuM pArthas tAn antarAcchinat 08012046a tataH paramasaMkruddhaH kANDakozAn avAsRjat 08012046c azvatthAmAbhirUpAya gRhAn atithaye yathA 08012047a atha saMzaptakAMs tyaktvA pANDavo drauNim abhyayAt 08012047c apAGkteyam iva tyaktvA dAtA pAGkteyam arthinam 08012048a tataH samabhavad yuddhaM zukrAGgirasavarcasoH 08012048c nakSatram abhito vyomni zukrAGgirasayor iva 08012049a saMtApayantAv anyonyaM dIptaiH zaragabhastibhiH 08012049c lokatrAsakarAv AstAM vimArgasthau grahAv iva 08012050a tato 'vidhyad bhruvor madhye nArAcenArjuno bhRzam 08012050c sa tena vibabhau drauNir Urdhvarazmir yathA raviH 08012051a atha kRSNau zarazatair azvatthAmnArditau bhRzam 08012051c sarazmijAlanikarau yugAntArkAv ivAsatuH 08012052a tato 'rjunaH sarvatodhAram astram; avAsRjad vAsudevAbhiguptaH 08012052c drauNAyaniM cAbhyahanat pRSatkair; vajrAgnivaivasvatadaNDakalpaiH 08012053a sa kezavaM cArjunaM cAtitejA; vivyAdha marmasv atiraudrakarmA 08012053c bANaiH sumuktair atitIvravegair; yair Ahato mRtyur api vyatheta 08012054a drauNer iSUn arjunaH saMnivArya; vyAyacchatas tad dviguNaiH supuGkhaiH 08012054c taM sAzvasUtadhvajam ekavIram; AvRtya saMzaptakasainyam Archat 08012055a dhanUMSi bANAn iSudhIr dhanurjyAH; pANIn bhujAn pANigataM ca zastram 08012055c chatrANi ketUMs turagAn athaiSAM; vastrANi mAlyAny atha bhUSaNAni 08012056a carmANi varmANi manorathAMz ca; priyANi sarvANi zirAMsi caiva 08012056c ciccheda pArtho dviSatAM pramuktair; bANaiH sthitAnAm aparAGmukhAnAm 08012057a sukalpitAH syandanavAjinAgAH; samAsthitAH kRtayatnair nRvIraiH 08012057c pArtheritair bANagaNair nirastAs; tair eva sArdhaM nRvarair nipetuH 08012058a padmArkapUrNendusamAnanAni; kirITamAlAmukuTotkaTAni 08012058c bhallArdhacandrakSurahiMsitAni; prapetur urvyAM nRzirAMsy ajasram 08012059a atha dvipair devapatidvipAbhair; devAridarpolbaNamanyudarpaiH 08012059c kaliGgavaGgAGganiSAdavIrA; jighAMsavaH pANDavam abhyadhAvan 08012060a teSAM dvipAnAM vicakarta pArtho; varmANi marmANi karAn niyantqn 08012060c dhvajAH patAkAz ca tataH prapetur; vajrAhatAnIva gireH zirAMsi 08012061a teSu prarugNeSu guros tanUjaM; bANaiH kirITI navasUryavarNaiH 08012061c pracchAdayAm Asa mahAbhrajAlair; vAyuH samudyuktam ivAMzumantam 08012062a tato 'rjuneSUn iSubhir nirasya; drauNiH zarair arjunavAsudevau 08012062c pracchAdayitva divi candrasUryau; nanAda so 'mbhoda ivAtapAnte 08012063a tam arjunas tAMz ca punas tvadIyAn; abhyarditas tair avikRttazastraiH 08012063c bANAndhakAraM sahasaiva kRtvA; vivyAdha sarvAn iSubhiH supuGkhaiH 08012064a nApy Adadat saMdadhan naiva muJcan; bANAn raNe 'dRzyata savyasAcI 08012064c hatAMz ca nAgAMs turagAn padAtIn; saMsyUtadehAn dadRzU rathAMz ca 08012065a saMdhAya nArAcavarAn dazAzu; drauNis tvarann ekam ivotsasarja 08012065c teSAM ca paJcArjunam abhyavidhyan; paJcAcyutaM nirbibhiduH sumuktAH 08012066a tair Ahatau sarvamanuSyamukhyAv; asRkkSarantau dhanadendrakalpau 08012066c samAptavidyena yathAbhibhUtau; hatau svid etau kim u menire 'nye 08012067a athArjunaM prAha dazArhanAthaH; pramAdyase kiM jahi yodham etam 08012067c kuryAd dhi doSaM samupekSito 'sau; kaSTo bhaved vyAdhir ivAkriyAvAn 08012068a tatheti coktvAcyutam apramAdI; drauNiM prayatnAd iSubhis tatakSa 08012068c chittvAzvarazmIMs turagAn avidhyat; te taM raNAd Uhur atIva dUram 08012069a AvRtya neyeSa punas tu yuddhaM; pArthena sArdhaM matimAn vimRzya 08012069c jAnaJ jayaM niyataM vRSNivIre; dhanaMjaye cAGgirasAM variSThaH 08012070a pratIpakAye tu raNAd azvatthAmni hRte hayaiH 08012070c mantrauSadhikriyAdAnair vyAdhau dehAd ivAhRte 08012071a saMzaptakAn abhimukhau prayAtau kezavArjunau 08012071c vAtoddhUtapatAkena syandanenaughanAdinA 08013001 saMjaya uvAca 08013001a athottareNa pANDUnAM senAyAM dhvanir utthitaH 08013001c rathanAgAzvapattInAM daNDadhAreNa vadhyatAm 08013002a nivartayitvA tu rathaM kezavo 'rjunam abravIt 08013002c vAhayann eva turagAn garuDAnilaraMhasaH 08013003a mAgadho 'thApy atikrAnto dviradena pramAthinA 08013003c bhagadattAd anavaraH zikSayA ca balena ca 08013004a enaM hatvA nihantAsi punaH saMzaptakAn iti 08013004c vAkyAnte prApayat pArthaM daNDadhArAntikaM prati 08013005a sa mAgadhAnAM pravaro 'Gkuzagraho; graheSv asahyo vikaco yathA grahaH 08013005c sapatnasenAM pramamAtha dAruNo; mahIM samagrAM vikaco yathA grahaH 08013006a sukalpitaM dAnavanAgasaMnibhaM; mahAbhrasaMhrAdam amitramardanam 08013006c rathAzvamAtaGgagaNAn sahasrazaH; samAsthito hanti zarair dvipAn api 08013007a rathAn adhiSThAya savAjisArathIn; rathAMz ca padbhis tvarito vyapothayat 08013007c dvipAMz ca padbhyAM caraNaiH kareNa ca; dvipAsthito hanti sa kAlacakravat 08013008a narAMz ca kArSNAyasavarmabhUSaNAn; nipAtya sAzvAn api pattibhiH saha 08013008c vyapothayad dantivareNa zuSmiNA; sazabdavat sthUlanaDAn yathA tathA 08013009a athArjuno jyAtalaneminisvane; mRdaGgabherIbahuzaGkhanAdite 08013009c narAzvamAtaGgasahasranAditai; rathottamenAbhyapatad dvipottamam 08013010a tato 'rjunaM dvAdazabhiH zarottamair; janArdanaM SoDazabhiH samArdayat 08013010c sa daNDadhAras turagAMs tribhis tribhis; tato nanAda prajahAsa cAsakRt 08013011a tato 'sya pArthaH saguNeSukArmukaM; cakarta bhallair dhvajam apy alaMkRtam 08013011c punar niyantqn saha pAdagoptRbhis; tatas tu cukrodha girivrajezvaraH 08013012a tato 'rjunaM bhinnakaTena dantinA; ghanAghanenAnilatulyaraMhasA 08013012c atIva cukSobhayiSur janArdanaM; dhanaMjayaM cAbhijaghAna tomaraiH 08013013a athAsya bAhU dvipahastasaMnibhau; ziraz ca pUrNendunibhAnanaM tribhiH 08013013c kSuraiH praciccheda sahaiva pANDavas; tato dvipaM bANazataiH samArdayat 08013014a sa pArthabANais tapanIyabhUSaNaiH; samArucat kAJcanavarmabhRd dvipaH 08013014c tathA cakAze nizi parvato yathA; davAgninA prajvalitauSadhidrumaH 08013015a sa vedanArto 'mbudanisvano nadaMz; calan bhraman praskhalito ''turo dravan 08013015c papAta rugNaH saniyantRkas tathA; yathA girir vajranipAtacUrNitaH 08013016a himAvadAtena suvarNamAlinA; himAdrikUTapratimena dantinA 08013016c hate raNe bhrAtari daNDa Avrajaj; jighAMsur indrAvarajaM dhanaMjayam 08013017a sa tomarair arkakaraprabhais tribhir; janArdanaM paJcabhir eva cArjunam 08013017c samarpayitvA vinanAda cArdayaMs; tato 'sya bAhU vicakarta pANDavaH 08013018a kSuraprakRttau subhRzaM satomarau; cyutAGgadau candanarUSitau bhujau 08013018c gajAt patantau yugapad virejatur; yathAdrizRGgAt patitau mahoragau 08013019a athArdhacandreNa hRtaM kirITinA; papAta daNDasya ziraH kSitiM dvipAt 08013019c tac choNitAbhaM nipatad vireje; divAkaro 'stAd iva pazcimAM dizam 08013020a atha dvipaM zvetanagAgrasaMnibhaM; divAkarAMzupratimaiH zarottamaiH 08013020c bibheda pArthaH sa papAta nAnadan; himAdrikUTaH kulizAhato yathA 08013021a tato 'pare tatpratimA gajottamA; jigISavaH saMyati savyasAcinam 08013021c tathA kRtAs tena yathaiva tau dvipau; tataH prabhagnaM sumahad ripor balam 08013022a gajA rathAzvAH puruSAz ca saMghazaH; parasparaghnAH paripetur Ahave 08013022c parasparapraskhalitAH samAhatA; bhRzaM ca tat tat kulabhASiNo hatAH 08013023a athArjunaM sve parivArya sainikAH; puraMdaraM devagaNA ivAbruvan 08013023c abhaiSma yasmAn maraNAd iva prajAH; sa vIra diSTyA nihatas tvayA ripuH 08013024a na cet paritrAsya imAJ janAn bhayAd; dviSadbhir evaM balibhiH prapIDitAn 08013024c tathAbhaviSyad dviSatAM pramodanaM; yathA hateSv eSv iha no 'riSu tvayA 08013025a itIva bhUyaz ca suhRdbhir IritA; nizamya vAcaH sumanAs tato 'rjunaH 08013025c yathAnurUpaM pratipUjya taM janaM; jagAma saMzaptakasaMghahA punaH 08014001 saMjaya uvAca 08014001a pratyAgatya punar jiSNur ahan saMzaptakAn bahUn 08014001c vakrAnuvakragamanAd aGgAraka iva grahaH 08014002a pArthabANahatA rAjan narAzvarathakuJjarAH 08014002c vicelur babhramur neduH petur mamluz ca mAriSa 08014003a dhuryaM dhuryatarAn sUtAn rathAMz ca parisaMkSipan 08014003c pANIn pANigataM zastraM bAhUn api zirAMsi ca 08014004a bhallaiH kSurair ardhacandrair vatsadantaiz ca pANDavaH 08014004c cicchedAmitravIrANAM samare pratiyudhyatAm 08014005a vAzitArthe yuyutsanto vRSabhA vRSabhaM yathA 08014005c Apatanty arjunaM zUrAH zatazo 'tha sahasrazaH 08014006a teSAM tasya ca tad yuddham abhaval lomaharSaNam 08014006c trailokyavijaye yAdRg daityAnAM saha vajriNA 08014007a tam avidhyat tribhir bANair dandazUkair ivAhibhiH 08014007c ugrAyudhas tatas tasya ziraH kAyAd apAharat 08014008a te 'rjunaM sarvataH kruddhA nAnAzastrair avIvRSan 08014008c marudbhiH preSitA meghA himavantam ivoSNage 08014009a astrair astrANi saMvArya dviSatAM sarvato 'rjunaH 08014009c samyag astaiH zaraiH sarvAn sahitAn ahanad bahUn 08014010a chinnatriveNujaGgheSAn nihatapArSNisArathIn 08014010c saMchinnarazmiyoktrAkSAn vyanukarSayugAn rathAn 08014010e vidhvastasarvasaMnAhAn bANaiz cakre 'rjunas tvaran 08014011a te rathAs tatra vidhvastAH parArdhyA bhAnty anekazaH 08014011c dhaninAm iva vezmAni hatAny agnyanilAmbubhiH 08014012a dvipAH saMbhinnamarmANo vajrAzanisamaiH zaraiH 08014012c petur giryagravezmAni vajravAtAgnibhir yathA 08014013a sArohAs turagAH petur bahavo 'rjunatADitAH 08014013c nirjihvAntrAH kSitau kSINA rudhirArdrAH sudurdRzaH 08014014a narAzvanAgA nArAcaiH saMsyUtAH savyasAcinA 08014014c babhramuz caskhaluH petur nedur mamluz ca mAriSa 08014015a aNakaiz ca zilAdhautair vajrAzaniviSopamaiH 08014015c zarair nijaghnivAn pArtho mahendra iva dAnavAn 08014016a mahArhavarmAbharaNA nAnArUpAmbarAyudhAH 08014016c sarathAH sadhvajA vIrA hatAH pArthena zerate 08014017a vijitAH puNyakarmANo viziSTAbhijanazrutAH 08014017c gatAH zarIrair vasudhAm UrjitaiH karmabhir divam 08014018a athArjunarathaM vIrAs tvadIyAH samupAdravan 08014018c nAnAjanapadAdhyakSAH sagaNA jAtamanyavaH 08014019a uhyamAnA rathAzvais te pattayaz ca jighAMsavaH 08014019c samabhyadhAvann asyanto vividhaM kSipram Ayudham 08014020a tadAyudhamahAvarSaM kSiptaM yodhamahAmbudaiH 08014020c vyadhaman nizitair bANaiH kSipram arjunamArutaH 08014021a sAzvapattidviparathaM mahAzastraugham aplavam 08014021c sahasA saMtitIrSantaM pArthaM zastrAstrasetunA 08014022a athAbravId vAsudevaH pArthaM kiM krIDase 'nagha 08014022c saMzaptakAn pramathyaitAMs tataH karNavadhe tvara 08014023a tathety uktvArjunaH kSipraM ziSTAn saMzaptakAMs tadA 08014023c AkSipya zastreNa balAd daityAn indra ivAvadhIt 08014024a Adadhat saMdadhan neSUn dRSTaH kaiz cid raNe 'rjunaH 08014024c vimuJcan vA zarAJ zIghraM dRzyate sma hi kair api 08014025a Azcaryam iti govindo bruvann azvAn acodayat 08014025c haMsAMsagaurAs te senAM haMsAH sara ivAvizan 08014026a tataH saMgrAmabhUmiM tAM vartamAne janakSaye 08014026c avekSamANo govindaH savyasAcinam abravIt 08014027a eSa pArtha mahAraudro vartate bharatakSayaH 08014027c pRthivyAM pArthivAnAM vai duryodhanakRte mahAn 08014028a pazya bhArata cApAni rukmapRSThAni dhanvinAm 08014028c mahatAm apaviddhAni kalApAn iSudhIs tathA 08014029a jAtarUpamayaiH puGkhaiH zarAMz ca nataparvaNaH 08014029c tailadhautAMz ca nArAcAn nirmuktAn iva pannagAn 08014030a hastidantatsarUn khaDgAJ jAtarUpapariSkRtAn 08014030c AkIrNAMs tomarAMz cApAMz citrAn hemavibhUSitAn 08014031a varmANi cApaviddhAni rukmapRSThAni bhArata 08014031c suvarNavikRtAn prAsAJ zaktIH kanakabhUSitAH 08014032a jAmbUnadamayaiH paTTair baddhAz ca vipulA gadAH 08014032c jAtarUpamayIz carSTIH paTTizAn hemabhUSitAn 08014033a daNDaiH kanakacitraiz ca vipraviddhAn parazvadhAn 08014033c ayaskuzAntAn patitAn musalAni gurUNi ca 08014034a zataghnIH pazya citrAz ca vipulAn parighAMs tathA 08014034c cakrANi cApaviddhAni mudgarAMz ca bahUn raNe 08014035a nAnAvidhAni zastrANi pragRhya jayagRddhinaH 08014035c jIvanta iva lakSyante gatasattvAs tarasvinaH 08014036a gadAvimathitair gAtrair musalair bhinnamastakAn 08014036c gajavAjirathakSuNNAn pazya yodhAn sahasrazaH 08014037a manuSyagajavAjInAM zarazaktyRSTitomaraiH 08014037c nistriMzaiH paTTizaiH prAsair nakharair laguDair api 08014038a zarIrair bahudhA bhinnaiH zoNitaughapariplutaiH 08014038c gatAsubhir amitraghna saMvRtA raNabhUmayaH 08014039a bAhubhiz candanAdigdhaiH sAGgadaiH zubhabhUSaNaiH 08014039c satalatraiH sakeyUrair bhAti bhArata medinI 08014040a sAGgulitrair bhujAgraiz ca vipraviddhair alaMkRtaiH 08014040c hastihastopamaiz chinnair Urubhiz ca tarasvinAm 08014041a baddhacUDAmaNivaraiH zirobhiz ca sakuNDalaiH 08014041c nikRttair vRSabhAkSANAM virAjati vasuMdharA 08014042a kabandhaiH zoNitAdigdhaiz chinnagAtrazirodharaiH 08014042c bhUr bhAti bharatazreSTha zAntArcirbhir ivAgnibhiH 08014043a rathAn bahuvidhAn bhagnAn hemakiGkiNinaH zubhAn 08014043c azvAMz ca bahudhA pazya zoNitena pariplutAn 08014044a yodhAnAM ca mahAzaGkhAn pANDurAMz ca prakIrNakAn 08014044c nirastajihvAn mAtaGgAJ zayAnAn parvatopamAn 08014045a vaijayantIvicitrAMz ca hatAMz ca gajayodhinaH 08014045c vAraNAnAM paristomAn suyuktAmbarakambalAn 08014046a vipATitA vicitrAz ca rUpacitrAH kuthAs tathA 08014046c bhinnAz ca bahudhA ghaNTAH patadbhiz cUrNitA gajaiH 08014047a vaiDUryamaNidaNDAMz ca patitAn aGkuzAn bhuvi 08014047c baddhAH sAdidhvajAgreSu suvarNavikRtAH kazAH 08014048a vicitrAn maNicitrAMz ca jAtarUpapariSkRtAn 08014048c azvAstaraparistomAn rAGkavAn patitAn bhuvi 08014049a cUDAmaNIn narendrANAM vicitrAH kAJcanasrajaH 08014049c chatrANi cApaviddhAni cAmaravyajanAni ca 08014050a candranakSatrabhAsaiz ca vadanaiz cArukuNDalaiH 08014050c kLptazmazrubhir atyarthaM vIrANAM samalaMkRtaiH 08014050e vadanaiH pazya saMchannAM mahIM zoNitakardamAm 08014051a sajIvAMz ca narAn pazya kUjamAnAn samantataH 08014051c upAsyamAnAn bahubhir nyastazastrair vizAM pate 08014052a jJAtibhiH sahitais tatra rodamAnair muhur muhuH 08014052c vyutkrAntAn aparAn yodhAMz chAdayitvA tarasvinaH 08014052e punar yuddhAya gacchanti jayagRddhAH pramanyavaH 08014053a apare tatra tatraiva paridhAvanti mAninaH 08014053c jJAtibhiH patitaiH zUrair yAcyamAnAs tathodakam 08014054a jalArthaM ca gatAH ke cin niSprANA bahavo 'rjuna 08014054c saMnivRttAz ca te zUrAs tAn dRSTvaiva vicetasaH 08014055a jalaM dRSTvA pradhAvanti krozamAnAH parasparam 08014055c jalaM pItvA mRtAn pazya pibato 'nyAMz ca bhArata 08014056a parityajya priyAn anye bAndhavAn bAndhavapriya 08014056c vyutkrAntAH samadRzyanta tatra tatra mahAraNe 08014057a pazyAparAn narazreSTha saMdaSTauSThapuTAn punaH 08014057c bhrukuTIkuTilair vaktraiH prekSamANAn samantataH 08014058a etat tavaivAnurUpaM karmArjuna mahAhave 08014058c divi vA devarAjasya tvayA yat kRtam Ahave 08014059a evaM tAM darzayan kRSNo yuddhabhUmiM kirITine 08014059c gacchann evAzRNoc chabdaM duryodhanabale mahat 08014060a zaGkhadundubhinirghoSAn bherIpaNavamizritAn 08014060c rathAzvagajanAdAMz ca zastrazabdAMz ca dAruNAn 08014061a pravizya tad balaM kRSNas turagair vAtavegibhiH 08014061c pANDyenAbhyarditAM senAM tvadIyAM vIkSya dhiSThitaH 08014062a sa hi nAnAvidhair bANair iSvAsapravaro yudhi 08014062c nyahanad dviSatAM vrAtAn gatAsUn antako yathA 08014063a gajavAjimanuSyANAM zarIrANi zitaiH zaraiH 08014063c bhittvA praharatAM zreSTho videhAsUMz cakAra saH 08014064a zatrupravIrair astAni nAnAzastrANi sAyakaiH 08014064c bhittvA tAn ahanat pANDyaH zatrUJ zakra ivAsurAn 08015001 dhRtarASTra uvAca 08015001a proktas tvayA pUrvam eva pravIro lokavizrutaH 08015001c na tv asya karma saMgrAme tvayA saMjaya kIrtitam 08015002a tasya vistarato brUhi pravIrasyAdya vikramam 08015002c zikSAM prabhAvaM vIryaM ca pramANaM darpam eva ca 08015003 saMjaya uvAca 08015003a droNabhISmakRpadrauNikarNArjunajanArdanAn 08015003c samAptavidyAn dhanuSi zreSThAn yAn manyase yudhi 08015004a tulyatA karNabhISmAbhyAm Atmano yena dRzyate 08015004c vAsudevArjunAbhyAM ca nyUnatAM nAtmanIcchati 08015005a sa pANDyo nRpatizreSThaH sarvazastrabhRtAM varaH 08015005c karNasyAnIkam avadhIt paribhUta ivAntakaH 08015006a tad udIrNarathAzvaM ca pattipravarakuJjaram 08015006c kulAlacakravad bhrAntaM pANDyenAdhiSThitaM balam 08015007a vyazvasUtadhvajarathAn vipraviddhAyudhAn ripUn 08015007c samyag astaiH zaraiH pANDyo vAyur meghAn ivAkSipat 08015008a dviradAn prahataprothAn vipatAkadhvajAyudhAn 08015008c sapAdarakSAn avadhId vajreNArIn ivArihA 08015009a sazaktiprAsatUNIrAn azvArohAn hayAn api 08015009c pulindakhazabAhlIkAn niSAdAndhrakataGgaNAn 08015010a dAkSiNAtyAMz ca bhojAMz ca krUrAn saMgrAmakarkazAn 08015010c vizastrakavacAn bANaiH kRtvA pANDyo 'karod vyasUn 08015011a caturaGgaM balaM bANair nighnantaM pANDyam Ahave 08015011c dRSTvA drauNir asaMbhrAntam asaMbhrAntataro 'bhyayAt 08015012a AbhASya cainaM madhuram abhi nRtyann abhItavat 08015012c prAha praharatAM zreSThaH smitapUrvaM samAhvayan 08015013a rAjan kamalapatrAkSa pradhAnAyudhavAhana 08015013c vajrasaMhananaprakhya pradhAnabalapauruSa 08015014a muSTizliSTAyudhAbhyAM ca vyAyatAbhyAM mahad dhanuH 08015014c dorbhyAM visphArayan bhAsi mahAjaladavad bhRzam 08015015a zaravarSair mahAvegair amitrAn abhivarSataH 08015015c mad anyaM nAnupazyAmi prativIraM tavAhave 08015016a rathadviradapattyazvAn ekaH pramathase bahUn 08015016c mRgasaMghAn ivAraNye vibhIr bhImabalo hariH 08015017a mahatA rathaghoSeNa divaM bhUmiM ca nAdayan 08015017c varSAnte sasyahA pItho bhAbhir ApUrayann iva 08015018a saMspRzAnaH zarAMs tIkSNAMs tUNAd AzIviSopamAn 08015018c mayaivaikena yudhyasva tryambakeNAndhako yathA 08015019a evam uktas tathety uktvA prahareti ca tADitaH 08015019c karNinA droNatanayaM vivyAdha malayadhvajaH 08015020a marmabhedibhir atyugrair bANair agnizikhopamaiH 08015020c smayann abhyahanad drauNiH pANDyam AcAryasattamaH 08015021a tato navAparAMs tIkSNAn nArAcAn kaGkavAsasaH 08015021c gatyA dazamyA saMyuktAn azvatthAmA vyavAsRjat 08015022a teSAM paJcAcchinat pANDyaH paJcabhir nizitaiH zaraiH 08015022c catvAro 'bhyAhanan vAhAn Azu te vyasavo 'bhavan 08015023a atha droNasutasyeSUMs tAMz chittvA nizitaiH zaraiH 08015023c dhanurjyAM vitatAM pANDyaz cicchedAdityavarcasaH 08015024a vijyaM dhanur athAdhijyaM kRtvA drauNir amitrahA 08015024c tataH zarasahasrANi preSayAm Asa pANDyataH 08015024e iSusaMbAdham AkAzam akarod diza eva ca 08015025a tatas tAn asyataH sarvAn drauNer bANAn mahAtmanaH 08015025c jAnAno 'py akSayAn pANDyo 'zAtayat puruSarSabhaH 08015026a prahitAMs tAn prayatnena chittvA drauNer iSUn ariH 08015026c cakrarakSau tatas tasya prANudan nizitaiH zaraiH 08015027a athArer lAghavaM dRSTvA maNDalIkRtakArmukaH 08015027c prAsyad droNasuto bANAn vRSTiM pUSAnujo yathA 08015028a aSTAv aSTagavAny UhuH zakaTAni yad Ayudham 08015028c ahnas tad aSTabhAgena drauNiz cikSepa mAriSa 08015029a tam antakam iva kruddham antakAlAntakopamam 08015029c ye ye dadRzire tatra visaMjJAH prAyazo 'bhavan 08015030a parjanya iva gharmAnte vRSTyA sAdridrumAM mahIm 08015030c AcAryaputras tAM senAM bANavRSTyAbhyavIvRSat 08015031a drauNiparjanyamuktAM tAM bANavRSTiM suduHsahAm 08015031c vAyavyAstreNa sa kSipraM ruddhvA pANDyAnilo 'nadat 08015032a tasya nAnadataH ketuM candanAgurubhUSitam 08015032c malayapratimaM drauNiz chittvAzvAMz caturo 'hanat 08015033a sUtam ekeSuNA hatvA mahAjaladanisvanam 08015033c dhanuz chittvArdhacandreNa vyadhamat tilazo ratham 08015034a astrair astrANi saMvArya chittvA sarvAyudhAni ca 08015034c prAptam apy ahitaM drauNir na jaghAna raNepsayA 08015035a hatezvaro dantivaraH sukalpitas; tvarAbhisRSTaH pratizarmago balI 08015035c tam adhyatiSThan malayezvaro mahAn; yathAdrizRGgaM harir unnadaMs tathA 08015036a sa tomaraM bhAskararazmisaMnibhaM; balAstrasargottamayatnamanyubhiH 08015036c sasarja zIghraM pratipIDayan gajaM; guroH sutAyAdripatIzvaro nadan 08015037a maNipratAnottamavajrahATakair; alaMkRtaM cAMzukamAlyamauktikaiH 08015037c hato 'sy asAv ity asakRn mudA nadan; parAbhinad drauNivarAGgabhUSaNam 08015038a tad arkacandragrahapAvakatviSaM; bhRzAbhighAtAt patitaM vicUrNitam 08015038c mahendravajrAbhihataM mahAvanaM; yathAdrizRGgaM dharaNItale tathA 08015039a tataH prajajvAla pareNa manyunA; padAhato nAgapatir yathA tathA 08015039c samAdadhe cAntakadaNDasaMnibhAn; iSUn amitrAntakarAMz caturdaza 08015040a dvipasya pAdAgrakarAn sa paJcabhir; nRpasya bAhU ca ziro 'tha ca tribhiH 08015040c jaghAna SaDbhiH SaD RtUttamatviSaH; sa pANDyarAjAnucarAn mahArathAn 08015041a sudIrghavRttau varacandanokSitau; suvarNamuktAmaNivajrabhUSitau 08015041c bhujau dharAyAM patitau nRpasya tau; viveSTatus tArkSyahatAv ivoragau 08015042a ziraz ca tat pUrNazaziprabhAnanaM; saroSatAmrAyatanetram unnasam 08015042c kSitau vibabhrAja patat sakuNDalaM; vizAkhayor madhyagataH zazI yathA 08015043a samAptavidyaM tu guroH sutaM nRpaH; samAptakarmANam upetya te sutaH 08015043c suhRdvRto 'tyartham apUjayan mudA; jite balau viSNum ivAmarezvaraH 08016001 dhRtarASTra uvAca 08016001a pANDye hate kim akarod arjuno yudhi saMjaya 08016001c ekavIreNa karNena drAviteSu pareSu ca 08016002a samAptavidyo balavAn yukto vIraz ca pANDavaH 08016002c sarvabhUteSv anujJAtaH zaMkareNa mahAtmanA 08016003a tasmAn mahad bhayaM tIvram amitraghnAd dhanaMjayAt 08016003c sa yat tatrAkarot pArthas tan mamAcakSva saMjaya 08016004 saMjaya uvAca 08016004a hate pANDye 'rjunaM kRSNas tvarann Aha vaco hitam 08016004c pazyAtimAnyaM rAjAnam apayAtAMz ca pANDavAn 08016005a azvatthAmnaz ca saMkalpAd dhatAH karNena sRJjayAH 08016005c tathAzvanaranAgAnAM kRtaM ca kadanaM mahat 08016005e ity AcaSTa sudurdharSo vAsudevaH kirITine 08016006a etac chrutvA ca dRSTvA ca bhrAtur ghoraM mahad bhayam 08016006c vAhayAzvAn hRSIkeza kSipram ity Aha pANDavaH 08016007a tataH prAyAd dhRSIkezo rathenApratiyodhinA 08016007c dAruNaz ca punas tatra prAdurAsIt samAgamaH 08016008a tataH pravavRte bhUyaH saMgrAmo rAjasattama 08016008c karNasya pANDavAnAM ca yamarASTravivardhanaH 08016009a dhanUMSi bANAn parighAn asitomarapaTTizAn 08016009c musalAni bhuzuNDIz ca zaktiRSTiparazvadhAn 08016010a gadAH prAsAn asIn kuntAn bhiNDipAlAn mahAGkuzAn 08016010c pragRhya kSipram ApetuH parasparajigISayA 08016011a bANajyAtalazabdena dyAM dizaH pradizo viyat 08016011c pRthivIM nemighoSeNa nAdayanto 'bhyayuH parAn 08016012a tena zabdena mahatA saMhRSTAz cakrur Ahavam 08016012c vIrA vIrair mahAghoraM kalahAntaM titIrSavaH 08016013a jyAtalatradhanuHzabdAH kuJjarANAM ca bRMhitam 08016013c tADitAnAM ca patatAM ninAdaH sumahAn abhUt 08016014a bANazabdAMz ca vividhAJ zUrANAm abhigarjatAm 08016014c zrutvA zabdaM bhRzaM tresur jaghnur mamluz ca bhArata 08016015a teSAM nAnadyatAM caiva zastravRSTiM ca muJcatAm 08016015c bahUn AdhirathiH karNaH pramamAtha raNeSubhiH 08016016a paJca pAJcAlavIrANAM rathAn daza ca paJca ca 08016016c sAzvasUtadhvajAn karNaH zarair ninye yamakSayam 08016017a yodhamukhyA mahAvIryAH pANDUnAM karNam Ahave 08016017c zIghrAstrA divam AvRtya parivavruH samantataH 08016018a tataH karNo dviSatsenAM zaravarSair viloDayan 08016018c vijagAhe 'NDajApUrNAM padminIm iva yUthapaH 08016019a dviSanmadhyam avaskandya rAdheyo dhanur uttamam 08016019c vidhunvAnaH zitair bANaiH zirAMsy unmathya pAtayat 08016020a carmavarmANi saMchindya nirvApam iva dehinAm 08016020c viSehur nAsya saMparkaM dvitIyasya patatriNaH 08016021a varmadehAsumathanair dhanuSaH pracyutaiH zaraiH 08016021c maurvyA talatrair nyavadhIt kazayA vAjino yathA 08016022a pANDusRJjayapAJcAlAJ zaragocaram Anayat 08016022c mamarda karNas tarasA siMho mRgagaNAn iva 08016023a tataH pAJcAlaputrAz ca draupadeyAz ca mAriSa 08016023c yamau ca yuyudhAnaz ca sahitAH karNam abhyayuH 08016024a vyAyacchamAnAH subhRzaM kurupANDavasRJjayAH 08016024c priyAn asUn raNe tyaktvA yodhA jagmuH parasparam 08016025a susaMnaddhAH kavacinaH sazirastrANabhUSaNAH 08016025c gadAbhir musalaiz cAnye parighaiz ca mahArathAH 08016026a samabhyadhAvanta bhRzaM devA daNDair ivodyataiH 08016026c nadantaz cAhvayantaz ca pravalgantaz ca mAriSa 08016027a tato nijaghnur anyonyaM petuz cAhavatADitAH 08016027c vamanto rudhiraM gAtrair vimastiSkekSaNA yudhi 08016028a dantapUrNaiH sarudhirair vaktrair dADimasaMnibhaiH 08016028c jIvanta iva cApy ete tasthuH zastropabRMhitAH 08016029a parasparaM cApy apare paTTizair asibhis tathA 08016029c zaktibhir bhiNDipAlaiz ca nakharaprAsatomaraiH 08016030a tatakSuz cicchiduz cAnye bibhiduz cikSipus tathA 08016030c saMcakartuz ca jaghnuz ca kruddhA nirbibhiduz ca ha 08016031a petur anyonyanihatA vyasavo rudhirokSitAH 08016031c kSarantaH svarasaM raktaM prakRtAz candanA iva 08016032a rathai rathA vinihatA hastinaz cApi hastibhiH 08016032c narA naravaraiH petur azvAz cAzvaiH sahasrazaH 08016033a dhvajAH zirAMsi cchatrANi dvipahastA nRNAM bhujAH 08016033c kSurair bhallArdhacandraiz ca chinnAH zastrANi tatyajuH 08016034a narAMz ca nAgAMz ca rathAn hayAn mamRdur Ahave 08016034c azvArohair hatAH zUrAz chinnahastAz ca dantinaH 08016035a sapatAkA dhvajAH petur vizIrNA iva parvatAH 08016035c pattibhiz ca samAplutya dviradAH syandanAs tathA 08016036a prahatA hanyamAnAz ca patitAz caiva sarvazaH 08016036c azvArohAH samAsAdya tvaritAH pattibhir hatAH 08016036e sAdibhiH pattisaMghAz ca nihatA yudhi zerate 08016037a mRditAnIva padmAni pramlAnA iva ca srajaH 08016037c hatAnAM vadanAny Asan gAtrANi ca mahAmate 08016038a rUpANy atyarthakAmyAni dviradAzvanRNAM nRpa 08016038c samunnAnIva vastrANi prApur durdarzatAM param 08017001 saMjaya uvAca 08017001a hastibhis tu mahAmAtrAs tava putreNa coditAH 08017001c dhRSTadyumnaM jighAMsantaH kruddhAH pArSatam abhyayuH 08017002a prAcyAz ca dAkSiNAtyAz ca pravIrA gajayodhinaH 08017002c aGgA vaGgAz ca puNDrAz ca mAgadhAs tAmraliptakAH 08017003a mekalAH kozalA madrA dazArNA niSadhAs tathA 08017003c gajayuddheSu kuzalAH kaliGgaiH saha bhArata 08017004a zaratomaranArAcair vRSTimanta ivAmbudAH 08017004c siSicus te tataH sarve pAJcAlAcalam Ahave 08017005a tAn saMmimardiSur nAgAn pArSNyaGguSThAGkuzair bhRzam 08017005c pothitAn pArSato bANair nArAcaiz cAbhyavIvRSat 08017006a ekaikaM dazabhiH SaDbhir aSTAbhir api bhArata 08017006c dviradAn abhivivyAdha kSiptair girinibhAJ zaraiH 08017006e pracchAdyamAno dviradair meghair iva divAkaraH 08017007a paryAsuH pANDupAJcAlA nadanto nizitAyudhAH 08017007c tAn nAgAn abhivarSanto jyAtantrIzaranAditaiH 08017008a nakulaH sahadevaz ca draupadeyAH prabhadrakAH 08017008c sAtyakiz ca zikhaNDI ca cekitAnaz ca vIryavAn 08017009a te mlecchaiH preSitA nAgA narAn azvAn rathAn api 08017009c hastair AkSipya mamRduH padbhiz cApy atimanyavaH 08017010a bibhiduz ca viSANAgraiH samAkSipya ca cikSipuH 08017010c viSANalagnaiz cApy anye paripetur vibhISaNAH 08017011a pramukhe vartamAnaM tu dvipaM vaGgasya sAtyakiH 08017011c nArAcenogravegena bhittvA marmaNy apAtayat 08017012a tasyAvarjitanAgasya dviradAd utpatiSyataH 08017012c nArAcenAbhinad vakSaH so 'patad bhuvi sAtyakeH 08017013a puNDrasyApatato nAgaM calantam iva parvatam 08017013c sahadevaH prayatnAt tair nArAcair vyahanat tribhiH 08017014a vipatAkaM viyantAraM vivarmadhvajajIvitam 08017014c taM kRtvA dviradaM bhUyaH sahadevo 'Ggam abhyagAt 08017015a sahadevaM tu nakulo vArayitvAGgam Ardayat 08017015c nArAcair yamadaNDAbhais tribhir nAgaM zatena ca 08017016a divAkarakaraprakhyAn aGgaz cikSepa tomarAn 08017016c nakulAya zatAny aSTau tridhaikaikaM tu so 'cchinat 08017017a tathArdhacandreNa ziras tasya ciccheda pANDavaH 08017017c sa papAta hato mlecchas tenaiva saha dantinA 08017018a AcAryaputre nihate hastizikSAvizArade 08017018c aGgAH kruddhA mahAmAtrA nAgair nakulam abhyayuH 08017019a calatpatAkaiH pramukhair hemakakSyAtanucchadaiH 08017019c mimardiSantas tvaritAH pradIptair iva parvataiH 08017020a mekalotkalakAliGgA niSAdAs tAmraliptakAH 08017020c zaratomaravarSANi vimuJcanto jighAMsavaH 08017021a taiz chAdyamAnaM nakulaM divAkaram ivAmbudaiH 08017021c pari petuH susaMrabdhAH pANDupAJcAlasomakAH 08017022a tatas tad abhavad yuddhaM rathinAM hastibhiH saha 08017022c sRjatAM zaravarSANi tomarAMz ca sahasrazaH 08017023a nAgAnAM prasphuTuH kumbhA marmANi vividhAni ca 08017023c dantAz caivAtividdhAnAM nArAcair bhUSaNAni ca 08017024a teSAm aSTau mahAnAgAMz catuHSaSTyA sutejanaiH 08017024c sahadevo jaghAnAzu te petuH saha sAdibhiH 08017025a aJjogatibhir Ayamya prayatnAd dhanur uttamam 08017025c nArAcair ahanan nAgAn nakulaH kurunandana 08017026a tataH zaineyapAJcAlyau draupadeyAH prabhadrakAH 08017026c zikhaNDI ca mahAnAgAn siSicuH zaravRSTibhiH 08017027a te pANDuyodhAmbudharaiH zatrudviradaparvatAH 08017027c bANavarSair hatAH petur vajravarSair ivAcalAH 08017028a evaM hatvA tava gajAMs te pANDunarakuJjarAH 08017028c drutaM senAm avaikSanta bhinnakUlAm ivApagAm 08017029a te tAM senAm avAlokya pANDuputrasya sainikAH 08017029c vikSobhayitvA ca punaH karNam evAbhidudruvuH 08017030a sahadevaM tataH kruddhaM dahantaM tava vAhinIm 08017030c duHzAsano mahArAja bhrAtA bhrAtaram abhyayAt 08017031a tau sametau mahAyuddhe dRSTvA tatra narAdhipAH 08017031c siMhanAdaravAMz cakrur vAsAMsy Adudhuvuz ca ha 08017032a tato bhArata kruddhena tava putreNa dhanvinA 08017032c pANDuputras tribhir bANair vakSasy abhihato balI 08017033a sahadevas tato rAjan nArAcena tavAtmajam 08017033c viddhvA vivyAdha saptatyA sArathiM ca tribhis tribhiH 08017034a duHzAsanas tadA rAjaMz chittvA cApaM mahAhave 08017034c sahadevaM trisaptatyA bAhvor urasi cArdayat 08017035a sahadevas tataH kruddhaH khaDgaM gRhya mahAhave 08017035c vyAvidhyata yudhAM zreSThaH zrImAMs tava sutaM prati 08017036a samArgaNagaNaM cApaM chittvA tasya mahAn asiH 08017036c nipapAta tato bhUmau cyutaH sarpa ivAmbarAt 08017037a athAnyad dhanur AdAya sahadevaH pratApavAn 08017037c duHzAsanAya cikSepa bANam antakaraM tataH 08017038a tam ApatantaM vizikhaM yamadaNDopamatviSam 08017038c khaDgena zitadhAreNa dvidhA ciccheda kauravaH 08017039a tam ApatantaM sahasA nistriMzaM nizitaiH zaraiH 08017039c pAtayAm Asa samare sahadevo hasann iva 08017040a tato bANAMz catuHSaSTiM tava putro mahAraNe 08017040c sahadevarathe tUrNaM pAtayAm Asa bhArata 08017041a tAJ zarAn samare rAjan vegenApatato bahUn 08017041c ekaikaM paJcabhir bANaiH sahadevo nyakRntata 08017042a sa nivArya mahAbANAMs tava putreNa preSitAn 08017042c athAsmai subahUn bANAn mAdrIputraH samAcinot 08017043a tataH kruddho mahArAja sahadevaH pratApavAn 08017043c samAdhatta zaraM ghoraM mRtyukAlAntakopamam 08017043e vikRSya balavac cApaM tava putrAya so 'sRjat 08017044a sa taM nirbhidya vegena bhittvA ca kavacaM mahat 08017044c prAvizad dharaNIM rAjan valmIkam iva pannagaH 08017044e tataH sa mumuhe rAjaMs tava putro mahArathaH 08017045a mUDhaM cainaM samAlakSya sArathis tvarito ratham 08017045c apovAha bhRzaM trasto vadhyamAnaM zitaiH zaraiH 08017046a parAjitya raNe taM tu pANDavaH pANDupUrvaja 08017046c duryodhanabalaM hRSTaH prAmathad vai samantataH 08017047a pipIlikApuTaM rAjan yathAmRdnAn naro ruSA 08017047c tathA sA kauravI senA mRditA tena bhArata 08017048a nakulaM rabhasaM yuddhe dArayantaM varUthinIm 08017048c karNo vaikartano rAjan vArayAm Asa vai tadA 08017049a nakulaz ca tadA karNaM prahasann idam abravIt 08017049c cirasya bata dRSTo 'haM daivataiH saumyacakSuSA 08017050a yasya me tvaM raNe pApa cakSurviSayam AgataH 08017050c tvaM hi mUlam anarthAnAM vairasya kalahasya ca 08017051a tvaddoSAt kuravaH kSINAH samAsAdya parasparam 08017051c tvAm adya samare hatvA kRtakRtyo 'smi vijvaraH 08017052a evam uktaH pratyuvAca nakulaM sUtanandanaH 08017052c sadRzaM rAjaputrasya dhanvinaz ca vizeSataH 08017053a praharasva raNe bAla pazyAmas tava pauruSam 08017053c karma kRtvA raNe zUra tataH katthitum arhasi 08017054a anuktvA samare tAta zUrA yudhyanti zaktitaH 08017054c sa yudhyasva mayA zaktyA vineSye darpam adya te 08017055a ity uktvA prAharat tUrNaM pANDuputrAya sUtajaH 08017055c vivyAdha cainaM samare trisaptatyA zilImukhaiH 08017056a nakulas tu tato viddhaH sUtaputreNa bhArata 08017056c azItyAzIviSaprakhyaiH sUtaputram avidhyata 08017057a tasya karNo dhanuz chittvA svarNapuGkhaiH zilAzitaiH 08017057c triMzatA parameSvAsaH zaraiH pANDavam Ardayat 08017058a te tasya kavacaM bhittvA papuH zoNitam Ahave 08017058c AzIviSA yathA nAgA bhittvA gAM salilaM papuH 08017059a athAnyad dhanur AdAya hemapRSThaM durAsadam 08017059c karNaM vivyAdha viMzatyA sArathiM ca tribhiH zaraiH 08017060a tataH kruddho mahArAja nakulaH paravIrahA 08017060c kSurapreNa sutIkSNena karNasya dhanur acchinat 08017061a athainaM chinnadhanvAnaM sAyakAnAM zatais tribhiH 08017061c Ajaghne prahasan vIraH sarvalokamahAratham 08017062a karNam abhyarditaM dRSTvA pANDuputreNa mAriSa 08017062c vismayaM paramaM jagmU rathinaH saha daivataiH 08017063a athAnyad dhanur AdAya karNo vaikartanas tadA 08017063c nakulaM paJcabhir bANair jatrudeze samArdayat 08017064a uraHsthair atha tair bANair mAdrIputro vyarocata 08017064c svarazmibhir ivAdityo bhuvane visRjan prabhAm 08017065a nakulas tu tataH karNaM viddhvA saptabhir AyasaiH 08017065c athAsya dhanuSaH koTiM punaz ciccheda mAriSa 08017066a so 'nyat kArmukam AdAya samare vegavattaram 08017066c nakulasya tato bANaiH sarvato 'vArayad dizaH 08017067a saMchAdyamAnaH sahasA karNacApacyutaiH zaraiH 08017067c ciccheda sa zarAMs tUrNaM zarair eva mahArathaH 08017068a tato bANamayaM jAlaM vitataM vyomny adRzyata 08017068c khadyotAnAM gaNair eva saMpatadbhir yathA nabhaH 08017069a tair vimuktaiH zarazataiz chAditaM gaganaM tadA 08017069c zalabhAnAM yathA vrAtais tadvad AsIt samAkulam 08017070a te zarA hemavikRtAH saMpatanto muhur muhuH 08017070c zreNIkRtA abhAsanta haMsAH zreNIgatA iva 08017071a bANajAlAvRte vyomni chAdite ca divAkare 08017071c samasarpat tato bhUtaM kiM cid eva vizAM pate 08017072a niruddhe tatra mArge tu zarasaMghaiH samantataH 08017072c vyarocatAM mahAbhAgau bAlasUryAv ivoditau 08017073a karNacApacyutair bANair vadhyamAnAs tu somakAH 08017073c avAlIyanta rAjendra vedanArtAH zarArditAH 08017074a nakulasya tathA bANair vadhyamAnA camUs tava 08017074c vyazIryata dizo rAjan vAtanunnA ivAmbudAH 08017075a te sene vadhyamAne tu tAbhyAM divyair mahAzaraiH 08017075c zarapAtam apakramya tataH prekSakavat sthite 08017076a protsArite jane tasmin karNapANDavayoH zaraiH 08017076c vivyAdhAte mahAtmAnAv anyonyaM zaravRSTibhiH 08017077a nidarzayantau tv astrANi divyAni raNamUrdhani 08017077c chAdayantau ca sahasA parasparavadhaiSiNau 08017078a nakulena zarA muktAH kaGkabarhiNavAsasaH 08017078c te tu karNam avacchAdya vyatiSThanta yathA pare 08017079a zaravezmapraviSTau tau dadRzAte na kaiz cana 08017079c candrasUryau yathA rAjaMz chAdyamAnau jalAgame 08017080a tataH kruddho raNe karNaH kRtvA ghorataraM vapuH 08017080c pANDavaM chAdayAm Asa samantAc charavRSTibhiH 08017081a sa cchAdyamAnaH samare sUtaputreNa pANDavaH 08017081c na cakAra vyathAM rAjan bhAskaro jaladair yathA 08017082a tataH prahasyAdhirathiH zarajAlAni mAriSa 08017082c preSayAm Asa samare zatazo 'tha sahasrazaH 08017083a ekacchAyam abhUt sarvaM tasya bANair mahAtmanaH 08017083c abhracchAyeva saMjajJe saMpatadbhiH zarottamaiH 08017084a tataH karNo mahArAja dhanuz chittvA mahAtmanaH 08017084c sArathiM pAtayAm Asa rathanIDAd dhasann iva 08017085a tathAzvAMz caturaz cAsya caturbhir nizitaiH zaraiH 08017085c yamasya sadanaM tUrNaM preSayAm Asa bhArata 08017086a athAsya taM rathaM tUrNaM tilazo vyadhamac charaiH 08017086c patAkAM cakrarakSau ca dhvajaM khaDgaM ca mAriSa 08017086e zatacandraM tataz carma sarvopakaraNAni ca 08017087a hatAzvo virathaz caiva vivarmA ca vizAM pate 08017087c avatIrya rathAt tUrNaM parighaM gRhya viSThitaH 08017088a tam udyataM mahAghoraM parighaM tasya sUtajaH 08017088c vyahanat sAyakai rAjaJ zatazo 'tha sahasrazaH 08017089a vyAyudhaM cainam AlakSya zaraiH saMnataparvabhiH 08017089c Ardayad bahuzaH karNo na cainaM samapIDayat 08017090a sa vadhyamAnaH samare kRtAstreNa balIyasA 08017090c prAdravat sahasA rAjan nakulo vyAkulendriyaH 08017091a tam abhidrutya rAdheyaH prahasan vai punaH punaH 08017091c sajyam asya dhanuH kaNThe so 'vAsRjata bhArata 08017092a tataH sa zuzubhe rAjan kaNThAsaktamahAdhanuH 08017092c pariveSam anuprApto yathA syAd vyomni candramAH 08017092e yathaiva ca sito meghaH zakracApena zobhitaH 08017093a tam abravIt tadA karNo vyarthaM vyAhRtavAn asi 08017093c vadedAnIM punar hRSTo vadhyaM mAM tvaM punaH punaH 08017094a mA yotsIr gurubhiH sArdhaM balavadbhiz ca pANDava 08017094c sadRzais tAta yudhyasva vrIDAM mA kuru pANDava 08017094e gRhaM vA gaccha mAdreya yatra vA kRSNaphalgunau 08017095a evam uktvA mahArAja vyasarjayata taM tataH 08017095c vadhaprAptaM tu taM rAjan nAvadhIt sUtanandanaH 08017095e smRtvA kuntyA vaco rAjaMs tata enaM vyasarjayat 08017096a visRSTaH pANDavo rAjan sUtaputreNa dhanvinA 08017096c vrIDann iva jagAmAtha yudhiSThirarathaM prati 08017097a Aruroha rathaM cApi sUtaputrapratApitaH 08017097c niHzvasan duHkhasaMtaptaH kumbhe kSipta ivoragaH 08017098a taM visRjya raNe karNaH pAJcAlAMs tvarito yayau 08017098c rathenAtipatAkena candravarNahayena ca 08017099a tatrAkrando mahAn AsIt pANDavAnAM vizAM pate 08017099c dRSTvA senApatiM yAntaM pAJcAlAnAM rathavrajAn 08017100a tatrAkaron mahArAja kadanaM sUtanandanaH 08017100c madhyaM gate dinakare cakravat pracaran prabhuH 08017101a bhagnacakrai rathaiH ke cic chinnadhvajapatAkibhiH 08017101c sasUtair hatasUtaiz ca bhagnAkSaiz caiva mAriSa 08017101e hriyamANAn apazyAma pAJcAlAnAM rathavrajAn 08017102a tatra tatra ca saMbhrAntA vicerur mattakuJjarAH 08017102c davAgninA parItAGgA yathaiva syur mahAvane 08017103a bhinnakumbhA virudhirAz chinnahastAz ca vAraNAH 08017103c bhinnagAtravarAz caiva cchinnavAlAz ca mAriSa 08017103e chinnAbhrANIva saMpetur vadhyamAnA mahAtmanA 08017104a apare trAsitA nAgA nArAcazatatomaraiH 08017104c tam evAbhimukhA yAnti zalabhA iva pAvakam 08017105a apare niSTanantaH sma vyadRzyanta mahAdvipAH 08017105c kSarantaH zoNitaM gAtrair nagA iva jalaplavam 08017106a urazchadair vimuktAz ca vAlabandhaiz ca vAjinaH 08017106c rAjataiz ca tathA kAMsyaiH sauvarNaiz caiva bhUSaNaiH 08017107a hInA AstaraNaiz caiva khalInaiz ca vivarjitAH 08017107c cAmaraiz ca kuthAbhiz ca tUNIraiH patitair api 08017108a nihataiH sAdibhiz caiva zUrair AhavazobhibhiH 08017108c apazyAma raNe tatra bhrAmyamANAn hayottamAn 08017109a prAsaiH khaDgaiz ca saMsyUtAn RSTibhiz ca narAdhipa 08017109c hayayodhAn apazyAma kaJcukoSNISadhAriNaH 08017110a rathAn hemapariSkArAn suyuktAJ javanair hayaiH 08017110c bhramamANAn apazyAma hateSu rathiSu drutam 08017111a bhagnAkSakUbarAn kAMz cic chinnacakrAMz ca mAriSa 08017111c vipatAkAdhvajAMz cAnyAJ chinneSAyugabandhurAn 08017112a vihInAn rathinas tatra dhAvamAnAn samantataH 08017112c sUryaputrazarais trastAn apazyAma vizAM pate 08017113a vizastrAMz ca tathaivAnyAn sazastrAMz ca bahUn hatAn 08017113c tAvakAJ jAlasaMchannAn uroghaNTAvibhUSitAn 08017114a nAnAvarNavicitrAbhiH patAkAbhir alaMkRtAn 08017114c padAtIn anvapazyAma dhAvamAnAn samantataH 08017115a zirAMsi bAhUn UrUMz ca chinnAn anyAMs tathA yudhi 08017115c karNacApacyutair bANair apazyAma vinAkRtAn 08017116a mahAn vyatikaro raudro yodhAnAm anvadRzyata 08017116c karNasAyakanunnAnAM hatAnAM nizitaiH zaraiH 08017117a te vadhyamAnAH samare sUtaputreNa sRJjayAH 08017117c tam evAbhimukhA yAnti pataMgA iva pAvakam 08017118a taM dahantam anIkAni tatra tatra mahAratham 08017118c kSatriyA varjayAm Asur yugAntAgnim ivolbaNam 08017119a hatazeSAs tu ye vIrAH pAJcAlAnAM mahArathAH 08017119c tAn prabhagnAn drutAn karNaH pRSThato vikiraJ zaraiH 08017119e abhyadhAvata tejasvI vizIrNakavacadhvajAn 08017120a tApayAm Asa tAn bANaiH sUtaputro mahArathaH 08017120c madhyaMdinam anuprApto bhUtAnIva tamonudaH 08018001 saMjaya uvAca 08018001a yuyutsuM tava putraM tu prAdravantaM mahad balam 08018001c ulUko 'bhyapatat tUrNaM tiSTha tiSTheti cAbravIt 08018002a yuyutsus tu tato rAjaJ zitadhAreNa patriNA 08018002c ulUkaM tADayAm Asa vajreNendra ivAcalam 08018003a ulUkas tu tataH kruddhas tava putrasya saMyuge 08018003c kSurapreNa dhanuz chittvA tADayAm Asa karNinA 08018004a tad apAsya dhanuz chinnaM yuyutsur vegavattaram 08018004c anyad Adatta sumahac cApaM saMraktalocanaH 08018005a zAkuniM ca tataH SaSTyA vivyAdha bharatarSabha 08018005c sArathiM tribhir Anarchat taM ca bhUyo vyavidhyata 08018006a ulUkas taM tu viMzatyA viddhvA hemavibhUSitaiH 08018006c athAsya samare kruddho dhvajaM ciccheda kAJcanam 08018007a sa cchinnayaSTiH sumahAJ zIryamANo mahAdhvajaH 08018007c papAta pramukhe rAjan yuyutsoH kAJcanojjvalaH 08018008a dhvajam unmathitaM dRSTvA yuyutsuH krodhamUrchitaH 08018008c ulUkaM paJcabhir bANair AjaghAna stanAntare 08018009a ulUkas tasya bhallena tailadhautena mAriSa 08018009c ziraz ciccheda sahasA yantur bharatasattama 08018010a jaghAna caturo 'zvAMz ca taM ca vivyAdha paJcabhiH 08018010c so 'tividdho balavatA pratyapAyAd rathAntaram 08018011a taM nirjitya raNe rAjann ulUkas tvarito yayau 08018011c pAJcAlAn sRJjayAMz caiva vinighnan nizitaiH zaraiH 08018012a zatAnIkaM mahArAja zrutakarmA sutas tava 08018012c vyazvasUtarathaM cakre nimeSArdhAd asaMbhramam 08018013a hatAzve tu rathe tiSThaJ zatAnIko mahAbalaH 08018013c gadAM cikSepa saMkruddhas tava putrasya mAriSa 08018014a sA kRtvA syandanaM bhasma hayAMz caiva sasArathIn 08018014c papAta dharaNIM tUrNaM dArayantIva bhArata 08018015a tAv ubhau virathau vIrau kurUNAM kIrtivardhanau 08018015c apAkrametAM yuddhArtau prekSamANau parasparam 08018016a putras tu tava saMbhrAnto vivitso ratham Avizat 08018016c zatAnIko 'pi tvaritaH prativindhyarathaM gataH 08018017a sutasomas tu zakuniM vivyAdha nizitaiH zaraiH 08018017c nAkampayata saMrabdho vAryogha iva parvatam 08018018a sutasomas tu taM dRSTvA pitur atyantavairiNam 08018018c zarair anekasAhasraiz chAdayAm Asa bhArata 08018019a tAJ zarAJ zakunis tUrNaM cicchedAnyaiH patatribhiH 08018019c laghvastraz citrayodhI ca jitakAzI ca saMyuge 08018020a nivArya samare cApi zarAMs tAn nizitaiH zaraiH 08018020c AjaghAna susaMkruddhaH sutasomaM tribhiH zaraiH 08018021a tasyAzvAn ketanaM sUtaM tilazo vyadhamac charaiH 08018021c syAlas tava mahAvIryas tatas te cukruzur janAH 08018022a hatAzvo virathaz caiva chinnadhanvA ca mAriSa 08018022c dhanvI dhanurvaraM gRhya rathAd bhUmAv atiSThata 08018022e vyasRjat sAyakAMz caiva svarNapuGkhAJ zilAzitAn 08018023a chAdayAm Asur atha te tava syAlasya taM ratham 08018023c pataMgAnAm iva vrAtAH zaravrAtA mahAratham 08018024a rathopasthAn samIkSyApi vivyathe naiva saubalaH 08018024c pramRdnaMz ca zarAMs tAMs tAJ zaravrAtair mahAyazAH 08018025a tatrAtuSyanta yodhAz ca siddhAz cApi divi sthitAH 08018025c sutasomasya tat karma dRSTvAzraddheyam adbhutam 08018025e rathasthaM nRpatiM taM tu padAtiH sann ayodhayat 08018026a tasya tIkSNair mahAvegair bhallaiH saMnataparvabhiH 08018026c vyahanat kArmukaM rAjA tUNIraM caiva sarvazaH 08018027a sa cchinnadhanvA samare khaDgam udyamya nAnadan 08018027c vaiDUryotpalavarNAbhaM hastidantamayatsarum 08018028a bhrAmyamANaM tatas taM tu vimalAmbaravarcasam 08018028c kAlopamaM tato mene sutasomasya dhImataH 08018029a so 'carat sahasA khaDgI maNDalAni sahasrazaH 08018029c caturviMzan mahArAja zikSAbalasamanvitaH 08018030a saubalas tu tatas tasya zarAMz cikSepa vIryavAn 08018030c tAn Apatata evAzu ciccheda paramAsinA 08018031a tataH kruddho mahArAja saubalaH paravIrahA 08018031c prAhiNot sutasomasya zarAn AzIviSopamAn 08018032a ciccheda tAMz ca khaDgena zikSayA ca balena ca 08018032c darzaya&l lAghavaM yuddhe tArkSyavIryasamadyutiH 08018033a tasya saMcarato rAjan maNDalAvartane tadA 08018033c kSurapreNa sutIkSNena khaDgaM ciccheda suprabham 08018034a sa cchinnaH sahasA bhUmau nipapAta mahAn asiH 08018034c avazasya sthitaM haste taM khaDgaM satsaruM tadA 08018035a chinnam AjJAya nistriMzam avaplutya padAni SaT 08018035c prAvidhyata tataH zeSaM sutasomo mahArathaH 08018036a sa cchittvA saguNaM cApaM raNe tasya mahAtmanaH 08018036c papAta dharaNIM tUrNaM svarNavajravibhUSitaH 08018036e sutasomas tato 'gacchac chrutakIrter mahAratham 08018037a saubalo 'pi dhanur gRhya ghoram anyat suduHsaham 08018037c abhyayAt pANDavAnIkaM nighnaJ zatrugaNAn bahUn 08018038a tatra nAdo mahAn AsIt pANDavAnAM vizAM pate 08018038c saubalaM samare dRSTvA vicarantam abhItavat 08018039a tAny anIkAni dRptAni zastravanti mahAnti ca 08018039c drAvyamANAny adRzyanta saubalena mahAtmanA 08018040a yathA daityacamUM rAjan devarAjo mamarda ha 08018040c tathaiva pANDavIM senAM saubaleyo vyanAzayat 08018041a dhRSTadyumnaM kRpo rAjan vArayAm Asa saMyuge 08018041c yathA dRptaM vane nAgaM zarabho vArayed yudhi 08018042a niruddhaH pArSatas tena gautamena balIyasA 08018042c padAt padaM vicalituM nAzaknot tatra bhArata 08018043a gautamasya vapur dRSTvA dhRSTadyumnarathaM prati 08018043c vitresuH sarvabhUtAni kSayaM prAptaM ca menire 08018044a tatrAvocan vimanaso rathinaH sAdinas tathA 08018044c droNasya nidhane nUnaM saMkruddho dvipadAM varaH 08018045a zAradvato mahAtejA divyAstravid udAradhIH 08018045c api svasti bhaved adya dhRSTadyumnasya gautamAt 08018046a apIyaM vAhinI kRtsnA mucyeta mahato bhayAt 08018046c apy ayaM brAhmaNaH sarvAn na no hanyAt samAgatAn 08018047a yAdRzaM dRzyate rUpam antakapratimaM bhRzam 08018047c gamiSyaty adya padavIM bhAradvAjasya saMyuge 08018048a AcAryaH kSiprahastaz ca vijayI ca sadA yudhi 08018048c astravAn vIryasaMpannaH krodhena ca samanvitaH 08018049a pArSataz ca bhRzaM yuddhe vimukho 'dyApi lakSyate 08018049c ity evaM vividhA vAcas tAvakAnAM paraiH saha 08018050a viniHzvasya tataH kruddhaH kRpaH zAradvato nRpa 08018050c pArSataM chAdayAm Asa nizceSTaM sarvamarmasu 08018051a sa vadhyamAnaH samare gautamena mahAtmanA 08018051c kartavyaM na prajAnAti mohitaH paramAhave 08018052a tam abravIt tato yantA kaccit kSemaM nu pArSata 08018052c IdRzaM vyasanaM yuddhe na te dRSTaM kadA cana 08018053a daivayogAt tu te bANA nAtaran marmabhedinaH 08018053c preSitA dvijamukhyena marmANy uddizya sarvazaH 08018054a vyAvartaye tatra rathaM nadIvegam ivArNavAt 08018054c avadhyaM brAhmaNaM manye yena te vikramo hataH 08018055a dhRSTadyumnas tato rAjaJ zanakair abravId vacaH 08018055c muhyate me manas tAta gAtre svedaz ca jAyate 08018056a vepathuM ca zarIre me romaharSaM ca pazya vai 08018056c varjayan brAhmaNaM yuddhe zanair yAhi yato 'cyutaH 08018057a arjunaM bhImasenaM vA samare prApya sArathe 08018057c kSemam adya bhaved yantar iti me naiSThikI matiH 08018058a tataH prAyAn mahArAja sArathis tvarayan hayAn 08018058c yato bhImo maheSvAso yuyudhe tava sainikaiH 08018059a pradrutaM tu rathaM dRSTvA dhRSTadyumnasya mAriSa 08018059c kiraJ zarazatAny eva gautamo 'nuyayau tadA 08018060a zaGkhaM ca pUrayAm Asa muhur muhur ariMdamaH 08018060c pArSataM prAdravad yantaM mahendra iva zambaram 08018061a zikhaNDinaM tu samare bhISmamRtyuM durAsadam 08018061c hArdikyo vArayAm Asa smayann iva muhur muhuH 08018062a zikhaNDI ca samAsAdya hRdikAnAM mahAratham 08018062c paJcabhir nizitair bhallair jatrudeze samArdayat 08018063a kRtavarmA tu saMkruddho bhittvA SaSTibhir AzugaiH 08018063c dhanur ekena ciccheda hasan rAjan mahArathaH 08018064a athAnyad dhanur AdAya drupadasyAtmajo balI 08018064c tiSTha tiSTheti saMkruddho hArdikyaM pratyabhASata 08018065a tato 'sya navatiM bANAn rukmapuGkhAn sutejanAn 08018065c preSayAm Asa rAjendra te 'syAbhrazyanta varmaNaH 08018066a vitathAMs tAn samAlakSya patitAMz ca mahItale 08018066c kSurapreNa sutIkSNena kArmukaM cicchide balI 08018067a athainaM chinnadhanvAnaM bhagnazRGgam ivarSabham 08018067c azItyA mArgaNaiH kruddho bAhvor urasi cArdayat 08018068a kRtavarmA tu saMkruddho mArgaNaiH kRtavikSataH 08018068c dhanur anyat samAdAya samArgaNagaNaM prabho 08018068e zikhaNDinaM bANavaraiH skandhadeze 'bhyatADayat 08018069a skandhadeze sthitair bANaiH zikhaNDI ca rarAja ha 08018069c zAkhApratAnair vimalaiH sumahAn sa yathA drumaH 08018070a tAv anyonyaM bhRzaM viddhvA rudhireNa samukSitau 08018070c anyonyazRGgAbhihatau rejatur vRSabhAv iva 08018071a anyonyasya vadhe yatnaM kurvANau tau mahArathau 08018071c rathAbhyAM ceratus tatra maNDalAni sahasrazaH 08018072a kRtavarmA mahArAja pArSataM nizitaiH zaraiH 08018072c raNe vivyAdha saptatyA svarNapuGkhaiH zilAzitaiH 08018073a tato 'sya samare bANaM bhojaH praharatAM varaH 08018073c jIvitAntakaraM ghoraM vyasRjat tvarayAnvitaH 08018074a sa tenAbhihato rAjan mUrchAm Azu samAvizat 08018074c dhvajayaSTiM ca sahasA zizriye kazmalAvRtaH 08018075a apovAha raNAt taM tu sArathI rathinAM varam 08018075c hArdikyazarasaMtaptaM niHzvasantaM punaH punaH 08018076a parAjite tataH zUre drupadasya sute prabho 08018076c prAdravat pANDavI senA vadhyamAnA samantataH 08019001 saMjaya uvAca 08019001a zvetAzvo 'pi mahArAja vyadhamat tAvakaM balam 08019001c yathA vAyuH samAsAdya tUlarAziM samantataH 08019002a pratyudyayus trigartAs taM zibayaH kauravaiH saha 08019002c zAlvAH saMzaptakAz caiva nArAyaNabalaM ca yat 08019003a satyasenaH satyakIrtir mitradevaH zrutaMjayaH 08019003c sauzrutiz citrasenaz ca mitravarmA ca bhArata 08019004a trigartarAjaH samare bhrAtRbhiH parivAritaH 08019004c putraiz caiva maheSvAsair nAnAzastradharair yudhi 08019005a te sRjantaH zaravrAtAn kiranto 'rjunam Ahave 08019005c abhyadravanta samare vAryoghA iva sAgaram 08019006a te tv arjunaM samAsAdya yodhAH zatasahasrazaH 08019006c agacchan vilayaM sarve tArkSyaM dRSTveva pannagAH 08019007a te vadhyamAnAH samare nAjahuH pANDavaM tadA 08019007c dahyamAnA yathA rAjaJ zalabhA iva pAvakam 08019008a satyasenas tribhir bANair vivyAdha yudhi pANDavam 08019008c mitradevas triSaSTyA ca candradevaz ca saptabhiH 08019009a mitravarmA trisaptatyA sauzrutiz cApi paJcabhiH 08019009c zatruMjayaz ca viMzatyA suzarmA navabhiH zaraiH 08019010a zatruMjayaM ca rAjAnaM hatvA tatra zilAzitaiH 08019010c sauzruteH sazirastrANaM ziraH kAyAd apAharat 08019010e tvaritaz candradevaM ca zarair ninye yamakSayam 08019011a athetarAn mahArAja yatamAnAn mahArathAn 08019011c paJcabhiH paJcabhir bANair ekaikaM pratyavArayat 08019012a satyasenas tu saMkruddhas tomaraM vyasRjan mahat 08019012c samuddizya raNe kRSNaM siMhanAdaM nanAda ca 08019013a sa nirbhidya bhujaM savyaM mAdhavasya mahAtmanaH 08019013c ayasmayo mahAcaNDo jagAma dharaNIM tadA 08019014a mAdhavasya tu viddhasya tomareNa mahAraNe 08019014c pratodaH prApatad dhastAd razmayaz ca vizAM pate 08019015a sa pratodaM punar gRhya razmIMz caiva mahAyazAH 08019015c vAhayAm Asa tAn azvAn satyasenarathaM prati 08019016a viSvaksenaM tu nirbhinnaM prekSya pArtho dhanaMjayaH 08019016c satyasenaM zarais tIkSNair dArayitvA mahAbalaH 08019017a tataH sunizitair bANai rAjJas tasya mahac chiraH 08019017c kuNDalopacitaM kAyAc cakarta pRtanAntare 08019018a taM nihatya zitair bANair mitravarmANam AkSipat 08019018c vatsadantena tIkSNena sArathiM cAsya mAriSa 08019019a tataH zarazatair bhUyaH saMzaptakagaNAn vazI 08019019c pAtayAm Asa saMkruddhaH zatazo 'tha sahasrazaH 08019020a tato rajatapuGkhena rAjJaH zIrSaM mahAtmanaH 08019020c mitradevasya ciccheda kSurapreNa mahAyazAH 08019020e suzarmANaM ca saMkruddho jatrudeze samArdayat 08019021a tataH saMzaptakAH sarve parivArya dhanaMjayam 08019021c zastraughair mamRduH kruddhA nAdayanto dizo daza 08019022a abhyarditas tu tair jiSNuH zakratulyaparAkramaH 08019022c aindram astram ameyAtmA prAduzcakre mahArathaH 08019022e tataH zarasahasrANi prAdurAsan vizAM pate 08019023a dhvajAnAM chidyamAnAnAM kArmukANAM ca saMyuge 08019023c rathAnAM sapatAkAnAM tUNIrANAM zaraiH saha 08019024a akSANAm atha yoktrANAM cakrANAM razmibhiH saha 08019024c kUbarANAM varUthAnAM pRSatkAnAM ca saMyuge 08019025a azmanAM patatAM caiva prAsAnAm RSTibhiH saha 08019025c gadAnAM parighANAM ca zaktInAM tomaraiH saha 08019026a zataghnInAM sacakrANAM bhujAnAm UrubhiH saha 08019026c kaNThasUtrAGgadAnAM ca keyUrANAM ca mAriSa 08019027a hArANAm atha niSkANAM tanutrANAM ca bhArata 08019027c chatrANAM vyajanAnAM ca zirasAM mukuTaiH saha 08019027e azrUyata mahAJ zabdas tatra tatra vizAM pate 08019028a sakuNDalAni svakSINi pUrNacandranibhAni ca 08019028c zirAMsy urvyAm adRzyanta tArAgaNa ivAmbare 08019029a susragvINi suvAsAMsi candanenokSitAni ca 08019029c zarIrANi vyadRzyanta hatAnAM ca mahItale 08019029e gandharvanagarAkAraM ghoram AyodhanaM tadA 08019030a nihatai rAjaputraiz ca kSatriyaiz ca mahAbalaiH 08019030c hastibhiH patitaiz caiva turagaiz cAbhavan mahI 08019030e agamyamArgA samare vizIrNair iva parvataiH 08019031a nAsIc cakrapathaz caiva pANDavasya mahAtmanaH 08019031c nighnataH zAtravAn bhallair hastyazvaM cAmitaM mahat 08019032a A tumbAd avasIdanti rathacakrANi mAriSa 08019032c raNe vicaratas tasya tasmi&l lohitakardame 08019033a sIdamAnAni cakrANi samUhus turagA bhRzam 08019033c zrameNa mahatA yuktA manomArutaraMhasaH 08019034a vadhyamAnaM tu tat sainyaM pANDuputreNa dhanvinA 08019034c prAyazo vimukhaM sarvaM nAvatiSThata saMyuge 08019035a tAJ jitvA samare jiSNuH saMzaptakagaNAn bahUn 08019035c rarAja sa mahArAja vidhUmo 'gnir iva jvalan 08019036a yudhiSThiraM mahArAja visRjantaM zarAn bahUn 08019036c svayaM duryodhano rAjA pratyagRhNAd abhItavat 08019037a tam ApatantaM sahasA tava putraM mahAbalam 08019037c dharmarAjo drutaM viddhvA tiSTha tiSTheti cAbravIt 08019038a sa ca taM prativivyAdha navabhir nizitaiH zaraiH 08019038c sArathiM cAsya bhallena bhRzaM kruddho 'bhyatADayat 08019039a tato yudhiSThiro rAjA hemapuGkhAJ zilImukhAn 08019039c duryodhanAya cikSepa trayodaza zilAzitAn 08019040a caturbhiz caturo vAhAMs tasya hatvA mahArathaH 08019040c paJcamena ziraH kAyAt sArathes tu samAkSipat 08019041a SaSThena ca dhvajaM rAjJaH saptamena ca kArmukam 08019041c aSTamena tathA khaDgaM pAtayAm Asa bhUtale 08019041e paJcabhir nRpatiM cApi dharmarAjo 'rdayad bhRzam 08019042a hatAzvAt tu rathAt tasmAd avaplutya sutas tava 08019042c uttamaM vyasanaM prApto bhUmAv eva vyatiSThata 08019043a taM tu kRcchragataM dRSTvA karNadrauNikRpAdayaH 08019043c abhyavartanta sahitAH parIpsanto narAdhipam 08019044a atha pANDusutAH sarve parivArya yudhiSThiram 08019044c abhyayuH samare rAjaMs tato yuddham avartata 08019045a atha tUryasahasrANi prAvAdyanta mahAmRdhe 08019045c kSveDAH kilakilAzabdAH prAdurAsan mahIpate 08019045e yad abhyagacchan samare pAJcAlAH kauravaiH saha 08019046a narA naraiH samAjagmur vAraNA varavAraNaiH 08019046c rathAz ca rathibhiH sArdhaM hayAz ca hayasAdibhiH 08019047a dvaMdvAny Asan mahArAja prekSaNIyAni saMyuge 08019047c vismApanAny acintyAni zastravanty uttamAni ca 08019048a ayudhyanta mahAvegAH parasparavadhaiSiNaH 08019048c anyonyaM samare jaghnur yodhavratam anuSThitAH 08019048e na hi te samaraM cakruH pRSThato vai kathaM cana 08019049a muhUrtam eva tad yuddham AsIn madhuradarzanam 08019049c tata unmattavad rAjan nirmaryAdam avartata 08019050a rathI nAgaM samAsAdya vicaran raNamUrdhani 08019050c preSayAm Asa kAlAya zaraiH saMnataparvabhiH 08019051a nAgA hayAn samAsAdya vikSipanto bahUn atha 08019051c drAvayAm Asur atyugrAs tatra tatra tadA tadA 08019052a vidrAvya ca bahUn azvAn nAgA rAjan balotkaTAH 08019052c viSANaiz cApare jaghnur mamRduz cApare bhRzam 08019053a sAzvArohAMz ca turagAn viSANair bibhidU raNe 08019053c aparAMz cikSipur vegAt pragRhyAtibalAs tathA 08019054a pAdAtair AhatA nAgA vivareSu samantataH 08019054c cakrur ArtasvaraM ghoraM vyadravanta dizo daza 08019055a padAtInAM tu sahasA pradrutAnAM mahAmRdhe 08019055c utsRjyAbharaNaM tUrNam avaplutya raNAjire 08019056a nimittaM manyamAnAs tu pariNamya mahAgajAH 08019056c jagRhur bibhiduz caiva citrANy AbharaNAni ca 08019057a pratimAneSu kumbheSu dantaveSTeSu cApare 08019057c nigRhItA bhRzaM nAgAH prAsatomarazaktibhiH 08019058a nigRhya ca gadAH ke cit pArzvasthair bhRzadAruNaiH 08019058c rathAzvasAdibhis tatra saMbhinnA nyapatan bhuvi 08019059a sarathaM sAdinaM tatra apare tu mahAgajAH 08019059c bhUmAv amRdnan vegena savarmANaM patAkinam 08019060a rathaM nAgAH samAsAdya dhuri gRhya ca mAriSa 08019060c vyAkSipan sahasA tatra ghorarUpe mahAmRdhe 08019061a nArAcair nihataz cApi nipapAta mahAgajaH 08019061c parvatasyeva zikharaM vajrabhagnaM mahItale 08019062a yodhA yodhAn samAsAdya muSTibhir vyahanan yudhi 08019062c kezeSv anyonyam AkSipya cicchidur bibhiduH saha 08019063a udyamya ca bhujAv anyo nikSipya ca mahItale 08019063c padA coraH samAkramya sphurato vyahanac chiraH 08019064a mRtam anyo mahArAja padbhyAM tADitavAMs tadA 08019064c jIvataz ca tathaivAnyaH zastraM kAye nyamajjayat 08019065a muSTiyuddhaM mahac cAsId yodhAnAM tatra bhArata 08019065c tathA kezagrahaz cogro bAhuyuddhaM ca kevalam 08019066a samAsaktasya cAnyena avijJAtas tathAparaH 08019066c jahAra samare prANAn nAnAzastrair anekadhA 08019067a saMsakteSu ca yodheSu vartamAne ca saMkule 08019067c kabandhAny utthitAni sma zatazo 'tha sahasrazaH 08019068a lohitaiH sicyamAnAni zastrANi kavacAni ca 08019068c mahAraGgAnuraktAni vastrANIva cakAzire 08019069a evam etan mahAyuddhaM dAruNaM bhRzasaMkulam 08019069c unmattaraGgapratimaM zabdenApUrayaj jagat 08019070a naiva sve na pare rAjan vijJAyante zarAturAH 08019070c yoddhavyam iti yudhyante rAjAno jayagRddhinaH 08019071a svAn sve jaghnur mahArAja parAMz caiva samAgatAn 08019071c ubhayoH senayor vIrair vyAkulaM samapadyata 08019072a rathair bhagnair mahArAja vAraNaiz ca nipAtitaiH 08019072c hayaiz ca patitais tatra naraiz ca vinipAtitaiH 08019073a agamyarUpA pRthivI mAMsazoNitakardamA 08019073c kSaNenAsIn mahArAja kSatajaughapravartinI 08019074a pAJcAlAn avadhIt karNas trigartAMz ca dhanaMjayaH 08019074c bhImasenaH kurUn rAjan hastyanIkaM ca sarvazaH 08019075a evam eSa kSayo vRttaH kurupANDavasenayoH 08019075c aparAhNe mahArAja kAGkSantyor vipulaM jayam 08020001 dhRtarASTra uvAca 08020001a atitIvrANi duHkhAni duHsahAni bahUni ca 08020001c tavAhaM saMjayAzrauSaM putrANAM mama saMkSayam 08020002a tathA tu me kathayase yathA yuddhaM tu vartate 08020002c na santi sUta kauravyA iti me naiSThikI matiH 08020003a duryodhanas tu virathaH kRtas tatra mahAraNe 08020003c dharmaputraH kathaM cakre tasmin vA nRpatiH katham 08020004a aparAhNe kathaM yuddham abhaval lomaharSaNam 08020004c tan mamAcakSva tattvena kuzalo hy asi saMjaya 08020005 saMjaya uvAca 08020005a saMsakteSu ca sainyeSu yudhyamAneSu bhAgazaH 08020005c ratham anyaM samAsthAya putras tava vizAM pate 08020006a krodhena mahatAviSTaH saviSo bhujago yathA 08020006c duryodhanas tu dRSTvA vai dharmarAjaM yudhiSThiram 08020006e uvAca sUta tvaritaM yAhi yAhIti bhArata 08020007a atra mAM prApaya kSipraM sArathe yatra pANDavaH 08020007c dhriyamANena chatreNa rAjA rAjati daMzitaH 08020008a sa sUtaz codito rAjJA rAjJaH syandanam uttamam 08020008c yudhiSThirasyAbhimukhaM preSayAm Asa saMyuge 08020009a tato yudhiSThiraH kruddhaH pramatta iva sadgavaH 08020009c sArathiM codayAm Asa yAhi yatra suyodhanaH 08020010a tau samAjagmatur vIrau bhrAtarau rathasattamau 08020010c sametya ca mahAvIryau saMnaddhau yuddhadurmadau 08020010e tatakSatur maheSvAsau zarair anyonyam Ahave 08020011a tato duryodhano rAjA dharmazIlasya mAriSa 08020011c zilAzitena bhallena dhanuz ciccheda saMyuge 08020011e taM nAmRSyata saMkruddho vyavasAyaM yudhiSThiraH 08020012a apavidhya dhanuz chinnaM krodhasaMraktalocanaH 08020012c anyat kArmukam AdAya dharmaputraz camUmukhe 08020013a duryodhanasya ciccheda dhvajaM kArmukam eva ca 08020013c athAnyad dhanur AdAya pratyavidhyata pANDavam 08020014a tAv anyonyaM susaMrabdhau zaravarSANy amuJcatAm 08020014c siMhAv iva susaMkruddhau parasparajigISayA 08020015a anyonyaM jaghnatuz caiva nardamAnau vRSAv iva 08020015c anyonyaM prekSamANau ca ceratus tau mahArathau 08020016a tataH pUrNAyatotsRSTair anyonyaM sukRtavraNau 08020016c virejatur mahArAja puSpitAv iva kiMzukau 08020017a tato rAjan pratibhayAn siMhanAdAn muhur muhuH 08020017c talayoz ca tathA zabdAn dhanuSoz ca mahAhave 08020018a zaGkhazabdaravAMz caiva cakratus tau rathottamau 08020018c anyonyaM ca mahArAja pIDayAM cakratur bhRzam 08020019a tato yudhiSThiro rAjA tava putraM tribhiH zaraiH 08020019c AjaghAnorasi kruddho vajravego durAsadaH 08020020a prativivyAdha taM tUrNaM tava putro mahIpatim 08020020c paJcabhir nizitair bANair hemapuGkhaiH zilAzitaiH 08020021a tato duryodhano rAjA zaktiM cikSepa bhArata 08020021c sarvapArazavIM tIkSNAM maholkApratimAM tadA 08020022a tAm ApatantIM sahasA dharmarAjaH zilAzitaiH 08020022c tribhiz ciccheda sahasA taM ca vivyAdha saptabhiH 08020023a nipapAta tataH sAtha hemadaNDA mahAghanA 08020023c nipatantI maholkeva vyarAjac chikhisaMnibhA 08020024a zaktiM vinihatAM dRSTvA putras tava vizAM pate 08020024c navabhir nizitair bhallair nijaghAna yudhiSThiram 08020025a so 'tividdho balavatAm agraNIH zatrutApanaH 08020025c duryodhanaM samuddizya bANaM jagrAha satvaraH 08020026a samAdhatta ca taM bANaM dhanuSy ugraM mahAbalaH 08020026c cikSepa ca tato rAjA rAjJaH kruddhaH parAkramI 08020027a sa tu bANaH samAsAdya tava putraM mahAratham 08020027c vyamohayata rAjAnaM dharaNIM ca jagAma ha 08020028a tato duryodhanaH kruddho gadAm udyamya vegitaH 08020028c vidhitsuH kalahasyAntam abhidudrAva pANDavam 08020029a tam AlakSyodyatagadaM daNDahastam ivAntakam 08020029c dharmarAjo mahAzaktiM prAhiNot tava sUnave 08020029e dIpyamAnAM mahAvegAM maholkAM jvalitAm iva 08020030a rathasthaH sa tayA viddho varma bhittvA mahAhave 08020030c bhRzaM saMvignahRdayaH papAta ca mumoha ca 08020031a tatas tvaritam Agatya kRtavarmA tavAtmajam 08020031c pratyapadyata rAjAnaM magnaM vai vyasanArNave 08020032a bhImo 'pi mahatIM gRhya gadAM hemapariSkRtAm 08020032c abhidudrAva vegena kRtavarmANam Ahave 08020032e evaM tad abhavad yuddhaM tvadIyAnAM paraiH saha 08021001 saMjaya uvAca 08021001a tataH karNaM puraskRtya tvadIyA yuddhadurmadAH 08021001c punar AvRtya saMgrAmaM cakrur devAsuropamam 08021002a dviradarathanarAzvazaGkhazabdaiH; parihRSitA vividhaiz ca zastrapAtaiH 08021002c dviradarathapadAtisArthavAhAH; paripatitAbhimukhAH prajahrire te 08021003a zaraparazuvarAsipaTTizair; iSubhir anekavidhaiz ca sAditAH 08021003c dviradarathahayA mahAhave; varapuruSaiH puruSAz ca vAhanaiH 08021004a kamaladinakarendusaMnibhaiH; sitadazanaiH sumukhAkSinAsikaiH 08021004c ruciramukuTakuNDalair mahI; puruSazirobhir avastRtA babhau 08021005a parighamusalazaktitomarair; nakharabhuzuNDigadAzatair drutAH 08021005c dviradanarahayAH sahasrazo; rudhiranadIpravahAs tadAbhavan 08021006a prahatanararathAzvakuJjaraM; pratibhayadarzanam ulbaNaM tadA 08021006c tad ahitanihataM babhau balaM; pitRpatirASTram iva prajAkSaye 08021007a atha tava naradeva sainikAs; tava ca sutAH surasUnusaMnibhAH 08021007c amitabalapuraHsarA raNe; kuruvRSabhAH ziniputram abhyayuH 08021008a tad atirucirabhImam Ababhau; puruSavarAzvarathadvipAkulam 08021008c lavaNajalasamuddhatasvanaM; balam amarAsurasainyasaMnibham 08021009a surapatisamavikramas tatas; tridazavarAvarajopamaM yudhi 08021009c dinakarakiraNaprabhaiH pRSatkai; ravitanayo 'bhyahanac chinipravIram 08021010a tam api sarathavAjisArathiM; zinivRSabho vividhaiH zarais tvaran 08021010c bhujagaviSasamaprabhai raNe; puruSavaraM samavAstRNot tadA 08021011a zinivRSabhazaraprapIDitaM; tava suhRdo vasuSeNam abhyayuH 08021011c tvaritam atirathA ratharSabhaM; dviradarathAzvapadAtibhiH saha 08021012a tam udadhinibham Adravad balI; tvaritataraiH samabhidrutaM paraiH 08021012c drupadasutasakhas tadAkarot; puruSarathAzvagajakSayaM mahat 08021013a atha puruSavarau kRtAhnikau; bhavam abhipUjya yathAvidhi prabhum 08021013c arivadhakRtanizcayau drutaM; tava balam arjunakezavau sRtau 08021014a jaladaninadanisvanaM rathaM; pavanavidhUtapatAkaketanam 08021014c sitahayam upayAntam antikaM; hRtamanaso dadRzus tadArayaH 08021015a atha visphArya gANDIvaM raNe nRtyann ivArjunaH 08021015c zarasaMbAdham akarot khaM dizaH pradizas tathA 08021016a rathAn vimAnapratimAn sajjayantrAyudhadhvajAn 08021016c sasArathIMs tadA bANair abhrANIvAnilo 'vadhIt 08021017a gajAn gajaprayantqMz ca vaijayantyAyudhadhvajAn 08021017c sAdino 'zvAMz ca pattIMz ca zarair ninye yamakSayam 08021018a tam antakam iva kruddham anivAryaM mahAratham 08021018c duryodhano 'bhyayAd eko nighnan bANaiH pRthagvidhaiH 08021019a tasyArjuno dhanuH sUtaM ketum azvAMz ca sAyakaiH 08021019c hatvA saptabhir ekaikaM chatraM ciccheda patriNA 08021020a navamaM ca samAsAdya vyasRjat pratighAtinam 08021020c duryodhanAyeSuvaraM taM drauNiH saptadhAcchinat 08021021a tato drauNer dhanuz chittvA hatvA cAzvavarAJ zaraiH 08021021c kRpasyApi tathAtyugraM dhanuz ciccheda pANDavaH 08021022a hArdikyasya dhanuz chittvA dhvajaM cAzvaM tathAvadhIt 08021022c duHzAsanasyeSuvaraM chittvA rAdheyam abhyayAt 08021023a atha sAtyakim utsRjya tvaran karNo 'rjunaM tribhiH 08021023c viddhvA vivyAdha viMzatyA kRSNaM pArthaM punas tribhiH 08021024a atha sAtyakir Agatya karNaM viddhvA zitaiH zaraiH 08021024c navatyA navabhiz cograiH zatena punar Ardayat 08021025a tataH pravIrAH pANDUnAM sarve karNam apIDayan 08021025c yudhAmanyuH zikhaNDI ca draupadeyAH prabhadrakAH 08021026a uttamaujA yuyutsuz ca yamau pArSata eva ca 08021026c cedikArUSamatsyAnAM kekayAnAM ca yad balam 08021026e cekitAnaz ca balavAn dharmarAjaz ca suvrataH 08021027a ete rathAzvadviradaiH pattibhiz cogravikramaiH 08021027c parivArya raNe karNaM nAnAzastrair avAkiran 08021027e bhASanto vAgbhir ugrAbhiH sarve karNavadhe vRtAH 08021028a tAM zastravRSTiM bahudhA chittvA karNaH zitaiH zaraiH 08021028c apovAha sma tAn sarvAn drumAn bhaGktveva mArutaH 08021029a rathinaH samahAmAtrAn gajAn azvAn sasAdinaH 08021029c zaravrAtAMz ca saMkruddho nighnan karNo vyadRzyata 08021030a tad vadhyamAnaM pANDUnAM balaM karNAstratejasA 08021030c vizastrakSatadehaM ca prAya AsIt parAGmukham 08021031a atha karNAstram astreNa pratihatyArjunaH svayam 08021031c dizaH khaM caiva bhUmiM ca prAvRNoc charavRSTibhiH 08021032a musalAnIva niSpetuH parighA iva ceSavaH 08021032c zataghnya iva cApy anye vajrANy ugrANi vApare 08021033a tair vadhyamAnaM tat sainyaM sapattyazvarathadvipam 08021033c nimIlitAkSam atyartham udabhrAmyat samantataH 08021034a niSkaivalyaM tadA yuddhaM prApur azvanaradvipAH 08021034c vadhyamAnAH zarair anye tadA bhItAH pradudruvuH 08021035a evaM teSAM tadA yuddhe saMsaktAnAM jayaiSiNAm 08021035c girim astaM samAsAdya pratyapadyata bhAnumAn 08021036a tamasA ca mahArAja rajasA ca vizeSataH 08021036c na kiM cit pratyapazyAma zubhaM vA yadi vAzubham 08021037a te trasanto maheSvAsA rAtriyuddhasya bhArata 08021037c apayAnaM tataz cakruH sahitAH sarvavAjibhiH 08021038a kauraveSu ca yAteSu tadA rAjan dinakSaye 08021038c jayaM sumanasaH prApya pArthAH svazibiraM yayuH 08021039a vAditrazabdair vividhaiH siMhanAdaiz ca nartitaiH 08021039c parAn avahasantaz ca stuvantaz cAcyutArjunau 08021040a kRte 'vahAre tair vIraiH sainikAH sarva eva te 08021040c AziSaH pANDaveyeSu prAyujyanta narezvarAH 08021041a tataH kRte 'vahAre ca prahRSTAH kurupANDavAH 08021041c nizAyAM zibiraM gatvA nyavizanta narezvarAH 08021042a yakSarakSaHpizAcAz ca zvApadAni ca saMghazaH 08021042c jagmur AyodhanaM ghoraM rudrasyAnartanopamam 08022001 dhRtarASTra uvAca 08022001a svena cchandena naH sarvAn nAvadhId vyaktam arjunaH 08022001c na hy asya samare mucyetAntako 'py AtatAyinaH 08022002a pArtho hy eko 'harad bhadrAm ekaz cAgnim atarpayat 08022002c ekaz cemAM mahIM jitvA cakre balibhRto nRpAn 08022003a eko nivAtakavacAn avadhId divyakArmukaH 08022003c ekaH kirAtarUpeNa sthitaM zarvam ayodhayat 08022004a eko 'bhyarakSad bharatAn eko bhavam atoSayat 08022004c tenaikena jitAH sarve madIyA ugratejasaH 08022004e te na nindyAH prazasyAz ca yat te cakrur bravIhi tat 08022005 saMjaya uvAca 08022005a hataprahatavidhvastA vivarmAyudhavAhanAH 08022005c dInasvarA dUyamAnA mAninaH zatrubhir jitAH 08022006a zibirasthAH punar mantraM mantrayanti sma kauravAH 08022006c bhagnadaMSTrA hataviSAH padAkrAntA ivoragAH 08022007a tAn abravIt tataH karNaH kruddhaH sarpa iva zvasan 08022007c karaM kareNAbhipIDya prekSamANas tavAtmajam 08022008a yatto dRDhaz ca dakSaz ca dhRtimAn arjunaH sadA 08022008c sa bodhayati cApy enaM prAptakAlam adhokSajaH 08022009a sahasAstravisargeNa vayaM tenAdya vaJcitAH 08022009c zvas tv ahaM tasya saMkalpaM sarvaM hantA mahIpate 08022010a evam uktas tathety uktvA so 'nujajJe nRpottamAn 08022010c sukhoSitAs te rajanIM hRSTA yuddhAya niryayuH 08022011a te 'pazyan vihitaM vyUhaM dharmarAjena durjayam 08022011c prayatnAt kurumukhyena bRhaspatyuzanomatAt 08022012a atha pratIpakartAraM satataM vijitAtmanAm 08022012c sasmAra vRSabhaskandhaM karNaM duryodhanas tadA 08022013a puraMdarasamaM yuddhe marudgaNasamaM bale 08022013c kArtavIryasamaM vIrye karNaM rAjJo 'gaman manaH 08022013e sUtaputraM maheSvAsaM bandhum AtyayikeSv iva 08022014 dhRtarASTra uvAca 08022014a yad vo 'gaman mano mandAH karNaM vaikartanaM tadA 08022014c apy adrAkSata taM yUyaM zItArtA iva bhAskaram 08022015a kRte 'vahAre sainyAnAM pravRtte ca raNe punaH 08022015c kathaM vaikartanaH karNas tatrAyudhyata saMjaya 08022015e kathaM ca pANDavAH sarve yuyudhus tatra sUtajam 08022016a karNo hy eko mahAbAhur hanyAt pArthAn sasomakAn 08022016c karNasya bhujayor vIryaM zakraviSNusamaM matam 08022016e tathAstrANi sughorANi vikramaz ca mahAtmanaH 08022017a duryodhanaM tadA dRSTvA pANDavena bhRzArditam 08022017c parAkrAntAn pANDusutAn dRSTvA cApi mahAhave 08022018a karNam Azritya saMgrAme darpo duryodhane punaH 08022018c jetum utsahate pArthAn saputrAn sahakezavAn 08022019a aho bata mahad duHkhaM yatra pANDusutAn raNe 08022019c nAtarad rabhasaH karNo daivaM nUnaM parAyaNam 08022019e aho dyUtasya niSTheyaM ghorA saMprati vartate 08022020a aho duHkhAni tIvrANi duryodhanakRtAny aham 08022020c sahiSyAmi sughorANi zalyabhUtAni saMjaya 08022021a saubalaM ca tathA tAta nItimAn iti manyate 08022022a yuddheSu nAma divyeSu vartamAneSu saMjaya 08022022c azrauSaM nihatAn putrAn nityam eva ca nirjitAn 08022023a na pANDavAnAM samare kaz cid asti nivArakaH 08022023c strImadhyam iva gAhanti daivaM hi balavattaram 08022024 saMjaya uvAca 08022024a atikrAntaM hi yat kAryaM pazcAc cintayatIti ca 08022024c tac cAsya na bhavet kAryaM cintayA ca vinazyati 08022025a tad idaM tava kAryaM tu dUraprAptaM vijAnatA 08022025c na kRtaM yat tvayA pUrvaM prAptAprAptavicAraNe 08022026a ukto 'si bahudhA rAjan mA yudhyasveti pANDavaiH 08022026c gRhNISe na ca tan mohAt pANDaveSu vizAM pate 08022027a tvayA pApAni ghorANi samAcIrNAni pANDuSu 08022027c tvatkRte vartate ghoraH pArthivAnAM janakSayaH 08022028a tat tv idAnIm atikramya mA zuco bharatarSabha 08022028c zRNu sarvaM yathAvRttaM ghoraM vaizasam acyuta 08022029a prabhAtAyAM rajanyAM tu karNo rAjAnam abhyayAt 08022029c sametya ca mahAbAhur duryodhanam abhASata 08022030a adya rAjan sameSyAmi pANDavena yazasvinA 08022030c haniSyAmi ca taM vIraM sa vA mAM nihaniSyati 08022031a bahutvAn mama kAryANAM tathA pArthasya pArthiva 08022031c nAbhUt samAgamo rAjan mama caivArjunasya ca 08022032a idaM tu me yathAprajJaM zRNu vAkyaM vizAM pate 08022032c anihatya raNe pArthaM nAham eSyAmi bhArata 08022033a hatapravIre sainye 'smin mayi caiva sthite yudhi 08022033c abhiyAsyati mAM pArthaH zakrazaktyA vinAkRtam 08022034a tataH zreyaskaraM yat te tan nibodha janezvara 08022034c AyudhAnAM ca yad vIryaM dravyANAm arjunasya ca 08022035a kAyasya mahato bhede lAghave dUrapAtane 08022035c sauSThave cAstrayoge ca savyasAcI na matsamaH 08022036a sarvAyudhamahAmAtraM vijayaM nAma tad dhanuH 08022036c indrArtham abhikAmena nirmitaM vizvakarmaNA 08022037a yena daityagaNAn rAjaJ jitavAn vai zatakratuH 08022037c yasya ghoSeNa daityAnAM vimuhyanti dizo daza 08022037e tad bhArgavAya prAyacchac chakraH paramasaMmatam 08022038a tad divyaM bhArgavo mahyam adadAd dhanur uttamam 08022038c yena yotsye mahAbAhum arjunaM jayatAM varam 08022038e yathendraH samare sarvAn daiteyAn vai samAgatAn 08022039a dhanur ghoraM rAmadattaM gANDIvAt tad viziSyate 08022039c triHsaptakRtvaH pRthivI dhanuSA tena nirjitA 08022040a dhanuSo yasya karmANi divyAni prAha bhArgavaH 08022040c tad rAmo hy adadAn mahyaM yena yotsyAmi pANDavam 08022041a adya duryodhanAhaM tvAM nandayiSye sabAndhavam 08022041c nihatya samare vIram arjunaM jayatAM varam 08022042a saparvatavanadvIpA hatadviD bhUH sasAgarA 08022042c putrapautrapratiSThA te bhaviSyaty adya pArthiva 08022043a nAsAdhyaM vidyate me 'dya tvatpriyArthaM vizeSataH 08022043c samyag dharmAnuraktasya siddhir Atmavato yathA 08022044a na hi mAM samare soDhuM sa zakto 'gniM tarur yathA 08022044c avazyaM tu mayA vAcyaM yena hIno 'smi phalgunAt 08022045a jyA tasya dhanuSo divyA tathAkSayyau maheSudhI 08022045c tasya divyaM dhanuH zreSThaM gANDIvam ajaraM yudhi 08022046a vijayaM ca mahad divyaM mamApi dhanur uttamam 08022046c tatrAham adhikaH pArthAd dhanuSA tena pArthiva 08022047a mayA cAbhyadhiko vIraH pANDavas tan nibodha me 08022047c razmigrAhaz ca dAzArhaH sarvalokanamaskRtaH 08022048a agnidattaz ca vai divyo rathaH kAJcanabhUSaNaH 08022048c acchedyaH sarvato vIra vAjinaz ca manojavAH 08022048e dhvajaz ca divyo dyutimAn vAnaro vismayaMkaraH 08022049a kRSNaz ca sraSTA jagato rathaM tam abhirakSati 08022049c ebhir dravyair ahaM hIno yoddhum icchAmi pANDavam 08022050a ayaM tu sadRzo vIraH zalyaH samitizobhanaH 08022050c sArathyaM yadi me kuryAd dhruvas te vijayo bhavet 08022051a tasya me sArathiH zalyo bhavatv asukaraH paraiH 08022051c nArAcAn gArdhrapatrAMz ca zakaTAni vahantu me 08022052a rathAz ca mukhyA rAjendra yuktA vAjibhir uttamaiH 08022052c AyAntu pazcAt satataM mAm eva bharatarSabha 08022053a evam abhyadhikaH pArthAd bhaviSyAmi guNair aham 08022053c zalyo hy abhyadhikaH kRSNAd arjunAd adhiko hy aham 08022054a yathAzvahRdayaM veda dAzArhaH paravIrahA 08022054c tathA zalyo 'pi jAnIte hayAnAM vai mahArathaH 08022055a bAhuvIrye samo nAsti madrarAjasya kaz cana 08022055c tathAstrair matsamo nAsti kaz cid eva dhanurdharaH 08022056a tathA zalyasamo nAsti hayayAne ha kaz cana 08022056c so 'yam abhyadhikaH pArthAd bhaviSyati ratho mama 08022057a etat kRtaM mahArAja tvayecchAmi paraMtapa 08022057c evaM kRte kRtaM mahyaM sarvakAmair bhaviSyati 08022058a tato draSTAsi samare yat kariSyAmi bhArata 08022058c sarvathA pANDavAn sarvAJ jeSyAmy adya samAgatAn 08022059 duryodhana uvAca 08022059a sarvam etat kariSyAmi yathA tvaM karNa manyase 08022059c sopAsaGgA rathAH sAzvA anuyAsyanti sUtaja 08022060a nArAcAn gArdhrapakSAMz ca zakaTAni vahantu te 08022060c anuyAsyAma karNa tvAM vayaM sarve ca pArthivAH 08022061 saMjaya uvAca 08022061a evam uktvA mahArAja tava putrAH pratApavAn 08022061c abhigamyAbravId rAjA madrarAjam idaM vacaH 08023001 saMjaya uvAca 08023001a putras tava mahArAja madrarAjam idaM vacaH 08023001c vinayenopasaMgamya praNayAd vAkyam abravIt 08023002a satyavrata mahAbhAga dviSatAm aghavardhana 08023002c madrezvara raNe zUra parasainyabhayaMkara 08023003a zrutavAn asi karNasya bruvato vadatAM vara 08023003c yathA nRpatisiMhAnAM madhye tvAM varayaty ayam 08023004a tasmAt pArthavinAzArthaM hitArthaM mama caiva hi 08023004c sArathyaM rathinAM zreSTha sumanAH kartum arhasi 08023005a asyAbhIzugraho loke nAnyo 'sti bhavatA samaH 08023005c sa pAtu sarvataH karNaM bhavAn brahmeva zaMkaram 08023006a pArthasya sacivaH kRSNo yathAbhIzugraho varaH 08023006c tathA tvam api rAdheyaM sarvataH paripAlaya 08023007a bhISmo droNaH kRpaH karNo bhavAn bhojaz ca vIryavAn 08023007c zakuniH saubalo drauNir aham eva ca no balam 08023007e eSAm eva kRto bhAgo navadhA pRtanApate 08023008a naiva bhAgo 'tra bhISmasya droNasya ca mahAtmanaH 08023008c tAbhyAm atItya tau bhAgau nihatA mama zatravaH 08023009a vRddhau hi tau naravyAghrau chalena nihatau ca tau 08023009c kRtvA nasukaraM karma gatau svargam ito 'nagha 08023010a tathAnye puruSavyAghrAH parair vinihatA yudhi 08023010c asmadIyAz ca bahavaH svargAyopagatA raNe 08023010e tyaktvA prANAn yathAzakti ceSTAH kRtvA ca puSkalAH 08023011a karNo hy eko mahAbAhur asmatpriyahite rataH 08023011c bhavAMz ca puruSavyAghra sarvalokamahArathaH 08023011e tasmiJ jayAzA vipulA mama madrajanAdhipa 08023012a pArthasya samare kRSNo yathAbhIzuvaragrahaH 08023012c tena yukto raNe pArtho rakSyamANaz ca pArthiva 08023012e yAni karmANi kurute pratyakSANi tathaiva te 08023013a pUrvaM na samare hy evam avadhId arjuno ripUn 08023013c ahany ahani madreza drAvayan dRzyate yudhi 08023014a bhAgo 'vaziSTaH karNasya tava caiva mahAdyute 08023014c taM bhAgaM saha karNena yugapan nAzayAhave 08023015a sUryAruNau yathA dRSTvA tamo nazyati mAriSa 08023015c tathA nazyantu kaunteyAH sapAJcAlAH sasRJjayAH 08023016a rathAnAM pravaraH karNo yantqNAM pravaro bhavAn 08023016c saMnipAtaH samo loke bhavator nAsti kaz cana 08023017a yathA sarvAsv avasthAsu vArSNeyaH pAti pANDavam 08023017c tathA bhavAn paritrAtu karNaM vaikartanaM raNe 08023018a tvayA sArathinA hy eSa apradhRSyo bhaviSyati 08023018c devatAnAm api raNe sazakrANAM mahIpate 08023018e kiM punaH pANDaveyAnAM mAtizaGkIr vaco mama 08023019a duryodhanavacaH zrutvA zalyaH krodhasamanvitaH 08023019c trizikhAM bhrukuTIM kRtvA dhunvan hastau punaH punaH 08023020a krodharakte mahAnetre parivartya mahAbhujaH 08023020c kulaizvaryazrutibalair dRptaH zalyo 'bravId idam 08023021a avamanyase mAM gAndhAre dhruvaM mAM parizaGkase 08023021c yan mAM bravISi visrabdhaM sArathyaM kriyatAm iti 08023022a asmatto 'bhyadhikaM karNaM manyamAnaH prazaMsasi 08023022c na cAhaM yudhi rAdheyaM gaNaye tulyam AtmanA 08023023a AdizyatAm abhyadhiko mamAMzaH pRthivIpate 08023023c tam ahaM samare hatvA gamiSyAmi yathAgatam 08023024a atha vApy eka evAhaM yotsyAmi kurunandana 08023024c pazya vIryaM mamAdya tvaM saMgrAme dahato ripUn 08023025a na cAbhikAmAn kauravya vidhAya hRdaye pumAn 08023025c asmadvidhaH pravarteta mA mA tvam atizaGkithAH 08023026a yudhi cApy avamAno me na kartavyaH kathaM cana 08023026c pazya hImau mama bhujau vajrasaMhananopamau 08023027a dhanuH pazya ca me citraM zarAMz cAzIviSopamAn 08023027c rathaM pazya ca me kLptaM sadazvair vAtavegitaiH 08023027e gadAM ca pazya gAndhAre hemapaTTavibhUSitAm 08023028a dArayeyaM mahIM kruddho vikireyaM ca parvatAn 08023028c zoSayeyaM samudrAMz ca tejasA svena pArthiva 08023029a tan mAm evaMvidhaM jAnan samartham arinigrahe 08023029c kasmAd yunakSi sArathye nyUnasyAdhirather nRpa 08023030a na nAma dhuri rAjendra prayoktuM tvam ihArhasi 08023030c na hi pApIyasaH zreyAn bhUtvA preSyatvam utsahe 08023031a yo hy abhyupagataM prItyA garIyAMsaM vaze sthitam 08023031c vaze pApIyaso dhatte tat pApam adharottaram 08023032a brAhmaNA brahmaNA sRSTA mukhAt kSatram athorasaH 08023032c UrubhyAm asRjad vaizyAJ zUdrAn padbhyAm iti zrutiH 08023032e tebhyo varNavizeSAz ca pratilomAnulomajAH 08023033a athAnyonyasya saMyogAc cAturvarNyasya bhArata 08023033c goptAraH saMgrahItAro dAtAraH kSatriyAH smRtAH 08023034a yAjanAdhyApanair viprA vizuddhaiz ca pratigrahaiH 08023034c lokasyAnugrahArthAya sthApitA brahmaNA bhuvi 08023035a kRSiz ca pAzupAlyaM ca vizAM dAnaM ca sarvazaH 08023035c brahmakSatravizAM zUdrA vihitAH paricArakAH 08023036a brahmakSatrasya vihitAH sUtA vai paricArakAH 08023036c na viTzUdrasya tatraiva zRNu vAkyaM mamAnagha 08023037a so 'haM mUrdhAvasiktaH san rAjarSikulasaMbhavaH 08023037c mahArathaH samAkhyAtaH sevyaH stavyaz ca bandinAm 08023038a so 'ham etAdRzo bhUtvA nehArikulamardana 08023038c sUtaputrasya saMgrAme sArathyaM kartum utsahe 08023039a avamAnam ahaM prApya na yotsyAmi kathaM cana 08023039c ApRcchya tvAdya gAndhAre gamiSyAmi yathAgatam 08023040a evam uktvA naravyAghraH zalyaH samitizobhanaH 08023040c utthAya prayayau tUrNaM rAjamadhyAd amarSitaH 08023041a praNayAd bahumAnAc ca taM nigRhya sutas tava 08023041c abravIn madhuraM vAkyaM sAma sarvArthasAdhakam 08023042a yathA zalya tvam Atthedam evam etad asaMzayam 08023042c abhiprAyas tu me kaz cit taM nibodha janezvara 08023043a na karNo 'bhyadhikas tvattaH zaGke naiva kathaM cana 08023043c na hi madrezvaro rAjA kuryAd yad anRtaM bhavet 08023044a Rtam eva hi pUrvAs te vahanti puruSottamAH 08023044c tasmAd ArtAyaniH prokto bhavAn iti matir mama 08023045a zalyabhUtaz ca zatrUNAM yasmAt tvaM bhuvi mAnada 08023045c tasmAc chalyeti te nAma kathyate pRthivIpate 08023046a yad eva vyAhRtaM pUrvaM bhavatA bhUridakSiNa 08023046c tad eva kuru dharmajJa madarthaM yad yad ucyase 08023047a na ca tvatto hi rAdheyo na cAham api vIryavAn 08023047c vRNImas tvAM hayAgryANAM yantAram iti saMyuge 08023048a yathA hy abhyadhikaM karNaM guNais tAta dhanaMjayAt 08023048c vAsudevAd api tvAM ca loko 'yam iti manyate 08023049a karNo hy abhyadhikaH pArthAd astrair eva nararSabha 08023049c bhavAn apy adhikaH kRSNAd azvayAne bale tathA 08023050a yathAzvahRdayaM veda vAsudevo mahAmanAH 08023050c dviguNaM tvaM tathA vettha madrarAja na saMzayaH 08023051 zalya uvAca 08023051a yan mA bravISi gAndhAre madhye sainyasya kaurava 08023051c viziSTaM devakIputrAt prItimAn asmy ahaM tvayi 08023052a eSa sArathyam AtiSThe rAdheyasya yazasvinaH 08023052c yudhyataH pANDavAgryeNa yathA tvaM vIra manyase 08023053a samayaz ca hi me vIra kaz cid vaikartanaM prati 08023053c utsRjeyaM yathAzraddham ahaM vAco 'sya saMnidhau 08023054 saMjaya uvAca 08023054a tatheti rAjan putras te saha karNena bhArata 08023054c abravIn madrarAjasya sutaM bharatasattama 08024001 duryodhana uvAca 08024001a bhUya eva tu madreza yat te vakSyAmi tac chRNu 08024001c yathA purA vRttam idaM yuddhe devAsure vibho 08024002a yad uktavAn pitur mahyaM mArkaNDeyo mahAn RSiH 08024002c tad azeSeNa bruvato mama rAjarSisattama 08024002e tvaM nibodha na cApy atra kartavyA te vicAraNA 08024003a devAnAm asurANAM ca mahAn AsIt samAgamaH 08024003c babhUva prathamo rAjan saMgrAmas tArakAmayaH 08024003e nirjitAz ca tadA daityA daivatair iti naH zrutam 08024004a nirjiteSu ca daityeSu tArakasya sutAs trayaH 08024004c tArAkSaH kamalAkSaz ca vidyunmAlI ca pArthiva 08024005a tapa ugraM samAsthAya niyame parame sthitAH 08024005c tapasA karzayAm Asur dehAn svAJ zatrutApana 08024006a damena tapasA caiva niyamena ca pArthiva 08024006c teSAM pitAmahaH prIto varadaH pradadau varAn 08024007a avadhyatvaM ca te rAjan sarvabhUteSu sarvadA 08024007c sahitA varayAm AsuH sarvalokapitAmaham 08024008a tAn abravIt tadA devo lokAnAM prabhur IzvaraH 08024008c nAsti sarvAmaratvaM hi nivartadhvam ato 'surAH 08024008e varam anyaM vRNIdhvaM vai yAdRzaM saMprarocate 08024009a tatas te sahitA rAjan saMpradhAryAsakRd bahu 08024009c sarvalokezvaraM vAkyaM praNamyainam athAbruvan 08024010a asmAkaM tvaM varaM deva prayacchemaM pitAmaha 08024010c vayaM purANi trINy eva samAsthAya mahIm imAm 08024010e vicariSyAma loke 'smiMs tvatprasAdapuraskRtAH 08024011a tato varSasahasre tu sameSyAmaH parasparam 08024011c ekIbhAvaM gamiSyanti purANy etAni cAnagha 08024012a samAgatAni caitAni yo hanyAd bhagavaMs tadA 08024012c ekeSuNA devavaraH sa no mRtyur bhaviSyati 08024012e evam astv iti tAn devaH pratyuktvA prAvizad divam 08024013a te tu labdhavarAH prItAH saMpradhArya parasparam 08024013c puratrayavisRSTyarthaM mayaM vavrur mahAsuram 08024013e vizvakarmANam ajaraM daityadAnavapUjitam 08024014a tato mayaH svatapasA cakre dhImAn purANi ha 08024014c trINi kAJcanam ekaM tu raupyaM kArSNAyasaM tathA 08024015a kAJcanaM divi tatrAsId antarikSe ca rAjatam 08024015c AyasaM cAbhavad bhUmau cakrasthaM pRthivIpate 08024016a ekaikaM yojanazataM vistArAyAmasaMmitam 08024016c gRhATTATTAlakayutaM bRhatprAkAratoraNam 08024017a guNaprasavasaMbAdham asaMbAdham anAmayam 08024017c prAsAdair vividhaiz caiva dvAraiz cApy upazobhitam 08024018a pureSu cAbhavan rAjan rAjAno vai pRthak pRthak 08024018c kAJcanaM tArakAkSasya citram AsIn mahAtmanaH 08024018e rAjataM kamalAkSasya vidyunmAlina Ayasam 08024019a trayas te daityarAjAnas trI&l lokAn Azu tejasA 08024019c Akramya tasthur varSANAM pUgAn nAma prajApatiH 08024020a teSAM dAnavamukhyAnAM prayutAny arbudAni ca 08024020c koTyaz cAprativIrANAM samAjagmus tatas tataH 08024020e mahad aizvaryam icchantas tripuraM durgam AzritAH 08024021a sarveSAM ca punas teSAM sarvayogavaho mayaH 08024021c tam Azritya hi te sarve avartantAkutobhayAH 08024022a yo hi yaM manasA kAmaM dadhyau tripurasaMzrayaH 08024022c tasmai kAmaM mayas taM taM vidadhe mAyayA tadA 08024023a tArakAkSasutaz cAsId dharir nAma mahAbalaH 08024023c tapas tepe paramakaM yenAtuSyat pitAmahaH 08024024a sa tuSTam avRNod devaM vApI bhavatu naH pure 08024024c zastrair vinihatA yatra kSiptAH syur balavattarAH 08024025a sa tu labdhvA varaM vIras tArakAkSasuto hariH 08024025c sasRje tatra vApIM tAM mRtAnAM jIvanIM prabho 08024026a yena rUpeNa daityas tu yena veSeNa caiva ha 08024026c mRtas tasyAM parikSiptas tAdRzenaiva jajJivAn 08024027a tAM prApya traipurasthAs tu sarvA&l lokAn babAdhire 08024027c mahatA tapasA siddhAH surANAM bhayavardhanAH 08024027e na teSAm abhavad rAjan kSayo yuddhe kathaM cana 08024028a tatas te lobhamohAbhyAm abhibhUtA vicetasaH 08024028c nirhrIkAH saMsthitiM sarve sthApitAM samalUlupan 08024029a vidrAvya sagaNAn devAMs tatra tatra tadA tadA 08024029c viceruH svena kAmena varadAnena darpitAH 08024030a devAraNyAni sarvANi priyANi ca divaukasAm 08024030c RSINAm AzramAn puNyAn yUpAJ janapadAMs tathA 08024030e vyanAzayanta maryAdA dAnavA duSTacAriNaH 08024031a te devAH sahitAH sarve pitAmaham ariMdama 08024031c abhijagmus tadAkhyAtuM viprakAraM suretaraiH 08024032a te tattvaM sarvam AkhyAya zirasAbhipraNamya ca 08024032c vadhopAyam apRcchanta bhagavantaM pitAmaham 08024033a zrutvA tad bhagavAn devo devAn idam uvAca ha 08024033c asurAz ca durAtmAnas te cApi vibudhadviSaH 08024033e aparAdhyanti satataM ye yuSmAn pIDayanty uta 08024034a ahaM hi tulyaH sarveSAM bhUtAnAM nAtra saMzayaH 08024034c adhArmikAs tu hantavyA ity ahaM prabravImi vaH 08024035a te yUyaM sthANum IzAnaM jiSNum akliSTakAriNam 08024035c yoddhAraM vRNutAdityAH sa tAn hantA suretarAn 08024036a iti tasya vacaH zrutvA devAH zakrapurogamAH 08024036c brahmANam agrataH kRtvA vRSAGkaM zaraNaM yayuH 08024037a tapaH paraM samAtasthur gRNanto brahma zAzvatam 08024037c RSibhiH saha dharmajJA bhavaM sarvAtmanA gatAH 08024038a tuSTuvur vAgbhir arthyAbhir bhayeSv abhayakRttamam 08024038c sarvAtmAnaM mahAtmAnaM yenAptaM sarvam AtmanA 08024039a tapovizeSair bahubhir yogaM yo veda cAtmanaH 08024039c yaH sAMkhyam Atmano veda yasya cAtmA vaze sadA 08024040a te taM dadRzur IzAnaM tejorAzim umApatim 08024040c ananyasadRzaM loke vratavantam akalmaSam 08024041a ekaM ca bhagavantaM te nAnArUpam akalpayan 08024041c AtmanaH pratirUpANi rUpANy atha mahAtmani 08024041e parasparasya cApazyan sarve paramavismitAH 08024042a sarvabhUtamayaM cezaM tam ajaM jagataH patim 08024042c devA brahmarSayaz caiva zirobhir dharaNIM gatAH 08024043a tAn svastivAkyenAbhyarcya samutthApya ca zaMkaraH 08024043c brUta brUteti bhagavAn smayamAno 'bhyabhASata 08024044a tryambakeNAbhyanujJAtAs tatas te 'svasthacetasaH 08024044c namo namas te 'stu vibho tata ity abruvan bhavam 08024045a namo devAtidevAya dhanvine cAtimanyave 08024045c prajApatimakhaghnAya prajApatibhir IDyase 08024046a namaH stutAya stutyAya stUyamAnAya mRtyave 08024046c vilohitAya rudrAya nIlagrIvAya zUline 08024047a amoghAya mRgAkSAya pravarAyudhayodhine 08024047c durvAraNAya zukrAya brahmaNe brahmacAriNe 08024048a IzAnAyAprameyAya niyantre carmavAsase 08024048c taponityAya piGgAya vratine kRttivAsase 08024049a kumArapitre tryakSAya pravarAyudhadhAriNe 08024049c prapannArtivinAzAya brahmadviTsaMghaghAtine 08024050a vanaspatInAM pataye narANAM pataye namaH 08024050c gavAM ca pataye nityaM yajJAnAM pataye namaH 08024051a namo 'stu te sasainyAya tryambakAyogratejase 08024051c manovAkkarmabhir deva tvAM prapannAn bhajasva naH 08024052a tataH prasanno bhagavAn svAgatenAbhinandya tAn 08024052c provAca vyetu vastrAso brUta kiM karavANi vaH 08024053a pitRdevarSisaMghebhyo vare datte mahAtmanA 08024053c satkRtya zaMkaraM prAha brahmA lokahitaM vacaH 08024054a tavAtisargAd deveza prAjApatyam idaM padam 08024054c mayAdhitiSThatA datto dAnavebhyo mahAn varaH 08024055a tAn atikrAntamaryAdAn nAnyaH saMhartum arhati 08024055c tvAm Rte bhUtabhavyeza tvaM hy eSAM pratyarir vadhe 08024056a sa tvaM deva prapannAnAM yAcatAM ca divaukasAm 08024056c kuru prasAdaM deveza dAnavAJ jahi zUlabhRt 08024057 zrIbhagavAn uvAca 08024057a hantavyAH zatravaH sarve yuSmAkam iti me matiH 08024057c na tv eko 'haM vadhe teSAM samartho vai suradviSAm 08024058a te yUyaM sahitAH sarve madIyenAstratejasA 08024058c jayadhvaM yudhi tAJ zatrUn saMghAto hi mahAbalaH 08024059 devA UcuH 08024059a asmattejobalaM yAvat tAvad dviguNam eva ca 08024059c teSAm iti ha manyAmo dRSTatejobalA hi te 08024060 bhagavAn uvAca 08024060a vadhyAs te sarvataH pApA ye yuSmAsv aparAdhinaH 08024060c mama tejobalArdhena sarvAMs tAn ghnata zAtravAn 08024061 devA UcuH 08024061a bibhartuM tejaso 'rdhaM te na zakSyAmo mahezvara 08024061c sarveSAM no balArdhena tvam eva jahi zAtravAn 08024062 duryodhana uvAca 08024062a tatas tatheti devezas tair ukto rAjasattama 08024062c ardham AdAya sarvebhyas tejasAbhyadhiko 'bhavat 08024063a sa tu devo balenAsIt sarvebhyo balavattaraH 08024063c mahAdeva iti khyAtas tadAprabhRti zaMkaraH 08024064a tato 'bravIn mahAdevo dhanur bANadharas tv aham 08024064c haniSyAmi rathenAjau tAn ripUn vai divaukasaH 08024065a te yUyaM me rathaM caiva dhanur bANaM tathaiva ca 08024065c pazyadhvaM yAvad adyaitAn pAtayAmi mahItale 08024066 devA UcuH 08024066a mUrtisarvasvam AdAya trailokyasya tatas tataH 08024066c rathaM te kalpayiSyAma devezvara mahaujasam 08024067a tathaiva buddhyA vihitaM vizvakarmakRtaM zubham 08024067c tato vibudhazArdUlAs taM rathaM samakalpayan 08024068a vandhuraM pRthivIM devIM vizAlapuramAlinIm 08024068c saparvatavanadvIpAM cakrur bhUtadharAM tadA 08024069a mandaraM parvataM cAkSaM jaGghAs tasya mahAnadIH 08024069c dizaz ca pradizaz caiva parivAraM rathasya hi 08024070a anukarSAn grahAn dIptAn varUthaM cApi tArakAH 08024070c dharmArthakAmasaMyuktaM triveNuM cApi bandhuram 08024070e oSadhIr vividhAs tatra nAnApuSpaphalodgamAH 08024071a sUryAcandramasau kRtvA cakre rathavarottame 08024071c pakSau pUrvAparau tatra kRte rAtryahanI zubhe 08024072a daza nAgapatIn ISAM dhRtarASTramukhAn dRDhAm 08024072c dyAM yugaM yugacarmANi saMvartakabalAhakAn 08024073a zamyAM dhRtiM ca medhAM ca sthitiM saMnatim eva ca 08024073c grahanakSatratArAbhiz carma citraM nabhastalam 08024074a surAmbupretavittAnAM patI&l lokezvarAn hayAn 08024074c sinIvAlIm anumatiM kuhUM rAkAM ca suvratAm 08024074e yoktrANi cakrur vAhAnAM rohakAMz cApi kaNThakam 08024075a karma satyaM tapo 'rthaz ca vihitAs tatra razmayaH 08024075c adhiSThAnaM manas tv AsIt parirathyaM sarasvatI 08024076a nAnAvarNAz ca citrAz ca patAkAH pavaneritAH 08024076c vidyudindradhanurnaddhaM rathaM dIptaM vyadIpayat 08024077a evaM tasmin mahArAja kalpite rathasattame 08024077c devair manujazArdUla dviSatAm abhimardane 08024078a svAny AyudhAni mukhyAni nyadadhAc chaMkaro rathe 08024078c rathayaSTiM viyatkRSTAM sthApayAm Asa govRSam 08024079a brahmadaNDaH kAladaNDo rudradaNDas tathA jvaraH 08024079c pariskandA rathasyAsya sarvatodizam udyatAH 08024080a atharvAGgirasAv AstAM cakrarakSau mahAtmanaH 08024080c RgvedaH sAmavedaz ca purANaM ca puraHsarAH 08024081a itihAsayajurvedau pRSTharakSau babhUvatuH 08024081c divyA vAcaz ca vidyAz ca paripArzvacarAH kRtAH 08024082a tottrAdayaz ca rAjendra vaSaTkAras tathaiva ca 08024082c oMkAraz ca mukhe rAjann atizobhAkaro 'bhavat 08024083a vicitram RtubhiH SaDbhiH kRtvA saMvatsaraM dhanuH 08024083c tasmAn nqNAM kAlarAtrir jyA kRtA dhanuSo 'jarA 08024084a iSuz cApy abhavad viSNur jvalanaH soma eva ca 08024084c agnISomau jagat kRtsnaM vaiSNavaM cocyate jagat 08024085a viSNuz cAtmA bhagavato bhavasyAmitatejasaH 08024085c tasmAd dhanurjyAsaMsparzaM na viSehur harasya te 08024086a tasmiJ zare tigmamanyur mumocAviSahaM prabhuH 08024086c bhRgvaGgiromanyubhavaM krodhAgnim atiduHsaham 08024087a sa nIlalohito dhUmraH kRttivAsA bhayaMkaraH 08024087c AdityAyutasaMkAzas tejojvAlAvRto jvalan 08024088a duzcyAvaz cyAvano jetA hantA brahmadviSAM haraH 08024088c nityaM trAtA ca hantA ca dharmAdharmAzritAJ janAn 08024089a pramAthibhir ghorarUpair bhImodagrair gaNair vRtaH 08024089c vibhAti bhagavAn sthANus tair evAtmaguNair vRtaH 08024090a tasyAGgAni samAzritya sthitaM vizvam idaM jagat 08024090c jaGgamAjaGgamaM rAjaJ zuzubhe 'dbhutadarzanam 08024091a dRSTvA tu taM rathaM divyaM kavacI sa zarAsanI 08024091c bANam Adatta taM divyaM somaviSNvagnisaMbhavam 08024092a tasya vAjAMs tato devAH kalpayAM cakrire vibhoH 08024092c puNyagandhavahaM rAjaJ zvasanaM rAjasattama 08024093a tam AsthAya mahAdevas trAsayan daivatAny api 08024093c Aruroha tadA yattaH kampayann iva rodasI 08024094a sa zobhamAno varadaH khaDgI bANI zarAsanI 08024094c hasann ivAbravId devo sArathiH ko bhaviSyati 08024095a tam abruvan devagaNA yaM bhavAn saMniyokSyate 08024095c sa bhaviSyati deveza sArathis te na saMzayaH 08024096a tAn abravIt punar devo mattaH zreSThataro hi yaH 08024096c taM sArathiM kurudhvaM me svayaM saMcintya mAciram 08024097a etac chrutvA tato devA vAkyam uktaM mahAtmanA 08024097c gatvA pitAmahaM devaM prasAdyaivaM vaco 'bruvan 08024098a deva tvayedaM kathitaM tridazArinibarhaNam 08024098c tathA ca kRtam asmAbhiH prasanno vRSabhadhvajaH 08024099a rathaz ca vihito 'smAbhir vicitrAyudhasaMvRtaH 08024099c sArathiM tu na jAnImaH kaH syAt tasmin rathottame 08024100a tasmAd vidhIyatAM kaz cit sArathir devasattama 08024100c saphalAM tAM giraM deva kartum arhasi no vibho 08024101a evam asmAsu hi purA bhagavann uktavAn asi 08024101c hitaM kartAsmi bhavatAm iti tat kartum arhasi 08024102a sa deva yukto rathasattamo no; durAvaro drAvaNaH zAtravANAm 08024102c pinAkapANir vihito 'tra yoddhA; vibhISayan dAnavAn udyato 'sau 08024103a tathaiva vedAz caturo hayAgryA; dharA sazailA ca ratho mahAtman 08024103c nakSatravaMzo 'nugato varUthe; yasmin yoddhA sArathinAbhirakSyaH 08024104a tatra sArathir eSTavyaH sarvair etair vizeSavAn 08024104c tatpratiSTho ratho deva hayA yoddhA tathaiva ca 08024104e kavacAni ca zastrANi kArmukaM ca pitAmaha 08024105a tvAm Rte sArathiM tatra nAnyaM pazyAmahe vayam 08024105c tvaM hi sarvair guNair yukto devatAbhyo 'dhikaH prabho 08024105e sArathye tUrNam Aroha saMyaccha paramAn hayAn 08024106a iti te zirasA natvA trilokezaM pitAmaham 08024106c devAH prasAdayAm AsuH sArathyAyeti naH zrutam 08024107 brahmovAca 08024107a nAtra kiM cin mRSA vAkyaM yad uktaM vo divaukasaH 08024107c saMyacchAmi hayAn eSa yudhyato vai kapardinaH 08024108a tataH sa bhagavAn devo lokasraSTA pitAmahaH 08024108c sArathye kalpito devair IzAnasya mahAtmanaH 08024109a tasminn Arohati kSipraM syandanaM lokapUjite 08024109c zirobhir agamaMs tUrNaM te hayA vAtaraMhasaH 08024110a mahezvare tv Aruhati jAnubhyAm agaman mahIm 08024111a abhIzUn hi trilokezaH saMgRhya prapitAmahaH 08024111c tAn azvAMz codayAm Asa manomArutaraMhasaH 08024112a tato 'dhirUDhe varade prayAte cAsurAn prati 08024112c sAdhu sAdhv iti vizvezaH smayamAno 'bhyabhASata 08024113a yAhi deva yato daityAz codayAzvAn atandritaH 08024113c pazya bAhvor balaM me 'dya nighnataH zAtravAn raNe 08024114a tatas tAMz codayAm Asa vAyuvegasamAJ jave 08024114c yena tat tripuraM rAjan daityadAnavarakSitam 08024115a athAdhijyaM dhanuH kRtvA zarvaH saMdhAya taM zaram 08024115c yuktvA pAzupatAstreNa tripuraM samacintayat 08024116a tasmin sthite tadA rAjan kruddhe vidhRtakArmuke 08024116c purANi tAni kAlena jagmur ekatvatAM tadA 08024117a ekIbhAvaM gate caiva tripure samupAgate 08024117c babhUva tumulo harSo daivatAnAM mahAtmanAm 08024118a tato devagaNAH sarve siddhAz ca paramarSayaH 08024118c jayeti vAco mumucuH saMstuvanto mudAnvitAH 08024119a tato 'grataH prAdurabhUt tripuraM jaghnuSo 'surAn 08024119c anirdezyogravapuSo devasyAsahyatejasaH 08024120a sa tad vikRSya bhagavAn divyaM lokezvaro dhanuH 08024120c trailokyasAraM tam iSuM mumoca tripuraM prati 08024120e tat sAsuragaNaM dagdhvA prAkSipat pazcimArNave 08024121a evaM tat tripuraM dagdhaM dAnavAz cApy azeSataH 08024121c mahezvareNa kruddhena trailokyasya hitaiSiNA 08024122a sa cAtmakrodhajo vahnir hAhety uktvA nivAritaH 08024122c mA kArSIr bhasmasAl lokAn iti tryakSo 'bravIc ca tam 08024123a tataH prakRtim ApannA devA lokAs tatharSayaH 08024123c tuSTuvur vAgbhir arthyAbhiH sthANum apratimaujasam 08024124a te 'nujJAtA bhagavatA jagmuH sarve yathAgatam 08024124c kRtakAmAH prasannena prajApatimukhAH surAH 08024125a yathaiva bhagavAn brahmA lokadhAtA pitAmahaH 08024125c saMyaccha tvaM hayAn asya rAdheyasya mahAtmanaH 08024126a tvaM hi kRSNAc ca karNAc ca phalgunAc ca vizeSataH 08024126c viziSTo rAjazArdUla nAsti tatra vicAraNA 08024127a yuddhe hy ayaM rudrakalpas tvaM ca brahmasamo 'nagha 08024127c tasmAc chaktau yuvAM jetuM macchatrUMs tAv ivAsurAn 08024128a yathA zalyAdya karNo 'yaM zvetAzvaM kRSNasArathim 08024128c pramathya hanyAt kaunteyaM tathA zIghraM vidhIyatAm 08024128e tvayi karNaz ca rAjyaM ca vayaM caiva pratiSThitAH 08024129a imaM cApy aparaM bhUya itihAsaM nibodha me 08024129c pitur mama sakAze yaM brAhmaNaH prAha dharmavit 08024130a zrutvA caitad vacaz citraM hetukAryArthasaMhitam 08024130c kuru zalya vinizcitya mA bhUd atra vicAraNA 08024131a bhArgavANAM kule jAto jamadagnir mahAtapAH 08024131c tasya rAmeti vikhyAtaH putras tejoguNAnvitaH 08024132a sa tIvraM tapa AsthAya prasAdayitavAn bhavam 08024132c astrahetoH prasannAtmA niyataH saMyatendriyaH 08024133a tasya tuSTo mahAdevo bhaktyA ca prazamena ca 08024133c hRdgataM cAsya vijJAya darzayAm Asa zaMkaraH 08024134 Izvara uvAca 08024134a rAma tuSTo 'smi bhadraM te viditaM me tavepsitam 08024134c kuruSva pUtam AtmAnaM sarvam etad avApsyasi 08024135a dAsyAmi te tadAstrANi yadA pUto bhaviSyasi 08024135c apAtram asamarthaM ca dahanty astrANi bhArgava 08024136a ity ukto jAmadagnyas tu devadevena zUlinA 08024136c pratyuvAca mahAtmAnaM zirasAvanataH prabhum 08024137a yadA jAnAsi deveza pAtraM mAm astradhAraNe 08024137c tadA zuzrUSate 'strANi bhavAn me dAtum arhati 08024138 duryodhana uvAca 08024138a tataH sa tapasA caiva damena niyamena ca 08024138c pUjopahArabalibhir homamantrapuraskRtaiH 08024139a ArAdhayitavAJ zarvaM bahUn varSagaNAMs tadA 08024139c prasannaz ca mahAdevo bhArgavasya mahAtmanaH 08024140a abravIt tasya bahuzo guNAn devyAH samIpataH 08024140c bhaktimAn eSa satataM mayi rAmo dRDhavrataH 08024141a evaM tasya guNAn prIto bahuzo 'kathayat prabhuH 08024141c devatAnAM pitqNAM ca samakSam arisUdanaH 08024142a etasminn eva kAle tu daityA Asan mahAbalAH 08024142c tais tadA darpamohAndhair abAdhyanta divaukasaH 08024143a tataH saMbhUya vibudhAs tAn hantuM kRtanizcayAH 08024143c cakruH zatruvadhe yatnaM na zekur jetum eva te 08024144a abhigamya tato devA mahezvaram athAbruvan 08024144c prasAdayantas taM bhaktyA jahi zatrugaNAn iti 08024145a pratijJAya tato devo devatAnAM ripukSayam 08024145c rAmaM bhArgavam AhUya so 'bhyabhASata zaMkaraH 08024146a ripUn bhArgava devAnAM jahi sarvAn samAgatAn 08024146c lokAnAM hitakAmArthaM matprItyarthaM tathaiva ca 08024147 rAma uvAca 08024147a akRtAstrasya deveza kA zaktir me mahezvara 08024147c nihantuM dAnavAn sarvAn kRtAstrAn yuddhadurmadAn 08024148 Izvara uvAca 08024148a gaccha tvaM madanudhyAnAn nihaniSyasi dAnavAn 08024148c vijitya ca ripUn sarvAn guNAn prApsyasi puSkalAn 08024149 duryodhana uvAca 08024149a etac chrutvA ca vacanaM pratigRhya ca sarvazaH 08024149c rAmaH kRtasvastyayanaH prayayau dAnavAn prati 08024150a avadhId devazatrUMs tAn madadarpabalAnvitAn 08024150c vajrAzanisamasparzaiH prahArair eva bhArgavaH 08024151a sa dAnavaiH kSatatanur jAmadagnyo dvijottamaH 08024151c saMspRSTaH sthANunA sadyo nirvraNaH samajAyata 08024152a prItaz ca bhagavAn devaH karmaNA tena tasya vai 08024152c varAn prAdAd brahmavide bhArgavAya mahAtmane 08024153a uktaz ca devadevena prItiyuktena zUlinA 08024153c nipAtAt tava zastrANAM zarIre yAbhavad rujA 08024154a tayA te mAnuSaM karma vyapoDhaM bhRgunandana 08024154c gRhANAstrANi divyAni matsakAzAd yathepsitam 08024155a tato 'strANi samastAni varAMz ca manasepsitAn 08024155c labdhvA bahuvidhAn rAmaH praNamya zirasA zivam 08024156a anujJAM prApya devezAj jagAma sa mahAtapAH 08024156c evam etat purAvRttaM tadA kathitavAn RSiH 08024157a bhArgavo 'py adadAt sarvaM dhanurvedaM mahAtmane 08024157c karNAya puruSavyAghra suprItenAntarAtmanA 08024158a vRjinaM hi bhavet kiM cid yadi karNasya pArthiva 08024158c nAsmai hy astrANi divyAni prAdAsyad bhRgunandanaH 08024159a nApi sUtakule jAtaM karNaM manye kathaM cana 08024159c devaputram ahaM manye kSatriyANAM kulodbhavam 08024160a sakuNDalaM sakavacaM dIrghabAhuM mahAratham 08024160c katham AdityasadRzaM mRgI vyAghraM janiSyati 08024161a pazya hy asya bhujau pInau nAgarAjakaropamau 08024161c vakSaH pazya vizAlaM ca sarvazatrunibarhaNam 08025001 duryodhana uvAca 08025001a evaM sa bhagavAn devaH sarvalokapitAmahaH 08025001c sArathyam akarot tatra yatra rudro 'bhavad rathI 08025002a rathinAbhyadhiko vIraH kartavyo rathasArathiH 08025002c tasmAt tvaM puruSavyAghra niyaccha turagAn yudhi 08025003 saMjaya uvAca 08025003a tataH zalyaH pariSvajya sutaM te vAkyam abravIt 08025003c duryodhanam amitraghnaH prIto madrAdhipas tadA 08025004a evaM cen manyase rAjan gAndhAre priyadarzana 08025004c tasmAt te yat priyaM kiM cit tat sarvaM karavANy aham 08025005a yatrAsmi bharatazreSTha yogyaH karmaNi karhi cit 08025005c tatra sarvAtmanA yukto vakSye kAryadhuraM tava 08025006a yat tu karNam ahaM brUyAM hitakAmaH priyApriyam 08025006c mama tat kSamatAM sarvaM bhavAn karNaz ca sarvazaH 08025007 karNa uvAca 08025007a IzAnasya yathA brahmA yathA pArthasya kezavaH 08025007c tathA nityaM hite yukto madrarAja bhajasva naH 08025008 zalya uvAca 08025008a AtmanindAtmapUjA ca paranindA parastavaH 08025008c anAcaritam AryANAM vRttam etac caturvidham 08025009a yat tu vidvan pravakSyAmi pratyayArtham ahaM tava 08025009c AtmanaH stavasaMyuktaM tan nibodha yathAtatham 08025010a ahaM zakrasya sArathye yogyo mAtalivat prabho 08025010c apramAdaprayogAc ca jJAnavidyAcikitsitaiH 08025011a tataH pArthena saMgrAme yudhyamAnasya te 'nagha 08025011c vAhayiSyAmi turagAn vijvaro bhava sUtaja 08026001 duryodhana uvAca 08026001a ayaM te karNa sArathyaM madrarAjaH kariSyati 08026001c kRSNAd abhyadhiko yantA devendrasyeva mAtaliH 08026002a yathA harihayair yuktaM saMgRhNAti sa mAtaliH 08026002c zalyas tava tathAdyAyaM saMyantA rathavAjinAm 08026003a yodhe tvayi rathasthe ca madrarAje ca sArathau 08026003c rathazreSTho dhruvaM saMkhye pArtho nAbhibhaviSyati 08026004 saMjaya uvAca 08026004a tato duryodhano bhUyo madrarAjaM tarasvinam 08026004c uvAca rAjan saMgrAme saMyacchantaM hayottamAn 08026005a tvayAbhigupto rAdheyo vijeSyati dhanaMjayam 08026005c ity ukto ratham AsthAya tatheti prAha bhArata 08026006a zalye 'bhyupagate karNaH sArathiM sumano 'bravIt 08026006c svaM sUta syandanaM mahyaM kalpayety asakRt tvaran 08026007a tato jaitraM rathavaraM gandharvanagaropamam 08026007c vidhivat kalpitaM bhartre jayety uktvA nyavedayat 08026008a taM rathaM rathinAM zreSThaH karNo 'bhyarcya yathAvidhi 08026008c saMpAditaM brahmavidA pUrvam eva purodhasA 08026009a kRtvA pradakSiNaM yatnAd upasthAya ca bhAskaram 08026009c samIpasthaM madrarAjaM samAropayad agrataH 08026010a tataH karNasya durdharSaM syandanapravaraM mahat 08026010c Aruroha mahAtejAH zalyaH siMha ivAcalam 08026011a tataH zalyAsthitaM rAjan karNaH svaratham uttamam 08026011c adhyatiSThad yathAmbhodaM vidyutvantaM divAkaraH 08026012a tAv ekaratham ArUDhAv AdityAgnisamatviSau 08026012c vyabhrAjetAM yathA meghaM sUryAgnI sahitau divi 08026013a saMstUyamAnau tau vIrau tadAstAM dyutimattarau 08026013c Rtvik sadasyair indrAgnI hUyamAnAv ivAdhvare 08026014a sa zalyasaMgRhItAzve rathe karNaH sthito 'bhavat 08026014c dhanur visphArayan ghoraM pariveSIva bhAskaraH 08026015a AsthitaH sa rathazreSThaM karNaH zaragabhastimAn 08026015c prababhau puruSavyAghro mandarastha ivAMzumAn 08026016a taM rathasthaM mahAvIraM yAntaM cAmitatejasam 08026016c duryodhanaH sma rAdheyam idaM vacanam abravIt 08026017a akRtaM droNabhISmAbhyAM duSkaraM karma saMyuge 08026017c kuruSvAdhirathe vIra miSatAM sarvadhanvinAm 08026018a manogataM mama hy AsId bhISmadroNau mahArathau 08026018c arjunaM bhImasenaM ca nihantArAv iti dhruvam 08026019a tAbhyAM yad akRtaM vIra vIrakarma mahAmRdhe 08026019c tat karma kuru rAdheya vajrapANir ivAparaH 08026020a gRhANa dharmarAjaM vA jahi vA tvaM dhanaMjayam 08026020c bhImasenaM ca rAdheya mAdrIputrau yamAv api 08026021a jayaz ca te 'stu bhadraM ca prayAhi puruSarSabha 08026021c pANDuputrasya sainyAni kuru sarvANi bhasmasAt 08026022a tatas tUryasahasrANi bherINAm ayutAni ca 08026022c vAdyamAnAny arocanta meghazabdA yathA divi 08026023a pratigRhya tu tad vAkyaM rathastho rathasattamaH 08026023c abhyabhASata rAdheyaH zalyaM yuddhavizAradam 08026024a codayAzvAn mahAbAho yAvad dhanmi dhanaMjayam 08026024c bhImasenaM yamau cobhau rAjAnaM ca yudhiSThiram 08026025a adya pazyatu me zalya bAhuvIryaM dhanaMjayaH 08026025c asyataH kaGkapatrANAM sahasrANi zatAni ca 08026026a adya kSepsyAmy ahaM zalya zarAn paramatejanAn 08026026c pANDavAnAM vinAzAya duryodhanajayAya ca 08026027 zalya uvAca 08026027a sUtaputra kathaM nu tvaM pANDavAn avamanyase 08026027c sarvAstrajJAn maheSvAsAn sarvAn eva mahArathAn 08026028a anivartino mahAbhAgAn ajeyAn satyavikramAn 08026028c api saMjanayeyur ye bhayaM sAkSAc chatakratoH 08026029a yadA zroSyasi nirghoSaM visphUrjitam ivAzaneH 08026029c rAdheya gANDivasyAjau tadA naivaM vadiSyasi 08026030 saMjaya uvAca 08026030a anAdRtya tu tad vAkyaM madrarAjena bhASitam 08026030c drakSyasy adyety avocad vai zalyaM karNo narezvara 08026031a dRSTvA karNaM maheSvAsaM yuyutsuM samavasthitam 08026031c cukruzuH kuravaH sarve hRSTarUpAH paraMtapa 08026032a tato dundubhighoSeNa bherINAM ninadena ca 08026032c bANazabdaiz ca vividhair garjitaiz ca tarasvinAm 08026032e niryayus tAvakA yuddhe mRtyuM kRtvA nivartanam 08026033a prayAte tu tataH karNe yodheSu muditeSu ca 08026033c cacAla pRthivI rAjan rarAsa ca suvisvaram 08026034a nizcaranto vyadRzyanta sUryAt sapta mahAgrahAH 08026034c ulkApAtaz ca saMjajJe dizAM dAhas tathaiva ca 08026034e tathAzanyaz ca saMpetur vavur vAtAz ca dAruNAH 08026035a mRgapakSigaNAz caiva bahuzaH pRtanAM tava 08026035c apasavyaM tadA cakrur vedayanto mahad bhayam 08026036a prasthitasya ca karNasya nipetus turagA bhuvi 08026036c asthivarSaM ca patitam antarikSAd bhayAnakam 08026037a jajvaluz caiva zastrANi dhvajAz caiva cakampire 08026037c azrUNi ca vyamuJcanta vAhanAni vizAM pate 08026038a ete cAnye ca bahava utpAtAs tatra mAriSa 08026038c samutpetur vinAzAya kauravANAM sudAruNAH 08026039a na ca tAn gaNayAm AsuH sarve te daivamohitAH 08026039c prasthitaM sUtaputraM ca jayety Ucur narA bhuvi 08026039e nirjitAn pANDavAMz caiva menire tava kauravAH 08026040a tato rathasthaH paravIrahantA; bhISmadroNAv AttavIryau nirIkSya 08026040c samajvalad bhArata pAvakAbho; vaikartano 'sau rathakuJjaro vRSaH 08026041a sa zalyam AbhASya jagAda vAkyaM; pArthasya karmApratimaM ca dRSTvA 08026041c mAnena darpeNa ca dahyamAnaH; krodhena dIpyann iva niHzvasitvA 08026042a nAhaM mahendrAd api vajrapANeH; kruddhAd bibhemy AttadhanU rathasthaH 08026042c dRSTvA tu bhISmapramukhAJ zayAnAn; na tv eva mAM sthiratA saMjahAti 08026043a mahendraviSNupratimAv aninditau; rathAzvanAgapravarapramAthinau 08026043c avadhyakalpau nihatau yadA parais; tato mamAdyApi raNe 'sti sAdhvasam 08026044a samIkSya saMkhye 'tibalAn narAdhipair; narAzvamAtaGgarathAJ zarair hatAn 08026044c kathaM na sarvAn ahitAn raNe 'vadhIn; mahAstravid brAhmaNapuMgavo guruH 08026045a sa saMsmaran droNahavaM mahAhave; bravImi satyaM kuravo nibodhata 08026045c na vo mad anyaH prasahed raNe 'rjunaM; kramAgataM mRtyum ivograrUpiNam 08026046a zikSA prasAdaz ca balaM dhRtiz ca; droNe mahAstrANi ca saMnatiz ca 08026046c sa ced agAn mRtyuvazaM mahAtmA; sarvAn anyAn AturAn adya manye 08026047a neha dhruvaM kiM cid api pracintyaM; vidur loke karmaNo 'nityayogAt 08026047c sUryodaye ko hi vimuktasaMzayo; garvaM kurvItAdya gurau nipAtite 08026048a na nUnam astrANi balaM parAkramaH; kriyA sunItaM paramAyudhAni vA 08026048c alaM manuSyasya sukhAya vartituM; tathA hi yuddhe nihataH parair guruH 08026049a hutAzanAdityasamAnatejasaM; parAkrame viSNupuraMdaropamam 08026049c naye bRhaspatyuzanaHsamaM sadA; na cainam astraM tad apAt suduHsaham 08026050a saMprakruSTe ruditastrIkumAre; parAbhUte pauruSe dhArtarASTre 08026050c mayA kRtyam iti jAnAmi zalya; prayAhi tasmAd dviSatAm anIkam 08026051a yatra rAjA pANDavaH satyasaMdho; vyavasthito bhImasenArjunau ca 08026051c vAsudevaH sRJjayAH sAtyakiz ca; yamau ca kas tau viSahen mad anyaH 08026052a tasmAt kSipraM madrapate prayAhi; raNe pAJcAlAn pANDavAn sRJjayAMz ca 08026052c tAn vA haniSyAmi sametya saMkhye; yAsyAmi vA droNamukhAya manye 08026053a na tv evAhaM na gamiSyAmi madhyaM; teSAM zUrANAm iti mA zalya viddhi 08026053c mitradroho marSaNIyo na me 'yaM; tyaktvA prANAn anuyAsyAmi droNam 08026054a prAjJasya mUDhasya ca jIvitAnte; prANapramokSo 'ntakavaktragasya 08026054c ato vidvann abhiyAsyAmi pArthaM; diSTaM na zakyaM vyativartituM vai 08026055a kalyANavRttaH satataM hi rAjan; vaicitravIryasya suto mamAsIt 08026055c tasyArthasiddhyartham ahaM tyajAmi; priyAn bhogAn dustyajaM jIvitaM ca 08026056a vaiyAghracarmANam akUjanAkSaM; haimatrikozaM rajatatriveNum 08026056c rathaprabarhaM turagaprabarhair; yuktaM prAdAn mahyam idaM hi rAmaH 08026057a dhanUMSi citrANi nirIkSya zalya; dhvajaM gadAM sAyakAMz cograrUpAn 08026057c asiM ca dIptaM paramAyudhaM ca; zaGkhaM ca zubhraM svanavantam ugram 08026058a patAkinaM vajranipAtanisvanaM; sitAzvayuktaM zubhatUNazobhitam 08026058c imaM samAsthAya rathaM ratharSabhaM; raNe haniSyAmy aham arjunaM balAt 08026059a taM cen mRtyuH sarvaharo 'bhirakSate; sadApramattaH samare pANDuputram 08026059c taM vA haniSyAmi sametya yuddhe; yAsyAmi vA bhISmamukho yamAya 08026060a yamavaruNakuberavAsavA vA; yadi yugapat sagaNA mahAhave 08026060c jugupiSava ihaitya pANDavaM; kim u bahunA saha tair jayAmi tam 08026061a iti raNarabhasasya katthatas; tad upanizamya vacaH sa madrarAT 08026061c avahasad avamanya vIryavAn; pratiSiSidhe ca jagAda cottaram 08026062a virama virama karNa katthanAd; atirabhaso 'syati cApy ayuktavAk 08026062c kva ca hi naravaro dhanaMjayaH; kva punar iha tvam upAramAbudha 08026063a yadusadanam upendrapAlitaM; tridivam ivAmararAjarakSitam 08026063c prasabham iha vilokya ko haret; puruSavarAvarajAm Rte 'rjunAt 08026064a tribhuvanasRjam IzvarezvaraM; ka iha pumAn bhavam Ahvayed yudhi 08026064c mRgavadhakalahe Rte 'rjunAt; surapativIryasamaprabhAvataH 08026065a asurasuramahoragAn narAn; garuDapizAcasayakSarAkSasAn 08026065c iSubhir ajayad agnigauravAt; svabhilaSitaM ca havir dadau jayaH 08026066a smarasi nanu yadA parair hRtaH; sa ca dhRtarASTrasuto vimokSitaH 08026066c dinakaraja narottamair yadA; maruSu bahUn vinihatya tAn arIn 08026067a prathamam api palAyite tvayi; priyakalahA dhRtarASTrasUnavaH 08026067c smarasi nanu yadA pramocitAH; khacaragaNAn avajitya pANDavaiH 08026068a samuditabalavAhanAH punaH; puruSavareNa jitAH stha gograhe 08026068c sagurugurusutAH sabhISmakAH; kim u na jitaH sa tadA tvayArjunaH 08026069a idam aparam upasthitaM punas; tava nidhanAya suyuddham adya vai 08026069c yadi na ripubhayAt palAyase; samaragato 'dya hato 'si sUtaja 08026070 saMjaya uvAca 08026070a iti bahuparuSaM prabhASati; pramanasi madrapatau ripustavam 08026070c bhRzam atiruSitaH paraM vRSaH; kurupRtanApatir Aha madrapam 08026071a bhavatu bhavatu kiM vikatthase; nanu mama tasya ca yuddham udyatam 08026071c yadi sa jayati mAM mahAhave; tata idam astu sukatthitaM tava 08026072a evam astv iti madreza uktvA nottaram uktavAn 08026072c yAhi madreza cApy enaM karNaH prAha yuyutsayA 08026073a sa rathaH prayayau zatrUJ zvetAzvaH zalyasArathiH 08026073c nighnann amitrAn samare tamo ghnan savitA yathA 08026074a tataH prAyAt prItimAn vai rathena; vaiyAghreNa zvetayujAtha karNaH 08026074c sa cAlokya dhvajinIM pANDavAnAM; dhanaMjayaM tvarayA paryapRcchat 08027001 saMjaya uvAca 08027001a prayAn eva tadA karNo harSayan vAhinIM tava 08027001c ekaikaM samare dRSTvA pANDavaM paryapRcchata 08027002a yo mamAdya mahAtmAnaM darzayec chvetavAhanam 08027002c tasmai dadyAm abhipretaM varaM yaM manasecchati 08027003a sa cet tad abhimanyeta tasmai dadyAm ahaM punaH 08027003c zakaTaM ratnasaMpUrNaM yo me brUyAd dhanaMjayam 08027004a sa cet tad abhimanyeta puruSo 'rjunadarzivAn 08027004c anyaM tasmai punar dadyAM sauvarNaM hastiSaDgavam 08027005a tathA tasmai punar dadyAM strINAM zatam alaMkRtam 08027005c zyAmAnAM niSkakaNThInAM gItavAdyavipazcitAm 08027006a sa cet tad abhimanyeta puruSo 'rjunadarzivAn 08027006c anyaM tasmai varaM dadyAM zvetAn paJcazatAn hayAn 08027007a hemabhANDaparicchannAn sumRSTamaNikuNDalAn 08027007c sudAntAn api caivAhaM dadyAm aSTazatAn parAn 08027008a rathaM ca zubhraM sauvarNaM dadyAM tasmai svalaMkRtam 08027008c yuktaM paramakAmbojair yo me brUyAd dhanaMjayam 08027009a anyaM tasmai varaM dadyAM kuJjarANAM zatAni SaT 08027009c kAJcanair vividhair bhANDair AcchannAn hemamAlinaH 08027009e utpannAn aparAnteSu vinItAn hastizikSakaiH 08027010a sa cet tad abhimanyeta puruSo 'rjunadarzivAn 08027010c anyaM tasmai varaM dadyAM yam asau kAmayet svayam 08027011a putradArAn vihArAMz ca yad anyad vittam asti me 08027011c tac ca tasmai punar dadyAM yad yat sa manasecchati 08027012a hatvA ca sahitau kRSNau tayor vittAni sarvazaH 08027012c tasmai dadyAm ahaM yo me prabrUyAt kezavArjunau 08027013a etA vAcaH subahuzaH karNa uccArayan yudhi 08027013c dadhmau sAgarasaMbhUtaM susvanaM zaGkham uttamam 08027014a tA vAcaH sUtaputrasya tathA yuktA nizamya tu 08027014c duryodhano mahArAja prahRSTaH sAnugo 'bhavat 08027015a tato dundubhinirghoSo mRdaGgAnAM ca sarvazaH 08027015c siMhanAdaH savAditraH kuJjarANAM ca nisvanaH 08027016a prAdurAsIt tadA rAjaMs tvatsainye bharatarSabha 08027016c yodhAnAM saMprahRSTAnAM tathA samabhavat svanaH 08027017a tathA prahRSTe sainye tu plavamAnaM mahAratham 08027017c vikatthamAnaM samare rAdheyam arikarzanam 08027017e madrarAjaH prahasyedaM vacanaM pratyabhASata 08027018a mA sUtaputra mAnena sauvarNaM hastiSaDgavam 08027018c prayaccha puruSAyAdya drakSyasi tvaM dhanaMjayam 08027019a bAlyAd iva tvaM tyajasi vasu vaizravaNo yathA 08027019c ayatnenaiva rAdheya draSTAsy adya dhanaMjayam 08027020a parAsRjasi mithyA kiM kiM ca tvaM bahu mUDhavat 08027020c apAtradAne ye doSAs tAn mohAn nAvabudhyase 08027021a yat pravedayase vittaM bahutvena khalu tvayA 08027021c zakyaM bahuvidhair yajJair yaSTuM sUta yajasva taiH 08027022a yac ca prArthayase hantuM kRSNau mohAn mRSaiva tat 08027022c na hi zuzruma saMmarde kroSTrA siMhau nipAtitau 08027023a aprArthitaM prArthayase suhRdo na hi santi te 08027023c ye tvAM na vArayanty Azu prapatantaM hutAzane 08027024a kAlakAryaM na jAnISe kAlapakvo 'sy asaMzayam 08027024c bahvabaddham akarNIyaM ko hi brUyAj jijIviSuH 08027025a samudrataraNaM dorbhyAM kaNThe baddhvA yathA zilAm 08027025c giryagrAd vA nipatanaM tAdRk tava cikIrSitam 08027026a sahitaH sarvayodhais tvaM vyUDhAnIkaiH surakSitaH 08027026c dhanaMjayena yudhyasva zreyaz cet prAptum icchasi 08027027a hitArthaM dhArtarASTrasya bravImi tvA na hiMsayA 08027027c zraddhatsvaitan mayA proktaM yadi te 'sti jijIviSA 08027028 karNa uvAca 08027028a svavIrye 'haM parAzvasya prArthayAmy arjunaM raNe 08027028c tvaM tu mitramukhaH zatrur mAM bhISayitum icchasi 08027029a na mAm asmAd abhiprAyAt kaz cid adya nivartayet 08027029c apIndro vajram udyamya kiM nu martyaH kariSyati 08027030 saMjaya uvAca 08027030a iti karNasya vAkyAnte zalyaH prAhottaraM vacaH 08027030c cukopayiSur atyarthaM karNaM madrezvaraH punaH 08027031a yadA vai tvAM phalgunaveganunnA; jyAcoditA hastavatA visRSTAH 08027031c anvetAraH kaGkapatrAH zitAgrAs; tadA tapsyasy arjunasyAbhiyogAt 08027032a yadA divyaM dhanur AdAya pArthaH; prabhAsayan pRtanAM savyasAcI 08027032c tvAm ardayeta nizitaiH pRSatkais; tadA pazcAt tapsyase sUtaputra 08027033a bAlaz candraM mAtur aGke zayAno; yathA kaz cit prArthayate 'pahartum 08027033c tadvan mohAd yatamAno rathasthas; tvaM prArthayasy arjunam adya jetum 08027034a trizUlam AzliSya sutIkSNadhAraM; sarvANi gAtrANi nigharSasi tvam 08027034c sutIkSNadhAropamakarmaNA tvaM; yuyutsase yo 'rjunenAdya karNa 08027035a siddhaM siMhaM kesariNaM bRhantaM; bAlo mUDhaH kSudramRgas tarasvI 08027035c samAhvayet tadvad etat tavAdya; samAhvAnaM sUtaputrArjunasya 08027036a mA sUtaputrAhvaya rAjaputraM; mahAvIryaM kesariNaM yathaiva 08027036c vane sRgAlaH pizitasya tRpto; mA pArtham AsAdya vinaGkSyasi tvam 08027037a ISAdantaM mahAnAgaM prabhinnakaraTAmukham 08027037c zazakAhvayase yuddhe karNa pArthaM dhanaMjayam 08027038a bilasthaM kRSNasarpaM tvaM bAlyAt kASThena vidhyasi 08027038c mahAviSaM pUrNakozaM yat pArthaM yoddhum icchasi 08027039a siMhaM kesariNaM kruddham atikramyAbhinardasi 08027039c sRgAla iva mUDhatvAn nRsiMhaM karNa pANDavam 08027040a suparNaM patagazreSThaM vainateyaM tarasvinam 08027040c laTvevAhvayase pAte karNa pArthaM dhanaMjayam 08027041a sarvAmbhonilayaM bhImam UrmimantaM jhaSAyutam 08027041c candrodaye vivartantam aplavaH saMtitIrSasi 08027042a RSabhaM dundubhigrIvaM tIkSNazRGgaM prahAriNam 08027042c vatsa Ahvayase yuddhe karNa pArthaM dhanaMjayam 08027043a mahAghoSaM mahAmeghaM darduraH pratinardasi 08027043c kAmatoyapradaM loke naraparjanyam arjunam 08027044a yathA ca svagRhasthaH zvA vyAghraM vanagataM bhaSet 08027044c tathA tvaM bhaSase karNa naravyAghraM dhanaMjayam 08027045a sRgAlo 'pi vane karNa zazaiH parivRto vasan 08027045c manyate siMham AtmAnaM yAvat siMhaM na pazyati 08027046a tathA tvam api rAdheya siMham AtmAnam icchasi 08027046c apazyaJ zatrudamanaM naravyAghraM dhanaMjayam 08027047a vyAghraM tvaM manyase ''tmAnaM yAvat kRSNau na pazyasi 08027047c samAsthitAv ekarathe sUryAcandramasAv iva 08027048a yAvad gANDIvanirghoSaM na zRNoSi mahAhave 08027048c tAvad eva tvayA karNa zakyaM vaktuM yathecchasi 08027049a rathazabdadhanuHzabdair nAdayantaM dizo daza 08027049c nardantam iva zArdUlaM dRSTvA kroSTA bhaviSyasi 08027050a nityam eva sRgAlas tvaM nityaM siMho dhanaMjayaH 08027050c vIrapradveSaNAn mUDha nityaM kroSTeva lakSyase 08027051a yathAkhuH syAd biDAlaz ca zvA vyAghraz ca balAbale 08027051c yathA sRgAlaH siMhaz ca yathA ca zazakuJjarau 08027052a yathAnRtaM ca satyaM ca yathA cApi viSAmRte 08027052c tathA tvam api pArthaz ca prakhyAtAv AtmakarmabhiH 08027053 saMjaya uvAca 08027053a adhikSiptas tu rAdheyaH zalyenAmitatejasA 08027053c zalyam Aha susaMkruddho vAkzalyam avadhArayan 08027054a guNAn guNavataH zalya guNavAn vetti nAguNaH 08027054c tvaM tu nityaM guNair hInaH kiM jJAsyasy aguNo guNAn 08027055a arjunasya mahAstrANi krodhaM vIryaM dhanuH zarAn 08027055c ahaM zalyAbhijAnAmi na tvaM jAnAsi tat tathA 08027056a evam evAtmano vIryam ahaM vIryaM ca pANDave 08027056c jAnann evAhvaye yuddhe zalya nAgniM pataMgavat 08027057a asti cAyam iSuH zalya supuGkho raktabhojanaH 08027057c ekatUNIzayaH patrI sudhautaH samalaMkRtaH 08027058a zete candanapUrNena pUjito bahulAH samAH 08027058c Aheyo viSavAn ugro narAzvadvipasaMghahA 08027059a ekavIro mahAraudras tanutrAsthividAraNaH 08027059c nirbhindyAM yena ruSTo 'ham api meruM mahAgirim 08027060a tam ahaM jAtu nAsyeyam anyasmin phalgunAd Rte 08027060c kRSNAd vA devakIputrAt satyaM cAtra zRNuSva me 08027061a tenAham iSuNA zalya vAsudevadhanaMjayau 08027061c yotsye paramasaMkruddhas tat karma sadRzaM mama 08027062a sarveSAM vAsudevAnAM kRSNe lakSmIH pratiSThitA 08027062c sarveSAM pANDuputrANAM jayaH pArthe pratiSThitaH 08027062e ubhayaM tat samAsAdya ko 'tivartitum arhati 08027063a tAv etau puruSavyAghrau sametau syandane sthitau 08027063c mAm ekam abhisaMyAtau sujAtaM zalya pazya me 08027064a pitRSvasAmAtulajau bhrAtarAv aparAjitau 08027064c maNI sUtra iva protau draSTAsi nihatau mayA 08027065a arjune gANDivaM kRSNe cakraM tArkSyakapidhvajau 08027065c bhIrUNAM trAsajananau zalya harSakarau mama 08027066a tvaM tu duSprakRtir mUDho mahAyuddheSv akovidaH 08027066c bhayAvatIrNaH saMtrAsAd abaddhaM bahu bhASase 08027067a saMstauSi tvaM tu kenApi hetunA tau kudezaja 08027067c tau hatvA samare hantA tvAm addhA sahabAndhavam 08027068a pApadezaja durbuddhe kSudra kSatriyapAMsana 08027068c suhRd bhUtvA ripuH kiM mAM kRSNAbhyAM bhISayann asi 08027069a tau vA mamAdya hantArau hantAsmi samare sthitau 08027069c nAhaM bibhemi kRSNAbhyAM vijAnann Atmano balam 08027070a vAsudevasahasraM vA phalgunAnAM zatAni ca 08027070c aham eko haniSyAmi joSam Assva kudezaja 08027071a striyo bAlAz ca vRddhAz ca prAyaH krIDAgatA janAH 08027071c yA gAthAH saMpragAyanti kurvanto 'dhyayanaM yathA 08027071e tA gAthAH zRNu me zalya madrakeSu durAtmasu 08027072a brAhmaNaiH kathitAH pUrvaM yathAvad rAjasaMnidhau 08027072c zrutvA caikamanA mUDha kSama vA brUhi vottaram 08027073a mitradhruG madrako nityaM yo no dveSTi sa madrakaH 08027073c madrake saMgataM nAsti kSudravAkye narAdhame 08027074a durAtmA madrako nityaM nityaM cAnRtiko 'nRjuH 08027074c yAvadantaM hi daurAtmyaM madrakeSv iti naH zrutam 08027075a pitA mAtA ca putraz ca zvazrUzvazuramAtulAH 08027075c jAmAtA duhitA bhrAtA naptA te te ca bAndhavAH 08027076a vayasyAbhyAgatAz cAnye dAsIdAsaM ca saMgatam 08027076c puMbhir vimizrA nAryaz ca jJAtAjJAtAH svayecchayA 08027077a yeSAM gRheSu ziSTAnAM saktumanthAzinAM sadA 08027077c pItvA sIdhuM sagomAMsaM nardanti ca hasanti ca 08027078a yAni caivApy abaddhAni pravartante ca kAmataH 08027078c kAmapralApino 'nyonyaM teSu dharmaH kathaM bhavet 08027079a madrakeSu vilupteSu prakhyAtAzubhakarmasu 08027079c nApi vairaM na sauhArdaM madrakeSu samAcaret 08027080a madrake saMgataM nAsti madrako hi sacApalaH 08027080c madrakeSu ca duHsparzaM zaucaM gAndhArakeSu ca 08027081a rAjayAjakayAjyena naSTaM dattaM havir bhavet 08027082a zUdrasaMskArako vipro yathA yAti parAbhavam 08027082c tathA brahmadviSo nityaM gacchantIha parAbhavam 08027083a madrake saMgataM nAsti hataM vRzcikato viSam 08027083c AtharvaNena mantreNa sarvA zAntiH kRtA bhavet 08027084a iti vRzcikadaSTasya nAnAviSahatasya ca 08027084c kurvanti bheSajaM prAjJAH satyaM tac cApi dRzyate 08027084e evaM vidvaJ joSam Assva zRNu cAtrottaraM vacaH 08027085a vAsAMsy utsRjya nRtyanti striyo yA madyamohitAH 08027085c mithune 'saMyatAz cApi yathAkAmacarAz ca tAH 08027085e tAsAM putraH kathaM dharmaM madrako vaktum arhati 08027086a yAs tiSThantyaH pramehanti yathaivoSTrIdazerake 08027086c tAsAM vibhraSTalajjAnAM nirlajjAnAM tatas tataH 08027086e tvaM putras tAdRzInAM hi dharmaM vaktum ihecchasi 08027087a suvIrakaM yAcyamAnA madrakA kaSati sphijau 08027087c adAtukAmA vacanam idaM vadati dAruNam 08027088a mA mA suvIrakaM kaz cid yAcatAM dayito mama 08027088c putraM dadyAM pratipadaM na tu dadyAM suvIrakam 08027089a nAryo bRhatyo nirhrIkA madrakAH kambalAvRtAH 08027089c ghasmarA naSTazaucAz ca prAya ity anuzuzruma 08027090a evamAdi mayAnyair vA zakyaM vaktuM bhaved bahu 08027090c A kezAgrAn nakhAgrAc ca vaktavyeSu kuvartmasu 08027091a madrakAH sindhusauvIrA dharmaM vidyuH kathaM tv iha 08027091c pApadezodbhavA mlecchA dharmANAm avicakSaNAH 08027092a eSa mukhyatamo dharmaH kSatriyasyeti naH zrutam 08027092c yad Ajau nihataH zete sadbhiH samabhipUjitaH 08027093a AyudhAnAM saMparAye yan mucyeyam ahaM tataH 08027093c na me sa prathamaH kalpo nidhane svargam icchataH 08027094a so 'haM priyaH sakhA cAsmi dhArtarASTrasya dhImataH 08027094c tadarthe hi mama prANA yac ca me vidyate vasu 08027095a vyaktaM tvam apy upahitaH pANDavaiH pApadezaja 08027095c yathA hy amitravat sarvaM tvam asmAsu pravartase 08027096a kAmaM na khalu zakyo 'haM tvadvidhAnAM zatair api 08027096c saMgrAmAd vimukhaH kartuM dharmajJa iva nAstikaiH 08027097a sAraGga iva gharmArtaH kAmaM vilapa zuSya ca 08027097c nAhaM bhISayituM zakyaH kSatravRtte vyavasthitaH 08027098a tanutyajAM nRsiMhAnAm AhaveSv anivartinAm 08027098c yA gatir guruNA prAG me proktA rAmeNa tAM smara 08027099a sveSAM trANArtham udyuktaM vadhAya dviSatAm api 08027099c viddhi mAm AsthitaM vRttaM paurUravasam uttamam 08027100a na tad bhUtaM prapazyAmi triSu lokeSu madraka 08027100c yo mAm asmAd abhiprAyAd vArayed iti me matiH 08027101a evaM vidvaJ joSam Assva trAsAt kiM bahu bhASase 08027101c mA tvA hatvA pradAsyAmi kravyAdbhyo madrakAdhama 08027102a mitrapratIkSayA zalya dhArtarASTrasya cobhayoH 08027102c apavAdatitikSAbhis tribhir etair hi jIvasi 08027103a punaz ced IdRzaM vAkyaM madrarAja vadiSyasi 08027103c ziras te pAtayiSyAmi gadayA vajrakalpayA 08027104a zrotAras tv idam adyeha draSTAro vA kudezaja 08027104c karNaM vA jaghnatuH kRSNau karNo vApi jaghAna tau 08027105a evam uktvA tu rAdheyaH punar eva vizAM pate 08027105c abravIn madrarAjAnaM yAhi yAhIty asaMbhramam 08028001 saMjaya uvAca 08028001a mAriSAdhiratheH zrutvA vaco yuddhAbhinandinaH 08028001c zalyo 'bravIt punaH karNaM nidarzanam udAharan 08028002a yathaiva matto madyena tvaM tathA na ca vA tathA 08028002c tathAhaM tvAM pramAdyantaM cikitsAmi suhRttayA 08028003a imAM kAkopamAM karNa procyamAnAM nibodha me 08028003c zrutvA yatheSTaM kuryAs tvaM vihIna kulapAMsana 08028004a nAham Atmani kiM cid vai kilbiSaM karNa saMsmare 08028004c yena tvaM mAM mahAbAho hantum icchasy anAgasam 08028005a avazyaM tu mayA vAcyaM budhyatAM yadi te hitam 08028005c vizeSato rathasthena rAjJaz caiva hitaiSiNA 08028006a samaM ca viSamaM caiva rathinaz ca balAbalam 08028006c zramaH khedaz ca satataM hayAnAM rathinA saha 08028007a Ayudhasya parijJAnaM rutaM ca mRgapakSiNAm 08028007c bhAraz cApy atibhAraz ca zalyAnAM ca pratikriyA 08028008a astrayogaz ca yuddhaM ca nimittAni tathaiva ca 08028008c sarvam etan mayA jJeyaM rathasyAsya kuTumbinA 08028008e atas tvAM kathaye karNa nidarzanam idaM punaH 08028009a vaizyaH kila samudrAnte prabhUtadhanadhAnyavAn 08028009c yajvA dAnapatiH kSAntaH svakarmastho 'bhavac chuciH 08028010a bahuputraH priyApatyaH sarvabhUtAnukampakaH 08028010c rAjJo dharmapradhAnasya rASTre vasati nirbhayaH 08028011a putrANAM tasya bAlAnAM kumArANAM yazasvinAm 08028011c kAko bahUnAm abhavad ucchiSTakRtabhojanaH 08028012a tasmai sadA prayacchanti vaizyaputrAH kumArakAH 08028012c mAMsodanaM dadhi kSIraM pAyasaM madhusarpiSI 08028013a sa cocchiSTabhRtaH kAko vaizyaputraiH kumArakaiH 08028013c sadRzAn pakSiNo dRptaH zreyasaz cAvamanyate 08028014a atha haMsAH samudrAnte kadA cid abhipAtinaH 08028014c garuDasya gatau tulyAz cakrAGgA hRSTacetasaH 08028015a kumArakAs tato haMsAn dRSTvA kAkam athAbruvan 08028015c bhavAn eva viziSTo hi patatribhyo vihaMgama 08028016a pratAryamANas tu sa tair alpabuddhibhir aNDajaH 08028016c tad vacaH satyam ity eva maurkhyAd darpAc ca manyate 08028017a tAn so 'bhipatya jijJAsuH ka eSAM zreSThabhAg iti 08028017c ucchiSTadarpitaH kAko bahUnAM dUrapAtinAm 08028018a teSAM yaM pravaraM mene haMsAnAM dUrapAtinAm 08028018c tam Ahvayata durbuddhiH patAma iti pakSiNam 08028019a tac chrutvA prAhasan haMsA ye tatrAsan samAgatAH 08028019c bhASato bahu kAkasya balinaH patatAM varAH 08028019e idam Ucuz ca cakrAGgA vacaH kAkaM vihaMgamAH 08028020a vayaM haMsAz carAmemAM pRthivIM mAnasaukasaH 08028020c pakSiNAM ca vayaM nityaM dUrapAtena pUjitAH 08028021a kathaM nu haMsaM balinaM vajrAGgaM dUrapAtinam 08028021c kAko bhUtvA nipatane samAhvayasi durmate 08028021e kathaM tvaM patanaM kAka sahAsmAbhir bravISi tat 08028022a atha haMsavaco mUDhaH kutsayitvA punaH punaH 08028022c prajagAdottaraM kAkaH katthano jAtilAghavAt 08028023a zatam ekaM ca pAtAnAM patitAsmi na saMzayaH 08028023c zatayojanam ekaikaM vicitraM vividhaM tathA 08028024a uDDInam avaDInaM ca praDInaM DInam eva ca 08028024c niDInam atha saMDInaM tiryak cAtigatAni ca 08028025a viDInaM pariDInaM ca parADInaM suDInakam 08028025c atiDInaM mahADInaM niDInaM pariDInakam 08028026a gatAgatapratigatA bahvIz ca nikuDInikAH 08028026c kartAsmi miSatAM vo 'dya tato drakSyatha me balam 08028027a evam ukte tu kAkena prahasyaiko vihaMgamaH 08028027c uvAca haMsas taM kAkaM vacanaM tan nibodha me 08028028a zatam ekaM ca pAtAnAM tvaM kAka patitA dhruvam 08028028c ekam eva tu ye pAtaM viduH sarve vihaMgamAH 08028029a tam ahaM patitA kAka nAnyaM jAnAmi kaM cana 08028029c pata tvam api raktAkSa yena vA tena manyase 08028030a atha kAkAH prajahasur ye tatrAsan samAgatAH 08028030c katham ekena pAtena haMsaH pAtazataM jayet 08028031a ekenaiva zatasyaikaM pAtenAbhibhaviSyati 08028031c haMsasya patitaM kAko balavAn AzuvikramaH 08028032a prapetatuH spardhayAtha tatas tau haMsavAyasau 08028032c ekapAtI ca cakrAGgaH kAkaH pAtazatena ca 08028033a petivAn atha cakrAGgaH petivAn atha vAyasaH 08028033c visismApayiSuH pAtair AcakSANo ''tmanaH kriyAm 08028034a atha kAkasya citrANi patitAnItarANi ca 08028034c dRSTvA pramuditAH kAkA vinedur atha taiH svaraiH 08028035a haMsAMz cAvahasanti sma prAvadann apriyANi ca 08028035c utpatyotpatya ca prAhur muhUrtam iti ceti ca 08028036a vRkSAgrebhyaH sthalebhyaz ca nipatanty utpatanti ca 08028036c kurvANA vividhAn rAvAn AzaMsantas tadA jayam 08028037a haMsas tu mRdukenaiva vikrAntum upacakrame 08028037c pratyahIyata kAkAc ca muhUrtam iva mAriSa 08028038a avamanya rayaM haMsAn idaM vacanam abravIt 08028038c yo 'sAv utpatito haMsaH so 'sAv eva prahIyate 08028039a atha haMsaH sa tac chrutvA prApatat pazcimAM dizam 08028039c upary upari vegena sAgaraM varuNAlayam 08028040a tato bhIH prAvizat kAkaM tadA tatra vicetasam 08028040c dvIpadrumAn apazyantaM nipatantaM zramAnvitam 08028040e nipateyaM kva nu zrAnta iti tasmiJ jalArNave 08028041a aviSahyaH samudro hi bahusattvagaNAlayaH 08028041c mahAbhUtazatodbhAsI nabhaso 'pi viziSyate 08028042a gAmbhIryAd dhi samudrasya na vizeSaH kulAdhama 08028042c digambarAmbhasAM karNa samudrasthA hi durjayAH 08028042e vidUrapAtAt toyasya kiM punaH karNa vAyasaH 08028043a atha haMso 'bhyatikramya muhUrtam iti ceti ca 08028043c avekSamANas taM kAkaM nAzaknod vyapasarpitum 08028043e atikramya ca cakrAGgaH kAkaM taM samudaikSata 08028044a taM tathA hIyamAnaM ca haMso dRSTvAbravId idam 08028044c ujjihIrSur nimajjantaM smaran satpuruSavratam 08028045a bahUni patanAni tvam AcakSANo muhur muhuH 08028045c patasy avyAharaMz cedaM na no guhyaM prabhASase 08028046a kiM nAma patanaM kAka yat tvaM patasi sAMpratam 08028046c jalaM spRzasi pakSAbhyAM tuNDena ca punaH punaH 08028047a sa pakSAbhyAM spRzann Artas tuNDena jalam arNave 08028047c kAko dRDhaM parizrAntaH sahasA nipapAta ha 08028048 haMsa uvAca 08028048a zatam ekaM ca pAtAnAM yat prabhASasi vAyasa 08028048c nAnAvidhAnIha purA tac cAnRtam ihAdya te 08028049 kAka uvAca 08028049a ucchiSTadarpito haMsa manye ''tmAnaM suparNavat 08028049c avamanya bahUMz cAhaM kAkAn anyAMz ca pakSiNaH 08028049e prANair haMsa prapadye tvAM dvIpAntaM prApayasva mAm 08028050a yady ahaM svastimAn haMsa svadezaM prApnuyAM punaH 08028050c na kaM cid avamanyeyam Apado mAM samuddhara 08028051a tam evaMvAdinaM dInaM vilapantam acetanam 08028051c kAka kAketi vAzantaM nimajjantaM mahArNave 08028052a tathaitya vAyasaM haMso jalaklinnaM sudurdazam 08028052c padbhyAm utkSipya vepantaM pRSTham Aropayac chanaiH 08028053a Aropya pRSThaM kAkaM taM haMsaH karNa vicetasam 08028053c AjagAma punar dvIpaM spardhayA petatur yataH 08028054a saMsthApya taM cApi punaH samAzvAsya ca khecaram 08028054c gato yathepsitaM dezaM haMso mana ivAzugaH 08028055a ucchiSTabhojanAt kAko yathA vaizyakule tu saH 08028055c evaM tvam ucchiSTabhRto dhArtarASTrair na saMzayaH 08028055e sadRzAJ zreyasaz cApi sarvAn karNAtimanyase 08028056a droNadrauNikRpair gupto bhISmeNAnyaiz ca kauravaiH 08028056c virATanagare pArtham ekaM kiM nAvadhIs tadA 08028057a yatra vyastAH samastAz ca nirjitAH stha kirITinA 08028057c sRgAlA iva siMhena kva te vIryam abhUt tadA 08028058a bhrAtaraM ca hataM dRSTvA nirjitaH savyasAcinA 08028058c pazyatAM kuruvIrANAM prathamaM tvaM palAyathAH 08028059a tathA dvaitavane karNa gandharvaiH samabhidrutaH 08028059c kurUn samagrAn utsRjya prathamaM tvaM palAyathAH 08028060a hatvA jitvA ca gandharvAMz citrasenamukhAn raNe 08028060c karNa duryodhanaM pArthaH sabhAryaM samamocayat 08028061a punaH prabhAvaH pArthasya purANaH kezavasya ca 08028061c kathitaH karNa rAmeNa sabhAyAM rAjasaMsadi 08028062a satataM ca tad azrauSIr vacanaM droNabhISmayoH 08028062c avadhyau vadatoH kRSNau saMnidhau vai mahIkSitAm 08028063a kiyantaM tatra vakSyAmi yena yena dhanaMjayaH 08028063c tvatto 'tiriktaH sarvebhyo bhUtebhyo brAhmaNo yathA 08028064a idAnIm eva draSTAsi pradhane syandane sthitau 08028064c putraM ca vasudevasya pANDavaM ca dhanaMjayam 08028065a devAsuramanuSyeSu prakhyAtau yau nararSabhau 08028065c prakAzenAbhivikhyAtau tvaM tu khadyotavan nRSu 08028066a evaM vidvAn mAvamaMsthAH sUtaputrAcyutArjunau 08028066c nRsiMhau tau narazvA tvaM joSam Assva vikatthana 08029001 saMjaya uvAca 08029001a madrAdhipasyAdhirathis tadaivaM; vaco nizamyApriyam apratItaH 08029001c uvAca zalyaM viditaM mamaitad; yathAvidhAv arjunavAsudevau 08029002a zaure rathaM vAhayato 'rjunasya; balaM mahAstrANi ca pANDavasya 08029002c ahaM vijAnAmi yathAvad adya; parokSabhUtaM tava tat tu zalya 08029003a tau cApradhRSyau zastrabhRtAM variSThau; vyapetabhIr yodhayiSyAmi kRSNau 08029003c saMtApayaty abhyadhikaM tu rAmAc; chApo 'dya mAM brAhmaNasattamAc ca 08029004a avAtsaM vai brAhmaNacchadmanAhaM; rAme purA divyam astraM cikIrSuH 08029004c tatrApi me devarAjena vighno; hitArthinA phalgunasyaiva zalya 08029005a kRto 'vabhedena mamorum etya; pravizya kITasya tanuM virUpAm 08029005c guror bhayAc cApi na celivAn ahaM; tac cAvabuddho dadRze sa vipraH 08029006a pRSTaz cAhaM tam avocaM maharSiM; sUto 'ham asmIti sa mAM zazApa 08029006c sUtopadhAv Aptam idaM tvayAstraM; na karmakAle pratibhAsyati tvAm 08029007a anyatra yasmAt tava mRtyukAlAd; abrAhmaNe brahma na hi dhruvaM syAt 08029007c tad adya paryAptam atIva zastram; asmin saMgrAme tumule tAta bhIme 08029008a apAM patir vegavAn aprameyo; nimajjayiSyan nivahAn prajAnAm 08029008c mahAnagaM yaH kurute samudraM; velaiva taM vArayaty aprameyam 08029009a pramuJcantaM bANasaMghAn amoghAn; marmacchido vIrahaNaH sapatrAn 08029009c kuntIputraM pratiyotsyAmi yuddhe; jyAkarSiNAm uttamam adya loke 08029010a evaM balenAtibalaM mahAstraM; samudrakalpaM sudurApam ugram 08029010c zaraughiNaM pArthivAn majjayantaM; veleva pArtham iSubhiH saMsahiSye 08029011a adyAhave yasya na tulyam anyaM; manye manuSyaM dhanur AdadAnam 08029011c surAsurAn vai yudhi yo jayeta; tenAdya me pazya yuddhaM sughoram 08029012a atimAnI pANDavo yuddhakAmo; amAnuSair eSyati me mahAstraiH 08029012c tasyAstram astrair abhihatya saMkhye; zarottamaiH pAtayiSyAmi pArtham 08029013a divAkareNApi samaM tapantaM; samAptarazmiM yazasA jvalantam 08029013c tamonudaM megha ivAtimAtro; dhanaMjayaM chAdayiSyAmi bANaiH 08029014a vaizvAnaraM dhUmazikhaM jvalantaM; tejasvinaM lokam imaM dahantam 08029014c megho bhUtvA zaravarSair yathAgniM; tathA pArthaM zamayiSyAmi yuddhe 08029015a pramAthinaM balavantaM prahAriNaM; prabhaJjanaM mAtarizvAnam ugram 08029015c yuddhe sahiSye himavAn ivAcalo; dhanaMjayaM kruddham amRSyamANam 08029016a vizAradaM rathamArgeSv asaktaM; dhuryaM nityaM samareSu pravIram 08029016c loke varaM sarvadhanurdharANAM; dhanaMjayaM saMyuge saMsahiSye 08029017a adyAhave yasya na tulyam anyaM; madhyemanuSyaM dhanur AdadAnam 08029017c sarvAm imAM yaH pRthivIM saheta; tathA vidvAn yotsyamAno 'smi tena 08029018a yaH sarvabhUtAni sadevakAni; prasthe 'jayat khANDave savyasAcI 08029018c ko jIvitaM rakSamANo hi tena; yuyutsate mAm Rte mAnuSo 'nyaH 08029019a ahaM tasya pauruSaM pANDavasya; brUyAM hRSTaH samitau kSatriyANAm 08029019c kiM tvaM mUrkhaH prabhaSan mUDhacetA; mAm avocaH pauruSam arjunasya 08029020a apriyo yaH paruSo niSThuro hi; kSudraH kSeptA kSamiNaz cAkSamAvAn 08029020c hanyAm ahaM tAdRzAnAM zatAni; kSamAmi tvAM kSamayA kAlayogAt 08029021a avocas tvaM pANDavArthe 'priyANi; pradharSayan mAM mUDhavat pApakarman 08029021c mayy Arjave jihmagatir hatas tvaM; mitradrohI saptapadaM hi mitram 08029022a kAlas tv ayaM mRtyumayo 'tidAruNo; duryodhano yuddham upAgamad yat 08029022c tasyArthasiddhim abhikAGkSamANas; tam abhyeSye yatra naikAntyam asti 08029023a mitraM mider nandateH prIyater vA; saMtrAyater mAnada modater vA 08029023c bravIti tac cAmuta viprapUrvAt; tac cApi sarvaM mama duryodhane 'sti 08029024a zatruH zadeH zAsateH zAyater vA; zRNAter vA zvayater vApi sarge 08029024c upasargAd bahudhA sUdatez ca; prAyeNa sarvaM tvayi tac ca mahyam 08029025a duryodhanArthaM tava cApriyArthaM; yazortham AtmArtham apIzvarArtham 08029025c tasmAd ahaM pANDavavAsudevau; yotsye yatnAt karma tat pazya me 'dya 08029026a astrANi pazyAdya mamottamAni; brAhmANi divyAny atha mAnuSANi 08029026c AsAdayiSyAmy aham ugravIryaM; dvipottamaM mattam ivAbhimattaH 08029027a astraM brAhmaM manasA tad dhy ajayyaM; kSepsye pArthAyApratimaM jayAya 08029027c tenApi me naiva mucyeta yuddhe; na cet pated viSame me 'dya cakram 08029028a vaivasvatAd daNDahastAd varuNAd vApi pAzinaH 08029028c sagadAd vA dhanapateH savajrAd vApi vAsavAt 08029029a nAnyasmAd api kasmAc cid bibhimo hy AtatAyinaH 08029029c iti zalya vijAnIhi yathA nAhaM bibhemy abhIH 08029030a tasmAd bhayaM na me pArthAn nApi caiva janArdanAt 08029030c adya yuddhaM hi tAbhyAM me saMparAye bhaviSyati 08029031a zvabhre te patatAM cakram iti me brAhmaNo 'vadat 08029031c yudhyamAnasya saMgrAme prAptasyaikAyane bhayam 08029032a tasmAd bibhemi balavad brAhmaNavyAhRtAd aham 08029032c ete hi somarAjAna IzvarAH sukhaduHkhayoH 08029033a homadhenvA vatsam asya pramatta iSuNAhanam 08029033c carantam ajane zalya brAhmaNAt tapaso nidheH 08029034a ISAdantAn saptazatAn dAsIdAsazatAni ca 08029034c dadato dvijamukhyAya prasAdaM na cakAra me 08029035a kRSNAnAM zvetavatsAnAM sahasrANi caturdaza 08029035c Aharan na labhe tasmAt prasAdaM dvijasattamAt 08029036a RddhaM gehaM sarvakAmair yac ca me vasu kiM cana 08029036c tat sarvam asmai satkRtya prayacchAmi na cecchati 08029037a tato 'bravIn mAM yAcantam aparAddhaM prayatnataH 08029037c vyAhRtaM yan mayA sUta tat tathA na tad anyathA 08029038a anRtoktaM prajA hanyAt tataH pApam avApnuyAt 08029038c tasmAd dharmAbhirakSArthaM nAnRtaM vaktum utsahe 08029039a mA tvaM brahmagatiM hiMsyAH prAyazcittaM kRtaM tvayA 08029039c madvAkyaM nAnRtaM loke kaz cit kuryAt samApnuhi 08029040a ity etat te mayA proktaM kSiptenApi suhRttayA 08029040c jAnAmi tvAdhikSipantaM joSam AssvottaraM zRNu 08030001 saMjaya uvAca 08030001a tataH punar mahArAja madrarAjam ariMdamam 08030001c abhyabhASata rAdheyaH saMnivAryottaraM vacaH 08030002a yat tvaM nidarzanArthaM mAM zalya jalpitavAn asi 08030002c nAhaM zakyas tvayA vAcA vibhISayitum Ahave 08030003a yadi mAM devatAH sarvA yodhayeyuH savAsavAH 08030003c tathApi me bhayaM na syAt kim u pArthAt sakezavAt 08030004a nAhaM bhISayituM zakyo vAGmAtreNa kathaM cana 08030004c anyaM jAnIhi yaH zakyas tvayA bhISayituM raNe 08030005a nIcasya balam etAvat pAruSyaM yat tvam Attha mAm 08030005c azakto 'smadguNAn prAptuM valgase bahu durmate 08030006a na hi karNaH samudbhUto bhayArtham iha mAriSa 08030006c vikramArtham ahaM jAto yazorthaM ca tathaiva ca 08030007a idaM tu me tvam ekAgraH zRNu madrajanAdhipa 08030007c saMnidhau dhRtarASTrasya procyamAnaM mayA zrutam 08030008a dezAMz ca vividhAMz citrAn pUrvavRttAMz ca pArthivAn 08030008c brAhmaNAH kathayantaH sma dhRtarASTram upAsate 08030009a tatra vRddhaH purAvRttAH kathAH kAz cid dvijottamaH 08030009c bAhlIkadezaM madrAMz ca kutsayan vAkyam abravIt 08030010a bahiSkRtA himavatA gaGgayA ca tiraskRtAH 08030010c sarasvatyA yamunayA kurukSetreNa cApi ye 08030011a paJcAnAM sindhuSaSThAnAM nadInAM ye 'ntar AzritAH 08030011c tAn dharmabAhyAn azucIn bAhlIkAn parivarjayet 08030012a govardhano nAma vaTaH subhANDaM nAma catvaram 08030012c etad rAjakuladvAram AkumAraH smarAmy aham 08030013a kAryeNAtyarthagADhena bAhlIkeSUSitaM mayA 08030013c tata eSAM samAcAraH saMvAsAd vidito mama 08030014a zAkalaM nAma nagaram ApagA nAma nimnagA 08030014c jartikA nAma bAhlIkAs teSAM vRttaM suninditam 08030015a dhAnAgauDAsave pItvA gomAMsaM lazunaiH saha 08030015c apUpamAMsavATyAnAm AzinaH zIlavarjitAH 08030016a hasanti gAnti nRtyanti strIbhir mattA vivAsasaH 08030016c nagarAgAravapreSu bahir mAlyAnulepanAH 08030017a mattAvagItair vividhaiH kharoSTraninadopamaiH 08030017c Ahur anyonyam uktAni prabruvANA madotkaTAH 08030018a hA hate hA hatety eva svAmibhartRhateti ca 08030018c AkrozantyaH pranRtyanti mandAH parvasv asaMyatAH 08030019a teSAM kilAvaliptAnAM nivasan kurujAGgale 08030019c kaz cid bAhlIkamukhyAnAM nAtihRSTamanA jagau 08030020a sA nUnaM bRhatI gaurI sUkSmakambalavAsinI 08030020c mAm anusmaratI zete bAhlIkaM kuruvAsinam 08030021a zatadrukanadIM tIrtvA tAM ca ramyAm irAvatIm 08030021c gatvA svadezaM drakSyAmi sthUlazaGkhAH zubhAH striyaH 08030022a manaHzilojjvalApAGgA gauryas trikakudAJjanAH 08030022c kevalAjinasaMvItAH kUrdantyaH priyadarzanAH 08030023a mRdaGgAnakazaGkhAnAM mardalAnAM ca nisvanaiH 08030023c kharoSTrAzvataraiz caiva mattA yAsyAmahe sukham 08030024a zamIpIlukarIrANAM vaneSu sukhavartmasu 08030024c apUpAn saktupiNDIz ca khAdanto mathitAnvitAH 08030025a pathiSu prabalA bhUtvA kadAsamRdite 'dhvani 08030025c khalopahAraM kurvANAs tADayiSyAma bhUyasaH 08030026a evaM hIneSu vrAtyeSu bAhlIkeSu durAtmasu 08030026c kaz cetayAno nivasen muhUrtam api mAnavaH 08030027a IdRzA brAhmaNenoktA bAhlIkA moghacAriNaH 08030027c yeSAM SaDbhAgahartA tvam ubhayoH zubhapApayoH 08030028a ity uktvA brAhmaNaH sAdhur uttaraM punar uktavAn 08030028c bAhlIkeSv avinIteSu procyamAnaM nibodhata 08030029a tatra sma rAkSasI gAti sadA kRSNacaturdazIm 08030029c nagare zAkale sphIte Ahatya nizi dundubhim 08030030a kadA vA ghoSikA gAthAH punar gAsyanti zAkale 08030030c gavyasya tRptA mAMsasya pItvA gauDaM mahAsavam 08030031a gaurIbhiH saha nArIbhir bRhatIbhiH svalaMkRtAH 08030031c palANDugaNDUSayutAn khAdante caiDakAn bahUn 08030032a vArAhaM kaukkuTaM mAMsaM gavyaM gArdabham auSTrakam 08030032c aiDaM ca ye na khAdanti teSAM janma nirarthakam 08030033a iti gAyanti ye mattAH zIdhunA zAkalAvataH 08030033c sabAlavRddhAH kUrdantas teSu vRttaM kathaM bhavet 08030034a iti zalya vijAnIhi hanta bhUyo bravImi te 08030034c yad anyo 'py uktavAn asmAn brAhmaNaH kurusaMsadi 08030035a paJca nadyo vahanty etA yatra pIluvanAny api 08030035c zatadruz ca vipAzA ca tRtIyerAvatI tathA 08030035e candrabhAgA vitastA ca sindhuSaSThA bahir gatAH 08030036a AraTTA nAma te dezA naSTadharmAn na tAn vrajet 08030036c vrAtyAnAM dAsamIyAnAM videhAnAm ayajvanAm 08030037a na devAH pratigRhNanti pitaro brAhmaNAs tathA 08030037c teSAM pranaSTadharmANAM bAhlIkAnAm iti zrutiH 08030038a brAhmaNena tathA proktaM viduSA sAdhusaMsadi 08030038c kASThakuNDeSu bAhlIkA mRNmayeSu ca bhuJjate 08030038e saktuvATyAvalipteSu zvAdilIDheSu nirghRNAH 08030039a AvikaM cauSTrikaM caiva kSIraM gArdabham eva ca 08030039c tadvikArAMz ca bAhlIkAH khAdanti ca pibanti ca 08030040a putrasaMkariNo jAlmAH sarvAnnakSIrabhojanAH 08030040c AraTTA nAma bAhlIkA varjanIyA vipazcitA 08030041a uta zalya vijAnIhi hanta bhUyo bravImi te 08030041c yad anyo 'py uktavAn sabhyo brAhmaNaH kurusaMsadi 08030042a yugaMdhare payaH pItvA proSya cApy acyutasthale 08030042c tadvad bhUtilaye snAtvA kathaM svargaM gamiSyati 08030043a paJca nadyo vahanty etA yatra niHsRtya parvatAt 08030043c AraTTA nAma bAhlIkA na teSv Aryo dvyahaM vaset 08030044a bahiz ca nAma hlIkaz ca vipAzAyAM pizAcakau 08030044c tayor apatyaM bAhlIkA naiSA sRSTiH prajApateH 08030045a kAraskarAn mahiSakAn kaliGgAn kIkaTATavIn 08030045c karkoTakAn vIrakAMz ca durdharmAMz ca vivarjayet 08030046a iti tIrthAnusartAraM rAkSasI kA cid abravIt 08030046c ekarAtrA zamIgehe maholUkhalamekhalA 08030047a AraTTA nAma te dezA bAhlIkA nAma te janAH 08030047c vasAtisindhusauvIrA iti prAyo vikutsitAH 08030048a uta zalya vijAnIhi hanta bhUyo bravImi te 08030048c ucyamAnaM mayA samyak tad ekAgramanAH zRNu 08030049a brAhmaNaH zilpino geham abhyagacchat purAtithiH 08030049c AcAraM tatra saMprekSya prItaH zilpinam abravIt 08030050a mayA himavataH zRGgam ekenAdhyuSitaM ciram 08030050c dRSTAz ca bahavo dezA nAnAdharmasamAkulAH 08030051a na ca kena ca dharmeNa virudhyante prajA imAH 08030051c sarve hi te 'bruvan dharmaM yathoktaM vedapAragaiH 08030052a aTatA tu sadA dezAn nAnAdharmasamAkulAn 08030052c AgacchatA mahArAja bAhlIkeSu nizAmitam 08030053a tatraiva brAhmaNo bhUtvA tato bhavati kSatriyaH 08030053c vaizyaH zUdraz ca bAhlIkas tato bhavati nApitaH 08030054a nApitaz ca tato bhUtvA punar bhavati brAhmaNaH 08030054c dvijo bhUtvA ca tatraiva punar dAso 'pi jAyate 08030055a bhavaty ekaH kule vipraH ziSTAnye kAmacAriNaH 08030055c gAndhArA madrakAz caiva bAhlIkAH ke 'py acetasaH 08030056a etan mayA zrutaM tatra dharmasaMkarakArakam 08030056c kRtsnAm aTitvA pRthivIM bAhlIkeSu viparyayaH 08030057a uta zalya vijAnIhi hanta bhUyo bravImi te 08030057c yad apy anyo 'bravId vAkyaM bAhlIkAnAM vikutsitam 08030058a satI purA hRtA kA cid AraTTA kila dasyubhiH 08030058c adharmataz copayAtA sA tAn abhyazapat tataH 08030059a bAlAM bandhumatIM yan mAm adharmeNopagacchatha 08030059c tasmAn nAryo bhaviSyanti bandhakyo vai kuleSu vaH 08030059e na caivAsmAt pramokSyadhvaM ghorAt pApAn narAdhamAH 08030060a kuravaH sahapAJcAlAH zAlvA matsyAH sanaimiSAH 08030060c kosalAH kAzayo 'GgAz ca kaliGgA magadhAs tathA 08030061a cedayaz ca mahAbhAgA dharmaM jAnanti zAzvatam 08030061c nAnAdezeSu santaz ca prAyo bAhyA layAd Rte 08030062a A matsyebhyaH kurupAJcAladezyA; A naimiSAc cedayo ye viziSTAH 08030062c dharmaM purANam upajIvanti santo; madrAn Rte paJcanadAMz ca jihmAn 08030063a evaM vidvan dharmakathAMz ca rAjaMs; tUSNIMbhUto jaDavac chalya bhUyAH 08030063c tvaM tasya goptA ca janasya rAjA; SaDbhAgahartA zubhaduSkRtasya 08030064a atha vA duSkRtasya tvaM hartA teSAm arakSitA 08030064c rakSitA puNyabhAg rAjA prajAnAM tvaM tv apuNyabhAk 08030065a pUjyamAne purA dharme sarvadezeSu zAzvate 08030065c dharmaM pAJcanadaM dRSTvA dhig ity Aha pitAmahaH 08030066a vrAtyAnAM dAzamIyAnAM kRte 'py azubhakarmaNAm 08030066c iti pAJcanadaM dharmam avamene pitAmahaH 08030066e svadharmastheSu varNeSu so 'py etaM nAbhipUjayet 08030067a uta zalya vijAnIhi hanta bhUyo bravImi te 08030067c kalmASapAdaH sarasi nimajjan rAkSaso 'bravIt 08030068a kSatriyasya malaM bhaikSaM brAhmaNasyAnRtaM malam 08030068c malaM pRthivyA bAhlIkAH strINAM madrastriyo malam 08030069a nimajjamAnam uddhRtya kaz cid rAjA nizAcaram 08030069c apRcchat tena cAkhyAtaM proktavAn yan nibodha tat 08030070a mAnuSANAM malaM mlecchA mlecchAnAM mauSTikA malam 08030070c mauSTikAnAM malaM zaNDAH zaNDAnAM rAjayAjakAH 08030071a rAjayAjakayAjyAnAM madrakANAM ca yan malam 08030071c tad bhaved vai tava malaM yady asmAn na vimuJcasi 08030072a iti rakSopasRSTeSu viSavIryahateSu ca 08030072c rAkSasaM bheSajaM proktaM saMsiddhaM vacanottaram 08030073a brAhmaM pAJcAlAH kauraveyAH svadharmaH; satyaM matsyAH zUrasenAz ca yajJaH 08030073c prAcyA dAsA vRSalA dAkSiNAtyAH; stenA bAhlIkAH saMkarA vai surASTrAH 08030074a kRtaghnatA paravittApahAraH; surApAnaM gurudArAvamarzaH 08030074c yeSAM dharmas tAn prati nAsty adharma; AraTTakAn pAJcanadAn dhig astu 08030075a A pAJcAlebhyaH kuravo naimiSAz ca; matsyAz caivApy atha jAnanti dharmam 08030075c kaliGgakAz cAGgakA mAgadhAz ca; ziSTAn dharmAn upajIvanti vRddhAH 08030076a prAcIM dizaM zritA devA jAtavedaHpurogamAH 08030076c dakSiNAM pitaro guptAM yamena zubhakarmaNA 08030077a pratIcIM varuNaH pAti pAlayann asurAn balI 08030077c udIcIM bhagavAn somo brahmaNyo brAhmaNaiH saha 08030078a rakSaHpizAcAn himavAn guhyakAn gandhamAdanaH 08030078c dhruvaH sarvANi bhUtAni viSNur lokAJ janArdanaH 08030079a iGgitajJAz ca magadhAH prekSitajJAz ca kosalAH 08030079c ardhoktAH kurupAJcAlAH zAlvAH kRtsnAnuzAsanAH 08030079e pArvatIyAz ca viSamA yathaiva girayas tathA 08030080a sarvajJA yavanA rAjaJ zUrAz caiva vizeSataH 08030080c mlecchAH svasaMjJAniyatA nAnukta itaro janaH 08030081a pratirabdhAs tu bAhlIkA na ca ke cana madrakAH 08030081c sa tvam etAdRzaH zalya nottaraM vaktum arhasi 08030082a etaj jJAtvA joSam Assva pratIpaM mA sma vai kRthAH 08030082c sa tvAM pUrvam ahaM hatvA haniSye kezavArjunau 08030083 zalya uvAca 08030083a AturANAM parityAgaH svadArasutavikrayaH 08030083c aGgeSu vartate karNa yeSAm adhipatir bhavAn 08030084a rathAtirathasaMkhyAyAM yat tvA bhISmas tadAbravIt 08030084c tAn viditvAtmano doSAn nirmanyur bhava mA krudhaH 08030085a sarvatra brAhmaNAH santi santi sarvatra kSatriyAH 08030085c vaizyAH zUdrAs tathA karNa striyaH sAdhvyaz ca suvratAH 08030086a ramante copahAsena puruSAH puruSaiH saha 08030086c anyonyam avatakSanto deze deze samaithunAH 08030087a paravAcyeSu nipuNaH sarvo bhavati sarvadA 08030087c AtmavAcyaM na jAnIte jAnann api vimuhyati 08030088 saMjaya uvAca 08030088a karNo 'pi nottaraM prAha zalyo 'py abhimukhaH parAn 08030088c punaH prahasya rAdheyaH punar yAhIty acodayat 08031001 saMjaya uvAca 08031001a tataH parAnIkabhidaM vyUham apratimaM paraiH 08031001c samIkSya karNaH pArthAnAM dhRSTadyumnAbhirakSitam 08031002a prayayau rathaghoSeNa siMhanAdaraveNa ca 08031002c vAditrANAM ca ninadaiH kampayann iva medinIm 08031003a vepamAna iva krodhAd yuddhazauNDaH paraMtapaH 08031003c prativyUhya mahAtejA yathAvad bharatarSabha 08031004a vyadhamat pANDavIM senAm AsurIM maghavAn iva 08031004c yudhiSThiraM cAbhibhavann apasavyaM cakAra ha 08031005 dhRtarASTra uvAca 08031005a kathaM saMjaya rAdheyaH pratyavyUhata pANDavAn 08031005c dhRSTadyumnamukhAn vIrAn bhImasenAbhirakSitAn 08031006a ke ca prapakSau pakSau vA mama sainyasya saMjaya 08031006c pravibhajya yathAnyAyaM kathaM vA samavasthitAH 08031007a kathaM pANDusutAz cApi pratyavyUhanta mAmakAn 08031007c kathaM caitan mahAyuddhaM prAvartata sudAruNam 08031008a kva ca bIbhatsur abhavad yat karNo 'yAd yudhiSThiram 08031008c ko hy arjunasya sAMnidhye zakto 'bhyetuM yudhiSThiram 08031009a sarvabhUtAni yo hy ekaH khANDave jitavAn purA 08031009c kas tam anyatra rAdheyAt pratiyudhyej jijIviSuH 08031010 saMjaya uvAca 08031010a zRNu vyUhasya racanAm arjunaz ca yathA gataH 08031010c paridAya nRpaM tebhyaH saMgrAmaz cAbhavad yathA 08031011a kRpaH zAradvato rAjan mAgadhaz ca tarasvinaH 08031011c sAtvataH kRtavarmA ca dakSiNaM pakSam AzritAH 08031012a teSAM prapakSe zakunir ulUkaz ca mahArathaH 08031012c sAdibhir vimalaprAsais tavAnIkam arakSatAm 08031013a gAndhAribhir asaMbhrAntaiH pArvatIyaiz ca durjayaiH 08031013c zalabhAnAm iva vrAtaiH pizAcair iva durdRzaiH 08031014a catustriMzat sahasrANi rathAnAm anivartinAm 08031014c saMzaptakA yuddhazauNDA vAmaM pArzvam apAlayan 08031015a samuccitAs tava sutaiH kRSNArjunajighAMsavaH 08031015c teSAM prapakSaH kAmbojAH zakAz ca yavanaiH saha 08031016a nidezAt sUtaputrasya sarathAH sAzvapattayaH 08031016c Ahvayanto 'rjunaM tasthuH kezavaM ca mahAbalam 08031017a madhyesenAmukhaM karNo vyavAtiSThata daMzitaH 08031017c citravarmAGgadaH sragvI pAlayan dhvajinImukham 08031018a rakSyamANaH susaMrabdhaiH putraiH zastrabhRtAM varaH 08031018c vAhinIpramukhaM vIraH saMprakarSann azobhata 08031019a ayoratnir mahAbAhuH sUryavaizvAnaradyutiH 08031019c mahAdvipaskandhagataH piGgalaH priyadarzanaH 08031019e duHzAsano vRtaH sainyaiH sthito vyUhasya pRSThataH 08031020a tam anvayAn mahArAja svayaM duryodhano nRpaH 08031020c citrAzvaiz citrasaMnAhaiH sodaryair abhirakSitaH 08031021a rakSyamANo mahAvIryaiH sahitair madrakekayaiH 08031021c azobhata mahArAja devair iva zatakratuH 08031022a azvatthAmA kurUNAM ca ye pravIrA mahArathAH 08031022c nityamattAz ca mAtaGgAH zUrair mlecchair adhiSThitAH 08031022e anvayus tad rathAnIkaM kSaranta iva toyadAH 08031023a te dhvajair vaijayantIbhir jvaladbhiH paramAyudhaiH 08031023c sAdibhiz cAsthitA rejur drumavanta ivAcalAH 08031024a teSAM padAtinAgAnAM pAdarakSAH sahasrazaH 08031024c paTTizAsidharAH zUrA babhUvur anivartinaH 08031025a sAdibhiH syandanair nAgair adhikaM samalaMkRtaiH 08031025c sa vyUharAjo vibabhau devAsuracamUpamaH 08031026a bArhaspatyaH suvihito nAyakena vipazcitA 08031026c nRtyatIva mahAvyUhaH pareSAm Adadhad bhayam 08031027a tasya pakSaprapakSebhyo niSpatanti yuyutsavaH 08031027c pattyazvarathamAtaGgAH prAvRSIva balAhakAH 08031028a tataH senAmukhe karNaM dRSTvA rAjA yudhiSThiraH 08031028c dhanaMjayam amitraghnam ekavIram uvAca ha 08031029a pazyArjuna mahAvyUhaM karNena vihitaM raNe 08031029c yuktaM pakSaiH prapakSaiz ca senAnIkaM prakAzate 08031030a tad etad vai samAlokya pratyamitraM mahad balam 08031030c yathA nAbhibhavaty asmAMs tathA nItir vidhIyatAm 08031031a evam ukto 'rjuno rAjJA prAJjalir nRpam abravIt 08031031c yathA bhavAn Aha tathA tat sarvaM na tad anyathA 08031032a yas tv asya vihito ghAtas taM kariSyAmi bhArata 08031032c pradhAnavadha evAsya vinAzas taM karomy aham 08031033 yudhiSThira uvAca 08031033a tasmAt tvam eva rAdheyaM bhImasenaH suyodhanam 08031033c vRSasenaM ca nakulaH sahadevo 'pi saubalam 08031034a duHzAsanaM zatAnIko hArdikyaM zinipuMgavaH 08031034c dhRSTadyumnas tathA drauNiM svayaM yAsyAmy ahaM kRpam 08031035a draupadeyA dhArtarASTrAJ ziSTAn saha zikhaNDinA 08031035c te te ca tAMs tAn ahitAn asmAkaM ghnantu mAmakAH 08031036 saMjaya uvAca 08031036a ity ukto dharmarAjena tathety uktvA dhanaMjayaH 08031036c vyAdideza svasainyAni svayaM cAgAc camUmukham 08031037a atha taM ratham AyAntaM dRSTvAtyadbhutadarzanam 08031037c uvAcAdhirathiM zalyaH punas taM yuddhadurmadam 08031038a ayaM sa ratha AyAti zvetAzvaH kRSNasArathiH 08031038c nighnann amitrAn kaunteyo yaM yaM tvaM paripRcchasi 08031039a zrUyate tumulaH zabdo rathanemisvano mahAn 08031039c eSa reNuH samudbhUto divam AvRtya tiSThati 08031040a cakranemipraNunnA ca kampate karNa medinI 08031040c pravAty eSa mahAvAyur abhitas tava vAhinIm 08031040e kravyAdA vyAharanty ete mRgAH kurvanti bhairavam 08031041a pazya karNa mahAghoraM bhayadaM lomaharSaNam 08031041c kabandhaM meghasaMkAzaM bhAnum AvRtya saMsthitam 08031042a pazya yUthair bahuvidhair mRgANAM sarvatodizam 08031042c balibhir dRptazArdUlair Adityo 'bhinirIkSyate 08031043a pazya kaGkAMz ca gRdhrAMz ca samavetAn sahasrazaH 08031043c sthitAn abhimukhAn ghorAn anyonyam abhibhASataH 08031044a sitAz cAzvAH samAyuktAs tava karNa mahArathe 08031044c pradarAH prajvalanty ete dhvajaz caiva prakampate 08031045a udIryato hayAn pazya mahAkAyAn mahAjavAn 08031045c plavamAnAn darzanIyAn AkAze garuDAn iva 08031046a dhruvam eSu nimitteSu bhUmim AvRtya pArthivAH 08031046c svapsyanti nihatAH karNa zatazo 'tha sahasrazaH 08031047a zaGkhAnAM tumulaH zabdaH zrUyate lomaharSaNaH 08031047c AnakAnAM ca rAdheya mRdaGgAnAM ca sarvazaH 08031048a bANazabdAn bahuvidhAn narAzvarathanisvanAn 08031048c jyAtalatreSuzabdAMz ca zRNu karNa mahAtmanAm 08031049a hemarUpyapramRSTAnAM vAsasAM zilpinirmitAH 08031049c nAnAvarNA rathe bhAnti zvasanena prakampitAH 08031050a sahemacandratArArkAH patAkAH kiGkiNIyutAH 08031050c pazya karNArjunasyaitAH saudAminya ivAmbude 08031051a dhvajAH kaNakaNAyante vAtenAbhisamIritAH 08031051c sapatAkA rathAz cApi pAJcAlAnAM mahAtmanAm 08031052a nAgAzvarathapattyaughAMs tAvakAn samabhighnataH 08031052c dhvajAgraM dRzyate tv asya jyAzabdaz cApi zrUyate 08031053a adya draSTAsi taM vIraM zvetAzvaM kRSNasArathim 08031053c nighnantaM zAtravAn saMkhye yaM karNa paripRcchasi 08031054a adya tau puruSavyAghrau lohitAkSau paraMtapau 08031054c vAsudevArjunau karNa draSTAsy ekarathasthitau 08031055a sArathir yasya vArSNeyo gANDIvaM yasya kArmukam 08031055c taM ced dhantAsi rAdheya tvaM no rAjA bhaviSyasi 08031056a eSa saMzaptakAhUtas tAn evAbhimukho gataH 08031056c karoti kadanaM caiSAM saMgrAme dviSatAM balI 08031056e iti bruvANaM madrezaM karNaH prAhAtimanyumAn 08031057a pazya saMzaptakaiH kruddhaiH sarvataH samabhidrutaH 08031057c eSa sUrya ivAmbhodaiz channaH pArtho na dRzyate 08031057e etad anto 'rjunaH zalya nimagnaH zokasAgare 08031058 zalya uvAca 08031058a varuNaM ko 'mbhasA hanyAd indhanena ca pAvakam 08031058c ko vAnilaM nigRhNIyAt pibed vA ko mahArNavam 08031059a IdRg rUpam ahaM manye pArthasya yudhi nigraham 08031059c na hi zakyo 'rjuno jetuM sendraiH sarvaiH surAsuraiH 08031060a athaivaM paritoSas te vAcoktvA sumanA bhava 08031060c na sa zakyo yudhA jetum anyaM kuru manoratham 08031061a bAhubhyAm uddhared bhUmiM dahet kruddha imAH prajAH 08031061c pAtayet tridivAd devAn yo 'rjunaM samare jayet 08031062a pazya kuntIsutaM vIraM bhImam akliSTakAriNam 08031062c prabhAsantaM mahAbAhuM sthitaM merum ivAcalam 08031063a amarSI nityasaMrabdhaz ciraM vairam anusmaran 08031063c eSa bhImo jayaprepsur yudhi tiSThati vIryavAn 08031064a eSa dharmabhRtAM zreSTho dharmarAjo yudhiSThiraH 08031064c tiSThaty asukaraH saMkhye paraiH parapuraMjayaH 08031065a etau ca puruSavyAghrAv azvinAv iva sodarau 08031065c nakulaH sahadevaz ca tiSThato yudhi durjayau 08031066a dRzyanta ete kArSNeyAH paJca paJcAcalA iva 08031066c vyavasthitA yotsyamAnAH sarve 'rjunasamA yudhi 08031067a ete drupadaputrAz ca dhRSTadyumnapurogamAH 08031067c hInAH satyajitA vIrAs tiSThanti paramaujasaH 08031068a iti saMvadator eva tayoH puruSasiMhayoH 08031068c te sene samasajjetAM gaGgAyamunavad bhRzam 08032001 dhRtarASTra uvAca 08032001a tathA vyUDheSv anIkeSu saMsakteSu ca saMjaya 08032001c saMzaptakAn kathaM pArtho gataH karNaz ca pANDavAn 08032002a etad vistarato yuddhaM prabrUhi kuzalo hy asi 08032002c na hi tRpyAmi vIrANAM zRNvAno vikramAn raNe 08032003 saMjaya uvAca 08032003a tat sthAne samavasthApya pratyamitraM mahAbalam 08032003c avyUhatArjuno vyUhaM putrasya tava durnaye 08032004a tat sAdinAgakalilaM padAtirathasaMkulam 08032004c dhRSTadyumnamukhair vyUDham azobhata mahad balam 08032005a pArAvatasavarNAzvaz candrAdityasamadyutiH 08032005c pArSataH prababhau dhanvI kAlo vigrahavAn iva 08032006a pArSataM tv abhi saMtasthur draupadeyA yuyutsavaH 08032006c sAnugA bhImavapuSaz candraM tArAgaNA iva 08032007a atha vyUDheSv anIkeSu prekSya saMzaptakAn raNe 08032007c kruddho 'rjuno 'bhidudrAva vyAkSipan gANDivaM dhanuH 08032008a atha saMzaptakAH pArtham abhyadhAvan vadhaiSiNaH 08032008c vijaye kRtasaMkalpA mRtyuM kRtvA nivartanam 08032009a tad azvasaMghabahulaM mattanAgarathAkulam 08032009c pattimac chUravIraughair drutam arjunam Adravat 08032010a sa saMprahAras tumulas teSAm AsIt kirITinA 08032010c tasyaiva naH zruto yAdRG nivAtakavacaiH saha 08032011a rathAn azvAn dhvajAn nAgAn pattIn rathapatIn api 08032011c iSUn dhanUMSi khaDgAMz ca cakrANi ca parazvadhAn 08032012a sAyudhAn udyatAn bAhUn udyatAny AyudhAni ca 08032012c ciccheda dviSatAM pArthaH zirAMsi ca sahasrazaH 08032013a tasmin sainye mahAvarte pAtAlAvartasaMnibhe 08032013c nimagnaM taM rathaM matvA neduH saMzaptakA mudA 08032014a sa purastAd arIn hatvA pazcArdhenottareNa ca 08032014c dakSiNena ca bIbhatsuH kruddho rudraH pazUn iva 08032015a atha pAJcAlacedInAM sRJjayAnAM ca mAriSa 08032015c tvadIyaiH saha saMgrAma AsIt paramadAruNaH 08032016a kRpaz ca kRtavarmA ca zakuniz cApi saubalaH 08032016c hRSTasenAH susaMrabdhA rathAnIkaiH prahAriNaH 08032017a kosalaiH kAzimatsyaiz ca kArUSaiH kekayair api 08032017c zUrasenaiH zUravIrair yuyudhur yuddhadurmadAH 08032018a teSAm antakaraM yuddhaM dehapApmapraNAzanam 08032018c zUdraviTkSatravIrANAM dharmyaM svargyaM yazaskaram 08032019a duryodhano 'pi sahito bhrAtRbhir bharatarSabha 08032019c guptaH kurupravIraiz ca madrANAM ca mahArathaiH 08032020a pANDavaiH sahapAJcAlaiz cedibhiH sAtyakena ca 08032020c yudhyamAnaM raNe karNaM kuruvIro 'bhyapAlayat 08032021a karNo 'pi nizitair bANair vinihatya mahAcamUm 08032021c pramRdya ca rathazreSThAn yudhiSThiram apIDayat 08032022a vipatrAyudhadehAsUn kRtvA zatrUn sahasrazaH 08032022c yuktvA svargayazobhyAM ca svebhyo mudam udAvahat 08032023 dhRtarASTra uvAca 08032023a yat tat pravizya pArthAnAM senAM kurvaJ janakSayam 08032023c karNo rAjAnam abhyarcchat tan mamAcakSva saMjaya 08032024a ke ca pravIrAH pArthAnAM yudhi karNam avArayan 08032024c kAMz ca pramathyAdhirathir yudhiSThiram apIDayat 08032025 saMjaya uvAca 08032025a dhRSTadyumnamukhAn pArthAn dRSTvA karNo vyavasthitAn 08032025c samabhyadhAvat tvaritaH pAJcAlAJ zatrukarzanaH 08032026a taM tUrNam abhidhAvantaM pAJcAlA jitakAzinaH 08032026c pratyudyayur mahArAja haMsA iva mahArNavam 08032027a tataH zaGkhasahasrANAM nisvano hRdayaMgamaH 08032027c prAdurAsId ubhayato bherIzabdaz ca dAruNaH 08032028a nAnAvAditranAdaz ca dvipAzvarathanisvanaH 08032028c siMhanAdaz ca vIrANAm abhavad dAruNas tadA 08032029a sAdridrumArNavA bhUmiH savAtAmbudam ambaram 08032029c sArkendugrahanakSatrA dyauz ca vyaktaM vyaghUrNata 08032030a ati bhUtAni taM zabdaM menire 'ti ca vivyathuH 08032030c yAni cAplavasattvAni prAyas tAni mRtAni ca 08032031a atha karNo bhRzaM kruddhaH zIghram astram udIrayan 08032031c jaghAna pANDavIM senAm AsurIM maghavAn iva 08032032a sa pANDavarathAMs tUrNaM pravizya visRjaJ zarAn 08032032c prabhadrakANAM pravarAn ahanat saptasaptatim 08032033a tataH supuGkhair nizitai rathazreSTho ratheSubhiH 08032033c avadhIt paJcaviMzatyA pAJcAlAn paJcaviMzatim 08032034a suvarNapuGkhair nArAcaiH parakAyavidAraNaiH 08032034c cedikAn avadhId vIraH zatazo 'tha sahasrazaH 08032035a taM tathA samare karma kurvANam atimAnuSam 08032035c parivavrur mahArAja pAJcAlAnAM rathavrajAH 08032036a tataH saMdhAya vizikhAn paJca bhArata duHsahAn 08032036c pAJcAlAn avadhIt paJca karNo vaikartano vRSaH 08032037a bhAnudevaM citrasenaM senAbinduM ca bhArata 08032037c tapanaM zUrasenaM ca pAJcAlAn avadhId raNe 08032038a pAJcAleSu ca zUreSu vadhyamAneSu sAyakaiH 08032038c hAhAkAro mahAn AsIt pAJcAlAnAM mahAhave 08032039a teSAM saMkIryamANAnAM hAhAkArakRtA dizaH 08032039c punar eva ca tAn karNo jaghAnAzu patatribhiH 08032040a cakrarakSau tu karNasya putrau mAriSa durjayau 08032040c suSeNaH satyasenaz ca tyaktvA prANAn ayudhyatAm 08032041a pRSThagopas tu karNasya jyeSThaH putro mahArathaH 08032041c vRSasenaH svayaM karNaM pRSThataH paryapAlayat 08032042a dhRSTadyumnaH sAtyakiz ca draupadeyA vRkodaraH 08032042c janamejayaH zikhaNDI ca pravIrAz ca prabhadrakAH 08032043a cedikekayapAJcAlA yamau matsyAz ca daMzitAH 08032043c samabhyadhAvan rAdheyaM jighAMsantaH prahAriNaH 08032044a ta enaM vividhaiH zastraiH zaradhArAbhir eva ca 08032044c abhyavarSan vimRdnantaH prAvRSIvAmbudA girim 08032045a pitaraM tu parIpsantaH karNaputrAH prahAriNaH 08032045c tvadIyAz cApare rAjan vIrA vIrAn avArayan 08032046a suSeNo bhImasenasya chittvA bhallena kArmukam 08032046c nArAcaiH saptabhir viddhvA hRdi bhImaM nanAda ha 08032047a athAnyad dhanur AdAya sudRDhaM bhImavikramaH 08032047c sajyaM vRkodaraH kRtvA suSeNasyAcchinad dhanuH 08032048a vivyAdha cainaM navabhiH kruddho nRtyann iveSubhiH 08032048c karNaM ca tUrNaM vivyAdha trisaptatyA zitaiH zaraiH 08032049a satyasenaM ca dazabhiH sAzvasUtadhvajAyudham 08032049c pazyatAM suhRdAM madhye karNaputram apAtayat 08032050a kSurapraNunnaM tat tasya ziraz candranibhAnanam 08032050c zubhadarzanam evAsIn nAlabhraSTam ivAmbujam 08032051a hatvA karNasutaM bhImas tAvakAn punar Ardayat 08032051c kRpahArdikyayoz chittvA cApe tAv apy athArdayat 08032052a duHzAsanaM tribhir viddhvA zakuniM SaDbhir AyasaiH 08032052c ulUkaM ca patatriM ca cakAra virathAv ubhau 08032053a he suSeNa hato 'sIti bruvann Adatta sAyakam 08032053c tam asya karNaz ciccheda tribhiz cainam atADayat 08032054a athAnyam api jagrAha suparvANaM sutejanam 08032054c suSeNAyAsRjad bhImas tam apy asyAcchinad vRSaH 08032055a punaH karNas trisaptatyA bhImasenaM ratheSubhiH 08032055c putraM parIpsan vivyAdha krUraM krUrair jighAMsayA 08032056a suSeNas tu dhanur gRhya bhArasAdhanam uttamam 08032056c nakulaM paJcabhir bANair bAhvor urasi cArdayat 08032057a nakulas taM tu viMzatyA viddhvA bhArasahair dRDhaiH 08032057c nanAda balavan nAdaM karNasya bhayam Adadhat 08032058a taM suSeNo mahArAja viddhvA dazabhir AzugaiH 08032058c ciccheda ca dhanuH zIghraM kSurapreNa mahArathaH 08032059a athAnyad dhanur AdAya nakulaH krodhamUrcchitaH 08032059c suSeNaM bahubhir bANair vArayAm Asa saMyuge 08032060a sa tu bANair dizo rAjann AcchAdya paravIrahA 08032060c Ajaghne sArathiM cAsya suSeNaM ca tatas tribhiH 08032060e ciccheda cAsya sudRDhaM dhanur bhallais tribhis tridhA 08032061a athAnyad dhanur AdAya suSeNaH krodhamUrchitaH 08032061c avidhyan nakulaM SaSTyA sahadevaM ca saptabhiH 08032062a tad yuddhaM sumahad ghoram AsId devAsuropamam 08032062c nighnatAM sAyakais tUrNam anyonyasya vadhaM prati 08032063a sAtyakir vRSasenasya hatvA sUtaM tribhiH zaraiH 08032063c dhanuz ciccheda bhallena jaghAnAzvAMz ca saptabhiH 08032063e dhvajam ekeSuNonmathya tribhis taM hRdy atADayat 08032064a athAvasannaH svarathe muhUrtAt punar utthitaH 08032064c atho jighAMsuH zaineyaM khaDgacarmabhRd abhyayAt 08032065a tasya cAplavataH zIghraM vRSasenasya sAtyakiH 08032065c varAhakarNair dazabhir avidhyad asicarmaNI 08032066a duHzAsanas tu taM dRSTvA virathaM vyAyudhaM kRtam 08032066c Aropya svarathe tUrNam apovAha rathAntaram 08032067a athAnyaM ratham AsthAya vRSaseno mahArathaH 08032067c karNasya yudhi durdharSaH punaH pRSTham apAlayat 08032068a duHzAsanaM tu zaineyo navair navabhir AzugaiH 08032068c visUtAzvarathaM kRtvA lalATe tribhir Arpayat 08032069a sa tv anyaM ratham AsthAya vidhivat kalpitaM punaH 08032069c yuyudhe pANDubhiH sArdhaM karNasyApyAyayan balam 08032070a dhRSTadyumnas tataH karNam avidhyad dazabhiH zaraiH 08032070c draupadeyAs trisaptatyA yuyudhAnas tu saptabhiH 08032071a bhImasenaz catuHSaSTyA sahadevaz ca paJcabhiH 08032071c nakulas triMzatA bANaiH zatAnIkaz ca saptabhiH 08032071e zikhaNDI dazabhir vIro dharmarAjaH zatena tu 08032072a ete cAnye ca rAjendra pravIrA jayagRddhinaH 08032072c abhyardayan maheSvAsaM sUtaputraM mahAmRdhe 08032073a tAn sUtaputro vizikhair dazabhir dazabhiH zitaiH 08032073c rathe cAru caran vIraH pratyavidhyad ariMdamaH 08032074a tatrAstravIryaM karNasya lAghavaM ca mahAtmanaH 08032074c apazyAma mahArAja tad adbhutam ivAbhavat 08032075a na hy AdadAnaM dadRzuH saMdadhAnaM ca sAyakAn 08032075c vimuJcantaM ca saMrambhAd dadRzus te mahAratham 08032076a dyaur viyad bhUr dizaz cAzu praNunnA nizitaiH zaraiH 08032076c aruNAbhrAvRtAkAraM tasmin deze babhau viyat 08032077a nRtyann iva hi rAdheyaz cApahastaH pratApavAn 08032077c yair viddhaH pratyavidhyat tAn ekaikaM triguNaiH zaraiH 08032078a dazabhir dazabhiz cainAn punar viddhvA nanAda ha 08032078c sAzvasUtadhvajacchatrAs tatas te vivaraM daduH 08032079a tAn pramRdnan maheSvAsAn rAdheyaH zaravRSTibhiH 08032079c rAjAnIkam asaMbAdhaM prAvizac chatrukarzanaH 08032080a sa rathAMs trizatAn hatvA cedInAm anivartinAm 08032080c rAdheyo nizitair bANais tato 'bhyArcchad yudhiSThiram 08032081a tatas te pANDavA rAjaJ zikhaNDI ca sasAtyakiH 08032081c rAdheyAt parirakSanto rAjAnaM paryavArayan 08032082a tathaiva tAvakAH sarve karNaM durvAraNaM raNe 08032082c yattAH senAmaheSvAsAH paryarakSanta sarvazaH 08032083a nAnAvAditraghoSAz ca prAdurAsan vizAM pate 08032083c siMhanAdaz ca saMjajJe zUrANAm anivartinAm 08032084a tataH punaH samAjagmur abhItAH kurupANDavAH 08032084c yudhiSThiramukhAH pArthAH sUtaputramukhA vayam 08033001 saMjaya uvAca 08033001a vidArya karNas tAM senAM dharmarAjam upAdravat 08033001c rathahastyazvapattInAM sahasraiH parivAritaH 08033002a nAnAyudhasahasrANi preSitAny aribhir vRSaH 08033002c chittvA bANazatair ugrais tAn avidhyad asaMbhramaH 08033003a nicakarta zirAMsy eSAM bAhUn UrUMz ca sarvazaH 08033003c te hatA vasudhAM petur bhagnAz cAnye vidudruvuH 08033004a draviDAndhraniSAdAs tu punaH sAtyakicoditAH 08033004c abhyardayaJ jighAMsantaH pattayaH karNam Ahave 08033005a te vibAhuzirastrANAH prahatAH karNasAyakaiH 08033005c petuH pRthivyAM yugapac chinnaM zAlavanaM yathA 08033006a evaM yodhazatAny Ajau sahasrANy ayutAni ca 08033006c hatAnIyur mahIM dehair yazasApUrayan dizaH 08033007a atha vaikartanaM karNaM raNe kruddham ivAntakam 08033007c rurudhuH pANDupAJcAlA vyAdhiM mantrauSadhair iva 08033008a sa tAn pramRdyAbhyapatat punar eva yudhiSThiram 08033008c mantrauSadhikriyAtIto vyAdhir atyulbaNo yathA 08033009a sa rAjagRddhibhI ruddhaH pANDupAJcAlakekayaiH 08033009c nAzakat tAn atikrAntuM mRtyur brahmavido yathA 08033010a tato yudhiSThiraH karNam adUrasthaM nivAritam 08033010c abravIt paravIraghnaH krodhasaMraktalocanaH 08033011a karNa karNa vRthAdRSTe sUtaputra vacaH zRNu 08033011c sadA spardhasi saMgrAme phalgunena yazasvinA 08033011e tathAsmAn bAdhase nityaM dhArtarASTramate sthitaH 08033012a yad balaM yac ca te vIryaM pradveSo yaz ca pANDuSu 08033012c tat sarvaM darzayasvAdya pauruSaM mahad AsthitaH 08033012e yuddhazraddhAM sa te 'dyAhaM vineSyAmi mahAhave 08033013a evam uktvA mahArAja karNaM pANDusutas tadA 08033013c suvarNapuGkhair dazabhir vivyAdhAyasmayaiH zitaiH 08033014a taM sUtaputro navabhiH pratyavidhyad ariMdamaH 08033014c vatsadantair maheSvAsaH prahasann iva bhArata 08033015a tataH kSurAbhyAM pAJcAlyau cakrarakSau mahAtmanaH 08033015c jaghAna samare zUraH zaraiH saMnataparvabhiH 08033016a tAv ubhau dharmarAjasya pravIrau paripArzvataH 08033016c rathAbhyAze cakAzete candrasyeva punarvasU 08033017a yudhiSThiraH punaH karNam avidhyat triMzatA zaraiH 08033017c suSeNaM satyasenaM ca tribhis tribhir atADayat 08033018a zalyaM navatyA vivyAdha trisaptatyA ca sUtajam 08033018c tAMz cAsya goptqn vivyAdha tribhis tribhir ajihmagaiH 08033019a tataH prahasyAdhirathir vidhunvAnaH sa kArmukam 08033019c bhittvA bhallena rAjAnaM viddhvA SaSTyAnadan mudA 08033020a tataH pravIrAH pANDUnAm abhyadhAvan yudhiSThiram 08033020c sUtaputrAt parIpsantaH karNam abhyardayaJ zaraiH 08033021a sAtyakiz cekitAnaz ca yuyutsuH pANDya eva ca 08033021c dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca draupadeyAH prabhadrakAH 08033022a yamau ca bhImasenaz ca zizupAlasya cAtmajaH 08033022c kArUSA matsyazeSAz ca kekayAH kAzikosalAH 08033022e ete ca tvaritA vIrA vasuSeNam avArayan 08033023a janamejayaz ca pAJcAlyaH karNaM vivyAdha sAyakaiH 08033023c varAhakarNair nArAcair nAlIkair nizitaiH zaraiH 08033023e vatsadantair vipAThaiz ca kSurapraiz caTakAmukhaiH 08033024a nAnApraharaNaiz cograi rathahastyazvasAdinaH 08033024c sarvato 'bhyAdravan karNaM parivArya jighAMsayA 08033025a sa pANDavAnAM pravaraiH sarvataH samabhidrutaH 08033025c udairayad brAhmam astraM zaraiH saMpUrayan dizaH 08033026a tataH zaramahAjvAlo vIryoSmA karNapAvakaH 08033026c nirdahan pANDavavanaM cAru paryacarad raNe 08033027a sa saMvArya mahAstrANi maheSvAso mahAtmanAm 08033027c prahasya puruSendrasya zaraiz ciccheda kArmukam 08033028a tataH saMdhAya navatiM nimeSAn nataparvaNAm 08033028c bibheda kavacaM rAjJo raNe karNaH zitaiH zaraiH 08033029a tad varma hemavikRtaM rarAja nipatat tadA 08033029c savidyudabhraM savituH ziSTaM vAtahataM yathA 08033030a tad aGgaM puruSendrasya bhraSTavarma vyarocata 08033030c ratnair alaMkRtaM divyair vyabhraM nizi yathA nabhaH 08033031a sa vivarmA zaraiH pArtho rudhireNa samukSitaH 08033031c kruddhaH sarvAyasIM zaktiM cikSepAdhirathiM prati 08033032a tAM jvalantIm ivAkAze zaraiz ciccheda saptabhiH 08033032c sA chinnA bhUmim apatan maheSvAsasya sAyakaiH 08033033a tato bAhvor lalATe ca hRdi caiva yudhiSThiraH 08033033c caturbhis tomaraiH karNaM tADayitvA mudAnadat 08033034a udbhinnarudhiraH karNaH kruddhaH sarpa iva zvasan 08033034c dhvajaM ciccheda bhallena tribhir vivyAdha pANDavam 08033034e iSudhI cAsya ciccheda rathaM ca tilazo 'cchinat 08033035a evaM pArtho vyapAyAt sa nihataprArSTisArathiH 08033035c azaknuvan pramukhataH sthAtuM karNasya durmanAH 08033036a tam abhidrutya rAdheyaH skandhaM saMspRzya pANinA 08033036c abravIt prahasan rAjan kutsayann iva pANDavam 08033037a kathaM nAma kule jAtaH kSatradharme vyavasthitaH 08033037c prajahyAt samare zatrUn prANAn rakSan mahAhave 08033038a na bhavAn kSatradharmeSu kuzalo 'sIti me matiH 08033038c brAhme bale bhavAn yuktaH svAdhyAye yajJakarmaNi 08033039a mA sma yudhyasva kaunteya mA ca vIrAn samAsadaH 08033039c mA cainAn apriyaM brUhi mA ca vraja mahAraNam 08033040a evam uktvA tataH pArthaM visRjya ca mahAbalaH 08033040c nyahanat pANDavIM senAM vajrahasta ivAsurIm 08033040e tataH prAyAd drutaM rAjan vrIDann iva janezvaraH 08033041a atha prayAntaM rAjAnam anvayus te tadAcyutam 08033041c cedipANDavapAJcAlAH sAtyakiz ca mahArathaH 08033041e draupadeyAs tathA zUrA mAdrIputrau ca pANDavau 08033042a tato yudhiSThirAnIkaM dRSTvA karNaH parAGmukham 08033042c kurubhiH sahito vIraiH pRSThagaiH pRSTham anvayAt 08033043a zaGkhabherIninAdaiz ca kArmukANAM ca nisvanaiH 08033043c babhUva dhArtarASTrANAM siMhanAdaravas tadA 08033044a yudhiSThiras tu kauravya ratham Aruhya satvaraH 08033044c zrutakIrter mahArAja dRSTavAn karNavikramam 08033045a kAlyamAnaM balaM dRSTvA dharmarAjo yudhiSThiraH 08033045c tAn yodhAn abravIt kruddho hatainaM vai sahasrazaH 08033046a tato rAjJAbhyanujJAtAH pANDavAnAM mahArathAH 08033046c bhImasenamukhAH sarve putrAMs te pratyupAdravan 08033047a abhavat tumulaH zabdo yodhAnAM tatra bhArata 08033047c hastyazvarathapattInAM zastrANAM ca tatas tataH 08033048a uttiSThata praharata praitAbhipatateti ca 08033048c iti bruvANA anyonyaM jaghnur yodhA raNAjire 08033049a abhracchAyeva tatrAsIc charavRSTibhir ambare 08033049c samAvRttair naravarair nighnadbhir itaretaram 08033050a vipatAkAdhvajacchatrA vyazvasUtAyudhA raNe 08033050c vyaGgAGgAvayavAH petuH kSitau kSINA hatezvarAH 08033051a pravarANIva zailAnAM zikharANi dvipottamAH 08033051c sArohA nihatAH petur vajrabhinnA ivAdrayaH 08033052a chinnabhinnaviparyastair varmAlaMkAravigrahaiH 08033052c sArohAs turagAH petur hatavIrAH sahasrazaH 08033053a vipraviddhAyudhAGgAz ca dviradAzvarathair hatAH 08033053c prativIraiz ca saMmarde pattisaMghAH sahasrazaH 08033054a vizAlAyatatAmrAkSaiH padmendusadRzAnanaiH 08033054c zirobhir yuddhazauNDAnAM sarvataH saMstRtA mahI 08033055a tathA tu vitate vyomni nisvanaM zuzruvur janAH 08033055c vimAnair apsaraHsaMghair gItavAditranisvanaiH 08033056a hatAn kRttAn abhimukhAn vIrAn vIraiH sahasrazaH 08033056c AropyAropya gacchanti vimAneSv apsarogaNAH 08033057a tad dRSTvA mahad AzcaryaM pratyakSaM svargalipsayA 08033057c prahRSTamanasaH zUrAH kSipraM jagmuH parasparam 08033058a rathino rathibhiH sArdhaM citraM yuyudhur Ahave 08033058c pattayaH pattibhir nAgA nAgaiH saha hayair hayAH 08033059a evaM pravRtte saMgrAme gajavAjijanakSaye 08033059c sainye ca rajasA vyApte sve svAJ jaghnuH pare parAn 08033060a kacAkaci babhau yuddhaM dantAdanti nakhAnakhi 08033060c muSTiyuddhaM niyuddhaM ca dehapApmavinAzanam 08033061a tathA vartati saMgrAme gajavAjijanakSaye 08033061c narAzvagajadehebhyaH prasRtA lohitApagA 08033061e narAzvagajadehAn sA vyuvAha patitAn bahUn 08033062a narAzvagajasaMbAdhe narAzvagajasAdinAm 08033062c lohitodA mahAghorA nadI lohitakardamA 08033062e narAzvagajadehAn sA vahantI bhIrubhISaNI 08033063a tasyAH paramapAraM ca vrajanti vijayaiSiNaH 08033063c gAdhena ca plavantaz ca nimajjyonmajjya cApare 08033064a te tu lohitadigdhAGgA raktavarmAyudhAmbarAH 08033064c sasnus tasyAM papuz cAsRG mamluz ca bharatarSabha 08033065a rathAn azvAn narAn nAgAn AyudhAbharaNAni ca 08033065c vasanAny atha varmANi hanyamAnAn hatAn api 08033065e bhUmiM khaM dyAM dizaz caiva prAyaH pazyAma lohitam 08033066a lohitasya tu gandhena sparzena ca rasena ca 08033066c rUpeNa cAtiriktena zabdena ca visarpatA 08033066e viSAdaH sumahAn AsIt prAyaH sainyasya bhArata 08033067a tat tu viprahataM sainyaM bhImasenamukhais tava 08033067c bhUyaH samAdravan vIrAH sAtyakipramukhA rathAH 08033068a teSAm ApatatAM vegam aviSahya mahAtmanAm 08033068c putrANAM te mahat sainyam AsId rAjan parAGmukham 08033069a tat prakIrNarathAzvebhaM naravAjisamAkulam 08033069c vidhvastacarmakavacaM praviddhAyudhakArmukam 08033070a vyadravat tAvakaM sainyaM loDyamAnaM samantataH 08033070c siMhArditaM mahAraNye yathA gajakulaM tathA 08034001 saMjaya uvAca 08034001a tAn abhidravato dRSTvA pANDavAMs tAvakaM balam 08034001c krozatas tava putrasya na sma rAjan nyavartata 08034002a tataH pakSAt prapakSAc ca prapakSaiz cApi dakSiNAt 08034002c udastazastrAH kuravo bhImam abhyadravan raNe 08034003a karNo 'pi dRSTvA dravato dhArtarASTrAn parAGmukhAn 08034003c haMsavarNAn hayAgryAMs tAn praiSId yatra vRkodaram 08034004a te preSitA mahArAja zalyenAhavazobhinA 08034004c bhImasenarathaM prApya samasajjanta vAjinaH 08034005a dRSTvA karNaM samAyAntaM bhImaH krodhasamanvitaH 08034005c matiM dadhre vinAzAya karNasya bharatarSabha 08034006a so 'bravIt sAtyakiM vIraM dhRSTadyumnaM ca pArSatam 08034006c enaM rakSata rAjAnaM dharmAtmAnaM yudhiSThiram 08034006e saMzayAn mahato muktaM kathaM cit prekSato mama 08034007a agrato me kRto rAjA chinnasarvaparicchadaH 08034007c duryodhanasya prItyarthaM rAdheyena durAtmanA 08034008a antam adya kariSyAmi tasya duHkhasya pArSata 08034008c hantA vAsmi raNe karNaM sa vA mAM nihaniSyati 08034008e saMgrAmeNa sughoreNa satyam etad bravImi vaH 08034009a rAjAnam adya bhavatAM nyAsabhUtaM dadAmi vai 08034009c asya saMrakSaNe sarve yatadhvaM vigatajvarAH 08034010a evam uktvA mahAbAhuH prAyAd AdhirathiM prati 08034010c siMhanAdena mahatA sarvAH saMnAdayan dizaH 08034011a dRSTvA tvaritam AyAntaM bhImaM yuddhAbhinandinam 08034011c sUtaputram athovAca madrANAm Izvaro vibhuH 08034012a pazya karNa mahAbAhuM kruddhaM pANDavanandanam 08034012c dIrghakAlArjitaM krodhaM moktukAmaM tvayi dhruvam 08034013a IdRzaM nAsya rUpaM me dRSTapUrvaM kadA cana 08034013c abhimanyau hate karNa rAkSase vA ghaTotkace 08034014a trailokyasya samastasya zaktaH kruddho nivAraNe 08034014c bibharti yAdRzaM rUpaM kAlAgnisadRzaM zubham 08034015a iti bruvati rAdheyaM madrANAm Izvare nRpa 08034015c abhyavartata vai karNaM krodhadIpto vRkodaraH 08034016a tathAgataM tu saMprekSya bhImaM yuddhAbhinandinam 08034016c abravId vacanaM zalyaM rAdheyaH prahasann iva 08034017a yad uktaM vacanaM me 'dya tvayA madrajanezvara 08034017c bhImasenaM prati vibho tat satyaM nAtra saMzayaH 08034018a eSa zUraz ca vIraz ca krodhanaz ca vRkodaraH 08034018c nirapekSaH zarIre ca prANataz ca balAdhikaH 08034019a ajJAtavAsaM vasatA virATanagare tadA 08034019c draupadyAH priyakAmena kevalaM bAhusaMzrayAt 08034019e gUDhabhAvaM samAzritya kIcakaH sagaNo hataH 08034020a so 'dya saMgrAmazirasi saMnaddhaH krodhamUrcchitaH 08034020c kiMkarodyatadaNDena mRtyunApi vrajed raNam 08034021a cirakAlAbhilaSito mamAyaM tu manorathaH 08034021c arjunaM samare hanyAM mAM vA hanyAd dhanaMjayaH 08034021e sa me kadA cid adyaiva bhaved bhImasamAgamAt 08034022a nihate bhImasene tu yadi vA virathIkRte 08034022c abhiyAsyati mAM pArthas tan me sAdhu bhaviSyati 08034022e atra yan manyase prAptaM tac chIghraM saMpradhAraya 08034023a etac chrutvA tu vacanaM rAdheyasya mahAtmanaH 08034023c uvAca vacanaM zalyaH sUtaputraM tathAgatam 08034024a abhiyAsi mahAbAho bhImasenaM mahAbalam 08034024c nirasya bhImasenaM tu tataH prApsyasi phalgunam 08034025a yas te kAmo 'bhilaSitaz cirAt prabhRti hRdgataH 08034025c sa vai saMpatsyate karNa satyam etad bravImi te 08034026a evam ukte tataH karNaH zalyaM punar abhASata 08034026c hantAham arjunaM saMkhye mAM vA hantA dhanaMjayaH 08034026e yuddhe manaH samAdhAya yAhi yAhIty acodayat 08034027a tataH prAyAd rathenAzu zalyas tatra vizAM pate 08034027c yatra bhImo maheSvAso vyadrAvayata vAhinIm 08034028a tatas tUryaninAdaz ca bherINAM ca mahAsvanaH 08034028c udatiSThata rAjendra karNabhImasamAgame 08034029a bhImaseno 'tha saMkruddhas tava sainyaM durAsadam 08034029c nArAcair vimalais tIkSNair dizaH prAdrAvayad balI 08034030a sa saMnipAtas tumulo bhImarUpo vizAM pate 08034030c AsId raudro mahArAja karNapANDavayor mRdhe 08034030e tato muhUrtAd rAjendra pANDavaH karNam Adravat 08034031a tam ApatantaM saMprekSya karNo vaikartano vRSaH 08034031c AjaghAnorasi kruddho nArAcena stanAntare 08034031e punaz cainam ameyAtmA zaravarSair avAkirat 08034032a sa viddhaH sUtaputreNa chAdayAm Asa patribhiH 08034032c vivyAdha nizitaiH karNa navabhir nataparvabhiH 08034033a tasya karNo dhanurmadhye dvidhA ciccheda patriNA 08034033c atha taM chinnadhanvAnam abhyavidhyat stanAntare 08034033e nArAcena sutIkSNena sarvAvaraNabhedinA 08034034a so 'nyat kArmukam AdAya sUtaputraM vRkodaraH 08034034c rAjan marmasu marmajJo viddhvA sunizitaiH zaraiH 08034034e nanAda balavan nAdaM kampayann iva rodasI 08034035a taM karNaH paJcaviMzatyA nArAcAnAM samArdayat 08034035c madotkaTaM vane dRptam ulkAbhir iva kuJjaram 08034036a tataH sAyakabhinnAGgaH pANDavaH krodhamUrcchitaH 08034036c saMrambhAmarSatAmrAkSaH sUtaputravadhecchayA 08034037a sa kArmuke mahAvegaM bhArasAdhanam uttamam 08034037c girINAm api bhettAraM sAyakaM samayojayat 08034038a vikRSya balavac cApam A karNAd atimArutiH 08034038c taM mumoca maheSvAsaH kruddhaH karNajighAMsayA 08034039a sa visRSTo balavatA bANo vajrAzanisvanaH 08034039c adArayad raNe karNaM vajravega ivAcalam 08034040a sa bhImasenAbhihato sUtaputraH kurUdvaha 08034040c niSasAda rathopasthe visaMjJaH pRtanApatiH 08034041a tato madrAdhipo dRSTvA visaMjJaM sUtanandanam 08034041c apovAha rathenAjau karNam Ahavazobhinam 08034042a tataH parAjite karNe dhArtarASTrIM mahAcamUm 08034042c vyadrAvayad bhImaseno yathendro dAnavIM camUm 08035001 dhRtarASTra uvAca 08035001a suduSkaram idaM karma kRtaM bhImena saMjaya 08035001c yena karNo mahAbAhU rathopasthe nipAtitaH 08035002a karNo hy eko raNe hantA sRJjayAn pANDavaiH saha 08035002c iti duryodhanaH sUta prAbravIn mAM muhur muhuH 08035003a parAjitaM tu rAdheyaM dRSTvA bhImena saMyuge 08035003c tataH paraM kim akarot putro duryodhano mama 08035004 saMjaya uvAca 08035004a vibhrAntaM prekSya rAdheyaM sUtaputraM mahAhave 08035004c mahatyA senayA rAjan sodaryAn samabhASata 08035005a zIghraM gacchata bhadraM vo rAdheyaM parirakSata 08035005c bhImasenabhayAgAdhe majjantaM vyasanArNave 08035006a te tu rAjJA samAdiSTA bhImasenajighAMsavaH 08035006c abhyavartanta saMkruddhAH pataMgA iva pAvakam 08035007a zrutAyur durdharaH krAtho vivitsur vikaTaH samaH 08035007c niSaGgI kavacI pAzI tathA nandopanandakau 08035008a duSpradharSaH subAhuz ca vAtavegasuvarcasau 08035008c dhanurgrAho durmadaz ca tathA sattvasamaH sahaH 08035009a ete rathaiH parivRtA vIryavanto mahAbalAH 08035009c bhImasenaM samAsAdya samantAt paryavArayan 08035009e te vyamuJcaJ zaravrAtAn nAnAliGgAn samantataH 08035010a sa tair abhyardyamAnas tu bhImaseno mahAbalaH 08035010c teSAm ApatatAM kSipraM sutAnAM te narAdhipa 08035010e rathaiH paJcAzatA sArdhaM paJcAzan nyahanad rathAn 08035011a vivitsos tu tataH kruddho bhallenApAharac chiraH 08035011c sakuNDalazirastrANaM pUrNacandropamaM tadA 08035011e bhImena ca mahArAja sa papAta hato bhuvi 08035012a taM dRSTvA nihataM zUraM bhrAtaraH sarvataH prabho 08035012c abhyadravanta samare bhImaM bhImaparAkramam 08035013a tato 'parAbhyAM bhallAbhyAM putrayos te mahAhave 08035013c jahAra samare prANAn bhImo bhImaparAkramaH 08035014a tau dharAm anvapadyetAM vAtarugNAv iva drumau 08035014c vikaTaz ca samaz cobhau devagarbhasamau nRpa 08035015a tatas tu tvarito bhImaH krAthaM ninye yamakSayam 08035015c nArAcena sutIkSNena sa hato nyapatad bhuvi 08035016a hAhAkAras tatas tIvraH saMbabhUva janezvara 08035016c vadhyamAneSu te rAjaMs tadA putreSu dhanviSu 08035017a teSAM saMlulite sainye bhImaseno mahAbalaH 08035017c nandopanandau samare prApayad yamasAdanam 08035018a tatas te prAdravan bhItAH putrAs te vihvalIkRtAH 08035018c bhImasenaM raNe dRSTvA kAlAntakayamopamam 08035019a putrAMs te nihatAn dRSTvA sUtaputro mahAmanAH 08035019c haMsavarNAn hayAn bhUyaH prAhiNod yatra pANDavaH 08035020a te preSitA mahArAja madrarAjena vAjinaH 08035020c bhImasenarathaM prApya samasajjanta vegitAH 08035021a sa saMnipAtas tumulo ghorarUpo vizAM pate 08035021c AsId raudro mahArAja karNapANDavayor mRdhe 08035022a dRSTvA mama mahArAja tau sametau mahArathau 08035022c AsId buddhiH kathaM nUnam etad adya bhaviSyati 08035023a tato muhUrtAd rAjendra nAtikRcchrAd dhasann iva 08035023c virathaM bhImakarmANaM bhImaM karNaz cakAra ha 08035024a viratho bharatazreSThaH prahasann anilopamaH 08035024c gadAhasto mahAbAhur apatat syandanottamAt 08035025a nAgAn saptazatAn rAjann ISAdantAn prahAriNaH 08035025c vyadhamat sahasA bhImaH kruddharUpaH paraMtapaH 08035026a dantaveSTeSu netreSu kambheSu sa kaTeSu ca 08035026c marmasv api ca marmajJo ninadan vyadhamad bhRzam 08035027a tatas te prAdravan bhItAH pratIpaM prahitAH punaH 08035027c mahAmAtrais tam Avavrur meghA iva divAkaram 08035028a tAn sa saptazatAn nAgAn sArohAyudhaketanAn 08035028c bhUmiSTho gadayA jaghne zaranmeghAn ivAnilaH 08035029a tataH subalaputrasya nAgAn atibalAn punaH 08035029c pothayAm Asa kaunteyo dvApaJcAzatam Ahave 08035030a tathA rathazataM sAgraM pattIMz ca zatazo 'parAn 08035030c nyahanat pANDavo yuddhe tApayaMs tava vAhinIm 08035031a pratApyamAnaM sUryeNa bhImena ca mahAtmanA 08035031c tava sainyaM saMcukoca carma vahnigataM yathA 08035032a te bhImabhayasaMtrastAs tAvakA bharatarSabha 08035032c vihAya samare bhImaM dudruvur vai dizo daza 08035033a rathAH paJcazatAz cAnye hrAdinaz carmavarmiNaH 08035033c bhImam abhyadravaMs tUrNaM zarapUgaiH samantataH 08035034a tAn sasUtarathAn sarvAn sapatAkAdhvajAyudhAn 08035034c pothayAm Asa gadayA bhImo viSNur ivAsurAn 08035035a tataH zakuninirdiSTAH sAdinaH zUrasaMmatAH 08035035c trisAhasrA yayur bhImaM zaktyRSTiprAsapANayaH 08035036a tAn pratyudgamya yavanAn azvArohAn varArihA 08035036c vicaran vividhAn mArgAn ghAtayAm Asa pothayan 08035037a teSAm AsIn mahAJ zabdas tADitAnAM ca sArvazaH 08035037c asibhiz chidyamAnAnAM naDAnAm iva bhArata 08035038a evaM subalaputrasya trisAhasrAn hayottamAn 08035038c hatvAnyaM ratham AsthAya kruddho rAdheyam abhyayAt 08035039a karNo 'pi samare rAjan dharmaputram ariMdamam 08035039c zaraiH pracchAdayAm Asa sArathiM cApy apAtayat 08035040a tataH saMpradrutaM saMkhye rathaM dRSTvA mahArathaH 08035040c anvadhAvat kiran bANaiH kaGkapatrair ajihmagaiH 08035041a rAjAnam abhi dhAvantaM zarair AvRtya rodasI 08035041c kruddhaH pracchAdayAm Asa zarajAlena mArutiH 08035042a saMnivRttas tatas tUrNaM rAdheyaH zatrukarzanaH 08035042c bhImaM pracchAdayAm Asa samantAn nizitaiH zaraiH 08035043a bhImasenarathavyagraM karNaM bhArata sAtyakiH 08035043c abhyardayad ameyAtmA pArSNigrahaNakAraNAt 08035043e abhyavartata karNas tam ardito 'pi zarair bhRzam 08035044a tAv anyonyaM samAsAdya vRSabhau sarvadhanvinAm 08035044c visRjantau zarAMz citrAn vibhrAjetAM manasvinau 08035045a tAbhyAM viyati rAjendra vitataM bhImadarzanam 08035045c krauJcapRSThAruNaM raudraM bANajAlaM vyadRzyata 08035046a naiva sUryaprabhAM khaM vA na dizaH pradizaH kutaH 08035046c prAjJAsiSma vayaM tAbhyAM zarair muktaiH sahasrazaH 08035047a madhyAhne tapato rAjan bhAskarasya mahAprabhAH 08035047c hRtAH sarvAH zaraughais taiH karNamAdhavayos tadA 08035048a saubalaM kRtavarmANaM drauNim AdhirathiM kRpam 08035048c saMsaktAn pANDavair dRSTvA nivRttAH kuravaH punaH 08035049a teSAm ApatatAM zabdas tIvra AsId vizAM pate 08035049c uddhUtAnAM yathA vRSTyA sAgarANAM bhayAvahaH 08035050a te sene bhRzasaMvigne dRSTvAnyonyaM mahAraNe 08035050c harSeNa mahatA yukte parigRhya parasparam 08035051a tataH pravavRte yuddhaM madhyaM prApte divAkare 08035051c yAdRzaM na kadA cid dhi dRSTapUrvaM na ca zrutam 08035052a balaughas tu samAsAdya balaughaM sahasA raNe 08035052c upAsarpata vegena jalaugha iva sAgaram 08035053a AsIn ninAdaH sumahAn balaughAnAM parasparam 08035053c garjatAM sAgaraughANAM yathA syAn nisvano mahAn 08035054a te tu sene samAsAdya vegavatyau parasparam 08035054c ekIbhAvam anuprApte nadyAv iva samAgame 08035055a tataH pravavRte yuddhaM ghorarUpaM vizAM pate 08035055c kurUNAM pANDavAnAM ca lipsatAM sumahad yazaH 08035056a kurUNAM garjatAM tatra avicchedakRtA giraH 08035056c zrUyante vividhA rAjan nAmAny uddizya bhArata 08035057a yasya yad dhi raNe nyaGgaM pitRto mAtRto 'pi vA 08035057c karmataH zIlato vApi sa tac chrAvayate yudhi 08035058a tAn dRSTvA samare zUrAMs tarjayAnAn parasparam 08035058c abhavan me matI rAjan naiSAm astIti jIvitam 08035059a teSAM dRSTvA tu kruddhAnAM vapUMSy amitatejasAm 08035059c abhavan me bhayaM tIvraM katham etad bhaviSyati 08035060a tatas te pANDavA rAjan kauravAz ca mahArathAH 08035060c tatakSuH sAyakais tIkSNair nighnanto hi parasparam 08036001 saMjaya uvAca 08036001a kSatriyAs te mahArAja parasparavadhaiSiNaH 08036001c anyonyaM samare jaghnuH kRtavairAH parasparam 08036002a rathaughAz ca hayaughAz ca naraughAz ca samantataH 08036002c gajaughAz ca mahArAja saMsaktAH sma parasparam 08036003a gadAnAM parighANAM ca kaNapAnAM ca sarpatAm 08036003c prAsAnAM bhiNDipAlAnAM bhuzuNDInAM ca sarvazaH 08036004a saMpAtaM cAnvapazyAma saMgrAme bhRzadAruNe 08036004c zalabhA iva saMpetuH samantAc charavRSTayaH 08036005a nAgA nAgAn samAsAdya vyadhamanta parasparam 08036005c hayA hayAMz ca samare rathino rathinas tathA 08036005e pattayaH pattisaMghaiz ca hayasaMghair hayAs tathA 08036006a pattayo rathamAtaGgAn rathA hastyazvam eva ca 08036006c nAgAz ca samare tryaGgaM mamRduH zIghragA nRpa 08036007a patatAM tatra zUrANAM krozatAM ca parasparam 08036007c ghoram AyodhanaM jajJe pazUnAM vaizasaM yathA 08036008a rudhireNa samAstIrNA bhAti bhArata medinI 08036008c zakragopagaNAkIrNA prAvRSIva yathA dharA 08036009a yathA vA vAsasI zukle mahArajanaraJjite 08036009c bibhRyAd yuvatiH zyAmA tadvad AsId vasuMdharA 08036009e mAMsazoNitacitreva zAtakaumbhamayIva ca 08036010a chinnAnAM cottamAGgAnAM bAhUnAM corubhiH saha 08036010c kuNDalAnAM praviddhAnAM bhUSaNAnAM ca bhArata 08036011a niSkANAm adhisUtrANAM zarIrANAM ca dhanvinAm 08036011c varmaNAM sapatAkAnAM saMghAs tatrApatan bhuvi 08036012a gajAn gajAH samAsAdya viSANAgrair adArayan 08036012c viSANAbhihatAs te ca bhrAjante dviradA yathA 08036013a rudhireNAvasiktAGgA gairikaprasravA iva 08036013c yathA bhrAjanti syandantaH parvatA dhAtumaNDitAH 08036014a tomarAn gajibhir muktAn pratIpAn AsthitAn bahUn 08036014c hastair vicerus te nAgA babhaJjuz cApare tathA 08036015a nArAcaiz chinnavarmANo bhrAjante sma gajottamAH 08036015c himAgame mahArAja vyabhrA iva mahIdharAH 08036016a zaraiH kanakapuGkhais tu citA rejur gajottamAH 08036016c ulkAbhiH saMpradIptAgrAH parvatA iva mAriSa 08036017a ke cid abhyAhatA nAgA nAgair naganibhA bhuvi 08036017c nipetuH samare tasmin pakSavanta ivAdrayaH 08036018a apare prAdravan nAgAH zalyArtA vraNapIDitAH 08036018c pratimAnaiz ca kumbhaiz ca petur urvyAM mahAhave 08036019a niSeduH siMhavac cAnye nadanto bhairavAn ravAn 08036019c mamluz ca bahavo rAjaMz cukUjuz cApare tathA 08036020a hayAz ca nihatA bANaiH svarNabhANDaparicchadAH 08036020c niSeduz caiva mamluz ca babhramuz ca dizo daza 08036021a apare kRSyamANAz ca viveSTanto mahItale 08036021c bhAvAn bahuvidhAMz cakrus tADitAH zaratomaraiH 08036022a narAs tu nihatA bhUmau kUjantas tatra mAriSa 08036022c dRSTvA ca bAndhavAn anye pitqn anye pitAmahAn 08036023a dhAvamAnAn parAMz caiva dRSTvAnye tatra bhArata 08036023c gotranAmAni khyAtAni zazaMsur itaretaram 08036024a teSAM chinnA mahArAja bhujAH kanakabhUSaNAH 08036024c udveSTante viveSTante patante cotpatanti ca 08036025a nipatanti tathA bhUmau sphuranti ca sahasrazaH 08036025c vegAMz cAnye raNe cakruH sphuranta iva pannagAH 08036026a te bhujA bhogibhogAbhAz candanAktA vizAM pate 08036026c lohitArdrA bhRzaM rejus tapanIyadhvajA iva 08036027a vartamAne tathA ghore saMkule sarvatodizam 08036027c avijJAtAH sma yudhyante vinighnantaH parasparam 08036028a bhaumena rajasA kIrNe zastrasaMpAtasaMkule 08036028c naiva sve na pare rAjan vyajJAyanta tamovRte 08036029a tathA tad abhavad yuddhaM ghorarUpaM bhayAnakam 08036029c zoNitodA mahAnadyaH prasasrus tatra cAsakRt 08036030a zIrSapASANasaMchannAH kezazaivalazAdvalAH 08036030c asthisaMghAtasaMkIrNA dhanuHzaravarottamAH 08036031a mAMsakardamapaGkAz ca zoNitaughAH sudAruNAH 08036031c nadIH pravartayAm Asur yamarASTravivardhanIH 08036032a tA nadyo ghorarUpAz ca nayantyo yamasAdanam 08036032c avagADhA majjayantyaH kSatrasyAjanayan bhayam 08036033a kravyAdAnAM naravyAghra nardatAM tatra tatra ha 08036033c ghoram AyodhanaM jajJe pretarAjapuropamam 08036034a utthitAny agaNeyAni kabandhAni samantataH 08036034c nRtyanti vai bhUtagaNAH saMtRptA mAMsazoNitaiH 08036035a pItvA ca zoNitaM tatra vasAM pItvA ca bhArata 08036035c medomajjAvasAtRptAs tRptA mAMsasya caiva hi 08036035e dhAvamAnAz ca dRzyante kAkagRdhrabalAs tathA 08036036a zUrAs tu samare rAjan bhayaM tyaktvA sudustyajam 08036036c yodhavratasamAkhyAtAz cakruH karmANy abhItavat 08036037a zarazaktisamAkIrNe kravyAdagaNasaMkule 08036037c vyacaranta gaNaiH zUrAH khyApayantaH svapauruSam 08036038a anyonyaM zrAvayanti sma nAmagotrANi bhArata 08036038c pitRnAmAni ca raNe gotranAmAni cAbhitaH 08036039a zrAvayanto hi bahavas tatra yodhA vizAM pate 08036039c anyonyam avamRdnantaH zaktitomarapaTTizaiH 08036040a vartamAne tadA yuddhe ghorarUpe sudAruNe 08036040c vyaSIdat kauravI senA bhinnA naur iva sAgare 08037001 saMjaya uvAca 08037001a vartamAne tadA yuddhe kSatriyANAM nimajjane 08037001c gANDIvasya mahAn ghoSaH zuzruve yudhi mAriSa 08037002a saMzaptakAnAM kadanam akarod yatra pANDavaH 08037002c kosalAnAM tathA rAjan nArAyaNabalasya ca 08037003a saMzaptakAs tu samare zaravRSTiM samantataH 08037003c apAtayan pArthamUrdhni jayagRddhAH pramanyavaH 08037004a tAM vRSTiM sahasA rAjaMs tarasA dhArayan prabhuH 08037004c vyagAhata raNe pArtho vinighnan rathinAM varaH 08037005a nigRhya tu rathAnIkaM kaGkapatraiH zilAzitaiH 08037005c AsasAda raNe pArthaH suzarmANaM mahAratham 08037006a sa tasya zaravarSANi vavarSa rathinAM varaH 08037006c tathA saMzaptakAz caiva pArthasya samare sthitAH 08037007a suzarmA tu tataH pArthaM viddhvA navabhir AzugaiH 08037007c janArdanaM tribhir bANair abhyahan dakSiNe bhuje 08037007e tato 'pareNa bhallena ketuM vivyAdha mAriSa 08037008a sa vAnaravaro rAjan vizvakarmakRto mahAn 08037008c nanAda sumahan nAdaM bhISayan vai nanarda ca 08037009a kapes tu ninadaM zrutvA saMtrastA tava vAhinI 08037009c bhayaM vipulam AdAya nizceSTA samapadyata 08037010a tataH sA zuzubhe senA nizceSTAvasthitA nRpa 08037010c nAnApuSpasamAkIrNaM yathA caitrarathaM vanam 08037011a pratilabhya tataH saMjJAM yodhAs te kurusattama 08037011c arjunaM siSicur bANaiH parvataM jaladA iva 08037011e parivavrus tadA sarve pANDavasya mahAratham 08037012a te hayAn rathacakre ca ratheSAz cApi bhArata 08037012c nigRhya balavat tUrNaM siMhanAdam athAnadan 08037013a apare jagRhuz caiva kezavasya mahAbhujau 08037013c pArtham anye mahArAja rathasthaM jagRhur mudA 08037014a kezavas tu tadA bAhU vidhunvan raNamUrdhani 08037014c pAtayAm Asa tAn sarvAn duSTahastIva hastinaH 08037015a tataH kruddho raNe pArthaH saMvRtas tair mahArathaiH 08037015c nigRhItaM rathaM dRSTvA kezavaM cApy abhidrutam 08037015e rathArUDhAMz ca subahUn padAtIMz cApy apAtayat 08037016a AsannAMz ca tato yodhAJ zarair AsannayodhibhiH 08037016c cyAvayAm Asa samare kezavaM cedam abravIt 08037017a pazya kRSNa mahAbAho saMzaptakagaNAn mayA 08037017c kurvANAn dAruNaM karma vadhyamAnAn sahasrazaH 08037018a rathabandham imaM ghoraM pRthivyAM nAsti kaz cana 08037018c yaH saheta pumA&l loke mad anyo yadupuMgava 08037019a ity evam uktvA bIbhatsur devadattam athAdhamat 08037019c pAJcajanyaM ca kRSNo 'pi pUrayann iva rodasI 08037020a taM tu zaGkhasvanaM zrutvA saMzaptakavarUthinI 08037020c saMcacAla mahArAja vitrastA cAbhavad bhRzam 08037021a padabandhaM tataz cakre pANDavaH paravIrahA 08037021c nAgam astraM mahArAja saMprodIrya muhur muhuH 08037022a yAn uddizya raNe pArthaH padabandhaM cakAra ha 08037022c te baddhAH padabandhena pANDavena mahAtmanA 08037022e nizceSTA abhavan rAjann azmasAramayA iva 08037023a nizceSTAMs tu tato yodhAn avadhIt pANDunandanaH 08037023c yathendraH samare daityAMs tArakasya vadhe purA 08037024a te vadhyamAnAH samare mumucus taM rathottamam 08037024c AyudhAni ca sarvANi visraSTum upacakramuH 08037025a tataH suzarmA rAjendra gRhItAM vIkSya vAhinIm 08037025c sauparNam astraM tvaritaH prAduzcakre mahArathaH 08037026a tataH suparNAH saMpetur bhakSayanto bhujaMgamAn 08037026c te vai vidudruvur nAgA dRSTvA tAn khacarAn nRpa 08037027a babhau balaM tad vimuktaM padabandhAd vizAM pate 08037027c meghavRndAd yathA mukto bhAskaras tApayan prajAH 08037028a vipramuktAs tu te yodhAH phalgunasya rathaM prati 08037028c sasRjur bANasaMghAMz ca zastrasaMghAMz ca mAriSa 08037029a tAM mahAstramayIM vRSTiM saMchidya zaravRSTibhiH 08037029c vyavAtiSThat tato yodhAn vAsaviH paravIrahA 08037030a suzarmA tu tato rAjan bANenAnataparvaNA 08037030c arjunaM hRdaye viddhvA vivyAdhAnyais tribhiH zaraiH 08037030e sa gADhaviddho vyathito rathopastha upAvizat 08037031a pratilabhya tataH saMjJAM zvetAzvaH kRSNasArathiH 08037031c aindram astram ameyAtmA prAduzcakre tvarAnvitaH 08037031e tato bANasahasrANi samutpannAni mAriSa 08037032a sarvadikSu vyadRzyanta sUdayanto nRpa dvipAn 08037032c hayAn rathAMz ca samare zastraiH zatasahasrazaH 08037033a vadhyamAne tataH sainye vipulA bhIH samAvizat 08037033c saMzaptakagaNAnAM ca gopAlAnAM ca bhArata 08037033e na hi kaz cit pumAMs tatra yo 'rjunaM pratyayudhyata 08037034a pazyatAM tatra vIrANAm ahanyata mahad balam 08037034c hanyamAnam apazyaMz ca nizceSTAH sma parAkrame 08037035a ayutaM tatra yodhAnAM hatvA pANDusuto raNe 08037035c vyabhrAjata raNe rAjan vidhUmo 'gnir iva jvalan 08037036a caturdaza sahasrANi yAni ziSTAni bhArata 08037036c rathAnAm ayutaM caiva trisAhasrAz ca dantinaH 08037037a tataH saMzaptakA bhUyaH parivavrur dhanaMjayam 08037037c martavyam iti nizcitya jayaM vApi nivartanam 08037038a tatra yuddhaM mahad dhy AsIt tAvakAnAM vizAM pate 08037038c zUreNa balinA sArdhaM pANDavena kirITinA 08038001 saMjaya uvAca 08038001a kRtavarmA kRpo drauNiH sUtaputraz ca mAriSa 08038001c ulUkaH saubalaz caiva rAjA ca saha sodaraiH 08038002a sIdamAnAM camUM dRSTvA pANDuputrabhayArditAm 08038002c samujjihIrSur vegena bhinnAM nAvam ivArNave 08038003a tato yuddham atIvAsIn muhUrtam iva bhArata 08038003c bhIrUNAM trAsajananaM zUrANAM harSavardhanam 08038004a kRpeNa zaravarSANi vipramuktAni saMyuge 08038004c sRJjayAH zAtayAm AsuH zalabhAnAM vrajA iva 08038005a zikhaNDI tu tataH kruddho gautamaM tvarito yayau 08038005c vavarSa zaravarSANi samantAd eva brAhmaNe 08038006a kRpas tu zaravarSaM tad vinihatya mahAstravit 08038006c zikhaNDinaM raNe kruddho vivyAdha dazabhiH zaraiH 08038007a tataH zikhaNDI kupItaH zaraiH saptabhir Ahave 08038007c kRpaM vivyAdha subhRzaM kaGkapatrair ajihmagaiH 08038008a tataH kRpaH zarais tIkSNaiH so 'tividdho mahArathaH 08038008c vyazvasUtarathaM cakre pArSataM tu dvijottamaH 08038009a hatAzvAt tu tato yAnAd avaplutya mahArathaH 08038009c carmakhaDge ca saMgRhya satvaraM brAhmaNaM yayau 08038010a tam ApatantaM sahasA zaraiH saMnataparvabhiH 08038010c chAdayAm Asa samare tad adbhutam ivAbhavat 08038011a tatrAdbhutam apazyAma zilAnAM plavanaM yathA 08038011c nizceSTo yad raNe rAjaJ zikhaNDI samatiSThata 08038012a kRpeNa chAditaM dRSTvA nRpottama zikhaNDinam 08038012c pratyudyayau kRpaM tUrNaM dhRSTadyumno mahArathaH 08038013a dhRSTadyumnaM tato yAntaM zAradvatarathaM prati 08038013c pratijagrAha vegena kRtavarmA mahArathaH 08038014a yudhiSThiram athAyAntaM zAradvatarathaM prati 08038014c saputraM sahasenaM ca droNaputro nyavArayat 08038015a nakulaM sahadevaM ca tvaramANau mahArathau 08038015c pratijagrAha te putraH zaravarSeNa vArayan 08038016a bhImasenaM karUSAMz ca kekayAn sahasRJjayAn 08038016c karNo vaikartano yuddhe vArayAm Asa bhArata 08038017a zikhaNDinas tato bANAn kRpaH zAradvato yudhi 08038017c prAhiNot tvarayA yukto didhakSur iva mAriSa 08038018a tAJ zarAn preSitAMs tena samantAd dhemabhUSaNAn 08038018c ciccheda khaDgam Avidhya bhrAmayaMz ca punaH punaH 08038019a zatacandraM tataz carma gautamaH pArSatasya ha 08038019c vyadhamat sAyakais tUrNaM tata uccukruzur janAH 08038020a sa vicarmA mahArAja khaDgapANir upAdravat 08038020c kRpasya vazam Apanno mRtyor Asyam ivAturaH 08038021a zAradvatazarair grastaM klizyamAnaM mahAbalam 08038021c citraketusuto rAjan suketus tvarito yayau 08038022a vikiran brAhmaNaM yuddhe bahubhir nizitaiH zaraiH 08038022c abhyApatad ameyAtmA gautamasya rathaM prati 08038023a dRSTvAviSahyaM taM yuddhe brAhmaNaM caritavratam 08038023c apayAtas tatas tUrNaM zikhaNDI rAjasattama 08038024a suketus tu tato rAjan gautamaM navabhiH zaraiH 08038024c viddhvA vivyAdha saptatyA punaz cainaM tribhiH zaraiH 08038025a athAsya sazaraM cApaM punaz ciccheda mAriSa 08038025c sArathiM ca zareNAsya bhRzaM marmaNy atADayat 08038026a gautamas tu tataH kruddho dhanur gRhya navaM dRDham 08038026c suketuM triMzatA bANaiH sarvamarmasv atADayat 08038027a sa vihvalitasarvAGgaH pracacAla rathottame 08038027c bhUmicAle yathA vRkSaz calaty Akampito bhRzam 08038028a calatas tasya kAyAt tu ziro jvalitakuNDalam 08038028c soSNISaM sazirastrANaM kSurapreNAnvapAtayat 08038029a tac chiraH prApatad bhUmau zyenAhRtam ivAmiSam 08038029c tato 'sya kAyo vasudhAM pazcAt prApa tadA cyutaH 08038030a tasmin hate mahArAja trastAs tasya padAnugAH 08038030c gautamaM samare tyaktvA dudruvus te dizo daza 08038031a dhRSTadyumnaM tu samare saMnivArya mahAbalaH 08038031c kRtavarmAbravId dhRSTas tiSTha tiSTheti pArSatam 08038032a tad abhUt tumulaM yuddhaM vRSNipArSatayo raNe 08038032c AmiSArthe yathA yuddhaM zyenayor gRddhayor nRpa 08038033a dhRSTadyumnas tu samare hArdikyaM navabhiH zaraiH 08038033c AjaghAnorasi kruddhaH pIDayan hRdikAtmajam 08038034a kRtavarmA tu samare pArSatena dRDhAhataH 08038034c pArSataM sarathaM sAzvaM chAdayAm Asa sAyakaiH 08038035a sarathaz chAdito rAjan dhRSTadyumno na dRzyate 08038035c meghair iva paricchanno bhAskaro jaladAgame 08038036a vidhUya taM bANagaNaM zaraiH kanakabhUSaNaiH 08038036c vyarocata raNe rAjan dhRSTadyumnaH kRtavraNaH 08038037a tatas tu pArSataH kruddhaH zastravRSTiM sudAruNAm 08038037c kRtavarmANam AsAdya vyasRjat pRtanApatiH 08038038a tAm ApatantIM sahasA zastravRSTiM nirantarAm 08038038c zarair anekasAhasrair hArdikyo vyadhamad yudhi 08038039a dRSTvA tu dAritAM yuddhe zastravRSTiM duruttarAm 08038039c kRtavarmANam abhyetya vArayAm Asa pArSataH 08038040a sArathiM cAsya tarasA prAhiNod yamasAdanam 08038040c bhallena zitadhAreNa sa hataH prApatad rathAt 08038041a dhRSTadyumnas tu balavAJ jitvA zatruM mahAratham 08038041c kauravAn samare tUrNaM vArayAm Asa sAyakaiH 08038042a tatas te tAvakA yodhA dhRSTadyumnam upAdravan 08038042c siMhanAdaravaM kRtvA tato yuddham avartata 08039001 saMjaya uvAca 08039001a drauNir yudhiSThiraM dRSTvA zaineyenAbhirakSitam 08039001c draupadeyais tathA zUrair abhyavartata hRSTavat 08039002a kirann iSugaNAn ghorAn svarNapuGkhAJ zilAzitAn 08039002c darzayan vividhAn mArgAJ zikSArthaM laghuhastavat 08039003a tataH khaM pUrayAm Asa zarair divyAstramantritaiH 08039003c yudhiSThiraM ca samare paryavArayad astravit 08039004a drauNAyanizaracchannaM na prAjJAyata kiM cana 08039004c bANabhUtam abhUt sarvam Ayodhanaziro hi tat 08039005a bANajAlaM diviSThaM tat svarNajAlavibhUSitam 08039005c zuzubhe bharatazreSTha vitAnam iva viSThitam 08039006a tena channe raNe rAjan bANajAlena bhAsvatA 08039006c abhracchAyeva saMjajJe bANaruddhe nabhastale 08039007a tatrAzcaryam apazyAma bANabhUte tathAvidhe 08039007c na sma saMpatate bhUmau dRSTvA drauNeH parAkramam 08039008a lAghavaM droNaputrasya dRSTvA tatra mahArathAH 08039008c vyasmayanta mahArAja na cainaM prativIkSitum 08039008e zekus te sarvarAjAnas tapantam iva bhAskaram 08039009a sAtyakir yatamAnas tu dharmarAjaz ca pANDavaH 08039009c tathetarANi sainyAni na sma cakruH parAkramam 08039010a vadhyamAne tataH sainye draupadeyA mahArathAH 08039010c sAtyakir dharmarAjaz ca pAJcAlAz cApi saMgatAH 08039010e tyaktvA mRtyubhayaM ghoraM drauNAyanim upAdravan 08039011a sAtyakiH paJcaviMzatyA drauNiM viddhvA zilAmukhaiH 08039011c punar vivyAdha nArAcaiH saptabhiH svarNabhUSitaiH 08039012a yudhiSThiras trisaptatyA prativindhyaz ca saptabhiH 08039012c zrutakarmA tribhir bANaiH zrutakIrtis tu saptabhiH 08039013a sutasomaz ca navabhiH zatAnIkaz ca saptabhiH 08039013c anye ca bahavaH zUrA vivyadhus taM samantataH 08039014a so 'tikruddhas tato rAjann AzIviSa iva zvasan 08039014c sAtyakiM paJcaviMzatyA prAvidhyata zilAzitaiH 08039015a zrutakIrtiM ca navabhiH sutasomaM ca paJcabhiH 08039015c aSTabhiH zrutakarmANaM prativindhyaM tribhiH zaraiH 08039015e zatAnIkaM ca navabhir dharmaputraM ca saptabhiH 08039016a athetarAMs tataH zUrAn dvAbhyAM dvAbhyAm atADayat 08039016c zrutakIrtes tathA cApaM ciccheda nizitaiH zaraiH 08039017a athAnyad dhanur AdAya zrutakIrtir mahArathaH 08039017c drauNAyaniM tribhir viddhvA vivyAdhAnyaiH zitaiH zaraiH 08039018a tato drauNir mahArAja zaravarSeNa bhArata 08039018c chAdayAm Asa tat sainyaM samantAc ca zarair nRpAn 08039019a tataH punar ameyAtmA dharmarAjasya kArmukam 08039019c drauNiz ciccheda vihasan vivyAdha ca zarais tribhiH 08039020a tato dharmasuto rAjan pragRhyAnyan mahad dhanuH 08039020c drauNiM vivyAdha saptatyA bAhvor urasi cArdayat 08039021a sAtyakis tu tataH kruddho drauNeH praharato raNe 08039021c ardhacandreNa tIkSNena dhanuz chittvAnadad bhRzam 08039022a chinnadhanvA tato drauNiH zaktyA zaktimatAM varaH 08039022c sArathiM pAtayAm Asa zaineyasya rathAd drutam 08039023a athAnyad dhanur AdAya droNaputraH pratApavAn 08039023c zaineyaM zaravarSeNa chAdayAm Asa bhArata 08039024a tasyAzvAH pradrutAH saMkhye patite rathasArathau 08039024c tatra tatraiva dhAvantaH samadRzyanta bhArata 08039025a yudhiSThirapurogAs te drauNiM zastrabhRtAM varam 08039025c abhyavarSanta vegena visRjantaH zitAJ zarAn 08039026a AgacchamAnAMs tAn dRSTvA raudrarUpAn paraMtapaH 08039026c prahasan pratijagrAha droNaputro mahAraNe 08039027a tataH zarazatajvAlaH senAkakSaM mahArathaH 08039027c drauNir dadAha samare kakSam agnir yathA vane 08039028a tad balaM pANDuputrasya droNaputrapratApitam 08039028c cukSubhe bharatazreSTha timineva nadImukham 08039029a dRSTvA te ca mahArAja droNaputraparAkramam 08039029c nihatAn menire sarvAn pANDUn droNasutena vai 08039030a yudhiSThiras tu tvarito drauNiM zliSya mahAratham 08039030c abravId droNaputraM tu roSAmarSasamanvitaH 08039031a naiva nAma tava prItir naiva nAma kRtajJatA 08039031c yatas tvaM puruSavyAghra mAm evAdya jighAMsasi 08039032a brAhmaNena tapaH kAryaM dAnam adhyayanaM tathA 08039032c kSatriyeNa dhanur nAmyaM sa bhavAn brAhmaNabruvaH 08039033a miSatas te mahAbAho jeSyAmi yudhi kauravAn 08039033c kuruSva samare karma brahmabandhur asi dhruvam 08039034a evam ukto mahArAja droNaputraH smayann iva 08039034c yuktatvaM tac ca saMcintya nottaraM kiM cid abravIt 08039035a anuktvA ca tataH kiM cic charavarSeNa pANDavam 08039035c chAdayAm Asa samare kruddho 'ntaka iva prajAH 08039036a saMchAdyamAnas tu tadA droNaputreNa mAriSa 08039036c pArtho 'payAtaH zIghraM vai vihAya mahatIM camUm 08039037a apayAte tatas tasmin dharmaputre yudhiSThire 08039037c droNaputraH sthito rAjan pratyAdezAn mahAtmanaH 08039038a tato yudhiSThiro rAjA tyaktvA drauNiM mahAhave 08039038c prayayau tAvakaM sainyaM yuktaH krUrAya karmaNe 08040001 saMjaya uvAca 08040001a bhImasenaM sapAJcAlyaM cedikekayasaMvRtam 08040001c vaikartanaH svayaM ruddhvA vArayAm Asa sAyakaiH 08040002a tatas tu cedikArUSAn sRJjayAMz ca mahArathAn 08040002c karNo jaghAna saMkruddho bhImasenasya pazyataH 08040003a bhImasenas tataH karNaM vihAya rathasattamam 08040003c prayayau kauravaM sainyaM kakSam agnir iva jvalan 08040004a sUtaputro 'pi samare pAJcAlAn kekayAMs tathA 08040004c sRJjayAMz ca maheSvAsAn nijaghAna sahasrazaH 08040005a saMzaptakeSu pArthaz ca kauraveSu vRkodaraH 08040005c pAJcAleSu tathA karNaH kSayaM cakrUr mahArathAH 08040006a te kSatriyA dahyamAnAs tribhis taiH pAvakopamaiH 08040006c jagmur vinAzaM samare rAjan durmantrite tava 08040007a tato duryodhanaH kruddho nakulaM navabhiH zaraiH 08040007c vivyAdha bharatazreSTha caturaz cAsya vAjinaH 08040008a tataH punar ameyAtmA tava putro janAdhipaH 08040008c kSureNa sahadevasya dhvajaM ciccheda kAJcanam 08040009a nakulas tu tataH kruddhas tava putraM trisaptabhiH 08040009c jaghAna samare rAjan sahadevaz ca paJcabhiH 08040010a tAv ubhau bharatazreSThau zreSThau sarvadhanuSmatAm 08040010c vivyAdhorasi saMkruddhaH paJcabhiH paJcabhiH zaraiH 08040011a tato 'parAbhyAM bhallAbhyAM dhanuSI samakRntata 08040011c yamayoH prahasan rAjan vivyAdhaiva ca saptabhiH 08040012a tAv anye dhanuSI zreSThe zakracApanibhe zubhe 08040012c pragRhya rejatuH zUrau devaputrasamau yudhi 08040013a tatas tau rabhasau yuddhe bhrAtarau bhrAtaraM nRpa 08040013c zarair vavarSatur ghorair mahAmeghau yathAcalam 08040014a tataH kruddho mahArAja tava putro mahArathaH 08040014c pANDuputrau maheSvAsau vArayAm Asa patribhiH 08040015a dhanurmaNDalam evAsya dRzyate yudhi bhArata 08040015c sAyakAz caiva dRzyante nizcarantaH samantataH 08040016a tasya sAyakasaMchannau cakAzetAM ca pANDavau 08040016c meghacchannau yathA vyomni candrasUryau hataprabhau 08040017a te tu bANA mahArAja hemapuGkhAH zilAzitAH 08040017c AcchAdayan dizaH sarvAH sUryasyevAMzavas tadA 08040018a bANabhUte tatas tasmin saMchanne ca nabhastale 08040018c yamAbhyAM dadRze rUpaM kAlAntakayamopamam 08040019a parAkramaM tu taM dRSTvA tava sUnor mahArathAH 08040019c mRtyor upAntikaM prAptau mAdrIputrau sma menire 08040020a tataH senApatI rAjan pANDavasya mahAtmanaH 08040020c pArSataH prayayau tatra yatra rAjA suyodhanaH 08040021a mAdrIputrau tataH zUrau vyatikramya mahArathau 08040021c dhRSTadyumnas tava sutaM tADayAm Asa sAyakaiH 08040022a tam avidhyad ameyAtmA tava putro 'tyamarSaNaH 08040022c pAJcAlyaM paJcaviMzatyA prahasya puruSarSabha 08040023a tataH punar ameyAtmA putras te pRthivIpate 08040023c viddhvA nanAda pAJcAlyaM SaSTyA paJcabhir eva ca 08040024a athAsya sazaraM cApaM hastAvApaM ca mAriSa 08040024c kSurapreNa sutIkSNena rAjA ciccheda saMyuge 08040025a tad apAsya dhanuz chinnaM pAJcAlyaH zatrukarzanaH 08040025c anyad Adatta vegena dhanur bhArasahaM navam 08040026a prajvalann iva vegena saMrambhAd rudhirekSaNaH 08040026c azobhata maheSvAso dhRSTadyumnaH kRtavraNaH 08040027a sa paJcadaza nArAcAJ zvasataH pannagAn iva 08040027c jighAMsur bharatazreSThaM dhRSTadyumno vyavAsRjat 08040028a te varma hemavikRtaM bhittvA rAjJaH zilAzitAH 08040028c vivizur vasudhAM vegAt kaGkabarhiNavAsasaH 08040029a so 'tividdho mahArAja putras te 'tivyarAjata 08040029c vasante puSpazabalaH sapuSpa iva kiMzukaH 08040030a sa chinnavarmA nArAcaiH prahArair jarjaracchaviH 08040030c dhRSTadyumnasya bhallena kruddhaz ciccheda kArmukam 08040031a athainaM chinnadhanvAnaM tvaramANo mahIpatiH 08040031c sAyakair dazabhI rAjan bhruvor madhye samArdayat 08040032a tasya te 'zobhayan vaktraM karmAraparimArjitAH 08040032c praphullaM campakaM yadvad bhramarA madhulipsavaH 08040033a tad apAsya dhanuz chinnaM dhRSTadyumno mahAmanAH 08040033c anyad Adatta vegena dhanur bhallAMz ca SoDaza 08040034a tato duryodhanasyAzvAn hatvA sUtaM ca paJcabhiH 08040034c dhanuz ciccheda bhallena jAtarUpapariSkRtam 08040035a rathaM sopaskaraM chatraM zaktiM khaDgaM gadAM dhvajam 08040035c bhallaiz ciccheda navabhiH putrasya tava pArSataH 08040036a tapanIyAGgadaM citraM nAgaM maNimayaM zubham 08040036c dhvajaM kurupatez chinnaM dadRzuH sarvapArthivAH 08040037a duryodhanaM tu virathaM chinnasarvAyudhaM raNe 08040037c bhrAtaraH paryarakSanta sodaryA bharatarSabha 08040038a tam Aropya rathe rAjan daNDadhAro janAdhipam 08040038c apovAha ca saMbhrAnto dhRSTadyumnasya pazyataH 08040039a karNas tu sAtyakiM jitvA rAjagRddhI mahAbalaH 08040039c droNahantAram ugreSuM sasArAbhimukhaM raNe 08040040a taM pRSThato 'bhyayAt tUrNaM zaineyo vitudaJ zaraiH 08040040c vAraNaM jaghanopAnte viSANAbhyAm iva dvipaH 08040041a sa bhArata mahAn AsId yodhAnAM sumahAtmanAm 08040041c karNapArSatayor madhye tvadIyAnAM mahAraNaH 08040042a na pANDavAnAM nAsmAkaM yodhaH kaz cit parAGmukhaH 08040042c pratyadRzyata yat karNaH pAJcAlAMs tvarito yayau 08040043a tasmin kSaNe narazreSTha gajavAjinarakSayaH 08040043c prAdurAsId ubhayato rAjan madhyaMgate 'hani 08040044a pAJcAlAs tu mahArAja tvaritA vijigISavaH 08040044c sarvato 'bhyadravan karNaM patatriNa iva drumam 08040045a teSAm AdhirathiH kruddho yatamAnAn manasvinaH 08040045c vicinvann eva bANAgraiH samAsAdayad agrataH 08040046a vyAghraketuM suzarmANaM zaGkuM cograM dhanaMjayam 08040046c zuklaM ca rocamAnaM ca siMhasenaM ca durjayam 08040047a te vIrA rathavegena parivavrur narottamam 08040047c sRjantaM sAyakAn kruddhaM karNam Ahavazobhinam 08040048a yudhyamAnAMs tu tAJ zUrAn manujendraH pratApavAn 08040048c aSTAbhir aSTau rAdheyo nyahanan nizitaiH zaraiH 08040049a athAparAn mahArAja sUtaputraH pratApavAn 08040049c jaghAna bahusAhasrAn yodhAn yuddhavizAradaH 08040050a viSNuM ca viSNukarmANaM devApiM bhadram eva ca 08040050c daNDaM ca samare rAjaMz citraM citrAyudhaM harim 08040051a siMhaketuM rocamAnaM zalabhaM ca mahAratham 08040051c nijaghAna susaMkruddhaz cedInAM ca mahArathAn 08040052a teSAm AdadataH prANAn AsId Adhirather vapuH 08040052c zoNitAbhyukSitAGgasya rudrasyevorjitaM mahat 08040053a tatra bhArata karNena mAtaGgAs tADitAH zaraiH 08040053c sarvato 'bhyadravan bhItAH kurvanto mahad Akulam 08040054a nipetur urvyAM samare karNasAyakapIDitAH 08040054c kurvanto vividhAn nAdAn vajranunnA ivAcalAH 08040055a gajavAjimanuSyaiz ca nipatadbhiH samantataH 08040055c rathaiz cAvagatair mArge paryastIryata medinI 08040056a naiva bhISmo na ca droNo nApy anye yudhi tAvakAH 08040056c cakruH sma tAdRzaM karma yAdRzaM vai kRtaM raNe 08040057a sUtaputreNa nAgeSu ratheSu ca hayeSu ca 08040057c nareSu ca naravyAghra kRtaM sma kadanaM mahat 08040058a mRgamadhye yathA siMho dRzyate nirbhayaz caran 08040058c pAJcAlAnAM tathA madhye karNo 'carad abhItavat 08040059a yathA mRgagaNAMs trastAn siMho drAvayate dizaH 08040059c pAJcAlAnAM rathavrAtAn karNo drAvayate tathA 08040060a siMhAsyaM ca yathA prApya na jIvanti mRgAH kva cit 08040060c tathA karNam anuprApya na jIvanti mahArathAH 08040061a vaizvAnaraM yathA dIptaM dahyante prApya vai janAH 08040061c karNAgninA raNe tadvad dagdhA bhArata sRJjayAH 08040062a karNena cediSv ekena pAJcAleSu ca bhArata 08040062c vizrAvya nAma nihatA bahavaH zUrasaMmatAH 08040063a mama cAsIn manuSyendra dRSTvA karNasya vikramam 08040063c naiko 'py Adhirather jIvan pAJcAlyo mokSyate yudhi 08040064a pAJcAlAn vidhaman saMkhye sUtaputraH pratApavAn 08040064c abhyadhAvata saMkruddho dharmaputraM yudhiSThiram 08040065a dhRSTadyumnaz ca rAjAnaM draupadeyAz ca mAriSa 08040065c parivavrur amitraghnaM zatazaz cApare janAH 08040066a zikhaNDI sahadevaz ca nakulo nAkulis tathA 08040066c janamejayaH ziner naptA bahavaz ca prabhadrakAH 08040067a ete purogamA bhUtvA dhRSTadyumnasya saMyuge 08040067c karNam asyantam iSvastrair vicerur amitaujasaH 08040068a tAMs tatrAdhirathiH saMkhye cedipAJcAlapANDavAn 08040068c eko bahUn abhyapatad garutman pannagAn iva 08040069a bhImasenas tu saMkruddhaH kurUn madrAn sakekayAn 08040069c ekaH saMkhye maheSvAso yodhayan bahv azobhata 08040070a tatra marmasu bhImena nArAcais tADitA gajAH 08040070c prapatanto hatArohAH kampayanti sma medinIm 08040071a vAjinaz ca hatArohAH pattayaz ca gatAsavaH 08040071c zerate yudhi nirbhinnA vamanto rudhiraM bahu 08040072a sahasrazaz ca rathinaH patitAH patitAyudhAH 08040072c akSatAH samadRzyanta bhImAd bhItA gatAsavaH 08040073a rathibhir vAjibhiH sUtaiH pattibhiz ca tathA gajaiH 08040073c bhImasenazaracchinnair AstIrNA vasudhAbhavat 08040074a tat stambhitam ivAtiSThad bhImasenabalArditam 08040074c duryodhanabalaM rAjan nirutsAhaM kRtavraNam 08040075a nizceSTaM tumule dInaM babhau tasmin mahAraNe 08040075c prasannasalilaH kAle yathA syAt sAgaro nRpa 08040076a manyuvIryabalopetaM balAt paryavaropitam 08040076c abhavat tava putrasya tat sainyam iSubhis tadA 08040076e rudhiraughapariklinnaM rudhirArdraM babhUva ha 08040077a sUtaputro raNe kruddhaH pANDavAnAm anIkinIm 08040077c bhImasenaH kurUMz cApi drAvayan bahv azobhata 08040078a vartamAne tathA raudre saMgrAme 'dbhutadarzane 08040078c nihatya pRtanAmadhye saMzaptakagaNAn bahUn 08040079a arjuno jayatAM zreSTho vAsudevam athAbravIt 08040079c prabhagnaM balam etad dhi yotsyamAnaM janArdana 08040080a ete dhAvanti sagaNAH saMzaptakamahArathAH 08040080c apArayanto madbANAn siMhazabdAn mRgA iva 08040081a dIryate ca mahat sainyaM sRJjayAnAM mahAraNe 08040081c hastikakSyo hy asau kRSNa ketuH karNasya dhImataH 08040081e dRzyate rAjasainyasya madhye vicarato muhuH 08040082a na ca karNaM raNe zaktA jetum anye mahArathAH 08040082c jAnIte hi bhavAn karNaM vIryavantaM parAkrame 08040083a tatra yAhi yataH karNo drAvayaty eSa no balam 08040084a varjayitvA raNe yAhi sUtaputraM mahAratham 08040084c zramo mA bAdhate kRSNa yathA vA tava rocate 08040085a etac chrutvA mahArAja govindaH prahasann iva 08040085c abravId arjunaM tUrNaM kauravAJ jahi pANDava 08040086a tatas tava mahat sainyaM govindapreritA hayAH 08040086c haMsavarNAH pravivizur vahantaH kRSNapANDavau 08040087a kezavaprahitair azvaiH zvetaiH kAJcanabhUSaNaiH 08040087c pravizadbhis tava balaM caturdizam abhidyata 08040088a tau vidArya mahAsenAM praviSTau kezavArjunau 08040088c kruddhau saMrambharaktAkSau vyabhrAjetAM mahAdyutI 08040089a yuddhazauNDau samAhUtAv aribhis tau raNAdhvaram 08040089c yajvabhir vidhinAhUtau makhe devAv ivAzvinau 08040090a kruddhau tau tu naravyAghrau vegavantau babhUvatuH 08040090c talazabdena ruSitau yathA nAgau mahAhave 08040091a vigAhan sa rathAnIkam azvasaMghAMz ca phalgunaH 08040091c vyacarat pRtanAmadhye pAzahasta ivAntakaH 08040092a taM dRSTvA yudhi vikrAntaM senAyAM tava bhArata 08040092c saMzaptakagaNAn bhUyaH putras te samacodayat 08040093a tato rathasahasreNa dviradAnAM tribhiH zataiH 08040093c caturdazasahasraiz ca turagANAM mahAhave 08040094a dvAbhyAM zatasahasrAbhyAM padAtInAM ca dhanvinAm 08040094c zUrANAM nAmalabdhAnAM viditAnAM samantataH 08040094e abhyavartanta tau vIrau chAdayanto mahArathAH 08040095a sa chAdyamAnaH samare zaraiH parabalArdanaH 08040095c darzayan raudram AtmAnaM pAzahasta ivAntakaH 08040095e nighnan saMzaptakAn pArthaH prekSaNIyataro 'bhavat 08040096a tato vidyutprabhair bANaiH kArtasvaravibhUSitaiH 08040096c nirantaram ivAkAzam AsIn nunnaiH kirITinA 08040097a kirITibhujanirmuktaiH saMpatadbhir mahAzaraiH 08040097c samAcchannaM babhau sarvaM kAdraveyair iva prabho 08040098a rukmapuGkhAn prasannAgrAJ zarAn saMnataparvaNaH 08040098c adarzayad ameyAtmA dikSu sarvAsu pANDavaH 08040099a hatvA daza sahasrANi pArthivAnAM mahArathaH 08040099c saMzaptakAnAM kaunteyaH prapakSaM tvarito 'bhyayAt 08040100a prapakSaM sa samAsAdya pArthaH kAmbojarakSitam 08040100c pramamAtha balAd bANair dAnavAn iva vAsavaH 08040101a pracicchedAzu bhallaiz ca dviSatAm AtatAyinAm 08040101c zastrapANIMs tathA bAhUMs tathApi ca zirAMsy uta 08040102a aGgAGgAvayavaiz chinnair vyAyudhAs te 'patan kSitau 08040102c viSvagvAtAbhisaMbhagnA bahuzAkhA iva drumAH 08040103a hastyazvarathapattInAM vrAtAn nighnantam arjunam 08040103c sudakSiNAd avarajaH zaravRSTyAbhyavIvRSat 08040104a asyAsyato 'rdhacandrAbhyAM sa bAhU parighopamau 08040104c pUrNacandrAbhavaktraM ca kSureNAbhyahanac chiraH 08040105a sa papAta tato vAhAt svalohitaparisravaH 08040105c manaHzilAgireH zRGgaM vajreNevAvadAritam 08040106a sudakSiNAd avarajaM kAmbojaM dadRzur hatam 08040106c prAMzuM kamalapatrAkSam atyarthaM priyadarzanam 08040106e kAJcanastambhasaMkAzaM bhinnaM hemagiriM yathA 08040107a tato 'bhavat punar yuddhaM ghoram adbhutadarzanam 08040107c nAnAvasthAz ca yodhAnAM babhUvus tatra yudhyatAm 08040108a eteSv Avarjitair azvaiH kAmbojair yavanaiH zakaiH 08040108c zoNitAktais tadA raktaM sarvam AsId vizAM pate 08040109a rathai rathAzvasUtaiz ca hatArohaiz ca vAjibhiH 08040109c dviradaiz ca hatArohair mahAmAtrair hatadvipaiH 08040109e anyonyena mahArAja kRto ghoro janakSayaH 08040110a tasmin prapakSe pakSe ca vadhyamAne mahAtmanA 08040110c arjunaM jayatAM zreSThaM tvarito drauNir Ayayau 08040111a vidhunvAno mahac cApaM kArtasvaravibhUSitam 08040111c AdadAnaH zarAn ghorAn svarazmIn iva bhAskaraH 08040112a taiH patadbhir mahArAja drauNimuktaiH samantataH 08040112c saMchAditau rathasthau tAv ubhau kRSNadhanaMjayau 08040113a tataH zarazatais tIkSNair bhAradvAjaH pratApavAn 08040113c nizceSTau tAv ubhau cakre yuddhe mAdhavapANDavau 08040114a hAhAkRtam abhUt sarvaM jaGgamaM sthAvaraM tathA 08040114c carAcarasya goptArau dRSTvA saMchAditau zaraiH 08040115a siddhacAraNasaMghAz ca saMpetur vai samantataH 08040115c cintayanto bhaved adya lokAnAM svasty apIty aha 08040116a na mayA tAdRzo rAjan dRSTapUrvaH parAkramaH 08040116c saMjajJe yAdRzo drauNeH kRSNau saMchAdayiSyataH 08040117a drauNes tu dhanuSaH zabdam ahitatrAsanaM raNe 08040117c azrauSaM bahuzo rAjan siMhasya nadato yathA 08040118a jyA cAsya carato yuddhe savyadakSiNam asyataH 08040118c vidyud ambudamadhyasthA bhrAjamAneva sAbhavat 08040119a sa tathA kSiprakArI ca dRDhahastaz ca pANDavaH 08040119c saMmohaM paramaM gatvA praikSata droNajaM tataH 08040120a sa vikramaM hRtaM mene AtmanaH sumahAtmanA 08040120c tathAsya samare rAjan vapur AsIt sudurdRzam 08040121a drauNipANDavayor evaM vartamAne mahAraNe 08040121c vardhamAne ca rAjendra droNaputre mahAbale 08040121e hIyamAne ca kaunteye kRSNaM roSaH samabhyayAt 08040122a sa roSAn niHzvasan rAjan nirdahann iva cakSuSA 08040122c drauNiM hy apazyat saMgrAme phalgunaM ca muhur muhuH 08040123a tataH kruddho 'bravIt kRSNaH pArthaM sapraNayaM tadA 08040123c atyadbhutam idaM pArtha tava pazyAmi saMyuge 08040123e atizete hi yatra tvA droNaputro 'dya bhArata 08040124a kaccit te gANDivaM haste rathe tiSThasi cArjuna 08040124c kaccit kuzalinau bAhU kaccid vIryaM tad eva te 08040125a evam uktas tu kRSNena kSiptvA bhallAMz caturdaza 08040125c tvaramANas tvarAkAle drauNer dhanur athAcchinat 08040125e dhvajaM chatraM patAkAM ca rathaM zaktiM gadAM tathA 08040126a jatrudeze ca subhRzaM vatsadantair atADayat 08040126c sa mUrcchAM paramAM gatvA dhvajayaSTiM samAzritaH 08040127a taM visaMjJaM mahArAja kirITibhayapIDitam 08040127c apovAha raNAt sUto rakSamANo dhanaMjayAt 08040128a etasminn eva kAle tu vijayaH zatrutApanaH 08040128c nyavadhIt tAvakaM sainyaM zatazo 'tha sahasrazaH 08040128e pazyatas tava putrasya tasya vIrasya bhArata 08040129a evam eSa kSayo vRttas tAvakAnAM paraiH saha 08040129c krUro vizasano ghoro rAjan durmantrite tava 08040130a saMzaptakAMz ca kaunteyaH kurUMz cApi vRkodaraH 08040130c vasuSeNaM ca pAJcAlaH kRtsnena vyadhamad raNe 08041001 saMjaya uvAca 08041001a tvaramANaH punaH kRSNaH pArtham abhyavadac chanaiH 08041001c pazya kauravya rAjAnam apayAtAMz ca pANDavAn 08041002a karNaM pazya mahAraGge jvalantam iva pAvakam 08041002c asau bhImo maheSvAsaH saMnivRtto raNaM prati 08041003a tam ete 'nu nivartante dhRSTadyumnapurogamAH 08041003c pAJcAlAnAM sRJjayAnAM pANDavAnAM ca yan mukham 08041003e nivRttaiz ca tathA pArthair bhagnaM zatrubalaM mahat 08041004a kauravAn dravato hy eSa karNo dhArayate 'rjuna 08041004c antakapratimo vege zakratulyaparAkramaH 08041005a asau gacchati kauravya drauNir astrabhRtAM varaH 08041005c tam eSa pradrutaH saMkhye dhRSTadyumno mahArathaH 08041006a sarvaM vyAcaSTa durdharSo vAsudevaH kirITine 08041006c tato rAjan prAdurAsIn mahAghoro mahAraNaH 08041007a siMhanAdaravAz cAtra prAdurAsan samAgame 08041007c ubhayoH senayo rAjan mRtyuM kRtvA nivartanam 08042001 saMjaya uvAca 08042001a tataH punaH samAjagmur abhItAH kurusRJjayAH 08042001c yudhiSThiramukhAH pArthA vaikartanamukhA vayam 08042002a tataH pravavRte bhImaH saMgrAmo lomaharSaNaH 08042002c karNasya pANDavAnAM ca yamarASTravivardhanaH 08042003a tasmin pravRtte saMgrAme tumule zoNitodake 08042003c saMzaptakeSu zUreSu kiMcicchiSTeSu bhArata 08042004a dhRSTadyumno mahArAja sahitaH sarvarAjabhiH 08042004c karNam evAbhidudrAva pANDavAz ca mahArathAH 08042005a AgacchamAnAMs tAn saMkhye prahRSTAn vijayaiSiNaH 08042005c dadhAraiko raNe karNo jalaughAn iva parvataH 08042006a tam AsAdya tu te karNaM vyazIryanta mahArathAH 08042006c yathAcalaM samAsAdya jalaughAH sarvatodizam 08042006e tayor AsIn mahArAja saMgrAmo lomaharSaNaH 08042007a dhRSTadyumnas tu rAdheyaM zareNa nataparvaNA 08042007c tADayAm Asa saMkruddhas tiSTha tiSTheti cAbravIt 08042008a vijayaM tu dhanuHzreSThaM vidhunvAno mahArathaH 08042008c pArSatasya dhanuz chittvA zarAn AzIviSopamAn 08042008e tADayAm Asa saMkruddhaH pArSataM navabhiH zaraiH 08042009a te varma hemavikRtaM bhittvA tasya mahAtmanaH 08042009c zoNitAktA vyarAjanta zakragopA ivAnagha 08042010a tad apAsya dhanuz chinnaM dhRSTadyumno mahArathaH 08042010c anyad dhanur upAdAya zarAMz cAzIviSopamAn 08042010e karNaM vivyAdha saptatyA zaraiH saMnataparvabhiH 08042011a tathaiva rAjan karNo 'pi pArSataM zatrutApanam 08042011c droNazatruM maheSvAso vivyAdha nizitaiH zaraiH 08042012a tasya karNo mahArAja zaraM kanakabhUSaNam 08042012c preSayAm Asa saMkruddho mRtyudaNDam ivAparam 08042013a tam ApatantaM sahasA ghorarUpaM vizAM pate 08042013c ciccheda saptadhA rAjaJ zaineyaH kRtahastavat 08042014a dRSTvA vinihitaM bANaM zaraiH karNo vizAM pate 08042014c sAtyakiM zaravarSeNa samantAt paryavArayat 08042015a vivyAdha cainaM samare nArAcais tatra saptabhiH 08042015c taM pratyavidhyac chaineyaH zarair hemavibhUSitaiH 08042016a tato yuddham atIvAsIc cakSuHzrotrabhayAvaham 08042016c rAjan ghoraM ca citraM ca prekSaNIyaM samantataH 08042017a sarveSAM tatra bhUtAnAM lomaharSo vyajAyata 08042017c tad dRSTvA samare karma karNazaineyayor nRpa 08042018a etasminn antare drauNir abhyayAt sumahAbalam 08042018c pArSataM zatrudamanaM zatruvIryAsunAzanam 08042019a abhyabhASata saMkruddho drauNir dUre dhanaMjaye 08042019c tiSTha tiSThAdya brahmaghna na me jIvan vimokSyase 08042020a ity uktvA subhRzaM vIraH zIghrakRn nizitaiH zaraiH 08042020c pArSataM chAdayAm Asa ghorarUpaiH sutejanaiH 08042020e yatamAnaM paraM zaktyA yatamAno mahArathaH 08042021a yathA hi samare drauNiH pArSataM vIkSya mAriSa 08042021c tathA drauNiM raNe dRSTvA pArSataH paravIrahA 08042021e nAtihRSTamanA bhUtvA manyate mRtyum AtmanaH 08042022a drauNis tu dRSTvA rAjendra dhRSTadyumnaM raNe sthitam 08042022c krodhena niHzvasan vIraH pArSataM samupAdravat 08042022e tAv anyonyaM tu dRSTvaiva saMrambhaM jagmatuH param 08042023a athAbravIn mahArAja droNaputraH pratApavAn 08042023c dhRSTadyumnaM samIpasthaM tvaramANo vizAM pate 08042023e pAJcAlApasadAdya tvAM preSayiSyAmi mRtyave 08042024a pApaM hi yat tvayA karma ghnatA droNaM purA kRtam 08042024c adya tvA patsyate tad vai yathA hy akuzalaM tathA 08042025a arakSyamANaH pArthena yadi tiSThasi saMyuge 08042025c nApakramasi vA mUDha satyam etad bravImi te 08042026a evam uktaH pratyuvAca dhRSTadyumnaH pratApavAn 08042026c prativAkyaM sa evAsir mAmako dAsyate tava 08042026e yenaiva te pitur dattaM yatamAnasya saMyuge 08042027a yadi tAvan mayA droNo nihato brAhmaNabruvaH 08042027c tvAm idAnIM kathaM yuddhe na haniSyAmi vikramAt 08042028a evam uktvA mahArAja senApatir amarSaNaH 08042028c nizitenAtha bANena drauNiM vivyAdha pArSataH 08042029a tato drauNiH susaMkruddhaH zaraiH saMnataparvabhiH 08042029c prAcchAdayad dizo rAjan dhRSTadyumnasya saMyuge 08042030a naivAntarikSaM na dizo naiva yodhAH samantataH 08042030c dRzyante vai mahArAja zaraiz channAH sahasrazaH 08042031a tathaiva pArSato rAjan drauNim Ahavazobhinam 08042031c zaraiH saMchAdayAm Asa sUtaputrasya pazyataH 08042032a rAdheyo 'pi mahArAja pAJcAlAn saha pANDavaiH 08042032c draupadeyAn yudhAmanyuM sAtyakiM ca mahAratham 08042032e ekaH sa vArayAm Asa prekSaNIyaH samantataH 08042033a dhRSTadyumno 'pi samare drauNez ciccheda kArmukam 08042033c tad apAsya dhanuz chinnam anyad Adatta kArmukam 08042033e vegavat samare ghoraM zarAMz cAzIviSopamAn 08042034a sa pArSatasya rAjendra dhanuH zaktiM gadAM dhvajam 08042034c hayAn sUtaM rathaM caiva nimeSAd vyadhamac charaiH 08042035a sa chinnadhanvA viratho hatAzvo hatasArathiH 08042035c khaDgam Adatta vipulaM zatacandraM ca bhAnumat 08042036a drauNis tad api rAjendra bhallaiH kSipraM mahArathaH 08042036c ciccheda samare vIraH kSiprahasto dRDhAyudhaH 08042036e rathAd anavarUDhasya tad adbhutam ivAbhavat 08042037a dhRSTadyumnaM tu virathaM hatAzvaM chinnakArmukam 08042037c zaraiz ca bahudhA viddham astraiz ca zakalIkRtam 08042037e nAtarad bharatazreSTha yatamAno mahArathaH 08042038a tasyAntam iSubhI rAjan yadA drauNir na jagmivAn 08042038c atha tyaktvA dhanur vIraH pArSataM tvarito 'nvagAt 08042039a AsId Adravato rAjan vegas tasya mahAtmanaH 08042039c garuDasyeva patato jighRkSoH pannagottamam 08042040a etasminn eva kAle tu mAdhavo 'rjunam abravIt 08042040c pazya pArtha yathA drauNiH pArSatasya vadhaM prati 08042040e yatnaM karoti vipulaM hanyAc cainam asaMzayam 08042041a taM mocaya mahAbAho pArSataM zatrutApanam 08042041c drauNer Asyam anuprAptaM mRtyor AsyagataM yathA 08042042a evam uktvA mahArAja vAsudevaH pratApavAn 08042042c praiSayat tatra turagAn yatra drauNir vyavasthitaH 08042043a te hayAz candrasaMkAzAH kezavena pracoditAH 08042043c pibanta iva tad vyoma jagmur drauNirathaM prati 08042044a dRSTvAyAntau mahAvIryAv ubhau kRSNadhanaMjayau 08042044c dhRSTadyumnavadhe rAjaMz cakre yatnaM mahAbalaH 08042045a vikRSyamANaM dRSTvaiva dhRSTadyumnaM janezvara 08042045c zarAMz cikSepa vai pArtho drauNiM prati mahAbalaH 08042046a te zarA hemavikRtA gANDIvapreSitA bhRzam 08042046c drauNim AsAdya vivizur valmIkam iva pannagAH 08042047a sa vidhvastaiH zarair ghorair droNaputraH pratApavAn 08042047c ratham Aruruhe vIro dhanaMjayazarArditaH 08042047e pragRhya ca dhanuH zreSThaM pArthaM vivyAdha sAyakaiH 08042048a etasminn antare vIraH sahadevo janAdhipa 08042048c apovAha rathenAjau pArSataM zatrutApanam 08042049a arjuno 'pi mahArAja drauNiM vivyAdha patribhiH 08042049c taM droNaputraH saMkruddho bAhvor urasi cArdayat 08042050a krodhitas tu raNe pArtho nArAcaM kAlasaMmitam 08042050c droNaputrAya cikSepa kAladaNDam ivAparam 08042050e sa brAhmaNasyAMsadeze nipapAta mahAdyutiH 08042051a sa vihvalo mahArAja zaravegena saMyuge 08042051c niSasAda rathopasthe vaiklavyaM ca paraM yayau 08042052a tataH karNo mahArAja vyAkSipad vijayaM dhanuH 08042052c arjunaM samare kruddhaH prekSamANo muhur muhuH 08042052e dvairathaM cApi pArthena kAmayAno mahAraNe 08042053a taM tu hitvA hataM vIraM sArathiH zatrukarzanam 08042053c apovAha rathenAjau tvaramANo raNAjirAt 08042054a athotkruSTaM mahArAja pAJcAlair jitakAzibhiH 08042054c mokSitaM pArSataM dRSTvA droNaputraM ca pIDitam 08042055a vAditrANi ca divyAni prAvAdyanta sahasrazaH 08042055c siMhanAdaz ca saMjajJe dRSTvA ghoraM mahAdbhutam 08042056a evaM kRtvAbravIt pArtho vAsudevaM dhanaMjayaH 08042056c yAhi saMzaptakAn kRSNa kAryam etat paraM mama 08042057a tataH prayAto dAzArhaH zrutvA pANDavabhASitam 08042057c rathenAtipatAkena manomArutaraMhasA 08043001 saMjaya uvAca 08043001a etasminn antare kRSNaH pArthaM vacanam abravIt 08043001c darzayann iva kaunteyaM dharmarAjaM yudhiSThiram 08043002a eSa pANDava te bhrAtA dhArtarASTrair mahAbalaiH 08043002c jighAMsubhir maheSvAsair drutaM pArthAnusaryate 08043003a tathAnuyAnti saMrabdhAH pAJcAlA yuddhadurmadAH 08043003c yudhiSThiraM mahAtmAnaM parIpsanto mahAjavAH 08043004a eSa duryodhanaH pArtha rathAnIkena daMzitaH 08043004c rAjA sarvasya lokasya rAjAnam anudhAvati 08043005a jighAMsuH puruSavyAghraM bhrAtRbhiH sahito balI 08043005c AzIviSasamasparzaiH sarvayuddhavizAradaiH 08043006a ete jighRkSavo yAnti dvipAzvarathapattayaH 08043006c yudhiSThiraM dhArtarASTrA ratnottamam ivArthinaH 08043007a pazya sAtvatabhImAbhyAM niruddhAdhiSThitaH prabhuH 08043007c jihIrSavo 'mRtaM daityAH zakrAgnibhyAm ivAvazAH 08043008a ete bahutvAt tvaritAH punar gacchanti pANDavam 08043008c samudram iva vAryoghAH prAvRTkAle mahArathAH 08043009a nadantaH siMhanAdAMz ca dhamantaz cApi vArijAn 08043009c balavanto maheSvAsA vidhunvanto dhanUMSi ca 08043010a mRtyor mukhagataM manye kuntIputraM yudhiSThiram 08043010c hutam agnau ca bhadraM te duryodhanavazaM gatam 08043011a yathAyuktam anIkaM hi dhArtarASTrasya pANDava 08043011c nAsya zakro 'pi mucyeta saMprApto bANagocaram 08043012a duryodhanasya zUrasya drauNeH zAradvatasya ca 08043012c karNasya ceSuvego vai parvatAn api dArayet 08043013a duryodhanasya zUrasya zaraughAJ zIghram asyataH 08043013c saMkruddhasyAntakasyeva ko vegaM saMsahed raNe 08043014a karNena ca kRto rAjA vimukhaH zatrutApanaH 08043014c balavA&l laghuhastaz ca kRtI yuddhavizAradaH 08043015a rAdheyaH pANDavazreSThaM zaktaH pIDayituM raNe 08043015c sahito dhRtarASTrasya putraiH zUro mahAtmabhiH 08043016a tasyaivaM yudhyamAnasya saMgrAme saMyatAtmanaH 08043016c anyair api ca pArthasya hRtaM varma mahArathaiH 08043017a upavAsakRzo rAjA bhRzaM bharatasattama 08043017c brAhme bale sthito hy eSa na kSatre 'tibale vibho 08043018a na jIvati mahArAjo manye pArtha yudhiSThiraH 08043018c yad bhImasenaH sahate siMhanAdam amarSaNaH 08043019a nardatAM dhArtarASTrANAM punaH punar ariMdama 08043019c dhamatAM ca mahAzaGkhAn saMgrAme jitakAzinAm 08043020a yudhiSThiraM pANDaveyaM hateti bharatarSabha 08043020c saMcodayaty asau karNo dhArtarASTrAn mahAbalAn 08043021a sthUNAkarNendrajAlena pArtha pAzupatena ca 08043021c pracchAdayanto rAjAnam anuyAnti mahArathAH 08043021e Aturo me mato rAjA saMniSevyaz ca bhArata 08043022a yathainam anuvartante pAJcAlAH saha pANDavaiH 08043022c tvaramANAs tvarAkAle sarvazastrabhRtAM varAH 08043022e majjantam iva pAtAle balino 'py ujjihIrSavaH 08043023a na ketur dRzyate rAjJaH karNena nihataH zaraiH 08043023c pazyator yamayoH pArtha sAtyakez ca zikhaNDinaH 08043024a dhRSTadyumnasya bhImasya zatAnIkasya vA vibho 08043024c pAJcAlAnAM ca sarveSAM cedInAM caiva bhArata 08043025a eSa karNo raNe pArtha pANDavAnAm anIkinIm 08043025c zarair vidhvaMsayati vai nalinIm iva kuJjaraH 08043026a ete dravanti rathinas tvadIyAH pANDunandana 08043026c pazya pazya yathA pArtha gacchanty ete mahArathAH 08043027a ete bhArata mAtaGgAH karNenAbhihatA raNe 08043027c ArtanAdAn vikurvANA vidravanti dizo daza 08043028a rathAnAM dravatAM vRndaM pazya pArtha samantataH 08043028c drAvyamANaM raNe caiva karNenAmitrakarzinA 08043029a hastikakSyAM raNe pazya carantIM tatra tatra ha 08043029c rathasthaM sUtaputrasya ketuM ketumatAM vara 08043030a asau dhAvati rAdheyo bhImasenarathaM prati 08043030c kiraJ zarazatAnIva vinighnaMs tava vAhinIm 08043031a etAn pazya ca pAJcAlAn drAvyamANAn mahAtmanA 08043031c zakreNeva yathA daityAn hanyamAnAn mahAhave 08043032a eSa karNo raNe jitvA pAJcAlAn pANDusRJjayAn 08043032c dizo viprekSate sarvAs tvadartham iti me matiH 08043033a pazya pArtha dhanuH zreSThaM vikarSan sAdhu zobhate 08043033c zatrUJ jitvA yathA zakro devasaMghaiH samAvRtaH 08043034a ete nadanti kauravyA dRSTvA karNasya vikramam 08043034c trAsayanto raNe pArthAn sRJjayAMz ca sahasrazaH 08043035a eSa sarvAtmanA pANDUMs trAsayitvA mahAraNe 08043035c abhibhASati rAdheyaH sarvasainyAni mAnadaH 08043036a abhidravata gacchadhvaM drutaM dravata kauravAH 08043036c yathA jIvan na vaH kaz cin mucyate yudhi sRJjayaH 08043037a tathA kuruta saMyattA vayaM yAsyAma pRSThataH 08043037c evam uktvA yayAv eSa pRSThato vikiraJ zaraiH 08043038a pazya karNaM raNe pArtha zvetacchavivirAjitam 08043038c udayaM parvataM yadvac chobhayan vai divAkaraH 08043039a pUrNacandranikAzena mUrdhni chatreNa bhArata 08043039c dhriyamANena samare tathA zatazalAkinA 08043040a eSa tvAM prekSate karNaH sakaTAkSo vizAM pate 08043040c uttamaM yatnam AsthAya dhruvam eSyati saMyuge 08043041a pazya hy enaM mahAbAho vidhunvAnaM mahad dhanuH 08043041c zarAMz cAzIviSAkArAn visRjantaM mahAbalam 08043042a asau nivRtto rAdheyo dRzyate vAnaradhvaja 08043042c vadhAya cAtmano 'bhyeti dIpasya zalabho yathA 08043043a karNam ekAkinaM dRSTvA rathAnIkena bhArata 08043043c rirakSiSuH susaMyatto dhArtarASTro 'bhivartate 08043044a sArvaiH sahaibhir duSTAtmA vadhya eSa prayatnataH 08043044c tvayA yazaz ca rAjyaM ca sukhaM cottamam icchatA 08043045a AtmAnaM ca kRtAtmAnaM samIkSya bharatarSabha 08043045c kRtAgasaM ca rAdheyaM dharmAtmani yudhiSThire 08043046a pratipadyasva rAdheyaM prAptakAlam anantaram 08043046c AryAM yuddhe matiM kRtvA pratyehi rathayUthapam 08043047a paJca hy etAni mukhyAnAM rathAnAM rathasattama 08043047c zatAny AyAnti vegena balinAM bhImatejasAm 08043048a paJca nAgasahasrANi dviguNA vAjinas tathA 08043048c abhisaMhatya kaunteya padAtiprayutAni ca 08043048e anyonyarakSitaM vIra balaM tvAm abhivartate 08043049a sUtaputre maheSvAse darzayAtmAnam AtmanA 08043049c uttamaM yatnam AsthAya pratyehi bharatarSabha 08043050a asau karNaH susaMrabdhaH pAJcAlAn abhidhAvati 08043050c ketum asya hi pazyAmi dhRSTadyumnarathaM prati 08043050e samucchetsyati pAJcAlAn iti manye paraMtapa 08043051a AcakSe te priyaM pArtha tad evaM bharatarSabha 08043051c rAjA jIvati kauravyo dharmaputro yudhiSThiraH 08043052a asau bhImo mahAbAhuH saMnivRttaz camUmukhe 08043052c vRtaH sRJjayasainyena sAtyakena ca bhArata 08043053a vadhyanta ete samare kauravA nizitaiH zaraiH 08043053c bhImasenena kaunteya pAJcAlaiz ca mahAtmabhiH 08043054a senA hi dhArtarASTrasya vimukhA cAbhavad raNAt 08043054c vipradhAvati vegena bhImasya nihatA zaraiH 08043055a vipannasasyeva mahI rudhireNa samukSitA 08043055c bhAratI bharatazreSTha senA kRpaNadarzanA 08043056a nivRttaM pazya kaunteya bhImasenaM yudhAM patim 08043056c AzIviSam iva kruddhaM tasmAd dravati vAhinI 08043057a pItaraktAsitasitAs tArAcandrArkamaNDitAH 08043057c patAkA viprakIryante chatrANy etAni cArjuna 08043058a sauvarNA rAjatAz caiva taijasAz ca pRthagvidhAH 08043058c ketavo vinipAtyante hastyazvaM viprakIryate 08043059a rathebhyaH prapatanty ete rathino vigatAsavaH 08043059c nAnAvarNair hatA bANaiH pAJcAlair apalAyibhiH 08043060a nirmanuSyAn gajAn azvAn rathAMz caiva dhanaMjaya 08043060c samAdravanti pAJcAlA dhArtarASTrAMs tarasvinaH 08043061a mRdnanti ca naravyAghrA bhImasenavyapAzrayAt 08043061c balaM pareSAM durdharSaM tyaktvA prANAn ariMdama 08043062a ete nadanti pAJcAlA dhamanty api ca vArijAn 08043062c abhidravanti ca raNe nighnantaH sAyakaiH parAn 08043063a pazya svargasya mAhAtmyaM pAJcAlA hi paraMtapa 08043063c dhArtarASTrAn vinighnanti kruddhAH siMhA iva dvipAn 08043064a sarvataz cAbhipannaiSA dhArtarASTrI mahAcamUH 08043064c pAJcAlair mAnasAd etya haMsair gaGgeva vegitaiH 08043065a subhRzaM ca parAkrAntAH pAJcAlAnAM nivAraNe 08043065c kRpakarNAdayo vIrA RSabhANAm ivarSabhAH 08043066a sunimagnAMz ca bhImAstrair dhArtarASTrAn mahArathAn 08043066c dhRSTadyumnamukhA vIrA ghnanti zatrUn sahasrazaH 08043066e viSaNNabhUyiSTharathA dhArtarASTrI mahAcamUH 08043067a pazya bhImena nArAcaiz chinnA nAgAH patanty amI 08043067c vajrivajrAhatAnIva zikharANi mahIbhRtAm 08043068a bhImasenasya nirviddhA bANaiH saMnataparvabhiH 08043068c svAny anIkAni mRdnanto dravanty ete mahAgajAH 08043069a nAbhijAnAsi bhImasya siMhanAdaM durutsaham 08043069c nadato 'rjuna saMgrAme vIrasya jitakAzinaH 08043070a eSa naiSAdir abhyeti dvipamukhyena pANDavam 08043070c jighAMsus tomaraiH kruddho daNDapANir ivAntakaH 08043071a satomarAv asya bhujau chinnau bhImena garjataH 08043071c tIkSNair agnizikhAprakhyair nArAcair dazabhir hataH 08043072a hatvainaM punar AyAti nAgAn anyAn prahAriNaH 08043072c pazya nIlAmbudanibhAn mahAmAtrair adhiSThitAn 08043072e zaktitomarasaMkAzair vinighnantaM vRkodaram 08043073a sapta sapta ca nAgAMs tAn vaijayantIz ca sadhvajAH 08043073c nihatya nizitair bANaiz chinnAH pArthAgrajena te 08043073e dazabhir dazabhiz caiko nArAcair nihato gajaH 08043074a na cAsau dhArtarASTrANAM zrUyate ninadas tathA 08043074c puraMdarasame kruddhe nivRtte bharatarSabhe 08043075a akSauhiNyas tathA tisro dhArtarASTrasya saMhatAH 08043075c kruddhena narasiMhena bhImasenena vAritAH 08043076 saMjaya uvAca 08043076a bhImasenena tat karma kRtaM dRSTvA suduSkaram 08043076c arjuno vyadhamac chiSTAn ahitAn nizitaiH zaraiH 08043077a te vadhyamAnAH samare saMzaptakagaNAH prabho 08043077c zakrasyAtithitAM gatvA vizokA hy abhavan mudA 08043078a pArthaz ca puruSavyAghraH zaraiH saMnataparvabhiH 08043078c jaghAna dhArtarASTrasya caturvidhabalAM camUm 08044001 dhRtarASTra uvAca 08044001a nivRtte bhImasene ca pANDave ca yudhiSThire 08044001c vadhyamAne bale cApi mAmake pANDusRJjayaiH 08044002a dravamANe balaughe ca nirAkrande muhur muhuH 08044002c kim akurvanta kuravas tan mamAcakSva saMjaya 08044003 saMjaya uvAca 08044003a dRSTvA bhImaM mahAbAhuM sUtaputraH pratApavAn 08044003c krodharaktekSaNo rAjan bhImasenam upAdravat 08044004a tAvakaM ca balaM dRSTvA bhImasenAt parAGmukham 08044004c yatnena mahatA rAjan paryavasthApayad balI 08044005a vyavasthApya mahAbAhus tava putrasya vAhinIm 08044005c pratyudyayau tadA karNaH pANDavAn yuddhadurmadAn 08044006a pratyudyayus tu rAdheyaM pANDavAnAM mahArathAH 08044006c dhunvAnAH kArmukANy Ajau vikSipantaz ca sAyakAn 08044007a bhImasenaH ziner naptA zikhaNDI janamejayaH 08044007c dhRSTadyumnaz ca balavAn sarve cApi prabhadrakAH 08044008a pAJcAlAz ca naravyAghrAH samantAt tava vAhinIm 08044008c abhyadravanta saMkruddhAH samare jitakAzinaH 08044009a tathaiva tAvakA rAjan pANDavAnAm anIkinIm 08044009c abhyadravanta tvaritA jighAMsanto mahArathAH 08044010a rathanAgAzvakalilaM pattidhvajasamAkulam 08044010c babhUva puruSavyAghra sainyam adbhutadarzanam 08044011a zikhaNDI ca yayau karNaM dhRSTadyumnaH sutaM tava 08044011c duHzAsanaM mahArAja mahatyA senayA vRtam 08044012a nakulo vRSasenaM ca citrasenaM yudhiSThiraH 08044012c ulUkaM samare rAjan sahadevaH samabhyayAt 08044013a sAtyakiH zakuniM cApi bhImasenaz ca kauravAn 08044013c arjunaM ca raNe yattaM droNaputro mahArathaH 08044014a yudhAmanyuM maheSvAsaM gautamo 'bhyapatad raNe 08044014c kRtavarmA ca balavAn uttamaujasam Adravat 08044015a bhImasenaH kurUn sarvAn putrAMz ca tava mAriSa 08044015c sahAnIkAn mahAbAhur eka evAbhyavArayat 08044016a zikhaNDI ca tataH karNaM vicarantam abhItavat 08044016c bhISmahantA mahArAja vArayAm Asa patribhiH 08044017a pratirabdhas tataH karNo roSAt prasphuritAdharaH 08044017c zikhaNDinaM tribhir bANair bhruvor madhye vyatADayat 08044018a dhArayaMs tu sa tAn bANAJ zikhaNDI bahv azobhata 08044018c rAjataH parvato yadvat tribhiH zRGgaiH samanvitaH 08044019a so 'tividdho maheSvAsaH sUtaputreNa saMyuge 08044019c karNaM vivyAdha samare navatyA nizitaiH zaraiH 08044020a tasya karNo hayAn hatvA sArathiM ca tribhiH zaraiH 08044020c unmamAtha dhvajaM cAsya kSurapreNa mahArathaH 08044021a hatAzvAt tu tato yAnAd avaplutya mahArathaH 08044021c zaktiM cikSepa karNAya saMkruddhaH zatrutApanaH 08044022a tAM chittvA samare karNas tribhir bhArata sAyakaiH 08044022c zikhaNDinam athAvidhyan navabhir nizitaiH zaraiH 08044023a karNacApacyutAn bANAn varjayaMs tu narottamaH 08044023c apayAtas tatas tUrNaM zikhaNDI jayatAM varaH 08044024a tataH karNo mahArAja pANDusainyAny azAtayat 08044024c tUlarAziM samAsAdya yathA vAyur mahAjavaH 08044025a dhRSTadyumno mahArAja tava putreNa pIDitaH 08044025c duHzAsanaM tribhir bANair abhyavidhyat stanAntare 08044026a tasya duHzAsano bAhuM savyaM vivyAdha mAriSa 08044026c zitena rukmapuGkhena bhallena nataparvaNA 08044027a dhRSTadyumnas tu nirviddhaH zaraM ghoram amarSaNaH 08044027c duHzAsanAya saMkruddhaH preSayAm Asa bhArata 08044028a ApatantaM mahAvegaM dhRSTadyumnasamIritam 08044028c zaraiz ciccheda putras te tribhir eva vizAM pate 08044029a athAparaiH saptadazair bhallaiH kanakabhUSaNaiH 08044029c dhRSTadyumnaM samAsAdya bAhvor urasi cArdayat 08044030a tataH sa pArSataH kruddho dhanuz ciccheda mAriSa 08044030c kSurapreNa sutIkSNena tata uccukruzur janAH 08044031a athAnyad dhanur AdAya putras te bharatarSabha 08044031c dhRSTadyumnaM zaravrAtaiH samantAt paryavArayat 08044032a tava putrasya te dRSTvA vikramaM taM mahAtmanaH 08044032c vyahasanta raNe yodhAH siddhAz cApsarasAM gaNAH 08044033a tataH pravavRte yuddhaM tAvakAnAM paraiH saha 08044033c ghoraM prANabhRtAM kAle ghorarUpaM paraMtapa 08044034a nakulaM vRSasenas tu viddhvA paJcabhir AyasaiH 08044034c pituH samIpe tiSThantaM tribhir anyair avidhyata 08044035a nakulas tu tataH kruddho vRSasenaM smayann iva 08044035c nArAcena sutIkSNena vivyAdha hRdaye dRDham 08044036a so 'tividdho balavatA zatruNA zatrukarzanaH 08044036c zatruM vivyAdha viMzatyA sa ca taM paJcabhiH zaraiH 08044037a tataH zarasahasreNa tAv ubhau puruSarSabhau 08044037c anyonyam AcchAdayatAm athAbhajyata vAhinI 08044038a dRSTvA tu pradrutAM senAM dhArtarASTrasya sUtajaH 08044038c nivArayAm Asa balAd anupatya vizAM pate 08044038e nivRtte tu tataH karNe nakulaH kauravAn yayau 08044039a karNaputras tu samare hitvA nakulam eva tu 08044039c jugopa cakraM tvaritaM rAdheyasyaiva mAriSa 08044040a ulUkas tu raNe kruddhaH sahadevena vAritaH 08044040c tasyAzvAMz caturo hatvA sahadevaH pratApavAn 08044040e sArathiM preSayAm Asa yamasya sadanaM prati 08044041a ulUkas tu tato yAnAd avaplutya vizAM pate 08044041c trigartAnAM balaM pUrNaM jagAma pitRnandanaH 08044042a sAtyakiH zakuniM viddhvA viMzatyA nizitaiH zaraiH 08044042c dhvajaM ciccheda bhallena saubalasya hasann iva 08044043a saubalas tasya samare kruddho rAjan pratApavAn 08044043c vidArya kavacaM bhUyo dhvajaM ciccheda kAJcanam 08044044a athainaM nizitair bANaiH sAtyakiH pratyavidhyata 08044044c sArathiM ca mahArAja tribhir eva samArdayat 08044044e athAsya vAhAMs tvaritaH zarair ninye yamakSayam 08044045a tato 'vaplutya sahasA zakunir bharatarSabha 08044045c Aruroha rathaM tUrNam ulUkasya mahArathaH 08044045e apovAhAtha zIghraM sa zaineyAd yuddhazAlinaH 08044046a sAtyakis tu raNe rAjaMs tAvakAnAm anIkinIm 08044046c abhidudrAva vegena tato 'nIkam abhidyata 08044047a zaineyazaranunnaM tu tataH sainyaM vizAM pate 08044047c bheje daza dizas tUrNaM nyapatac ca gatAsuvat 08044048a bhImasenaM tava suto vArayAm Asa saMyuge 08044048c taM tu bhImo muhUrtena vyazvasUtarathadhvajam 08044048e cakre lokezvaraM tatra tenAtuSyanta cAraNAH 08044049a tato 'pAyAn nRpas tatra bhImasenasya gocarAt 08044049c kurusainyaM tataH sarvaM bhImasenam upAdravat 08044049e tatra rAvo mahAn AsId bhImam ekaM jighAMsatAm 08044050a yudhAmanyuH kRpaM viddhvA dhanur asyAzu cicchide 08044050c athAnyad dhanur AdAya kRpaH zastrabhRtAM varaH 08044051a yudhAmanyor dhvajaM sUtaM chatraM cApAtayat kSitau 08044051c tato 'pAyAd rathenaiva yudhAmanyur mahArathaH 08044052a uttamaujAs tu hArdikyaM zarair bhImaparAkramam 08044052c chAdayAm Asa sahasA megho vRSTyA yathAcalam 08044053a tad yuddhaM sumahac cAsId ghorarUpaM paraMtapa 08044053c yAdRzaM na mayA yuddhaM dRSTapUrvaM vizAM pate 08044054a kRtavarmA tato rAjann uttamaujasam Ahave 08044054c hRdi vivyAdha sa tadA rathopastha upAvizat 08044055a sArathis tam apovAha rathena rathinAM varam 08044055c tatas tu satvaraM rAjan pANDusainyam upAdravat 08045001 saMjaya uvAca 08045001a drauNis tu rathavaMzena mahatA parivAritaH 08045001c Apatat sahasA rAjan yatra rAjA vyavasthitaH 08045002a tam ApatantaM sahasA zUraH zaurisahAyavAn 08045002c dadhAra sahasA pArtho veleva makarAlayam 08045003a tataH kruddho mahArAja droNaputraH pratApavAn 08045003c arjunaM vAsudevaM ca chAdayAm Asa patribhiH 08045004a avacchannau tataH kRSNau dRSTvA tatra mahArathAH 08045004c vismayaM paramaM gatvA praikSanta kuravas tadA 08045005a arjunas tu tato divyam astraM cakre hasann iva 08045005c tad astraM brAhmaNo yuddhe vArayAm Asa bhArata 08045006a yad yad dhi vyAkSipad yuddhe pANDavo 'straM jighAMsayA 08045006c tat tad astraM maheSvAso droNaputro vyazAtayat 08045007a astrayuddhe tato rAjan vartamAne bhayAvahe 08045007c apazyAma raNe drauNiM vyAttAnanam ivAntakam 08045008a sa dizo vidizaz caiva chAdayitvA vijihmagaiH 08045008c vAsudevaM tribhir bANair avidhyad dakSiNe bhuje 08045009a tato 'rjuno hayAn hatvA sarvAMs tasya mahAtmanaH 08045009c cakAra samare bhUmiM zoNitaughataraGgiNIm 08045010a nihatA rathinaH petuH pArthacApacyutaiH zaraiH 08045010c hayAz ca paryadhAvanta muktayoktrAs tatas tataH 08045011a tad dRSTvA karma pArthasya drauNir AhavazobhinaH 08045011c avAkirad raNe kRSNaM samantAn nizitaiH zaraiH 08045012a tato 'rjunaM mahArAja drauNir Ayamya patriNA 08045012c vakSodeze samAsAdya tADayAm Asa saMyuge 08045013a so 'tividdho raNe tena droNaputreNa bhArata 08045013c Adatta parighaM ghoraM drauNez cainam avAkSipat 08045014a tam ApatantaM parighaM kArtasvaravibhUSitam 08045014c drauNiz ciccheda sahasA tata uccukruzur janAH 08045015a so 'nekadhApatad bhUmau bhAradvAjasya sAyakaiH 08045015c vizIrNaH parvato rAjan yathA syAn mAtarizvanA 08045016a tato 'rjuno raNe drauNiM vivyAdha dazabhiH zaraiH 08045016c sArathiM cAsya bhallena rathanIDAd apAharat 08045017a sa saMgRhya svayaM vAhAn kRSNau prAcchAdayac charaiH 08045017c tatrAdbhutam apazyAma drauNer Azu parAkramam 08045018a ayacchat turagAn yac ca phalgunaM cApy ayodhayat 08045018c tad asya samare rAjan sarve yodhA apUjayan 08045019a yadA tv agrasyata raNe droNaputreNa phalgunaH 08045019c tato razmIn rathAzvAnAM kSurapraiz cicchide jayaH 08045020a prAdravaMs turagAs te tu zaravegaprabAdhitAH 08045020c tato 'bhUn ninado bhUyas tava sainyasya bhArata 08045021a pANDavAs tu jayaM labdhvA tava sainyam upAdravan 08045021c samantAn nizitAn bANAn vimuJcanto jayaiSiNaH 08045022a pANDavais tu mahArAja dhArtarASTrI mahAcamUH 08045022c punaH punar atho vIrair abhajyata jayoddhataiH 08045023a pazyatAM te mahArAja putrANAM citrayodhinAm 08045023c zakuneH saubaleyasya karNasya ca mahAtmanaH 08045024a vAryamANA mahAsenA putrais tava janezvara 08045024c nAvatiSThata saMgrAme tADyamAnA samantataH 08045025a tato yodhair mahArAja palAyadbhis tatas tataH 08045025c abhavad vyAkulaM bhItaiH putrANAM te mahad balam 08045026a tiSTha tiSTheti satataM sUtaputrasya jalpataH 08045026c nAvatiSThata sA senA vadhyamAnA mahAtmabhiH 08045027a athotkruSTaM mahArAja pANDavair jitakAzibhiH 08045027c dhArtarASTrabalaM dRSTvA dravamANaM samantataH 08045028a tato duryodhanaH karNam abravIt praNayAd iva 08045028c pazya karNa yathA senA pANDavair arditA bhRzam 08045029a tvayi tiSThati saMtrAsAt palAyati samantataH 08045029c etaj jJAtvA mahAbAho kuru prAptam ariMdama 08045030a sahasrANi ca yodhAnAM tvAm eva puruSarSabha 08045030c krozanti samare vIra drAvyamANAni pANDavaiH 08045031a etac chrutvA tu rAdheyo duryodhanavaco mahat 08045031c madrarAjam idaM vAkyam abravIt sUtanandanaH 08045032a pazya me bhujayor vIryam astrANAM ca janezvara 08045032c adya hanmi raNe sarvAn pAJcAlAn pANDubhiH saha 08045032e vAhayAzvAn naravyAghra bhadreNaiva janezvara 08045033a evam uktvA mahArAja sUtaputraH pratApavAn 08045033c pragRhya vijayaM vIro dhanuHzreSThaM purAtanam 08045033e sajyaM kRtvA mahArAja saMmRjya ca punaH punaH 08045034a saMnivArya ca yodhAn svAn satyena zapathena ca 08045034c prAyojayad ameyAtmA bhArgavAstraM mahAbalaH 08045035a tato rAjan sahasrANi prayutAny arbudAni ca 08045035c koTizaz ca zarAs tIkSNA niragacchan mahAmRdhe 08045036a jvalitais tair mahAghoraiH kaGkabarhiNavAjitaiH 08045036c saMchannA pANDavI senA na prAjJAyata kiM cana 08045037a hAhAkAro mahAn AsIt pAJcAlAnAM vizAM pate 08045037c pIDitAnAM balavatA bhArgavAstreNa saMyuge 08045038a nipatadbhir gajai rAjan naraiz cApi sahasrazaH 08045038c rathaiz cApi naravyAghra hayaiz cApi samantataH 08045039a prAkampata mahI rAjan nihatais tais tatas tataH 08045039c vyAkulaM sarvam abhavat pANDavAnAM mahad balam 08045040a karNas tv eko yudhAM zreSTho vidhUma iva pAvakaH 08045040c dahaJ zatrUn naravyAghra zuzubhe sa paraMtapaH 08045041a te vadhyamAnAH karNena pAJcAlAz cedibhiH saha 08045041c tatra tatra vyamuhyanta vanadAhe yathA dvipAH 08045041e cukruzus te naravyAghra yathAprAg vA narottamAH 08045042a teSAM tu krozatAM zrutvA bhItAnAM raNamUrdhani 08045042c dhAvatAM ca dizo rAjan vitrastAnAM samantataH 08045042e ArtanAdo mahAMs tatra pretAnAm iva saMplave 08045043a vadhyamAnAMs tu tAn dRSTvA sUtaputreNa mAriSa 08045043c vitresuH sarvabhUtAni tiryagyonigatAny api 08045044a te vadhyamAnAH samare sUtaputreNa sRJjayAH 08045044c arjunaM vAsudevaM ca vyAkrozanta muhur muhuH 08045044e pretarAjapure yadvat pretarAjaM vicetasaH 08045045a athAbravId vAsudevaM kuntIputro dhanaMjayaH 08045045c bhArgavAstraM mahAghoraM dRSTvA tatra sabhIritam 08045046a pazya kRSNa mahAbAho bhArgavAstrasya vikramam 08045046c naitad astraM hi samare zakyaM hantuM kathaM cana 08045047a sUtaputraM ca saMrabdhaM pazya kRSNa mahAraNe 08045047c antakapratimaM vIraM kurvANaM karma dAruNam 08045048a sutIkSNaM codayann azvAn prekSate mAM muhur muhuH 08045048c na ca pazyAmi samare karNasya prapalAyitam 08045049a jIvan prApnoti puruSaH saMkhye jayaparAjayau 08045049c jitasya tu hRSIkeza vadha eva kuto jayaH 08045050a tato janArdanaH prAyAd draSTum icchan yudhiSThiram 08045050c zrameNa grAhayiSyaMz ca karNaM yuddhena mAriSa 08045051a arjunaM cAbravIt kRSNo bhRzaM rAjA parikSataH 08045051c tam AzvAsya kuruzreSTha tataH karNaM haniSyasi 08045052a tato dhanaMjayo draSTuM rAjAnaM bANapIDitam 08045052c rathena prayayau kSipraM saMgrAme kezavAjJayA 08045053a gacchann eva tu kaunteyo dharmarAjadidRkSayA 08045053c sainyam AlokayAm Asa nApazyat tatra cAgrajam 08045054a yuddhaM kRtvA tu kaunteyo droNaputreNa bhArata 08045054c duHsahaM vajriNA saMkhye parAjigye bhRgoH sutam 08045055a drauNiM parAjitya tatogradhanvA; kRtvA mahad duSkaram Aryakarma 08045055c AlokayAm Asa tataH svasainyaM; dhanaMjayaH zatrubhir apradhRSyaH 08045056a sa yudhyamAnaH pRtanAmukhasthAJ; zUrAJ zUro harSayan savyasAcI 08045056c pUrvApadAnaiH prathitaiH prazaMsan; sthirAMz cakArAtmarathAn anIke 08045057a apazyamAnas tu kirITamAlI; yudhi jyeSThaM bhrAtaram AjamIDham 08045057c uvAca bhImaM tarasAbhyupetya; rAjJaH pravRttis tv iha keti rAjan 08045058 bhIma uvAca 08045058a apayAta ito rAjA dharmaputro yudhiSThiraH 08045058c karNabANavibhugnAGgo yadi jIvet kathaM cana 08045059 arjuna uvAca 08045059a tasmAd bhavAJ zIghram itaH prayAtu; rAjJaH pravRttyai kurusattamasya 08045059c nUnaM hi viddho 'tibhRzaM pRSatkaiH; karNena rAjA zibiraM gato 'sau 08045060a yaH saMprahAre nizi saMpravRtte; droNena viddho 'tibhRzaM tarasvI 08045060c tasthau ca tatrApi jayapratIkSo; droNena yAvan na hataH kilAsIt 08045061a sa saMzayaM gamitaH pANDavAgryaH; saMkhye 'dya karNena mahAnubhAvaH 08045061c jJAtuM prayAhy Azu tam adya bhIma; sthAsyAmy ahaM zatrugaNAn nirudhya 08045062 bhIma uvAca 08045062a tvam eva jAnIhi mahAnubhAva; rAjJaH pravRttiM bharatarSabhasya 08045062c ahaM hi yady arjuna yAmi tatra; vakSyanti mAM bhIta iti pravIrAH 08045063a tato 'bravId arjuno bhImasenaM; saMzaptakAH pratyanIkaM sthitA me 08045063c etAn ahatvA na mayA tu zakyam; ito 'payAtuM ripusaMghagoSThAt 08045064a athAbravId arjunaM bhImasenaH; svavIryam Azritya kurupravIra 08045064c saMzaptakAn pratiyotsyAmi saMkhye; sarvAn ahaM yAhi dhanaMjayeti 08045065a tad bhImasenasya vaco nizamya; sudurvacaM bhrAtur amitramadhye 08045065c draSTuM kuruzreSTham abhiprayAtuM; provAca vRSNipravaraM tadAnIm 08045066a codayAzvAn hRSIkeza vigAhyaitaM rathArNavam 08045066c ajAtazatruM rAjAnaM draSTum icchAmi kezava 08045067a tato hayAn sarvadAzArhamukhyaH; prAcodayad bhImam uvAca cedam 08045067c naitac citraM tava karmAdya vIra; yAsyAmahe jahi bhImArisaMghAn 08045068a tato yayau hRSIkezo yatra rAjA yudhiSThiraH 08045068c zIghrAc chIghrataraM rAjan vAjibhir garuDopamaiH 08045069a pratyanIke vyavasthApya bhImasenam ariMdamam 08045069c saMdizya caiva rAjendra yuddhaM prati vRkodaram 08045070a tatas tu gatvA puruSapravIrau; rAjAnam AsAdya zayAnam ekam 08045070c rathAd ubhau pratyavaruhya tasmAd; vavandatur dharmarAjasya pAdau 08045071a tau dRSTvA puruSavyAghrau kSemiNau puruSarSabha 08045071c mudAbhyupagatau kRSNAv azvinAv iva vAsavam 08045072a tAv abhyanandad rAjA hi vivasvAn azvinAv iva 08045072c hate mahAsure jambhe zakraviSNU yathA guruH 08045073a manyamAno hataM karNaM dharmarAjo yudhiSThiraH 08045073c harSagadgadayA vAcA prItaH prAha paraMtapau 08046001 saMjaya uvAca 08046001a mahAsattvau tu tau dRSTvA sahitau kezavArjunau 08046001c hatam AdhirathiM mene saMkhye gANDIvadhanvanA 08046002a tAv abhyanandat kaunteyaH sAmnA paramavalgunA 08046002c smitapUrvam amitraghnaH pUjayan bharatarSabha 08046003 yudhiSThira uvAca 08046003a svAgataM devakIputra svAgataM te dhanaMjaya 08046003c priyaM me darzanaM bADhaM yuvayor acyutArjunau 08046004a akSatAbhyAm ariSTAbhyAM kathaM yudhya mahAratham 08046004c AzIviSasamaM yuddhe sarvazastravizAradam 08046005a agragaM dhArtarASTrANAM sarveSAM zarma varma ca 08046005c rakSitaM vRSasenena suSeNena ca dhanvinA 08046006a anujJAtaM mahAvIryaM rAmeNAstreSu durjayam 08046006c trAtAraM dhArtarASTrANAM gantAraM vAhinImukhe 08046007a hantAram arisainyAnAm amitragaNamardanam 08046007c duryodhanahite yuktam asmadyuddhAya codyatam 08046008a apradhRSyaM mahAyuddhe devair api savAsavaiH 08046008c analAnilayos tulyaM tejasA ca balena ca 08046009a pAtAlam iva gambhIraM suhRdAnandavardhanam 08046009c antakAbham amitrANAM karNaM hatvA mahAhave 08046009e diSTyA yuvAm anuprAptau jitvAsuram ivAmarau 08046010a tena yuddham adInena mayA hy adyAcyutArjunau 08046010c kupitenAntakeneva prajAH sarvA jighAMsatA 08046011a tena ketuz ca me chinno hatau ca pArSNisArathI 08046011c hatavAhaH kRtaz cAsmi yuyudhAnasya pazyataH 08046012a dhRSTadyumnasya yamayor vIrasya ca zikhaNDinaH 08046012c pazyatAM draupadeyAnAM pAJcAlAnAM ca sarvazaH 08046013a etAJ jitvA mahAvIryAn karNaH zatrugaNAn bahUn 08046013c jitavAn mAM mahAbAho yatamAnaM mahAraNe 08046014a anusRtya ca mAM yuddhe paruSANy uktavAn bahu 08046014c tatra tatra yudhAM zreSThaH paribhUya na saMzayaH 08046015a bhImasenaprabhAvAt tu yaj jIvAmi dhanaMjaya 08046015c bahunAtra kim uktena nAhaM tat soDhum utsahe 08046016a trayodazAhaM varSANi yasmAd bhIto dhanaMjaya 08046016c na sma nidrAM labhe rAtrau na cAhani sukhaM kva cit 08046017a tasya dveSeNa saMyuktaH paridahye dhanaMjaya 08046017c Atmano maraNaM jAnan vAdhrINasa iva dvipaH 08046018a yasyAyam agamat kAlaz cintayAnasya me vibho 08046018c kathaM zakyo mayA karNo yuddhe kSapayituM bhavet 08046019a jAgrat svapaMz ca kaunteya karNam eva sadA hy aham 08046019c pazyAmi tatra tatraiva karNabhUtam idaM jagat 08046020a yatra yatra hi gacchAmi karNAd bhIto dhanaMjaya 08046020c tatra tatra hi pazyAmi karNam evAgrataH sthitam 08046021a so 'haM tenaiva vIreNa samareSv apalAyinA 08046021c sahayaH sarathaH pArtha jitvA jIvan visarjitaH 08046022a ko nu me jIvitenArtho rAjyenArtho 'tha vA punaH 08046022c mamaivaM dhikkRtasyeha karNenAhavazobhinA 08046023a na prAptapUrvaM yad bhISmAt kRpAd droNAc ca saMyuge 08046023c tat prAptam adya me yuddhe sUtaputrAn mahArathAt 08046024a tat tvA pRcchAmi kaunteya yathA hy akuzalas tathA 08046024c tan mamAcakSva kArtsnyena yathA karNas tvayA hataH 08046025a zakravIryasamo yuddhe yamatulyaparAkramaH 08046025c rAmatulyas tathAstre yaH sa kathaM vai niSUditaH 08046026a mahArathaH samAkhyAtaH sarvayuddhavizAradaH 08046026c dhanurdharANAM pravaraH sarveSAm ekapUruSaH 08046027a pUjito dhRtarASTreNa saputreNa vizAM pate 08046027c sadA tvadarthaM rAdheyaH sa kathaM nihatas tvayA 08046028a dhRtarASTro hi yodheSu sarveSv eva sadArjuna 08046028c tava mRtyuM raNe karNaM manyate puruSarSabhaH 08046029a sa tvayA puruSavyAghra kathaM yuddhe niSUditaH 08046029c taM mamAcakSva bIbhatso yathA karNo hatas tvayA 08046030a sotsedham asya ca ziraH pazyatAM suhRdAM hRtam 08046030c tvayA puruSazArdUla zArdUlena yathA ruroH 08046031a yaH paryupAsIt pradizo dizaz ca; tvAM sUtaputraH samare parIpsan 08046031c ditsuH karNaH samare hastipUgaM; sa hIdAnIM kaGkapatraiH sutIkSNaiH 08046032a tvayA raNe nihataH sUtaputraH; kaccic chete bhUmitale durAtmA 08046032c kaccit priyaM me paramaM tvayAdya; kRtaM raNe sUtaputraM nihatya 08046033a yaH sarvataH paryapatat tvadarthe; madAnvito garvitaH sUtaputraH 08046033c sa zUramAnI samare sametya; kaccit tvayA nihataH saMyuge 'dya 08046034a raukmaM rathaM hastivaraiz ca yuktaM; rathaM ditsur yaH parebhyas tvadarthe 08046034c sadA raNe spardhate yaH sa pApaH; kaccit tvayA nihatas tAta yuddhe 08046035a yo 'sau nityaM zUramadena matto; vikatthate saMsadi kauravANAm 08046035c priyo 'tyarthaM tasya suyodhanasya; kaccit sa pApo nihatas tvayAdya 08046036a kaccit samAgamya dhanuHpramuktais; tvatpreSitair lohitArthair vihaMgaiH 08046036c zete 'dya pApaH sa vibhinnagAtraH; kaccid bhagno dhArtarASTrasya bAhuH 08046037a yo 'sau sadA zlAghate rAjamadhye; duryodhanaM harSayan darpapUrNaH 08046037c ahaM hantA phalgunasyeti mohAt; kaccid dhatas tasya na vai tathA rathaH 08046038a nAhaM pAdau dhAvayiSye kadA cid; yAvat sthitaH pArtha ity alpabuddhiH 08046038c vrataM tasyaitat sarvadA zakrasUno; kaccit tvayA nihataH so 'dya karNaH 08046039a yo 'sau kRSNAm abravId duSTabuddhiH; karNaH sabhAyAM kuruvIramadhye 08046039c kiM pANDavAMs tvaM na jahAsi kRSNe; sudurbalAn patitAn hInasattvAn 08046040a yat tat karNaH pratyajAnAt tvadarthe; nAhatvAhaM saha kRSNena pArtham 08046040c ihopayAteti sa pApabuddhiH; kaccic chete zarasaMbhinnagAtraH 08046041a kaccit saMgrAme vidito vA tadAyaM; samAgamaH sRJjayakauravANAm 08046041c yatrAvasthAm IdRzIM prApito 'haM; kaccit tvayA so 'dya hataH sametya 08046042a kaccit tvayA tasya sumandabuddher; gANDIvamuktair vizikhair jvaladbhiH 08046042c sakuNDalaM bhAnumad uttamAGgaM; kAyAt prakRttaM yudhi savyasAcin 08046043a yat tan mayA bANasamarpitena; dhyAto 'si karNasya vadhAya vIra 08046043c tan me tvayA kaccid amogham adya; dhyAtaM kRtaM karNanipAtanena 08046044a yad darpapUrNaH sa suyodhano 'smAn; avekSate karNasamAzrayeNa 08046044c kaccit tvayA so 'dya samAzrayo 'sya; bhagnaH parAkramya suyodhanasya 08046045a yo naH purA SaNDhatilAn avocat; sabhAmadhye pArthivAnAM samakSam 08046045c sa durmatiH kaccid upetya saMkhye; tvayA hataH sUtaputro 'tyamarSI 08046046a yaH sUtaputraH prahasan durAtmA; purAbravIn nirjitAM saubalena 08046046c svayaM prasahyAnaya yAjJasenIm; apIha kaccit sa hatas tvayAdya 08046047a yaH zastrabhRc chreSThatamaM pRthivyAM; pitAmahaM vyAkSipad alpacetAH 08046047c saMkhyAyamAno 'rdharathaH sa kaccit; tvayA hato 'dyAdhirathir durAtmA 08046048a amarSaNaM nikRtisamIraNeritaM; hRdi zritaM jvalanam imaM sadA mama 08046048c hato mayA so 'dya sametya pApadhIr; iti bruvan prazamaya me 'dya phalguna 08047001 saMjaya uvAca 08047001a tad dharmazIlasya vaco nizamya; rAjJaH kruddhasyAdhirathau mahAtmA 08047001c uvAca durdharSam adInasattvaM; yudhiSThiraM jiSNur anantavIryaH 08047002a saMzaptakair yudhyamAnasya me 'dya; senAgrayAyI kurusainyasya rAjan 08047002c AzIviSAbhAn khagamAn pramuJcan; drauNiH purastAt sahasA vyatiSThat 08047003a dRSTvA rathaM meghanibhaM mamemam; ambaSThasenA maraNe vyatiSThat 08047003c teSAm ahaM paJca zatAni hatvA; tato drauNim agamaM pArthivAgrya 08047004a tato 'parAn bANasaMghAn anekAn; AkarNapUrNAyatavipramuktAn 08047004c sasarja zikSAstrabalaprayatnais; tathA yathA prAvRSi kAlameghaH 08047005a naivAdadAnaM na ca saMdadhAnaM; jAnImahe katareNAsyatIti 08047005c vAmena vA yadi vA dakSiNena; sa droNaputraH samare paryavartat 08047006a avidhyan mAM paJcabhir droNaputraH; zitaiH zaraiH paJcabhir vAsudevam 08047006c ahaM tu taM triMzatA vajrakalpaiH; samArdayaM nimiSasyAntareNa 08047007a sa vikSaran rudhiraM sarvagAtrai; rathAnIkaM sUtasUnor viveza 08047007c mayAbhibhUtaH sainikAnAM prabarhAn; asAv apazyan rudhireNa pradigdhAn 08047008a tato 'bhibhUtaM yudhi vIkSya sainyaM; vidhvastayodhaM drutavAjinAgam 08047008c paJcAzatA rathamukhyaiH sametaH; karNas tvaran mAm upAyAt pramAthI 08047009a tAn sUdayitvAham apAsya karNaM; draSTuM bhavantaM tvarayAbhiyAtaH 08047009c sarve pAJcAlA hy udvijante sma karNAd; gandhAd gAvaH kesariNo yathaiva 08047010a mahAjhaSasyeva mukhaM prapannAH; prabhadrakAH karNam abhi dravanti 08047010c mRtyor AsyaM vyAttam ivAnvapadyan; prabhadrakAH karNam AsAdya rAjan 08047011a AyAhi pazyAdya yuyutsamAnaM; mAM sUtaputraM ca vRtau jayAya 08047011c SaTsAhasrA bhArata rAjaputrAH; svargAya lokAya rathA nimagnAH 08047012a sametyAhaM sUtaputreNa saMkhye; vRtreNa vajrIva narendramukhya 08047012c yotsye bhRzaM bhArata sUtaputram; asmin saMgrAme yadi vai dRzyate 'dya 08047013a karNaM na ced adya nihanmi rAjan; sabAndhavaM yudhyamAnaM prasahya 08047013c pratizrutyAkurvatAM vai gatir yA; kaSTAM gaccheyaM tAm ahaM rAjasiMha 08047014a Amantraye tvAM brUhi jayaM raNe me; purA bhImaM dhArtarASTrA grasante 08047014c sautiM haniSyAmi narendrasiMha; sainyaM tathA zatrugaNAMz ca sarvAn 08048001 saMjaya uvAca 08048001a zrutvA karNaM kalyam udAravIryaM; kruddhaH pArthaH phalgunasyAmitaujAH 08048001c dhanaMjayaM vAkyam uvAca cedaM; yudhiSThiraH karNazarAbhitaptaH 08048002a idaM yadi dvaitavane hy avakSyaH; karNaM yoddhuM na prasahe nRpeti 08048002c vayaM tadA prAptakAlAni sarve; vRttAny upaiSyAma tadaiva pArtha 08048003a mayi pratizrutya vadhaM hi tasya; balasya cAptasya tathaiva vIra 08048003c AnIya naH zatrumadhyaM sa kasmAt; samutkSipya sthaNDile pratyapiMSThAH 08048004a anvAziSma vayam arjuna tvayi; yiyAsavo bahu kalyANam iSTam 08048004c tan naH sarvaM viphalaM rAjaputra; phalArthinAM nicula ivAtipuSpaH 08048005a pracchAditaM baDizam ivAmiSeNa; pracchAdito gavaya ivApavAcA 08048005c anarthakaM me darzitavAn asi tvaM; rAjyArthino rAjyarUpaM vinAzam 08048006a yat tat pRthAM vAg uvAcAntarikSe; saptAhajAte tvayi mandabuddhau 08048006c jAtaH putro vAsavavikramo 'yaM; sarvAJ zUrAJ zAtravAJ jeSyatIti 08048007a ayaM jetA khANDave devasaMghAn; sarvANi bhUtAny api cottamaujAH 08048007c ayaM jetA madrakaliGgakekayAn; ayaM kurUn hanti ca rAjamadhye 08048008a asmAt paro na bhavitA dhanurdharo; na vai bhUtaH kaz cana jAtu jetA 08048008c icchann AryaH sarvabhUtAni kuryAd; vaze vazI sarvasamAptavidyaH 08048009a kAntyA zazAGkasya javena vAyoH; sthairyeNa meroH kSamayA pRthivyAH 08048009c sUryasya bhAsA dhanadasya lakSmyA; zauryeNa zakrasya balena viSNoH 08048010a tulyo mahAtmA tava kunti putro; jAto 'diter viSNur ivArihantA 08048010c sveSAM jayAya dviSatAM vadhAya; khyAto 'mitaujAH kulatantukartA 08048011a ity antarikSe zatazRGgamUrdhni; tapasvinAM zRNvatAM vAg uvAca 08048011c evaMvidhaM tvAM tac ca nAbhUt tavAdya; devA hi nUnam anRtaM vadanti 08048012a tathApareSAm RSisattamAnAM; zrutvA giraM pUjayatAM sadaiva 08048012c na saMnatiM praimi suyodhanasya; na tvA jAnAmy Adhirather bhayArtam 08048013a tvaSTrA kRtaM vAham akUjanAkSaM; zubhaM samAsthAya kapidhvajaM tvam 08048013c khaDgaM gRhItvA hemacitraM samiddhaM; dhanuz cedaM gANDivaM tAlamAtram 08048013e sa kezavenohyamAnaH kathaM nu; karNAd bhIto vyapayAto 'si pArtha 08048014a dhanuz caitat kezavAya pradAya; yantAbhaviSyas tvaM raNe ced durAtman 08048014c tato 'haniSyat kezavaH karNam ugraM; marutpatir vRtram ivAttavajraH 08048015a mAse 'patiSyaH paJcame tvaM prakRcchre; na vA garbho 'py abhaviSyaH pRthAyAH 08048015c tat te zramo rAjaputrAbhaviSyan; na saMgrAmAd apayAtuM durAtman 08049001 saMjaya uvAca 08049001a yudhiSThireNaivam uktaH kaunteyaH zvetavAhanaH 08049001c asiM jagrAha saMkruddho jighAMsur bharatarSabham 08049002a tasya kopaM samudvIkSya cittajJaH kezavas tadA 08049002c uvAca kim idaM pArtha gRhItaH khaDga ity uta 08049003a neha pazyAmi yoddhavyaM tava kiM cid dhanaMjaya 08049003c te dhvastA dhArtarASTrA hi sarve bhImena dhImatA 08049004a apayAto 'si kaunteya rAjA draSTavya ity api 08049004c sa rAjA bhavatA dRSTaH kuzalI ca yudhiSThiraH 08049005a taM dRSTvA nRpazArdUlaM zArdUlasamavikramam 08049005c harSakAle tu saMprApte kasmAt tvA manyur Avizat 08049006a na taM pazyAmi kaunteya yas te vadhyo bhaved iha 08049006c kasmAd bhavAn mahAkhaDgaM parigRhNAti satvaram 08049007a tat tvA pRcchAmi kaunteya kim idaM te cikIrSitam 08049007c parAmRzasi yat kruddhaH khaDgam adbhutavikrama 08049008a evam uktas tu kRSNena prekSamANo yudhiSThiram 08049008c arjunaH prAha govindaM kruddhaH sarpa iva zvasan 08049009a dada gANDIvam anyasmA iti mAM yo 'bhicodayet 08049009c chindyAm ahaM ziras tasya ity upAMzuvrataM mama 08049010a tad ukto 'ham adInAtman rAjJAmitaparAkrama 08049010c samakSaM tava govinda na tat kSantum ihotsahe 08049011a tasmAd enaM vadhiSyAmi rAjAnaM dharmabhIrukam 08049011c pratijJAM pAlayiSyAmi hatvemaM narasattamam 08049011e etadarthaM mayA khaDgo gRhIto yadunandana 08049012a so 'haM yudhiSThiraM hatvA satye 'py AnRNyatAM gataH 08049012c vizoko vijvaraz cApi bhaviSyAmi janArdana 08049013a kiM vA tvaM manyase prAptam asmin kAle samutthite 08049013c tvam asya jagatas tAta vettha sarvaM gatAgatam 08049013e tat tathA prakariSyAmi yathA mAM vakSyate bhavAn 08049014 kRSNa uvAca 08049014a idAnIM pArtha jAnAmi na vRddhAH sevitAs tvayA 08049014c akAle puruSavyAghra saMrambhakriyayAnayA 08049014e na hi dharmavibhAgajJaH kuryAd evaM dhanaMjaya 08049015a akAryANAM ca kAryANAM saMyogaM yaH karoti vai 08049015c kAryANAm akriyANAM ca sa pArtha puruSAdhamaH 08049016a anusRtya tu ye dharmaM kavayaH samupasthitAH 08049016c samAsavistaravidAM na teSAM vettha nizcayam 08049017a anizcayajJo hi naraH kAryAkAryavinizcaye 08049017c avazo muhyate pArtha yathA tvaM mUDha eva tu 08049018a na hi kAryam akAryaM vA sukhaM jJAtuM kathaM cana 08049018c zrutena jJAyate sarvaM tac ca tvaM nAvabudhyase 08049019a avijJAnAd bhavAn yac ca dharmaM rakSati dharmavit 08049019c prANinAM hi vadhaM pArtha dhArmiko nAvabudhyate 08049020a prANinAm avadhas tAta sarvajyAyAn mato mama 08049020c anRtaM tu bhaved vAcyaM na ca hiMsyAt kathaM cana 08049021a sa kathaM bhrAtaraM jyeSThaM rAjAnaM dharmakovidam 08049021c hanyAd bhavAn narazreSTha prAkRto 'nyaH pumAn iva 08049022a ayudhyamAnasya vadhas tathAzastrasya bhArata 08049022c parAGmukhasya dravataH zaraNaM vAbhigacchataH 08049022e kRtAJjaleH prapannasya na vadhaH pUjyate budhaiH 08049023a tvayA caiva vrataM pArtha bAlenaiva kRtaM purA 08049023c tasmAd adharmasaMyuktaM mauDhyAt karma vyavasyasi 08049024a sa guruM pArtha kasmAt tvaM hanyA dharmam anusmaran 08049024c asaMpradhArya dharmANAM gatiM sUkSmAM duranvayAm 08049025a idaM dharmarahasyaM ca vakSyAmi bharatarSabha 08049025c yad brUyAt tava bhISmo vA dharmajJo vA yudhiSThiraH 08049026a viduro vA tathA kSattA kuntI vApi yazasvinI 08049026c tat te vakSyAmi tattvena tan nibodha dhanaMjaya 08049027a satyasya vacanaM sAdhu na satyAd vidyate param 08049027c tattvenaitat sudurjJeyaM yasya satyam anuSThitam 08049028a bhavet satyam avaktavyaM vaktavyam anRtaM bhavet 08049028c sarvasvasyApahAre tu vaktavyam anRtaM bhavet 08049029a prANAtyaye vivAhe ca vaktavyam anRtaM bhavet 08049029c yatrAnRtaM bhavet satyaM satyaM cApy anRtaM bhavet 08049030a tAdRzaM pazyate bAlo yasya satyam anuSThitam 08049030c satyAnRte vinizcitya tato bhavati dharmavit 08049031a kim AzcaryaM kRtaprajJaH puruSo 'pi sudAruNaH 08049031c sumahat prApnuyAt puNyaM balAko 'ndhavadhAd iva 08049032a kim AzcaryaM punar mUDho dharmakAmo 'py apaNDitaH 08049032c sumahat prApnuyAt pApam ApagAm iva kauzikaH 08049033 arjuna uvAca 08049033a AcakSva bhagavann etad yathA vidyAm ahaM tathA 08049033c balAkAndhAbhisaMbaddhaM nadInAM kauzikasya ca 08049034 kRSNa uvAca 08049034a mRgavyAdho 'bhavat kaz cid balAko nAma bhArata 08049034c yAtrArthaM putradArasya mRgAn hanti na kAmataH 08049035a so 'ndhau ca mAtApitarau bibharty anyAMz ca saMzritAn 08049035c svadharmanirato nityaM satyavAg anasUyakaH 08049036a sa kadA cin mRgA&l lipsur nAnvavindat prayatnavAn 08049036c athApazyat sa pItodaM zvApadaM ghrANacakSuSam 08049037a adRSTapUrvam api tat sattvaM tena hataM tadA 08049037c anv eva ca tato vyomnaH puSpavarSam avApatat 08049038a apsarogItavAditrair nAditaM ca manoramam 08049038c vimAnam Agamat svargAn mRgavyAdhaninISayA 08049039a tad bhUtaM sarvabhUtAnAm abhAvAya kilArjuna 08049039c tapas taptvA varaM prAptaM kRtam andhaM svayaMbhuvA 08049040a tad dhatvA sarvabhUtAnAm abhAvakRtanizcayam 08049040c tato balAkaH svar agAd evaM dharmaH sudurvidaH 08049041a kauziko 'py abhavad vipras tapasvI na bahuzrutaH 08049041c nadInAM saMgame grAmAd adUre sa kilAvasat 08049042a satyaM mayA sadA vAcyam iti tasyAbhavad vratam 08049042c satyavAdIti vikhyAtaH sa tadAsId dhanaMjaya 08049043a atha dasyubhayAt ke cit tadA tad vanam Avizan 08049043c dasyavo 'pi gatAH krUrA vyamArganta prayatnataH 08049044a atha kauzikam abhyetya prAhus taM satyavAdinam 08049044c katamena pathA yAtA bhagavan bahavo janAH 08049044e satyena pRSTaH prabrUhi yadi tAn vettha zaMsa naH 08049045a sa pRSTaH kauzikaH satyaM vacanaM tAn uvAca ha 08049045c bahuvRkSalatAgulmam etad vanam upAzritAH 08049045e tatas te tAn samAsAdya krUrA jaghnur iti zrutiH 08049046a tenAdharmeNa mahatA vAgduruktena kauzikaH 08049046c gataH sukaSTaM narakaM sUkSmadharmeSv akovidaH 08049046e aprabhUtazruto mUDho dharmANAm avibhAgavit 08049047a vRddhAn apRSTvA saMdehaM mahac chvabhram ito 'rhati 08049047c tatra te lakSaNoddezaH kaz cid eva bhaviSyati 08049048a duSkaraM paramajJAnaM tarkeNAtra vyavasyati 08049048c zrutir dharma iti hy eke vadanti bahavo janAH 08049049a na tv etat pratisUyAmi na hi sarvaM vidhIyate 08049049c prabhavArthAya bhUtAnAM dharmapravacanaM kRtam 08049050a dhAraNAd dharmam ity Ahur dharmo dhArayati prajAH 08049050c yaH syAd dhAraNasaMyuktaH sa dharma iti nizcayaH 08049051a ye 'nyAyena jihIrSanto janA icchanti karhi cit 08049051c akUjanena cen mokSo nAtra kUjet kathaM cana 08049052a avazyaM kUjitavyaM vA zaGkeran vApy akUjataH 08049052c zreyas tatrAnRtaM vaktuM satyAd iti vicAritam 08049053a prANAtyaye vivAhe vA sarvajJAtidhanakSaye 08049053c narmaNy abhipravRtte vA pravaktavyaM mRSA bhavet 08049053e adharmaM nAtra pazyanti dharmatattvArthadarzinaH 08049054a yaH stenaiH saha saMbandhAn mucyate zapathair api 08049054c zreyas tatrAnRtaM vaktuM tat satyam avicAritam 08049055a na ca tebhyo dhanaM deyaM zakye sati kathaM cana 08049055c pApebhyo hi dhanaM dattaM dAtAram api pIDayet 08049055e tasmAd dharmArtham anRtam uktvA nAnRtavAg bhavet 08049056a eSa te lakSaNoddezaH samuddiSTo yathAvidhi 08049056c etac chrutvA brUhi pArtha yadi vadhyo yudhiSThiraH 08049057 arjuna uvAca 08049057a yathA brUyAn mahAprAjJo yathA brUyAn mahAmatiH 08049057c hitaM caiva yathAsmAkaM tathaitad vacanaM tava 08049058a bhavAn mAtRsamo 'smAkaM tathA pitRsamo 'pi ca 08049058c gatiz ca paramA kRSNa tena te vAkyam adbhutam 08049059a na hi te triSu lokeSu vidyate 'viditaM kva cit 08049059c tasmAd bhavAn paraM dharmaM veda sarvaM yathAtatham 08049060a avadhyaM pANDavaM manye dharmarAjaM yudhiSThiram 08049060c tasmin samayasaMyoge brUhi kiM cid anugraham 08049060e idaM cAparam atraiva zRNu hRtsthaM vivakSitam 08049061a jAnAsi dAzArha mama vrataM tvaM; yo mAM brUyAt kaz cana mAnuSeSu 08049061c anyasmai tvaM gANDivaM dehi pArtha; yas tvatto 'strair bhavitA vA viziSTaH 08049062a hanyAm ahaM kezava taM prasahya; bhImo hanyAt tUbaraketi coktaH 08049062c tan me rAjA proktavAMs te samakSaM; dhanur dehIty asakRd vRSNisiMha 08049063a taM hatvA cet kezava jIvaloke; sthAtA kAlaM nAham apy alpamAtram 08049063c sA ca pratijJA mama lokaprabuddhA; bhavet satyA dharmabhRtAM variSTha 08049063e yathA jIvet pANDavo 'haM ca kRSNa; tathA buddhiM dAtum adyArhasi tvam 08049064 vAsudeva uvAca 08049064a rAjA zrAnto jagato vikSataz ca; karNena saMkhye nizitair bANasaMghaiH 08049064c tasmAt pArtha tvAM paruSANy avocat; karNe dyUtaM hy adya raNe nibaddham 08049065a tasmin hate kuravo nirjitAH syur; evaMbuddhiH pArthivo dharmaputraH 08049065c yadAvamAnaM labhate mahAntaM; tadA jIvan mRta ity ucyate saH 08049066a tan mAnitaH pArthivo 'yaM sadaiva; tvayA sabhImena tathA yamAbhyAm 08049066c vRddhaiz ca loke puruSapravIrais; tasyAvamAnaM kalayA tvaM prayuGkSva 08049067a tvam ity atrabhavantaM tvaM brUhi pArtha yudhiSThiram 08049067c tvam ity ukto hi nihato gurur bhavati bhArata 08049068a evam Acara kaunteya dharmarAje yudhiSThire 08049068c adharmayuktaM saMyogaM kuruSvaivaM kurUdvaha 08049069a atharvAGgirasI hy eSA zrutInAm uttamA zrutiH 08049069c avicAryaiva kAryaiSA zreyaHkAmair naraiH sadA 08049070a vadho hy ayaM pANDava dharmarAjJas; tvatto yukto vetsyate caivam eSaH 08049070c tato 'sya pAdAv abhivAdya pazcAc; chamaM brUyAH sAntvapUrvaM ca pArtham 08049071a bhrAtA prAjJas tava kopaM na jAtu; kuryAd rAjA kaM cana pANDaveyaH 08049071c mukto 'nRtAd bhrAtRvadhAc ca pArtha; hRSTaH karNaM tvaM jahi sUtaputram 08049072 saMjaya uvAca 08049072a ity evam uktas tu janArdanena; pArthaH prazasyAtha suhRdvadhaM tam 08049072c tato 'bravId arjuno dharmarAjam; anuktapUrvaM paruSaM prasahya 08049073a mA tvaM rAjan vyAhara vyAharatsu; na tiSThase krozamAtre raNArdhe 08049073c bhImas tu mAm arhati garhaNAya; yo yudhyate sarvayodhapravIraH 08049074a kAle hi zatrUn pratipIDya saMkhye; hatvA ca zUrAn pRthivIpatIMs tAn 08049074c yaH kuJjarANAm adhikaM sahasraM; hatvAnadat tumulaM siMhanAdam 08049075a suduSkaraM karma karoti vIraH; kartuM yathA nArhasi tvaM kadA cit 08049075c rathAd avaplutya gadAM parAmRzaMs; tayA nihanty azvanaradvipAn raNe 08049076a varAsinA vAjirathAzvakuJjarAMs; tathA rathAGgair dhanuSA ca hanty arIn 08049076c pramRdya padbhyAm ahitAn nihanti yaH; punaz ca dorbhyAM zatamanyuvikramaH 08049077a mahAbalo vaizravaNAntakopamaH; prasahya hantA dviSatAM yathArham 08049077c sa bhImaseno 'rhati garhaNAM me; na tvaM nityaM rakSyase yaH suhRdbhiH 08049078a mahArathAn nAgavarAn hayAMz ca; padAtimukhyAn api ca pramathya 08049078c eko bhImo dhArtarASTreSu magnaH; sa mAm upAlabdhum ariMdamo 'rhati 08049079a kaliGgavaGgAGganiSAdamAgadhAn; sadAmadAn nIlabalAhakopamAn 08049079c nihanti yaH zatrugaNAn anekazaH; sa mAbhivaktuM prabhavaty anAgasam 08049080a suyuktam AsthAya rathaM hi kAle; dhanur vikarSaJ zarapUrNamuSTiH 08049080c sRjaty asau zaravarSANi vIro; mahAhave megha ivAmbudhArAH 08049081a balaM tu vAci dvijasattamAnAM; kSAtraM budhA bAhubalaM vadanti 08049081c tvaM vAgbalo bhArata niSThuraz ca; tvam eva mAM vetsi yathAvidho 'ham 08049082a yatAmi nityaM tava kartum iSTaM; dAraiH sutair jIvitenAtmanA ca 08049082c evaM ca mAM vAgvizikhair nihaMsi; tvattaH sukhaM na vayaM vidma kiM cit 08049083a avAmaMsthA mAM draupadItalpasaMstho; mahArathAn pratihanmi tvadarthe 08049083c tenAtizaGkI bhArata niSThuro 'si; tvattaH sukhaM nAbhijAnAmi kiM cit 08049084a proktaH svayaM satyasaMdhena mRtyus; tava priyArthaM naradeva yuddhe 08049084c vIraH zikhaNDI draupado 'sau mahAtmA; mayAbhiguptena hataz ca tena 08049085a na cAbhinandAmi tavAdhirAjyaM; yatas tvam akSeSv ahitAya saktaH 08049085c svayaM kRtvA pApam anAryajuSTam; ebhir yuddhe tartum icchasy arIMs tu 08049086a akSeSu doSA bahavo vidharmAH; zrutAs tvayA sahadevo 'bravId yAn 08049086c tAn naiSi saMtartum asAdhujuSTAn; yena sma sarve nirayaM prapannAH 08049087a tvaM devitA tvatkRte rAjyanAzas; tvatsaMbhavaM vyasanaM no narendra 08049087c mAsmAn krUrair vAkpratodais tuda tvaM; bhUyo rAjan kopayann alpabhAgyAn 08049088a etA vAcaH paruSAH savyasAcI; sthiraprajJaM zrAvayitvA tatakSa 08049088c tadAnutepe surarAjaputro; viniHzvasaMz cApy asim udbabarha 08049089a tam Aha kRSNaH kim idaM punar bhavAn; vikozam AkAzanibhaM karoty asim 08049089c prabrUhi satyaM punar uttaraM vidher; vacaH pravakSyAmy aham arthasiddhaye 08049090a ity eva pRSTaH puruSottamena; suduHkhitaH kezavam Aha vAkyam 08049090c ahaM haniSye svazarIram eva; prasahya yenAhitam AcaraM vai 08049091a nizamya tat pArthavaco 'bravId idaM; dhanaMjayaM dharmabhRtAM variSThaH 08049091c prabrUhi pArtha svaguNAn ihAtmanas; tathA svahArdaM bhavatIha sadyaH 08049092a tathAstu kRSNety abhinandya vAkyaM; dhanaMjayaH prAha dhanur vinAmya 08049092c yudhiSThiraM dharmabhRtAM variSThaM; zRNuSva rAjann iti zakrasUnuH 08049093a na mAdRzo 'nyo naradeva vidyate; dhanurdharo devam Rte pinAkinam 08049093c ahaM hi tenAnumato mahAtmanA; kSaNena hanyAM sacarAcaraM jagat 08049094a mayA hi rAjan sadigIzvarA dizo; vijitya sarvA bhavataH kRtA vaze 08049094c sa rAjasUyaz ca samAptadakSiNaH; sabhA ca divyA bhavato mamaujasA 08049095a pANau pRSatkA likhitA mameme; dhanuz ca saMkhye vitataM sabANam 08049095c pAdau ca me sazarau sahadhvajau; na mAdRzaM yuddhagataM jayanti 08049096a hatA udIcyA nihatAH pratIcyAH; prAcyA nirastA dAkSiNAtyA vizastAH 08049096c saMzaptakAnAM kiM cid evAvaziSTaM; sarvasya sainyasya hataM mayArdham 08049097a zete mayA nihatA bhAratI ca; camU rAjan devacamUprakAzA 08049097c ye nAstrajJAs tAn ahaM hanmi zastrais; tasmAl lokaM neha karomi bhasmasAt 08049098a ity evam uktvA punar Aha pArtho; yudhiSThiraM dharmabhRtAM variSTham 08049098c apy aputrA tena rAdhA bhavitrI; kuntI mayA vA tad RtaM viddhi rAjan 08049098e prasIda rAjan kSama yan mayoktaM; kAle bhavAn vetsyati tan namas te 08049099a prasAdya rAjAnam amitrasAhaM; sthito 'bravIc cainam abhiprapannaH 08049099c yAmy eSa bhImaM samarAt pramoktuM; sarvAtmanA sUtaputraM ca hantum 08049100a tava priyArthaM mama jIvitaM hi; bravImi satyaM tad avehi rAjan 08049100c iti prAyAd upasaMgRhya pAdau; samutthito dIptatejAH kirITI 08049100e nedaM cirAt kSipram idaM bhaviSyaty; Avartate 'sAv abhiyAmi cainam 08049101a etac chrutvA pANDavo dharmarAjo; bhrAtur vAkyaM paruSaM phalgunasya 08049101c utthAya tasmAc chayanAd uvAca; pArthaM tato duHkhaparItacetAH 08049102a kRtaM mayA pArtha yathA na sAdhu; yena prAptaM vyasanaM vaH sughoram 08049102c tasmAc chiraz chinddhi mamedam adya; kulAntakasyAdhamapUruSasya 08049103a pApasya pApavyasanAnvitasya; vimUDhabuddher alasasya bhIroH 08049103c vRddhAvamantuH paruSasya caiva; kiM te ciraM mAm anuvRtya rUkSam 08049104a gacchAmy ahaM vanam evAdya pApaH; sukhaM bhavAn vartatAM madvihInaH 08049104c yogyo rAjA bhImaseno mahAtmA; klIbasya vA mama kiM rAjyakRtyam 08049105a na cAsmi zaktaH paruSANi soDhuM; punas tavemAni ruSAnvitasya 08049105c bhImo 'stu rAjA mama jIvitena; kiM kAryam adyAvamatasya vIra 08049106a ity evam uktvA sahasotpapAta; rAjA tatas tac chayanaM vihAya 08049106c iyeSa nirgantum atho vanAya; taM vAsudevaH praNato 'bhyuvAca 08049107a rAjan viditam etat te yathA gANDIvadhanvanaH 08049107c pratijJA satyasaMdhasya gANDIvaM prati vizrutA 08049108a brUyAd ya evaM gANDIvaM dehy anyasmai tvam ity uta 08049108c sa vadhyo 'sya pumA&l loke tvayA cokto 'yam IdRzam 08049109a ataH satyAM pratijJAM tAM pArthena parirakSatA 08049109c macchandAd avamAno 'yaM kRtas tava mahIpate 08049109e gurUNAm avamAno hi vadha ity abhidhIyate 08049110a tasmAt tvaM vai mahAbAho mama pArthasya cobhayoH 08049110c vyatikramam imaM rAjan saMkSamasvArjunaM prati 08049111a zaraNaM tvAM mahArAja prapannau sva ubhAv api 08049111c kSantum arhasi me rAjan praNatasyAbhiyAcataH 08049112a rAdheyasyAdya pApasya bhUmiH pAsyati zoNitam 08049112c satyaM te pratijAnAmi hataM viddhy adya sUtajam 08049112e yasyecchasi vadhaM tasya gatam evAdya jIvitam 08049113a iti kRSNavacaH zrutvA dharmarAjo yudhiSThiraH 08049113c sasaMbhramaM hRSIkezam utthApya praNataM tadA 08049113e kRtAJjalim idaM vAkyam uvAcAnantaraM vacaH 08049114a evam etad yathAttha tvam asty eSo 'tikramo mama 08049114c anunIto 'smi govinda tAritaz cAdya mAdhava 08049114e mokSitA vyasanAd ghorAd vayam adya tvayAcyuta 08049115a bhavantaM nAtham AsAdya AvAM vyasanasAgarAt 08049115c ghorAd adya samuttIrNAv ubhAv ajJAnamohitau 08049116a tvadbuddhiplavam AsAdya duHkhazokArNavAd vayam 08049116c samuttIrNAH sahAmAtyAH sanAthAH sma tvayAcyuta 08050001 saMjaya uvAca 08050001a iti sma kRSNavacanAt pratyuccArya yudhiSThiram 08050001c babhUva vimanAH pArthaH kiM cit kRtveva pAtakam 08050002a tato 'bravId vAsudevaH prahasann iva pANDavam 08050002c kathaM nAma bhaved etad yadi tvaM pArtha dharmajam 08050002e asinA tIkSNadhAreNa hanyA dharme vyavasthitam 08050003a tvam ity uktvaiva rAjAnam evaM kazmalam AvizaH 08050003c hatvA tu nRpatiM pArtha akariSyaH kim uttaram 08050003e evaM sudurvido dharmo mandaprajJair vizeSataH 08050004a sa bhavAn dharmabhIrutvAd dhruvam aiSyan mahattamaH 08050004c narakaM ghorarUpaM ca bhrAtur jyeSThasya vai vadhAt 08050005a sa tvaM dharmabhRtAM zreSThaM rAjAnaM dharmasaMhitam 08050005c prasAdaya kuruzreSTham etad atra mataM mama 08050006a prasAdya bhaktyA rAjAnaM prItaM caiva yudhiSThiram 08050006c prayAmas tvaritA yoddhuM sUtaputrarathaM prati 08050007a hatvA sudurjayaM karNaM tvam adya nizitaiH zaraiH 08050007c vipulAM prItim Adhatsva dharmaputrasya mAnada 08050008a etad atra mahAbAho prAptakAlaM mataM mama 08050008c evaM kRte kRtaM caiva tava kAryaM bhaviSyati 08050009a tato 'rjuno mahArAja lajjayA vai samanvitaH 08050009c dharmarAjasya caraNau prapede zirasAnagha 08050010a uvAca bharatazreSTha prasIdeti punaH punaH 08050010c kSamasva rAjan yat proktaM dharmakAmena bhIruNA 08050011a pAdayoH patitaM dRSTvA dharmarAjo yudhiSThiraH 08050011c dhanaMjayam amitraghnaM rudantaM bharatarSabha 08050012a utthApya bhrAtaraM rAjA dharmarAjo dhanaMjayam 08050012c samAzliSya ca sasnehaM praruroda mahIpatiH 08050013a ruditvA tu ciraM kAlaM bhrAtarau sumahAdyutI 08050013c kRtazaucau naravyAghrau prItimantau babhUvatuH 08050014a tata AzliSya sa premNA mUrdhni cAghrAya pANDavam 08050014c prItyA paramayA yuktaH prasmayaMz cAbravIj jayam 08050015a karNena me mahAbAho sarvasainyasya pazyataH 08050015c kavacaM ca dhvajaz caiva dhanuH zaktir hayA gadA 08050015e zaraiH kRttA maheSvAsa yatamAnasya saMyuge 08050016a so 'haM jJAtvA raNe tasya karma dRSTvA ca phalguna 08050016c vyavasIdAmi duHkhena na ca me jIvitaM priyam 08050017a tam adya yadi vai vIra na haniSyasi sUtajam 08050017c prANAn eva parityakSye jIvitArtho hi ko mama 08050018a evam uktaH pratyuvAca vijayo bharatarSabha 08050018c satyena te zape rAjan prasAdena tavaiva ca 08050018e bhImena ca narazreSTha yamAbhyAM ca mahIpate 08050019a yathAdya samare karNaM haniSyAmi hato 'tha vA 08050019c mahItale patiSyAmi satyenAyudham Alabhe 08050020a evam AbhASya rAjAnam abravIn mAdhavaM vacaH 08050020c adya karNaM raNe kRSNa sUdayiSye na saMzayaH 08050020e tad anudhyAhi bhadraM te vadhaM tasya durAtmanaH 08050021a evam ukto 'bravIt pArthaM kezavo rAjasattama 08050021c zakto 'smi bharatazreSTha yatnaM kartuM yathAbalam 08050022a evaM cApi hi me kAmo nityam eva mahAratha 08050022c kathaM bhavAn raNe karNaM nihanyAd iti me matiH 08050023a bhUyaz covAca matimAn mAdhavo dharmanandanam 08050023c yudhiSThiremaM bIbhatsuM tvaM sAntvayitum arhasi 08050023e anujJAtuM ca karNasya vadhAyAdya durAtmanaH 08050024a zrutvA hy ayam ahaM caiva tvAM karNazarapIDitam 08050024c pravRttiM jJAtum AyAtAv iha pANDavanandana 08050025a diSTyAsi rAjan nirujo diSTyA na grahaNaM gataH 08050025c parisAntvaya bIbhatsuM jayam AzAdhi cAnagha 08050026 yudhiSThira uvAca 08050026a ehy ehi pArtha bIbhatso mAM pariSvaja pANDava 08050026c vaktavyam ukto 'smy ahitaM tvayA kSAntaM ca tan mayA 08050027a ahaM tvAm anujAnAmi jahi karNaM dhanaMjaya 08050027c manyuM ca mA kRthAH pArtha yan mayokto 'si dAruNam 08050028 saMjaya uvAca 08050028a tato dhanaMjayo rAjaJ zirasA praNatas tadA 08050028c pAdau jagrAha pANibhyAM bhrAtur jyeSThasya mAriSa 08050029a samutthApya tato rAjA pariSvajya ca pIDitam 08050029c mUrdhny upAghrAya caivainam idaM punar uvAca ha 08050030a dhanaMjaya mahAbAho mAnito 'smi dRDhaM tvayA 08050030c mAhAtmyaM vijayaM caiva bhUyaH prApnuhi zAzvatam 08050031 arjuna uvAca 08050031a adya taM pApakarmANaM sAnubandhaM raNe zaraiH 08050031c nayAmy antaM samAsAdya rAdheyaM balagarvitam 08050032a yena tvaM pIDito bANair dRDham Ayamya kArmukam 08050032c tasyAdya karmaNaH karNaH phalaM prApsyati dAruNam 08050033a adya tvAm aham eSyAmi karNaM hatvA mahIpate 08050033c sabhAjayitum AkrandAd iti satyaM bravImi te 08050034a nAhatvA vinivarte 'haM karNam adya raNAjirAt 08050034c iti satyena te pAdau spRzAmi jagatIpate 08050035 saMjaya uvAca 08050035a prasAdya dharmarAjAnaM prahRSTenAntarAtmanA 08050035c pArthaH provAca govindaM sUtaputravadhodyataH 08050036a kalpyatAM ca ratho bhUyo yujyantAM ca hayottamAH 08050036c AyudhAni ca sarvANi sajjyantAM vai mahArathe 08050037a upAvRttAz ca turagAH zikSitAz cAzvasAdinaH 08050037c rathopakaraNaiH sarvair upAyAntu tvarAnvitAH 08050038a evam ukte mahArAja phalgunena mahAtmanA 08050038c uvAca dArukaM kRSNaH kuru sarvaM yathAbravIt 08050038e arjuno bharatazreSThaH zreSThaH sarvadhanuSmatAm 08050039a AjJaptas tv atha kRSNena dAruko rAjasattama 08050039c yojayAm Asa sa rathaM vaiyAghraM zatrutApanam 08050040a yuktaM tu ratham AsthAya dArukeNa mahAtmanA 08050040c ApRcchya dharmarAjAnaM brAhmaNAn svasti vAcya ca 08050040e samaGgalasvastyayanam Aruroha rathottamam 08050041a tasya rAjA mahAprAjJo dharmarAjo yudhiSThiraH 08050041c AziSo 'yuGkta paramA yuktAH karNavadhaM prati 08050042a taM prayAntaM maheSvAsaM dRSTvA bhUtAni bhArata 08050042c nihataM menire karNaM pANDavena mahAtmanA 08050043a babhUvur vimalAH sarvA dizo rAjan samantataH 08050043c cASAz ca zatapatrAz ca krauJcAz caiva janezvara 08050043e pradakSiNam akurvanta tadA vai pANDunandanam 08050044a bahavaH pakSiNo rAjan puMnAmAnaH zubhAH zivAH 08050044c tvarayanto 'rjunaM yuddhe hRSTarUpA vavAzire 08050045a kaGkA gRdhrA vaDAz caiva vAyasAz ca vizAM pate 08050045c agratas tasya gacchanti bhakSyahetor bhayAnakAH 08050046a nimittAni ca dhanyAni pArthasya prazazaMsire 08050046c vinAzam arisainyAnAM karNasya ca vadhaM tathA 08050047a prayAtasyAtha pArthasya mahAn svedo vyajAyata 08050047c cintA ca vipulA jajJe kathaM nv etad bhaviSyati 08050048a tato gANDIvadhanvAnam abravIn madhusUdanaH 08050048c dRSTvA pArthaM tadAyastaM cintAparigataM tadA 08050049a gANDIvadhanvan saMgrAme ye tvayA dhanuSA jitAH 08050049c na teSAM mAnuSo jetA tvad anya iha vidyate 08050050a dRSTA hi bahavaH zUrAH zakratulyaparAkramAH 08050050c tvAM prApya samare vIraM ye gatAH paramAM gatim 08050051a ko hi droNaM ca bhISmaM ca bhagadattaM ca mAriSa 08050051c vindAnuvindAv Avantyau kAmbojaM ca sudakSiNam 08050052a zrutAyuSaM mahAvIryam acyutAyuSam eva ca 08050052c pratyudgamya bhavet kSemI yo na syAt tvam iva kSamI 08050053a tava hy astrANi divyAni lAghavaM balam eva ca 08050053c vedhaH pAtaz ca lakSaz ca yogaz caiva tavArjuna 08050053e asaMmohaz ca yuddheSu vijJAnasya ca saMnatiH 08050054a bhavAn devAsurAn sarvAn hanyAt sahacarAcarAn 08050054c pRthivyAM hi raNe pArtha na yoddhA tvatsamaH pumAn 08050055a dhanurgrahA hi ye ke cit kSatriyA yuddhadurmadAH 08050055c A devAt tvatsamaM teSAM na pazyAmi zRNomi vA 08050056a brahmaNA ca prajAH sRSTA gANDIvaM ca mahAdbhutam 08050056c yena tvaM yudhyase pArtha tasmAn nAsti tvayA samaH 08050057a avazyaM tu mayA vAcyaM yat pathyaM tava pANDava 08050057c mAvamaMsthA mahAbAho karNam Ahavazobhinam 08050058a karNo hi balavAn dhRSTaH kRtAstraz ca mahArathaH 08050058c kRtI ca citrayodhI ca deze kAle ca kovidaH 08050059a tejasA vahnisadRzo vAyuvegasamo jave 08050059c antakapratimaH krodhe siMhasaMhanano balI 08050060a ayoratnir mahAbAhur vyUDhoraskaH sudurjayaH 08050060c atimAnI ca zUraz ca pravIraH priyadarzanaH 08050061a sarvair yodhaguNair yukto mitrANAm abhayaMkaraH 08050061c satataM pANDavadveSI dhArtarASTrahite rataH 08050062a sarvair avadhyo rAdheyo devair api savAsavaiH 08050062c Rte tvAm iti me buddhis tvam adya jahi sUtajam 08050063a devair api hi saMyattair bibhradbhir mAMsazoNitam 08050063c azakyaH samare jetuM sarvair api yuyutsubhiH 08050064a durAtmAnaM pApamatiM nRzaMsaM; duSTaprajJaM pANDaveyeSu nityam 08050064c hInasvArthaM pANDaveyair virodhe; hatvA karNaM dhiSThitArtho bhavAdya 08050065a vIraM manyata AtmAnaM yena pApaH suyodhanaH 08050065c tam adya mUlaM pApAnAM jaya sautiM dhanaMjaya 08051001 saMjaya uvAca 08051001a tataH punar ameyAtmA kezavo 'rjunam abravIt 08051001c kRtasaMkalpam AyastaM vadhe karNasya sarvazaH 08051002a adya saptadazAhAni vartamAnasya bhArata 08051002c vinAzasyAtighorasya naravAraNavAjinAm 08051003a bhUtvA hi vipulA senA tAvakAnAM paraiH saha 08051003c anyonyaM samare prApya kiMciccheSA vizAM pate 08051004a bhUtvA hi kauravAH pArtha prabhUtagajavAjinaH 08051004c tvAM vai zatruM samAsAdya vinaSTA raNamUrdhani 08051005a ete ca sarve pAJcAlAH sRJjayAz ca sahAnvayAH 08051005c tvAM samAsAdya durdharSaM pANDavAz ca vyavasthitAH 08051006a pAJcAlaiH pANDavair matsyaiH kArUSaiz cedikekayaiH 08051006c tvayA guptair amitraghna kRtaH zatrugaNakSayaH 08051007a ko hi zakto raNe jetuM kauravAMs tAta saMgatAn 08051007c anyatra pANDavAn yuddhe tvayA guptAn mahArathAn 08051008a tvaM hi zakto raNe jetuM sasurAsuramAnuSAn 08051008c trI&l lokAn samam udyuktAn kiM punaH kauravaM balam 08051009a bhagadattaM hi rAjAnaM ko 'nyaH zaktas tvayA vinA 08051009c jetuM puruSazArdUla yo 'pi syAd vAsavopamaH 08051010a tathemAM vipulAM senAM guptAM pArtha tvayAnagha 08051010c na zekuH pArthivAH sarve cakSurbhir abhivIkSitum 08051011a tathaiva satataM pArtha rakSitAbhyAM tvayA raNe 08051011c dhRSTadyumnazikhaNDibhyAM bhISmadroNau nipAtitau 08051012a ko hi zakto raNe pArtha pAJcAlAnAM mahArathau 08051012c bhISmadroNau yudhA jetuM zakratulyaparAkramau 08051013a ko hi zAMtanavaM saMkhye droNaM vaikartanaM kRpam 08051013c drauNiM ca saumadattiM ca kRtavarmANam eva ca 08051013e saindhavaM madrarAjaM ca rAjAnaM ca suyodhanam 08051014a vIrAn kRtAstrAn samare sarvAn evAnuvartinaH 08051014c akSauhiNIpatIn ugrAn saMrabdhAn yuddhadurmadAn 08051015a zreNyaz ca bahulAH kSINAH pradIrNAzvarathadvipAH 08051015c nAnAjanapadAz cogrAH kSatriyANAm amarSiNAm 08051016a govAsadAsamIyAnAM vasAtInAM ca bhArata 08051016c vrAtyAnAM vATadhAnAnAM bhojAnAM cApi mAninAm 08051017a udIrNAz ca mahAsenA brahmakSatrasya bhArata 08051017c tvAM samAsAdya nidhanaM gatAH sAzvarathadvipAH 08051018a ugrAz ca krUrakarmANas tukhArA yavanAH khazAH 08051018c dArvAbhisArA daradAH zakA ramaThataGgaNAH 08051019a andhrakAz ca pulindAz ca kirAtAz cogravikramAH 08051019c mlecchAz ca pArvatIyAz ca sAgarAnUpavAsinaH 08051019e saMrambhiNo yuddhazauNDA balino dRbdhapANayaH 08051020a ete suyodhanasyArthe saMrabdhAH kurubhiH saha 08051020c na zakyA yudhi nirjetuM tvad anyena paraMtapa 08051021a dhArtarASTram udagraM hi vyUDhaM dRSTvA mahAbalam 08051021c yasya tvaM na bhaves trAtA pratIyAt ko nu mAnavaH 08051022a tat sAgaram ivoddhUtaM rajasA saMvRtaM balam 08051022c vidArya pANDavaiH kruddhais tvayA guptair hataM vibho 08051023a mAgadhAnAm adhipatir jayatseno mahAbalaH 08051023c adya saptaiva cAhAni hataH saMkhye 'bhimanyunA 08051024a tato daza sahasrANi gajAnAM bhImakarmaNAm 08051024c jaghAna gadayA bhImas tasya rAjJaH paricchadam 08051024e tato 'nye 'pi hatA nAgA rathAz ca zatazo balAt 08051025a tad evaM samare tAta vartamAne mahAbhaye 08051025c bhImasenaM samAsAdya tvAM ca pANDava kauravAH 08051025e savAjirathanAgAz ca mRtyulokam ito gatAH 08051026a tathA senAmukhe tatra nihate pArtha pANDavaiH 08051026c bhISmaH prAsRjad ugrANi zaravarSANi mAriSa 08051027a sa cedikAzipAJcAlAn karUSAn matsyakekayAn 08051027c zaraiH pracchAdya nidhanam anayat paruSAstravit 08051028a tasya cApacyutair bANaiH paradehavidAraNaiH 08051028c pUrNam AkAzam abhavad rukmapuGkhair ajihmagaiH 08051029a gatyA dazamyA te gatvA jaghnur vAjirathadvipAn 08051029c hitvA nava gatIr duSTAH sa bANAn vyAyato 'mucat 08051030a dinAni daza bhISmeNa nighnatA tAvakaM balam 08051030c zUnyAH kRtA rathopasthA hatAz ca gajavAjinaH 08051031a darzayitvAtmano rUpaM rudropendrasamaM yudhi 08051031c pANDavAnAm anIkAni pravigAhya vyazAtayat 08051032a vinighnan pRthivIpAlAMz cedipAJcAlakekayAn 08051032c vyadahat pANDavIM senAM narAzvagajasaMkulAm 08051033a majjantam aplave mandam ujjihIrSuH suyodhanam 08051033c tathA carantaM samare tapantam iva bhAskaram 08051033e na zekuH sRJjayA draSTuM tathaivAnye mahIkSitaH 08051034a vicarantaM tathA taM tu saMgrAme jitakAzinam 08051034c sarvodyogena sahasA pANDavAH samupAdravan 08051035a sa tu vidrAvya samare pANDavAn sRJjayAn api 08051035c eka eva raNe bhISma ekavIratvam AgataH 08051036a taM zikhaNDI samAsAdya tvayA gupto mahAratham 08051036c jaghAna puruSavyAghraM zaraiH saMnataparvabhiH 08051037a sa eSa patitaH zete zaratalpe pitAmahaH 08051037c tvAM prApya puruSavyAghra gRdhraH prApyeva vAyasam 08051038a droNaH paJca dinAny ugro vidhamya ripuvAhinIH 08051038c kRtvA vyUhaM mahAyuddhe pAtayitvA mahArathAn 08051039a jayadrathasya samare kRtvA rakSAM mahArathaH 08051039c antakapratimaz cogrAM rAtriM yuddhvAdahat prajAH 08051040a adyeti dve dine vIro bhAradvAjaH pratApavAn 08051040c dhRSTadyumnaM samAsAdya sa gataH paramAM gatim 08051041a yadi caiva parAn yuddhe sUtaputramukhAn rathAn 08051041c nAvArayiSyaH saMgrAme na sma droNo vyanaGkSyata 08051042a bhavatA tu balaM sarvaM dhArtarASTrasya vAritam 08051042c tato droNo hato yuddhe pArSatena dhanaMjaya 08051043a ka ivAnyo raNe kuryAt tvad anyaH kSatriyo yudhi 08051043c yAdRzaM te kRtaM pArtha jayadrathavadhaM prati 08051044a nivArya senAM mahatIM hatvA zUrAMz ca pArthivAn 08051044c nihataH saindhavo rAjA tvayAstrabalatejasA 08051045a AzcaryaM sindhurAjasya vadhaM jAnanti pArthivAH 08051045c anAzcaryaM hi tat tvattas tvaM hi pArtha mahArathaH 08051046a tvAM hi prApya raNe kSatram ekAhAd iti bhArata 08051046c tapyamAnam asaMyuktaM na bhaved iti me matiH 08051047a seyaM pArtha camUr ghorA dhArtarASTrasya saMyuge 08051047c hatA sasarvavIrA hi bhISmadroNau yadA hatau 08051048a zIrNapravarayodhAdya hatavAjinaradvipA 08051048c hInA sUryendunakSatrair dyaur ivAbhAti bhAratI 08051049a vidhvastA hi raNe pArtha seneyaM bhImavikramAt 08051049c AsurIva purA senA zakrasyeva parAkramaiH 08051050a teSAM hatAvaziSTAs tu paJca santi mahArathAH 08051050c azvatthAmA kRtavarmA karNo madrAdhipaH kRpaH 08051051a tAMs tvam adya naravyAghra hatvA paJca mahArathAn 08051051c hatAmitraH prayacchorvIM rAjJaH sadvIpapattanAm 08051052a sAkAzajalapAtAlAM saparvatamahAvanAm 08051052c prApnotv amitavIryazrIr adya pArtho vasuMdharAm 08051053a etAM purA viSNur iva hatvA daiteyadAnavAn 08051053c prayaccha medinIM rAjJe zakrAyeva yathA hariH 08051054a adya modantu pAJcAlA nihateSv ariSu tvayA 08051054c viSNunA nihateSv eva dAnaveyeSu devatAH 08051055a yadi vA dvipadAM zreSTha droNaM mAnayato gurum 08051055c azvatthAmni kRpA te 'sti kRpe cAcAryagauravAt 08051056a atyantopacitAn vA tvaM mAnayan bhrAtRbAndhavAn 08051056c kRtavarmANam AsAdya na neSyasi yamakSayam 08051057a bhrAtaraM mAtur AsAdya zalyaM madrajanAdhipam 08051057c yadi tvam aravindAkSa dayAvAn na jighAMsasi 08051058a imaM pApamatiM kSudram atyantaM pANDavAn prati 08051058c karNam adya narazreSTha jahy Azu nizitaiH zaraiH 08051059a etat te sukRtaM karma nAtra kiM cin na yujyate 08051059c vayam apy atra jAnImo nAtra doSo 'sti kaz cana 08051060a dahane yat saputrAyA nizi mAtus tavAnagha 08051060c dyUtArthe yac ca yuSmAsu prAvartata suyodhanaH 08051060e tatra sarvatra duSTAtmA karNo mUlam ihArjuna 08051061a karNAd dhi manyate trANaM nityam eva suyodhanaH 08051061c tato mAm api saMrabdho nigrahItuM pracakrame 08051062a sthirA buddhir narendrasya dhArtarASTrasya mAnada 08051062c karNaH pArthAn raNe sarvAn vijeSyati na saMzayaH 08051063a karNam Azritya kaunteya dhArtarASTreNa vigrahaH 08051063c rocito bhavatA sArdhaM jAnatApi balaM tava 08051064a karNo hi bhASate nityam ahaM pArthAn samAgatAn 08051064c vAsudevaM sarAjAnaM vijeSyAmi mahAraNe 08051065a protsAhayan durAtmAnaM dhArtarASTraM sudurmatiH 08051065c samitau garjate karNas tam adya jahi bhArata 08051066a yac ca yuSmAsu pApaM vai dhArtarASTraH prayuktavAn 08051066c tatra sarvatra duSTAtmA karNaH pApamatir mukham 08051067a yac ca tad dhArtarASTrANAM krUraiH SaDbhir mahArathaiH 08051067c apazyaM nihataM vIraM saubhadram RSabhekSaNam 08051068a droNadrauNikRpAn vIrAn kampayanto mahArathAn 08051068c nirmanuSyAMz ca mAtaGgAn virathAMz ca mahArathAn 08051069a vyazvArohAMz ca turagAn pattIn vyAyudhajIvitAn 08051069c kurvantam RSabhaskandhaM kuruvRSNiyazaskaram 08051070a vidhamantam anIkAni vyathayantaM mahArathAn 08051070c manuSyavAjimAtaGgAn prahiNvantaM yamakSayam 08051071a zaraiH saubhadram AyastaM dahantam iva vAhinIm 08051071c tan me dahati gAtrANi sakhe satyena te zape 08051072a yat tatrApi ca duSTAtmA karNo 'bhyadruhyata prabho 08051072c azaknuvaMz cAbhimanyoH karNaH sthAtuM raNe 'grataH 08051073a saubhadrazaranirbhinno visaMjJaH zoNitokSitaH 08051073c niHzvasan krodhasaMdIpto vimukhaH sAyakArditaH 08051074a apayAnakRtotsAho nirAzaz cApi jIvite 08051074c tasthau suvihvalaH saMkhye prahArajanitazramaH 08051075a atha droNasya samare tat kAlasadRzaM tadA 08051075c zrutvA karNo vacaH krUraM tataz ciccheda kArmukam 08051076a tataz chinnAyudhaM tena raNe paJca mahArathAH 08051076c sa caiva nikRtiprajJaH prAvadhIc charavRSTibhiH 08051077a yac ca karNo 'bravIt kRSNAM sabhAyAM paruSaM vacaH 08051077c pramukhe pANDaveyAnAM kurUNAM ca nRzaMsavat 08051078a vinaSTAH pANDavAH kRSNe zAzvataM narakaM gatAH 08051078c patim anyaM pRthuzroNi vRNISva mitabhASiNi 08051079a lekhAbhru dhRtarASTrasya dAsI bhUtvA nivezanam 08051079c pravizArAlapakSmAkSi na santi patayas tava 08051080a ity uktavAn adharmajJas tadA paramadurmatiH 08051080c pApaH pApaM vacaH karNaH zRNvatas tava bhArata 08051081a tasya pApasya tad vAkyaM suvarNavikRtAH zarAH 08051081c zamayantu zilAdhautAs tvayAstA jIvitacchidaH 08051082a yAni cAnyAni duSTAtmA pApAni kRtavAMs tvayi 08051082c tAny adya jIvitaM cAsya zamayantu zarAs tava 08051083a gANDIvaprahitAn ghorAn adya gAtraiH spRzaJ zarAn 08051083c karNaH smaratu duSTAtmA vacanaM droNabhISmayoH 08051084a suvarNapuGkhA nArAcAH zatrughnA vaidyutaprabhAH 08051084c tvayAstAs tasya marmANi bhittvA pAsyanti zoNitam 08051085a ugrAs tvadbhujanirmuktA marma bhittvA zitAH zarAH 08051085c adya karNaM mahAvegAH preSayantu yamakSayam 08051086a adya hAhAkRtA dInA viSaNNAs tvaccharArditAH 08051086c prapatantaM rathAt karNaM pazyantu vasudhAdhipAH 08051087a adya svazoNite magnaM zayAnaM patitaM bhuvi 08051087c apaviddhAyudhaM karNaM pazyantu suhRdo nijAH 08051088a hastikakSyo mahAn asya bhallenonmathitas tvayA 08051088c prakampamAnaH patatu bhUmAv Adhirather dhvajaH 08051089a tvayA zarazataiz chinnaM rathaM hemavibhUSitam 08051089c hatayodhaM samutsRjya bhItaH zalyaH palAyatAm 08051090a tataH suyodhano dRSTvA hatam AdhirathiM tvayA 08051090c nirAzo jIvite tv adya rAjye caiva dhanaMjaya 08051091a ete dravanti pAJcAlA vadhyamAnAH zitaiH zaraiH 08051091c karNena bharatazreSTha pANDavAn ujjihIrSavaH 08051092a pAJcAlAn draupadeyAMz ca dhRSTadyumnazikhaNDinau 08051092c dhRSTadyumnatanUjAMz ca zatAnIkaM ca nAkulim 08051093a nakulaM sahadevaM ca durmukhaM janamejayam 08051093c suvarmANaM sAtyakiM ca viddhi karNavazaM gatAn 08051094a abhyAhatAnAM karNena pAJcAlAnAM mahAraNe 08051094c zrUyate ninado ghoras tvadbandhUnAM paraMtapa 08051095a na tv eva bhItAH pAJcAlAH kathaM cit syuH parAGmukhAH 08051095c na hi mRtyuM maheSvAsA gaNayanti mahArathAH 08051096a ya ekaH pANDavIM senAM zaraughaiH samaveSTayat 08051096c taM samAsAdya pAJcAlA bhISmaM nAsan parAGmukhAH 08051097a tathA jvalantam astrAgniM guruM sarvadhanuSmatAm 08051097c nirdahantaM samArohan durdharSaM droNam ojasA 08051098a te nityam uditA jetuM yuddhe zatrUn ariMdamAH 08051098c na jAtv Adhirather bhItAH pAJcAlAH syuH parAGmukhAH 08051099a teSAm ApatatAM zUraH pAJcAlAnAM tarasvinAm 08051099c Adatte 'sUJ zaraiH karNaH pataMgAnAm ivAnalaH 08051100a tAMs tathAbhimukhAn vIrAn mitrArthe tyaktajIvitAn 08051100c kSayaM nayati rAdheyaH pAJcAlAJ zatazo raNe 08051101a astraM hi rAmAt karNena bhArgavAd RSisattamAt 08051101c yad upAttaM purA ghoraM tasya rUpam udIryate 08051102a tApanaM sarvasainyAnAM ghorarUpaM sudAruNam 08051102c samAvRtya mahAsenAM jvalati svena tejasA 08051103a ete caranti saMgrAme karNacApacyutAH zarAH 08051103c bhramarANAm iva vrAtAs tApayantaH sma tAvakAn 08051104a ete caranti pAJcAlA dikSu sarvAsu bhArata 08051104c karNAstraM samare prApya durnivAram anAtmabhiH 08051105a eSa bhImo dRDhakrodho vRtaH pArtha samantataH 08051105c sRJjayair yodhayan karNaM pIDyate sma zitaiH zaraiH 08051106a pANDavAn sRJjayAMz caiva pAJcAlAMz caiva bhArata 08051106c hanyAd upekSitaH karNo rogo deham ivAtataH 08051107a nAnyaM tvatto 'bhipazyAmi yodhaM yaudhiSThire bale 08051107c yaH samAsAdya rAdheyaM svastimAn Avrajed gRham 08051108a tam adya nizitair bANair nihatya bharatarSabha 08051108c yathApratijJaM pArtha tvaM kRtvA kIrtim avApnuhi 08051109a tvaM hi zakto raNe jetuM sakarNAn api kauravAn 08051109c nAnyo yudhi yudhAM zreSTha satyam etad bravImi te 08051110a etat kRtvA mahat karma hatvA karNaM mahAratham 08051110c kRtArthaH saphalaH pArtha sukhI bhava narottama 08052001 saMjaya uvAca 08052001a sa kezavasya bIbhatsuH zrutvA bhArata bhASitam 08052001c vizokaH saMprahRSTaz ca kSaNena samapadyata 08052002a tato jyAm anumRjyAzu vyAkSipad gANDivaM dhanuH 08052002c dadhre karNavinAzAya kezavaM cAbhyabhASata 08052003a tvayA nAthena govinda dhruva eSa jayo mama 08052003c prasanno yasya me 'dya tvaM bhUtabhavyabhavatprabhuH 08052004a tvatsahAyo hy ahaM kRSNa trI&l lokAn vai samAgatAn 08052004c prApayeyaM paraM lokaM kim u karNaM mahAraNe 08052005a pazyAmi dravatIM senAM pAJcAlAnAM janArdana 08052005c pazyAmi karNaM samare vicarantam abhItavat 08052006a bhArgavAstraM ca pazyAmi vicarantaM samantataH 08052006c sRSTaM karNena vArSNeya zakreNeva mahAzanim 08052007a ayaM khalu sa saMgrAmo yatra kRSNa mayA kRtam 08052007c kathayiSyanti bhUtAni yAvad bhUmir dhariSyati 08052008a adya kRSNa vikarNA me karNaM neSyanti mRtyave 08052008c gANDIvamuktAH kSiNvanto mama hastapracoditAH 08052009a adya rAjA dhRtarASTraH svAM buddhim avamaMsyate 08052009c duryodhanam arAjyArhaM yayA rAjye 'bhyaSecayat 08052010a adya rAjyAt sukhAc caiva zriyo rASTrAt tathA purAt 08052010c putrebhyaz ca mahAbAho dhRtarASTro viyokSyate 08052011a adya duryodhano rAjA jIvitAc ca nirAzakaH 08052011c bhaviSyati hate karNe kRSNa satyaM bravImi te 08052012a adya dRSTvA mayA karNaM zarair vizakalIkRtam 08052012c smaratAM tava vAkyAni zamaM prati janezvaraH 08052013a adyAsau saubalaH kRSNa glahaM jAnAtu vai zarAn 08052013c durodaraM ca gANDIvaM maNDalaM ca rathaM mama 08052014a yo 'sau raNe naraM nAnyaM pRthivyAm abhimanyate 08052014c tasyAdya sUtaputrasya bhUmiH pAsyati zoNitam 08052014e gANDIvasRSTA dAsyanti karNasya paramAM gatim 08052015a adya tapsyati rAdheyaH pAJcAlIM yat tadAbravIt 08052015c sabhAmadhye vacaH krUraM kutsayan pANDavAn prati 08052016a ye vai SaNDhatilAs tatra bhavitAro 'dya te tilAH 08052016c hate vaikartane karNe sUtaputre durAtmani 08052017a ahaM vaH pANDuputrebhyas trAsyAmIti yad abravIt 08052017c anRtaM tat kariSyanti mAmakA nizitAH zarAH 08052018a hantAhaM pANDavAn sarvAn saputrAn iti yo 'bravIt 08052018c tam adya karNaM hantAsmi miSatAM sarvadhanvinAm 08052019a yasya vIrye samAzvasya dhArtarASTro bRhanmanAH 08052019c avAmanyata durbuddhir nityam asmAn durAtmavAn 08052019e tam adya karNaM rAdheyaM hantAsmi madhusUdana 08052020a adya karNe hate kRSNa dhArtarASTrAH sarAjakAH 08052020c vidravantu dizo bhItAH siMhatrastA mRgA iva 08052021a adya duryodhano rAjA pRthivIm anvavekSatAm 08052021c hate karNe mayA saMkhye saputre sasuhRjjane 08052022a adya karNaM hataM dRSTvA dhArtarASTro 'tyamarSaNaH 08052022c jAnAtu mAM raNe kRSNa pravaraM sarvadhanvinAm 08052023a adyAham anRNaH kRSNa bhaviSyAmi dhanurbhRtAm 08052023c krodhasya ca kurUNAM ca zarANAM gANDivasya ca 08052024a adya duHkham ahaM mokSye trayodazasamArjitam 08052024c hatvA karNaM raNe kRSNa zambaraM maghavAn iva 08052025a adya karNe hate yuddhe somakAnAM mahArathAH 08052025c kRtaM kAryaM ca manyantAM mitrakAryepsavo yudhi 08052026a na jAne ca kathaM prItiH zaineyasyAdya mAdhava 08052026c bhaviSyati hate karNe mayi cApi jayAdhike 08052027a ahaM hatvA raNe karNaM putraM cAsya mahAratham 08052027c prItiM dAsyAmi bhImasya yamayoH sAtyaker api 08052028a dhRSTadyumnazikhaNDibhyAM pAJcAlAnAM ca mAdhava 08052028c adhyAnRNyaM gamiSyAmi hatvA karNaM mahAraNe 08052029a adya pazyantu saMgrAme dhanaMjayam amarSaNam 08052029c yudhyantaM kauravAn saMkhye pAtayantaM ca sUtajam 08052029e bhavatsakAze vakSye ca punar evAtmasaMstavam 08052030a dhanurvede matsamo nAsti loke; parAkrame vA mama ko 'sti tulyaH 08052030c ko vApy anyo matsamo 'sti kSamAyAM; tathA krodhe sadRzo 'nyo na me 'sti 08052031a ahaM dhanuSmAn asurAn surAMz ca; sarvANi bhUtAni ca saMgatAni 08052031c svabAhuvIryAd gamaye parAbhavaM; matpauruSaM viddhi paraH parebhyaH 08052032a zarArciSA gANDivenAham ekaH; sarvAn kurUn bAhlikAMz cAbhipatya 08052032c himAtyaye kakSagato yathAgnis; tahA daheyaM sagaNAn prasahya 08052033a pANau pRSatkA likhitA mamaite; dhanuz ca savye nihitaM sabANam 08052033c pAdau ca me sarathau sadhvajau ca; na mAdRzaM yuddhagataM jayanti 08053001 saMjaya uvAca 08053001a teSAm anIkAni bRhaddhvajAni; raNe samRddhAni samAgatAni 08053001c garjanti bherIninadonmukhAni; meghair yathA meghagaNAs tapAnte 08053002a mahAgajAbhrAkulam astratoyaM; vAditranemItalazabdavac ca 08053002c hiraNyacitrAyudhavaidyutaM ca; mahArathair AvRtazabdavac ca 08053003a tad bhImavegaM rudhiraughavAhi; khaDgAkulaM kSatriyajIvavAhi 08053003c anArtavaM krUram aniSTavarSaM; babhUva tat saMharaNaM prajAnAm 08053004a rathAn sasUtAn sahayAn gajAMz ca; sarvAn arIn mRtyuvazaM zaraughaiH 08053004c ninye hayAMz caiva tathA sasAdIn; padAtisaMghAMz ca tathaiva pArthaH 08053005a kRpaH zikhaNDI ca raNe sametau; duryodhanaM sAtyakir abhyagacchata 08053005c zrutazravA droNasutena sArdhaM; yudhAmanyuz citrasenena cApi 08053006a karNasya putras tu rathI suSeNaM; samAgataH sRJjayAMz cottamaujAH 08053006c gAndhArarAjaM sahadevaH kSudhArto; maharSabhaM siMha ivAbhyadhAvat 08053007a zatAnIko nAkuliH karNaputraM; yuvA yuvAnaM vRSasenaM zaraughaiH 08053007c samArdayat karNasutaz ca vIraH; pAJcAleyaM zaravarSair anekaiH 08053008a ratharSabhaH kRtavarmANam Arcchan; mAdrIputro nakulaz citrayodhI 08053008c pAJcAlAnAm adhipo yAjJaseniH; senApatiM karNam Arcchat sasainyam 08053009a duHzAsano bhArata bhAratI ca; saMzaptakAnAM pRtanA samRddhA 08053009c bhImaM raNe zastrabhRtAM variSThaM; tadA samArcchat tam asahyavegam 08053010a karNAtmajaM tatra jaghAna zUras; tathAcchinac cottamaujAH prasahya 08053010c tasyottamAGgaM nipapAta bhUmau; ninAdayad gAM ninadena khaM ca 08053011a suSeNazIrSaM patitaM pRthivyAM; vilokya karNo 'tha tadArtarUpaH 08053011c krodhAd dhayAMs tasya rathaM dhvajaM ca; bANaiH sudhArair nizitair nyakRntat 08053012a sa tUttamaujA nizitaiH pRSatkair; vivyAdha khaDgena ca bhAsvareNa 08053012c pArSNiM hayAMz caiva kRpasya hatvA; zikhaNDivAhaM sa tato 'bhyarohat 08053013a kRpaM tu dRSTvA virathaM rathastho; naicchac charais tADayituM zikhaNDI 08053013c taM drauNir AvArya rathaM kRpaM sma; samujjahre paGkagatAM yathA gAm 08053014a hiraNyavarmA nizitaiH pRSatkais; tavAtmajAnAm anilAtmajo vai 08053014c atApayat sainyam atIva bhImaH; kAle zucau madhyagato yathArkaH 08054001 saMjaya uvAca 08054001a atha tv idAnIM tumule vimarde; dviSadbhir eko bahubhiH samAvRtaH 08054001c mahAbhaye sArathim ity uvAca; bhImaz camUM vArayan dhArtarASTrIm 08054001e tvaM sArathe yAhi javena vAhair; nayAmy etAn dhArtarASTrAn yamAya 08054002a saMcodito bhImasenena caivaM; sa sArathiH putrabalaM tvadIyam 08054002c prAyAt tataH sArathir ugravego; yato bhImas tad balaM gantum aicchat 08054003a tato 'pare nAgarathAzvapattibhiH; pratyudyayuH kuravas taM samantAt 08054003c bhImasya vAhAgryam udAravegaM; samantato bANagaNair nijaghnuH 08054004a tataH zarAn Apatato mahAtmA; ciccheda bANais tapanIyapuGkhaiH 08054004c te vai nipetus tapanIyapuGkhA; dvidhA tridhA bhImazarair nikRttAH 08054005a tato rAjan nAgarathAzvayUnAM; bhImAhatAnAM tava rAjamadhye 08054005c ghoro ninAdaH prababhau narendra; vajrAhatAnAm iva parvatAnAm 08054006a te vadhyamAnAz ca narendramukhyA; nirbhinnA vai bhImasenapravekaiH 08054006c bhImaM samantAt samare 'dhyarohan; vRkSaM zakuntA iva puSpahetoH 08054007a tato 'bhipAtaM tava sainyamadhye; prAduzcakre vegam ivAttavegaH 08054007c yathAntakAle kSapayan didhakSur; bhUtAntakRtkAla ivAttadaNDaH 08054008a tasyAtivegasya raNe 'tivegaM; nAzaknuvan dhArayituM tvadIyAH 08054008c vyAttAnanasyApatato yathaiva; kAlasya kAle harataH prajA vai 08054009a tato balaM bhArata bhAratAnAM; pradahyamAnaM samare mahAtman 08054009c bhItaM dizo 'kIryata bhImanunnaM; mahAnilenAbhragaNo yathaiva 08054010a tato dhImAn sArathim abravId balI; sa bhImasenaH punar eva hRSTaH 08054010c sUtAbhijAnIhi parAn svakAn vA; rathAn dhvajAMz cApatataH sametAn 08054010e yudhyann ahaM nAbhijAnAmi kiM cin; mA sainyaM svaM chAdayiSye pRSatkaiH 08054011a arIn vizokAbhinirIkSya sarvato; manas tu cintA pradunoti me bhRzam 08054011c rAjAturo nAgamad yat kirITI; bahUni duHkhAny abhijAto 'smi sUta 08054012a etad duHkhaM sArathe dharmarAjo; yan mAM hitvA yAtavAJ zatrumadhye 08054012c nainaM jIvan nApi jAnAmy ajIvan; bIbhatsuM vA tan mamAdyAtiduHkham 08054013a so 'haM dviSatsainyam udagrakalpaM; vinAzayiSye paramapratItaH 08054013c etAn nihatyAjimadhye sametAn; prIto bhaviSyAmi saha tvayAdya 08054014a sarvAMs tUNIrAn mArgaNAn vAnvavekSya; kiM ziSTaM syAt sAyakAnAM rathe me 08054014c kA vA jAtiH kiM pramANaM ca teSAM; jJAtvA vyaktaM tan mamAcakSva sUta 08054015 vizoka uvAca 08054015a SaNmArgaNAnAm ayutAni vIra; kSurAz ca bhallAz ca tathAyutAkhyAH 08054015c nArAcAnAM dve sahasre tu vIra; trINy eva ca pradarANAM ca pArtha 08054016a asty AyudhaM pANDaveyAvaziSTaM; na yad vahec chakaTaM SaDgavIyam 08054016c etad vidvan muJca sahasrazo 'pi; gadAsibAhudraviNaM ca te 'sti 08054017 bhIma uvAca 08054017a sUtAdyemaM pazya bhImapramuktaiH; saMbhindadbhiH pArthivAn AzuvegaiH 08054017c ugrair bANair AhavaM ghorarUpaM; naSTAdityaM mRtyulokena tulyam 08054018a adyaiva tad viditaM pArthivAnAM; bhaviSyati AkumAraM ca sUta 08054018c nimagno vA samare bhImasena; ekaH kurUn vA samare vijetA 08054019a sarve saMkhye kuravo niSpatantu; mAM vA lokAH kIrtayantv AkumAram 08054019c sarvAn ekas tAn ahaM pAtayiSye; te vA sarve bhImasenaM tudantu 08054020a AzAstAraH karma cApy uttamaM vA; tan me devAH kevalaM sAdhayantu 08054020c AyAtv ihAdyArjunaH zatrughAtI; zakras tUrNaM yajJa ivopahUtaH 08054021a IkSasvaitAM bhAratIM dIryamANAm; ete kasmAd vidravante narendrAH 08054021c vyaktaM dhImAn savyasAcI narAgryaH; sainyaM hy etac chAdayaty Azu bANaiH 08054022a pazya dhvajAMz ca dravato vizoka; nAgAn hayAn pattisaMghAMz ca saMkhye 08054022c rathAn vizIrNAJ zarazaktitADitAn; pazyasvaitAn rathinaz caiva sUta 08054023a ApUryate kauravI cApy abhIkSNaM; senA hy asau subhRzaM hanyamAnA 08054023c dhanaMjayasyAzanitulyavegair; grastA zarair barhisuvarNavAjaiH 08054024a ete dravanti sma rathAzvanAgAH; padAtisaMghAn avamardayantaH 08054024c saMmuhyamAnAH kauravAH sarva eva; dravanti nAgA iva dAvabhItAH 08054024e hAhAkRtAz caiva raNe vizoka; muJcanti nAdAn vipulAn gajendrAH 08054025 vizoka uvAca 08054025a sarve kAmAH pANDava te samRddhAH; kapidhvajo dRzyate hastisainye 08054025c nIlAd dhanAd vidyutam uccarantIM; tathApazyaM visphurad vai dhanus tat 08054026a kapir hy asau vIkSyate sarvato vai; dhvajAgram Aruhya dhanaMjayasya 08054026c divAkarAbho maNir eSa divyo; vibhrAjate caiva kirITasaMsthaH 08054027a pArzve bhImaM pANDurAbhraprakAzaM; pazyemaM tvaM devadattaM sughoSam 08054027c abhIzuhastasya janArdanasya; vigAhamAnasya camUM pareSAm 08054028a raviprabhaM vajranAbhaM kSurAntaM; pArzve sthitaM pazya janArdanasya 08054028c cakraM yazo vardhayat kezavasya; sadArcitaM yadubhiH pazya vIra 08054029 bhIma uvAca 08054029a dadAmi te grAmavarAMz caturdaza; priyAkhyAne sArathe suprasannaH 08054029c dasIzataM cApi rathAMz ca viMzatiM; yad arjunaM vedayase vizoka 08055001 saMjaya uvAca 08055001a zrutvA ca rathanirghoSaM siMhanAdaM ca saMyuge 08055001c arjunaH prAha govindaM zIghraM codaya vAjinaH 08055002a arjunasya vacaH zrutvA govindo 'rjunam abravIt 08055002c eSa gacchAmi sukSipraM yatra bhImo vyavasthitaH 08055003a AyAntam azvair himazaGkhavarNaiH; suvarNamuktAmaNijAlanaddhaiH 08055003c jambhaM jighAMsuM pragRhItavajraM; jayAya devendram ivogramanyum 08055004a rathAzvamAtaGgapadAtisaMghA; bANasvanair nemikhurasvanaiz ca 08055004c saMnAdayanto vasudhAM dizaz ca; kruddhA nRsiMhA jayam abhyudIyuH 08055005a teSAM ca pArthasya mahat tadAsId; dehAsupApmakSapaNaM suyuddham 08055005c trailokyahetor asurair yathAsId; devasya viSNor jayatAM varasya 08055006a tair astam uccAvacam Ayudhaugham; ekaH praciccheda kirITamAlI 08055006c kSurArdhacandrair nizitaiz ca bANaiH; zirAMsi teSAM bahudhA ca bAhUn 08055007a chatrANi vAlavyajanAni ketUn; azvAn rathAn pattigaNAn dvipAMz ca 08055007c te petur urvyAM bahudhA virUpA; vAtaprabhagnAni yathA vanAni 08055008a suvarNajAlAvatatA mahAgajAH; savaijayantIdhvajayodhakalpitAH 08055008c suvarNapuGkhair iSubhiH samAcitAz; cakAzire prajvalitA yathAcalAH 08055009a vidArya nAgAMz ca rathAMz ca vAjinaH; zarottamair vAsavavajrasaMnibhaiH 08055009c drutaM yayau karNajighAMsayA tathA; yathA marutvAn balabhedane purA 08055010a tataH sa puruSavyAghraH sUtasainyam ariMdama 08055010c praviveza mahAbAhur makaraH sAgaraM yathA 08055011a taM dRSTvA tAvakA rAjan rathapattisamanvitAH 08055011c gajAzvasAdibahulAH pANDavaM samupAdravan 08055012a tatrAbhidravatAM pArtham ArAvaH sumahAn abhUt 08055012c sAgarasyeva mattasya yathA syAt salilasvanaH 08055013a te tu taM puruSavyAghraM vyAghrA iva mahArathAH 08055013c abhyadravanta saMgrAme tyaktvA prANakRtaM bhayam 08055014a teSAm ApatatAM tatra zaravarSANi muJcatAm 08055014c arjuno vyadhamat sainyaM mahAvAto ghanAn iva 08055015a te 'rjunaM sahitA bhUtvA rathavaMzaiH prahAriNaH 08055015c abhiyAya maheSvAsA vivyadhur nizitaiH zaraiH 08055016a tato 'rjunaH sahasrANi rathavAraNavAjinAm 08055016c preSayAm Asa vizikhair yamasya sadanaM prati 08055017a te vadhyamAnAH samare pArthacApacyutaiH zaraiH 08055017c tatra tatra sma lIyante bhaye jAte mahArathAH 08055018a teSAM catuHzatAn vIrAn yatamAnAn mahArathAn 08055018c arjuno nizitair bANair anayad yamasAdanam 08055019a te vadhyamAnAH samare nAnAliGgaiH zitaiH zaraiH 08055019c arjunaM samabhityajya dudruvur vai dizo bhayAt 08055020a teSAM zabdo mahAn AsId dravatAM vAhinImukhe 08055020c mahaughasyeva bhadraM te girim AsAdya dIryataH 08055021a tAM tu senAM bhRzaM viddhvA drAvayitvArjunaH zaraiH 08055021c prAyAd abhimukhaH pArthaH sUtAnIkAni mAriSa 08055022a tasya zabdo mahAn AsIt parAn abhimukhasya vai 08055022c garuDasyeva patataH pannagArthe yathA purA 08055023a taM tu zabdam abhizrutya bhImaseno mahAbalaH 08055023c babhUva paramaprItaH pArthadarzanalAlasaH 08055024a zrutvaiva pArtham AyAntaM bhImasenaH pratApavAn 08055024c tyaktvA prANAn mahArAja senAM tava mamarda ha 08055025a sa vAyuvegapratimo vAyuvegasamo jave 08055025c vAyuvad vyacarad bhImo vAyuputraH pratApavAn 08055026a tenArdyamAnA rAjendra senA tava vizAM pate 08055026c vyabhrAmyata mahArAja bhinnA naur iva sAgare 08055027a tAM tu senAM tadA bhImo darzayan pANilAghavam 08055027c zarair avacakartograiH preSayiSyan yamakSayam 08055028a tatra bhArata bhImasya balaM dRSTvAtimAnuSam 08055028c vyatrasyanta raNe yodhAH kAlasyeva yugakSaye 08055029a tathArditAn bhImabalAn bhImasenena bhArata 08055029c dRSTvA duryodhano rAjA idaM vacanam abravIt 08055030a sainikAn sa maheSvAso yodhAMz ca bharatarSabha 08055030c samAdizad raNe sarvAn hata bhImam iti sma ha 08055030e tasmin hate hataM manye sarvasainyam azeSataH 08055031a pratigRhya ca tAm AjJAM tava putrasya pArthivAH 08055031c bhImaM pracchAdayAm AsuH zaravarSaiH samantataH 08055032a gajAz ca bahulA rAjan narAz ca jayagRddhinaH 08055032c rathA hayAz ca rAjendra parivavrur vRkodaram 08055033a sa taiH parivRtaH zUraiH zUro rAjan samantataH 08055033c zuzubhe bharatazreSTha nakSatrair iva candramAH 08055034a sa rarAja tathA saMkhye darzanIyo narottamaH 08055034c nirvizeSaM mahArAja yathA hi vijayas tathA 08055035a tatra te pArthivAH sarve zaravRSTIH samAsRjan 08055035c krodharaktekSaNAH krUrA hantukAmA vRkodaram 08055036a sa vidArya mahAsenAM zaraiH saMnataparvabhiH 08055036c nizcakrAma raNAd bhImo matsyo jAlAd ivAmbhasi 08055037a hatvA daza sahasrANi gajAnAm anivartinAm 08055037c nRNAM zatasahasre dve dve zate caiva bhArata 08055038a paJca cAzvasahasrANi rathAnAM zatam eva ca 08055038c hatvA prAsyandayad bhImo nadIM zoNitakardamAm 08055039a zoNitodAM rathAvartAM hastigrAhasamAkulAm 08055039c naramInAm azvanakrAM kezazaivalazAdvalAm 08055040a saMchinnabhujanAgendrAM bahuratnApahAriNIm 08055040c UrugrAhAM majjapaGkAM zIrSopalasamAkulAm 08055041a dhanuSkAzAM zarAvApAM gadAparighaketanAm 08055041c yodhavrAtavatIM saMkhye vahantIM yamasAdanam 08055042a kSaNena puruSavyAghraH prAvartayata nimnagAm 08055042c yathA vaitaraNIm ugrAM dustarAm akRtAtmabhiH 08055043a yato yataH pANDaveyaH pravRtto rathasattamaH 08055043c tatas tato 'pAtayata yodhAJ zatasahasrazaH 08055044a evaM dRSTvA kRtaM karma bhImasenena saMyuge 08055044c duryodhano mahArAja zakuniM vAkyam abravIt 08055045a jaya mAtula saMgrAme bhImasenaM mahAbalam 08055045c asmiJ jite jitaM manye pANDaveyaM mahAbalam 08055046a tataH prAyAn mahArAja saubaleyaH pratApavAn 08055046c raNAya mahate yukto bhrAtRbhiH parivAritaH 08055047a sa samAsAdya saMgrAme bhImaM bhImaparAkramam 08055047c vArayAm Asa taM vIro veleva makarAlayam 08055047e sa nyavartata taM bhImo vAryamANaH zitaiH zaraiH 08055048a zakunis tasya rAjendra vAme pArzve stanAntare 08055048c preSayAm Asa nArAcAn rukmapuGkhAJ zilAzitAn 08055049a varma bhittvA tu sauvarNaM bANAs tasya mahAtmanaH 08055049c nyamajjanta mahArAja kaGkabarhiNavAsasaH 08055050a so 'tividdho raNe bhImaH zaraM hemavibhUSitam 08055050c preSayAm Asa sahasA saubalaM prati bhArata 08055051a tam AyAntaM zaraM ghoraM zakuniH zatrutApanaH 08055051c ciccheda zatadhA rAjan kRtahasto mahAbalaH 08055052a tasmin nipatite bhUmau bhImaH kruddho vizAM pate 08055052c dhanuz ciccheda bhallena saubalasya hasann iva 08055053a tad apAsya dhanuz chinnaM saubaleyaH pratApavAn 08055053c anyad Adatta vegena dhanur bhallAMz ca SoDaza 08055054a tais tasya tu mahArAja bhallaiH saMnataparvabhiH 08055054c caturbhiH sArathiM hy Arcchad bhImaM paJcabhir eva ca 08055055a dhvajam ekena ciccheda chatraM dvAbhyAM vizAM pate 08055055c caturbhiz caturo vAhAn vivyAdha subalAtmajaH 08055056a tataH kruddho mahArAja bhImasenaH pratApavAn 08055056c zaktiM cikSepa samare rukmadaNDAm ayasmayIm 08055057a sA bhImabhujanirmuktA nAgajihveva caJcalA 08055057c nipapAta rathe tUrNaM saubalasya mahAtmanaH 08055058a tatas tAm eva saMgRhya zaktiM kanakabhUSaNAm 08055058c bhImasenAya cikSepa kruddharUpo vizAM pate 08055059a sA nirbhidya bhujaM savyaM pANDavasya mahAtmanaH 08055059c papAta ca tato bhUmau yathA vidyun nabhazcyutA 08055060a athotkruSTaM mahArAja dhArtarASTraiH samantataH 08055060c na tu taM mamRSe bhImaH siMhanAdaM tarasvinAm 08055061a sa saMgRhya dhanuH sajyaM tvaramANo mahArathaH 08055061c muhUrtAd iva rAjendra chAdayAm Asa sAyakaiH 08055061e saubalasya balaM saMkhye tyaktvAtmAnaM mahAbalaH 08055062a tasyAzvAMz caturo hatvA sUtaM caiva vizAM pate 08055062c dhvajaM ciccheda bhallena tvaramANaH parAkramI 08055063a hatAzvaM ratham utsRjya tvaramANo narottamaH 08055063c tasthau visphArayaMz cApaM krodharaktekSaNaH zvasan 08055063e zaraiz ca bahudhA rAjan bhImam Arcchat samantataH 08055064a pratihatya tu vegena bhImasenaH pratApavAn 08055064c dhanuz ciccheda saMkruddho vivyAdha ca zitaiH zaraiH 08055065a so 'tividdho balavatA zatruNA zatrukarzanaH 08055065c nipapAta tato bhUmau kiMcitprANo narAdhipa 08055066a tatas taM vihvalaM jJAtvA putras tava vizAM pate 08055066c apovAha rathenAjau bhImasenasya pazyataH 08055067a rathasthe tu naravyAghre dhArtarASTrAH parAGmukhAH 08055067c pradudruvur dizo bhItA bhImAj jAte mahAbhaye 08055068a saubale nirjite rAjan bhImasenena dhanvinA 08055068c bhayena mahatA bhagnaH putro duryodhanas tava 08055068e apAyAj javanair azvaiH sApekSo mAtulaM prati 08055069a parAGmukhaM tu rAjAnaM dRSTvA sainyAni bhArata 08055069c viprajagmuH samutsRjya dvairathAni samantataH 08055070a tAn dRSTvAtirathAn sarvAn dhArtarASTrAn parAGmukhAn 08055070c javenAbhyapatad bhImaH kiraJ zarazatAn bahUn 08055071a te vadhyamAnA bhImena dhArtarASTrAH parAGmukhAH 08055071c karNam AsAdya samare sthitA rAjan samantataH 08055071e sa hi teSAM mahAvIryo dvIpo 'bhUt sumahAbalaH 08055072a bhinnanaukA yathA rAjan dvIpam AsAdya nirvRtAH 08055072c bhavanti puruSavyAghra nAvikAH kAlaparyaye 08055073a tathA karNaM samAsAdya tAvakA bharatarSabha 08055073c samAzvastAH sthitA rAjan saMprahRSTAH parasparam 08055073e samAjagmuz ca yuddhAya mRtyuM kRtvA nivartanam 08056001 dhRtarASTra uvAca 08056001a tato bhagneSu sainyeSu bhImasenena saMyuge 08056001c duryodhano 'bravIt kiM nu saubalo vApi saMjaya 08056002a karNo vA jayatAM zreSTho yodhA vA mAmakA yudhi 08056002c kRpo vA kRtavarmA ca drauNir duHzAsano 'pi vA 08056003a atyadbhutam idaM manye pANDaveyasya vikramam 08056003c yathApratijJaM yodhAnAM rAdheyaH kRtavAn api 08056004a kurUNAm api sarveSAM karNaH zatruniSUdanaH 08056004c zarma varma pratiSThA ca jIvitAzA ca saMjaya 08056005a tat prabhagnaM balaM dRSTvA kaunteyenAmitaujasA 08056005c rAdheyAnAm adhirathaH karNaH kim akarod yudhi 08056006a putrA vA mama durdharSA rAjAno vA mahArathAH 08056006c etan me sarvam AcakSva kuzalo hy asi saMjaya 08056007 saMjaya uvAca 08056007a aparAhNe mahArAja sUtaputraH pratApavAn 08056007c jaghAna somakAn sarvAn bhImasenasya pazyataH 08056007e bhImo 'py atibalaH sainyaM dhArtarASTraM vyapothayat 08056008a drAvyamANaM balaM dRSTvA bhImasenena dhImatA 08056008c yantAram abravIt karNaH pAJcAlAn eva mA vaha 08056009a madrarAjas tataH zalyaH zvetAn azvAn mahAjavAn 08056009c prAhiNoc cedipAJcAlAn karUSAMz ca mahAbalaH 08056010a pravizya ca sa tAM senAM zalyaH parabalArdanaH 08056010c nyayacchat turagAn hRSTo yatra yatraicchad agraNIH 08056011a taM rathaM meghasaMkAzaM vaiyAghraparivAraNam 08056011c saMdRzya pANDupAJcAlAs trastA Asan vizAM pate 08056012a tato rathasya ninadaH prAdurAsIn mahAraNe 08056012c parjanyasamanirghoSaH parvatasyeva dIryataH 08056013a tataH zarazatais tIkSNaiH karNo 'py AkarNaniHsRtaiH 08056013c jaghAna pANDavabalaM zatazo 'tha sahasrazaH 08056014a taM tathA samare karma kurvANam atimAnuSam 08056014c parivavrur maheSvAsAH pANDavAnAM mahArathAH 08056015a taM zikhaNDI ca bhImaz ca dhRSTadyumnaz ca pArSataH 08056015c nakulaH sahadevaz ca draupadeyAH sasAtyakAH 08056015e parivavrur jighAMsanto rAdheyaM zaravRSTibhiH 08056016a sAtyakis tu tataH karNaM viMzatyA nizitaiH zaraiH 08056016c atADayad raNe zUro jatrudeze narottamaH 08056017a zikhaNDI paJcaviMzatyA dhRSTadyumnaz ca paJcabhiH 08056017c draupadeyAz catuHSaSTyA sahadevaz ca saptabhiH 08056017e nakulaz ca zatenAjau karNaM vivyAdha sAyakaiH 08056018a bhImasenas tu rAdheyaM navatyA nataparvaNAm 08056018c vivyAdha samare kruddho jatrudeze mahAbalaH 08056019a tataH prahasyAdhirathir vikSipan dhanur uttamam 08056019c mumoca nizitAn bANAn pIDayan sumahAbalaH 08056019e tAn pratyavidhyad rAdheyaH paJcabhiH paJcabhiH zaraiH 08056020a sAtyakes tu dhanuz chittvA dhvajaM ca puruSarSabhaH 08056020c athainaM navabhir bANair AjaghAna stanAntare 08056021a bhImasenas tu taM kruddho vivyAdha triMzatA zaraiH 08056021c sArathiM ca tribhir bANair AjaghAna paraMtapaH 08056022a virathAn draupadeyAMz ca cakAra puruSarSabhaH 08056022c akSNor nimeSamAtreNa tad adbhutam ivAbhavat 08056023a vimukhIkRtya tAn sarvAJ zaraiH saMnataparvabhiH 08056023c pAJcAlAn ahanac chUraz cedInAM ca mahArathAn 08056024a te vadhyamAnAH samare cedimatsyA vizAM pate 08056024c karNam ekam abhidrutya zarasaMghaiH samArdayan 08056024e tAJ jaghAna zitair bANaiH sUtaputro mahArathaH 08056025a etad atyadbhutaM karNe dRSTavAn asmi bhArata 08056025c yad ekaH samare zUrAn sUtaputraH pratApavAn 08056026a yatamAnAn paraM zaktyAyodhayat tAMz ca dhanvinaH 08056026c pANDaveyAn mahArAja zarair vAritavAn raNe 08056027a tatra bhArata karNasya lAghavena mahAtmanaH 08056027c tutuSur devatAH sarvAH siddhAz ca paramarSayaH 08056028a apUjayan maheSvAsA dhArtarASTrA narottamam 08056028c karNaM rathavarazreSThaM zreSThaM sarvadhanuSmatAm 08056029a tataH karNo mahArAja dadAha ripuvAhinIm 08056029c kakSam iddho yathA vahnir nidAghe jvalito mahAn 08056030a te vadhyamAnAH karNena pANDaveyAs tatas tataH 08056030c prAdravanta raNe bhItAH karNaM dRSTvA mahAbalam 08056031a tatrAkrando mahAn AsIt pAJcAlAnAM mahAraNe 08056031c vadhyatAM sAyakais tIkSNaiH karNacApavaracyutaiH 08056032a tena zabdena vitrastA pANDavAnAM mahAcamUH 08056032c karNam ekaM raNe yodhaM menire tatra zAtravAH 08056033a tatrAdbhutaM paraM cakre rAdheyaH zatrukarzanaH 08056033c yad ekaM pANDavAH sarve na zekur abhivIkSitum 08056034a yathaughaH parvatazreSTham AsAdyAbhipradIryate 08056034c tathA tat pANDavaM sainyaM karNam AsAdya dIryate 08056035a karNo 'pi samare rAjan vidhUmo 'gnir iva jvalan 08056035c dahaMs tasthau mahAbAhuH pANDavAnAM mahAcamUm 08056036a zirAMsi ca mahArAja karNAMz caJcalakuNDalAn 08056036c bAhUMz ca vIro vIrANAM ciccheda laghu ceSubhiH 08056037a hastidantAn tsarUn khaDgAn dhvajAJ zaktIr hayAn gajAn 08056037c rathAMz ca vividhAn rAjan patAkA vyajanAni ca 08056038a akSeSAyugayoktrANi cakrANi vividhAni ca 08056038c ciccheda zatadhA karNo yodhavratam anuSThitaH 08056039a tatra bhArata karNena nihatair gajavAjibhiH 08056039c agamyarUpA pRthivI mAMsazoNitakardamA 08056040a viSamaM ca samaM caiva hatair azvapadAtibhiH 08056040c rathaiz ca kuJjaraiz caiva na prAjJAyata kiM cana 08056041a nApi sve na pare yodhAH prAjJAyanta parasparam 08056041c ghore zarAndhakAre tu karNAstre ca vijRmbhite 08056042a rAdheyacApanirmuktaiH zaraiH kAJcanabhUSitaiH 08056042c saMchAditA mahArAja yatamAnA mahArathAH 08056043a te pANDaveyAH samare karNena sma punaH punaH 08056043c abhajyanta mahArAja yatamAnA mahArathAH 08056044a mRgasaMghAn yathA kruddhaH siMho drAvayate vane 08056044c karNas tu samare yodhAMs tatra tatra mahAyazAH 08056044e kAlayAm Asa tat sainyaM yathA pazugaNAn vRkaH 08056045a dRSTvA tu pANDavIM senAM dhArtarASTrAH parAGmukhIm 08056045c abhijagmur maheSvAsA ruvanto bhairavAn ravAn 08056046a duryodhano hi rAjendra mudA paramayA yutaH 08056046c vAdayAm Asa saMhRSTo nAnAvAdyAni sarvazaH 08056047a pAJcAlApi maheSvAsA bhagnA bhagnA narottamAH 08056047c nyavartanta yathA zUrA mRtyuM kRtvA nivartanam 08056048a tAn nivRttAn raNe zUrAn rAdheyaH zatrutApanaH 08056048c anekazo mahArAja babhaJja puruSarSabhaH 08056049a tatra bhArata karNena pAJcAlA viMzatI rathAH 08056049c nihatAH sAdayaH krodhAc cedayaz ca paraHzatAH 08056050a kRtvA zUnyAn rathopasthAn vAjipRSThAMz ca bhArata 08056050c nirmanuSyAn gajaskandhAn pAdAtAMz caiva vidrutAn 08056051a Aditya iva madhyAhne durnirIkSyaH paraMtapaH 08056051c kAlAntakavapuH krUraH sUtaputraz cacAra ha 08056052a evam etAn mahArAja naravAjirathadvipAn 08056052c hatvA tasthau maheSvAsaH karNo 'rigaNasUdanaH 08056053a yathA bhUtagaNAn hatvA kAlas tiSThen mahAbalaH 08056053c tathA sa somakAn hatvA tasthAv eko mahArathaH 08056054a tatrAdbhutam apazyAma pAJcAlAnAM parAkramam 08056054c vadhyamAnApi karNena nAjahU raNamUrdhani 08056055a rAjA duHzAsanaz caiva kRpaH zAradvatas tathA 08056055c azvatthAmA kRtavarmA zakuniz cApi saubalaH 08056055e nyahanan pANDavIM senAM zatazo 'tha sahasrazaH 08056056a karNaputrau ca rAjendra bhrAtarau satyavikramau 08056056c anAzayetAM balinaH pAJcAlAn vai tatas tataH 08056056e tatra yuddhaM tadA hy AsIt krUraM vizasanaM mahat 08056057a tathaiva pANDavAH zUrA dhRSTadyumnazikhaNDinau 08056057c draupadeyAz ca saMkruddhA abhyaghnaMs tAvakaM balam 08056058a evam eSa kSayo vRttaH pANDavAnAM tatas tataH 08056058c tAvakAnAm api raNe bhImaM prApya mahAbalam 08057001 saMjaya uvAca 08057001a arjunas tu mahArAja kRtvA sainyaM pRthagvidham 08057001c sUtaputraM susaMrabdhaM dRSTvA caiva mahAraNe 08057002a zoNitodAM mahIM kRtvA mAMsamajjAsthivAhinIm 08057002c vAsudevam idaM vAkyam abravIt puruSarSabha 08057003a eSa ketU raNe kRSNa sUtaputrasya dRzyate 08057003c bhImasenAdayaz caite yodhayanti mahArathAn 08057003e ete dravanti pAJcAlAH karNAt trastA janArdana 08057004a eSa duryodhano rAjA zvetacchatreNa bhAsvatA 08057004c karNena bhagnAn pAJcAlAn drAvayan bahu zobhate 08057005a kRpaz ca kRtavarmA ca drauNiz caiva mahAbalaH 08057005c ete rakSanti rAjAnaM sUtaputreNa rakSitAH 08057005e avadhyamAnAs te 'smAbhir ghAtayiSyanti somakAn 08057006a eSa zalyo rathopasthe razmisaMcArakovidaH 08057006c sUtaputrarathaM kRSNa vAhayan bahu zobhate 08057007a tatra me buddhir utpannA vAhayAtra mahAratham 08057007c nAhatvA samare karNaM nivartiSye kathaM cana 08057008a rAdheyo 'py anyathA pArthAn sRJjayAMz ca mahArathAn 08057008c niHzeSAn samare kuryAt pazyator nau janArdana 08057009a tataH prAyAd rathenAzu kezavas tava vAhinIm 08057009c karNaM prati maheSvAsaM dvairathe savyasAcinA 08057010a prayAtaz ca mahAbAhuH pANDavAnujJayA hariH 08057010c AzvAsayan rathenaiva pANDusainyAni sarvazaH 08057011a rathaghoSaH sa saMgrAme pANDaveyasya saMbabhau 08057011c vAsavAzanitulyasya mahaughasyeva mAriSa 08057012a mahatA rathaghoSeNa pANDavaH satyavikramaH 08057012c abhyayAd aprameyAtmA vijayas tava vAhinIm 08057013a tam AyAntaM samIkSyaiva zvetAzvaM kRSNasArathim 08057013c madrarAjo 'bravIt karNaM ketuM dRSTvA mahAtmanaH 08057014a ayaM sa ratha AyAti zvetAzvaH kRSNasArathiH 08057014c nighnann amitrAn samare yaM karNa paripRcchasi 08057015a eSa tiSThati kaunteyaH saMspRzan gANDivaM dhanuH 08057015c taM haniSyasi ced adya tan naH zreyo bhaviSyati 08057016a eSA vidIryate senA dhArtarASTrI samantataH 08057016c arjunasya bhayAt tUrNaM nighnataH zAtravAn bahUn 08057017a varjayan sarvasainyAni tvarate hi dhanaMjayaH 08057017c tvadartham iti manye 'haM yathAsyodIryate vapuH 08057018a na hy avasthApyate pArtho yuyutsuH kena cit saha 08057018c tvAm Rte krodhadIpto hi pIDyamAne vRkodare 08057019a virathaM dharmarAjaM ca dRSTvA sudRDhavikSatam 08057019c zikhaNDinaM sAtyakiM ca dhRSTadyumnaM ca pArSatam 08057020a draupadeyAn yudhAmanyum uttamaujasam eva ca 08057020c nakulaM sahadevaM ca bhrAtarau dvau samIkSya ca 08057021a sahasaikarathaH pArthas tvAm abhyeti paraMtapa 08057021c krodharaktekSaNaH kruddho jighAMsuH sarvadhanvinAm 08057022a tvarito 'bhipataty asmAMs tyaktvA sainyAny asaMzayam 08057022c tvaM karNa pratiyAhy enaM nAsty anyo hi dhanurdharaH 08057023a na taM pazyAmi loke 'smiMs tvatto 'py anyaM dhanurdharam 08057023c arjunaM samare kruddhaM yo velAm iva dhArayet 08057024a na cAsya rakSAM pazyAmi pRSThato na ca pArzvataH 08057024c eka evAbhiyAti tvAM pazya sAphalyam AtmanaH 08057025a tvaM hi kRSNau raNe zaktaH saMsAdhayitum Ahave 08057025c tavaiSa bhAro rAdheya pratyudyAhi dhanaMjayam 08057026a tvaM kRto hy eva bhISmeNa droNadrauNikRpair api 08057026c savyasAcipratirathas taM nivartaya pANDavam 08057027a lelihAnaM yathA sarpaM garjantam RSabhaM yathA 08057027c layasthitaM yathA vyAghraM jahi karNa dhanaMjayam 08057028a ete dravanti samare dhArtarASTrA mahArathAH 08057028c arjunasya bhayAt tUrNaM nirapekSA janAdhipAH 08057029a dravatAm atha teSAM tu yudhi nAnyo 'sti mAnavaH 08057029c bhayahA yo bhaved vIra tvAm Rte sUtanandana 08057030a ete tvAM kuravaH sarve dvIpam AsAdya saMyuge 08057030c viSThitAH puruSavyAghra tvattaH zaraNakAGkSiNaH 08057031a vaidehAmbaSThakAmbojAs tathA nagnajitas tvayA 08057031c gAndhArAz ca yayA dhRtyA jitAH saMkhye sudurjayAH 08057032a tAM dhRtiM kuru rAdheya tataH pratyehi pANDavam 08057032c vAsudevaM ca vArSNeyaM prIyamANaM kirITinA 08057033 karNa uvAca 08057033a prakRtistho hi me zalya idAnIM saMmatas tathA 08057033c pratibhAsi mahAbAho vibhIz caiva dhanaMjayAt 08057034a pazya bAhvor balaM me 'dya zikSitasya ca pazya me 08057034c eko 'dya nihaniSyAmi pANDavAnAM mahAcamUm 08057035a kRSNau ca puruSavyAghrau tac ca satyaM bravImi te 08057035c nAhatvA yudhi tau vIrAv apayAsye kathaM cana 08057036a svapsye vA nihatas tAbhyAm asatyo hi raNe jayaH 08057036c kRtArtho vA bhaviSyAmi hatvA tAv atha vA hataH 08057037a naitAdRzo jAtu babhUva loke; rathottamo yAvad anuzrutaM naH 08057037c tam IdRzaM pratiyotsyAmi pArthaM; mahAhave pazya ca pauruSaM me 08057038a rathe caraty eSa rathapravIraH; zIghrair hayaiH kauravarAjaputraH 08057038c sa vAdya mAM neSyati kRcchram etat; karNasyAntAd etad antAH stha sarve 08057039a asvedinau rAjaputrasya hastAv; avepinau jAtakiNau bRhantau 08057039c dRDhAyudhaH kRtimAn kSiprahasto; na pANDaveyena samo 'sti yodhaH 08057040a gRhNAty anekAn api kaGkapatrAn; ekaM yathA tAn kSitipAn pramathya 08057040c te krozamAtraM nipatanty amoghAH; kas tena yodho 'sti samaH pRthivyAm 08057041a atoSayat pANDaveyo hutAzaM; kRSNadvitIyo 'tirathas tarasvI 08057041c lebhe cakraM yatra kRSNo mahAtmA; dhanur gANDIvaM pANDavaH savyasAcI 08057042a zvetAzvayuktaM ca sughoSam agryaM; rathaM mahAbAhur adInasattvaH 08057042c maheSudhI cAkSayau divyarUpau; zastrANi divyAni ca havyavAhAt 08057043a tathendraloke nijaghAna daityAn; asaMkhyeyAn kAlakeyAMz ca sarvAn 08057043c lebhe zaGkhaM devadattaM sma tatra; ko nAma tenAbhyadhikaH pRthivyAm 08057044a mahAdevaM toSayAm Asa caiva; sAkSAt suyuddhena mahAnubhAvaH 08057044c lebhe tataH pAzupataM sughoraM; trailokyasaMhArakaraM mahAstram 08057045a pRthak pRthag lokapAlAH sametA; dadur hy astrANy aprameyANi yasya 08057045c yais tAJ jaghAnAzu raNe nRsiMhAn; sa kAlakhaJjAn asurAn sametAn 08057046a tathA virATasya pure sametAn; sarvAn asmAn ekarathena jitvA 08057046c jahAra tad godhanam Ajimadhye; vastrANi cAdatta mahArathebhyaH 08057047a tam IdRzaM vIryaguNopapannaM; kRSNadvitIyaM varaye raNAya 08057047c anantavIryeNa ca kezavena; nArAyaNenApratimena guptam 08057048a varSAyutair yasya guNA na zakyA; vaktuM sametair api sarvalokaiH 08057048c mahAtmanaH zaGkhacakrAsipANer; viSNor jiSNor vasudevAtmajasya 08057048e bhayaM me vai jAyate sAdhvasaM ca; dRSTvA kRSNAv ekarathe sametau 08057049a ubhau hi zUrau kRtinau dRDhAstrau; mahArathau saMhananopapannau 08057049c etAdRzau phalgunavAsudevau; ko 'nyaH pratIyAn mad Rte nu zalya 08057050a etAv ahaM yudhi vA pAtayiSye; mAM vA kRSNau nihaniSyato 'dya 08057050c iti bruvaJ zalyam amitrahantA; karNo raNe megha ivonnanAda 08057051a abhyetya putreNa tavAbhinanditaH; sametya covAca kurupravIrAn 08057051c kRpaM ca bhojaM ca mahAbhujAv ubhau; tathaiva gAndhAranRpaM sahAnujam 08057051e guroH sutaM cAvarajaM tathAtmanaH; padAtino 'tha dvipasAdino 'nyAn 08057052a nirundhatAbhidravatAcyutArjunau; zrameNa saMyojayatAzu sarvataH 08057052c yathA bhavadbhir bhRzavikSatAv ubhau; sukhena hanyAm aham adya bhUmipAH 08057053a tatheti coktvA tvaritAH sma te 'rjunaM; jighAMsavo vIratamAH samabhyayuH 08057053c nadInadAn bhUrijalo mahArNavo; yathA tathA tAn samare 'rjuno 'grasat 08057054a na saMdadhAno na tathA zarottamAn; pramuJcamAno ripubhiH pradRzyate 08057054c dhanaMjayas tasya zaraiz ca dAritA; hatAz ca petur naravAjikuJjarAH 08057055a zarArciSaM gANDivacArumaNDalaM; yugAntasUryapratimAnatejasam 08057055c na kauravAH zekur udIkSituM jayaM; yathA raviM vyAdhitacakSuSo janAH 08057056a tam abhyadhAvad visRjaJ zarAn kRpas; tathaiva bhojas tava cAtmajaH svayam 08057056c jighAMsubhis tAn kuzalaiH zarottamAn; mahAhave saMjavitAn prayatnataH 08057056e zaraiH praciccheda ca pANDavas tvaran; parAbhinad vakSasi ca tribhis tribhiH 08057057a sa gANDivAbhyAyatapUrNamaNDalas; tapan ripUn arjunabhAskaro babhau 08057057c zarograrazmiH zucizukramadhyago; yathaiva sUryaH pariveSagas tathA 08057058a athAgryabANair dazabhir dhanaMjayaM; parAbhinad droNasuto 'cyutaM tribhiH 08057058c caturbhir azvAMz caturaH kapiM tathA; zaraiH sa nArAcavarair avAkirat 08057059a tathA tu tat tat sphurad AttakArmukaM; tribhiH zarair yantRziraH kSureNa 08057059c hayAMz caturbhiz caturas tribhir dhvajaM; dhanaMjayo drauNirathAn nyapAtayat 08057060a sa roSapUrNo 'zanivajrahATakair; alaMkRtaM takSakabhogavarcasam 08057060c subandhanaM kArmukam anyad Adade; yathA mahAhipravaraM gires tathA 08057061a svam AyudhaM copavikIrya bhUtale; dhanuz ca kRtvA saguNaM guNAdhikaH 08057061c samAnayAnAv ajitau narottamau; zarottamair drauNir avidhyad antikAt 08057062a kRpaz ca bhojaz ca tathAtmajaz ca te; tamonudaM vAridharA ivApatan 08057062c kRpasya pArthaH sazaraM zarAsanaM; hayAn dhvajaM sArathim eva patribhiH 08057063a zaraiH praciccheda tavAtmajasya; dhvajaM dhanuz ca pracakarta nardataH 08057063c jaghAna cAzvAn kRtavarmaNaH zubhAn; dhvajaM ca ciccheda tataH pratApavAn 08057064a savAjisUteSv asanAn saketanAJ; jaghAna nAgAzvarathAMs tvaraMz ca saH 08057064c tataH prakIrNaM sumahad balaM tava; pradAritaM setur ivAmbhasA yathA 08057064e tato 'rjunasyAzu rathena kezavaz; cakAra zatrUn apasavyam AturAn 08057065a tataH prayAntaM tvaritaM dhanaMjayaM; zatakratuM vRtranijaghnuSaM yathA 08057065c samanvadhAvan punar ucchritair dhvajai; rathaiH suyuktair apare yuyutsavaH 08057066a athAbhisRtya prativArya tAn arIn; dhanaMjayasyAbhi rathaM mahArathAH 08057066c zikhaNDizaineyayamAH zitaiH zarair; vidArayanto vyanadan subhairavam 08057067a tato 'bhijaghnuH kupitAH parasparaM; zarais tadAJjogatibhiH sutejanaiH 08057067c kurupravIrAH saha sRJjayair yathA;surAH purA devavarair ayodhayan 08057068a jayepsavaH svargamanAya cotsukAH; patanti nAgAzvarathAH paraMtapa 08057068c jagarjur uccair balavac ca vivyadhuH; zaraiH sumuktair itaretaraM pRthak 08057069a zarAndhakAre tu mahAtmabhiH kRte; mahAmRdhe yodhavaraiH parasparam 08057069c babhur dazAzA na divaM ca pArthiva; prabhA ca sUryasya tamovRtAbhavat 08058001 saMjaya uvAca 08058001a rAjan kurUNAM pravarair balair bhImam abhidrutam 08058001c majjantam iva kaunteyam ujjihIrSur dhanaMjayaH 08058002a vimRdya sUtaputrasya senAM bhArata sAyakaiH 08058002c prAhiNon mRtyulokAya paravIrAn dhanaMjayaH 08058003a tato 'syAmbaram AvRtya zarajAlAni bhAgazaH 08058003c adRzyanta tathAnye ca nighnantas tava vAhinIm 08058004a sa pakSisaMghAcaritam AkAzaM pUrayaJ zaraiH 08058004c dhanaMjayo mahArAja kurUNAm antako 'bhavat 08058005a tato bhallaiH kSurapraiz ca nArAcair nirmalair api 08058005c gAtrANi prAkSiNot pArthaH zirAMsi ca cakarta ha 08058006a chinnagAtrair vikavacair viziraskaiH samantataH 08058006c patitaiz ca patadbhiz ca yodhair AsIt samAvRtam 08058007a dhanaMjayazarAbhyastaiH syandanAzvanaradvipaiH 08058007c raNabhUmir abhUd rAjan mahAvaitaraNI yathA 08058008a ISAcakrAkSabhaGgaiz ca vyazvaiH sAzvaiz ca yudhyatAm 08058008c sasUtair hatasUtaiz ca rathaiH stIrNAbhavan mahI 08058009a suvarNavarmasaMnAhair yodhaiH kanakabhUSaNaiH 08058009c AsthitAH kRtavarmANo bhadrA nityamadA dvipAH 08058009e kruddhAH kruddhair mahAmAtraiH preSitArjunam abhyayuH 08058010a catuHzatAH zaravarSair hatAH petuH kirITinA 08058010c paryastAnIva zRGgANi sasattvAni mahAgireH 08058011a dhanaMjayazarAbhyastaiH stIrNA bhUr varavAraNaiH 08058011c abhipede 'rjunaratho ghanAn bhindann ivAMzumAn 08058012a hatair gajamanuSyAzvair bhagnaiz ca bahudhA rathaiH 08058012c vizastrapatrakavacair yuddhazauNDair gatAsubhiH 08058012e apaviddhAyudhair mArgaH stIrNo 'bhUt phalgunena vai 08058013a vyasphUrjayac ca gANDIvaM sumahad bhairavasvanam 08058013c ghoro vajraviniSpeSaH stanayitnor ivAmbare 08058014a tataH prAdIryata camUr dhanaMjayazarAhatA 08058014c mahAvAtasamAviddhA mahAnaur iva sAgare 08058015a nAnArUpAH praharaNAH zarA gANDIvacoditAH 08058015c alAtolkAzaniprakhyAs tava sainyaM vinirdahan 08058016a mahAgirau veNuvanaM nizi prajvalitaM yathA 08058016c tathA tava mahat sainyaM prAsphurac charapIDitam 08058017a saMpiSTadagdhavidhvastaM tava sainyaM kirITinA 08058017c hataM pravihataM bANaiH sarvataH pradrutaM dizaH 08058018a mahAvane mRgagaNA dAvAgnigrasitA yathA 08058018c kuravaH paryavartanta nirdagdhAH savyasAcinA 08058019a utsRjya hi mahAbAhuM bhImasenaM tadA raNe 08058019c balaM kurUNAm udvignaM sarvam AsIt parAGmukham 08058020a tataH kuruSu bhagneSu bIbhatsur aparAjitaH 08058020c bhImasenaM samAsAdya muhUrtaM so 'bhyavartata 08058021a samAgamya sa bhImena mantrayitvA ca phalgunaH 08058021c vizalyam arujaM cAsmai kathayitvA yudhiSThiram 08058022a bhImasenAbhyanujJAtas tataH prAyAd dhanaMjayaH 08058022c nAdayan rathaghoSeNa pRthivIM dyAM ca bhArata 08058023a tataH parivRto bhImair dazabhiH zatrupuMgavaiH 08058023c duHzAsanAd avarajais tava putrair dhanaMjayaH 08058024a te tam abhyardayan bANair ulkAbhir iva kuJjaram 08058024c AtateSv asanAH krUrA nRtyanta iva bhArata 08058025a apasavyAMs tu tAMz cakre rathena madhusUdanaH 08058025c tatas te prAdravaJ zUrAH parAGmukharathe 'rjune 08058026a teSAm ApatatAM ketUn rathAMz cApAni sAyakAn 08058026c nArAcair ardhacandraiz ca kSipraM pArtho nyapAtayat 08058027a athAnyair dazabhir bhallaiH zirAMsy eSAM nyapAtayat 08058027c roSasaMraktanetrANi saMdaSTauSThAni bhUtale 08058027e tAni vaktrANi vibabhur vyomni tArAgaNA iva 08058028a tAMs tu bhallair mahAvegair dazabhir daza kauravAn 08058028c rukmAGgadAn rukmapuGkhair viddhvA prAyAd amitrahA 08059001 saMjaya uvAca 08059001a taM tu yAntaM mahAvegair azvaiH kapivaradhvajam 08059001c yuddhAyAbhyadravan vIrAH kurUNAM navatI rathAH 08059001e parivavrur naravyAghrA naravyAghraM raNe 'rjunam 08059002a kRSNaH zvetAn mahAvegAn azvAn kanakabhUSaNAn 08059002c muktAjAlapraticchannAn praiSIt karNarathaM prati 08059003a tataH karNarathaM yAntam arIn ghnantaM dhanaMjayam 08059003c bANavarSair abhighnantaH saMzaptakarathA yayuH 08059004a tvaramANAMs tu tAn sarvAn sasUteSvasanadhvajAn 08059004c jaghAna navatiM vIrAn arjuno nizitaiH zaraiH 08059005a te 'patanta hatA bANair nAnArUpaiH kirITinA 08059005c savimAnA yathA siddhAH svargAt puNyakSaye tathA 08059006a tataH sarathanAgAzvAH kuravaH kurusattama 08059006c nirbhayA bharatazreSTham abhyavartanta phalgunam 08059007a tad Ayastam amuktAstram udIrNavaravAraNam 08059007c putrANAM te mahat sainyaM samarautsId dhanaMjayaH 08059008a zaktyRSTitomaraprAsair gadAnistriMzasAyakaiH 08059008c prAcchAdayan maheSvAsAH kuravaH kurunandanam 08059009a tAM kurUNAM pravitatAM zastravRSTiM samudyatAm 08059009c vyadhamat pANDavo bANais tamaH sUrya ivAMzubhiH 08059010a tato mlecchAH sthitair mattais trayodazazatair gajaiH 08059010c pArzvato 'bhyahanan pArthaM tava putrasya zAsanAt 08059011a karNinAlIkanArAcais tomaraiH prAsazaktibhiH 08059011c kampanair bhiNDipAlaiz ca rathasthaM pArtham Ardayan 08059012a tAm astravRSTiM prahitAM dvipasthair yavanaiH smayan 08059012c ciccheda nizitair bhallair ardhacandraiz ca phalgunaH 08059013a atha tAn dviradAn sarvAn nAnAliGgair mahAzaraiH 08059013c sapatAkAn sahArohAn girIn vajrair ivAbhinat 08059014a te hemapuGkhair iSubhir AcitA hemamAlinaH 08059014c hatAH petur mahAnAgAH sAgnijvAlA ivAdrayaH 08059015a tato gANDIvanirghoSo mahAn AsId vizAM pate 08059015c stanatAM kUjatAM caiva manuSyagajavAjinAm 08059016a kuJjarAz ca hatA rAjan prAdravaMs te samantataH 08059016c azvAz ca paryadhAvanta hatArohA dizo daza 08059017a rathA hInA mahArAja rathibhir vAjibhis tathA 08059017c gandharvanagarAkArA dRzyante sma sahasrazaH 08059018a azvArohA mahArAja dhAvamAnAs tatas tataH 08059018c tatra tatraiva dRzyante patitAH pArthasAyakaiH 08059019a tasmin kSaNe pANDavasya bAhvor balam adRzyata 08059019c yat sAdino vAraNAMz ca rathAMz caiko 'jayad yudhi 08059020a tatas tryaGgeNa mahatA balena bharatarSabha 08059020c dRSTvA parivRtaM rAjan bhImasenaH kirITinam 08059021a hatAvazeSAn utsRjya tvadIyAn kati cid rathAn 08059021c javenAbhyadravad rAjan dhanaMjayarathaM prati 08059022a tatas tat prAdravat sainyaM hatabhUyiSTham Aturam 08059022c dRSTvA yad arjunaM bhImo jagAma bhrAtaraM prati 08059023a hatAvaziSTAMs turagAn arjunena mahAjavAn 08059023c bhImo vyadhamad abhrAnto gadApANir mahAhave 08059024a kAlarAtrim ivAtyugrAM naranAgAzvabhojanAm 08059024c prAkArATTapuradvAradAraNIm atidAruNAm 08059025a tato gadAM nRnAgAzveSv Azu bhImo vyavAsRjat 08059025c sA jaghAna bahUn azvAn azvArohAMz ca mAriSa 08059026a kAMsyAyasatanutrAMs tAn narAn azvAMz ca pANDavaH 08059026c pothayAm Asa gadayA sazabdaM te 'patan hatAH 08059027a hatvA tu tad gajAnIkaM bhImaseno mahAbalaH 08059027c punaH svaratham AsthAya pRSThato 'rjunam anvagAt 08059028a hataM parAGmukhaprAyaM nirutsAhaM paraM balam 08059028c vyAlambata mahArAja prAyazaH zastraveSTitam 08059029a vilambamAnaM tat sainyam apragalbham avasthitam 08059029c dRSTvA prAcchAdayad bANair arjunaH prANatApanaiH 08059030a tataH kurUNAm abhavad ArtanAdo mahAmRdhe 08059030c rathAzvanAgAsuharair vadhyatAm arjuneSubhiH 08059031a hAhAkRtaM bhRzaM tasthau lIyamAnaM parasparam 08059031c alAtacakravat sainyaM tadAbhramata tAvakam 08059032a AdIptaM tava tat sainyaM zaraiz chinnatanucchadam 08059032c AsIt svazoNitaklinnaM phullAzokavanaM yathA 08059033a tad dRSTvA kuravas tatra vikrAntaM savyasAcinaH 08059033c nirAzAH samapadyanta sarve karNasya jIvite 08059034a aviSahyaM tu pArthasya zarasaMpAtam Ahave 08059034c matvA nyavartan kuravo jitA gANDIvadhanvanA 08059035a te hitvA samare pArthaM vadhyamAnAz ca sAyakaiH 08059035c pradudruvur dizo bhItAz cukruzuz cApi sUtajam 08059036a abhyadravata tAn pArthaH kiraJ zarazatAn bahUn 08059036c harSayan pANDavAn yodhAn bhImasenapurogamAn 08059037a putrAs tu te mahArAja jagmuH karNarathaM prati 08059037c agAdhe majjatAM teSAM dvIpaH karNo 'bhavat tadA 08059038a kuravo hi mahArAja nirviSAH pannagA iva 08059038c karNam evopalIyanta bhayAd gANDIvadhanvanaH 08059039a yathA sarvANi bhUtAni mRtyor bhItAni bhArata 08059039c dharmam evopalIyante karmavanti hi yAni ca 08059040a tathA karNaM maheSvAsaM putrAs tava narAdhipa 08059040c upAlIyanta saMtrAsAt pANDavasya mahAtmanaH 08059041a tAJ zoNitapariklinnAn viSamasthAJ zarAturAn 08059041c mA bhaiSTety abravIt karNo hy abhito mAm iteti ca 08059042a saMbhagnaM hi balaM dRSTvA balAt pArthena tAvakam 08059042c dhanur visphArayan karNas tasthau zatrujighAMsayA 08059042e pAJcAlAn punar AdhAvat pazyataH savyasAcinaH 08059043a tataH kSaNena kSitipAH kSatajapratimekSaNAH 08059043c karNaM vavarSur bANaughair yathA meghA mahIdharam 08059044a tataH zarasahasrANi karNamuktAni mAriSa 08059044c vyayojayanta pAJcAlAn prANaiH prANabhRtAM vara 08059045a tato raNo mahAn AsIt pAJcAlAnAM vizAM pate 08059045c vadhyatAM sUtaputreNa mitrArthe 'mitraghAtinAm 08060001 saMjaya uvAca 08060001a tataH karNaH kuruSu pradruteSu; varUthinA zvetahayena rAjan 08060001c pAJcAlaputrAn vyadhamat sUtaputro; maheSubhir vAta ivAbhrasaMghAn 08060002a sUtaM rathAd aJjalikena pAtya; jaghAna cAzvAJ janamejayasya 08060002c zatAnIkaM sutasomaM ca bhallair; avAkirad dhanuSI cApy akRntat 08060003a dhRSTadyumnaM nirbibhedAtha SaDbhir; jaghAna cAzvaM dakSiNaM tasya saMkhye 08060003c hatvA cAzvAn sAtyakeH sUtaputraH; kaikeyaputraM nyavadhId vizokam 08060004a tam abhyadhAvan nihate kumAre; kaikeyasenApatir ugradhanvA 08060004c zarair vibhinnaM bhRzam ugravegaiH; karNAtmajaM so 'bhyahanat suSeNam 08060005a tasyArdhacandrais tribhir uccakarta; prasahya bAhU ca ziraz ca karNaH 08060005c sa syandanAd gAm apatad gatAsuH; parazvadhaiH zAla ivAvarugNaH 08060006a hatAzvam aJjogatibhiH suSeNaH; zinipravIraM nizitaiH pRSatkaiH 08060006c pracchAdya nRtyann iva sautiputraH; zaineyabANAbhihataH papAta 08060007a putre hate krodhaparItacetAH; karNaH zinInAm RSabhaM jighAMsuH 08060007c hato 'si zaineya iti bruvan sa; vyavAsRjad bANam amitrasAham 08060008a sa tasya ciccheda zaraM zikhaNDI; tribhis tribhiz ca pratutoda karNam 08060008c zikhaNDinaH kArmukaM sa dhvajaM ca; cchittvA zarAbhyAm ahanat sujAtam 08060009a zikhaNDinaM SaDbhir avidhyad ugro; dAnto dhArSTadyumnaziraz cakarta 08060009c athAbhinat sutasomaM zareNa; sa saMzitenAdhirathir mahAtmA 08060010a athAkrande tumule vartamAne; dhArSTadyumne nihate tatra kRSNaH 08060010c apAJcAlyaM kriyate yAhi pArtha; karNaM jahIty abravId rAjasiMha 08060011a tataH prahasyAzu narapravIro; rathaM rathenAdhirather jagAma 08060011c bhaye teSAM trANam icchan subAhur; abhyAhatAnAM rathayUthapena 08060012a visphArya gANDIvam athograghoSaM; jyayA samAhatya tale bhRzaM ca 08060012c bANAndhakAraM sahasaiva kRtvA; jaghAna nAgAzvarathAn narAMz ca 08060013a taM bhImaseno 'nu yayau rathena; pRSThe rakSan pANDavam ekavIram 08060013c tau rAjaputrau tvaritau rathAbhyAM; karNAya yAtAv aribhir vimuktau 08060014a atrAntare sumahat sUtaputraz; cakre yuddhaM somakAn saMpramRdnan 08060014c rathAzvamAtaGgagaNAJ jaghAna; pracchAdayAm Asa dizaH zaraiz ca 08060015a tam uttamaujA janamejayaz ca; kruddhau yudhAmanyuzikhaNDinau ca 08060015c karNaM vineduH sahitAH pRSatkaiH; saMmardamAnAH saha pArSatena 08060016a te paJca pAJcAlarathAH surUpair; vaikartanaM karNam abhidravantaH 08060016c tasmAd rathAc cyAvayituM na zekur; dhairyAt kRtAtmAnam ivendriyANi 08060017a teSAM dhanUMSi dhvajavAjisUtAMs; tUNaM patAkAz ca nikRtya bANaiH 08060017c tAn paJcabhiH sa tv ahanat pRSatkaiH; karNas tataH siMha ivonnanAda 08060018a tasyAsyatas tAn abhinighnataz ca; jyAbANahastasya dhanuHsvanena 08060018c sAdridrumA syAt pRthivI vizIrNA; ity eva matvA janatA vyaSIdat 08060019a sa zakracApapratimena dhanvanA; bhRzAtatenAdhirathiH zarAn sRjan 08060019c babhau raNe dIptamarIcimaNDalo; yathAMzumAlI pariveSavAMs tathA 08060020a zikhaNDinaM dvAdazabhiH parAbhinac; chitaiH zaraiH SaDbhir athottamaujasam 08060020c tribhir yudhAmanyum avidhyad Azugais; tribhis tribhiH somakapArSatAtmajau 08060021a parAjitAH paJca mahArathAs tu te; mahAhave sUtasutena mAriSa 08060021c nirudyamAs tasthur amitramardanA; yathendriyArthAtmavatA parAjitAH 08060022a nimajjatas tAn atha karNasAgare; vipannanAvo vaNijo yathArNave 08060022c uddadhrire naubhir ivArNavAd rathaiH; sukalpitair draupadijAH svamAtulAn 08060023a tataH zinInAm RSabhaH zitaiH zarair; nikRtya karNaprahitAn iSUn bahUn 08060023c vidArya karNaM nizitair ayasmayais; tavAtmajaM jyeSTham avidhyad aSTabhiH 08060024a kRpo 'tha bhojaz ca tavAtmajas tathA; svayaM ca karNo nizitair atADayat 08060024c sa taiz caturbhir yuyudhe yadUttamo; digIzvarair daityapatir yathA tathA 08060025a samAnateneSvasanena kUjatA; bhRzAtatenAmitabANavarSiNA 08060025c babhUva durdharSataraH sa sAtyakiH; zarannabhomadhyagato yathA raviH 08060026a punaH samAsAdya rathAn sudaMzitAH; zinipravIraM jugupuH paraMtapAH 08060026c sametya pAJcAlarathA mahAraNe; marudgaNAH zakram ivArinigrahe 08060027a tato 'bhavad yuddham atIva dAruNaM; tavAhitAnAM tava sainikaiH saha 08060027c rathAzvamAtaGgavinAzanaM tathA; yathA surANAm asuraiH purAbhavat 08060028a rathadvipA vAjipadAtayo 'pi vA; bhramanti nAnAvidhazastraveSTitAH 08060028c paraspareNAbhihatAz ca caskhalur; vinedur ArtA vyasavo 'patanta ca 08060029a tathA gate bhImam abhIs tavAtmajaH; sasAra rAjAvarajaH kiraJ zaraiH 08060029c tam abhyadhAvat tvarito vRkodaro; mahAruruM siMha ivAbhipetivAn 08060030a tatas tayor yuddham atItamAnuSaM; pradIvyatoH prANadurodare 'bhavat 08060030c paraspareNAbhiniviSTaroSayor; udagrayoH zambarazakrayor yathA 08060031a zaraiH zarIrAntakaraiH sutejanair; nijaghnatus tAv itaretaraM bhRzam 08060031c sakRtprabhinnAv iva vAzitAntare; mahAgajau manmathasaktacetasau 08060032a tavAtmajasyAtha vRkodaras tvaran; dhanuH kSurAbhyAM dhvajam eva cAcchinat 08060032c lalATam apy asya bibheda patriNA; ziraz ca kAyAt prajahAra sAratheH 08060033a sa rAjaputro 'nyad avApya kArmukaM; vRkodaraM dvAdazabhiH parAbhinat 08060033c svayaM niyacchaMs turagAn ajihmagaiH; zaraiz ca bhImaM punar abhyavIvRSat 08061001 saMjaya uvAca 08061001a tatrAkarod duSkaraM rAjaputro; duHzAsanas tumule yudhyamAnaH 08061001c ciccheda bhImasya dhanuH kSureNa; SaDbhiH zaraiH sArathim apy avidhyat 08061002a tato 'bhinad bahubhiH kSipram eva; vareSubhir bhImasenaM mahAtmA 08061002c sa vikSaran nAga iva prabhinno; gadAm asmai tumule prAhiNod vai 08061003a tayAharad daza dhanvantarANi; duHzAsanaM bhImasenaH prasahya 08061003c tayA hataH patito vepamAno; duHzAsano gadayA vegavatyA 08061004a hayAH sasUtAz ca hatA narendra; cUrNIkRtaz cAsya rathaH patantyA 08061004c vidhvastavarmAbharaNAmbarasrag; viceSTamAno bhRzavedanArtaH 08061005a tataH smRtvA bhImasenas tarasvI; sApatnakaM yat prayuktaM sutais te 08061005c rathAd avaplutya gataH sa bhUmau; yatnena tasmin praNidhAya cakSuH 08061006a asiM samuddhRtya zitaM sudhAraM; kaNThe samAkramya ca vepamAnam 08061006c utkRtya vakSaH patitasya bhUmAv; athApibac choNitam asya koSNam 08061006e AsvAdya cAsvAdya ca vIkSamANaH; kruddho 'tivelaM prajagAda vAkyam 08061007a stanyasya mAtur madhusarpiSo vA; mAdhvIkapAnasya ca satkRtasya 08061007c divyasya vA toyarasasya pAnAt; payodadhibhyAM mathitAc ca mukhyAt 08061007e sarvebhya evAbhyadhiko raso 'yaM; mato mamAdyAhitalohitasya 08061008a evaM bruvANaM punar Adravantam; AsvAdya valgantam atiprahRSTam 08061008c ye bhImasenaM dadRzus tadAnIM; bhayena te 'pi vyathitA nipetuH 08061009a ye cApi tatrApatitA manuSyAs; teSAM karebhyaH patitaM ca zastram 08061009c bhayAc ca saMcukruzur uccakais te; nimIlitAkSA dadRzuz ca tan na 08061010a ye tatra bhImaM dadRzuH samantAd; dauHzAsanaM tad rudhiraM pibantam 08061010c sarve palAyanta bhayAbhipannA; nAyaM manuSya iti bhASamANAH 08061011a zRNvatAM lokavIrANAm idaM vacanam abravIt 08061011c eSa te rudhiraM kaNThAt pibAmi puruSAdhama 08061011e brUhIdAnIM susaMrabdhaH punar gaur iti gaur iti 08061012a pramANakoTyAM zayanaM kAlakUTasya bhojanam 08061012c dazanaM cAhibhiH kaSTaM dAhaM ca jatuvezmani 08061013a dyUtena rAjyaharaNam araNye vasatiz ca yA 08061013c iSvastrANi ca saMgrAmeSv asukhAni ca vezmani 08061014a duHkhAny etAni jAnImo na sukhAni kadA cana 08061014c dhRtarASTrasya daurAtmyAt saputrasya sadA vayam 08061015a ity uktvA vacanaM rAjaJ jayaM prApya vRkodaraH 08061015c punar Aha mahArAja smayaMs tau kezavArjunau 08061016a duHzAsane yad raNe saMzrutaM me; tad vai sarvaM kRtam adyeha vIrau 08061016c adyaiva dAsyAmy aparaM dvitIyaM; duryodhanaM yajJapazuM vizasya 08061016e ziro mRditvA ca padA durAtmanaH; zAntiM lapsye kauravANAM samakSam 08061017a etAvad uktvA vacanaM prahRSTo; nanAda coccai rudhirArdragAtraH 08061017c nanarta caivAtibalo mahAtmA; vRtraM nihatyeva sahasranetraH 08062001 saMjaya uvAca 08062001a duHzAsane tu nihate putrAs tava mahArathAH 08062001c mahAkrodhaviSA vIrAH samareSv apalAyinaH 08062001e daza rAjan mahAvIryo bhImaM prAcchAdayaJ zaraiH 08062002a kavacI niSaGgI pAzI daNDadhAro dhanurdharaH 08062002c alolupaH zalaH saMdho vAtavegasuvarcasau 08062003a ete sametya sahitA bhrAtRvyasanakarzitAH 08062003c bhImasenaM mahAbAhuM mArgaNaiH samavArayan 08062004a sa vAryamANo vizikhaiH samantAt tair mahArathaiH 08062004c bhImaH krodhAbhiraktAkSaH kruddhaH kAla ivAbabhau 08062005a tAMs tu bhallair mahAvegair dazabhir dazabhiH zitaiH 08062005c rukmAGgado rukmapuGkhaiH pArtho ninye yamakSayam 08062006a hateSu teSu vIreSu pradudrAva balaM tava 08062006c pazyataH sUtaputrasya pANDavasya bhayArditam 08062007a tataH karNo mahArAja praviveza mahAraNam 08062007c dRSTvA bhImasya vikrAntam antakasya prajAsv iva 08062008a tasya tv AkArabhAvajJaH zalyaH samitizobhanaH 08062008c uvAca vacanaM karNaM prAptakAlam ariMdama 08062008e mA vyathAM kuru rAdheya naitat tvayy upapadyate 08062009a ete dravanti rAjAno bhImasenabhayArditAH 08062009c duryodhanaz ca saMmUDho bhrAtRvyasanaduHkhitaH 08062010a duHzAsanasya rudhire pIyamAne mahAtmanA 08062010c vyApannacetasaz caiva zokopahatamanyavaH 08062011a duryodhanam upAsante parivArya samantataH 08062011c kRpaprabhRtayaH karNa hatazeSAz ca sodarAH 08062012a pANDavA labdhalakSAz ca dhanaMjayapurogamAH 08062012c tvAm evAbhimukhAH zUrA yuddhAya samupAsthitAH 08062013a sa tvaM puruSazArdUla pauruSe mahati sthitaH 08062013c kSatradharmaM puraskRtya pratyudyAhi dhanaMjayam 08062014a bhAro hi dhArtarASTreNa tvayi sarvaH samarpitaH 08062014c tam udvaha mahAbAho yathAzakti yathAbalam 08062014e jaye syAd vipulA kIrtir dhruvaH svargaH parAjaye 08062015a vRSasenaz ca rAdheya saMkruddhas tanayas tava 08062015c tvayi mohasamApanne pANDavAn abhidhAvati 08062016a etac chrutvA tu vacanaM zalyasyAmitatejasaH 08062016c hRdi mAnuSyakaM bhAvaM cakre yuddhAya susthiram 08062017a tataH kruddho vRSaseno 'bhyadhAvad; AtasthivAMsaM svarathaM hatArim 08062017c vRkodaraM kAlam ivAttadaNDaM; gadAhastaM pothamAnaM tvadIyAn 08062018a tam abhyadhAvan nakulaH pravIro; roSAd amitraM pratudan pRSatkaiH 08062018c karNasya putraM samare prahRSTaM; jiSNur jighAMsur maghaveva jambham 08062019a tato dhvajaM sphATikacitrakambuM; ciccheda vIro nakulaH kSureNa 08062019c karNAtmajasyeSvasanaM ca citraM; bhallena jAmbUnadapaTTanaddham 08062020a athAnyad AdAya dhanuH suzIghraM; karNAtmajaH pANDavam abhyavidhyat 08062020c divyair mahAstrair nakulaM mahAstro; duHzAsanasyApacitiM yiyAsuH 08062021a tataH kruddho nakulas taM mahAtmA; zarair maholkApratimair avidhyat 08062021c divyair astrair abhyavidhyac ca so 'pi; karNasya putro nakulaM kRtAstraH 08062022a karNasya putro nakulasya rAjan; sarvAn azvAn akSiNod uttamAstraiH 08062022c vanAyujAn sukumArasya zubhrAn; alaMkRtAJ jAtarUpeNa zIghrAn 08062023a tato hatAzvAd avaruhya yAnAd; AdAya carma ruciraM cASTacandram 08062023c AkAzasaMkAzam asiM gRhItvA; poplUyamAnaH khagavac cacAra 08062024a tato 'ntarikSe nRvarAzvanAgAMz; ciccheda mArgAn vicaran vicitrAn 08062024c te prApatann asinA gAM vizastA; yathAzvamedhe pazavaH zamitrA 08062025a dvisAhasrA viditA yuddhazauNDA; nAnAdezyAH subhRtAH satyasaMdhAH 08062025c ekena zIghraM nakulena kRttAH; sArepsunevottamacandanAs te 08062026a tam ApatantaM nakulaM so 'bhipatya; samantataH sAyakair abhyavidhyat 08062026c sa tudyamAno nakulaH pRSatkair; vivyAdha vIraM sa cukopa viddhaH 08062027a taM karNaputro vidhamantam ekaM; narAzvamAtaGgarathapravekAn 08062027c krIDantam aSTAdazabhiH pRSatkair; vivyAdha vIraM sa cukopa viddhaH 08062028a tato 'bhyadhAvat samare jighAMsuH; karNAtmajaM pANDusuto nRvIraH 08062028c tasyeSubhir vyadhamat karNaputro; mahAraNe carma sahasratAram 08062029a tasyAyasaM nizitaM tIkSNadhAram; asiM vikozaM gurubhArasAham 08062029c dviSaccharIrApaharaM sughoram; AdhunvataH sarpam ivograrUpam 08062030a kSipraM zaraiH SaDbhir amitrasAhaz; cakarta khaDgaM nizitaiH sudhAraiH 08062030c punaz ca pItair nizitaiH pRSatkaiH; stanAntare gADham athAbhyavidhyat 08062031a sa bhImasenasya rathaM hatAzvo; mAdrIsutaH karNasutAbhitaptaH 08062031c Apupluve siMha ivAcalAgraM; saMprekSamANasya dhanaMjayasya 08062032a nakulam atha viditvA chinnabANAsanAsiM; viratham arizarArtaM karNaputrAstrabhagnam 08062032c pavanadhutapatAkA hrAdino valgitAzvA; varapuruSaniyattAs te rathAH zIghram IyuH 08062033a drupadasutavariSThAH paJca zaineyaSaSThA; drupadaduhitRputrAH paJca cAmitrasAhAH 08062033c dviradarathanarAzvAn sUdayantas tvadIyAn; bhujagapatinikAzair mArgaNair AttazastrAH 08062034a atha tava rathamukhyAs tAn pratIyus tvaranto; hRdikasutakRpau ca drauNiduryodhanau ca 08062034c zakunizukavRkAz ca krAthadevAvRdhau ca; dviradajaladaghoSaiH syandanaiH kArmukaiz ca 08062035a tava naravaravaryAs tAn dazaikaM ca vIrAn; pravarazaravarAgryais tADayanto 'bhyarundhan 08062035c navajaladasavarNair hastibhis tAn udIyur; girizikharanikAzair bhImavegaiH kuNindAH 08062036a sukalpitA haimavatA madotkaTA; raNAbhikAmaiH kRtibhiH samAsthitAH 08062036c suvarNajAlAvatatA babhur gajAs; tathA yathA vai jaladAH savidyutaH 08062037a kuNindaputro dazabhir mahAyasaiH; kRpaM sasUtAzvam apIDayad bhRzam 08062037c tataH zaradvatsutasAyakair hataH; sahaiva nAgena papAta bhUtale 08062038a kuNindaputrAvarajas tu tomarair; divAkarAMzupratimair ayasmayaiH 08062038c rathaM ca vikSobhya nanAda nardatas; tato 'sya gAndhArapatiH ziro 'harat 08062039a tataH kuNindeSu hateSu teSv atha; prahRSTarUpAs tava te mahArathAH 08062039c bhRzaM pradadhmur lavaNAmbusaMbhavAn; parAMz ca bANAsanapANayo 'bhyayuH 08062040a athAbhavad yuddham atIva dAruNaM; punaH kurUNAM saha pANDusRJjayaiH 08062040c zarAsizaktyRSTigadAparazvadhair; narAzvanAgAsuharaM bhRzAkulam 08062041a rathAzvamAtaGgapadAtibhis tataH; parasparaM viprahatApatan kSitau 08062041c yathA savidyutstanitA balAhakAH; samAsthitA digbhya ivogramArutaiH 08062042a tataH zatAnIkahatAn mahAgajAMs; tathA rathAn pattigaNAMz ca tAvakAn 08062042c jaghAna bhojaz ca hayAn athApatan; vizastrakRttAH kRtavarmaNA dvipAH 08062043a athApare drauNizarAhatA dvipAs; trayaH sasarvAyudhayodhaketavaH 08062043c nipetur urvyAM vyasavaH prapAtitAs; tathA yathA vajrahatA mahAcalAH 08062044a kuNindarAjAvarajAd anantaraH; stanAntare patrivarair atADayat 08062044c tavAtmajaM tasya tavAtmajaH zaraiH; zitaiH zarIraM bibhide dvipaM ca tam 08062045a sa nAgarAjaH saha rAjasUnunA; papAta raktaM bahu sarvataH kSaran 08062045c zacIzavajraprahato 'mbudAgame; yathA jalaM gairikaparvatas tathA 08062046a kuNindaputraprahito 'paradvipaH; zukaM sasUtAzvarathaM vyapothayat 08062046c tato 'patat krAthazarAbhidAritaH; sahezvaro vajrahato yathA giriH 08062047a rathI dvipasthena hato 'patac charaiH; krAthAdhipaH parvatajena durjayaH 08062047c savAjisUteSvasanas tathApatad; yathA mahAvAtahato mahAdrumaH 08062048a vRko dvipasthaM girirAjavAsinaM; bhRzaM zarair dvAdazabhiH parAbhinat 08062048c tato vRkaM sAzvarathaM mahAjavaM; tvaraMz caturbhiz caraNe vyapothayat 08062049a sa nAgarAjaH saniyantRko 'patat; parAhato babhrusuteSubhir bhRzam 08062049c sa cApi devAvRdhasUnur arditaH; papAta nunnaH sahadevasUnunA 08062050a viSANapotrAparagAtraghAtinA; gajena hantuM zakuneH kuNindajaH 08062050c jagAma vegena bhRzArdayaMz ca taM; tato 'sya gAndhArapatiH ziro 'harat 08062051a tataH zatAnIkahatA mahAgajA; hayA rathAH pattigaNAz ca tAvakAH 08062051c suparNavAtaprahatA yathA nagAs; tathA gatA gAm avazA vicUrNitAH 08062052a tato 'bhyavidhyad bahubhiH zitaiH zaraiH; kuNindaputro nakulAtmajaM smayan 08062052c tato 'sya kAyAn nicakarta nAkuliH; ziraH kSureNAmbujasaMnibhAnanam 08062053a tataH zatAnIkam avidhyad Azugais; tribhiH zitaiH karNasuto 'rjunaM tribhiH 08062053c tribhiz ca bhImaM nakulaM ca saptabhir; janArdanaM dvAdazabhiz ca sAyakaiH 08062054a tad asya karmAtimanuSyakarmaNaH; samIkSya hRSTAH kuravo 'bhyapUjayan 08062054c parAkramajJAs tu dhanaMjayasya te; huto 'yam agnAv iti taM tu menire 08062055a tataH kirITI paravIraghAtI; hatAzvam Alokya narapravIram 08062055c tam abhyadhAvad vRSasenam Ahave; sa sUtajasya pramukhe sthitaM tadA 08062056a tam ApatantaM naravIram ugraM; mahAhave bANasahasradhAriNam 08062056c abhyApatat karNasuto mahAratho; yathaiva cendraM namuciH purAtane 08062057a tato 'dbhutenaikazatena pArthaM; zarair viddhvA sUtaputrasya putraH 08062057c nanAda nAdaM sumahAnubhAvo; viddhveva zakraM namuciH purA vai 08062058a punaH sa pArthaM vRSasena ugrair; bANair avidhyad bhujamUlamadhye 08062058c tathaiva kRSNaM navabhiH samArdayat; punaz ca pArthaM dazabhiH zitAgraiH 08062059a tataH kirITI raNamUrdhni kopAt; kRtvA trizAkhAM bhrukuTiM lalATe 08062059c mumoca bANAn vizikhAn mahAtmA; vadhAya rAjan sUtaputrasya saMkhye 08062060a vivyAdha cainaM dazabhiH pRSatkair; marmasv asaktaM prasabhaM kirITI 08062060c ciccheda cAsyeSvasanaM bhujau ca; kSuraiz caturbhiH zira eva cograiH 08062061a sa pArthabANAbhihataH papAta; rathAd vibAhur vizirA dharAyAm 08062061c supuSpitaH parNadharo 'tikAyo; vAteritaH zAla ivAdrizRGgAt 08062062a taM prekSya bANAbhihataM patantaM; rathAt sutaM sUtajaH kSiprakArI 08062062c rathaM rathenAzu jagAma vegAt; kirITinaH putravadhAbhitaptaH 08063001 saMjaya uvAca 08063001a vRSasenaM hataM dRSTvA zokAmarSasamanvitaH 08063001c muktvA zokodbhavaM vAri netrAbhyAM sahasA vRSaH 08063002a rathena karNas tejasvI jagAmAbhimukho ripUn 08063002c yuddhAyAmarSatAmrAkSaH samAhUya dhanaMjayam 08063003a tau rathau sUryasaMkAzau vaiyAghraparivAraNau 08063003c sametau dadRzus tatra dvAv ivArkau samAgatau 08063004a zvetAzvau puruSAdityAv AsthitAv arimardanau 08063004c zuzubhAte mahAtmAnau candrAdityau yathA divi 08063005a tau dRSTvA vismayaM jagmuH sarvabhUtAni mAriSa 08063005c trailokyavijaye yattAv indravairocanAv iva 08063006a rathajyAtalanirhrAdair bANazaGkharavair api 08063006c tau rathAv abhidhAvantau samAlokya mahIkSitAm 08063007a dhvajau ca dRSTvA saMsaktau vismayaH samapadyata 08063007c hastikakSyAM ca karNasya vAnaraM ca kirITinaH 08063008a tau rathau saMprasaktau ca dRSTvA bhArata pArthivAH 08063008c siMhanAdaravAMz cakruH sAdhuvAdAMz ca puSkalAn 08063009a zrutvA tu dvairathaM tAbhyAM tatra yodhAH samantataH 08063009c cakrur bAhuvalaM caiva tathA celavalaM mahat 08063010a AjagmuH kuravas tatra vAditrAnugatAs tadA 08063010c karNaM praharSayantaz ca zaGkhAn dadhmuz ca puSkalAn 08063011a tathaiva pANDavAH sarve harSayanto dhanaMjayam 08063011c tUryazaGkhaninAdena dizaH sarvA vyanAdayan 08063012a kSveDitAsphoTitotkruSTais tumulaM sarvato 'bhavat 08063012c bAhughoSAz ca vIrANAM karNArjunasamAgame 08063013a tau dRSTvA puruSavyAghrau rathasthau rathinAM varau 08063013c pragRhItamahAcApau zarazaktigadAyudhau 08063014a varmiNau baddhanistriMzau zvetAzvau zaGkhazobhinau 08063014c tUNIravarasaMpannau dvAv api sma sudarzanau 08063015a raktacandanadigdhAGgau samadau vRSabhAv iva 08063015c AzIviSasamaprakhyau yamakAlAntakopamau 08063016a indravRtrAv iva kruddhau sUryAcandramasaprabhau 08063016c mahAgrahAv iva krUrau yugAnte samupasthitau 08063017a devagarbhau devasamau devatulyau ca rUpataH 08063017c sametau puruSavyAghrau prekSya karNadhanaMjayau 08063018a ubhau varAyudhadharAv ubhau raNakRtazramau 08063018c ubhau ca bAhuzabdena nAdayantau nabhastalam 08063019a ubhau vizrutakarmANau pauruSeNa balena ca 08063019c ubhau ca sadRzau yuddhe zambarAmararAjayoH 08063020a kArtavIryasamau yuddhe tathA dAzaratheH samau 08063020c viSNuvIryasamau vIrye tathA bhavasamau yudhi 08063021a ubhau zvetahayau rAjan rathapravaravAhinau 08063021c sArathI pravarau caiva tayor AstAM mahAbalau 08063022a tau tu dRSTvA mahArAja rAjamAnau mahArathau 08063022c siddhacAraNasaMghAnAM vismayaH samapadyata 08063023a dhArtarASTrAs tataH karNaM sabalA bharatarSabha 08063023c parivavrur mahAtmAnaM kSipram Ahavazobhinam 08063024a tathaiva pANDavA hRSTA dhRSTadyumnapurogamAH 08063024c parivavrur mahAtmAnaM pArtham apratimaM yudhi 08063025a tAvakAnAM raNe karNo glaha AsId vizAM pate 08063025c tathaiva pANDaveyAnAM glahaH pArtho 'bhavad yudhi 08063026a ta eva sabhyAs tatrAsan prekSakAz cAbhavan sma te 08063026c tatraiSAM glahamAnAnAM dhruvau jayaparAjayau 08063027a tAbhyAM dyUtaM samAyattaM vijayAyetarAya vA 08063027c asmAkaM pANDavAnAM ca sthitAnAM raNamUrdhani 08063028a tau tu sthitau mahArAja samare yuddhazAlinau 08063028c anyonyaM pratisaMrabdhAv anyonyasya jayaiSiNau 08063029a tAv ubhau prajihIrSetAm indravRtrAv ivAbhitaH 08063029c bhImarUpadharAv AstAM mahAdhUmAv iva grahau 08063030a tato 'ntarikSe sAkSepA vivAdA bharatarSabha 08063030c mitho bhedAz ca bhUtAnAm Asan karNArjunAntare 08063030e vyAzrayanta dizo bhinnAH sarvalokAz ca mAriSa 08063031a devadAnavagandharvAH pizAcoragarAkSasAH 08063031c pratipakSagrahaM cakruH karNArjunasamAgame 08063032a dyaur AsIt karNato vyagrA sanakSatrA vizAM pate 08063032c bhUmir vizAlA pArthasya mAtA putrasya bhArata 08063033a saritaH sAgarAz caiva girayaz ca narottama 08063033c vRkSAz cauSadhayas tatra vyAzrayanta kirITinam 08063034a asurA yAtudhAnAz ca guhyakAz ca paraMtapa 08063034c karNataH samapadyanta khecarANi vayAMsi ca 08063035a ratnAni nidhayaH sarve vedAz cAkhyAnapaJcamAH 08063035c sopavedopaniSadaH sarahasyAH sasaMgrahAH 08063036a vAsukiz citrasenaz ca takSakaz copatakSakaH 08063036c parvatAz ca tathA sarve kAdraveyAz ca sAnvayAH 08063036e viSavanto mahAroSA nAgAz cArjunato 'bhavan 08063037a airAvatAH saurabheyA vaizAleyAz ca bhoginaH 08063037c ete 'bhavann arjunataH kSudrasarpAs tu karNataH 08063038a IhAmRgA vyADamRgA maGgalyAz ca mRgadvijAH 08063038c pArthasya vijayaM rAjan sarva evAbhisaMzritAH 08063039a vasavo marutaH sAdhyA rudrA vizve 'zvinau tathA 08063039c agnir indraz ca somaz ca pavanaz ca dizo daza 08063039e dhanaMjayam upAjagmur AdityAH karNato 'bhavan 08063040a devAs tu pitRbhiH sArdhaM sagaNArjunato 'bhavan 08063040c yamo vaizravaNaz caiva varuNaz ca yato 'rjunaH 08063041a devabrahmanRparSINAM gaNAH pANDavato 'bhavan 08063041c tumburupramukhA rAjan gandharvAz ca yato 'rjunaH 08063042a prAveyAH saha mauneyair gandharvApsarasAM gaNAH 08063042c IhAmRgavyADamRgair dvipAz ca rathapattibhiH 08063043a uhyamAnAs tathA meghair vAyunA ca manISiNaH 08063043c didRkSavaH samAjagmuH karNArjunasamAgamam 08063044a devadAnavagandharvA nAgA yakSAH patatriNaH 08063044c maharSayo vedavidaH pitaraz ca svadhAbhujaH 08063045a tapo vidyAs tathauSadhyo nAnArUpAmbaratviSaH 08063045c antarikSe mahArAja vinadanto 'vatasthire 08063046a brahmA brahmarSibhiH sArdhaM prajApatibhir eva ca 08063046c bhavenAvasthito yAnaM divyaM taM dezam abhyayAt 08063047a dRSTvA prajApatiM devAH svayaMbhuvam upAgaman 08063047c samo 'stu deva vijaya etayor narasiMhayoH 08063048a tad upazrutya maghavA praNipatya pitAmaham 08063048c karNArjunavinAzena mA nazyatv akhilaM jagat 08063049a svayaMbho brUhi tad vAkyaM samo 'stu vijayo 'nayoH 08063049c tat tathAstu namas te 'stu prasIda bhagavan mama 08063050a brahmezAnAv atho vAkyam Ucatus tridazezvaram 08063050c vijayo dhruva evAstu vijayasya mahAtmanaH 08063051a manasvI balavAJ zUraH kRtAstraz ca tapodhanaH 08063051c bibharti ca mahAtejA dhanurvedam azeSataH 08063052a atikramec ca mAhAtmyAd diSTam etasya paryayAt 08063052c atikrAnte ca lokAnAm abhAvo niyato bhavet 08063053a na vidyate vyavasthAnaM kRSNayoH kruddhayoH kva cit 08063053c sraSTArau hy asataz cobhau sataz ca puruSarSabhau 08063054a naranArAyaNAv etau purANAv RSisattamau 08063054c aniyattau niyantArAv abhItau sma paraMtapau 08063055a karNo lokAn ayaM mukhyAn prApnotu puruSarSabhaH 08063055c vIro vaikartanaH zUro vijayas tv astu kRSNayoH 08063056a vasUnAM ca salokatvaM marutAM vA samApnuyAt 08063056c sahito droNabhISmAbhyAM nAkaloke mahIyatAm 08063057a ity ukto devadevAbhyAM sahasrAkSo 'bravId vacaH 08063057c Amantrya sarvabhUtAni brahmezAnAnuzAsanAt 08063058a zrutaM bhavadbhir yat proktaM bhagavadbhyAM jagaddhitam 08063058c tat tathA nAnyathA tad dhi tiSThadhvaM gatamanyavaH 08063059a iti zrutvendravacanaM sarvabhUtAni mAriSa 08063059c vismitAny abhavan rAjan pUjayAM cakrire ca tat 08063060a vyasRjaMz ca sugandhIni nAnArUpANi khAt tathA 08063060c puSpavarSANi vibudhA devatUryANy avAdayan 08063061a didRkSavaz cApratimaM dvairathaM narasiMhayoH 08063061c devadAnavagandharvAH sarva evAvatasthire 08063061e rathau ca tau zvetahayau yuktaketU mahAsvanau 08063062a samAgatA lokavIrAH zaGkhAn dadhmuH pRthak pRthak 08063062c vAsudevArjunau vIrau karNazalyau ca bhArata 08063063a tad bhIrusaMtrAsakaraM yuddhaM samabhavat tadA 08063063c anyonyaspardhinor vIrye zakrazambarayor iva 08063064a tayor dhvajau vItamAlau zuzubhAte rathasthitau 08063064c pRthagrUpau samArchantau krodhaM yuddhe parasparam 08063065a karNasyAzIviSanibhA ratnasAravatI dRDhA 08063065c puraMdaradhanuHprakhyA hastikakSyA vyarAjata 08063066a kapizreSThas tu pArthasya vyAditAsyo bhayaMkaraH 08063066c bhISayann eva daMSTrAbhir durnirIkSyo ravir yathA 08063067a yuddhAbhilASuko bhUtvA dhvajo gANDIvadhanvanaH 08063067c karNadhvajam upAtiSThat so 'vadId abhinardayan 08063068a utpatya ca mahAvegaH kakSyAm abhyahanat kapiH 08063068c nakhaiz ca dazanaiz caiva garuDaH pannagaM yathA 08063069a sukiGkiNIkAbharaNA kAlapAzopamAyasI 08063069c abhyadravat susaMkruddhA nAgakakSyA mahAkapim 08063070a ubhayor uttame yuddhe dvairathe dyUta AhRte 08063070c prakurvAte dhvajau yuddhaM pratyaheSan hayAn hayAH 08063071a avidhyat puNDarIkAkSaH zalyaM nayanasAyakaiH 08063071c sa cApi puNDarIkAkSaM tathaivAbhisamaikSata 08063072a tatrAjayad vAsudevaH zalyaM nayanasAyakaiH 08063072c karNaM cApy ajayad dRSTyA kuntIputro dhanaMjayaH 08063073a athAbravIt sUtaputraH zalyam AbhASya sasmitam 08063073c yadi pArtho raNe hanyAd adya mAm iha karhi cit 08063073e kim uttaraM tadA te syAt sakhe satyaM bravIhi me 08063074 zalya uvAca 08063074a yadi karNa raNe hanyAd adya tvAM zvetavAhanaH 08063074c ubhAv ekarathenAhaM hanyAM mAdhavapANDavau 08063075 saMjaya uvAca 08063075a evam eva tu goviMdam arjunaH pratyabhASata 08063075c taM prahasyAbravIt kRSNaH pArthaM param idaM vacaH 08063076a pated divAkaraH sthAnAc chIryetAnekadhA kSitiH 08063076c zaityam agnir iyAn na tvA karNo hanyAd dhanaMjayam 08063077a yadi tv evaM kathaM cit syAl lokaparyasanaM yathA 08063077c hanyAM karNaM tathA zalyaM bAhubhyAm eva saMyuge 08063078a iti kRSNavacaH zrutvA prahasan kapiketanaH 08063078c arjunaH pratyuvAcedaM kRSNam akliSTakAriNam 08063078e mamApy etAv aparyAptau karNazalyau janArdana 08063079a sapatAkAdhvajaM karNaM sazalyarathavAjinam 08063079c sacchatrakavacaM caiva sazaktizarakArmukam 08063080a draSTAsy adya zaraiH karNaM raNe kRttam anekadhA 08063080c adyainaM sarathaM sAzvaM sazaktikavacAyudham 08063080e na hi me zAmyate vairaM kRSNAM yat prAhasat purA 08063081a adya draSTAsi govinda karNam unmathitaM mayA 08063081c vAraNeneva mattena puSpitaM jagatIruham 08063082a adya tA madhurA vAcaH zrotAsi madhusUdana 08063082c adyAbhimanyujananIm anRNaH sAntvayiSyasi 08063082e kuntIM pitRSvasAraM ca saMprahRSTo janArdana 08063083a adya bASpamukhIM kRSNAM sAntvayiSyasi mAdhava 08063083c vAgbhiz cAmRtakalpAbhir dharmarAjaM yudhiSThiram 08064001 saMjaya uvAca 08064001a tad devanAgAsurasiddhasaMghair; gandharvayakSApsarasAM ca saMghaiH 08064001c brahmarSirAjarSisuparNajuSTaM; babhau viyad vismayanIyarUpam 08064002a nAnadyamAnaM ninadair manojJair; vAditragItastutibhiz ca nRttaiH 08064002c sarve 'ntarikSe dadRzur manuSyAH; khasthAMz ca tAn vismayanIyarUpAn 08064003a tataH prahRSTAH kurupANDuyodhA; vAditrapatrAyudhasiMhanAdaiH 08064003c ninAdayanto vasudhAM dizaz ca; svanena sarve dviSato nijaghnuH 08064004a nAnAzvamAtaGgarathAyutAkulaM; varAsizaktyRSTinipAtaduHsaham 08064004c abhIrujuSTaM hatadehasaMkulaM; raNAjiraM lohitaraktam Ababhau 08064005a tathA pravRtte 'strabhRtAM parAbhave; dhanaMjayaz cAdhirathiz ca sAyakaiH 08064005c dizaz ca sainyaM ca zitair ajihmagaiH; parasparaM prorNuvatuH sma daMzitau 08064006a tatas tvadIyAz ca pare ca sAyakaiH; kRte 'ndhakAre vividur na kiM cana 08064006c bhayAt tu tAv eva rathau samAzrayaMs; tamonudau khe prasRtA ivAMzavaH 08064007a tato 'stram astreNa parasparasya tau; vidhUya vAtAv iva pUrvapazcimau 08064007c ghanAndhakAre vitate tamonudau; yathoditau tadvad atIva rejatuH 08064008a na cAbhimantavyam iti pracoditAH; pare tvadIyAz ca tadAvatasthire 08064008c mahArathau tau parivArya sarvataH; surAsurA vAsavazambarAv iva 08064009a mRdaGgabherIpaNavAnakasvanair; ninAdite bhArata zaGkhanisvanaiH 08064009c sasiMhanAdau babhatur narottamau; zazAGkasUryAv iva meghasaMplave 08064010a mahAdhanurmaNDalamadhyagAv ubhau; suvarcasau bANasahasrarazminau 08064010c didhakSamANau sacarAcaraM jagad; yugAstasUryAv iva duHsahau raNe 08064011a ubhAv ajeyAv ahitAntakAv ubhau; jighAMsatus tau kRtinau parasparam 08064011c mahAhave vIravarau samIyatur; yathendrajambhAv iva karNapANDavau 08064012a tato mahAstrANi mahAdhanurdharau; vimuJcamAnAv iSubhir bhayAnakaiH 08064012c narAzvanAgAn amitau nijaghnatuH; parasparaM jaghnatur uttameSubhiH 08064013a tato visasruH punar arditAH zarair; narottamAbhyAM kurupANDavAzrayAH 08064013c sanAgapattyazvarathA dizo gatAs; tathA yathA siMhabhayAd vanaukasaH 08064014a tatas tu duryodhanabhojasaubalAH; kRpaz ca zAradvatasUnunA saha 08064014c mahArathAH paJca dhanaMjayAcyutau; zaraiH zarIrAntakarair atADayan 08064015a dhanUMSi teSAm iSudhIn hayAn dhvajAn; rathAMz ca sUtAMz ca dhanaMjayaH zaraiH 08064015c samaM ca ciccheda parAbhinac ca tAJ; zarottamair dvAdazabhiz ca sUtajam 08064016a athAbhyadhAvaMs tvaritAH zataM rathAH; zataM ca nAgArjunam AtatAyinaH 08064016c zakAs tukhArA yavanAz ca sAdinaH; sahaiva kAmbojavarair jighAMsavaH 08064017a varAyudhAn pANigatAn karaiH saha; kSurair nyakRntaMs tvaritAH zirAMsi ca 08064017c hayAMz ca nAgAMz ca rathAMz ca yudhyatAM; dhanaMjayaH zatrugaNaM tam akSiNot 08064018a tato 'ntarikSe suratUryanisvanAH; sasAdhuvAdA hRSitaiH samIritAH 08064018c nipetur apy uttamapuSpavRSTayaH; surUpagandhAH pavaneritAH zivAH 08064019a tad adbhutaM devamanuSyasAkSikaM; samIkSya bhUtAni visiSmiyur nRpa 08064019c tavAtmajaH sUtasutaz ca na vyathAM; na vismayaM jagmatur ekanizcayau 08064020a athAbravId droNasutas tavAtmajaM; karaM kareNa pratipIDya sAntvayan 08064020c prasIda duryodhana zAmya pANDavair; alaM virodhena dhig astu vigraham 08064021a hato gurur brahmasamo mahAstravit; tathaiva bhISmapramukhA nararSabhAH 08064021c ahaM tv avadhyo mama cApi mAtulaH; prazAdhi rAjyaM saha pANDavaiz ciram 08064022a dhanaMjayaH sthAsyati vArito mayA; janArdano naiva virodham icchati 08064022c yudhiSThiro bhUtahite sadA rato; vRkodaras tadvazagas tathA yamau 08064023a tvayA ca pArthaiz ca paraspareNa; prajAH zivaM prApnuyur icchati tvayi 08064023c vrajantu zeSAH svapurANi pArthivA; nivRttavairAz ca bhavantu sainikAH 08064024a na ced vacaH zroSyasi me narAdhipa; dhruvaM prataptAsi hato 'ribhir yudhi 08064024c idaM ca dRSTaM jagatA saha tvayA; kRtaM yad ekena kirITamAlinA 08064024e yathA na kuryAd balabhinna cAntako; na ca pracetA bhagavAn na yakSarAT 08064025a ato 'pi bhUyAMz ca guNair dhanaMjayaH; sa cAbhipatsyaty akhilaM vaco mama 08064025c tavAnuyAtrAM ca tathA kariSyati; prasIda rAjaJ jagataH zamAya vai 08064026a mamApi mAnaH paramaH sadA tvayi; bravImy atas tvAM paramAc ca sauhRdAt 08064026c nivArayiSyAmi hi karNam apy ahaM; yadA bhavAn sapraNayo bhaviSyati 08064027a vadanti mitraM sahajaM vicakSaNAs; tathaiva sAmnA ca dhanena cArjitam 08064027c pratApataz copanataM caturvidhaM; tad asti sarvaM tvayi pANDaveSu ca 08064028a nisargatas te tava vIra bAndhavAH; punaz ca sAmnA ca samApnuhi sthiram 08064028c tvayi prasanne yadi mitratAm iyur; dhruvaM narendrendra tathA tvam Acara 08064029a sa evam uktaH suhRdA vaco hitaM; vicintya niHzvasya ca durmanAbravIt 08064029c yathA bhavAn Aha sakhe tathaiva tan; mamApi ca jJApayato vacaH zRNu 08064030a nihatya duHzAsanam uktavAn bahu; prasahya zArdUlavad eSa durmatiH 08064030c vRkodaras tad dhRdaye mama sthitaM; na tatparokSaM bhavataH kutaH zamaH 08064031a na cApi karNaM guruputra saMstavAd; upAramety arhasi vaktum acyuta 08064031c zrameNa yukto mahatAdya phalgunas; tam eSa karNaH prasabhaM haniSyati 08064032a tam evam uktvAbhyanunIya cAsakRt; tavAtmajaH svAn anuzAsti sainikAn 08064032c samAghnatAbhidravatAhitAn imAn; sabANazabdAn kim u joSam Asyate 08065001 saMjaya uvAca 08065001a tau zaGkhabherIninade samRddhe; samIyatuH zvetahayau narAgryau 08065001c vaikartanaH sUtaputro 'rjunaz ca; durmantrite tava putrasya rAjan 08065002a yathA gajau haimavatau prabhinnau; pragRhya dantAv iva vAzitArthe 08065002c tathA samAjagmatur ugravegau; dhanaMjayaz cAdhirathiz ca vIrau 08065003a balAhakeneva yathA balAhako; yadRcchayA vA giriNA girir yathA 08065003c tathA dhanurjyAtalaneminisvanau; samIyatus tAv iSuvarSavarSiNau 08065004a pravRddhazRGgadrumavIrudoSadhI; pravRddhanAnAvidhaparvataukasau 08065004c yathAcalau vA galitau mahAbalau; tathA mahAstrair itaretaraM ghnataH 08065005a sa saMnipAtas tu tayor mahAn abhUt; surezavairocanayor yathA purA 08065005c zarair vibhugnAGganiyantRvAhanaH; suduHsaho 'nyaiH paTuzoNitodakaH 08065006a prabhUtapadmotpalamatsyakacchapau; mahAhradau pakSigaNAnunAditau 08065006c susaMnikRSTAv aniloddhatau yathA; tathA rathau tau dhvajinau samIyatuH 08065007a ubhau mahendrasya samAnavikramAv; ubhau mahendrapratimau mahArathau 08065007c mahendravajrapratimaiz ca sAyakair; mahendravRtrAv iva saMprajahratuH 08065008a sanAgapattyazvarathe ubhe bale; vicitravarNAbharaNAmbarasraje 08065008c cakampatuz connamataH sma vismayAd; viyadgatAz cArjunakarNasaMyuge 08065009a bhujAH savajrAGgulayaH samucchritAH; sasiMhanAdA hRSitair didRkSubhiH 08065009c yadArjunaM mattam iva dvipo dvipaM; samabhyayAd Adhirathir jighAMsayA 08065010a abhyakrozan somakAs tatra pArthaM; tvarasva yAhy arjuna vidhya karNam 08065010c chindhy asya mUrdhAnam alaM cireNa; zraddhAM ca rAjyAd dhRtarASTrasUnoH 08065011a tathAsmAkaM bahavas tatra yodhAH; karNaM tadA yAhi yAhIty avocan 08065011c jahy arjunaM karNa tataH sacIrAH; punar vanaM yAntu cirAya pArthAH 08065012a tataH karNaH prathamaM tatra pArthaM; maheSubhir dazabhiH paryavidhyat 08065012c tam arjunaH pratyavidhyac chitAgraiH; kakSAntare dazabhir atIva kruddhaH 08065013a parasparaM tau vizikhaiH sutIkSNais; tatakSatuH sUtaputro 'rjunaz ca 08065013c parasparasyAntarepsU vimarde; subhImam abhyAyayatuH prahRSTau 08065014a amRSyamANaz ca mahAvimarde; tatrAkrudhyad bhImaseno mahAtmA 08065014c athAbravIt pANinA pANim Aghnan; saMdaSTauSTho nRtyati vAdayann iva 08065014e kathaM nu tvAM sUtaputraH kirITin; maheSubhir dazabhir avidhyad agre 08065015a yayA dhRtyA sarvabhUtAny ajaiSIr; grAsaM dadad vahnaye khANDave tvam 08065015c tayA dhRtyA sUtaputraM jahi tvam; ahaM vainaM gadayA pothayiSye 08065016a athAbravId vAsudevo 'pi pArthaM; dRSTvA ratheSUn pratihanyamAnAn 08065016c amImRdat sarvathA te 'dya karNo; hy astrair astrANi kim idaM kirITin 08065017a sa vIra kiM muhyasi nAvadhIyase; nadanty ete kuravaH saMprahRSTAH 08065017c karNaM puraskRtya vidur hi sarve; tvadastram astrair vinipAtyamAnam 08065018a yayA dhRtyA nihataM tAmasAstraM; yuge yuge rAkSasAz cApi ghorAH 08065018c dambhodbhavAz cAsurAz cAhaveSu; tayA dhRtyA tvaM jahi sUtaputram 08065019a anena vAsya kSuraneminAdya; saMchinddhi mUrdhAnam areH prasahya 08065019c mayA nisRSTena sudarzanena; vajreNa zakro namucer ivAreH 08065020a kirAtarUpI bhagavAn yayA ca; tvayA mahatyA paritoSito 'bhUt 08065020c tAM tvaM dhRtiM vIra punar gRhItvA; sahAnubandhaM jahi sUtaputram 08065021a tato mahIM sAgaramekhalAM tvaM; sapattanAM grAmavatIM samRddhAm 08065021c prayaccha rAjJe nihatArisaMghAM; yazaz ca pArthAtulam Apnuhi tvam 08065022a saMcodito bhImajanArdanAbhyAM; smRtvA tadAtmAnam avekSya sattvam 08065022c mahAtmanaz cAgamane viditvA; prayojanaM kezavam ity uvAca 08065023a prAduSkaromy eSa mahAstram ugraM; zivAya lokasya vadhAya sauteH 08065023c tan me 'nujAnAtu bhavAn surAz ca; brahmA bhavo brahmavidaz ca sarve 08065024a ity UcivAn brAhmam asahyam astraM; prAduzcakre manasA saMvidheyam 08065024c tato dizaz ca pradizaz ca sarvAH; samAvRNot sAyakair bhUritejAH 08065024e sasarja bANAn bharatarSabho 'pi; zataMzatAn ekavad AzuvegAn 08065025a vaikartanenApi tathAjimadhye; sahasrazo bANagaNA visRSTAH 08065025c te ghoSiNaH pANDavam abhyupeyuH; parjanyamuktA iva vAridhArAH 08065026a sa bhImasenaM ca janArdanaM ca; kirITinaM cApy amanuSyakarmA 08065026c tribhis tribhir bhImabalo nihatya; nanAda ghoraM mahatA svareNa 08065027a sa karNabANAbhihataH kirITI; bhImaM tathA prekSya janArdanaM ca 08065027c amRSyamANaH punar eva pArthaH; zarAn dazASTau ca samudbabarha 08065028a suSeNam ekena zareNa viddhvA; zalyaM caturbhis tribhir eva karNam 08065028c tataH sumuktair dazabhir jaghAna; sabhApatiM kAJcanavarmanaddham 08065029a sa rAjaputro vizirA vibAhur; vivAjisUto vidhanur viketuH 08065029c tato rathAgrAd apatat prabhagnaH; parazvadhaiH zAla ivAbhikRttaH 08065030a punaz ca karNaM tribhir aSTabhiz ca; dvAbhyAM caturbhir dazabhiz ca viddhvA 08065030c catuHzatAn dviradAn sAyudhIyAn; hatvA rathAn aSTazataM jaghAna 08065030e sahasram azvAMz ca punaz ca sAdIn; aSTau sahasrANi ca pattivIrAn 08065031a dRSTvAjimukhyAv atha yudhyamAnau; didRkSavaH zUravarAv arighnau 08065031c karNaM ca pArthaM ca niyamya vAhAn; khasthA mahIsthAz ca janAvatasthuH 08065032a tato dhanurjyA sahasAtikRSTA; sughoSam Acchidyata pANDavasya 08065032c tasmin kSaNe sUtaputras tu pArthaM; samAcinot kSudrakANAM zatena 08065033a nirmuktasarpapratimaiz ca tIkSNais; tailapradhautaiH khagapatravAjaiH 08065033c SaSTyA nArAcair vAsudevaM bibheda; tadantaraM somakAH prAdravanta 08065034a tato dhanurjyAm avadhamya zIghraM; zarAn astAn Adhirather vidhamya 08065034c susaMrabdhaH karNazarakSatAGgo; raNe pArthaH somakAn pratyagRhNAt 08065034e na pakSiNaH saMpatanty antarikSe; kSepIyasAstreNa kRte 'ndhakAre 08065035a zalyaM ca pArtho dazabhiH pRSatkair; bhRzaM tanutre prahasann avidhyat 08065035c tataH karNaM dvAdazabhiH sumuktair; viddhvA punaH saptabhir abhyavidhyat 08065036a sa pArthabANAsanaveganunnair; dRDhAhataH patribhir ugravegaiH 08065036c vibhinnagAtraH kSatajokSitAGgaH; karNo babhau rudra ivAtateSuH 08065037a tatas tribhiz ca tridazAdhipopamaM; zarair bibhedAdhirathir dhanaMjayam 08065037c zarAMs tu paJca jvalitAn ivoragAn; pravIrayAm Asa jighAMsur acyute 08065038a te varma bhittvA puruSottamasya; suvarNacitraM nyapatan sumuktAH 08065038c vegena gAm AvivizuH suvegAH; snAtvA ca karNAbhimukhAH pratIyuH 08065039a tAn paJcabhallais tvaritaiH sumuktais; tridhA tridhaikaikam athoccakarta 08065039c dhanaMjayas te nyapatan pRthivyAM; mahAhayas takSakaputrapakSAH 08065040a tataH prajajvAla kirITamAlI; krodhena kakSaM pradahann ivAgniH 08065040c sa karNam AkarNavikRSTasRSTaiH; zaraiH zarIrAntakarair jvaladbhiH 08065040e marmasv avidhyat sa cacAla duHkhAd; dhairyAt tu tasthAv atimAtradhairyaH 08065041a tataH zaraughaiH pradizo dizaz ca; raviprabhA karNarathaz ca rAjan 08065041c adRzya AsIt kupite dhanaMjaye; tuSAranIhAravRtaM yathA nabhaH 08065042a sa cakrarakSAn atha pAdarakSAn; puraHsarAn pRSThagopAMz ca sarvAn 08065042c duryodhanenAnumatAn arighnAn; samuccitAn surathAn sArabhUtAn 08065043a dvisAhasrAn samare savyasAcI; kurupravIrAn RSabhaH kurUNAm 08065043c kSaNena sarvAn sarathAzvasUtAn; ninAya rAjan kSayam ekavIraH 08065044a athApalAyanta vihAya karNaM; tavAtmajAH kuravaz cAvaziSTAH 08065044c hatAn avAkIrya zarakSatAMz ca; lAlapyamAnAMs tanayAn pitqMz ca 08065045a sa sarvataH prekSya dizo vizUnyA; bhayAvadIrNaiH kurubhir vihInaH 08065045c na vivyathe bhArata tatra karNaH; pratIpam evArjunam abhyadhAvat 08066001 saMjaya uvAca 08066001a tato 'payAtAH zarapAtamAtram; avasthitAH kuravo bhinnasenAH 08066001c vidyutprakAzaM dadRzuH samantAd; dhanaMjayAstraM samudIryamANam 08066002a tad arjunAstraM grasate sma vIrAn; viyat tathAkAzam anantaghoSam 08066002c kruddhena pArthena tadAzu sRSTaM; vadhAya karNasya mahAvimarde 08066003a rAmAd upAttena mahAmahimnA; AtharvaNenArivinAzanena 08066003c tad arjunAstraM vyadhamad dahantaM; pArthaM ca bANair nizitair nijaghne 08066004a tato vimardaH sumahAn babhUva; tasyArjunasyAdhirathez ca rAjan 08066004c anyonyam AsAdayatoH pRSatkair; viSANaghAtair dvipayor ivograiH 08066005a tato ripughnaM samadhatta karNaH; susaMzitaM sarpamukhaM jvalantam 08066005c raudraM zaraM saMyati supradhautaM; pArthArtham atyarthacirAya guptam 08066006a sadArcitaM candanacUrNazAyinaM; suvarNanAlIzayanaM mahAviSam 08066006c pradIptam airAvatavaMzasaMbhavaM; ziro jihIrSur yudhi phalgunasya 08066007a tam abravIn madrarAjo mahAtmA; vaikartanaM prekSya hi saMhiteSum 08066007c na karNa grIvAm iSur eSa prApsyate; saMlakSya saMdhatsva zaraM ziroghnam 08066008a athAbravIt krodhasaMraktanetraH; karNaH zalyaM saMdhiteSuH prasahya 08066008c na saMdhatte dviH zaraM zalya karNo; na mAdRzAH zAThyayuktA bhavanti 08066009a tathaivam uktvA visasarja taM zaraM; balAhakaM varSaghanAbhipUjitam 08066009c hato 'si vai phalguna ity avocat; tatas tvarann Urjitam utsasarja 08066010a saMdhIyamAnaM bhujagaM dRSTvA karNena mAdhavaH 08066010c Akramya syandanaM padbhyAM balena balinAM varaH 08066011a avagADhe rathe bhUmau jAnubhyAm agaman hayAH 08066011c tataH zaraH so 'bhyahanat kirITaM tasya dhImataH 08066012a athArjunasyottamagAtrabhUSaNaM; dharAviyaddyosalileSu vizrutam 08066012c balAstrasargottamayatnamanyubhiH; zareNa mUrdhnaH sa jahAra sUtajaH 08066013a divAkarendujvalanagrahatviSaM; suvarNamuktAmaNijAlabhUSitam 08066013c puraMdarArthaM tapasA prayatnataH; svayaM kRtaM yad bhuvanasya sUnunA 08066014a mahArharUpaM dviSatAM bhayaMkaraM; vibhAti cAtyarthasukhaM sugandhi tat 08066014c nijaghnuSe devaripUn surezvaraH; svayaM dadau yat sumanAH kirITine 08066015a harAmbupAkhaNDalavittagoptRbhiH; pinAkapAzAzanisAyakottamaiH 08066015c surottamair apy aviSahyam ardituM; prasahya nAgena jahAra yad vRSaH 08066016a tad uttameSUnmathitaM viSAgninA; pradIptam arciSmad abhikSiti priyam 08066016c papAta pArthasya kirITam uttamaM; divAkaro 'stAd iva parvatAj jvalan 08066017a tataH kirITaM bahuratnamaNDitaM; jahAra nAgo 'rjunamUrdhato balAt 08066017c gireH sujAtAGkurapuSpitadrumaM; mahendravajraH zikharaM yathottamam 08066018a mahI viyad dyauH salilAni vAyunA; yathA vibhinnAni vibhAnti bhArata 08066018c tathaiva zabdo bhuvaneSv abhUt tadA; janA vyavasyan vyathitAz ca caskhaluH 08066019a tataH samudgrathya sitena vAsasA; svamUrdhajAn avyathitaH sthito 'rjunaH 08066019c vibhAti saMpUrNamarIcibhAsvatA; zirogatenodayaparvato yathA 08066020a balAhakaH karNabhujeritas tato; hutAzanArkapratimadyutir mahAn 08066020c mahoragaH kRtavairo 'rjunena; kirITam AsAdya samutpapAta 08066021a tam abravId viddhi kRtAgasaM me; kRSNAdya mAtur vadhajAtavairam 08066021c tataH kRSNaH pArtham uvAca saMkhye; mahoragaM kRtavairaM jahi tvam 08066022a sa evam ukto madhusUdanena; gANDIvadhanvA ripuSUgradhanvA 08066022c uvAca ko nv eSa mamAdya nAgaH; svayaM ya AgAd garuDasya vaktram 08066023 kRSNa uvAca 08066023a yo 'sau tvayA khANDave citrabhAnuM; saMtarpayAnena dhanurdhareNa 08066023c viyadgato bANanikRttadeho; hy anekarUpo nihatAsya mAtA 08066024a tatas tu jiSNuH parihRtya zeSAMz; ciccheda SaDbhir nizitaiH sudhAraiH 08066024c nAgaM viyat tiryag ivotpatantaM; sa chinnagAtro nipapAta bhUmau 08066025a tasmin muhUrte dazabhiH pRSatkaiH; zilAzitair barhiNavAjitaiz ca 08066025c vivyAdha karNaH puruSapravIraM; dhanaMjayaM tiryag avekSamANam 08066026a tato 'rjuno dvAdazabhir vimuktair; AkarNamuktair nizitaiH samarpya 08066026c nArAcam AzIviSatulyavegam; AkarNapUrNAyatam utsasarja 08066027a sa citravarmeSuvaro vidArya; prANAn nirasyann iva sAdhu muktaH 08066027c karNasya pItvA rudhiraM viveza; vasuMdharAM zoNitavAjadigdhaH 08066028a tato vRSo bANanipAtakopito; mahorago daNDavighaTTito yathA 08066028c tathAzukArI vyasRjac charottamAn; mahAviSaH sarpa ivottamaM viSam 08066029a janArdanaM dvAdazabhiH parAbhinan; navair navatyA ca zarais tathArjunam 08066029c zareNa ghoreNa punaz ca pANDavaM; vibhidya karNo 'bhyanadaj jahAsa ca 08066030a tam asya harSaM mamRSe na pANDavo; bibheda marmANi tato 'sya marmavit 08066030c paraM zaraiH patribhir indravikramas; tathA yathendro balam ojasAhanat 08066031a tataH zarANAM navatIr navArjunaH; sasarja karNe 'ntakadaNDasaMnibhAH 08066031c zarair bhRzAyastatanuH pravivyathe; tathA yathA vajravidArito 'calaH 08066032a maNipravekottamavajrahATakair; alaMkRtaM cAsya varAGgabhUSaNam 08066032c praviddham urvyAM nipapAta patribhir; dhanaMjayenottamakuNDale 'pi ca 08066033a mahAdhanaM zilpivaraiH prayatnataH; kRtaM yad asyottamavarma bhAsvaram 08066033c sudIrghakAlena tad asya pANDavaH; kSaNena bANair bahudhA vyazAtayat 08066034a sa taM vivarmANam athottameSubhiH; zaraiz caturbhiH kupitaH parAbhinat 08066034c sa vivyathe 'tyartham ariprahArito; yathAturaH pittakaphAnilavraNaiH 08066035a mahAdhanurmaNDalaniHsRtaiH zitaiH; kriyAprayatnaprahitair balena ca 08066035c tatakSa karNaM bahubhiH zarottamair; bibheda marmasv api cArjunas tvaran 08066036a dRDhAhataH patribhir ugravegaiH; pArthena karNo vividhaiH zitAgraiH 08066036c babhau girir gairikadhAturaktaH; kSaran prapAtair iva raktam ambhaH 08066037a sAzvaM tu karNaM sarathaM kirITI; samAcinod bhArata vatsadantaiH 08066037c pracchAdayAm Asa dizaz ca bANaiH; sarvaprayatnAt tapanIyapuGkhaiH 08066038a sa vatsadantaiH pRthupInavakSAH; samAcitaH smAdhirathir vibhAti 08066038c supuSpitAzokapalAzazAlmalir; yathAcalaH spandanacandanAyutaH 08066039a zaraiH zarIre bahudhA samarpitair; vibhAti karNaH samare vizAM pate 08066039c mahIruhair AcitasAnukandaro; yathA mahendraH zubhakarNikAravAn 08066040a sa bANasaMghAn dhanuSA vyavAsRjan; vibhAti karNaH zarajAlarazmivAn 08066040c salohito raktagabhastimaNDalo; divAkaro 'stAbhimukho yathA tathA 08066041a bAhvantarAd Adhirather vimuktAn; bANAn mahAhIn iva dIpyamAnAn 08066041c vyadhvaMsayann arjunabAhumuktAH; zarAH samAsAdya dizaH zitAgrAH 08066042a tataz cakram apatat tasya bhUmau; sa vihvalaH samare sUtaputraH 08066042c ghUrNe rathe brAhmaNasyAbhizApAd; rAmAd upAtte 'pratibhAti cAstre 08066043a amRSyamANo vyasanAni tAni; hastau vidhunvan sa vigarhamANaH 08066043c dharmapradhAnAn abhipAti dharma; ity abruvan dharmavidaH sadaiva 08066043e mamApi nimno 'dya na pAti bhaktAn; manye na nityaM paripAti dharmaH 08066044a evaM bruvan praskhalitAzvasUto; vicAlyamAno 'rjunazastrapAtaiH 08066044c marmAbhighAtAc chalitaH kriyAsu; punaH punar dharmam agarhad Ajau 08066045a tataH zarair bhImatarair avidhyat tribhir Ahave 08066045c haste karNas tadA pArtham abhyavidhyac ca saptabhiH 08066046a tato 'rjunaH saptadaza tigmatejAn ajihmagAn 08066046c indrAzanisamAn ghorAn asRjat pAvakopamAn 08066047a nirbhidya te bhImavegA nyapatan pRthivItale 08066047c kampitAtmA tathA karNaH zaktyA ceSTAm adarzayat 08066048a balenAtha sa saMstabhya brahmAstraM samudairayat 08066048c aindrAstram arjunaz cApi tad dRSTvAbhinyamantrayat 08066049a gANDIvaM jyAM ca bANAMz ca anumantrya dhanaMjayaH 08066049c asRjac charavarSANi varSANIva puraMdaraH 08066050a tatas tejomayA bANA rathAt pArthasya niHsRtAH 08066050c prAdurAsan mahAvIryAH karNasya ratham antikAt 08066051a tAn karNas tv agrato 'bhyastAn moghAMz cakre mahArathaH 08066051c tato 'bravId vRSNivIras tasminn astre vinAzite 08066052a visRjAstraM paraM pArtha rAdheyo grasate zarAn 08066052c brahmAstram arjunaz cApi saMmantryAtha prayojayat 08066053a chAdayitvA tato bANaiH karNaM prabhrAmya cArjunaH 08066053c tasya karNaH zaraiH kruddhaz ciccheda jyAM sutejanaiH 08066054a tato jyAm avadhAyAnyAm anumRjya ca pANDavaH 08066054c zarair avAkirat karNaM dIpyamAnaiH sahasrazaH 08066055a tasya jyAcchedanaM karNo jyAvadhAnaM ca saMyuge 08066055c nAnvabudhyata zIghratvAt tad adbhutam ivAbhavat 08066056a astrair astrANi rAdheyaH pratyahan savyasAcinaH 08066056c cakre cAbhyadhikaM pArthAt svavIryaM pratidarzayan 08066057a tataH kRSNo 'rjunaM dRSTvA karNAstreNAbhipIDitam 08066057c abhyasyety abravIt pArtham AtiSThAstram anuttamam 08066058a tato 'nyam agnisadRzaM zaraM sarpaviSopamam 08066058c azmasAramayaM divyam anumantrya dhanaMjayaH 08066059a raudram astraM samAdAya kSeptukAmaH kirITavAn 08066059c tato 'grasan mahI cakraM rAdheyasya mahAmRdhe 08066060a grastacakras tu rAdheyaH kopAd azrUNy avartayat 08066060c so 'bravId arjunaM cApi muhUrtaM kSama pANDava 08066061a madhye cakram avagrastaM dRSTvA daivAd idaM mama 08066061c pArtha kApuruSAcIrNam abhisaMdhiM vivarjaya 08066062a prakIrNakeze vimukhe brAhmaNe ca kRtAJjalau 08066062c zaraNAgate nyastazastre tathA vyasanage 'rjuna 08066063a abANe bhraSTakavace bhraSTabhagnAyudhe tathA 08066063c na zUrAH praharanty Ajau na rAjJe pArthivAs tathA 08066063e tvaM ca zUro 'si kaunteya tasmAt kSama muhUrtakam 08066064a yAvac cakram idaM bhUmer uddharAmi dhanaMjaya 08066064c na mAM rathastho bhUmiSTham asajjaM hantum arhasi 08066064e na vAsudevAt tvatto vA pANDaveya bibhemy aham 08066065a tvaM hi kSatriyadAyAdo mahAkulavivardhanaH 08066065c smRtvA dharmopadezaM tvaM muhUrtaM kSama pANDava 08067001 saMjaya uvAca 08067001a athAbravId vAsudevo rathastho; rAdheya diSTyA smarasIha dharmam 08067001c prAyeNa nIcA vyasaneSu magnA; nindanti daivaM kukRtaM na tat tat 08067002a yad draupadIm ekavastrAM sabhAyAm; AnAyya tvaM caiva suyodhanaz ca 08067002c duHzAsanaH zakuniH saubalaz ca; na te karNa pratyabhAt tatra dharmaH 08067003a yadA sabhAyAM kaunteyam anakSajJaM yudhiSThiram 08067003c akSajJaH zakunir jetA tadA dharmaH kva te gataH 08067004a yadA rajasvalAM kRSNAM duHzAsanavaze sthitAm 08067004c sabhAyAM prAhasaH karNa kva te dharmas tadA gataH 08067005a rAjyalubdhaH punaH karNa samAhvayasi pANDavam 08067005c gAndhArarAjam Azritya kva te dharmas tadA gataH 08067006a evam ukte tu rAdheye vAsudevena pANDavam 08067006c manyur abhyAvizat tIvraH smRtvA tat tad dhanaMjayam 08067007a tasya krodhena sarvebhyaH srotobhyas tejaso 'rciSaH 08067007c prAdurAsan mahArAja tad adbhutam ivAbhavat 08067008a taM samIkSya tataH karNo brahmAstreNa dhanaMjayam 08067008c abhyavarSat punar yatnam akarod rathasarjane 08067008e tad astram astreNAvArya prajahArAsya pANDavaH 08067009a tato 'nyad astraM kaunteyo dayitaM jAtavedasaH 08067009c mumoca karNam uddizya tat prajajvAla vai bhRzam 08067010a vAruNena tataH karNaH zamayAm Asa pAvakam 08067010c jImUtaiz ca dizaH sarvAz cakre timiradurdinAH 08067011a pANDaveyas tv asaMbhrAnto vAyavyAstreNa vIryavAn 08067011c apovAha tadAbhrANi rAdheyasya prapazyataH 08067012a taM hastikakSyApravaraM ca bANaiH; suvarNamuktAmaNivajramRSTam 08067012c kAlaprayatnottamazilpiyatnaiH; kRtaM surUpaM vitamaskam uccaiH 08067013a UrjaskaraM tava sainyasya nityam; amitravitrAsanam IDyarUpam 08067013c vikhyAtam Adityasamasya loke; tviSA samaM pAvakabhAnucandraiH 08067014a tataH kSureNAdhiratheH kirITI; suvarNapuGkhena zitena yattaH 08067014c zriyA jvalantaM dhvajam unmamAtha; mahArathasyAdhirather mahAtmA 08067015a yazaz ca dharmaz ca jayaz ca mAriSa; priyANi sarvANi ca tena ketunA 08067015c tadA kurUNAM hRdayAni cApatan; babhUva hAheti ca nisvano mahAn 08067016a atha tvaran karNavadhAya pANDavo; mahendravajrAnaladaNDasaMnibham 08067016c Adatta pArtho 'JjalikaM niSaGgAt; sahasrarazmer iva razmim uttamam 08067017a marmacchidaM zoNitamAMsadigdhaM; vaizvAnarArkapratimaM mahArham 08067017c narAzvanAgAsuharaM tryaratniM; SaDvAjam aJjogatim ugravegam 08067018a sahasranetrAzanitulyatejasaM; samAnakravyAdam ivAtiduHsaham 08067018c pinAkanArAyaNacakrasaMnibhaM; bhayaMkaraM prANabhRtAM vinAzanam 08067019a yuktvA mahAstreNa pareNa mantravid; vikRSya gANDIvam uvAca sasvanam 08067019c ayaM mahAstro 'pratimo dhRtaH zaraH; zarIrabhic cAsuharaz ca durhRdaH 08067020a tapo 'sti taptaM guravaz ca toSitA; mayA yad iSTaM suhRdAM tathA zrutam 08067020c anena satyena nihantv ayaM zaraH; sudaMzitaH karNam ariM mamAjitaH 08067021a ity UcivAMs taM sa mumoca bANaM; dhanaMjayaH karNavadhAya ghoram 08067021c kRtyAm atharvAGgirasIm ivogrAM; dIptAm asahyAM yudhi mRtyunApi 08067022a bruvan kirITI tam atiprahRSTo; ayaM zaro me vijayAvaho 'stu 08067022c jighAMsur arkendusamaprabhAvaH; karNaM samAptiM nayatAM yamAya 08067023a teneSuvaryeNa kirITamAlI; prahRSTarUpo vijayAvahena 08067023c jighAMsur arkendusamaprabheNa; cakre viSaktaM ripum AtatAyI 08067024a tad udyatAdityasamAnavarcasaM; zarannabhomadhyagabhAskaropamam 08067024c varAGgam urvyAm apatac camUpater; divAkaro 'stAd iva raktamaNDalaH 08067025a tad asya dehI satataM sukhoditaM; svarUpam atyartham udArakarmaNaH 08067025c pareNa kRcchreNa zarIram atyajad; gRhaM maharddhIva sasaGgam IzvaraH 08067026a zarair vibhugnaM vyasu tad vivarmaNaH; papAta karNasya zarIram ucchritam 08067026c sravadvraNaM gairikatoyavisravaM; girer yathA vajrahataM ziras tathA 08067027a dehAt tu karNasya nipAtitasya; tejo dIptaM khaM vigAhyAcireNa 08067027c tad adbhutaM sarvamanuSyayodhAH; pazyanti rAjan nihate sma karNe 08067028a taM somakAH prekSya hataM zayAnaM; prItA nAdaM saha sainyair akurvan 08067028c tUryANi cAjaghnur atIva hRSTA; vAsAMsi caivAdudhuvur bhujAMz ca 08067028e balAnvitAz cApy apare hy anRtyann; anyonyam AzliSya nadanta UcuH 08067029a dRSTvA tu karNaM bhuvi niSTanantaM; hataM rathAt sAyakenAvabhinnam 08067029c mahAnilenAgnim ivApaviddhaM; yajJAvasAne zayane nizAnte 08067030a zarair AcitasarvAGgaH zoNitaughapariplutaH 08067030c vibhAti dehaH karNasya svarazmibhir ivAMzumAn 08067031a pratApya senAm AmitrIM dIptaiH zaragabhastibhiH 08067031c balinArjunakAlena nIto 'staM karNabhAskaraH 08067032a astaM gacchan yathAdityaH prabhAm AdAya gacchati 08067032c evaM jIvitam AdAya karNasyeSur jagAma ha 08067033a aparAhNe parAhNasya sUtaputrasya mAriSa 08067033c chinnam aJjalikenAjau sotsedham apatac chiraH 08067034a upary upari sainyAnAM tasya zatros tad aJjasA 08067034c ziraH karNasya sotsedham iSuH so 'pAharad drutam 08067035 saMjaya uvAca 08067035a karNaM tu zUraM patitaM pRthivyAM; zarAcitaM zoNitadigdhagAtram 08067035c dRSTvA zayAnaM bhuvi madrarAjaz; chinnadhvajenApayayau rathena 08067036a karNe hate kuravaH prAdravanta; bhayArditA gADhaviddhAz ca saMkhye 08067036c avekSamANA muhur arjunasya; dhvajaM mahAntaM vapuSA jvalantam 08067037a sahasranetrapratimAnakarmaNaH; sahasrapatrapratimAnanaM zubham 08067037c sahasrarazmir dinasaMkSaye yathA; tathApatat tasya ziro vasuMdharAm 08068001 saMjaya uvAca 08068001a zalyas tu karNArjunayor vimarde; balAni dRSTvA mRditAni bANaiH 08068001c duryodhanaM yAntam avekSamANo; saMdarzayad bhArata yuddhabhUmim 08068002a nipAtitasyandanavAjinAgaM; dRSTvA balaM tad dhatasUtaputram 08068002c duryodhano 'zrupratipUrNanetro; muhur muhur nyazvasad ArtarUpaH 08068003a karNaM tu zUraM patitaM pRthivyAM; zarAcitaM zoNitadigdhagAtram 08068003c yadRcchayA sUryam ivAvanisthaM; didRkSavaH saMparivArya tasthuH 08068004a prahRSTavitrastaviSaNNavismRtAs; tathApare zokagatA ivAbhavan 08068004c pare tvadIyAz ca paraspareNa; yathA yathaiSAM prakRtis tathAbhavan 08068005a praviddhavarmAbharaNAmbarAyudhaM; dhanaMjayenAbhihataM hataujasam 08068005c nizamya karNaM kuravaH pradudruvur; hatarSabhA gAva ivAkulAkulAH 08068006a kRtvA vimardaM bhRzam arjunena; karNaM hataM kesariNeva nAgam 08068006c dRSTvA zayAnaM bhuvi madrarAjo; bhIto 'pasarpat sarathaH suzIghram 08068007a madrAdhipaz cApi vimUDhacetAs; tUrNaM rathenApahRtadhvajena 08068007c duryodhanasyAntikam etya zIghraM; saMbhASya duHkhArtam uvAca vAkyam 08068008a vizIrNanAgAzvarathapravIraM; balaM tvadiyaM yamarASTrakalpam 08068008c anyonyam AsAdya hataM mahadbhir; narAzvanAgair girikUTakalpaiH 08068009a naitAdRzaM bhArata yuddham AsId; yathAdya karNArjunayor babhUva 08068009c grastau hi karNena sametya kRSNAv; anye ca sarve tava zatravo ye 08068010a daivaM tu yat tat svavazaM pravRttaM; tat pANDavAn pAti hinasti cAsmAn 08068010c tavArthasiddhyarthakarA hi sarve; prasahya vIrA nihatA dviSadbhiH 08068011a kuberavaivasvatavAsavAnAM; tulyaprabhAvAmbupatez ca vIrAH 08068011c vIryeNa zauryeNa balena caiva; tais taiz ca yuktA vipulair guNaughaiH 08068012a avadhyakalpA nihatA narendrAs; tavArthakAmA yudhi pANDaveyaiH 08068012c tan mA zuco bhArata diSTam etat; paryAyasiddhir na sadAsti siddhiH 08068013a etad vaco madrapater nizamya; svaM cApanItaM manasA nirIkSya 08068013c duryodhano dInamanA visaMjJaH; punaH punar nyazvasad ArtarUpaH 08068014a taM dhyAnamUkaM kRpaNaM bhRzArtam; ArtAyanir dInam uvAca vAkyam 08068014c pazyedam ugraM naravAjinAgair; AyodhanaM vIrahataiH prapannam 08068015a mahIdharAbhaiH patitair mahAgajaiH; sakRt praviddhaiH zaraviddhamarmabhiH 08068015c tair vihvaladbhiz ca gatAsubhiz ca; pradhvastayantrAyudhavarmayodhaiH 08068016a vajrApaviddhair iva cAcalendrair; vibhinnapASANamRgadrumauSadhaiH 08068016c praviddhaghaNTAGkuzatomaradhvajaiH; sahemamAlai rudhiraughasaMplutaiH 08068017a zarAvabhinnaiH patitaiz ca vAjibhiH; zvasadbhir anyaiH kSatajaM vamadbhiH 08068017c dInaiH stanadbhiH parivRttanetrair; mahIM dazadbhiH kRpaNaM nadadbhiH 08068018a tathApaviddhair gajavAjiyodhair; mandAsubhiz caiva gatAsubhiz ca 08068018c narAzvanAgaiz ca rathaiz ca marditair; mahI mahAvaitaraNIva durdRzA 08068019a gajair nikRttAparahastagAtrair; udvepamAnaiH patitaiH pRthivyAm 08068019c yazasvibhir nAgarathAzvayodhibhiH; padAtibhiz cAbhimukhair hataiH paraiH 08068019e vizIrNavarmAbharaNAmbarAyudhair; vRtA nizAntair iva pAvakair mahI 08068020a zaraprahArAbhihatair mahAbalair; avekSyamANaiH patitaiH sahasrazaH 08068020c pranaSTasaMjJaiH punar ucchvasadbhir; mahI babhUvAnugatair ivAgnibhiH 08068020e divaz cyutair bhUr atidIptimadbhir; naktaM grahair dyaur amaleva dIptaiH 08068021a zarAs tu karNArjunabAhumuktA; vidArya nAgAzvamanuSyadehAn 08068021c prANAn nirasyAzu mahIm atIyur; mahoragA vAsam ivAbhito 'straiH 08068022a hatair manuSyAzvagajaiz ca saMkhye; zarAvabhinnaiz ca rathair babhUva 08068022c dhanaMjayasyAdhirathez ca mArge; gajair agamyA vasudhAtidurgA 08068023a rathair vareSUn mathitaiz ca yodhaiH; saMsyUtasUtAzvavarAyudhadhvajaiH 08068023c vizIrNazastrair vinikRttabandhurair; nikRttacakrAkSayugatriveNubhiH 08068024a vimuktayantrair nihatair ayasmayair; hatAnuSaGgair viniSaGgabandhuraiH 08068024c prabhagnanIDair maNihemamaNDitaiH; stRtA mahI dyaur iva zAradair ghanaiH 08068025a vikRSyamaNair javanair alaMkRtair; hatezvarair AjirathaiH sukalpitaiH 08068025c manuSyamAtaGgarathAzvarAzibhir; drutaM vrajanto bahudhA vicUrNitAH 08068026a sahemapaTTAH parighAH parazvadhAH; kaDaGgarAyomusalAni paTTizAH 08068026c petuz ca khaDgA vimalA vikozA; gadAz ca jAmbUnadapaTTabaddhAH 08068027a cApAni rukmAGgadabhUSaNAni; zarAz ca kArtasvaracitrapuGkhAH 08068027c RSTyaz ca pItA vimalA vikozAH; prAsAH sakhaDgAH kanakAvabhAsAH 08068028a chatrANi vAlavyajanAni zaGkhAH; srajaz ca puSpottamahemacitrAH 08068028c kuthAH patAkAmbaraveSTitAz ca; kirITamAlA mukuTAz ca zubhrAH 08068029a prakIrNakA viprakIrNAH kuthAz ca; pradhAnamuktAtaralAz ca hArAH 08068029c ApIDakeyUravarAGgadAni; graiveyaniSkAH sasuvarNasUtrAH 08068030a maNyuttamA vajrasuvarNamuktA; ratnAni coccAvacamaGgalAni 08068030c gAtrANi cAtyantasukhocitAni; zirAMsi cendupratimAnanAni 08068031a dehAMz ca bhogAMz ca paricchadAMz ca; tyaktvA manojJAni sukhAni cApi 08068031c svadharmaniSThAM mahatIm avApya; vyAptAMz ca lokAn yazasA samIyuH 08068032a ity evam uktvA virarAma zalyo; duryodhanaH zokaparItacetAH 08068032c hA karNa hA karNa iti bruvANa; Arto visaMjJo bhRzam azrunetraH 08068033a taM droNaputrapramukhA narendrAH; sarve samAzvAsya saha prayAnti 08068033c nirIkSamANA muhur arjunasya; dhvajaM mahAntaM yazasA jvalantam 08068034a narAzvamAtaGgazarIrajena; raktena siktA rudhireNa bhUmiH 08068034c raktAmbarasrak tapanIyayogAn; nArI prakAzA iva sarvagamyA 08068035a pracchannarUpA rudhireNa rAjan; raudre muhUrte 'tivirAjamAnAH 08068035c naivAvatasthuH kuravaH samIkSya; pravrAjitA devalokAz ca sarve 08068036a vadhena karNasya suduHkhitAs te; hA karNa hA karNa iti bruvANAH 08068036c drutaM prayAtAH zibirANi rAjan; divAkaraM raktam avekSamANAH 08068037a gANDIvamuktais tu suvarNapuGkhaiH; zitaiH zaraiH zoNitadigdhavAjaiH 08068037c zaraiz citAGgo bhuvi bhAti karNo; hato 'pi san sUrya ivAMzumAlI 08068038a karNasya dehaM rudhirAvasiktaM; bhaktAnukampI bhagavAn vivasvAn 08068038c spRSTvA karair lohitaraktarUpaH; siSNAsur abhyeti paraM samudram 08068039a itIva saMcintya surarSisaMghAH; saMprasthitA yAnti yathAniketam 08068039c saMcintayitvA ca janA visasrur; yathAsukhaM khaM ca mahItalaM ca 08068040a tad adbhutaM prANabhRtAM bhayaMkaraM; nizamya yuddhaM kuruvIramukhyayoH 08068040c dhanaMjayasyAdhirathez ca vismitAH; prazaMsamAnAH prayayus tadA janAH 08068041a zaraiH saMkRttavarmANaM vIraM vizasane hatam 08068041c gatAsum api rAdheyaM naiva lakSmIr vyamuJcata 08068042a nAnAbharaNavAn rAjan mRSTajAmbUnadAGgadaH 08068042c hato vaikartanaH zete pAdapo 'GkuravAn iva 08068043a kanakottamasaMkAzaH pradIpta iva pAvakaH 08068043c saputraH puruSavyAghraH saMzAntaH pArthatejasA 08068043e pratApya pANDavAn rAjan pAJcAlAMz cAstratejasA 08068044a dadAnIty eva yo 'vocan na nAstIty arthito 'rthibhiH 08068044c sadbhiH sadA satpuruSaH sa hato dvairathe vRSaH 08068045a yasya brAhmaNasAt sarvam AtmArthaM na mahAtmanaH 08068045c nAdeyaM brAhmaNeSv AsId yasya svam api jIvitam 08068046a sadA nqNAM priyo dAtA priyadAno divaM gataH 08068046c AdAya tava putrANAM jayAzAM zarma varma ca 08068047a hate sma karNe sarito na sravanti; jagAma cAstaM kaluSo divAkaraH 08068047c grahaz ca tiryag jvalitArkavarNo; yamasya putro 'bhyudiyAya rAjan 08068048a nabhaH paphAlAtha nanAda corvI; vavuz ca vAtAH paruSAtivelam 08068048c dizaH sadhUmAz ca bhRzaM prajajvalur; mahArNavAz cukSubhire ca sasvanAH 08068049a sakAnanAH sAdricayAz cakampuH; pravivyathur bhUtagaNAz ca mAriSa 08068049c bRhaspatI rohiNIM saMprapIDya; babhUva candrArkasamAnavarNaH 08068050a hate karNe na dizo viprajajJus; tamovRtA dyaur vicacAla bhUmiH 08068050c papAta colkA jvalanaprakAzA; nizAcarAz cApy abhavan prahRSTAH 08068051a zaziprakAzAnanam arjuno yadA; kSureNa karNasya ziro nyapAtayat 08068051c athAntarikSe divi ceha cAsakRd; babhUva hAheti janasya nisvanaH 08068052a sa devagandharvamanuSyapUjitaM; nihatya karNaM ripum Ahave 'rjunaH 08068052c rarAja pArthaH parameNa tejasA; vRtraM nihatyeva sahasralocanaH 08068053a tato rathenAmbudavRndanAdinA; zarannabhomadhyagabhAskaratviSA 08068053c patAkinA bhImaninAdaketunA; himenduzaGkhasphaTikAvabhAsinA 08068053e suvarNamuktAmaNivajravidrumair; alaMkRtenApratimAnaraMhasA 08068054a narottamau pANDavakezimardanAv; udAhitAv agnidivAkaropamau 08068054c raNAjire vItabhayau virejatuH; samAnayAnAv iva viSNuvAsavau 08068055a tato dhanurjyAtalaneminisvanaiH; prasahya kRtvA ca ripUn hataprabhAn 08068055c saMsAdhayitvaiva kurUJ zaraughaiH; kapidhvajaH pakSivaradhvajaz ca 08068055e prasahya zaGkhau dhamatuH sughoSau; manAMsy arINAm avasAdayantau 08068056a suvarNajAlAvatatau mahAsvanau; himAvadAtau parigRhya pANibhiH 08068056c cucumbatuH zaGkhavarau nRNAM varau; varAnanAbhyAM yugapac ca dadhmatuH 08068057a pAJcajanyasya nirghoSo devadattasya cobhayoH 08068057c pRthivIm antarikSaM ca dyAm apaz cApy apUrayat 08068058a tau zaGkhazabdena ninAdayantau; vanAni zailAn sarito dizaz ca 08068058c vitrAsayantau tava putrasenAM; yudhiSThiraM nandayataH sma vIrau 08068059a tataH prayAtAH kuravo javena; zrutvaiva zaGkhasvanam IryamANam 08068059c vihAya madrAdhipatiM patiM ca; duryodhanaM bhArata bhAratAnAm 08068060a mahAhave taM bahu zobhamAnaM; dhanaMjayaM bhUtagaNAH sametAH 08068060c tadAnvamodanta janArdanaM ca; prabhAkarAv abhyuditau yathaiva 08068061a samAcitau karNazaraiH paraMtapAv; ubhau vyabhAtAM samare 'cyutArjunau 08068061c tamo nihatyAbhyuditau yathAmalau; zazAGkasUryAv iva razmimAlinau 08068062a vihAya tAn bANagaNAn athAgatau; suhRdvRtAv apratimAnavikramau 08068062c sukhaM praviSTau zibiraM svam Izvarau; sadasyahUtAv iva vAsavAcyutau 08068063a sadevagandharvamanuSyacAraNair; maharSibhir yakSamahoragair api 08068063c jayAbhivRddhyA parayAbhipUjitau; nihatya karNaM paramAhave tadA 08069001 saMjaya uvAca 08069001a tathA nipAtite karNe tava sainye ca vidrute 08069001c AzliSya pArthaM dAzArho harSAd vacanam abravIt 08069002a hato balabhidA vRtras tvayA karNo dhanaMjaya 08069002c vadhaM vai karNavRtrAbhyAM kathayiSyanti mAnavAH 08069003a vajriNA nihato vRtraH saMyuge bhUritejasA 08069003c tvayA tu nihataH karNo dhanuSA nizitaiH zaraiH 08069004a tam imaM vikramaM loke prathitaM te yazovaham 08069004c nivedayAvaH kaunteya dharmarAjAya dhImate 08069005a vadhaM karNasya saMgrAme dIrghakAlacikIrSitam 08069005c nivedya dharmarAjasya tvam AnRNyaM gamiSyasi 08069006a tathety ukte kezavas tu pArthena yadupuGgavaH 08069006c paryavartayad avyagro rathaM rathavarasya tam 08069007a dhRSTadyumnaM yudhAmanyuM mAdrIputrau vRkodaram 08069007c yuyudhAnaM ca govinda idaM vacanam abravIt 08069008a parAn abhimukhA yattAs tiSThadhvaM bhadram astu vaH 08069008c yAvad Avedyate rAjJe hataH karNo 'rjunena vai 08069009a sa taiH zUrair anujJAto yayau rAjanivezanam 08069009c pArtham AdAya govindo dadarza ca yudhiSThiram 08069010a zayAnaM rAjazArdUlaM kAJcane zayanottame 08069010c agRhNItAM ca caraNau muditau pArthivasya tau 08069011a tayoH praharSam AlakSya prahArAMz cAtimAnuSAn 08069011c rAdheyaM nihataM matvA samuttasthau yudhiSThiraH 08069012a tato 'smai tad yathAvRttaM vAsudevaH priyaMvadaH 08069012c kathayAm Asa karNasya nidhanaM yadunandanaH 08069013a ISad utsmayamAnas tu kRSNo rAjAnam abravIt 08069013c yudhiSThiraM hatAmitraM kRtAJjalir athAcyutaH 08069014a diSTyA gANDIvadhanvA ca pANDavaz ca vRkodaraH 08069014c tvaM cApi kuzalI rAjan mAdrIputrau ca pANDavau 08069015a muktA vIrakSayAd asmAt saMgrAmAl lomaharSaNAt 08069015c kSipram uttarakAlAni kuru kAryANi pArthiva 08069016a hato vaikartanaH krUraH sUtaputro mahAbalaH 08069016c diSTyA jayasi rAjendra diSTyA vardhasi pANDava 08069017a yaH sa dyUtajitAM kRSNAM prAhasat puruSAdhamaH 08069017c tasyAdya sUtaputrasya bhUmiH pibati zoNitam 08069018a zete 'sau zaradIrNAGgaH zatrus te kurupuMgava 08069018c taM pazya puruSavyAghra vibhinnaM bahudhA zaraiH 08069019a yudhiSThiras tu dAzArhaM prahRSTaH pratyapUjayat 08069019c diSTyA diSTyeti rAjendra prItyA cedam uvAca ha 08069020a naitac citraM mahAbAho tvayi devakinandana 08069020c tvayA sArathinA pArtho yat kuryAd adya pauruSam 08069021a pragRhya ca kuruzreSThaH sAGgadaM dakSiNaM bhujam 08069021c uvAca dharmabhRt pArtha ubhau tau kezavArjunau 08069022a naranArAyaNau devau kathitau nAradena ha 08069022c dharmasaMsthApane yuktau purANau puruSottamau 08069023a asakRc cApi medhAvI kRSNadvaipAyano mama 08069023c kathAm etAM mahAbAho divyAm akathayat prabhuH 08069024a tava kRSNa prabhAveNa gANDIvena dhanaMjayaH 08069024c jayaty abhimukhAJ zatrUn na cAsId vimukhaH kva cit 08069025a jayaz caiva dhruvo 'smAkaM na tv asmAkaM parAjayaH 08069025c yadA tvaM yudhi pArthasya sArathyam upajagmivAn 08069026a evam uktvA mahArAja taM rathaM hemabhUSitam 08069026c dantavarNair hayair yuktaM kAlavAlair mahArathaH 08069027a AsthAya puruSavyAghraH svabalenAbhisaMvRtaH 08069027c kRSNArjunAbhyAM vIrAbhyAm anumanya tataH priyam 08069028a Agato bahuvRttAntaM draSTum AyodhanaM tadA 08069028c AbhASamANas tau vIrAv ubhau mAdhavaphalgunau 08069029a sa dadarza raNe karNaM zayAnaM puruSarSabham 08069029c gANDIvamuktair vizikhaiH sarvataH zakalIkRtam 08069030a saputraM nihataM dRSTvA karNaM rAjA yudhiSThiraH 08069030c prazazaMsa naravyAghrAv ubhau mAdhavapANDavau 08069031a adya rAjAsmi govinda pRthivyAM bhrAtRbhiH saha 08069031c tvayA nAthena vIreNa viduSA paripAlitaH 08069032a hataM dRSTvA naravyAghraM rAdheyam abhimAninam 08069032c nirAzo 'dya durAtmAsau dhArtarASTro bhaviSyati 08069032e jIvitAc cApi rAjyAc ca hate karNe mahArathe 08069033a tvatprasAdAd vayaM caiva kRtArthAH puruSarSabha 08069033c tvaM ca gANDIvadhanvA ca vijayI yadunandana 08069033e diSTyA jayasi govinda diSTyA karNo nipAtitaH 08069034a evaM sa bahuzo hRSTaH prazazaMsa janArdanam 08069034c arjunaM cApi rAjendra dharmarAjo yudhiSThiraH 08069035a tato bhImaprabhRtibhiH sarvaiz ca bhrAtRbhir vRtam 08069035c vardhayanti sma rAjAnaM harSayuktA mahArathAH 08069036a nakulaH sahadevaz ca pANDavaz ca vRkodaraH 08069036c sAtyakiz ca mahArAja vRSNInAM pravaro rathaH 08069037a dhRSTadyumnaH zikhaNDI ca pANDupAJcAlasRJjayAH 08069037c pUjayanti sma kaunteyaM nihate sUtanandane 08069038a te vardhayitvA nRpatiM pANDuputraM yudhiSThiram 08069038c jitakAzino labdhalakSA yuddhazauNDAH prahAriNaH 08069039a stuvantaH stavayuktAbhir vAgbhiH kRSNau paraMtapau 08069039c jagmuH svazibirAyaiva mudA yuktA mahArathAH 08069040a evam eSa kSayo vRttaH sumahA&l lomaharSaNaH 08069040c tava durmantrite rAjann atItaM kiM nu zocasi 08069041 vaizaMpAyana uvAca 08069041a zrutvA tad apriyaM rAjan dhRtarASTro mahIpatiH 08069041c papAta bhUmau nizceSTaH kauravyaH paramArtivAn 08069041e tathA satyavratA devI gAndhArI dharmadarzinI 08069042a taM pratyagRhNAd viduro nRpatiM saMjayas tathA 08069042c paryAzvAsayataz caivaM tAv ubhAv eva bhUmipam 08069043a tathaivotthApayAm Asur gAndhArIM rAjayoSitaH 08069043c tAbhyAm AzvAsito rAjA tUSNIm AsId vicetanaH