% Mahabharata: Adiparvan % Last updated: Fri Dec 1 2023 % Encoding: ASCII % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 1999 % 01001000a nArAyaNaM namaskRtya naraM caiva narottamam 01001000c devIM sarasvatIM caiva tato jayam udIrayet 01001001A lomaharSaNaputra ugrazravAH sUtaH paurANiko naimiSAraNye zaunakasya kulapater dvAdazavArSike satre 01001002a samAsInAn abhyagacchad brahmarSIn saMzitavratAn 01001002c vinayAvanato bhUtvA kadA cit sUtanandanaH 01001003a tam Azramam anuprAptaM naimiSAraNyavAsinaH 01001003c citrAH zrotuM kathAs tatra parivavrus tapasvinaH 01001004a abhivAdya munIMs tAMs tu sarvAn eva kRtAJjaliH 01001004c apRcchat sa tapovRddhiM sadbhiz caivAbhinanditaH 01001005a atha teSUpaviSTeSu sarveSv eva tapasviSu 01001005c nirdiSTam AsanaM bheje vinayAl lomaharSaNiH 01001006a sukhAsInaM tatas taM tu vizrAntam upalakSya ca 01001006c athApRcchad RSis tatra kaz cit prastAvayan kathAH 01001007a kuta Agamyate saute kva cAyaM vihRtas tvayA 01001007c kAlaH kamalapatrAkSa zaMsaitat pRcchato mama 01001008 sUta uvAca 01001008a janamejayasya rAjarSeH sarpasatre mahAtmanaH 01001008c samIpe pArthivendrasya samyak pArikSitasya ca 01001009a kRSNadvaipAyanaproktAH supuNyA vividhAH kathAH 01001009c kathitAz cApi vidhivad yA vaizaMpAyanena vai 01001010a zrutvAhaM tA vicitrArthA mahAbhAratasaMzritAH 01001010c bahUni saMparikramya tIrthAny AyatanAni ca 01001011a samantapaJcakaM nAma puNyaM dvijaniSevitam 01001011c gatavAn asmi taM dezaM yuddhaM yatrAbhavat purA 01001011e pANDavAnAM kurUNAM ca sarveSAM ca mahIkSitAm 01001012a didRkSur Agatas tasmAt samIpaM bhavatAm iha 01001012c AyuSmantaH sarva eva brahmabhUtA hi me matAH 01001013a asmin yajJe mahAbhAgAH sUryapAvakavarcasaH 01001013c kRtAbhiSekAH zucayaH kRtajapyA hutAgnayaH 01001013e bhavanta Asate svasthA bravImi kim ahaM dvijAH 01001014a purANasaMzritAH puNyAH kathA vA dharmasaMzritAH 01001014c itivRttaM narendrANAm RSINAM ca mahAtmanAm 01001015 RSaya UcuH 01001015a dvaipAyanena yat proktaM purANaM paramarSiNA 01001015c surair brahmarSibhiz caiva zrutvA yad abhipUjitam 01001016a tasyAkhyAnavariSThasya vicitrapadaparvaNaH 01001016c sUkSmArthanyAyayuktasya vedArthair bhUSitasya ca 01001017a bhAratasyetihAsasya puNyAM granthArthasaMyutAm 01001017c saMskAropagatAM brAhmIM nAnAzAstropabRMhitAm 01001018a janamejayasya yAM rAjJo vaizaMpAyana uktavAn 01001018c yathAvat sa RSis tuSTyA satre dvaipAyanAjJayA 01001019a vedaiz caturbhiH samitAM vyAsasyAdbhutakarmaNaH 01001019c saMhitAM zrotum icchAmo dharmyAM pApabhayApahAm 01001020 sUta uvAca 01001020a AdyaM puruSam IzAnaM puruhUtaM puruSTutam 01001020c Rtam ekAkSaraM brahma vyaktAvyaktaM sanAtanam 01001021a asac ca sac caiva ca yad vizvaM sadasataH param 01001021c parAvarANAM sraSTAraM purANaM param avyayam 01001022a maGgalyaM maGgalaM viSNuM vareNyam anaghaM zucim 01001022c namaskRtya hRSIkezaM carAcaraguruM harim 01001023a maharSeH pUjitasyeha sarvaloke mahAtmanaH 01001023c pravakSyAmi mataM kRtsnaM vyAsasyAmitatejasaH 01001024a AcakhyuH kavayaH ke cit saMpraty AcakSate pare 01001024c AkhyAsyanti tathaivAnye itihAsam imaM bhuvi 01001025a idaM tu triSu lokeSu mahaj jJAnaM pratiSThitam 01001025c vistaraiz ca samAsaiz ca dhAryate yad dvijAtibhiH 01001026a alaMkRtaM zubhaiH zabdaiH samayair divyamAnuSaiH 01001026c chandovRttaiz ca vividhair anvitaM viduSAM priyam 01001027a niSprabhe 'smin nirAloke sarvatas tamasAvRte 01001027c bRhad aNDam abhUd ekaM prajAnAM bIjam akSayam 01001028a yugasyAdau nimittaM tan mahad divyaM pracakSate 01001028c yasmiMs tac chrUyate satyaM jyotir brahma sanAtanam 01001029a adbhutaM cApy acintyaM ca sarvatra samatAM gatam 01001029c avyaktaM kAraNaM sUkSmaM yat tat sadasadAtmakam 01001030a yasmAt pitAmaho jajJe prabhur ekaH prajApatiH 01001030c brahmA suraguruH sthANur manuH kaH parameSThy atha 01001031a prAcetasas tathA dakSo dakSaputrAz ca sapta ye 01001031c tataH prajAnAM patayaH prAbhavann ekaviMzatiH 01001032a puruSaz cAprameyAtmA yaM sarvam RSayo viduH 01001032c vizvedevAs tathAdityA vasavo 'thAzvinAv api 01001033a yakSAH sAdhyAH pizAcAz ca guhyakAH pitaras tathA 01001033c tataH prasUtA vidvAMsaH ziSTA brahmarSayo 'malAH 01001034a rAjarSayaz ca bahavaH sarvaiH samuditA guNaiH 01001034c Apo dyauH pRthivI vAyur antarikSaM dizas tathA 01001035a saMvatsarartavo mAsAH pakSAhorAtrayaH kramAt 01001035c yac cAnyad api tat sarvaM saMbhUtaM lokasAkSikam 01001036a yad idaM dRzyate kiM cid bhUtaM sthAvarajaGgamam 01001036c punaH saMkSipyate sarvaM jagat prApte yugakSaye 01001037a yathartAv RtuliGgAni nAnArUpANi paryaye 01001037c dRzyante tAni tAny eva tathA bhAvA yugAdiSu 01001038a evam etad anAdyantaM bhUtasaMhArakArakam 01001038c anAdinidhanaM loke cakraM saMparivartate 01001039a trayastriMzatsahasrANi trayastriMzacchatAni ca 01001039c trayastriMzac ca devAnAM sRSTiH saMkSepalakSaNA 01001040a divasputro bRhadbhAnuz cakSur AtmA vibhAvasuH 01001040c savitA ca RcIko 'rko bhAnur AzAvaho raviH 01001041a putrA vivasvataH sarve mahyas teSAM tathAvaraH 01001041c devabhrAT tanayas tasya tasmAt subhrAD iti smRtaH 01001042a subhrAjas tu trayaH putrAH prajAvanto bahuzrutAH 01001042c dazajyotiH zatajyotiH sahasrajyotir AtmavAn 01001043a daza putrasahasrANi dazajyoter mahAtmanaH 01001043c tato dazaguNAz cAnye zatajyoter ihAtmajAH 01001044a bhUyas tato dazaguNAH sahasrajyotiSaH sutAH 01001044c tebhyo 'yaM kuruvaMzaz ca yadUnAM bharatasya ca 01001045a yayAtIkSvAkuvaMzaz ca rAjarSINAM ca sarvazaH 01001045c saMbhUtA bahavo vaMzA bhUtasargAH savistarAH 01001046a bhUtasthAnAni sarvANi rahasyaM trividhaM ca yat 01001046c vedayogaM savijJAnaM dharmo 'rthaH kAma eva ca 01001047a dharmakAmArthazAstrANi zAstrANi vividhAni ca 01001047c lokayAtrAvidhAnaM ca saMbhUtaM dRSTavAn RSiH 01001048a itihAsAH savaiyAkhyA vividhAH zrutayo 'pi ca 01001048c iha sarvam anukrAntam uktaM granthasya lakSaNam 01001049a vistIryaitan mahaj jJAnam RSiH saMkSepam abravIt 01001049c iSTaM hi viduSAM loke samAsavyAsadhAraNam 01001050a manvAdi bhArataM ke cid AstIkAdi tathApare 01001050c tathoparicarAdy anye viprAH samyag adhIyate 01001051a vividhaM saMhitAjJAnaM dIpayanti manISiNaH 01001051c vyAkhyAtuM kuzalAH ke cid granthaM dhArayituM pare 01001052a tapasA brahmacaryeNa vyasya vedaM sanAtanam 01001052c itihAsam imaM cakre puNyaM satyavatIsutaH 01001053a parAzarAtmajo vidvAn brahmarSiH saMzitavrataH 01001053c mAtur niyogAd dharmAtmA gAGgeyasya ca dhImataH 01001054a kSetre vicitravIryasya kRSNadvaipAyanaH purA 01001054c trIn agnIn iva kauravyAJ janayAm Asa vIryavAn 01001055a utpAdya dhRtarASTraM ca pANDuM viduram eva ca 01001055c jagAma tapase dhImAn punar evAzramaM prati 01001056a teSu jAteSu vRddheSu gateSu paramAM gatim 01001056c abravId bhArataM loke mAnuSe 'smin mahAn RSiH 01001057a janamejayena pRSTaH san brAhmaNaiz ca sahasrazaH 01001057c zazAsa ziSyam AsInaM vaizaMpAyanam antike 01001058a sa sadasyaiH sahAsInaH zrAvayAm Asa bhAratam 01001058c karmAntareSu yajJasya codyamAnaH punaH punaH 01001059a vistaraM kuruvaMzasya gAndhAryA dharmazIlatAm 01001059c kSattuH prajJAM dhRtiM kuntyAH samyag dvaipAyano 'bravIt 01001060a vAsudevasya mAhAtmyaM pANDavAnAM ca satyatAm 01001060c durvRttaM dhArtarASTrANAm uktavAn bhagavAn RSiH 01001061a caturviMzatisAhasrIM cakre bhAratasaMhitAm 01001061c upAkhyAnair vinA tAvad bhArataM procyate budhaiH 01001062a tato 'dhyardhazataM bhUyaH saMkSepaM kRtavAn RSiH 01001062c anukramaNim adhyAyaM vRttAntAnAM saparvaNAm 01001063a idaM dvaipAyanaH pUrvaM putram adhyApayac chukam 01001063c tato 'nyebhyo 'nurUpebhyaH ziSyebhyaH pradadau prabhuH 01001064a nArado 'zrAvayad devAn asito devalaH pitqn 01001064c gandharvayakSarakSAMsi zrAvayAm Asa vai zukaH 01001065a duryodhano manyumayo mahAdrumaH; skandhaH karNaH zakunis tasya zAkhAH 01001065c duHzAsanaH puSpaphale samRddhe; mUlaM rAjA dhRtarASTro 'manISI 01001066a yudhiSThiro dharmamayo mahAdrumaH; skandho 'rjuno bhImaseno 'sya zAkhAH 01001066c mAdrIsutau puSpaphale samRddhe; mUlaM kRSNo brahma ca brAhmaNAz ca 01001067a pANDur jitvA bahUn dezAn yudhA vikramaNena ca 01001067c araNye mRgayAzIlo nyavasat sajanas tadA 01001068a mRgavyavAyanidhane kRcchrAM prApa sa Apadam 01001068c janmaprabhRti pArthAnAM tatrAcAravidhikramaH 01001069a mAtror abhyupapattiz ca dharmopaniSadaM prati 01001069c dharmasya vAyoH zakrasya devayoz ca tathAzvinoH 01001070a tApasaiH saha saMvRddhA mAtRbhyAM parirakSitAH 01001070c medhyAraNyeSu puNyeSu mahatAm AzrameSu ca 01001071a RSibhiz ca tadAnItA dhArtarASTrAn prati svayam 01001071c zizavaz cAbhirUpAz ca jaTilA brahmacAriNaH 01001072a putrAz ca bhrAtaraz ceme ziSyAz ca suhRdaz ca vaH 01001072c pANDavA eta ity uktvA munayo 'ntarhitAs tataH 01001073a tAMs tair niveditAn dRSTvA pANDavAn kauravAs tadA 01001073c ziSTAz ca varNAH paurA ye te harSAc cukruzur bhRzam 01001074a AhuH ke cin na tasyaite tasyaita iti cApare 01001074c yadA ciramRtaH pANDuH kathaM tasyeti cApare 01001075a svAgataM sarvathA diSTyA pANDoH pazyAma saMtatim 01001075c ucyatAM svAgatam iti vAco 'zrUyanta sarvazaH 01001076a tasminn uparate zabde dizaH sarvA vinAdayan 01001076c antarhitAnAM bhUtAnAM nisvanas tumulo 'bhavat 01001077a puSpavRSTiH zubhA gandhAH zaGkhadundubhinisvanAH 01001077c Asan praveze pArthAnAM tad adbhutam ivAbhavat 01001078a tatprItyA caiva sarveSAM paurANAM harSasaMbhavaH 01001078c zabda AsIn mahAMs tatra divaspRk kIrtivardhanaH 01001079a te 'py adhItyAkhilAn vedAJ zAstrANi vividhAni ca 01001079c nyavasan pANDavAs tatra pUjitA akutobhayAH 01001080a yudhiSThirasya zaucena prItAH prakRtayo 'bhavan 01001080c dhRtyA ca bhImasenasya vikrameNArjunasya ca 01001081a guruzuzrUSayA kuntyA yamayor vinayena ca 01001081c tutoSa lokaH sakalas teSAM zauryaguNena ca 01001082a samavAye tato rAjJAM kanyAM bhartRsvayaMvarAm 01001082c prAptavAn arjunaH kRSNAM kRtvA karma suduSkaram 01001083a tataH prabhRti loke 'smin pUjyaH sarvadhanuSmatAm 01001083c Aditya iva duSprekSyaH samareSv api cAbhavat 01001084a sa sarvAn pArthivAJ jitvA sarvAMz ca mahato gaNAn 01001084c AjahArArjuno rAjJe rAjasUyaM mahAkratum 01001085a annavAn dakSiNAvAMz ca sarvaiH samudito guNaiH 01001085c yudhiSThireNa saMprApto rAjasUyo mahAkratuH 01001086a sunayAd vAsudevasya bhImArjunabalena ca 01001086c ghAtayitvA jarAsaMdhaM caidyaM ca balagarvitam 01001087a duryodhanam upAgacchann arhaNAni tatas tataH 01001087c maNikAJcanaratnAni gohastyazvadhanAni ca 01001088a samRddhAM tAM tathA dRSTvA pANDavAnAM tadA zriyam 01001088c IrSyAsamutthaH sumahAMs tasya manyur ajAyata 01001089a vimAnapratimAM cApi mayena sukRtAM sabhAm 01001089c pANDavAnAm upahRtAM sa dRSTvA paryatapyata 01001090a yatrAvahasitaz cAsIt praskandann iva saMbhramAt 01001090c pratyakSaM vAsudevasya bhImenAnabhijAtavat 01001091a sa bhogAn vividhAn bhuJjan ratnAni vividhAni ca 01001091c kathito dhRtarASTrasya vivarNo hariNaH kRzaH 01001092a anvajAnAt tato dyUtaM dhRtarASTraH sutapriyaH 01001092c tac chrutvA vAsudevasya kopaH samabhavan mahAn 01001093a nAtiprItamanAz cAsId vivAdAMz cAnvamodata 01001093c dyUtAdIn anayAn ghorAn pravRddhAMz cApy upaikSata 01001094a nirasya viduraM droNaM bhISmaM zAradvataM kRpam 01001094c vigrahe tumule tasminn ahan kSatraM parasparam 01001095a jayatsu pANDuputreSu zrutvA sumahad apriyam 01001095c duryodhanamataM jJAtvA karNasya zakunes tathA 01001095e dhRtarASTraz ciraM dhyAtvA saMjayaM vAkyam abravIt 01001096a zRNu saMjaya me sarvaM na me 'sUyitum arhasi 01001096c zrutavAn asi medhAvI buddhimAn prAjJasaMmataH 01001097a na vigrahe mama matir na ca prIye kurukSaye 01001097c na me vizeSaH putreSu sveSu pANDusuteSu ca 01001098a vRddhaM mAm abhyasUyanti putrA manyuparAyaNAH 01001098c ahaM tv acakSuH kArpaNyAt putraprItyA sahAmi tat 01001098e muhyantaM cAnumuhyAmi duryodhanam acetanam 01001099a rAjasUye zriyaM dRSTvA pANDavasya mahaujasaH 01001099c tac cAvahasanaM prApya sabhArohaNadarzane 01001100a amarSitaH svayaM jetum azaktaH pANDavAn raNe 01001100c nirutsAhaz ca saMprAptuM zriyam akSatriyo yathA 01001100e gAndhArarAjasahitaz chadmadyUtam amantrayat 01001101a tatra yad yad yathA jJAtaM mayA saMjaya tac chRNu 01001101c zrutvA hi mama vAkyAni buddhyA yuktAni tattvataH 01001101e tato jJAsyasi mAM saute prajJAcakSuSam ity uta 01001102a yadAzrauSaM dhanur Ayamya citraM; viddhaM lakSyaM pAtitaM vai pRthivyAm 01001102c kRSNAM hRtAM pazyatAM sarvarAjJAM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001103a yadAzrauSaM dvArakAyAM subhadrAM; prasahyoDhAM mAdhavIm arjunena 01001103c indraprasthaM vRSNivIrau ca yAtau; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001104a yadAzrauSaM devarAjaM pravRSTaM; zarair divyair vAritaM cArjunena 01001104c agniM tathA tarpitaM khANDave ca; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001105a yadAzrauSaM hRtarAjyaM yudhiSThiraM; parAjitaM saubalenAkSavatyAm 01001105c anvAgataM bhrAtRbhir aprameyais; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001106a yadAzrauSaM draupadIm azrukaNThIM; sabhAM nItAM duHkhitAm ekavastrAm 01001106c rajasvalAM nAthavatIm anAthavat; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001107a yadAzrauSaM vividhAs tAta ceSTA; dharmAtmanAM prasthitAnAM vanAya 01001107c jyeSThaprItyA klizyatAM pANDavAnAM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001108a yadAzrauSaM snAtakAnAM sahasrair; anvAgataM dharmarAjaM vanastham 01001108c bhikSAbhujAM brAhmaNAnAM mahAtmanAM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001109a yadAzrauSam arjuno devadevaM; kirAtarUpaM tryambakaM toSya yuddhe 01001109c avApa tat pAzupataM mahAstraM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001110a yadAzrauSaM tridivasthaM dhanaMjayaM; zakrAt sAkSAd divyam astraM yathAvat 01001110c adhIyAnaM zaMsitaM satyasaMdhaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001111a yadAzrauSaM vaizravaNena sArdhaM; samAgataM bhImam anyAMz ca pArthAn 01001111c tasmin deze mAnuSANAm agamye; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001112a yadAzrauSaM ghoSayAtrAgatAnAM; bandhaM gandharvair mokSaNaM cArjunena 01001112c sveSAM sutAnAM karNabuddhau ratAnAM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001113a yadAzrauSaM yakSarUpeNa dharmaM; samAgataM dharmarAjena sUta 01001113c praznAn uktAn vibruvantaM ca samyak; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001114a yadAzrauSaM mAmakAnAM variSThAn; dhanaMjayenaikarathena bhagnAn 01001114c virATarASTre vasatA mahAtmanA; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001115a yadAzrauSaM satkRtAM matsyarAjJA; sutAM dattAm uttarAm arjunAya 01001115c tAM cArjunaH pratyagRhNAt sutArthe; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001116a yadAzrauSaM nirjitasyAdhanasya; pravrAjitasya svajanAt pracyutasya 01001116c akSauhiNIH sapta yudhiSThirasya; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001117a yadAzrauSaM naranArAyaNau tau; kRSNArjunau vadato nAradasya 01001117c ahaM draSTA brahmaloke sadeti; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001118a yadAzrauSaM mAdhavaM vAsudevaM; sarvAtmanA pANDavArthe niviSTam 01001118c yasyemAM gAM vikramam ekam Ahus; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001119a yadAzrauSaM karNaduryodhanAbhyAM; buddhiM kRtAM nigrahe kezavasya 01001119c taM cAtmAnaM bahudhA darzayAnaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001120a yadAzrauSaM vAsudeve prayAte; rathasyaikAm agratas tiSThamAnAm 01001120c ArtAM pRthAM sAntvitAM kezavena; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001121a yadAzrauSaM mantriNaM vAsudevaM; tathA bhISmaM zAMtanavaM ca teSAm 01001121c bhAradvAjaM cAziSo 'nubruvANaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001122a yadAzrauSaM karNa uvAca bhISmaM; nAhaM yotsye yudhyamAne tvayIti 01001122c hitvA senAm apacakrAma caiva; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001123a yadAzrauSaM vAsudevArjunau tau; tathA dhanur gANDivam aprameyam 01001123c trINy ugravIryANi samAgatAni; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001124a yadAzrauSaM kazmalenAbhipanne; rathopasthe sIdamAne 'rjune vai 01001124c kRSNaM lokAn darzayAnaM zarIre; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001125a yadAzrauSaM bhISmam amitrakarzanaM; nighnantam AjAv ayutaM rathAnAm 01001125c naiSAM kaz cid vadhyate dRzyarUpas; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001126a yadAzrauSaM bhISmam atyantazUraM; hataM pArthenAhaveSv apradhRSyam 01001126c zikhaNDinaM purataH sthApayitvA; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001127a yadAzrauSaM zaratalpe zayAnaM; vRddhaM vIraM sAditaM citrapuGkhaiH 01001127c bhISmaM kRtvA somakAn alpazeSAMs; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001128a yadAzrauSaM zAMtanave zayAne; pAnIyArthe coditenArjunena 01001128c bhUmiM bhittvA tarpitaM tatra bhISmaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001129a yadAzrauSaM zukrasUryau ca yuktau; kaunteyAnAm anulomau jayAya 01001129c nityaM cAsmAJ zvApadA vyAbhaSantas; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001130a yadA droNo vividhAn astramArgAn; vidarzayan samare citrayodhI 01001130c na pANDavAJ zreSThatamAn nihanti; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001131a yadAzrauSaM cAsmadIyAn mahArathAn; vyavasthitAn arjunasyAntakAya 01001131c saMzaptakAn nihatAn arjunena; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001132a yadAzrauSaM vyUham abhedyam anyair; bhAradvAjenAttazastreNa guptam 01001132c bhittvA saubhadraM vIram ekaM praviSTaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001133a yadAbhimanyuM parivArya bAlaM; sarve hatvA hRSTarUpA babhUvuH 01001133c mahArathAH pArtham azaknuvantas; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001134a yadAzrauSam abhimanyuM nihatya; harSAn mUDhAn krozato dhArtarASTrAn 01001134c krodhaM muktaM saindhave cArjunena; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001135a yadAzrauSaM saindhavArthe pratijJAM; pratijJAtAM tadvadhAyArjunena 01001135c satyAM nistIrNAM zatrumadhye ca tena; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001136a yadAzrauSaM zrAntahaye dhanaMjaye; muktvA hayAn pAyayitvopavRttAn 01001136c punar yuktvA vAsudevaM prayAtaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001137a yadAzrauSaM vAhaneSv Azvasatsu; rathopasthe tiSThatA gANDivena 01001137c sarvAn yodhAn vAritAn arjunena; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001138a yadAzrauSaM nAgabalair durutsahaM; droNAnIkaM yuyudhAnaM pramathya 01001138c yAtaM vArSNeyaM yatra tau kRSNapArthau; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001139a yadAzrauSaM karNam AsAdya muktaM; vadhAd bhImaM kutsayitvA vacobhiH 01001139c dhanuSkoTyA tudya karNena vIraM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001140a yadA droNaH kRtavarmA kRpaz ca; karNo drauNir madrarAjaz ca zUraH 01001140c amarSayan saindhavaM vadhyamAnaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001141a yadAzrauSaM devarAjena dattAM; divyAM zaktiM vyaMsitAM mAdhavena 01001141c ghaTotkace rAkSase ghorarUpe; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001142a yadAzrauSaM karNaghaTotkacAbhyAM; yuddhe muktAM sUtaputreNa zaktim 01001142c yayA vadhyaH samare savyasAcI; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001143a yadAzrauSaM droNam AcAryam ekaM; dhRSTadyumnenAbhyatikramya dharmam 01001143c rathopasthe prAyagataM vizastaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001144a yadAzrauSaM drauNinA dvairathasthaM; mAdrIputraM nakulaM lokamadhye 01001144c samaM yuddhe pANDavaM yudhyamAnaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001145a yadA droNe nihate droNaputro; nArAyaNaM divyam astraM vikurvan 01001145c naiSAm antaM gatavAn pANDavAnAM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001146a yadAzrauSaM karNam atyantazUraM; hataM pArthenAhaveSv apradhRSyam 01001146c tasmin bhrAtqNAM vigrahe devaguhye; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001147a yadAzrauSaM droNaputraM kRpaM ca; duHzAsanaM kRtavarmANam ugram 01001147c yudhiSThiraM zUnyam adharSayantaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001148a yadAzrauSaM nihataM madrarAjaM; raNe zUraM dharmarAjena sUta 01001148c sadA saMgrAme spardhate yaH sa kRSNaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001149a yadAzrauSaM kalahadyUtamUlaM; mAyAbalaM saubalaM pANDavena 01001149c hataM saMgrAme sahadevena pApaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001150a yadAzrauSaM zrAntam ekaM zayAnaM; hradaM gatvA stambhayitvA tad ambhaH 01001150c duryodhanaM virathaM bhagnadarpaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001151a yadAzrauSaM pANDavAMs tiSThamAnAn; gaGgAhrade vAsudevena sArdham 01001151c amarSaNaM dharSayataH sutaM me; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001152a yadAzrauSaM vividhAMs tAta mArgAn; gadAyuddhe maNDalaM saMcarantam 01001152c mithyA hataM vAsudevasya buddhyA; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001153a yadAzrauSaM droNaputrAdibhis tair; hatAn pAJcAlAn draupadeyAMz ca suptAn 01001153c kRtaM bIbhatsam ayazasyaM ca karma; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001154a yadAzrauSaM bhImasenAnuyAtena; azvatthAmnA paramAstraM prayuktam 01001154c kruddhenaiSIkam avadhId yena garbhaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001155a yadAzrauSaM brahmaziro 'rjunena; muktaM svastIty astram astreNa zAntam 01001155c azvatthAmnA maNiratnaM ca dattaM; tadA nAzaMse vijayAya saMjaya 01001156a yadAzrauSaM droNaputreNa garbhe; vairATyA vai pAtyamAne mahAstre 01001156c dvaipAyanaH kezavo droNaputraM; paraspareNAbhizApaiH zazApa 01001157a zocyA gAndhArI putrapautrair vihInA; tathA vadhvaH pitRbhir bhrAtRbhiz ca 01001157c kRtaM kAryaM duSkaraM pANDaveyaiH; prAptaM rAjyam asapatnaM punas taiH 01001158a kaSTaM yuddhe daza zeSAH zrutA me; trayo 'smAkaM pANDavAnAM ca sapta 01001158c dvyUnA viMzatir AhatAkSauhiNInAM; tasmin saMgrAme vigrahe kSatriyANAm 01001159a tamasA tv abhyavastIrNo moha AvizatIva mAm 01001159c saMjJAM nopalabhe sUta mano vihvalatIva me 01001160a ity uktvA dhRtarASTro 'tha vilapya bahuduHkhitaH 01001160c mUrcchitaH punar AzvastaH saMjayaM vAkyam abravIt 01001161a saMjayaivaMgate prANAMs tyaktum icchAmi mAciram 01001161c stokaM hy api na pazyAmi phalaM jIvitadhAraNe 01001162a taM tathAvAdinaM dInaM vilapantaM mahIpatim 01001162c gAvalgaNir idaM dhImAn mahArthaM vAkyam abravIt 01001163a zrutavAn asi vai rAjJo mahotsAhAn mahAbalAn 01001163c dvaipAyanasya vadato nAradasya ca dhImataH 01001164a mahatsu rAjavaMzeSu guNaiH samuditeSu ca 01001164c jAtAn divyAstraviduSaH zakrapratimatejasaH 01001165a dharmeNa pRthivIM jitvA yajJair iSTvAptadakSiNaiH 01001165c asmi&l loke yazaH prApya tataH kAlavazaM gatAH 01001166a vainyaM mahArathaM vIraM sRJjayaM jayatAM varam 01001166c suhotraM rantidevaM ca kakSIvantaM tathauzijam 01001167a bAhlIkaM damanaM zaibyaM zaryAtim ajitaM jitam 01001167c vizvAmitram amitraghnam ambarISaM mahAbalam 01001168a maruttaM manum ikSvAkuM gayaM bharatam eva ca 01001168c rAmaM dAzarathiM caiva zazabinduM bhagIratham 01001169a yayAtiM zubhakarmANaM devair yo yAjitaH svayam 01001169c caityayUpAGkitA bhUmir yasyeyaM savanAkarA 01001170a iti rAjJAM caturviMzan nAradena surarSiNA 01001170c putrazokAbhitaptAya purA zaibyAya kIrtitAH 01001171a tebhyaz cAnye gatAH pUrvaM rAjAno balavattarAH 01001171c mahArathA mahAtmAnaH sarvaiH samuditA guNaiH 01001172a pUruH kurur yaduH zUro viSvagazvo mahAdhRtiH 01001172c anenA yuvanAzvaz ca kakutstho vikramI raghuH 01001173a vijitI vItihotraz ca bhavaH zveto bRhadguruH 01001173c uzInaraH zatarathaH kaGko duliduho drumaH 01001174a dambhodbhavaH paro venaH sagaraH saMkRtir nimiH 01001174c ajeyaH parazuH puNDraH zaMbhur devAvRdho 'naghaH 01001175a devAhvayaH supratimaH supratIko bRhadrathaH 01001175c mahotsAho vinItAtmA sukratur naiSadho nalaH 01001176a satyavrataH zAntabhayaH sumitraH subalaH prabhuH 01001176c jAnujaGgho 'naraNyo 'rkaH priyabhRtyaH zubhavrataH 01001177a balabandhur nirAmardaH ketuzRGgo bRhadbalaH 01001177c dhRSTaketur bRhatketur dIptaketur nirAmayaH 01001178a avikSit prabalo dhUrtaH kRtabandhur dRDheSudhiH 01001178c mahApurANaH saMbhAvyaH pratyaGgaH parahA zrutiH 01001179a ete cAnye ca bahavaH zatazo 'tha sahasrazaH 01001179c zrUyante 'yutazaz cAnye saMkhyAtAz cApi padmazaH 01001180a hitvA suvipulAn bhogAn buddhimanto mahAbalAH 01001180c rAjAno nidhanaM prAptAs tava putrair mahattamAH 01001181a yeSAM divyAni karmANi vikramas tyAga eva ca 01001181c mAhAtmyam api cAstikyaM satyatA zaucam Arjavam 01001182a vidvadbhiH kathyate loke purANaiH kavisattamaiH 01001182c sarvarddhiguNasaMpannAs te cApi nidhanaM gatAH 01001183a tava putrA durAtmAnaH prataptAz caiva manyunA 01001183c lubdhA durvRttabhUyiSThA na tAJ zocitum arhasi 01001184a zrutavAn asi medhAvI buddhimAn prAjJasaMmataH 01001184c yeSAM zAstrAnugA buddhir na te muhyanti bhArata 01001185a nigrahAnugrahau cApi viditau te narAdhipa 01001185c nAtyantam evAnuvRttiH zrUyate putrarakSaNe 01001186a bhavitavyaM tathA tac ca nAtaH zocitum arhasi 01001186c daivaM prajJAvizeSeNa ko nivartitum arhati 01001187a vidhAtRvihitaM mArgaM na kaz cid ativartate 01001187c kAlamUlam idaM sarvaM bhAvAbhAvau sukhAsukhe 01001188a kAlaH pacati bhUtAni kAlaH saMharati prajAH 01001188c nirdahantaM prajAH kAlaM kAlaH zamayate punaH 01001189a kAlo vikurute bhAvAn sarvA&l loke zubhAzubhAn 01001189c kAlaH saMkSipate sarvAH prajA visRjate punaH 01001189e kAlaH sarveSu bhUteSu caraty avidhRtaH samaH 01001190a atItAnAgatA bhAvA ye ca vartanti sAMpratam 01001190c tAn kAlanirmitAn buddhvA na saMjJAM hAtum arhasi 01001191 sUta uvAca 01001191a atropaniSadaM puNyAM kRSNadvaipAyano 'bravIt 01001191c bhAratAdhyayanAt puNyAd api pAdam adhIyataH 01001191e zraddadhAnasya pUyante sarvapApAny azeSataH 01001192a devarSayo hy atra puNyA brahmarAjarSayas tathA 01001192c kIrtyante zubhakarmANas tathA yakSamahoragAH 01001193a bhagavAn vAsudevaz ca kIrtyate 'tra sanAtanaH 01001193c sa hi satyam RtaM caiva pavitraM puNyam eva ca 01001194a zAzvataM brahma paramaM dhruvaM jyotiH sanAtanam 01001194c yasya divyAni karmANi kathayanti manISiNaH 01001195a asat sat sadasac caiva yasmAd devAt pravartate 01001195c saMtatiz ca pravRttiz ca janma mRtyuH punarbhavaH 01001196a adhyAtmaM zrUyate yac ca paJcabhUtaguNAtmakam 01001196c avyaktAdi paraM yac ca sa eva parigIyate 01001197a yat tad yativarA yuktA dhyAnayogabalAnvitAH 01001197c pratibimbam ivAdarze pazyanty Atmany avasthitam 01001198a zraddadhAnaH sadodyuktaH satyadharmaparAyaNaH 01001198c Asevann imam adhyAyaM naraH pApAt pramucyate 01001199a anukramaNim adhyAyaM bhAratasyemam AditaH 01001199c AstikaH satataM zRNvan na kRcchreSv avasIdati 01001200a ubhe saMdhye japan kiM cit sadyo mucyeta kilbiSAt 01001200c anukramaNyA yAvat syAd ahnA rAtryA ca saMcitam 01001201a bhAratasya vapur hy etat satyaM cAmRtam eva ca 01001201c navanItaM yathA dadhno dvipadAM brAhmaNo yathA 01001202a hradAnAm udadhiH zreSTho gaur variSThA catuSpadAm 01001202c yathaitAni variSThAni tathA bhAratam ucyate 01001203a yaz cainaM zrAvayec chrAddhe brAhmaNAn pAdam antataH 01001203c akSayyam annapAnaM tat pitqMs tasyopatiSThati 01001204a itihAsapurANAbhyAM vedaM samupabRMhayet 01001204c bibhety alpazrutAd vedo mAm ayaM pratariSyati 01001205a kArSNaM vedam imaM vidvAJ zrAvayitvArtham aznute 01001205c bhrUNahatyAkRtaM cApi pApaM jahyAn na saMzayaH 01001206a ya imaM zucir adhyAyaM paThet parvaNi parvaNi 01001206c adhItaM bhArataM tena kRtsnaM syAd iti me matiH 01001207a yaz cemaM zRNuyAn nityam ArSaM zraddhAsamanvitaH 01001207c sa dIrgham AyuH kIrtiM ca svargatiM cApnuyAn naraH 01001208a catvAra ekato vedA bhArataM caikam ekataH 01001208c samAgataiH surarSibhis tulAm AropitaM purA 01001208e mahattve ca gurutve ca dhriyamANaM tato 'dhikam 01001209a mahattvAd bhAravattvAc ca mahAbhAratam ucyate 01001209c niruktam asya yo veda sarvapApaiH pramucyate 01001210a tapo na kalko 'dhyayanaM na kalkaH; svAbhAviko vedavidhir na kalkaH 01001210c prasahya vittAharaNaM na kalkas; tAny eva bhAvopahatAni kalkaH 01002001 RSaya UcuH 01002001a samantapaJcakam iti yad uktaM sUtanandana 01002001c etat sarvaM yathAnyAyaM zrotum icchAmahe vayam 01002002 sUta uvAca 01002002a zuzrUSA yadi vo viprA bruvataz ca kathAH zubhAH 01002002c samantapaJcakAkhyaM ca zrotum arhatha sattamAH 01002003a tretAdvAparayoH saMdhau rAmaH zastrabhRtAM varaH 01002003c asakRt pArthivaM kSatraM jaghAnAmarSacoditaH 01002004a sa sarvaM kSatram utsAdya svavIryeNAnaladyutiH 01002004c samantapaJcake paJca cakAra rudhirahradAn 01002005a sa teSu rudhirAmbhassu hradeSu krodhamUrcchitaH 01002005c pitqn saMtarpayAm Asa rudhireNeti naH zrutam 01002006a atharcIkAdayo 'bhyetya pitaro brAhmaNarSabham 01002006c taM kSamasveti siSidhus tataH sa virarAma ha 01002007a teSAM samIpe yo dezo hradAnAM rudhirAmbhasAm 01002007c samantapaJcakam iti puNyaM tatparikIrtitam 01002008a yena liGgena yo dezo yuktaH samupalakSyate 01002008c tenaiva nAmnA taM dezaM vAcyam Ahur manISiNaH 01002009a antare caiva saMprApte kalidvAparayor abhUt 01002009c samantapaJcake yuddhaM kurupANDavasenayoH 01002010a tasmin paramadharmiSThe deze bhUdoSavarjite 01002010c aSTAdaza samAjagmur akSauhiNyo yuyutsayA 01002011a evaM nAmAbhinirvRttaM tasya dezasya vai dvijAH 01002011c puNyaz ca ramaNIyaz ca sa dezo vaH prakIrtitaH 01002012a tad etat kathitaM sarvaM mayA vo munisattamAH 01002012c yathA dezaH sa vikhyAtas triSu lokeSu vizrutaH 01002013 RSaya UcuH 01002013a akSauhiNya iti proktaM yat tvayA sUtanandana 01002013c etad icchAmahe zrotuM sarvam eva yathAtatham 01002014a akSauhiNyAH parImANaM rathAzvanaradantinAm 01002014c yathAvac caiva no brUhi sarvaM hi viditaM tava 01002015 sUta uvAca 01002015a eko ratho gajaz caiko narAH paJca padAtayaH 01002015c trayaz ca turagAs tajjJaiH pattir ity abhidhIyate 01002016a pattiM tu triguNAm etAm AhuH senAmukhaM budhAH 01002016c trINi senAmukhAny eko gulma ity abhidhIyate 01002017a trayo gulmA gaNo nAma vAhinI tu gaNAs trayaH 01002017c smRtAs tisras tu vAhinyaH pRtaneti vicakSaNaiH 01002018a camUs tu pRtanAs tisras tisraz camvas tv anIkinI 01002018c anIkinIM dazaguNAM prAhur akSauhiNIM budhAH 01002019a akSauhiNyAH prasaMkhyAnaM rathAnAM dvijasattamAH 01002019c saMkhyAgaNitatattvajJaiH sahasrANy ekaviMzatiH 01002020a zatAny upari caivASTau tathA bhUyaz ca saptatiH 01002020c gajAnAM tu parImANam etad evAtra nirdizet 01002021a jJeyaM zatasahasraM tu sahasrANi tathA nava 01002021c narANAm api paJcAzac chatAni trINi cAnaghAH 01002022a paJcaSaSTisahasrANi tathAzvAnAM zatAni ca 01002022c dazottarANi SaT prAhur yathAvad iha saMkhyayA 01002023a etAm akSauhiNIM prAhuH saMkhyAtattvavido janAH 01002023c yAM vaH kathitavAn asmi vistareNa dvijottamAH 01002024a etayA saMkhyayA hy Asan kurupANDavasenayoH 01002024c akSauhiNyo dvijazreSThAH piNDenASTAdazaiva tAH 01002025a sametAs tatra vai deze tatraiva nidhanaM gatAH 01002025c kauravAn kAraNaM kRtvA kAlenAdbhutakarmaNA 01002026a ahAni yuyudhe bhISmo dazaiva paramAstravit 01002026c ahAni paJca droNas tu rarakSa kuruvAhinIm 01002027a ahanI yuyudhe dve tu karNaH parabalArdanaH 01002027c zalyo 'rdhadivasaM tv AsId gadAyuddham ataH param 01002028a tasyaiva tu dinasyAnte hArdikyadrauNigautamAH 01002028c prasuptaM nizi vizvastaM jaghnur yaudhiSThiraM balam 01002029a yat tu zaunakasatre te bhAratAkhyAnavistaram 01002029c AkhyAsye tatra paulomam AkhyAnaM cAditaH param 01002030a vicitrArthapadAkhyAnam anekasamayAnvitam 01002030c abhipannaM naraiH prAjJair vairAgyam iva mokSibhiH 01002031a Atmeva veditavyeSu priyeSv iva ca jIvitam 01002031c itihAsaH pradhAnArthaH zreSThaH sarvAgameSv ayam 01002032a itihAsottame hy asminn arpitA buddhir uttamA 01002032c svaravyaJjanayoH kRtsnA lokavedAzrayeva vAk 01002033a asya prajJAbhipannasya vicitrapadaparvaNaH 01002033c bhAratasyetihAsasya zrUyatAM parvasaMgrahaH 01002034a parvAnukramaNI pUrvaM dvitIyaM parvasaMgrahaH 01002034c pauSyaM paulomam AstIkam AdivaMzAvatAraNam 01002035a tataH saMbhavaparvoktam adbhutaM devanirmitam 01002035c dAho jatugRhasyAtra haiDimbaM parva cocyate 01002036a tato bakavadhaH parva parva caitrarathaM tataH 01002036c tataH svayaMvaraM devyAH pAJcAlyAH parva cocyate 01002037a kSatradharmeNa nirjitya tato vaivAhikaM smRtam 01002037c vidurAgamanaM parva rAjyalambhas tathaiva ca 01002038a arjunasya vane vAsaH subhadrAharaNaM tataH 01002038c subhadrAharaNAd UrdhvaM jJeyaM haraNahArikam 01002039a tataH khANDavadAhAkhyaM tatraiva mayadarzanam 01002039c sabhAparva tataH proktaM mantraparva tataH param 01002040a jarAsaMdhavadhaH parva parva digvijayas tathA 01002040c parva digvijayAd UrdhvaM rAjasUyikam ucyate 01002041a tataz cArghAbhiharaNaM zizupAlavadhas tataH 01002041c dyUtaparva tataH proktam anudyUtam ataH param 01002042a tata AraNyakaM parva kirmIravadha eva ca 01002042c IzvarArjunayor yuddhaM parva kairAtasaMjJitam 01002043a indralokAbhigamanaM parva jJeyam ataH param 01002043c tIrthayAtrA tataH parva kururAjasya dhImataH 01002044a jaTAsuravadhaH parva yakSayuddham ataH param 01002044c tathaivAjagaraM parva vijJeyaM tadanantaram 01002045a mArkaNDeyasamasyA ca parvoktaM tadanantaram 01002045c saMvAdaz ca tataH parva draupadIsatyabhAmayoH 01002046a ghoSayAtrA tataH parva mRgasvapnabhayaM tataH 01002046c vrIhidrauNikam AkhyAnaM tato 'nantaram ucyate 01002047a draupadIharaNaM parva saindhavena vanAt tataH 01002047c kuNDalAharaNaM parva tataH param ihocyate 01002048a AraNeyaM tataH parva vairATaM tadanantaram 01002048c kIcakAnAM vadhaH parva parva gograhaNaM tataH 01002049a abhimanyunA ca vairATyAH parva vaivAhikaM smRtam 01002049c udyogaparva vijJeyam ata UrdhvaM mahAdbhutam 01002050a tataH saMjayayAnAkhyaM parva jJeyam ataH param 01002050c prajAgaraM tataH parva dhRtarASTrasya cintayA 01002051a parva sAnatsujAtaM ca guhyam adhyAtmadarzanam 01002051c yAnasaMdhis tataH parva bhagavad yAnam eva ca 01002052a jJeyaM vivAdaparvAtra karNasyApi mahAtmanaH 01002052c niryANaM parva ca tataH kurupANDavasenayoH 01002053a rathAtirathasaMkhyA ca parvoktaM tadanantaram 01002053c ulUkadUtAgamanaM parvAmarSavivardhanam 01002054a ambopAkhyAnam api ca parva jJeyam ataH param 01002054c bhISmAbhiSecanaM parva jJeyam adbhutakAraNam 01002055a jambUkhaNDavinirmANaM parvoktaM tadanantaram 01002055c bhUmiparva tato jJeyaM dvIpavistarakIrtanam 01002056a parvoktaM bhagavadgItA parva bhISmavadhas tataH 01002056c droNAbhiSekaH parvoktaM saMzaptakavadhas tataH 01002057a abhimanyuvadhaH parva pratijJAparva cocyate 01002057c jayadrathavadhaH parva ghaTotkacavadhas tataH 01002058a tato droNavadhaH parva vijJeyaM lomaharSaNam 01002058c mokSo nArAyaNAstrasya parvAnantaram ucyate 01002059a karNaparva tato jJeyaM zalyaparva tataH param 01002059c hradapravezanaM parva gadAyuddham ataH param 01002060a sArasvataM tataH parva tIrthavaMzaguNAnvitam 01002060c ata UrdhvaM tu bIbhatsaM parva sauptikam ucyate 01002061a aiSIkaM parva nirdiSTam ata UrdhvaM sudAruNam 01002061c jalapradAnikaM parva strIparva ca tataH param 01002062a zrAddhaparva tato jJeyaM kurUNAm aurdhvadehikam 01002062c AbhiSecanikaM parva dharmarAjasya dhImataH 01002063a cArvAkanigrahaH parva rakSaso brahmarUpiNaH 01002063c pravibhAgo gRhANAM ca parvoktaM tadanantaram 01002064a zAntiparva tato yatra rAjadharmAnukIrtanam 01002064c Apaddharmaz ca parvoktaM mokSadharmas tataH param 01002065a tataH parva parijJeyam AnuzAsanikaM param 01002065c svargArohaNikaM parva tato bhISmasya dhImataH 01002066a tato 'zvamedhikaM parva sarvapApapraNAzanam 01002066c anugItA tataH parva jJeyam adhyAtmavAcakam 01002067a parva cAzramavAsAkhyaM putradarzanam eva ca 01002067c nAradAgamanaM parva tataH param ihocyate 01002068a mausalaM parva ca tato ghoraM samanuvarNyate 01002068c mahAprasthAnikaM parva svargArohaNikaM tataH 01002069a harivaMzas tataH parva purANaM khilasaMjJitam 01002069c bhaviSyatparva cApy uktaM khileSv evAdbhutaM mahat 01002070a etat parvazataM pUrNaM vyAsenoktaM mahAtmanA 01002070c yathAvat sUtaputreNa lomaharSaNinA punaH 01002071a kathitaM naimiSAraNye parvANy aSTAdazaiva tu 01002071c samAso bhAratasyAyaM tatroktaH parvasaMgrahaH 01002072a pauSye parvaNi mAhAtmyam uttaGkasyopavarNitam 01002072c paulome bhRguvaMzasya vistAraH parikIrtitaH 01002073a AstIke sarvanAgAnAM garuDasya ca saMbhavaH 01002073c kSIrodamathanaM caiva janmocchaiHzravasas tathA 01002074a yajataH sarpasatreNa rAjJaH pArikSitasya ca 01002074c katheyam abhinirvRttA bhAratAnAM mahAtmanAm 01002075a vividhAH saMbhavA rAjJAm uktAH saMbhavaparvaNi 01002075c anyeSAM caiva viprANAm RSer dvaipAyanasya ca 01002076a aMzAvataraNaM cAtra devAnAM parikIrtitam 01002076c daityAnAM dAnavAnAM ca yakSANAM ca mahaujasAm 01002077a nAgAnAm atha sarpANAM gandharvANAM patatriNAm 01002077c anyeSAM caiva bhUtAnAM vividhAnAM samudbhavaH 01002078a vasUnAM punar utpattir bhAgIrathyAM mahAtmanAm 01002078c zaMtanor vezmani punas teSAM cArohaNaM divi 01002079a tejoMzAnAM ca saMghAtAd bhISmasyApy atra saMbhavaH 01002079c rAjyAn nivartanaM caiva brahmacaryavrate sthitiH 01002080a pratijJApAlanaM caiva rakSA citrAGgadasya ca 01002080c hate citrAGgade caiva rakSA bhrAtur yavIyasaH 01002081a vicitravIryasya tathA rAjye saMpratipAdanam 01002081c dharmasya nRSu saMbhUtir aNImANDavyazApajA 01002082a kRSNadvaipAyanAc caiva prasUtir varadAnajA 01002082c dhRtarASTrasya pANDoz ca pANDavAnAM ca saMbhavaH 01002083a vAraNAvatayAtrA ca mantro duryodhanasya ca 01002083c vidurasya ca vAkyena suruGgopakramakriyA 01002084a pANDavAnAM vane ghore hiDimbAyAz ca darzanam 01002084c ghaTotkacasya cotpattir atraiva parikIrtitA 01002085a ajJAtacaryA pANDUnAM vAso brAhmaNavezmani 01002085c bakasya nidhanaM caiva nAgarANAM ca vismayaH 01002086a aGgAraparNaM nirjitya gaGgAkUle 'rjunas tadA 01002086c bhrAtRbhiH sahitaH sarvaiH pAJcAlAn abhito yayau 01002087a tApatyam atha vAsiSTham aurvaM cAkhyAnam uttamam 01002087c paJcendrANAm upAkhyAnam atraivAdbhutam ucyate 01002088a paJcAnAm ekapatnItve vimarzo drupadasya ca 01002088c draupadyA devavihito vivAhaz cApy amAnuSaH 01002089a vidurasya ca saMprAptir darzanaM kezavasya ca 01002089c khANDavaprasthavAsaz ca tathA rAjyArdhazAsanam 01002090a nAradasyAjJayA caiva draupadyAH samayakriyA 01002090c sundopasundayos tatra upAkhyAnaM prakIrtitam 01002091a pArthasya vanavAsaz ca ulUpyA pathi saMgamaH 01002091c puNyatIrthAnusaMyAnaM babhruvAhanajanma ca 01002092a dvArakAyAM subhadrA ca kAmayAnena kAminI 01002092c vAsudevasyAnumate prAptA caiva kirITinA 01002093a haraNaM gRhya saMprApte kRSNe devakinandane 01002093c saMprAptiz cakradhanuSoH khANDavasya ca dAhanam 01002094a abhimanyoH subhadrAyAM janma cottamatejasaH 01002094c mayasya mokSo jvalanAd bhujaMgasya ca mokSaNam 01002094e maharSer mandapAlasya zArGgyaM tanayasaMbhavaH 01002095a ity etad AdiparvoktaM prathamaM bahuvistaram 01002095c adhyAyAnAM zate dve tu saMkhyAte paramarSiNA 01002095e aSTAdazaiva cAdhyAyA vyAsenottamatejasA 01002096a sapta zlokasahasrANi tathA nava zatAni ca 01002096c zlokAz ca caturAzItir dRSTo grantho mahAtmanA 01002097a dvitIyaM tu sabhAparva bahuvRttAntam ucyate 01002097c sabhAkriyA pANDavAnAM kiMkarANAM ca darzanam 01002098a lokapAlasabhAkhyAnaM nAradAd devadarzanAt 01002098c rAjasUyasya cArambho jarAsaMdhavadhas tathA 01002099a girivraje niruddhAnAM rAjJAM kRSNena mokSaNam 01002099c rAjasUye 'rghasaMvAde zizupAlavadhas tathA 01002100a yajJe vibhUtiM tAM dRSTvA duHkhAmarSAnvitasya ca 01002100c duryodhanasyAvahAso bhImena ca sabhAtale 01002101a yatrAsya manyur udbhUto yena dyUtam akArayat 01002101c yatra dharmasutaM dyUte zakuniH kitavo 'jayat 01002102a yatra dyUtArNave magnAn draupadI naur ivArNavAt 01002102c tArayAm Asa tAMs tIrNAJ jJAtvA duryodhano nRpaH 01002102e punar eva tato dyUte samAhvayata pANDavAn 01002103a etat sarvaM sabhAparva samAkhyAtaM mahAtmanA 01002103c adhyAyAH saptatir jJeyAs tathA dvau cAtra saMkhyayA 01002104a zlokAnAM dve sahasre tu paJca zlokazatAni ca 01002104c zlokAz caikAdaza jJeyAH parvaNy asmin prakIrtitAH 01002105a ataH paraM tRtIyaM tu jJeyam AraNyakaM mahat 01002105c paurAnugamanaM caiva dharmaputrasya dhImataH 01002106a vRSNInAm Agamo yatra pAJcAlAnAM ca sarvazaH 01002106c yatra saubhavadhAkhyAnaM kirmIravadha eva ca 01002106e astrahetor vivAsaz ca pArthasyAmitatejasaH 01002107a mahAdevena yuddhaM ca kirAtavapuSA saha 01002107c darzanaM lokapAlAnAM svargArohaNam eva ca 01002108a darzanaM bRhadazvasya maharSer bhAvitAtmanaH 01002108c yudhiSThirasya cArtasya vyasane paridevanam 01002109a nalopAkhyAnam atraiva dharmiSThaM karuNodayam 01002109c damayantyAH sthitir yatra nalasya vyasanAgame 01002110a vanavAsagatAnAM ca pANDavAnAM mahAtmanAm 01002110c svarge pravRttir AkhyAtA lomazenArjunasya vai 01002111a tIrthayAtrA tathaivAtra pANDavAnAM mahAtmanAm 01002111c jaTAsurasya tatraiva vadhaH samupavarNyate 01002112a niyukto bhImasenaz ca draupadyA gandhamAdane 01002112c yatra mandArapuSpArthaM nalinIM tAm adharSayat 01002113a yatrAsya sumahad yuddham abhavat saha rAkSasaiH 01002113c yakSaiz cApi mahAvIryair maNimatpramukhais tathA 01002114a Agastyam api cAkhyAnaM yatra vAtApibhakSaNam 01002114c lopAmudrAbhigamanam apatyArtham RSer api 01002115a tataH zyenakapotIyam upAkhyAnam anantaram 01002115c indro 'gnir yatra dharmaz ca ajijJAsaJ zibiM nRpam 01002116a RzyazRGgasya caritaM kaumArabrahmacAriNaH 01002116c jAmadagnyasya rAmasya caritaM bhUritejasaH 01002117a kArtavIryavadho yatra haihayAnAM ca varNyate 01002117c saukanyam api cAkhyAnaM cyavano yatra bhArgavaH 01002118a zaryAtiyajJe nAsatyau kRtavAn somapIthinau 01002118c tAbhyAM ca yatra sa munir yauvanaM pratipAditaH 01002119a jantUpAkhyAnam atraiva yatra putreNa somakaH 01002119c putrArtham ayajad rAjA lebhe putrazataM ca saH 01002120a aSTAvakrIyam atraiva vivAde yatra bandinam 01002120c vijitya sAgaraM prAptaM pitaraM labdhavAn RSiH 01002121a avApya divyAny astrANi gurvarthe savyasAcinA 01002121c nivAtakavacair yuddhaM hiraNyapuravAsibhiH 01002122a samAgamaz ca pArthasya bhrAtRbhir gandhamAdane 01002122c ghoSayAtrA ca gandharvair yatra yuddhaM kirITinaH 01002123a punarAgamanaM caiva teSAM dvaitavanaM saraH 01002123c jayadrathenApahAro draupadyAz cAzramAntarAt 01002124a yatrainam anvayAd bhImo vAyuvegasamo jave 01002124c mArkaNDeyasamasyAyAm upAkhyAnAni bhAgazaH 01002125a saMdarzanaM ca kRSNasya saMvAdaz caiva satyayA 01002125c vrIhidrauNikam AkhyAnam aindradyumnaM tathaiva ca 01002126a sAvitryauddAlakIyaM ca vainyopAkhyAnam eva ca 01002126c rAmAyaNam upAkhyAnam atraiva bahuvistaram 01002127a karNasya parimoSo 'tra kuNDalAbhyAM puraMdarAt 01002127c AraNeyam upAkhyAnaM yatra dharmo 'nvazAt sutam 01002127e jagmur labdhavarA yatra pANDavAH pazcimAM dizam 01002128a etad AraNyakaM parva tRtIyaM parikIrtitam 01002128c atrAdhyAyazate dve tu saMkhyAte paramarSiNA 01002128e ekonasaptatiz caiva tathAdhyAyAH prakIrtitAH 01002129a ekAdaza sahasrANi zlokAnAM SaTzatAni ca 01002129c catuHSaSTis tathA zlokAH parvaitat parikIrtitam 01002130a ataH paraM nibodhedaM vairATaM parvavistaram 01002130c virATanagaraM gatvA zmazAne vipulAM zamIm 01002130e dRSTvA saMnidadhus tatra pANDavA AyudhAny uta 01002131a yatra pravizya nagaraM chadmabhir nyavasanta te 01002131c durAtmano vadho yatra kIcakasya vRkodarAt 01002132a gograhe yatra pArthena nirjitAH kuravo yudhi 01002132c godhanaM ca virATasya mokSitaM yatra pANDavaiH 01002133a virATenottarA dattA snuSA yatra kirITinaH 01002133c abhimanyuM samuddizya saubhadram arighAtinam 01002134a caturtham etad vipulaM vairATaM parva varNitam 01002134c atrApi parisaMkhyAtam adhyAyAnAM mahAtmanA 01002135a saptaSaSTir atho pUrNA zlokAgram api me zRNu 01002135c zlokAnAM dve sahasre tu zlokAH paJcAzad eva tu 01002135e parvaNy asmin samAkhyAtAH saMkhyayA paramarSiNA 01002136a udyogaparva vijJeyaM paJcamaM zRNv ataH param 01002136c upaplavye niviSTeSu pANDaveSu jigISayA 01002136e duryodhano 'rjunaz caiva vAsudevam upasthitau 01002137a sAhAyyam asmin samare bhavAn nau kartum arhati 01002137c ity ukte vacane kRSNo yatrovAca mahAmatiH 01002138a ayudhyamAnam AtmAnaM mantriNaM puruSarSabhau 01002138c akSauhiNIM vA sainyasya kasya vA kiM dadAmy aham 01002139a vavre duryodhanaH sainyaM mandAtmA yatra durmatiH 01002139c ayudhyamAnaM sacivaM vavre kRSNaM dhanaMjayaH 01002140a saMjayaM preSayAm Asa zamArthaM pANDavAn prati 01002140c yatra dUtaM mahArAjo dhRtarASTraH pratApavAn 01002141a zrutvA ca pANDavAn yatra vAsudevapurogamAn 01002141c prajAgaraH saMprajajJe dhRtarASTrasya cintayA 01002142a viduro yatra vAkyAni vicitrANi hitAni ca 01002142c zrAvayAm Asa rAjAnaM dhRtarASTraM manISiNam 01002143a tathA sanatsujAtena yatrAdhyAtmam anuttamam 01002143c manastApAnvito rAjA zrAvitaH zokalAlasaH 01002144a prabhAte rAjasamitau saMjayo yatra cAbhibhoH 01002144c aikAtmyaM vAsudevasya proktavAn arjunasya ca 01002145a yatra kRSNo dayApannaH saMdhim icchan mahAyazAH 01002145c svayam AgAc chamaM kartuM nagaraM nAgasAhvayam 01002146a pratyAkhyAnaM ca kRSNasya rAjJA duryodhanena vai 01002146c zamArthaM yAcamAnasya pakSayor ubhayor hitam 01002147a karNaduryodhanAdInAM duSTaM vijJAya mantritam 01002147c yogezvaratvaM kRSNena yatra rAjasu darzitam 01002148a ratham Aropya kRSNena yatra karNo 'numantritaH 01002148c upAyapUrvaM zauNDIryAt pratyAkhyAtaz ca tena saH 01002149a tataz cApy abhiniryAtrA rathAzvanaradantinAm 01002149c nagarAd dhAstinapurAd balasaMkhyAnam eva ca 01002150a yatra rAjJA ulUkasya preSaNaM pANDavAn prati 01002150c zvobhAvini mahAyuddhe dUtyena krUravAdinA 01002150e rathAtirathasaMkhyAnam ambopAkhyAnam eva ca 01002151a etat subahuvRttAntaM paJcamaM parva bhArate 01002151c udyogaparva nirdiSTaM saMdhivigrahasaMzritam 01002152a adhyAyAH saMkhyayA tv atra SaDazItizataM smRtam 01002152c zlokAnAM SaT sahasrANi tAvanty eva zatAni ca 01002153a zlokAz ca navatiH proktAs tathaivASTau mahAtmanA 01002153c vyAsenodAramatinA parvaNy asmiMs tapodhanAH 01002154a ata UrdhvaM vicitrArthaM bhISmaparva pracakSate 01002154c jambUkhaNDavinirmANaM yatroktaM saMjayena ha 01002155a yatra yuddham abhUd ghoraM dazAhAny atidAruNam 01002155c yatra yaudhiSThiraM sainyaM viSAdam agamat param 01002156a kazmalaM yatra pArthasya vAsudevo mahAmatiH 01002156c mohajaM nAzayAm Asa hetubhir mokSadarzanaiH 01002157a zikhaNDinaM puraskRtya yatra pArtho mahAdhanuH 01002157c vinighnan nizitair bANai rathAd bhISmam apAtayat 01002158a SaSTham etan mahAparva bhArate parikIrtitam 01002158c adhyAyAnAM zataM proktaM saptadaza tathApare 01002159a paJca zlokasahasrANi saMkhyayASTau zatAni ca 01002159c zlokAz ca caturAzItiH parvaNy asmin prakIrtitAH 01002159e vyAsena vedaviduSA saMkhyAtA bhISmaparvaNi 01002160a droNaparva tataz citraM bahuvRttAntam ucyate 01002160c yatra saMzaptakAH pArtham apaninyU raNAjirAt 01002161a bhagadatto mahArAjo yatra zakrasamo yudhi 01002161c supratIkena nAgena saha zastaH kirITinA 01002162a yatrAbhimanyuM bahavo jaghnur lokamahArathAH 01002162c jayadrathamukhA bAlaM zUram aprAptayauvanam 01002163a hate 'bhimanyau kruddhena yatra pArthena saMyuge 01002163c akSauhiNIH sapta hatvA hato rAjA jayadrathaH 01002163e saMzaptakAvazeSaM ca kRtaM niHzeSam Ahave 01002164a alambusaH zrutAyuz ca jalasaMdhaz ca vIryavAn 01002164c saumadattir virATaz ca drupadaz ca mahArathaH 01002164e ghaTotkacAdayaz cAnye nihatA droNaparvaNi 01002165a azvatthAmApi cAtraiva droNe yudhi nipAtite 01002165c astraM prAduzcakArograM nArAyaNam amarSitaH 01002166a saptamaM bhArate parva mahad etad udAhRtam 01002166c atra te pRthivIpAlAH prAyazo nidhanaM gatAH 01002166e droNaparvaNi ye zUrA nirdiSTAH puruSarSabhAH 01002167a adhyAyAnAM zataM proktam adhyAyAH saptatis tathA 01002167c aSTau zlokasahasrANi tathA nava zatAni ca 01002168a zlokA nava tathaivAtra saMkhyAtAs tattvadarzinA 01002168c pArAzaryeNa muninA saMcintya droNaparvaNi 01002169a ataH paraM karNaparva procyate paramAdbhutam 01002169c sArathye viniyogaz ca madrarAjasya dhImataH 01002169e AkhyAtaM yatra paurANaM tripurasya nipAtanam 01002170a prayANe paruSaz cAtra saMvAdaH karNazalyayoH 01002170c haMsakAkIyam AkhyAnam atraivAkSepasaMhitam 01002171a anyonyaM prati ca krodho yudhiSThirakirITinoH 01002171c dvairathe yatra pArthena hataH karNo mahArathaH 01002172a aSTamaM parva nirdiSTam etad bhAratacintakaiH 01002172c ekonasaptatiH proktA adhyAyAH karNaparvaNi 01002172e catvAry eva sahasrANi nava zlokazatAni ca 01002173a ataH paraM vicitrArthaM zalyaparva prakIrtitam 01002173c hatapravIre sainye tu netA madrezvaro 'bhavat 01002174a vRttAni rathayuddhAni kIrtyante yatra bhAgazaH 01002174c vinAzaH kurumukhyAnAM zalyaparvaNi kIrtyate 01002175a zalyasya nidhanaM cAtra dharmarAjAn mahArathAt 01002175c gadAyuddhaM tu tumulam atraiva parikIrtitam 01002175e sarasvatyAz ca tIrthAnAM puNyatA parikIrtitA 01002176a navamaM parva nirdiSTam etad adbhutam arthavat 01002176c ekonaSaSTir adhyAyAs tatra saMkhyAvizAradaiH 01002177a saMkhyAtA bahuvRttAntAH zlokAgraM cAtra zasyate 01002177c trINi zlokasahasrANi dve zate viMzatis tathA 01002177e muninA saMpraNItAni kauravANAM yazobhRtAm 01002178a ataH paraM pravakSyAmi sauptikaM parva dAruNam 01002178c bhagnoruM yatra rAjAnaM duryodhanam amarSaNam 01002179a vyapayAteSu pArtheSu trayas te 'bhyAyayU rathAH 01002179c kRtavarmA kRpo drauNiH sAyAhne rudhirokSitAH 01002180a pratijajJe dRDhakrodho drauNir yatra mahArathaH 01002180c ahatvA sarvapAJcAlAn dhRSTadyumnapurogamAn 01002180e pANDavAMz ca sahAmAtyAn na vimokSyAmi daMzanam 01002181a prasuptAn nizi vizvastAn yatra te puruSarSabhAH 01002181c pAJcAlAn saparIvArAJ jaghnur drauNipurogamAH 01002182a yatrAmucyanta pArthAs te paJca kRSNabalAzrayAt 01002182c sAtyakiz ca maheSvAsaH zeSAz ca nidhanaM gatAH 01002183a draupadI putrazokArtA pitRbhrAtRvadhArditA 01002183c kRtAnazanasaMkalpA yatra bhartqn upAvizat 01002184a draupadIvacanAd yatra bhImo bhImaparAkramaH 01002184c anvadhAvata saMkruddho bhAradvAjaM guroH sutam 01002185a bhImasenabhayAd yatra daivenAbhipracoditaH 01002185c apANDavAyeti ruSA drauNir astram avAsRjat 01002186a maivam ity abravIt kRSNaH zamayaMs tasya tad vacaH 01002186c yatrAstram astreNa ca tac chamayAm Asa phAlgunaH 01002187a drauNidvaipAyanAdInAM zApAz cAnyonyakAritAH 01002187c toyakarmaNi sarveSAM rAjJAm udakadAnike 01002188a gUDhotpannasya cAkhyAnaM karNasya pRthayAtmanaH 01002188c sutasyaitad iha proktaM dazamaM parva sauptikam 01002189a aSTAdazAsminn adhyAyAH parvaNy uktA mahAtmanA 01002189c zlokAgram atra kathitaM zatAny aSTau tathaiva ca 01002190a zlokAz ca saptatiH proktA yathAvad abhisaMkhyayA 01002190c sauptikaiSIkasaMbandhe parvaNy amitabuddhinA 01002191a ata Urdhvam idaM prAhuH strIparva karuNodayam 01002191c vilApo vIrapatnInAM yatrAtikaruNaH smRtaH 01002191e krodhAvezaH prasAdaz ca gAndhArIdhRtarASTrayoH 01002192a yatra tAn kSatriyAJ zUrAn diSTAntAn anivartinaH 01002192c putrAn bhrAtqn pitqMz caiva dadRzur nihatAn raNe 01002193a yatra rAjA mahAprAjJaH sarvadharmabhRtAM varaH 01002193c rAjJAM tAni zarIrANi dAhayAm Asa zAstrataH 01002194a etad ekAdazaM proktaM parvAtikaruNaM mahat 01002194c saptaviMzatir adhyAyAH parvaNy asminn udAhRtAH 01002195a zlokAH saptazataM cAtra paJcasaptatir ucyate 01002195c saMkhyayA bhAratAkhyAnaM kartrA hy atra mahAtmanA 01002195e praNItaM sajjanamanovaiklavyAzrupravartakam 01002196a ataH paraM zAntiparva dvAdazaM buddhivardhanam 01002196c yatra nirvedam Apanno dharmarAjo yudhiSThiraH 01002196e ghAtayitvA pitqn bhrAtqn putrAn saMbandhibAndhavAn 01002197a zAntiparvaNi dharmAz ca vyAkhyAtAH zaratalpikAH 01002197c rAjabhir veditavyA ye samyaG nayabubhutsubhiH 01002198a ApaddharmAz ca tatraiva kAlahetupradarzakAH 01002198c yAn buddhvA puruSaH samyak sarvajJatvam avApnuyAt 01002198e mokSadharmAz ca kathitA vicitrA bahuvistarAH 01002199a dvAdazaM parva nirdiSTam etat prAjJajanapriyam 01002199c parvaNy atra parijJeyam adhyAyAnAM zatatrayam 01002199e triMzac caiva tathAdhyAyA nava caiva tapodhanAH 01002200a zlokAnAM tu sahasrANi kIrtitAni caturdaza 01002200c paJca caiva zatAny AhuH paJcaviMzatisaMkhyayA 01002201a ata UrdhvaM tu vijJeyam AnuzAsanam uttamam 01002201c yatra prakRtim ApannaH zrutvA dharmavinizcayam 01002201e bhISmAd bhAgIrathIputrAt kururAjo yudhiSThiraH 01002202a vyavahAro 'tra kArtsnyena dharmArthIyo nidarzitaH 01002202c vividhAnAM ca dAnAnAM phalayogAH pRthagvidhAH 01002203a tathA pAtravizeSAz ca dAnAnAM ca paro vidhiH 01002203c AcAravidhiyogaz ca satyasya ca parA gatiH 01002204a etat subahuvRttAntam uttamaM cAnuzAsanam 01002204c bhISmasyAtraiva saMprAptiH svargasya parikIrtitA 01002205a etat trayodazaM parva dharmanizcayakArakam 01002205c adhyAyAnAM zataM cAtra SaTcatvAriMzad eva ca 01002205e zlokAnAM tu sahasrANi SaT saptaiva zatAni ca 01002206a tato 'zvamedhikaM nAma parva proktaM caturdazam 01002206c tat saMvartamaruttIyaM yatrAkhyAnam anuttamam 01002207a suvarNakozasaMprAptir janma coktaM parikSitaH 01002207c dagdhasyAstrAgninA pUrvaM kRSNAt saMjIvanaM punaH 01002208a caryAyAM hayam utsRSTaM pANDavasyAnugacchataH 01002208c tatra tatra ca yuddhAni rAjaputrair amarSaNaiH 01002209a citrAGgadAyAH putreNa putrikAyA dhanaMjayaH 01002209c saMgrAme babhruvAhena saMzayaM cAtra darzitaH 01002209e azvamedhe mahAyajJe nakulAkhyAnam eva ca 01002210a ity AzvamedhikaM parva proktam etan mahAdbhutam 01002210c atrAdhyAyazataM triMzat trayo 'dhyAyAz ca zabditAH 01002211a trINi zlokasahasrANi tAvanty eva zatAni ca 01002211c viMzatiz ca tathA zlokAH saMkhyAtAs tattvadarzinA 01002212a tata AzramavAsAkyaM parva paJcadazaM smRtam 01002212c yatra rAjyaM parityajya gAndhArIsahito nRpaH 01002212e dhRtarASTrAzramapadaM viduraz ca jagAma ha 01002213a yaM dRSTvA prasthitaM sAdhvI pRthApy anuyayau tadA 01002213c putrarAjyaM parityajya guruzuzrUSaNe ratA 01002214a yatra rAjA hatAn putrAn pautrAn anyAMz ca pArthivAn 01002214c lokAntaragatAn vIrAn apazyat punarAgatAn 01002215a RSeH prasAdAt kRSNasya dRSTvAzcaryam anuttamam 01002215c tyaktvA zokaM sadAraz ca siddhiM paramikAM gataH 01002216a yatra dharmaM samAzritya viduraH sugatiM gataH 01002216c saMjayaz ca mahAmAtro vidvAn gAvalgaNir vazI 01002217a dadarza nAradaM yatra dharmarAjo yudhiSThiraH 01002217c nAradAc caiva zuzrAva vRSNInAM kadanaM mahat 01002218a etad AzramavAsAkhyaM pUrvoktaM sumahAdbhutam 01002218c dvicatvAriMzad adhyAyAH parvaitad abhisaMkhyayA 01002219a sahasram ekaM zlokAnAM paJca zlokazatAni ca 01002219c SaD eva ca tathA zlokAH saMkhyAtAs tattvadarzinA 01002220a ataH paraM nibodhedaM mausalaM parva dAruNam 01002220c yatra te puruSavyAghrAH zastrasparzasahA yudhi 01002220e brahmadaNDaviniSpiSTAH samIpe lavaNAmbhasaH 01002221a ApAne pAnagalitA daivenAbhipracoditAH 01002221c erakArUpibhir vajrair nijaghnur itaretaram 01002222a yatra sarvakSayaM kRtvA tAv ubhau rAmakezavau 01002222c nAticakramatuH kAlaM prAptaM sarvaharaM samam 01002223a yatrArjuno dvAravatIm etya vRSNivinAkRtAm 01002223c dRSTvA viSAdam agamat parAM cArtiM nararSabhaH 01002224a sa satkRtya yaduzreSThaM mAtulaM zaurim AtmanaH 01002224c dadarza yaduvIrANAm ApAne vaizasaM mahat 01002225a zarIraM vAsudevasya rAmasya ca mahAtmanaH 01002225c saMskAraM lambhayAm Asa vRSNInAM ca pradhAnataH 01002226a sa vRddhabAlam AdAya dvAravatyAs tato janam 01002226c dadarzApadi kaSTAyAM gANDIvasya parAbhavam 01002227a sarveSAM caiva divyAnAm astrANAm aprasannatAm 01002227c nAzaM vRSNikalatrANAM prabhAvAnAm anityatAm 01002228a dRSTvA nirvedam Apanno vyAsavAkyapracoditaH 01002228c dharmarAjaM samAsAdya saMnyAsaM samarocayet 01002229a ity etan mausalaM parva SoDazaM parikIrtitam 01002229c adhyAyASTau samAkhyAtAH zlokAnAM ca zatatrayam 01002230a mahAprasthAnikaM tasmAd UrdhvaM saptadazaM smRtam 01002230c yatra rAjyaM parityajya pANDavAH puruSarSabhAH 01002230e draupadyA sahitA devyA siddhiM paramikAM gatAH 01002231a atrAdhyAyAs trayaH proktAH zlokAnAM ca zataM tathA 01002231c viMzatiz ca tathA zlokAH saMkhyAtAs tattvadarzinA 01002232a svargaparva tato jJeyaM divyaM yat tad amAnuSam 01002232c adhyAyAH paJca saMkhyAtAH parvaitad abhisaMkhyayA 01002232e zlokAnAM dve zate caiva prasaMkhyAte tapodhanAH 01002233a aSTAdazaivam etAni parvANy uktAny azeSataH 01002233c khileSu harivaMzaz ca bhaviSyac ca prakIrtitam 01002234a etad akhilam AkhyAtaM bhArataM parvasaMgrahAt 01002234c aSTAdaza samAjagmur akSauhiNyo yuyutsayA 01002234e tan mahad dAruNaM yuddham ahAny aSTAdazAbhavat 01002235a yo vidyAc caturo vedAn sAGgopaniSadAn dvijaH 01002235c na cAkhyAnam idaM vidyAn naiva sa syAd vicakSaNaH 01002236a zrutvA tv idam upAkhyAnaM zrAvyam anyan na rocate 01002236c puMskokilarutaM zrutvA rUkSA dhvAGkSasya vAg iva 01002237a itihAsottamAd asmAj jAyante kavibuddhayaH 01002237c paJcabhya iva bhUtebhyo lokasaMvidhayas trayaH 01002238a asyAkhyAnasya viSaye purANaM vartate dvijAH 01002238c antarikSasya viSaye prajA iva caturvidhAH 01002239a kriyAguNAnAM sarveSAm idam AkhyAnam AzrayaH 01002239c indriyANAM samastAnAM citrA iva manaHkriyAH 01002240a anAzrityaitad AkhyAnaM kathA bhuvi na vidyate 01002240c AhAram anapAzritya zarIrasyeva dhAraNam 01002241a idaM sarvaiH kavivarair AkhyAnam upajIvyate 01002241c udayaprepsubhir bhRtyair abhijAta ivezvaraH 01002242a dvaipAyanauSThapuTaniHsRtam aprameyaM; puNyaM pavitram atha pApaharaM zivaM ca 01002242c yo bhArataM samadhigacchati vAcyamAnaM; kiM tasya puSkarajalair abhiSecanena 01002243a AkhyAnaM tad idam anuttamaM mahArthaM; vinyastaM mahad iha parvasaMgraheNa 01002243c zrutvAdau bhavati nRNAM sukhAvagAhaM; vistIrNaM lavaNajalaM yathA plavena 01003001 sUta uvAca 01003001A janamejayaH pArikSitaH saha bhrAtRbhiH kurukSetre dIrghasatram upAste 01003001B tasya bhrAtaras trayaH zrutasena ugraseno bhImasena iti 01003002A teSu tat satram upAsIneSu tatra zvAbhyAgacchat sArameyaH 01003002B sa janamejayasya bhrAtRbhir abhihato rorUyamANo mAtuH samIpam upAgacchat 01003003A taM mAtA rorUyamANam uvAca 01003003B kiM rodiSi 01003003C kenAsy abhihata iti 01003004A sa evam ukto mAtaraM pratyuvAca 01003004B janamejayasya bhrAtRbhir abhihato 'smIti 01003005A taM mAtA pratyuvAca 01003005B vyaktaM tvayA tatrAparAddhaM yenAsy abhihata iti 01003006A sa tAM punar uvAca 01003006B nAparAdhyAmi kiM cit 01003006C nAvekSe havIMSi nAvaliha iti 01003007A tac chrutvA tasya mAtA saramA putrazokArtA tat satram upAgacchad yatra sa janamejayaH saha bhrAtRbhir dIrghasatram upAste 01003008A sa tayA kruddhayA tatroktaH 01003008B ayaM me putro na kiM cid aparAdhyati 01003008C kimartham abhihata iti 01003008D yasmAc cAyam abhihato 'napakArI tasmAd adRSTaM tvAM bhayam AgamiSyatIti 01003009A sa janamejaya evam ukto devazunyA saramayA dRDhaM saMbhrAnto viSaNNaz cAsIt 01003010A sa tasmin satre samApte hAstinapuraM pratyetya purohitam anurUpam anvicchamAnaH paraM yatnam akarod yo me pApakRtyAM zamayed iti 01003011A sa kadA cin mRgayAM yAtaH pArikSito janamejayaH kasmiMz cit svaviSayoddeze Azramam apazyat 01003012A tatra kaz cid RSir AsAM cakre zrutazravA nAma 01003012B tasyAbhimataH putra Aste somazravA nAma 01003013A tasya taM putram abhigamya janamejayaH pArikSitaH paurohityAya vavre 01003014A sa namaskRtya tam RSim uvAca 01003014B bhagavann ayaM tava putro mama purohito 'stv iti 01003015A sa evam uktaH pratyuvAca 01003015B bho janamejaya putro 'yaM mama sarpyAM jAtaH 01003015C mahAtapasvI svAdhyAyasaMpanno mattapovIryasaMbhRto macchukraM pItavatyAs tasyAH kukSau saMvRddhaH 01003015D samartho 'yaM bhavataH sarvAH pApakRtyAH zamayitum antareNa mahAdevakRtyAm 01003015E asya tv ekam upAMzuvratam 01003015F yad enaM kaz cid brAhmaNaH kaM cid artham abhiyAcet taM tasmai dadyAd ayam 01003015G yady etad utsahase tato nayasvainam iti 01003016A tenaivam ukto janamejayas taM pratyuvAca 01003016B bhagavaMs tathA bhaviSyatIti 01003017A sa taM purohitam upAdAyopAvRtto bhrAtqn uvAca 01003017B mayAyaM vRta upAdhyAyaH 01003017C yad ayaM brUyAt tat kAryam avicArayadbhir iti 01003018A tenaivam uktA bhrAtaras tasya tathA cakruH 01003018B sa tathA bhrAtqn saMdizya takSazilAM pratyabhipratasthe 01003018C taM ca dezaM vaze sthApayAm Asa 01003019A etasminn antare kaz cid RSir dhaumyo nAmAyodaH 01003019B tasya ziSyAs trayo babhUvur upamanyur AruNir vedaz ceti 01003020A sa ekaM ziSyam AruNiM pAJcAlyaM preSayAm Asa 01003020B gaccha kedArakhaNDaM badhAneti 01003021A sa upAdhyAyena saMdiSTa AruNiH pAJcAlyas tatra gatvA tat kedArakhaNDaM baddhuM nAzaknot 01003022A sa klizyamAno 'pazyad upAyam 01003022B bhavatv evaM kariSyAmIti 01003023A sa tatra saMviveza kedArakhaNDe 01003023B zayAne tasmiMs tad udakaM tasthau 01003024A tataH kadA cid upAdhyAya Ayodo dhaumyaH ziSyAn apRcchat 01003024B kva AruNiH pAJcAlyo gata iti 01003025A te pratyUcuH 01003025B bhagavataiva preSito gaccha kedArakhaNDaM badhAneti 01003026A sa evam uktas tAJ ziSyAn pratyuvAca 01003026B tasmAt sarve tatra gacchAmo yatra sa iti 01003027A sa tatra gatvA tasyAhvAnAya zabdaM cakAra 01003027B bho AruNe pAJcAlya kvAsi 01003027C vatsaihIti 01003028A sa tac chrutvA AruNir upAdhyAyavAkyaM tasmAt kedArakhaNDAt sahasotthAya tam upAdhyAyam upatasthe 01003028B provAca cainam 01003028C ayam asmy atra kedArakhaNDe niHsaramANam udakam avAraNIyaM saMroddhuM saMviSTo bhagavacchabdaM zrutvaiva sahasA vidArya kedArakhaNDaM bhavantam upasthitaH 01003028D tad abhivAdaye bhagavantam 01003028E AjJApayatu bhavAn 01003028F kiM karavANIti 01003029A tam upAdhyAyo 'bravIt 01003029B yasmAd bhavAn kedArakhaNDam avadAryotthitas tasmAd bhavAn uddAlaka eva nAmnA bhaviSyatIti 01003030A sa upAdhyAyenAnugRhItaH 01003030B yasmAt tvayA madvaco 'nuSThitaM tasmAc chreyo 'vApsyasIti 01003030C sarve ca te vedAH pratibhAsyanti sarvANi ca dharmazAstrANIti 01003031A sa evam ukta upAdhyAyeneSTaM dezaM jagAma 01003032A athAparaH ziSyas tasyaivAyodasya dhaumyasyopamanyur nAma 01003033A tam upAdhyAyaH preSayAm Asa 01003033B vatsopamanyo gA rakSasveti 01003034A sa upAdhyAyavacanAd arakSad gAH 01003034B sa cAhani gA rakSitvA divasakSaye 'bhyAgamyopAdhyAyasyAgrataH sthitvA namazcakre 01003035A tam upAdhyAyaH pIvAnam apazyat 01003035B uvAca cainam 01003035C vatsopamanyo kena vRttiM kalpayasi 01003035D pIvAn asi dRDham iti 01003036A sa upAdhyAyaM pratyuvAca 01003036B bhaikSeNa vRttiM kalpayAmIti 01003037A tam upAdhyAyaH pratyuvAca 01003037B mamAnivedya bhaikSaM nopayoktavyam iti 01003038A sa tathety uktvA punar arakSad gAH 01003038B rakSitvA cAgamya tathaivopAdhyAyasyAgrataH sthitvA namazcakre 01003039A tam upAdhyAyas tathApi pIvAnam eva dRSTvovAca 01003039B vatsopamanyo sarvam azeSatas te bhaikSaM gRhNAmi 01003039C kenedAnIM vRttiM kalpayasIti 01003040A sa evam ukta upAdhyAyena pratyuvAca 01003040B bhagavate nivedya pUrvam aparaM carAmi 01003040C tena vRttiM kalpayAmIti 01003041A tam upAdhyAyaH pratyuvAca 01003041B naiSA nyAyyA guruvRttiH 01003041C anyeSAm api vRttyuparodhaM karoSy evaM vartamAnaH 01003041D lubdho 'sIti 01003042A sa tathety uktvA gA arakSat 01003042B rakSitvA ca punar upAdhyAyagRham AgamyopAdhyAyasyAgrataH sthitvA namazcakre 01003043A tam upAdhyAyas tathApi pIvAnam eva dRSTvA punar uvAca 01003043B ahaM te sarvaM bhaikSaM gRhNAmi na cAnyac carasi 01003043C pIvAn asi 01003043D kena vRttiM kalpayasIti 01003044A sa upAdhyAyaM pratyuvAca 01003044B bho etAsAM gavAM payasA vRttiM kalpayAmIti 01003045A tam upAdhyAyaH pratyuvAca 01003045B naitan nyAyyaM paya upayoktuM bhavato mayAnanujJAtam iti 01003046A sa tatheti pratijJAya gA rakSitvA punar upAdhyAyagRhAn etya guror agrataH sthitvA namazcakre 01003047A tam upAdhyAyaH pIvAnam evApazyat 01003047B uvAca cainam 01003047C bhaikSaM nAznAsi na cAnyac carasi 01003047D payo na pibasi 01003047E pIvAn asi 01003047F kena vRttiM kalpayasIti 01003048A sa evam ukta upAdhyAyaM pratyuvAca 01003048B bhoH phenaM pibAmi yam ime vatsA mAtqNAM stanaM pibanta udgirantIti 01003049A tam upAdhyAyaH pratyuvAca 01003049B ete tvadanukampayA guNavanto vatsAH prabhUtataraM phenam udgiranti 01003049C tad evam api vatsAnAM vRttyuparodhaM karoSy evaM vartamAnaH 01003049D phenam api bhavAn na pAtum arhatIti 01003050A sa tatheti pratijJAya nirAhAras tA gA arakSat 01003050B tathA pratiSiddho bhaikSaM nAznAti na cAnyac carati 01003050C payo na pibati 01003050D phenaM nopayuGkte 01003051A sa kadA cid araNye kSudhArto 'rkapatrANy abhakSayat 01003052A sa tair arkapatrair bhakSitaiH kSArakaTUSNavipAkibhiz cakSuSy upahato 'ndho 'bhavat 01003052B so 'ndho 'pi caGkramyamANaH kUpe 'patat 01003053A atha tasminn anAgacchaty upAdhyAyaH ziSyAn avocat 01003053B mayopamanyuH sarvataH pratiSiddhaH 01003053C sa niyataM kupitaH 01003053D tato nAgacchati ciragataz ceti 01003054A sa evam uktvA gatvAraNyam upamanyor AhvAnaM cakre 01003054B bho upamanyo kvAsi 01003054C vatsaihIti 01003055A sa tadAhvAnam upAdhyAyAc chrutvA pratyuvAcoccaiH 01003055B ayam asmi bho upAdhyAya kUpe patita iti 01003056A tam upAdhyAyaH pratyuvAca 01003056B katham asi kUpe patita iti 01003057A sa taM pratyuvAca 01003057B arkapatrANi bhakSayitvAndhIbhUto 'smi 01003057C ataH kUpe patita iti 01003058A tam upAdhyAyaH pratyuvAca 01003058B azvinau stuhi 01003058C tau tvAM cakSuSmantaM kariSyato devabhiSajAv iti 01003059A sa evam ukta upAdhyAyena stotuM pracakrame devAv azvinau vAgbhir RgbhiH 01003060a pra pUrvagau pUrvajau citrabhAnU; girA vA zaMsAmi tapanAv anantau 01003060c divyau suparNau virajau vimAnAv; adhikSiyantau bhuvanAni vizvA 01003061a hiraNmayau zakunI sAMparAyau; nAsatyadasrau sunasau vaijayantau 01003061c zukraM vayantau tarasA suvemAv; abhi vyayantAv asitaM vivasvat 01003062a grastAM suparNasya balena vartikAm; amuJcatAm azvinau saubhagAya 01003062c tAvat suvRttAv anamanta mAyayA; sattamA gA aruNA udAvahan 01003063a SaSTiz ca gAvas trizatAz ca dhenava; ekaM vatsaM suvate taM duhanti 01003063c nAnAgoSThA vihitA ekadohanAs; tAv azvinau duhato gharmam ukthyam 01003064a ekAM nAbhiM saptazatA arAH zritAH; pradhiSv anyA viMzatir arpitA arAH 01003064c anemi cakraM parivartate 'jaraM; mAyAzvinau samanakti carSaNI 01003065a ekaM cakraM vartate dvAdazAraM pradhi;SaNNAbhim ekAkSam amRtasya dhAraNam 01003065c yasmin devA adhi vizve viSaktAs; tAv azvinau muJcato mA viSIdatam 01003066a azvinAv indram amRtaM vRttabhUyau; tirodhattAm azvinau dAsapatnI 01003066c bhittvA girim azvinau gAm udAcarantau; tadvRSTamahnA prathitA valasya 01003067a yuvAM dizo janayatho dazAgre; samAnaM mUrdhni rathayA viyanti 01003067c tAsAM yAtam RSayo 'nuprayAnti; devA manuSyAH kSitim Acaranti 01003068a yuvAM varNAn vikurutho vizvarUpAMs; te 'dhikSiyanti bhuvanAni vizvA 01003068c te bhAnavo 'py anusRtAz caranti; devA manuSyAH kSitim Acaranti 01003069a tau nAsatyAv azvinAv Amahe vAM; srajaM ca yAM bibhRthaH puSkarasya 01003069c tau nAsatyAv amRtAvRtAvRdhAv; Rte devAs tat prapadena sUte 01003070a mukhena garbhaM labhatAM yuvAnau; gatAsur etat prapadena sUte 01003070c sadyo jAto mAtaram atti garbhas; tAv azvinau muJcatho jIvase gAH 01003071A evaM tenAbhiSTutAv azvinAv AjagmatuH 01003071B Ahatuz cainam 01003071C prItau svaH 01003071D eSa te 'pUpaH 01003071E azAnainam iti 01003072A sa evam uktaH pratyuvAca 01003072B nAnRtam Ucatur bhavantau 01003072C na tv aham etam apUpam upayoktum utsahe anivedya gurava iti 01003073A tatas tam azvinAv UcatuH 01003073B AvAbhyAM purastAd bhavata upAdhyAyenaivam evAbhiSTutAbhyAm apUpaH prItAbhyAM dattaH 01003073C upayuktaz ca sa tenAnivedya gurave 01003073D tvam api tathaiva kuruSva yathA kRtam upAdhyAyeneti 01003074A sa evam uktaH punar eva pratyuvAcaitau 01003074B pratyanunaye bhavantAv azvinau 01003074C notsahe 'ham anivedyopAdhyAyAyopayoktum iti 01003075A tam azvinAv AhatuH 01003075B prItau svas tavAnayA guruvRttyA 01003075C upAdhyAyasya te kArSNAyasA dantAH 01003075D bhavato hiraNmayA bhaviSyanti 01003075E cakSuSmAMz ca bhaviSyasi 01003075F zreyaz cAvApsyasIti 01003076A sa evam ukto 'zvibhyAM labdhacakSur upAdhyAyasakAzam AgamyopAdhyAyam abhivAdyAcacakSe 01003076B sa cAsya prItimAn abhUt 01003077A Aha cainam 01003077B yathAzvinAv Ahatus tathA tvaM zreyo 'vApsyasIti 01003077C sarve ca te vedAH pratibhAsyantIti 01003078A eSA tasyApi parIkSopamanyoH 01003079A athAparaH ziSyas tasyaivAyodasya dhaumyasya vedo nAma 01003080A tam upAdhyAyaH saMdideza 01003080B vatsa veda ihAsyatAm 01003080C bhavatA madgRhe kaM cit kAlaM zuzrUSamANena bhavitavyam 01003080D zreyas te bhaviSyatIti 01003081A sa tathety uktvA gurukule dIrghakAlaM guruzuzrUSaNaparo 'vasat 01003081B gaur iva nityaM guruSu dhUrSu niyujyamAnaH zItoSNakSuttRSNAduHkhasahaH sarvatrApratikUlaH 01003082A tasya mahatA kAlena guruH paritoSaM jagAma 01003082B tatparitoSAc ca zreyaH sarvajJatAM cAvApa 01003082C eSA tasyApi parIkSA vedasya 01003083A sa upAdhyAyenAnujJAtaH samAvRttas tasmAd gurukulavAsAd gRhAzramaM pratyapadyata 01003083B tasyApi svagRhe vasatas trayaH ziSyA babhUvuH 01003084A sa ziSyAn na kiM cid uvAca 01003084B karma vA kriyatAM guruzuzrUSA veti 01003084C duHkhAbhijJo hi gurukulavAsasya ziSyAn pariklezena yojayituM neyeSa 01003085A atha kasya cit kAlasya vedaM brAhmaNaM janamejayaH pauSyaz ca kSatriyAv upetyopAdhyAyaM varayAM cakratuH 01003086A sa kadA cid yAjyakAryeNAbhiprasthita uttaGkaM nAma ziSyaM niyojayAm Asa 01003086B bho uttaGka yat kiM cid asmadgRhe parihIyate tad icchAmy aham aparihINaM bhavatA kriyamANam iti 01003087A sa evaM pratisamAdizyottaGkaM vedaH pravAsaM jagAma 01003088A athottaGko guruzuzrUSur guruniyogam anutiSThamAnas tatra gurukule vasati sma 01003089A sa vasaMs tatropAdhyAyastrIbhiH sahitAbhir AhUyoktaH 01003089B upAdhyAyinI te RtumatI 01003089C upAdhyAyaz ca proSitaH 01003089D asyA yathAyam Rtur vandhyo na bhavati tathA kriyatAm 01003089E etad viSIdatIti 01003090A sa evam uktas tAH striyaH pratyuvAca 01003090B na mayA strINAM vacanAd idam akAryaM kAryam 01003090C na hy aham upAdhyAyena saMdiSTaH 01003090D akAryam api tvayA kAryam iti 01003091A tasya punar upAdhyAyaH kAlAntareNa gRhAn upajagAma tasmAt pravAsAt 01003091B sa tadvRttaM tasyAzeSam upalabhya prItimAn abhUt 01003092A uvAca cainam 01003092B vatsottaGka kiM te priyaM karavANIti 01003092C dharmato hi zuzrUSito 'smi bhavatA 01003092D tena prItiH paraspareNa nau saMvRddhA 01003092E tad anujAne bhavantam 01003092F sarvAm eva siddhiM prApsyasi 01003092G gamyatAm iti 01003093A sa evam uktaH pratyuvAca 01003093B kiM te priyaM karavANIti 01003093C evaM hy AhuH 01003094a yaz cAdharmeNa vibrUyAd yaz cAdharmeNa pRcchati 01003094c tayor anyataraH praiti vidveSaM cAdhigacchati 01003095A so 'ham anujJAto bhavatA icchAmISTaM te gurvartham upahartum iti 01003096A tenaivam ukta upAdhyAyaH pratyuvAca 01003096B vatsottaGka uSyatAM tAvad iti 01003097A sa kadA cit tam upAdhyAyam AhottaGkaH 01003097B AjJApayatu bhavAn 01003097C kiM te priyam upaharAmi gurvartham iti 01003098A tam upAdhyAyaH pratyuvAca 01003098B vatsottaGka bahuzo mAM codayasi gurvartham upahareyam iti 01003098C tad gaccha 01003098D enAM pravizyopAdhyAyinIM pRccha kim upaharAmIti 01003098E eSA yad bravIti tad upaharasveti 01003099A sa evam ukta upAdhyAyenopAdhyAyinIm apRcchat 01003099B bhavaty upAdhyAyenAsmy anujJAto gRhaM gantum 01003099C tad icchAmISTaM te gurvartham upahRtyAnRNo gantum 01003099D tad AjJApayatu bhavatI 01003099E kim upaharAmi gurvartham iti 01003100A saivam uktopAdhyAyiny uttaGkaM pratyuvAca 01003100B gaccha pauSyaM rAjAnam 01003100C bhikSasva tasya kSatriyayA pinaddhe kuNDale 01003100D te Anayasva 01003100E itaz caturthe 'hani puNyakaM bhavitA 01003100F tAbhyAm AbaddhAbhyAM brAhmaNAn pariveSTum icchAmi 01003100G zobhamAnA yathA tAbhyAM kuNDalAbhyAM tasminn ahani saMpAdayasva 01003100H zreyo hi te syAt kSaNaM kurvata iti 01003101A sa evam ukta upAdhyAyinyA prAtiSThatottaGkaH 01003101B sa pathi gacchann apazyad RSabham atipramANaM tam adhirUDhaM ca puruSam atipramANam eva 01003102A sa puruSa uttaGkam abhyabhASata 01003102B uttaGkaitat purISam asya RSabhasya bhakSayasveti 01003103A sa evam ukto naicchat 01003104A tam Aha puruSo bhUyaH 01003104B bhakSayasvottaGka 01003104C mA vicAraya 01003104D upAdhyAyenApi te bhakSitaM pUrvam iti 01003105A sa evam ukto bADham ity uktvA tadA tad RSabhasya purISaM mUtraM ca bhakSayitvottaGkaH pratasthe yatra sa kSatriyaH pauSyaH 01003106A tam upetyApazyad uttaGka AsInam 01003106B sa tam upetyAzIrbhir abhinandyovAca 01003106C arthI bhavantam upagato 'smIti 01003107A sa enam abhivAdyovAca 01003107B bhagavan pauSyaH khalv aham 01003107C kiM karavANIti 01003108A tam uvAcottaGkaH 01003108B gurvarthe kuNDalAbhyAm arthy Agato 'smIti ye te kSatriyayA pinaddhe kuNDale te bhavAn dAtum arhatIti 01003109A taM pauSyaH pratyuvAca 01003109B pravizyAntaHpuraM kSatriyA yAcyatAm iti 01003110A sa tenaivam uktaH pravizyAntaHpuraM kSatriyAM nApazyat 01003111A sa pauSyaM punar uvAca 01003111B na yuktaM bhavatA vayam anRtenopacaritum 01003111C na hi te kSatriyAntaHpure saMnihitA 01003111D nainAM pazyAmIti 01003112A sa evam uktaH pauSyas taM pratyuvAca 01003112B saMprati bhavAn ucchiSTaH 01003112C smara tAvat 01003112D na hi sA kSatriyA ucchiSTenAzucinA vA zakyA draSTum 01003112E pativratAtvAd eSA nAzucer darzanam upaitIti 01003113A athaivam ukta uttaGkaH smRtvovAca 01003113B asti khalu mayocchiSTenopaspRSTaM zIghraM gacchatA ceti 01003114A taM pauSyaH pratyuvAca 01003114B etat tad evaM hi 01003114C na gacchatopaspRSTaM bhavati na sthiteneti 01003115A athottaGkas tathety uktvA prAGmukha upavizya suprakSAlitapANipAdavadano 'zabdAbhir hRdayaMgamAbhir adbhir upaspRzya triH pItvA dviH parimRjya khAny adbhir upaspRzyAntaHpuraM pravizya tAM kSatriyAm apazyat 01003116A sA ca dRSTvaivottaGkam abhyutthAyAbhivAdyovAca 01003116B svAgataM te bhagavan 01003116C AjJApaya kiM karavANIti 01003117A sa tAm uvAca 01003117B ete kuNDale gurvarthaM me bhikSite dAtum arhasIti 01003118A sA prItA tena tasya sadbhAvena pAtram ayam anatikramaNIyaz ceti matvA te kuNDale avamucyAsmai prAyacchat 01003119A Aha cainam 01003119B ete kuNDale takSako nAgarAjaH prArthayati 01003119C apramatto netum arhasIti 01003120A sa evam uktas tAM kSatriyAM pratyuvAca 01003120B bhavati sunirvRtA bhava 01003120C na mAM zaktas takSako nAgarAjo dharSayitum iti 01003121A sa evam uktvA tAM kSatriyAm Amantrya pauSyasakAzam Agacchat 01003122A sa taM dRSTvovAca 01003122B bhoH pauSya prIto 'smIti 01003123A taM pauSyaH pratyuvAca 01003123B bhagavaMz cirasya pAtram AsAdyate 01003123C bhavAMz ca guNavAn atithiH 01003123D tat kariSye zrAddham 01003123E kSaNaH kriyatAm iti 01003124A tam uttaGkaH pratyuvAca 01003124B kRtakSaNa evAsmi 01003124C zIghram icchAmi yathopapannam annam upahRtaM bhavateti 01003125A sa tathety uktvA yathopapannenAnnenainaM bhojayAm Asa 01003126A athottaGkaH zItam annaM sakezaM dRSTvA azucy etad iti matvA pauSyam uvAca 01003126B yasmAn me azucy annaM dadAsi tasmad andho bhaviSyasIti 01003127A taM pauSyaH pratyuvAca 01003127B yasmAt tvam apy aduSTam annaM dUSayasi tasmAd anapatyo bhaviSyasIti 01003128A so 'tha pauSyas tasyAzucibhAvam annasyAgamayAm Asa 01003129A atha tadannaM muktakezyA striyopahRtaM sakezam azuci matvottaGkaM prasAdayAm Asa 01003129B bhagavann ajJAnAd etad annaM sakezam upahRtaM zItaM ca 01003129C tat kSAmaye bhavantam 01003129D na bhaveyam andha iti 01003130A tam uttaGkaH pratyuvAca 01003130B na mRSA bravImi 01003130C bhUtvA tvam andho nacirAd anandho bhaviSyasIti 01003130D mamApi zApo na bhaved bhavatA datta iti 01003131A taM pauSyaH pratyuvAca 01003131B nAhaM zaktaH zApaM pratyAdAtum 01003131C na hi me manyur adyApy upazamaM gacchati 01003131D kiM caitad bhavatA na jJAyate yathA 01003132a nAvanItaM hRdayaM brAhmaNasya; vAci kSuro nihitas tIkSNadhAraH 01003132c viparItam etad ubhayaM kSatriyasya; vAG nAvanItI hRdayaM tIkSNadhAram 01003133A iti 01003133B tad evaM gate na zakto 'haM tIkSNahRdayatvAt taM zApam anyathA kartum 01003133C gamyatAm iti 01003134A tam uttaGkaH pratyuvAca 01003134B bhavatAham annasyAzucibhAvam Agamayya pratyanunItaH 01003134C prAk ca te 'bhihitam 01003134D yasmAd aduSTam annaM dUSayasi tasmAd anapatyo bhaviSyasIti 01003134E duSTe cAnne naiSa mama zApo bhaviSyatIti 01003135A sAdhayAmas tAvad ity uktvA prAtiSThatottaGkas te kuNDale gRhItvA 01003136A so 'pazyat pathi nagnaM zramaNam AgacchantaM muhur muhur dRzyamAnam adRzyamAnaM ca 01003136B athottaGkas te kuNDale bhUmau nikSipyodakArthaM pracakrame 01003137A etasminn antare sa zramaNas tvaramANa upasRtya te kuNDale gRhItvA prAdravat 01003137B tam uttaGko 'bhisRtya jagrAha 01003137C sa tad rUpaM vihAya takSakarUpaM kRtvA sahasA dharaNyAM vivRtaM mahAbilaM viveza 01003138A pravizya ca nAgalokaM svabhavanam agacchat 01003138B tam uttaGko 'nvAviveza tenaiva bilena 01003138C pravizya ca nAgAn astuvad ebhiH zlokaiH 01003139a ya airAvatarAjAnaH sarpAH samitizobhanAH 01003139c varSanta iva jImUtAH savidyutpavaneritAH 01003140a surUpAz ca virUpAz ca tathA kalmASakuNDalAH 01003140c Adityavan nAkapRSThe rejur airAvatodbhavAH 01003141a bahUni nAgavartmAni gaGgAyAs tIra uttare 01003141c icchet ko 'rkAMzusenAyAM cartum airAvataM vinA 01003142a zatAny azItir aSTau ca sahasrANi ca viMzatiH 01003142c sarpANAM pragrahA yAnti dhRtarASTro yad ejati 01003143a ye cainam upasarpanti ye ca dUraM paraM gatAH 01003143c aham airAvatajyeSThabhrAtRbhyo 'karavaM namaH 01003144a yasya vAsaH kurukSetre khANDave cAbhavat sadA 01003144c taM kAdraveyam astauSaM kuNDalArthAya takSakam 01003145a takSakaz cAzvasenaz ca nityaM sahacarAv ubhau 01003145c kurukSetre nivasatAM nadIm ikSumatIm anu 01003146a jaghanyajas takSakasya zrutaseneti yaH zrutaH 01003146c avasadyo mahad dyumni prArthayan nAgamukhyatAm 01003146e karavANi sadA cAhaM namas tasmai mahAtmane 01003147A evaM stuvann api nAgAn yadA te kuNDale nAlabhad athApazyat striyau tantre adhiropya paTaM vayantyau 01003148A tasmiMz ca tantre kRSNAH sitAz ca tantavaH 01003148B cakraM cApazyat SaDbhiH kumAraiH parivartyamAnam 01003148C puruSaM cApazyad darzanIyam 01003149A sa tAn sarvAMs tuSTAva ebhir mantravAdazlokaiH 01003150a trINy arpitAny atra zatAni madhye; SaSTiz ca nityaM carati dhruve 'smin 01003150c cakre caturviMzatiparvayoge; SaD yat kumArAH parivartayanti 01003151a tantraM cedaM vizvarUpaM yuvatyau; vayatas tantUn satataM vartayantyau 01003151c kRSNAn sitAMz caiva vivartayantyau; bhUtAny ajasraM bhuvanAni caiva 01003152a vajrasya bhartA bhuvanasya goptA; vRtrasya hantA namucer nihantA 01003152c kRSNe vasAno vasane mahAtmA; satyAnRte yo vivinakti loke 01003153a yo vAjinaM garbham apAM purANaM; vaizvAnaraM vAhanam abhyupetaH 01003153c namaH sadAsmai jagadIzvarAya; lokatrayezAya puraMdarAya 01003154A tataH sa enaM puruSaH prAha 01003154B prIto 'smi te 'ham anena stotreNa 01003154C kiM te priyaM karavANIti 01003155A sa tam uvAca 01003155B nAgA me vazam Iyur iti 01003156A sa enaM puruSaH punar uvAca 01003156B etam azvam apAne dhamasveti 01003157A sa tam azvam apAne 'dhamat 01003157B athAzvAd dhamyamAnAt sarvasrotobhyaH sadhUmA arciSo 'gner niSpetuH 01003158A tAbhir nAgaloko dhUpitaH 01003159A atha sasaMbhramas takSako 'gnitejobhayaviSaNNas te kuNDale gRhItvA sahasA svabhavanAn niSkramyottaGkam uvAca 01003159B ete kuNDale pratigRhNAtu bhavAn iti 01003160A sa te pratijagrAhottaGkaH 01003160B kuNDale pratigRhyAcintayat 01003160C adya tat puNyakam upAdhyAyinyAH 01003160D dUraM cAham abhyAgataH 01003160E kathaM nu khalu saMbhAvayeyam iti 01003161A tata enaM cintayAnam eva sa puruSa uvAca 01003161B uttaGka enam azvam adhiroha 01003161C eSa tvAM kSaNAd evopAdhyAyakulaM prApayiSyatIti 01003162A sa tathety uktvA tam azvam adhiruhya pratyAjagAmopAdhyAyakulam 01003162B upAdhyAyinI ca snAtA kezAn Avapayanty upaviSTottaGko nAgacchatIti zApAyAsya mano dadhe 01003163A athottaGkaH pravizya upAdhyAyinIm abhyavAdayat 01003163B te cAsyai kuNDale prAyacchat 01003164A sA cainaM pratyuvAca 01003164B uttaGka deze kAle 'bhyAgataH 01003164C svAgataM te vatsa 01003164D manAg asi mayA na zaptaH 01003164E zreyas tavopasthitam 01003164F siddhim ApnuhIti 01003165A athottaGka upAdhyAyam abhyavAdayat 01003165B tam upAdhyAyaH pratyuvAca 01003165C vatsottaGka svAgataM te 01003165D kiM ciraM kRtam iti 01003166A tam uttaGka upAdhyAyaM pratyuvAca 01003166B bhos takSakeNa nAgarAjena vighnaH kRto 'smin karmaNi 01003166C tenAsmi nAgalokaM nItaH 01003167A tatra ca mayA dRSTe striyau tantre 'dhiropya paTaM vayantyau 01003167B tasmiMz ca tantre kRSNAH sitAz ca tantavaH 01003167C kiM tat 01003168A tatra ca mayA cakraM dRSTaM dvAdazAram 01003168B SaT cainaM kumArAH parivartayanti 01003168C tad api kim 01003169A puruSaz cApi mayA dRSTaH 01003169B sa punaH kaH 01003170A azvaz cAtipramANayuktaH 01003170B sa cApi kaH 01003171A pathi gacchatA mayA RSabho dRSTaH 01003171B taM ca puruSo 'dhirUDhaH 01003171C tenAsmi sopacAram uktaH 01003171D uttaGkAsya RSabhasya purISaM bhakSaya 01003171E upAdhyAyenApi te bhakSitam iti 01003171F tatas tadvacanAn mayA tadRSabhasya purISam upayuktam 01003171G tad icchAmi bhavatopadiSTaM kiM tad iti 01003172A tenaivam ukta upAdhyAyaH pratyuvAca 01003172B ye te striyau dhAtA vidhAtA ca 01003172C ye ca te kRSNAH sitAz ca tantavas te rAtryahanI 01003173A yad api tac cakraM dvAdazAraM SaT kumArAH parivartayanti te RtavaH SaT saMvatsaraz cakram 01003173B yaH puruSaH sa parjanyaH 01003173C yo 'zvaH so 'gniH 01003174A ya RSabhas tvayA pathi gacchatA dRSTaH sa airAvato nAgarAjaH 01003174B yaz cainam adhirUDhaH sa indraH 01003174C yad api te purISaM bhakSitaM tasya RSabhasya tad amRtam 01003175A tena khalv asi na vyApannas tasmin nAgabhavane 01003175B sa cApi mama sakhA indraH 01003176A tadanugrahAt kuNDale gRhItvA punar abhyAgato 'si 01003176B tat saumya gamyatAm 01003176C anujAne bhavantam 01003176D zreyo 'vApsyasIti 01003177A sa upAdhyAyenAnujJAta uttaGkaH kruddhas takSakasya praticikIrSamANo hAstinapuraM pratasthe 01003178a sa hAstinapuraM prApya nacirAd dvijasattamaH 01003178c samAgacchata rAjAnam uttaGko janamejayam 01003179a purA takSazilAtas taM nivRttam aparAjitam 01003179c samyag vijayinaM dRSTvA samantAn mantribhir vRtam 01003180a tasmai jayAziSaH pUrvaM yathAnyAyaM prayujya saH 01003180c uvAcainaM vacaH kAle zabdasaMpannayA girA 01003181a anyasmin karaNIye tvaM kArye pArthivasattama 01003181c bAlyAd ivAnyad eva tvaM kuruSe nRpasattama 01003182a evam uktas tu vipreNa sa rAjA pratyuvAca ha 01003182c janamejayaH prasannAtmA samyak saMpUjya taM munim 01003183a AsAM prajAnAM paripAlanena; svaM kSatradharmaM paripAlayAmi 01003183c prabrUhi vA kiM kriyatAM dvijendra; zuzrUSur asmy adya vacas tvadIyam 01003184a sa evam uktas tu nRpottamena; dvijottamaH puNyakRtAM variSThaH 01003184c uvAca rAjAnam adInasattvaM; svam eva kAryaM nRpatez ca yat tat 01003185a takSakeNa narendrendra yena te hiMsitaH pitA 01003185c tasmai pratikuruSva tvaM pannagAya durAtmane 01003186a kAryakAlaM ca manye 'haM vidhidRSTasya karmaNaH 01003186c tad gacchApacitiM rAjan pitus tasya mahAtmanaH 01003187a tena hy anaparAdhI sa daSTo duSTAntarAtmanA 01003187c paJcatvam agamad rAjA vajrAhata iva drumaH 01003188a baladarpasamutsiktas takSakaH pannagAdhamaH 01003188c akAryaM kRtavAn pApo yo 'dazat pitaraM tava 01003189a rAjarSivaMzagoptAram amarapratimaM nRpam 01003189c jaghAna kAzyapaM caiva nyavartayata pApakRt 01003190a dagdhum arhasi taM pApaM jvalite havyavAhane 01003190c sarpasatre mahArAja tvayi tad dhi vidhIyate 01003191a evaM pituz cApacitiM gatavAMs tvaM bhaviSyasi 01003191c mama priyaM ca sumahat kRtaM rAjan bhaviSyati 01003192a karmaNaH pRthivIpAla mama yena durAtmanA 01003192c vighnaH kRto mahArAja gurvarthaM carato 'nagha 01003193a etac chrutvA tu nRpatis takSakasya cukopa ha 01003193c uttaGkavAkyahaviSA dIpto 'gnir haviSA yathA 01003194a apRcchac ca tadA rAjA mantriNaH svAn suduHkhitaH 01003194c uttaGkasyaiva sAMnidhye pituH svargagatiM prati 01003195a tadaiva hi sa rAjendro duHkhazokApluto 'bhavat 01003195c yadaiva pitaraM vRttam uttaGkAd azRNot tadA 01004001A lomaharSaNaputra ugrazravAH sUtaH paurANiko naimiSAraNye zaunakasya kulapater dvAdazavArSike satre RSIn abhyAgatAn upatasthe 01004002A paurANikaH purANe kRtazramaH sa tAn kRtAJjalir uvAca 01004002B kiM bhavantaH zrotum icchanti 01004002C kim ahaM bruvANIti 01004003A tam RSaya UcuH 01004003B paramaM lomaharSaNe prakSyAmas tvAM vakSyasi ca naH zuzrUSatAM kathAyogam 01004003C tad bhagavAMs tu tAvac chaunako 'gnizaraNam adhyAste 01004004a yo 'sau divyAH kathA veda devatAsurasaMkathAH 01004004c manuSyoragagandharvakathA veda ca sarvazaH 01004005a sa cApy asmin makhe saute vidvAn kulapatir dvijaH 01004005c dakSo dhRtavrato dhImAJ zAstre cAraNyake guruH 01004006a satyavAdI zamaparas tapasvI niyatavrataH 01004006c sarveSAm eva no mAnyaH sa tAvat pratipAlyatAm 01004007a tasminn adhyAsati gurAv AsanaM paramArcitam 01004007c tato vakSyasi yat tvAM sa prakSyati dvijasattamaH 01004008 sUta uvAca 01004008a evam astu gurau tasminn upaviSTe mahAtmani 01004008c tena pRSTaH kathAH puNyA vakSyAmi vividhAzrayAH 01004009a so 'tha viprarSabhaH kAryaM kRtvA sarvaM yathAkramam 01004009c devAn vAgbhiH pitqn adbhis tarpayitvAjagAma ha 01004010a yatra brahmarSayaH siddhAs ta AsInA yatavratAH 01004010c yajJAyatanam Azritya sUtaputrapuraHsarAH 01004011a RtvikSv atha sadasyeSu sa vai gRhapatis tataH 01004011c upaviSTeSUpaviSTaH zaunako 'thAbravId idam 01005001 zaunaka uvAca 01005001a purANam akhilaM tAta pitA te 'dhItavAn purA 01005001c kaccit tvam api tat sarvam adhISe lomaharSaNe 01005002a purANe hi kathA divyA AdivaMzAz ca dhImatAm 01005002c kathyante tAH purAsmAbhiH zrutAH pUrvaM pitus tava 01005003a tatra vaMzam ahaM pUrvaM zrotum icchAmi bhArgavam 01005003c kathayasva kathAm etAM kalyAH sma zravaNe tava 01005004 sUta uvAca 01005004a yad adhItaM purA samyag dvijazreSTha mahAtmabhiH 01005004c vaizaMpAyanaviprAdyais taiz cApi kathitaM purA 01005005a yad adhItaM ca pitrA me samyak caiva tato mayA 01005005c tat tAvac chRNu yo devaiH sendraiH sAgnimarudgaNaiH 01005005e pUjitaH pravaro vaMzo bhRgUNAM bhRgunandana 01005006a imaM vaMzam ahaM brahman bhArgavaM te mahAmune 01005006c nigadAmi kathAyuktaM purANAzrayasaMyutam 01005007a bhRgoH sudayitaH putraz cyavano nAma bhArgavaH 01005007c cyavanasyApi dAyAdaH pramatir nAma dhArmikaH 01005007e pramater apy abhUt putro ghRtAcyAM rurur ity uta 01005008a ruror api suto jajJe zunako vedapAragaH 01005008c pramadvarAyAM dharmAtmA tava pUrvapitAmahAt 01005009a tapasvI ca yazasvI ca zrutavAn brahmavittamaH 01005009c dharmiSThaH satyavAdI ca niyato niyatendriyaH 01005010 zaunaka uvAca 01005010a sUtaputra yathA tasya bhArgavasya mahAtmanaH 01005010c cyavanatvaM parikhyAtaM tan mamAcakSva pRcchataH 01005011 sUta uvAca 01005011a bhRgoH sudayitA bhAryA pulomety abhivizrutA 01005011c tasyAM garbhaH samabhavad bhRgor vIryasamudbhavaH 01005012a tasmin garbhe saMbhRte 'tha pulomAyAM bhRgUdvaha 01005012c samaye samazIlinyAM dharmapatnyAM yazasvinaH 01005013a abhiSekAya niSkrAnte bhRgau dharmabhRtAM vare 01005013c AzramaM tasya rakSo 'tha pulomAbhyAjagAma ha 01005014a taM pravizyAzramaM dRSTvA bhRgor bhAryAm aninditAm 01005014c hRcchayena samAviSTo vicetAH samapadyata 01005015a abhyAgataM tu tad rakSaH pulomA cArudarzanA 01005015c nyamantrayata vanyena phalamUlAdinA tadA 01005016a tAM tu rakSas tato brahman hRcchayenAbhipIDitam 01005016c dRSTvA hRSTam abhUt tatra jihIrSus tAm aninditAm 01005017a athAgnizaraNe 'pazyaj jvalitaM jAtavedasam 01005017c tam apRcchat tato rakSaH pAvakaM jvalitaM tadA 01005018a zaMsa me kasya bhAryeyam agne pRSTa Rtena vai 01005018c satyas tvam asi satyaM me vada pAvaka pRcchate 01005019a mayA hIyaM pUrvavRtA bhAryArthe varavarNinI 01005019c pazcAt tv imAM pitA prAdAd bhRgave 'nRtakAriNe 01005020a seyaM yadi varArohA bhRgor bhAryA rahogatA 01005020c tathA satyaM samAkhyAhi jihIrSAmy AzramAd imAm 01005021a manyur hi hRdayaM me 'dya pradahann iva tiSThati 01005021c matpUrvabhAryAM yad imAM bhRguH prApa sumadhyamAm 01005022a tad rakSa evam Amantrya jvalitaM jAtavedasam 01005022c zaGkamAno bhRgor bhAryAM punaH punar apRcchata 01005023a tvam agne sarvabhUtAnAm antaz carasi nityadA 01005023c sAkSivat puNyapApeSu satyaM brUhi kave vacaH 01005024a matpUrvabhAryApahRtA bhRguNAnRtakAriNA 01005024c seyaM yadi tathA me tvaM satyam AkhyAtum arhasi 01005025a zrutvA tvatto bhRgor bhAryAM hariSyAmy aham AzramAt 01005025c jAtavedaH pazyatas te vada satyAM giraM mama 01005026a tasya tad vacanaM zrutvA saptArcir duHkhito bhRzam 01005026c bhIto 'nRtAc ca zApAc ca bhRgor ity abravIc chanaiH 01006001 sUta uvAca 01006001a agner atha vacaH zrutvA tad rakSaH prajahAra tAm 01006001c brahman varAharUpeNa manomArutaraMhasA 01006002a tataH sa garbho nivasan kukSau bhRgukulodvaha 01006002c roSAn mAtuz cyutaH kukSez cyavanas tena so 'bhavat 01006003a taM dRSTvA mAtur udarAc cyutam Adityavarcasam 01006003c tad rakSo bhasmasAd bhUtaM papAta parimucya tAm 01006004a sA tam AdAya suzroNI sasAra bhRgunandanam 01006004c cyavanaM bhArgavaM brahman pulomA duHkhamUrcchitA 01006005a tAM dadarza svayaM brahmA sarvalokapitAmahaH 01006005c rudatIM bASpapUrNAkSIM bhRgor bhAryAm aninditAm 01006005e sAntvayAm Asa bhagavAn vadhUM brahmA pitAmahaH 01006006a azrubindUdbhavA tasyAH prAvartata mahAnadI 01006006c anuvartatI sRtiM tasyA bhRgoH patnyA yazasvinaH 01006007a tasyA mArgaM sRtavatIM dRSTvA tu saritaM tadA 01006007c nAma tasyAs tadA nadyAz cakre lokapitAmahaH 01006007e vadhUsareti bhagavAMz cyavanasyAzramaM prati 01006008a sa evaM cyavano jajJe bhRgoH putraH pratApavAn 01006008c taM dadarza pitA tatra cyavanaM tAM ca bhAminIm 01006009a sa pulomAM tato bhAryAM papraccha kupito bhRguH 01006009c kenAsi rakSase tasmai kathiteha jihIrSave 01006009e na hi tvAM veda tad rakSo madbhAryAM cAruhAsinIm 01006010a tat tvam AkhyAhi taM hy adya zaptum icchAmy ahaM ruSA 01006010c bibheti ko na zApAn me kasya cAyaM vyatikramaH 01006011 pulomovAca 01006011a agninA bhagavaMs tasmai rakSase 'haM niveditA 01006011c tato mAm anayad rakSaH krozantIM kurarIm iva 01006012a sAhaM tava sutasyAsya tejasA parimokSitA 01006012c bhasmIbhUtaM ca tad rakSo mAm utsRjya papAta vai 01006013 sUta uvAca 01006013a iti zrutvA pulomAyA bhRguH paramamanyumAn 01006013c zazApAgnim abhikruddhaH sarvabhakSo bhaviSyasi 01007001 sUta uvAca 01007001a zaptas tu bhRguNA vahniH kruddho vAkyam athAbravIt 01007001c kim idaM sAhasaM brahman kRtavAn asi sAMpratam 01007002a dharme prayatamAnasya satyaM ca vadataH samam 01007002c pRSTo yad abruvaM satyaM vyabhicAro 'tra ko mama 01007003a pRSTo hi sAkSI yaH sAkSyaM jAnamAno 'nyathA vadet 01007003c sa pUrvAn AtmanaH sapta kule hanyAt tathA parAn 01007004a yaz ca kAryArthatattvajJo jAnamAno na bhASate 01007004c so 'pi tenaiva pApena lipyate nAtra saMzayaH 01007005a zakto 'ham api zaptuM tvAM mAnyAs tu brAhmaNA mama 01007005c jAnato 'pi ca te vyaktaM kathayiSye nibodha tat 01007006a yogena bahudhAtmAnaM kRtvA tiSThAmi mUrtiSu 01007006c agnihotreSu satreSu kriyAsv atha makheSu ca 01007007a vedoktena vidhAnena mayi yad dhUyate haviH 01007007c devatAH pitaraz caiva tena tRptA bhavanti vai 01007008a Apo devagaNAH sarve ApaH pitRgaNAs tathA 01007008c darzaz ca paurNamAsaz ca devAnAM pitRbhiH saha 01007009a devatAH pitaras tasmAt pitaraz cApi devatAH 01007009c ekIbhUtAz ca pUjyante pRthaktvena ca parvasu 01007010a devatAH pitaraz caiva juhvate mayi yat sadA 01007010c tridazAnAM pitqNAM ca mukham evam ahaM smRtaH 01007011a amAvAsyAM ca pitaraH paurNamAsyAM ca devatAH 01007011c manmukhenaiva hUyante bhuJjate ca hutaM haviH 01007011e sarvabhakSaH kathaM teSAM bhaviSyAmi mukhaM tv aham 01007012a cintayitvA tato vahniz cakre saMhAram AtmanaH 01007012c dvijAnAm agnihotreSu yajJasatrakriyAsu ca 01007013a niroMkAravaSaTkArAH svadhAsvAhAvivarjitAH 01007013c vinAgninA prajAH sarvAs tata Asan suduHkhitAH 01007014a atharSayaH samudvignA devAn gatvAbruvan vacaH 01007014c agninAzAt kriyAbhraMzAd bhrAntA lokAs trayo 'naghAH 01007014e vidhadhvam atra yat kAryaM na syAt kAlAtyayo yathA 01007015a atharSayaz ca devAz ca brahmANam upagamya tu 01007015c agner AvedayaJ zApaM kriyAsaMhAram eva ca 01007016a bhRguNA vai mahAbhAga zapto 'gniH kAraNAntare 01007016c kathaM devamukho bhUtvA yajJabhAgAgrabhuk tathA 01007016e hutabhuk sarvalokeSu sarvabhakSatvam eSyati 01007017a zrutvA tu tad vacas teSAm agnim AhUya lokakRt 01007017c uvAca vacanaM zlakSNaM bhUtabhAvanam avyayam 01007018a lokAnAm iha sarveSAM tvaM kartA cAnta eva ca 01007018c tvaM dhArayasi lokAMs trIn kriyANAM ca pravartakaH 01007018e sa tathA kuru lokeza nocchidyeran kriyA yathA 01007019a kasmAd evaM vimUDhas tvam IzvaraH san hutAzanaH 01007019c tvaM pavitraM yadA loke sarvabhUtagataz ca ha 01007020a na tvaM sarvazarIreNa sarvabhakSatvam eSyasi 01007020c upAdAne 'rciSo yAs te sarvaM dhakSyanti tAH zikhin 01007021a yathA sUryAMzubhiH spRSTaM sarvaM zuci vibhAvyate 01007021c tathA tvadarcirnirdagdhaM sarvaM zuci bhaviSyati 01007022a tad agne tvaM mahat tejaH svaprabhAvAd vinirgatam 01007022c svatejasaiva taM zApaM kuru satyam RSer vibho 01007022e devAnAM cAtmano bhAgaM gRhANa tvaM mukhe hutam 01007023a evam astv iti taM vahniH pratyuvAca pitAmaham 01007023c jagAma zAsanaM kartuM devasya parameSThinaH 01007024a devarSayaz ca muditAs tato jagmur yathAgatam 01007024c RSayaz ca yathApUrvaM kriyAH sarvAH pracakrire 01007025a divi devA mumudire bhUtasaMghAz ca laukikAH 01007025c agniz ca paramAM prItim avApa hatakalmaSaH 01007026a evam eSa purAvRtta itihAso 'gnizApajaH 01007026c pulomasya vinAzaz ca cyavanasya ca saMbhavaH 01008001 sUta uvAca 01008001a sa cApi cyavano brahman bhArgavo 'janayat sutam 01008001c sukanyAyAM mahAtmAnaM pramatiM dIptatejasam 01008002a pramatis tu ruruM nAma ghRtAcyAM samajIjanat 01008002c ruruH pramadvarAyAM tu zunakaM samajIjanat 01008003a tasya brahman ruroH sarvaM caritaM bhUritejasaH 01008003c vistareNa pravakSyAmi tac chRNu tvam azeSataH 01008004a RSir AsIn mahAn pUrvaM tapovidyAsamanvitaH 01008004c sthUlakeza iti khyAtaH sarvabhUtahite rataH 01008005a etasminn eva kAle tu menakAyAM prajajJivAn 01008005c gandharvarAjo viprarSe vizvAvasur iti zrutaH 01008006a athApsarA menakA sA taM garbhaM bhRgunandana 01008006c utsasarja yathAkAlaM sthUlakezAzramaM prati 01008007a utsRjya caiva taM garbhaM nadyAs tIre jagAma ha 01008007c kanyAm amaragarbhAbhAM jvalantIm iva ca zriyA 01008008a tAM dadarza samutsRSTAM nadItIre mahAn RSiH 01008008c sthUlakezaH sa tejasvI vijane bandhuvarjitAm 01008009a sa tAM dRSTvA tadA kanyAM sthUlakezo dvijottamaH 01008009c jagrAhAtha munizreSThaH kRpAviSTaH pupoSa ca 01008009e vavRdhe sA varArohA tasyAzramapade zubhA 01008010a pramadAbhyo varA sA tu sarvarUpaguNAnvitA 01008010c tataH pramadvarety asyA nAma cakre mahAn RSiH 01008011a tAm Azramapade tasya rurur dRSTvA pramadvarAm 01008011c babhUva kila dharmAtmA madanAnugatAtmavAn 01008012a pitaraM sakhibhiH so 'tha vAcayAm Asa bhArgavaH 01008012c pramatiz cAbhyayAc chrutvA sthUlakezaM yazasvinam 01008013a tataH prAdAt pitA kanyAM rurave tAM pramadvarAm 01008013c vivAhaM sthApayitvAgre nakSatre bhagadaivate 01008014a tataH katipayAhasya vivAhe samupasthite 01008014c sakhIbhiH krIDatI sArdhaM sA kanyA varavarNinI 01008015a nApazyata prasuptaM vai bhujagaM tiryag Ayatam 01008015c padA cainaM samAkrAman mumUrSuH kAlacoditA 01008016a sa tasyAH saMpramattAyAz coditaH kAladharmaNA 01008016c viSopaliptAn dazanAn bhRzam aGge nyapAtayat 01008017a sA daSTA sahasA bhUmau patitA gatacetanA 01008017c vyasur aprekSaNIyApi prekSaNIyatamAkRtiH 01008018a prasuptevAbhavac cApi bhuvi sarpaviSArditA 01008018c bhUyo manoharatarA babhUva tanumadhyamA 01008019a dadarza tAM pitA caiva te caivAnye tapasvinaH 01008019c viceSTamAnAM patitAM bhUtale padmavarcasam 01008020a tataH sarve dvijavarAH samAjagmuH kRpAnvitAH 01008020c svastyAtreyo mahAjAnuH kuzikaH zaGkhamekhalaH 01008021a bhAradvAjaH kauNakutsa ArSTiSeNo 'tha gautamaH 01008021c pramatiH saha putreNa tathAnye vanavAsinaH 01008022a tAM te kanyAM vyasuM dRSTvA bhujagasya viSArditAm 01008022c ruruduH kRpayAviSTA rurus tv Arto bahir yayau 01009001 sUta uvAca 01009001a teSu tatropaviSTeSu brAhmaNeSu samantataH 01009001c ruruz cukroza gahanaM vanaM gatvA suduHkhitaH 01009002a zokenAbhihataH so 'tha vilapan karuNaM bahu 01009002c abravId vacanaM zocan priyAM cintya pramadvarAm 01009003a zete sA bhuvi tanvaGgI mama zokavivardhinI 01009003c bAndhavAnAM ca sarveSAM kiM nu duHkham ataH param 01009004a yadi dattaM tapas taptaM guravo vA mayA yadi 01009004c samyag ArAdhitAs tena saMjIvatu mama priyA 01009005a yathA janmaprabhRti vai yatAtmAhaM dhRtavrataH 01009005c pramadvarA tathAdyaiva samuttiSThatu bhAminI 01009006 devadUta uvAca 01009006a abhidhatse ha yad vAcA ruro duHkhena tan mRSA 01009006c na tu martyasya dharmAtmann Ayur asti gatAyuSaH 01009007a gatAyur eSA kRpaNA gandharvApsarasoH sutA 01009007c tasmAc choke manas tAta mA kRthAs tvaM kathaM cana 01009008a upAyaz cAtra vihitaH pUrvaM devair mahAtmabhiH 01009008c taM yadIcchasi kartuM tvaM prApsyasImAM pramadvarAm 01009009 rurur uvAca 01009009a ka upAyaH kRto devair brUhi tattvena khecara 01009009c kariSye taM tathA zrutvA trAtum arhati mAM bhavAn 01009010 devadUta uvAca 01009010a AyuSo 'rdhaM prayacchasva kanyAyai bhRgunandana 01009010c evam utthAsyati ruro tava bhAryA pramadvarA 01009011 rurur uvAca 01009011a AyuSo 'rdhaM prayacchAmi kanyAyai khecarottama 01009011c zRGgArarUpAbharaNA uttiSThatu mama priyA 01009012 sUta uvAca 01009012a tato gandharvarAjaz ca devadUtaz ca sattamau 01009012c dharmarAjam upetyedaM vacanaM pratyabhASatAm 01009013a dharmarAjAyuSo 'rdhena ruror bhAryA pramadvarA 01009013c samuttiSThatu kalyANI mRtaiva yadi manyase 01009014 dharmarAja uvAca 01009014a pramadvarA ruror bhAryA devadUta yadIcchasi 01009014c uttiSThatv AyuSo 'rdhena ruror eva samanvitA 01009015 sUta uvAca 01009015a evam ukte tataH kanyA sodatiSThat pramadvarA 01009015c ruros tasyAyuSo 'rdhena supteva varavarNinI 01009016a etad dRSTaM bhaviSye hi ruror uttamatejasaH 01009016c AyuSo 'tipravRddhasya bhAryArthe 'rdhaM hrasatv iti 01009017a tata iSTe 'hani tayoH pitarau cakratur mudA 01009017c vivAhaM tau ca remAte parasparahitaiSiNau 01009018a sa labdhvA durlabhAM bhAryAM padmakiJjalkasaprabhAm 01009018c vrataM cakre vinAzAya jihmagAnAM dhRtavrataH 01009019a sa dRSTvA jihmagAn sarvAMs tIvrakopasamanvitaH 01009019c abhihanti yathAsannaM gRhya praharaNaM sadA 01009020a sa kadA cid vanaM vipro rurur abhyAgaman mahat 01009020c zayAnaM tatra cApazyaD DuNDubhaM vayasAnvitam 01009021a tata udyamya daNDaM sa kAladaNDopamaM tadA 01009021c abhyaghnad ruSito vipras tam uvAcAtha DuNDubhaH 01009022a nAparAdhyAmi te kiM cid aham adya tapodhana 01009022c saMrambhAt tat kimarthaM mAm abhihaMsi ruSAnvitaH 01010001 rurur uvAca 01010001a mama prANasamA bhAryA daSTAsId bhujagena ha 01010001c tatra me samayo ghora Atmanoraga vai kRtaH 01010002a hanyAM sadaiva bhujagaM yaM yaM pazyeyam ity uta 01010002c tato 'haM tvAM jighAMsAmi jIvitena vimokSyase 01010003 DuNDubha uvAca 01010003a anye te bhujagA vipra ye dazantIha mAnavAn 01010003c DuNDubhAn ahigandhena na tvaM hiMsitum arhasi 01010004a ekAnarthAn pRthagarthAn ekaduHkhAn pRthaksukhAn 01010004c DuNDubhAn dharmavid bhUtvA na tvaM hiMsitum arhasi 01010005 sUta uvAca 01010005a iti zrutvA vacas tasya bhujagasya rurus tadA 01010005c nAvadhId bhayasaMvigna RSiM matvAtha DuNDubham 01010006a uvAca cainaM bhagavAn ruruH saMzamayann iva 01010006c kAmayA bhujaga brUhi ko 'sImAM vikriyAM gataH 01010007 DuNDubha uvAca 01010007a ahaM purA ruro nAmnA RSir AsaM sahasrapAt 01010007c so 'haM zApena viprasya bhujagatvam upAgataH 01010008 rurur uvAca 01010008a kimarthaM zaptavAn kruddho dvijas tvAM bhujagottama 01010008c kiyantaM caiva kAlaM te vapur etad bhaviSyati 01011001 DuNDubha uvAca 01011001a sakhA babhUva me pUrvaM khagamo nAma vai dvijaH 01011001c bhRzaM saMzitavAk tAta tapobalasamanvitaH 01011002a sa mayA krIDatA bAlye kRtvA tArNam athoragam 01011002c agnihotre prasaktaH san bhISitaH pramumoha vai 01011003a labdhvA ca sa punaH saMjJAM mAm uvAca tapodhanaH 01011003c nirdahann iva kopena satyavAk saMzitavrataH 01011004a yathAvIryas tvayA sarpaH kRto 'yaM madbibhISayA 01011004c tathAvIryo bhujaMgas tvaM mama kopAd bhaviSyasi 01011005a tasyAhaM tapaso vIryaM jAnamAnas tapodhana 01011005c bhRzam udvignahRdayas tam avocaM vanaukasam 01011006a prayataH saMbhramAc caiva prAJjaliH praNataH sthitaH 01011006c sakheti hasatedaM te narmArthaM vai kRtaM mayA 01011007a kSantum arhasi me brahmaJ zApo 'yaM vinivartyatAm 01011007c so 'tha mAm abravId dRSTvA bhRzam udvignacetasam 01011008a muhur uSNaM viniHzvasya susaMbhrAntas tapodhanaH 01011008c nAnRtaM vai mayA proktaM bhavitedaM kathaM cana 01011009a yat tu vakSyAmi te vAkyaM zRNu tan me dhRtavrata 01011009c zrutvA ca hRdi te vAkyam idam astu tapodhana 01011010a utpatsyati rurur nAma pramater AtmajaH zuciH 01011010c taM dRSTvA zApamokSas te bhavitA nacirAd iva 01011011a sa tvaM rurur iti khyAtaH pramater AtmajaH zuciH 01011011c svarUpaM pratilabhyAham adya vakSyAmi te hitam 01011012a ahiMsA paramo dharmaH sarvaprANabhRtAM smRtaH 01011012c tasmAt prANabhRtaH sarvAn na hiMsyAd brAhmaNaH kva cit 01011013a brAhmaNaH saumya eveha jAyateti parA zrutiH 01011013c vedavedAGgavit tAta sarvabhUtAbhayapradaH 01011014a ahiMsA satyavacanaM kSamA ceti vinizcitam 01011014c brAhmaNasya paro dharmo vedAnAM dharaNAd api 01011015a kSatriyasya tu yo dharmaH sa neheSyati vai tava 01011015c daNDadhAraNam ugratvaM prajAnAM paripAlanam 01011016a tad idaM kSatriyasyAsIt karma vai zRNu me ruro 01011016c janamejayasya dharmAtman sarpANAM hiMsanaM purA 01011017a paritrANaM ca bhItAnAM sarpANAM brAhmaNAd api 01011017c tapovIryabalopetAd vedavedAGgapAragAt 01011017e AstIkAd dvijamukhyAd vai sarpasatre dvijottama 01012001 rurur uvAca 01012001a kathaM hiMsitavAn sarpAn kSatriyo janamejayaH 01012001c sarpA vA hiMsitAs tAta kimarthaM dvijasattama 01012002a kimarthaM mokSitAz caiva pannagAs tena zaMsa me 01012002c AstIkena tad AcakSva zrotum icchAmy azeSataH 01012003 RSir uvAca 01012003a zroSyasi tvaM ruro sarvam AstIkacaritaM mahat 01012003c brAhmaNAnAM kathayatAm ity uktvAntaradhIyata 01012004 sUta uvAca 01012004a ruruz cApi vanaM sarvaM paryadhAvat samantataH 01012004c tam RSiM draSTum anvicchan saMzrAnto nyapatad bhuvi 01012005a labdhasaMjJo ruruz cAyAt tac cAcakhyau pitus tadA 01012005c pitA cAsya tad AkhyAnaM pRSTaH sarvaM nyavedayat 01013001 zaunaka uvAca 01013001a kimarthaM rAjazArdUlaH sa rAjA janamejayaH 01013001c sarpasatreNa sarpANAM gato 'ntaM tad vadasva me 01013002a AstIkaz ca dvijazreSThaH kimarthaM japatAM varaH 01013002c mokSayAm Asa bhujagAn dIptAt tasmAd dhutAzanAt 01013003a kasya putraH sa rAjAsIt sarpasatraM ya Aharat 01013003c sa ca dvijAtipravaraH kasya putro vadasva me 01013004 sUta uvAca 01013004a mahad AkhyAnam AstIkaM yatraitat procyate dvija 01013004c sarvam etad azeSeNa zRNu me vadatAM vara 01013005 zaunaka uvAca 01013005a zrotum icchAmy azeSeNa kathAm etAM manoramAm 01013005c AstIkasya purANasya brAhmaNasya yazasvinaH 01013006 sUta uvAca 01013006a itihAsam imaM vRddhAH purANaM paricakSate 01013006c kRSNadvaipAyanaproktaM naimiSAraNyavAsinaH 01013007a pUrvaM pracoditaH sUtaH pitA me lomaharSaNaH 01013007c ziSyo vyAsasya medhAvI brAhmaNair idam uktavAn 01013008a tasmAd aham upazrutya pravakSyAmi yathAtatham 01013008c idam AstIkam AkhyAnaM tubhyaM zaunaka pRcchate 01013009a AstIkasya pitA hy AsIt prajApatisamaH prabhuH 01013009c brahmacArI yatAhAras tapasy ugre rataH sadA 01013010a jaratkArur iti khyAta UrdhvaretA mahAn RSiH 01013010c yAyAvarANAM dharmajJaH pravaraH saMzitavrataH 01013011a aTamAnaH kadA cit sa svAn dadarza pitAmahAn 01013011c lambamAnAn mahAgarte pAdair Urdhvair adhomukhAn 01013012a tAn abravIt sa dRSTvaiva jaratkAruH pitAmahAn 01013012c ke bhavanto 'valambante garte 'smin vA adhomukhAH 01013013a vIraNastambake lagnAH sarvataH paribhakSite 01013013c mUSakena nigUDhena garte 'smin nityavAsinA 01013014 pitara UcuH 01013014a yAyAvarA nAma vayam RSayaH saMzitavratAH 01013014c saMtAnaprakSayAd brahmann adho gacchAma medinIm 01013015a asmAkaM saMtatis tv eko jaratkArur iti zrutaH 01013015c mandabhAgyo 'lpabhAgyAnAM tapa eva samAsthitaH 01013016a na sa putrAJ janayituM dArAn mUDhaz cikIrSati 01013016c tena lambAmahe garte saMtAnaprakSayAd iha 01013017a anAthAs tena nAthena yathA duSkRtinas tathA 01013017c kas tvaM bandhur ivAsmAkam anuzocasi sattama 01013018a jJAtum icchAmahe brahman ko bhavAn iha dhiSThitaH 01013018c kimarthaM caiva naH zocyAn anukampitum arhasi 01013019 jaratkArur uvAca 01013019a mama pUrve bhavanto vai pitaraH sapitAmahAH 01013019c brUta kiM karavANy adya jaratkArur ahaM svayam 01013020 pitara UcuH 01013020a yatasva yatnavAMs tAta saMtAnAya kulasya naH 01013020c Atmano 'rthe 'smadarthe ca dharma ity eva cAbhibho 01013021a na hi dharmaphalais tAta na tapobhiH susaMcitaiH 01013021c tAM gatiM prApnuvantIha putriNo yAM vrajanti ha 01013022a tad dAragrahaNe yatnaM saMtatyAM ca manaH kuru 01013022c putrakAsmanniyogAt tvam etan naH paramaM hitam 01013023 jaratkArur uvAca 01013023a na dArAn vai kariSyAmi sadA me bhAvitaM manaH 01013023c bhavatAM tu hitArthAya kariSye dArasaMgraham 01013024a samayena ca kartAham anena vidhipUrvakam 01013024c tathA yady upalapsyAmi kariSye nAnyathA tv aham 01013025a sanAmnI yA bhavitrI me ditsitA caiva bandhubhiH 01013025c bhaikSavat tAm ahaM kanyAm upayaMsye vidhAnataH 01013026a daridrAya hi me bhAryAM ko dAsyati vizeSataH 01013026c pratigrahISye bhikSAM tu yadi kaz cit pradAsyati 01013027a evaM dArakriyAhetoH prayatiSye pitAmahAH 01013027c anena vidhinA zazvan na kariSye 'ham anyathA 01013028a tatra cotpatsyate jantur bhavatAM tAraNAya vai 01013028c zAzvataM sthAnam AsAdya modantAM pitaro mama 01013029 sUta uvAca 01013029a tato nivezAya tadA sa vipraH saMzitavrataH 01013029c mahIM cacAra dArArthI na ca dArAn avindata 01013030a sa kadA cid vanaM gatvA vipraH pitRvacaH smaran 01013030c cukroza kanyAbhikSArthI tisro vAcaH zanair iva 01013031a taM vAsukiH pratyagRhNAd udyamya bhaginIM tadA 01013031c na sa tAM pratijagrAha na sanAmnIti cintayan 01013032a sanAmnIm udyatAM bhAryAM gRhNIyAm iti tasya hi 01013032c mano niviSTam abhavaj jaratkAror mahAtmanaH 01013033a tam uvAca mahAprAjJo jaratkArur mahAtapAH 01013033c kiMnAmnI bhaginIyaM te brUhi satyaM bhujaMgama 01013034 vAsukir uvAca 01013034a jaratkAro jaratkAruH svaseyam anujA mama 01013034c tvadarthaM rakSitA pUrvaM pratIcchemAM dvijottama 01013035 sUta uvAca 01013035a mAtrA hi bhujagAH zaptAH pUrvaM brahmavidAM vara 01013035c janamejayasya vo yajJe dhakSyaty anilasArathiH 01013036a tasya zApasya zAntyarthaM pradadau pannagottamaH 01013036c svasAram RSaye tasmai suvratAya tapasvine 01013037a sa ca tAM pratijagrAha vidhidRSTena karmaNA 01013037c AstIko nAma putraz ca tasyAM jajJe mahAtmanaH 01013038a tapasvI ca mahAtmA ca vedavedAGgapAragaH 01013038c samaH sarvasya lokasya pitRmAtRbhayApahaH 01013039a atha kAlasya mahataH pANDaveyo narAdhipaH 01013039c AjahAra mahAyajJaM sarpasatram iti zrutiH 01013040a tasmin pravRtte satre tu sarpANAm antakAya vai 01013040c mocayAm Asa taM zApam AstIkaH sumahAyazAH 01013041a nAgAMz ca mAtulAMz caiva tathA cAnyAn sa bAndhavAn 01013041c pitqMz ca tArayAm Asa saMtatyA tapasA tathA 01013041e vrataiz ca vividhair brahman svAdhyAyaiz cAnRNo 'bhavat 01013042a devAMz ca tarpayAm Asa yajJair vividhadakSiNaiH 01013042c RSIMz ca brahmacaryeNa saMtatyA ca pitAmahAn 01013043a apahRtya guruM bhAraM pitqNAM saMzitavrataH 01013043c jaratkArur gataH svargaM sahitaH svaiH pitAmahaiH 01013044a AstIkaM ca sutaM prApya dharmaM cAnuttamaM muniH 01013044c jaratkAruH sumahatA kAlena svargam IyivAn 01013045a etad AkhyAnam AstIkaM yathAvat kIrtitaM mayA 01013045c prabrUhi bhRguzArdUla kiM bhUyaH kathyatAm iti 01014001 zaunaka uvAca 01014001a saute kathaya tAm etAM vistareNa kathAM punaH 01014001c AstIkasya kaveH sAdhoH zuzrUSA paramA hi naH 01014002a madhuraM kathyate saumya zlakSNAkSarapadaM tvayA 01014002c prIyAmahe bhRzaM tAta pitevedaM prabhASase 01014003a asmacchuzrUSaNe nityaM pitA hi niratas tava 01014003c AcaSTaitad yathAkhyAnaM pitA te tvaM tathA vada 01014004 sUta uvAca 01014004a AyuSyam idam AkhyAnam AstIkaM kathayAmi te 01014004c yathA zrutaM kathayataH sakAzAd vai pitur mayA 01014005a purA devayuge brahman prajApatisute zubhe 01014005c AstAM bhaginyau rUpeNa samupete 'dbhute 'naghe 01014006a te bhArye kazyapasyAstAM kadrUz ca vinatA ca ha 01014006c prAdAt tAbhyAM varaM prItaH prajApatisamaH patiH 01014006e kazyapo dharmapatnIbhyAM mudA paramayA yutaH 01014007a varAtisargaM zrutvaiva kazyapAd uttamaM ca te 01014007c harSAd apratimAM prItiM prApatuH sma varastriyau 01014008a vavre kadrUH sutAn nAgAn sahasraM tulyatejasaH 01014008c dvau putrau vinatA vavre kadrUputrAdhikau bale 01014008e ojasA tejasA caiva vikrameNAdhikau sutau 01014009a tasyai bhartA varaM prAdAd adhyardhaM putram Ipsitam 01014009c evam astv iti taM cAha kazyapaM vinatA tadA 01014010a kRtakRtyA tu vinatA labdhvA vIryAdhikau sutau 01014010c kadrUz ca labdhvA putrANAM sahasraM tulyatejasAm 01014011a dhAryau prayatnato garbhAv ity uktvA sa mahAtapAH 01014011c te bhArye varasaMhRSTe kazyapo vanam Avizat 01014012a kAlena mahatA kadrUr aNDAnAM dazatIr daza 01014012c janayAm Asa viprendra dve aNDe vinatA tadA 01014013a tayor aNDAni nidadhuH prahRSTAH paricArikAH 01014013c sopasvedeSu bhANDeSu paJca varSazatAni ca 01014014a tataH paJcazate kAle kadrUputrA viniHsRtAH 01014014c aNDAbhyAM vinatAyAs tu mithunaM na vyadRzyata 01014015a tataH putrArthiNI devI vrIDitA sA tapasvinI 01014015c aNDaM bibheda vinatA tatra putram adRkSata 01014016a pUrvArdhakAyasaMpannam itareNAprakAzatA 01014016c sa putro roSasaMpannaH zazApainAm iti zrutiH 01014017a yo 'ham evaM kRto mAtas tvayA lobhaparItayA 01014017c zarIreNAsamagro 'dya tasmAd dAsI bhaviSyasi 01014018a paJca varSazatAny asyA yayA vispardhase saha 01014018c eSa ca tvAM suto mAtar dAsyatvAn mokSayiSyati 01014019a yady enam api mAtas tvaM mAm ivANDavibhedanAt 01014019c na kariSyasy adehaM vA vyaGgaM vApi tapasvinam 01014020a pratipAlayitavyas te janmakAlo 'sya dhIrayA 01014020c viziSTabalam IpsantyA paJcavarSazatAt paraH 01014021a evaM zaptvA tataH putro vinatAm antarikSagaH 01014021c aruNo dRzyate brahman prabhAtasamaye sadA 01014022a garuDo 'pi yathAkAlaM jajJe pannagasUdanaH 01014022c sa jAtamAtro vinatAM parityajya kham Avizat 01014023a AdAsyann Atmano bhojyam annaM vihitam asya yat 01014023c vidhAtrA bhRguzArdUla kSudhitasya bubhukSataH 01015001 sUta uvAca 01015001a etasminn eva kAle tu bhaginyau te tapodhana 01015001c apazyatAM samAyAntam uccaiHzravasam antikAt 01015002a yaM taM devagaNAH sarve hRSTarUpA apUjayan 01015002c mathyamAne 'mRte jAtam azvaratnam anuttamam 01015003a mahaughabalam azvAnAm uttamaM javatAM varam 01015003c zrImantam ajaraM divyaM sarvalakSaNalakSitam 01015004 zaunaka uvAca 01015004a kathaM tad amRtaM devair mathitaM kva ca zaMsa me 01015004c yatra jajJe mahAvIryaH so 'zvarAjo mahAdyutiH 01015005 sUta uvAca 01015005a jvalantam acalaM meruM tejorAzim anuttamam 01015005c AkSipantaM prabhAM bhAnoH svazRGgaiH kAJcanojjvalaiH 01015006a kAJcanAbharaNaM citraM devagandharvasevitam 01015006c aprameyam anAdhRSyam adharmabahulair janaiH 01015007a vyAlair AcaritaM ghorair divyauSadhividIpitam 01015007c nAkam AvRtya tiSThantam ucchrayeNa mahAgirim 01015008a agamyaM manasApy anyair nadIvRkSasamanvitam 01015008c nAnApatagasaMghaiz ca nAditaM sumanoharaiH 01015009a tasya pRSTham upAruhya bahuratnAcitaM zubham 01015009c anantakalpam udviddhaM surAH sarve mahaujasaH 01015010a te mantrayitum ArabdhAs tatrAsInA divaukasaH 01015010c amRtArthe samAgamya taponiyamasaMsthitAH 01015011a tatra nArAyaNo devo brahmANam idam abravIt 01015011c cintayatsu sureSv evaM mantrayatsu ca sarvazaH 01015012a devair asurasaMghaiz ca mathyatAM kalazodadhiH 01015012c bhaviSyaty amRtaM tatra mathyamAne mahodadhau 01015013a sarvauSadhIH samAvApya sarvaratnAni caiva hi 01015013c manthadhvam udadhiM devA vetsyadhvam amRtaM tataH 01016001 sUta uvAca 01016001a tato 'bhrazikharAkArair girizRGgair alaMkRtam 01016001c mandaraM parvatavaraM latAjAlasamAvRtam 01016002a nAnAvihagasaMghuSTaM nAnAdaMSTrisamAkulam 01016002c kiMnarair apsarobhiz ca devair api ca sevitam 01016003a ekAdaza sahasrANi yojanAnAM samucchritam 01016003c adho bhUmeH sahasreSu tAvatsv eva pratiSThitam 01016004a tam uddhartuM na zaktA vai sarve devagaNAs tadA 01016004c viSNum AsInam abhyetya brahmANaM cedam abruvan 01016005a bhavantAv atra kurutAM buddhiM naiHzreyasIM parAm 01016005c mandaroddharaNe yatnaH kriyatAM ca hitAya naH 01016006a tatheti cAbravId viSNur brahmaNA saha bhArgava 01016006c tato 'nantaH samutthAya brahmaNA paricoditaH 01016006e nArAyaNena cApy uktas tasmin karmaNi vIryavAn 01016007a atha parvatarAjAnaM tam ananto mahAbalaH 01016007c ujjahAra balAd brahman savanaM savanaukasam 01016008a tatas tena surAH sArdhaM samudram upatasthire 01016008c tam Ucur amRtArthAya nirmathiSyAmahe jalam 01016009a apAMpatir athovAca mamApy aMzo bhavet tataH 01016009c soDhAsmi vipulaM mardaM mandarabhramaNAd iti 01016010a Ucuz ca kUrmarAjAnam akUpAraM surAsurAH 01016010c girer adhiSThAnam asya bhavAn bhavitum arhati 01016011a kUrmeNa tu tathety uktvA pRSTham asya samarpitam 01016011c tasya zailasya cAgraM vai yantreNendro 'bhyapIDayat 01016012a manthAnaM mandaraM kRtvA tathA netraM ca vAsukim 01016012c devA mathitum ArabdhAH samudraM nidhim ambhasAm 01016012e amRtArthinas tato brahman sahitA daityadAnavAH 01016013a ekam antam upAzliSTA nAgarAjJo mahAsurAH 01016013c vibudhAH sahitAH sarve yataH pucchaM tataH sthitAH 01016014a ananto bhagavAn devo yato nArAyaNas tataH 01016014c zira udyamya nAgasya punaH punar avAkSipat 01016015a vAsuker atha nAgasya sahasAkSipyataH suraiH 01016015c sadhUmAH sArciSo vAtA niSpetur asakRn mukhAt 01016016a te dhUmasaMghAH saMbhUtA meghasaMghAH savidyutaH 01016016c abhyavarSan suragaNAJ zramasaMtApakarzitAn 01016017a tasmAc ca girikUTAgrAt pracyutAH puSpavRSTayaH 01016017c surAsuragaNAn mAlyaiH sarvataH samavAkiran 01016018a babhUvAtra mahAghoSo mahAmegharavopamaH 01016018c udadher mathyamAnasya mandareNa surAsuraiH 01016019a tatra nAnAjalacarA viniSpiSTA mahAdriNA 01016019c vilayaM samupAjagmuH zatazo lavaNAmbhasi 01016020a vAruNAni ca bhUtAni vividhAni mahIdharaH 01016020c pAtAlatalavAsIni vilayaM samupAnayat 01016021a tasmiMz ca bhrAmyamANe 'drau saMghRSyantaH parasparam 01016021c nyapatan patagopetAH parvatAgrAn mahAdrumAH 01016022a teSAM saMgharSajaz cAgnir arcirbhiH prajvalan muhuH 01016022c vidyudbhir iva nIlAbhram AvRNon mandaraM girim 01016023a dadAha kuJjarAMz caiva siMhAMz caiva viniHsRtAn 01016023c vigatAsUni sarvANi sattvAni vividhAni ca 01016024a tam agnim amarazreSThaH pradahantaM tatas tataH 01016024c vAriNA meghajenendraH zamayAm Asa sarvataH 01016025a tato nAnAvidhAs tatra susruvuH sAgarAmbhasi 01016025c mahAdrumANAM niryAsA bahavaz cauSadhIrasAH 01016026a teSAm amRtavIryANAM rasAnAM payasaiva ca 01016026c amaratvaM surA jagmuH kAJcanasya ca niHsravAt 01016027a atha tasya samudrasya taj jAtam udakaM payaH 01016027c rasottamair vimizraM ca tataH kSIrAd abhUd ghRtam 01016028a tato brahmANam AsInaM devA varadam abruvan 01016028c zrAntAH sma subhRzaM brahman nodbhavaty amRtaM ca tat 01016029a Rte nArAyaNaM devaM daityA nAgottamAs tathA 01016029c cirArabdham idaM cApi sAgarasyApi manthanam 01016030a tato nArAyaNaM devaM brahmA vacanam abravIt 01016030c vidhatsvaiSAM balaM viSNo bhavAn atra parAyaNam 01016031 viSNur uvAca 01016031a balaM dadAmi sarveSAM karmaitad ye samAsthitAH 01016031c kSobhyatAM kalazaH sarvair mandaraH parivartyatAm 01016032 sUta uvAca 01016032a nArAyaNavacaH zrutvA balinas te mahodadheH 01016032c tat payaH sahitA bhUyaz cakrire bhRzam Akulam 01016033a tataH zatasahasrAMzuH samAna iva sAgarAt 01016033c prasannabhAH samutpannaH somaH zItAMzur ujjvalaH 01016034a zrIr anantaram utpannA ghRtAt pANDuravAsinI 01016034c surA devI samutpannA turagaH pANDuras tathA 01016035a kaustubhaz ca maNir divya utpanno 'mRtasaMbhavaH 01016035c marIcivikacaH zrImAn nArAyaNa:urogataH 01016036a zrIH surA caiva somaz ca turagaz ca manojavaH 01016036c yato devAs tato jagmur Adityapatham AzritAH 01016037a dhanvantaris tato devo vapuSmAn udatiSThata 01016037c zvetaM kamaNDaluM bibhrad amRtaM yatra tiSThati 01016038a etad atyadbhutaM dRSTvA dAnavAnAM samutthitaH 01016038c amRtArthe mahAn nAdo mamedam iti jalpatAm 01016039a tato nArAyaNo mAyAm Asthito mohinIM prabhuH 01016039c strIrUpam adbhutaM kRtvA dAnavAn abhisaMzritaH 01016040a tatas tad amRtaM tasyai dadus te mUDhacetasaH 01016040c striyai dAnavadaiteyAH sarve tadgatamAnasAH 01017001 sUta uvAca 01017001a athAvaraNamukhyAni nAnApraharaNAni ca 01017001c pragRhyAbhyadravan devAn sahitA daityadAnavAH 01017002a tatas tad amRtaM devo viSNur AdAya vIryavAn 01017002c jahAra dAnavendrebhyo nareNa sahitaH prabhuH 01017003a tato devagaNAH sarve papus tad amRtaM tadA 01017003c viSNoH sakAzAt saMprApya saMbhrame tumule sati 01017004a tataH pibatsu tatkAlaM deveSv amRtam Ipsitam 01017004c rAhur vibudharUpeNa dAnavaH prApibat tadA 01017005a tasya kaNTham anuprApte dAnavasyAmRte tadA 01017005c AkhyAtaM candrasUryAbhyAM surANAM hitakAmyayA 01017006a tato bhagavatA tasya ziraz chinnam alaMkRtam 01017006c cakrAyudhena cakreNa pibato 'mRtam ojasA 01017007a tac chailazRGgapratimaM dAnavasya ziro mahat 01017007c cakreNotkRttam apatac cAlayad vasudhAtalam 01017008a tato vairavinirbandhaH kRto rAhumukhena vai 01017008c zAzvataz candrasUryAbhyAM grasaty adyApi caiva tau 01017009a vihAya bhagavAMz cApi strIrUpam atulaM hariH 01017009c nAnApraharaNair bhImair dAnavAn samakampayat 01017010a tataH pravRttaH saMgrAmaH samIpe lavaNAmbhasaH 01017010c surANAm asurANAM ca sarvaghorataro mahAn 01017011a prAsAH suvipulAs tIkSNA nyapatanta sahasrazaH 01017011c tomarAz ca sutIkSNAgrAH zastrANi vividhAni ca 01017012a tato 'surAz cakrabhinnA vamanto rudhiraM bahu 01017012c asizaktigadArugNA nipetur dharaNItale 01017013a chinnAni paTTizaiz cApi zirAMsi yudhi dAruNe 01017013c taptakAJcanajAlAni nipetur anizaM tadA 01017014a rudhireNAvaliptAGgA nihatAz ca mahAsurAH 01017014c adrINAm iva kUTAni dhAturaktAni zerate 01017015a hAhAkAraH samabhavat tatra tatra sahasrazaH 01017015c anyonyaM chindatAM zastrair Aditye lohitAyati 01017016a parighaiz cAyasaiH pItaiH saMnikarSe ca muSTibhiH 01017016c nighnatAM samare 'nyonyaM zabdo divam ivAspRzat 01017017a chindhi bhindhi pradhAvadhvaM pAtayAbhisareti ca 01017017c vyazrUyanta mahAghorAH zabdAs tatra samantataH 01017018a evaM sutumule yuddhe vartamAne bhayAvahe 01017018c naranArAyaNau devau samAjagmatur Ahavam 01017019a tatra divyaM dhanur dRSTvA narasya bhagavAn api 01017019c cintayAm Asa vai cakraM viSNur dAnavasUdanam 01017020a tato 'mbarAc cintitamAtram AgataM; mahAprabhaM cakram amitratApanam 01017020c vibhAvasos tulyam akuNThamaNDalaM; sudarzanaM bhImam ajayyam uttamam 01017021a tad AgataM jvalitahutAzanaprabhaM; bhayaMkaraM karikarabAhur acyutaH 01017021c mumoca vai capalam udagravegavan; mahAprabhaM paranagarAvadAraNam 01017022a tad antakajvalanasamAnavarcasaM; punaH punar nyapatata vegavat tadA 01017022c vidArayad ditidanujAn sahasrazaH; kareritaM puruSavareNa saMyuge 01017023a dahat kva cij jvalana ivAvalelihat; prasahya tAn asuragaNAn nyakRntata 01017023c praveritaM viyati muhuH kSitau tadA; papau raNe rudhiram atho pizAcavat 01017024a athAsurA giribhir adInacetaso; muhur muhuH suragaNam ardayaMs tadA 01017024c mahAbalA vigalitameghavarcasaH; sahasrazo gaganam abhiprapadya ha 01017025a athAmbarAd bhayajananAH prapedire; sapAdapA bahuvidhamegharUpiNaH 01017025c mahAdrayaH pravigalitAgrasAnavaH; parasparaM drutam abhihatya sasvanAH 01017026a tato mahI pravicalitA sakAnanA; mahAdripAtAbhihatA samantataH 01017026c parasparaM bhRzam abhigarjatAM muhU; raNAjire bhRzam abhisaMpravartite 01017027a naras tato varakanakAgrabhUSaNair; maheSubhir gaganapathaM samAvRNot 01017027c vidArayan girizikharANi patribhir; mahAbhaye 'suragaNavigrahe tadA 01017028a tato mahIM lavaNajalaM ca sAgaraM; mahAsurAH pravivizur arditAH suraiH 01017028c viyadgataM jvalitahutAzanaprabhaM; sudarzanaM parikupitaM nizAmya ca 01017029a tataH surair vijayam avApya mandaraH; svam eva dezaM gamitaH supUjitaH 01017029c vinAdya khaM divam api caiva sarvazas; tato gatAH saliladharA yathAgatam 01017030a tato 'mRtaM sunihitam eva cakrire; surAH parAM mudam abhigamya puSkalAm 01017030c dadau ca taM nidhim amRtasya rakSituM; kirITine balabhid athAmaraiH saha 01018001 sUta uvAca 01018001a etat te sarvam AkhyAtam amRtaM mathitaM yathA 01018001c yatra so 'zvaH samutpannaH zrImAn atulavikramaH 01018002a yaM nizAmya tadA kadrUr vinatAm idam abravIt 01018002c uccaiHzravA nu kiMvarNo bhadre jAnIhi mAciram 01018003 vinatovAca 01018003a zveta evAzvarAjo 'yaM kiM vA tvaM manyase zubhe 01018003c brUhi varNaM tvam apy asya tato 'tra vipaNAvahe 01018004 kadrUr uvAca 01018004a kRSNavAlam ahaM manye hayam enaM zucismite 01018004c ehi sArdhaM mayA dIvya dAsIbhAvAya bhAmini 01018005 sUta uvAca 01018005a evaM te samayaM kRtvA dAsIbhAvAya vai mithaH 01018005c jagmatuH svagRhAn eva zvo drakSyAva iti sma ha 01018006a tataH putrasahasraM tu kadrUr jihmaM cikIrSatI 01018006c AjJApayAm Asa tadA vAlA bhUtvAJjanaprabhAH 01018007a AvizadhvaM hayaM kSipraM dAsI na syAm ahaM yathA 01018007c tad vAkyaM nAnvapadyanta tAJ zazApa bhujaMgamAn 01018008a sarpasatre vartamAne pAvako vaH pradhakSyati 01018008c janamejayasya rAjarSeH pANDaveyasya dhImataH 01018009a zApam enaM tu zuzrAva svayam eva pitAmahaH 01018009c atikrUraM samuddiSTaM kadrvA daivAd atIva hi 01018010a sArdhaM devagaNaiH sarvair vAcaM tAm anvamodata 01018010c bahutvaM prekSya sarpANAM prajAnAM hitakAmyayA 01018011a tigmavIryaviSA hy ete dandazUkA mahAbalAH 01018011c teSAM tIkSNaviSatvAd dhi prajAnAM ca hitAya vai 01018011e prAdAd viSahaNIM vidyAM kAzyapAya mahAtmane 01019001 sUta uvAca 01019001a tato rajanyAM vyuSTAyAM prabhAta udite ravau 01019001c kadrUz ca vinatA caiva bhaginyau te tapodhana 01019002a amarSite susaMrabdhe dAsye kRtapaNe tadA 01019002c jagmatus turagaM draSTum uccaiHzravasam antikAt 01019003a dadRzAte tadA tatra samudraM nidhim ambhasAm 01019003c timiMgilajhaSAkIrNaM makarair AvRtaM tathA 01019004a sattvaiz ca bahusAhasrair nAnArUpaiH samAvRtam 01019004c ugrair nityam anAdhRSyaM kUrmagrAhasamAkulam 01019005a AkaraM sarvaratnAnAm AlayaM varuNasya ca 01019005c nAgAnAm AlayaM ramyam uttamaM saritAM patim 01019006a pAtAlajvalanAvAsam asurANAM ca bandhanam 01019006c bhayaMkaraM ca sattvAnAM payasAM nidhim arNavam 01019007a zubhaM divyam amartyAnAm amRtasyAkaraM param 01019007c aprameyam acintyaM ca supuNyajalam adbhutam 01019008a ghoraM jalacarArAvaraudraM bhairavanisvanam 01019008c gambhIrAvartakalilaM sarvabhUtabhayaMkaram 01019009a velAdolAnilacalaM kSobhodvegasamutthitam 01019009c vIcIhastaiH pracalitair nRtyantam iva sarvazaH 01019010a candravRddhikSayavazAd udvRttormidurAsadam 01019010c pAJcajanyasya jananaM ratnAkaram anuttamam 01019011a gAM vindatA bhagavatA govindenAmitaujasA 01019011c varAharUpiNA cAntarvikSobhitajalAvilam 01019012a brahmarSiNA ca tapatA varSANAM zatam atriNA 01019012c anAsAditagAdhaM ca pAtAlatalam avyayam 01019013a adhyAtmayoganidrAM ca padmanAbhasya sevataH 01019013c yugAdikAlazayanaM viSNor amitatejasaH 01019014a vaDavAmukhadIptAgnes toyahavyapradaM zubham 01019014c agAdhapAraM vistIrNam aprameyaM saritpatim 01019015a mahAnadIbhir bahvIbhiH spardhayeva sahasrazaH 01019015c abhisAryamANam anizaM dadRzAte mahArNavam 01019016a gambhIraM timimakarograsaMkulaM taM; garjantaM jalacararAvaraudranAdaiH 01019016c vistIrNaM dadRzatur ambaraprakAzaM; te 'gAdhaM nidhim urum ambhasAm anantam 01019017a ity evaM jhaSamakarormisaMkulaM taM; gambhIraM vikasitam ambaraprakAzam 01019017c pAtAlajvalanazikhAvidIpitaM taM; pazyantyau drutam abhipetatus tadAnIm 01020001 sUta uvAca 01020001a taM samudram atikramya kadrUr vinatayA saha 01020001c nyapatat turagAbhyAze nacirAd iva zIghragA 01020002a nizAmya ca bahUn vAlAn kRSNAn pucchaM samAzritAn 01020002c vinatAM viSaNNavadanAM kadrUr dAsye nyayojayat 01020003a tataH sA vinatA tasmin paNitena parAjitA 01020003c abhavad duHkhasaMtaptA dAsIbhAvaM samAsthitA 01020004a etasminn antare caiva garuDaH kAla Agate 01020004c vinA mAtrA mahAtejA vidAryANDam ajAyata 01020005a agnirAzir ivodbhAsan samiddho 'tibhayaMkaraH 01020005c pravRddhaH sahasA pakSI mahAkAyo nabhogataH 01020006a taM dRSTvA zaraNaM jagmuH prajAH sarvA vibhAvasum 01020006c praNipatyAbruvaMz cainam AsInaM vizvarUpiNam 01020007a agne mA tvaM pravardhiSThAH kaccin no na didhakSasi 01020007c asau hi rAziH sumahAn samiddhas tava sarpati 01020008 agnir uvAca 01020008a naitad evaM yathA yUyaM manyadhvam asurArdanAH 01020008c garuDo balavAn eSa mama tulyaH svatejasA 01020009 sUta uvAca 01020009a evam uktAs tato gatvA garuDaM vAgbhir astuvan 01020009c adUrAd abhyupetyainaM devAH sarSigaNAs tadA 01020010a tvam RSis tvaM mahAbhAgas tvaM devaH patagezvaraH 01020010c tvaM prabhus tapanaprakhyas tvaM nas trANam anuttamam 01020011a balormimAn sAdhur adInasattvaH; samRddhimAn duSprasahas tvam eva 01020011c tapaH zrutaM sarvam ahInakIrte; anAgataM copagataM ca sarvam 01020012a tvam uttamaH sarvam idaM carAcaraM; gabhastibhir bhAnur ivAvabhAsase 01020012c samAkSipan bhAnumataH prabhAM muhus; tvam antakaH sarvam idaM dhruvAdhruvam 01020013a divAkaraH parikupito yathA dahet; prajAs tathA dahasi hutAzanaprabha 01020013c bhayaMkaraH pralaya ivAgnir utthito; vinAzayan yugaparivartanAntakRt 01020014a khagezvaraM zaraNam upasthitA vayaM; mahaujasaM vitimiram abhragocaram 01020014c mahAbalaM garuDam upetya khecaraM; parAvaraM varadam ajayyavikramam 01020015a evaM stutaH suparNas tu devaiH sarSigaNais tadA 01020015c tejasaH pratisaMhAram AtmanaH sa cakAra ha 01021001 sUta uvAca 01021001a tataH kAmagamaH pakSI mahAvIryo mahAbalaH 01021001c mAtur antikam Agacchat paraM tIraM mahodadheH 01021002a yatra sA vinatA tasmin paNitena parAjitA 01021002c atIva duHkhasaMtaptA dAsIbhAvam upAgatA 01021003a tataH kadA cid vinatAM pravaNAM putrasaMnidhau 01021003c kAla AhUya vacanaM kadrUr idam abhASata 01021004a nAgAnAm AlayaM bhadre suramyaM ramaNIyakam 01021004c samudrakukSAv ekAnte tatra mAM vinate vaha 01021005a tataH suparNamAtA tAm avahat sarpamAtaram 01021005c pannagAn garuDaz cApi mAtur vacanacoditaH 01021006a sa sUryasyAbhito yAti vainateyo vihaMgamaH 01021006c sUryarazmiparItAz ca mUrcchitAH pannagAbhavan 01021006e tadavasthAn sutAn dRSTvA kadrUH zakram athAstuvat 01021007a namas te devadeveza namas te balasUdana 01021007c namucighna namas te 'stu sahasrAkSa zacIpate 01021008a sarpANAM sUryataptAnAM vAriNA tvaM plavo bhava 01021008c tvam eva paramaM trANam asmAkam amarottama 01021009a Izo hy asi payaH sraSTuM tvam analpaM puraMdara 01021009c tvam eva meghas tvaM vAyus tvam agnir vaidyuto 'mbare 01021010a tvam abhraghanavikSeptA tvAm evAhuH punar ghanam 01021010c tvaM vajram atulaM ghoraM ghoSavAMs tvaM balAhakaH 01021011a sraSTA tvam eva lokAnAM saMhartA cAparAjitaH 01021011c tvaM jyotiH sarvabhUtAnAM tvam Adityo vibhAvasuH 01021012a tvaM mahad bhUtam AzcaryaM tvaM rAjA tvaM surottamaH 01021012c tvaM viSNus tvaM sahasrAkSas tvaM devas tvaM parAyaNam 01021013a tvaM sarvam amRtaM deva tvaM somaH paramArcitaH 01021013c tvaM muhUrtas tithiz ca tvaM lavas tvaM vai punaH kSaNaH 01021014a zuklas tvaM bahulaz caiva kalA kASThA truTis tathA 01021014c saMvatsarartavo mAsA rajanyaz ca dinAni ca 01021015a tvam uttamA sagirivanA vasuMdharA; sabhAskaraM vitimiram ambaraM tathA 01021015c mahodadhiH satimitimiMgilas tathA; mahormimAn bahumakaro jhaSAlayaH 01021016a mahad yazas tvam iti sadAbhipUjyase; manISibhir muditamanA maharSibhiH 01021016c abhiSTutaH pibasi ca somam adhvare; vaSaTkRtAny api ca havIMSi bhUtaye 01021017a tvaM vipraiH satatam ihejyase phalArthaM; vedAGgeSv atulabalaugha gIyase ca 01021017c tvaddhetor yajanaparAyaNA dvijendrA; vedAGgAny abhigamayanti sarvavedaiH 01022001 sUta uvAca 01022001a evaM stutas tadA kadrvA bhagavAn harivAhanaH 01022001c nIlajImUtasaMghAtair vyoma sarvaM samAvRNot 01022002a te meghA mumucus toyaM prabhUtaM vidyudujjvalAH 01022002c parasparam ivAtyarthaM garjantaH satataM divi 01022003a saMghAtitam ivAkAzaM jaladaiH sumahAdbhutaiH 01022003c sRjadbhir atulaM toyam ajasraM sumahAravaiH 01022004a saMpranRttam ivAkAzaM dhArormibhir anekazaH 01022004c meghastanitanirghoSam ambaraM samapadyata 01022005a nAgAnAm uttamo harSas tadA varSati vAsave 01022005c ApUryata mahI cApi salilena samantataH 01023001 sUta uvAca 01023001a suparNenohyamAnAs te jagmus taM dezam Azu vai 01023001c sAgarAmbuparikSiptaM pakSisaMghaninAditam 01023002a vicitraphalapuSpAbhir vanarAjibhir AvRtam 01023002c bhavanair AvRtaM ramyais tathA padmAkarair api 01023003a prasannasalilaiz cApi hradaiz citrair vibhUSitam 01023003c divyagandhavahaiH puNyair mArutair upavIjitam 01023004a upajighradbhir AkAzaM vRkSair malayajair api 01023004c zobhitaM puSpavarSANi muJcadbhir mArutoddhutaiH 01023005a kiradbhir iva tatrasthAn nAgAn puSpAmbuvRSTibhiH 01023005c manaHsaMharSaNaM puNyaM gandharvApsarasAM priyam 01023005e nAnApakSirutaM ramyaM kadrUputrapraharSaNam 01023006a tat te vanaM samAsAdya vijahruH pannagA mudA 01023006c abruvaMz ca mahAvIryaM suparNaM patagottamam 01023007a vahAsmAn aparaM dvIpaM suramyaM vipulodakam 01023007c tvaM hi dezAn bahUn ramyAn patan pazyasi khecara 01023008a sa vicintyAbravIt pakSI mAtaraM vinatAM tadA 01023008c kiM kAraNaM mayA mAtaH kartavyaM sarpabhASitam 01023009 vinatovAca 01023009a dAsIbhUtAsmy anAryAyA bhaginyAH patagottama 01023009c paNaM vitatham AsthAya sarpair upadhinA kRtam 01023010 sUta uvAca 01023010a tasmiMs tu kathite mAtrA kAraNe gaganecaraH 01023010c uvAca vacanaM sarpAMs tena duHkhena duHkhitaH 01023011a kim AhRtya viditvA vA kiM vA kRtveha pauruSam 01023011c dAsyAd vo vipramucyeyaM satyaM zaMsata lelihAH 01023012a zrutvA tam abruvan sarpA AharAmRtam ojasA 01023012c tato dAsyAd vipramokSo bhavitA tava khecara 01024001 sUta uvAca 01024001a ity ukto garuDaH sarpais tato mAtaram abravIt 01024001c gacchAmy amRtam AhartuM bhakSyam icchAmi veditum 01024002 vinatovAca 01024002a samudrakukSAv ekAnte niSAdAlayam uttamam 01024002c sahasrANAm anekAnAM tAn bhuktvAmRtam Anaya 01024003a na tu te brAhmaNaM hantuM kAryA buddhiH kathaM cana 01024003c avadhyaH sarvabhUtAnAM brAhmaNo hy analopamaH 01024004a agnir arko viSaM zastraM vipro bhavati kopitaH 01024004c bhUtAnAm agrabhug vipro varNazreSThaH pitA guruH 01024005 garuDa uvAca 01024005a yathAham abhijAnIyAM brAhmaNaM lakSaNaiH zubhaiH 01024005c tan me kAraNato mAtaH pRcchato vaktum arhasi 01024006 vinatovAca 01024006a yas te kaNTham anuprApto nigIrNaM baDizaM yathA 01024006c dahed aGgAravat putra taM vidyAd brAhmaNarSabham 01024007 sUta uvAca 01024007a provAca cainaM vinatA putrahArdAd idaM vacaH 01024007c jAnanty apy atulaM vIryam AzIrvAdasamanvitam 01024008a pakSau te mArutaH pAtu candraH pRSThaM tu putraka 01024008c ziras tu pAtu te vahnir bhAskaraH sarvam eva tu 01024009a ahaM ca te sadA putra zAntisvastiparAyaNA 01024009c ariSTaM vraja panthAnaM vatsa kAryArthasiddhaye 01024010a tataH sa mAtur vacanaM nizamya; vitatya pakSau nabha utpapAta 01024010c tato niSAdAn balavAn upAgamad; bubhukSitaH kAla ivAntako mahAn 01024011a sa tAn niSAdAn upasaMharaMs tadA; rajaH samuddhUya nabhaHspRzaM mahat 01024011c samudrakukSau ca vizoSayan payaH; samIpagAn bhUmidharAn vicAlayan 01024012a tataH sa cakre mahad AnanaM tadA; niSAdamArgaM pratirudhya pakSirAT 01024012c tato niSAdAs tvaritAH pravavrajur; yato mukhaM tasya bhujaMgabhojinaH 01024013a tadAnanaM vivRtam atipramANavat; samabhyayur gaganam ivArditAH khagAH 01024013c sahasrazaH pavanarajobhramohitA; mahAnilapracalitapAdape vane 01024014a tataH khago vadanam amitratApanaH; samAharat paricapalo mahAbalaH 01024014c niSUdayan bahuvidhamatsyabhakSiNo; bubhukSito gaganacarezvaras tadA 01025001 sUta uvAca 01025001a tasya kaNTham anuprApto brAhmaNaH saha bhAryayA 01025001c dahan dIpta ivAGgAras tam uvAcAntarikSagaH 01025002a dvijottama vinirgaccha tUrNam AsyAd apAvRtAt 01025002c na hi me brAhmaNo vadhyaH pApeSv api rataH sadA 01025003a bruvANam evaM garuDaM brAhmaNaH samabhASata 01025003c niSAdI mama bhAryeyaM nirgacchatu mayA saha 01025004 garuDa uvAca 01025004a etAm api niSAdIM tvaM parigRhyAzu niSpata 01025004c tUrNaM saMbhAvayAtmAnam ajIrNaM mama tejasA 01025005 sUta uvAca 01025005a tataH sa vipro niSkrAnto niSAdIsahitas tadA 01025005c vardhayitvA ca garuDam iSTaM dezaM jagAma ha 01025006a sahabhArye viniSkrAnte tasmin vipre sa pakSirAT 01025006c vitatya pakSAv AkAzam utpapAta manojavaH 01025007a tato 'pazyat sa pitaraM pRSTaz cAkhyAtavAn pituH 01025007c ahaM hi sarpaiH prahitaH somam Ahartum udyataH 01025007e mAtur dAsyavimokSArtham AhariSye tam adya vai 01025008a mAtrA cAsmi samAdiSTo niSAdAn bhakSayeti vai 01025008c na ca me tRptir abhavad bhakSayitvA sahasrazaH 01025009a tasmAd bhoktavyam aparaM bhagavan pradizasva me 01025009c yad bhuktvAmRtam AhartuM samarthaH syAm ahaM prabho 01025010 kazyapa uvAca 01025010a AsId vibhAvasur nAma maharSiH kopano bhRzam 01025010c bhrAtA tasyAnujaz cAsIt supratIko mahAtapAH 01025011a sa necchati dhanaM bhrAtrA sahaikasthaM mahAmuniH 01025011c vibhAgaM kIrtayaty eva supratIko 'tha nityazaH 01025012a athAbravIc ca taM bhrAtA supratIkaM vibhAvasuH 01025012c vibhAgaM bahavo mohAt kartum icchanti nityadA 01025012e tato vibhaktA anyonyaM nAdriyante 'rthamohitAH 01025013a tataH svArthaparAn mUDhAn pRthag bhUtAn svakair dhanaiH 01025013c viditvA bhedayanty etAn amitrA mitrarUpiNaH 01025014a viditvA cApare bhinnAn antareSu patanty atha 01025014c bhinnAnAm atulo nAzaH kSipram eva pravartate 01025015a tasmAc caiva vibhAgArthaM na prazaMsanti paNDitAH 01025015c guruzAstre nibaddhAnAm anyonyam abhizaGkinAm 01025016a niyantuM na hi zakyas tvaM bhedato dhanam icchasi 01025016c yasmAt tasmAt supratIka hastitvaM samavApsyasi 01025017a zaptas tv evaM supratIko vibhAvasum athAbravIt 01025017c tvam apy antarjalacaraH kacchapaH saMbhaviSyasi 01025018a evam anyonyazApAt tau supratIkavibhAvasU 01025018c gajakacchapatAM prAptAv arthArthaM mUDhacetasau 01025019a roSadoSAnuSaGgeNa tiryagyonigatAv api 01025019c parasparadveSaratau pramANabaladarpitau 01025020a sarasy asmin mahAkAyau pUrvavairAnusAriNau 01025020c tayor ekataraH zrImAn samupaiti mahAgajaH 01025021a tasya bRMhitazabdena kUrmo 'py antarjalezayaH 01025021c utthito 'sau mahAkAyaH kRtsnaM saMkSobhayan saraH 01025022a taM dRSTvAveSTitakaraH pataty eSa gajo jalam 01025022c dantahastAgralAGgUlapAdavegena vIryavAn 01025023a taM vikSobhayamANaM tu saro bahujhaSAkulam 01025023c kUrmo 'py abhyudyatazirA yuddhAyAbhyeti vIryavAn 01025024a SaD ucchrito yojanAni gajas tad dviguNAyataH 01025024c kUrmas triyojanotsedho dazayojanamaNDalaH 01025025a tAv etau yuddhasaMmattau parasparajayaiSiNau 01025025c upayujyAzu karmedaM sAdhayepsitam AtmanaH 01025026 sUta uvAca 01025026a sa tac chrutvA pitur vAkyaM bhImavego 'ntarikSagaH 01025026c nakhena gajam ekena kUrmam ekena cAkSipat 01025027a samutpapAta cAkAzaM tata uccair vihaMgamaH 01025027c so 'lambatIrtham AsAdya devavRkSAn upAgamat 01025028a te bhItAH samakampanta tasya pakSAnilAhatAH 01025028c na no bhaJjyAd iti tadA divyAH kanakazAkhinaH 01025029a pracalAGgAn sa tAn dRSTvA manorathaphalAGkurAn 01025029c anyAn atularUpAGgAn upacakrAma khecaraH 01025030a kAJcanai rAjataiz caiva phalair vaiDUryazAkhinaH 01025030c sAgarAmbuparikSiptAn bhrAjamAnAn mahAdrumAn 01025031a tam uvAca khagazreSThaM tatra rohiNapAdapaH 01025031c atipravRddhaH sumahAn ApatantaM manojavam 01025032a yaiSA mama mahAzAkhA zatayojanam AyatA 01025032c etAm AsthAya zAkhAM tvaM khAdemau gajakacchapau 01025033a tato drumaM patagasahasrasevitaM; mahIdharapratimavapuH prakampayan 01025033c khagottamo drutam abhipatya vegavAn; babhaJja tAm aviralapatrasaMvRtAm 01026001 sUta uvAca 01026001a spRSTamAtrA tu padbhyAM sA garuDena balIyasA 01026001c abhajyata taroH zAkhA bhagnAM cainAm adhArayat 01026002a tAM bhagnAM sa mahAzAkhAM smayan samavalokayan 01026002c athAtra lambato 'pazyad vAlakhilyAn adhomukhAn 01026003a sa tadvinAzasaMtrAsAd anupatya khagAdhipaH 01026003c zAkhAm Asyena jagrAha teSAm evAnvavekSayA 01026003e zanaiH paryapatat pakSI parvatAn pravizAtayan 01026004a evaM so 'bhyapatad dezAn bahUn sagajakacchapaH 01026004c dayArthaM vAlakhilyAnAM na ca sthAnam avindata 01026005a sa gatvA parvatazreSThaM gandhamAdanam avyayam 01026005c dadarza kazyapaM tatra pitaraM tapasi sthitam 01026006a dadarza taM pitA cApi divyarUpaM vihaMgamam 01026006c tejovIryabalopetaM manomArutaraMhasam 01026007a zailazRGgapratIkAzaM brahmadaNDam ivodyatam 01026007c acintyam anabhijJeyaM sarvabhUtabhayaMkaram 01026008a mAyAvIryadharaM sAkSAd agnim iddham ivodyatam 01026008c apradhRSyam ajeyaM ca devadAnavarAkSasaiH 01026009a bhettAraM girizRGgANAM nadIjalavizoSaNam 01026009c lokasaMloDanaM ghoraM kRtAntasamadarzanam 01026010a tam Agatam abhiprekSya bhagavAn kazyapas tadA 01026010c viditvA cAsya saMkalpam idaM vacanam abravIt 01026011a putra mA sAhasaM kArSIr mA sadyo lapsyase vyathAm 01026011c mA tvA daheyuH saMkruddhA vAlakhilyA marIcipAH 01026012a prasAdayAm Asa sa tAn kazyapaH putrakAraNAt 01026012c vAlakhilyAMs tapaHsiddhAn idam uddizya kAraNam 01026013a prajAhitArtham Arambho garuDasya tapodhanAH 01026013c cikIrSati mahat karma tad anujJAtum arhatha 01026014a evam uktA bhagavatA munayas te samabhyayuH 01026014c muktvA zAkhAM giriM puNyaM himavantaM taporthinaH 01026015a tatas teSv apayAteSu pitaraM vinatAtmajaH 01026015c zAkhAvyAkSiptavadanaH paryapRcchata kazyapam 01026016a bhagavan kva vimuJcAmi taruzAkhAm imAm aham 01026016c varjitaM brAhmaNair dezam AkhyAtu bhagavAn mama 01026017a tato niSpuruSaM zailaM himasaMruddhakandaram 01026017c agamyaM manasApy anyais tasyAcakhyau sa kazyapaH 01026018a taM parvatamahAkukSim Avizya manasA khagaH 01026018c javenAbhyapatat tArkSyaH sazAkhAgajakacchapaH 01026019a na tAM vadhraH pariNahec chatacarmA mahAn aNuH 01026019c zAkhino mahatIM zAkhAM yAM pragRhya yayau khagaH 01026020a tataH sa zatasAhasraM yojanAntaram AgataH 01026020c kAlena nAtimahatA garuDaH patatAM varaH 01026021a sa taM gatvA kSaNenaiva parvataM vacanAt pituH 01026021c amuJcan mahatIM zAkhAM sasvanAM tatra khecaraH 01026022a pakSAnilahataz cAsya prAkampata sa zailarAT 01026022c mumoca puSpavarSaM ca samAgalitapAdapaH 01026023a zRGgANi ca vyazIryanta gires tasya samantataH 01026023c maNikAJcanacitrANi zobhayanti mahAgirim 01026024a zAkhino bahavaz cApi zAkhayAbhihatAs tayA 01026024c kAJcanaiH kusumair bhAnti vidyutvanta ivAmbudAH 01026025a te hemavikacA bhUyo yuktAH parvatadhAtubhiH 01026025c vyarAjaJ zAkhinas tatra sUryAMzupratiraJjitAH 01026026a tatas tasya gireH zRGgam AsthAya sa khagottamaH 01026026c bhakSayAm Asa garuDas tAv ubhau gajakacchapau 01026027a tataH parvatakUTAgrAd utpapAta manojavaH 01026027c prAvartantAtha devAnAm utpAtA bhayavedinaH 01026028a indrasya vajraM dayitaM prajajvAla vyathAnvitam 01026028c sadhUmA cApatat sArcir divolkA nabhasaz cyutA 01026029a tathA vasUnAM rudrANAm AdityAnAM ca sarvazaH 01026029c sAdhyAnAM marutAM caiva ye cAnye devatAgaNAH 01026029e svaM svaM praharaNaM teSAM parasparam upAdravat 01026030a abhUtapUrvaM saMgrAme tadA devAsure 'pi ca 01026030c vavur vAtAH sanirghAtAH petur ulkAH samantataH 01026031a nirabhram api cAkAzaM prajagarja mahAsvanam 01026031c devAnAm api yo devaH so 'py avarSad asRk tadA 01026032a mamlur mAlyAni devAnAM zemus tejAMsi caiva hi 01026032c utpAtameghA raudrAz ca vavarSuH zoNitaM bahu 01026032e rajAMsi mukuTAny eSAm utthitAni vyadharSayan 01026033a tatas trAsasamudvignaH saha devaiH zatakratuH 01026033c utpAtAn dAruNAn pazyann ity uvAca bRhaspatim 01026034a kimarthaM bhagavan ghorA mahotpAtAH samutthitAH 01026034c na ca zatruM prapazyAmi yudhi yo naH pradharSayet 01026035 bRhaspatir uvAca 01026035a tavAparAdhAd devendra pramAdAc ca zatakrato 01026035c tapasA vAlakhilyAnAM bhUtam utpannam adbhutam 01026036a kazyapasya muneH putro vinatAyAz ca khecaraH 01026036c hartuM somam anuprApto balavAn kAmarUpavAn 01026037a samartho balinAM zreSTho hartuM somaM vihaMgamaH 01026037c sarvaM saMbhAvayAmy asminn asAdhyam api sAdhayet 01026038 sUta uvAca 01026038a zrutvaitad vacanaM zakraH provAcAmRtarakSiNaH 01026038c mahAvIryabalaH pakSI hartuM somam ihodyataH 01026039a yuSmAn saMbodhayAmy eSa yathA sa na hared balAt 01026039c atulaM hi balaM tasya bRhaspatir uvAca me 01026040a tac chrutvA vibudhA vAkyaM vismitA yatnam AsthitAH 01026040c parivAryAmRtaM tasthur vajrI cendraH zatakratuH 01026041a dhArayanto mahArhANi kavacAni manasvinaH 01026041c kAJcanAni vicitrANi vaiDUryavikRtAni ca 01026042a vividhAni ca zastrANi ghorarUpANy anekazaH 01026042c zitatIkSNAgradhArANi samudyamya sahasrazaH 01026043a savisphuliGgajvAlAni sadhUmAni ca sarvazaH 01026043c cakrANi parighAMz caiva trizUlAni parazvadhAn 01026044a zaktIz ca vividhAs tIkSNAH karavAlAMz ca nirmalAn 01026044c svadeharUpANy AdAya gadAz cograpradarzanAH 01026045a taiH zastrair bhAnumadbhis te divyAbharaNabhUSitAH 01026045c bhAnumantaH suragaNAs tasthur vigatakalmaSAH 01026046a anupamabalavIryatejaso; dhRtamanasaH parirakSaNe 'mRtasya 01026046c asurapuravidAraNAH surA; jvalanasamiddhavapuHprakAzinaH 01026047a iti samaravaraM surAsthitaM; parighasahasrazataiH samAkulam 01026047c vigalitam iva cAmbarAntare; tapanamarIcivibhAsitaM babhau 01027001 zaunaka uvAca 01027001a ko 'parAdho mahendrasya kaH pramAdaz ca sUtaja 01027001c tapasA vAlakhilyAnAM saMbhUto garuDaH katham 01027002a kazyapasya dvijAtez ca kathaM vai pakSirAT sutaH 01027002c adhRSyaH sarvabhUtAnAm avadhyaz cAbhavat katham 01027003a kathaM ca kAmacArI sa kAmavIryaz ca khecaraH 01027003c etad icchAmy ahaM zrotuM purANe yadi paThyate 01027004 sUta uvAca 01027004a viSayo 'yaM purANasya yan mAM tvaM paripRcchasi 01027004c zRNu me vadataH sarvam etat saMkSepato dvija 01027005a yajataH putrakAmasya kazyapasya prajApateH 01027005c sAhAyyam RSayo devA gandharvAz ca daduH kila 01027006a tatredhmAnayane zakro niyuktaH kazyapena ha 01027006c munayo vAlakhilyAz ca ye cAnye devatAgaNAH 01027007a zakras tu vIryasadRzam idhmabhAraM giriprabham 01027007c samudyamyAnayAm Asa nAtikRcchrAd iva prabhuH 01027008a athApazyad RSIn hrasvAn aGguSThodaraparvaNaH 01027008c palAzavRntikAm ekAM sahitAn vahataH pathi 01027009a pralInAn sveSv ivAGgeSu nirAhArAMs tapodhanAn 01027009c klizyamAnAn mandabalAn goSpade saMplutodake 01027010a tAMz ca sarvAn smayAviSTo vIryonmattaH puraMdaraH 01027010c avahasyAtyagAc chIghraM laGghayitvAvamanya ca 01027011a te 'tha roSasamAviSTAH subhRzaM jAtamanyavaH 01027011c Arebhire mahat karma tadA zakrabhayaMkaram 01027012a juhuvus te sutapaso vidhivaj jAtavedasam 01027012c mantrair uccAvacair viprA yena kAmena tac chRNu 01027013a kAmavIryaH kAmagamo devarAjabhayapradaH 01027013c indro 'nyaH sarvadevAnAM bhaved iti yatavratAH 01027014a indrAc chataguNaH zaurye vIrye caiva manojavaH 01027014c tapaso naH phalenAdya dAruNaH saMbhavatv iti 01027015a tad buddhvA bhRzasaMtapto devarAjaH zatakratuH 01027015c jagAma zaraNaM tatra kazyapaM saMzitavratam 01027016a tac chrutvA devarAjasya kazyapo 'tha prajApatiH 01027016c vAlakhilyAn upAgamya karmasiddhim apRcchata 01027017a evam astv iti taM cApi pratyUcuH satyavAdinaH 01027017c tAn kazyapa uvAcedaM sAntvapUrvaM prajApatiH 01027018a ayam indras tribhuvane niyogAd brahmaNaH kRtaH 01027018c indrArthaM ca bhavanto 'pi yatnavantas tapodhanAH 01027019a na mithyA brahmaNo vAkyaM kartum arhatha sattamAH 01027019c bhavatAM ca na mithyAyaM saMkalpo me cikIrSitaH 01027020a bhavatv eSa patatrINAm indro 'tibalasattvavAn 01027020c prasAdaH kriyatAM caiva devarAjasya yAcataH 01027021a evam uktAH kazyapena vAlakhilyAs tapodhanAH 01027021c pratyUcur abhisaMpUjya munizreSThaM prajApatim 01027022a indrArtho 'yaM samArambhaH sarveSAM naH prajApate 01027022c apatyArthaM samArambho bhavataz cAyam IpsitaH 01027023a tad idaM saphalaM karma tvayA vai pratigRhyatAm 01027023c tathA caiva vidhatsvAtra yathA zreyo 'nupazyasi 01027024a etasminn eva kAle tu devI dAkSAyaNI zubhA 01027024c vinatA nAma kalyANI putrakAmA yazasvinI 01027025a tapas taptvA vrataparA snAtA puMsavane zuciH 01027025c upacakrAma bhartAraM tAm uvAcAtha kazyapaH 01027026a ArambhaH saphalo devi bhavitAyaM tavepsitaH 01027026c janayiSyasi putrau dvau vIrau tribhuvanezvarau 01027027a tapasA vAlakhilyAnAM mama saMkalpajau tathA 01027027c bhaviSyato mahAbhAgau putrau te lokapUjitau 01027028a uvAca cainAM bhagavAn mArIcaH punar eva ha 01027028c dhAryatAm apramAdena garbho 'yaM sumahodayaH 01027029a ekaH sarvapatatrINAm indratvaM kArayiSyati 01027029c lokasaMbhAvito vIraH kAmavIryo vihaMgamaH 01027030a zatakratum athovAca prIyamANaH prajApatiH 01027030c tvatsahAyau khagAv etau bhrAtarau te bhaviSyataH 01027031a naitAbhyAM bhavitA doSaH sakAzAt te puraMdara 01027031c vyetu te zakra saMtApas tvam evendro bhaviSyasi 01027032a na cApy evaM tvayA bhUyaH kSeptavyA brahmavAdinaH 01027032c na cAvamAnyA darpAt te vAgviSA bhRzakopanAH 01027033a evam ukto jagAmendro nirvizaGkas triviSTapam 01027033c vinatA cApi siddhArthA babhUva muditA tadA 01027034a janayAm Asa putrau dvAv aruNaM garuDaM tathA 01027034c aruNas tayos tu vikala Adityasya puraHsaraH 01027035a patatrINAM tu garuDa indratvenAbhyaSicyata 01027035c tasyaitat karma sumahac chrUyatAM bhRgunandana 01028001 sUta uvAca 01028001a tatas tasmin dvijazreSTha samudIrNe tathAvidhe 01028001c garutmAn pakSirAT tUrNaM saMprApto vibudhAn prati 01028002a taM dRSTvAtibalaM caiva prAkampanta samantataH 01028002c parasparaM ca pratyaghnan sarvapraharaNAny api 01028003a tatra cAsId ameyAtmA vidyudagnisamaprabhaH 01028003c bhauvanaH sumahAvIryaH somasya parirakSitA 01028004a sa tena patagendreNa pakSatuNDanakhaiH kSataH 01028004c muhUrtam atulaM yuddhaM kRtvA vinihato yudhi 01028005a rajaz coddhUya sumahat pakSavAtena khecaraH 01028005c kRtvA lokAn nirAlokAMs tena devAn avAkirat 01028006a tenAvakIrNA rajasA devA moham upAgaman 01028006c na cainaM dadRzuz channA rajasAmRtarakSiNaH 01028007a evaM saMloDayAm Asa garuDas tridivAlayam 01028007c pakSatuNDaprahAraiz ca devAn sa vidadAra ha 01028008a tato devaH sahasrAkSas tUrNaM vAyum acodayat 01028008c vikSipemAM rajovRSTiM tavaitat karma mAruta 01028009a atha vAyur apovAha tad rajas tarasA balI 01028009c tato vitimire jAte devAH zakunim Ardayan 01028010a nanAda coccair balavAn mahAmegharavaH khagaH 01028010c vadhyamAnaH suragaNaiH sarvabhUtAni bhISayan 01028010e utpapAta mahAvIryaH pakSirAT paravIrahA 01028011a tam utpatyAntarikSasthaM devAnAm upari sthitam 01028011c varmiNo vibudhAH sarve nAnAzastrair avAkiran 01028012a paTTizaiH parighaiH zUlair gadAbhiz ca savAsavAH 01028012c kSurAntair jvalitaiz cApi cakrair AdityarUpibhiH 01028013a nAnAzastravisargaiz ca vadhyamAnaH samantataH 01028013c kurvan sutumulaM yuddhaM pakSirAN na vyakampata 01028014a vinardann iva cAkAze vainateyaH pratApavAn 01028014c pakSAbhyAm urasA caiva samantAd vyAkSipat surAn 01028015a te vikSiptAs tato devAH prajagmur garuDArditAH 01028015c nakhatuNDakSatAz caiva susruvuH zoNitaM bahu 01028016a sAdhyAH prAcIM sagandharvA vasavo dakSiNAM dizam 01028016c prajagmuH sahitA rudraiH patagendrapradharSitAH 01028017a dizaM pratIcIm AdityA nAsatyA uttarAM dizam 01028017c muhur muhuH prekSamANA yudhyamAnA mahaujasam 01028018a azvakrandena vIreNa reNukena ca pakSiNA 01028018c krathanena ca zUreNa tapanena ca khecaraH 01028019a ulUkazvasanAbhyAM ca nimeSeNa ca pakSiNA 01028019c prarujena ca saMyuddhaM cakAra pralihena ca 01028020a tAn pakSanakhatuNDAgrair abhinad vinatAsutaH 01028020c yugAntakAle saMkruddhaH pinAkIva mahAbalaH 01028021a mahAvIryA mahotsAhAs tena te bahudhA kSatAH 01028021c rejur abhraghanaprakhyA rudhiraughapravarSiNaH 01028022a tAn kRtvA patagazreSThaH sarvAn utkrAntajIvitAn 01028022c atikrAnto 'mRtasyArthe sarvato 'gnim apazyata 01028023a AvRNvAnaM mahAjvAlam arcirbhiH sarvato 'mbaram 01028023c dahantam iva tIkSNAMzuM ghoraM vAyusamIritam 01028024a tato navatyA navatIr mukhAnAM; kRtvA tarasvI garuDo mahAtmA 01028024c nadIH samApIya mukhais tatas taiH; suzIghram Agamya punar javena 01028025a jvalantam agniM tam amitratApanaH; samAstarat patraratho nadIbhiH 01028025c tataH pracakre vapur anyad alpaM; praveSTukAmo 'gnim abhiprazAmya 01029001 sUta uvAca 01029001a jAmbUnadamayo bhUtvA marIcivikacojjvalaH 01029001c praviveza balAt pakSI vArivega ivArNavam 01029002a sa cakraM kSuraparyantam apazyad amRtAntike 01029002c paribhramantam anizaM tIkSNadhAram ayasmayam 01029003a jvalanArkaprabhaM ghoraM chedanaM somahAriNAm 01029003c ghorarUpaM tad atyarthaM yantraM devaiH sunirmitam 01029004a tasyAntaraM sa dRSTvaiva paryavartata khecaraH 01029004c arAntareNAbhyapatat saMkSipyAGgaM kSaNena ha 01029005a adhaz cakrasya caivAtra dIptAnalasamadyutI 01029005c vidyujjihvau mahAghorau dIptAsyau dIptalocanau 01029006a cakSurviSau mahAvIryau nityakruddhau tarasvinau 01029006c rakSArtham evAmRtasya dadarza bhujagottamau 01029007a sadA saMrabdhanayanau sadA cAnimiSekSaNau 01029007c tayor eko 'pi yaM pazyet sa tUrNaM bhasmasAd bhavet 01029008a tayoz cakSUMSi rajasA suparNas tUrNam AvRNot 01029008c adRSTarUpas tau cApi sarvataH paryakAlayat 01029009a tayor aGge samAkramya vainateyo 'ntarikSagaH 01029009c Acchinat tarasA madhye somam abhyadravat tataH 01029010a samutpATyAmRtaM tat tu vainateyas tato balI 01029010c utpapAta javenaiva yantram unmathya vIryavAn 01029011a apItvaivAmRtaM pakSI parigRhyAzu vIryavAn 01029011c agacchad aparizrAnta AvAryArkaprabhAM khagaH 01029012a viSNunA tu tadAkAze vainateyaH sameyivAn 01029012c tasya nArAyaNas tuSTas tenAlaulyena karmaNA 01029013a tam uvAcAvyayo devo varado 'smIti khecaram 01029013c sa vavre tava tiSTheyam uparIty antarikSagaH 01029014a uvAca cainaM bhUyo 'pi nArAyaNam idaM vacaH 01029014c ajaraz cAmaraz ca syAm amRtena vinApy aham 01029015a pratigRhya varau tau ca garuDo viSNum abravIt 01029015c bhavate 'pi varaM dadmi vRNItAM bhagavAn api 01029016a taM vavre vAhanaM kRSNo garutmantaM mahAbalam 01029016c dhvajaM ca cakre bhagavAn upari sthAsyasIti tam 01029017a anupatya khagaM tv indro vajreNAGge 'bhyatADayat 01029017c vihaMgamaM surAmitraM harantam amRtaM balAt 01029018a tam uvAcendram Akrande garuDaH patatAM varaH 01029018c prahasaJ zlakSNayA vAcA tathA vajrasamAhataH 01029019a RSer mAnaM kariSyAmi vajraM yasyAsthisaMbhavam 01029019c vajrasya ca kariSyAmi tava caiva zatakrato 01029020a eSa patraM tyajAmy ekaM yasyAntaM nopalapsyase 01029020c na hi vajranipAtena rujA me 'sti kadA cana 01029021a tatra taM sarvabhUtAni vismitAny abruvaMs tadA 01029021c surUpaM patram AlakSya suparNo 'yaM bhavatv iti 01029022a dRSTvA tad adbhutaM cApi sahasrAkSaH puraMdaraH 01029022c khago mahad idaM bhUtam iti matvAbhyabhASata 01029023a balaM vijJAtum icchAmi yat te param anuttamam 01029023c sakhyaM cAnantam icchAmi tvayA saha khagottama 01030001 garuDa uvAca 01030001a sakhyaM me 'stu tvayA deva yathecchasi puraMdara 01030001c balaM tu mama jAnIhi mahac cAsahyam eva ca 01030002a kAmaM naitat prazaMsanti santaH svabalasaMstavam 01030002c guNasaMkIrtanaM cApi svayam eva zatakrato 01030003a sakheti kRtvA tu sakhe pRSTo vakSyAmy ahaM tvayA 01030003c na hy AtmastavasaMyuktaM vaktavyam animittataH 01030004a saparvatavanAm urvIM sasAgaravanAm imAm 01030004c pakSanADyaikayA zakra tvAM caivAtrAvalambinam 01030005a sarvAn saMpiNDitAn vApi lokAn sasthANujaGgamAn 01030005c vaheyam aparizrAnto viddhIdaM me mahad balam 01030006 sUta uvAca 01030006a ity uktavacanaM vIraM kirITI zrImatAM varaH 01030006c Aha zaunaka devendraH sarvabhUtahitaH prabhuH 01030007a pratigRhyatAm idAnIM me sakhyam Anantyam uttamam 01030007c na kAryaM tava somena mama somaH pradIyatAm 01030007e asmAMs te hi prabAdheyur yebhyo dadyAd bhavAn imam 01030008 garuDa uvAca 01030008a kiM cit kAraNam uddizya somo 'yaM nIyate mayA 01030008c na dAsyAmi samAdAtuM somaM kasmai cid apy aham 01030009a yatremaM tu sahasrAkSa nikSipeyam ahaM svayam 01030009c tvam AdAya tatas tUrNaM harethAs tridazezvara 01030010 zakra uvAca 01030010a vAkyenAnena tuSTo 'haM yat tvayoktam ihANDaja 01030010c yad icchasi varaM mattas tad gRhANa khagottama 01030011 sUta uvAca 01030011a ity uktaH pratyuvAcedaM kadrUputrAn anusmaran 01030011c smRtvA caivopadhikRtaM mAtur dAsyanimittataH 01030012a Izo 'ham api sarvasya kariSyAmi tu te 'rthitAm 01030012c bhaveyur bhujagAH zakra mama bhakSyA mahAbalAH 01030013a tathety uktvAnvagacchat taM tato dAnavasUdanaH 01030013c hariSyAmi vinikSiptaM somam ity anubhASya tam 01030014a AjagAma tatas tUrNaM suparNo mAtur antikam 01030014c atha sarpAn uvAcedaM sarvAn paramahRSTavat 01030015a idam AnItam amRtaM nikSepsyAmi kuzeSu vaH 01030015c snAtA maGgalasaMyuktAs tataH prAznIta pannagAH 01030016a adAsI caiva mAteyam adyaprabhRti cAstu me 01030016c yathoktaM bhavatAm etad vaco me pratipAditam 01030017a tataH snAtuM gatAH sarpAH pratyuktvA taM tathety uta 01030017c zakro 'py amRtam AkSipya jagAma tridivaM punaH 01030018a athAgatAs tam uddezaM sarpAH somArthinas tadA 01030018c snAtAz ca kRtajapyAz ca prahRSTAH kRtamaGgalAH 01030019a tad vijJAya hRtaM sarpAH pratimAyAkRtaM ca tat 01030019c somasthAnam idaM ceti darbhAMs te lilihus tadA 01030020a tato dvaidhIkRtA jihvA sarpANAM tena karmaNA 01030020c abhavaMz cAmRtasparzAd darbhAs te 'tha pavitriNaH 01030021a tataH suparNaH paramaprahRSTavAn; vihRtya mAtrA saha tatra kAnane 01030021c bhujaMgabhakSaH paramArcitaH khagair; ahInakIrtir vinatAm anandayat 01030022a imAM kathAM yaH zRNuyAn naraH sadA; paTheta vA dvijajanamukhyasaMsadi 01030022c asaMzayaM tridivam iyAt sa puNyabhAG; mahAtmanaH patagapateH prakIrtanAt 01031001 zaunaka uvAca 01031001a bhujaMgamAnAM zApasya mAtrA caiva sutena ca 01031001c vinatAyAs tvayA proktaM kAraNaM sUtanandana 01031002a varapradAnaM bhartrA ca kadrUvinatayos tathA 01031002c nAmanI caiva te prokte pakSiNor vainateyayoH 01031003a pannagAnAM tu nAmAni na kIrtayasi sUtaja 01031003c prAdhAnyenApi nAmAni zrotum icchAmahe vayam 01031004 sUta uvAca 01031004a bahutvAn nAmadheyAni bhujagAnAM tapodhana 01031004c na kIrtayiSye sarveSAM prAdhAnyena tu me zRNu 01031005a zeSaH prathamato jAto vAsukis tadanantaram 01031005c airAvatas takSakaz ca karkoTakadhanaMjayau 01031006a kAliyo maNinAgaz ca nAgaz cApUraNas tathA 01031006c nAgas tathA piJjaraka elApatro 'tha vAmanaH 01031007a nIlAnIlau tathA nAgau kalmASazabalau tathA 01031007c Aryakaz cAdikaz caiva nAgaz ca zalapotakaH 01031008a sumanomukho dadhimukhas tathA vimalapiNDakaH 01031008c AptaH koTanakaz caiva zaGkho vAlazikhas tathA 01031009a niSThyUnako hemaguho nahuSaH piGgalas tathA 01031009c bAhyakarNo hastipadas tathA mudgarapiNDakaH 01031010a kambalAzvatarau cApi nAgaH kAlIyakas tathA 01031010c vRttasaMvartakau nAgau dvau ca padmAv iti zrutau 01031011a nAgaH zaGkhanakaz caiva tathA ca sphaNDako 'paraH 01031011c kSemakaz ca mahAnAgo nAgaH piNDArakas tathA 01031012a karavIraH puSpadaMSTra eLako bilvapANDukaH 01031012c mUSakAdaH zaGkhazirAH pUrNadaMSTro haridrakaH 01031013a aparAjito jyotikaz ca pannagaH zrIvahas tathA 01031013c kauravyo dhRtarASTraz ca puSkaraH zalyakas tathA 01031014a virajAz ca subAhuz ca zAlipiNDaz ca vIryavAn 01031014c hastibhadraH piTharako mukharaH koNavAsanaH 01031015a kuJjaraH kuraraz caiva tathA nAgaH prabhAkaraH 01031015c kumudaH kumudAkSaz ca tittirir halikas tathA 01031015e karkarAkarkarau cobhau kuNDodaramahodarau 01031016a ete prAdhAnyato nAgAH kIrtitA dvijasattama 01031016c bahutvAn nAmadheyAnAm itare na prakIrtitAH 01031017a eteSAM prasavo yaz ca prasavasya ca saMtatiH 01031017c asaMkhyeyeti matvA tAn na bravImi dvijottama 01031018a bahUnIha sahasrANi prayutAny arbudAni ca 01031018c azakyAny eva saMkhyAtuM bhujagAnAM tapodhana 01032001 zaunaka uvAca 01032001a jAtA vai bhujagAs tAta vIryavanto durAsadAH 01032001c zApaM taM tv atha vijJAya kRtavanto nu kiM param 01032002 sUta uvAca 01032002a teSAM tu bhagavAJ zeSas tyaktvA kadrUM mahAyazAH 01032002c tapo vipulam Atasthe vAyubhakSo yatavrataH 01032003a gandhamAdanam AsAdya badaryAM ca taporataH 01032003c gokarNe puSkarAraNye tathA himavatas taTe 01032004a teSu teSu ca puNyeSu tIrtheSv AyataneSu ca 01032004c ekAntazIlI niyataH satataM vijitendriyaH 01032005a tapyamAnaM tapo ghoraM taM dadarza pitAmahaH 01032005c parizuSkamAMsatvaksnAyuM jaTAcIradharaM prabhum 01032006a tam abravIt satyadhRtiM tapyamAnaM pitAmahaH 01032006c kim idaM kuruSe zeSa prajAnAM svasti vai kuru 01032007a tvaM hi tIvreNa tapasA prajAs tApayase 'nagha 01032007c brUhi kAmaM ca me zeSa yat te hRdi ciraM sthitam 01032008 zeSa uvAca 01032008a sodaryA mama sarve hi bhrAtaro mandacetasaH 01032008c saha tair notsahe vastuM tad bhavAn anumanyatAm 01032009a abhyasUyanti satataM parasparam amitravat 01032009c tato 'haM tapa AtiSThe naitAn pazyeyam ity uta 01032010a na marSayanti satataM vinatAM sasutAM ca te 01032010c asmAkaM cAparo bhrAtA vainateyaH pitAmaha 01032011a taM ca dviSanti te 'tyarthaM sa cApi sumahAbalaH 01032011c varapradAnAt sa pituH kazyapasya mahAtmanaH 01032012a so 'haM tapaH samAsthAya mokSyAmIdaM kalevaram 01032012c kathaM me pretyabhAve 'pi na taiH syAt saha saMgamaH 01032013 brahmovAca 01032013a jAnAmi zeSa sarveSAM bhrAtqNAM te viceSTitam 01032013c mAtuz cApy aparAdhAd vai bhrAtqNAM te mahad bhayam 01032014a kRto 'tra parihAraz ca pUrvam eva bhujaMgama 01032014c bhrAtqNAM tava sarveSAM na zokaM kartum arhasi 01032015a vRNISva ca varaM mattaH zeSa yat te 'bhikAGkSitam 01032015c ditsAmi hi varaM te 'dya prItir me paramA tvayi 01032016a diSTyA ca buddhir dharme te niviSTA pannagottama 01032016c ato bhUyaz ca te buddhir dharme bhavatu susthirA 01032017 zeSa uvAca 01032017a eSa eva varo me 'dya kAGkSitaH prapitAmaha 01032017c dharme me ramatAM buddhiH zame tapasi cezvara 01032018 brahmovAca 01032018a prIto 'smy anena te zeSa damena prazamena ca 01032018c tvayA tv idaM vacaH kAryaM manniyogAt prajAhitam 01032019a imAM mahIM zailavanopapannAM; sasAgarAM sAkarapattanAM ca 01032019c tvaM zeSa samyak calitAM yathAvat; saMgRhya tiSThasva yathAcalA syAt 01032020 zeSa uvAca 01032020a yathAha devo varadaH prajApatir; mahIpatir bhUtapatir jagatpatiH 01032020c tathA mahIM dhArayitAsmi nizcalAM; prayaccha tAM me zirasi prajApate 01032021 brahmovAca 01032021a adho mahIM gaccha bhujaMgamottama; svayaM tavaiSA vivaraM pradAsyati 01032021c imAM dharAM dhArayatA tvayA hi me; mahat priyaM zeSa kRtaM bhaviSyati 01032022 sUta uvAca 01032022a tatheti kRtvA vivaraM pravizya sa; prabhur bhuvo bhujagavarAgrajaH sthitaH 01032022c bibharti devIM zirasA mahIm imAM; samudranemiM parigRhya sarvataH 01032023 brahmovAca 01032023a zeSo 'si nAgottama dharmadevo; mahIm imAM dhArayase yad ekaH 01032023c anantabhogaH parigRhya sarvAM; yathAham evaM balabhid yathA vA 01032024 sUta uvAca 01032024a adho bhUmer vasaty evaM nAgo 'nantaH pratApavAn 01032024c dhArayan vasudhAm ekaH zAsanAd brahmaNo vibhuH 01032025a suparNaM ca sakhAyaM vai bhagavAn amarottamaH 01032025c prAdAd anantAya tadA vainateyaM pitAmahaH 01033001 sUta uvAca 01033001a mAtuH sakAzAt taM zApaM zrutvA pannagasattamaH 01033001c vAsukiz cintayAm Asa zApo 'yaM na bhavet katham 01033002a tataH sa mantrayAm Asa bhrAtRbhiH saha sarvazaH 01033002c airAvataprabhRtibhir ye sma dharmaparAyaNAH 01033003 vAsukir uvAca 01033003a ayaM zApo yathoddiSTo viditaM vas tathAnaghAH 01033003c tasya zApasya mokSArthaM mantrayitvA yatAmahe 01033004a sarveSAm eva zApAnAM pratighAto hi vidyate 01033004c na tu mAtrAbhizaptAnAM mokSo vidyeta pannagAH 01033005a avyayasyAprameyasya satyasya ca tathAgrataH 01033005c zaptA ity eva me zrutvA jAyate hRdi vepathuH 01033006a nUnaM sarvavinAzo 'yam asmAkaM samudAhRtaH 01033006c na hy enAM so 'vyayo devaH zapantIM pratyaSedhayat 01033007a tasmAt saMmantrayAmo 'tra bhujagAnAm anAmayam 01033007c yathA bhaveta sarveSAM mA naH kAlo 'tyagAd ayam 01033008a api mantrayamANA hi hetuM pazyAma mokSaNe 01033008c yathA naSTaM purA devA gUDham agniM guhAgatam 01033009a yathA sa yajJo na bhaved yathA vApi parAbhavet 01033009c janamejayasya sarpANAM vinAzakaraNAya hi 01033010 sUta uvAca 01033010a tathety uktvA tu te sarve kAdraveyAH samAgatAH 01033010c samayaM cakrire tatra mantrabuddhivizAradAH 01033011a eke tatrAbruvan nAgA vayaM bhUtvA dvijarSabhAH 01033011c janamejayaM taM bhikSAmo yajJas te na bhaved iti 01033012a apare tv abruvan nAgAs tatra paNDitamAninaH 01033012c mantriNo 'sya vayaM sarve bhaviSyAmaH susaMmatAH 01033013a sa naH prakSyati sarveSu kAryeSv arthavinizcayam 01033013c tatra buddhiM pravakSyAmo yathA yajJo nivartate 01033014a sa no bahumatAn rAjA buddhvA buddhimatAM varaH 01033014c yajJArthaM prakSyati vyaktaM neti vakSyAmahe vayam 01033015a darzayanto bahUn doSAn pretya ceha ca dAruNAn 01033015c hetubhiH kAraNaiz caiva yathA yajJo bhaven na saH 01033016a atha vA ya upAdhyAyaH kratau tasmin bhaviSyati 01033016c sarpasatravidhAnajJo rAjakAryahite rataH 01033017a taM gatvA dazatAM kaz cid bhujagaH sa mariSyati 01033017c tasmin hate yajJakare kratuH sa na bhaviSyati 01033018a ye cAnye sarpasatrajJA bhaviSyanty asya RtvijaH 01033018c tAMz ca sarvAn daziSyAmaH kRtam evaM bhaviSyati 01033019a tatrApare 'mantrayanta dharmAtmAno bhujaMgamAH 01033019c abuddhir eSA yuSmAkaM brahmahatyA na zobhanA 01033020a samyak saddharmamUlA hi vyasane zAntir uttamA 01033020c adharmottaratA nAma kRtsnaM vyApAdayej jagat 01033021a apare tv abruvan nAgAH samiddhaM jAtavedasam 01033021c varSair nirvApayiSyAmo meghA bhUtvA savidyutaH 01033022a srugbhANDaM nizi gatvA vA apare bhujagottamAH 01033022c pramattAnAM harantv Azu vighna evaM bhaviSyati 01033023a yajJe vA bhujagAs tasmiJ zatazo 'tha sahasrazaH 01033023c janaM dazantu vai sarvam evaM trAso bhaviSyati 01033024a atha vA saMskRtaM bhojyaM dUSayantu bhujaMgamAH 01033024c svena mUtrapurISeNa sarvabhojyavinAzinA 01033025a apare tv abruvaMs tatra Rtvijo 'sya bhavAmahe 01033025c yajJavighnaM kariSyAmo dIyatAM dakSiNA iti 01033025e vazyatAM ca gato 'sau naH kariSyati yathepSitam 01033026a apare tv abruvaMs tatra jale prakrIDitaM nRpam 01033026c gRham AnIya badhnImaH kratur evaM bhaven na saH 01033027a apare tv abruvaMs tatra nAgAH sukRtakAriNaH 01033027c dazAmainaM pragRhyAzu kRtam evaM bhaviSyati 01033027e chinnaM mUlam anarthAnAM mRte tasmin bhaviSyati 01033028a eSA vai naiSThikI buddhiH sarveSAm eva saMmatA 01033028c yathA vA manyase rAjaMs tat kSipraM saMvidhIyatAm 01033029a ity uktvA samudaikSanta vAsukiM pannagezvaram 01033029c vAsukiz cApi saMcintya tAn uvAca bhujaMgamAn 01033030a naiSA vo naiSThikI buddhir matA kartuM bhujaMgamAH 01033030c sarveSAm eva me buddhiH pannagAnAM na rocate 01033031a kiM tv atra saMvidhAtavyaM bhavatAM yad bhaved dhitam 01033031c anenAhaM bhRzaM tapye guNadoSau madAzrayau 01034001 sUta uvAca 01034001a zrutvA tu vacanaM teSAM sarveSAm iti ceti ca 01034001c vAsukez ca vacaH zrutvA elApatro 'bravId idam 01034002a na sa yajJo na bhavitA na sa rAjA tathAvidhaH 01034002c janamejayaH pANDaveyo yato 'smAkaM mahAbhayam 01034003a daivenopahato rAjan yo bhaved iha pUruSaH 01034003c sa daivam evAzrayate nAnyat tatra parAyaNam 01034004a tad idaM daivam asmAkaM bhayaM pannagasattamAH 01034004c daivam evAzrayAmo 'tra zRNudhvaM ca vaco mama 01034005a ahaM zApe samutsRSTe samazrauSaM vacas tadA 01034005c mAtur utsaGgam ArUDho bhayAt pannagasattamAH 01034006a devAnAM pannagazreSThAs tIkSNAs tIkSNA iti prabho 01034006c pitAmaham upAgamya duHkhArtAnAM mahAdyute 01034007 devA UcuH 01034007a kA hi labdhvA priyAn putrAJ zaped evaM pitAmaha 01034007c Rte kadrUM tIkSNarUpAM devadeva tavAgrataH 01034008a tatheti ca vacas tasyAs tvayApy uktaM pitAmaha 01034008c etad icchAma vijJAtuM kAraNaM yan na vAritA 01034009 brahmovAca 01034009a bahavaH pannagAs tIkSNA bhImavIryA viSolbaNAH 01034009c prajAnAM hitakAmo 'haM na nivAritavAMs tadA 01034010a ye dandazUkAH kSudrAz ca pApacArA viSolbaNAH 01034010c teSAM vinAzo bhavitA na tu ye dharmacAriNaH 01034011a yannimittaM ca bhavitA mokSas teSAM mahAbhayAt 01034011c pannagAnAM nibodhadhvaM tasmin kAle tathAgate 01034012a yAyAvarakule dhImAn bhaviSyati mahAn RSiH 01034012c jaratkArur iti khyAtas tejasvI niyatendriyaH 01034013a tasya putro jaratkAror utpatsyati mahAtapAH 01034013c AstIko nAma yajJaM sa pratiSetsyati taM tadA 01034013e tatra mokSyanti bhujagA ye bhaviSyanti dhArmikAH 01034014 devA UcuH 01034014a sa munipravaro deva jaratkArur mahAtapAH 01034014c kasyAM putraM mahAtmAnaM janayiSyati vIryavAn 01034015 brahmovAca 01034015a sanAmAyAM sanAmA sa kanyAyAM dvijasattamaH 01034015c apatyaM vIryavAn devA vIryavaj janayiSyati 01034016 elApatra uvAca 01034016a evam astv iti taM devAH pitAmaham athAbruvan 01034016c uktvA caivaM gatA devAH sa ca devaH pitAmahaH 01034017a so 'ham evaM prapazyAmi vAsuke bhaginIM tava 01034017c jaratkArur iti khyAtAM tAM tasmai pratipAdaya 01034018a bhaikSavad bhikSamANAya nAgAnAM bhayazAntaye 01034018c RSaye suvratAya tvam eSa mokSaH zruto mayA 01035001 sUta uvAca 01035001a elApatrasya tu vacaH zrutvA nAgA dvijottama 01035001c sarve prahRSTamanasaH sAdhu sAdhv ity apUjayan 01035002a tataH prabhRti tAM kanyAM vAsukiH paryarakSata 01035002c jaratkAruM svasAraM vai paraM harSam avApa ca 01035003a tato nAtimahAn kAlaH samatIta ivAbhavat 01035003c atha devAsurAH sarve mamanthur varuNAlayam 01035004a tatra netram abhUn nAgo vAsukir balinAM varaH 01035004c samApyaiva ca tat karma pitAmaham upAgaman 01035005a devA vAsukinA sArdhaM pitAmaham athAbruvan 01035005c bhagavaJ zApabhIto 'yaM vAsukis tapyate bhRzam 01035006a tasyedaM mAnasaM zalyaM samuddhartuM tvam arhasi 01035006c jananyAH zApajaM deva jJAtInAM hitakAGkSiNaH 01035007a hito hy ayaM sadAsmAkaM priyakArI ca nAgarAT 01035007c kuru prasAdaM deveza zamayAsya manojvaram 01035008 brahmovAca 01035008a mayaivaitad vitIrNaM vai vacanaM manasAmarAH 01035008c elApatreNa nAgena yad asyAbhihitaM purA 01035009a tat karotv eSa nAgendraH prAptakAlaM vacas tathA 01035009c vinaziSyanti ye pApA na tu ye dharmacAriNaH 01035010a utpannaH sa jaratkArus tapasy ugre rato dvijaH 01035010c tasyaiSa bhaginIM kAle jaratkAruM prayacchatu 01035011a yad elApatreNa vacas tadoktaM bhujagena ha 01035011c pannagAnAM hitaM devAs tat tathA na tad anyathA 01035012 sUta uvAca 01035012a etac chrutvA sa nAgendraH pitAmahavacas tadA 01035012c sarpAn bahUJ jaratkArau nityayuktAn samAdadhat 01035013a jaratkArur yadA bhAryAm icched varayituM prabhuH 01035013c zIghram etya mamAkhyeyaM tan naH zreyo bhaviSyati 01036001 zaunaka uvAca 01036001a jaratkArur iti proktaM yat tvayA sUtanandana 01036001c icchAmy etad ahaM tasya RSeH zrotuM mahAtmanaH 01036002a kiM kAraNaM jaratkAror nAmaitat prathitaM bhuvi 01036002c jaratkAruniruktaM tvaM yathAvad vaktum arhasi 01036003 sUta uvAca 01036003a jareti kSayam Ahur vai dAruNaM kArusaMjJitam 01036003c zarIraM kAru tasyAsIt tat sa dhImAJ zanaiH zanaiH 01036004a kSapayAm Asa tIvreNa tapasety ata ucyate 01036004c jaratkArur iti brahman vAsuker bhaginI tathA 01036005a evam uktas tu dharmAtmA zaunakaH prAhasat tadA 01036005c ugrazravasam Amantrya upapannam iti bruvan 01036006 sUta uvAca 01036006a atha kAlasya mahataH sa muniH saMzitavrataH 01036006c tapasy abhirato dhImAn na dArAn abhyakAGkSata 01036007a sa UrdhvaretAs tapasi prasaktaH; svAdhyAyavAn vItabhayaklamaH san 01036007c cacAra sarvAM pRthivIM mahAtmA; na cApi dArAn manasApy akAGkSat 01036008a tato 'parasmin saMprApte kAle kasmiMz cid eva tu 01036008c parikSid iti vikhyAto rAjA kauravavaMzabhRt 01036009a yathA pANDur mahAbAhur dhanurdharavaro bhuvi 01036009c babhUva mRgayAzIlaH purAsya prapitAmahaH 01036010a mRgAn vidhyan varAhAMz ca tarakSUn mahiSAMs tathA 01036010c anyAMz ca vividhAn vanyAMz cacAra pRthivIpatiH 01036011a sa kadA cin mRgaM viddhvA bANena nataparvaNA 01036011c pRSThato dhanur AdAya sasAra gahane vane 01036012a yathA hi bhagavAn rudro viddhvA yajJamRgaM divi 01036012c anvagacchad dhanuSpANiH paryanveSaMs tatas tataH 01036013a na hi tena mRgo viddho jIvan gacchati vai vanam 01036013c pUrvarUpaM tu tan nUnam AsIt svargagatiM prati 01036013e parikSitas tasya rAjJo viddho yan naSTavAn mRgaH 01036014a dUraM cApahRtas tena mRgeNa sa mahIpatiH 01036014c parizrAntaH pipAsArta AsasAda muniM vane 01036015a gavAM pracAreSv AsInaM vatsAnAM mukhaniHsRtam 01036015c bhUyiSTham upayuJjAnaM phenam ApibatAM payaH 01036016a tam abhidrutya vegena sa rAjA saMzitavratam 01036016c apRcchad dhanur udyamya taM muniM kSucchramAnvitaH 01036017a bho bho brahmann ahaM rAjA parikSid abhimanyujaH 01036017c mayA viddho mRgo naSTaH kaccit tvaM dRSTavAn asi 01036018a sa munis tasya novAca kiM cin maunavrate sthitaH 01036018c tasya skandhe mRtaM sarpaM kruddho rAjA samAsajat 01036019a dhanuSkoTyA samutkSipya sa cainaM samudaikSata 01036019c na ca kiM cid uvAcainaM zubhaM vA yadi vAzubham 01036020a sa rAjA krodham utsRjya vyathitas taM tathAgatam 01036020c dRSTvA jagAma nagaram RSis tv Aste tathaiva saH 01036021a taruNas tasya putro 'bhUt tigmatejA mahAtapAH 01036021c zRGgI nAma mahAkrodho duSprasAdo mahAvrataH 01036022a sa devaM param IzAnaM sarvabhUtahite ratam 01036022c brahmANam upatasthe vai kAle kAle susaMyataH 01036022e sa tena samanujJAto brahmaNA gRham eyivAn 01036023a sakhyoktaH krIDamAnena sa tatra hasatA kila 01036023c saMrambhI kopano 'tIva viSakalpa RSeH sutaH 01036023e RSiputreNa narmArthaM kRzena dvijasattama 01036024a tejasvinas tava pitA tathaiva ca tapasvinaH 01036024c zavaM skandhena vahati mA zRGgin garvito bhava 01036025a vyAharatsv RSiputreSu mA sma kiM cid vaco vadIH 01036025c asmadvidheSu siddheSu brahmavitsu tapasviSu 01036026a kva te puruSamAnitvaM kva te vAcas tathAvidhAH 01036026c darpajAH pitaraM yas tvaM draSTA zavadharaM tathA 01037001 sUta uvAca 01037001a evam uktaH sa tejasvI zRGgI kopasamanvitaH 01037001c mRtadhAraM guruM zrutvA paryatapyata manyunA 01037002a sa taM kRzam abhipreSkya sUnRtAM vAcam utsRjan 01037002c apRcchata kathaM tAtaH sa me 'dya mRtadhArakaH 01037003 kRza uvAca 01037003a rAjJA parikSitA tAta mRgayAM paridhAvatA 01037003c avasaktaH pitus te 'dya mRtaH skandhe bhujaMgamaH 01037004 zRGgy uvAca 01037004a kiM me pitrA kRtaM tasya rAjJo 'niSTaM durAtmanaH 01037004c brUhi tvaM kRza tattvena pazya me tapaso balam 01037005 kRza uvAca 01037005a sa rAjA mRgayAM yAtaH parikSid abhimanyujaH 01037005c sasAra mRgam ekAkI viddhvA bANena patriNA 01037006a na cApazyan mRgaM rAjA caraMs tasmin mahAvane 01037006c pitaraM te sa dRSTvaiva papracchAnabhibhASiNam 01037007a taM sthANubhUtaM tiSThantaM kSutpipAsAzramAturaH 01037007c punaH punar mRgaM naSTaM papraccha pitaraM tava 01037008a sa ca maunavratopeto naiva taM pratyabhASata 01037008c tasya rAjA dhanuSkoTyA sarpaM skandhe samAsRjat 01037009a zRGgiMs tava pitAdyAsau tathaivAste yatavrataH 01037009c so 'pi rAjA svanagaraM pratiyAto gajAhvayam 01037010 sUta uvAca 01037010a zrutvaivam RSiputras tu divaM stabdhveva viSThitaH 01037010c kopasaMraktanayanaH prajvalann iva manyunA 01037011a AviSTaH sa tu kopena zazApa nRpatiM tadA 01037011c vAry upaspRzya tejasvI krodhavegabalAtkRtaH 01037012 zRGgy uvAca 01037012a yo 'sau vRddhasya tAtasya tathA kRcchragatasya ca 01037012c skandhe mRtam avAsrAkSIt pannagaM rAjakilbiSI 01037013a taM pApam atisaMkruddhas takSakaH pannagottamaH 01037013c AzIviSas tigmatejA madvAkyabalacoditaH 01037014a saptarAtrAdito netA yamasya sadanaM prati 01037014c dvijAnAm avamantAraM kurUNAm ayazaskaram 01037015 sUta uvAca 01037015a iti zaptvA nRpaM kruddhaH zRGgI pitaram abhyayAt 01037015c AsInaM gocare tasmin vahantaM zavapannagam 01037016a sa tam AlakSya pitaraM zRGgI skandhagatena vai 01037016c zavena bhujagenAsId bhUyaH krodhasamanvitaH 01037017a duHkhAc cAzrUNi mumuce pitaraM cedam abravIt 01037017c zrutvemAM dharSaNAM tAta tava tena durAtmanA 01037018a rAjJA parikSitA kopAd azapaM tam ahaM nRpam 01037018c yathArhati sa evograM zApaM kurukulAdhamaH 01037019a saptame 'hani taM pApaM takSakaH pannagottamaH 01037019c vaivasvatasya bhavanaM netA paramadAruNam 01037020a tam abravIt pitA brahmaMs tathA kopasamanvitam 01037020c na me priyaM kRtaM tAta naiSa dharmas tapasvinAm 01037021a vayaM tasya narendrasya viSaye nivasAmahe 01037021c nyAyato rakSitAs tena tasya pApaM na rocaye 01037022a sarvathA vartamAnasya rAjJo hy asmadvidhaiH sadA 01037022c kSantavyaM putra dharmo hi hato hanti na saMzayaH 01037023a yadi rAjA na rakSeta pIDA vai naH parA bhavet 01037023c na zaknuyAma carituM dharmaM putra yathAsukham 01037024a rakSyamANA vayaM tAta rAjabhiH zAstradRSTibhiH 01037024c carAmo vipulaM dharmaM teSAM cAMzo 'sti dharmataH 01037025a parikSit tu vizeSeNa yathAsya prapitAmahaH 01037025c rakSaty asmAn yathA rAjJA rakSitavyAH prajAs tathA 01037026a teneha kSudhitenAdya zrAntena ca tapasvinA 01037026c ajAnatA vratam idaM kRtam etad asaMzayam 01037027a tasmAd idaM tvayA bAlyAt sahasA duSkRtaM kRtam 01037027c na hy arhati nRpaH zApam asmattaH putra sarvathA 01038001 zRGgy uvAca 01038001a yady etat sAhasaM tAta yadi vA duSkRtaM kRtam 01038001c priyaM vApy apriyaM vA te vAg uktA na mRSA mayA 01038002a naivAnyathedaM bhavitA pitar eSa bravImi te 01038002c nAhaM mRSA prabravImi svaireSv api kutaH zapan 01038003 zamIka uvAca 01038003a jAnAmy ugraprabhAvaM tvAM putra satyagiraM tathA 01038003c nAnRtaM hy uktapUrvaM te naitan mithyA bhaviSyati 01038004a pitrA putro vayaHstho 'pi satataM vAcya eva tu 01038004c yathA syAd guNasaMyuktaH prApnuyAc ca mahad yazaH 01038005a kiM punar bAla eva tvaM tapasA bhAvitaH prabho 01038005c vardhate ca prabhavatAM kopo 'tIva mahAtmanAm 01038006a so 'haM pazyAmi vaktavyaM tvayi dharmabhRtAM vara 01038006c putratvaM bAlatAM caiva tavAvekSya ca sAhasam 01038007a sa tvaM zamayuto bhUtvA vanyam AhAram Aharan 01038007c cara krodham imaM tyaktvA naivaM dharmaM prahAsyasi 01038008a krodho hi dharmaM harati yatInAM duHkhasaMcitam 01038008c tato dharmavihInAnAM gatir iSTA na vidyate 01038009a zama eva yatInAM hi kSamiNAM siddhikArakaH 01038009c kSamAvatAm ayaM lokaH paraz caiva kSamAvatAm 01038010a tasmAc carethAH satataM kSamAzIlo jitendriyaH 01038010c kSamayA prApsyase lokAn brahmaNaH samanantarAn 01038011a mayA tu zamam AsthAya yac chakyaM kartum adya vai 01038011c tat kariSye 'dya tAtAhaM preSayiSye nRpAya vai 01038012a mama putreNa zapto 'si bAlenAkRtabuddhinA 01038012c mamemAM dharSaNAM tvattaH prekSya rAjann amarSiNA 01038013 sUta uvAca 01038013a evamAdizya ziSyaM sa preSayAm Asa suvrataH 01038013c parikSite nRpataye dayApanno mahAtapAH 01038014a saMdizya kuzalapraznaM kAryavRttAntam eva ca 01038014c ziSyaM gauramukhaM nAma zIlavantaM samAhitam 01038015a so 'bhigamya tataH zIghraM narendraM kuruvardhanam 01038015c viveza bhavanaM rAjJaH pUrvaM dvAHsthair niveditaH 01038016a pUjitaz ca narendreNa dvijo gauramukhas tataH 01038016c Acakhyau parivizrAnto rAjJe sarvam azeSataH 01038016e zamIkavacanaM ghoraM yathoktaM mantrisaMnidhau 01038017a zamIko nAma rAjendra viSaye vartate tava 01038017c RSiH paramadharmAtmA dAntaH zAnto mahAtapAH 01038018a tasya tvayA naravyAghra sarpaH prANair viyojitaH 01038018c avasakto dhanuSkoTyA skandhe bharatasattama 01038018e kSAntavAMs tava tat karma putras tasya na cakSame 01038019a tena zapto 'si rAjendra pitur ajJAtam adya vai 01038019c takSakaH saptarAtreNa mRtyus te vai bhaviSyati 01038020a tatra rakSAM kuruSveti punaH punar athAbravIt 01038020c tad anyathA na zakyaM ca kartuM kena cid apy uta 01038021a na hi zaknoti saMyantuM putraM kopasamanvitam 01038021c tato 'haM preSitas tena tava rAjan hitArthinA 01038022a iti zrutvA vaco ghoraM sa rAjA kurunandanaH 01038022c paryatapyata tat pApaM kRtvA rAjA mahAtapAH 01038023a taM ca maunavratadharaM zrutvA munivaraM tadA 01038023c bhUya evAbhavad rAjA zokasaMtaptamAnasaH 01038024a anukrozAtmatAM tasya zamIkasyAvadhArya tu 01038024c paryatapyata bhUyo 'pi kRtvA tat kilbiSaM muneH 01038025a na hi mRtyuM tathA rAjA zrutvA vai so 'nvatapyata 01038025c azocad amaraprakhyo yathA kRtveha karma tat 01038026a tatas taM preSayAm Asa rAjA gauramukhaM tadA 01038026c bhUyaH prasAdaM bhagavAn karotv iti mameti vai 01038027a tasmiMz ca gatamAtre vai rAjA gauramukhe tadA 01038027c mantribhir mantrayAm Asa saha saMvignamAnasaH 01038028a nizcitya mantribhiz caiva sahito mantratattvavit 01038028c prAsAdaM kArayAm Asa ekastambhaM surakSitam 01038029a rakSAM ca vidadhe tatra bhiSajaz cauSadhAni ca 01038029c brAhmaNAn siddhamantrAMz ca sarvato vai nyavezayat 01038030a rAjakAryANi tatrasthaH sarvANy evAkaroc ca saH 01038030c mantribhiH saha dharmajJaH samantAt parirakSitaH 01038031a prApte tu divase tasmin saptame dvijasattama 01038031c kAzyapo 'bhyAgamad vidvAMs taM rAjAnaM cikitsitum 01038032a zrutaM hi tena tad abhUd adya taM rAjasattamam 01038032c takSakaH pannagazreSTho neSyate yamasAdanam 01038033a taM daSTaM pannagendreNa kariSye 'ham apajvaram 01038033c tatra me 'rthaz ca dharmaz ca bhaviteti vicintayan 01038034a taM dadarza sa nAgendras takSakaH kAzyapaM pathi 01038034c gacchantam ekamanasaM dvijo bhUtvA vayotigaH 01038035a tam abravIt pannagendraH kAzyapaM munipuMgavam 01038035c kva bhavAMs tvarito yAti kiM ca kAryaM cikIrSati 01038036 kAzyapa uvAca 01038036a nRpaM kurukulotpannaM parikSitam ariMdamam 01038036c takSakaH pannagazreSThas tejasAdya pradhakSyati 01038037a taM daSTaM pannagendreNa tenAgnisamatejasA 01038037c pANDavAnAM kulakaraM rAjAnam amitaujasam 01038037e gacchAmi saumya tvaritaM sadyaH kartum apajvaram 01038038 takSaka uvAca 01038038a ahaM sa takSako brahmaMs taM dhakSyAmi mahIpatim 01038038c nivartasva na zaktas tvaM mayA daSTaM cikitsitum 01038039 kAzyapa uvAca 01038039a ahaM taM nRpatiM nAga tvayA daSTam apajvaram 01038039c kariSya iti me buddhir vidyAbalam upAzritaH 01039001 takSaka uvAca 01039001a daSTaM yadi mayeha tvaM zaktaH kiM cic cikitsitum 01039001c tato vRkSaM mayA daSTam imaM jIvaya kAzyapa 01039002a paraM mantrabalaM yat te tad darzaya yatasva ca 01039002c nyagrodham enaM dhakSyAmi pazyatas te dvijottama 01039003 kAzyapa uvAca 01039003a daza nAgendra vRkSaM tvaM yam enam abhimanyase 01039003c aham enaM tvayA daSTaM jIvayiSye bhujaMgama 01039004 sUta uvAca 01039004a evam uktaH sa nAgendraH kAzyapena mahAtmanA 01039004c adazad vRkSam abhyetya nyagrodhaM pannagottamaH 01039005a sa vRkSas tena daSTaH san sadya eva mahAdyute 01039005c AzIviSaviSopetaH prajajvAla samantataH 01039006a taM dagdhvA sa nagaM nAgaH kAzyapaM punar abravIt 01039006c kuru yatnaM dvijazreSTha jIvayainaM vanaspatim 01039007a bhasmIbhUtaM tato vRkSaM pannagendrasya tejasA 01039007c bhasma sarvaM samAhRtya kAzyapo vAkyam abravIt 01039008a vidyAbalaM pannagendra pazya me 'smin vanaspatau 01039008c ahaM saMjIvayAmy enaM pazyatas te bhujaMgama 01039009a tataH sa bhagavAn vidvAn kAzyapo dvijasattamaH 01039009c bhasmarAzIkRtaM vRkSaM vidyayA samajIvayat 01039010a aGkuraM taM sa kRtavAMs tataH parNadvayAnvitam 01039010c palAzinaM zAkhinaM ca tathA viTapinaM punaH 01039011a taM dRSTvA jIvitaM vRkSaM kAzyapena mahAtmanA 01039011c uvAca takSako brahmann etad atyadbhutaM tvayi 01039012a viprendra yad viSaM hanyA mama vA madvidhasya vA 01039012c kaM tvam artham abhiprepsur yAsi tatra tapodhana 01039013a yat te 'bhilaSitaM prAptuM phalaM tasmAn nRpottamAt 01039013c aham eva pradAsyAmi tat te yady api durlabham 01039014a viprazApAbhibhUte ca kSINAyuSi narAdhipe 01039014c ghaTamAnasya te vipra siddhiH saMzayitA bhavet 01039015a tato yazaH pradIptaM te triSu lokeSu vizrutam 01039015c virazmir iva gharmAMzur antardhAnam ito vrajet 01039016 kAzyapa uvAca 01039016a dhanArthI yAmy ahaM tatra tan me ditsa bhujaMgama 01039016c tato 'haM vinivartiSye gRhAyoragasattama 01039017 takSaka uvAca 01039017a yAvad dhanaM prArthayase tasmAd rAjJas tato 'dhikam 01039017c ahaM te 'dya pradAsyAmi nivartasva dvijottama 01039018 sUta uvAca 01039018a takSakasya vacaH zrutvA kAzyapo dvijasattamaH 01039018c pradadhyau sumahAtejA rAjAnaM prati buddhimAn 01039019a divyajJAnaH sa tejasvI jJAtvA taM nRpatiM tadA 01039019c kSINAyuSaM pANDaveyam apAvartata kAzyapaH 01039019e labdhvA vittaM munivaras takSakAd yAvad Ipsitam 01039020a nivRtte kAzyape tasmin samayena mahAtmani 01039020c jagAma takSakas tUrNaM nagaraM nAgasAhvayam 01039021a atha zuzrAva gacchan sa takSako jagatIpatim 01039021c mantrAgadair viSaharai rakSyamANaM prayatnataH 01039022a sa cintayAm Asa tadA mAyAyogena pArthivaH 01039022c mayA vaJcayitavyo 'sau ka upAyo bhaved iti 01039023a tatas tApasarUpeNa prAhiNot sa bhujaMgamAn 01039023c phalapatrodakaM gRhya rAjJe nAgo 'tha takSakaH 01039024 takSaka uvAca 01039024a gacchadhvaM yUyam avyagrA rAjAnaM kAryavattayA 01039024c phalapatrodakaM nAma pratigrAhayituM nRpam 01039025 sUta uvAca 01039025a te takSakasamAdiSTAs tathA cakrur bhujaMgamAH 01039025c upaninyus tathA rAjJe darbhAn ApaH phalAni ca 01039026a tac ca sarvaM sa rAjendraH pratijagrAha vIryavAn 01039026c kRtvA ca teSAM kAryANi gamyatAm ity uvAca tAn 01039027a gateSu teSu nAgeSu tApasacchadmarUpiSu 01039027c amAtyAn suhRdaz caiva provAca sa narAdhipaH 01039028a bhakSayantu bhavanto vai svAdUnImAni sarvazaH 01039028c tApasair upanItAni phalAni sahitA mayA 01039029a tato rAjA sasacivaH phalAny AdAtum aicchata 01039029c yad gRhItaM phalaM rAjJA tatra kRmir abhUd aNuH 01039029e hrasvakaH kRSNanayanas tAmro varNena zaunaka 01039030a sa taM gRhya nRpazreSThaH sacivAn idam abravIt 01039030c astam abhyeti savitA viSAd adya na me bhayam 01039031a satyavAg astu sa muniH kRmiko mAM dazatv ayam 01039031c takSako nAma bhUtvA vai tathA parihRtaM bhavet 01039032a te cainam anvavartanta mantriNaH kAlacoditAH 01039032c evam uktvA sa rAjendro grIvAyAM saMnivezya ha 01039032e kRmikaM prAhasat tUrNaM mumUrSur naSTacetanaH 01039033a hasann eva ca bhogena takSakeNAbhiveSTitaH 01039033c tasmAt phalAd viniSkramya yat tad rAjJe niveditam 01040001 sUta uvAca 01040001a taM tathA mantriNo dRSTvA bhogena pariveSTitam 01040001c vivarNavadanAH sarve rurudur bhRzaduHkhitAH 01040002a taM tu nAdaM tataH zrutvA mantriNas te pradudruvuH 01040002c apazyaMz caiva te yAntam AkAze nAgam adbhutam 01040003a sImantam iva kurvANaM nabhasaH padmavarcasam 01040003c takSakaM pannagazreSThaM bhRzaM zokaparAyaNAH 01040004a tatas tu te tad gRham agninA vRtaM; pradIpyamAnaM viSajena bhoginaH 01040004c bhayAt parityajya dizaH prapedire; papAta tac cAzanitADitaM yathA 01040005a tato nRpe takSakatejasA hate; prayujya sarvAH paralokasatkriyAH 01040005c zucir dvijo rAjapurohitas tadA; tathaiva te tasya nRpasya mantriNaH 01040006a nRpaM zizuM tasya sutaM pracakrire; sametya sarve puravAsino janAH 01040006c nRpaM yam Ahus tam amitraghAtinaM; kurupravIraM janamejayaM janAH 01040007a sa bAla evAryamatir nRpottamaH; sahaiva tair mantripurohitais tadA 01040007c zazAsa rAjyaM kurupuMgavAgrajo; yathAsya vIraH prapitAmahas tathA 01040008a tatas tu rAjAnam amitratApanaM; samIkSya te tasya nRpasya mantriNaH 01040008c suvarNavarmANam upetya kAzipaM; vapuSTamArthaM varayAM pracakramuH 01040009a tataH sa rAjA pradadau vapuSTamAM; kurupravIrAya parIkSya dharmataH 01040009c sa cApi tAM prApya mudA yuto 'bhavan; na cAnyanArISu mano dadhe kva cit 01040010a saraHsu phulleSu vaneSu caiva ha; prasannacetA vijahAra vIryavAn 01040010c tathA sa rAjanyavaro vijahrivAn; yathorvazIM prApya purA purUravAH 01040011a vapuSTamA cApi varaM patiM tadA; pratItarUpaM samavApya bhUmipam 01040011c bhAvena rAmA ramayAM babhUva vai; vihArakAleSv avarodhasundarI 01041001 sUta uvAca 01041001a etasminn eva kAle tu jaratkArur mahAtapAH 01041001c cacAra pRthivIM kRtsnAM yatrasAyaMgRho muniH 01041002a caran dIkSAM mahAtejA duzcarAm akRtAtmabhiH 01041002c tIrtheSv AplavanaM kurvan puNyeSu vicacAra ha 01041003a vAyubhakSo nirAhAraH zuSyann aharahar muniH 01041003c sa dadarza pitqn garte lambamAnAn adhomukhAn 01041004a ekatantvavaziSTaM vai vIraNastambam AzritAn 01041004c taM ca tantuM zanair Akhum AdadAnaM bilAzrayam 01041005a nirAhArAn kRzAn dInAn garte ''rtAMs trANam icchataH 01041005c upasRtya sa tAn dInAn dInarUpo 'bhyabhASata 01041006a ke bhavanto 'valambante vIraNastambam AzritAH 01041006c durbalaM khAditair mUlair AkhunA bilavAsinA 01041007a vIraNastambake mUlaM yad apy ekam iha sthitam 01041007c tad apy ayaM zanair Akhur Adatte dazanaiH zitaiH 01041008a chetsyate 'lpAvaziSTatvAd etad apy acirAd iva 01041008c tataH stha patitAro 'tra garte asminn adhomukhAH 01041009a tato me duHkham utpannaM dRSTvA yuSmAn adhomukhAn 01041009c kRcchrAm Apadam ApannAn priyaM kiM karavANi vaH 01041010a tapaso 'sya caturthena tRtIyenApi vA punaH 01041010c ardhena vApi nistartum ApadaM brUta mAciram 01041011a atha vApi samagreNa tarantu tapasA mama 01041011c bhavantaH sarva evAsmAt kAmam evaM vidhIyatAm 01041012 pitara UcuH 01041012a Rddho bhavAn brahmacArI yo nas trAtum ihecchati 01041012c na tu viprAgrya tapasA zakyam etad vyapohitum 01041013a asti nas tAta tapasaH phalaM pravadatAM vara 01041013c saMtAnaprakSayAd brahman patAmo niraye 'zucau 01041014a lambatAm iha nas tAta na jJAnaM pratibhAti vai 01041014c yena tvAM nAbhijAnImo loke vikhyAtapauruSam 01041015a Rddho bhavAn mahAbhAgo yo naH zocyAn suduHkhitAn 01041015c zocasy upetya kAruNyAc chRNu ye vai vayaM dvija 01041016a yAyAvarA nAma vayam RSayaH saMzitavratAH 01041016c lokAt puNyAd iha bhraSTAH saMtAnaprakSayAd vibho 01041017a pranaSTaM nas tapaH puNyaM na hi nas tantur asti vai 01041017c asti tv eko 'dya nas tantuH so 'pi nAsti yathA tathA 01041018a mandabhAgyo 'lpabhAgyAnAM bandhuH sa kila naH kule 01041018c jaratkArur iti khyAto vedavedAGgapAragaH 01041018e niyatAtmA mahAtmA ca suvrataH sumahAtapAH 01041019a tena sma tapaso lobhAt kRcchram ApAditA vayam 01041019c na tasya bhAryA putro vA bAndhavo vAsti kaz cana 01041020a tasmAl lambAmahe garte naSTasaMjJA hy anAthavat 01041020c sa vaktavyas tvayA dRSTvA asmAkaM nAthavattayA 01041021a pitaras te 'valambante garte dInA adhomukhAH 01041021c sAdhu dArAn kuruSveti prajAyasveti cAbhibho 01041021e kulatantur hi naH ziSTas tvam evaikas tapodhana 01041022a yaM tu pazyasi no brahman vIraNastambam AzritAn 01041022c eSo 'smAkaM kulastamba AsIt svakulavardhanaH 01041023a yAni pazyasi vai brahman mUlAnIhAsya vIrudhaH 01041023c ete nas tantavas tAta kAlena paribhakSitAH 01041024a yat tv etat pazyasi brahman mUlam asyArdhabhakSitam 01041024c tatra lambAmahe sarve so 'py ekas tapa AsthitaH 01041025a yam AkhuM pazyasi brahman kAla eSa mahAbalaH 01041025c sa taM taporataM mandaM zanaiH kSapayate tudan 01041025e jaratkAruM tapolubdhaM mandAtmAnam acetasam 01041026a na hi nas tat tapas tasya tArayiSyati sattama 01041026c chinnamUlAn paribhraSTAn kAlopahatacetasaH 01041026e narakapratiSThAn pazyAsmAn yathA duSkRtinas tathA 01041027a asmAsu patiteSv atra saha pUrvaiH pitAmahaiH 01041027c chinnaH kAlena so 'py atra gantA vai narakaM tataH 01041028a tapo vApy atha vA yajJo yac cAnyat pAvanaM mahat 01041028c tat sarvaM na samaM tAta saMtatyeti satAM matam 01041029a sa tAta dRSTvA brUyAs tvaM jaratkAruM tapasvinam 01041029c yathAdRSTam idaM cAsmai tvayAkhyeyam azeSataH 01041030a yathA dArAn prakuryAt sa putrAMz cotpAdayed yathA 01041030c tathA brahmaMs tvayA vAcyaH so 'smAkaM nAthavattayA 01042001 sUta uvAca 01042001a etac chrutvA jaratkArur duHkhazokaparAyaNaH 01042001c uvAca svAn pitqn duHkhAd bASpasaMdigdhayA girA 01042002a aham eva jaratkAruH kilbiSI bhavatAM sutaH 01042002c tad daNDaM dhArayata me duSkRter akRtAtmanaH 01042003 pitara UcuH 01042003a putra diSTyAsi saMprApta imaM dezaM yadRcchayA 01042003c kimarthaM ca tvayA brahman na kRto dArasaMgrahaH 01042004 jaratkArur uvAca 01042004a mamAyaM pitaro nityaM hRdy arthaH parivartate 01042004c UrdhvaretAH zarIraM vai prApayeyam amutra vai 01042005a evaM dRSTvA tu bhavataH zakuntAn iva lambataH 01042005c mayA nivartitA buddhir brahmacaryAt pitAmahAH 01042006a kariSye vaH priyaM kAmaM nivekSye nAtra saMzayaH 01042006c sanAmnIM yady ahaM kanyAm upalapsye kadA cana 01042007a bhaviSyati ca yA kA cid bhaikSavat svayam udyatA 01042007c pratigrahItA tAm asmi na bhareyaM ca yAm aham 01042008a evaMvidham ahaM kuryAM nivezaM prApnuyAM yadi 01042008c anyathA na kariSye tu satyam etat pitAmahAH 01042009 sUta uvAca 01042009a evam uktvA tu sa pitqMz cacAra pRthivIM muniH 01042009c na ca sma labhate bhAryAM vRddho 'yam iti zaunaka 01042010a yadA nirvedam ApannaH pitRbhiz coditas tathA 01042010c tadAraNyaM sa gatvoccaiz cukroza bhRzaduHkhitaH 01042011a yAni bhUtAni santIha sthAvarANi carANi ca 01042011c antarhitAni vA yAni tAni zRNvantu me vacaH 01042012a ugre tapasi vartantaM pitaraz codayanti mAm 01042012c nivizasveti duHkhArtAs teSAM priyacikIrSayA 01042013a nivezArthy akhilAM bhUmiM kanyAbhaikSaM carAmi bhoH 01042013c daridro duHkhazIlaz ca pitRbhiH saMniyojitaH 01042014a yasya kanyAsti bhUtasya ye mayeha prakIrtitAH 01042014c te me kanyAM prayacchantu carataH sarvatodizam 01042015a mama kanyA sanAmnI yA bhaikSavac codyatA bhavet 01042015c bhareyaM caiva yAM nAhaM tAM me kanyAM prayacchata 01042016a tatas te pannagA ye vai jaratkArau samAhitAH 01042016c tAm AdAya pravRttiM te vAsukeH pratyavedayan 01042017a teSAM zrutvA sa nAgendraH kanyAM tAM samalaMkRtAm 01042017c pragRhyAraNyam agamat samIpaM tasya pannagaH 01042018a tatra tAM bhaikSavat kanyAM prAdAt tasmai mahAtmane 01042018c nAgendro vAsukir brahman na sa tAM pratyagRhNata 01042019a asanAmeti vai matvA bharaNe cAvicArite 01042019c mokSabhAve sthitaz cApi dvandvIbhUtaH parigrahe 01042020a tato nAma sa kanyAyAH papraccha bhRgunandana 01042020c vAsuke bharaNaM cAsyA na kuryAm ity uvAca ha 01043001 sUta uvAca 01043001a vAsukis tv abravId vAkyaM jaratkArum RSiM tadA 01043001c sanAmA tava kanyeyaM svasA me tapasAnvitA 01043002a bhariSyAmi ca te bhAryAM pratIcchemAM dvijottama 01043002c rakSaNaM ca kariSye 'syAH sarvazaktyA tapodhana 01043003a pratizrute tu nAgena bhariSye bhaginIm iti 01043003c jaratkArus tadA vezma bhujagasya jagAma ha 01043004a tatra mantravidAM zreSThas tapovRddho mahAvrataH 01043004c jagrAha pANiM dharmAtmA vidhimantrapuraskRtam 01043005a tato vAsagRhaM zubhraM pannagendrasya saMmatam 01043005c jagAma bhAryAm AdAya stUyamAno maharSibhiH 01043006a zayanaM tatra vai kLptaM spardhyAstaraNasaMvRtam 01043006c tatra bhAryAsahAyaH sa jaratkArur uvAsa ha 01043007a sa tatra samayaM cakre bhAryayA saha sattamaH 01043007c vipriyaM me na kartavyaM na ca vAcyaM kadA cana 01043008a tyajeyam apriye hi tvAM kRte vAsaM ca te gRhe 01043008c etad gRhANa vacanaM mayA yat samudIritam 01043009a tataH paramasaMvignA svasA nAgapates tu sA 01043009c atiduHkhAnvitA vAcaM tam uvAcaivam astv iti 01043010a tathaiva sA ca bhartAraM duHkhazIlam upAcarat 01043010c upAyaiH zvetakAkIyaiH priyakAmA yazasvinI 01043011a RtukAle tataH snAtA kadA cid vAsukeH svasA 01043011c bhartAraM taM yathAnyAyam upatasthe mahAmunim 01043012a tatra tasyAH samabhavad garbho jvalanasaMnibhaH 01043012c atIva tapasA yukto vaizvAnarasamadyutiH 01043012e zuklapakSe yathA somo vyavardhata tathaiva saH 01043013a tataH katipayAhasya jaratkArur mahAtapAH 01043013c utsaGge 'syAH ziraH kRtvA suSvApa parikhinnavat 01043014a tasmiMz ca supte viprendre savitAstam iyAd girim 01043014c ahnaH parikSaye brahmaMs tataH sAcintayat tadA 01043014e vAsuker bhaginI bhItA dharmalopAn manasvinI 01043015a kiM nu me sukRtaM bhUyAd bhartur utthApanaM na vA 01043015c duHkhazIlo hi dharmAtmA kathaM nAsyAparAdhnuyAm 01043016a kopo vA dharmazIlasya dharmalopo 'tha vA punaH 01043016c dharmalopo garIyAn vai syAd atrety akaron manaH 01043017a utthApayiSye yady enaM dhruvaM kopaM kariSyati 01043017c dharmalopo bhaved asya saMdhyAtikramaNe dhruvam 01043018a iti nizcitya manasA jaratkArur bhujaMgamA 01043018c tam RSiM dIptatapasaM zayAnam analopamam 01043018e uvAcedaM vacaH zlakSNaM tato madhurabhASiNI 01043019a uttiSTha tvaM mahAbhAga sUryo 'stam upagacchati 01043019c saMdhyAm upAssva bhagavann apaH spRSTvA yatavrataH 01043020a prAduSkRtAgnihotro 'yaM muhUrto ramyadAruNaH 01043020c saMdhyA pravartate ceyaM pazcimAyAM dizi prabho 01043021a evam uktaH sa bhagavAJ jaratkArur mahAtapAH 01043021c bhAryAM prasphuramANoSTha idaM vacanam abravIt 01043022a avamAnaH prayukto 'yaM tvayA mama bhujaMgame 01043022c samIpe te na vatsyAmi gamiSyAmi yathAgatam 01043023a na hi tejo 'sti vAmoru mayi supte vibhAvasoH 01043023c astaM gantuM yathAkAlam iti me hRdi vartate 01043024a na cApy avamatasyeha vastuM roceta kasya cit 01043024c kiM punar dharmazIlasya mama vA madvidhasya vA 01043025a evam uktA jaratkArur bhartrA hRdayakampanam 01043025c abravId bhaginI tatra vAsukeH saMnivezane 01043026a nAvamAnAt kRtavatI tavAhaM pratibodhanam 01043026c dharmalopo na te vipra syAd ity etat kRtaM mayA 01043027a uvAca bhAryAm ity ukto jaratkArur mahAtapAH 01043027c RSiH kopasamAviSTas tyaktukAmo bhujaMgamAm 01043028a na me vAg anRtaM prAha gamiSye 'haM bhujaMgame 01043028c samayo hy eSa me pUrvaM tvayA saha mithaH kRtaH 01043029a sukham asmy uSito bhadre brUyAs tvaM bhrAtaraM zubhe 01043029c ito mayi gate bhIru gataH sa bhagavAn iti 01043029e tvaM cApi mayi niSkrAnte na zokaM kartum arhasi 01043030a ity uktA sAnavadyAGgI pratyuvAca patiM tadA 01043030c jaratkAruM jaratkAruz cintAzokaparAyaNA 01043031a bASpagadgadayA vAcA mukhena parizuSyatA 01043031c kRtAJjalir varArohA paryazrunayanA tataH 01043031e dhairyam Alambya vAmorUr hRdayena pravepatA 01043032a na mAm arhasi dharmajJa parityaktum anAgasam 01043032c dharme sthitAM sthito dharme sadA priyahite ratAm 01043033a pradAne kAraNaM yac ca mama tubhyaM dvijottama 01043033c tad alabdhavatIM mandAM kiM mAM vakSyati vAsukiH 01043034a mAtRzApAbhibhUtAnAM jJAtInAM mama sattama 01043034c apatyam IpSitaM tvattas tac ca tAvan na dRzyate 01043035a tvatto hy apatyalAbhena jJAtInAM me zivaM bhavet 01043035c saMprayogo bhaven nAyaM mama moghas tvayA dvija 01043036a jJAtInAM hitam icchantI bhagavaMs tvAM prasAdaye 01043036c imam avyaktarUpaM me garbham AdhAya sattama 01043036e kathaM tyaktvA mahAtmA san gantum icchasy anAgasam 01043037a evam uktas tu sa munir bhAryAM vacanam abravIt 01043037c yad yuktam anurUpaM ca jaratkArus tapodhanaH 01043038a asty eSa garbhaH subhage tava vaizvAnaropamaH 01043038c RSiH paramadharmAtmA vedavedAGgapAragaH 01043039a evam uktvA sa dharmAtmA jaratkArur mahAn RSiH 01043039c ugrAya tapase bhUyo jagAma kRtanizcayaH 01044001 sUta uvAca 01044001a gatamAtraM tu bhartAraM jaratkArur avedayat 01044001c bhrAtus tvaritam Agamya yathAtathyaM tapodhana 01044002a tataH sa bhujagazreSThaH zrutvA sumahad apriyam 01044002c uvAca bhaginIM dInAM tadA dInataraH svayam 01044003a jAnAsi bhadre yat kAryaM pradAne kAraNaM ca yat 01044003c pannagAnAM hitArthAya putras te syAt tato yadi 01044004a sa sarpasatrAt kila no mokSayiSyati vIryavAn 01044004c evaM pitAmahaH pUrvam uktavAn mAM suraiH saha 01044005a apy asti garbhaH subhage tasmAt te munisattamAt 01044005c na cecchAmy aphalaM tasya dArakarma manISiNaH 01044006a kAmaM ca mama na nyAyyaM praSTuM tvAM kAryam IdRzam 01044006c kiM tu kAryagarIyastvAt tatas tvAham acUcudam 01044007a durvAsatAM viditvA ca bhartus te 'titapasvinaH 01044007c nainam anvAgamiSyAmi kadA cid dhi zapet sa mAm 01044008a AcakSva bhadre bhartus tvaM sarvam eva viceSTitam 01044008c zalyam uddhara me ghoraM bhadre hRdi cirasthitam 01044009a jaratkArus tato vAkyam ity uktA pratyabhASata 01044009c AzvAsayantI saMtaptaM vAsukiM pannagezvaram 01044010a pRSTo mayApatyahetoH sa mahAtmA mahAtapAH 01044010c astIty udaram uddizya mamedaM gatavAMz ca saH 01044011a svaireSv api na tenAhaM smarAmi vitathaM kva cit 01044011c uktapUrvaM kuto rAjan sAMparAye sa vakSyati 01044012a na saMtApas tvayA kAryaH kAryaM prati bhujaMgame 01044012c utpatsyati hi te putro jvalanArkasamadyutiH 01044013a ity uktvA hi sa mAM bhrAtar gato bhartA tapovanam 01044013c tasmAd vyetu paraM duHkhaM tavedaM manasi sthitam 01044014a etac chrutvA sa nAgendro vAsukiH parayA mudA 01044014c evam astv iti tad vAkyaM bhaginyAH pratyagRhNata 01044015a sAntvamAnArthadAnaiz ca pUjayA cAnurUpayA 01044015c sodaryAM pUjayAm Asa svasAraM pannagottamaH 01044016a tataH sa vavRdhe garbho mahAtejA raviprabhaH 01044016c yathA somo dvijazreSTha zuklapakSodito divi 01044017a yathAkAlaM tu sA brahman prajajJe bhujagasvasA 01044017c kumAraM devagarbhAbhaM pitRmAtRbhayApaham 01044018a vavRdhe sa ca tatraiva nAgarAjanivezane 01044018c vedAMz cAdhijage sAGgAn bhArgavAc cyavanAtmajAt 01044019a caritavrato bAla eva buddhisattvaguNAnvitaH 01044019c nAma cAsyAbhavat khyAtaM lokeSv AstIka ity uta 01044020a astIty uktvA gato yasmAt pitA garbhastham eva tam 01044020c vanaM tasmAd idaM tasya nAmAstIketi vizrutam 01044021a sa bAla eva tatrasthaz carann amitabuddhimAn 01044021c gRhe pannagarAjasya prayatnAt paryarakSyata 01044022a bhagavAn iva devezaH zUlapANir hiraNyadaH 01044022c vivardhamAnaH sarvAMs tAn pannagAn abhyaharSayat 01045001 zaunaka uvAca 01045001a yad apRcchat tadA rAjA mantriNo janamejayaH 01045001c pituH svargagatiM tan me vistareNa punar vada 01045002 sUta uvAca 01045002a zRNu brahman yathA pRSTA mantriNo nRpates tadA 01045002c AkhyAtavantas te sarve nidhanaM tat parikSitaH 01045003 janamejaya uvAca 01045003a jAnanti tu bhavantas tad yathAvRttaH pitA mama 01045003c AsId yathA ca nidhanaM gataH kAle mahAyazAH 01045004a zrutvA bhavatsakAzAd dhi pitur vRttam azeSataH 01045004c kalyANaM pratipatsyAmi viparItaM na jAtu cit 01045005 sUta uvAca 01045005a mantriNo 'thAbruvan vAkyaM pRSTAs tena mahAtmanA 01045005c sarvadharmavidaH prAjJA rAjAnaM janamejayam 01045006a dharmAtmA ca mahAtmA ca prajApAlaH pitA tava 01045006c AsId iha yathAvRttaH sa mahAtmA zRNuSva tat 01045007a cAturvarNyaM svadharmasthaM sa kRtvA paryarakSata 01045007c dharmato dharmavid rAjA dharmo vigrahavAn iva 01045008a rarakSa pRthivIM devIM zrImAn atulavikramaH 01045008c dveSTAras tasya naivAsan sa ca na dveSTi kaM cana 01045008e samaH sarveSu bhUteSu prajApatir ivAbhavat 01045009a brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrAz caiva svakarmasu 01045009c sthitAH sumanaso rAjaMs tena rAjJA svanuSThitAH 01045010a vidhavAnAthakRpaNAn vikalAMz ca babhAra saH 01045010c sudarzaH sarvabhUtAnAm AsIt soma ivAparaH 01045011a tuSTapuSTajanaH zrImAn satyavAg dRDhavikramaH 01045011c dhanurvede ca ziSyo 'bhUn nRpaH zAradvatasya saH 01045012a govindasya priyaz cAsIt pitA te janamejaya 01045012c lokasya caiva sarvasya priya AsIn mahAyazAH 01045013a parikSINeSu kuruSu uttarAyAm ajAyata 01045013c parikSid abhavat tena saubhadrasyAtmajo balI 01045014a rAjadharmArthakuzalo yuktaH sarvaguNair nRpaH 01045014c jitendriyaz cAtmavAMz ca medhAvI vRddhasevitaH 01045015a SaDvargavin mahAbuddhir nItidharmavid uttamaH 01045015c prajA imAs tava pitA SaSTiM varSANy apAlayat 01045015e tato diSTAntam ApannaH sarpeNAnativartitam 01045016a tatas tvaM puruSazreSTha dharmeNa pratipedivAn 01045016c idaM varSasahasrAya rAjyaM kurukulAgatam 01045016e bAla evAbhijAto 'si sarvabhUtAnupAlakaH 01045017 janamejaya uvAca 01045017a nAsmin kule jAtu babhUva rAjA; yo na prajAnAM hitakRt priyaz ca 01045017c vizeSataH prekSya pitAmahAnAM; vRttaM mahad vRttaparAyaNAnAm 01045018a kathaM nidhanam ApannaH pitA mama tathAvidhaH 01045018c AcakSadhvaM yathAvan me zrotum icchAmi tattvataH 01045019 sUta uvAca 01045019a evaM saMcoditA rAjJA mantriNas te narAdhipam 01045019c UcuH sarve yathAvRttaM rAjJaH priyahite ratAH 01045020a babhUva mRgayAzIlas tava rAjan pitA sadA 01045020c yathA pANDur mahAbhAgo dhanurdharavaro yudhi 01045020e asmAsv Asajya sarvANi rAjakAryANy azeSataH 01045021a sa kadA cid vanacaro mRgaM vivyAdha patriNA 01045021c viddhvA cAnvasarat tUrNaM taM mRgaM gahane vane 01045022a padAtir baddhanistriMzas tatAyudhakalApavAn 01045022c na cAsasAda gahane mRgaM naSTaM pitA tava 01045023a parizrAnto vayaHsthaz ca SaSTivarSo jarAnvitaH 01045023c kSudhitaH sa mahAraNye dadarza munim antike 01045024a sa taM papraccha rAjendro muniM maunavratAnvitam 01045024c na ca kiM cid uvAcainaM sa muniH pRcchato 'pi san 01045025a tato rAjA kSucchramArtas taM muniM sthANuvat sthitam 01045025c maunavratadharaM zAntaM sadyo manyuvazaM yayau 01045026a na bubodha hi taM rAjA maunavratadharaM munim 01045026c sa taM manyusamAviSTo dharSayAm Asa te pitA 01045027a mRtaM sarpaM dhanuSkoTyA samutkSipya dharAtalAt 01045027c tasya zuddhAtmanaH prAdAt skandhe bharatasattama 01045028a na covAca sa medhAvI tam atho sAdhv asAdhu vA 01045028c tasthau tathaiva cAkrudhyan sarpaM skandhena dhArayan 01046001 mantriNa UcuH 01046001a tataH sa rAjA rAjendra skandhe tasya bhujaMgamam 01046001c muneH kSutkSAma Asajya svapuraM punar Ayayau 01046002a RSes tasya tu putro 'bhUd gavi jAto mahAyazAH 01046002c zRGgI nAma mahAtejAs tigmavIryo 'tikopanaH 01046003a brahmANaM so 'bhyupAgamya muniH pUjAM cakAra ha 01046003c anujJAto gatas tatra zRGgI zuzrAva taM tadA 01046003e sakhyuH sakAzAt pitaraM pitrA te dharSitaM tathA 01046004a mRtaM sarpaM samAsaktaM pitrA te janamejaya 01046004c vahantaM kuruzArdUla skandhenAnapakAriNam 01046005a tapasvinam atIvAtha taM munipravaraM nRpa 01046005c jitendriyaM vizuddhaM ca sthitaM karmaNy athAdbhute 01046006a tapasA dyotitAtmAnaM sveSv aGgeSu yataM tathA 01046006c zubhAcAraM zubhakathaM susthiraM tam alolupam 01046007a akSudram anasUyaM ca vRddhaM maunavrate sthitam 01046007c zaraNyaM sarvabhUtAnAM pitrA viprakRtaM tava 01046008a zazApAtha sa tac chrutvA pitaraM te ruSAnvitaH 01046008c RSeH putro mahAtejA bAlo 'pi sthavirair varaH 01046009a sa kSipram udakaM spRSTvA roSAd idam uvAca ha 01046009c pitaraM te 'bhisaMdhAya tejasA prajvalann iva 01046010a anAgasi gurau yo me mRtaM sarpam avAsRjat 01046010c taM nAgas takSakaH kruddhas tejasA sAdayiSyati 01046010e saptarAtrAd itaH pApaM pazya me tapaso balam 01046011a ity uktvA prayayau tatra pitA yatrAsya so 'bhavat 01046011c dRSTvA ca pitaraM tasmai zApaM taM pratyavedayat 01046012a sa cApi munizArdUlaH preSayAm Asa te pituH 01046012c zapto 'si mama putreNa yatto bhava mahIpate 01046012e takSakas tvAM mahArAja tejasA sAdayiSyati 01046013a zrutvA tu tad vaco ghoraM pitA te janamejaya 01046013c yatto 'bhavat paritrastas takSakAt pannagottamAt 01046014a tatas tasmiMs tu divase saptame samupasthite 01046014c rAjJaH samIpaM brahmarSiH kAzyapo gantum aicchata 01046015a taM dadarzAtha nAgendraH kAzyapaM takSakas tadA 01046015c tam abravIt pannagendraH kAzyapaM tvaritaM vrajan 01046015e kva bhavAMs tvarito yAti kiM ca kAryaM cikIrSati 01046016 kAzyapa uvAca 01046016a yatra rAjA kuruzreSThaH parikSin nAma vai dvija 01046016c takSakeNa bhujaMgena dhakSyate kila tatra vai 01046017a gacchAmy ahaM taM tvaritaH sadyaH kartum apajvaram 01046017c mayAbhipannaM taM cApi na sarpo dharSayiSyati 01046018 takSaka uvAca 01046018a kimarthaM taM mayA daSTaM saMjIvayitum icchasi 01046018c brUhi kAmam ahaM te 'dya dadmi svaM vezma gamyatAm 01046019 mantriNa UcuH 01046019a dhanalipsur ahaM tatra yAmIty uktaz ca tena saH 01046019c tam uvAca mahAtmAnaM mAnayaJ zlakSNayA girA 01046020a yAvad dhanaM prArthayase tasmAd rAjJas tato 'dhikam 01046020c gRhANa matta eva tvaM saMnivartasva cAnagha 01046021a sa evam ukto nAgena kAzyapo dvipadAM varaH 01046021c labdhvA vittaM nivavRte takSakAd yAvad Ipsitam 01046022a tasmin pratigate vipre chadmanopetya takSakaH 01046022c taM nRpaM nRpatizreSTha pitaraM dhArmikaM tava 01046023a prAsAdasthaM yattam api dagdhavAn viSavahninA 01046023c tatas tvaM puruSavyAghra vijayAyAbhiSecitaH 01046024a etad dRSTaM zrutaM cApi yathAvan nRpasattama 01046024c asmAbhir nikhilaM sarvaM kathitaM te sudAruNam 01046025a zrutvA caitaM nRpazreSTha pArthivasya parAbhavam 01046025c asya carSer uttaGkasya vidhatsva yad anantaram 01046026 janamejaya uvAca 01046026a etat tu zrotum icchAmi aTavyAM nirjane vane 01046026c saMvAdaM pannagendrasya kAzyapasya ca yat tadA 01046027a kena dRSTaM zrutaM cApi bhavatAM zrotram Agatam 01046027c zrutvA cAtha vidhAsyAmi pannagAntakarIM matim 01046028 mantriNa UcuH 01046028a zRNu rAjan yathAsmAkaM yenaitat kathitaM purA 01046028c samAgamaM dvijendrasya pannagendrasya cAdhvani 01046029a tasmin vRkSe naraH kaz cid indhanArthAya pArthiva 01046029c vicinvan pUrvam ArUDhaH zuSkazAkhaM vanaspatim 01046029e abudhyamAnau taM tatra vRkSasthaM pannagadvijau 01046030a sa tu tenaiva vRkSeNa bhasmIbhUto 'bhavat tadA 01046030c dvijaprabhAvAd rAjendra jIvitaH savanaspatiH 01046031a tena gatvA nRpazreSTha nagare 'smin niveditam 01046031c yathAvRttaM tu tat sarvaM takSakasya dvijasya ca 01046032a etat te kathitaM rAjan yathAvRttaM yathAzrutam 01046032c zrutvA tu nRpazArdUla prakuruSva yathepsitam 01046033 sUta uvAca 01046033a mantriNAM tu vacaH zrutvA sa rAjA janamejayaH 01046033c paryatapyata duHkhArtaH pratyapiMSat kare karam 01046034a niHzvAsam uSNam asakRd dIrghaM rAjIvalocanaH 01046034c mumocAzrUNi ca tadA netrAbhyAM pratataM nRpaH 01046034e uvAca ca mahIpAlo duHkhazokasamanvitaH 01046035a zrutvaitad bhavatAM vAkyaM pitur me svargatiM prati 01046035c nizciteyaM mama matir yA vai tAM me nibodhata 01046036a anantaram ahaM manye takSakAya durAtmane 01046036c pratikartavyam ity eva yena me hiMsitaH pitA 01046037a RSer hi zRGger vacanaM kRtvA dagdhvA ca pArthivam 01046037c yadi gacched asau pApo nanu jIvet pitA mama 01046038a parihIyeta kiM tasya yadi jIvet sa pArthivaH 01046038c kAzyapasya prasAdena mantriNAM sunayena ca 01046039a sa tu vAritavAn mohAt kAzyapaM dvijasattamam 01046039c saMjijIvayiSuM prAptaM rAjAnam aparAjitam 01046040a mahAn atikramo hy eSa takSakasya durAtmanaH 01046040c dvijasya yo 'dadad dravyaM mA nRpaM jIvayed iti 01046041a uttaGkasya priyaM kurvann Atmanaz ca mahat priyam 01046041c bhavatAM caiva sarveSAM yAsyAmy apacitiM pituH 01047001 sUta uvAca 01047001a evam uktvA tataH zrImAn mantribhiz cAnumoditaH 01047001c Aruroha pratijJAM sa sarpasatrAya pArthivaH 01047001e brahman bharatazArdUlo rAjA pArikSitas tadA 01047002a purohitam athAhUya RtvijaM vasudhAdhipaH 01047002c abravId vAkyasaMpannaH saMpadarthakaraM vacaH 01047003a yo me hiMsitavAMs tAtaM takSakaH sa durAtmavAn 01047003c pratikuryAM yathA tasya tad bhavanto bruvantu me 01047004a api tat karma viditaM bhavatAM yena pannagam 01047004c takSakaM saMpradIpte 'gnau prApsye 'haM sahabAndhavam 01047005a yathA tena pitA mahyaM pUrvaM dagdho viSAgninA 01047005c tathAham api taM pApaM dagdhum icchAmi pannagam 01047006 Rtvija UcuH 01047006a asti rAjan mahat satraM tvadarthaM devanirmitam 01047006c sarpasatram iti khyAtaM purANe kathyate nRpa 01047007a AhartA tasya satrasya tvan nAnyo 'sti narAdhipa 01047007c iti paurANikAH prAhur asmAkaM cAsti sa kratuH 01047008 sUta uvAca 01047008a evam uktaH sa rAjarSir mene sarpaM hi takSakam 01047008c hutAzanamukhaM dIptaM praviSTam iti sattama 01047009a tato 'bravIn mantravidas tAn rAjA brAhmaNAMs tadA 01047009c AhariSyAmi tat satraM saMbhArAH saMbhriyantu me 01047010a tatas te Rtvijas tasya zAstrato dvijasattama 01047010c dezaM taM mApayAm Asur yajJAyatanakAraNAt 01047010e yathAvaj jJAnaviduSaH sarve buddhyA paraM gatAH 01047011a RddhyA paramayA yuktam iSTaM dvijagaNAyutam 01047011c prabhUtadhanadhAnyADhyam RtvigbhiH sunivezitam 01047012a nirmAya cApi vidhivad yajJAyatanam Ipsitam 01047012c rAjAnaM dIkSayAm AsuH sarpasatrAptaye tadA 01047013a idaM cAsIt tatra pUrvaM sarpasatre bhaviSyati 01047013c nimittaM mahad utpannaM yajJavighnakaraM tadA 01047014a yajJasyAyatane tasmin kriyamANe vaco 'bravIt 01047014c sthapatir buddhisaMpanno vAstuvidyAvizAradaH 01047015a ity abravIt sUtradhAraH sUtaH paurANikas tadA 01047015c yasmin deze ca kAle ca mApaneyaM pravartitA 01047015e brAhmaNaM kAraNaM kRtvA nAyaM saMsthAsyate kratuH 01047016a etac chrutvA tu rAjA sa prAgdIkSAkAlam abravIt 01047016c kSattAraM neha me kaz cid ajJAtaH pravized iti 01047017a tataH karma pravavRte sarpasatre vidhAnataH 01047017c paryakrAmaMz ca vidhivat sve sve karmaNi yAjakAH 01047018a paridhAya kRSNavAsAMsi dhUmasaMraktalocanAH 01047018c juhuvur mantravac caiva samiddhaM jAtavedasam 01047019a kampayantaz ca sarveSAm uragANAM manAMsi te 01047019c sarpAn Ajuhuvus tatra sarvAn agnimukhe tadA 01047020a tataH sarpAH samApetuH pradIpte havyavAhane 01047020c viveSTamAnAH kRpaNA AhvayantaH parasparam 01047021a visphurantaH zvasantaz ca veSTayantas tathA pare 01047021c pucchaiH zirobhiz ca bhRzaM citrabhAnuM prapedire 01047022a zvetAH kRSNAz ca nIlAz ca sthavirAH zizavas tathA 01047022c ruvanto bhairavAn nAdAn petur dIpte vibhAvasau 01047023a evaM zatasahasrANi prayutAny arbudAni ca 01047023c avazAni vinaSTAni pannagAnAM dvijottama 01047024a indurA iva tatrAnye hastihastA ivApare 01047024c mattA iva ca mAtaGgA mahAkAyA mahAbalAH 01047025a uccAvacAz ca bahavo nAnAvarNA viSolbaNAH 01047025c ghorAz ca parighaprakhyA dandazUkA mahAbalAH 01047025e prapetur agnAv uragA mAtRvAgdaNDapIDitAH 01048001 zaunaka uvAca 01048001a sarpasatre tadA rAjJaH pANDaveyasya dhImataH 01048001c janamejayasya ke tv Asann RtvijaH paramarSayaH 01048002a ke sadasyA babhUvuz ca sarpasatre sudAruNe 01048002c viSAdajanane 'tyarthaM pannagAnAM mahAbhaye 01048003a sarvaM vistaratas tAta bhavAJ zaMsitum arhati 01048003c sarpasatravidhAnajJA vijJeyAs te hi sUtaja 01048004 sUta uvAca 01048004a hanta te kathayiSyAmi nAmAnIha manISiNAm 01048004c ye RtvijaH sadasyAz ca tasyAsan nRpates tadA 01048005a tatra hotA babhUvAtha brAhmaNaz caNDabhArgavaH 01048005c cyavanasyAnvaye jAtaH khyAto vedavidAM varaH 01048006a udgAtA brAhmaNo vRddho vidvAn kautsAryajaiminiH 01048006c brahmAbhavac chArGgaravo adhvaryur bodhapiGgalaH 01048007a sadasyaz cAbhavad vyAsaH putraziSyasahAyavAn 01048007c uddAlakaH zamaThakaH zvetaketuz ca paJcamaH 01048008a asito devalaz caiva nAradaH parvatas tathA 01048008c AtreyaH kuNDajaTharo dvijaH kuTighaTas tathA 01048009a vAtsyaH zrutazravA vRddhas tapaHsvAdhyAyazIlavAn 01048009c kahoDo devazarmA ca maudgalyaH zamasaubharaH 01048010a ete cAnye ca bahavo brAhmaNAH saMzitavratAH 01048010c sadasyA abhavaMs tatra satre pArikSitasya ha 01048011a juhvatsv RtvikSv atha tadA sarpasatre mahAkratau 01048011c ahayaH prApataMs tatra ghorAH prANibhayAvahAH 01048012a vasAmedovahAH kulyA nAgAnAM saMpravartitAH 01048012c vavau gandhaz ca tumulo dahyatAm anizaM tadA 01048013a patatAM caiva nAgAnAM dhiSThitAnAM tathAmbare 01048013c azrUyatAnizaM zabdaH pacyatAM cAgninA bhRzam 01048014a takSakas tu sa nAgendraH puraMdaranivezanam 01048014c gataH zrutvaiva rAjAnaM dIkSitaM janamejayam 01048015a tataH sarvaM yathAvRttam AkhyAya bhujagottamaH 01048015c agacchac charaNaM bhIta AgaskRtvA puraMdaram 01048016a tam indraH prAha suprIto na tavAstIha takSaka 01048016c bhayaM nAgendra tasmAd vai sarpasatrAt kathaM cana 01048017a prasAdito mayA pUrvaM tavArthAya pitAmahaH 01048017c tasmAt tava bhayaM nAsti vyetu te mAnaso jvaraH 01048018a evam AzvAsitas tena tataH sa bhujagottamaH 01048018c uvAsa bhavane tatra zakrasya muditaH sukhI 01048019a ajasraM nipatatsv agnau nAgeSu bhRzaduHkhitaH 01048019c alpazeSaparIvAro vAsukiH paryatapyata 01048020a kazmalaM cAvizad ghoraM vAsukiM pannagezvaram 01048020c sa ghUrNamAnahRdayo bhaginIm idam abravIt 01048021a dahyante 'GgAni me bhadre dizo na pratibhAnti ca 01048021c sIdAmIva ca saMmohAd ghUrNatIva ca me manaH 01048022a dRSTir bhramati me 'tIva hRdayaM dIryatIva ca 01048022c patiSyAmy avazo 'dyAhaM tasmin dIpte vibhAvasau 01048023a pArikSitasya yajJo 'sau vartate 'smajjighAMsayA 01048023c vyaktaM mayApi gantavyaM pitRrAjanivezanam 01048024a ayaM sa kAlaH saMprApto yadartham asi me svasaH 01048024c jaratkAroH purA dattA sA trAhy asmAn sabAndhavAn 01048025a AstIkaH kila yajJaM taM vartantaM bhujagottame 01048025c pratiSetsyati mAM pUrvaM svayam Aha pitAmahaH 01048026a tad vatse brUhi vatsaM svaM kumAraM vRddhasaMmatam 01048026c mamAdya tvaM sabhRtyasya mokSArthaM vedavittamam 01049001 sUta uvAca 01049001a tata AhUya putraM svaM jaratkArur bhujaMgamA 01049001c vAsuker nAgarAjasya vacanAd idam abravIt 01049002a ahaM tava pituH putra bhrAtrA dattA nimittataH 01049002c kAlaH sa cAyaM saMprAptas tat kuruSva yathAtatham 01049003 AstIka uvAca 01049003a kiMnimittaM mama pitur dattA tvaM mAtulena me 01049003c tan mamAcakSva tattvena zrutvA kartAsmi tat tathA 01049004 sUta uvAca 01049004a tata AcaSTa sA tasmai bAndhavAnAM hitaiSiNI 01049004c bhaginI nAgarAjasya jaratkArur aviklavA 01049005a bhujagAnAm azeSANAM mAtA kadrUr iti zrutiH 01049005c tayA zaptA ruSitayA sutA yasmAn nibodha tat 01049006a uccaiHzravAH so 'zvarAjo yan mithyA na kRto mama 01049006c vinatAnimittaM paNite dAsabhAvAya putrakAH 01049007a janamejayasya vo yajJe dhakSyaty anilasArathiH 01049007c tatra paJcatvam ApannAH pretalokaM gamiSyatha 01049008a tAM ca zaptavatIm evaM sAkSAl lokapitAmahaH 01049008c evam astv iti tad vAkyaM provAcAnumumoda ca 01049009a vAsukiz cApi tac chrutvA pitAmahavacas tadA 01049009c amRte mathite tAta devAJ zaraNam IyivAn 01049010a siddhArthAz ca surAH sarve prApyAmRtam anuttamam 01049010c bhrAtaraM me puraskRtya prajApatim upAgaman 01049011a te taM prasAdayAm Asur devAH sarve pitAmaham 01049011c rAjJA vAsukinA sArdhaM sa zApo na bhaved iti 01049012a vAsukir nAgarAjo 'yaM duHkhito jJAtikAraNAt 01049012c abhizApaH sa mAtrAsya bhagavan na bhaved iti 01049013 brahmovAca 01049013a jaratkArur jaratkAruM yAM bhAryAM samavApsyati 01049013c tatra jAto dvijaH zApAd bhujagAn mokSayiSyati 01049014 jaratkArur uvAca 01049014a etac chrutvA tu vacanaM vAsukiH pannagezvaraH 01049014c prAdAn mAm amaraprakhya tava pitre mahAtmane 01049014e prAg evAnAgate kAle tatra tvaM mayy ajAyathAH 01049015a ayaM sa kAlaH saMprApto bhayAn nas trAtum arhasi 01049015c bhrAtaraM caiva me tasmAt trAtum arhasi pAvakAt 01049016a amoghaM naH kRtaM tat syAd yad ahaM tava dhImate 01049016c pitre dattA vimokSArthaM kathaM vA putra manyase 01049017 sUta uvAca 01049017a evam uktas tathety uktvA so 'stIko mAtaraM tadA 01049017c abravId duHkhasaMtaptaM vAsukiM jIvayann iva 01049018a ahaM tvAM mokSayiSyAmi vAsuke pannagottama 01049018c tasmAc chApAn mahAsattva satyam etad bravImi te 01049019a bhava svasthamanA nAga na hi te vidyate bhayam 01049019c prayatiSye tathA saumya yathA zreyo bhaviSyati 01049019e na me vAg anRtaM prAha svaireSv api kuto 'nyathA 01049020a taM vai nRpavaraM gatvA dIkSitaM janamejayam 01049020c vAgbhir maGgalayuktAbhis toSayiSye 'dya mAtula 01049020e yathA sa yajJo nRpater nirvartiSyati sattama 01049021a sa saMbhAvaya nAgendra mayi sarvaM mahAmate 01049021c na te mayi mano jAtu mithyA bhavitum arhati 01049022 vAsukir uvAca 01049022a AstIka parighUrNAmi hRdayaM me vidIryate 01049022c dizaz ca na prajAnAmi brahmadaNDanipIDitaH 01049023 AstIka uvAca 01049023a na saMtApas tvayA kAryaH kathaM cit pannagottama 01049023c dIptAd agneH samutpannaM nAzayiSyAmi te bhayam 01049024a brahmadaNDaM mahAghoraM kAlAgnisamatejasam 01049024c nAzayiSyAmi mAtra tvaM bhayaM kArSIH kathaM cana 01049025 sUta uvAca 01049025a tataH sa vAsuker ghoram apanIya manojvaram 01049025c AdhAya cAtmano 'GgeSu jagAma tvarito bhRzam 01049026a janamejayasya taM yajJaM sarvaiH samuditaM guNaiH 01049026c mokSAya bhujagendrANAm AstIko dvijasattamaH 01049027a sa gatvApazyad AstIko yajJAyatanam uttamam 01049027c vRtaM sadasyair bahubhiH sUryavahnisamaprabhaiH 01049028a sa tatra vArito dvAHsthaiH pravizan dvijasattamaH 01049028c abhituSTAva taM yajJaM pravezArthI dvijottamaH 01050001 AstIka uvAca 01050001a somasya yajJo varuNasya yajJaH; prajApater yajJa AsIt prayAge 01050001c tathA yajJo 'yaM tava bhAratAgrya; pArikSita svasti no 'stu priyebhyaH 01050002a zakrasya yajJaH zatasaMkhya uktas; tathAparas tulyasaMkhyaH zataM vai 01050002c tathA yajJo 'yaM tava bhAratAgrya; pArikSita svasti no 'stu priyebhyaH 01050003a yamasya yajJo harimedhasaz ca; yathA yajJo rantidevasya rAjJaH 01050003c tathA yajJo 'yaM tava bhAratAgrya; pArikSita svasti no 'stu priyebhyaH 01050004a gayasya yajJaH zazabindoz ca rAjJo; yajJas tathA vaizravaNasya rAjJaH 01050004c tathA yajJo 'yaM tava bhAratAgrya; pArikSita svasti no 'stu priyebhyaH 01050005a nRgasya yajJas tv ajamIDhasya cAsId; yathA yajJo dAzarathez ca rAjJaH 01050005c tathA yajJo 'yaM tava bhAratAgrya; pArikSita svasti no 'stu priyebhyaH 01050006a yajJaH zruto no divi devasUnor; yudhiSThirasyAjamIDhasya rAjJaH 01050006c tathA yajJo 'yaM tava bhAratAgrya; pArikSita svasti no 'stu priyebhyaH 01050007a kRSNasya yajJaH satyavatyAH sutasya; svayaM ca karma pracakAra yatra 01050007c tathA yajJo 'yaM tava bhAratAgrya; pArikSita svasti no 'stu priyebhyaH 01050008a ime hi te sUryahutAzavarcasaH; samAsate vRtrahaNaH kratuM yathA 01050008c naiSAM jJAnaM vidyate jJAtum adya; dattaM yebhyo na praNazyet kathaM cit 01050009a Rtviksamo nAsti lokeSu caiva; dvaipAyaneneti vinizcitaM me 01050009c etasya ziSyA hi kSitiM caranti; sarvartvijaH karmasu sveSu dakSAH 01050010a vibhAvasuz citrabhAnur mahAtmA; hiraNyaretA vizvabhuk kRSNavartmA 01050010c pradakSiNAvartazikhaH pradIpto; havyaM tavedaM hutabhug vaSTi devaH 01050011a neha tvad anyo vidyate jIvaloke; samo nRpaH pAlayitA prajAnAm 01050011c dhRtyA ca te prItamanAH sadAhaM; tvaM vA rAjA dharmarAjo yamo vA 01050012a zakraH sAkSAd vajrapANir yatheha; trAtA loke 'smiMs tvaM tatheha prajAnAm 01050012c matas tvaM naH puruSendreha loke; na ca tvad anyo gRhapatir asti yajJe 01050013a khaTvAGganAbhAgadilIpakalpo; yayAtimAndhAtRsamaprabhAvaH 01050013c AdityatejaHpratimAnatejA; bhISmo yathA bhrAjasi suvratas tvam 01050014a vAlmIkivat te nibhRtaM sudhairyaM; vasiSThavat te niyataz ca kopaH 01050014c prabhutvam indreNa samaM mataM me; dyutiz ca nArAyaNavad vibhAti 01050015a yamo yathA dharmavinizcayajJaH; kRSNo yathA sarvaguNopapannaH 01050015c zriyAM nivAso 'si yathA vasUnAM; nidhAnabhUto 'si tathA kratUnAm 01050016a dambhodbhavenAsi samo balena; rAmo yathA zastravid astravic ca 01050016c aurvatritAbhyAm asi tulyatejA; duSprekSaNIyo 'si bhagIratho vA 01050017 sUta uvAca 01050017a evaM stutAH sarva eva prasannA; rAjA sadasyA Rtvijo havyavAhaH 01050017c teSAM dRSTvA bhAvitAnIGgitAni; provAca rAjA janamejayo 'tha 01051001 janamejaya uvAca 01051001a bAlo vAkyaM sthavira iva prabhASate; nAyaM bAlaH sthaviro 'yaM mato me 01051001c icchAmy ahaM varam asmai pradAtuM; tan me viprA vitaradhvaM sametAH 01051002 sadasyA UcuH 01051002a bAlo 'pi vipro mAnya eveha rAjJAM; yaz cAvidvAn yaz ca vidvAn yathAvat 01051002c sarvAn kAmAMs tvatta eSo 'rhate 'dya; yathA ca nas takSaka eti zIghram 01051003 sUta uvAca 01051003a vyAhartukAme varade nRpe dvijaM; varaM vRNISveti tato 'bhyuvAca 01051003c hotA vAkyaM nAtihRSTAntarAtmA; karmaNy asmiMs takSako naiti tAvat 01051004 janamejaya uvAca 01051004a yathA cedaM karma samApyate me; yathA ca nas takSaka eti zIghram 01051004c tathA bhavantaH prayatantu sarve; paraM zaktyA sa hi me vidviSANaH 01051005 Rtvija UcuH 01051005a yathA zAstrANi naH prAhur yathA zaMsati pAvakaH 01051005c indrasya bhavane rAjaMs takSako bhayapIDitaH 01051006 sUta uvAca 01051006a yathA sUto lohitAkSo mahAtmA; paurANiko veditavAn purastAt 01051006c sa rAjAnaM prAha pRSTas tadAnIM; yathAhur viprAs tadvad etan nRdeva 01051007a purANam Agamya tato bravImy ahaM; dattaM tasmai varam indreNa rAjan 01051007c vaseha tvaM matsakAze sugupto; na pAvakas tvAM pradahiSyatIti 01051008a etac chrutvA dIkSitas tapyamAna; Aste hotAraM codayan karmakAle 01051008c hotA ca yattaH sa juhAva mantrair; atho indraH svayam evAjagAma 01051009a vimAnam Aruhya mahAnubhAvaH; sarvair devaiH parisaMstUyamAnaH 01051009c balAhakaiz cApy anugamyamAno; vidyAdharair apsarasAM gaNaiz ca 01051010a tasyottarIye nihitaH sa nAgo; bhayodvignaH zarma naivAbhyagacchat 01051010c tato rAjA mantravido 'bravIt punaH; kruddho vAkyaM takSakasyAntam icchan 01051011a indrasya bhavane viprA yadi nAgaH sa takSakaH 01051011c tam indreNaiva sahitaM pAtayadhvaM vibhAvasau 01051012 Rtvija UcuH 01051012a ayam AyAti vai tUrNaM takSakas te vazaM nRpa 01051012c zrUyate 'sya mahAn nAdo ruvato bhairavaM bhayAt 01051013a nUnaM mukto vajrabhRtA sa nAgo; bhraSTaz cAGkAn mantravisrastakAyaH 01051013c ghUrNann AkAze naSTasaMjJo 'bhyupaiti; tIvrAn niHzvAsAn niHzvasan pannagendraH 01051014a vartate tava rAjendra karmaitad vidhivat prabho 01051014c asmai tu dvijamukhyAya varaM tvaM dAtum arhasi 01051015 janamejaya uvAca 01051015a bAlAbhirUpasya tavAprameya; varaM prayacchAmi yathAnurUpam 01051015c vRNISva yat te 'bhimataM hRdi sthitaM; tat te pradAsyAmy api ced adeyam 01051016 sUta uvAca 01051016a patiSyamANe nAgendre takSake jAtavedasi 01051016c idam antaram ity evaM tadAstIko 'bhyacodayat 01051017a varaM dadAsi cen mahyaM vRNomi janamejaya 01051017c satraM te viramatv etan na pateyur ihoragAH 01051018a evam uktas tato rAjA brahman pArikSitas tadA 01051018c nAtihRSTamanA vAkyam AstIkam idam abravIt 01051019a suvarNaM rajataM gAz ca yac cAnyan manyase vibho 01051019c tat te dadyAM varaM vipra na nivartet kratur mama 01051020 AstIka uvAca 01051020a suvarNaM rajataM gAz ca na tvAM rAjan vRNomy aham 01051020c satraM te viramatv etat svasti mAtRkulasya naH 01051021 sUta uvAca 01051021a AstIkenaivam uktas tu rAjA pArikSitas tadA 01051021c punaH punar uvAcedam AstIkaM vadatAM varam 01051022a anyaM varaya bhadraM te varaM dvijavarottama 01051022c ayAcata na cApy anyaM varaM sa bhRgunandana 01051023a tato vedavidas tatra sadasyAH sarva eva tam 01051023c rAjAnam UcuH sahitA labhatAM brAhmaNo varam 01052001 zaunaka uvAca 01052001a ye sarpAH sarpasatre 'smin patitA havyavAhane 01052001c teSAM nAmAni sarveSAM zrotum icchAmi sUtaja 01052002 sUta uvAca 01052002a sahasrANi bahUny asmin prayutAny arbudAni ca 01052002c na zakyaM parisaMkhyAtuM bahutvAd vedavittama 01052003a yathAsmRti tu nAmAni pannagAnAM nibodha me 01052003c ucyamAnAni mukhyAnAM hutAnAM jAtavedasi 01052004a vAsukeH kulajAMs tAvat prAdhAnyena nibodha me 01052004c nIlaraktAn sitAn ghorAn mahAkAyAn viSolbaNAn 01052005a koTiko mAnasaH pUrNaH sahaH pailo halIsakaH 01052005c picchilaH koNapaz cakraH koNavegaH prakAlanaH 01052006a hiraNyavAhaH zaraNaH kakSakaH kAladantakaH 01052006c ete vAsukijA nAgAH praviSTA havyavAhanam 01052007a takSakasya kule jAtAn pravakSyAmi nibodha tAn 01052007c pucchaNDako maNDalakaH piNDabhettA rabheNakaH 01052008a ucchikhaH suraso draGgo balaheDo virohaNaH 01052008c zilIzalakaro mUkaH sukumAraH pravepanaH 01052009a mudgaraH zazaromA ca sumanA vegavAhanaH 01052009c ete takSakajA nAgAH praviSTA havyavAhanam 01052010a pArAvataH pAriyAtraH pANDaro hariNaH kRzaH 01052010c vihaMgaH zarabho modaH pramodaH saMhatAGgadaH 01052011a airAvatakulAd ete praviSTA havyavAhanam 01052011c kauravyakulajAn nAgAJ zRNu me dvijasattama 01052012a aiNDilaH kuNDalo muNDo veNiskandhaH kumArakaH 01052012c bAhukaH zRGgavegaz ca dhUrtakaH pAtapAtarau 01052013a dhRtarASTrakule jAtAJ zRNu nAgAn yathAtatham 01052013c kIrtyamAnAn mayA brahman vAtavegAn viSolbaNAn 01052014a zaGkukarNaH piGgalakaH kuThAramukhamecakau 01052014c pUrNAGgadaH pUrNamukhaH prahasaH zakunir hariH 01052015a AmAhaThaH komaThakaH zvasano mAnavo vaTaH 01052015c bhairavo muNDavedAGgaH pizaGgaz codrapAragaH 01052016a RSabho vegavAn nAma piNDArakamahAhanU 01052016c raktAGgaH sarvasAraGgaH samRddhaH pATarAkSasau 01052017a varAhako vAraNakaH sumitraz citravedikaH 01052017c parAzaras taruNako maNiskandhas tathAruNiH 01052018a iti nAgA mayA brahman kIrtitAH kIrtivardhanAH 01052018c prAdhAnyena bahutvAt tu na sarve parikIrtitAH 01052019a eteSAM putrapautrAs tu prasavasya ca saMtatiH 01052019c na zakyAH parisaMkhyAtuM ye dIptaM pAvakaM gatAH 01052020a saptazIrSA dvizIrSAz ca paJcazIrSAs tathApare 01052020c kAlAnalaviSA ghorA hutAH zatasahasrazaH 01052021a mahAkAyA mahAvIryAH zailazRGgasamucchrayAH 01052021c yojanAyAmavistArA dviyojanasamAyatAH 01052022a kAmarUpAH kAmagamA dIptAnalaviSolbaNAH 01052022c dagdhAs tatra mahAsatre brahmadaNDanipIDitAH 01053001 sUta uvAca 01053001a idam atyadbhutaM cAnyad AstIkasyAnuzuzrumaH 01053001c tathA varaiz chandyamAne rAjJA pArikSitena ha 01053002a indrahastAc cyuto nAgaH kha eva yad atiSThata 01053002c tataz cintAparo rAjA babhUva janamejayaH 01053003a hUyamAne bhRzaM dIpte vidhivat pAvake tadA 01053003c na sma sa prApatad vahnau takSako bhayapIDitaH 01053004 zaunaka uvAca 01053004a kiM sUta teSAM viprANAM mantragrAmo manISiNAm 01053004c na pratyabhAt tadAgnau yan na papAta sa takSakaH 01053005 sUta uvAca 01053005a tam indrahastAd visrastaM visaMjJaM pannagottamam 01053005c AstIkas tiSTha tiSTheti vAcas tisro 'bhyudairayat 01053006a vitasthe so 'ntarikSe 'tha hRdayena vidUyatA 01053006c yathA tiSTheta vai kaz cid gocakrasyAntarA naraH 01053007a tato rAjAbravId vAkyaM sadasyaiz codito bhRzam 01053007c kAmam etad bhavatv evaM yathAstIkasya bhASitam 01053008a samApyatAm idaM karma pannagAH santv anAmayAH 01053008c prIyatAm ayam AstIkaH satyaM sUtavaco 'stu tat 01053009a tato halahalAzabdaH prItijaH samavartata 01053009c AstIkasya vare datte tathaivopararAma ca 01053010a sa yajJaH pANDaveyasya rAjJaH pArikSitasya ha 01053010c prItimAMz cAbhavad rAjA bhArato janamejayaH 01053011a RtvigbhyaH sasadasyebhyo ye tatrAsan samAgatAH 01053011c tebhyaz ca pradadau vittaM zatazo 'tha sahasrazaH 01053012a lohitAkSAya sUtAya tathA sthapataye vibhuH 01053012c yenoktaM tatra satrAgre yajJasya vinivartanam 01053013a nimittaM brAhmaNa iti tasmai vittaM dadau bahu 01053013c tataz cakArAvabhRthaM vidhidRSTena karmaNA 01053014a AstIkaM preSayAm Asa gRhAn eva susatkRtam 01053014c rAjA prItamanAH prItaM kRtakRtyaM manISiNam 01053015a punarAgamanaM kAryam iti cainaM vaco 'bravIt 01053015c bhaviSyasi sadasyo me vAjimedhe mahAkratau 01053016a tathety uktvA pradudrAva sa cAstIko mudA yutaH 01053016c kRtvA svakAryam atulaM toSayitvA ca pArthivam 01053017a sa gatvA paramaprIto mAtaraM mAtulaM ca tam 01053017c abhigamyopasaMgRhya yathAvRttaM nyavedayat 01053018a etac chrutvA prIyamANAH sametA; ye tatrAsan pannagA vItamohAH 01053018c te ''stIke vai prItimanto babhUvur; Ucuz cainaM varam iSTaM vRNISva 01053019a bhUyo bhUyaH sarvazas te 'bruvaMs taM; kiM te priyaM karavAmo 'dya vidvan 01053019c prItA vayaM mokSitAz caiva sarve; kAmaM kiM te karavAmo 'dya vatsa 01053020 AstIka uvAca 01053020a sAyaM prAtaH suprasannAtmarUpA; loke viprA mAnavAz cetare 'pi 01053020c dharmAkhyAnaM ye vadeyur mamedaM; teSAM yuSmadbhyo naiva kiM cid bhayaM syAt 01053021 sUta uvAca 01053021a taiz cApy ukto bhAgineyaH prasannair; etat satyaM kAmam evaM carantaH 01053021c prItyA yuktA IpsitaM sarvazas te; kartAraH sma pravaNA bhAgineya 01053022a jaratkAror jaratkArvAM samutpanno mahAyazAH 01053022c AstIkaH satyasaMdho mAM pannagebhyo 'bhirakSatu 01053023a asitaM cArtimantaM ca sunIthaM cApi yaH smaret 01053023c divA vA yadi vA rAtrau nAsya sarpabhayaM bhavet 01053024 sUta uvAca 01053024a mokSayitvA sa bhujagAn sarpasatrAd dvijottamaH 01053024c jagAma kAle dharmAtmA diSTAntaM putrapautravAn 01053025a ity AkhyAnaM mayAstIkaM yathAvat kIrtitaM tava 01053025c yat kIrtayitvA sarpebhyo na bhayaM vidyate kva cit 01053026a zrutvA dharmiSTham AkhyAnam AstIkaM puNyavardhanam 01053026c AstIkasya kaver vipra zrImaccaritam AditaH 01053027 zaunaka uvAca 01053027a bhRguvaMzAt prabhRty eva tvayA me kathitaM mahat 01053027c AkhyAnam akhilaM tAta saute prIto 'smi tena te 01053028a prakSyAmi caiva bhUyas tvAM yathAvat sUtanandana 01053028c yAM kathAM vyAsasaMpannAM tAM ca bhUyaH pracakSva me 01053029a tasmin paramaduSprApe sarpasatre mahAtmanAm 01053029c karmAntareSu vidhivat sadasyAnAM mahAkave 01053030a yA babhUvuH kathAz citrA yeSv artheSu yathAtatham 01053030c tvatta icchAmahe zrotuM saute tvaM vai vicakSaNaH 01053031 sUta uvAca 01053031a karmAntareSv akathayan dvijA vedAzrayAH kathAH 01053031c vyAsas tv akathayan nityam AkhyAnaM bhArataM mahat 01053032 zaunaka uvAca 01053032a mahAbhAratam AkhyAnaM pANDavAnAM yazaskaram 01053032c janamejayena yat pRSTaH kRSNadvaipAyanas tadA 01053033a zrAvayAm Asa vidhivat tadA karmAntareSu saH 01053033c tAm ahaM vidhivat puNyAM zrotum icchAmi vai kathAm 01053034a manaHsAgarasaMbhUtAM maharSeH puNyakarmaNaH 01053034c kathayasva satAM zreSTha na hi tRpyAmi sUtaja 01053035 sUta uvAca 01053035a hanta te kathayiSyAmi mahad AkhyAnam uttamam 01053035c kRSNadvaipAyanamataM mahAbhAratam AditaH 01053036a taj juSasvottamamate kathyamAnaM mayA dvija 01053036c zaMsituM tan manoharSo mamApIha pravartate 01054001 sUta uvAca 01054001a zrutvA tu sarpasatrAya dIkSitaM janamejayam 01054001c abhyAgacchad RSir vidvAn kRSNadvaipAyanas tadA 01054002a janayAm Asa yaM kAlI zakteH putrAt parAzarAt 01054002c kanyaiva yamunAdvIpe pANDavAnAM pitAmaham 01054003a jAtamAtraz ca yaH sadya iSTyA deham avIvRdhat 01054003c vedAMz cAdhijage sAGgAn setihAsAn mahAyazAH 01054004a yaM nAtitapasA kaz cin na vedAdhyayanena ca 01054004c na vratair nopavAsaiz ca na prasUtyA na manyunA 01054005a vivyAsaikaM caturdhA yo vedaM vedavidAM varaH 01054005c parAvarajJo brahmarSiH kaviH satyavrataH zuciH 01054006a yaH pANDuM dhRtarASTraM ca viduraM cApy ajIjanat 01054006c zaMtanoH saMtatiM tanvan puNyakIrtir mahAyazAH 01054007a janamejayasya rAjarSeH sa tad yajJasadas tadA 01054007c viveza ziSyaiH sahito vedavedAGgapAragaiH 01054008a tatra rAjAnam AsInaM dadarza janamejayam 01054008c vRtaM sadasyair bahubhir devair iva puraMdaram 01054009a tathA mUrdhAvasiktaiz ca nAnAjanapadezvaraiH 01054009c Rtvigbhir devakalpaiz ca kuzalair yajJasaMstare 01054010a janamejayas tu rAjarSir dRSTvA tam RSim Agatam 01054010c sagaNo 'bhyudyayau tUrNaM prItyA bharatasattamaH 01054011a kAJcanaM viSTaraM tasmai sadasyAnumate prabhuH 01054011c AsanaM kalpayAm Asa yathA zakro bRhaspateH 01054012a tatropaviSTaM varadaM devarSigaNapUjitam 01054012c pUjayAm Asa rAjendraH zAstradRSTena karmaNA 01054013a pAdyam AcamanIyaM ca arghyaM gAM ca vidhAnataH 01054013c pitAmahAya kRSNAya tadarhAya nyavedayat 01054014a pratigRhya ca tAM pUjAM pANDavAj janamejayAt 01054014c gAM caiva samanujJAya vyAsaH prIto 'bhavat tadA 01054015a tathA saMpUjayitvA taM yatnena prapitAmaham 01054015c upopavizya prItAtmA paryapRcchad anAmayam 01054016a bhagavAn api taM dRSTvA kuzalaM prativedya ca 01054016c sadasyaiH pUjitaH sarvaiH sadasyAn abhyapUjayat 01054017a tatas taM satkRtaM sarvaiH sadasyair janamejayaH 01054017c idaM pazcAd dvijazreSThaM paryapRcchat kRtAJjaliH 01054018a kurUNAM pANDavAnAM ca bhavAn pratyakSadarzivAn 01054018c teSAM caritam icchAmi kathyamAnaM tvayA dvija 01054019a kathaM samabhavad bhedas teSAm akliSTakarmaNAm 01054019c tac ca yuddhaM kathaM vRttaM bhUtAntakaraNaM mahat 01054020a pitAmahAnAM sarveSAM daivenAviSTacetasAm 01054020c kArtsnyenaitat samAcakSva bhagavan kuzalo hy asi 01054021a tasya tad vacanaM zrutvA kRSNadvaipAyanas tadA 01054021c zazAsa ziSyam AsInaM vaizaMpAyanam antike 01054022a kurUNAM pANDavAnAM ca yathA bhedo 'bhavat purA 01054022c tad asmai sarvam AcakSva yan mattaH zrutavAn asi 01054023a guror vacanam AjJAya sa tu viprarSabhas tadA 01054023c AcacakSe tataH sarvam itihAsaM purAtanam 01054024a tasmai rAjJe sadasyebhyaH kSatriyebhyaz ca sarvazaH 01054024c bhedaM rAjyavinAzaM ca kurupANDavayos tadA 01055001 vaizaMpAyana uvAca 01055001a gurave prAG namaskRtya manobuddhisamAdhibhiH 01055001c saMpUjya ca dvijAn sarvAMs tathAnyAn viduSo janAn 01055002a maharSeH sarvalokeSu vizrutasyAsya dhImataH 01055002c pravakSyAmi mataM kRtsnaM vyAsasyAmitatejasaH 01055003a zrotuM pAtraM ca rAjaMs tvaM prApyemAM bhAratIM kathAm 01055003c guror vaktuM parispando mudA protsAhatIva mAm 01055004a zRNu rAjan yathA bhedaH kurupANDavayor abhUt 01055004c rAjyArthe dyUtasaMbhUto vanavAsas tathaiva ca 01055005a yathA ca yuddham abhavat pRthivIkSayakArakam 01055005c tat te 'haM saMpravakSyAmi pRcchate bharatarSabha 01055006a mRte pitari te vIrA vanAd etya svamandiram 01055006c nacirAd iva vidvAMso vede dhanuSi cAbhavan 01055007a tAMs tathA rUpavIryaujaHsaMpannAn paurasaMmatAn 01055007c nAmRSyan kuravo dRSTvA pANDavAJ zrIyazobhRtaH 01055008a tato duryodhanaH krUraH karNaz ca sahasaubalaH 01055008c teSAM nigrahanirvAsAn vividhAMs te samAcaran 01055009a dadAv atha viSaM pApo bhImAya dhRtarASTrajaH 01055009c jarayAm Asa tad vIraH sahAnnena vRkodaraH 01055010a pramANakoTyAM saMsuptaM punar baddhvA vRkodaram 01055010c toyeSu bhImaM gaGgAyAH prakSipya puram Avrajat 01055011a yadA prabuddhaH kaunteyas tadA saMchidya bandhanam 01055011c udatiSThan mahArAja bhImaseno gatavyathaH 01055012a AzIviSaiH kRSNasarpaiH suptaM cainam adaMzayat 01055012c sarveSv evAGgadezeSu na mamAra ca zatruhA 01055013a teSAM tu viprakAreSu teSu teSu mahAmatiH 01055013c mokSaNe pratighAte ca viduro 'vahito 'bhavat 01055014a svargastho jIvalokasya yathA zakraH sukhAvahaH 01055014c pANDavAnAM tathA nityaM viduro 'pi sukhAvahaH 01055015a yadA tu vividhopAyaiH saMvRtair vivRtair api 01055015c nAzaknod vinihantuM tAn daivabhAvyartharakSitAn 01055016a tataH saMmantrya sacivair vRSaduHzAsanAdibhiH 01055016c dhRtarASTram anujJApya jAtuSaM gRham Adizat 01055017a tatra tAn vAsayAm Asa pANDavAn amitaujasaH 01055017c adAhayac ca visrabdhAn pAvakena punas tadA 01055018a vidurasyaiva vacanAt khanitrI vihitA tataH 01055018c mokSayAm Asa yogena te muktAH prAdravan bhayAt 01055019a tato mahAvane ghore hiDimbaM nAma rAkSasam 01055019c bhImaseno 'vadhIt kruddho bhuvi bhImaparAkramaH 01055020a atha saMdhAya te vIrA ekacakrAM vrajaMs tadA 01055020c brahmarUpadharA bhUtvA mAtrA saha paraMtapAH 01055021a tatra te brAhmaNArthAya bakaM hatvA mahAbalam 01055021c brAhmaNaiH sahitA jagmuH pAJcAlAnAM puraM tataH 01055022a te tatra draupadIM labdhvA parisaMvatsaroSitAH 01055022c viditA hAstinapuraM pratyAjagmur ariMdamAH 01055023a ta uktA dhRtarASTreNa rAjJA zAMtanavena ca 01055023c bhrAtRbhir vigrahas tAta kathaM vo na bhaved iti 01055023e asmAbhiH khANDavaprasthe yuSmadvAso 'nucintitaH 01055024a tasmAj janapadopetaM suvibhaktamahApatham 01055024c vAsAya khANDavaprasthaM vrajadhvaM gatamanyavaH 01055025a tayos te vacanAj jagmuH saha sarvaiH suhRjjanaiH 01055025c nagaraM khANDavaprasthaM ratnAny AdAya sarvazaH 01055026a tatra te nyavasan rAjan saMvatsaragaNAn bahUn 01055026c vaze zastrapratApena kurvanto 'nyAn mahIkSitaH 01055027a evaM dharmapradhAnAs te satyavrataparAyaNAH 01055027c apramattotthitAH kSAntAH pratapanto 'hitAMs tadA 01055028a ajayad bhImasenas tu dizaM prAcIM mahAbalaH 01055028c udIcIm arjuno vIraH pratIcIM nakulas tathA 01055029a dakSiNAM sahadevas tu vijigye paravIrahA 01055029c evaM cakrur imAM sarve vaze kRtsnAM vasuMdharAm 01055030a paJcabhiH sUryasaMkAzaiH sUryeNa ca virAjatA 01055030c SaTsUryevAbabhau pRthvI pANDavaiH satyavikramaiH 01055031a tato nimitte kasmiMz cid dharmarAjo yudhiSThiraH 01055031c vanaM prasthApayAm Asa bhrAtaraM vai dhanaMjayam 01055032a sa vai saMvatsaraM pUrNaM mAsaM caikaM vane 'vasat 01055032c tato 'gacchad dhRSIkezaM dvAravatyAM kadA cana 01055033a labdhavAMs tatra bIbhatsur bhAryAM rAjIvalocanAm 01055033c anujAM vAsudevasya subhadrAM bhadrabhASiNIm 01055034a sA zacIva mahendreNa zrIH kRSNeneva saMgatA 01055034c subhadrA yuyuje prItA pANDavenArjunena ha 01055035a atarpayac ca kaunteyaH khANDave havyavAhanam 01055035c bIbhatsur vAsudevena sahito nRpasattama 01055036a nAtibhAro hi pArthasya kezavenAbhavat saha 01055036c vyavasAyasahAyasya viSNoH zatruvadheSv iva 01055037a pArthAyAgnir dadau cApi gANDIvaM dhanur uttamam 01055037c iSudhI cAkSayair bANai rathaM ca kapilakSaNam 01055038a mokSayAm Asa bIbhatsur mayaM tatra mahAsuram 01055038c sa cakAra sabhAM divyAM sarvaratnasamAcitAm 01055039a tasyAM duryodhano mando lobhaM cakre sudurmatiH 01055039c tato 'kSair vaJcayitvA ca saubalena yudhiSThiram 01055040a vanaM prasthApayAm Asa sapta varSANi paJca ca 01055040c ajJAtam ekaM rASTre ca tathA varSaM trayodazam 01055041a tataz caturdaze varSe yAcamAnAH svakaM vasu 01055041c nAlabhanta mahArAja tato yuddham avartata 01055042a tatas te sarvam utsAdya hatvA duryodhanaM nRpam 01055042c rAjyaM vidrutabhUyiSThaM pratyapadyanta pANDavAH 01055043a evam etat purAvRttaM teSAm akliSTakarmaNAm 01055043c bhedo rAjyavinAzaz ca jayaz ca jayatAM vara 01056001 janamejaya uvAca 01056001a kathitaM vai samAsena tvayA sarvaM dvijottama 01056001c mahAbhAratam AkhyAnaM kurUNAM caritaM mahat 01056002a kathAM tv anagha citrArthAm imAM kathayati tvayi 01056002c vistarazravaNe jAtaM kautUhalam atIva me 01056003a sa bhavAn vistareNemAM punar AkhyAtum arhati 01056003c na hi tRpyAmi pUrveSAM zRNvAnaz caritaM mahat 01056004a na tat kAraNam alpaM hi dharmajJA yatra pANDavAH 01056004c avadhyAn sarvazo jaghnuH prazasyante ca mAnavaiH 01056005a kimarthaM te naravyAghrAH zaktAH santo hy anAgasaH 01056005c prayujyamAnAn saMklezAn kSAntavanto durAtmanAm 01056006a kathaM nAgAyutaprANo bAhuzAlI vRkodaraH 01056006c pariklizyann api krodhaM dhRtavAn vai dvijottama 01056007a kathaM sA draupadI kRSNA klizyamAnA durAtmabhiH 01056007c zaktA satI dhArtarASTrAn nAdahad ghoracakSuSA 01056008a kathaM vyatikraman dyUte pArthau mAdrIsutau tathA 01056008c anuvrajan naravyAghraM vaJcyamAnaM durAtmabhiH 01056009a kathaM dharmabhRtAM zreSThaH suto dharmasya dharmavit 01056009c anarhaH paramaM klezaM soDhavAn sa yudhiSThiraH 01056010a kathaM ca bahulAH senAH pANDavaH kRSNasArathiH 01056010c asyann eko 'nayat sarvAH pitRlokaM dhanaMjayaH 01056011a etad AcakSva me sarvaM yathAvRttaM tapodhana 01056011c yad yac ca kRtavantas te tatra tatra mahArathAH 01056012 vaizaMpAyana uvAca 01056012a maharSeH sarvalokeSu pUjitasya mahAtmanaH 01056012c pravakSyAmi mataM kRtsnaM vyAsasyAmitatejasaH 01056013a idaM zatasahasraM hi zlokAnAM puNyakarmaNAm 01056013c satyavatyAtmajeneha vyAkhyAtam amitaujasA 01056014a ya idaM zrAvayed vidvAn yaz cedaM zRNuyAn naraH 01056014c te brahmaNaH sthAnam etya prApnuyur devatulyatAm 01056015a idaM hi vedaiH samitaM pavitram api cottamam 01056015c zrAvyANAm uttamaM cedaM purANam RSisaMstutam 01056016a asminn arthaz ca dharmaz ca nikhilenopadizyate 01056016c itihAse mahApuNye buddhiz ca parinaiSThikI 01056017a akSudrAn dAnazIlAMz ca satyazIlAn anAstikAn 01056017c kArSNaM vedam imaM vidvAJ zrAvayitvArtham aznute 01056018a bhrUNahatyAkRtaM cApi pApaM jahyAd asaMzayam 01056018c itihAsam imaM zrutvA puruSo 'pi sudAruNaH 01056019a jayo nAmetihAso 'yaM zrotavyo vijigISuNA 01056019c mahIM vijayate sarvAM zatrUMz cApi parAjayet 01056020a idaM puMsavanaM zreSTham idaM svastyayanaM mahat 01056020c mahiSIyuvarAjAbhyAM zrotavyaM bahuzas tathA 01056021a arthazAstram idaM puNyaM dharmazAstram idaM param 01056021c mokSazAstram idaM proktaM vyAsenAmitabuddhinA 01056022a saMpraty AcakSate caiva AkhyAsyanti tathApare 01056022c putrAH zuzrUSavaH santi preSyAz ca priyakAriNaH 01056023a zarIreNa kRtaM pApaM vAcA ca manasaiva ca 01056023c sarvaM tat tyajati kSipram idaM zRNvan naraH sadA 01056024a bhAratAnAM mahaj janma zRNvatAm anasUyatAm 01056024c nAsti vyAdhibhayaM teSAM paralokabhayaM kutaH 01056025a dhanyaM yazasyam AyuSyaM svargyaM puNyaM tathaiva ca 01056025c kRSNadvaipAyanenedaM kRtaM puNyacikIrSuNA 01056026a kIrtiM prathayatA loke pANDavAnAM mahAtmanAm 01056026c anyeSAM kSatriyANAM ca bhUridraviNatejasAm 01056027a yathA samudro bhagavAn yathA ca himavAn giriH 01056027c khyAtAv ubhau ratnanidhI tathA bhAratam ucyate 01056028a ya idaM zrAvayed vidvAn brAhmaNAn iha parvasu 01056028c dhUtapApmA jitasvargo brahmabhUyaM sa gacchati 01056029a yaz cedaM zrAvayec chrAddhe brAhmaNAn pAdam antataH 01056029c akSayyaM tasya tac chrAddham upatiSThet pitqn api 01056030a ahnA yad enaz cAjJAnAt prakaroti naraz caran 01056030c tan mahAbhAratAkhyAnaM zrutvaiva pravilIyate 01056031a bhAratAnAM mahaj janma mahAbhAratam ucyate 01056031c niruktam asya yo veda sarvapApaiH pramucyate 01056032a tribhir varSaiH sadotthAyI kRSNadvaipAyano muniH 01056032c mahAbhAratam AkhyAnaM kRtavAn idam uttamam 01056033a dharme cArthe ca kAme ca mokSe ca bharatarSabha 01056033c yad ihAsti tad anyatra yan nehAsti na tat kva cit 01057001 vaizaMpAyana uvAca 01057001a rAjoparicaro nAma dharmanityo mahIpatiH 01057001c babhUva mRgayAM gantuM sa kadA cid dhRtavrataH 01057002a sa cediviSayaM ramyaM vasuH pauravanandanaH 01057002c indropadezAj jagrAha grahaNIyaM mahIpatiH 01057003a tam Azrame nyastazastraM nivasantaM taporatim 01057003c devaH sAkSAt svayaM vajrI samupAyAn mahIpatim 01057004a indratvam arho rAjAyaM tapasety anucintya vai 01057004c taM sAntvena nRpaM sAkSAt tapasaH saMnyavartayat 01057005 indra uvAca 01057005a na saMkIryeta dharmo 'yaM pRthivyAM pRthivIpate 01057005c taM pAhi dharmo hi dhRtaH kRtsnaM dhArayate jagat 01057006a lokyaM dharmaM pAlaya tvaM nityayuktaH samAhitaH 01057006c dharmayuktas tato lokAn puNyAn Apsyasi zAzvatAn 01057007a diviSThasya bhuviSThas tvaM sakhA bhUtvA mama priyaH 01057007c UdhaH pRthivyA yo dezas tam Avasa narAdhipa 01057008a pazavyaz caiva puNyaz ca susthiro dhanadhAnyavAn 01057008c svArakSyaz caiva saumyaz ca bhogyair bhUmiguNair yutaH 01057009a aty anyAn eSa dezo hi dhanaratnAdibhir yutaH 01057009c vasupUrNA ca vasudhA vasa cediSu cedipa 01057010a dharmazIlA janapadAH susaMtoSAz ca sAdhavaH 01057010c na ca mithyApralApo 'tra svaireSv api kuto 'nyathA 01057011a na ca pitrA vibhajyante narA guruhite ratAH 01057011c yuJjate dhuri no gAz ca kRzAH saMdhukSayanti ca 01057012a sarve varNAH svadharmasthAH sadA cediSu mAnada 01057012c na te 'sty aviditaM kiM cit triSu lokeSu yad bhavet 01057013a devopabhogyaM divyaM ca AkAze sphATikaM mahat 01057013c AkAzagaM tvAM maddattaM vimAnam upapatsyate 01057014a tvam ekaH sarvamartyeSu vimAnavaram AsthitaH 01057014c cariSyasy uparistho vai devo vigrahavAn iva 01057015a dadAmi te vaijayantIM mAlAm amlAnapaGkajAm 01057015c dhArayiSyati saMgrAme yA tvAM zastrair avikSatam 01057016a lakSaNaM caitad eveha bhavitA te narAdhipa 01057016c indramAleti vikhyAtaM dhanyam apratimaM mahat 01057017 vaizaMpAyana uvAca 01057017a yaSTiM ca vaiNavIM tasmai dadau vRtraniSUdanaH 01057017c iSTapradAnam uddizya ziSTAnAM paripAlinIm 01057018a tasyAH zakrasya pUjArthaM bhUmau bhUmipatis tadA 01057018c pravezaM kArayAm Asa gate saMvatsare tadA 01057019a tataH prabhRti cAdyApi yaSTyAH kSitipasattamaiH 01057019c pravezaH kriyate rAjan yathA tena pravartitaH 01057020a aparedyus tathA cAsyAH kriyate ucchrayo nRpaiH 01057020c alaMkRtAyAH piTakair gandhair mAlyaiz ca bhUSaNaiH 01057020e mAlyadAmaparikSiptA vidhivat kriyate 'pi ca 01057021a bhagavAn pUjyate cAtra hAsyarUpeNa zaMkaraH 01057021c svayam eva gRhItena vasoH prItyA mahAtmanaH 01057022a etAM pUjAM mahendras tu dRSTvA deva kRtAM zubhAm 01057022c vasunA rAjamukhyena prItimAn abravId vibhuH 01057023a ye pUjayiSyanti narA rAjAnaz ca mahaM mama 01057023c kArayiSyanti ca mudA yathA cedipatir nRpaH 01057024a teSAM zrIr vijayaz caiva sarASTrANAM bhaviSyati 01057024c tathA sphIto janapado muditaz ca bhaviSyati 01057025a evaM mahAtmanA tena mahendreNa narAdhipa 01057025c vasuH prItyA maghavatA mahArAjo 'bhisatkRtaH 01057026a utsavaM kArayiSyanti sadA zakrasya ye narAH 01057026c bhUmidAnAdibhir dAnair yathA pUtA bhavanti vai 01057026e varadAnamahAyajJais tathA zakrotsavena te 01057027a saMpUjito maghavatA vasuz cedipatis tadA 01057027c pAlayAm Asa dharmeNa cedisthaH pRthivIm imAm 01057027e indraprItyA bhUmipatiz cakArendramahaM vasuH 01057028a putrAz cAsya mahAvIryAH paJcAsann amitaujasaH 01057028c nAnArAjyeSu ca sutAn sa samrAD abhyaSecayat 01057029a mahAratho magadharAD vizruto yo bRhadrathaH 01057029c pratyagrahaH kuzAmbaz ca yam Ahur maNivAhanam 01057029e macchillaz ca yaduz caiva rAjanyaz cAparAjitaH 01057030a ete tasya sutA rAjan rAjarSer bhUritejasaH 01057030c nyavezayan nAmabhiH svais te dezAMz ca purANi ca 01057030e vAsavAH paJca rAjAnaH pRthagvaMzAz ca zAzvatAH 01057031a vasantam indraprAsAde AkAze sphATike ca tam 01057031c upatasthur mahAtmAnaM gandharvApsaraso nRpam 01057031e rAjoparicarety evaM nAma tasyAtha vizrutam 01057032a puropavAhinIM tasya nadIM zuktimatIM giriH 01057032c arautsIc cetanAyuktaH kAmAt kolAhalaH kila 01057033a giriM kolAhalaM taM tu padA vasur atADayat 01057033c nizcakrAma nadI tena prahAravivareNa sA 01057034a tasyAM nadyAm ajanayan mithunaM parvataH svayam 01057034c tasmAd vimokSaNAt prItA nadI rAjJe nyavedayat 01057035a yaH pumAn abhavat tatra taM sa rAjarSisattamaH 01057035c vasur vasupradaz cakre senApatim ariMdamam 01057035e cakAra patnIM kanyAM tu dayitAM girikAM nRpaH 01057036a vasoH patnI tu girikA kAmAt kAle nyavedayat 01057036c RtukAlam anuprAptaM snAtA puMsavane zuciH 01057037a tadahaH pitaraz cainam Ucur jahi mRgAn iti 01057037c taM rAjasattamaM prItAs tadA matimatAM varam 01057038a sa pitqNAM niyogaM tam avyatikramya pArthivaH 01057038c cacAra mRgayAM kAmI girikAm eva saMsmaran 01057038e atIva rUpasaMpannAM sAkSAc chriyam ivAparAm 01057039a tasya retaH pracaskanda carato rucire vane 01057039c skannamAtraM ca tad reto vRkSapatreNa bhUmipaH 01057040a pratijagrAha mithyA me na skanded reta ity uta 01057040c Rtuz ca tasyAH patnyA me na moghaH syAd iti prabhuH 01057041a saMcintyaivaM tadA rAjA vicArya ca punaH punaH 01057041c amoghatvaM ca vijJAya retaso rAjasattamaH 01057042a zukraprasthApane kAlaM mahiSyAH prasamIkSya saH 01057042c abhimantryAtha tac chukram ArAt tiSThantam Azugam 01057042e sUkSmadharmArthatattvajJo jJAtvA zyenaM tato 'bravIt 01057043a matpriyArtham idaM saumya zukraM mama gRhaM naya 01057043c girikAyAH prayacchAzu tasyA hy Artavam adya vai 01057044a gRhItvA tat tadA zyenas tUrNam utpatya vegavAn 01057044c javaM paramam AsthAya pradudrAva vihaMgamaH 01057045a tam apazyad athAyAntaM zyenaM zyenas tathAparaH 01057045c abhyadravac ca taM sadyo dRSTvaivAmiSazaGkayA 01057046a tuNDayuddham athAkAze tAv ubhau saMpracakratuH 01057046c yudhyator apatad retas tac cApi yamunAmbhasi 01057047a tatrAdriketi vikhyAtA brahmazApAd varApsarAH 01057047c mInabhAvam anuprAptA babhUva yamunAcarI 01057048a zyenapAdaparibhraSTaM tad vIryam atha vAsavam 01057048c jagrAha tarasopetya sAdrikA matsyarUpiNI 01057049a kadA cid atha matsIM tAM babandhur matsyajIvinaH 01057049c mAse ca dazame prApte tadA bharatasattama 01057049e ujjahrur udarAt tasyAH strIpumAMsaM ca mAnuSam 01057050a AzcaryabhUtaM matvA tad rAjJas te pratyavedayan 01057050c kAye matsyA imau rAjan saMbhUtau mAnuSAv iti 01057051a tayoH pumAMsaM jagrAha rAjoparicaras tadA 01057051c sa matsyo nAma rAjAsId dhArmikaH satyasaMgaraH 01057052a sApsarA muktazApA ca kSaNena samapadyata 01057052c puroktA yA bhagavatA tiryagyonigatA zubhe 01057052e mAnuSau janayitvA tvaM zApamokSam avApsyasi 01057053a tataH sA janayitvA tau vizastA matsyaghAtinA 01057053c saMtyajya matsyarUpaM sA divyaM rUpam avApya ca 01057053e siddharSicAraNapathaM jagAmAtha varApsarAH 01057054a yA kanyA duhitA tasyA matsyA matsyasagandhinI 01057054c rAjJA dattAtha dAzAya iyaM tava bhavatv iti 01057054e rUpasattvasamAyuktA sarvaiH samuditA guNaiH 01057055a sA tu satyavatI nAma matsyaghAtyabhisaMzrayAt 01057055c AsIn matsyasagandhaiva kaM cit kAlaM zucismitA 01057056a zuzrUSArthaM pitur nAvaM tAM tu vAhayatIM jale 01057056c tIrthayAtrAM parikrAmann apazyad vai parAzaraH 01057057a atIva rUpasaMpannAM siddhAnAm api kAGkSitAm 01057057c dRSTvaiva ca sa tAM dhImAMz cakame cArudarzanAm 01057057e vidvAMs tAM vAsavIM kanyAM kAryavAn munipuMgavaH 01057058a sAbravIt pazya bhagavan pArAvAre RSIn sthitAn 01057058c Avayor dRzyator ebhiH kathaM nu syAt samAgamaH 01057059a evaM tayokto bhagavAn nIhAram asRjat prabhuH 01057059c yena dezaH sa sarvas tu tamobhUta ivAbhavat 01057060a dRSTvA sRSTaM tu nIhAraM tatas taM paramarSiNA 01057060c vismitA cAbravIt kanyA vrIDitA ca manasvinI 01057061a viddhi mAM bhagavan kanyAM sadA pitRvazAnugAm 01057061c tvatsaMyogAc ca duSyeta kanyAbhAvo mamAnagha 01057062a kanyAtve dUSite cApi kathaM zakSye dvijottama 01057062c gantuM gRhaM gRhe cAhaM dhIman na sthAtum utsahe 01057062e etat saMcintya bhagavan vidhatsva yad anantaram 01057063a evam uktavatIM tAM tu prItimAn RSisattamaH 01057063c uvAca matpriyaM kRtvA kanyaiva tvaM bhaviSyasi 01057064a vRNISva ca varaM bhIru yaM tvam icchasi bhAmini 01057064c vRthA hi na prasAdo me bhUtapUrvaH zucismite 01057065a evam uktA varaM vavre gAtrasaugandhyam uttamam 01057065c sa cAsyai bhagavAn prAdAn manasaH kAGkSitaM prabhuH 01057066a tato labdhavarA prItA strIbhAvaguNabhUSitA 01057066c jagAma saha saMsargam RSiNAdbhutakarmaNA 01057067a tena gandhavatIty eva nAmAsyAH prathitaM bhuvi 01057067c tasyAs tu yojanAd gandham Ajighranti narA bhuvi 01057068a tato yojanagandheti tasyA nAma parizrutam 01057068c parAzaro 'pi bhagavAJ jagAma svaM nivezanam 01057069a iti satyavatI hRSTA labdhvA varam anuttamam 01057069c parAzareNa saMyuktA sadyo garbhaM suSAva sA 01057069e jajJe ca yamunAdvIpe pArAzaryaH sa vIryavAn 01057070a sa mAtaram upasthAya tapasy eva mano dadhe 01057070c smRto 'haM darzayiSyAmi kRtyeSv iti ca so 'bravIt 01057071a evaM dvaipAyano jajJe satyavatyAM parAzarAt 01057071c dvIpe nyastaH sa yad bAlas tasmAd dvaipAyano 'bhavat 01057072a pAdApasAriNaM dharmaM vidvAn sa tu yuge yuge 01057072c AyuH zaktiM ca martyAnAM yugAnugam avekSya ca 01057073a brahmaNo brAhmaNAnAM ca tathAnugrahakAmyayA 01057073c vivyAsa vedAn yasmAc ca tasmAd vyAsa iti smRtaH 01057074a vedAn adhyApayAm Asa mahAbhAratapaJcamAn 01057074c sumantuM jaiminiM pailaM zukaM caiva svam Atmajam 01057075a prabhur variSTho varado vaizaMpAyanam eva ca 01057075c saMhitAs taiH pRthaktvena bhAratasya prakAzitAH 01057076a tathA bhISmaH zAMtanavo gaGgAyAm amitadyutiH 01057076c vasuvIryAt samabhavan mahAvIryo mahAyazAH 01057077a zUle protaH purANarSir acoraz corazaGkayA 01057077c aNImANDavya iti vai vikhyAtaH sumahAyazAH 01057078a sa dharmam AhUya purA maharSir idam uktavAn 01057078c iSIkayA mayA bAlyAd ekA viddhA zakuntikA 01057079a tat kilbiSaM smare dharma nAnyat pApam ahaM smare 01057079c tan me sahasrasamitaM kasmAn nehAjayat tapaH 01057080a garIyAn brAhmaNavadhaH sarvabhUtavadhAd yataH 01057080c tasmAt tvaM kilbiSAd asmAc chUdrayonau janiSyasi 01057081a tena zApena dharmo 'pi zUdrayonAv ajAyata 01057081c vidvAn vidurarUpeNa dhArmI tanur akilbiSI 01057082a saMjayo munikalpas tu jajJe sUto gavalgaNAt 01057082c sUryAc ca kuntikanyAyAM jajJe karNo mahArathaH 01057082e sahajaM kavacaM bibhrat kuNDaloddyotitAnanaH 01057083a anugrahArthaM lokAnAM viSNur lokanamaskRtaH 01057083c vasudevAt tu devakyAM prAdurbhUto mahAyazAH 01057084a anAdinidhano devaH sa kartA jagataH prabhuH 01057084c avyaktam akSaraM brahma pradhAnaM nirguNAtmakam 01057085a AtmAnam avyayaM caiva prakRtiM prabhavaM param 01057085c puruSaM vizvakarmANaM sattvayogaM dhruvAkSaram 01057086a anantam acalaM devaM haMsaM nArAyaNaM prabhum 01057086c dhAtAram ajaraM nityaM tam AhuH param avyayam 01057087a puruSaH sa vibhuH kartA sarvabhUtapitAmahaH 01057087c dharmasaMvardhanArthAya prajajJe 'ndhakavRSNiSu 01057088a astrajJau tu mahAvIryau sarvazastravizAradau 01057088c sAtyakiH kRtavarmA ca nArAyaNam anuvratau 01057088e satyakAd dhRdikAc caiva jajJAte 'stravizAradau 01057089a bharadvAjasya ca skannaM droNyAM zukram avardhata 01057089c maharSer ugratapasas tasmAd droNo vyajAyata 01057090a gautamAn mithunaM jajJe zarastambAc charadvataH 01057090c azvatthAmnaz ca jananI kRpaz caiva mahAbalaH 01057090e azvatthAmA tato jajJe droNAd astrabhRtAM varaH 01057091a tathaiva dhRSTadyumno 'pi sAkSAd agnisamadyutiH 01057091c vaitAne karmaNi tate pAvakAt samajAyata 01057091e vIro droNavinAzAya dhanuSA saha vIryavAn 01057092a tathaiva vedyAM kRSNApi jajJe tejasvinI zubhA 01057092c vibhrAjamAnA vapuSA bibhratI rUpam uttamam 01057093a prahrAdaziSyo nagnajit subalaz cAbhavat tataH 01057093c tasya prajA dharmahantrI jajJe devaprakopanAt 01057094a gAndhArarAjaputro 'bhUc chakuniH saubalas tathA 01057094c duryodhanasya mAtA ca jajJAte 'rthavidAv ubhau 01057095a kRSNadvaipAyanAj jajJe dhRtarASTro janezvaraH 01057095c kSetre vicitravIryasya pANDuz caiva mahAbalaH 01057096a pANDos tu jajJire paJca putrA devasamAH pRthak 01057096c dvayoH striyor guNajyeSThas teSAm AsId yudhiSThiraH 01057097a dharmAd yudhiSThiro jajJe mArutAt tu vRkodaraH 01057097c indrAd dhanaMjayaH zrImAn sarvazastrabhRtAM varaH 01057098a jajJAte rUpasaMpannAv azvibhyAM tu yamAv ubhau 01057098c nakulaH sahadevaz ca guruzuzrUSaNe ratau 01057099a tathA putrazataM jajJe dhRtarASTrasya dhImataH 01057099c duryodhanaprabhRtayo yuyutsuH karaNas tathA 01057100a abhimanyuH subhadrAyAm arjunAd abhyajAyata 01057100c svasrIyo vAsudevasya pautraH pANDor mahAtmanaH 01057101a pANDavebhyo 'pi paJcabhyaH kRSNAyAM paJca jajJire 01057101c kumArA rUpasaMpannAH sarvazastravizAradAH 01057102a prativindhyo yudhiSThirAt sutasomo vRkodarAt 01057102c arjunAc chrutakIrtis tu zatAnIkas tu nAkuliH 01057103a tathaiva sahadevAc ca zrutasenaH pratApavAn 01057103c hiDimbAyAM ca bhImena vane jajJe ghaTotkacaH 01057104a zikhaNDI drupadAj jajJe kanyA putratvam AgatA 01057104c yAM yakSaH puruSaM cakre sthUNaH priyacikIrSayA 01057105a kurUNAM vigrahe tasmin samAgacchan bahUny atha 01057105c rAjJAM zatasahasrANi yotsyamAnAni saMyuge 01057106a teSAm aparimeyAni nAmadheyAni sarvazaH 01057106c na zakyaM parisaMkhyAtuM varSANAm ayutair api 01057106e ete tu kIrtitA mukhyA yair AkhyAnam idaM tatam 01058001 janamejaya uvAca 01058001a ya ete kIrtitA brahman ye cAnye nAnukIrtitAH 01058001c samyak tAJ zrotum icchAmi rAjJaz cAnyAn suvarcasaH 01058002a yadartham iha saMbhUtA devakalpA mahArathAH 01058002c bhuvi tan me mahAbhAga samyag AkhyAtum arhasi 01058003 vaizaMpAyana uvAca 01058003a rahasyaM khalv idaM rAjan devAnAm iti naH zrutam 01058003c tat tu te kathayiSyAmi namaskRtvA svayaMbhuve 01058004a triHsaptakRtvaH pRthivIM kRtvA niHkSatriyAM purA 01058004c jAmadagnyas tapas tepe mahendre parvatottame 01058005a tadA niHkSatriye loke bhArgaveNa kRte sati 01058005c brAhmaNAn kSatriyA rAjan garbhArthinyo 'bhicakramuH 01058006a tAbhiH saha samApetur brAhmaNAH saMzitavratAH 01058006c RtAv Rtau naravyAghra na kAmAn nAnRtau tathA 01058007a tebhyas tu lebhire garbhAn kSatriyAs tAH sahasrazaH 01058007c tataH suSuvire rAjan kSatriyAn vIryasaMmatAn 01058007e kumArAMz ca kumArIz ca punaH kSatrAbhivRddhaye 01058008a evaM tad brAhmaNaiH kSatraM kSatriyAsu tapasvibhiH 01058008c jAtam Rdhyata dharmeNa sudIrgheNAyuSAnvitam 01058008e catvAro 'pi tadA varNA babhUvur brAhmaNottarAH 01058009a abhyagacchann Rtau nArIM na kAmAn nAnRtau tathA 01058009c tathaivAnyAni bhUtAni tiryagyonigatAny api 01058009e Rtau dArAMz ca gacchanti tadA sma bharatarSabha 01058010a tato 'vardhanta dharmeNa sahasrazatajIvinaH 01058010c tAH prajAH pRthivIpAla dharmavrataparAyaNAH 01058010e Adhibhir vyAdhibhiz caiva vimuktAH sarvazo narAH 01058011a athemAM sAgarApAGgAM gAM gajendragatAkhilAm 01058011c adhyatiSThat punaH kSatraM sazailavanakAnanAm 01058012a prazAsati punaH kSatre dharmeNemAM vasuMdharAm 01058012c brAhmaNAdyAs tadA varNA lebhire mudam uttamAm 01058013a kAmakrodhodbhavAn doSAn nirasya ca narAdhipAH 01058013c daNDaM daNDyeSu dharmeNa praNayanto 'nvapAlayan 01058014a tathA dharmapare kSatre sahasrAkSaH zatakratuH 01058014c svAdu deze ca kAle ca vavarSApyAyayan prajAH 01058015a na bAla eva mriyate tadA kaz cin narAdhipa 01058015c na ca striyaM prajAnAti kaz cid aprAptayauvanaH 01058016a evam AyuSmatIbhis tu prajAbhir bharatarSabha 01058016c iyaM sAgaraparyantA samApUryata medinI 01058017a Ijire ca mahAyajJaiH kSatriyA bahudakSiNaiH 01058017c sAGgopaniSadAn vedAn viprAz cAdhIyate tadA 01058018a na ca vikrINate brahma brAhmaNAH sma tadA nRpa 01058018c na ca zUdrasamAbhyAze vedAn uccArayanty uta 01058019a kArayantaH kRSiM gobhis tathA vaizyAH kSitAv iha 01058019c na gAm ayuJjanta dhuri kRzAGgAz cApy ajIvayan 01058020a phenapAMz ca tathA vatsAn na duhanti sma mAnavAH 01058020c na kUTamAnair vaNijaH paNyaM vikrINate tadA 01058021a karmANi ca naravyAghra dharmopetAni mAnavAH 01058021c dharmam evAnupazyantaz cakrur dharmaparAyaNAH 01058022a svakarmaniratAz cAsan sarve varNA narAdhipa 01058022c evaM tadA naravyAghra dharmo na hrasate kva cit 01058023a kAle gAvaH prasUyante nAryaz ca bharatarSabha 01058023c phalanty RtuSu vRkSAz ca puSpANi ca phalAni ca 01058024a evaM kRtayuge samyag vartamAne tadA nRpa 01058024c ApUryata mahI kRtsnA prANibhir bahubhir bhRzam 01058025a tataH samudite loke mAnuSe bharatarSabha 01058025c asurA jajJire kSetre rAjJAM manujapuMgava 01058026a Adityair hi tadA daityA bahuzo nirjitA yudhi 01058026c aizvaryAd bhraMzitAz cApi saMbabhUvuH kSitAv iha 01058027a iha devatvam icchanto mAnuSeSu manasvinaH 01058027c jajJire bhuvi bhUteSu teSu teSv asurA vibho 01058028a goSv azveSu ca rAjendra kharoSTramahiSeSu ca 01058028c kravyAdeSu ca bhUteSu gajeSu ca mRgeSu ca 01058029a jAtair iha mahIpAla jAyamAnaiz ca tair mahI 01058029c na zazAkAtmanAtmAnam iyaM dhArayituM dharA 01058030a atha jAtA mahIpAlAH ke cid balasamanvitAH 01058030c diteH putrA danoz caiva tasmAl lokAd iha cyutAH 01058031a vIryavanto 'valiptAs te nAnArUpadharA mahIm 01058031c imAM sAgaraparyantAM parIyur arimardanAH 01058032a brAhmaNAn kSatriyAn vaizyAJ zUdrAMz caivApy apIDayan 01058032c anyAni caiva bhUtAni pIDayAm Asur ojasA 01058033a trAsayanto vinighnantas tAMs tAn bhUtagaNAMz ca te 01058033c viceruH sarvato rAjan mahIM zatasahasrazaH 01058034a AzramasthAn maharSIMz ca dharSayantas tatas tataH 01058034c abrahmaNyA vIryamadA mattA madabalena ca 01058035a evaM vIryabalotsiktair bhUr iyaM tair mahAsuraiH 01058035c pIDyamAnA mahIpAla brahmANam upacakrame 01058036a na hImAM pavano rAjan na nAgA na nagA mahIm 01058036c tadA dhArayituM zekur AkrAntAM dAnavair balAt 01058037a tato mahI mahIpAla bhArArtA bhayapIDitA 01058037c jagAma zaraNaM devaM sarvabhUtapitAmaham 01058038a sA saMvRtaM mahAbhAgair devadvijamaharSibhiH 01058038c dadarza devaM brahmANaM lokakartAram avyayam 01058039a gandharvair apsarobhiz ca bandikarmasu niSThitaiH 01058039c vandyamAnaM mudopetair vavande cainam etya sA 01058040a atha vijJApayAm Asa bhUmis taM zaraNArthinI 01058040c saMnidhau lokapAlAnAM sarveSAm eva bhArata 01058041a tat pradhAnAtmanas tasya bhUmeH kRtyaM svayaMbhuvaH 01058041c pUrvam evAbhavad rAjan viditaM parameSThinaH 01058042a sraSTA hi jagataH kasmAn na saMbudhyeta bhArata 01058042c surAsurANAM lokAnAm azeSeNa manogatam 01058043a tAm uvAca mahArAja bhUmiM bhUmipatir vibhuH 01058043c prabhavaH sarvabhUtAnAm IzaH zaMbhuH prajApatiH 01058044a yadartham asi saMprAptA matsakAzaM vasuMdhare 01058044c tadarthaM saMniyokSyAmi sarvAn eva divaukasaH 01058045a ity uktvA sa mahIM devo brahmA rAjan visRjya ca 01058045c Adideza tadA sarvAn vibudhAn bhUtakRt svayam 01058046a asyA bhUmer nirasituM bhAraM bhAgaiH pRthak pRthak 01058046c asyAm eva prasUyadhvaM virodhAyeti cAbravIt 01058047a tathaiva ca samAnIya gandharvApsarasAM gaNAn 01058047c uvAca bhagavAn sarvAn idaM vacanam uttamam 01058047e svair aMzaiH saMprasUyadhvaM yatheSTaM mAnuSeSv iti 01058048a atha zakrAdayaH sarve zrutvA suraguror vacaH 01058048c tathyam arthyaM ca pathyaM ca tasya te jagRhus tadA 01058049a atha te sarvazo 'MzaiH svair gantuM bhUmiM kRtakSaNAH 01058049c nArAyaNam amitraghnaM vaikuNTham upacakramuH 01058050a yaH sa cakragadApANiH pItavAsAsitaprabhaH 01058050c padmanAbhaH surArighnaH pRthucArvaJcitekSaNaH 01058051a taM bhuvaH zodhanAyendra uvAca puruSottamam 01058051c aMzenAvatarasveti tathety Aha ca taM hariH 01059001 vaizaMpAyana uvAca 01059001a atha nArAyaNenendraz cakAra saha saMvidam 01059001c avatartuM mahIM svargAd aMzataH sahitaH suraiH 01059002a Adizya ca svayaM zakraH sarvAn eva divaukasaH 01059002c nirjagAma punas tasmAt kSayAn nArAyaNasya ha 01059003a te 'marArivinAzAya sarvalokahitAya ca 01059003c avateruH krameNemAM mahIM svargAd divaukasaH 01059004a tato brahmarSivaMzeSu pArthivarSikuleSu ca 01059004c jajJire rAjazArdUla yathAkAmaM divaukasaH 01059005a dAnavAn rAkSasAMz caiva gandharvAn pannagAMs tathA 01059005c puruSAdAni cAnyAni jaghnuH sattvAny anekazaH 01059006a dAnavA rAkSasAz caiva gandharvAH pannagAs tathA 01059006c na tAn balasthAn bAlye 'pi jaghnur bharatasattama 01059007 janamejaya uvAca 01059007a devadAnavasaMghAnAM gandharvApsarasAM tathA 01059007c mAnavAnAM ca sarveSAM tathA vai yakSarakSasAm 01059008a zrotum icchAmi tattvena saMbhavaM kRtsnam AditaH 01059008c prANinAM caiva sarveSAM sarvazaH sarvavid dhy asi 01059009 vaizaMpAyana uvAca 01059009a hanta te kathayiSyAmi namaskRtvA svayaMbhuve 01059009c surAdInAm ahaM samyag lokAnAM prabhavApyayam 01059010a brahmaNo mAnasAH putrA viditAH SaN maharSayaH 01059010c marIcir atryaGgirasau pulastyaH pulahaH kratuH 01059011a marIceH kazyapaH putraH kazyapAt tu imAH prajAH 01059011c prajajJire mahAbhAgA dakSakanyAs trayodaza 01059012a aditir ditir danuH kAlA anAyuH siMhikA muniH 01059012c krodhA prAvA ariSTA ca vinatA kapilA tathA 01059013a kadrUz ca manujavyAghra dakSakanyaiva bhArata 01059013c etAsAM vIryasaMpannaM putrapautram anantakam 01059014a adityAM dvAdazAdityAH saMbhUtA bhuvanezvarAH 01059014c ye rAjan nAmatas tAMs te kIrtayiSyAmi bhArata 01059015a dhAtA mitro 'ryamA zakro varuNaz cAMza eva ca 01059015c bhago vivasvAn pUSA ca savitA dazamas tathA 01059016a ekAdazas tathA tvaSTA viSNur dvAdaza ucyate 01059016c jaghanyajaH sa sarveSAm AdityAnAM guNAdhikaH 01059017a eka eva diteH putro hiraNyakazipuH smRtaH 01059017c nAmnA khyAtAs tu tasyeme putrAH paJca mahAtmanaH 01059018a prahrAdaH pUrvajas teSAM saMhrAdas tadanantaram 01059018c anuhrAdas tRtIyo 'bhUt tasmAc ca zibibASkalau 01059019a prahrAdasya trayaH putrAH khyAtAH sarvatra bhArata 01059019c virocanaz ca kumbhaz ca nikumbhaz ceti vizrutAH 01059020a virocanasya putro 'bhUd balir ekaH pratApavAn 01059020c balez ca prathitaH putro bANo nAma mahAsuraH 01059021a catvAriMzad danoH putrAH khyAtAH sarvatra bhArata 01059021c teSAM prathamajo rAjA vipracittir mahAyazAH 01059022a zambaro namuciz caiva pulomA ceti vizrutaH 01059022c asilomA ca kezI ca durjayaz caiva dAnavaH 01059023a ayaHzirA azvazirA ayaHzaGkuz ca vIryavAn 01059023c tathA gaganamUrdhA ca vegavAn ketumAMz ca yaH 01059024a svarbhAnur azvo 'zvapatir vRSaparvAjakas tathA 01059024c azvagrIvaz ca sUkSmaz ca tuhuNDaz ca mahAsuraH 01059025a isRpA ekacakraz ca virUpAkSo harAharau 01059025c nicandraz ca nikumbhaz ca kupathaH kApathas tathA 01059026a zarabhaH zalabhaz caiva sUryAcandramasau tathA 01059026c iti khyAtA danor vaMze dAnavAH parikIrtitAH 01059026e anyau tu khalu devAnAM sUryAcandramasau smRtau 01059027a ime ca vaMze prathitAH sattvavanto mahAbalAH 01059027c danuputrA mahArAja daza dAnavapuGgavAH 01059028a ekAkSo mRtapA vIraH pralambanarakAv api 01059028c vAtApiH zatrutapanaH zaThaz caiva mahAsuraH 01059029a gaviSThaz ca danAyuz ca dIrghajihvaz ca dAnavaH 01059029c asaMkhyeyAH smRtAs teSAM putrAH pautrAz ca bhArata 01059030a siMhikA suSuve putraM rAhuM candrArkamardanam 01059030c sucandraM candrahantAraM tathA candravimardanam 01059031a krUrasvabhAvaM krUrAyAH putrapautram anantakam 01059031c gaNaH krodhavazo nAma krUrakarmArimardanaH 01059032a anAyuSaH punaH putrAz catvAro 'surapuMgavAH 01059032c vikSaro balavIrau ca vRtraz caiva mahAsuraH 01059033a kAlAyAH prathitAH putrAH kAlakalpAH prahAriNaH 01059033c bhuvi khyAtA mahAvIryA dAnaveSu paraMtapAH 01059034a vinAzanaz ca krodhaz ca hantA krodhasya cAparaH 01059034c krodhazatrus tathaivAnyaH kAleyA iti vizrutAH 01059035a asurANAm upAdhyAyaH zukras tv RSisuto 'bhavat 01059035c khyAtAz cozanasaH putrAz catvAro 'surayAjakAH 01059036a tvaSTAvaras tathAtriz ca dvAv anyau mantrakarmiNau 01059036c tejasA sUryasaMkAzA brahmalokaprabhAvanAH 01059037a ity eSa vaMzaprabhavaH kathitas te tarasvinAm 01059037c asurANAM surANAM ca purANe saMzruto mayA 01059038a eteSAM yad apatyaM tu na zakyaM tad azeSataH 01059038c prasaMkhyAtuM mahIpAla guNabhUtam anantakam 01059039a tArkSyaz cAriSTanemiz ca tathaiva garuDAruNau 01059039c AruNir vAruNiz caiva vainateyA iti smRtAH 01059040a zeSo 'nanto vAsukiz ca takSakaz ca bhujaMgamaH 01059040c kUrmaz ca kulikaz caiva kAdraveyA mahAbalAH 01059041a bhImasenograsenau ca suparNo varuNas tathA 01059041c gopatir dhRtarASTraz ca sUryavarcAz ca saptamaH 01059042a patravAn arkaparNaz ca prayutaz caiva vizrutaH 01059042c bhImaz citrarathaz caiva vikhyAtaH sarvavid vazI 01059043a tathA zAlizirA rAjan pradyumnaz ca caturdazaH 01059043c kaliH paJcadazaz caiva nAradaz caiva SoDazaH 01059043e ity ete devagandharvA mauneyAH parikIrtitAH 01059044a atas tu bhUtAny anyAni kIrtayiSyAmi bhArata 01059044c anavadyAm anuvazAm anUnAm aruNAM priyAm 01059044e anUpAM subhagAM bhAsIm iti prAvA vyajAyata 01059045a siddhaH pUrNaz ca barhI ca pUrNAzaz ca mahAyazAH 01059045c brahmacArI ratiguNaH suparNaz caiva saptamaH 01059046a vizvAvasuz ca bhAnuz ca sucandro dazamas tathA 01059046c ity ete devagandharvAH prAveyAH parikIrtitAH 01059047a imaM tv apsarasAM vaMzaM viditaM puNyalakSaNam 01059047c prAvAsUta mahAbhAgA devI devarSitaH purA 01059048a alambusA mizrakeSI vidyutparNA tulAnaghA 01059048c aruNA rakSitA caiva rambhA tadvan manoramA 01059049a asitA ca subAhuz ca suvratA subhujA tathA 01059049c supriyA cAtibAhuz ca vikhyAtau ca hahAhuhU 01059049e tumburuz ceti catvAraH smRtA gandharvasattamAH 01059050a amRtaM brAhmaNA gAvo gandharvApsarasas tathA 01059050c apatyaM kapilAyAs tu purANe parikIrtitam 01059051a iti te sarvabhUtAnAM saMbhavaH kathito mayA 01059051c yathAvat parisaMkhyAto gandharvApsarasAM tathA 01059052a bhujagAnAM suparNAnAM rudrANAM marutAM tathA 01059052c gavAM ca brAhmaNAnAM ca zrImatAM puNyakarmaNAm 01059053a AyuSyaz caiva puNyaz ca dhanyaH zrutisukhAvahaH 01059053c zrotavyaz caiva satataM zrAvyaz caivAnasUyatA 01059054a imaM tu vaMzaM niyamena yaH paThen; mahAtmanAM brAhmaNadevasaMnidhau 01059054c apatyalAbhaM labhate sa puSkalaM; zriyaM yazaH pretya ca zobhanAM gatim 01060001 vaizaMpAyana uvAca 01060001a brahmaNo mAnasAH putrA viditAH SaN maharSayaH 01060001c ekAdaza sutAH sthANoH khyAtAH paramamAnasAH 01060002a mRgavyAdhaz ca zarvaz ca nirRtiz ca mahAyazAH 01060002c ajaikapAd ahirbudhnyaH pinAkI ca paraMtapaH 01060003a dahano 'thezvaraz caiva kapAlI ca mahAdyutiH 01060003c sthANur bhavaz ca bhagavAn rudrA ekAdaza smRtAH 01060004a marIcir aGgirA atriH pulastyaH pulahaH kratuH 01060004c SaD ete brahmaNaH putrA vIryavanto maharSayaH 01060005a trayas tv aGgirasaH putrA loke sarvatra vizrutAH 01060005c bRhaspatir utathyaz ca saMvartaz ca dhRtavratAH 01060006a atres tu bahavaH putrAH zrUyante manujAdhipa 01060006c sarve vedavidaH siddhAH zAntAtmAno maharSayaH 01060007a rAkSasAs tu pulastyasya vAnarAH kiMnarAs tathA 01060007c pulahasya mRgAH siMhA vyAghrAH kiMpuruSAs tathA 01060008a kratoH kratusamAH putrAH pataMgasahacAriNaH 01060008c vizrutAs triSu lokeSu satyavrataparAyaNAH 01060009a dakSas tv ajAyatAGguSThAd dakSiNAd bhagavAn RSiH 01060009c brahmaNaH pRthivIpAla putraH putravatAM varaH 01060010a vAmAd ajAyatAGguSThAd bhAryA tasya mahAtmanaH 01060010c tasyAM paJcAzataM kanyAH sa evAjanayan muniH 01060011a tAH sarvAs tv anavadyAGgyaH kanyAH kamalalocanAH 01060011c putrikAH sthApayAm Asa naSTaputraH prajApatiH 01060012a dadau sa daza dharmAya saptaviMzatim indave 01060012c divyena vidhinA rAjan kazyapAya trayodaza 01060013a nAmato dharmapatnyas tAH kIrtyamAnA nibodha me 01060013c kIrtir lakSmIr dhRtir medhA puSTiH zraddhA kriyA tathA 01060014a buddhir lajjA matiz caiva patnyo dharmasya tA daza 01060014c dvArANy etAni dharmasya vihitAni svayaMbhuvA 01060015a saptaviMzati somasya patnyo loke parizrutAH 01060015c kAlasya nayane yuktAH somapatnyaH zubhavratAH 01060015e sarvA nakSatrayoginyo lokayAtrAvidhau sthitAH 01060016a pitAmaho munir devas tasya putraH prajApatiH 01060016c tasyASTau vasavaH putrAs teSAM vakSyAmi vistaram 01060017a dharo dhruvaz ca somaz ca ahaz caivAnilo 'nalaH 01060017c pratyUSaz ca prabhAsaz ca vasavo 'STAv iti smRtAH 01060018a dhUmrAyAz ca dharaH putro brahmavidyo dhruvas tathA 01060018c candramAs tu manasvinyAH zvasAyAH zvasanas tathA 01060019a ratAyAz cApy ahaH putraH zANDilyAz ca hutAzanaH 01060019c pratyUSaz ca prabhAsaz ca prabhAtAyAH sutau smRtau 01060020a dharasya putro draviNo hutahavyavahas tathA 01060020c dhruvasya putro bhagavAn kAlo lokaprakAlanaH 01060021a somasya tu suto varcA varcasvI yena jAyate 01060021c manoharAyAH ziziraH prANo 'tha ramaNas tathA 01060022a ahnaH sutaH smRto jyotiH zramaH zAntas tathA muniH 01060022c agneH putraH kumAras tu zrImAJ zaravaNAlayaH 01060023a tasya zAkho vizAkhaz ca naigamezaz ca pRSThajaH 01060023c kRttikAbhyupapattez ca kArttikeya iti smRtaH 01060024a anilasya zivA bhAryA tasyAH putraH purojavaH 01060024c avijJAtagatiz caiva dvau putrAv anilasya tu 01060025a pratyUSasya viduH putram RSiM nAmnAtha devalam 01060025c dvau putrau devalasyApi kSamAvantau manISiNau 01060026a bRhaspates tu bhaginI varastrI brahmacAriNI 01060026c yogasiddhA jagat sarvam asaktaM vicaraty uta 01060026e prabhAsasya tu bhAryA sA vasUnAm aSTamasya ha 01060027a vizvakarmA mahAbhAgo jajJe zilpaprajApatiH 01060027c kartA zilpasahasrANAM tridazAnAM ca vardhakiH 01060028a bhUSaNAnAM ca sarveSAM kartA zilpavatAM varaH 01060028c yo divyAni vimAnAni devatAnAM cakAra ha 01060029a manuSyAz copajIvanti yasya zilpaM mahAtmanaH 01060029c pUjayanti ca yaM nityaM vizvakarmANam avyayam 01060030a stanaM tu dakSiNaM bhittvA brahmaNo naravigrahaH 01060030c niHsRto bhagavAn dharmaH sarvalokasukhAvahaH 01060031a trayas tasya varAH putrAH sarvabhUtamanoharAH 01060031c zamaH kAmaz ca harSaz ca tejasA lokadhAriNaH 01060032a kAmasya tu ratir bhAryA zamasya prAptir aGganA 01060032c nandI tu bhAryA harSasya yatra lokAH pratiSThitAH 01060033a marIceH kazyapaH putraH kazyapasya surAsurAH 01060033c jajJire nRpazArdUla lokAnAM prabhavas tu saH 01060034a tvASTrI tu savitur bhAryA vaDavArUpadhAriNI 01060034c asUyata mahAbhAgA sAntarikSe 'zvinAv ubhau 01060035a dvAdazaivAditeH putrAH zakramukhyA narAdhipa 01060035c teSAm avarajo viSNur yatra lokAH pratiSThitAH 01060036a trayas triMzata ity ete devAs teSAm ahaM tava 01060036c anvayaM saMpravakSyAmi pakSaiz ca kulato gaNAn 01060037a rudrANAm aparaH pakSaH sAdhyAnAM marutAM tathA 01060037c vasUnAM bhArgavaM vidyAd vizvedevAMs tathaiva ca 01060038a vainateyas tu garuDo balavAn aruNas tathA 01060038c bRhaspatiz ca bhagavAn AdityeSv eva gaNyate 01060039a azvibhyAM guhyakAn viddhi sarvauSadhyas tathA pazUn 01060039c eSa devagaNo rAjan kIrtitas te 'nupUrvazaH 01060039e yaM kIrtayitvA manujaH sarvapApaiH pramucyate 01060040a brahmaNo hRdayaM bhittvA niHsRto bhagavAn bhRguH 01060040c bhRgoH putraH kavir vidvAJ zukraH kavisuto grahaH 01060041a trailokyaprANayAtrArthe varSAvarSe bhayAbhaye 01060041c svayaMbhuvA niyuktaH san bhuvanaM paridhAvati 01060042a yogAcAryo mahAbuddhir daityAnAm abhavad guruH 01060042c surANAM cApi medhAvI brahmacArI yatavrataH 01060043a tasmin niyukte vibhunA yogakSemAya bhArgave 01060043c anyam utpAdayAm Asa putraM bhRgur aninditam 01060044a cyavanaM dIptatapasaM dharmAtmAnaM manISiNam 01060044c yaH sa roSAc cyuto garbhAn mAtur mokSAya bhArata 01060045a AruSI tu manoH kanyA tasya patnI manISiNaH 01060045c aurvas tasyAM samabhavad UruM bhittvA mahAyazAH 01060045e mahAtapA mahAtejA bAla eva guNair yutaH 01060046a RcIkas tasya putras tu jamadagnis tato 'bhavat 01060046c jamadagnes tu catvAra Asan putrA mahAtmanaH 01060047a rAmas teSAM jaghanyo 'bhUd ajaghanyair guNair yutaH 01060047c sarvazastrAstrakuzalaH kSatriyAntakaro vazI 01060048a aurvasyAsIt putrazataM jamadagnipurogamam 01060048c teSAM putrasahasrANi babhUvur bhRguvistaraH 01060049a dvau putrau brahmaNas tv anyau yayos tiSThati lakSaNam 01060049c loke dhAtA vidhAtA ca yau sthitau manunA saha 01060050a tayor eva svasA devI lakSmIH padmagRhA zubhA 01060050c tasyAs tu mAnasAH putrAs turagA vyomacAriNaH 01060051a varuNasya bhAryA jyeSThA tu zukrAd devI vyajAyata 01060051c tasyAH putraM balaM viddhi surAM ca suranandinIm 01060052a prajAnAm annakAmAnAm anyonyaparibhakSaNAt 01060052c adharmas tatra saMjAtaH sarvabhUtavinAzanaH 01060053a tasyApi nirRtir bhAryA nairRtA yena rAkSasAH 01060053c ghorAs tasyAs trayaH putrAH pApakarmaratAH sadA 01060053e bhayo mahAbhayaz caiva mRtyur bhUtAntakas tathA 01060054a kAkIM zyenIM ca bhAsIM ca dhRtarASTrIM tathA zukIm 01060054c tAmrA tu suSuve devI paJcaitA lokavizrutAH 01060055a ulUkAn suSuve kAkI zyenI zyenAn vyajAyata 01060055c bhAsI bhAsAn ajanayad gRdhrAMz caiva janAdhipa 01060056a dhRtarASTrI tu haMsAMz ca kalahaMsAMz ca sarvazaH 01060056c cakravAkAMz ca bhadraM te prajajJe sA tu bhAminI 01060057a zukI vijajJe dharmajJa zukAn eva manasvinI 01060057c kalyANaguNasaMpannA sarvalakSaNapUjitA 01060058a nava krodhavazA nArIH prajajJe 'py AtmasaMbhavAH 01060058c mRgIM ca mRgamandAM ca hariM bhadramanAm api 01060059a mAtaGgIm atha zArdUlIM zvetAM surabhim eva ca 01060059c sarvalakSaNasaMpannAM surasAM ca yazasvinIm 01060060a apatyaM tu mRgAH sarve mRgyA naravarAtmaja 01060060c RkSAz ca mRgamandAyAH sRmarAz camarA api 01060061a tatas tv airAvataM nAgaM jajJe bhadramanA sutam 01060061c airAvataH sutas tasyA devanAgo mahAgajaH 01060062a haryAz ca harayo 'patyaM vAnarAz ca tarasvinaH 01060062c golAGgUlAMz ca bhadraM te haryAH putrAn pracakSate 01060063a prajajJe tv atha zArdUlI siMhAn vyAghrAMz ca bhArata 01060063c dvIpinaz ca mahAbhAga sarvAn eva na saMzayaH 01060064a mAtaGgyAs tv atha mAtaGgA apatyAni narAdhipa 01060064c dizAgajaM tu zvetAkhyaM zvetAjanayad Azugam 01060065a tathA duhitarau rAjan surabhir vai vyajAyata 01060065c rohiNIM caiva bhadraM te gandharvIM ca yazasvinIm 01060065e rohiNyAM jajJire gAvo gandharvyAM vAjinaH sutAH 01060066a surasAjanayan nAgAn rAjan kadrUz ca pannagAn 01060066c sapta piNDaphalAn vRkSAn analApi vyajAyata 01060066e analAyAH zukI putrI kadrvAs tu surasA sutA 01060067a aruNasya bhAryA zyenI tu vIryavantau mahAbalau 01060067c saMpAtiM janayAm Asa tathaiva ca jaTAyuSam 01060067e dvau putrau vinatAyAs tu vikhyAtau garuDAruNau 01060068a ity eSa sarvabhUtAnAM mahatAM manujAdhipa 01060068c prabhavaH kIrtitaH samyaG mayA matimatAM vara 01060069a yaM zrutvA puruSaH samyak pUto bhavati pApmanaH 01060069c sarvajJatAM ca labhate gatim agryAM ca vindati 01061001 janamejaya uvAca 01061001a devAnAM dAnavAnAM ca yakSANAm atha rakSasAm 01061001c anyeSAM caiva bhUtAnAM sarveSAM bhagavann aham 01061002a zrotum icchAmi tattvena mAnuSeSu mahAtmanAm 01061002c janma karma ca bhUtAnAm eteSAm anupUrvazaH 01061003 vaizaMpAyana uvAca 01061003a mAnuSeSu manuSyendra saMbhUtA ye divaukasaH 01061003c prathamaM dAnavAMz caiva tAMs te vakSyAmi sarvazaH 01061004a vipracittir iti khyAto ya AsId dAnavarSabhaH 01061004c jarAsaMdha iti khyAtaH sa AsIn manujarSabhaH 01061005a diteH putras tu yo rAjan hiraNyakazipuH smRtaH 01061005c sa jajJe mAnuSe loke zizupAlo nararSabhaH 01061006a saMhrAda iti vikhyAtaH prahrAdasyAnujas tu yaH 01061006c sa zalya iti vikhyAto jajJe bAhlIkapuMgavaH 01061007a anuhrAdas tu tejasvI yo 'bhUt khyAto jaghanyajaH 01061007c dhRSTaketur iti khyAtaH sa AsIn manujezvaraH 01061008a yas tu rAjaJ zibir nAma daiteyaH parikIrtitaH 01061008c druma ity abhivikhyAtaH sa AsId bhuvi pArthivaH 01061009a bASkalo nAma yas teSAm AsId asurasattamaH 01061009c bhagadatta iti khyAtaH sa AsIn manujezvaraH 01061010a ayaHzirA azvazirA ayaHzaGkuz ca vIryavAn 01061010c tathA gaganamUrdhA ca vegavAMz cAtra paJcamaH 01061011a paJcaite jajJire rAjan vIryavanto mahAsurAH 01061011c kekayeSu mahAtmAnaH pArthivarSabhasattamAH 01061012a ketumAn iti vikhyAto yas tato 'nyaH pratApavAn 01061012c amitaujA iti khyAtaH pRthivyAM so 'bhavan nRpaH 01061013a svarbhAnur iti vikhyAtaH zrImAn yas tu mahAsuraH 01061013c ugrasena iti khyAta ugrakarmA narAdhipaH 01061014a yas tv azva iti vikhyAtaH zrImAn AsIn mahAsuraH 01061014c azoko nAma rAjAsIn mahAvIryaparAkramaH 01061015a tasmAd avarajo yas tu rAjann azvapatiH smRtaH 01061015c daiteyaH so 'bhavad rAjA hArdikyo manujarSabhaH 01061016a vRSaparveti vikhyAtaH zrImAn yas tu mahAsuraH 01061016c dIrghaprajJa iti khyAtaH pRthivyAM so 'bhavan nRpaH 01061017a ajakas tv anujo rAjan ya AsId vRSaparvaNaH 01061017c sa malla iti vikhyAtaH pRthivyAm abhavan nRpaH 01061018a azvagrIva iti khyAtaH sattvavAn yo mahAsuraH 01061018c rocamAna iti khyAtaH pRthivyAM so 'bhavan nRpaH 01061019a sUkSmas tu matimAn rAjan kIrtimAn yaH prakIrtitaH 01061019c bRhanta iti vikhyAtaH kSitAv AsIt sa pArthivaH 01061020a tuhuNDa iti vikhyAto ya AsId asurottamaH 01061020c senAbindur iti khyAtaH sa babhUva narAdhipaH 01061021a isRpA nAma yas teSAm asurANAM balAdhikaH 01061021c pApajin nAma rAjAsId bhuvi vikhyAtavikramaH 01061022a ekacakra iti khyAta AsId yas tu mahAsuraH 01061022c prativindhya iti khyAto babhUva prathitaH kSitau 01061023a virUpAkSas tu daiteyaz citrayodhI mahAsuraH 01061023c citravarmeti vikhyAtaH kSitAv AsIt sa pArthivaH 01061024a haras tv ariharo vIra AsId yo dAnavottamaH 01061024c suvAstur iti vikhyAtaH sa jajJe manujarSabhaH 01061025a aharas tu mahAtejAH zatrupakSakSayaMkaraH 01061025c bAhlIko nAma rAjA sa babhUva prathitaH kSitau 01061026a nicandraz candravaktraz ca ya AsId asurottamaH 01061026c muJjakeza iti khyAtaH zrImAn AsIt sa pArthivaH 01061027a nikumbhas tv ajitaH saMkhye mahAmatir ajAyata 01061027c bhUmau bhUmipatiH zreSTho devAdhipa iti smRtaH 01061028a zarabho nAma yas teSAM daiteyAnAM mahAsuraH 01061028c pauravo nAma rAjarSiH sa babhUva nareSv iha 01061029a dvitIyaH zalabhas teSAm asurANAM babhUva yaH 01061029c prahrAdo nAma bAhlIkaH sa babhUva narAdhipaH 01061030a candras tu ditijazreSTho loke tArAdhipopamaH 01061030c RSiko nAma rAjarSir babhUva nRpasattamaH 01061031a mRtapA iti vikhyAto ya AsId asurottamaH 01061031c pazcimAnUpakaM viddhi taM nRpaM nRpasattama 01061032a gaviSThas tu mahAtejA yaH prakhyAto mahAsuraH 01061032c drumasena iti khyAtaH pRthivyAM so 'bhavan nRpaH 01061033a mayUra iti vikhyAtaH zrImAn yas tu mahAsuraH 01061033c sa vizva iti vikhyAto babhUva pRthivIpatiH 01061034a suparNa iti vikhyAtas tasmAd avarajas tu yaH 01061034c kAlakIrtir iti khyAtaH pRthivyAM so 'bhavan nRpaH 01061035a candrahanteti yas teSAM kIrtitaH pravaro 'suraH 01061035c zunako nAma rAjarSiH sa babhUva narAdhipaH 01061036a vinAzanas tu candrasya ya AkhyAto mahAsuraH 01061036c jAnakir nAma rAjarSiH sa babhUva narAdhipaH 01061037a dIrghajihvas tu kauravya ya ukto dAnavarSabhaH 01061037c kAzirAja iti khyAtaH pRthivyAM pRthivIpatiH 01061038a grahaM tu suSuve yaM taM siMhI candrArkamardanam 01061038c krAtha ity abhivikhyAtaH so 'bhavan manujAdhipaH 01061039a anAyuSas tu putrANAM caturNAM pravaro 'suraH 01061039c vikSaro nAma tejasvI vasumitro 'bhavan nRpaH 01061040a dvitIyo vikSarAdyas tu narAdhipa mahAsuraH 01061040c pAMsurASTrAdhipa iti vizrutaH so 'bhavan nRpaH 01061041a balavIra iti khyAto yas tv AsId asurottamaH 01061041c pauNDramatsyaka ity eva sa babhUva narAdhipaH 01061042a vRtra ity abhivikhyAto yas tu rAjan mahAsuraH 01061042c maNimAn nAma rAjarSiH sa babhUva narAdhipaH 01061043a krodhahanteti yas tasya babhUvAvarajo 'suraH 01061043c daNDa ity abhivikhyAtaH sa AsIn nRpatiH kSitau 01061044a krodhavardhana ity eva yas tv anyaH parikIrtitaH 01061044c daNDadhAra iti khyAtaH so 'bhavan manujezvaraH 01061045a kAlakAyAs tu ye putrAs teSAm aSTau narAdhipAH 01061045c jajJire rAjazArdUla zArdUlasamavikramAH 01061046a magadheSu jayatsenaH zrImAn AsIt sa pArthivaH 01061046c aSTAnAM pravaras teSAM kAleyAnAM mahAsuraH 01061047a dvitIyas tu tatas teSAM zrImAn harihayopamaH 01061047c aparAjita ity eva sa babhUva narAdhipaH 01061048a tRtIyas tu mahArAja mahAbAhur mahAsuraH 01061048c niSAdAdhipatir jajJe bhuvi bhImaparAkramaH 01061049a teSAm anyatamo yas tu caturthaH parikIrtitaH 01061049c zreNimAn iti vikhyAtaH kSitau rAjarSisattamaH 01061050a paJcamas tu babhUvaiSAM pravaro yo mahAsuraH 01061050c mahaujA iti vikhyAto babhUveha paraMtapaH 01061051a SaSThas tu matimAn yo vai teSAm AsIn mahAsuraH 01061051c abhIrur iti vikhyAtaH kSitau rAjarSisattamaH 01061052a samudrasenaz ca nRpas teSAm evAbhavad gaNAt 01061052c vizrutaH sAgarAntAyAM kSitau dharmArthatattvavit 01061053a bRhan nAmASTamas teSAM kAleyAnAM paraMtapaH 01061053c babhUva rAjan dharmAtmA sarvabhUtahite rataH 01061054a gaNaH krodhavazo nAma yas te rAjan prakIrtitaH 01061054c tataH saMjajJire vIrAH kSitAv iha narAdhipAH 01061055a nandikaH karNaveSTaz ca siddhArthaH kITakas tathA 01061055c suvIraz ca subAhuz ca mahAvIro 'tha bAhlikaH 01061056a krodho vicityaH surasaH zrImAn nIlaz ca bhUmipaH 01061056c vIradhAmA ca kauravya bhUmipAlaz ca nAmataH 01061057a dantavaktraz ca nAmAsId durjayaz caiva nAmataH 01061057c rukmI ca nRpazArdUlo rAjA ca janamejayaH 01061058a ASADho vAyuvegaz ca bhUritejAs tathaiva ca 01061058c ekalavyaH sumitraz ca vATadhAno 'tha gomukhaH 01061059a kArUSakAz ca rAjAnaH kSemadhUrtis tathaiva ca 01061059c zrutAyur uddhavaz caiva bRhatsenas tathaiva ca 01061060a kSemogratIrthaH kuharaH kaliGgeSu narAdhipaH 01061060c matimAMz ca manuSyendra Izvaraz ceti vizrutaH 01061061a gaNAt krodhavazAd evaM rAjapUgo 'bhavat kSitau 01061061c jAtaH purA mahArAja mahAkIrtir mahAbalaH 01061062a yas tv AsId devako nAma devarAjasamadyutiH 01061062c sa gandharvapatir mukhyaH kSitau jajJe narAdhipaH 01061063a bRhaspater bRhatkIrter devarSer viddhi bhArata 01061063c aMzAd droNaM samutpannaM bhAradvAjam ayonijam 01061064a dhanvinAM nRpazArdUla yaH sa sarvAstravittamaH 01061064c bRhatkIrtir mahAtejAH saMjajJe manujeSv iha 01061065a dhanurvede ca vede ca yaM taM vedavido viduH 01061065c variSTham indrakarmANaM droNaM svakulavardhanam 01061066a mahAdevAntakAbhyAM ca kAmAt krodhAc ca bhArata 01061066c ekatvam upapannAnAM jajJe zUraH paraMtapaH 01061067a azvatthAmA mahAvIryaH zatrupakSakSayaMkaraH 01061067c vIraH kamalapatrAkSaH kSitAv AsIn narAdhipa 01061068a jajJire vasavas tv aSTau gaGgAyAM zaMtanoH sutAH 01061068c vasiSThasya ca zApena niyogAd vAsavasya ca 01061069a teSAm avarajo bhISmaH kurUNAm abhayaMkaraH 01061069c matimAn vedavid vAgmI zatrupakSakSayaMkaraH 01061070a jAmadagnyena rAmeNa yaH sa sarvavidAM varaH 01061070c ayudhyata mahAtejA bhArgaveNa mahAtmanA 01061071a yas tu rAjan kRpo nAma brahmarSir abhavat kSitau 01061071c rudrANAM taM gaNAd viddhi saMbhUtam atipauruSam 01061072a zakunir nAma yas tv AsId rAjA loke mahArathaH 01061072c dvAparaM viddhi taM rAjan saMbhUtam arimardanam 01061073a sAtyakiH satyasaMdhas tu yo 'sau vRSNikulodvahaH 01061073c pakSAt sa jajJe marutAM devAnAm arimardanaH 01061074a drupadaz cApi rAjarSis tata evAbhavad gaNAt 01061074c mAnuSe nRpa loke 'smin sarvazastrabhRtAM varaH 01061075a tataz ca kRtavarmANaM viddhi rAjaJ janAdhipam 01061075c jAtam apratikarmANaM kSatriyarSabhasattamam 01061076a marutAM tu gaNAd viddhi saMjAtam arimardanam 01061076c virATaM nAma rAjarSiM pararASTrapratApanam 01061077a ariSTAyAs tu yaH putro haMsa ity abhivizrutaH 01061077c sa gandharvapatir jajJe kuruvaMzavivardhanaH 01061078a dhRtarASTra iti khyAtaH kRSNadvaipAyanAd api 01061078c dIrghabAhur mahAtejAH prajJAcakSur narAdhipaH 01061078e mAtur doSAd RSeH kopAd andha eva vyajAyata 01061079a atres tu sumahAbhAgaM putraM putravatAM varam 01061079c viduraM viddhi loke 'smiJ jAtaM buddhimatAM varam 01061080a kaler aMzAt tu saMjajJe bhuvi duryodhano nRpaH 01061080c durbuddhir durmatiz caiva kurUNAm ayazaskaraH 01061081a jagato yaH sa sarvasya vidviSTaH kalipUruSaH 01061081c yaH sarvAM ghAtayAm Asa pRthivIM puruSAdhamaH 01061081e yena vairaM samuddIptaM bhUtAntakaraNaM mahat 01061082a paulastyA bhrAtaraH sarve jajJire manujeSv iha 01061082c zataM duHzAsanAdInAM sarveSAM krUrakarmaNAm 01061083a durmukho duHsahaz caiva ye cAnye nAnuzabditAH 01061083c duryodhanasahAyAs te paulastyA bharatarSabha 01061084a dharmasyAMzaM tu rAjAnaM viddhi rAjan yudhiSThiram 01061084c bhImasenaM tu vAtasya devarAjasya cArjunam 01061085a azvinos tu tathaivAMzau rUpeNApratimau bhuvi 01061085c nakulaH sahadevaz ca sarvalokamanoharau 01061086a yaH suvarcA iti khyAtaH somaputraH pratApavAn 01061086c abhimanyur bRhatkIrtir arjunasya suto 'bhavat 01061087a agner aMzaM tu viddhi tvaM dhRSTadyumnaM mahAratham 01061087c zikhaNDinam atho rAjan strIpuMsaM viddhi rAkSasam 01061088a draupadeyAz ca ye paJca babhUvur bharatarSabha 01061088c vizvedevagaNAn rAjaMs tAn viddhi bharatarSabha 01061089a AmuktakavacaH karNo yas tu jajJe mahArathaH 01061089c divAkarasya taM viddhi devasyAMzam anuttamam 01061090a yas tu nArAyaNo nAma devadevaH sanAtanaH 01061090c tasyAMzo mAnuSeSv AsId vAsudevaH pratApavAn 01061091a zeSasyAMzas tu nAgasya baladevo mahAbalaH 01061091c sanatkumAraM pradyumnaM viddhi rAjan mahaujasam 01061092a evam anye manuSyendra bahavo 'MzA divaukasAm 01061092c jajJire vasudevasya kule kulavivardhanAH 01061093a gaNas tv apsarasAM yo vai mayA rAjan prakIrtitaH 01061093c tasya bhAgaH kSitau jajJe niyogAd vAsavasya ca 01061094a tAni SoDaza devInAM sahasrANi narAdhipa 01061094c babhUvur mAnuSe loke nArAyaNaparigrahaH 01061095a zriyas tu bhAgaH saMjajJe ratyarthaM pRthivItale 01061095c drupadasya kule kanyA vedimadhyAd aninditA 01061096a nAtihrasvA na mahatI nIlotpalasugandhinI 01061096c padmAyatAkSI suzroNI asitAyatamUrdhajA 01061097a sarvalakSaNasaMpannA vaiDUryamaNisaMnibhA 01061097c paJcAnAM puruSendrANAM cittapramathinI rahaH 01061098a siddhir dhRtiz ca ye devyau paJcAnAM mAtarau tu te 01061098c kuntI mAdrI ca jajJAte matis tu subalAtmajA 01061099a iti devAsurANAM te gandharvApsarasAM tathA 01061099c aMzAvataraNaM rAjan rAkSasAnAM ca kIrtitam 01061100a ye pRthivyAM samudbhUtA rAjAno yuddhadurmadAH 01061100c mahAtmAno yadUnAM ca ye jAtA vipule kule 01061101a dhanyaM yazasyaM putrIyam AyuSyaM vijayAvaham 01061101c idam aMzAvataraNaM zrotavyam anasUyatA 01061102a aMzAvataraNaM zrutvA devagandharvarakSasAm 01061102c prabhavApyayavit prAjJo na kRcchreSv avasIdati 01062001 janamejaya uvAca 01062001a tvattaH zrutam idaM brahman devadAnavarakSasAm 01062001c aMzAvataraNaM samyag gandharvApsarasAM tathA 01062002a imaM tu bhUya icchAmi kurUNAM vaMzam AditaH 01062002c kathyamAnaM tvayA vipra viprarSigaNasaMnidhau 01062003 vaizaMpAyana uvAca 01062003a pauravANAM vaMzakaro duHSanto nAma vIryavAn 01062003c pRthivyAz caturantAyA goptA bharatasattama 01062004a caturbhAgaM bhuvaH kRtsnaM sa bhuGkte manujezvaraH 01062004c samudrAvaraNAMz cApi dezAn sa samitiMjayaH 01062005a AmlecchATavikAn sarvAn sa bhuGkte ripumardanaH 01062005c ratnAkarasamudrAntAMz cAturvarNyajanAvRtAn 01062006a na varNasaMkarakaro nAkRSyakarakRjjanaH 01062006c na pApakRt kaz cid AsIt tasmin rAjani zAsati 01062007a dharmyAM ratiM sevamAnA dharmArthAv abhipedire 01062007c tadA narA naravyAghra tasmiJ janapadezvare 01062008a nAsIc corabhayaM tAta na kSudhAbhayam aNv api 01062008c nAsId vyAdhibhayaM cApi tasmiJ janapadezvare 01062009a svair dharmai remire varNA daive karmaNi niHspRhAH 01062009c tam Azritya mahIpAlam AsaMz caivAkutobhayAH 01062010a kAlavarSI ca parjanyaH sasyAni phalavanti ca 01062010c sarvaratnasamRddhA ca mahI vasumatI tadA 01062011a sa cAdbhutamahAvIryo vajrasaMhanano yuvA 01062011c udyamya mandaraM dorbhyAM haret savanakAnanam 01062012a dhanuSy atha gadAyuddhe tsarupraharaNeSu ca 01062012c nAgapRSThe 'zvapRSThe ca babhUva pariniSThitaH 01062013a bale viSNusamaz cAsIt tejasA bhAskaropamaH 01062013c akSubdhatve 'rNavasamaH sahiSNutve dharAsamaH 01062014a saMmataH sa mahIpAlaH prasannapurarASTravAn 01062014c bhUyo dharmaparair bhAvair viditaM janam Avasat 01063001 vaizaMpAyana uvAca 01063001a sa kadA cin mahAbAhuH prabhUtabalavAhanaH 01063001c vanaM jagAma gahanaM hayanAgazatair vRtaH 01063002a khaDgazaktidharair vIrair gadAmusalapANibhiH 01063002c prAsatomarahastaiz ca yayau yodhazatair vRtaH 01063003a siMhanAdaiz ca yodhAnAM zaGkhadundubhinisvanaiH 01063003c rathanemisvanaiz cApi sanAgavarabRMhitaiH 01063004a heSitasvanamizraiz ca kSveDitAsphoTitasvanaiH 01063004c AsIt kilakilAzabdas tasmin gacchati pArthive 01063005a prAsAdavarazRGgasthAH parayA nRpazobhayA 01063005c dadRzus taM striyas tatra zUram Atmayazaskaram 01063006a zakropamam amitraghnaM paravAraNavAraNam 01063006c pazyantaH strIgaNAs tatra zastrapANiM sma menire 01063007a ayaM sa puruSavyAghro raNe 'dbhutaparAkramaH 01063007c yasya bAhubalaM prApya na bhavanty asuhRdgaNAH 01063008a iti vAco bruvantyas tAH striyaH premNA narAdhipam 01063008c tuSTuvuH puSpavRSTIz ca sasRjus tasya mUrdhani 01063009a tatra tatra ca viprendraiH stUyamAnaH samantataH 01063009c niryayau parayA prItyA vanaM mRgajighAMsayA 01063010a sudUram anujagmus taM paurajAnapadAs tadA 01063010c nyavartanta tataH pazcAd anujJAtA nRpeNa ha 01063011a suparNapratimenAtha rathena vasudhAdhipaH 01063011c mahIm ApUrayAm Asa ghoSeNa tridivaM tathA 01063012a sa gacchan dadRze dhImAn nandanapratimaM vanam 01063012c bilvArkakhadirAkIrNaM kapitthadhavasaMkulam 01063013a viSamaM parvataprasthair azmabhiz ca samAvRtam 01063013c nirjalaM nirmanuSyaM ca bahuyojanam Ayatam 01063013e mRgasaMghair vRtaM ghorair anyaiz cApi vanecaraiH 01063014a tad vanaM manujavyAghraH sabhRtyabalavAhanaH 01063014c loDayAm Asa duHSantaH sUdayan vividhAn mRgAn 01063015a bANagocarasaMprAptAMs tatra vyAghragaNAn bahUn 01063015c pAtayAm Asa duHSanto nirbibheda ca sAyakaiH 01063016a dUrasthAn sAyakaiH kAMz cid abhinat sa nararSabhaH 01063016c abhyAzam AgatAMz cAnyAn khaDgena nirakRntata 01063017a kAMz cid eNAn sa nirjaghne zaktyA zaktimatAM varaH 01063017c gadAmaNDalatattvajJaz cacArAmitavikramaH 01063018a tomarair asibhiz cApi gadAmusalakarpaNaiH 01063018c cacAra sa vinighnan vai vanyAMs tatra mRgadvijAn 01063019a rAjJA cAdbhutavIryeNa yodhaiz ca samarapriyaiH 01063019c loDyamAnaM mahAraNyaM tatyajuz ca mahAmRgAH 01063020a tatra vidrutasaMghAni hatayUthapatIni ca 01063020c mRgayUthAny athautsukyAc chabdaM cakrus tatas tataH 01063021a zuSkAM cApi nadIM gatvA jalanairAzyakarzitAH 01063021c vyAyAmaklAntahRdayAH patanti sma vicetasaH 01063022a kSutpipAsAparItAz ca zrAntAz ca patitA bhuvi 01063022c ke cit tatra naravyAghrair abhakSyanta bubhukSitaiH 01063023a ke cid agnim athotpAdya samidhya ca vanecarAH 01063023c bhakSayanti sma mAMsAni prakuTya vidhivat tadA 01063024a tatra ke cid gajA mattA balinaH zastravikSatAH 01063024c saMkocyAgrakarAn bhItAH pradravanti sma vegitAH 01063025a zakRnmUtraM sRjantaz ca kSarantaH zoNitaM bahu 01063025c vanyA gajavarAs tatra mamRdur manujAn bahUn 01063026a tad vanaM balameghena zaradhAreNa saMvRtam 01063026c vyarocan mahiSAkIrNaM rAjJA hatamahAmRgam 01064001 vaizaMpAyana uvAca 01064001a tato mRgasahasrANi hatvA vipulavAhanaH 01064001c rAjA mRgaprasaGgena vanam anyad viveza ha 01064002a eka evottamabalaH kSutpipAsAsamanvitaH 01064002c sa vanasyAntam AsAdya mahad IriNam Asadat 01064003a tac cApy atItya nRpatir uttamAzramasaMyutam 01064003c manaHprahlAdajananaM dRSTikAntam atIva ca 01064003e zItamArutasaMyuktaM jagAmAnyan mahad vanam 01064004a puSpitaiH pAdapaiH kIrNam atIva sukhazAdvalam 01064004c vipulaM madhurArAvair nAditaM vihagais tathA 01064005a pravRddhaviTapair vRkSaiH sukhacchAyaiH samAvRtam 01064005c SaTpadAghUrNitalataM lakSmyA paramayA yutam 01064006a nApuSpaH pAdapaH kaz cin nAphalo nApi kaNTakI 01064006c SaTpadair vApy anAkIrNas tasmin vai kAnane 'bhavat 01064007a vihagair nAditaM puSpair alaMkRtam atIva ca 01064007c sarvartukusumair vRkSair atIva sukhazAdvalam 01064007e manoramaM maheSvAso viveza vanam uttamam 01064008a mArutAgalitAs tatra drumAH kusumazAlinaH 01064008c puSpavRSTiM vicitrAM sma vyasRjaMs te punaH punaH 01064009a divaspRzo 'tha saMghuSTAH pakSibhir madhurasvaraiH 01064009c virejuH pAdapAs tatra vicitrakusumAmbarAH 01064010a teSAM tatra pravAleSu puSpabhArAvanAmiSu 01064010c ruvanti rAvaM vihagAH SaTpadaiH sahitA mRdu 01064011a tatra pradezAMz ca bahUn kusumotkaramaNDitAn 01064011c latAgRhaparikSiptAn manasaH prItivardhanAn 01064011e saMpazyan sa mahAtejA babhUva muditas tadA 01064012a parasparAzliSTazAkhaiH pAdapaiH kusumAcitaiH 01064012c azobhata vanaM tat tair mahendradhvajasaMnibhaiH 01064013a sukhazItaH sugandhI ca puSpareNuvaho 'nilaH 01064013c parikrAman vane vRkSAn upaitIva riraMsayA 01064014a evaMguNasamAyuktaM dadarza sa vanaM nRpaH 01064014c nadIkacchodbhavaM kAntam ucchritadhvajasaMnibham 01064015a prekSamANo vanaM tat tu suprahRSTavihaMgamam 01064015c AzramapravaraM ramyaM dadarza ca manoramam 01064016a nAnAvRkSasamAkIrNaM saMprajvalitapAvakam 01064016c yatibhir vAlakhilyaiz ca vRtaM munigaNAnvitam 01064017a agnyAgAraiz ca bahubhiH puSpasaMstarasaMstRtam 01064017c mahAkacchair bRhadbhiz ca vibhrAjitam atIva ca 01064018a mAlinIm abhito rAjan nadIM puNyAM sukhodakAm 01064018c naikapakSigaNAkIrNAM tapovanamanoramAm 01064018e tatra vyAlamRgAn saumyAn pazyan prItim avApa saH 01064019a taM cApy atirathaH zrImAn AzramaM pratyapadyata 01064019c devalokapratIkAzaM sarvataH sumanoharam 01064020a nadIm AzramasaMzliSTAM puNyatoyAM dadarza saH 01064020c sarvaprANabhRtAM tatra jananIm iva viSThitAm 01064021a sacakravAkapulinAM puSpaphenapravAhinIm 01064021c sakiMnaragaNAvAsAM vAnararkSaniSevitAm 01064022a puNyasvAdhyAyasaMghuSTAM pulinair upazobhitAm 01064022c mattavAraNazArdUlabhujagendraniSevitAm 01064023a nadIm AzramasaMbaddhAM dRSTvAzramapadaM tathA 01064023c cakArAbhipravezAya matiM sa nRpatis tadA 01064024a alaMkRtaM dvIpavatyA mAlinyA ramyatIrayA 01064024c naranArAyaNasthAnaM gaGgayevopazobhitam 01064024e mattabarhiNasaMghuSTaM praviveza mahad vanam 01064025a tat sa caitrarathaprakhyaM samupetya narezvaraH 01064025c atIva guNasaMpannam anirdezyaM ca varcasA 01064025e maharSiM kAzyapaM draSTum atha kaNvaM tapodhanam 01064026a rathinIm azvasaMbAdhAM padAtigaNasaMkulAm 01064026c avasthApya vanadvAri senAm idam uvAca saH 01064027a muniM virajasaM draSTuM gamiSyAmi tapodhanam 01064027c kAzyapaM sthIyatAm atra yAvadAgamanaM mama 01064028a tad vanaM nandanaprakhyam AsAdya manujezvaraH 01064028c kSutpipAse jahau rAjA harSaM cAvApa puSkalam 01064029a sAmAtyo rAjaliGgAni so 'panIya narAdhipaH 01064029c purohitasahAyaz ca jagAmAzramam uttamam 01064029e didRkSus tatra tam RSiM taporAzim athAvyayam 01064030a brahmalokapratIkAzam AzramaM so 'bhivIkSya ca 01064030c SaTpadodgItasaMghuSTaM nAnAdvijagaNAyutam 01064031a Rco bahvRcamukhyaiz ca preryamANAH padakramaiH 01064031c zuzrAva manujavyAghro vitateSv iha karmasu 01064032a yajJavidyAGgavidbhiz ca kramadbhiz ca kramAn api 01064032c amitAtmabhiH suniyataiH zuzubhe sa tadAzramaH 01064033a atharvavedapravarAH pUgayAjJika saMmatAH 01064033c saMhitAm Irayanti sma padakramayutAM tu te 01064034a zabdasaMskArasaMyuktaM bruvadbhiz cAparair dvijaiH 01064034c nAditaH sa babhau zrImAn brahmaloka ivAzramaH 01064035a yajJasaMskAravidbhiz ca kramazikSA vizAradaiH 01064035c nyAyatattvArthavijJAnasaMpannair vedapAragaiH 01064036a nAnAvAkyasamAhArasamavAyavizAradaiH 01064036c vizeSakAryavidbhiz ca mokSadharmaparAyaNaiH 01064037a sthApanAkSepasiddhAntaparamArthajJatAM gataiH 01064037c lokAyatikamukhyaiz ca samantAd anunAditam 01064038a tatra tatra ca viprendrAn niyatAn saMzitavratAn 01064038c japahomaparAn siddhAn dadarza paravIrahA 01064039a AsanAni vicitrANi puSpavanti mahIpatiH 01064039c prayatnopahitAni sma dRSTvA vismayam Agamat 01064040a devatAyatanAnAM ca pUjAM prekSya kRtAM dvijaiH 01064040c brahmalokastham AtmAnaM mene sa nRpasattamaH 01064041a sa kAzyapatapoguptam AzramapravaraM zubham 01064041c nAtRpyat prekSamANo vai tapodhanagaNair yutam 01064042a sa kAzyapasyAyatanaM mahAvratair; vRtaM samantAd RSibhis tapodhanaiH 01064042c viveza sAmAtyapurohito 'rihA; viviktam atyarthamanoharaM zivam 01065001 vaizaMpAyana uvAca 01065001a tato gacchan mahAbAhur eko 'mAtyAn visRjya tAn 01065001c nApazyad Azrame tasmiMs tam RSiM saMzitavratam 01065002a so 'pazyamAnas tam RSiM zUnyaM dRSTvA tam Azramam 01065002c uvAca ka ihety uccair vanaM saMnAdayann iva 01065003a zrutvAtha tasya taM zabdaM kanyA zrIr iva rUpiNI 01065003c nizcakrAmAzramAt tasmAt tApasIveSadhAriNI 01065004a sA taM dRSTvaiva rAjAnaM duHSantam asitekSaNA 01065004c svAgataM ta iti kSipram uvAca pratipUjya ca 01065005a AsanenArcayitvA ca pAdyenArghyeNa caiva hi 01065005c papracchAnAmayaM rAjan kuzalaM ca narAdhipam 01065006a yathAvad arcayitvA sA pRSTvA cAnAmayaM tadA 01065006c uvAca smayamAneva kiM kAryaM kriyatAm iti 01065007a tAm abravIt tato rAjA kanyAM madhurabhASiNIm 01065007c dRSTvA sarvAnavadyAGgIM yathAvat pratipUjitaH 01065008a Agato 'haM mahAbhAgam RSiM kaNvam upAsitum 01065008c kva gato bhagavAn bhadre tan mamAcakSva zobhane 01065009 zakuntalovAca 01065009a gataH pitA me bhagavAn phalAny Ahartum AzramAt 01065009c muhUrtaM saMpratIkSasva drakSyasy enam ihAgatam 01065010 vaizaMpAyana uvAca 01065010a apazyamAnas tam RSiM tayA coktas tathA nRpaH 01065010c tAM ca dRSTvA varArohAM zrImatIM cAruhAsinIm 01065011a vibhrAjamAnAM vapuSA tapasA ca damena ca 01065011c rUpayauvanasaMpannAm ity uvAca mahIpatiH 01065012a kAsi kasyAsi suzroNi kimarthaM cAgatA vanam 01065012c evaMrUpaguNopetA kutas tvam asi zobhane 01065013a darzanAd eva hi zubhe tvayA me 'pahRtaM manaH 01065013c icchAmi tvAm ahaM jJAtuM tan mamAcakSva zobhane 01065014a evam uktA tadA kanyA tena rAjJA tadAzrame 01065014c uvAca hasatI vAkyam idaM sumadhurAkSaram 01065015a kaNvaSyAhaM bhagavato duHSanta duhitA matA 01065015c tapasvino dhRtimato dharmajJasya yazasvinaH 01065016 duHSanta uvAca 01065016a UrdhvaretA mahAbhAgo bhagavA&l lokapUjitaH 01065016c caled dhi vRttAd dharmo 'pi na calet saMzitavrataH 01065017a kathaM tvaM tasya duhitA saMbhUtA varavarNinI 01065017c saMzayo me mahAn atra taM me chettum ihArhasi 01065018 zakuntalovAca 01065018a yathAyam Agamo mahyaM yathA cedam abhUt purA 01065018c zRNu rAjan yathAtattvaM yathAsmi duhitA muneH 01065019a RSiH kaz cid ihAgamya mama janmAbhyacodayat 01065019c tasmai provAca bhagavAn yathA tac chRNu pArthiva 01065020a tapyamAnaH kila purA vizvAmitro mahat tapaH 01065020c subhRzaM tApayAm Asa zakraM suragaNezvaram 01065021a tapasA dIptavIryo 'yaM sthAnAn mAM cyAvayed iti 01065021c bhItaH puraMdaras tasmAn menakAm idam abravIt 01065022a guNair divyair apsarasAM menake tvaM viziSyase 01065022c zreyo me kuru kalyANi yat tvAM vakSyAmi tac chRNu 01065023a asAv AdityasaMkAzo vizvAmitro mahAtapAH 01065023c tapyamAnas tapo ghoraM mama kampayate manaH 01065024a menake tava bhAro 'yaM vizvAmitraH sumadhyame 01065024c saMzitAtmA sudurdharSa ugre tapasi vartate 01065025a sa mAM na cyAvayet sthAnAt taM vai gatvA pralobhaya 01065025c cara tasya tapovighnaM kuru me priyam uttamam 01065026a rUpayauvanamAdhuryaceSTitasmitabhASitaiH 01065026c lobhayitvA varArohe tapasaH saMnivartaya 01065027 menakovAca 01065027a mahAtejAH sa bhagavAn sadaiva ca mahAtapAH 01065027c kopanaz ca tathA hy enaM jAnAti bhagavAn api 01065028a tejasas tapasaz caiva kopasya ca mahAtmanaH 01065028c tvam apy udvijase yasya nodvijeyam ahaM katham 01065029a mahAbhAgaM vasiSThaM yaH putrair iSTair vyayojayat 01065029c kSatre jAtaz ca yaH pUrvam abhavad brAhmaNo balAt 01065030a zaucArthaM yo nadIM cakre durgamAM bahubhir jalaiH 01065030c yAM tAM puNyatamAM loke kauzikIti vidur janAH 01065031a babhAra yatrAsya purA kAle durge mahAtmanaH 01065031c dArAn mataGgo dharmAtmA rAjarSir vyAdhatAM gataH 01065032a atItakAle durbhikSe yatraitya punar Azramam 01065032c muniH pAreti nadyA vai nAma cakre tadA prabhuH 01065033a mataGgaM yAjayAM cakre yatra prItamanAH svayam 01065033c tvaM ca somaM bhayAd yasya gataH pAtuM zurezvara 01065034a ati nakSatravaMzAMz ca kruddho nakSatrasaMpadA 01065034c prati zravaNapUrvANi nakSatrANi sasarja yaH 01065035a etAni yasya karmANi tasyAhaM bhRzam udvije 01065035c yathA mAM na dahet kruddhas tathAjJApaya mAM vibho 01065036a tejasA nirdahel lokAn kampayed dharaNIM padA 01065036c saMkSipec ca mahAmeruM tUrNam Avartayet tathA 01065037a tAdRzaM tapasA yuktaM pradIptam iva pAvakam 01065037c katham asmadvidhA bAlA jitendriyam abhispRzet 01065038a hutAzanamukhaM dIptaM sUryacandrAkSitArakam 01065038c kAlajihvaM surazreSTha katham asmadvidhA spRzet 01065039a yamaz ca somaz ca maharSayaz ca; sAdhyA vizve vAlakhilyAz ca sarve 01065039c ete 'pi yasyodvijante prabhAvAt; kasmAt tasmAn mAdRzI nodvijeta 01065040a tvayaivam uktA ca kathaM samIpam; RSer na gaccheyam ahaM surendra 01065040c rakSAM tu me cintaya devarAja; yathA tvadarthaM rakSitAhaM careyam 01065041a kAmaM tu me mArutas tatra vAsaH; prakrIDitAyA vivRNotu deva 01065041c bhavec ca me manmathas tatra kArye; sahAyabhUtas tava devaprasAdAt 01065042a vanAc ca vAyuH surabhiH pravAyet; tasmin kAle tam RSiM lobhayantyAH 01065042c tathety uktvA vihite caiva tasmiMs; tato yayau sAzramaM kauzikasya 01066001 zakuntalovAca 01066001a evam uktas tayA zakraH saMdideza sadAgatim 01066001c prAtiSThata tadA kAle menakA vAyunA saha 01066002a athApazyad varArohA tapasA dagdhakilbiSam 01066002c vizvAmitraM tapasyantaM menakA bhIrur Azrame 01066003a abhivAdya tataH sA taM prAkrIDad RSisaMnidhau 01066003c apovAha ca vAso 'syA mArutaH zazisaMnibham 01066004a sAgacchat tvaritA bhUmiM vAsas tad abhiliGgatI 01066004c utsmayantIva savrIDaM mArutaM varavarNinI 01066005a gRddhAM vAsasi saMbhrAntAM menakAM munisattamaH 01066005c anirdezyavayorUpAm apazyad vivRtAM tadA 01066006a tasyA rUpaguNaM dRSTvA sa tu viprarSabhas tadA 01066006c cakAra bhAvaM saMsarge tayA kAmavazaM gataH 01066007a nyamantrayata cApy enAM sA cApy aicchad aninditA 01066007c tau tatra suciraM kAlaM vane vyaharatAm ubhau 01066007e ramamANau yathAkAmaM yathaikadivasaM tathA 01066008a janayAm Asa sa munir menakAyAM zakuntalAm 01066008c prasthe himavato ramye mAlinIm abhito nadIm 01066009a jAtam utsRjya taM garbhaM menakA mAlinIm anu 01066009c kRtakAryA tatas tUrNam agacchac chakrasaMsadam 01066010a taM vane vijane garbhaM siMhavyAghrasamAkule 01066010c dRSTvA zayAnaM zakunAH samantAt paryavArayan 01066011a nemAM hiMsyur vane bAlAM kravyAdA mAMsagRddhinaH 01066011c paryarakSanta tAM tatra zakuntA menakAtmajAm 01066012a upaspraSTuM gataz cAham apazyaM zayitAm imAm 01066012c nirjane vipine 'raNye zakuntaiH parivAritAm 01066012e AnayitvA tataz cainAM duhitRtve nyayojayam 01066013a zarIrakRt prANadAtA yasya cAnnAni bhuJjate 01066013c krameNa te trayo 'py uktAH pitaro dharmanizcaye 01066014a nirjane ca vane yasmAc chakuntaiH parirakSitA 01066014c zakuntaleti nAmAsyAH kRtaM cApi tato mayA 01066015a evaM duhitaraM viddhi mama saumya zakuntalAm 01066015c zakuntalA ca pitaraM manyate mAm aninditA 01066016a etad AcaSTa pRSTaH san mama janma maharSaye 01066016c sutAM kaNvasya mAm evaM viddhi tvaM manujAdhipa 01066017a kaNvaM hi pitaraM manye pitaraM svam ajAnatI 01066017c iti te kathitaM rAjan yathAvRttaM zrutaM mayA 01067001 duHSanta uvAca 01067001a suvyaktaM rAjaputrI tvaM yathA kalyANi bhASase 01067001c bhAryA me bhava suzroNi brUhi kiM karavANi te 01067002a suvarNamAlA vAsAMsi kuNDale parihATake 01067002c nAnApattanaje zubhre maNiratne ca zobhane 01067003a AharAmi tavAdyAhaM niSkAdIny ajinAni ca 01067003c sarvaM rAjyaM tavAdyAstu bhAryA me bhava zobhane 01067004a gAndharveNa ca mAM bhIru vivAhenaihi sundari 01067004c vivAhAnAM hi rambhoru gAndharvaH zreSTha ucyate 01067005 zakuntalovAca 01067005a phalAhAro gato rAjan pitA me ita AzramAt 01067005c taM muhUrtaM pratIkSasva sa mAM tubhyaM pradAsyati 01067006 duHSanta uvAca 01067006a icchAmi tvAM varArohe bhajamAnAm anindite 01067006c tvadarthaM mAM sthitaM viddhi tvadgataM hi mano mama 01067007a Atmano bandhur Atmaiva gatir Atmaiva cAtmanaH 01067007c AtmanaivAtmano dAnaM kartum arhasi dharmataH 01067008a aSTAv eva samAsena vivAhA dharmataH smRtAH 01067008c brAhmo daivas tathaivArSaH prAjApatyas tathAsuraH 01067009a gAndharvo rAkSasaz caiva paizAcaz cASTamaH smRtaH 01067009c teSAM dharmAn yathApUrvaM manuH svAyaMbhuvo 'bravIt 01067010a prazastAMz caturaH pUrvAn brAhmaNasyopadhAraya 01067010c SaD AnupUrvyA kSatrasya viddhi dharmyAn anindite 01067011a rAjJAM tu rAkSaso 'py ukto viTzUdreSv AsuraH smRtaH 01067011c paJcAnAM tu trayo dharmyA dvAv adharmyau smRtAv iha 01067012a paizAcaz cAsuraz caiva na kartavyau kathaM cana 01067012c anena vidhinA kAryo dharmasyaiSA gatiH smRtA 01067013a gAndharvarAkSasau kSatre dharmyau tau mA vizaGkithAH 01067013c pRthag vA yadi vA mizrau kartavyau nAtra saMzayaH 01067014a sA tvaM mama sakAmasya sakAmA varavarNini 01067014c gAndharveNa vivAhena bhAryA bhavitum arhasi 01067015 zakuntalovAca 01067015a yadi dharmapathas tv eSa yadi cAtmA prabhur mama 01067015c pradAne pauravazreSTha zRNu me samayaM prabho 01067016a satyaM me pratijAnIhi yat tvAM vakSyAmy ahaM rahaH 01067016c mama jAyeta yaH putraH sa bhavet tvadanantaram 01067017a yuvarAjo mahArAja satyam etad bravIhi me 01067017c yady etad evaM duHSanta astu me saMgamas tvayA 01067018 vaizaMpAyana uvAca 01067018a evam astv iti tAM rAjA pratyuvAcAvicArayan 01067018c api ca tvAM nayiSyAmi nagaraM svaM zucismite 01067018e yathA tvam arhA suzroNi satyam etad bravImi te 01067019a evam uktvA sa rAjarSis tAm aninditagAminIm 01067019c jagrAha vidhivat pANAv uvAsa ca tayA saha 01067020a vizvAsya cainAM sa prAyAd abravIc ca punaH punaH 01067020c preSayiSye tavArthAya vAhinIM caturaGgiNIm 01067020e tayA tvAm AnayiSyAmi nivAsaM svaM zucismite 01067021a iti tasyAH pratizrutya sa nRpo janamejaya 01067021c manasA cintayan prAyAt kAzyapaM prati pArthivaH 01067022a bhagavAMs tapasA yuktaH zrutvA kiM nu kariSyati 01067022c evaM saMcintayann eva praviveza svakaM puram 01067023a muhUrtayAte tasmiMs tu kaNvo 'py Azramam Agamat 01067023c zakuntalA ca pitaraM hriyA nopajagAma tam 01067024a vijJAyAtha ca tAM kaNvo divyajJAno mahAtapAH 01067024c uvAca bhagavAn prItaH pazyan divyena cakSuSA 01067025a tvayAdya rAjAnvayayA mAm anAdRtya yatkRtaH 01067025c puMsA saha samAyogo na sa dharmopaghAtakaH 01067026a kSatriyasya hi gAndharvo vivAhaH zreSTha ucyate 01067026c sakAmAyAH sakAmena nirmantro rahasi smRtaH 01067027a dharmAtmA ca mahAtmA ca duHSantaH puruSottamaH 01067027c abhyagacchaH patiM yaM tvaM bhajamAnaM zakuntale 01067028a mahAtmA janitA loke putras tava mahAbalaH 01067028c ya imAM sAgarApAGgAM kRtsnAM bhokSyati medinIm 01067029a paraM cAbhiprayAtasya cakraM tasya mahAtmanaH 01067029c bhaviSyaty apratihataM satataM cakravartinaH 01067030a tataH prakSAlya pAdau sA vizrAntaM munim abravIt 01067030c vinidhAya tato bhAraM saMnidhAya phalAni ca 01067031a mayA patir vRto yo 'sau duHSantaH puruSottamaH 01067031c tasmai sasacivAya tvaM prasAdaM kartum arhasi 01067032 kaNva uvAca 01067032a prasanna eva tasyAhaM tvatkRte varavarNini 01067032c gRhANa ca varaM mattas tatkRte yad abhIpsitam 01067033 vaizaMpAyana uvAca 01067033a tato dharmiSThatAM vavre rAjyAc cAskhalanaM tathA 01067033c zakuntalA pauravANAM duHSantahitakAmyayA 01068001 vaizaMpAyana uvAca 01068001a pratijJAya tu duHSante pratiyAte zakuntalA 01068001c garbhaM suSAva vAmoruH kumAram amitaujasam 01068002a triSu varSeSu pUrNeSu diptAnalasamadyutim 01068002c rUpaudAryaguNopetaM dauHSantiM janamejaya 01068003a jAtakarmAdisaMskAraM kaNvaH puNyakRtAM varaH 01068003c tasyAtha kArayAm Asa vardhamAnasya dhImataH 01068004a dantaiH zuklaiH zikharibhiH siMhasaMhanano yuvA 01068004c cakrAGkitakaraH zrImAn mahAmUrdhA mahAbalaH 01068004e kumAro devagarbhAbhaH sa tatrAzu vyavardhata 01068005a SaDvarSa eva bAlaH sa kaNvAzramapadaM prati 01068005c vyAghrAn siMhAn varAhAMz ca gajAMz ca mahiSAMs tathA 01068006a baddhvA vRkSeSu balavAn Azramasya samantataH 01068006c Arohan damayaMz caiva krIDaMz ca paridhAvati 01068007a tato 'sya nAma cakrus te kaNvAzramanivAsinaH 01068007c astv ayaM sarvadamanaH sarvaM hi damayaty ayam 01068008a sa sarvadamano nAma kumAraH samapadyata 01068008c vikrameNaujasA caiva balena ca samanvitaH 01068009a taM kumAram RSir dRSTvA karma cAsyAtimAnuSam 01068009c samayo yauvarAjyAyety abravIc ca zakuntalAm 01068010a tasya tad balam AjJAya kaNvaH ziSyAn uvAca ha 01068010c zakuntalAm imAM zIghraM sahaputrAm ito ''zramAt 01068010e bhartre prApayatAdyaiva sarvalakSaNapUjitAm 01068011a nArINAM ciravAso hi bAndhaveSu na rocate 01068011c kIrticAritradharmaghnas tasmAn nayata mAciram 01068012a tathety uktvA tu te sarve prAtiSThantAmitaujasaH 01068012c zakuntalAM puraskRtya saputrAM gajasAhvayam 01068013a gRhItvAmaragarbhAbhaM putraM kamalalocanam 01068013c AjagAma tataH zubhrA duHSantaviditAd vanAt 01068014a abhisRtya ca rAjAnaM viditA sA pravezitA 01068014c saha tenaiva putreNa taruNAdityavarcasA 01068015a pUjayitvA yathAnyAyam abravIt taM zakuntalA 01068015c ayaM putras tvayA rAjan yauvarAjye 'bhiSicyatAm 01068016a tvayA hy ayaM suto rAjan mayy utpannaH suropamaH 01068016c yathAsamayam etasmin vartasva puruSottama 01068017a yathA samAgame pUrvaM kRtaH sa samayas tvayA 01068017c taM smarasva mahAbhAga kaNvAzramapadaM prati 01068018a so 'tha zrutvaiva tad vAkyaM tasyA rAjA smarann api 01068018c abravIn na smarAmIti kasya tvaM duSTatApasi 01068019a dharmakAmArthasaMbandhaM na smarAmi tvayA saha 01068019c gaccha vA tiSTha vA kAmaM yad vApIcchasi tat kuru 01068020a saivam uktA varArohA vrIDiteva manasvinI 01068020c visaMjJeva ca duHkhena tasthau sthANur ivAcalA 01068021a saMrambhAmarSatAmrAkSI sphuramANoSThasaMpuTA 01068021c kaTAkSair nirdahantIva tiryag rAjAnam aikSata 01068022a AkAraM gUhamAnA ca manyunAbhisamIritA 01068022c tapasA saMbhRtaM tejo dhArayAm Asa vai tadA 01068023a sA muhUrtam iva dhyAtvA duHkhAmarSasamanvitA 01068023c bhartAram abhisaMprekSya kruddhA vacanam abravIt 01068024a jAnann api mahArAja kasmAd evaM prabhASase 01068024c na jAnAmIti niHsaGgaM yathAnyaH prAkRtas tathA 01068025a atra te hRdayaM veda satyasyaivAnRtasya ca 01068025c kalyANa bata sAkSI tvaM mAtmAnam avamanyathAH 01068026a yo 'nyathA santam AtmAnam anyathA pratipadyate 01068026c kiM tena na kRtaM pApaM coreNAtmApahAriNA 01068027a eko 'ham asmIti ca manyase tvaM; na hRcchayaM vetsi muniM purANam 01068027c yo veditA karmaNaH pApakasya; tasyAntike tvaM vRjinaM karoSi 01068028a manyate pApakaM kRtvA na kaz cid vetti mAm iti 01068028c vidanti cainaM devAz ca svaz caivAntarapUruSaH 01068029a AdityacandrAv anilAnalau ca; dyaur bhUmir Apo hRdayaM yamaz ca 01068029c ahaz ca rAtriz ca ubhe ca saMdhye; dharmaz ca jAnAti narasya vRttam 01068030a yamo vaivasvatas tasya niryAtayati duSkRtam 01068030c hRdi sthitaH karmasAkSI kSetrajJo yasya tuSyati 01068031a na tu tuSyati yasyaiSa puruSasya durAtmanaH 01068031c taM yamaH pApakarmANaM niryAtayati duSkRtam 01068032a avamanyAtmanAtmAnam anyathA pratipadyate 01068032c devA na tasya zreyAMso yasyAtmApi na kAraNam 01068033a svayaM prApteti mAm evaM mAvamaMsthAH pativratAm 01068033c arghyArhAM nArcayasi mAM svayaM bhAryAm upasthitAm 01068034a kimarthaM mAM prAkRtavad upaprekSasi saMsadi 01068034c na khalv aham idaM zUnye raumi kiM na zRNoSi me 01068035a yadi me yAcamAnAyA vacanaM na kariSyasi 01068035c duHSanta zatadhA mUrdhA tatas te 'dya phaliSyati 01068036a bhAryAM patiH saMpravizya sa yasmAj jAyate punaH 01068036c jAyAyA iti jAyAtvaM purANAH kavayo viduH 01068037a yad AgamavataH puMsas tad apatyaM prajAyate 01068037c tat tArayati saMtatyA pUrvapretAn pitAmahAn 01068038a pun nAmno narakAd yasmAt pitaraM trAyate sutaH 01068038c tasmAt putra iti proktaH svayam eva svayambhuvA 01068039a sA bhAryA yA gRhe dakSA sA bhAryA yA prajAvatI 01068039c sA bhAryA yA patiprANA sA bhAryA yA pativratA 01068040a ardhaM bhAryA manuSyasya bhAryA zreSThatamaH sakhA 01068040c bhAryA mUlaM trivargasya bhAryA mitraM mariSyataH 01068041a bhAryAvantaH kriyAvantaH sabhAryA gRhamedhinaH 01068041c bhAryAvantaH pramodante bhAryAvantaH zriyAnvitAH 01068042a sakhAyaH pravivikteSu bhavanty etAH priyaMvadAH 01068042c pitaro dharmakAryeSu bhavanty Artasya mAtaraH 01068043a kAntAreSv api vizrAmo narasyAdhvanikasya vai 01068043c yaH sadAraH sa vizvAsyas tasmAd dArAH parA gatiH 01068044a saMsarantam api pretaM viSameSv ekapAtinam 01068044c bhAryaivAnveti bhartAraM satataM yA pativratA 01068045a prathamaM saMsthitA bhAryA patiM pretya pratIkSate 01068045c pUrvaM mRtaM ca bhartAraM pazcAt sAdhvy anugacchati 01068046a etasmAt kAraNAd rAjan pANigrahaNam iSyate 01068046c yad Apnoti patir bhAryAm iha loke paratra ca 01068047a AtmAtmanaiva janitaH putra ity ucyate budhaiH 01068047c tasmAd bhAryAM naraH pazyen mAtRvat putramAtaram 01068048a bhAryAyAM janitaM putram Adarze svam ivAnanam 01068048c hlAdate janitA preSkya svargaM prApyeva puNyakRt 01068049a dahyamAnA manoduHkhair vyAdhibhiz cAturA narAH 01068049c hlAdante sveSu dAreSu gharmArtAH salileSv iva 01068050a susaMrabdho 'pi rAmANAM na brUyAd apriyaM budhaH 01068050c ratiM prItiM ca dharmaM ca tAsv Ayattam avekSya ca 01068051a Atmano janmanaH kSetraM puNyaM rAmAH sanAtanam 01068051c RSINAm api kA zaktiH sraSTuM rAmAm Rte prajAH 01068052a paripatya yadA sUnur dharaNIreNuguNThitaH 01068052c pitur AzliSyate 'GgAni kim ivAsty adhikaM tataH 01068053a sa tvaM svayam anuprAptaM sAbhilASam imaM sutam 01068053c prekSamANaM ca kAkSeNa kimartham avamanyase 01068054a aNDAni bibhrati svAni na bhindanti pipIlikAH 01068054c na bharethAH kathaM nu tvaM dharmajJaH san svam Atmajam 01068055a na vAsasAM na rAmANAM nApAM sparzas tathA sukhaH 01068055c zizor AliGgyamAnasya sparzaH sUnor yathA sukhaH 01068056a brAhmaNo dvipadAM zreSTho gaur variSThA catuSpadAm 01068056c gurur garIyasAM zreSThaH putraH sparzavatAM varaH 01068057a spRzatu tvAM samAzliSya putro 'yaM priyadarzanaH 01068057c putrasparzAt sukhataraH sparzo loke na vidyate 01068058a triSu varSeSu pUrNeSu prajAtAham ariMdama 01068058c imaM kumAraM rAjendra tava zokapraNAzanam 01068059a AhartA vAjimedhasya zatasaMkhyasya paurava 01068059c iti vAg antarikSe mAM sUtake 'bhyavadat purA 01068060a nanu nAmAGkam Aropya snehAd grAmAntaraM gatAH 01068060c mUrdhni putrAn upAghrAya pratinandanti mAnavAH 01068061a vedeSv api vadantImaM mantravAdaM dvijAtayaH 01068061c jAtakarmaNi putrANAM tavApi viditaM tathA 01068062a aGgAd aGgAt saMbhavasi hRdayAd abhijAyase 01068062c AtmA vai putranAmAsi sa jIva zaradaH zatam 01068063a poSo hi tvadadhIno me saMtAnam api cAkSayam 01068063c tasmAt tvaM jIva me vatsa susukhI zaradAM zatam 01068064a tvadaGgebhyaH prasUto 'yaM puruSAt puruSo 'paraH 01068064c sarasIvAmale ''tmAnaM dvitIyaM pazya me sutam 01068065a yathA hy AhavanIyo 'gnir gArhapatyAt praNIyate 01068065c tathA tvattaH prasUto 'yaM tvam ekaH san dvidhA kRtaH 01068066a mRgApakRSTena hi te mRgayAM paridhAvatA 01068066c aham AsAditA rAjan kumArI pitur Azrame 01068067a urvazI pUrvacittiz ca sahajanyA ca menakA 01068067c vizvAcI ca ghRtAcI ca SaD evApsarasAM varAH 01068068a tAsAM mAM menakA nAma brahmayonir varApsarAH 01068068c divaH saMprApya jagatIM vizvAmitrAd ajIjanat 01068069a sA mAM himavataH pRSThe suSuve menakApsarAH 01068069c avakIrya ca mAM yAtA parAtmajam ivAsatI 01068070a kiM nu karmAzubhaM pUrvaM kRtavaty asmi janmani 01068070c yad ahaM bAndhavais tyaktA bAlye saMprati ca tvayA 01068071a kAmaM tvayA parityaktA gamiSyAmy aham Azramam 01068071c imaM tu bAlaM saMtyaktuM nArhasy Atmajam AtmanA 01068072 duHSanta uvAca 01068072a na putram abhijAnAmi tvayi jAtaM zakuntale 01068072c asatyavacanA nAryaH kas te zraddhAsyate vacaH 01068073a menakA niranukrozA bandhakI jananI tava 01068073c yayA himavataH pRSThe nirmAlyeva praveritA 01068074a sa cApi niranukrozaH kSatrayoniH pitA tava 01068074c vizvAmitro brAhmaNatve lubdhaH kAmaparAyaNaH 01068075a menakApsarasAM zreSThA maharSINAM ca te pitA 01068075c tayor apatyaM kasmAt tvaM puMzcalIvAbhidhAsyasi 01068076a azraddheyam idaM vAkyaM kathayantI na lajjase 01068076c vizeSato matsakAze duSTatApasi gamyatAm 01068077a kva maharSiH sadaivograH sApsarA kva ca menakA 01068077c kva ca tvam evaM kRpaNA tApasIveSadhAriNI 01068078a atikAyaz ca putras te bAlo 'pi balavAn ayam 01068078c katham alpena kAlena zAlaskandha ivodgataH 01068079a sunikRSTA ca yonis te puMzcalI pratibhAsi me 01068079c yadRcchayA kAmarAgAj jAtA menakayA hy asi 01068080a sarvam etat parokSaM me yat tvaM vadasi tApasi 01068080c nAhaM tvAm abhijAnAmi yatheSTaM gamyatAM tvayA 01069001 zakuntalovAca 01069001a rAjan sarSapamAtrANi paracchidrANi pazyasi 01069001c Atmano bilvamAtrANi pazyann api na pazyasi 01069002a menakA tridazeSv eva tridazAz cAnu menakAm 01069002c mamaivodricyate janma duHSanta tava janmataH 01069003a kSitAv aTasi rAjaMs tvam antarikSe carAmy aham 01069003c Avayor antaraM pazya merusarSapayor iva 01069004a mahendrasya kuberasya yamasya varuNasya ca 01069004c bhavanAny anusaMyAmi prabhAvaM pazya me nRpa 01069005a satyaz cApi pravAdo 'yaM yaM pravakSyAmi te 'nagha 01069005c nidarzanArthaM na dveSAt tac chrutvA kSantum arhasi 01069006a virUpo yAvad Adarze nAtmanaH pazyate mukham 01069006c manyate tAvad AtmAnam anyebhyo rUpavattaram 01069007a yadA tu mukham Adarze vikRtaM so 'bhivIkSate 01069007c tadetaraM vijAnAti AtmAnaM netaraM janam 01069008a atIva rUpasaMpanno na kiM cid avamanyate 01069008c atIva jalpan durvAco bhavatIha viheThakaH 01069009a mUrkho hi jalpatAM puMsAM zrutvA vAcaH zubhAzubhAH 01069009c azubhaM vAkyam Adatte purISam iva sUkaraH 01069010a prAjJas tu jalpatAM puMsAM zrutvA vAcaH zubhAzubhAH 01069010c guNavad vAkyam Adatte haMsaH kSIram ivAmbhasaH 01069011a anyAn parivadan sAdhur yathA hi paritapyate 01069011c tathA parivadann anyAMs tuSTo bhavati durjanaH 01069012a abhivAdya yathA vRddhAn santo gacchanti nirvRtim 01069012c evaM sajjanam Akruzya mUrkho bhavati nirvRtaH 01069013a sukhaM jIvanty adoSajJA mUrkhA doSAnudarzinaH 01069013c yatra vAcyAH paraiH santaH parAn Ahus tathAvidhAn 01069014a ato hAsyataraM loke kiM cid anyan na vidyate 01069014c yatra durjana ity Aha durjanaH sajjanaM svayam 01069015a satyadharmacyutAt puMsaH kruddhAd AzIviSAd iva 01069015c anAstiko 'py udvijate janaH kiM punar AstikaH 01069016a svayam utpAdya vai putraM sadRzaM yo 'vamanyate 01069016c tasya devAH zriyaM ghnanti na ca lokAn upAznute 01069017a kulavaMzapratiSThAM hi pitaraH putram abruvan 01069017c uttamaM sarvadharmANAM tasmAt putraM na saMtyajet 01069018a svapatnIprabhavAn paJca labdhAn krItAn vivardhitAn 01069018c kRtAn anyAsu cotpannAn putrAn vai manur abravIt 01069019a dharmakIrtyAvahA nqNAM manasaH prItivardhanAH 01069019c trAyante narakAj jAtAH putrA dharmaplavAH pitqn 01069020a sa tvaM nRpatizArdUla na putraM tyaktum arhasi 01069020c AtmAnaM satyadharmau ca pAlayAno mahIpate 01069020e narendrasiMha kapaTaM na voDhuM tvam ihArhasi 01069021a varaM kUpazatAd vApI varaM vApIzatAt kratuH 01069021c varaM kratuzatAt putraH satyaM putrazatAd varam 01069022a azvamedhasahasraM ca satyaM ca tulayA dhRtam 01069022c azvamedhasahasrAd dhi satyam eva viziSyate 01069023a sarvavedAdhigamanaM sarvatIrthAvagAhanam 01069023c satyaM ca vadato rAjan samaM vA syAn na vA samam 01069024a nAsti satyAt paro dharmo na satyAd vidyate param 01069024c na hi tIvrataraM kiM cid anRtAd iha vidyate 01069025a rAjan satyaM paraM brahma satyaM ca samayaH paraH 01069025c mA tyAkSIH samayaM rAjan satyaM saMgatam astu te 01069026a anRte cet prasaGgas te zraddadhAsi na cet svayam 01069026c Atmano hanta gacchAmi tvAdRze nAsti saMgatam 01069027a Rte 'pi tvayi duHSanta zailarAjAvataMsakAm 01069027c caturantAm imAm urvIM putro me pAlayiSyati 01069028 vaizaMpAyana uvAca 01069028a etAvad uktvA vacanaM prAtiSThata zakuntalA 01069028c athAntarikSe duHSantaM vAg uvAcAzarIriNI 01069028e RtvikpurohitAcAryair mantribhiz cAvRtaM tadA 01069029a bhastrA mAtA pituH putro yena jAtaH sa eva saH 01069029c bharasva putraM duHSanta mAvamaMsthAH zakuntalAm 01069030a retodhAH putra unnayati naradeva yamakSayAt 01069030c tvaM cAsya dhAtA garbhasya satyam Aha zakuntalA 01069031a jAyA janayate putram Atmano 'GgaM dvidhA kRtam 01069031c tasmAd bharasva duHSanta putraM zAkuntalaM nRpa 01069032a abhUtir eSA kas tyajyAj jIvaJ jIvantam Atmajam 01069032c zAkuntalaM mahAtmAnaM dauHSantiM bhara paurava 01069033a bhartavyo 'yaM tvayA yasmAd asmAkaM vacanAd api 01069033c tasmAd bhavatv ayaM nAmnA bharato nAma te sutaH 01069034a tac chrutvA pauravo rAjA vyAhRtaM vai divaukasAm 01069034c purohitam amAtyAMz ca saMprahRSTo 'bravId idam 01069035a zRNvantv etad bhavanto 'sya devadUtasya bhASitam 01069035c aham apy evam evainaM jAnAmi svayam Atmajam 01069036a yady ahaM vacanAd eva gRhNIyAm imam Atmajam 01069036c bhaved dhi zaGkA lokasya naivaM zuddho bhaved ayam 01069037a taM vizodhya tadA rAjA devadUtena bhArata 01069037c hRSTaH pramuditaz cApi pratijagrAha taM sutam 01069038a mUrdhni cainam upAghrAya sasnehaM pariSasvaje 01069038c sabhAjyamAno vipraiz ca stUyamAnaz ca bandibhiH 01069038e sa mudaM paramAM lebhe putrasaMsparzajAM nRpaH 01069039a tAM caiva bhAryAM dharmajJaH pUjayAm Asa dharmataH 01069039c abravIc caiva tAM rAjA sAntvapUrvam idaM vacaH 01069040a kRto lokaparokSo 'yaM saMbandho vai tvayA saha 01069040c tasmAd etan mayA devi tvacchuddhyarthaM vicAritam 01069041a manyate caiva lokas te strIbhAvAn mayi saMgatam 01069041c putraz cAyaM vRto rAjye mayA tasmAd vicAritam 01069042a yac ca kopitayAtyarthaM tvayokto 'smy apriyaM priye 01069042c praNayinyA vizAlAkSi tat kSAntaM te mayA zubhe 01069043a tAm evam uktvA rAjarSir duHSanto mahiSIM priyAm 01069043c vAsobhir annapAnaiz ca pUjayAm Asa bhArata 01069044a duHSantaz ca tato rAjA putraM zAkuntalaM tadA 01069044c bharataM nAmataH kRtvA yauvarAjye 'bhyaSecayat 01069045a tasya tat prathitaM cakraM prAvartata mahAtmanaH 01069045c bhAsvaraM divyam ajitaM lokasaMnAdanaM mahat 01069046a sa vijitya mahIpAlAMz cakAra vazavartinaH 01069046c cacAra ca satAM dharmaM prApa cAnuttamaM yazaH 01069047a sa rAjA cakravarty AsIt sArvabhaumaH pratApavAn 01069047c Ije ca bahubhir yajJair yathA zakro marutpatiH 01069048a yAjayAm Asa taM kaNvo dakSavad bhUridakSiNam 01069048c zrImAn govitataM nAma vAjimedham avApa saH 01069048e yasmin sahasraM padmAnAM kaNvAya bharato dadau 01069049a bharatAd bhAratI kIrtir yenedaM bhArataM kulam 01069049c apare ye ca pUrve ca bhAratA iti vizrutAH 01069050a bharatasyAnvavAye hi devakalpA mahaujasaH 01069050c babhUvur brahmakalpAz ca bahavo rAjasattamAH 01069051a yeSAm aparimeyAni nAmadheyAni sarvazaH 01069051c teSAM tu te yathAmukhyaM kIrtayiSyAmi bhArata 01069051e mahAbhAgAn devakalpAn satyArjavaparAyaNAn 01070001 vaizaMpAyana uvAca 01070001a prajApates tu dakSasya manor vaivasvatasya ca 01070001c bharatasya kuroH pUror ajamIDhasya cAnvaye 01070002a yAdavAnAm imaM vaMzaM pauravANAM ca sarvazaH 01070002c tathaiva bhAratAnAM ca puNyaM svastyayanaM mahat 01070002e dhanyaM yazasyam AyuSyaM kIrtayiSyAmi te 'nagha 01070003a tejobhir uditAH sarve maharSisamatejasaH 01070003c daza pracetasaH putrAH santaH pUrvajanAH smRtAH 01070003e meghajenAgninA ye te pUrvaM dagdhA mahaujasaH 01070004a tebhyaH prAcetaso jajJe dakSo dakSAd imAH prajAH 01070004c saMbhUtAH puruSavyAghra sa hi lokapitAmahaH 01070005a vIriNyA saha saMgamya dakSaH prAcetaso muniH 01070005c AtmatulyAn ajanayat sahasraM saMzitavratAn 01070006a sahasrasaMkhyAn samitAn sutAn dakSasya nAradaH 01070006c mokSam adhyApayAm Asa sAMkhyajJAnam anuttamam 01070007a tataH paJcAzataM kanyAH putrikA abhisaMdadhe 01070007c prajApatiH prajA dakSaH sisRkSur janamejaya 01070008a dadau sa daza dharmAya kazyapAya trayodaza 01070008c kAlasya nayane yuktAH saptaviMzatim indave 01070009a trayodazAnAM patnInAM yA tu dAkSAyaNI varA 01070009c mArIcaH kazyapas tasyAm AdityAn samajIjanat 01070009e indrAdIn vIryasaMpannAn vivasvantam athApi ca 01070010a vivasvataH suto jajJe yamo vaivasvataH prabhuH 01070010c mArtaNDaz ca yamasyApi putro rAjann ajAyata 01070011a mArtaNDasya manur dhImAn ajAyata sutaH prabhuH 01070011c manor vaMzo mAnavAnAM tato 'yaM prathito 'bhavat 01070011e brahmakSatrAdayas tasmAn manor jAtAs tu mAnavAH 01070012a tatrAbhavat tadA rAjan brahma kSatreNa saMgatam 01070012c brAhmaNA mAnavAs teSAM sAGgaM vedam adIdharan 01070013a venaM dhRSNuM nariSyantaM nAbhAgekSvAkum eva ca 01070013c karUSam atha zaryAtiM tathaivAtrASTamIm ilAm 01070014a pRSadhranavamAn AhuH kSatradharmaparAyaNAn 01070014c nAbhAgAriSTadazamAn manoH putrAn mahAbalAn 01070015a paJcAzataM manoH putrAs tathaivAnye 'bhavan kSitau 01070015c anyonyabhedAt te sarve vinezur iti naH zrutam 01070016a purUravAs tato vidvAn ilAyAM samapadyata 01070016c sA vai tasyAbhavan mAtA pitA ceti hi naH zrutam 01070017a trayodaza samudrasya dvIpAn aznan purUravAH 01070017c amAnuSair vRtaH sattvair mAnuSaH san mahAyazAH 01070018a vipraiH sa vigrahaM cakre vIryonmattaH purUravAH 01070018c jahAra ca sa viprANAM ratnAny utkrozatAm api 01070019a sanatkumAras taM rAjan brahmalokAd upetya ha 01070019c anudarzayAM tataz cakre pratyagRhNAn na cApy asau 01070020a tato maharSibhiH kruddhaiH zaptaH sadyo vyanazyata 01070020c lobhAnvito madabalAn naSTasaMjJo narAdhipaH 01070021a sa hi gandharvalokastha urvazyA sahito virAT 01070021c AninAya kriyArthe 'gnIn yathAvad vihitAMs tridhA 01070022a SaT putrA jajJire 'thailAd Ayur dhImAn amAvasuH 01070022c dRDhAyuz ca vanAyuz ca zrutAyuz corvazIsutAH 01070023a nahuSaM vRddhazarmANaM rajiM rambham anenasam 01070023c svarbhAnavIsutAn etAn AyoH putrAn pracakSate 01070024a AyuSo nahuSaH putro dhImAn satyaparAkramaH 01070024c rAjyaM zazAsa sumahad dharmeNa pRthivIpatiH 01070025a pitqn devAn RSIn viprAn gandharvoragarAkSasAn 01070025c nahuSaH pAlayAm Asa brahmakSatram atho vizaH 01070026a sa hatvA dasyusaMghAtAn RSIn karam adApayat 01070026c pazuvac caiva tAn pRSThe vAhayAm Asa vIryavAn 01070027a kArayAm Asa cendratvam abhibhUya divaukasaH 01070027c tejasA tapasA caiva vikrameNaujasA tathA 01070028a yatiM yayAtiM saMyAtim AyAtiM pAJcam uddhavam 01070028c nahuSo janayAm Asa SaT putrAn priyavAsasi 01070029a yayAtir nAhuSaH samrAD AsIt satyaparAkramaH 01070029c sa pAlayAm Asa mahIm Ije ca vividhaiH savaiH 01070030a atizaktyA pitqn arcan devAMz ca prayataH sadA 01070030c anvagRhNAt prajAH sarvA yayAtir aparAjitaH 01070031a tasya putrA maheSvAsAH sarvaiH samuditA guNaiH 01070031c devayAnyAM mahArAja zarmiSThAyAM ca jajJire 01070032a devayAnyAm ajAyetAM yadus turvasur eva ca 01070032c druhyuz cAnuz ca pUruz ca zarmiSThAyAM prajajJire 01070033a sa zAzvatIH samA rAjan prajA dharmeNa pAlayan 01070033c jarAm Archan mahAghorAM nAhuSo rUpanAzinIm 01070034a jarAbhibhUtaH putrAn sa rAjA vacanam abravIt 01070034c yaduM pUruM turvasuM ca druhyuM cAnuM ca bhArata 01070035a yauvanena caran kAmAn yuvA yuvatibhiH saha 01070035c vihartum aham icchAmi sAhyaM kuruta putrakAH 01070036a taM putro devayAneyaH pUrvajo yadur abravIt 01070036c kiM kAryaM bhavataH kAryam asmAbhir yauvanena ca 01070037a yayAtir abravIt taM vai jarA me pratigRhyatAm 01070037c yauvanena tvadIyena careyaM viSayAn aham 01070038a yajato dIrghasatrair me zApAc cozanaso muneH 01070038c kAmArthaH parihINo me tapye 'haM tena putrakAH 01070039a mAmakena zarIreNa rAjyam ekaH prazAstu vaH 01070039c ahaM tanvAbhinavayA yuvA kAmAn avApnuyAm 01070040a na te tasya pratyagRhNan yaduprabhRtayo jarAm 01070040c tam abravIt tataH pUruH kanIyAn satyavikramaH 01070041a rAjaMz carAbhinavayA tanvA yauvanagocaraH 01070041c ahaM jarAM samAsthAya rAjye sthAsyAmi te ''jJayA 01070042a evam uktaH sa rAjarSis tapovIryasamAzrayAt 01070042c saMcArayAm Asa jarAM tadA putre mahAtmani 01070043a pauraveNAtha vayasA rAjA yauvanam AsthitaH 01070043c yAyAtenApi vayasA rAjyaM pUrur akArayat 01070044a tato varSasahasrAnte yayAtir aparAjitaH 01070044c atRpta eva kAmAnAM pUruM putram uvAca ha 01070045a tvayA dAyAdavAn asmi tvaM me vaMzakaraH sutaH 01070045c pauravo vaMza iti te khyAtiM loke gamiSyati 01070046a tataH sa nRpazArdUlaH pUruM rAjye 'bhiSicya ca 01070046c kAlena mahatA pazcAt kAladharmam upeyivAn 01071001 janamejaya uvAca 01071001a yayAtiH pUrvako 'smAkaM dazamo yaH prajApateH 01071001c kathaM sa zukratanayAM lebhe paramadurlabhAm 01071002a etad icchAmy ahaM zrotuM vistareNa dvijottama 01071002c AnupUrvyA ca me zaMsa pUror vaMzakarAn pRthak 01071003 vaizaMpAyana uvAca 01071003a yayAtir AsId rAjarSir devarAjasamadyutiH 01071003c taM zukravRSaparvANau vavrAte vai yathA purA 01071004a tat te 'haM saMpravakSyAmi pRcchato janamejaya 01071004c devayAnyAz ca saMyogaM yayAter nAhuSasya ca 01071005a surANAm asurANAM ca samajAyata vai mithaH 01071005c aizvaryaM prati saMgharSas trailokye sacarAcare 01071006a jigISayA tato devA vavrire ''GgirasaM munim 01071006c paurohityena yAjyArthe kAvyaM tUzanasaM pare 01071006e brAhmaNau tAv ubhau nityam anyonyaspardhinau bhRzam 01071007a tatra devA nijaghnur yAn dAnavAn yudhi saMgatAn 01071007c tAn punar jIvayAm Asa kAvyo vidyAbalAzrayAt 01071007e tatas te punar utthAya yodhayAM cakrire surAn 01071008a asurAs tu nijaghnur yAn surAn samaramUrdhani 01071008c na tAn saMjIvayAm Asa bRhaspatir udAradhIH 01071009a na hi veda sa tAM vidyAM yAM kAvyo veda vIryavAn 01071009c saMjIvanIM tato devA viSAdam agaman param 01071010a te tu devA bhayodvignAH kAvyAd uzanasas tadA 01071010c UcuH kacam upAgamya jyeSThaM putraM bRhaspateH 01071011a bhajamAnAn bhajasvAsmAn kuru naH sAhyam uttamam 01071011c yAsau vidyA nivasati brAhmaNe 'mitatejasi 01071011e zukre tAm Ahara kSipraM bhAgabhAG no bhaviSyasi 01071012a vRSaparvasamIpe sa zakyo draSTuM tvayA dvijaH 01071012c rakSate dAnavAMs tatra na sa rakSaty adAnavAn 01071013a tam ArAdhayituM zakto bhavAn pUrvavayAH kavim 01071013c devayAnIM ca dayitAM sutAM tasya mahAtmanaH 01071014a tvam ArAdhayituM zakto nAnyaH kaz cana vidyate 01071014c zIladAkSiNyamAdhuryair AcAreNa damena ca 01071014e devayAnyAM hi tuSTAyAM vidyAM tAM prApsyasi dhruvam 01071015a tathety uktvA tataH prAyAd bRhaspatisutaH kacaH 01071015c tadAbhipUjito devaiH samIpaM vRSaparvaNaH 01071016a sa gatvA tvarito rAjan devaiH saMpreSitaH kacaH 01071016c asurendrapure zukraM dRSTvA vAkyam uvAca ha 01071017a RSer aGgirasaH pautraM putraM sAkSAd bRhaspateH 01071017c nAmnA kaca iti khyAtaM ziSyaM gRhNAtu mAM bhavAn 01071018a brahmacaryaM cariSyAmi tvayy ahaM paramaM gurau 01071018c anumanyasva mAM brahman sahasraM parivatsarAn 01071019 zukra uvAca 01071019a kaca susvAgataM te 'stu pratigRhNAmi te vacaH 01071019c arcayiSye 'ham arcyaM tvAm arcito 'stu bRhaspatiH 01071020 vaizaMpAyana uvAca 01071020a kacas tu taM tathety uktvA pratijagrAha tad vratam 01071020c AdiSTaM kaviputreNa zukreNozanasA svayam 01071021a vratasya vratakAlaM sa yathoktaM pratyagRhNata 01071021c ArAdhayann upAdhyAyaM devayAnIM ca bhArata 01071022a nityam ArAdhayiSyaMs tAM yuvA yauvanago ''mukhe 01071022c gAyan nRtyan vAdayaMz ca devayAnIm atoSayat 01071023a saMzIlayan devayAnIM kanyAM saMprAptayauvanAm 01071023c puSpaiH phalaiH preSaNaiz ca toSayAm Asa bhArata 01071024a devayAny api taM vipraM niyamavratacAriNam 01071024c anugAyamAnA lalanA rahaH paryacarat tadA 01071025a paJca varSazatAny evaM kacasya carato vratam 01071025c tatrAtIyur atho buddhvA dAnavAs taM tataH kacam 01071026a gA rakSantaM vane dRSTvA rahasy ekam amarSitAH 01071026c jaghnur bRhaspater dveSAd vidyArakSArtham eva ca 01071026e hatvA zAlAvRkebhyaz ca prAyacchaMs tilazaH kRtam 01071027a tato gAvo nivRttAs tA agopAH svaM nivezanam 01071027c tA dRSTvA rahitA gAs tu kacenAbhyAgatA vanAt 01071027e uvAca vacanaM kAle devayAny atha bhArata 01071028a ahutaM cAgnihotraM te sUryaz cAstaM gataH prabho 01071028c agopAz cAgatA gAvaH kacas tAta na dRzyate 01071029a vyaktaM hato mRto vApi kacas tAta bhaviSyati 01071029c taM vinA na ca jIveyaM kacaM satyaM bravImi te 01071030 zukra uvAca 01071030a ayam ehIti zabdena mRtaM saMjIvayAmy aham 01071031 vaizaMpAyana uvAca 01071031a tataH saMjIvanIM vidyAM prayujya kacam Ahvayat 01071031c AhUtaH prAdurabhavat kaco 'riSTo 'tha vidyayA 01071031e hato 'ham iti cAcakhyau pRSTo brAhmaNakanyayA 01071032a sa punar devayAnyoktaH puSpAhAro yadRcchayA 01071032c vanaM yayau tato vipro dadRzur dAnavAz ca tam 01071033a tato dvitIyaM hatvA taM dagdhvA kRtvA ca cUrNazaH 01071033c prAyacchan brAhmaNAyaiva surAyAm asurAs tadA 01071034a devayAny atha bhUyo 'pi vAkyaM pitaram abravIt 01071034c puSpAhAraH preSaNakRt kacas tAta na dRzyate 01071035 zukra uvAca 01071035a bRhaspateH sutaH putri kacaH pretagatiM gataH 01071035c vidyayA jIvito 'py evaM hanyate karavANi kim 01071036a maivaM zuco mA ruda devayAni; na tvAdRzI martyam anuprazocet 01071036c surAz ca vizve ca jagac ca sarvam; upasthitAM vaikRtim Anamanti 01071037 devayAny uvAca 01071037a yasyAGgirA vRddhatamaH pitAmaho; bRhaspatiz cApi pitA tapodhanaH 01071037c RSeH putraM tam atho vApi pautraM; kathaM na zoceyam ahaM na rudyAm 01071038a sa brahmacArI ca tapodhanaz ca; sadotthitaH karmasu caiva dakSaH 01071038c kacasya mArgaM pratipatsye na bhokSye; priyo hi me tAta kaco 'bhirUpaH 01071039 zukra uvAca 01071039a asaMzayaM mAm asurA dviSanti; ye me ziSyaM nAgasaM sUdayanti 01071039c abrAhmaNaM kartum icchanti raudrAs; te mAM yathA prastutaM dAnavair hi 01071039e apy asya pApasya bhaved ihAntaH; kaM brahmahatyA na dahed apIndram 01071040 vaizaMpAyana uvAca 01071040a saMcodito devayAnyA maharSiH punar Ahvayat 01071040c saMrambheNaiva kAvyo hi bRhaspatisutaM kacam 01071041a guror bhIto vidyayA copahUtaH; zanair vAcaM jaThare vyAjahAra 01071041c tam abravIt kena pathopanIto; mamodare tiSThasi brUhi vipra 01071042 kaca uvAca 01071042a bhavatprasAdAn na jahAti mAM smRtiH; smare ca sarvaM yac ca yathA ca vRttam 01071042c na tv evaM syAt tapaso vyayo me; tataH klezaM ghoram imaM sahAmi 01071043a asuraiH surAyAM bhavato 'smi datto; hatvA dagdhvA cUrNayitvA ca kAvya 01071043c brAhmIM mAyAm AsurI caiva mAyA; tvayi sthite katham evAtivartet 01071044 zukra uvAca 01071044a kiM te priyaM karavANy adya vatse; vadhena me jIvitaM syAt kacasya 01071044c nAnyatra kukSer mama bhedanena; dRzyet kaco madgato devayAni 01071045 devayAny uvAca 01071045a dvau mAM zokAv agnikalpau dahetAM; kacasya nAzas tava caivopaghAtaH 01071045c kacasya nAze mama nAsti zarma; tavopaghAte jIvituM nAsmi zaktA 01071046 zukra uvAca 01071046a saMsiddharUpo 'si bRhaspateH suta; yat tvAM bhaktaM bhajate devayAnI 01071046c vidyAm imAM prApnuhi jIvanIM tvaM; na ced indraH kacarUpI tvam adya 01071047a na nivartet punar jIvan kaz cid anyo mamodarAt 01071047c brAhmaNaM varjayitvaikaM tasmAd vidyAm avApnuhi 01071048a putro bhUtvA bhAvaya bhAvito mAm; asmAd dehAd upaniSkramya tAta 01071048c samIkSethA dharmavatIm avekSAM; guroH sakAzAt prApya vidyAM savidyaH 01071049 vaizaMpAyana uvAca 01071049a guroH sakAzAt samavApya vidyAM; bhittvA kukSiM nirvicakrAma vipraH 01071049c kaco 'bhirUpo dakSiNaM brAhmaNasya; zuklAtyaye paurNamAsyAm ivenduH 01071050a dRSTvA ca taM patitaM brahmarAzim; utthApayAm Asa mRtaM kaco 'pi 01071050c vidyAM siddhAM tAm avApyAbhivAdya; tataH kacas taM gurum ity uvAca 01071051a Rtasya dAtAram anuttamasya; nidhiM nidhInAM caturanvayAnAm 01071051c ye nAdriyante gurum arcanIyaM; pApA&l lokAMs te vrajanty apratiSThAn 01071052 vaizaMpAyana uvAca 01071052a surApAnAd vaJcanAM prApayitvA; saMjJAnAzaM caiva tathAtighoram 01071052c dRSTvA kacaM cApi tathAbhirUpaM; pItaM tadA surayA mohitena 01071053a samanyur utthAya mahAnubhAvas; tadozanA viprahitaM cikIrSuH 01071053c kAvyaH svayaM vAkyam idaM jagAda; surApAnaM prati vai jAtazaGkaH 01071054a yo brAhmaNo 'dya prabhRtIha kaz cin; mohAt surAM pAsyati mandabuddhiH 01071054c apetadharmo brahmahA caiva sa syAd; asmi&l loke garhitaH syAt pare ca 01071055a mayA cemAM vipradharmoktisImAM; maryAdAM vai sthApitAM sarvaloke 01071055c santo viprAH zuzruvAMso gurUNAM; devA lokAz copazRNvantu sarve 01071056a itIdam uktvA sa mahAnubhAvas; taponidhInAM nidhir aprameyaH 01071056c tAn dAnavAn daivavimUDhabuddhIn; idaM samAhUya vaco 'bhyuvAca 01071057a AcakSe vo dAnavA bAlizAH stha; siddhaH kaco vatsyati matsakAze 01071057c saMjIvanIM prApya vidyAM mahArthAM; tulyaprabhAvo brahmaNA brahmabhUtaH 01071058a guror uSya sakAze tu daza varSazatAni saH 01071058c anujJAtaH kaco gantum iyeSa tridazAlayam 01072001 vaizaMpAyana uvAca 01072001a samAvRttavrataM taM tu visRSTaM guruNA tadA 01072001c prasthitaM tridazAvAsaM devayAny abravId idam 01072002a RSer aGgirasaH pautra vRttenAbhijanena ca 01072002c bhrAjase vidyayA caiva tapasA ca damena ca 01072003a RSir yathAGgirA mAnyaH pitur mama mahAyazAH 01072003c tathA mAnyaz ca pUjyaz ca bhUyo mama bRhaspatiH 01072004a evaM jJAtvA vijAnIhi yad bravImi tapodhana 01072004c vratasthe niyamopete yathA vartAmy ahaM tvayi 01072005a sa samAvRttavidyo mAM bhaktAM bhajitum arhasi 01072005c gRhANa pANiM vidhivan mama mantrapuraskRtam 01072006 kaca uvAca 01072006a pUjyo mAnyaz ca bhagavAn yathA tava pitA mama 01072006c tathA tvam anavadyAGgi pUjanIyatarA mama 01072007a AtmaprANaiH priyatamA bhArgavasya mahAtmanaH 01072007c tvaM bhadre dharmataH pUjyA guruputrI sadA mama 01072008a yathA mama gurur nityaM mAnyaH zukraH pitA tava 01072008c devayAni tathaiva tvaM naivaM mAM vaktum arhasi 01072009 devayAny uvAca 01072009a guruputrasya putro vai na tu tvam asi me pituH 01072009c tasmAn mAnyaz ca pUjyaz ca mamApi tvaM dvijottama 01072010a asurair hanyamAne ca kaca tvayi punaH punaH 01072010c tadA prabhRti yA prItis tAM tvam eva smarasva me 01072011a sauhArde cAnurAge ca vettha me bhaktim uttamAm 01072011c na mAm arhasi dharmajJa tyaktuM bhaktAm anAgasam 01072012 kaca uvAca 01072012a aniyojye niyoge mAM niyunakSi zubhavrate 01072012c prasIda subhru tvaM mahyaM guror gurutarI zubhe 01072013a yatroSitaM vizAlAkSi tvayA candranibhAnane 01072013c tatrAham uSito bhadre kukSau kAvyasya bhAmini 01072014a bhaginI dharmato me tvaM maivaM vocaH zubhAnane 01072014c sukham asmy uSito bhadre na manyur vidyate mama 01072015a ApRcche tvAM gamiSyAmi zivam AzaMsa me pathi 01072015c avirodhena dharmasya smartavyo 'smi kathAntare 01072015e apramattotthitA nityam ArAdhaya guruM mama 01072016 devayAny uvAca 01072016a yadi mAM dharmakAmArthe pratyAkhyAsyasi coditaH 01072016c tataH kaca na te vidyA siddhim eSA gamiSyati 01072017 kaca uvAca 01072017a guruputrIti kRtvAhaM pratyAcakSe na doSataH 01072017c guruNA cAbhyanujJAtaH kAmam evaM zapasva mAm 01072018a ArSaM dharmaM bruvANo 'haM devayAni yathA tvayA 01072018c zapto nArho 'smi zApasya kAmato 'dya na dharmataH 01072019a tasmAd bhavatyA yaH kAmo na tathA sa bhaviSyati 01072019c RSiputro na te kaz cij jAtu pANiM grahISyati 01072020a phaliSyati na te vidyA yat tvaM mAm Attha tat tathA 01072020c adhyApayiSyAmi tu yaM tasya vidyA phaliSyati 01072021 vaizaMpAyana uvAca 01072021a evam uktvA dvijazreSTho devayAnIM kacas tadA 01072021c tridazezAlayaM zIghraM jagAma dvijasattamaH 01072022a tam Agatam abhiprekSya devA indrapurogamAH 01072022c bRhaspatiM sabhAjyedaM kacam Ahur mudAnvitAH 01072023a yat tvam asmaddhitaM karma cakartha paramAdbhutam 01072023c na te yazaH praNazitA bhAgabhAG no bhaviSyasi 01073001 vaizaMpAyana uvAca 01073001a kRtavidye kace prApte hRSTarUpA divaukasaH 01073001c kacAd adhItya tAM vidyAM kRtArthA bharatarSabha 01073002a sarva eva samAgamya zatakratum athAbruvan 01073002c kAlas te vikramasyAdya jahi zatrUn puraMdara 01073003a evam uktas tu sahitais tridazair maghavAMs tadA 01073003c tathety uktvopacakrAma so 'pazyata vane striyaH 01073004a krIDantInAM tu kanyAnAM vane caitrarathopame 01073004c vAyubhUtaH sa vastrANi sarvANy eva vyamizrayat 01073005a tato jalAt samuttIrya kanyAs tAH sahitAs tadA 01073005c vastrANi jagRhus tAni yathAsannAny anekazaH 01073006a tatra vAso devayAnyAH zarmiSThA jagRhe tadA 01073006c vyatimizram ajAnantI duhitA vRSaparvaNaH 01073007a tatas tayor mithas tatra virodhaH samajAyata 01073007c devayAnyAz ca rAjendra zarmiSThAyAz ca tatkRte 01073008 devayAny uvAca 01073008a kasmAd gRhNAsi me vastraM ziSyA bhUtvA mamAsuri 01073008c samudAcArahInAyA na te zreyo bhaviSyati 01073009 zarmiSThovAca 01073009a AsInaM ca zayAnaM ca pitA te pitaraM mama 01073009c stauti vandati cAbhIkSNaM nIcaiH sthitvA vinItavat 01073010a yAcatas tvaM hi duhitA stuvataH pratigRhNataH 01073010c sutAhaM stUyamAnasya dadato 'pratigRhNataH 01073011a anAyudhA sAyudhAyA riktA kSubhyasi bhikSuki 01073011c lapsyase pratiyoddhAraM na hi tvAM gaNayAmy aham 01073012 vaizaMpAyana uvAca 01073012a samucchrayaM devayAnIM gatAM saktAM ca vAsasi 01073012c zarmiSThA prAkSipat kUpe tataH svapuram Avrajat 01073013a hateyam iti vijJAya zarmiSThA pApanizcayA 01073013c anavekSya yayau vezma krodhavegaparAyaNA 01073014a atha taM dezam abhyAgAd yayAtir nahuSAtmajaH 01073014c zrAntayugyaH zrAntahayo mRgalipsuH pipAsitaH 01073015a sa nAhuSaH prekSamANa udapAnaM gatodakam 01073015c dadarza kanyAM tAM tatra dIptAm agnizikhAm iva 01073016a tAm apRcchat sa dRSTvaiva kanyAm amaravarNinIm 01073016c sAntvayitvA nRpazreSThaH sAmnA paramavalgunA 01073017a kA tvaM tAmranakhI zyAmA sumRSTamaNikuNDalA 01073017c dIrghaM dhyAyasi cAtyarthaM kasmAc chvasiSi cAturA 01073018a kathaM ca patitAsy asmin kUpe vIruttRNAvRte 01073018c duhitA caiva kasya tvaM vada sarvaM sumadhyame 01073019 devayAny uvAca 01073019a yo 'sau devair hatAn daityAn utthApayati vidyayA 01073019c tasya zukrasya kanyAhaM sa mAM nUnaM na budhyate 01073020a eSa me dakSiNo rAjan pANis tAmranakhAGguliH 01073020c samuddhara gRhItvA mAM kulInas tvaM hi me mataH 01073021a jAnAmi hi tvAM saMzAntaM vIryavantaM yazasvinam 01073021c tasmAn mAM patitAm asmAt kUpAd uddhartum arhasi 01073022 vaizaMpAyana uvAca 01073022a tAm atha brAhmaNIM strIM ca vijJAya nahuSAtmajaH 01073022c gRhItvA dakSiNe pANAv ujjahAra tato 'vaTAt 01073023a uddhRtya cainAM tarasA tasmAt kUpAn narAdhipaH 01073023c AmantrayitvA suzroNIM yayAtiH svapuraM yayau 01073024 devayAny uvAca 01073024a tvaritaM ghUrNike gaccha sarvam AcakSva me pituH 01073024c nedAnIM hi pravakSyAmi nagaraM vRSaparvaNaH 01073025 vaizaMpAyana uvAca 01073025a sA tu vai tvaritaM gatvA ghUrNikAsuramandiram 01073025c dRSTvA kAvyam uvAcedaM saMbhramAviSTacetanA 01073026a AcakSe te mahAprAjJa devayAnI vane hatA 01073026c zarmiSThayA mahAbhAga duhitrA vRSaparvaNaH 01073027a zrutvA duhitaraM kAvyas tatra zarmiSThayA hatAm 01073027c tvarayA niryayau duHkhAn mArgamANaH sutAM vane 01073028a dRSTvA duhitaraM kAvyo devayAnIM tato vane 01073028c bAhubhyAM saMpariSvajya duHkhito vAkyam abravIt 01073029a AtmadoSair niyacchanti sarve duHkhasukhe janAH 01073029c manye duzcaritaM te 'sti yasyeyaM niSkRtiH kRtA 01073030 devayAny uvAca 01073030a niSkRtir me 'stu vA mAstu zRNuSvAvahito mama 01073030c zarmiSThayA yad uktAsmi duhitrA vRSaparvaNaH 01073030e satyaM kilaitat sA prAha daityAnAm asi gAyanaH 01073031a evaM hi me kathayati zarmiSThA vArSaparvaNI 01073031c vacanaM tIkSNaparuSaM krodharaktekSaNA bhRzam 01073032a stuvato duhitA hi tvaM yAcataH pratigRhNataH 01073032c sutAhaM stUyamAnasya dadato 'pratigRhNataH 01073033a iti mAm Aha zarmiSThA duhitA vRSaparvaNaH 01073033c krodhasaMraktanayanA darpapUrNA punaH punaH 01073034a yady ahaM stuvatas tAta duhitA pratigRhNataH 01073034c prasAdayiSye zarmiSThAm ity uktA hi sakhI mayA 01073035 zukra uvAca 01073035a stuvato duhitA na tvaM bhadre na pratigRhNataH 01073035c astotuH stUyamAnasya duhitA devayAny asi 01073036a vRSaparvaiva tad veda zakro rAjA ca nAhuSaH 01073036c acintyaM brahma nirdvandvam aizvaraM hi balaM mama 01074001 zukra uvAca 01074001a yaH pareSAM naro nityam ativAdAMs titikSati 01074001c devayAni vijAnIhi tena sarvam idaM jitam 01074002a yaH samutpatitaM krodhaM nigRhNAti hayaM yathA 01074002c sa yantety ucyate sadbhir na yo razmiSu lambate 01074003a yaH samutpatitaM krodham akrodhena nirasyati 01074003c devayAni vijAnIhi tena sarvam idaM jitam 01074004a yaH samutpatitaM krodhaM kSamayeha nirasyati 01074004c yathoragas tvacaM jIrNAM sa vai puruSa ucyate 01074005a yaH saMdhArayate manyuM yo 'tivAdAMs titikSati 01074005c yaz ca tapto na tapati dRDhaM so 'rthasya bhAjanam 01074006a yo yajed aparizrAnto mAsi mAsi zataM samAH 01074006c na krudhyed yaz ca sarvasya tayor akrodhano 'dhikaH 01074007a yat kumArAH kumAryaz ca vairaM kuryur acetasaH 01074007c na tat prAjJo 'nukurvIta vidus te na balAbalam 01074008 devayAny uvAca 01074008a vedAhaM tAta bAlApi dharmANAM yad ihAntaram 01074008c akrodhe cAtivAde ca veda cApi balAbalam 01074009a ziSyasyAziSyavRtter hi na kSantavyaM bubhUSatA 01074009c tasmAt saMkIrNavRtteSu vAso mama na rocate 01074010a pumAMso ye hi nindanti vRttenAbhijanena ca 01074010c na teSu nivaset prAjJaH zreyorthI pApabuddhiSu 01074011a ye tv enam abhijAnanti vRttenAbhijanena ca 01074011c teSu sAdhuSu vastavyaM sa vAsaH zreSTha ucyate 01074012a vAg duruktaM mahAghoraM duhitur vRSaparvaNaH 01074012c na hy ato duSkarataraM manye lokeSv api triSu 01074012e yaH sapatnazriyaM dIptAM hInazrIH paryupAsate 01075001 vaizaMpAyana uvAca 01075001a tataH kAvyo bhRguzreSThaH samanyur upagamya ha 01075001c vRSaparvANam AsInam ity uvAcAvicArayan 01075002a nAdharmaz carito rAjan sadyaH phalati gaur iva 01075002c putreSu vA naptRSu vA na ced Atmani pazyati 01075002e phalaty eva dhruvaM pApaM gurubhuktam ivodare 01075003a yad aghAtayathA vipraM kacam AGgirasaM tadA 01075003c apApazIlaM dharmajJaM zuzrUSuM madgRhe ratam 01075004a vadhAd anarhatas tasya vadhAc ca duhitur mama 01075004c vRSaparvan nibodhedaM tyakSyAmi tvAM sabAndhavam 01075004e sthAtuM tvadviSaye rAjan na zakSyAmi tvayA saha 01075005a aho mAm abhijAnAsi daitya mithyApralApinam 01075005c yathemam Atmano doSaM na niyacchasy upekSase 01075006 vRSaparvovAca 01075006a nAdharmaM na mRSAvAdaM tvayi jAnAmi bhArgava 01075006c tvayi dharmaz ca satyaM ca tat prasIdatu no bhavAn 01075007a yady asmAn apahAya tvam ito gacchasi bhArgava 01075007c samudraM saMpravekSyAmo nAnyad asti parAyaNam 01075008 zukra uvAca 01075008a samudraM pravizadhvaM vA dizo vA dravatAsurAH 01075008c duhitur nApriyaM soDhuM zakto 'haM dayitA hi me 01075009a prasAdyatAM devayAnI jIvitaM hy atra me sthitam 01075009c yogakSemakaras te 'ham indrasyeva bRhaspatiH 01075010 vRSaparvovAca 01075010a yat kiM cid asurendrANAM vidyate vasu bhArgava 01075010c bhuvi hastigavAzvaM vA tasya tvaM mama cezvaraH 01075011 zukra uvAca 01075011a yat kiM cid asti draviNaM daityendrANAM mahAsura 01075011c tasyezvaro 'smi yadi te devayAnI prasAdyatAm 01075012 devayAny uvAca 01075012a yadi tvam Izvaras tAta rAjJo vittasya bhArgava 01075012c nAbhijAnAmi tat te 'haM rAjA tu vadatu svayam 01075013 vRSaparvovAca 01075013a yaM kAmam abhikAmAsi devayAni zucismite 01075013c tat te 'haM saMpradAsyAmi yadi ced api durlabham 01075014 devayAny uvAca 01075014a dAsIM kanyAsahasreNa zarmiSThAm abhikAmaye 01075014c anu mAM tatra gacchet sA yatra dAsyati me pitA 01075015 vRSaparvovAca 01075015a uttiSTha he saMgrahItri zarmiSThAM zIghram Anaya 01075015c yaM ca kAmayate kAmaM devayAnI karotu tam 01075016 vaizaMpAyana uvAca 01075016a tato dhAtrI tatra gatvA zarmiSThAM vAkyam abravIt 01075016c uttiSTha bhadre zarmiSThe jJAtInAM sukham Avaha 01075017a tyajati brAhmaNaH ziSyAn devayAnyA pracoditaH 01075017c sA yaM kAmayate kAmaM sa kAryo 'dya tvayAnaghe 01075018 zarmiSThovAca 01075018a sA yaM kAmayate kAmaM karavANy aham adya tam 01075018c mA tv evApagamac chukro devayAnI ca matkRte 01075019 vaizaMpAyana uvAca 01075019a tataH kanyAsahasreNa vRtA zibikayA tadA 01075019c pitur niyogAt tvaritA nizcakrAma purottamAt 01075020 zarmiSThovAca 01075020a ahaM kanyAsahasreNa dAsI te paricArikA 01075020c anu tvAM tatra yAsyAmi yatra dAsyati te pitA 01075021 devayAny uvAca 01075021a stuvato duhitA te 'haM bandinaH pratigRhNataH 01075021c stUyamAnasya duhitA kathaM dAsI bhaviSyasi 01075022 zarmiSThovAca 01075022a yena kena cid ArtAnAM jJAtInAM sukham Avahet 01075022c atas tvAm anuyAsyAmi yatra dAsyati te pitA 01075023 vaizaMpAyana uvAca 01075023a pratizrute dAsabhAve duhitrA vRSaparvaNaH 01075023c devayAnI nRpazreSTha pitaraM vAkyam abravIt 01075024a pravizAmi puraM tAta tuSTAsmi dvijasattama 01075024c amoghaM tava vijJAnam asti vidyAbalaM ca te 01075025a evam ukto duhitrA sa dvijazreSTho mahAyazAH 01075025c praviveza puraM hRSTaH pUjitaH sarvadAnavaiH 01076001 vaizaMpAyana uvAca 01076001a atha dIrghasya kAlasya devayAnI nRpottama 01076001c vanaM tad eva niryAtA krIDArthaM varavarNinI 01076002a tena dAsIsahasreNa sArdhaM zarmiSThayA tadA 01076002c tam eva dezaM saMprAptA yathAkAmaM cacAra sA 01076002e tAbhiH sakhIbhiH sahitA sarvAbhir muditA bhRzam 01076003a krIDantyo 'bhiratAH sarvAH pibantyo madhumAdhavIm 01076003c khAdantyo vividhAn bhakSyAn vidazantyaH phalAni ca 01076004a punaz ca nAhuSo rAjA mRgalipsur yadRcchayA 01076004c tam eva dezaM saMprApto jalArthI zramakarzitaH 01076005a dadRze devayAnIM ca zarmiSThAM tAz ca yoSitaH 01076005c pibantIr lalamAnAz ca divyAbharaNabhUSitAH 01076006a upaviSTAM ca dadRze devayAnIM zucismitAm 01076006c rUpeNApratimAM tAsAM strINAM madhye varAGganAm 01076006e zarmiSThayA sevyamAnAM pAdasaMvAhanAdibhiH 01076007 yayAtir uvAca 01076007a dvAbhyAM kanyAsahasrAbhyAM dve kanye parivArite 01076007c gotre ca nAmanI caiva dvayoH pRcchAmi vAm aham 01076008 devayAny uvAca 01076008a AkhyAsyAmy aham Adatsva vacanaM me narAdhipa 01076008c zukro nAmAsuraguruH sutAM jAnIhi tasya mAm 01076009a iyaM ca me sakhI dAsI yatrAhaM tatra gAminI 01076009c duhitA dAnavendrasya zarmiSThA vRSaparvaNaH 01076010 yayAtir uvAca 01076010a kathaM nu te sakhI dAsI kanyeyaM varavarNinI 01076010c asurendrasutA subhru paraM kautUhalaM hi me 01076011 devayAny uvAca 01076011a sarva eva naravyAghra vidhAnam anuvartate 01076011c vidhAnavihitaM matvA mA vicitrAH kathAH kRthAH 01076012a rAjavad rUpaveSau te brAhmIM vAcaM bibharSi ca 01076012c kiMnAmA tvaM kutaz cAsi kasya putraz ca zaMsa me 01076013 yayAtir uvAca 01076013a brahmacaryeNa kRtsno me vedaH zrutipathaM gataH 01076013c rAjAhaM rAjaputraz ca yayAtir iti vizrutaH 01076014 devayAny uvAca 01076014a kenAsy arthena nRpate imaM dezam upAgataH 01076014c jighRkSur vArijaM kiM cid atha vA mRgalipsayA 01076015 yayAtir uvAca 01076015a mRgalipsur ahaM bhadre pAnIyArtham upAgataH 01076015c bahu cApy anuyukto 'smi tan mAnujJAtum arhasi 01076016 devayAny uvAca 01076016a dvAbhyAM kanyAsahasrAbhyAM dAsyA zarmiSThayA saha 01076016c tvadadhInAsmi bhadraM te sakhA bhartA ca me bhava 01076017 yayAtir uvAca 01076017a viddhy auzanasi bhadraM te na tvAm arho 'smi bhAmini 01076017c avivAhyA hi rAjAno devayAni pitus tava 01076018 devayAny uvAca 01076018a saMsRSTaM brahmaNA kSatraM kSatraM ca brahmasaMhitam 01076018c RSiz ca RSiputraz ca nAhuSAGga vahasva mAm 01076019 yayAtir uvAca 01076019a ekadehodbhavA varNAz catvAro 'pi varAGgane 01076019c pRthagdharmAH pRthakzaucAs teSAM tu brAhmaNo varaH 01076020 devayAny uvAca 01076020a pANidharmo nAhuSAyaM na pumbhiH sevitaH purA 01076020c taM me tvam agrahIr agre vRNomi tvAm ahaM tataH 01076021a kathaM nu me manasvinyAH pANim anyaH pumAn spRzet 01076021c gRhItam RSiputreNa svayaM vApy RSiNA tvayA 01076022 yayAtir uvAca 01076022a kruddhAd AzIviSAt sarpAj jvalanAt sarvatomukhAt 01076022c durAdharSataro vipraH puruSeNa vijAnatA 01076023 devayAny uvAca 01076023a katham AzIviSAt sarpAj jvalanAt sarvatomukhAt 01076023c durAdharSataro vipra ity Attha puruSarSabha 01076024 yayAtir uvAca 01076024a ekam AzIviSo hanti zastreNaikaz ca vadhyate 01076024c hanti vipraH sarASTrANi purANy api hi kopitaH 01076025a durAdharSataro vipras tasmAd bhIru mato mama 01076025c ato 'dattAM ca pitrA tvAM bhadre na vivahAmy aham 01076026 devayAny uvAca 01076026a dattAM vahasva pitrA mAM tvaM hi rAjan vRto mayA 01076026c ayAcato bhayaM nAsti dattAM ca pratigRhNataH 01076027 vaizaMpAyana uvAca 01076027a tvaritaM devayAnyAtha preSitaM pitur AtmanaH 01076027c zrutvaiva ca sa rAjAnaM darzayAm Asa bhArgavaH 01076028a dRSTvaiva cAgataM zukraM yayAtiH pRthivIpatiH 01076028c vavande brAhmaNaM kAvyaM prAJjaliH praNataH sthitaH 01076029 devayAny uvAca 01076029a rAjAyaM nAhuSas tAta durge me pANim agrahIt 01076029c namas te dehi mAm asmai nAnyaM loke patiM vRNe 01076030 zukra uvAca 01076030a vRto 'nayA patir vIra sutayA tvaM mameSTayA 01076030c gRhANemAM mayA dattAM mahiSIM nahuSAtmaja 01076031 yayAtir uvAca 01076031a adharmo na spRzed evaM mahAn mAm iha bhArgava 01076031c varNasaMkarajo brahmann iti tvAM pravRNomy aham 01076032 zukra uvAca 01076032a adharmAt tvAM vimuJcAmi varayasva yathepSitam 01076032c asmin vivAhe mA glAsIr ahaM pApaM nudAmi te 01076033a vahasva bhAryAM dharmeNa devayAnIM sumadhyamAm 01076033c anayA saha saMprItim atulAM samavApsyasi 01076034a iyaM cApi kumArI te zarmiSThA vArSaparvaNI 01076034c saMpUjyA satataM rAjan mA cainAM zayane hvayeH 01076035 vaizaMpAyana uvAca 01076035a evam ukto yayAtis tu zukraM kRtvA pradakSiNam 01076035c jagAma svapuraM hRSTo anujJAto mahAtmanA 01077001 vaizaMpAyana uvAca 01077001a yayAtiH svapuraM prApya mahendrapurasaMnibham 01077001c pravizyAntaHpuraM tatra devayAnIM nyavezayat 01077002a devayAnyAz cAnumate tAM sutAM vRSaparvaNaH 01077002c azokavanikAbhyAze gRhaM kRtvA nyavezayat 01077003a vRtAM dAsIsahasreNa zarmiSThAm AsurAyaNIm 01077003c vAsobhir annapAnaiz ca saMvibhajya susatkRtAm 01077004a devayAnyA tu sahitaH sa nRpo nahuSAtmajaH 01077004c vijahAra bahUn abdAn devavan mudito bhRzam 01077005a RtukAle tu saMprApte devayAnI varAGganA 01077005c lebhe garbhaM prathamataH kumAraM ca vyajAyata 01077006a gate varSasahasre tu zarmiSThA vArSaparvaNI 01077006c dadarza yauvanaM prAptA RtuM sA cAnvacintayat 01077007a RtukAlaz ca saMprApto na ca me 'sti patir vRtaH 01077007c kiM prAptaM kiM nu kartavyaM kiM vA kRtvA kRtaM bhavet 01077008a devayAnI prajAtAsau vRthAhaM prAptayauvanA 01077008c yathA tayA vRto bhartA tathaivAhaM vRNomi tam 01077009a rAjJA putraphalaM deyam iti me nizcitA matiH 01077009c apIdAnIM sa dharmAtmA iyAn me darzanaM rahaH 01077010a atha niSkramya rAjAsau tasmin kAle yadRcchayA 01077010c azokavanikAbhyAze zarmiSThAM prApya viSThitaH 01077011a tam ekaM rahite dRSTvA zarmiSThA cAruhAsinI 01077011c pratyudgamyAJjaliM kRtvA rAjAnaM vAkyam abravIt 01077012a somasyendrasya viSNor vA yamasya varuNasya vA 01077012c tava vA nAhuSa kule kaH striyaM spraSTum arhati 01077013a rUpAbhijanazIlair hi tvaM rAjan vettha mAM sadA 01077013c sA tvAM yAce prasAdyAham RtuM dehi narAdhipa 01077014 yayAtir uvAca 01077014a vedmi tvAM zIlasaMpannAM daityakanyAm aninditAm 01077014c rUpe ca te na pazyAmi sUcyagram api ninditam 01077015a abravId uzanA kAvyo devayAnIM yadAvaham 01077015c neyam AhvayitavyA te zayane vArSaparvaNI 01077016 zarmiSThovAca 01077016a na narmayuktaM vacanaM hinasti; na strISu rAjan na vivAhakAle 01077016c prANAtyaye sarvadhanApahAre; paJcAnRtAny Ahur apAtakAni 01077017a pRSTaM tu sAkSye pravadantam anyathA; vadanti mithyopahitaM narendra 01077017c ekArthatAyAM tu samAhitAyAM; mithyA vadantam anRtaM hinasti 01077018 yayAtir uvAca 01077018a rAjA pramANaM bhUtAnAM sa nazyeta mRSA vadan 01077018c arthakRcchram api prApya na mithyA kartum utsahe 01077019 zarmiSThovAca 01077019a samAv etau matau rAjan patiH sakhyAz ca yaH patiH 01077019c samaM vivAham ity AhuH sakhyA me 'si patir vRtaH 01077020 yayAtir uvAca 01077020a dAtavyaM yAcamAnebhya iti me vratam Ahitam 01077020c tvaM ca yAcasi mAM kAmaM brUhi kiM karavANi te 01077021 zarmiSThovAca 01077021a adharmAt trAhi mAM rAjan dharmaM ca pratipAdaya 01077021c tvatto 'patyavatI loke careyaM dharmam uttamam 01077022a traya evAdhanA rAjan bhAryA dAsas tathA sutaH 01077022c yat te samadhigacchanti yasya te tasya tad dhanam 01077023a devayAnyA bhujiSyAsmi vazyA ca tava bhArgavI 01077023c sA cAhaM ca tvayA rAjan bharaNIye bhajasva mAm 01077024 vaizaMpAyana uvAca 01077024a evam uktas tu rAjA sa tathyam ity eva jajJivAn 01077024c pUjayAm Asa zarmiSThAM dharmaM ca pratyapAdayat 01077025a samAgamya ca zarmiSThAM yathAkAmam avApya ca 01077025c anyonyam abhisaMpUjya jagmatus tau yathAgatam 01077026a tasmin samAgame subhrUH zarmiSThA cAruhAsinI 01077026c lebhe garbhaM prathamatas tasmAn nRpatisattamAt 01077027a prajajJe ca tataH kAle rAjan rAjIvalocanA 01077027c kumAraM devagarbhAbhaM rAjIvanibhalocanam 01078001 vaizaMpAyana uvAca 01078001a zrutvA kumAraM jAtaM tu devayAnI zucismitA 01078001c cintayAm Asa duHkhArtA zarmiSThAM prati bhArata 01078002a abhigamya ca zarmiSThAM devayAny abravId idam 01078002c kim idaM vRjinaM subhru kRtaM te kAmalubdhayA 01078003 zarmiSThovAca 01078003a RSir abhyAgataH kaz cid dharmAtmA vedapAragaH 01078003c sa mayA varadaH kAmaM yAcito dharmasaMhitam 01078004a nAham anyAyataH kAmam AcarAmi zucismite 01078004c tasmAd RSer mamApatyam iti satyaM bravImi te 01078005 devayAny uvAca 01078005a zobhanaM bhIru satyaM ced atha sa jJAyate dvijaH 01078005c gotranAmAbhijanato vettum icchAmi taM dvijam 01078006 zarmiSThovAca 01078006a ojasA tejasA caiva dIpyamAnaM raviM yathA 01078006c taM dRSTvA mama saMpraSTuM zaktir nAsIc chucismite 01078007 devayAny uvAca 01078007a yady etad evaM zarmiSThe na manyur vidyate mama 01078007c apatyaM yadi te labdhaM jyeSThAc chreSThAc ca vai dvijAt 01078008 vaizaMpAyana uvAca 01078008a anyonyam evam uktvA ca saMprahasya ca te mithaH 01078008c jagAma bhArgavI vezma tathyam ity eva jajJuSI 01078009a yayAtir devayAnyAM tu putrAv ajanayan nRpaH 01078009c yaduM ca turvasuM caiva zakraviSNU ivAparau 01078010a tasmAd eva tu rAjarSeH zarmiSThA vArSaparvaNI 01078010c druhyuM cAnuM ca pUruM ca trIn kumArAn ajIjanat 01078011a tataH kAle tu kasmiMz cid devayAnI zucismitA 01078011c yayAtisahitA rAjan nirjagAma mahAvanam 01078012a dadarza ca tadA tatra kumArAn devarUpiNaH 01078012c krIDamAnAn suvizrabdhAn vismitA cedam abravIt 01078013a kasyaite dArakA rAjan devaputropamAH zubhAH 01078013c varcasA rUpataz caiva sadRzA me matAs tava 01078014a evaM pRSTvA tu rAjAnaM kumArAn paryapRcchata 01078014c kiMnAmadheyagotro vaH putrakA brAhmaNaH pitA 01078014e vibrUta me yathAtathyaM zrotum icchAmi taM hy aham 01078015a te 'darzayan pradezinyA tam eva nRpasattamam 01078015c zarmiSThAM mAtaraM caiva tasyAcakhyuz ca dArakAH 01078016a ity uktvA sahitAs te tu rAjAnam upacakramuH 01078016c nAbhyanandata tAn rAjA devayAnyAs tadAntike 01078016e rudantas te 'tha zarmiSThAm abhyayur bAlakAs tataH 01078017a dRSTvA tu teSAM bAlAnAM praNayaM pArthivaM prati 01078017c buddhvA ca tattvato devI zarmiSThAm idam abravIt 01078018a madadhInA satI kasmAd akArSIr vipriyaM mama 01078018c tam evAsuradharmaM tvam AsthitA na bibheSi kim 01078019 zarmiSThovAca 01078019a yad uktam RSir ity eva tat satyaM cAruhAsini 01078019c nyAyato dharmataz caiva carantI na bibhemi te 01078020a yadA tvayA vRto rAjA vRta eva tadA mayA 01078020c sakhIbhartA hi dharmeNa bhartA bhavati zobhane 01078021a pUjyAsi mama mAnyA ca jyeSThA zreSThA ca brAhmaNI 01078021c tvatto 'pi me pUjyatamo rAjarSiH kiM na vettha tat 01078022 vaizaMpAyana uvAca 01078022a zrutvA tasyAs tato vAkyaM devayAny abravId idam 01078022c rAjan nAdyeha vatsyAmi vipriyaM me kRtaM tvayA 01078023a sahasotpatitAM zyAmAM dRSTvA tAM sAzrulocanAm 01078023c tvaritaM sakAzaM kAvyasya prasthitAM vyathitas tadA 01078024a anuvavrAja saMbhrAntaH pRSThataH sAntvayan nRpaH 01078024c nyavartata na caiva sma krodhasaMraktalocanA 01078025a avibruvantI kiM cit tu rAjAnaM cArulocanA 01078025c acirAd iva saMprAptA kAvyasyozanaso 'ntikam 01078026a sA tu dRSTvaiva pitaram abhivAdyAgrataH sthitA 01078026c anantaraM yayAtis tu pUjayAm Asa bhArgavam 01078027 devayAny uvAca 01078027a adharmeNa jito dharmaH pravRttam adharottaram 01078027c zarmiSThayAtivRttAsmi duhitrA vRSaparvaNaH 01078028a trayo 'syAM janitAH putrA rAjJAnena yayAtinA 01078028c durbhagAyA mama dvau tu putrau tAta bravImi te 01078029a dharmajJa iti vikhyAta eSa rAjA bhRgUdvaha 01078029c atikrAntaz ca maryAdAM kAvyaitat kathayAmi te 01078030 zukra uvAca 01078030a dharmajJaH san mahArAja yo 'dharmam akRthAH priyam 01078030c tasmAj jarA tvAm acirAd dharSayiSyati durjayA 01078031 yayAtir uvAca 01078031a RtuM vai yAcamAnAyA bhagavan nAnyacetasA 01078031c duhitur dAnavendrasya dharmyam etat kRtaM mayA 01078032a RtuM vai yAcamAnAyA na dadAti pumAn vRtaH 01078032c bhrUNahety ucyate brahman sa iha brahmavAdibhiH 01078033a abhikAmAM striyaM yas tu gamyAM rahasi yAcitaH 01078033c nopaiti sa ca dharmeSu bhrUNahety ucyate budhaiH 01078034a ity etAni samIkSyAhaM kAraNAni bhRgUdvaha 01078034c adharmabhayasaMvignaH zarmiSThAm upajagmivAn 01078035 zukra uvAca 01078035a nanv ahaM pratyavekSyas te madadhIno 'si pArthiva 01078035c mithyAcArasya dharmeSu cauryaM bhavati nAhuSa 01078036 vaizaMpAyana uvAca 01078036a kruddhenozanasA zapto yayAtir nAhuSas tadA 01078036c pUrvaM vayaH parityajya jarAM sadyo 'nvapadyata 01078037 yayAtir uvAca 01078037a atRpto yauvanasyAhaM devayAnyAM bhRgUdvaha 01078037c prasAdaM kuru me brahmaJ jareyaM mA vizeta mAm 01078038 zukra uvAca 01078038a nAhaM mRSA bravImy etaj jarAM prApto 'si bhUmipa 01078038c jarAM tv etAM tvam anyasmai saMkrAmaya yadIcchasi 01078039 yayAtir uvAca 01078039a rAjyabhAk sa bhaved brahman puNyabhAk kIrtibhAk tathA 01078039c yo me dadyAd vayaH putras tad bhavAn anumanyatAm 01078040 zukra uvAca 01078040a saMkrAmayiSyasi jarAM yatheSTaM nahuSAtmaja 01078040c mAm anudhyAya bhAvena na ca pApam avApsyasi 01078041a vayo dAsyati te putro yaH sa rAjA bhaviSyati 01078041c AyuSmAn kIrtimAMz caiva bahvapatyas tathaiva ca 01079001 vaizaMpAyana uvAca 01079001a jarAM prApya yayAtis tu svapuraM prApya caiva ha 01079001c putraM jyeSThaM variSThaM ca yadum ity abravId vacaH 01079002a jarA valI ca mAM tAta palitAni ca paryaguH 01079002c kAvyasyozanasaH zApAn na ca tRpto 'smi yauvane 01079003a tvaM yado pratipadyasva pApmAnaM jarayA saha 01079003c yauvanena tvadIyena careyaM viSayAn aham 01079004a pUrNe varSasahasre tu punas te yauvanaM tv aham 01079004c dattvA svaM pratipatsyAmi pApmAnaM jarayA saha 01079005 yadur uvAca 01079005a sitazmazruzirA dIno jarayA zithilIkRtaH 01079005c valIsaMtatagAtraz ca durdarzo durbalaH kRzaH 01079006a azaktaH kAryakaraNe paribhUtaH sa yauvanaiH 01079006c sahopajIvibhiz caiva tAM jarAM nAbhikAmaye 01079007 yayAtir uvAca 01079007a yat tvaM me hRdayAj jAto vayaH svaM na prayacchasi 01079007c tasmAd arAjyabhAk tAta prajA te vai bhaviSyati 01079008a turvaso pratipadyasva pApmAnaM jarayA saha 01079008c yauvanena careyaM vai viSayAMs tava putraka 01079009a pUrNe varSasahasre tu punar dAsyAmi yauvanam 01079009c svaM caiva pratipatsyAmi pApmAnaM jarayA saha 01079010 turvasur uvAca 01079010a na kAmaye jarAM tAta kAmabhogapraNAzinIm 01079010c balarUpAntakaraNIM buddhiprANavinAzinIm 01079011 yayAtir uvAca 01079011a yat tvaM me hRdayAj jAto vayaH svaM na prayacchasi 01079011c tasmAt prajA samucchedaM turvaso tava yAsyati 01079012a saMkIrNAcAradharmeSu pratilomacareSu ca 01079012c pizitAziSu cAntyeSu mUDha rAjA bhaviSyasi 01079013a gurudAraprasakteSu tiryagyonigateSu ca 01079013c pazudharmiSu pApeSu mleccheSu prabhaviSyasi 01079014 vaizaMpAyana uvAca 01079014a evaM sa turvasuM zaptvA yayAtiH sutam AtmanaH 01079014c zarmiSThAyAH sutaM druhyum idaM vacanam abravIt 01079015a druhyo tvaM pratipadyasva varNarUpavinAzinIm 01079015c jarAM varSasahasraM me yauvanaM svaM dadasva ca 01079016a pUrNe varSasahasre tu pratidAsyAmi yauvanam 01079016c svaM cAdAsyAmi bhUyo 'haM pApmAnaM jarayA saha 01079017 druhyur uvAca 01079017a na gajaM na rathaM nAzvaM jIrNo bhuGkte na ca striyam 01079017c vAgbhaGgaz cAsya bhavati taj jarAM nAbhikAmaye 01079018 yayAtir uvAca 01079018a yat tvaM me hRdayAj jAto vayaH svaM na prayacchasi 01079018c tasmAd druhyo priyaH kAmo na te saMpatsyate kva cit 01079019a uDupaplavasaMtAro yatra nityaM bhaviSyati 01079019c arAjA bhojazabdaM tvaM tatrAvApsyasi sAnvayaH 01079020a ano tvaM pratipadyasva pApmAnaM jarayA saha 01079020c ekaM varSasahasraM tu careyaM yauvanena te 01079021 anur uvAca 01079021a jIrNaH zizuvad Adatte 'kAle 'nnam azucir yathA 01079021c na juhoti ca kAle 'gniM tAM jarAM nAbhikAmaye 01079022 yayAtir uvAca 01079022a yat tvaM me hRdayAj jAto vayaH svaM na prayacchasi 01079022c jarAdoSas tvayokto 'yaM tasmAt tvaM pratipatsyase 01079023a prajAz ca yauvanaprAptA vinaziSyanty ano tava 01079023c agnipraskandanaparas tvaM cApy evaM bhaviSyasi 01079024a pUro tvaM me priyaH putras tvaM varIyAn bhaviSyasi 01079024c jarA valI ca me tAta palitAni ca paryaguH 01079024e kAvyasyozanasaH zApAn na ca tRpto 'smi yauvane 01079025a pUro tvaM pratipadyasva pApmAnaM jarayA saha 01079025c kaM cit kAlaM careyaM vai viSayAn vayasA tava 01079026a pUrNe varSasahasre tu pratidAsyAmi yauvanam 01079026c svaM caiva pratipatsyAmi pApmAnaM jarayA saha 01079027 vaizaMpAyana uvAca 01079027a evam uktaH pratyuvAca pUruH pitaram aJjasA 01079027c yathAttha mAM mahArAja tat kariSyAmi te vacaH 01079028a pratipatsyAmi te rAjan pApmAnaM jarayA saha 01079028c gRhANa yauvanaM mattaz cara kAmAn yathepsitAn 01079029a jarayAhaM praticchanno vayorUpadharas tava 01079029c yauvanaM bhavate dattvA cariSyAmi yathAttha mAm 01079030 yayAtir uvAca 01079030a pUro prIto 'smi te vatsa prItaz cedaM dadAmi te 01079030c sarvakAmasamRddhA te prajA rAjye bhaviSyati 01080001 vaizaMpAyana uvAca 01080001a pauraveNAtha vayasA yayAtir nahuSAtmajaH 01080001c prItiyukto nRpazreSThaz cacAra viSayAn priyAn 01080002a yathAkAmaM yathotsAhaM yathAkAlaM yathAsukham 01080002c dharmAviruddhAn rAjendro yathArhati sa eva hi 01080003a devAn atarpayad yajJaiH zrAddhais tadvat pitqn api 01080003c dInAn anugrahair iSTaiH kAmaiz ca dvijasattamAn 01080004a atithIn annapAnaiz ca vizaz ca paripAlanaiH 01080004c AnRzaMsyena zUdrAMz ca dasyUn saMnigraheNa ca 01080005a dharmeNa ca prajAH sarvA yathAvad anuraJjayan 01080005c yayAtiH pAlayAm Asa sAkSAd indra ivAparaH 01080006a sa rAjA siMhavikrAnto yuvA viSayagocaraH 01080006c avirodhena dharmasya cacAra sukham uttamam 01080007a sa saMprApya zubhAn kAmAMs tRptaH khinnaz ca pArthivaH 01080007c kAlaM varSasahasrAntaM sasmAra manujAdhipaH 01080008a parisaMkhyAya kAlajJaH kalAH kASThAz ca vIryavAn 01080008c pUrNaM matvA tataH kAlaM pUruM putram uvAca ha 01080009a yathAkAmaM yathotsAhaM yathAkAlam ariMdama 01080009c sevitA viSayAH putra yauvanena mayA tava 01080010a pUro prIto 'smi bhadraM te gRhANedaM svayauvanam 01080010c rAjyaM caiva gRhANedaM tvaM hi me priyakRt sutaH 01080011a pratipede jarAM rAjA yayAtir nAhuSas tadA 01080011c yauvanaM pratipede ca pUruH svaM punar AtmanaH 01080012a abhiSektukAmaM nRpatiM pUruM putraM kanIyasam 01080012c brAhmaNapramukhA varNA idaM vacanam abruvan 01080013a kathaM zukrasya naptAraM devayAnyAH sutaM prabho 01080013c jyeSThaM yadum atikramya rAjyaM pUroH pradAsyasi 01080014a yadur jyeSThas tava suto jAtas tam anu turvasuH 01080014c zarmiSThAyAH suto druhyus tato 'nuH pUrur eva ca 01080015a kathaM jyeSThAn atikramya kanIyAn rAjyam arhati 01080015c etat saMbodhayAmas tvAM dharmaM tvam anupAlaya 01080016 yayAtir uvAca 01080016a brAhmaNapramukhA varNAH sarve zRNvantu me vacaH 01080016c jyeSThaM prati yathA rAjyaM na deyaM me kathaM cana 01080017a mama jyeSThena yadunA niyogo nAnupAlitaH 01080017c pratikUlaH pitur yaz ca na sa putraH satAM mataH 01080018a mAtApitror vacanakRd dhitaH pathyaz ca yaH sutaH 01080018c sa putraH putravad yaz ca vartate pitRmAtRSu 01080019a yadunAham avajJAtas tathA turvasunApi ca 01080019c druhyunA cAnunA caiva mayy avajJA kRtA bhRzam 01080020a pUruNA me kRtaM vAkyaM mAnitaz ca vizeSataH 01080020c kanIyAn mama dAyAdo jarA yena dhRtA mama 01080020e mama kAmaH sa ca kRtaH pUruNA putrarUpiNA 01080021a zukreNa ca varo dattaH kAvyenozanasA svayam 01080021c putro yas tvAnuvarteta sa rAjA pRthivIpatiH 01080021e bhavato 'nunayAmy evaM pUrU rAjye 'bhiSicyatAm 01080022 prakRtaya UcuH 01080022a yaH putro guNasaMpanno mAtApitror hitaH sadA 01080022c sarvam arhati kalyANaM kanIyAn api sa prabho 01080023a arhaH pUrur idaM rAjyaM yaH sutaH priyakRt tava 01080023c varadAnena zukrasya na zakyaM vaktum uttaram 01080024 vaizaMpAyana uvAca 01080024a paurajAnapadais tuSTair ity ukto nAhuSas tadA 01080024c abhyaSiJcat tataH pUruM rAjye sve sutam Atmajam 01080025a dattvA ca pUrave rAjyaM vanavAsAya dIkSitaH 01080025c purAt sa niryayau rAjA brAhmaNais tApasaiH saha 01080026a yados tu yAdavA jAtAs turvasor yavanAH sutAH 01080026c druhyor api sutA bhojA anos tu mlecchajAtayaH 01080027a pUros tu pauravo vaMzo yatra jAto 'si pArthiva 01080027c idaM varSasahasrAya rAjyaM kArayituM vazI 01081001 vaizaMpAyana uvAca 01081001a evaM sa nAhuSo rAjA yayAtiH putram Ipsitam 01081001c rAjye 'bhiSicya mudito vAnaprastho 'bhavan muniH 01081002a uSitvA ca vane vAsaM brAhmaNaiH saha saMzritaH 01081002c phalamUlAzano dAnto yathA svargam ito gataH 01081003a sa gataH suravAsaM taM nivasan muditaH sukham 01081003c kAlasya nAtimahataH punaH zakreNa pAtitaH 01081004a nipatan pracyutaH svargAd aprApto medinItalam 01081004c sthita AsId antarikSe sa tadeti zrutaM mayA 01081005a tata eva punaz cApi gataH svargam iti zrutiH 01081005c rAjJA vasumatA sArdham aSTakena ca vIryavAn 01081005e pratardanena zibinA sametya kila saMsadi 01081006 janamejaya uvAca 01081006a karmaNA kena sa divaM punaH prApto mahIpatiH 01081006c sarvam etad azeSeNa zrotum icchAmi tattvataH 01081006e kathyamAnaM tvayA vipra viprarSigaNasaMnidhau 01081007a devarAjasamo hy AsId yayAtiH pRthivIpatiH 01081007c vardhanaH kuruvaMzasya vibhAvasusamadyutiH 01081008a tasya vistIrNayazasaH satyakIrter mahAtmanaH 01081008c caritaM zrotum icchAmi divi ceha ca sarvazaH 01081009 vaizaMpAyana uvAca 01081009a hanta te kathayiSyAmi yayAter uttarAM kathAm 01081009c divi ceha ca puNyArthAM sarvapApapraNAzinIm 01081010a yayAtir nAhuSo rAjA pUruM putraM kanIyasam 01081010c rAjye 'bhiSicya muditaH pravavrAja vanaM tadA 01081011a anteSu sa vinikSipya putrAn yadupurogamAn 01081011c phalamUlAzano rAjA vane saMnyavasac ciram 01081012a saMzitAtmA jitakrodhas tarpayan pitRdevatAH 01081012c agnIMz ca vidhivaj juhvan vAnaprasthavidhAnataH 01081013a atithIn pUjayAm Asa vanyena haviSA vibhuH 01081013c ziloJchavRttim AsthAya zeSAnnakRtabhojanaH 01081014a pUrNaM varSasahasraM sa evaMvRttir abhUn nRpaH 01081014c abbhakSaH zaradas triMzad AsIn niyatavAGmanAH 01081015a tataz ca vAyubhakSo 'bhUt saMvatsaram atandritaH 01081015c paJcAgnimadhye ca tapas tepe saMvatsaraM nRpaH 01081016a ekapAdasthitaz cAsIt SaN mAsAn anilAzanaH 01081016c puNyakIrtis tataH svargaM jagAmAvRtya rodasI 01082001 vaizaMpAyana uvAca 01082001a svargataH sa tu rAjendro nivasan devasadmani 01082001c pUjitas tridazaiH sAdhyair marudbhir vasubhis tathA 01082002a devalokAd brahmalokaM saMcaran puNyakRd vazI 01082002c avasat pRthivIpAlo dIrghakAlam iti zrutiH 01082003a sa kadA cin nRpazreSTho yayAtiH zakram Agamat 01082003c kathAnte tatra zakreNa pRSTaH sa pRthivIpatiH 01082004 zakra uvAca 01082004a yadA sa pUrus tava rUpeNa rAjaJ; jarAM gRhItvA pracacAra bhUmau 01082004c tadA rAjyaM saMpradAyaiva tasmai; tvayA kim uktaH kathayeha satyam 01082005 yayAtir uvAca 01082005a gaGgAyamunayor madhye kRtsno 'yaM viSayas tava 01082005c madhye pRthivyAs tvaM rAjA bhrAtaro 'ntyAdhipAs tava 01082006a akrodhanaH krodhanebhyo viziSTas; tathA titikSur atitikSor viziSTaH 01082006c amAnuSebhyo mAnuSAz ca pradhAnA; vidvAMs tathaivAviduSaH pradhAnaH 01082007a AkruzyamAno nAkrozen manyur eva titikSataH 01082007c AkroSTAraM nirdahati sukRtaM cAsya vindati 01082008a nAruMtudaH syAn na nRzaMsavAdI; na hInataH param abhyAdadIta 01082008c yayAsya vAcA para udvijeta; na tAM vaded ruzatIM pApalokyAm 01082009a aruMtudaM puruSaM rUkSavAcaM; vAkkaNTakair vitudantaM manuSyAn 01082009c vidyAd alakSmIkatamaM janAnAM; mukhe nibaddhAM nirRtiM vahantam 01082010a sadbhiH purastAd abhipUjitaH syAt; sadbhis tathA pRSThato rakSitaH syAt 01082010c sadAsatAm ativAdAMs titikSet; satAM vRttaM cAdadItAryavRttaH 01082011a vAksAyakA vadanAn niSpatanti; yair AhataH zocati rAtryahAni 01082011c parasya vA marmasu ye patanti; tAn paNDito nAvasRjet pareSu 01082012a na hIdRzaM saMvananaM triSu lokeSu vidyate 01082012c yathA maitrI ca bhUteSu dAnaM ca madhurA ca vAk 01082013a tasmAt sAntvaM sadA vAcyaM na vAcyaM paruSaM kva cit 01082013c pUjyAn saMpUjayed dadyAn na ca yAcet kadA cana 01083001 indra uvAca 01083001a sarvANi karmANi samApya rAjan; gRhAn parityajya vanaM gato 'si 01083001c tat tvAM pRcchAmi nahuSasya putra; kenAsi tulyas tapasA yayAte 01083002 yayAtir uvAca 01083002a nAhaM devamanuSyeSu na gandharvamaharSiSu 01083002c Atmanas tapasA tulyaM kaM cit pazyAmi vAsava 01083003 indra uvAca 01083003a yadAvamaMsthAH sadRzaH zreyasaz ca; pApIyasaz cAviditaprabhAvaH 01083003c tasmAl lokA antavantas taveme; kSINe puNye patitAsy adya rAjan 01083004 yayAtir uvAca 01083004a surarSigandharvanarAvamAnAt; kSayaM gatA me yadi zakra lokAH 01083004c iccheyaM vai suralokAd vihInaH; satAM madhye patituM devarAja 01083005 indra uvAca 01083005a satAM sakAze patitAsi rAjaMz; cyutaH pratiSThAM yatra labdhAsi bhUyaH 01083005c evaM viditvA tu punar yayAte; na te 'vamAnyAH sadRzaH zreyasaz ca 01083006 vaizaMpAyana uvAca 01083006a tataH prahAyAmararAjajuSTAn; puNyA&l lokAn patamAnaM yayAtim 01083006c saMprekSya rAjarSivaro 'STakas tam; uvAca saddharmavidhAnagoptA 01083007a kas tvaM yuvA vAsavatulyarUpaH; svatejasA dIpyamAno yathAgniH 01083007c patasy udIrNAmbudharAndhakArAt; khAt khecarANAM pravaro yathArkaH 01083008a dRSTvA ca tvAM sUryapathAt patantaM; vaizvAnarArkadyutim aprameyam 01083008c kiM nu svid etat patatIti sarve; vitarkayantaH parimohitAH smaH 01083009a dRSTvA ca tvAM viSThitaM devamArge; zakrArkaviSNupratimaprabhAvam 01083009c abhyudgatAs tvAM vayam adya sarve; tattvaM pAte tava jijJAsamAnAH 01083010a na cApi tvAM dhRSNumaH praSTum agre; na ca tvam asmAn pRcchasi ye vayaM smaH 01083010c tat tvAM pRcchAmaH spRhaNIyarUpaM; kasya tvaM vA kiMnimittaM tvam AgAH 01083011a bhayaM tu te vyetu viSAdamohau; tyajAzu devendrasamAnarUpa 01083011c tvAM vartamAnaM hi satAM sakAze; nAlaM prasoDhuM balahApi zakraH 01083012a santaH pratiSThA hi sukhacyutAnAM; satAM sadaivAmararAjakalpa 01083012c te saMgatAH sthAvarajaGgamezAH; pratiSThitas tvaM sadRzeSu satsu 01083013a prabhur agniH pratapane bhUmir Avapane prabhuH 01083013c prabhuH sUryaH prakAzitve satAM cAbhyAgataH prabhuH 01084001 yayAtir uvAca 01084001a ahaM yayAtir nahuSasya putraH; pUroH pitA sarvabhUtAvamAnAt 01084001c prabhraMzitaH surasiddharSilokAt; paricyutaH prapatAmy alpapuNyaH 01084002a ahaM hi pUrvo vayasA bhavadbhyas; tenAbhivAdaM bhavatAM na prayuJje 01084002c yo vidyayA tapasA janmanA vA; vRddhaH sa pUjyo bhavati dvijAnAm 01084003 aSTaka uvAca 01084003a avAdIz ced vayasA yaH sa vRddha; iti rAjan nAbhyavadaH kathaM cit 01084003c yo vai vidvAn vayasA san sma vRddhaH; sa eva pUjyo bhavati dvijAnAm 01084004 yayAtir uvAca 01084004a pratikUlaM karmaNAM pApam Ahus; tad vartate 'pravaNe pApalokyam 01084004c santo 'satAM nAnuvartanti caitad; yathA AtmaiSAm anukUlavAdI 01084005a abhUd dhanaM me vipulaM mahad vai; viceSTamAno nAdhigantA tad asmi 01084005c evaM pradhAryAtmahite niviSTo; yo vartate sa vijAnAti jIvan 01084006a nAnAbhAvA bahavo jIvaloke; daivAdhInA naSTaceSTAdhikArAH 01084006c tat tat prApya na vihanyeta dhIro; diSTaM balIya iti matvAtmabuddhyA 01084007a sukhaM hi jantur yadi vApi duHkhaM; daivAdhInaM vindati nAtmazaktyA 01084007c tasmAd diSTaM balavan manyamAno; na saMjvaren nApi hRSyet kadA cit 01084008a duHkhe na tapyen na sukhena hRSyet; samena varteta sadaiva dhIraH 01084008c diSTaM balIya iti manyamAno; na saMjvaren nApi hRSyet kadA cit 01084009a bhaye na muhyAmy aSTakAhaM kadA cit; saMtApo me mAnaso nAsti kaz cit 01084009c dhAtA yathA mAM vidadhAti loke; dhruvaM tathAhaM bhaviteti matvA 01084010a saMsvedajA aNDajA udbhidAz ca; sarIsRpAH kRmayo 'thApsu matsyAH 01084010c tathAzmAnas tRNakASThaM ca sarvaM; diSTakSaye svAM prakRtiM bhajante 01084011a anityatAM sukhaduHkhasya buddhvA; kasmAt saMtApam aSTakAhaM bhajeyam 01084011c kiM kuryAM vai kiM ca kRtvA na tapye; tasmAt saMtApaM varjayAmy apramattaH 01084012 aSTaka uvAca 01084012a ye ye lokAH pArthivendra pradhAnAs; tvayA bhuktA yaM ca kAlaM yathA ca 01084012c tan me rAjan brUhi sarvaM yathAvat; kSetrajJavad bhASase tvaM hi dharmAn 01084013 yayAtir uvAca 01084013a rAjAham Asam iha sArvabhaumas; tato lokAn mahato ajayaM vai 01084013c tatrAvasaM varSasahasramAtraM; tato lokaM param asmy abhyupetaH 01084014a tataH purIM puruhUtasya ramyAM; sahasradvArAM zatayojanAyatAm 01084014c adhyAvasaM varSasahasramAtraM; tato lokaM param asmy abhyupetaH 01084015a tato divyam ajaraM prApya lokaM; prajApater lokapater durApam 01084015c tatrAvasaM varSasahasramAtraM; tato lokaM param asmy abhyupetaH 01084016a devasya devasya nivezane ca; vijitya lokAn avasaM yatheSTam 01084016c saMpUjyamAnas tridazaiH samastais; tulyaprabhAvadyutir IzvarANAm 01084017a tathAvasaM nandane kAmarUpI; saMvatsarANAm ayutaM zatAnAm 01084017c sahApsarobhir viharan puNyagandhAn; pazyan nagAn puSpitAMz cArurUpAn 01084018a tatrasthaM mAM devasukheSu saktaM; kAle 'tIte mahati tato 'timAtram 01084018c dUto devAnAm abravId ugrarUpo; dhvaMsety uccais triH plutena svareNa 01084019a etAvan me viditaM rAjasiMha; tato bhraSTo 'haM nandanAt kSINapuNyaH 01084019c vAco 'zrauSaM cAntarikSe surANAm; anukrozAc chocatAM mAnavendra 01084020a aho kaSTaM kSINapuNyo yayAtiH; pataty asau puNyakRt puNyakIrtiH 01084020c tAn abruvaM patamAnas tato 'haM; satAM madhye nipateyaM kathaM nu 01084021a tair AkhyAtA bhavatAM yajJabhUmiH; samIkSya cainAM tvaritam upAgato 'smi 01084021c havirgandhaM dezikaM yajJabhUmer; dhUmApAGgaM pratigRhya pratItaH 01085001 aSTaka uvAca 01085001a yadAvaso nandane kAmarUpI; saMvatsarANAm ayutaM zatAnAm 01085001c kiM kAraNaM kArtayugapradhAna; hitvA tattvaM vasudhAm anvapadyaH 01085002 yayAtir uvAca 01085002a jJAtiH suhRt svajano yo yatheha; kSINe vitte tyajyate mAnavair hi 01085002c tathA tatra kSINapuNyaM manuSyaM; tyajanti sadyaH sezvarA devasaMghAH 01085003 aSTaka uvAca 01085003a kathaM tasmin kSINapuNyA bhavanti; saMmuhyate me 'tra mano 'timAtram 01085003c kiMviziSTAH kasya dhAmopayAnti; tad vai brUhi kSetravit tvaM mato me 01085004 yayAtir uvAca 01085004a imaM bhaumaM narakaM te patanti; lAlapyamAnA naradeva sarve 01085004c te kaGkagomAyubalAzanArthaM; kSINA vivRddhiM bahudhA vrajanti 01085005a tasmAd etad varjanIyaM nareNa; duSTaM loke garhaNIyaM ca karma 01085005c AkhyAtaM te pArthiva sarvam etad; bhUyaz cedAnIM vada kiM te vadAmi 01085006 aSTaka uvAca 01085006a yadA tu tAn vitudante vayAMsi; tathA gRdhrAH zitikaNThAH pataMgAH 01085006c kathaM bhavanti katham Abhavanti; na bhaumam anyaM narakaM zRNomi 01085007 yayAtir uvAca 01085007a UrdhvaM dehAt karmaNo jRmbhamANAd; vyaktaM pRthivyAm anusaMcaranti 01085007c imaM bhaumaM narakaM te patanti; nAvekSante varSapUgAn anekAn 01085008a SaSTiM sahasrANi patanti vyomni; tathA azItiM parivatsarANi 01085008c tAn vai tudanti prapatataH prapAtaM; bhImA bhaumA rAkSasAs tIkSNadaMSTrAH 01085009 aSTaka uvAca 01085009a yad enasas te patatas tudanti; bhImA bhaumA rAkSasAs tIkSNadaMSTrAH 01085009c kathaM bhavanti katham Abhavanti; kathaMbhUtA garbhabhUtA bhavanti 01085010 yayAtir uvAca 01085010a asraM retaH puSpaphalAnupRktam; anveti tad vai puruSeNa sRSTam 01085010c sa vai tasyA raja Apadyate vai; sa garbhabhUtaH samupaiti tatra 01085011a vanaspatIMz cauSadhIz cAvizanti; apo vAyuM pRthivIM cAntarikSam 01085011c catuSpadaM dvipadaM cApi sarvam; evaMbhUtA garbhabhUtA bhavanti 01085012 aSTaka uvAca 01085012a anyad vapur vidadhAtIha garbha; utAhosvit svena kAmena yAti 01085012c ApadyamAno narayonim etAm; AcakSva me saMzayAt prabravImi 01085013a zarIradehAdisamucchrayaM ca; cakSuHzrotre labhate kena saMjJAm 01085013c etat tattvaM sarvam AcakSva pRSTaH; kSetrajJaM tvAM tAta manyAma sarve 01085014 yayAtir uvAca 01085014a vAyuH samutkarSati garbhayonim; Rtau retaH puSparasAnupRktam 01085014c sa tatra tanmAtrakRtAdhikAraH; krameNa saMvardhayatIha garbham 01085015a sa jAyamAno vigRhItagAtraH; SaDjJAnaniSThAyatano manuSyaH 01085015c sa zrotrAbhyAM vedayatIha zabdaM; sarvaM rUpaM pazyati cakSuSA ca 01085016a ghrANena gandhaM jihvayAtho rasaM ca; tvacA sparzaM manasA veda bhAvam 01085016c ity aSTakehopacitiM ca viddhi; mahAtmanaH prANabhRtaH zarIre 01085017 aSTaka uvAca 01085017a yaH saMsthitaH puruSo dahyate vA; nikhanyate vApi nighRSyate vA 01085017c abhAvabhUtaH sa vinAzam etya; kenAtmAnaM cetayate purastAt 01085018 yayAtir uvAca 01085018a hitvA so 'sUn suptavan niSTanitvA; purodhAya sukRtaM duSkRtaM ca 01085018c anyAM yoniM pavanAgrAnusArI; hitvA dehaM bhajate rAjasiMha 01085019a puNyAM yoniM puNyakRto vrajanti; pApAM yoniM pApakRto vrajanti 01085019c kITAH pataMgAz ca bhavanti pApA; na me vivakSAsti mahAnubhAva 01085020a catuSpadA dvipadAH SaTpadAz ca; tathAbhUtA garbhabhUtA bhavanti 01085020c AkhyAtam etan nikhilena sarvaM; bhUyas tu kiM pRcchasi rAjasiMha 01085021 aSTaka uvAca 01085021a kiM svit kRtvA labhate tAta lokAn; martyaH zreSThAMs tapasA vidyayA vA 01085021c tan me pRSTaH zaMsa sarvaM yathAvac; chubhA&l lokAn yena gacchet krameNa 01085022 yayAtir uvAca 01085022a tapaz ca dAnaM ca zamo damaz ca; hrIr ArjavaM sarvabhUtAnukampA 01085022c nazyanti mAnena tamo'bhibhUtAH; puMsaH sadaiveti vadanti santaH 01085023a adhIyAnaH paNDitaM manyamAno; yo vidyayA hanti yazaH pareSAm 01085023c tasyAntavantaz ca bhavanti lokA; na cAsya tad brahma phalaM dadAti 01085024a catvAri karmANy abhayaMkarANi; bhayaM prayacchanty ayathAkRtAni 01085024c mAnAgnihotram uta mAnamaunaM; mAnenAdhItam uta mAnayajJaH 01085025a na mAnyamAno mudam AdadIta; na saMtApaM prApnuyAc cAvamAnAt 01085025c santaH sataH pUjayantIha loke; nAsAdhavaH sAdhubuddhiM labhante 01085026a iti dadyAd iti yajed ity adhIyIta me vratam 01085026c ity asminn abhayAny Ahus tAni varjyAni nityazaH 01085027a yenAzrayaM vedayante purANaM; manISiNo mAnasamAnabhaktam 01085027c tan niHzreyas taijasaM rUpam etya; parAM zAntiM prApnuyuH pretya ceha 01086001 aSTaka uvAca 01086001a caran gRhasthaH katham eti devAn; kathaM bhikSuH katham AcAryakarmA 01086001c vAnaprasthaH satpathe saMniviSTo; bahUny asmin saMprati vedayanti 01086002 yayAtir uvAca 01086002a AhUtAdhyAyI gurukarmasvacodyaH; pUrvotthAyI caramaM copazAyI 01086002c mRdur dAnto dhRtimAn apramattaH; svAdhyAyazIlaH sidhyati brahmacArI 01086003a dharmAgataM prApya dhanaM yajeta; dadyAt sadaivAtithIn bhojayec ca 01086003c anAdadAnaz ca parair adattaM; saiSA gRhasthopaniSat purANI 01086004a svavIryajIvI vRjinAn nivRtto; dAtA parebhyo na paropatApI 01086004c tAdRG muniH siddhim upaiti mukhyAM; vasann araNye niyatAhAraceSTaH 01086005a azilpajIvI nagRhaz ca nityaM; jitendriyaH sarvato vipramuktaH 01086005c anokasArI laghur alpacAraz; caran dezAn ekacaraH sa bhikSuH 01086006a rAtryA yayA cAbhijitAz ca lokA; bhavanti kAmA vijitAH sukhAz ca 01086006c tAm eva rAtriM prayateta vidvAn; araNyasaMstho bhavituM yatAtmA 01086007a dazaiva pUrvAn daza cAparAMs tu; jJAtIn sahAtmAnam athaikaviMzam 01086007c araNyavAsI sukRte dadhAti; vimucyAraNye svazarIradhAtUn 01086008 aSTaka uvAca 01086008a kati svid eva munayo maunAni kati cApy uta 01086008c bhavantIti tad AcakSva zrotum icchAmahe vayam 01086009 yayAtir uvAca 01086009a araNye vasato yasya grAmo bhavati pRSThataH 01086009c grAme vA vasato 'raNyaM sa muniH syAj janAdhipa 01086010 aSTaka uvAca 01086010a kathaM svid vasato 'raNye grAmo bhavati pRSThataH 01086010c grAme vA vasato 'raNyaM kathaM bhavati pRSThataH 01086011 yayAtir uvAca 01086011a na grAmyam upayuJjIta ya AraNyo munir bhavet 01086011c tathAsya vasato 'raNye grAmo bhavati pRSThataH 01086012a anagnir aniketaz ca agotracaraNo muniH 01086012c kaupInAcchAdanaM yAvat tAvad icchec ca cIvaram 01086013a yAvat prANAbhisaMdhAnaM tAvad icchec ca bhojanam 01086013c tathAsya vasato grAme 'raNyaM bhavati pRSThataH 01086014a yas tu kAmAn parityajya tyaktakarmA jitendriyaH 01086014c AtiSTheta munir maunaM sa loke siddhim ApnuyAt 01086015a dhautadantaM kRttanakhaM sadA snAtam alaMkRtam 01086015c asitaM sitakarmasthaM kas taM nArcitum arhati 01086016a tapasA karzitaH kSAmaH kSINamAMsAsthizoNitaH 01086016c yadA bhavati nirdvandvo munir maunaM samAsthitaH 01086016e atha lokam imaM jitvA lokaM vijayate param 01086017a Asyena tu yadAhAraM govan mRgayate muniH 01086017c athAsya lokaH pUrvo yaH so 'mRtatvAya kalpate 01087001 aSTaka uvAca 01087001a kataras tv etayoH pUrvaM devAnAm eti sAtmyatAm 01087001c ubhayor dhAvato rAjan sUryAcandramasor iva 01087002 yayAtir uvAca 01087002a aniketo gRhastheSu kAmavRtteSu saMyataH 01087002c grAma eva vasan bhikSus tayoH pUrvataraM gataH 01087003a aprApya dIrgham Ayus tu yaH prApto vikRtiM caret 01087003c tapyeta yadi tat kRtvA caret so 'nyat tatas tapaH 01087004a yad vai nRzaMsaM tad apathyam Ahur; yaH sevate dharmam anarthabuddhiH 01087004c asvo 'py anIzaz ca tathaiva rAjaMs; tadArjavaM sa samAdhis tadAryam 01087005 aSTaka uvAca 01087005a kenAsi dUtaH prahito 'dya rAjan; yuvA sragvI darzanIyaH suvarcAH 01087005c kuta AgataH katarasyAM dizi tvam; utAhosvit pArthivaM sthAnam asti 01087006 yayAtir uvAca 01087006a imaM bhaumaM narakaM kSINapuNyaH; praveSTum urvIM gaganAd viprakIrNaH 01087006c uktvAhaM vaH prapatiSyAmy anantaraM; tvaranti mAM brAhmaNA lokapAlAH 01087007a satAM sakAze tu vRtaH prapAtas; te saMgatA guNavantaz ca sarve 01087007c zakrAc ca labdho hi varo mayaiSa; patiSyatA bhUmitale narendra 01087008 aSTaka uvAca 01087008a pRcchAmi tvAM mA prapata prapAtaM; yadi lokAH pArthiva santi me 'tra 01087008c yady antarikSe yadi vA divi zritAH; kSetrajJaM tvAM tasya dharmasya manye 01087009 yayAtir uvAca 01087009a yAvat pRthivyAM vihitaM gavAzvaM; sahAraNyaiH pazubhiH parvataiz ca 01087009c tAval lokA divi te saMsthitA vai; tathA vijAnIhi narendrasiMha 01087010 aSTaka uvAca 01087010a tAMs te dadAmi mA prapata prapAtaM; ye me lokA divi rAjendra santi 01087010c yady antarikSe yadi vA divi zritAs; tAn Akrama kSipram amitrasAha 01087011 yayAtir uvAca 01087011a nAsmadvidho 'brAhmaNo brahmavic ca; pratigrahe vartate rAjamukhya 01087011c yathA pradeyaM satataM dvijebhyas; tathAdadaM pUrvam ahaM narendra 01087012a nAbrAhmaNaH kRpaNo jAtu jIved; yA cApi syAd brAhmaNI vIrapatnI 01087012c so 'haM yadaivAkRtapUrvaM careyaM; vivitsamAnaH kim u tatra sAdhu 01087013 pratardana uvAca 01087013a pRcchAmi tvAM spRhaNIyarUpa; pratardano 'haM yadi me santi lokAH 01087013c yady antarikSe yadi vA divi zritAH; kSetrajJaM tvAM tasya dharmasya manye 01087014 yayAtir uvAca 01087014a santi lokA bahavas te narendra; apy ekaikaH sapta saptApy ahAni 01087014c madhucyuto ghRtapRktA vizokAs; te nAntavantaH pratipAlayanti 01087015 pratardana uvAca 01087015a tAMs te dadAmi mA prapata prapAtaM; ye me lokAs tava te vai bhavantu 01087015c yady antarikSe yadi vA divi zritAs; tAn Akrama kSipram apetamohaH 01087016 yayAtir uvAca 01087016a na tulyatejAH sukRtaM kAmayeta; yogakSemaM pArthiva pArthivaH san 01087016c daivAdezAd ApadaM prApya vidvAMz; caren nRzaMsaM na hi jAtu rAjA 01087017a dharmyaM mArgaM cetayAno yazasyaM; kuryAn nRpo dharmam avekSamANaH 01087017c na madvidho dharmabuddhiH prajAnan; kuryAd evaM kRpaNaM mAM yathAttha 01087018a kuryAm apUrvaM na kRtaM yad anyair; vivitsamAnaH kim u tatra sAdhu 01087018c bruvANam evaM nRpatiM yayAtiM; nRpottamo vasumanAbravIt tam 01088001 vasumanA uvAca 01088001a pRcchAmi tvAM vasumanA rauzadazvir; yady asti loko divi mahyaM narendra 01088001c yady antarikSe prathito mahAtman; kSetrajJaM tvAM tasya dharmasya manye 01088002 yayAtir uvAca 01088002a yad antarikSaM pRthivI dizaz ca; yat tejasA tapate bhAnumAMz ca 01088002c lokAs tAvanto divi saMsthitA vai; te nAntavantaH pratipAlayanti 01088003 vasumanA uvAca 01088003a tAMs te dadAmi pata mA prapAtaM; ye me lokAs tava te vai bhavantu 01088003c krINISvainAMs tRNakenApi rAjan; pratigrahas te yadi samyak praduSTaH 01088004 yayAtir uvAca 01088004a na mithyAhaM vikrayaM vai smarAmi; vRthA gRhItaM zizukAc chaGkamAnaH 01088004c kuryAM na caivAkRtapUrvam anyair; vivitsamAnaH kim u tatra sAdhu 01088005 vasumanA uvAca 01088005a tAMs tvaM lokAn pratipadyasva rAjan; mayA dattAn yadi neSTaH krayas te 01088005c ahaM na tAn vai pratigantA narendra; sarve lokAs tava te vai bhavantu 01088006 zibir uvAca 01088006a pRcchAmi tvAM zibir auzInaro 'haM; mamApi lokA yadi santIha tAta 01088006c yady antarikSe yadi vA divi zritAH; kSetrajJaM tvAM tasya dharmasya manye 01088007 yayAtir uvAca 01088007a na tvaM vAcA hRdayenApi vidvan; parIpsamAnAn nAvamaMsthA narendra 01088007c tenAnantA divi lokAH zritAs te; vidyudrUpAH svanavanto mahAntaH 01088008 zibir uvAca 01088008a tAMs tvaM lokAn pratipadyasva rAjan; mayA dattAn yadi neSTaH krayas te 01088008c na cAhaM tAn pratipatsyeha dattvA; yatra gatvA tvam upAsse ha lokAn 01088009 yayAtir uvAca 01088009a yathA tvam indrapratimaprabhAvas; te cApy anantA naradeva lokAH 01088009c tathAdya loke na rame 'nyadatte; tasmAc chibe nAbhinandAmi dAyam 01088010 aSTaka uvAca 01088010a na ced ekaikazo rAja&l lokAn naH pratinandasi 01088010c sarve pradAya bhavate gantAro narakaM vayam 01088011 yayAtir uvAca 01088011a yad arhAya dadadhvaM tat santaH satyAnRzaMsyataH 01088011c ahaM tu nAbhidhRSNomi yatkRtaM na mayA purA 01088012 aSTaka uvAca 01088012a kasyaite pratidRzyante rathAH paJca hiraNmayAH 01088012c uccaiH santaH prakAzante jvalanto 'gnizikhA iva 01088013 yayAtir uvAca 01088013a yuSmAn ete hi vakSyanti rathAH paJca hiraNmayAH 01088013c uccaiH santaH prakAzante jvalanto 'gnizikhA iva 01088014 aSTaka uvAca 01088014a AtiSThasva rathaM rAjan vikramasva vihAyasA 01088014c vayam apy anuyAsyAmo yadA kAlo bhaviSyati 01088015 yayAtir uvAca 01088015a sarvair idAnIM gantavyaM sahasvargajito vayam 01088015c eSa no virajAH panthA dRzyate devasadmanaH 01088016 vaizaMpAyana uvAca 01088016a te 'dhiruhya rathAn sarve prayAtA nRpasattamAH 01088016c Akramanto divaM bhAbhir dharmeNAvRtya rodasI 01088017 aSTaka uvAca 01088017a ahaM manye pUrvam eko 'smi gantA; sakhA cendraH sarvathA me mahAtmA 01088017c kasmAd evaM zibir auzInaro 'yam; eko 'tyagAt sarvavegena vAhAn 01088018 yayAtir uvAca 01088018a adadAd devayAnAya yAvad vittam avindata 01088018c uzInarasya putro 'yaM tasmAc chreSTho hi naH zibiH 01088019a dAnaM tapaH satyam athApi dharmo; hrIH zrIH kSamA saumya tathA titikSA 01088019c rAjann etAny apratimasya rAjJaH; zibeH sthitAny anRzaMsasya buddhyA 01088019e evaMvRtto hrIniSedhaz ca yasmAt; tasmAc chibir atyagAd vai rathena 01088020 vaizaMpAyana uvAca 01088020a athASTakaH punar evAnvapRcchan; mAtAmahaM kautukAd indrakalpam 01088020c pRcchAmi tvAM nRpate brUhi satyaM; kutaz ca kasyAsi sutaz ca kasya 01088020e kRtaM tvayA yad dhi na tasya kartA; loke tvad anyaH kSatriyo brAhmaNo vA 01088021 yayAtir uvAca 01088021a yayAtir asmi nahuSasya putraH; pUroH pitA sArvabhaumas tv ihAsam 01088021c guhyam arthaM mAmakebhyo bravImi; mAtAmaho 'haM bhavatAM prakAzaH 01088022a sarvAm imAM pRthivIM nirjigAya; prasthe baddhvA hy adadaM brAhmaNebhyaH 01088022c medhyAn azvAn ekazaphAn surUpAMs; tadA devAH puNyabhAjo bhavanti 01088023a adAm ahaM pRthivIM brAhmaNebhyaH; pUrNAm imAm akhilAM vAhanasya 01088023c gobhiH suvarNena dhanaiz ca mukhyais; tatrAsan gAH zatam arbudAni 01088024a satyena me dyauz ca vasuMdharA ca; tathaivAgnir jvalate mAnuSeSu 01088024c na me vRthA vyAhRtam eva vAkyaM; satyaM hi santaH pratipUjayanti 01088024e sarve ca devA munayaz ca lokAH; satyena pUjyA iti me manogatam 01088025a yo naH svargajitaH sarvAn yathAvRttaM nivedayet 01088025c anasUyur dvijAgrebhyaH sa labhen naH salokatAm 01088026 vaizaMpAyana uvAca 01088026a evaM rAjA sa mahAtmA hy atIva; svair dauhitrais tArito 'mitrasAhaH 01088026c tyaktvA mahIM paramodArakarmA; svargaM gataH karmabhir vyApya pRthvIm 01089001 janamejaya uvAca 01089001a bhagavaJ zrotum icchAmi pUror vaMzakarAn nRpAn 01089001c yadvIryA yAdRzAz caiva yAvanto yatparAkramAH 01089002a na hy asmiJ zIlahIno vA nirvIryo vA narAdhipaH 01089002c prajAvirahito vApi bhUtapUrvaH kadA cana 01089003a teSAM prathitavRttAnAM rAjJAM vijJAnazAlinAm 01089003c caritaM zrotum icchAmi vistareNa tapodhana 01089004 vaizaMpAyana uvAca 01089004a hanta te kathayiSyAmi yan mAM tvaM paripRcchasi 01089004c pUror vaMzadharAn vIrAJ zakrapratimatejasaH 01089005a pravIrezvararaudrAzvAs trayaH putrA mahArathAH 01089005c pUroH pauSTyAm ajAyanta pravIras tatra vaMzakRt 01089006a manasyur abhavat tasmAc chUraH zyenIsutaH prabhuH 01089006c pRthivyAz caturantAyA goptA rAjIvalocanaH 01089007a subhrUH saMhanano vAgmI sauvIrItanayAs trayaH 01089007c manasyor abhavan putrAH zUrAH sarve mahArathAH 01089008a raudrAzvasya maheSvAsA dazApsarasi sUnavaH 01089008c yajvAno jajJire zUrAH prajAvanto bahuzrutAH 01089008e sarve sarvAstravidvAMsaH sarve dharmaparAyaNAH 01089009a Rcepur atha kakSepuH kRkaNepuz ca vIryavAn 01089009c sthaNDilepur vanepuz ca sthalepuz ca mahArathaH 01089010a tejepur balavAn dhImAn satyepuz cendravikramaH 01089010c dharmepuH saMnatepuz ca dazamo devavikramaH 01089010e anAdhRSTisutAs tAta rAjasUyAzvamedhinaH 01089011a matinAras tato rAjA vidvAMz carceputo 'bhavat 01089011c matinArasutA rAjaMz catvAro 'mitavikramAH 01089011e taMsur mahAn atiratho druhyuz cApratimadyutiH 01089012a teSAM taMsur mahAvIryaH pauravaM vaMzam udvahan 01089012c AjahAra yazo dIptaM jigAya ca vasuMdharAm 01089013a ilinaM tu sutaM taMsur janayAm Asa vIryavAn 01089013c so 'pi kRtsnAm imAM bhUmiM vijigye jayatAM varaH 01089014a rathaMtaryAM sutAn paJca paJcabhUtopamAMs tataH 01089014c ilino janayAm Asa duHSantaprabhRtIn nRpa 01089015a duHSantaM zUrabhImau ca prapUrvaM vasum eva ca 01089015c teSAM jyeSTho 'bhavad rAjA duHSanto janamejaya 01089016a duHSantAd bharato jajJe vidvAJ zAkuntalo nRpaH 01089016c tasmAd bharatavaMzasya vipratasthe mahad yazaH 01089017a bharatas tisRSu strISu nava putrAn ajIjanat 01089017c nAbhyanandanta tAn rAjA nAnurUpA mamety uta 01089018a tato mahadbhiH kratubhir IjAno bharatas tadA 01089018c lebhe putraM bharadvAjAd bhumanyuM nAma bhArata 01089019a tataH putriNam AtmAnaM jJAtvA pauravanandanaH 01089019c bhumanyuM bharatazreSTha yauvarAjye 'bhyaSecayat 01089020a tatas tasya mahIndrasya vitathaH putrako 'bhavat 01089020c tataH sa vitatho nAma bhumanyor abhavat sutaH 01089021a suhotraz ca suhotA ca suhaviH suyajus tathA 01089021c puSkariNyAm RcIkasya bhumanyor abhavan sutAH 01089022a teSAM jyeSThaH suhotras tu rAjyam Apa mahIkSitAm 01089022c rAjasUyAzvamedhAdyaiH so 'yajad bahubhiH savaiH 01089023a suhotraH pRthivIM sarvAM bubhuje sAgarAmbarAm 01089023c pUrNAM hastigavAzvasya bahuratnasamAkulAm 01089024a mamajjeva mahI tasya bhUribhArAvapIDitA 01089024c hastyazvarathasaMpUrNA manuSyakalilA bhRzam 01089025a suhotre rAjani tadA dharmataH zAsati prajAH 01089025c caityayUpAGkitA cAsId bhUmiH zatasahasrazaH 01089025e pravRddhajanasasyA ca sahadevA vyarocata 01089026a aikSvAkI janayAm Asa suhotrAt pRthivIpateH 01089026c ajamIDhaM sumIDhaM ca purumIDhaM ca bhArata 01089027a ajamIDho varas teSAM tasmin vaMzaH pratiSThitaH 01089027c SaT putrAn so 'py ajanayat tisRSu strISu bhArata 01089028a RkSaM dhUminy atho nIlI duHSantaparameSThinau 01089028c keziny ajanayaj jahnum ubhau ca janarUpiNau 01089029a tatheme sarvapAJcAlA duHSantaparameSThinoH 01089029c anvayAH kuzikA rAjaJ jahnor amitatejasaH 01089030a janarUpiNayor jyeSTham RkSam Ahur janAdhipam 01089030c RkSAt saMvaraNo jajJe rAjan vaMzakaras tava 01089031a ArkSe saMvaraNe rAjan prazAsati vasuMdharAm 01089031c saMkSayaH sumahAn AsIt prajAnAm iti zuzrumaH 01089032a vyazIryata tato rASTraM kSayair nAnAvidhais tathA 01089032c kSunmRtyubhyAm anAvRSTyA vyAdhibhiz ca samAhatam 01089032e abhyaghnan bhAratAMz caiva sapatnAnAM balAni ca 01089033a cAlayan vasudhAM caiva balena caturaGgiNA 01089033c abhyayAt taM ca pAJcAlyo vijitya tarasA mahIm 01089033e akSauhiNIbhir dazabhiH sa enaM samare 'jayat 01089034a tataH sadAraH sAmAtyaH saputraH sasuhRjjanaH 01089034c rAjA saMvaraNas tasmAt palAyata mahAbhayAt 01089035a sindhor nadasya mahato nikuJje nyavasat tadA 01089035c nadIviSayaparyante parvatasya samIpataH 01089035e tatrAvasan bahUn kAlAn bhAratA durgamAzritAH 01089036a teSAM nivasatAM tatra sahasraM parivatsarAn 01089036c athAbhyagacchad bharatAn vasiSTho bhagavAn RSiH 01089037a tam AgataM prayatnena pratyudgamyAbhivAdya ca 01089037c arghyam abhyAharaMs tasmai te sarve bhAratAs tadA 01089037e nivedya sarvam RSaye satkAreNa suvarcase 01089038a taM samAm aSTamIm uSTaM rAjA vavre svayaM tadA 01089038c purohito bhavAn no 'stu rAjyAya prayatAmahe 01089038e om ity evaM vasiSTho 'pi bhAratAn pratyapadyata 01089039a athAbhyaSiJcat sAmrAjye sarvakSatrasya pauravam 01089039c viSANabhUtaM sarvasyAM pRthivyAm iti naH zrutam 01089040a bharatAdhyuSitaM pUrvaM so 'dhyatiSThat purottamam 01089040c punar balibhRtaz caiva cakre sarvamahIkSitaH 01089041a tataH sa pRthivIM prApya punar Ije mahAbalaH 01089041c AjamIDho mahAyajJair bahubhir bhUridakSiNaiH 01089042a tataH saMvaraNAt saurI suSuve tapatI kurum 01089042c rAjatve taM prajAH sarvA dharmajJa iti vavrire 01089043a tasya nAmnAbhivikhyAtaM pRthivyAM kurujAGgalam 01089043c kurukSetraM sa tapasA puNyaM cakre mahAtapAH 01089044a azvavantam abhiSvantaM tathA citrarathaM munim 01089044c janamejayaM ca vikhyAtaM putrAMz cAsyAnuzuzrumaH 01089044e paJcaitAn vAhinI putrAn vyajAyata manasvinI 01089045a abhiSvataH parikSit tu zabalAzvaz ca vIryavAn 01089045c abhirAjo virAjaz ca zalmalaz ca mahAbalaH 01089046a uccaiHzravA bhadrakAro jitAriz cASTamaH smRtaH 01089046c eteSAm anvavAye tu khyAtAs te karmajair guNaiH 01089047a janamejayAdayaH sapta tathaivAnye mahAbalAH 01089047c parikSito 'bhavan putrAH sarve dharmArthakovidAH 01089048a kakSasenograsenau ca citrasenaz ca vIryavAn 01089048c indrasenaH suSeNaz ca bhImasenaz ca nAmataH 01089049a janamejayasya tanayA bhuvi khyAtA mahAbalAH 01089049c dhRtarASTraH prathamajaH pANDur bAhlIka eva ca 01089050a niSadhaz ca mahAtejAs tathA jAmbUnado balI 01089050c kuNDodaraH padAtiz ca vasAtiz cASTamaH smRtaH 01089050e sarve dharmArthakuzalAH sarve bhUtahite ratAH 01089051a dhRtarASTro 'tha rAjAsIt tasya putro 'tha kuNDikaH 01089051c hastI vitarkaH krAthaz ca kuNDalaz cApi paJcamaH 01089051e haviHzravAs tathendrAbhaH sumanyuz cAparAjitaH 01089052a pratIpasya trayaH putrA jajJire bharatarSabha 01089052c devApiH zaMtanuz caiva bAhlIkaz ca mahArathaH 01089053a devApis tu pravavrAja teSAM dharmaparIpsayA 01089053c zaMtanuz ca mahIM lebhe bAhlIkaz ca mahArathaH 01089054a bharatasyAnvaye jAtAH sattvavanto mahArathAH 01089054c devarSikalpA nRpate bahavo rAjasattamAH 01089055a evaMvidhAz cApy apare devakalpA mahArathAH 01089055c jAtA manor anvavAye ailavaMzavivardhanAH 01090001 janamejaya uvAca 01090001a zrutas tvatto mayA vipra pUrveSAM saMbhavo mahAn 01090001c udArAz cApi vaMze 'smin rAjAno me parizrutAH 01090002a kiM tu laghvarthasaMyuktaM priyAkhyAnaM na mAm ati 01090002c prINAty ato bhavAn bhUyo vistareNa bravItu me 01090003a etAm eva kathAM divyAm A prajApatito manoH 01090003c teSAm AjananaM puNyaM kasya na prItim Avahet 01090004a saddharmaguNamAhAtmyair abhivardhitam uttamam 01090004c viSTabhya lokAMs trIn eSAM yazaH sphItam avasthitam 01090005a guNaprabhAvavIryaujaHsattvotsAhavatAm aham 01090005c na tRpyAmi kathAM zRNvann amRtAsvAdasaMmitAm 01090006 vaizaMpAyana uvAca 01090006a zRNu rAjan purA samyaG mayA dvaipAyanAc chrutam 01090006c procyamAnam idaM kRtsnaM svavaMzajananaM zubham 01090007A dakSasyAditiH 01090007B aditer vivasvAn 01090007C vivasvato manuH 01090007D manor ilA 01090007E ilAyAH purUravAH 01090007F purUravasa AyuH 01090007G AyuSo nahuSaH 01090007H nahuSasya yayAtiH 01090008A yayAter dve bhArye babhUvatuH 01090008B uzanaso duhitA devayAnI vRSaparvaNaz ca duhitA zarmiSThA nAma 01090008C atrAnuvaMzo bhavati 01090009a yaduM ca turvasuM caiva devayAnI vyajAyata 01090009c druhyuM cAnuM ca pUruM ca zarmiSThA vArSaparvaNI 01090010A tatra yador yAdavAH 01090010B pUroH pauravAH 01090011A pUror bhAryA kausalyA nAma 01090011B tasyAm asya jajJe janamejayo nAma 01090011C yas trIn azvamedhAn AjahAra 01090011D vizvajitA ceSTvA vanaM praviveza 01090012A janamejayaH khalv anantAM nAmopayeme mAdhavIm 01090012B tasyAm asya jajJe prAcinvAn 01090012C yaH prAcIM dizaM jigAya yAvat sUryodayAt 01090012D tatas tasya prAcinvatvam 01090013A prAcinvAn khalv azmakIm upayeme 01090013B tasyAm asya jajJe saMyAtiH 01090014A saMyAtiH khalu dRSadvato duhitaraM varAGgIM nAmopayeme 01090014B tasyAm asya jajJe ahaMpAtiH 01090015A ahaMpAtis tu khalu kRtavIryaduhitaram upayeme bhAnumatIM nAma 01090015B tasyAm asya jajJe sArvabhaumaH 01090016A sArvabhaumaH khalu jitvAjahAra kaikeyIM sunandAM nAma 01090016B tasyAm asya jajJe jayatsenaH 01090017A jayatsenaH khalu vaidarbhIm upayeme suSuvAM nAma 01090017B tasyAm asya jajJe arAcInaH 01090018A arAcIno 'pi vaidarbhIm evAparAm upayeme maryAdAM nAma 01090018B tasyAm asya jajJe mahAbhaumaH 01090019A mahAbhaumaH khalu prAsenajitIm upayeme suyajJAM nAma 01090019B tasyAm asya jajJe ayutanAyI 01090019C yaH puruSamedhAnAm ayutam Anayat 01090019D tad asyAyutanAyitvam 01090020A ayutanAyI khalu pRthuzravaso duhitaram upayeme bhAsAM nAma 01090020B tasyAm asya jajJe akrodhanaH 01090021A akrodhanaH khalu kAliGgIM karaNDuM nAmopayeme 01090021B tasyAm asya jajJe devAtithiH 01090022A devAtithiH khalu vaidehIm upayeme maryAdAM nAma 01090022B tasyAm asya jajJe RcaH 01090023A RcaH khalv AGgeyIm upayeme sudevAM nAma 01090023B tasyAM putram ajanayad RkSam 01090024A RkSaH khalu takSakaduhitaram upayeme jvAlAM nAma 01090024B tasyAM putraM matinAraM nAmotpAdayAm Asa 01090025A matinAraH khalu sarasvatyAM dvAdazavArSikaM satram AjahAra 01090026A nivRtte ca satre sarasvaty abhigamya taM bhartAraM varayAm Asa 01090026B tasyAM putram ajanayat taMsuM nAma 01090027A atrAnuvaMzo bhavati 01090028a taMsuM sarasvatI putraM matinArAd ajIjanat 01090028c ilinaM janayAm Asa kAlindyAM taMsur Atmajam 01090029A ilinas tu rathaMtaryAM duHSantAdyAn paJca putrAn ajanayat 01090030A duHSantaH khalu vizvAmitraduhitaraM zakuntalAM nAmopayeme 01090030B tasyAm asya jajJe bharataH 01090030C tatra zlokau bhavataH 01090031a mAtA bhastrA pituH putro yena jAtaH sa eva saH 01090031c bharasva putraM duHSanta mAvamaMsthAH zakuntalAm 01090032a retodhAH putra unnayati naradeva yamakSayAt 01090032c tvaM cAsya dhAtA garbhasya satyam Aha zakuntalA 01090033A tato 'sya bharatatvam 01090034A bharataH khalu kAzeyIm upayeme sArvasenIM sunandAM nAma 01090034B tasyAm asya jajJe bhumanyuH 01090035A bhumanyuH khalu dAzArhIm upayeme jayAM nAma 01090035B tasyAm asya jajJe suhotraH 01090036A suhotraH khalv ikSvAkukanyAm upayeme suvarNAM nAma 01090036B tasyAm asya jajJe hastI 01090036C ya idaM hAstinapuraM mApayAm Asa 01090036D etad asya hAstinapuratvam 01090037A hastI khalu traigartIm upayeme yazodharAM nAma 01090037B tasyAm asya jajJe vikuNThanaH 01090038A vikuNThanaH khalu dAzArhIm upayeme sudevAM nAma 01090038B tasyAm asya jajJe 'jamIDhaH 01090039A ajamIDhasya caturviMzaM putrazataM babhUva kaikeyyAM nAgAyAM gAndhAryAM vimalAyAm RkSAyAM ceti 01090039B pRthak pRthag vaMzakarA nRpatayaH 01090039C tatra vaMzakaraH saMvaraNaH 01090040A saMvaraNaH khalu vaivasvatIM tapatIM nAmopayeme 01090040B tasyAm asya jajJe kuruH 01090041A kuruH khalu dAzArhIm upayeme zubhAGgIM nAma 01090041B tasyAm asya jajJe viDUrathaH 01090042A viDUrathas tu mAgadhIm upayeme saMpriyAM nAma 01090042B tasyAm asya jajJe 'rugvAn nAma 01090043A arugvAn khalu mAgadhIm upayeme 'mRtAM nAma 01090043B tasyAm asya jajJe parikSit 01090044A parikSit khalu bAhudAm upayeme suyazAM nAma 01090044B tasyAm asya jajJe bhImasenaH 01090045A bhImasenaH khalu kaikeyIm upayeme sukumArIM nAma 01090045B tasyAm asya jajJe paryazravAH 01090045C yam AhuH pratIpaM nAma 01090046A pratIpaH khalu zaibyAm upayeme sunandAM nAma 01090046B tasyAM putrAn utpAdayAm Asa devApiM zaMtanuM bAhlIkaM ceti 01090047A devApiH khalu bAla evAraNyaM praviveza 01090047B zaMtanus tu mahIpAlo 'bhavat 01090047C atrAnuvaMzo bhavati 01090048a yaM yaM karAbhyAM spRzati jIrNaM sa sukham aznute 01090048c punar yuvA ca bhavati tasmAt taM zaMtanuM viduH 01090049A tad asya zaMtanutvam 01090050A zaMtanuH khalu gaGgAM bhAgIrathIm upayeme 01090050B tasyAm asya jajJe devavrataH 01090050C yam Ahur bhISma iti 01090051A bhISmaH khalu pituH priyacikIrSayA satyavatIm udavahan mAtaram 01090051B yAm Ahur gandhakAlIti 01090052A tasyAM kAnIno garbhaH parAzarAd dvaipAyanaH 01090052B tasyAm eva zaMtanor dvau putrau babhUvatuH 01090052C citrAGgado vicitravIryaz ca 01090053A tayor aprAptayauvana eva citrAGgado gandharveNa hataH 01090053B vicitravIryas tu rAjA samabhavat 01090054A vicitravIryaH khalu kausalyAtmaje 'mbikAmbAlike kAzirAjaduhitarAv upayeme 01090055A vicitravIryas tv anapatya eva videhatvaM prAptaH 01090056A tataH satyavatI cintayAm Asa 01090056B dauHSanto vaMza ucchidyate iti 01090057A sA dvaipAyanam RSiM cintayAm Asa 01090058A sa tasyAH purataH sthitaH kiM karavANIti 01090059A sA tam uvAca 01090059B bhrAtA tavAnapatya eva svaryAto vicitravIryaH 01090059C sAdhv apatyaM tasyotpAdayeti 01090060A sa param ity uktvA trIn putrAn utpAdayAm Asa dhRtarASTraM pANDuM viduraM ceti 01090061A tatra dhRtarASTrasya rAjJaH putrazataM babhUva gAndhAryAM varadAnAd dvaipAyanasya 01090062A teSAM dhRtarASTrasya putrANAM catvAraH pradhAnA babhUvur duryodhano duHzAsano vikarNaz citrasena iti 01090063A pANDos tu dve bhArye babhUvatuH kuntI mAdrI cety ubhe strIratne 01090064A atha pANDur mRgayAM caran maithunagatam RSim apazyan mRgyAM vartamAnam 01090064B tathaivAplutam anAsAditakAmarasam atRptaM bANenAbhijaghAna 01090065A sa bANaviddha uvAca pANDum 01090065B caratA dharmam imaM yena tvayAbhijJena kAmarasasyAham anavAptakAmaraso 'bhihatas tasmAt tvam apy etAm avasthAm AsAdyAnavAptakAmarasaH paJcatvam Apsyasi kSipram eveti 01090066A sa vivarNarUpaH pANDuH zApaM pariharamANo nopAsarpata bhArye 01090067A vAkyaM covAca 01090067B svacApalyAd idaM prAptavAn aham 01090067C zRNomi ca nAnapatyasya lokA santIti 01090068A sA tvaM madarthe putrAn utpAdayeti kuntIm uvAca 01090069A sA tatra putrAn utpAdayAm Asa dharmAd yudhiSThiraM mArutAd bhImasenaM zakrAd arjunam iti 01090070A sa tAM hRSTarUpaH pANDur uvAca 01090070B iyaM te sapatnyanapatyA 01090070C sAdhv asyAm apatyam utpAdyatAm iti 01090071A sa evam astv ity uktaH kuntyA 01090072A tato mAdryAm azvibhyAM nakulasahadevAv utpAditau 01090073A mAdrIM khalv alaMkRtAM dRSTvA pANDur bhAvaM cakre 01090074A sa tAM spRSTvaiva videhatvaM prAptaH 01090075A tatrainaM citAsthaM mAdrI samanvAruroha 01090076A uvAca kuntIm 01090076B yamayor AryayApramattayA bhavitavyam iti 01090077A tatas te paJca pANDavAH kuntyA sahitA hAstinapuram AnIya tApasair bhISmasya vidurasya ca niveditAH 01090078A tatrApi jatugRhe dagdhuM samArabdhA na zakitA viduramantritena 01090079A tataz ca hiDimbam antarA hatvA ekacakrAM gatAH 01090080A tasyAm apy ekacakrAyAM bakaM nAma rAkSasaM hatvA pAJcAlanagaram abhigatAH 01090081A tasmAd draupadIM bhAryAm avindan svaviSayaM cAjagmuH kuzalinaH 01090082A putrAMz cotpAdayAm AsuH 01090082B prativindhyaM yudhiSThiraH 01090082C sutasomaM vRkodaraH 01090082D zrutakIrtim arjunaH 01090082E zatAnIkaM nakulaH 01090082F zrutakarmANaM sahadeva iti 01090083A yudhiSThiras tu govAsanasya zaibyasya devikAM nAma kanyAM svayaMvare lebhe 01090083B tasyAM putraM janayAm Asa yaudheyaM nAma 01090084A bhImaseno 'pi kAzyAM baladharAM nAmopayeme vIryazulkAm 01090084B tasyAM putraM sarvagaM nAmotpAdayAm Asa 01090085A arjunaH khalu dvAravatIM gatvA bhaginIM vAsudevasya subhadrAM nAma bhAryAm udavahat 01090085B tasyAM putram abhimanyuM nAma janayAm Asa 01090086A nakulas tu caidyAM kareNuvatIM nAma bhAryAm udavahat 01090086B tasyAM putraM niramitraM nAmAjanayat 01090087A sahadevo 'pi mAdrIm eva svayaMvare vijayAM nAmopayeme 01090087B tasyAM putram ajanayat suhotraM nAma 01090088A bhImasenas tu pUrvam eva hiDimbAyAM rAkSasyAM ghaTotkacaM nAma putraM janayAm Asa 01090089A ity ete ekAdaza pANDavAnAM putrAH 01090090A virATasya duhitaram uttarAM nAmAbhimanyur upayeme 01090090B tasyAm asya parAsur garbho 'jAyata 01090091A tam utsaGgena pratijagrAha pRthA niyogAt puruSottamasya vAsudevasya 01090091B SANmAsikaM garbham aham enaM jIvayiSyAmIti 01090092A saMjIvayitvA cainam uvAca 01090092B parikSINe kule jAto bhavatv ayaM parikSin nAmeti 01090093A parikSit tu khalu mAdravatIM nAmopayeme 01090093B tasyAm asya janamejayaH 01090094A janamejayAt tu vapuSTamAyAM dvau putrau zatAnIkaH zaGkuz ca 01090095A zatAnIkas tu khalu vaidehIm upayeme 01090095B tasyAm asya jajJe putro 'zvamedhadattaH 01090096a ity eSa pUror vaMzas tu pANDavAnAM ca kIrtitaH 01090096c pUror vaMzam imaM zrutvA sarvapApaiH pramucyate 01091001 vaizaMpAyana uvAca 01091001a ikSvAkuvaMzaprabhavo rAjAsIt pRthivIpatiH 01091001c mahAbhiSa iti khyAtaH satyavAk satyavikramaH 01091002a so 'zvamedhasahasreNa vAjapeyazatena ca 01091002c toSayAm Asa devendraM svargaM lebhe tataH prabhuH 01091003a tataH kadA cid brahmANam upAsAM cakrire surAH 01091003c tatra rAjarSayo Asan sa ca rAjA mahAbhiSaH 01091004a atha gaGgA saricchreSThA samupAyAt pitAmaham 01091004c tasyA vAsaH samuddhUtaM mArutena zaziprabham 01091005a tato 'bhavan suragaNAH sahasAvAGmukhAs tadA 01091005c mahAbhiSas tu rAjarSir azaGko dRSTavAn nadIm 01091006a apadhyAto bhagavatA brahmaNA sa mahAbhiSaH 01091006c uktaz ca jAto martyeSu punar lokAn avApsyasi 01091007a sa cintayitvA nRpatir nRpAn sarvAMs tapodhanAn 01091007c pratIpaM rocayAm Asa pitaraM bhUrivarcasam 01091008a mahAbhiSaM tu taM dRSTvA nadI dhairyAc cyutaM nRpam 01091008c tam eva manasAdhyAyam upAvartat saridvarA 01091009a sA tu vidhvastavapuSaH kazmalAbhihataujasaH 01091009c dadarza pathi gacchantI vasUn devAn divaukasaH 01091010a tathArUpAMz ca tAn dRSTvA papraccha saritAM varA 01091010c kim idaM naSTarUpAH stha kaccit kSemaM divaukasAm 01091011a tAm Ucur vasavo devAH zaptAH smo vai mahAnadi 01091011c alpe 'parAdhe saMrambhAd vasiSThena mahAtmanA 01091012a vimUDhA hi vayaM sarve pracchannam RSisattamam 01091012c saMdhyAM vasiSTham AsInaM tam atyabhisRtAH purA 01091013a tena kopAd vayaM zaptA yonau saMbhavateti ha 01091013c na zakyam anyathA kartuM yad uktaM brahmavAdinA 01091014a tvaM tasmAn mAnuSI bhUtvA sUSva putrAn vasUn bhuvi 01091014c na mAnuSINAM jaTharaM pravizemAzubhaM vayam 01091015a ity uktA tAn vasUn gaGgA tathety uktvAbravId idam 01091015c martyeSu puruSazreSThaH ko vaH kartA bhaviSyati 01091016 vasava UcuH 01091016a pratIpasya suto rAjA zaMtanur nAma dhArmikaH 01091016c bhavitA mAnuSe loke sa naH kartA bhaviSyati 01091017 gaGgovAca 01091017a mamApy evaM mataM devA yathAvadata mAnaghAH 01091017c priyaM tasya kariSyAmi yuSmAkaM caitad Ipsitam 01091018 vasava UcuH 01091018a jAtAn kumArAn svAn apsu prakSeptuM vai tvam arhasi 01091018c yathA nacirakAlaM no niSkRtiH syAt trilokage 01091019 gaGgovAca 01091019a evam etat kariSyAmi putras tasya vidhIyatAm 01091019c nAsya moghaH saMgamaH syAt putrahetor mayA saha 01091020 vasava UcuH 01091020a turIyArdhaM pradAsyAmo vIryasyaikaikazo vayam 01091020c tena vIryeNa putras te bhavitA tasya cepsitaH 01091021a na saMpatsyati martyeSu punas tasya tu saMtatiH 01091021c tasmAd aputraH putras te bhaviSyati sa vIryavAn 01091022 vaizaMpAyana uvAca 01091022a evaM te samayaM kRtvA gaGgayA vasavaH saha 01091022c jagmuH prahRSTamanaso yathAsaMkalpam aJjasA 01092001 vaizaMpAyana uvAca 01092001a tataH pratIpo rAjA sa sarvabhUtahite rataH 01092001c niSasAda samA bahvIr gaGgAtIragato japan 01092002a tasya rUpaguNopetA gaGgA zrIr iva rUpiNI 01092002c uttIrya salilAt tasmAl lobhanIyatamAkRtiH 01092003a adhIyAnasya rAjarSer divyarUpA manasvinI 01092003c dakSiNaM zAlasaMkAzam UruM bheje zubhAnanA 01092004a pratIpas tu mahIpAlas tAm uvAca manasvinIm 01092004c karavANi kiM te kalyANi priyaM yat te 'bhikAGkSitam 01092005 stry uvAca 01092005a tvAm ahaM kAmaye rAjan kuruzreSTha bhajasva mAm 01092005c tyAgaH kAmavatInAM hi strINAM sadbhir vigarhitaH 01092006 pratIpa uvAca 01092006a nAhaM parastriyaM kAmAd gaccheyaM varavarNini 01092006c na cAsavarNAM kalyANi dharmyaM tad viddhi me vratam 01092007 stry uvAca 01092007a nAzreyasy asmi nAgamyA na vaktavyA ca karhi cit 01092007c bhaja mAM bhajamAnAM tvaM rAjan kanyAM varastriyam 01092008 pratIpa uvAca 01092008a mayAtivRttam etat te yan mAM codayasi priyam 01092008c anyathA pratipannaM mAM nAzayed dharmaviplavaH 01092009a prApya dakSiNam UruM me tvam AzliSTA varAGgane 01092009c apatyAnAM snuSANAM ca bhIru viddhy etad Asanam 01092010a savyataH kAminIbhAgas tvayA sa ca vivarjitaH 01092010c tasmAd ahaM nAcariSye tvayi kAmaM varAGgane 01092011a snuSA me bhava kalyANi putrArthe tvAM vRNomy aham 01092011c snuSApakSaM hi vAmoru tvam Agamya samAzritA 01092012 stry uvAca 01092012a evam apy astu dharmajJa saMyujyeyaM sutena te 01092012c tvadbhaktyaiva bhajiSyAmi prakhyAtaM bhArataM kulam 01092013a pRthivyAM pArthivA ye ca teSAM yUyaM parAyaNam 01092013c guNA na hi mayA zakyA vaktuM varSazatair api 01092013e kulasya ye vaH prasthitAs tatsAdhutvam anuttamam 01092014a sa me nAbhijanajJaH syAd AcareyaM ca yad vibho 01092014c tat sarvam eva putras te na mImAMseta karhi cit 01092015a evaM vasantI putre te vardhayiSyAmy ahaM priyam 01092015c putraiH puNyaiH priyaiz cApi svargaM prApsyati te sutaH 01092016 vaizaMpAyana uvAca 01092016a tathety uktvA tu sA rAjaMs tatraivAntaradhIyata 01092016c putrajanma pratIkSaMs tu sa rAjA tad adhArayat 01092017a etasminn eva kAle tu pratIpaH kSatriyarSabhaH 01092017c tapas tepe sutasyArthe sabhAryaH kurunandana 01092018a tayoH samabhavat putro vRddhayoH sa mahAbhiSaH 01092018c zAntasya jajJe saMtAnas tasmAd AsIt sa zaMtanuH 01092019a saMsmaraMz cAkSayA&l lokAn vijitAn svena karmaNA 01092019c puNyakarmakRd evAsIc chaMtanuH kurusattama 01092020a pratIpaH zaMtanuM putraM yauvanasthaM tato 'nvazAt 01092020c purA mAM strI samabhyAgAc chaMtano bhUtaye tava 01092021a tvAm Avrajed yadi rahaH sA putra varavarNinI 01092021c kAmayAnAbhirUpADhyA divyA strI putrakAmyayA 01092021e sA tvayA nAnuyoktavyA kAsi kasyAsi vAGgane 01092022a yac ca kuryAn na tat kAryaM praSTavyA sA tvayAnagha 01092022c manniyogAd bhajantIM tAM bhajethA ity uvAca tam 01092023a evaM saMdizya tanayaM pratIpaH zaMtanuM tadA 01092023c sve ca rAjye 'bhiSicyainaM vanaM rAjA viveza ha 01092024a sa rAjA zaMtanur dhImAn khyAtaH pRthvyAM dhanurdharaH 01092024c babhUva mRgayAzIlaH satataM vanagocaraH 01092025a sa mRgAn mahiSAMz caiva vinighnan rAjasattamaH 01092025c gaGgAm anucacAraikaH siddhacAraNasevitAm 01092026a sa kadA cin mahArAja dadarza paramastriyam 01092026c jAjvalyamAnAM vapuSA sAkSAt padmAm iva zriyam 01092027a sarvAnavadyAM sudatIM divyAbharaNabhUSitAm 01092027c sUkSmAmbaradharAm ekAM padmodarasamaprabhAm 01092028a tAM dRSTvA hRSTaromAbhUd vismito rUpasaMpadA 01092028c pibann iva ca netrAbhyAM nAtRpyata narAdhipaH 01092029a sA ca dRSTvaiva rAjAnaM vicarantaM mahAdyutim 01092029c snehAd AgatasauhArdA nAtRpyata vilAsinI 01092030a tAm uvAca tato rAjA sAntvayaJ zlakSNayA girA 01092030c devI vA dAnavI vA tvaM gandharvI yadi vApsarAH 01092031a yakSI vA pannagI vApi mAnuSI vA sumadhyame 01092031c yA vA tvaM suragarbhAbhe bhAryA me bhava zobhane 01092032a etac chrutvA vaco rAjJaH sasmitaM mRdu valgu ca 01092032c vasUnAM samayaM smRtvA abhyagacchad aninditA 01092033a uvAca caiva rAjJaH sA hlAdayantI mano girA 01092033c bhaviSyAmi mahIpAla mahiSI te vazAnugA 01092034a yat tu kuryAm ahaM rAjaJ zubhaM vA yadi vAzubham 01092034c na tad vArayitavyAsmi na vaktavyA tathApriyam 01092035a evaM hi vartamAne 'haM tvayi vatsyAmi pArthiva 01092035c vAritA vipriyaM coktA tyajeyaM tvAm asaMzayam 01092036a tatheti rAjJA sA tUktA tadA bharatasattama 01092036c praharSam atulaM lebhe prApya taM pArthivottamam 01092037a AsAdya zaMtanus tAM ca bubhuje kAmato vazI 01092037c na praSTavyeti manvAno na sa tAM kiM cid UcivAn 01092038a sa tasyAH zIlavRttena rUpaudAryaguNena ca 01092038c upacAreNa ca rahas tutoSa jagatIpatiH 01092039a divyarUpA hi sA devI gaGgA tripathagA nadI 01092039c mAnuSaM vigrahaM zrImat kRtvA sA varavarNinI 01092040a bhAgyopanatakAmasya bhAryevopasthitAbhavat 01092040c zaMtano rAjasiMhasya devarAjasamadyuteH 01092041a saMbhogasnehacAturyair hAvalAsyair manoharaiH 01092041c rAjAnaM ramayAm Asa yathA reme tathaiva saH 01092042a sa rAjA ratisaktatvAd uttamastrIguNair hRtaH 01092042c saMvatsarAn RtUn mAsAn na bubodha bahUn gatAn 01092043a ramamANas tayA sArdhaM yathAkAmaM janezvaraH 01092043c aSTAv ajanayat putrAMs tasyAm amaravarNinaH 01092044a jAtaM jAtaM ca sA putraM kSipaty ambhasi bhArata 01092044c prINAmi tvAham ity uktvA gaGgAsrotasy amajjayat 01092045a tasya tan na priyaM rAjJaH zaMtanor abhavat tadA 01092045c na ca tAM kiM canovAca tyAgAd bhIto mahIpatiH 01092046a atha tAm aSTame putre jAte prahasitAm iva 01092046c uvAca rAjA duHkhArtaH parIpsan putram AtmanaH 01092047a mA vadhIH kAsi kasyAsi kiM hiMsasi sutAn iti 01092047c putraghni sumahat pApaM mA prApas tiSTha garhite 01092048 stry uvAca 01092048a putrakAma na te hanmi putraM putravatAM vara 01092048c jIrNas tu mama vAso 'yaM yathA sa samayaH kRtaH 01092049a ahaM gaGgA jahnusutA maharSigaNasevitA 01092049c devakAryArthasiddhyartham uSiTAhaM tvayA saha 01092050a aSTeme vasavo devA mahAbhAgA mahaujasaH 01092050c vasiSThazApadoSeNa mAnuSatvam upAgatAH 01092051a teSAM janayitA nAnyas tvad Rte bhuvi vidyate 01092051c madvidhA mAnuSI dhAtrI na caivAstIha kA cana 01092052a tasmAt tajjananIhetor mAnuSatvam upAgatA 01092052c janayitvA vasUn aSTau jitA lokAs tvayAkSayAH 01092053a devAnAM samayas tv eSa vasUnAM saMzruto mayA 01092053c jAtaM jAtaM mokSayiSye janmato mAnuSAd iti 01092054a tat te zApAd vinirmuktA Apavasya mahAtmanaH 01092054c svasti te 'stu gamiSyAmi putraM pAhi mahAvratam 01092055a eSa paryAyavAso me vasUnAM saMnidhau kRtaH 01092055c matprasUtaM vijAnIhi gaGgAdattam imaM sutam 01093001 zaMtanur uvAca 01093001a Apavo nAma ko nv eSa vasUnAM kiM ca duSkRtam 01093001c yasyAbhizApAt te sarve mAnuSIM tanum AgatAH 01093002a anena ca kumAreNa gaGgAdattena kiM kRtam 01093002c yasya caiva kRtenAyaM mAnuSeSu nivatsyati 01093003a IzAnAH sarvalokasya vasavas te ca vai katham 01093003c mAnuSeSUdapadyanta tan mamAcakSva jAhnavi 01093004 vaizaMpAyana uvAca 01093004a saivam uktA tato gaGgA rAjAnam idam abravIt 01093004c bhartAraM jAhnavI devI zaMtanuM puruSarSabham 01093005a yaM lebhe varuNaH putraM purA bharatasattama 01093005c vasiSTho nAma sa muniH khyAta Apava ity uta 01093006a tasyAzramapadaM puNyaM mRgapakSigaNAnvitam 01093006c meroH pArzve nagendrasya sarvartukusumAvRtam 01093007a sa vAruNis tapas tepe tasmin bharatasattama 01093007c vane puNyakRtAM zreSThaH svAdumUlaphalodake 01093008a dakSasya duhitA yA tu surabhIty atigarvitA 01093008c gAM prajAtA tu sA devI kazyapAd bharatarSabha 01093009a anugrahArthaM jagataH sarvakAmadughAM varAm 01093009c tAM lebhe gAM tu dharmAtmA homadhenuM sa vAruNiH 01093010a sA tasmiMs tApasAraNye vasantI munisevite 01093010c cacAra ramye dharmye ca gaur apetabhayA tadA 01093011a atha tad vanam AjagmuH kadA cid bharatarSabha 01093011c pRthvAdyA vasavaH sarve devadevarSisevitam 01093012a te sadArA vanaM tac ca vyacaranta samantataH 01093012c remire ramaNIyeSu parvateSu vaneSu ca 01093013a tatraikasya tu bhAryA vai vasor vAsavavikrama 01093013c sA carantI vane tasmin gAM dadarza sumadhyamA 01093013e yA sA vasiSThasya muneH sarvakAmadhug uttamA 01093014a sA vismayasamAviSTA zIladraviNasaMpadA 01093014c dive vai darzayAm Asa tAM gAM govRSabhekSaNa 01093015a svApInAM ca sudogdhrIM ca suvAladhimukhAM zubhAm 01093015c upapannAM guNaiH sarvaiH zIlenAnuttamena ca 01093016a evaMguNasamAyuktAM vasave vasunandinI 01093016c darzayAm Asa rAjendra purA pauravanandana 01093017a dyaus tadA tAM tu dRSTvaiva gAM gajendrendravikrama 01093017c uvAca rAjaMs tAM devIM tasyA rUpaguNAn vadan 01093018a eSA gaur uttamA devi vAruNer asitekSaNe 01093018c RSes tasya varArohe yasyedaM vanam uttamam 01093019a asyAH kSIraM piben martyaH svAdu yo vai sumadhyame 01093019c daza varSasahasrANi sa jIvet sthirayauvanaH 01093020a etac chrutvA tu sA devI nRpottama sumadhyamA 01093020c tam uvAcAnavadyAGgI bhartAraM dIptatejasam 01093021a asti me mAnuSe loke naradevAtmajA sakhI 01093021c nAmnA jinavatI nAma rUpayauvanazAlinI 01093022a uzInarasya rAjarSeH satyasaMdhasya dhImataH 01093022c duhitA prathitA loke mAnuSe rUpasaMpadA 01093023a tasyA hetor mahAbhAga savatsAM gAM mamepsitAm 01093023c AnayasvAmarazreSTha tvaritaM puNyavardhana 01093024a yAvad asyAH payaH pItvA sA sakhI mama mAnada 01093024c mAnuSeSu bhavatv ekA jarArogavivarjitA 01093025a etan mama mahAbhAga kartum arhasy anindita 01093025c priyaM priyataraM hy asmAn nAsti me 'nyat kathaM cana 01093026a etac chrutvA vacas tasyA devyAH priyacikIrSayA 01093026c pRthvAdyair bhrAtRbhiH sArdhaM dyaus tadA tAM jahAra gAm 01093027a tayA kamalapatrAkSyA niyukto dyaus tadA nRpa 01093027c RSes tasya tapas tIvraM na zazAka nirIkSitum 01093027e hRtA gauH sA tadA tena prapAtas tu na tarkitaH 01093028a athAzramapadaM prAptaH phalAny AdAya vAruNiH 01093028c na cApazyata gAM tatra savatsAM kAnanottame 01093029a tataH sa mRgayAm Asa vane tasmiMs tapodhanaH 01093029c nAdhyagacchac ca mRgayaMs tAM gAM munir udAradhIH 01093030a jJAtvA tathApanItAM tAM vasubhir divyadarzanaH 01093030c yayau krodhavazaM sadyaH zazApa ca vasUMs tadA 01093031a yasmAn me vasavo jahrur gAM vai dogdhrIM suvAladhim 01093031c tasmAt sarve janiSyanti mAnuSeSu na saMzayaH 01093032a evaM zazApa bhagavAn vasUMs tAn munisattamaH 01093032c vazaM kopasya saMprApta Apavo bharatarSabha 01093033a zaptvA ca tAn mahAbhAgas tapasy eva mano dadhe 01093033c evaM sa zaptavAn rAjan vasUn aSTau tapodhanaH 01093033e mahAprabhAvo brahmarSir devAn roSasamanvitaH 01093034a athAzramapadaM prApya taM sma bhUyo mahAtmanaH 01093034c zaptAH sma iti jAnanta RSiM tam upacakramuH 01093035a prasAdayantas tam RSiM vasavaH pArthivarSabha 01093035c na lebhire ca tasmAt te prasAdam RSisattamAt 01093035e ApavAt puruSavyAghra sarvadharmavizAradAt 01093036a uvAca ca sa dharmAtmA sapta yUyaM dharAdayaH 01093036c anu saMvatsarAc chApamokSaM vai samavApsyatha 01093037a ayaM tu yatkRte yUyaM mayA zaptAH sa vatsyati 01093037c dyaus tadA mAnuSe loke dIrghakAlaM svakarmaNA 01093038a nAnRtaM tac cikIrSAmi yuSmAn kruddho yad abruvam 01093038c na prajAsyati cApy eSa mAnuSeSu mahAmanAH 01093039a bhaviSyati ca dharmAtmA sarvazAstravizAradaH 01093039c pituH priyahite yuktaH strIbhogAn varjayiSyati 01093039e evam uktvA vasUn sarvAJ jagAma bhagavAn RSiH 01093040a tato mAm upajagmus te samastA vasavas tadA 01093040c ayAcanta ca mAM rAjan varaM sa ca mayA kRtaH 01093040e jAtAJ jAtAn prakSipAsmAn svayaM gaGge tvam ambhasi 01093041a evaM teSAm ahaM samyak zaptAnAM rAjasattama 01093041c mokSArthaM mAnuSAl lokAd yathAvat kRtavaty aham 01093042a ayaM zApAd RSes tasya eka eva nRpottama 01093042c dyau rAjan mAnuSe loke ciraM vatsyati bhArata 01093043a etad AkhyAya sA devI tatraivAntaradhIyata 01093043c AdAya ca kumAraM taM jagAmAtha yathepsitam 01093044a sa tu devavrato nAma gAGgeya iti cAbhavat 01093044c dvinAmA zaMtanoH putraH zaMtanor adhiko guNaiH 01093045a zaMtanuz cApi zokArto jagAma svapuraM tataH 01093045c tasyAhaM kIrtayiSyAmi zaMtanor amitAn guNAn 01093046a mahAbhAgyaM ca nRpater bhAratasya yazasvinaH 01093046c yasyetihAso dyutimAn mahAbhAratam ucyate 01094001 vaizaMpAyana uvAca 01094001a sa evaM zaMtanur dhImAn devarAjarSisatkRtaH 01094001c dharmAtmA sarvalokeSu satyavAg iti vizrutaH 01094002a damo dAnaM kSamA buddhir hrIr dhRtis teja uttamam 01094002c nityAny Asan mahAsattve zaMtanau puruSarSabhe 01094003a evaM sa guNasaMpanno dharmArthakuzalo nRpaH 01094003c AsId bharatavaMzasya goptA sAdhujanasya ca 01094004a kambugrIvaH pRthuvyaMso mattavAraNavikramaH 01094004c dharma eva paraH kAmAd arthAc ceti vyavasthitaH 01094005a etAny Asan mahAsattve zaMtanau bharatarSabha 01094005c na cAsya sadRzaH kaz cit kSatriyo dharmato 'bhavat 01094006a vartamAnaM hi dharme sve sarvadharmavidAM varam 01094006c taM mahIpA mahIpAlaM rAjarAjye 'bhyaSecayan 01094007a vItazokabhayAbAdhAH sukhasvapnavibodhanAH 01094007c prati bhAratagoptAraM samapadyanta bhUmipAH 01094008a zaMtanupramukhair gupte loke nRpatibhis tadA 01094008c niyamAt sarvavarNAnAM brahmottaram avartata 01094009a brahma paryacarat kSatraM vizaH kSatram anuvratAH 01094009c brahmakSatrAnuraktAz ca zUdrAH paryacaran vizaH 01094010a sa hAstinapure ramye kurUNAM puTabhedane 01094010c vasan sAgaraparyantAm anvazAd vai vasuMdharAm 01094011a sa devarAjasadRzo dharmajJaH satyavAg RjuH 01094011c dAnadharmatapoyogAc chriyA paramayA yutaH 01094012a arAgadveSasaMyuktaH somavat priyadarzanaH 01094012c tejasA sUryasaMkAzo vAyuvegasamo jave 01094012e antakapratimaH kope kSamayA pRthivIsamaH 01094013a vadhaH pazuvarAhANAM tathaiva mRgapakSiNAm 01094013c zaMtanau pRthivIpAle nAvartata vRthA nRpa 01094014a dharmabrahmottare rAjye zaMtanur vinayAtmavAn 01094014c samaM zazAsa bhUtAni kAmarAgavivarjitaH 01094015a devarSipitRyajJArtham Arabhyanta tadA kriyAH 01094015c na cAdharmeNa keSAM cit prANinAm abhavad vadhaH 01094016a asukhAnAm anAthAnAM tiryagyoniSu vartatAm 01094016c sa eva rAjA bhUtAnAM sarveSAm abhavat pitA 01094017a tasmin kurupatizreSThe rAjarAjezvare sati 01094017c zritA vAg abhavat satyaM dAnadharmAzritaM manaH 01094018a sa samAH SoDazASTau ca catasro 'STau tathAparAH 01094018c ratim aprApnuvan strISu babhUva vanagocaraH 01094019a tathArUpas tathAcAras tathAvRttas tathAzrutaH 01094019c gAGgeyas tasya putro 'bhUn nAmnA devavrato vasuH 01094020a sarvAstreSu sa niSNAtaH pArthiveSv itareSu ca 01094020c mahAbalo mahAsattvo mahAvIryo mahArathaH 01094021a sa kadA cin mRgaM viddhvA gaGgAm anusaran nadIm 01094021c bhAgIrathIm alpajalAM zaMtanur dRSTavAn nRpaH 01094022a tAM dRSTvA cintayAm Asa zaMtanuH puruSarSabhaH 01094022c syandate kiM nv iyaM nAdya saricchreSThA yathA purA 01094023a tato nimittam anvicchan dadarza sa mahAmanAH 01094023c kumAraM rUpasaMpannaM bRhantaM cArudarzanam 01094024a divyam astraM vikurvANaM yathA devaM puraMdaram 01094024c kRtsnAM gaGgAM samAvRtya zarais tIkSNair avasthitam 01094025a tAM zarair AvRtAM dRSTvA nadIM gaGgAM tadantike 01094025c abhavad vismito rAjA karma dRSTvAtimAnuSam 01094026a jAtamAtraM purA dRSTaM taM putraM zaMtanus tadA 01094026c nopalebhe smRtiM dhImAn abhijJAtuM tam Atmajam 01094027a sa tu taM pitaraM dRSTvA mohayAm Asa mAyayA 01094027c saMmohya tu tataH kSipraM tatraivAntaradhIyata 01094028a tad adbhutaM tadA dRSTvA tatra rAjA sa zaMtanuH 01094028c zaGkamAnaH sutaM gaGgAm abravId darzayeti ha 01094029a darzayAm Asa taM gaGgA bibhratI rUpam uttamam 01094029c gRhItvA dakSiNe pANau taM kumAram alaMkRtam 01094030a alaMkRtAm AbharaNair arajombaradhAriNIm 01094030c dRSTapUrvAm api satIM nAbhyajAnAt sa zaMtanuH 01094031 gaGgovAca 01094031a yaM putram aSTamaM rAjaMs tvaM purA mayy ajAyithAH 01094031c sa te 'yaM puruSavyAghra nayasvainaM gRhAntikam 01094032a vedAn adhijage sAGgAn vasiSThAd eva vIryavAn 01094032c kRtAstraH parameSvAso devarAjasamo yudhi 01094033a surANAM saMmato nityam asurANAM ca bhArata 01094033c uzanA veda yac chAstram ayaM tad veda sarvazaH 01094034a tathaivAGgirasaH putraH surAsuranamaskRtaH 01094034c yad veda zAstraM tac cApi kRtsnam asmin pratiSThitam 01094034e tava putre mahAbAhau sAGgopAGgaM mahAtmani 01094035a RSiH parair anAdhRSyo jAmadagnyaH pratApavAn 01094035c yad astraM veda rAmaz ca tad apy asmin pratiSThitam 01094036a maheSvAsam imaM rAjan rAjadharmArthakovidam 01094036c mayA dattaM nijaM putraM vIraM vIra gRhAn naya 01094037 vaizaMpAyana uvAca 01094037a tayaivaM samanujJAtaH putram AdAya zaMtanuH 01094037c bhrAjamAnaM yathAdityam Ayayau svapuraM prati 01094038a pauravaH svapuraM gatvA puraMdarapuropamam 01094038c sarvakAmasamRddhArthaM mene AtmAnam AtmanA 01094038e pauraveSu tataH putraM yauvarAjye 'bhyaSecayat 01094039a pauravAJ zaMtanoH putraH pitaraM ca mahAyazAH 01094039c rASTraM ca raJjayAm Asa vRttena bharatarSabha 01094040a sa tathA saha putreNa ramamANo mahIpatiH 01094040c vartayAm Asa varSANi catvAry amitavikramaH 01094041a sa kadA cid vanaM yAto yamunAm abhito nadIm 01094041c mahIpatir anirdezyam Ajighrad gandham uttamam 01094042a tasya prabhavam anvicchan vicacAra samantataH 01094042c sa dadarza tadA kanyAM dAzAnAM devarUpiNIm 01094043a tAm apRcchat sa dRSTvaiva kanyAm asitalocanAm 01094043c kasya tvam asi kA cAsi kiM ca bhIru cikIrSasi 01094044a sAbravId dAzakanyAsmi dharmArthaM vAhaye tarIm 01094044c pitur niyogAd bhadraM te dAzarAjJo mahAtmanaH 01094045a rUpamAdhuryagandhais tAM saMyuktAM devarUpiNIm 01094045c samIkSya rAjA dAzeyIM kAmayAm Asa zaMtanuH 01094046a sa gatvA pitaraM tasyA varayAm Asa tAM tadA 01094046c paryapRcchat tatas tasyAH pitaraM cAtmakAraNAt 01094047a sa ca taM pratyuvAcedaM dAzarAjo mahIpatim 01094047c jAtamAtraiva me deyA varAya varavarNinI 01094047e hRdi kAmas tu me kaz cit taM nibodha janezvara 01094048a yadImAM dharmapatnIM tvaM mattaH prArthayase 'nagha 01094048c satyavAg asi satyena samayaM kuru me tataH 01094049a samayena pradadyAM te kanyAm aham imAM nRpa 01094049c na hi me tvatsamaH kaz cid varo jAtu bhaviSyati 01094050 zaMtanur uvAca 01094050a zrutvA tava varaM dAza vyavasyeyam ahaM na vA 01094050c dAtavyaM cet pradAsyAmi na tv adeyaM kathaM cana 01094051 dAza uvAca 01094051a asyAM jAyeta yaH putraH sa rAjA pRthivIpatiH 01094051c tvad Urdhvam abhiSektavyo nAnyaH kaz cana pArthiva 01094052 vaizaMpAyana uvAca 01094052a nAkAmayata taM dAtuM varaM dAzAya zaMtanuH 01094052c zarIrajena tIvreNa dahyamAno 'pi bhArata 01094053a sa cintayann eva tadA dAzakanyAM mahIpatiH 01094053c pratyayAd dhAstinapuraM zokopahatacetanaH 01094054a tataH kadA cic chocantaM zaMtanuM dhyAnam Asthitam 01094054c putro devavrato 'bhyetya pitaraM vAkyam abravIt 01094055a sarvato bhavataH kSemaM vidheyAH sarvapArthivAH 01094055c tat kimartham ihAbhIkSNaM parizocasi duHkhitaH 01094055e dhyAyann iva ca kiM rAjan nAbhibhASasi kiM cana 01094056a evam uktaH sa putreNa zaMtanuH pratyabhASata 01094056c asaMzayaM dhyAnaparaM yathA mAttha tathAsmy uta 01094057a apatyaM nas tvam evaikaH kule mahati bhArata 01094057c anityatA ca martyAnAm ataH zocAmi putraka 01094058a kathaM cit tava gAGgeya vipattau nAsti naH kulam 01094058c asaMzayaM tvam evaikaH zatAd api varaH sutaH 01094059a na cApy ahaM vRthA bhUyo dArAn kartum ihotsahe 01094059c saMtAnasyAvinAzAya kAmaye bhadram astu te 01094059e anapatyataikaputratvam ity Ahur dharmavAdinaH 01094060a agnihotraM trayo vedA yajJAz ca sahadakSiNAH 01094060c sarvANy etAny apatyasya kalAM nArhanti SoDazIm 01094061a evam eva manuSyeSu syAc ca sarvaprajAsv api 01094061c yad apatyaM mahAprAjJa tatra me nAsti saMzayaH 01094061e eSA trayI purANAnAm uttamAnAM ca zAzvatI 01094062a tvaM ca zUraH sadAmarSI zastranityaz ca bhArata 01094062c nAnyatra zastrAt tasmAt te nidhanaM vidyate 'nagha 01094063a so 'smi saMzayam Apannas tvayi zAnte kathaM bhavet 01094063c iti te kAraNaM tAta duHkhasyoktam azeSataH 01094064a tatas tat kAraNaM jJAtvA kRtsnaM caivam azeSataH 01094064c devavrato mahAbuddhiH prayayAv anucintayan 01094065a abhyagacchat tadaivAzu vRddhAmAtyaM pitur hitam 01094065c tam apRcchat tadAbhyetya pitus tac chokakAraNam 01094066a tasmai sa kurumukhyAya yathAvat paripRcchate 01094066c varaM zazaMsa kanyAM tAm uddizya bharatarSabha 01094067a tato devavrato vRddhaiH kSatriyaiH sahitas tadA 01094067c abhigamya dAzarAjAnaM kanyAM vavre pituH svayam 01094068a taM dAzaH pratijagrAha vidhivat pratipUjya ca 01094068c abravIc cainam AsInaM rAjasaMsadi bhArata 01094069a tvam eva nAthaH paryAptaH zaMtanoH puruSarSabha 01094069c putraH putravatAM zreSThaH kiM nu vakSyAmi te vacaH 01094070a ko hi saMbandhakaM zlAghyam IpsitaM yaunam IdRzam 01094070c atikrAman na tapyeta sAkSAd api zatakratuH 01094071a apatyaM caitad Aryasya yo yuSmAkaM samo guNaiH 01094071c yasya zukrAt satyavatI prAdurbhUtA yazasvinI 01094072a tena me bahuzas tAta pitA te parikIrtitaH 01094072c arhaH satyavatIM voDhuM sarvarAjasu bhArata 01094073a asito hy api devarSiH pratyAkhyAtaH purA mayA 01094073c satyavatyA bhRzaM hy arthI sa AsId RSisattamaH 01094074a kanyApitRtvAt kiM cit tu vakSyAmi bharatarSabha 01094074c balavat sapatnatAm atra doSaM pazyAmi kevalam 01094075a yasya hi tvaM sapatnaH syA gandharvasyAsurasya vA 01094075c na sa jAtu sukhaM jIvet tvayi kruddhe paraMtapa 01094076a etAvAn atra doSo hi nAnyaH kaz cana pArthiva 01094076c etaj jAnIhi bhadraM te dAnAdAne paraMtapa 01094077a evam uktas tu gAGgeyas tadyuktaM pratyabhASata 01094077c zRNvatAM bhUmipAlAnAM pitur arthAya bhArata 01094078a idaM me matam Adatsva satyaM satyavatAM vara 01094078c naiva jAto na vAjAta IdRzaM vaktum utsahet 01094079a evam etat kariSyAmi yathA tvam anubhASase 01094079c yo 'syAM janiSyate putraH sa no rAjA bhaviSyati 01094080a ity uktaH punar evAtha taM dAzaH pratyabhASata 01094080c cikIrSur duSkaraM karma rAjyArthe bharatarSabha 01094081a tvam eva nAthaH paryAptaH zaMtanor amitadyuteH 01094081c kanyAyAz caiva dharmAtman prabhur dAnAya cezvaraH 01094082a idaM tu vacanaM saumya kAryaM caiva nibodha me 01094082c kaumArikANAM zIlena vakSyAmy aham ariMdama 01094083a yat tvayA satyavatyarthe satyadharmaparAyaNa 01094083c rAjamadhye pratijJAtam anurUpaM tavaiva tat 01094084a nAnyathA tan mahAbAho saMzayo 'tra na kaz cana 01094084c tavApatyaM bhaved yat tu tatra naH saMzayo mahAn 01094085a tasya tan matam AjJAya satyadharmaparAyaNaH 01094085c pratyajAnAt tadA rAjan pituH priyacikIrSayA 01094086 devavrata uvAca 01094086a dAzarAja nibodhedaM vacanaM me nRpottama 01094086c zRNvatAM bhUmipAlAnAM yad bravImi pituH kRte 01094087a rAjyaM tAvat pUrvam eva mayA tyaktaM narAdhipa 01094087c apatyahetor api ca karomy eSa vinizcayam 01094088a adya prabhRti me dAza brahmacaryaM bhaviSyati 01094088c aputrasyApi me lokA bhaviSyanty akSayA divi 01094089 vaizaMpAyana uvAca 01094089a tasya tad vacanaM zrutvA saMprahRSTatanUruhaH 01094089c dadAnIty eva taM dAzo dharmAtmA pratyabhASata 01094090a tato 'ntarikSe 'psaraso devAH sarSigaNAs tathA 01094090c abhyavarSanta kusumair bhISmo 'yam iti cAbruvan 01094091a tataH sa pitur arthAya tAm uvAca yazasvinIm 01094091c adhiroha rathaM mAtar gacchAvaH svagRhAn iti 01094092a evam uktvA tu bhISmas tAM ratham Aropya bhAminIm 01094092c Agamya hAstinapuraM zaMtanoH saMnyavedayat 01094093a tasya tad duSkaraM karma prazazaMsur narAdhipAH 01094093c sametAz ca pRthak caiva bhISmo 'yam iti cAbruvan 01094094a tad dRSTvA duSkaraM karma kRtaM bhISmeNa zaMtanuH 01094094c svacchandamaraNaM tasmai dadau tuSTaH pitA svayam 01095001 vaizaMpAyana uvAca 01095001a tato vivAhe nirvRtte sa rAjA zaMtanur nRpaH 01095001c tAM kanyAM rUpasaMpannAM svagRhe saMnyavezayat 01095002a tataH zAMtanavo dhImAn satyavatyAm ajAyata 01095002c vIraz citrAGgado nAma vIryeNa manujAn ati 01095003a athAparaM maheSvAsaM satyavatyAM punaH prabhuH 01095003c vicitravIryaM rAjAnaM janayAm Asa vIryavAn 01095004a aprAptavati tasmiMz ca yauvanaM bharatarSabha 01095004c sa rAjA zaMtanur dhImAn kAladharmam upeyivAn 01095005a svargate zaMtanau bhISmaz citrAGgadam ariMdamam 01095005c sthApayAm Asa vai rAjye satyavatyA mate sthitaH 01095006a sa tu citrAGgadaH zauryAt sarvAMz cikSepa pArthivAn 01095006c manuSyaM na hi mene sa kaM cit sadRzam AtmanaH 01095007a taM kSipantaM surAMz caiva manuSyAn asurAMs tathA 01095007c gandharvarAjo balavAMs tulyanAmAbhyayAt tadA 01095007e tenAsya sumahad yuddhaM kurukSetre babhUva ha 01095008a tayor balavatos tatra gandharvakurumukhyayoH 01095008c nadyAs tIre hiraNvatyAH samAs tisro 'bhavad raNaH 01095009a tasmin vimarde tumule zastravRSTisamAkule 01095009c mAyAdhiko 'vadhId vIraM gandharvaH kurusattamam 01095010a citrAGgadaM kuruzreSThaM vicitrazarakArmukam 01095010c antAya kRtvA gandharvo divam Acakrame tataH 01095011a tasmin nRpatizArdUle nihate bhUrivarcasi 01095011c bhISmaH zAMtanavo rAjan pretakAryANy akArayat 01095012a vicitravIryaM ca tadA bAlam aprAptayauvanam 01095012c kururAjye mahAbAhur abhyaSiJcad anantaram 01095013a vicitravIryas tu tadA bhISmasya vacane sthitaH 01095013c anvazAsan mahArAja pitRpaitAmahaM padam 01095014a sa dharmazAstrakuzalo bhISmaM zAMtanavaM nRpaH 01095014c pUjayAm Asa dharmeNa sa cainaM pratyapAlayat 01096001 vaizaMpAyana uvAca 01096001a hate citrAGgade bhISmo bAle bhrAtari cAnagha 01096001c pAlayAm Asa tad rAjyaM satyavatyA mate sthitaH 01096002a saMprAptayauvanaM pazyan bhrAtaraM dhImatAM varam 01096002c bhISmo vicitravIryasya vivAhAyAkaron matim 01096003a atha kAzipater bhISmaH kanyAs tisro 'psaraHsamAH 01096003c zuzrAva sahitA rAjan vRNvatIr vai svayaM varam 01096004a tataH sa rathinAM zreSTho rathenaikena varmabhRt 01096004c jagAmAnumate mAtuH purIM vArANasIM prati 01096005a tatra rAjJaH samuditAn sarvataH samupAgatAn 01096005c dadarza kanyAs tAz caiva bhISmaH zaMtanunandanaH 01096006a kIrtyamAneSu rAjJAM tu nAmasv atha sahasrazaH 01096006c bhISmaH svayaM tadA rAjan varayAm Asa tAH prabhuH 01096007a uvAca ca mahIpAlAn rAjaJ jaladaniHsvanaH 01096007c ratham Aropya tAH kanyA bhISmaH praharatAM varaH 01096008a AhUya dAnaM kanyAnAM guNavadbhyaH smRtaM budhaiH 01096008c alaMkRtya yathAzakti pradAya ca dhanAny api 01096009a prayacchanty apare kanyAM mithunena gavAm api 01096009c vittena kathitenAnye balenAnye 'numAnya ca 01096010a pramattAm upayAnty anye svayam anye ca vindate 01096010c aSTamaM tam atho vitta vivAhaM kavibhiH smRtam 01096011a svayaMvaraM tu rAjanyAH prazaMsanty upayAnti ca 01096011c pramathya tu hRtAm Ahur jyAyasIM dharmavAdinaH 01096012a tA imAH pRthivIpAlA jihIrSAmi balAd itaH 01096012c te yatadhvaM paraM zaktyA vijayAyetarAya vA 01096012e sthito 'haM pRthivIpAlA yuddhAya kRtanizcayaH 01096013a evam uktvA mahIpAlAn kAzirAjaM ca vIryavAn 01096013c sarvAH kanyAH sa kauravyo ratham Aropayat svakam 01096013e Amantrya ca sa tAn prAyAc chIghraM kanyAH pragRhya tAH 01096014a tatas te pArthivAH sarve samutpetur amarSitAH 01096014c saMspRzantaH svakAn bAhUn dazanto dazanacchadAn 01096015a teSAm AbharaNAny Azu tvaritAnAM vimuJcatAm 01096015c AmuJcatAM ca varmANi saMbhramaH sumahAn abhUt 01096016a tArANAm iva saMpAto babhUva janamejaya 01096016c bhUSaNAnAM ca zubhrANAM kavacAnAM ca sarvazaH 01096017a savarmabhir bhUSaNais te drAg bhrAjadbhir itas tataH 01096017c sakrodhAmarSajihmabhrUsakaSAyadRzas tathA 01096018a sUtopakLptAn rucirAn sadazvodyatadhUrgatAn 01096018c rathAn AsthAya te vIrAH sarvapraharaNAnvitAH 01096018e prayAntam ekaM kauravyam anusasrur udAyudhAH 01096019a tataH samabhavad yuddhaM teSAM tasya ca bhArata 01096019c ekasya ca bahUnAM ca tumulaM lomaharSaNam 01096020a te tv iSUn dazasAhasrAMs tasmai yugapad AkSipan 01096020c aprAptAMz caiva tAn Azu bhISmaH sarvAMs tadAcchinat 01096021a tatas te pArthivAH sarve sarvataH parivArayan 01096021c vavarSuH zaravarSeNa varSeNevAdrim ambudAH 01096022a sa tad bANamayaM varSaM zarair AvArya sarvataH 01096022c tataH sarvAn mahIpAlAn pratyavidhyat tribhis tribhiH 01096023a tasyAti puruSAn anyA&l lAghavaM rathacAriNaH 01096023c rakSaNaM cAtmanaH saMkhye zatravo 'py abhyapUjayan 01096024a tAn vinirjitya tu raNe sarvazastravizAradaH 01096024c kanyAbhiH sahitaH prAyAd bhArato bhAratAn prati 01096025a tatas taM pRSThato rAjaJ zAlvarAjo mahArathaH 01096025c abhyAhanad ameyAtmA bhISmaM zAMtanavaM raNe 01096026a vAraNaM jaghane nighnan dantAbhyAm aparo yathA 01096026c vAzitAm anusaMprApto yUthapo balinAM varaH 01096027a strIkAma tiSTha tiSTheti bhISmam Aha sa pArthivaH 01096027c zAlvarAjo mahAbAhur amarSeNAbhicoditaH 01096028a tataH sa puruSavyAghro bhISmaH parabalArdanaH 01096028c tadvAkyAkulitaH krodhAd vidhUmo 'gnir iva jvalan 01096029a kSatradharmaM samAsthAya vyapetabhayasaMbhramaH 01096029c nivartayAm Asa rathaM zAlvaM prati mahArathaH 01096030a nivartamAnaM taM dRSTvA rAjAnaH sarva eva te 01096030c prekSakAH samapadyanta bhISmazAlvasamAgame 01096031a tau vRSAv iva nardantau balinau vAzitAntare 01096031c anyonyam abhivartetAM balavikramazAlinau 01096032a tato bhISmaM zAMtanavaM zaraiH zatasahasrazaH 01096032c zAlvarAjo narazreSThaH samavAkirad AzugaiH 01096033a pUrvam abhyarditaM dRSTvA bhISmaM zAlvena te nRpAH 01096033c vismitAH samapadyanta sAdhu sAdhv iti cAbruvan 01096034a lAghavaM tasya te dRSTvA saMyuge sarvapArthivAH 01096034c apUjayanta saMhRSTA vAgbhiH zAlvaM narAdhipAH 01096035a kSatriyANAM tadA vAcaH zrutvA parapuraMjayaH 01096035c kruddhaH zAMtanavo bhISmas tiSTha tiSThety abhASata 01096036a sArathiM cAbravIt kruddho yAhi yatraiSa pArthivaH 01096036c yAvad enaM nihanmy adya bhujaMgam iva pakSirAT 01096037a tato 'straM vAruNaM samyag yojayAm Asa kauravaH 01096037c tenAzvAMz caturo 'mRdnAc chAlvarAjJo narAdhipa 01096038a astrair astrANi saMvArya zAlvarAjJaH sa kauravaH 01096038c bhISmo nRpatizArdUla nyavadhIt tasya sArathim 01096038e astreNa cApy athaikena nyavadhIt turagottamAn 01096039a kanyAhetor narazreSTha bhISmaH zAMtanavas tadA 01096039c jitvA visarjayAm Asa jIvantaM nRpasattamam 01096039e tataH zAlvaH svanagaraM prayayau bharatarSabha 01096040a rAjAno ye ca tatrAsan svayaMvaradidRkSavaH 01096040c svAny eva te 'pi rASTrANi jagmuH parapuraMjaya 01096041a evaM vijitya tAH kanyA bhISmaH praharatAM varaH 01096041c prayayau hAstinapuraM yatra rAjA sa kauravaH 01096042a so 'cireNaiva kAlena atyakrAman narAdhipa 01096042c vanAni saritaz caiva zailAMz ca vividhadrumAn 01096043a akSataH kSapayitvArIn saMkhye 'saMkhyeyavikramaH 01096043c AnayAm Asa kAzyasya sutAH sAgaragAsutaH 01096044a snuSA iva sa dharmAtmA bhaginya iva cAnujAH 01096044c yathA duhitaraz caiva pratigRhya yayau kurUn 01096045a tAH sarvA guNasaMpannA bhrAtA bhrAtre yavIyase 01096045c bhISmo vicitravIryAya pradadau vikramAhRtAH 01096046a satAM dharmeNa dharmajJaH kRtvA karmAtimAnuSam 01096046c bhrAtur vicitravIryasya vivAhAyopacakrame 01096046e satyavatyA saha mithaH kRtvA nizcayam AtmavAn 01096047a vivAhaM kArayiSyantaM bhISmaM kAzipateH sutA 01096047c jyeSThA tAsAm idaM vAkyam abravId dha satI tadA 01096048a mayA saubhapatiH pUrvaM manasAbhivRtaH patiH 01096048c tena cAsmi vRtA pUrvam eSa kAmaz ca me pituH 01096049a mayA varayitavyo 'bhUc chAlvas tasmin svayaMvare 01096049c etad vijJAya dharmajJa tatas tvaM dharmam Acara 01096050a evam uktas tayA bhISmaH kanyayA viprasaMsadi 01096050c cintAm abhyagamad vIro yuktAM tasyaiva karmaNaH 01096051a sa vinizcitya dharmajJo brAhmaNair vedapAragaiH 01096051c anujajJe tadA jyeSTAm ambAM kAzipateH sutAm 01096052a ambikAmbAlike bhArye prAdAd bhrAtre yavIyase 01096052c bhISmo vicitravIryAya vidhidRSTena karmaNA 01096053a tayoH pANiM gRhItvA sa rUpayauvanadarpitaH 01096053c vicitravIryo dharmAtmA kAmAtmA samapadyata 01096054a te cApi bRhatI zyAme nIlakuJcitamUrdhaje 01096054c raktatuGganakhopete pInazroNipayodhare 01096055a AtmanaH pratirUpo 'sau labdhaH patir iti sthite 01096055c vicitravIryaM kalyANaM pUjayAm Asatus tu te 01096056a sa cAzvirUpasadRzo devasattvaparAkramaH 01096056c sarvAsAm eva nArINAM cittapramathano 'bhavat 01096057a tAbhyAM saha samAH sapta viharan pRthivIpatiH 01096057c vicitravIryas taruNo yakSmANaM samapadyata 01096058a suhRdAM yatamAnAnAm AptaiH saha cikitsakaiH 01096058c jagAmAstam ivAdityaH kauravyo yamasAdanam 01096059a pretakAryANi sarvANi tasya samyag akArayat 01096059c rAjJo vicitravIryasya satyavatyA mate sthitaH 01096059e RtvigbhiH sahito bhISmaH sarvaiz ca kurupuMgavaiH 01097001 vaizaMpAyana uvAca 01097001a tataH satyavatI dInA kRpaNA putragRddhinI 01097001c putrasya kRtvA kAryANi snuSAbhyAM saha bhArata 01097002a dharmaM ca pitRvaMzaM ca mAtRvaMzaM ca mAninI 01097002c prasamIkSya mahAbhAgA gAGgeyaM vAkyam abravIt 01097003a zaMtanor dharmanityasya kauravyasya yazasvinaH 01097003c tvayi piNDaz ca kIrtiz ca saMtAnaM ca pratiSThitam 01097004a yathA karma zubhaM kRtvA svargopagamanaM dhruvam 01097004c yathA cAyur dhruvaM satye tvayi dharmas tathA dhruvaH 01097005a vettha dharmAMz ca dharmajJa samAsenetareNa ca 01097005c vividhAs tvaM zrutIr vettha vettha vedAMz ca sarvazaH 01097006a vyavasthAnaM ca te dharme kulAcAraM ca lakSaye 01097006c pratipattiM ca kRcchreSu zukrAGgirasayor iva 01097007a tasmAt subhRzam Azvasya tvayi dharmabhRtAM vara 01097007c kArye tvAM viniyokSyAmi tac chrutvA kartum arhasi 01097008a mama putras tava bhrAtA vIryavAn supriyaz ca te 01097008c bAla eva gataH svargam aputraH puruSarSabha 01097009a ime mahiSyau bhrAtus te kAzirAjasute zubhe 01097009c rUpayauvanasaMpanne putrakAme ca bhArata 01097010a tayor utpAdayApatyaM saMtAnAya kulasya naH 01097010c manniyogAn mahAbhAga dharmaM kartum ihArhasi 01097011a rAjye caivAbhiSicyasva bhAratAn anuzAdhi ca 01097011c dArAMz ca kuru dharmeNa mA nimajjIH pitAmahAn 01097012a tathocyamAno mAtrA ca suhRdbhiz ca paraMtapaH 01097012c pratyuvAca sa dharmAtmA dharmyam evottaraM vacaH 01097013a asaMzayaM paro dharmas tvayA mAtar udAhRtaH 01097013c tvam apatyaM prati ca me pratijJAM vettha vai parAm 01097014a jAnAsi ca yathAvRttaM zulkahetos tvadantare 01097014c sa satyavati satyaM te pratijAnAmy ahaM punaH 01097015a parityajeyaM trailokyaM rAjyaM deveSu vA punaH 01097015c yad vApy adhikam etAbhyAM na tu satyaM kathaM cana 01097016a tyajec ca pRthivI gandham Apaz ca rasam AtmanaH 01097016c jyotis tathA tyajed rUpaM vAyuH sparzaguNaM tyajet 01097017a prabhAM samutsRjed arko dhUmaketus tathoSNatAm 01097017c tyajec chabdaM tathAkAzaH somaH zItAMzutAM tyajet 01097018a vikramaM vRtrahA jahyAd dharmaM jahyAc ca dharmarAT 01097018c na tv ahaM satyam utsraSTuM vyavaseyaM kathaM cana 01097019a evam uktA tu putreNa bhUridraviNatejasA 01097019c mAtA satyavatI bhISmam uvAca tadanantaram 01097020a jAnAmi te sthitiM satye parAM satyaparAkrama 01097020c icchan sRjethAs trI&l lokAn anyAMs tvaM svena tejasA 01097021a jAnAmi caiva satyaM tan madarthaM yad abhASathAH 01097021c Apaddharmam avekSasva vaha paitAmahIM dhuram 01097022a yathA te kulatantuz ca dharmaz ca na parAbhavet 01097022c suhRdaz ca prahRSyeraMs tathA kuru paraMtapa 01097023a lAlapyamAnAM tAm evaM kRpaNAM putragRddhinIm 01097023c dharmAd apetaM bruvatIM bhISmo bhUyo 'bravId idam 01097024a rAjJi dharmAn avekSasva mA naH sarvAn vyanInazaH 01097024c satyAc cyutiH kSatriyasya na dharmeSu prazasyate 01097025a zaMtanor api saMtAnaM yathA syAd akSayaM bhuvi 01097025c tat te dharmaM pravakSyAmi kSAtraM rAjJi sanAtanam 01097026a zrutvA taM pratipadyethAH prAjJaiH saha purohitaiH 01097026c ApaddharmArthakuzalair lokatantram avekSya ca 01098001 bhISma uvAca 01098001a jAmadagnyena rAmeNa pitur vadham amRSyatA 01098001c kruddhena ca mahAbhAge haihayAdhipatir hataH 01098001e zatAni daza bAhUnAM nikRttAny arjunasya vai 01098002a punaz ca dhanur AdAya mahAstrANi pramuJcatA 01098002c nirdagdhaM kSatram asakRd rathena jayatA mahIm 01098003a evam uccAvacair astrair bhArgaveNa mahAtmanA 01098003c triHsaptakRtvaH pRthivI kRtA niHkSatriyA purA 01098004a tataH saMbhUya sarvAbhiH kSatriyAbhiH samantataH 01098004c utpAditAny apatyAni brAhmaNair niyatAtmabhiH 01098005a pANigrAhasya tanaya iti vedeSu nizcitam 01098005c dharmaM manasi saMsthApya brAhmaNAMs tAH samabhyayuH 01098005e loke 'py Acarito dRSTaH kSatriyANAM punarbhavaH 01098006a athotathya iti khyAta AsId dhImAn RSiH purA 01098006c mamatA nAma tasyAsId bhAryA paramasaMmatA 01098007a utathyasya yavIyAMs tu purodhAs tridivaukasAm 01098007c bRhaspatir bRhattejA mamatAM so 'nvapadyata 01098008a uvAca mamatA taM tu devaraM vadatAM varam 01098008c antarvatnI ahaM bhrAtrA jyeSThenAramyatAm iti 01098009a ayaM ca me mahAbhAga kukSAv eva bRhaspate 01098009c autathyo vedam atraiva SaDaGgaM pratyadhIyata 01098010a amogharetAs tvaM cApi nUnaM bhavitum arhasi 01098010c tasmAd evaMgate 'dya tvam upAramitum arhasi 01098011a evam uktas tayA samyag bRhattejA bRhaspatiH 01098011c kAmAtmAnaM tadAtmAnaM na zazAka niyacchitum 01098012a saMbabhUva tataH kAmI tayA sArdham akAmayA 01098012c utsRjantaM tu taM retaH sa garbhastho 'bhyabhASata 01098013a bhos tAta kanyasa vade dvayor nAsty atra saMbhavaH 01098013c amoghazukraz ca bhavAn pUrvaM cAham ihAgataH 01098014a zazApa taM tataH kruddha evam ukto bRhaspatiH 01098014c utathyaputraM garbhasthaM nirbhartsya bhagavAn RSiH 01098015a yasmAt tvam IdRze kAle sarvabhUtepsite sati 01098015c evam Attha vacas tasmAt tamo dIrghaM pravekSyasi 01098016a sa vai dIrghatamA nAma zApAd RSir ajAyata 01098016c bRhaspater bRhatkIrter bRhaspatir ivaujasA 01098017a sa putrAJ janayAm Asa gautamAdIn mahAyazAH 01098017c RSer utathyasya tadA saMtAnakulavRddhaye 01098018a lobhamohAbhibhUtAs te putrAs taM gautamAdayaH 01098018c kASThe samudge prakSipya gaGgAyAM samavAsRjan 01098019a na syAd andhaz ca vRddhaz ca bhartavyo 'yam iti sma te 01098019c cintayitvA tataH krUrAH pratijagmur atho gRhAn 01098020a so 'nusrotas tadA rAjan plavamAna RSis tataH 01098020c jagAma subahUn dezAn andhas tenoDupena ha 01098021a taM tu rAjA balir nAma sarvadharmavizAradaH 01098021c apazyan majjanagataH srotasAbhyAzam Agatam 01098022a jagrAha cainaM dharmAtmA baliH satyaparAkramaH 01098022c jJAtvA cainaM sa vavre 'tha putrArthaM manujarSabha 01098023a saMtAnArthaM mahAbhAga bhAryAsu mama mAnada 01098023c putrAn dharmArthakuzalAn utpAdayitum arhasi 01098024a evam uktaH sa tejasvI taM tathety uktavAn RSiH 01098024c tasmai sa rAjA svAM bhAryAM sudeSNAM prAhiNot tadA 01098025a andhaM vRddhaM ca taM matvA na sA devI jagAma ha 01098025c svAM tu dhAtreyikAM tasmai vRddhAya prAhiNot tadA 01098026a tasyAM kAkSIvadAdIn sa zUdrayonAv RSir vazI 01098026c janayAm Asa dharmAtmA putrAn ekAdazaiva tu 01098027a kAkSIvadAdIn putrAMs tAn dRSTvA sarvAn adhIyataH 01098027c uvAca tam RSiM rAjA mamaita iti vIryavAn 01098028a nety uvAca maharSis taM mamaivaita iti bruvan 01098028c zUdrayonau mayA hIme jAtAH kAkSIvadAdayaH 01098029a andhaM vRddhaM ca mAM matvA sudeSNA mahiSI tava 01098029c avamanya dadau mUDhA zUdrAM dhAtreyikAM hi me 01098030a tataH prasAdayAm Asa punas tam RSisattamam 01098030c baliH sudeSNAM bhAryAM ca tasmai tAM prAhiNot punaH 01098031a tAM sa dIrghatamAGgeSu spRSTvA devIm athAbravIt 01098031c bhaviSyati kumAras te tejasvI satyavAg iti 01098032a tatrAGgo nAma rAjarSiH sudeSNAyAm ajAyata 01098032c evam anye maheSvAsA brAhmaNaiH kSatriyA bhuvi 01098033a jAtAH paramadharmajJA vIryavanto mahAbalAH 01098033c etac chrutvA tvam apy atra mAtaH kuru yathepsitam 01099001 bhISma uvAca 01099001a punar bharatavaMzasya hetuM saMtAnavRddhaye 01099001c vakSyAmi niyataM mAtas tan me nigadataH zRNu 01099002a brAhmaNo guNavAn kaz cid dhanenopanimantryatAm 01099002c vicitravIryakSetreSu yaH samutpAdayet prajAH 01099003 vaizaMpAyana uvAca 01099003a tataH satyavatI bhISmaM vAcA saMsajjamAnayA 01099003c vihasantIva savrIDam idaM vacanam abravIt 01099004a satyam etan mahAbAho yathA vadasi bhArata 01099004c vizvAsAt te pravakSyAmi saMtAnAya kulasya ca 01099004e na te zakyam anAkhyAtum Apad dhIyaM tathAvidhA 01099005a tvam eva naH kule dharmas tvaM satyaM tvaM parA gatiH 01099005c tasmAn nizamya vAkyaM me kuruSva yad anantaram 01099006a dharmayuktasya dharmAtman pitur AsIt tarI mama 01099006c sA kadA cid ahaM tatra gatA prathamayauvane 01099007a atha dharmabhRtAM zreSThaH paramarSiH parAzaraH 01099007c AjagAma tarIM dhImAMs tariSyan yamunAM nadIm 01099008a sa tAryamANo yamunAM mAm upetyAbravIt tadA 01099008c sAntvapUrvaM munizreSThaH kAmArto madhuraM bahu 01099009a tam ahaM zApabhItA ca pitur bhItA ca bhArata 01099009c varair asulabhair uktA na pratyAkhyAtum utsahe 01099010a abhibhUya sa mAM bAlAM tejasA vazam Anayat 01099010c tamasA lokam AvRtya naugatAm eva bhArata 01099011a matsyagandho mahAn AsIt purA mama jugupsitaH 01099011c tam apAsya zubhaM gandham imaM prAdAt sa me muniH 01099012a tato mAm Aha sa munir garbham utsRjya mAmakam 01099012c dvIpe 'syA eva saritaH kanyaiva tvaM bhaviSyasi 01099013a pArAzaryo mahAyogI sa babhUva mahAn RSiH 01099013c kanyAputro mama purA dvaipAyana iti smRtaH 01099014a yo vyasya vedAMz caturas tapasA bhagavAn RSiH 01099014c loke vyAsatvam Apede kArSNyAt kRSNatvam eva ca 01099015a satyavAdI zamaparas tapasvI dagdhakilbiSaH 01099015c sa niyukto mayA vyaktaM tvayA ca amitadyute 01099015e bhrAtuH kSetreSu kalyANam apatyaM janayiSyati 01099016a sa hi mAm uktavAMs tatra smareH kRtyeSu mAm iti 01099016c taM smariSye mahAbAho yadi bhISma tvam icchasi 01099017a tava hy anumate bhISma niyataM sa mahAtapAH 01099017c vicitravIryakSetreSu putrAn utpAdayiSyati 01099018a maharSeH kIrtane tasya bhISmaH prAJjalir abravIt 01099018c dharmam arthaM ca kAmaM ca trIn etAn yo 'nupazyati 01099019a artham arthAnubandhaM ca dharmaM dharmAnubandhanam 01099019c kAmaM kAmAnubandhaM ca viparItAn pRthak pRthak 01099019e yo vicintya dhiyA samyag vyavasyati sa buddhimAn 01099020a tad idaM dharmayuktaM ca hitaM caiva kulasya naH 01099020c uktaM bhavatyA yac chreyaH paramaM rocate mama 01099021a tatas tasmin pratijJAte bhISmeNa kurunandana 01099021c kRSNadvaipAyanaM kAlI cintayAm Asa vai munim 01099022a sa vedAn vibruvan dhImAn mAtur vijJAya cintitam 01099022c prAdurbabhUvAviditaH kSaNena kurunandana 01099023a tasmai pUjAM tadA dattvA sutAya vidhipUrvakam 01099023c pariSvajya ca bAhubhyAM prasnavair abhiSicya ca 01099023e mumoca bASpaM dAzeyI putraM dRSTvA cirasya tam 01099024a tAm adbhiH pariSicyArtAM maharSir abhivAdya ca 01099024c mAtaraM pUrvajaH putro vyAso vacanam abravIt 01099025a bhavatyA yad abhipretaM tad ahaM kartum AgataH 01099025c zAdhi mAM dharmatattvajJe karavANi priyaM tava 01099026a tasmai pUjAM tato 'kArSIt purodhAH paramarSaye 01099026c sa ca tAM pratijagrAha vidhivan mantrapUrvakam 01099027a tam AsanagataM mAtA pRSTvA kuzalam avyayam 01099027c satyavaty abhivIkSyainam uvAcedam anantaram 01099028a mAtApitroH prajAyante putrAH sAdhAraNAH kave 01099028c teSAM pitA yathA svAmI tathA mAtA na saMzayaH 01099029a vidhAtRvihitaH sa tvaM yathA me prathamaH sutaH 01099029c vicitravIryo brahmarSe tathA me 'varajaH sutaH 01099030a yathaiva pitRto bhISmas tathA tvam api mAtRtaH 01099030c bhrAtA vicitravIryasya yathA vA putra manyase 01099031a ayaM zAMtanavaH satyaM pAlayan satyavikramaH 01099031c buddhiM na kurute 'patye tathA rAjyAnuzAsane 01099032a sa tvaM vyapekSayA bhrAtuH saMtAnAya kulasya ca 01099032c bhISmasya cAsya vacanAn niyogAc ca mamAnagha 01099033a anukrozAc ca bhUtAnAM sarveSAM rakSaNAya ca 01099033c AnRzaMsyena yad brUyAM tac chrutvA kartum arhasi 01099034a yavIyasas tava bhrAtur bhArye surasutopame 01099034c rUpayauvanasaMpanne putrakAme ca dharmataH 01099035a tayor utpAdayApatyaM samartho hy asi putraka 01099035c anurUpaM kulasyAsya saMtatyAH prasavasya ca 01099036 vyAsa uvAca 01099036a vettha dharmaM satyavati paraM cAparam eva ca 01099036c yathA ca tava dharmajJe dharme praNihitA matiH 01099037a tasmAd ahaM tvanniyogAd dharmam uddizya kAraNam 01099037c IpsitaM te kariSyAmi dRSTaM hy etat purAtanam 01099038a bhrAtuH putrAn pradAsyAmi mitrAvaruNayoH samAn 01099038c vrataM caretAM te devyau nirdiSTam iha yan mayA 01099039a saMvatsaraM yathAnyAyaM tataH zuddhe bhaviSyataH 01099039c na hi mAm avratopetA upeyAt kA cid aGganA 01099040 satyavaty uvAca 01099040a yathA sadyaH prapadyeta devI garbhaM tathA kuru 01099040c arAjakeSu rASTreSu nAsti vRSTir na devatAH 01099041a katham arAjakaM rASTraM zakyaM dhArayituM prabho 01099041c tasmAd garbhaM samAdhatsva bhISmas taM vardhayiSyati 01099042 vyAsa uvAca 01099042a yadi putraH pradAtavyo mayA kSipram akAlikam 01099042c virUpatAM me sahatAm etad asyAH paraM vratam 01099043a yadi me sahate gandhaM rUpaM veSaM tathA vapuH 01099043c adyaiva garbhaM kausalyA viziSTaM pratipadyatAm 01099044 vaizaMpAyana uvAca 01099044a samAgamanam AkAGkSann iti so 'ntarhito muniH 01099044c tato 'bhigamya sA devI snuSAM rahasi saMgatAm 01099044e dharmyam arthasamAyuktam uvAca vacanaM hitam 01099045a kausalye dharmatantraM yad bravImi tvAM nibodha me 01099045c bharatAnAM samucchedo vyaktaM madbhAgyasaMkSayAt 01099046a vyathitAM mAM ca saMprekSya pitRvaMzaM ca pIDitam 01099046c bhISmo buddhim adAn me 'tra dharmasya ca vivRddhaye 01099047a sA ca buddhis tavAdhInA putri jJAtaM mayeti ha 01099047c naSTaM ca bhArataM vaMzaM punar eva samuddhara 01099048a putraM janaya suzroNi devarAjasamaprabham 01099048c sa hi rAjyadhuraM gurvIm udvakSyati kulasya naH 01099049a sA dharmato 'nunIyainAM kathaM cid dharmacAriNIm 01099049c bhojayAm Asa viprAMz ca devarSIn atithIMs tathA 01100001 vaizaMpAyana uvAca 01100001a tataH satyavatI kAle vadhUM snAtAm Rtau tadA 01100001c saMvezayantI zayane zanakair vAkyam abravIt 01100002a kausalye devaras te 'sti so 'dya tvAnupravekSyati 01100002c apramattA pratIkSainaM nizIthe AgamiSyati 01100003a zvazrvAs tad vacanaM zrutvA zayAnA zayane zubhe 01100003c sAcintayat tadA bhISmam anyAMz ca kurupuMgavAn 01100004a tato 'mbikAyAM prathamaM niyuktaH satyavAg RSiH 01100004c dIpyamAneSu dIpeSu zayanaM praviveza ha 01100005a tasya kRSNasya kapilA jaTA dIpte ca locane 01100005c babhrUNi caiva zmazrUNi dRSTvA devI nyamIlayat 01100006a saMbabhUva tayA rAtrau mAtuH priyacikIrSayA 01100006c bhayAt kAzisutA taM tu nAzaknod abhivIkSitum 01100007a tato niSkrAntam AsAdya mAtA putram athAbravIt 01100007c apy asyAM guNavAn putra rAjaputro bhaviSyati 01100008a nizamya tad vaco mAtur vyAsaH paramabuddhimAn 01100008c provAcAtIndriyajJAno vidhinA saMpracoditaH 01100009a nAgAyutasamaprANo vidvAn rAjarSisattamaH 01100009c mahAbhAgo mahAvIryo mahAbuddhir bhaviSyati 01100010a tasya cApi zataM putrA bhaviSyanti mahAbalAH 01100010c kiM tu mAtuH sa vaiguNyAd andha eva bhaviSyati 01100011a tasya tad vacanaM zrutvA mAtA putram athAbravIt 01100011c nAndhaH kurUNAM nRpatir anurUpas tapodhana 01100012a jJAtivaMzasya goptAraM pitqNAM vaMzavardhanam 01100012c dvitIyaM kuruvaMzasya rAjAnaM dAtum arhasi 01100013a sa tatheti pratijJAya nizcakrAma mahAtapAH 01100013c sApi kAlena kausalyA suSuve 'ndhaM tam Atmajam 01100014a punar eva tu sA devI paribhASya snuSAM tataH 01100014c RSim AvAhayat satyA yathApUrvam aninditA 01100015a tatas tenaiva vidhinA maharSis tAm apadyata 01100015c ambAlikAm athAbhyAgAd RSiM dRSTvA ca sApi tam 01100015e viSaNNA pANDusaMkAzA samapadyata bhArata 01100016a tAM bhItAM pANDusaMkAzAM viSaNNAM prekSya pArthiva 01100016c vyAsaH satyavatIputra idaM vacanam abravIt 01100017a yasmAt pANDutvam ApannA virUpaM prekSya mAm api 01100017c tasmAd eSa sutas tubhyaM pANDur eva bhaviSyati 01100018a nAma cAsya tad eveha bhaviSyati zubhAnane 01100018c ity uktvA sa nirAkrAmad bhagavAn RSisattamaH 01100019a tato niSkrAntam Alokya satyA putram abhASata 01100019c zazaMsa sa punar mAtre tasya bAlasya pANDutAm 01100020a taM mAtA punar evAnyam ekaM putram ayAcata 01100020c tatheti ca maharSis tAM mAtaraM pratyabhASata 01100021a tataH kumAraM sA devI prAptakAlam ajIjanat 01100021c pANDuM lakSaNasaMpannaM dIpyamAnam iva zriyA 01100021e tasya putrA maheSvAsA jajJire paJca pANDavAH 01100022a RtukAle tato jyeSThAM vadhUM tasmai nyayojayat 01100022c sA tu rUpaM ca gandhaM ca maharSeH pravicintya tam 01100022e nAkarod vacanaM devyA bhayAt surasutopamA 01100023a tataH svair bhUSaNair dAsIM bhUSayitvApsaropamAm 01100023c preSayAm Asa kRSNAya tataH kAzipateH sutA 01100024a dAsI RSim anuprAptaM pratyudgamyAbhivAdya ca 01100024c saMvivezAbhyanujJAtA satkRtyopacacAra ha 01100025a kAmopabhogena tu sa tasyAM tuSTim agAd RSiH 01100025c tayA sahoSito rAtriM maharSiH prIyamANayA 01100026a uttiSThann abravId enAm abhujiSyA bhaviSyasi 01100026c ayaM ca te zubhe garbhaH zrImAn udaram AgataH 01100026e dharmAtmA bhavitA loke sarvabuddhimatAM varaH 01100027a sa jajJe viduro nAma kRSNadvaipAyanAtmajaH 01100027c dhRtarASTrasya ca bhrAtA pANDoz cAmitabuddhimAn 01100028a dharmo vidurarUpeNa zApAt tasya mahAtmanaH 01100028c mANDavyasyArthatattvajJaH kAmakrodhavivarjitaH 01100029a sa dharmasyAnRNo bhUtvA punar mAtrA sametya ca 01100029c tasyai garbhaM samAvedya tatraivAntaradhIyata 01100030a evaM vicitravIryasya kSetre dvaipAyanAd api 01100030c jajJire devagarbhAbhAH kuruvaMzavivardhanAH 01101001 janamejaya uvAca 01101001a kiM kRtaM karma dharmeNa yena zApam upeyivAn 01101001c kasya zApAc ca brahmarSe zUdrayonAv ajAyata 01101002 vaizaMpAyana uvAca 01101002a babhUva brAhmaNaH kaz cin mANDavya iti vizrutaH 01101002c dhRtimAn sarvadharmajJaH satye tapasi ca sthitaH 01101003a sa AzramapadadvAri vRkSamUle mahAtapAH 01101003c UrdhvabAhur mahAyogI tasthau maunavratAnvitaH 01101004a tasya kAlena mahatA tasmiMs tapasi tiSThataH 01101004c tam AzramapadaM prAptA dasyavo loptrahAriNaH 01101004e anusAryamANA bahubhI rakSibhir bharatarSabha 01101005a te tasyAvasathe loptraM nidadhuH kurusattama 01101005c nidhAya ca bhayAl lInAs tatraivAnvAgate bale 01101006a teSu lIneSv atho zIghraM tatas tad rakSiNAM balam 01101006c AjagAma tato 'pazyaMs tam RSiM taskarAnugAH 01101007a tam apRcchaMs tato rAjaMs tathAvRttaM tapodhanam 01101007c katareNa pathA yAtA dasyavo dvijasattama 01101007e tena gacchAmahe brahman pathA zIghrataraM vayam 01101008a tathA tu rakSiNAM teSAM bruvatAM sa tapodhanaH 01101008c na kiM cid vacanaM rAjann avadat sAdhv asAdhu vA 01101009a tatas te rAjapuruSA vicinvAnAs tadAzramam 01101009c dadRzus tatra saMlInAMs tAMz corAn dravyam eva ca 01101010a tataH zaGkA samabhavad rakSiNAM taM muniM prati 01101010c saMyamyainaM tato rAjJe dasyUMz caiva nyavedayan 01101011a taM rAjA saha taiz corair anvazAd vadhyatAm iti 01101011c sa vadhyaghAtair ajJAtaH zUle proto mahAtapAH 01101012a tatas te zUlam Aropya taM muniM rakSiNas tadA 01101012c pratijagmur mahIpAlaM dhanAny AdAya tAny atha 01101013a zUlasthaH sa tu dharmAtmA kAlena mahatA tataH 01101013c nirAhAro 'pi viprarSir maraNaM nAbhyupAgamat 01101013e dhArayAm Asa ca prANAn RSIMz ca samupAnayat 01101014a zUlAgre tapyamAnena tapas tena mahAtmanA 01101014c saMtApaM paramaM jagmur munayo 'tha paraMtapa 01101015a te rAtrau zakunA bhUtvA saMnyavartanta sarvataH 01101015c darzayanto yathAzakti tam apRcchan dvijottamam 01101015e zrotum icchAmahe brahman kiM pApaM kRtavAn asi 01101016a tataH sa munizArdUlas tAn uvAca tapodhanAn 01101016c doSataH kaM gamiSyAmi na hi me 'nyo 'parAdhyati 01101017a rAjA ca tam RSiM zrutvA niSkramya saha mantribhiH 01101017c prasAdayAm Asa tadA zUlastham RSisattamam 01101018a yan mayApakRtaM mohAd ajJAnAd RSisattama 01101018c prasAdaye tvAM tatrAhaM na me tvaM kroddhum arhasi 01101019a evam uktas tato rAjJA prasAdam akaron muniH 01101019c kRtaprasAdo rAjA taM tataH samavatArayat 01101020a avatArya ca zUlAgrAt tac chUlaM nizcakarSa ha 01101020c azaknuvaMz ca niSkraSTuM zUlaM mUle sa cicchide 01101021a sa tathAntargatenaiva zUlena vyacaran muniH 01101021c sa tena tapasA lokAn vijigye durlabhAn paraiH 01101021e aNImANDavya iti ca tato lokeSu kathyate 01101022a sa gatvA sadanaM vipro dharmasya paramArthavit 01101022c AsanasthaM tato dharmaM dRSTvopAlabhata prabhuH 01101023a kiM nu tad duSkRtaM karma mayA kRtam ajAnatA 01101023c yasyeyaM phalanirvRttir IdRzy AsAditA mayA 01101023e zIghram AcakSva me tattvaM pazya me tapaso balam 01101024 dharma uvAca 01101024a pataMgakAnAM puccheSu tvayeSIkA pravezitA 01101024c karmaNas tasya te prAptaM phalam etat tapodhana 01101025 aNImANDavya uvAca 01101025a alpe 'parAdhe vipulo mama daNDas tvayA kRtaH 01101025c zUdrayonAv ato dharma mAnuSaH saMbhaviSyasi 01101026a maryAdAM sthApayAmy adya loke dharmaphalodayAm 01101026c A caturdazamAd varSAn na bhaviSyati pAtakam 01101026e pareNa kurvatAm evaM doSa eva bhaviSyati 01101027 vaizaMpAyana uvAca 01101027a etena tv aparAdhena zApAt tasya mahAtmanaH 01101027c dharmo vidurarUpeNa zUdrayonAv ajAyata 01101028a dharme cArthe ca kuzalo lobhakrodhavivarjitaH 01101028c dIrghadarzI zamaparaH kurUNAM ca hite rataH 01102001 vaizaMpAyana uvAca 01102001a teSu triSu kumAreSu jAteSu kurujAGgalam 01102001c kuravo 'tha kurukSetraM trayam etad avardhata 01102002a UrdhvasasyAbhavad bhUmiH sasyAni phalavanti ca 01102002c yathartuvarSI parjanyo bahupuSpaphalA drumAH 01102003a vAhanAni prahRSTAni muditA mRgapakSiNaH 01102003c gandhavanti ca mAlyAni rasavanti phalAni ca 01102004a vaNigbhiz cAvakIryanta nagarANy atha zilpibhiH 01102004c zUrAz ca kRtavidyAz ca santaz ca sukhino 'bhavan 01102005a nAbhavan dasyavaH ke cin nAdharmarucayo janAH 01102005c pradezeSv api rASTrANAM kRtaM yugam avartata 01102006a dAnakriyAdharmazIlA yajJavrataparAyaNAH 01102006c anyonyaprItisaMyuktA vyavardhanta prajAs tadA 01102007a mAnakrodhavihInAz ca janA lobhavivarjitAH 01102007c anyonyam abhyavardhanta dharmottaram avartata 01102008a tan mahodadhivat pUrNaM nagaraM vai vyarocata 01102008c dvAratoraNaniryUhair yuktam abhracayopamaiH 01102008e prAsAdazatasaMbAdhaM mahendrapurasaMnibham 01102009a nadISu vanakhaNDeSu vApIpalvalasAnuSu 01102009c kAnaneSu ca ramyeSu vijahrur muditA janAH 01102010a uttaraiH kurubhiH sArdhaM dakSiNAH kuravas tadA 01102010c vispardhamAnA vyacaraMs tathA siddharSicAraNaiH 01102010e nAbhavat kRpaNaH kaz cin nAbhavan vidhavAH striyaH 01102011a tasmiJ janapade ramye bahavaH kurubhiH kRtAH 01102011c kUpArAmasabhAvApyo brAhmaNAvasathAs tathA 01102011e bhISmeNa zAstrato rAjan sarvataH parirakSite 01102012a babhUva ramaNIyaz ca caityayUpazatAGkitaH 01102012c sa dezaH pararASTrANi pratigRhyAbhivardhitaH 01102012e bhISmeNa vihitaM rASTre dharmacakram avartata 01102013a kriyamANeSu kRtyeSu kumArANAM mahAtmanAm 01102013c paurajAnapadAH sarve babhUvuH satatotsavAH 01102014a gRheSu kurumukhyAnAM paurANAM ca narAdhipa 01102014c dIyatAM bhujyatAM ceti vAco 'zrUyanta sarvazaH 01102015a dhRtarASTraz ca pANDuz ca viduraz ca mahAmatiH 01102015c janmaprabhRti bhISmeNa putravat paripAlitAH 01102016a saMskAraiH saMskRtAs te tu vratAdhyayanasaMyutAH 01102016c zramavyAyAmakuzalAH samapadyanta yauvanam 01102017a dhanurvede 'zvapRSThe ca gadAyuddhe 'sicarmaNi 01102017c tathaiva gajazikSAyAM nItizAstre ca pAragAH 01102018a itihAsapurANeSu nAnAzikSAsu cAbhibho 01102018c vedavedAGgatattvajJAH sarvatra kRtanizramAH 01102019a pANDur dhanuSi vikrAnto narebhyo 'bhyadhiko 'bhavat 01102019c aty anyAn balavAn AsId dhRtarASTro mahIpatiH 01102020a triSu lokeSu na tv AsIt kaz cid vidurasaMmitaH 01102020c dharmanityas tato rAjan dharme ca paramaM gataH 01102021a pranaSTaM zaMtanor vaMzaM samIkSya punar uddhRtam 01102021c tato nirvacanaM loke sarvarASTreSv avartata 01102022a vIrasUnAM kAzisute dezAnAM kurujAGgalam 01102022c sarvadharmavidAM bhISmaH purANAM gajasAhvayam 01102023a dhRtarASTras tv acakSuSTvAd rAjyaM na pratyapadyata 01102023c karaNatvAc ca viduraH pANDur AsIn mahIpatiH 01103001 bhISma uvAca 01103001a guNaiH samuditaM samyag idaM naH prathitaM kulam 01103001c aty anyAn pRthivIpAlAn pRthivyAm adhirAjyabhAk 01103002a rakSitaM rAjabhiH pUrvair dharmavidbhir mahAtmabhiH 01103002c notsAdam agamac cedaM kadA cid iha naH kulam 01103003a mayA ca satyavatyA ca kRSNena ca mahAtmanA 01103003c samavasthApitaM bhUyo yuSmAsu kulatantuSu 01103004a vardhate tad idaM putra kulaM sAgaravad yathA 01103004c tathA mayA vidhAtavyaM tvayA caiva vizeSataH 01103005a zrUyate yAdavI kanyA anurUpA kulasya naH 01103005c subalasyAtmajA caiva tathA madrezvarasya ca 01103006a kulInA rUpavatyaz ca nAthavatyaz ca sarvazaH 01103006c ucitAz caiva saMbandhe te 'smAkaM kSatriyarSabhAH 01103007a manye varayitavyAs tA ity ahaM dhImatAM vara 01103007c saMtAnArthaM kulasyAsya yad vA vidura manyase 01103008 vidura uvAca 01103008a bhavAn pitA bhavAn mAtA bhavAn naH paramo guruH 01103008c tasmAt svayaM kulasyAsya vicArya kuru yad dhitam 01103009 vaizaMpAyana uvAca 01103009a atha zuzrAva viprebhyo gAndhArIM subalAtmajAm 01103009c ArAdhya varadaM devaM bhaganetraharaM haram 01103009e gAndhArI kila putrANAM zataM lebhe varaM zubhA 01103010a iti zrutvA ca tattvena bhISmaH kurupitAmahaH 01103010c tato gAndhArarAjasya preSayAm Asa bhArata 01103011a acakSur iti tatrAsIt subalasya vicAraNA 01103011c kulaM khyAtiM ca vRttaM ca buddhyA tu prasamIkSya saH 01103011e dadau tAM dhRtarASTrAya gAndhArIM dharmacAriNIm 01103012a gAndhArI tv api zuzrAva dhRtarASTram acakSuSam 01103012c AtmAnaM ditsitaM cAsmai pitrA mAtrA ca bhArata 01103013a tataH sA paTTam AdAya kRtvA bahuguNaM zubhA 01103013c babandha netre sve rAjan pativrataparAyaNA 01103013e nAtyaznIyAM patim aham ity evaM kRtanizcayA 01103014a tato gAndhArarAjasya putraH zakunir abhyayAt 01103014c svasAraM parayA lakSmyA yuktAm AdAya kauravAn 01103015a dattvA sa bhaginIM vIro yathArhaM ca paricchadam 01103015c punar AyAt svanagaraM bhISmeNa pratipUjitaH 01103016a gAndhAry api varArohA zIlAcAraviceSTitaiH 01103016c tuSTiM kurUNAM sarveSAM janayAm Asa bhArata 01103017a vRttenArAdhya tAn sarvAn pativrataparAyaNA 01103017c vAcApi puruSAn anyAn suvratA nAnvakIrtayat 01104001 vaizaMpAyana uvAca 01104001a zUro nAma yaduzreSTho vasudevapitAbhavat 01104001c tasya kanyA pRthA nAma rUpeNAsadRzI bhuvi 01104002a paitRSvaseyAya sa tAm anapatyAya vIryavAn 01104002c agryam agre pratijJAya svasyApatyasya vIryavAn 01104003a agrajAteti tAM kanyAm agryAnugrahakAGkSiNe 01104003c pradadau kuntibhojAya sakhA sakhye mahAtmane 01104004a sA niyuktA pitur gehe devatAtithipUjane 01104004c ugraM paryacarad ghoraM brAhmaNaM saMzitavratam 01104005a nigUDhanizcayaM dharme yaM taM durvAsasaM viduH 01104005c tam ugraM saMzitAtmAnaM sarvayatnair atoSayat 01104006a tasyai sa pradadau mantram ApaddharmAnvavekSayA 01104006c abhicArAbhisaMyuktam abravIc caiva tAM muniH 01104007a yaM yaM devaM tvam etena mantreNAvAhayiSyasi 01104007c tasya tasya prasAdena putras tava bhaviSyati 01104008a tathoktA sA tu vipreNa tena kautUhalAt tadA 01104008c kanyA satI devam arkam AjuhAva yazasvinI 01104009a sA dadarza tam AyAntaM bhAskaraM lokabhAvanam 01104009c vismitA cAnavadyAGgI dRSTvA tan mahad adbhutam 01104010a prakAzakarmA tapanas tasyAM garbhaM dadhau tataH 01104010c ajIjanat tato vIraM sarvazastrabhRtAM varam 01104010e AmuktakavacaH zrImAn devagarbhaH zriyAvRtaH 01104011a sahajaM kavacaM bibhrat kuNDaloddyotitAnanaH 01104011c ajAyata sutaH karNaH sarvalokeSu vizrutaH 01104012a prAdAc ca tasyAH kanyAtvaM punaH sa paramadyutiH 01104012c dattvA ca dadatAM zreSTho divam Acakrame tataH 01104013a gUhamAnApacAraM taM bandhupakSabhayAt tadA 01104013c utsasarja jale kuntI taM kumAraM salakSaNam 01104014a tam utsRSTaM tadA garbhaM rAdhAbhartA mahAyazAH 01104014c putratve kalpayAm Asa sabhAryaH sUtanandanaH 01104015a nAmadheyaM ca cakrAte tasya bAlasya tAv ubhau 01104015c vasunA saha jAto 'yaM vasuSeNo bhavatv iti 01104016a sa vardhamAno balavAn sarvAstreSUdyato 'bhavat 01104016c A pRSThatApAd Adityam upatasthe sa vIryavAn 01104017a yasmin kAle japann Aste sa vIraH satyasaMgaraH 01104017c nAdeyaM brAhmaNeSv AsIt tasmin kAle mahAtmanaH 01104018a tam indro brAhmaNo bhUtvA bhikSArthaM bhUtabhAvanaH 01104018c kuNDale prArthayAm Asa kavacaM ca mahAdyutiH 01104019a utkRtya vimanAH svAGgAt kavacaM rudhirasravam 01104019c karNas tu kuNDale chittvA prAyacchat sa kRtAJjaliH 01104020a zaktiM tasmai dadau zakraH vismito vAkyam abravIt 01104020c devAsuramanuSyANAM gandharvoragarakSasAm 01104020e yasmai kSepsyasi ruSTaH san so 'nayA na bhaviSyati 01104021a purA nAma tu tasyAsId vasuSeNa iti zrutam 01104021c tato vaikartanaH karNaH karmaNA tena so 'bhavat 01105001 vaizaMpAyana uvAca 01105001a rUpasattvaguNopetA dharmArAmA mahAvratA 01105001c duhitA kuntibhojasya kRte pitrA svayaMvare 01105002a siMhadaMSTraM gajaskandham RSabhAkSaM mahAbalam 01105002c bhUmipAlasahasrANAM madhye pANDum avindata 01105003a sa tayA kuntibhojasya duhitrA kurunandanaH 01105003c yuyuje 'mitasaubhAgyaH paulomyA maghavAn iva 01105004a yAtvA devavratenApi madrANAM puTabhedanam 01105004c vizrutA triSu lokeSu mAdrI madrapateH sutA 01105005a sarvarAjasu vikhyAtA rUpeNAsadRzI bhuvi 01105005c pANDor arthe parikrItA dhanena mahatA tadA 01105005e vivAhaM kArayAm Asa bhISmaH pANDor mahAtmanaH 01105006a siMhoraskaM gajaskandham RSabhAkSaM manasvinam 01105006c pANDuM dRSTvA naravyAghraM vyasmayanta narA bhuvi 01105007a kRtodvAhas tataH pANDur balotsAhasamanvitaH 01105007c jigISamANo vasudhAM yayau zatrUn anekazaH 01105008a pUrvam AgaskRto gatvA dazArNAH samare jitAH 01105008c pANDunA narasiMhena kauravANAM yazobhRtA 01105009a tataH senAm upAdAya pANDur nAnAvidhadhvajAm 01105009c prabhUtahastyazvarathAM padAtigaNasaMkulAm 01105010a AgaskRt sarvavIrANAM vairI sarvamahIbhRtAm 01105010c goptA magadharASTrasya dArvo rAjagRhe hataH 01105011a tataH kozaM samAdAya vAhanAni balAni ca 01105011c pANDunA mithilAM gatvA videhAH samare jitAH 01105012a tathA kAziSu suhmeSu puNDreSu bharatarSabha 01105012c svabAhubalavIryeNa kurUNAm akarod yazaH 01105013a taM zaraughamahAjvAlam astrArciSam ariMdamam 01105013c pANDupAvakam AsAdya vyadahyanta narAdhipAH 01105014a te sasenAH sasenena vidhvaMsitabalA nRpAH 01105014c pANDunA vazagAH kRtvA karakarmasu yojitAH 01105015a tena te nirjitAH sarve pRthivyAM sarvapArthivAH 01105015c tam ekaM menire zUraM deveSv iva puraMdaram 01105016a taM kRtAJjalayaH sarve praNatA vasudhAdhipAH 01105016c upAjagmur dhanaM gRhya ratnAni vividhAni ca 01105017a maNimuktApravAlaM ca suvarNaM rajataM tathA 01105017c goratnAny azvaratnAni ratharatnAni kuJjarAn 01105018a kharoSTramahiSAMz caiva yac ca kiM cid ajAvikam 01105018c tat sarvaM pratijagrAha rAjA nAgapurAdhipaH 01105019a tad AdAya yayau pANDuH punar muditavAhanaH 01105019c harSayiSyan svarASTrANi puraM ca gajasAhvayam 01105020a zaMtano rAjasiMhasya bharatasya ca dhImataH 01105020c pranaSTaH kIrtijaH zabdaH pANDunA punar uddhRtaH 01105021a ye purA kururASTrANi jahruH kurudhanAni ca 01105021c te nAgapurasiMhena pANDunA karadAH kRtAH 01105022a ity abhASanta rAjAno rAjAmAtyAz ca saMgatAH 01105022c pratItamanaso hRSTAH paurajAnapadaiH saha 01105023a pratyudyayus taM saMprAptaM sarve bhISmapurogamAH 01105023c te nadUram ivAdhvAnaM gatvA nAgapurAlayAH 01105023e AvRtaM dadRzur lokaM hRSTA bahuvidhair janaiH 01105024a nAnAyAnasamAnItai ratnair uccAvacais tathA 01105024c hastyazvaratharatnaiz ca gobhir uSTrair athAvikaiH 01105024e nAntaM dadRzur AsAdya bhISmeNa saha kauravAH 01105025a so 'bhivAdya pituH pAdau kausalyAnandavardhanaH 01105025c yathArhaM mAnayAm Asa paurajAnapadAn api 01105026a pramRdya pararASTrANi kRtArthaM punarAgatam 01105026c putram AsAdya bhISmas tu harSAd azrUNy avartayat 01105027a sa tUryazatasaMghAnAM bherINAM ca mahAsvanaiH 01105027c harSayan sarvazaH paurAn viveza gajasAhvayam 01106001 vaizaMpAyana uvAca 01106001a dhRtarASTrAbhyanujJAtaH svabAhuvijitaM dhanam 01106001c bhISmAya satyavatyai ca mAtre copajahAra saH 01106002a vidurAya ca vai pANDuH preSayAm Asa tad dhanam 01106002c suhRdaz cApi dharmAtmA dhanena samatarpayat 01106003a tataH satyavatIM bhISmaH kausalyAM ca yazasvinIm 01106003c zubhaiH pANDujitai ratnais toSayAm Asa bhArata 01106004a nananda mAtA kausalyA tam apratimatejasam 01106004c jayantam iva paulomI pariSvajya nararSabham 01106005a tasya vIrasya vikrAntaiH sahasrazatadakSiNaiH 01106005c azvamedhazatair Ije dhRtarASTro mahAmakhaiH 01106006a saMprayuktaz ca kuntyA ca mAdryA ca bharatarSabha 01106006c jitatandrIs tadA pANDur babhUva vanagocaraH 01106007a hitvA prAsAdanilayaM zubhAni zayanAni ca 01106007c araNyanityaH satataM babhUva mRgayAparaH 01106008a sa caran dakSiNaM pArzvaM ramyaM himavato gireH 01106008c uvAsa giripRSTheSu mahAzAlavaneSu ca 01106009a rarAja kuntyA mAdryA ca pANDuH saha vane vasan 01106009c kareNvor iva madhyasthaH zrImAn pauraMdaro gajaH 01106010a bhArataM saha bhAryAbhyAM bANakhaDgadhanurdharam 01106010c vicitrakavacaM vIraM paramAstravidaM nRpam 01106010e devo 'yam ity amanyanta carantaM vanavAsinaH 01106011a tasya kAmAMz ca bhogAMz ca narA nityam atandritAH 01106011c upajahrur vanAnteSu dhRtarASTreNa coditAH 01106012a atha pArazavIM kanyAM devakasya mahIpateH 01106012c rUpayauvanasaMpannAM sa zuzrAvApagAsutaH 01106013a tatas tu varayitvA tAm AnAyya puruSarSabhaH 01106013c vivAhaM kArayAm Asa vidurasya mahAmateH 01106014a tasyAM cotpAdayAm Asa viduraH kurunandanaH 01106014c putrAn vinayasaMpannAn AtmanaH sadRzAn guNaiH 01107001 vaizaMpAyana uvAca 01107001a tataH putrazataM jajJe gAndhAryAM janamejaya 01107001c dhRtarASTrasya vaizyAyAm ekaz cApi zatAt paraH 01107002a pANDoH kuntyAM ca mAdryAM ca paJca putrA mahArathAH 01107002c devebhyaH samapadyanta saMtAnAya kulasya vai 01107003 janamejaya uvAca 01107003a kathaM putrazataM jajJe gAndhAryAM dvijasattama 01107003c kiyatA caiva kAlena teSAm Ayuz ca kiM param 01107004a kathaM caikaH sa vaizyAyAM dhRtarASTrasuto 'bhavat 01107004c kathaM ca sadRzIM bhAryAM gAndhArIM dharmacAriNIm 01107004e AnukUlye vartamAnAM dhRtarASTro 'tyavartata 01107005a kathaM ca zaptasya sataH pANDos tena mahAtmanA 01107005c samutpannA daivatebhyaH paJca putrA mahArathAH 01107006a etad vidvan yathAvRttaM vistareNa tapodhana 01107006c kathayasva na me tRptiH kathyamAneSu bandhuSu 01107007 vaizaMpAyana uvAca 01107007a kSucchramAbhipariglAnaM dvaipAyanam upasthitam 01107007c toSayAm Asa gAndhArI vyAsas tasyai varaM dadau 01107008a sA vavre sadRzaM bhartuH putrANAM zatam AtmanaH 01107008c tataH kAlena sA garbhaM dhRtarASTrAd athAgrahIt 01107009a saMvatsaradvayaM taM tu gAndhArI garbham Ahitam 01107009c aprajA dhArayAm Asa tatas tAM duHkham Avizat 01107010a zrutvA kuntIsutaM jAtaM bAlArkasamatejasam 01107010c udarasyAtmanaH sthairyam upalabhyAnvacintayat 01107011a ajJAtaM dhRtarASTrasya yatnena mahatA tataH 01107011c sodaraM pAtayAm Asa gAndhArI duHkhamUrcchitA 01107012a tato jajJe mAMsapezI lohASThIleva saMhatA 01107012c dvivarSasaMbhRtAM kukSau tAm utsraSTuM pracakrame 01107013a atha dvaipAyano jJAtvA tvaritaH samupAgamat 01107013c tAM sa mAMsamayIM pezIM dadarza japatAM varaH 01107014a tato 'bravIt saubaleyIM kim idaM te cikIrSitam 01107014c sA cAtmano mataM satyaM zazaMsa paramarSaye 01107015a jyeSThaM kuntIsutaM jAtaM zrutvA ravisamaprabham 01107015c duHkhena parameNedam udaraM pAtitaM mayA 01107016a zataM ca kila putrANAM vitIrNaM me tvayA purA 01107016c iyaM ca me mAMsapezI jAtA putrazatAya vai 01107017 vyAsa uvAca 01107017a evam etat saubaleyi naitaj jAtv anyathA bhavet 01107017c vitathaM noktapUrvaM me svaireSv api kuto 'nyathA 01107018a ghRtapUrNaM kuNDazataM kSipram eva vidhIyatAm 01107018c zItAbhir adbhir aSThIlAm imAM ca pariSiJcata 01107019 vaizaMpAyana uvAca 01107019a sA sicyamAnA aSThIlA abhavac chatadhA tadA 01107019c aGguSThaparvamAtrANAM garbhANAM pRthag eva tu 01107020a ekAdhikazataM pUrNaM yathAyogaM vizAM pate 01107020c mAMsapezyAs tadA rAjan kramazaH kAlaparyayAt 01107021a tatas tAMs teSu kuNDeSu garbhAn avadadhe tadA 01107021c svanugupteSu dezeSu rakSAM ca vyadadhAt tataH 01107022a zazAsa caiva bhagavAn kAlenaitAvatA punaH 01107022c vighaTTanIyAny etAni kuNDAnIti sma saubalIm 01107023a ity uktvA bhagavAn vyAsas tathA pratividhAya ca 01107023c jagAma tapase dhImAn himavantaM ziloccayam 01107024a jajJe krameNa caitena teSAM duryodhano nRpaH 01107024c janmatas tu pramANena jyeSTho rAjA yudhiSThiraH 01107025a jAtamAtre sute tasmin dhRtarASTro 'bravId idam 01107025c samAnIya bahUn viprAn bhISmaM viduram eva ca 01107026a yudhiSThiro rAjaputro jyeSTho naH kulavardhanaH 01107026c prAptaH svaguNato rAjyaM na tasmin vAcyam asti naH 01107027a ayaM tv anantaras tasmAd api rAjA bhaviSyati 01107027c etad dhi brUta me satyaM yad atra bhavitA dhruvam 01107028a vAkyasyaitasya nidhane dikSu sarvAsu bhArata 01107028c kravyAdAH prANadan ghorAH zivAz cAzivazaMsinaH 01107029a lakSayitvA nimittAni tAni ghorANi sarvazaH 01107029c te 'bruvan brAhmaNA rAjan viduraz ca mahAmatiH 01107030a vyaktaM kulAntakaraNo bhavitaiSa sutas tava 01107030c tasya zAntiH parityAge puSTyA tv apanayo mahAn 01107031a zatam ekonam apy astu putrANAM te mahIpate 01107031c ekena kuru vai kSemaM lokasya ca kulasya ca 01107032a tyajed ekaM kulasyArthe grAmasyArthe kulaM tyajet 01107032c grAmaM janapadasyArthe AtmArthe pRthivIM tyajet 01107033a sa tathA vidureNoktas taiz ca sarvair dvijottamaiH 01107033c na cakAra tathA rAjA putrasnehasamanvitaH 01107034a tataH putrazataM sarvaM dhRtarASTrasya pArthiva 01107034c mAsamAtreNa saMjajJe kanyA caikA zatAdhikA 01107035a gAndhAryAM klizyamAnAyAm udareNa vivardhatA 01107035c dhRtarASTraM mahAbAhuM vaizyA paryacarat kila 01107036a tasmin saMvatsare rAjan dhRtarASTrAn mahAyazAH 01107036c jajJe dhImAMs tatas tasyAM yuyutsuH karaNo nRpa 01107037a evaM putrazataM jajJe dhRtarASTrasya dhImataH 01107037c mahArathAnAM vIrANAM kanyA caikAtha duHzalA 01108001 janamejaya uvAca 01108001a jyeSThAnujyeSThatAM teSAM nAmadheyAni cAbhibho 01108001c dhRtarASTrasya putrANAm AnupUrvyeNa kIrtaya 01108002 vaizaMpAyana uvAca 01108002a duryodhano yuyutsuz ca rAjan duHzAsanas tathA 01108002c duHsaho duHzalaz caiva jalasaMdhaH samaH sahaH 01108003a vindAnuvindau durdharSaH subAhur duSpradharSaNaH 01108003c durmarSaNo durmukhaz ca duSkarNaH karNa eva ca 01108004a viviMzatir vikarNaz ca jalasaMdhaH sulocanaH 01108004c citropacitrau citrAkSaz cArucitraH zarAsanaH 01108005a durmado duSpragAhaz ca vivitsur vikaTaH samaH 01108005c UrNanAbhaH sunAbhaz ca tathA nandopanandakau 01108006a senApatiH suSeNaz ca kuNDodaramahodarau 01108006c citrabANaz citravarmA suvarmA durvimocanaH 01108007a ayobAhur mahAbAhuz citrAGgaz citrakuNDalaH 01108007c bhImavego bhImabalo balAkI balavardhanaH 01108008a ugrAyudho bhImakarmA kanakAyur dRDhAyudhaH 01108008c dRDhavarmA dRDhakSatraH somakIrtir anUdaraH 01108009a dRDhasaMdho jarAsaMdhaH satyasaMdhaH sadaHsuvAk 01108009c ugrazravA azvasenaH senAnIr duSparAjayaH 01108010a aparAjitaH paNDitako vizAlAkSo durAvaraH 01108010c dRDhahastaH suhastaz ca vAtavegasuvarcasau 01108011a Adityaketur bahvAzI nAgadantograyAyinau 01108011c kavacI niSaGgI pAzI ca daNDadhAro dhanurgrahaH 01108012a ugro bhImaratho vIro vIrabAhur alolupaH 01108012c abhayo raudrakarmA ca tathA dRDharathas trayaH 01108013a anAdhRSyaH kuNDabhedI virAvI dIrghalocanaH 01108013c dIrghabAhur mahAbAhur vyUDhoruH kanakadhvajaH 01108014a kuNDAzI virajAz caiva duHzalA ca zatAdhikA 01108014c etad ekazataM rAjan kanyA caikA prakIrtitA 01108015a nAmadheyAnupUrvyeNa viddhi janmakramaM nRpa 01108015c sarve tv atirathAH zUrAH sarve yuddhavizAradAH 01108016a sarve vedavidaz caiva rAjazAstreSu kovidAH 01108016c sarve saMsargavidyAsu vidyAbhijanazobhinaH 01108017a sarveSAm anurUpAz ca kRtA dArA mahIpate 01108017c dhRtarASTreNa samaye samIkSya vidhivat tadA 01108018a duHzalAM samaye rAjA sindhurAjAya bhArata 01108018c jayadrathAya pradadau saubalAnumate tadA 01109001 janamejaya uvAca 01109001a kathito dhArtarASTrANAm ArSaH saMbhava uttamaH 01109001c amAnuSo mAnuSANAM bhavatA brahmavittama 01109002a nAmadheyAni cApy eSAM kathyamAnAni bhAgazaH 01109002c tvattaH zrutAni me brahman pANDavAnAM tu kIrtaya 01109003a te hi sarve mahAtmAno devarAjaparAkramAH 01109003c tvayaivAMzAvataraNe devabhAgAH prakIrtitAH 01109004a tasmAd icchAmy ahaM zrotum atimAnuSakarmaNAm 01109004c teSAm AjananaM sarvaM vaizaMpAyana kIrtaya 01109005 vaizaMpAyana uvAca 01109005a rAjA pANDur mahAraNye mRgavyAlaniSevite 01109005c vane maithunakAlasthaM dadarza mRgayUthapam 01109006a tatas tAM ca mRgIM taM ca rukmapuGkhaiH supatribhiH 01109006c nirbibheda zarais tIkSNaiH pANDuH paJcabhir AzugaiH 01109007a sa ca rAjan mahAtejA RSiputras tapodhanaH 01109007c bhAryayA saha tejasvI mRgarUpeNa saMgataH 01109008a saMsaktas tu tayA mRgyA mAnuSIm Irayan giram 01109008c kSaNena patito bhUmau vilalApAkulendriyaH 01109009 mRga uvAca 01109009a kAmamanyuparItApi buddhyaGgarahitApi ca 01109009c varjayanti nRzaMsAni pApeSv abhiratA narAH 01109010a na vidhiM grasate prajJA prajJAM tu grasate vidhiH 01109010c vidhiparyAgatAn arthAn prajJA na pratipadyate 01109011a zazvaddharmAtmanAM mukhye kule jAtasya bhArata 01109011c kAmalobhAbhibhUtasya kathaM te calitA matiH 01109012 pANDur uvAca 01109012a zatrUNAM yA vadhe vRttiH sA mRgANAM vadhe smRtA 01109012c rAjJAM mRga na mAM mohAt tvaM garhayitum arhasi 01109013a acchadmanAmAyayA ca mRgANAM vadha iSyate 01109013c sa eva dharmo rAjJAM tu tad vidvAn kiM nu garhase 01109014a agastyaH satram AsInaz cacAra mRgayAm RSiH 01109014c AraNyAn sarvadaivatyAn mRgAn prokSya mahAvane 01109015a pramANadRSTadharmeNa katham asmAn vigarhase 01109015c agastyasyAbhicAreNa yuSmAkaM vai vapA hutA 01109016 mRga uvAca 01109016a na ripUn vai samuddizya vimuJcanti purA zarAn 01109016c randhra eSAM vizeSeNa vadhakAlaH prazasyate 01109017 pANDur uvAca 01109017a pramattam apramattaM vA vivRtaM ghnanti caujasA 01109017c upAyair iSubhis tIkSNaiH kasmAn mRga vigarhase 01109018 mRga uvAca 01109018a nAhaM ghnantaM mRgAn rAjan vigarhe AtmakAraNAt 01109018c maithunaM tu pratIkSyaM me syAt tvayehAnRzaMsataH 01109019a sarvabhUtahite kAle sarvabhUtepsite tathA 01109019c ko hi vidvAn mRgaM hanyAc carantaM maithunaM vane 01109019e puruSArthaphalaM kAntaM yat tvayA vitathaM kRtam 01109020a pauravANAm RSINAM ca teSAm akliSTakarmaNAm 01109020c vaMze jAtasya kauravya nAnurUpam idaM tava 01109021a nRzaMsaM karma sumahat sarvalokavigarhitam 01109021c asvargyam ayazasyaM ca adharmiSThaM ca bhArata 01109022a strIbhogAnAM vizeSajJaH zAstradharmArthatattvavit 01109022c nArhas tvaM surasaMkAza kartum asvargyam IdRzam 01109023a tvayA nRzaMsakartAraH pApAcArAz ca mAnavAH 01109023c nigrAhyAH pArthivazreSTha trivargaparivarjitAH 01109024a kiM kRtaM te narazreSTha nighnato mAm anAgasam 01109024c muniM mUlaphalAhAraM mRgaveSadharaM nRpa 01109024e vasamAnam araNyeSu nityaM zamaparAyaNam 01109025a tvayAhaM hiMsito yasmAt tasmAt tvAm apy asaMzayam 01109025c dvayor nRzaMsakartAram avazaM kAmamohitam 01109025e jIvitAntakaro bhAva evam evAgamiSyati 01109026a ahaM hi kiMdamo nAma tapasApratimo muniH 01109026c vyapatrapan manuSyANAM mRgyAM maithunam Acaram 01109027a mRgo bhUtvA mRgaiH sArdhaM carAmi gahane vane 01109027c na tu te brahmahatyeyaM bhaviSyaty avijAnataH 01109027e mRgarUpadharaM hatvA mAm evaM kAmamohitam 01109028a asya tu tvaM phalaM mUDha prApsyasIdRzam eva hi 01109028c priyayA saha saMvAsaM prApya kAmavimohitaH 01109028e tvam apy asyAm avasthAyAM pretalokaM gamiSyasi 01109029a antakAle ca saMvAsaM yayA gantAsi kAntayA 01109029c pretarAjavazaM prAptaM sarvabhUtaduratyayam 01109029e bhaktyA matimatAM zreSTha saiva tvAm anuyAsyati 01109030a vartamAnaH sukhe duHkhaM yathAhaM prApitas tvayA 01109030c tathA sukhaM tvAM saMprAptaM duHkham abhyAgamiSyati 01109031 vaizaMpAyana uvAca 01109031a evam uktvA suduHkhArto jIvitAt sa vyayujyata 01109031c mRgaH pANDuz ca zokArtaH kSaNena samapadyata 01110001 vaizaMpAyana uvAca 01110001a taM vyatItam atikramya rAjA svam iva bAndhavam 01110001c sabhAryaH zokaduHkhArtaH paryadevayad AturaH 01110002 pANDur uvAca 01110002a satAm api kule jAtAH karmaNA bata durgatim 01110002c prApnuvanty akRtAtmAnaH kAmajAlavimohitAH 01110003a zazvad dharmAtmanA jAto bAla eva pitA mama 01110003c jIvitAntam anuprAptaH kAmAtmaiveti naH zrutam 01110004a tasya kAmAtmanaH kSetre rAjJaH saMyatavAg RSiH 01110004c kRSNadvaipAyanaH sAkSAd bhagavAn mAm ajIjanat 01110005a tasyAdya vyasane buddhiH saMjAteyaM mamAdhamA 01110005c tyaktasya devair anayAn mRgayAyAM durAtmanaH 01110006a mokSam eva vyavasyAmi bandho hi vyasanaM mahat 01110006c suvRttim anuvartiSye tAm ahaM pitur avyayAm 01110006e atIva tapasAtmAnaM yojayiSyAmy asaMzayam 01110007a tasmAd eko 'ham ekAham ekaikasmin vanaspatau 01110007c caran bhaikSaM munir muNDaz cariSyAmi mahIm imAm 01110008a pAMsunA samavacchannaH zUnyAgArapratizrayaH 01110008c vRkSamUlaniketo vA tyaktasarvapriyApriyaH 01110009a na zocan na prahRSyaMz ca tulyanindAtmasaMstutiH 01110009c nirAzIr nirnamaskAro nirdvandvo niSparigrahaH 01110010a na cApy avahasan kaM cin na kurvan bhrukuTIM kva cit 01110010c prasannavadano nityaM sarvabhUtahite rataH 01110011a jaGgamAjaGgamaM sarvam avihiMsaMz caturvidham 01110011c svAsu prajAsv iva sadA samaH prANabhRtAM prati 01110012a ekakAlaM caran bhaikSaM kulAni dve ca paJca ca 01110012c asaMbhave vA bhaikSasya carann anazanAny api 01110013a alpam alpaM yathAbhojyaM pUrvalAbhena jAtu cit 01110013c nityaM nAticara&l lAbhe alAbhe sapta pUrayan 01110014a vAsyaikaM takSato bAhuM candanenaikam ukSataH 01110014c nAkalyANaM na kalyANaM pradhyAyann ubhayos tayoH 01110015a na jijIviSuvat kiM cin na mumUrSuvad Acaran 01110015c maraNaM jIvitaM caiva nAbhinandan na ca dviSan 01110016a yAH kAz cij jIvatA zakyAH kartum abhyudayakriyAH 01110016c tAH sarvAH samatikramya nimeSAdiSv avasthitaH 01110017a tAsu sarvAsv avasthAsu tyaktasarvendriyakriyaH 01110017c saMparityaktadharmAtmA sunirNiktAtmakalmaSaH 01110018a nirmuktaH sarvapApebhyo vyatItaH sarvavAgurAH 01110018c na vaze kasya cit tiSThan sadharmA mAtarizvanaH 01110019a etayA satataM vRttyA carann evaMprakArayA 01110019c dehaM saMdhArayiSyAmi nirbhayaM mArgam AsthitaH 01110020a nAhaM zvAcarite mArge avIryakRpaNocite 01110020c svadharmAt satatApete rameyaM vIryavarjitaH 01110021a satkRto 'saktRto vApi yo 'nyAM kRpaNacakSuSA 01110021c upaiti vRttiM kAmAtmA sa zunAM vartate pathi 01110022 vaizaMpAyana uvAca 01110022a evam uktvA suduHkhArto niHzvAsaparamo nRpaH 01110022c avekSamANaH kuntIM ca mAdrIM ca samabhASata 01110023a kausalyA viduraH kSattA rAjA ca saha bandhubhiH 01110023c AryA satyavatI bhISmas te ca rAjapurohitAH 01110024a brAhmaNAz ca mahAtmAnaH somapAH saMzitavratAH 01110024c pauravRddhAz ca ye tatra nivasanty asmadAzrayAH 01110024e prasAdya sarve vaktavyAH pANDuH pravrajito vanam 01110025a nizamya vacanaM bhartur vanavAse dhRtAtmanaH 01110025c tatsamaM vacanaM kuntI mAdrI ca samabhASatAm 01110026a anye 'pi hy AzramAH santi ye zakyA bharatarSabha 01110026c AvAbhyAM dharmapatnIbhyAM saha taptvA tapo mahat 01110026e tvam eva bhavitA sArthaH svargasyApi na saMzayaH 01110027a praNidhAyendriyagrAmaM bhartRlokaparAyaNe 01110027c tyaktakAmasukhe hy AvAM tapsyAvo vipulaM tapaH 01110028a yadi AvAM mahAprAjJa tyakSyasi tvaM vizAM pate 01110028c adyaivAvAM prahAsyAvo jItivaM nAtra saMzayaH 01110029 pANDur uvAca 01110029a yadi vyavasitaM hy etad yuvayor dharmasaMhitam 01110029c svavRttim anuvartiSye tAm ahaM pitur avyayAm 01110030a tyaktagrAmyasukhAcAras tapyamAno mahat tapaH 01110030c valkalI phalamUlAzI cariSyAmi mahAvane 01110031a agniM juhvann ubhau kAlAv ubhau kAlAv upaspRzan 01110031c kRzaH parimitAhAraz cIracarmajaTAdharaH 01110032a zItavAtAtapasahaH kSutpipAsAzramAnvitaH 01110032c tapasA duzcareNedaM zarIram upazoSayan 01110033a ekAntazIlI vimRzan pakvApakvena vartayan 01110033c pitqn devAMz ca vanyena vAgbhir adbhiz ca tarpayan 01110034a vAnaprasthajanasyApi darzanaM kulavAsinAm 01110034c nApriyANy AcaraJ jAtu kiM punar grAmavAsinAm 01110035a evam AraNyazAstrANAm ugram ugrataraM vidhim 01110035c kAGkSamANo 'ham AsiSye dehasyAsya samApanAt 01110036 vaizaMpAyana uvAca 01110036a ity evam uktvA bhArye te rAjA kauravavaMzajaH 01110036c tataz cUDAmaNiM niSkam aGgade kuNDalAni ca 01110036e vAsAMsi ca mahArhANi strINAm AbharaNAni ca 01110037a pradAya sarvaM viprebhyaH pANDuH punar abhASata 01110037c gatvA nAgapuraM vAcyaM pANDuH pravrajito vanam 01110038a arthaM kAmaM sukhaM caiva ratiM ca paramAtmikAm 01110038c pratasthe sarvam utsRjya sabhAryaH kurupuMgavaH 01110039a tatas tasyAnuyAtrANi te caiva paricArakAH 01110039c zrutvA bharatasiMhasya vividhAH karuNA giraH 01110039e bhImam ArtasvaraM kRtvA hAheti paricukruzuH 01110040a uSNam azru vimuJcantas taM vihAya mahIpatim 01110040c yayur nAgapuraM tUrNaM sarvam AdAya tadvacaH 01110041a zrutvA ca tebhyas tat sarvaM yathAvRttaM mahAvane 01110041c dhRtarASTro narazreSThaH pANDum evAnvazocata 01110042a rAjaputras tu kauravyaH pANDur mUlaphalAzanaH 01110042c jagAma saha bhAryAbhyAM tato nAgasabhaM girim 01110043a sa caitraratham AsAdya vAriSeNam atItya ca 01110043c himavantam atikramya prayayau gandhamAdanam 01110044a rakSyamANo mahAbhUtaiH siddhaiz ca paramarSibhiH 01110044c uvAsa sa tadA rAjA sameSu viSameSu ca 01110045a indradyumnasaraH prApya haMsakUTam atItya ca 01110045c zatazRGge mahArAja tApasaH samapadyata 01111001 vaizaMpAyana uvAca 01111001a tatrApi tapasi zreSThe vartamAnaH sa vIryavAn 01111001c siddhacAraNasaMghAnAM babhUva priyadarzanaH 01111002a zuzrUSur anahaMvAdI saMyatAtmA jitendriyaH 01111002c svargaM gantuM parAkrAntaH svena vIryeNa bhArata 01111003a keSAM cid abhavad bhrAtA keSAM cid abhavat sakhA 01111003c RSayas tv apare cainaM putravat paryapAlayan 01111004a sa tu kAlena mahatA prApya niSkalmaSaM tapaH 01111004c brahmarSisadRzaH pANDur babhUva bharatarSabha 01111005a svargapAraM titIrSan sa zatazRGgAd udaGmukhaH 01111005c pratasthe saha patnIbhyAm abruvaMs tatra tApasAH 01111005e upary upari gacchantaH zailarAjam udaGmukhAH 01111006a dRSTavanto girer asya durgAn dezAn bahUn vayam 01111006c AkrIDabhUtAn devAnAM gandharvApsarasAM tathA 01111007a udyAnAni kuberasya samAni viSamANi ca 01111007c mahAnadInitambAMz ca durgAMz ca girigahvarAn 01111008a santi nityahimA dezA nirvRkSamRgapakSiNaH 01111008c santi ke cin mahAvarSA durgAH ke cid durAsadAH 01111009a atikrAmen na pakSI yAn kuta evetare mRgAH 01111009c vAyur eko 'tigAd yatra siddhAz ca paramarSayaH 01111010a gacchantyau zailarAje 'smin rAjaputryau kathaM tv ime 01111010c na sIdetAm aduHkhArhe mA gamo bharatarSabha 01111011 pANDur uvAca 01111011a aprajasya mahAbhAgA na dvAraM paricakSate 01111011c svarge tenAbhitapto 'ham aprajas tad bravImi vaH 01111012a RNaiz caturbhiH saMyuktA jAyante manujA bhuvi 01111012c pitRdevarSimanujadeyaiH zatasahasrazaH 01111013a etAni tu yathAkAlaM yo na budhyati mAnavaH 01111013c na tasya lokAH santIti dharmavidbhiH pratiSThitam 01111014a yajJaiz ca devAn prINAti svAdhyAyatapasA munIn 01111014c putraiH zrAddhaiH pitqMz cApi AnRzaMsyena mAnavAn 01111015a RSidevamanuSyANAM parimukto 'smi dharmataH 01111015c pitryAd RNAd anirmuktas tena tapye tapodhanAH 01111016a dehanAze dhruvo nAzaH pitqNAm eSa nizcayaH 01111016c iha tasmAt prajAhetoH prajAyante narottamAH 01111017a yathaivAhaM pituH kSetre sRSTas tena mahAtmanA 01111017c tathaivAsmin mama kSetre kathaM vai saMbhavet prajA 01111018 tApasA UcuH 01111018a asti vai tava dharmAtman vidma devopamaM zubham 01111018c apatyam anaghaM rAjan vayaM divyena cakSuSA 01111019a daivadiSTaM naravyAghra karmaNehopapAdaya 01111019c akliSTaM phalam avyagro vindate buddhimAn naraH 01111020a tasmin dRSTe phale tAta prayatnaM kartum arhasi 01111020c apatyaM guNasaMpannaM labdhvA prItim avApsyasi 01111021 vaizaMpAyana uvAca 01111021a tac chrutvA tApasavacaH pANDuz cintAparo 'bhavat 01111021c Atmano mRgazApena jAnann upahatAM kriyAm 01111022a so 'bravId vijane kuntIM dharmapatnIM yazasvinIm 01111022c apatyotpAdane yogam Apadi prasamarthayan 01111023a apatyaM nAma lokeSu pratiSThA dharmasaMhitA 01111023c iti kunti vidur dhIrAH zAzvataM dharmam AditaH 01111024a iSTaM dattaM tapas taptaM niyamaz ca svanuSThitaH 01111024c sarvam evAnapatyasya na pAvanam ihocyate 01111025a so 'ham evaM viditvaitat prapazyAmi zucismite 01111025c anapatyaH zubhA&l lokAn nAvApsyAmIti cintayan 01111026a mRgAbhizApAn naSTaM me prajanaM hy akRtAtmanaH 01111026c nRzaMsakAriNo bhIru yathaivopahataM tathA 01111027a ime vai bandhudAyAdAH SaT putrA dharmadarzane 01111027c SaD evAbandhudAyAdAH putrAs tAJ zRNu me pRthe 01111028a svayaMjAtaH praNItaz ca parikrItaz ca yaH sutaH 01111028c paunarbhavaz ca kAnInaH svairiNyAM yaz ca jAyate 01111029a dattaH krItaH kRtrimaz ca upagacchet svayaM ca yaH 01111029c sahoDho jAtaretAz ca hInayonidhRtaz ca yaH 01111030a pUrvapUrvatamAbhAve matvA lipseta vai sutam 01111030c uttamAd avarAH puMsaH kAGkSante putram Apadi 01111031a apatyaM dharmaphaladaM zreSThaM vindanti sAdhavaH 01111031c AtmazukrAd api pRthe manuH svAyambhuvo 'bravIt 01111032a tasmAt praheSyAmy adya tvAM hInaH prajananAt svayam 01111032c sadRzAc chreyaso vA tvaM viddhy apatyaM yazasvini 01111033a zRNu kunti kathAM cemAM zAradaNDAyanIM prati 01111033c yA vIrapatnI gurubhir niyuktApatyajanmani 01111034a puSpeNa prayatA snAtA nizi kunti catuSpathe 01111034c varayitvA dvijaM siddhaM hutvA puMsavane 'nalam 01111035a karmaNy avasite tasmin sA tenaiva sahAvasat 01111035c tatra trIJ janayAm Asa durjayAdIn mahArathAn 01111036a tathA tvam api kalyANi brAhmaNAt tapasAdhikAt 01111036c manniyogAd yata kSipram apatyotpAdanaM prati 01112001 vaizaMpAyana uvAca 01112001a evam uktA mahArAja kuntI pANDum abhASata 01112001c kurUNAm RSabhaM vIraM tadA bhUmipatiM patim 01112002a na mAm arhasi dharmajJa vaktum evaM kathaM cana 01112002c dharmapatnIm abhiratAM tvayi rAjIvalocana 01112003a tvam eva tu mahAbAho mayy apatyAni bhArata 01112003c vIra vIryopapannAni dharmato janayiSyasi 01112004a svargaM manujazArdUla gaccheyaM sahitA tvayA 01112004c apatyAya ca mAM gaccha tvam eva kurunandana 01112005a na hy ahaM manasApy anyaM gaccheyaM tvad Rte naram 01112005c tvattaH prativiziSTaz ca ko 'nyo 'sti bhuvi mAnavaH 01112006a imAM ca tAvad dharmyAM tvaM paurANIM zRNu me kathAm 01112006c parizrutAM vizAlAkSa kIrtayiSyAmi yAm aham 01112007a vyuSitAzva iti khyAto babhUva kila pArthivaH 01112007c purA paramadharmiSThaH pUror vaMzavivardhanaH 01112008a tasmiMz ca yajamAne vai dharmAtmani mahAtmani 01112008c upAgamaMs tato devAH sendrAH saha maharSibhiH 01112009a amAdyad indraH somena dakSiNAbhir dvijAtayaH 01112009c vyuSitAzvasya rAjarSes tato yajJe mahAtmanaH 01112010a vyuSitAzvas tato rAjann ati martyAn vyarocata 01112010c sarvabhUtAny ati yathA tapanaH zizirAtyaye 01112011a sa vijitya gRhItvA ca nRpatIn rAjasattamaH 01112011c prAcyAn udIcyAn madhyAMz ca dakSiNAtyAn akAlayat 01112012a azvamedhe mahAyajJe vyuSitAzvaH pratApavAn 01112012c babhUva sa hi rAjendro dazanAgabalAnvitaH 01112013a apy atra gAthAM gAyanti ye purANavido janAH 01112013c vyuSitAzvaH samudrAntAM vijityemAM vasuMdharAm 01112013e apAlayat sarvavarNAn pitA putrAn ivaurasAn 01112014a yajamAno mahAyajJair brAhmaNebhyo dadau dhanam 01112014c anantaratnAny AdAya AjahAra mahAkratUn 01112014e suSAva ca bahUn somAn somasaMsthAs tatAna ca 01112015a AsIt kAkSIvatI cAsya bhAryA paramasaMmatA 01112015c bhadrA nAma manuSyendra rUpeNAsadRzI bhuvi 01112016a kAmayAm Asatus tau tu parasparam iti zrutiH 01112016c sa tasyAM kAmasaMmatto yakSmANaM samapadyata 01112017a tenAcireNa kAlena jagAmAstam ivAMzumAn 01112017c tasmin prete manuSyendre bhAryAsya bhRzaduHkhitA 01112018a aputrA puruSavyAghra vilalApeti naH zrutam 01112018c bhadrA paramaduHkhArtA tan nibodha narAdhipa 01112019a nArI paramadharmajJa sarvA putravinAkRtA 01112019c patiM vinA jIvati yA na sA jIvati duHkhitA 01112020a patiM vinA mRtaM zreyo nAryAH kSatriyapuMgava 01112020c tvadgatiM gantum icchAmi prasIdasva nayasva mAm 01112021a tvayA hInA kSaNam api nAhaM jIvitum utsahe 01112021c prasAdaM kuru me rAjann itas tUrNaM nayasva mAm 01112022a pRSThato 'nugamiSyAmi sameSu viSameSu ca 01112022c tvAm ahaM narazArdUla gacchantam anivartinam 01112023a chAyevAnapagA rAjan satataM vazavartinI 01112023c bhaviSyAmi naravyAghra nityaM priyahite ratA 01112024a adya prabhRti mAM rAjan kaSTA hRdayazoSaNAH 01112024c Adhayo 'bhibhaviSyanti tvad Rte puSkarekSaNa 01112025a abhAgyayA mayA nUnaM viyuktAH sahacAriNaH 01112025c saMyogA viprayuktA vA pUrvadeheSu pArthiva 01112026a tad idaM karmabhiH pApaiH pUrvadeheSu saMcitam 01112026c duHkhaM mAm anusaMprAptaM rAjaMs tvadviprayogajam 01112027a adya prabhRty ahaM rAjan kuzaprastarazAyinI 01112027c bhaviSyAmy asukhAviSTA tvaddarzanaparAyaNA 01112028a darzayasva naravyAghra sAdhu mAm asukhAnvitAm 01112028c dInAm anAthAM kRpaNAM vilapantIM narezvara 01112029a evaM bahuvidhaM tasyAM vilapantyAM punaH punaH 01112029c taM zavaM saMpariSvajya vAk kilAntarhitAbravIt 01112030a uttiSTha bhadre gaccha tvaM dadAnIha varaM tava 01112030c janayiSyAmy apatyAni tvayy ahaM cAruhAsini 01112031a AtmIye ca varArohe zayanIye caturdazIm 01112031c aSTamIM vA RtusnAtA saMvizethA mayA saha 01112032a evam uktA tu sA devI tathA cakre pativratA 01112032c yathoktam eva tad vAkyaM bhadrA putrArthinI tadA 01112033a sA tena suSuve devI zavena manujAdhipa 01112033c trIJ zAlvAMz caturo madrAn sutAn bharatasattama 01112034a tathA tvam api mayy eva manasA bharatarSabha 01112034c zakto janayituM putrAMs tapoyogabalAnvayAt 01113001 vaizaMpAyana uvAca 01113001a evam uktas tayA rAjA tAM devIM punar abravIt 01113001c dharmavid dharmasaMyuktam idaM vacanam uttamam 01113002a evam etat purA kunti vyuSitAzvaz cakAra ha 01113002c yathA tvayoktaM kalyANi sa hy AsId amaropamaH 01113003a atha tv imaM pravakSyAmi dharmaM tv etaM nibodha me 01113003c purANam RSibhir dRSTaM dharmavidbhir mahAtmabhiH 01113004a anAvRtAH kila purA striya Asan varAnane 01113004c kAmacAravihAriNyaH svatantrAz cArulocane 01113005a tAsAM vyuccaramANAnAM kaumArAt subhage patIn 01113005c nAdharmo 'bhUd varArohe sa hi dharmaH purAbhavat 01113006a taM caiva dharmaM paurANaM tiryagyonigatAH prajAH 01113006c adyApy anuvidhIyante kAmadveSavivarjitAH 01113006e purANadRSTo dharmo 'yaM pUjyate ca maharSibhiH 01113007a uttareSu ca rambhoru kuruSv adyApi vartate 01113007c strINAm anugrahakaraH sa hi dharmaH sanAtanaH 01113008a asmiMs tu loke nacirAn maryAdeyaM zucismite 01113008c sthApitA yena yasmAc ca tan me vistarataH zRNu 01113009a babhUvoddAlako nAma maharSir iti naH zrutam 01113009c zvetaketur iti khyAtaH putras tasyAbhavan muniH 01113010a maryAdeyaM kRtA tena mAnuSeSv iti naH zrutam 01113010c kopAt kamalapatrAkSi yadarthaM tan nibodha me 01113011a zvetaketoH kila purA samakSaM mAtaraM pituH 01113011c jagrAha brAhmaNaH pANau gacchAva iti cAbravIt 01113012a RSiputras tataH kopaM cakArAmarSitas tadA 01113012c mAtaraM tAM tathA dRSTvA nIyamAnAM balAd iva 01113013a kruddhaM taM tu pitA dRSTvA zvetaketum uvAca ha 01113013c mA tAta kopaM kArSIs tvam eSa dharmaH sanAtanaH 01113014a anAvRtA hi sarveSAM varNAnAm aGganA bhuvi 01113014c yathA gAvaH sthitAs tAta sve sve varNe tathA prajAH 01113015a RSiputro 'tha taM dharmaM zvetaketur na cakSame 01113015c cakAra caiva maryAdAm imAM strIpuMsayor bhuvi 01113016a mAnuSeSu mahAbhAge na tv evAnyeSu jantuSu 01113016c tadA prabhRti maryAdA sthiteyam iti naH zrutam 01113017a vyuccarantyAH patiM nAryA adya prabhRti pAtakam 01113017c bhrUNahatyAkRtaM pApaM bhaviSyaty asukhAvaham 01113018a bhAryAM tathA vyuccarataH kaumArIM brahmacAriNIm 01113018c pativratAm etad eva bhavitA pAtakaM bhuvi 01113019a patyA niyuktA yA caiva patny apatyArtham eva ca 01113019c na kariSyati tasyAz ca bhaviSyaty etad eva hi 01113020a iti tena purA bhIru maryAdA sthApitA balAt 01113020c uddAlakasya putreNa dharmyA vai zvetaketunA 01113021a saudAsena ca rambhoru niyuktApatyajanmani 01113021c madayantI jagAmarSiM vasiSTham iti naH zrutam 01113022a tasmAl lebhe ca sA putram azmakaM nAma bhAminI 01113022c bhAryA kalmASapAdasya bhartuH priyacikIrSayA 01113023a asmAkam api te janma viditaM kamalekSaNe 01113023c kRSNadvaipAyanAd bhIru kurUNAM vaMzavRddhaye 01113024a ata etAni sarvANi kAraNAni samIkSya vai 01113024c mamaitad vacanaM dharmyaM kartum arhasy anindite 01113025a RtAv Rtau rAjaputri striyA bhartA yatavrate 01113025c nAtivartavya ity evaM dharmaM dharmavido viduH 01113026a zeSeSv anyeSu kAleSu svAtantryaM strI kilArhati 01113026c dharmam etaM janAH santaH purANaM paricakSate 01113027a bhartA bhAryAM rAjaputri dharmyaM vAdharmyam eva vA 01113027c yad brUyAt tat tathA kAryam iti dharmavido viduH 01113028a vizeSataH putragRddhI hInaH prajananAt svayam 01113028c yathAham anavadyAGgi putradarzanalAlasaH 01113029a tathA raktAGgulitalaH padmapatranibhaH zubhe 01113029c prasAdArthaM mayA te 'yaM zirasy abhyudyato 'JjaliH 01113030a manniyogAt sukezAnte dvijAtes tapasAdhikAt 01113030c putrAn guNasamAyuktAn utpAdayitum arhasi 01113030e tvatkRte 'haM pRthuzroNi gaccheyaM putriNAM gatim 01113031a evam uktA tataH kuntI pANDuM parapuraMjayam 01113031c pratyuvAca varArohA bhartuH priyahite ratA 01113032a pitRvezmany ahaM bAlA niyuktAtithipUjane 01113032c ugraM paryacaraM tatra brAhmaNaM saMzitavratam 01113033a nigUDhanizcayaM dharme yaM taM durvAsasaM viduH 01113033c tam ahaM saMzitAtmAnaM sarvayatnair atoSayam 01113034a sa me 'bhicArasaMyuktam AcaSTa bhagavAn varam 01113034c mantragrAmaM ca me prAdAd abravIc caiva mAm idam 01113035a yaM yaM devaM tvam etena mantreNAvAhayiSyasi 01113035c akAmo vA sakAmo vA sa te vazam upaiSyati 01113036a ity uktAhaM tadA tena pitRvezmani bhArata 01113036c brAhmaNena vacas tathyaM tasya kAlo 'yam AgataH 01113037a anujJAtA tvayA devam Ahvayeyam ahaM nRpa 01113037c tena mantreNa rAjarSe yathA syAn nau prajA vibho 01113038a AvAhayAmi kaM devaM brUhi tattvavidAM vara 01113038c tvatto 'nujJApratIkSAM mAM viddhy asmin karmaNi sthitAm 01113039 pANDur uvAca 01113039a adyaiva tvaM varArohe prayatasva yathAvidhi 01113039c dharmam AvAhaya zubhe sa hi deveSu puNyabhAk 01113040a adharmeNa na no dharmaH saMyujyeta kathaM cana 01113040c lokaz cAyaM varArohe dharmo 'yam iti maMsyate 01113041a dhArmikaz ca kurUNAM sa bhaviSyati na saMzayaH 01113041c dattasyApi ca dharmeNa nAdharme raMsyate manaH 01113042a tasmAd dharmaM puraskRtya niyatA tvaM zucismite 01113042c upacArAbhicArAbhyAM dharmam ArAdhayasva vai 01113043 vaizaMpAyana uvAca 01113043a sA tathoktA tathety uktvA tena bhartrA varAGganA 01113043c abhivAdyAbhyanujJAtA pradakSiNam avartata 01114001 vaizaMpAyana uvAca 01114001a saMvatsarAhite garbhe gAndhAryA janamejaya 01114001c AhvayAm Asa vai kuntI garbhArthaM dharmam acyutam 01114002a sA baliM tvaritA devI dharmAyopajahAra ha 01114002c jajApa japyaM vidhivad dattaM durvAsasA purA 01114003a saMgamya sA tu dharmeNa yogamUrtidhareNa vai 01114003c lebhe putraM varArohA sarvaprANabhRtAM varam 01114004a aindre candrasamAyukte muhUrte 'bhijite 'STame 01114004c divA madhyagate sUrye tithau puNye 'bhipUjite 01114005a samRddhayazasaM kuntI suSAva samaye sutam 01114005c jAtamAtre sute tasmin vAg uvAcAzarIriNI 01114006a eSa dharmabhRtAM zreSTho bhaviSyati na saMzayaH 01114006c yudhiSThira iti khyAtaH pANDoH prathamajaH sutaH 01114007a bhavitA prathito rAjA triSu lokeSu vizrutaH 01114007c yazasA tejasA caiva vRttena ca samanvitaH 01114008a dhArmikaM taM sutaM labdhvA pANDus tAM punar abravIt 01114008c prAhuH kSatraM balajyeSThaM balajyeSThaM sutaM vRNu 01114009a tatas tathoktA patyA tu vAyum evAjuhAva sA 01114009c tasmAj jajJe mahAbAhur bhImo bhImaparAkramaH 01114010a tam apy atibalaM jAtaM vAg abhyavadad acyutam 01114010c sarveSAM balinAM zreSTho jAto 'yam iti bhArata 01114011a idam atyadbhutaM cAsIj jAtamAtre vRkodare 01114011c yad aGkAt patito mAtuH zilAM gAtrair acUrNayat 01114012a kuntI vyAghrabhayodvignA sahasotpatitA kila 01114012c nAnvabudhyata saMsuptam utsaGge sve vRkodaram 01114013a tataH sa vajrasaMghAtaH kumAro 'bhyapatad girau 01114013c patatA tena zatadhA zilA gAtrair vicUrNitA 01114013e tAM zilAM cUrNitAM dRSTvA pANDur vismayam Agamat 01114014a yasminn ahani bhImas tu jajJe bharatasattama 01114014c duryodhano 'pi tatraiva prajajJe vasudhAdhipa 01114015a jAte vRkodare pANDur idaM bhUyo 'nvacintayat 01114015c kathaM nu me varaH putro lokazreSTho bhaved iti 01114016a daive puruSakAre ca loko 'yaM hi pratiSThitaH 01114016c tatra daivaM tu vidhinA kAlayuktena labhyate 01114017a indro hi rAjA devAnAM pradhAna iti naH zrutam 01114017c aprameyabalotsAho vIryavAn amitadyutiH 01114018a taM toSayitvA tapasA putraM lapsye mahAbalam 01114018c yaM dAsyati sa me putraM sa varIyAn bhaviSyati 01114018e karmaNA manasA vAcA tasmAt tapsye mahat tapaH 01114019a tataH pANDur mahAtejA mantrayitvA maharSibhiH 01114019c dideza kuntyAH kauravyo vrataM sAMvatsaraM zubham 01114020a AtmanA ca mahAbAhur ekapAdasthito 'bhavat 01114020c ugraM sa tapa Atasthe parameNa samAdhinA 01114021a ArirAdhayiSur devaM tridazAnAM tam Izvaram 01114021c sUryeNa saha dharmAtmA paryavartata bhArata 01114022a taM tu kAlena mahatA vAsavaH pratyabhASata 01114022c putraM tava pradAsyAmi triSu lokeSu vizrutam 01114023a devAnAM brAhmaNAnAM ca suhRdAM cArthasAdhakam 01114023c sutaM te 'gryaM pradAsyAmi sarvAmitravinAzanam 01114024a ity uktaH kauravo rAjA vAsavena mahAtmanA 01114024c uvAca kuntIM dharmAtmA devarAjavacaH smaran 01114025a nItimantaM mahAtmAnam Adityasamatejasam 01114025c durAdharSaM kriyAvantam atIvAdbhutadarzanam 01114026a putraM janaya suzroNi dhAma kSatriyatejasAm 01114026c labdhaH prasAdo devendrAt tam Ahvaya zucismite 01114027a evam uktA tataH zakram AjuhAva yazasvinI 01114027c athAjagAma devendro janayAm Asa cArjunam 01114028a jAtamAtre kumAre tu vAg uvAcAzarIriNI 01114028c mahAgambhIranirghoSA nabho nAdayatI tadA 01114029a kArtavIryasamaH kunti zibitulyaparAkramaH 01114029c eSa zakra ivAjeyo yazas te prathayiSyati 01114030a adityA viSNunA prItir yathAbhUd abhivardhitA 01114030c tathA viSNusamaH prItiM vardhayiSyati te 'rjunaH 01114031a eSa madrAn vaze kRtvA kurUMz ca saha kekayaiH 01114031c cedikAzikarUSAMz ca kurulakSma sudhAsyati 01114032a etasya bhujavIryeNa khANDave havyavAhanaH 01114032c medasA sarvabhUtAnAM tRptiM yAsyati vai parAm 01114033a grAmaNIz ca mahIpAlAn eSa jitvA mahAbalaH 01114033c bhrAtRbhiH sahito vIras trIn medhAn AhariSyati 01114034a jAmadagnyasamaH kunti viSNutulyaparAkramaH 01114034c eSa vIryavatAM zreSTho bhaviSyaty aparAjitaH 01114035a tathA divyAni cAstrANi nikhilAny AhariSyati 01114035c vipranaSTAM zriyaM cAyam AhartA puruSarSabhaH 01114036a etAm atyadbhutAM vAcaM kuntIputrasya sUtake 01114036c uktavAn vAyur AkAze kuntI zuzrAva cAsya tAm 01114037a vAcam uccAritAm uccais tAM nizamya tapasvinAm 01114037c babhUva paramo harSaH zatazRGganivAsinAm 01114038a tathA devaRSINAM ca sendrANAM ca divaukasAm 01114038c AkAze dundubhInAM ca babhUva tumulaH svanaH 01114039a udatiSThan mahAghoSaH puSpavRSTibhir AvRtaH 01114039c samavetya ca devAnAM gaNAH pArtham apUjayan 01114040a kAdraveyA vainateyA gandharvApsarasas tathA 01114040c prajAnAM patayaH sarve sapta caiva maharSayaH 01114041a bharadvAjaH kazyapo gautamaz ca; vizvAmitro jamadagnir vasiSThaH 01114041c yaz codito bhAskare 'bhUt pranaSTe; so 'py atrAtrir bhagavAn AjagAma 01114042a marIcir aGgirAz caiva pulastyaH pulahaH kratuH 01114042c dakSaH prajApatiz caiva gandharvApsarasas tathA 01114043a divyamAlyAmbaradharAH sarvAlaMkArabhUSitAH 01114043c upagAyanti bIbhatsum upanRtyanti cApsarAH 01114043e gandharvaiH sahitaH zrImAn prAgAyata ca tumburuH 01114044a bhImasenograsenau ca UrNAyur anaghas tathA 01114044c gopatir dhRtarASTraz ca sUryavarcAz ca saptamaH 01114045a yugapas tRNapaH kArSNir nandiz citrarathas tathA 01114045c trayodazaH zAlizirAH parjanyaz ca caturdazaH 01114046a kaliH paJcadazaz cAtra nAradaz caiva SoDazaH 01114046c sad vA bRhad vA bRhakaH karAlaz ca mahAyazAH 01114047a brahmacArI bahuguNaH suparNaz ceti vizrutaH 01114047c vizvAvasur bhumanyuz ca sucandro dazamas tathA 01114048a gItamAdhuryasaMpannau vikhyAtau ca hahAhuhU 01114048c ity ete devagandharvA jagus tatra nararSabham 01114049a tathaivApsaraso hRSTAH sarvAlaMkArabhUSitAH 01114049c nanRtur vai mahAbhAgA jaguz cAyatalocanAH 01114050a anUnA cAnavadyA ca priyamukhyA guNAvarA 01114050c adrikA ca tathA sAcI mizrakezI alambusA 01114051a marIciH zicukA caiva vidyutparNA tilottamA 01114051c agnikA lakSaNA kSemA devI rambhA manoramA 01114052a asitA ca subAhuz ca supriyA suvapus tathA 01114052c puNDarIkA sugandhA ca surathA ca pramAthinI 01114053a kAmyA zAradvatI caiva nanRtus tatra saMghazaH 01114053c menakA sahajanyA ca parNikA puJjikasthalA 01114054a kratusthalA ghRtAcI ca vizvAcI pUrvacitty api 01114054c umlocety abhivikhyAtA pramloceti ca tA daza 01114054e urvazy ekAdazIty etA jagur AyatalocanAH 01114055a dhAtAryamA ca mitraz ca varuNo 'Mzo bhagas tathA 01114055c indro vivasvAn pUSA ca tvaSTA ca savitA tathA 01114056a parjanyaz caiva viSNuz ca AdityAH pAvakArciSaH 01114056c mahimAnaM pANDavasya vardhayanto 'mbare sthitAH 01114057a mRgavyAdhaz ca zarvaz ca nirRtiz ca mahAyazAH 01114057c ajaikapAd ahirbudhnyaH pinAkI ca paraMtapaH 01114058a dahano 'thezvaraz caiva kapAlI ca vizAM pate 01114058c sthANur bhavaz ca bhagavAn rudrAs tatrAvatasthire 01114059a azvinau vasavaz cASTau marutaz ca mahAbalAH 01114059c vizvedevAs tathA sAdhyAs tatrAsan parisaMsthitAH 01114060a karkoTako 'tha zeSaz ca vAsukiz ca bhujaMgamaH 01114060c kacchapaz cApakuNDaz ca takSakaz ca mahoragaH 01114061a Ayayus tejasA yuktA mahAkrodhA mahAbalAH 01114061c ete cAnye ca bahavas tatra nAgA vyavasthitAH 01114062a tArkSyaz cAriSTanemiz ca garuDaz cAsitadhvajaH 01114062c aruNaz cAruNiz caiva vainateyA vyavasthitAH 01114063a tad dRSTvA mahad AzcaryaM vismitA munisattamAH 01114063c adhikAM sma tato vRttim avartan pANDavAn prati 01114064a pANDus tu punar evainAM putralobhAn mahAyazAH 01114064c prAhiNod darzanIyAGgIM kuntI tv enam athAbravIt 01114065a nAtaz caturthaM prasavam Apatsv api vadanty uta 01114065c ataH paraM cAriNI syAt paJcame bandhakI bhavet 01114066a sa tvaM vidvan dharmam imaM buddhigamyaM kathaM nu mAm 01114066c apatyArthaM samutkramya pramAdAd iva bhASase 01115001 vaizaMpAyana uvAca 01115001a kuntIputreSu jAteSu dhRtarASTrAtmajeSu ca 01115001c madrarAjasutA pANDuM raho vacanam abravIt 01115002a na me 'sti tvayi saMtApo viguNe 'pi paraMtapa 01115002c nAvaratve varArhAyAH sthitvA cAnagha nityadA 01115003a gAndhAryAz caiva nRpate jAtaM putrazataM tathA 01115003c zrutvA na me tathA duHkham abhavat kurunandana 01115004a idaM tu me mahad duHkhaM tulyatAyAm aputratA 01115004c diSTyA tv idAnIM bhartur me kuntyAm apy asti saMtatiH 01115005a yadi tv apatyasaMtAnaM kuntirAjasutA mayi 01115005c kuryAd anugraho me syAt tava cApi hitaM bhavet 01115006a stambho hi me sapatnItvAd vaktuM kuntisutAM prati 01115006c yadi tu tvaM prasanno me svayam enAM pracodaya 01115007 pANDur uvAca 01115007a mamApy eSa sadA mAdri hRdy arthaH parivartate 01115007c na tu tvAM prasahe vaktum iSTAniSTavivakSayA 01115008a tava tv idaM mataM jJAtvA prayatiSyAmy ataH param 01115008c manye dhruvaM mayoktA sA vaco me pratipatsyate 01115009 vaizaMpAyana uvAca 01115009a tataH kuntIM punaH pANDur vivikta idam abravIt 01115009c kulasya mama saMtAnaM lokasya ca kuru priyam 01115010a mama cApiNDanAzAya pUrveSAm api cAtmanaH 01115010c matpriyArthaM ca kalyANi kuru kalyANam uttamam 01115011a yazaso 'rthAya caiva tvaM kuru karma suduSkaram 01115011c prApyAdhipatyam indreNa yajJair iSTaM yazorthinA 01115012a tathA mantravido viprAs tapas taptvA suduSkaram 01115012c gurUn abhyupagacchanti yazaso 'rthAya bhAmini 01115013a tathA rAjarSayaH sarve brAhmaNAz ca tapodhanAH 01115013c cakrur uccAvacaM karma yazaso 'rthAya duSkaram 01115014a sA tvaM mAdrIM plaveneva tArayemAm anindite 01115014c apatyasaMvibhAgena parAM kIrtim avApnuhi 01115015a evam uktAbravIn mAdrIM sakRc cintaya daivatam 01115015c tasmAt te bhavitApatyam anurUpam asaMzayam 01115016a tato mAdrI vicAryaiva jagAma manasAzvinau 01115016c tAv Agamya sutau tasyAM janayAm Asatur yamau 01115017a nakulaM sahadevaM ca rUpeNApratimau bhuvi 01115017c tathaiva tAv api yamau vAg uvAcAzarIriNI 01115018a rUpasattvaguNopetAv etAv anyAJ janAn ati 01115018c bhAsatas tejasAtyarthaM rUpadraviNasaMpadA 01115019a nAmAni cakrire teSAM zatazRGganivAsinaH 01115019c bhaktyA ca karmaNA caiva tathAzIrbhir vizAM pate 01115020a jyeSThaM yudhiSThirety Ahur bhImaseneti madhyamam 01115020c arjuneti tRtIyaM ca kuntIputrAn akalpayan 01115021a pUrvajaM nakulety evaM sahadeveti cAparam 01115021c mAdrIputrAv akathayaMs te viprAH prItamAnasAH 01115021e anusaMvatsaraM jAtA api te kurusattamAH 01115022a kuntIm atha punaH pANDur mAdryarthe samacodayat 01115022c tam uvAca pRthA rAjan rahasy uktA satI sadA 01115023a uktA sakRd dvandvam eSA lebhe tenAsmi vaJcitA 01115023c bibhemy asyAH paribhavAn nArINAM gatir IdRzI 01115024a nAjJAsiSam ahaM mUDhA dvandvAhvAne phaladvayam 01115024c tasmAn nAhaM niyoktavyA tvayaiSo 'stu varo mama 01115025a evaM pANDoH sutAH paJca devadattA mahAbalAH 01115025c saMbhUtAH kIrtimantas te kuruvaMzavivardhanAH 01115026a zubhalakSaNasaMpannAH somavat priyadarzanAH 01115026c siMhadarpA maheSvAsAH siMhavikrAntagAminaH 01115026e siMhagrIvA manuSyendrA vavRdhur devavikramAH 01115027a vivardhamAnAs te tatra puNye haimavate girau 01115027c vismayaM janayAm Asur maharSINAM sameyuSAm 01115028a te ca paJca zataM caiva kuruvaMzavivardhanAH 01115028c sarve vavRdhur alpena kAlenApsv iva nIrajAH 01116001 vaizaMpAyana uvAca 01116001a darzanIyAMs tataH putrAn pANDuH paJca mahAvane 01116001c tAn pazyan parvate reme svabAhubalapAlitAn 01116002a supuSpitavane kAle kadA cin madhumAdhave 01116002c bhUtasaMmohane rAjA sabhAryo vyacarad vanam 01116003a palAzais tilakaiz cUtaiz campakaiH pAribhadrakaiH 01116003c anyaiz ca bahubhir vRkSaiH phalapuSpasamRddhibhiH 01116004a jalasthAnaiz ca vividhaiH padminIbhiz ca zobhitam 01116004c pANDor vanaM tu saMprekSya prajajJe hRdi manmathaH 01116005a prahRSTamanasaM tatra viharantaM yathAmaram 01116005c taM mAdry anujagAmaikA vasanaM bibhratI zubham 01116006a samIkSamANaH sa tu tAM vayaHsthAM tanuvAsasam 01116006c tasya kAmaH pravavRdhe gahane 'gnir ivotthitaH 01116007a rahasy AtmasamAM dRSTvA rAjA rAjIvalocanAm 01116007c na zazAka niyantuM taM kAmaM kAmabalAtkRtaH 01116008a tata enAM balAd rAjA nijagrAha rahogatAm 01116008c vAryamANas tayA devyA visphurantyA yathAbalam 01116009a sa tu kAmaparItAtmA taM zApaM nAnvabudhyata 01116009c mAdrIM maithunadharmeNa gacchamAno balAd iva 01116010a jIvitAntAya kauravyo manmathasya vazaM gataH 01116010c zApajaM bhayam utsRjya jagAmaiva balAt priyAm 01116011a tasya kAmAtmano buddhiH sAkSAt kAlena mohitA 01116011c saMpramathyendriyagrAmaM pranaSTA saha cetasA 01116012a sa tayA saha saMgamya bhAryayA kurunandana 01116012c pANDuH paramadharmAtmA yuyuje kAladharmaNA 01116013a tato mAdrI samAliGgya rAjAnaM gatacetasam 01116013c mumoca duHkhajaM zabdaM punaH punar atIva ha 01116014a saha putrais tataH kuntI mAdrIputrau ca pANDavau 01116014c AjagmuH sahitAs tatra yatra rAjA tathAgataH 01116015a tato mAdry abravId rAjann ArtA kuntIm idaM vacaH 01116015c ekaiva tvam ihAgaccha tiSThantv atraiva dArakAH 01116016a tac chrutvA vacanaM tasyAs tatraivAvArya dArakAn 01116016c hatAham iti vikruzya sahasopajagAma ha 01116017a dRSTvA pANDuM ca mAdrIM ca zayAnau dharaNItale 01116017c kuntI zokaparItAGgI vilalApa suduHkhitA 01116018a rakSyamANo mayA nityaM vIraH satatam AtmavAn 01116018c kathaM tvam abhyatikrAntaH zApaM jAnan vanaukasaH 01116019a nanu nAma tvayA mAdri rakSitavyo janAdhipaH 01116019c sA kathaM lobhitavatI vijane tvaM narAdhipam 01116020a kathaM dInasya satataM tvAm AsAdya rahogatAm 01116020c taM vicintayataH zApaM praharSaH samajAyata 01116021a dhanyA tvam asi bAhlIki matto bhAgyatarA tathA 01116021c dRSTavaty asi yad vaktraM prahRSTasya mahIpateH 01116022 mAdry uvAca 01116022a vilobhyamAnena mayA vAryamANena cAsakRt 01116022c AtmA na vArito 'nena satyaM diSTaM cikIrSuNA 01116023 kunty uvAca 01116023a ahaM jyeSThA dharmapatnI jyeSThaM dharmaphalaM mama 01116023c avazyaM bhAvino bhAvAn mA mAM mAdri nivartaya 01116024a anveSyAmIha bhartAram ahaM pretavazaM gatam 01116024c uttiSTha tvaM visRjyainam imAn rakSasva dArakAn 01116025 mAdry uvAca 01116025a aham evAnuyAsyAmi bhartAram apalAyinam 01116025c na hi tRptAsmi kAmAnAM taj jyeSThA anumanyatAm 01116026a mAM cAbhigamya kSINo 'yaM kAmAd bharatasattamaH 01116026c tam ucchindyAm asya kAmaM kathaM nu yamasAdane 01116027a na cApy ahaM vartayantI nirvizeSaM suteSu te 01116027c vRttim Arye cariSyAmi spRzed enas tathA hi mAm 01116028a tasmAn me sutayoH kunti vartitavyaM svaputravat 01116028c mAM hi kAmayamAno 'yaM rAjA pretavazaM gataH 01116029a rAjJaH zarIreNa saha mamApIdaM kalevaram 01116029c dagdhavyaM supraticchannam etad Arye priyaM kuru 01116030a dArakeSv apramattA ca bhavethAz ca hitA mama 01116030c ato 'nyan na prapazyAmi saMdeSTavyaM hi kiM cana 01116031 vaizaMpAyana uvAca 01116031a ity uktvA taM citAgnisthaM dharmapatnI nararSabham 01116031c madrarAjAtmajA tUrNam anvArohad yazasvinI 01117001 vaizaMpAyana uvAca 01117001a pANDor avabhRthaM kRtvA devakalpA maharSayaH 01117001c tato mantram akurvanta te sametya tapasvinaH 01117002a hitvA rAjyaM ca rASTraM ca sa mahAtmA mahAtapAH 01117002c asmin sthAne tapas taptuM tApasAJ zaraNaM gataH 01117003a sa jAtamAtrAn putrAMz ca dArAMz ca bhavatAm iha 01117003c pradAyopanidhiM rAjA pANDuH svargam ito gataH 01117004a te parasparam Amantrya sarvabhUtahite ratAH 01117004c pANDoH putrAn puraskRtya nagaraM nAgasAhvayam 01117005a udAramanasaH siddhA gamane cakrire manaH 01117005c bhISmAya pANDavAn dAtuM dhRtarASTrAya caiva hi 01117006a tasminn eva kSaNe sarve tAn AdAya pratasthire 01117006c pANDor dArAMz ca putrAMz ca zarIraM caiva tApasAH 01117007a sukhinI sA purA bhUtvA satataM putravatsalA 01117007c prapannA dIrgham adhvAnaM saMkSiptaM tad amanyata 01117008a sA nadIrgheNa kAlena saMprAptA kurujAGgalam 01117008c vardhamAnapuradvAram AsasAda yazasvinI 01117009a taM cAraNasahasrANAM munInAm AgamaM tadA 01117009c zrutvA nAgapure nqNAM vismayaH samajAyata 01117010a muhUrtodita Aditye sarve dharmapuraskRtAH 01117010c sadArAs tApasAn draSTuM niryayuH puravAsinaH 01117011a strIsaMghAH kSatrasaMghAz ca yAnasaMghAn samAsthitAH 01117011c brAhmaNaiH saha nirjagmur brAhmaNAnAM ca yoSitaH 01117012a tathA viTzUdrasaMghAnAM mahAn vyatikaro 'bhavat 01117012c na kaz cid akarod IrSyAm abhavan dharmabuddhayaH 01117013a tathA bhISmaH zAMtanavaH somadatto 'tha bAhlikaH 01117013c prajJAcakSuz ca rAjarSiH kSattA ca viduraH svayam 01117014a sA ca satyavatI devI kausalyA ca yazasvinI 01117014c rAjadAraiH parivRtA gAndhArI ca viniryayau 01117015a dhRtarASTrasya dAyAdA duryodhanapurogamAH 01117015c bhUSitA bhUSaNaiz citraiH zatasaMkhyA viniryayuH 01117016a tAn maharSigaNAn sarvAJ zirobhir abhivAdya ca 01117016c upopavivizuH sarve kauravyAH sapurohitAH 01117017a tathaiva zirasA bhUmAv abhivAdya praNamya ca 01117017c upopavivizuH sarve paurajAnapadA api 01117018a tam akUjam ivAjJAya janaughaM sarvazas tadA 01117018c bhISmo rAjyaM ca rASTraM ca maharSibhyo nyavedayat 01117019a teSAm atho vRddhatamaH pratyutthAya jaTAjinI 01117019c maharSimatam AjJAya maharSir idam abravIt 01117020a yaH sa kauravyadAyAdaH pANDur nAma narAdhipaH 01117020c kAmabhogAn parityajya zatazRGgam ito gataH 01117021a brahmacaryavratasthasya tasya divyena hetunA 01117021c sAkSAd dharmAd ayaM putras tasya jAto yudhiSThiraH 01117022a tathemaM balinAM zreSThaM tasya rAjJo mahAtmanaH 01117022c mAtarizvA dadau putraM bhImaM nAma mahAbalam 01117023a puruhUtAd ayaM jajJe kuntyAM satyaparAkramaH 01117023c yasya kIrtir maheSvAsAn sarvAn abhibhaviSyati 01117024a yau tu mAdrI maheSvAsAv asUta kurusattamau 01117024c azvibhyAM manujavyAghrAv imau tAv api tiSThataH 01117025a caratA dharmanityena vanavAsaM yazasvinA 01117025c eSa paitAmaho vaMzaH pANDunA punar uddhRtaH 01117026a putrANAM janma vRddhiM ca vaidikAdhyayanAni ca 01117026c pazyataH satataM pANDoH zazvat prItir avardhata 01117027a vartamAnaH satAM vRtte putralAbham avApya ca 01117027c pitRlokaM gataH pANDur itaH saptadaze 'hani 01117028a taM citAgatam AjJAya vaizvAnaramukhe hutam 01117028c praviSTA pAvakaM mAdrI hitvA jIvitam AtmanaH 01117029a sA gatA saha tenaiva patilokam anuvratA 01117029c tasyAs tasya ca yat kAryaM kriyatAM tadanantaram 01117030a ime tayoH zarIre dve sutAz ceme tayor varAH 01117030c kriyAbhir anugRhyantAM saha mAtrA paraMtapAH 01117031a pretakArye ca nirvRtte pitRmedhaM mahAyazAH 01117031c labhatAM sarvadharmajJaH pANDuH kurukulodvahaH 01117032a evam uktvA kurUn sarvAn kurUNAm eva pazyatAm 01117032c kSaNenAntarhitAH sarve cAraNA guhyakaiH saha 01117033a gandharvanagarAkAraM tatraivAntarhitaM punaH 01117033c RSisiddhagaNaM dRSTvA vismayaM te paraM yayuH 01118001 dhRtarASTra uvAca 01118001a pANDor vidura sarvANi pretakAryANi kAraya 01118001c rAjavad rAjasiMhasya mAdryAz caiva vizeSataH 01118002a pazUn vAsAMsi ratnAni dhanAni vividhAni ca 01118002c pANDoH prayaccha mAdryAz ca yebhyo yAvac ca vAJchitam 01118003a yathA ca kuntI satkAraM kuryAn mAdryAs tathA kuru 01118003c yathA na vAyur nAdityaH pazyetAM tAM susaMvRtAm 01118004a na zocyaH pANDur anaghaH prazasyaH sa narAdhipaH 01118004c yasya paJca sutA vIrA jAtAH surasutopamAH 01118005 vaizaMpAyana uvAca 01118005a viduras taM tathety uktvA bhISmeNa saha bhArata 01118005c pANDuM saMskArayAm Asa deze paramasaMvRte 01118006a tatas tu nagarAt tUrNam AjyahomapuraskRtAH 01118006c nirhRtAH pAvakA dIptAH pANDo rAjapurohitaiH 01118007a athainam Artavair gandhair mAlyaiz ca vividhair varaiH 01118007c zibikAM samalaMcakrur vAsasAcchAdya sarvazaH 01118008a tAM tathA zobhitAM mAlyair vAsobhiz ca mahAdhanaiH 01118008c amAtyA jJAtayaz caiva suhRdaz copatasthire 01118009a nRsiMhaM narayuktena paramAlaMkRtena tam 01118009c avahan yAnamukhyena saha mAdryA susaMvRtam 01118010a pANDureNAtapatreNa cAmaravyajanena ca 01118010c sarvavAditranAdaiz ca samalaMcakrire tataH 01118011a ratnAni cApy upAdAya bahUni zatazo narAH 01118011c pradaduH kAGkSamANebhyaH pANDos tatraurdhvadehikam 01118012a atha chatrANi zubhrANi pANDurANi bRhanti ca 01118012c AjahruH kauravasyArthe vAsAMsi rucirANi ca 01118013a yAjakaiH zuklavAsobhir hUyamAnA hutAzanAH 01118013c agacchann agratas tasya dIpyamAnAH svalaMkRtAH 01118014a brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrAz caiva sahasrazaH 01118014c rudantaH zokasaMtaptA anujagmur narAdhipam 01118015a ayam asmAn apAhAya duHkhe cAdhAya zAzvate 01118015c kRtvAnAthAn paro nAthaH kva yAsyati narAdhipaH 01118016a krozantaH pANDavAH sarve bhISmo vidura eva ca 01118016c ramaNIye vanoddeze gaGgAtIre same zubhe 01118017a nyAsayAm Asur atha tAM zibikAM satyavAdinaH 01118017c sabhAryasya nRsiMhasya pANDor akliSTakarmaNaH 01118018a tatas tasya zarIraM tat sarvagandhaniSevitam 01118018c zucikAlIyakAdigdhaM mukhyasnAnAdhivAsitam 01118018e paryaSiJcaj jalenAzu zAtakumbhamayair ghaTaiH 01118019a candanena ca mukhyena zuklena samalepayan 01118019c kAlAguruvimizreNa tathA tuGgarasena ca 01118020a athainaM dezajaiH zuklair vAsobhiH samayojayan 01118020c AcchannaH sa tu vAsobhir jIvann iva nararSabhaH 01118020e zuzubhe puruSavyAghro mahArhazayanocitaH 01118021a yAjakair abhyanujJAtaM pretakarmaNi niSThitaiH 01118021c ghRtAvasiktaM rAjAnaM saha mAdryA svalaMkRtam 01118022a tuGgapadmakamizreNa candanena sugandhinA 01118022c anyaiz ca vividhair gandhair analpaiH samadAhayan 01118023a tatas tayoH zarIre te dRSTvA mohavazaM gatA 01118023c hAhA putreti kausalyA papAta sahasA bhuvi 01118024a tAM prekSya patitAm ArtAM paurajAnapado janaH 01118024c ruroda sasvanaM sarvo rAjabhaktyA kRpAnvitaH 01118025a klAntAnIvArtanAdena sarvANi ca vicukruzuH 01118025c mAnuSaiH saha bhUtAni tiryagyonigatAny api 01118026a tathA bhISmaH zAMtanavo viduraz ca mahAmatiH 01118026c sarvazaH kauravAz caiva prANadan bhRzaduHkhitAH 01118027a tato bhISmo 'tha viduro rAjA ca saha bandhubhiH 01118027c udakaM cakrire tasya sarvAz ca kuruyoSitaH 01118028a kRtodakAMs tAn AdAya pANDavAJ zokakarzitAn 01118028c sarvAH prakRtayo rAjaJ zocantyaH paryavArayan 01118029a yathaiva pANDavA bhUmau suSupuH saha bAndhavaiH 01118029c tathaiva nAgarA rAjaJ zizyire brAhmaNAdayaH 01118030a tad anAnandam asvastham AkumAram ahRSTavat 01118030c babhUva pANDavaiH sArdhaM nagaraM dvAdaza kSapAH 01119001 vaizaMpAyana uvAca 01119001a tataH kSattA ca rAjA ca bhISmaz ca saha bandhubhiH 01119001c daduH zrAddhaM tadA pANDoH svadhAmRtamayaM tadA 01119002a kurUMz ca vipramukhyAMz ca bhojayitvA sahasrazaH 01119002c ratnaughAn dvijamukhyebhyo dattvA grAmavarAn api 01119003a kRtazaucAMs tatas tAMs tu pANDavAn bharatarSabhAn 01119003c AdAya vivizuH paurAH puraM vAraNasAhvayam 01119004a satataM smAnvatapyanta tam eva bharatarSabham 01119004c paurajAnapadAH sarve mRtaM svam iva bAndhavam 01119005a zrAddhAvasAne tu tadA dRSTvA taM duHkhitaM janam 01119005c saMmUDhAM duHkhazokArtAM vyAso mAtaram abravIt 01119006a atikrAntasukhAH kAlAH pratyupasthitadAruNAH 01119006c zvaH zvaH pApIyadivasAH pRthivI gatayauvanA 01119007a bahumAyAsamAkIrNo nAnAdoSasamAkulaH 01119007c luptadharmakriyAcAro ghoraH kAlo bhaviSyati 01119008a gaccha tvaM tyAgam AsthAya yuktA vasa tapovane 01119008c mA drakSyasi kulasyAsya ghoraM saMkSayam AtmanaH 01119009a tatheti samanujJAya sA pravizyAbravIt snuSAm 01119009c ambike tava putrasya durnayAt kila bhAratAH 01119009e sAnubandhA vinaGkSyanti pautrAz caiveti naH zrutam 01119010a tat kausalyAm imAm ArtAM putrazokAbhipIDitAm 01119010c vanam AdAya bhadraM te gacchAvo yadi manyase 01119011a tathety ukte ambikayA bhISmam Amantrya suvratA 01119011c vanaM yayau satyavatI snuSAbhyAM saha bhArata 01119012a tAH sughoraM tapaH kRtvA devyo bharatasattama 01119012c dehaM tyaktvA mahArAja gatim iSTAM yayus tadA 01119013a avApnuvanta vedoktAn saMskArAn pANDavAs tadA 01119013c avardhanta ca bhogAMs te bhuJjAnAH pitRvezmani 01119014a dhArtarASTraiz ca sahitAH krIDantaH pitRvezmani 01119014c bAlakrIDAsu sarvAsu viziSTAH pANDavAbhavan 01119015a jave lakSyAbhiharaNe bhojye pAMsuvikarSaNe 01119015c dhArtarASTrAn bhImasenaH sarvAn sa parimardati 01119016a harSAd etAn krIDamAnAn gRhya kAkanilIyane 01119016c ziraHsu ca nigRhyainAn yodhayAm Asa pANDavaH 01119017a zatam ekottaraM teSAM kumArANAM mahaujasAm 01119017c eka eva vimRdnAti nAtikRcchrAd vRkodaraH 01119018a pAdeSu ca nigRhyainAn vinihatya balAd balI 01119018c cakarSa krozato bhUmau ghRSTajAnuzirokSikAn 01119019a daza bAlAJ jale krIDan bhujAbhyAM parigRhya saH 01119019c Aste sma salile magnaH pramRtAMz ca vimuJcati 01119020a phalAni vRkSam Aruhya pracinvanti ca te yadA 01119020c tadA pAdaprahAreNa bhImaH kampayate drumam 01119021a prahAravegAbhihatAd drumAd vyAghUrNitAs tataH 01119021c saphalAH prapatanti sma drutaM srastAH kumArakAH 01119022a na te niyuddhe na jave na yogyAsu kadA cana 01119022c kumArA uttaraM cakruH spardhamAnA vRkodaram 01119023a evaM sa dhArtarASTrANAM spardhamAno vRkodaraH 01119023c apriye 'tiSThad atyantaM bAlyAn na drohacetasA 01119024a tato balam atikhyAtaM dhArtarASTraH pratApavAn 01119024c bhImasenasya taj jJAtvA duSTabhAvam adarzayat 01119025a tasya dharmAd apetasya pApAni paripazyataH 01119025c mohAd aizvaryalobhAc ca pApA matir ajAyata 01119026a ayaM balavatAM zreSThaH kuntIputro vRkodaraH 01119026c madhyamaH pANDuputrANAM nikRtyA saMnihanyatAm 01119027a atha tasmAd avarajaM jyeSThaM caiva yudhiSThiram 01119027c prasahya bandhane baddhvA prazAsiSye vasuMdharAm 01119028a evaM sa nizcayaM pApaH kRtvA duryodhanas tadA 01119028c nityam evAntaraprekSI bhImasyAsIn mahAtmanaH 01119029a tato jalavihArArthaM kArayAm Asa bhArata 01119029c celakambalavezmAni vicitrANi mahAnti ca 01119030a pramANakoTyAm uddezaM sthalaM kiM cid upetya ca 01119030c krIDAvasAne sarve te zucivastrAH svalaMkRtAH 01119030e sarvakAmasamRddhaM tad annaM bubhujire zanaiH 01119031a divasAnte parizrAntA vihRtya ca kurUdvahAH 01119031c vihArAvasatheSv eva vIrA vAsam arocayan 01119032a khinnas tu balavAn bhImo vyAyAmAbhyadhikas tadA 01119032c vAhayitvA kumArAMs tAJ jalakrIDAgatAn vibhuH 01119032e pramANakoTyAM vAsArthI suSvApAruhya tat sthalam 01119033a zItaM vAsaM samAsAdya zrAnto madavimohitaH 01119033c nizceSTaH pANDavo rAjan suSvApa mRtakalpavat 01119034a tato baddhvA latApAzair bhImaM duryodhanaH zanaiH 01119034c gambhIraM bhImavegaM ca sthalAj jalam apAtayat 01119035a tataH prabuddhaH kaunteyaH sarvaM saMchidya bandhanam 01119035c udatiSThaj jalAd bhUyo bhImaH praharatAM varaH 01119036a suptaM cApi punaH sarpais tIkSNadaMSTrair mahAviSaiH 01119036c kupitair daMzayAm Asa sarveSv evAGgamarmasu 01119037a daMSTrAz ca daMSTriNAM teSAM marmasv api nipAtitAH 01119037c tvacaM naivAsya bibhiduH sAratvAt pRthuvakSasaH 01119038a pratibuddhas tu bhImas tAn sarvAn sarpAn apothayat 01119038c sArathiM cAsya dayitam apahastena jaghnivAn 01119039a bhojane bhImasenasya punaH prAkSepayad viSam 01119039c kAlakUTaM navaM tIkSNaM saMbhRtaM lomaharSaNam 01119040a vaizyAputras tadAcaSTa pArthAnAM hitakAmyayA 01119040c tac cApi bhuktvAjarayad avikAro vRkodaraH 01119041a vikAraM na hy ajanayat sutIkSNam api tad viSam 01119041c bhImasaMhanano bhImas tad apy ajarayat tataH 01119042a evaM duryodhanaH karNaH zakuniz cApi saubalaH 01119042c anekair abhyupAyais tAJ jighAMsanti sma pANDavAn 01119043a pANDavAz cApi tat sarvaM pratyajAnann ariMdamAH 01119043c udbhAvanam akurvanto vidurasya mate sthitAH 01120001 janamejaya uvAca 01120001a kRpasyApi mahAbrahman saMbhavaM vaktum arhasi 01120001c zarastambhAt kathaM jajJe kathaM cAstrANy avAptavAn 01120002 vaizaMpAyana uvAca 01120002a maharSer gautamasyAsIc charadvAn nAma nAmataH 01120002c putraH kila mahArAja jAtaH saha zarair vibho 01120003a na tasya vedAdhyayane tathA buddhir ajAyata 01120003c yathAsya buddhir abhavad dhanurvede paraMtapa 01120004a adhijagmur yathA vedAMs tapasA brahmavAdinaH 01120004c tathA sa tapasopetaH sarvANy astrANy avApa ha 01120005a dhanurvedaparatvAc ca tapasA vipulena ca 01120005c bhRzaM saMtApayAm Asa devarAjaM sa gautamaH 01120006a tato jAlapadIM nAma devakanyAM surezvaraH 01120006c prAhiNot tapaso vighnaM kuru tasyeti kaurava 01120007a sAbhigamyAzramapadaM ramaNIyaM zaradvataH 01120007c dhanurbANadharaM bAlA lobhayAm Asa gautamam 01120008a tAm ekavasanAM dRSTvA gautamo 'psarasaM vane 01120008c loke 'pratimasaMsthAnAm utphullanayano 'bhavat 01120009a dhanuz ca hi zarAz cAsya karAbhyAM prApatan bhuvi 01120009c vepathuz cAsya tAM dRSTvA zarIre samajAyata 01120010a sa tu jJAnagarIyastvAt tapasaz ca samanvayAt 01120010c avatasthe mahAprAjJo dhairyeNa parameNa ha 01120011a yas tv asya sahasA rAjan vikAraH samapadyata 01120011c tena susrAva reto 'sya sa ca tan nAvabudhyata 01120012a sa vihAyAzramaM taM ca tAM caivApsarasaM muniH 01120012c jagAma retas tat tasya zarastambe papAta ha 01120013a zarastambe ca patitaM dvidhA tad abhavan nRpa 01120013c tasyAtha mithunaM jajJe gautamasya zaradvataH 01120014a mRgayAM carato rAjJaH zaMtanos tu yadRcchayA 01120014c kaz cit senAcaro 'raNye mithunaM tad apazyata 01120015a dhanuz ca sazaraM dRSTvA tathA kRSNAjinAni ca 01120015c vyavasya brAhmaNApatyaM dhanurvedAntagasya tat 01120015e sa rAjJe darzayAm Asa mithunaM sazaraM tadA 01120016a sa tad AdAya mithunaM rAjAtha kRpayAnvitaH 01120016c AjagAma gRhAn eva mama putrAv iti bruvan 01120017a tataH saMvardhayAm Asa saMskAraiz cApy ayojayat 01120017c gautamo 'pi tadApetya dhanurvedaparo 'bhavat 01120018a kRpayA yan mayA bAlAv imau saMvardhitAv iti 01120018c tasmAt tayor nAma cakre tad eva sa mahIpatiH 01120019a nihitau gautamas tatra tapasA tAv avindata 01120019c Agamya cAsmai gotrAdi sarvam AkhyAtavAMs tadA 01120020a caturvidhaM dhanurvedam astrANi vividhAni ca 01120020c nikhilenAsya tat sarvaM guhyam AkhyAtavAMs tadA 01120020e so 'cireNaiva kAlena paramAcAryatAM gataH 01120021a tato 'dhijagmuH sarve te dhanurvedaM mahArathAH 01120021c dhRtarASTrAtmajAz caiva pANDavAz ca mahAbalAH 01120021e vRSNayaz ca nRpAz cAnye nAnAdezasamAgatAH 01121001 vaizaMpAyana uvAca 01121001a vizeSArthI tato bhISmaH pautrANAM vinayepsayA 01121001c iSvastrajJAn paryapRcchad AcAryAn vIryasaMmatAn 01121002a nAlpadhIr nAmahAbhAgas tathAnAnAstrakovidaH 01121002c nAdevasattvo vinayet kurUn astre mahAbalAn 01121003a maharSis tu bharadvAjo havirdhAne caran purA 01121003c dadarzApsarasaM sAkSAd ghRtAcIm AplutAm RSiH 01121004a tasyA vAyuH samuddhUto vasanaM vyapakarSata 01121004c tato 'sya retaz caskanda tad RSir droNa Adadhe 01121005a tasmin samabhavad droNaH kalaze tasya dhImataH 01121005c adhyagISTa sa vedAMz ca vedAGgAni ca sarvazaH 01121006a agnivezyaM mahAbhAgaM bharadvAjaH pratApavAn 01121006c pratyapAdayad Agneyam astraM dharmabhRtAM varaH 01121007a agniSTuj jAtaH sa munis tato bharatasattama 01121007c bhAradvAjaM tadAgneyaM mahAstraM pratyapAdayat 01121008a bharadvAjasakhA cAsIt pRSato nAma pArthivaH 01121008c tasyApi drupado nAma tadA samabhavat sutaH 01121009a sa nityam AzramaM gatvA droNena saha pArSataH 01121009c cikrIDAdhyayanaM caiva cakAra kSatriyarSabhaH 01121010a tato vyatIte pRSate sa rAjA drupado 'bhavat 01121010c pAJcAleSu mahAbAhur uttareSu narezvaraH 01121011a bharadvAjo 'pi bhagavAn Aruroha divaM tadA 01121011c tataH pitRniyuktAtmA putralobhAn mahAyazAH 01121011e zAradvatIM tato droNaH kRpIM bhAryAm avindata 01121012a agnihotre ca dharme ca dame ca satataM ratA 01121012c alabhad gautamI putram azvatthAmAnam eva ca 01121013a sa jAtamAtro vyanadad yathaivoccaiHzravA hayaH 01121013c tac chrutvAntarhitaM bhUtam antarikSastham abravIt 01121014a azvasyevAsya yat sthAma nadataH pradizo gatam 01121014c azvatthAmaiva bAlo 'yaM tasmAn nAmnA bhaviSyati 01121015a sutena tena suprIto bhAradvAjas tato 'bhavat 01121015c tatraiva ca vasan dhImAn dhanurvedaparo 'bhavat 01121016a sa zuzrAva mahAtmAnaM jAmadagnyaM paraMtapam 01121016c brAhmaNebhyas tadA rAjan ditsantaM vasu sarvazaH 01121017a vanaM tu prasthitaM rAmaM bhAradvAjas tadAbravIt 01121017c AgataM vittakAmaM mAM viddhi droNaM dvijarSabham 01121018 rAma uvAca 01121018a hiraNyaM mama yac cAnyad vasu kiM cana vidyate 01121018c brAhmaNebhyo mayA dattaM sarvam eva tapodhana 01121019a tathaiveyaM dharA devI sAgarAntA sapattanA 01121019c kazyapAya mayA dattA kRtsnA nagaramAlinI 01121020a zarIramAtram evAdya mayedam avazeSitam 01121020c astrANi ca mahArhANi zastrANi vividhAni ca 01121020e vRNISva kiM prayacchAmi tubhyaM droNa vadAzu tat 01121021 droNa uvAca 01121021a astrANi me samagrANi sasaMhArANi bhArgava 01121021c saprayogarahasyAni dAtum arhasy azeSataH 01121022 vaizaMpAyana uvAca 01121022a tathety uktvA tatas tasmai prAdAd astrANi bhArgavaH 01121022c sarahasyavrataM caiva dhanurvedam azeSataH 01121023a pratigRhya tu tat sarvaM kRtAstro dvijasattamaH 01121023c priyaM sakhAyaM suprIto jagAma drupadaM prati 01122001 vaizaMpAyana uvAca 01122001a tato drupadam AsAdya bhAradvAjaH pratApavAn 01122001c abravIt pArSataM rAjan sakhAyaM viddhi mAm iti 01122002 drupada uvAca 01122002a akRteyaM tava prajJA brahman nAtisamaJjasI 01122002c yan mAM bravISi prasabhaM sakhA te 'ham iti dvija 01122003a na hi rAjJAm udIrNAnAm evaMbhUtair naraiH kva cit 01122003c sakhyaM bhavati mandAtmaJ zriyA hInair dhanacyutaiH 01122004a sauhRdAny api jIryante kAlena parijIryatAm 01122004c sauhRdaM me tvayA hy AsIt pUrvaM sAmarthyabandhanam 01122005a na sakhyam ajaraM loke jAtu dRzyeta karhi cit 01122005c kAmo vainaM viharati krodhaz cainaM pravRzcati 01122006a maivaM jIrNam upAsiSThAH sakhyaM navam upAkuru 01122006c AsIt sakhyaM dvijazreSTha tvayA me 'rthanibandhanam 01122007a na daridro vasumato nAvidvAn viduSaH sakhA 01122007c zUrasya na sakhA klIbaH sakhipUrvaM kim iSyate 01122008a yayor eva samaM vittaM yayor eva samaM kulam 01122008c tayoH sakhyaM vivAhaz ca na tu puSTavipuSTayoH 01122009a nAzrotriyaH zrotriyasya nArathI rathinaH sakhA 01122009c nArAjJA saMgataM rAjJaH sakhipUrvaM kim iSyate 01122010 vaizaMpAyana uvAca 01122010a drupadenaivam uktas tu bhAradvAjaH pratApavAn 01122010c muhUrtaM cintayAm Asa manyunAbhipariplutaH 01122011a sa vinizcitya manasA pAJcAlaM prati buddhimAn 01122011c jagAma kurumukhyAnAM nagaraM nAgasAhvayam 01122012a kumArAs tv atha niSkramya sametA gajasAhvayAt 01122012c krIDanto vITayA tatra vIrAH paryacaran mudA 01122013a papAta kUpe sA vITA teSAM vai krIDatAM tadA 01122013c na ca te pratyapadyanta karma vITopalabdhaye 01122014a atha droNaH kumArAMs tAn dRSTvA kRtyavatas tadA 01122014c prahasya mandaM paizalyAd abhyabhASata vIryavAn 01122015a aho nu dhig balaM kSAtraM dhig etAM vaH kRtAstratAm 01122015c bharatasyAnvaye jAtA ye vITAM nAdhigacchata 01122016a eSa muSTir iSIkANAM mayAstreNAbhimantritaH 01122016c asya vIryaM nirIkSadhvaM yad anyasya na vidyate 01122017a vetsyAmISIkayA vITAM tAm iSIkAm athAnyayA 01122017c tAm anyayA samAyogo vITAyA grahaNe mama 01122018a tad apazyan kumArAs te vismayotphullalocanAH 01122018c aveSkya coddhRtAM vITAM vITAveddhAram abruvan 01122019a abhivAdayAmahe brahman naitad anyeSu vidyate 01122019c ko 'si kaM tvAbhijAnImo vayaM kiM karavAmahe 01122020 droNa uvAca 01122020a AcakSadhvaM ca bhISmAya rUpeNa ca guNaiz ca mAm 01122020c sa eva sumahAbuddhiH sAMprataM pratipatsyate 01122021 vaizaMpAyana uvAca 01122021a tathety uktvA tu te sarve bhISmam UcuH pitAmaham 01122021c brAhmaNasya vacas tathyaM tac ca karmavizeSavat 01122022a bhISmaH zrutvA kumArANAM droNaM taM pratyajAnata 01122022c yuktarUpaH sa hi gurur ity evam anucintya ca 01122023a athainam AnIya tadA svayam eva susatkRtam 01122023c paripapraccha nipuNaM bhISmaH zastrabhRtAM varaH 01122023e hetum Agamane tasya droNaH sarvaM nyavedayat 01122024a maharSer agnivezyasya sakAzam aham acyuta 01122024c astrArtham agamaM pUrvaM dhanurvedajighRkSayA 01122025a brahmacArI vinItAtmA jaTilo bahulAH samAH 01122025c avasaM tatra suciraM dhanurvedacikIrSayA 01122026a pAJcAlarAjaputras tu yajJaseno mahAbalaH 01122026c mayA sahAkarod vidyAM guroH zrAmyan samAhitaH 01122027a sa me tatra sakhA cAsId upakArI priyaz ca me 01122027c tenAhaM saha saMgamya ratavAn suciraM bata 01122027e bAlyAt prabhRti kauravya sahAdhyayanam eva ca 01122028a sa samAsAdya mAM tatra priyakArI priyaMvadaH 01122028c abravId iti mAM bhISma vacanaM prItivardhanam 01122029a ahaM priyatamaH putraH pitur droNa mahAtmanaH 01122029c abhiSekSyati mAM rAjye sa pAJcAlyo yadA tadA 01122030a tvadbhojyaM bhavitA rAjyaM sakhe satyena te zape 01122030c mama bhogAz ca vittaM ca tvadadhInaM sukhAni ca 01122031a evam uktaH pravavrAja kRtAstro 'haM dhanepsayA 01122031c abhiSiktaM ca zrutvainaM kRtArtho 'smIti cintayan 01122032a priyaM sakhAyaM suprIto rAjyasthaM punar Avrajam 01122032c saMsmaran saMgamaM caiva vacanaM caiva tasya tat 01122033a tato drupadam Agamya sakhipUrvam ahaM prabho 01122033c abruvaM puruSavyAghra sakhAyaM viddhi mAm iti 01122034a upasthitaM tu drupadaH sakhivac cAbhisaMgatam 01122034c sa mAM nirAkAram iva prahasann idam abravIt 01122035a akRteyaM tava prajJA brahman nAtisamaJjasI 01122035c yad Attha mAM tvaM prasabhaM sakhA te 'ham iti dvija 01122036a na hi rAjJAm udIrNAnAm evaMbhUtair naraiH kva cit 01122036c sakhyaM bhavati mandAtmaJ zriyA hInair dhanacyutaiH 01122037a nAzrotriyaH zrotriyasya nArathI rathinaH sakhA 01122037c nArAjA pArthivasyApi sakhipUrvaM kim iSyate 01122038a drupadenaivam ukto 'haM manyunAbhipariplutaH 01122038c abhyAgacchaM kurUn bhISma ziSyair arthI guNAnvitaiH 01122039a pratijagrAha taM bhISmo guruM pANDusutaiH saha 01122039c pautrAn AdAya tAn sarvAn vasUni vividhAni ca 01122040a ziSyA iti dadau rAjan droNAya vidhipUrvakam 01122040c sa ca ziSyAn maheSvAsaH pratijagrAha kauravAn 01122041a pratigRhya ca tAn sarvAn droNo vacanam abravIt 01122041c rahasy ekaH pratItAtmA kRtopasadanAMs tadA 01122042a kAryaM me kAGkSitaM kiM cid dhRdi saMparivartate 01122042c kRtAstrais tat pradeyaM me tad RtaM vadatAnaghAH 01122043a tac chrutvA kauraveyAs te tUSNIm Asan vizAM pate 01122043c arjunas tu tataH sarvaM pratijajJe paraMtapaH 01122044a tato 'rjunaM mUrdhni tadA samAghrAya punaH punaH 01122044c prItipUrvaM pariSvajya praruroda mudA tadA 01122045a tato droNaH pANDuputrAn astrANi vividhAni ca 01122045c grAhayAm Asa divyAni mAnuSANi ca vIryavAn 01122046a rAjaputrAs tathaivAnye sametya bharatarSabha 01122046c abhijagmus tato droNam astrArthe dvijasattamam 01122046e vRSNayaz cAndhakAz caiva nAnAdezyAz ca pArthivAH 01122047a sUtaputraz ca rAdheyo guruM droNam iyAt tadA 01122047c spardhamAnas tu pArthena sUtaputro 'tyamarSaNaH 01122047e duryodhanam upAzritya pANDavAn atyamanyata 01123001 vaizaMpAyana uvAca 01123001a arjunas tu paraM yatnam Atasthe gurupUjane 01123001c astre ca paramaM yogaM priyo droNasya cAbhavat 01123002a droNena tu tadAhUya rahasy ukto 'nnasAdhakaH 01123002c andhakAre 'rjunAyAnnaM na deyaM te kathaM cana 01123003a tataH kadA cid bhuJjAne pravavau vAyur arjune 01123003c tena tatra pradIpaH sa dIpyamAno nivApitaH 01123004a bhuGkta evArjuno bhaktaM na cAsyAsyAd vyamuhyata 01123004c hastas tejasvino nityam annagrahaNakAraNAt 01123004e tad abhyAsakRtaM matvA rAtrAv abhyasta pANDavaH 01123005a tasya jyAtalanirghoSaM droNaH zuzrAva bhArata 01123005c upetya cainam utthAya pariSvajyedam abravIt 01123006a prayatiSye tathA kartuM yathA nAnyo dhanurdharaH 01123006c tvatsamo bhavitA loke satyam etad bravImi te 01123007a tato droNo 'rjunaM bhUyo ratheSu ca gajeSu ca 01123007c azveSu bhUmAv api ca raNazikSAm azikSayat 01123008a gadAyuddhe 'sicaryAyAM tomaraprAsazaktiSu 01123008c droNaH saMkIrNayuddheSu zikSayAm Asa pANDavam 01123009a tasya tat kauzalaM dRSTvA dhanurvedajighRkSavaH 01123009c rAjAno rAjaputrAz ca samAjagmuH sahasrazaH 01123010a tato niSAdarAjasya hiraNyadhanuSaH sutaH 01123010c ekalavyo mahArAja droNam abhyAjagAma ha 01123011a na sa taM pratijagrAha naiSAdir iti cintayan 01123011c ziSyaM dhanuSi dharmajJas teSAm evAnvavekSayA 01123012a sa tu droNasya zirasA pAdau gRhya paraMtapaH 01123012c araNyam anusaMprAptaH kRtvA droNaM mahImayam 01123013a tasminn AcAryavRttiM ca paramAm Asthitas tadA 01123013c iSvastre yogam Atasthe paraM niyamam AsthitaH 01123014a parayA zraddhayA yukto yogena parameNa ca 01123014c vimokSAdAnasaMdhAne laghutvaM param Apa saH 01123015a atha droNAbhyanujJAtAH kadA cit kurupANDavAH 01123015c rathair viniryayuH sarve mRgayAm arimardanAH 01123016a tatropakaraNaM gRhya naraH kaz cid yadRcchayA 01123016c rAjann anujagAmaikaH zvAnam AdAya pANDavAn 01123017a teSAM vicaratAM tatra tat tat karma cikIrSatAm 01123017c zvA caran sa vane mUDho naiSAdiM prati jagmivAn 01123018a sa kRSNaM maladigdhAGgaM kRSNAjinadharaM vane 01123018c naiSAdiM zvA samAlakSya bhaSaMs tasthau tadantike 01123019a tadA tasyAtha bhaSataH zunaH sapta zarAn mukhe 01123019c lAghavaM darzayann astre mumoca yugapad yathA 01123020a sa tu zvA zarapUrNAsyaH pANDavAn AjagAma ha 01123020c taM dRSTvA pANDavA vIrA vismayaM paramaM yayuH 01123021a lAghavaM zabdavedhitvaM dRSTvA tat paramaM tadA 01123021c prekSya taM vrIDitAz cAsan prazazaMsuz ca sarvazaH 01123022a taM tato 'nveSamANAs te vane vananivAsinam 01123022c dadRzuH pANDavA rAjann asyantam anizaM zarAn 01123023a na cainam abhyajAnaMs te tadA vikRtadarzanam 01123023c athainaM paripapracchuH ko bhavAn kasya vety uta 01123024 ekalavya uvAca 01123024a niSAdAdhipater vIrA hiraNyadhanuSaH sutam 01123024c droNaziSyaM ca mAM vitta dhanurvedakRtazramam 01123025 vaizaMpAyana uvAca 01123025a te tam AjJAya tattvena punar Agamya pANDavAH 01123025c yathAvRttaM ca te sarvaM droNAyAcakhyur adbhutam 01123026a kaunteyas tv arjuno rAjann ekalavyam anusmaran 01123026c raho droNaM samAgamya praNayAd idam abravIt 01123027a nanv ahaM parirabhyaikaH prItipUrvam idaM vacaH 01123027c bhavatokto na me ziSyas tvadviziSTo bhaviSyati 01123028a atha kasmAn madviziSTo lokAd api ca vIryavAn 01123028c asty anyo bhavataH ziSyo niSAdAdhipateH sutaH 01123029a muhUrtam iva taM droNaz cintayitvA vinizcayam 01123029c savyasAcinam AdAya naiSAdiM prati jagmivAn 01123030a dadarza maladigdhAGgaM jaTilaM cIravAsasam 01123030c ekalavyaM dhanuSpANim asyantam anizaM zarAn 01123031a ekalavyas tu taM dRSTvA droNam AyAntam antikAt 01123031c abhigamyopasaMgRhya jagAma zirasA mahIm 01123032a pUjayitvA tato droNaM vidhivat sa niSAdajaH 01123032c nivedya ziSyam AtmAnaM tasthau prAJjalir agrataH 01123033a tato droNo 'bravId rAjann ekalavyam idaM vacaH 01123033c yadi ziSyo 'si me tUrNaM vetanaM saMpradIyatAm 01123034a ekalavyas tu tac chrutvA prIyamANo 'bravId idam 01123034c kiM prayacchAmi bhagavann AjJApayatu mAM guruH 01123035a na hi kiM cid adeyaM me gurave brahmavittama 01123035c tam abravIt tvayAGguSTho dakSiNo dIyatAM mama 01123036a ekalavyas tu tac chrutvA vaco droNasya dAruNam 01123036c pratijJAm Atmano rakSan satye ca nirataH sadA 01123037a tathaiva hRSTavadanas tathaivAdInamAnasaH 01123037c chittvAvicArya taM prAdAd droNAyAGguSTham AtmanaH 01123038a tataH paraM tu naiSAdir aGgulIbhir vyakarSata 01123038c na tathA sa tu zIghro 'bhUd yathA pUrvaM narAdhipa 01123039a tato 'rjunaH prItamanA babhUva vigatajvaraH 01123039c droNaz ca satyavAg AsIn nAnyo 'bhyabhavad arjunam 01123040a droNasya tu tadA ziSyau gadAyogyAM vizeSataH 01123040c duryodhanaz ca bhImaz ca kurUNAm abhyagacchatAm 01123041a azvatthAmA rahasyeSu sarveSv abhyadhiko 'bhavat 01123041c tathAti puruSAn anyAn tsArukau yamajAv ubhau 01123041e yudhiSThiro rathazreSThaH sarvatra tu dhanaMjayaH 01123042a prathitaH sAgarAntAyAM rathayUthapayUthapaH 01123042c buddhiyogabalotsAhaiH sarvAstreSu ca pANDavaH 01123043a astre gurvanurAge ca viziSTo 'bhavad arjunaH 01123043c tulyeSv astropadezeSu sauSThavena ca vIryavAn 01123043e ekaH sarvakumArANAM babhUvAtiratho 'rjunaH 01123044a prANAdhikaM bhImasenaM kRtavidyaM dhanaMjayam 01123044c dhArtarASTrA durAtmAno nAmRSyanta narAdhipa 01123045a tAMs tu sarvAn samAnIya sarvavidyAsu niSThitAn 01123045c droNaH praharaNajJAne jijJAsuH puruSarSabha 01123046a kRtrimaM bhAsam Aropya vRkSAgre zilpibhiH kRtam 01123046c avijJAtaM kumArANAM lakSyabhUtam upAdizat 01123047 droNa uvAca 01123047a zIghraM bhavantaH sarve vai dhanUMSy AdAya satvarAH 01123047c bhAsam etaM samuddizya tiSThantAM saMhiteSavaH 01123048a madvAkyasamakAlaM ca ziro 'sya vinipAtyatAm 01123048c ekaikazo niyokSyAmi tathA kuruta putrakAH 01123049 vaizaMpAyana uvAca 01123049a tato yudhiSThiraM pUrvam uvAcAGgirasAM varaH 01123049c saMdhatsva bANaM durdharSa madvAkyAnte vimuJca ca 01123050a tato yudhiSThiraH pUrvaM dhanur gRhya mahAravam 01123050c tasthau bhAsaM samuddizya guruvAkyapracoditaH 01123051a tato vitatadhanvAnaM droNas taM kurunandanam 01123051c sa muhUrtAd uvAcedaM vacanaM bharatarSabha 01123052a pazyasy enaM drumAgrasthaM bhAsaM naravarAtmaja 01123052c pazyAmIty evam AcAryaM pratyuvAca yudhiSThiraH 01123053a sa muhUrtAd iva punar droNas taM pratyabhASata 01123053c atha vRkSam imaM mAM vA bhrAtqn vApi prapazyasi 01123054a tam uvAca sa kaunteyaH pazyAmy enaM vanaspatim 01123054c bhavantaM ca tathA bhrAtqn bhAsaM ceti punaH punaH 01123055a tam uvAcApasarpeti droNo 'prItamanA iva 01123055c naitac chakyaM tvayA veddhuM lakSyam ity eva kutsayan 01123056a tato duryodhanAdIMs tAn dhArtarASTrAn mahAyazAH 01123056c tenaiva kramayogena jijJAsuH paryapRcchata 01123057a anyAMz ca ziSyAn bhImAdIn rAjJaz caivAnyadezajAn 01123057c tathA ca sarve sarvaM tat pazyAma iti kutsitAH 01123058a tato dhanaMjayaM droNaH smayamAno 'bhyabhASata 01123058c tvayedAnIM prahartavyam etal lakSyaM nizamyatAm 01123059a madvAkyasamakAlaM te moktavyo 'tra bhavec charaH 01123059c vitatya kArmukaM putra tiSTha tAvan muhUrtakam 01123060a evam uktaH savyasAcI maNDalIkRtakArmukaH 01123060c tasthau lakSyaM samuddizya guruvAkyapracoditaH 01123061a muhUrtAd iva taM droNas tathaiva samabhASata 01123061c pazyasy enaM sthitaM bhAsaM drumaM mAm api vety uta 01123062a pazyAmy enaM bhAsam iti droNaM pArtho 'bhyabhASata 01123062c na tu vRkSaM bhavantaM vA pazyAmIti ca bhArata 01123063a tataH prItamanA droNo muhUrtAd iva taM punaH 01123063c pratyabhASata durdharSaH pANDavAnAM ratharSabham 01123064a bhAsaM pazyasi yady enaM tathA brUhi punar vacaH 01123064c ziraH pazyAmi bhAsasya na gAtram iti so 'bravIt 01123065a arjunenaivam uktas tu droNo hRSTatanUruhaH 01123065c muJcasvety abravIt pArthaM sa mumocAvicArayan 01123066a tatas tasya nagasthasya kSureNa nizitena ha 01123066c zira utkRtya tarasA pAtayAm Asa pANDavaH 01123067a tasmin karmaNi saMsiddhe paryazvajata phalgunam 01123067c mene ca drupadaM saMkhye sAnubandhaM parAjitam 01123068a kasya cit tv atha kAlasya saziSyo 'GgirasAM varaH 01123068c jagAma gaGgAm abhito majjituM bharatarSabha 01123069a avagADham atho droNaM salile salilecaraH 01123069c grAho jagrAha balavAJ jaGghAnte kAlacoditaH 01123070a sa samartho 'pi mokSAya ziSyAn sarvAn acodayat 01123070c grAhaM hatvA mokSayadhvaM mAm iti tvarayann iva 01123071a tadvAkyasamakAlaM tu bIbhatsur nizitaiH zaraiH 01123071c AvApaiH paJcabhir grAhaM magnam ambhasy atADayat 01123071e itare tu visaMmUDhAs tatra tatra prapedire 01123072a taM ca dRSTvA kriyopetaM droNo 'manyata pANDavam 01123072c viziSTaM sarvaziSyebhyaH prItimAMz cAbhavat tadA 01123073a sa pArthabANair bahudhA khaNDazaH parikalpitaH 01123073c grAhaH paJcatvam Apede jaGghAM tyaktvA mahAtmanaH 01123074a athAbravIn mahAtmAnaM bhAradvAjo mahAratham 01123074c gRhANedaM mahAbAho viziSTam atidurdharam 01123074e astraM brahmaziro nAma saprayoganivartanam 01123075a na ca te mAnuSeSv etat prayoktavyaM kathaM cana 01123075c jagad vinirdahed etad alpatejasi pAtitam 01123076a asAmAnyam idaM tAta lokeSv astraM nigadyate 01123076c tad dhArayethAH prayataH zRNu cedaM vaco mama 01123077a bAdhetAmAnuSaH zatrur yadA tvAM vIra kaz cana 01123077c tadvadhAya prayuJjIthAs tadAstram idam Ahave 01123078a tatheti tat pratizrutya bIbhatsuH sa kRtAJjaliH 01123078c jagrAha paramAstraM tad Aha cainaM punar guruH 01123078e bhavitA tvatsamo nAnyaH pumA&l loke dhanurdharaH 01124001 vaizaMpAyana uvAca 01124001a kRtAstrAn dhArtarASTrAMz ca pANDuputrAMz ca bhArata 01124001c dRSTvA droNo 'bravId rAjan dhRtarASTraM janezvaram 01124002a kRpasya somadattasya bAhlIkasya ca dhImataH 01124002c gAGgeyasya ca sAMnidhye vyAsasya vidurasya ca 01124003a rAjan saMprAptavidyAs te kumarAH kurusattama 01124003c te darzayeyuH svAM zikSAM rAjann anumate tava 01124004a tato 'bravIn mahArAjaH prahRSTenAntarAtmanA 01124004c bhAradvAja mahat karma kRtaM te dvijasattama 01124005a yadA tu manyase kAlaM yasmin deze yathA yathA 01124005c tathA tathA vidhAnAya svayam AjJApayasva mAm 01124006a spRhayAmy adya nirvedAt puruSANAM sacakSuSAm 01124006c astrahetoH parAkrAntAn ye me drakSyanti putrakAn 01124007a kSattar yad gurur AcAryo bravIti kuru tat tathA 01124007c na hIdRzaM priyaM manye bhavitA dharmavatsala 01124008a tato rAjAnam Amantrya vidurAnugato bahiH 01124008c bhAradvAjo mahAprAjJo mApayAm Asa medinIm 01124008e samAm avRkSAM nirgulmAm udakpravaNasaMsthitAm 01124009a tasyAM bhUmau baliM cakre tithau nakSatrapUjite 01124009c avaghuSTaM pure cApi tadarthaM vadatAM vara 01124010a raGgabhUmau suvipulaM zAstradRSTaM yathAvidhi 01124010c prekSAgAraM suvihitaM cakrus tatra ca zilpinaH 01124010e rAjJaH sarvAyudhopetaM strINAM caiva nararSabha 01124011a maJcAMz ca kArayAm Asus tatra jAnapadA janAH 01124011c vipulAn ucchrayopetAJ zibikAz ca mahAdhanAH 01124012a tasmiMs tato 'hani prApte rAjA sasacivas tadA 01124012c bhISmaM pramukhataH kRtvA kRpaM cAcAryasattamam 01124013a muktAjAlaparikSiptaM vaiDUryamaNibhUSitam 01124013c zAtakumbhamayaM divyaM prekSAgAram upAgamat 01124014a gAndhArI ca mahAbhAgA kuntI ca jayatAM vara 01124014c striyaz ca sarvA yA rAjJaH sapreSyAH saparicchadAH 01124014e harSAd Aruruhur maJcAn meruM devastriyo yathA 01124015a brAhmaNakSatriyAdyaM ca cAturvarNyaM purAd drutam 01124015c darzanepsu samabhyAgAt kumArANAM kRtAstratAm 01124016a pravAditaiz ca vAditrair janakautUhalena ca 01124016c mahArNava iva kSubdhaH samAjaH so 'bhavat tadA 01124017a tataH zuklAmbaradharaH zuklayajJopavItavAn 01124017c zuklakezaH sitazmazruH zuklamAlyAnulepanaH 01124018a raGgamadhyaM tadAcAryaH saputraH praviveza ha 01124018c nabho jaladharair hInaM sAGgAraka ivAMzumAn 01124019a sa yathAsamayaM cakre baliM balavatAM varaH 01124019c brAhmaNAMz cAtra mantrajJAn vAcayAm Asa maGgalam 01124020a atha puNyAhaghoSasya puNyasya tadanantaram 01124020c vivizur vividhaM gRhya zastropakaraNaM narAH 01124021a tato baddhatanutrANA baddhakakSyA mahAbalAH 01124021c baddhatUNAH sadhanuSo vivizur bharatarSabhAH 01124022a anujyeSThaM ca te tatra yudhiSThirapurogamAH 01124022c cakrur astraM mahAvIryAH kumArAH paramAdbhutam 01124023a ke cic charAkSepabhayAc chirAMsy avananAmire 01124023c manujA dhRSTam apare vIkSAM cakruH savismayAH 01124024a te sma lakSyANi vividhur bANair nAmAGkazobhitaiH 01124024c vividhair lAghavotsRSTair uhyanto vAjibhir drutam 01124025a tat kumArabalaM tatra gRhItazarakArmukam 01124025c gandharvanagarAkAraM prekSya te vismitAbhavan 01124026a sahasA cukruzus tatra narAH zatasahasrazaH 01124026c vismayotphullanayanAH sAdhu sAdhv iti bhArata 01124027a kRtvA dhanuSi te mArgAn rathacaryAsu cAsakRt 01124027c gajapRSThe 'zvapRSThe ca niyuddhe ca mahAbalAH 01124028a gRhItakhaDgacarmANas tato bhUyaH prahAriNaH 01124028c tsarumArgAn yathoddiSTAMz ceruH sarvAsu bhUmiSu 01124029a lAghavaM sauSThavaM zobhAM sthiratvaM dRDhamuSTitAm 01124029c dadRzus tatra sarveSAM prayoge khaDgacarmaNAm 01124030a atha tau nityasaMhRSTau suyodhanavRkodarau 01124030c avatIrNau gadAhastAv ekazRGgAv ivAcalau 01124031a baddhakakSyau mahAbAhU pauruSe paryavasthitau 01124031c bRMhantau vAzitAhetoH samadAv iva kuJjarau 01124032a tau pradakSiNasavyAni maNDalAni mahAbalau 01124032c ceratur nirmalagadau samadAv iva govRSau 01124033a viduro dhRtarASTrAya gAndhAryai pANDavAraNiH 01124033c nyavedayetAM tat sarvaM kumArANAM viceSTitam 01125001 vaizaMpAyana uvAca 01125001a kururAje ca raGgasthe bhIme ca balinAM vare 01125001c pakSapAtakRtasnehaH sa dvidhevAbhavaj janaH 01125002a hA vIra kururAjeti hA bhImeti ca nardatAm 01125002c puruSANAM suvipulAH praNAdAH sahasotthitAH 01125003a tataH kSubdhArNavanibhaM raGgam Alokya buddhimAn 01125003c bhAradvAjaH priyaM putram azvatthAmAnam abravIt 01125004a vArayaitau mahAvIryau kRtayogyAv ubhAv api 01125004c mA bhUd raGgaprakopo 'yaM bhImaduryodhanodbhavaH 01125005a tatas tAv udyatagadau guruputreNa vAritau 01125005c yugAntAnilasaMkSubdhau mahAvegAv ivArNavau 01125006a tato raGgAGgaNagato droNo vacanam abravIt 01125006c nivArya vAditragaNaM mahAmeghanibhasvanam 01125007a yo me putrAt priyataraH sarvAstraviduSAM varaH 01125007c aindrir indrAnujasamaH sa pArtho dRzyatAm iti 01125008a AcAryavacanenAtha kRtasvastyayano yuvA 01125008c baddhagodhAGgulitrANaH pUrNatUNaH sakArmukaH 01125009a kAJcanaM kavacaM bibhrat pratyadRzyata phalgunaH 01125009c sArkaH sendrAyudhataDit sasaMdhya iva toyadaH 01125010a tataH sarvasya raGgasya samutpiJjo 'bhavan mahAn 01125010c prAvAdyanta ca vAdyAni sazaGkhAni samantataH 01125011a eSa kuntIsutaH zrImAn eSa pANDavamadhyamaH 01125011c eSa putro mahendrasya kurUNAm eSa rakSitA 01125012a eSo 'straviduSAM zreSTha eSa dharmabhRtAM varaH 01125012c eSa zIlavatAM cApi zIlajJAnanidhiH paraH 01125013a ity evam atulA vAcaH zRNvantyAH prekSakeritAH 01125013c kuntyAH prasnavasaMmizrair asraiH klinnam uro 'bhavat 01125014a tena zabdena mahatA pUrNazrutir athAbravIt 01125014c dhRtarASTro narazreSTho viduraM hRSTamAnasaH 01125015a kSattaH kSubdhArNavanibhaH kim eSa sumahAsvanaH 01125015c sahasaivotthito raGge bhindann iva nabhastalam 01125016 vidura uvAca 01125016a eSa pArtho mahArAja phalgunaH pANDunandanaH 01125016c avatIrNaH sakavacas tatraiSa sumahAsvanaH 01125017 dhRtarASTra uvAca 01125017a dhanyo 'smy anugRhIto 'smi rakSito 'smi mahAmate 01125017c pRthAraNisamudbhUtais tribhiH pANDavavahnibhiH 01125018 vaizaMpAyana uvAca 01125018a tasmin samudite raGge kathaM cit paryavasthite 01125018c darzayAm Asa bIbhatsur AcAryAd astralAghavam 01125019a AgneyenAsRjad vahniM vAruNenAsRjat payaH 01125019c vAyavyenAsRjad vAyuM pArjanyenAsRjad ghanAn 01125020a bhaumena prAvizad bhUmiM pArvatenAsRjad girIn 01125020c antardhAnena cAstreNa punar antarhito 'bhavat 01125021a kSaNAt prAMzuH kSaNAd dhrasvaH kSaNAc ca rathadhUrgataH 01125021c kSaNena rathamadhyasthaH kSaNenAvApatan mahIm 01125022a sukumAraM ca sUkSmaM ca guruM cApi gurupriyaH 01125022c sauSThavenAbhisaMyuktaH so 'vidhyad vividhaiH zaraiH 01125023a bhramataz ca varAhasya lohasya pramukhe samam 01125023c paJca bANAn asaMsaktAn sa mumocaikabANavat 01125024a gavye viSANakoze ca cale rajjvavalambite 01125024c nicakhAna mahAvIryaH sAyakAn ekaviMzatim 01125025a ity evamAdi sumahat khaDge dhanuSi cAbhavat 01125025c gadAyAM zastrakuzalo darzanAni vyadarzayat 01125026a tataH samAptabhUyiSThe tasmin karmaNi bhArata 01125026c mandIbhUte samAje ca vAditrasya ca nisvane 01125027a dvAradezAt samudbhUto mAhAtmya balasUcakaH 01125027c vajraniSpeSasadRzaH zuzruve bhujanisvanaH 01125028a dIryante kiM nu girayaH kiM svid bhUmir vidIryate 01125028c kiM svid ApUryate vyoma jalabhAraghanair ghanaiH 01125029a raGgasyaivaM matir abhUt kSaNena vasudhAdhipa 01125029c dvAraM cAbhimukhAH sarve babhUvuH prekSakAs tadA 01125030a paJcabhir bhrAtRbhiH pArthair droNaH parivRto babhau 01125030c paJcatAreNa saMyuktaH sAvitreNeva candramAH 01125031a azvatthAmnA ca sahitaM bhrAtqNAM zatam Urjitam 01125031c duryodhanam amitraghnam utthitaM paryavArayat 01125032a sa tais tadA bhrAtRbhir udyatAyudhair; vRto gadApANir avasthitaiH sthitaH 01125032c babhau yathA dAnavasaMkSaye purA; puraMdaro devagaNaiH samAvRtaH 01126001 vaizaMpAyana uvAca 01126001a datte 'vakAze puruSair vismayotphullalocanaiH 01126001c viveza raGgaM vistIrNaM karNaH parapuraMjayaH 01126002a sahajaM kavacaM bibhrat kuNDaloddyotitAnanaH 01126002c sadhanur baddhanistriMzaH pAdacArIva parvataH 01126003a kanyAgarbhaH pRthuyazAH pRthAyAH pRthulocanaH 01126003c tIkSNAMzor bhAskarasyAMzaH karNo 'rigaNasUdanaH 01126004a siMharSabhagajendrANAM tulyavIryaparAkramaH 01126004c dIptikAntidyutiguNaiH sUryendujvalanopamaH 01126005a prAMzuH kanakatAlAbhaH siMhasaMhanano yuvA 01126005c asaMkhyeyaguNaH zrImAn bhAskarasyAtmasaMbhavaH 01126006a sa nirIkSya mahAbAhuH sarvato raGgamaNDalam 01126006c praNAmaM droNakRpayor nAtyAdRtam ivAkarot 01126007a sa sAmAjajanaH sarvo nizcalaH sthiralocanaH 01126007c ko 'yam ity AgatakSobhaH kautUhalaparo 'bhavat 01126008a so 'bravIn meghadhIreNa svareNa vadatAM varaH 01126008c bhrAtA bhrAtaram ajJAtaM sAvitraH pAkazAsanim 01126009a pArtha yat te kRtaM karma vizeSavad ahaM tataH 01126009c kariSye pazyatAM nqNAM mAtmanA vismayaM gamaH 01126010a asamApte tatas tasya vacane vadatAM vara 01126010c yantrotkSipta iva kSipram uttasthau sarvato janaH 01126011a prItiz ca puruSavyAghra duryodhanam athAspRzat 01126011c hrIz ca krodhaz ca bIbhatsuM kSaNenAnvavizac ca ha 01126012a tato droNAbhyanujJAtaH karNaH priyaraNaH sadA 01126012c yat kRtaM tatra pArthena tac cakAra mahAbalaH 01126013a atha duryodhanas tatra bhrAtRbhiH saha bhArata 01126013c karNaM pariSvajya mudA tato vacanam abravIt 01126014a svAgataM te mahAbAho diSTyA prApto 'si mAnada 01126014c ahaM ca kururAjyaM ca yatheSTam upabhujyatAm 01126015 karNa uvAca 01126015a kRtaM sarveNa me 'nyena sakhitvaM ca tvayA vRNe 01126015c dvandvayuddhaM ca pArthena kartum icchAmi bhArata 01126016 duryodhana uvAca 01126016a bhuGkSva bhogAn mayA sArdhaM bandhUnAM priyakRd bhava 01126016c durhRdAM kuru sarveSAM mUrdhni pAdam ariMdama 01126017 vaizaMpAyana uvAca 01126017a tataH kSiptam ivAtmAnaM matvA pArtho 'bhyabhASata 01126017c karNaM bhrAtRsamUhasya madhye 'calam iva sthitam 01126018a anAhUtopasRptAnAm anAhUtopajalpinAm 01126018c ye lokAs tAn hataH karNa mayA tvaM pratipatsyase 01126019 karNa uvAca 01126019a raGgo 'yaM sarvasAmAnyaH kim atra tava phalguna 01126019c vIryazreSThAz ca rAjanyA balaM dharmo 'nuvartate 01126020a kiM kSepair durbalAzvAsaiH zaraiH kathaya bhArata 01126020c guroH samakSaM yAvat te harAmy adya ziraH zaraiH 01126021 vaizaMpAyana uvAca 01126021a tato droNAbhyanujJAtaH pArthaH parapuraMjayaH 01126021c bhrAtRbhis tvarayAzliSTo raNAyopajagAma tam 01126022a tato duryodhanenApi sabhrAtrA samarodyataH 01126022c pariSvaktaH sthitaH karNaH pragRhya sazaraM dhanuH 01126023a tataH savidyutstanitaiH sendrAyudhapurojavaiH 01126023c AvRtaM gaganaM meghair balAkApaGktihAsibhiH 01126024a tataH snehAd dharihayaM dRSTvA raGgAvalokinam 01126024c bhAskaro 'py anayan nAzaM samIpopagatAn ghanAn 01126025a meghacchAyopagUDhas tu tato 'dRzyata pANDavaH 01126025c sUryAtapaparikSiptaH karNo 'pi samadRzyata 01126026a dhArtarASTrA yataH karNas tasmin deze vyavasthitAH 01126026c bhAradvAjaH kRpo bhISmo yataH pArthas tato 'bhavan 01126027a dvidhA raGgaH samabhavat strINAM dvaidham ajAyata 01126027c kuntibhojasutA mohaM vijJAtArthA jagAma ha 01126028a tAM tathA mohasaMpannAM viduraH sarvadharmavit 01126028c kuntIm AzvAsayAm Asa prokSyAdbhiz candanokSitaiH 01126029a tataH pratyAgataprANA tAv ubhAv api daMzitau 01126029c putrau dRSTvA susaMtaptA nAnvapadyata kiM cana 01126030a tAv udyatamahAcApau kRpaH zAradvato 'bravIt 01126030c dvandvayuddhasamAcAre kuzalaH sarvadharmavit 01126031a ayaM pRthAyAs tanayaH kanIyAn pANDunandanaH 01126031c kauravo bhavatA sArdhaM dvandvayuddhaM kariSyati 01126032a tvam apy evaM mahAbAho mAtaraM pitaraM kulam 01126032c kathayasva narendrANAM yeSAM tvaM kulavardhanaH 01126032e tato viditvA pArthas tvAM pratiyotsyati vA na vA 01126033a evam uktasya karNasya vrIDAvanatam Ananam 01126033c babhau varSAmbubhiH klinnaM padmam AgalitaM yathA 01126034 duryodhana uvAca 01126034a AcArya trividhA yonI rAjJAM zAstravinizcaye 01126034c tatkulInaz ca zUraz ca senAM yaz ca prakarSati 01126035a yady ayaM phalguno yuddhe nArAjJA yoddhum icchati 01126035c tasmAd eSo 'GgaviSaye mayA rAjye 'bhiSicyate 01126036 vaizaMpAyana uvAca 01126036a tatas tasmin kSaNe karNaH salAjakusumair ghaTaiH 01126036c kAJcanaiH kAJcane pIThe mantravidbhir mahArathaH 01126036e abhiSikto 'GgarAjye sa zriyA yukto mahAbalaH 01126037a sacchatravAlavyajano jayazabdAntareNa ca 01126037c uvAca kauravaM rAjA rAjAnaM taM vRSas tadA 01126038a asya rAjyapradAnasya sadRzaM kiM dadAni te 01126038c prabrUhi rAjazArdUla kartA hy asmi tathA nRpa 01126038e atyantaM sakhyam icchAmIty Aha taM sa suyodhanaH 01126039a evam uktas tataH karNas tatheti pratyabhASata 01126039c harSAc cobhau samAzliSya parAM mudam avApatuH 01127001 vaizaMpAyana uvAca 01127001a tataH srastottarapaTaH saprasvedaH savepathuH 01127001c vivezAdhiratho raGgaM yaSTiprANo hvayann iva 01127002a tam Alokya dhanus tyaktvA pitRgauravayantritaH 01127002c karNo 'bhiSekArdrazirAH zirasA samavandata 01127003a tataH pAdAv avacchAdya paTAntena sasaMbhramaH 01127003c putreti paripUrNArtham abravId rathasArathiH 01127004a pariSvajya ca tasyAtha mUrdhAnaM snehaviklavaH 01127004c aGgarAjyAbhiSekArdram azrubhiH siSice punaH 01127005a taM dRSTvA sUtaputro 'yam iti nizcitya pANDavaH 01127005c bhImasenas tadA vAkyam abravIt prahasann iva 01127006a na tvam arhasi pArthena sUtaputra raNe vadham 01127006c kulasya sadRzas tUrNaM pratodo gRhyatAM tvayA 01127007a aGgarAjyaM ca nArhas tvam upabhoktuM narAdhama 01127007c zvA hutAzasamIpasthaM puroDAzam ivAdhvare 01127008a evam uktas tataH karNaH kiM cit prasphuritAdharaH 01127008c gaganasthaM viniHzvasya divAkaram udaikSata 01127009a tato duryodhanaH kopAd utpapAta mahAbalaH 01127009c bhrAtRpadmavanAt tasmAn madotkaTa iva dvipaH 01127010a so 'bravId bhImakarmANaM bhImasenam avasthitam 01127010c vRkodara na yuktaM te vacanaM vaktum IdRzam 01127011a kSatriyANAM balaM jyeSThaM yoddhavyaM kSatrabandhunA 01127011c zUrANAM ca nadInAM ca prabhavA durvidAH kila 01127012a salilAd utthito vahnir yena vyAptaM carAcaram 01127012c dadhIcasyAsthito vajraM kRtaM dAnavasUdanam 01127013a AgneyaH kRttikAputro raudro gAGgeya ity api 01127013c zrUyate bhagavAn devaH sarvaguhyamayo guhaH 01127014a kSatriyAbhyaz ca ye jAtA brAhmaNAs te ca vizrutAH 01127014c AcAryaH kalazAj jAtaH zarastambAd guruH kRpaH 01127014e bhavatAM ca yathA janma tad apy AgamitaM nRpaiH 01127015a sakuNDalaM sakavacaM divyalakSaNalakSitam 01127015c katham AdityasaMkAzaM mRgI vyAghraM janiSyati 01127016a pRthivIrAjyam arho 'yaM nAGgarAjyaM narezvaraH 01127016c anena bAhuvIryeNa mayA cAjJAnuvartinA 01127017a yasya vA manujasyedaM na kSAntaM madviceSTitam 01127017c ratham Aruhya padbhyAM vA vinAmayatu kArmukam 01127018a tataH sarvasya raGgasya hAhAkAro mahAn abhUt 01127018c sAdhuvAdAnusaMbaddhaH sUryaz cAstam upAgamat 01127019a tato duryodhanaH karNam AlambyAtha kare nRpa 01127019c dIpikAgnikRtAlokas tasmAd raGgAd viniryayau 01127020a pANDavAz ca sahadroNAH sakRpAz ca vizAM pate 01127020c bhISmeNa sahitAH sarve yayuH svaM svaM nivezanam 01127021a arjuneti janaH kaz cit kaz cit karNeti bhArata 01127021c kaz cid duryodhanety evaM bruvantaH prasthitAs tadA 01127022a kuntyAz ca pratyabhijJAya divyalakSaNasUcitam 01127022c putram aGgezvaraM snehAc channA prItir avardhata 01127023a duryodhanasyApi tadA karNam AsAdya pArthiva 01127023c bhayam arjunasAMjAtaM kSipram antaradhIyata 01127024a sa cApi vIraH kRtazastranizramaH; pareNa sAmnAbhyavadat suyodhanam 01127024c yudhiSThirasyApy abhavat tadA matir; na karNatulyo 'sti dhanurdharaH kSitau 01128001 vaizaMpAyana uvAca 01128001a tataH ziSyAn samAnIya AcAryArtham acodayat 01128001c droNaH sarvAn azeSeNa dakSiNArthaM mahIpate 01128002a pAJcAlarAjaM drupadaM gRhItvA raNamUrdhani 01128002c paryAnayata bhadraM vaH sA syAt paramadakSiNA 01128003a tathety uktvA tu te sarve rathais tUrNaM prahAriNaH 01128003c AcAryadhanadAnArthaM droNena sahitA yayuH 01128004a tato 'bhijagmuH pAJcAlAn nighnantas te nararSabhAH 01128004c mamRdus tasya nagaraM drupadasya mahaujasaH 01128005a te yajJasenaM drupadaM gRhItvA raNamUrdhani 01128005c upAjahruH sahAmAtyaM droNAya bharatarSabhAH 01128006a bhagnadarpaM hRtadhanaM tathA ca vazam Agatam 01128006c sa vairaM manasA dhyAtvA droNo drupadam abravIt 01128007a pramRdya tarasA rASTraM puraM te mRditaM mayA 01128007c prApya jIvan ripuvazaM sakhipUrvaM kim iSyate 01128008a evam uktvA prahasyainaM nizcitya punar abravIt 01128008c mA bhaiH prANabhayAd rAjan kSamiNo brAhmaNA vayam 01128009a Azrame krIDitaM yat tu tvayA bAlye mayA saha 01128009c tena saMvardhitaH snehas tvayA me kSatriyarSabha 01128010a prArthayeyaM tvayA sakhyaM punar eva nararSabha 01128010c varaM dadAmi te rAjan rAjyasyArdham avApnuhi 01128011a arAjA kila no rAjJAM sakhA bhavitum arhati 01128011c ataH prayatitaM rAjye yajJasena mayA tava 01128012a rAjAsi dakSiNe kUle bhAgIrathyAham uttare 01128012c sakhAyaM mAM vijAnIhi pAJcAla yadi manyase 01128013 drupada uvAca 01128013a anAzcaryam idaM brahman vikrAnteSu mahAtmasu 01128013c prIye tvayAhaM tvattaz ca prItim icchAmi zAzvatIm 01128014 vaizaMpAyana uvAca 01128014a evam uktas tu taM droNo mokSayAm Asa bhArata 01128014c satkRtya cainaM prItAtmA rAjyArdhaM pratyapAdayat 01128015a mAkandIm atha gaGgAyAs tIre janapadAyutAm 01128015c so 'dhyAvasad dInamanAH kAmpilyaM ca purottamam 01128015e dakSiNAMz caiva pAJcAlAn yAvac carmaNvatI nadI 01128016a droNena vairaM drupadaH saMsmaran na zazAma ha 01128016c kSAtreNa ca balenAsya nApazyat sa parAjayam 01128017a hInaM viditvA cAtmAnaM brAhmaNena balena ca 01128017c putrajanma parIpsan vai sa rAjA tad adhArayat 01128017e ahicchatraM ca viSayaM droNaH samabhipadyata 01128018a evaM rAjann ahicchatrA purI janapadAyutA 01128018c yudhi nirjitya pArthena droNAya pratipAditA 01129001 vaizaMpAyana uvAca 01129001a prANAdhikaM bhImasenaM kRtavidyaM dhanaMjayam 01129001c duryodhano lakSayitva paryatapyata durmatiH 01129002a tato vaikartanaH karNaH zakuniz cApi saubalaH 01129002c anekair abhyupAyais tAJ jighAMsanti sma pANDavAn 01129003a pANDavAz cApi tat sarvaM pratyajAnann ariMdamAH 01129003c udbhAvanam akurvanto vidurasya mate sthitAH 01129004a guNaiH samuditAn dRSTvA paurAH pANDusutAMs tadA 01129004c kathayanti sma saMbhUya catvareSu sabhAsu ca 01129005a prajJAcakSur acakSuSTvAd dhRtarASTro janezvaraH 01129005c rAjyam aprAptavAn pUrvaM sa kathaM nRpatir bhavet 01129006a tathA bhISmaH zAMtanavaH satyasaMdho mahAvrataH 01129006c pratyAkhyAya purA rAjyaM nAdya jAtu grahISyati 01129007a te vayaM pANDavaM jyeSThaM taruNaM vRddhazIlinam 01129007c abhiSiJcAma sAdhv adya satyaM karuNavedinam 01129008a sa hi bhISmaM zAMtanavaM dhRtarASTraM ca dharmavit 01129008c saputraM vividhair bhogair yojayiSyati pUjayan 01129009a teSAM duryodhanaH zrutvA tAni vAkyAni bhASatAm 01129009c yudhiSThirAnuraktAnAM paryatapyata durmatiH 01129010a sa tapyamAno duSTAtmA teSAM vAco na cakSame 01129010c IrSyayA cAbhisaMtapto dhRtarASTram upAgamat 01129011a tato virahitaM dRSTvA pitaraM pratipUjya saH 01129011c paurAnurAgasaMtaptaH pazcAd idam abhASata 01129012a zrutA me jalpatAM tAta paurANAm azivA giraH 01129012c tvAm anAdRtya bhISmaM ca patim icchanti pANDavam 01129013a matam etac ca bhISmasya na sa rAjyaM bubhUSati 01129013c asmAkaM tu parAM pIDAM cikIrSanti pure janAH 01129014a pitRtaH prAptavAn rAjyaM pANDur AtmaguNaiH purA 01129014c tvam apy aguNasaMyogAt prAptaM rAjyaM na labdhavAn 01129015a sa eSa pANDor dAyAdyaM yadi prApnoti pANDavaH 01129015c tasya putro dhruvaM prAptas tasya tasyeti cAparaH 01129016a te vayaM rAjavaMzena hInAH saha sutair api 01129016c avajJAtA bhaviSyAmo lokasya jagatIpate 01129017a satataM nirayaM prAptAH parapiNDopajIvinaH 01129017c na bhavema yathA rAjaMs tathA zIghraM vidhIyatAm 01129018a abhaviSyaH sthiro rAjye yadi hi tvaM purA nRpa 01129018c dhruvaM prApsyAma ca vayaM rAjyam apy avaze jane 01130001 vaizaMpAyana uvAca 01130001a dhRtarASTras tu putrasya zrutvA vacanam IdRzam 01130001c muhUrtam iva saMcintya duryodhanam athAbravIt 01130002a dharmanityaH sadA pANDur mamAsIt priyakRd dhitaH 01130002c sarveSu jJAtiSu tathA mayi tv AsId vizeSataH 01130003a nAsya kiM cin na jAnAmi bhojanAdi cikIrSitam 01130003c nivedayati nityaM hi mama rAjyaM dhRtavrataH 01130004a tasya putro yathA pANDus tathA dharmaparAyaNaH 01130004c guNavA&l lokavikhyAtaH paurANAM ca susaMmataH 01130005a sa kathaM zakyam asmAbhir apakraSTuM balAd itaH 01130005c pitRpaitAmahAd rAjyAt sasahAyo vizeSataH 01130006a bhRtA hi pANDunAmAtyA balaM ca satataM bhRtam 01130006c bhRtAH putrAz ca pautrAz ca teSAm api vizeSataH 01130007a te purA satkRtAs tAta pANDunA pauravA janAH 01130007c kathaM yudhiSThirasyArthe na no hanyuH sabAndhavAn 01130008 duryodhana uvAca 01130008a evam etan mayA tAta bhAvitaM doSam Atmani 01130008c dRSTvA prakRtayaH sarvA arthamAnena yojitAH 01130009a dhruvam asmatsahAyAs te bhaviSyanti pradhAnataH 01130009c arthavargaH sahAmAtyo matsaMstho 'dya mahIpate 01130010a sa bhavAn pANDavAn Azu vivAsayitum arhati 01130010c mRdunaivAbhyupAyena nagaraM vAraNAvatam 01130011a yadA pratiSThitaM rAjyaM mayi rAjan bhaviSyati 01130011c tadA kuntI sahApatyA punar eSyati bhArata 01130012 dhRtarASTra uvAca 01130012a duryodhana mamApy etad dhRdi saMparivartate 01130012c abhiprAyasya pApatvAn naitat tu vivRNomy aham 01130013a na ca bhISmo na ca droNo na kSattA na ca gautamaH 01130013c vivAsyamAnAn kaunteyAn anumaMsyanti karhi cit 01130014a samA hi kauraveyANAM vayam ete ca putraka 01130014c naite viSamam iccheyur dharmayuktA manasvinaH 01130015a te vayaM kauraveyANAm eteSAM ca mahAtmanAm 01130015c kathaM na vadhyatAM tAta gacchema jagatas tathA 01130016 duryodhana uvAca 01130016a madhyasthaH satataM bhISmo droNaputro mayi sthitaH 01130016c yataH putras tato droNo bhavitA nAtra sAMzayaH 01130017a kRpaH zAradvataz caiva yata ete trayas tataH 01130017c droNaM ca bhAgineyaM ca na sa tyakSyati karhi cit 01130018a kSattArthabaddhas tv asmAkaM pracchannaM tu yataH pare 01130018c na caikaH sa samartho 'smAn pANDavArthe prabAdhitum 01130019a sa vizrabdhaH pANDuputrAn saha mAtrA vivAsaya 01130019c vAraNAvatam adyaiva nAtra doSo bhaviSyati 01130020a vinidrakaraNaM ghoraM hRdi zalyam ivArpitam 01130020c zokapAvakam udbhUtaM karmaNaitena nAzaya 01131001 vaizaMpAyana uvAca 01131001a tato duryodhano rAjA sarvAs tAH prakRtIH zanaiH 01131001c arthamAnapradAnAbhyAM saMjahAra sahAnujaH 01131002a dhRtarASTraprayuktAs tu ke cit kuzalamantriNaH 01131002c kathayAM cakrire ramyaM nagaraM vAraNAvatam 01131003a ayaM samAjaH sumahAn ramaNIyatamo bhuvi 01131003c upasthitaH pazupater nagare vAraNAvate 01131004a sarvaratnasamAkIrNe puMsAM deze manorame 01131004c ity evaM dhRtarASTrasya vacanAc cakrire kathAH 01131005a kathyamAne tathA ramye nagare vAraNAvate 01131005c gamane pANDuputrANAM jajJe tatra matir nRpa 01131006a yadA tv amanyata nRpo jAtakautUhalA iti 01131006c uvAcainAn atha tadA pANDavAn ambikAsutaH 01131007a mameme puruSA nityaM kathayanti punaH punaH 01131007c ramaNIyataraM loke nagaraM vAraNAvatam 01131008a te tAta yadi manyadhvam utsavaM vAraNAvate 01131008c sagaNAH sAnuyAtrAz ca viharadhvaM yathAmarAH 01131009a brAhmaNebhyaz ca ratnAni gAyanebhyaz ca sarvazaH 01131009c prayacchadhvaM yathAkAmaM devA iva suvarcasaH 01131010a kaM cit kAlaM vihRtyaivam anubhUya parAM mudam 01131010c idaM vai hAstinapuraM sukhinaH punar eSyatha 01131011a dhRtarASTrasya taM kAmam anubuddhvA yudhiSThiraH 01131011c Atmanaz cAsahAyatvaM tatheti pratyuvAca tam 01131012a tato bhISmaM mahAprAjJaM viduraM ca mahAmatim 01131012c droNaM ca bAhlikaM caiva somadattaM ca kauravam 01131013a kRpam AcAryaputraM ca gAndhArIM ca yazasvinIm 01131013c yudhiSThiraH zanair dInam uvAcedaM vacas tadA 01131014a ramaNIye janAkIrNe nagare vAraNAvate 01131014c sagaNAs tAta vatsyAmo dhRtarASTrasya zAsanAt 01131015a prasannamanasaH sarve puNyA vAco vimuJcata 01131015c AzIrbhir vardhitAn asmAn na pApaM prasahiSyati 01131016a evam uktAs tu te sarve pANDuputreNa kauravAH 01131016c prasannavadanA bhUtvA te 'bhyavartanta pANDavAn 01131017a svasty astu vaH pathi sadA bhUtebhyaz caiva sarvazaH 01131017c mA ca vo 'stv azubhaM kiM cit sarvataH pANDunandanAH 01131018a tataH kRtasvastyayanA rAjyalAbhAya pANDavAH 01131018c kRtvA sarvANi kAryANi prayayur vAraNAvatam 01132001 vaizaMpAyana uvAca 01132001a evam ukteSu rAjJA tu pANDaveSu mahAtmasu 01132001c duryodhanaH paraM harSam AjagAma durAtmavAn 01132002a sa purocanam ekAntam AnIya bharatarSabha 01132002c gRhItvA dakSiNe pANau sacivaM vAkyam abravIt 01132003a mameyaM vasusaMpUrNA purocana vasuMdharA 01132003c yatheyaM mama tadvat te sa tAM rakSitum arhasi 01132004a na hi me kaz cid anyo 'sti vaizvAsikataras tvayA 01132004c sahAyo yena saMdhAya mantrayeyaM yathA tvayA 01132005a saMrakSa tAta mantraM ca sapatnAMz ca mamoddhara 01132005c nipuNenAbhyupAyena yad bravImi tathA kuru 01132006a pANDavA dhRtarASTreNa preSitA vAraNAvatam 01132006c utsave vihariSyanti dhRtarASTrasya zAsanAt 01132007a sa tvaM rAsabhayuktena syandanenAzugAminA 01132007c vAraNAvatam adyaiva yathA yAsi tathA kuru 01132008a tatra gatvA catuHzAlaM gRhaM paramasaMvRtam 01132008c AyudhAgAram Azritya kArayethA mahAdhanam 01132009a zaNasarjarasAdIni yAni dravyANi kAni cit 01132009c AgneyAny uta santIha tAni sarvANi dApaya 01132010a sarpiSA ca satailena lAkSayA cApy analpayA 01132010c mRttikAM mizrayitvA tvaM lepaM kuDyeSu dApayeH 01132011a zaNAn vaMzaM ghRtaM dAru yantrANi vividhAni ca 01132011c tasmin vezmani sarvANi nikSipethAH samantataH 01132012a yathA ca tvAM na zaGkeran parIkSanto 'pi pANDavAH 01132012c Agneyam iti tat kAryam iti cAnye ca mAnavAH 01132013a vezmany evaM kRte tatra kRtvA tAn paramArcitAn 01132013c vAsayeH pANDaveyAMz ca kuntIM ca sasuhRjjanAm 01132014a tatrAsanAni mukhyAni yAnAni zayanAni ca 01132014c vidhAtavyAni pANDUnAM yathA tuSyeta me pitA 01132015a yathA rameran vizrabdhA nagare vAraNAvate 01132015c tathA sarvaM vidhAtavyaM yAvat kAlasya paryayaH 01132016a jJAtvA tu tAn suvizvastAJ zayAnAn akutobhayAn 01132016c agnis tatas tvayA deyo dvAratas tasya vezmanaH 01132017a dagdhAn evaM svake gehe dagdhA iti tato janAH 01132017c jJAtayo vA vadiSyanti pANDavArthAya karhi cit 01132018a tat tatheti pratijJAya kauravAya purocanaH 01132018c prAyAd rAsabhayuktena nagaraM vAraNAvatam 01132019a sa gatvA tvarito rAjan duryodhanamate sthitaH 01132019c yathoktaM rAjaputreNa sarvaM cakre purocanaH 01133001 vaizaMpAyana uvAca 01133001a pANDavAs tu rathAn yuktvA sadazvair anilopamaiH 01133001c ArohamANA bhISmasya pAdau jagRhur Artavat 01133002a rAjJaz ca dhRtarASTrasya droNasya ca mahAtmanaH 01133002c anyeSAM caiva vRddhAnAM vidurasya kRpasya ca 01133003a evaM sarvAn kurUn vRddhAn abhivAdya yatavratAH 01133003c samAliGgya samAnAMz ca bAlaiz cApy abhivAditAH 01133004a sarvA mAtqs tathApRSTvA kRtvA caiva pradakSiNam 01133004c sarvAH prakRtayaz caiva prayayur vAraNAvatam 01133005a viduraz ca mahAprAjJas tathAnye kurupuMgavAH 01133005c paurAz ca puruSavyAghrAn anvayuH zokakarzitAH 01133006a tatra ke cid bruvanti sma brAhmaNA nirbhayAs tadA 01133006c zocamAnAH pANDuputrAn atIva bharatarSabha 01133007a viSamaM pazyate rAjA sarvathA tamasAvRtaH 01133007c dhRtarASTraH sudurbuddhir na ca dharmaM prapazyati 01133008a na hi pApam apApAtmA rocayiSyati pANDavaH 01133008c bhImo vA balinAM zreSThaH kaunteyo vA dhanaMjayaH 01133008e kuta eva mahAprAjJau mAdrIputrau kariSyataH 01133009a tad rAjyaM pitRtaH prAptaM dhRtarASTro na mRSyate 01133009c adharmam akhilaM kiM nu bhISmo 'yam anumanyate 01133009e vivAsyamAnAn asthAne kaunteyAn bharatarSabhAn 01133010a piteva hi nRpo 'smAkam abhUc chAMtanavaH purA 01133010c vicitravIryo rAjarSiH pANDuz ca kurunandanaH 01133011a sa tasmin puruSavyAghre diSTabhAvaM gate sati 01133011c rAjaputrAn imAn bAlAn dhRtarASTro na mRSyate 01133012a vayam etad amRSyantaH sarva eva purottamAt 01133012c gRhAn vihAya gacchAmo yatra yAti yudhiSThiraH 01133013a tAMs tathAvAdinaH paurAn duHkhitAn duHkhakarzitaH 01133013c uvAca paramaprIto dharmarAjo yudhiSThiraH 01133014a pitA mAnyo guruH zreSTho yad Aha pRthivIpatiH 01133014c azaGkamAnais tat kAryam asmAbhir iti no vratam 01133015a bhavantaH suhRdo 'smAkam asmAn kRtvA pradakSiNam 01133015c AzIrbhir abhinandyAsmAn nivartadhvaM yathAgRham 01133016a yadA tu kAryam asmAkaM bhavadbhir upapatsyate 01133016c tadA kariSyatha mama priyANi ca hitAni ca 01133017a te tatheti pratijJAya kRtvA caitAn pradakSiNam 01133017c AzIrbhir abhinandyainAJ jagmur nagaram eva hi 01133018a paureSu tu nivRtteSu viduraH sarvadharmavit 01133018c bodhayan pANDavazreSTham idaM vacanam abravIt 01133018e prAjJaH prAjJaM pralApajJaH samyag dharmArthadarzivAn 01133019a vijJAyedaM tathA kuryAd ApadaM nistared yathA 01133019c alohaM nizitaM zastraM zarIraparikartanam 01133019e yo vetti na tam Aghnanti pratighAtavidaM dviSaH 01133020a kakSaghnaH ziziraghnaz ca mahAkakSe bilaukasaH 01133020c na dahed iti cAtmAnaM yo rakSati sa jIvati 01133021a nAcakSur vetti panthAnaM nAcakSur vindate dizaH 01133021c nAdhRtir bhUtim Apnoti budhyasvaivaM prabodhitaH 01133022a anAptair dattam Adatte naraH zastram alohajam 01133022c zvAviccharaNam AsAdya pramucyeta hutAzanAt 01133023a caran mArgAn vijAnAti nakSatrair vindate dizaH 01133023c AtmanA cAtmanaH paJca pIDayan nAnupIDyate 01133024a anuziSTvAnugatvA ca kRtvA cainAn pradakSiNam 01133024c pANDavAn abhyanujJAya viduraH prayayau gRhAn 01133025a nivRtte vidure caiva bhISme paurajane tathA 01133025c ajAtazatrum Amantrya kuntI vacanam abravIt 01133026a kSattA yad abravId vAkyaM janamadhye 'bruvann iva 01133026c tvayA ca tat tathety ukto jAnImo na ca tad vayam 01133027a yadi tac chakyam asmAbhiH zrotuM na ca sadoSavat 01133027c zrotum icchAmi tat sarvaM saMvAdaM tava tasya ca 01133028 yudhiSThira uvAca 01133028a viSAd agnez ca boddhavyam iti mAM viduro 'bravIt 01133028c panthAz ca vo nAviditaH kaz cit syAd iti cAbravIt 01133029a jitendriyaz ca vasudhAM prApsyasIti ca mAbravIt 01133029c vijJAtam iti tat sarvam ity ukto viduro mayA 01133030 vaizaMpAyana uvAca 01133030a aSTame 'hani rohiNyAM prayAtAH phalgunasya te 01133030c vAraNAvatam AsAdya dadRzur nAgaraM janam 01134001 vaizaMpAyana uvAca 01134001a tataH sarvAH prakRtayo nagarAd vAraNAvatAt 01134001c sarvamaGgalasaMyuktA yathAzAstram atandritAH 01134002a zrutvAgatAn pANDuputrAn nAnAyAnaiH sahasrazaH 01134002c abhijagmur narazreSThAJ zrutvaiva parayA mudA 01134003a te samAsAdya kaunteyAn vAraNAvatakA janAH 01134003c kRtvA jayAziSaH sarve parivAryopatasthire 01134004a tair vRtaH puruSavyAghro dharmarAjo yudhiSThiraH 01134004c vibabhau devasaMkAzo vajrapANir ivAmaraiH 01134005a satkRtAs te tu pauraiz ca paurAn satkRtya cAnaghAH 01134005c alaMkRtaM janAkIrNaM vivizur vAraNAvatam 01134006a te pravizya puraM vIrAs tUrNaM jagmur atho gRhAn 01134006c brAhmaNAnAM mahIpAla ratAnAM sveSu karmasu 01134007a nagarAdhikRtAnAM ca gRhANi rathinAM tathA 01134007c upatasthur narazreSThA vaizyazUdragRhAn api 01134008a arcitAz ca naraiH pauraiH pANDavA bharatarSabhAH 01134008c jagmur AvasathaM pazcAt purocanapuraskRtAH 01134009a tebhyo bhakSyAnnapAnAni zayanAni zubhAni ca 01134009c AsanAni ca mukhyAni pradadau sa purocanaH 01134010a tatra te satkRtAs tena sumahArhaparicchadAH 01134010c upAsyamAnAH puruSair USuH puranivAsibhiH 01134011a dazarAtroSitAnAM tu tatra teSAM purocanaH 01134011c nivedayAm Asa gRhaM zivAkhyam azivaM tadA 01134012a tatra te puruSavyAghrA vivizuH saparicchadAH 01134012c purocanasya vacanAt kailAsam iva guhyakAH 01134013a tat tv agAram abhiprekSya sarvadharmavizAradaH 01134013c uvAcAgneyam ity evaM bhImasenaM yudhiSThiraH 01134013e jighran somya vasAgandhaM sarpir jatuvimizritam 01134014a kRtaM hi vyaktam Agneyam idaM vezma paraMtapa 01134014c zaNasarjarasaM vyaktam AnItaM gRhakarmaNi 01134014e muJjabalvajavaMzAdi dravyaM sarvaM ghRtokSitam 01134015a zilpibhiH sukRtaM hy Aptair vinItair vezmakarmaNi 01134015c vizvastaM mAm ayaM pApo dagdhukAmaH purocanaH 01134016a imAM tu tAM mahAbuddhir viduro dRSTavAMs tadA 01134016c ApadaM tena mAM pArtha sa saMbodhitavAn purA 01134017a te vayaM bodhitAs tena buddhavanto 'zivaM gRham 01134017c AcAryaiH sukRtaM gUDhair duryodhanavazAnugaiH 01134018 bhIma uvAca 01134018a yad idaM gRham AgneyaM vihitaM manyate bhavAn 01134018c tatraiva sAdhu gacchAmo yatra pUrvoSitA vayam 01134019 yudhiSThira uvAca 01134019a iha yattair nirAkArair vastavyam iti rocaye 01134019c naSTair iva vicinvadbhir gatim iSTAM dhruvAm itaH 01134020a yadi vindeta cAkAram asmAkaM hi purocanaH 01134020c zIghrakArI tato bhUtvA prasahyApi daheta naH 01134021a nAyaM bibhety upakrozAd adharmAd vA purocanaH 01134021c tathA hi vartate mandaH suyodhanamate sthitaH 01134022a api ceha pradagdheSu bhISmo 'smAsu pitAmahaH 01134022c kopaM kuryAt kimarthaM vA kauravAn kopayeta saH 01134022e dharma ity eva kupyeta tathAnye kurupuMgavAH 01134023a vayaM tu yadi dAhasya bibhyataH pradravema hi 01134023c spazair no ghAtayet sArvAn rAjyalubdhaH suyodhanaH 01134024a apadasthAn pade tiSThann apakSAn pakSasaMsthitaH 01134024c hInakozAn mahAkozaH prayogair ghAtayed dhruvam 01134025a tad asmAbhir imaM pApaM taM ca pApaM suyodhanam 01134025c vaJcayadbhir nivastavyaM channavAsaM kva cit kva cit 01134026a te vayaM mRgayAzIlAz carAma vasudhAm imAm 01134026c tathA no viditA mArgA bhaviSyanti palAyatAm 01134027a bhaumaM ca bilam adyaiva karavAma susaMvRtam 01134027c gUDhocchvasAn na nas tatra hutAzaH saMpradhakSyati 01134028a vasato 'tra yathA cAsmAn na budhyeta purocanaH 01134028c pauro vApi janaH kaz cit tathA kAryam atandritaiH 01135001 vaizaMpAyana uvAca 01135001a vidurasya suhRt kaz cit khanakaH kuzalaH kva cit 01135001c vivikte pANDavAn rAjann idaM vacanam abravIt 01135002a prahito vidureNAsmi khanakaH kuzalo bhRzam 01135002c pANDavAnAM priyaM kAryam iti kiM karavANi vaH 01135003a pracchannaM vidureNoktaH zreyas tvam iha pANDavAn 01135003c pratipAdaya vizvAsAd iti kiM karavANi vaH 01135004a kRSNapakSe caturdazyAM rAtrAv asya purocanaH 01135004c bhavanasya tava dvAri pradAsyati hutAzanam 01135005a mAtrA saha pradagdhavyAH pANDavAH puruSarSabhAH 01135005c iti vyavasitaM pArtha dhArtarASTrasya me zrutam 01135006a kiM cic ca vidureNokto mlecchavAcAsi pANDava 01135006c tvayA ca tat tathety uktam etad vizvAsakAraNam 01135007a uvAca taM satyadhRtiH kuntIputro yudhiSThiraH 01135007c abhijAnAmi saumya tvAM suhRdaM vidurasya vai 01135008a zucim AptaM priyaM caiva sadA ca dRDhabhaktikam 01135008c na vidyate kaveH kiM cid abhijJAnaprayojanam 01135009a yathA naH sa tathA nas tvaM nirvizeSA vayaM tvayi 01135009c bhavataH sma yathA tasya pAlayAsmAn yathA kaviH 01135010a idaM zaraNam AgneyaM madartham iti me matiH 01135010c purocanena vihitaM dhArtarASTrasya zAsanAt 01135011a sa pApaH kozavAMz caiva sasahAyaz ca durmatiH 01135011c asmAn api ca duSTAtmA nityakAlaM prabAdhate 01135012a sa bhavAn mokSayatv asmAn yatnenAsmAd dhutAzanAt 01135012c asmAsv iha hi dagdheSu sakAmaH syAt suyodhanaH 01135013a samRddham AyudhAgAram idaM tasya durAtmanaH 01135013c vaprAnte niSpratIkAram AzliSyedaM kRtaM mahat 01135014a idaM tad azubhaM nUnaM tasya karma cikIrSitam 01135014c prAg eva viduro veda tenAsmAn anvabodhayat 01135015a seyam Apad anuprAptA kSattA yAM dRSTavAn purA 01135015c purocanasyAviditAn asmAMs tvaM vipramocaya 01135016a sa tatheti pratizrutya khanako yatnam AsthitaH 01135016c parikhAm utkiran nAma cakAra sumahad bilam 01135017a cakre ca vezmanas tasya madhye nAtimahan mukham 01135017c kapATayuktam ajJAtaM samaM bhUmyA ca bhArata 01135018a purocanabhayAc caiva vyadadhAt saMvRtaM mukham 01135018c sa tatra ca gRhadvAri vasaty azubhadhIH sadA 01135019a tatra te sAyudhAH sarve vasanti sma kSapAM nRpa 01135019c divA caranti mRgayAM pANDaveyA vanAd vanam 01135020a vizvastavad avizvastA vaJcayantaH purocanam 01135020c atuSTAs tuSTavad rAjann USuH paramaduHkhitAH 01135021a na cainAn anvabudhyanta narA nagaravAsinaH 01135021c anyatra vidurAmAtyAt tasmAt khanakasattamAt 01136001 vaizaMpAyana uvAca 01136001a tAMs tu dRSTvA sumanasaH parisaMvatsaroSitAn 01136001c vizvastAn iva saMlakSya harSaM cakre purocanaH 01136002a purocane tathA hRSTe kaunteyo 'tha yudhiSThiraH 01136002c bhImasenArjunau caiva yamau covAca dharmavit 01136003a asmAn ayaM suvizvastAn vetti pApaH purocanaH 01136003c vaJcito 'yaM nRzaMsAtmA kAlaM manye palAyane 01136004a AyudhAgAram AdIpya dagdhvA caiva purocanam 01136004c SaT prANino nidhAyeha dravAmo 'nabhilakSitAH 01136005a atha dAnApadezena kuntI brAhmaNabhojanam 01136005c cakre nizi mahad rAjann Ajagmus tatra yoSitaH 01136006a tA vihRtya yathAkAmaM bhuktvA pItvA ca bhArata 01136006c jagmur nizi gRhAn eva samanujJApya mAdhavIm 01136007a niSAdI paJcaputrA tu tasmin bhojye yadRcchayA 01136007c annArthinI samabhyAgAt saputrA kAlacoditA 01136008a sA pItvA madirAM mattA saputrA madavihvalA 01136008c saha sarvaiH sutai rAjaMs tasminn eva nivezane 01136008e suSvApa vigatajJAnA mRtakalpA narAdhipa 01136009a atha pravAte tumule nizi supte jane vibho 01136009c tad upAdIpayad bhImaH zete yatra purocanaH 01136010a tataH pratApaH sumahAJ zabdaz caiva vibhAvasoH 01136010c prAdurAsIt tadA tena bubudhe sa janavrajaH 01136011 paurA UcuH 01136011a duryodhanaprayuktena pApenAkRtabuddhinA 01136011c gRham AtmavinAzAya kAritaM dAhitaM ca yat 01136012a aho dhig dhRtarASTrasya buddhir nAtisamaJjasI 01136012c yaH zucIn pANDavAn bAlAn dAhayAm Asa mantriNA 01136013a diSTyA tv idAnIM pApAtmA dagdho 'yam atidurmatiH 01136013c anAgasaH suvizvastAn yo dadAha narottamAn 01136014 vaizaMpAyana uvAca 01136014a evaM te vilapanti sma vAraNAvatakA janAH 01136014c parivArya gRhaM tac ca tasthU rAtrau samantataH 01136015a pANDavAz cApi te rAjan mAtrA saha suduHkhitAH 01136015c bilena tena nirgatya jagmur gUDham alakSitAH 01136016a tena nidroparodhena sAdhvasena ca pANDavAH 01136016c na zekuH sahasA gantuM saha mAtrA paraMtapAH 01136017a bhImasenas tu rAjendra bhImavegaparAkramaH 01136017c jagAma bhrAtqn AdAya sarvAn mAtaram eva ca 01136018a skandham Aropya jananIM yamAv aGkena vIryavAn 01136018c pArthau gRhItvA pANibhyAM bhrAtarau sumahAbalau 01136019a tarasA pAdapAn bhaJjan mahIM padbhyAM vidArayan 01136019c sa jagAmAzu tejasvI vAtaraMhA vRkodaraH 01137001 vaizaMpAyana uvAca 01137001a atha rAtryAM vyatItAyAm azeSo nAgaro janaH 01137001c tatrAjagAma tvarito didRkSuH pANDunandanAn 01137002a nirvApayanto jvalanaM te janA dadRzus tataH 01137002c jAtuSaM tad gRhaM dagdham amAtyaM ca purocanam 01137003a nUnaM duryodhanenedaM vihitaM pApakarmaNA 01137003c pANDavAnAM vinAzAya ity evaM cukruSur janAH 01137004a vidite dhRtarASTrasya dhArtarASTro na saMzayaH 01137004c dagdhavAn pANDudAyAdAn na hy enaM pratiSiddhavAn 01137005a nUnaM zAMtanavo bhISmo na dharmam anuvartate 01137005c droNaz ca viduraz caiva kRpaz cAnye ca kauravAH 01137006a te vayaM dhRtarASTrasya preSayAmo durAtmanaH 01137006c saMvRttas te paraH kAmaH pANDavAn dagdhavAn asi 01137007a tato vyapohamAnAs te pANDavArthe hutAzanam 01137007c niSAdIM dadRzur dagdhAM paJcaputrAm anAgasam 01137008a khanakena tu tenaiva vezma zodhayatA bilam 01137008c pAMsubhiH pratyapihitaM puruSais tair alakSitam 01137009a tatas te preSayAm Asur dhRtarASTrasya nAgarAH 01137009c pANDavAn agninA dagdhAn amAtyaM ca purocanam 01137010a zrutvA tu dhRtarASTras tad rAjA sumahad apriyam 01137010c vinAzaM pANDuputrANAM vilalApa suduHkhitaH 01137011a adya pANDur mRto rAjA bhrAtA mama sudurlabhaH 01137011c teSu vIreSu dagdheSu mAtrA saha vizeSataH 01137012a gacchantu puruSAH zIghraM nagaraM vAraNAvatam 01137012c satkArayantu tAn vIrAn kuntirAjasutAM ca tAm 01137013a kArayantu ca kulyAni zubhrANi ca mahAnti ca 01137013c ye ca tatra mRtAs teSAM suhRdo 'rcantu tAn api 01137014a evaMgate mayA zakyaM yad yat kArayituM hitam 01137014c pANDavAnAM ca kuntyAz ca tat sarvaM kriyatAM dhanaiH 01137015a evam uktvA tataz cakre jJAtibhiH parivAritaH 01137015c udakaM pANDuputrANAM dhRtarASTro 'mbikAsutaH 01137016a cukruzuH kauravAH sarve bhRzaM zokaparAyaNAH 01137016c viduras tv alpazaz cakre zokaM veda paraM hi saH 01137017a pANDavAz cApi nirgatya nagarAd vAraNAvatAt 01137017c javena prayayU rAjan dakSiNAM dizam AzritAH 01137018a vijJAya nizi panthAnaM nakSatrair dakSiNAmukhAH 01137018c yatamAnA vanaM rAjan gahanaM pratipedire 01137019a tataH zrAntAH pipAsArtA nidrAndhAH pANDunandanAH 01137019c punar Ucur mahAvIryaM bhImasenam idaM vacaH 01137020a itaH kaSTataraM kiM nu yad vayaM gahane vane 01137020c dizaz ca na prajAnImo gantuM caiva na zaknumaH 01137021a taM ca pApaM na jAnImo yadi dagdhaH purocanaH 01137021c kathaM nu vipramucyema bhayAd asmAd alakSitAH 01137022a punar asmAn upAdAya tathaiva vraja bhArata 01137022c tvaM hi no balavAn eko yathA satatagas tathA 01137023a ity ukto dharmarAjena bhImaseno mahAbalaH 01137023c AdAya kuntIM bhrAtqMz ca jagAmAzu mahAbalaH 01138001 vaizaMpAyana uvAca 01138001a tena vikramatA tUrNam UruvegasamIritam 01138001c pravavAv anilo rAjaJ zucizukrAgame yathA 01138002a sa mRdnan puSpitAMz caiva phalitAMz ca vanaspatIn 01138002c Arujan dArugulmAMz ca pathas tasya samIpajAn 01138003a tathA vRkSAn bhaJjamAno jagAmAmitavikramaH 01138003c tasya vegena pANDUnAM mUrccheva samajAyata 01138004a asakRc cApi saMtIrya dUrapAraM bhujaplavaiH 01138004c pathi pracchannam Asedur dhArtarASTrabhayAt tadA 01138005a kRcchreNa mAtaraM tv ekAM sukumArIM yazasvinIm 01138005c avahat tatra pRSThena rodhaHsu viSameSu ca 01138006a AgamaMs te vanoddezam alpamUlaphalodakam 01138006c krUrapakSimRgaM ghoraM sAyAhne bharatarSabhAH 01138007a ghorA samabhavat saMdhyA dAruNA mRgapakSiNaH 01138007c aprakAzA dizaH sarvA vAtair Asann anArtavaiH 01138008a te zrameNa ca kauravyAs tRSNayA ca prapIDitAH 01138008c nAzaknuvaMs tadA gantuM nidrayA ca pravRddhayA 01138009a tato bhImo vanaM ghoraM pravizya vijanaM mahat 01138009c nyagrodhaM vipulacchAyaM ramaNIyam upAdravat 01138010a tatra nikSipya tAn sarvAn uvAca bharatarSabhaH 01138010c pAnIyaM mRgayAmIha vizramadhvam iti prabho 01138011a ete ruvanti madhuraM sArasA jalacAriNaH 01138011c dhruvam atra jalasthAyo mahAn iti matir mama 01138012a anujJAtaH sa gaccheti bhrAtrA jyeSThena bhArata 01138012c jagAma tatra yatra sma ruvanti jalacAriNaH 01138013a sa tatra pItvA pAnIyaM snAtvA ca bharatarSabha 01138013c uttarIyeNa pAnIyam AjahAra tadA nRpa 01138014a gavyUtimAtrAd Agatya tvarito mAtaraM prati 01138014c sa suptAM mAtaraM dRSTvA bhrAtqMz ca vasudhAtale 01138014e bhRzaM duHkhaparItAtmA vilalApa vRkodaraH 01138015a zayaneSu parArdhyeSu ye purA vAraNAvate 01138015c nAdhijagmus tadA nidrAM te 'dya suptA mahItale 01138016a svasAraM vasudevasya zatrusaMghAvamardinaH 01138016c kuntibhojasutAM kuntIM sarvalakSaNapUjitAm 01138017a snuSAM vicitravIryasya bhAryAM pANDor mahAtmanaH 01138017c prAsAdazayanAM nityaM puNDarIkAntaraprabhAm 01138018a sukumAratarAM strINAM mahArhazayanocitAm 01138018c zayAnAM pazyatAdyeha pRthivyAm atathocitAm 01138019a dharmAd indrAc ca vAyoz ca suSuve yA sutAn imAn 01138019c seyaM bhUmau parizrAntA zete hy adyAtathocitA 01138020a kiM nu duHkhataraM zakyaM mayA draSTum ataH param 01138020c yo 'ham adya naravyAghrAn suptAn pazyAmi bhUtale 01138021a triSu lokeSu yad rAjyaM dharmavidyo 'rhate nRpaH 01138021c so 'yaM bhUmau parizrAntaH zete prAkRtavat katham 01138022a ayaM nIlAmbudazyAmo nareSv apratimo bhuvi 01138022c zete prAkRtavad bhUmAv ato duHkhataraM nu kim 01138023a azvinAv iva devAnAM yAv imau rUpasaMpadA 01138023c tau prAkRtavad adyemau prasuptau dharaNItale 01138024a jJAtayo yasya naiva syur viSamAH kulapAMsanAH 01138024c sa jIvet susukhaM loke grAme druma ivaikajaH 01138025a eko vRkSo hi yo grAme bhavet parNaphalAnvitaH 01138025c caityo bhavati nirjJAtir arcanIyaH supUjitaH 01138026a yeSAM ca bahavaH zUrA jJAtayo dharmasaMzritAH 01138026c te jIvanti sukhaM loke bhavanti ca nirAmayAH 01138027a balavantaH samRddhArthA mitrabAndhavanandanAH 01138027c jIvanty anyonyam Azritya drumAH kAnanajA iva 01138028a vayaM tu dhRtarASTreNa saputreNa durAtmanA 01138028c vivAsitA na dagdhAz ca kathaM cit tasya zAsanAt 01138029a tasmAn muktA vayaM dAhAd imaM vRkSam upAzritAH 01138029c kAM dizaM pratipatsyAmaH prAptAH klezam anuttamam 01138030a nAtidUre ca nagaraM vanAd asmAd dhi lakSaye 01138030c jAgartavye svapantIme hanta jAgarmy ahaM svayam 01138031a pAsyantIme jalaM pazcAt pratibuddhA jitaklamAH 01138031c iti bhImo vyavasyaiva jajAgAra svayaM tadA 01139001 vaizaMpAyana uvAca 01139001a tatra teSu zayAneSu hiDimbo nAma rAkSasaH 01139001c avidUre vanAt tasmAc chAlavRkSam upAzritaH 01139002a krUro mAnuSamAMsAdo mahAvIryo mahAbalaH 01139002c virUparUpaH piGgAkSaH karAlo ghoradarzanaH 01139002e pizitepsuH kSudhArtas tAn apazyata yadRcchayA 01139003a UrdhvAGguliH sa kaNDUyan dhunvan rUkSAJ ziroruhAn 01139003c jRmbhamANo mahAvaktraH punaH punar avekSya ca 01139004a duSTo mAnuSamAMsAdo mahAkAyo mahAbalaH 01139004c AghrAya mAnuSaM gandhaM bhaginIm idam abravIt 01139005a upapannaz cirasyAdya bhakSo mama manaHpriyaH 01139005c snehasravAn prasravati jihvA paryeti me mukham 01139006a aSTau daMSTrAH sutIkSNAgrAz cirasyApAtaduHsahAH 01139006c deheSu majjayiSyAmi snigdheSu piziteSu ca 01139007a Akramya mAnuSaM kaNTham Acchidya dhamanIm api 01139007c uSNaM navaM prapAsyAmi phenilaM rudhiraM bahu 01139008a gaccha jAnIhi ke tv ete zerate vanam AzritAH 01139008c mAnuSo balavAn gandho ghrANaM tarpayatIva me 01139009a hatvaitAn mAnuSAn sarvAn Anayasva mamAntikam 01139009c asmadviSayasuptebhyo naitebhyo bhayam asti te 01139010a eSAM mAMsAni saMskRtya mAnuSANAM yatheSTataH 01139010c bhakSayiSyAva sahitau kuru tUrNaM vaco mama 01139011a bhrAtur vacanam AjJAya tvaramANeva rAkSasI 01139011c jagAma tatra yatra sma pANDavA bharatarSabha 01139012a dadarza tatra gatvA sA pANDavAn pRthayA saha 01139012c zayAnAn bhImasenaM ca jAgrataM tv aparAjitam 01139013a dRSTvaiva bhImasenaM sA zAlaskandham ivodgatam 01139013c rAkSasI kAmayAm Asa rUpeNApratimaM bhuvi 01139014a ayaM zyAmo mahAbAhuH siMhaskandho mahAdyutiH 01139014c kambugrIvaH puSkarAkSo bhartA yukto bhaven mama 01139015a nAhaM bhrAtRvaco jAtu kuryAM krUropasaMhitam 01139015c patisneho 'tibalavAn na tathA bhrAtRsauhRdam 01139016a muhUrtam iva tRptiz ca bhaved bhrAtur mamaiva ca 01139016c hatair etair ahatvA tu modiSye zAzvatIH samAH 01139017a sA kAmarUpiNI rUpaM kRtvA mAnuSam uttamam 01139017c upatasthe mahAbAhuM bhImasenaM zanaiH zanaiH 01139018a vilajjamAneva latA divyAbharaNabhUSitA 01139018c smitapUrvam idaM vAkyaM bhImasenam athAbravIt 01139019a kutas tvam asi saMprAptaH kaz cAsi puruSarSabha 01139019c ka ime zerate ceha puruSA devarUpiNaH 01139020a keyaM ca bRhatI zyAmA sukumArI tavAnagha 01139020c zete vanam idaM prApya vizvastA svagRhe yathA 01139021a nedaM jAnAti gahanaM vanaM rAkSasasevitam 01139021c vasati hy atra pApAtmA hiDimbo nAma rAkSasaH 01139022a tenAhaM preSitA bhrAtrA duSTabhAvena rakSasA 01139022c bibhakSayiSatA mAMsaM yuSmAkam amaropama 01139023a sAhaM tvAm abhisaMprekSya devagarbhasamaprabham 01139023c nAnyaM bhartAram icchAmi satyam etad bravImi te 01139024a etad vijJAya dharmajJa yuktaM mayi samAcara 01139024c kAmopahatacittAGgIM bhajamAnAM bhajasva mAm 01139025a trAsye 'haM tvAM mahAbAho rAkSasAt puruSAdakAt 01139025c vatsyAvo giridurgeSu bhartA bhava mamAnagha 01139026a antarikSacarA hy asmi kAmato vicarAmi ca 01139026c atulAm Apnuhi prItiM tatra tatra mayA saha 01139027 bhIma uvAca 01139027a mAtaraM bhrAtaraM jyeSThaM kaniSThAn aparAn imAn 01139027c parityajeta ko nv adya prabhavann iva rAkSasi 01139028a ko hi suptAn imAn bhrAtqn dattvA rAkSasabhojanam 01139028c mAtaraM ca naro gacchet kAmArta iva madvidhaH 01139029 rAkSasy uvAca 01139029a yat te priyaM tat kariSye sarvAn etAn prabodhaya 01139029c mokSayiSyAmi vaH kAmaM rAkSasAt puruSAdakAt 01139030 bhIma uvAca 01139030a sukhasuptAn vane bhrAtqn mAtaraM caiva rAkSasi 01139030c na bhayAd bodhayiSyAmi bhrAtus tava durAtmanaH 01139031a na hi me rAkSasA bhIru soDhuM zaktAH parAkramam 01139031c na manuSyA na gandharvA na yakSAz cArulocane 01139032a gaccha vA tiSTha vA bhadre yad vApIcchasi tat kuru 01139032c taM vA preSaya tanvaGgi bhrAtaraM puruSAdakam 01140001 vaizaMpAyana uvAca 01140001a tAM viditvA ciragatAM hiDimbo rAkSasezvaraH 01140001c avatIrya drumAt tasmAd AjagAmAtha pANDavAn 01140002a lohitAkSo mahAbAhur Urdhvakezo mahAbalaH 01140002c meghasaMghAtavarSmA ca tIkSNadaMSTrojjvalAnanaH 01140003a tam ApatantaM dRSTvaiva tathA vikRtadarzanam 01140003c hiDimbovAca vitrastA bhImasenam idaM vacaH 01140004a Apataty eSa duSTAtmA saMkruddhaH puruSAdakaH 01140004c tvAm ahaM bhrAtRbhiH sArdhaM yad bravImi tathA kuru 01140005a ahaM kAmagamA vIra rakSobalasamanvitA 01140005c AruhemAM mama zroNIM neSyAmi tvAM vihAyasA 01140006a prabodhayainAn saMsuptAn mAtaraM ca paraMtapa 01140006c sarvAn eva gamiSyAmi gRhItvA vo vihAyasA 01140007 bhIma uvAca 01140007a mA bhais tvaM vipulazroNi naiSa kaz cin mayi sthite 01140007c aham enaM haniSyAmi prekSantyAs te sumadhyame 01140008a nAyaM pratibalo bhIru rAkSasApasado mama 01140008c soDhuM yudhi parispandam atha vA sarvarAkSasAH 01140009a pazya bAhU suvRttau me hastihastanibhAv imau 01140009c UrU parighasaMkAzau saMhataM cApy uro mama 01140010a vikramaM me yathendrasya sAdya drakSyasi zobhane 01140010c mAvamaMsthAH pRthuzroNi matvA mAm iha mAnuSam 01140011 hiDimbovAca 01140011a nAvamanye naravyAghra tvAm ahaM devarUpiNam 01140011c dRSTApadAnas tu mayA mAnuSeSv eva rAkSasaH 01140012 vaizaMpAyana uvAca 01140012a tathA saMjalpatas tasya bhImasenasya bhArata 01140012c vAcaH zuzrAva tAH kruddho rAkSasaH puruSAdakaH 01140013a avekSamANas tasyAz ca hiDimbo mAnuSaM vapuH 01140013c sragdAmapUritazikhaM samagrendunibhAnanam 01140014a subhrUnAsAkSikezAntaM sukumAranakhatvacam 01140014c sarvAbharaNasaMyuktaM susUkSmAmbaravAsasam 01140015a tAM tathA mAnuSaM rUpaM bibhratIM sumanoharam 01140015c puMskAmAM zaGkamAnaz ca cukrodha puruSAdakaH 01140016a saMkruddho rAkSasas tasyA bhaginyAH kurusattama 01140016c utphAlya vipule netre tatas tAm idam abravIt 01140017a ko hi me bhoktukAmasya vighnaM carati durmatiH 01140017c na bibheSi hiDimbe kiM matkopAd vipramohitA 01140018a dhik tvAm asati puMskAme mama vipriyakAriNi 01140018c pUrveSAM rAkSasendrANAM sarveSAm ayazaskari 01140019a yAn imAn AzritAkArSIr apriyaM sumahan mama 01140019c eSa tAn adya vai sarvAn haniSyAmi tvayA saha 01140020a evam uktvA hiDimbAM sa hiDimbo lohitekSaNaH 01140020c vadhAyAbhipapAtainAM dantair dantAn upaspRzan 01140021a tam ApatantaM saMprekSya bhImaH praharatAM varaH 01140021c bhartsayAm Asa tejasvI tiSTha tiSTheti cAbravIt 01141001 vaizaMpAyana uvAca 01141001a bhImasenas tu taM dRSTvA rAkSasaM prahasann iva 01141001c bhaginIM prati saMkruddham idaM vacanam abravIt 01141002a kiM te hiDimba etair vA sukhasuptaiH prabodhitaiH 01141002c mAm AsAdaya durbuddhe tarasA tvaM narAzana 01141003a mayy eva praharaihi tvaM na striyaM hantum arhasi 01141003c vizeSato 'napakRte pareNApakRte sati 01141004a na hIyaM svavazA bAlA kAmayaty adya mAm iha 01141004c coditaiSA hy anaGgena zarIrAntaracAriNA 01141004e bhaginI tava durbuddhe rAkSasAnAM yazohara 01141005a tvanniyogena caiveyaM rUpaM mama samIkSya ca 01141005c kAmayaty adya mAM bhIrur naiSA dUSayate kulam 01141006a anaGgena kRte doSe nemAM tvam iha rAkSasa 01141006c mayi tiSThati duSTAtman na striyaM hantum arhasi 01141007a samAgaccha mayA sArdham ekenaiko narAzana 01141007c aham eva nayiSyAmi tvAm adya yamasAdanam 01141008a adya te talaniSpiSTaM ziro rAkSasa dIryatAm 01141008c kuJjarasyeva pAdena viniSpiSTaM balIyasaH 01141009a adya gAtrANi kravyAdAH zyenA gomAyavaz ca te 01141009c karSantu bhuvi saMhRSTA nihatasya mayA mRdhe 01141010a kSaNenAdya kariSye 'ham idaM vanam akaNTakam 01141010c purastAd dUSitaM nityaM tvayA bhakSayatA narAn 01141011a adya tvAM bhaginI pApa kRSyamANaM mayA bhuvi 01141011c drakSaty adripratIkAzaM siMheneva mahAdvipam 01141012a nirAbAdhAs tvayi hate mayA rAkSasapAMsana 01141012c vanam etac cariSyanti puruSA vanacAriNaH 01141013 hiDimba uvAca 01141013a garjitena vRthA kiM te katthitena ca mAnuSa 01141013c kRtvaitat karmaNA sarvaM katthethA mA ciraM kRthAH 01141014a balinaM manyase yac ca AtmAnam aparAkramam 01141014c jJAsyasy adya samAgamya mayAtmAnaM balAdhikam 01141015a na tAvad etAn hiMsiSye svapantv ete yathAsukham 01141015c eSa tvAm eva durbuddhe nihanmy adyApriyaMvadam 01141016a pItvA tavAsRg gAtrebhyas tataH pazcAd imAn api 01141016c haniSyAmi tataH pazcAd imAM vipriyakAriNIm 01141017 vaizaMpAyana uvAca 01141017a evam uktvA tato bAhuM pragRhya puruSAdakaH 01141017c abhyadhAvata saMkruddho bhImasenam ariMdamam 01141018a tasyAbhipatatas tUrNaM bhImo bhImaparAkramaH 01141018c vegena prahRtaM bAhuM nijagrAha hasann iva 01141019a nigRhya taM balAd bhImo visphurantaM cakarSa ha 01141019c tasmAd dezAd dhanUMSy aSTau siMhaH kSudramRgaM yathA 01141020a tataH sa rAkSasaH kruddhaH pANDavena balAd dhRtaH 01141020c bhImasenaM samAliGgya vyanadad bhairavaM ravam 01141021a punar bhImo balAd enaM vicakarSa mahAbalaH 01141021c mA zabdaH sukhasuptAnAM bhrAtqNAM me bhaved iti 01141022a anyonyaM tau samAsAdya vicakarSatur ojasA 01141022c rAkSaso bhImasenaz ca vikramaM cakratuH param 01141023a babhaJjatur mahAvRkSA&l latAz cAkarSatus tataH 01141023c mattAv iva susaMrabdhau vAraNau SaSTihAyanau 01141024a tayoH zabdena mahatA vibuddhAs te nararSabhAH 01141024c saha mAtrA tu dadRzur hiDimbAm agrataH sthitAm 01142001 vaizaMpAyana uvAca 01142001a prabuddhAs te hiDimbAyA rUpaM dRSTvAtimAnuSam 01142001c vismitAH puruSavyAghrA babhUvuH pRthayA saha 01142002a tataH kuntI samIkSyainAM vismitA rUpasaMpadA 01142002c uvAca madhuraM vAkyaM sAntvapUrvam idaM zanaiH 01142003a kasya tvaM suragarbhAbhe kA cAsi varavarNini 01142003c kena kAryeNa suzroNi kutaz cAgamanaM tava 01142004a yadi vAsya vanasyAsi devatA yadi vApsarAH 01142004c AcakSva mama tat sarvaM kimarthaM ceha tiSThasi 01142005 hiDimbovAca 01142005a yad etat pazyasi vanaM nIlameghanibhaM mahat 01142005c nivAso rAkSasasyaitad dhiDimbasya mamaiva ca 01142006a tasya mAM rAkSasendrasya bhaginIM viddhi bhAmini 01142006c bhrAtrA saMpreSitAm Arye tvAM saputrAM jighAMsatA 01142007a krUrabuddher ahaM tasya vacanAd AgatA iha 01142007c adrAkSaM hemavarNAbhaM tava putraM mahaujasam 01142008a tato 'haM sarvabhUtAnAM bhAve vicaratA zubhe 01142008c coditA tava putrasya manmathena vazAnugA 01142009a tato vRto mayA bhartA tava putro mahAbalaH 01142009c apanetuM ca yatito na caiva zakito mayA 01142010a cirAyamANAM mAM jJAtvA tataH sa puruSAdakaH 01142010c svayam evAgato hantum imAn sarvAMs tavAtmajAn 01142011a sa tena mama kAntena tava putreNa dhImatA 01142011c balAd ito viniSpiSya vyapakRSTo mahAtmanA 01142012a vikarSantau mahAvegau garjamAnau parasparam 01142012c pazyadhvaM yudhi vikrAntAv etau tau nararAkSasau 01142013 vaizaMpAyana uvAca 01142013a tasyAH zrutvaiva vacanam utpapAta yudhiSThiraH 01142013c arjuno nakulaz caiva sahadevaz ca vIryavAn 01142014a tau te dadRzur Asaktau vikarSantau parasparam 01142014c kAGkSamANau jayaM caiva siMhAv iva raNotkaTau 01142015a tAv anyonyaM samAzliSya vikarSantau parasparam 01142015c dAvAgnidhUmasadRzaM cakratuH pArthivaM rajaH 01142016a vasudhAreNusaMvItau vasudhAdharasaMnibhau 01142016c vibhrAjetAM yathA zailau nIhAreNAbhisaMvRtau 01142017a rAkSasena tathA bhImaM klizyamAnaM nirIkSya tu 01142017c uvAcedaM vacaH pArthaH prahasaJ zanakair iva 01142018a bhIma mA bhair mahAbAho na tvAM budhyAmahe vayam 01142018c sametaM bhImarUpeNa prasuptAH zramakarzitAH 01142019a sAhAyye 'smi sthitaH pArtha yodhayiSyAmi rAkSasam 01142019c nakulaH sahadevaz ca mAtaraM gopayiSyataH 01142020 bhIma uvAca 01142020a udAsIno nirIkSasva na kAryaH saMbhramas tvayA 01142020c na jAtv ayaM punar jIven madbAhvantaram AgataH 01142021 arjuna uvAca 01142021a kim anena ciraM bhIma jIvatA pAparakSasA 01142021c gantavyaM na ciraM sthAtum iha zakyam ariMdama 01142022a purA saMrajyate prAcI purA saMdhyA pravartate 01142022c raudre muhUrte rakSAMsi prabalAni bhavanti ca 01142023a tvarasva bhIma mA krIDa jahi rakSo vibhISaNam 01142023c purA vikurute mAyAM bhujayoH sAram arpaya 01142024 vaizaMpAyana uvAca 01142024a arjunenaivam uktas tu bhImo bhImasya rakSasaH 01142024c utkSipyAbhrAmayad dehaM tUrNaM guNazatAdhikam 01142025 bhIma uvAca 01142025a vRthAmAMsair vRthA puSTo vRthA vRddho vRthAmatiH 01142025c vRthAmaraNam arhas tvaM vRthAdya na bhaviSyasi 01142026 arjuna uvAca 01142026a atha vA manyase bhAraM tvam imaM rAkSasaM yudhi 01142026c karomi tava sAhAyyaM zIghram eva nihanyatAm 01142027a atha vApy aham evainaM haniSyAmi vRkodara 01142027c kRtakarmA parizrAntaH sAdhu tAvad upArama 01142028 vaizaMpAyana uvAca 01142028a tasya tad vacanaM zrutvA bhImaseno 'tyamarSaNaH 01142028c niSpiSyainaM balAd bhUmau pazumAram amArayat 01142029a sa mAryamANo bhImena nanAda vipulaM svanam 01142029c pUrayaMs tad vanaM sarvaM jalArdra iva dundubhiH 01142030a bhujAbhyAM yoktrayitvA taM balavAn pANDunandanaH 01142030c madhye bhaGktvA sa balavAn harSayAm Asa pANDavAn 01142031a hiDimbaM nihataM dRSTvA saMhRSTAs te tarasvinaH 01142031c apUjayan naravyAghraM bhImasenam ariMdamam 01142032a abhipUjya mahAtmAnaM bhImaM bhImaparAkramam 01142032c punar evArjuno vAkyam uvAcedaM vRkodaram 01142033a nadUre nagaraM manye vanAd asmAd ahaM prabho 01142033c zIghraM gacchAma bhadraM te na no vidyAt suyodhanaH 01142034a tataH sarve tathety uktvA saha mAtrA paraMtapAH 01142034c prayayuH puruSavyAghrA hiDimbA caiva rAkSasI 01143001 bhIma uvAca 01143001a smaranti vairaM rakSAMsi mAyAm Azritya mohinIm 01143001c hiDimbe vraja panthAnaM tvaM vai bhrAtRniSevitam 01143002 yudhiSThira uvAca 01143002a kruddho 'pi puruSavyAghra bhIma mA sma striyaM vadhIH 01143002c zarIraguptyAbhyadhikaM dharmaM gopaya pANDava 01143003a vadhAbhiprAyam AyAntam avadhIs tvaM mahAbalam 01143003c rakSasas tasya bhaginI kiM naH kruddhA kariSyati 01143004 vaizaMpAyana uvAca 01143004a hiDimbA tu tataH kuntIm abhivAdya kRtAJjaliH 01143004c yudhiSThiraM ca kaunteyam idaM vacanam abravIt 01143005a Arye jAnAsi yad duHkham iha strINAm anaGgajam 01143005c tad idaM mAm anuprAptaM bhImasenakRtaM zubhe 01143006a soDhaM tat paramaM duHkhaM mayA kAlapratIkSayA 01143006c so 'yam abhyAgataH kAlo bhavitA me sukhAya vai 01143007a mayA hy utsRjya suhRdaH svadharmaM svajanaM tathA 01143007c vRto 'yaM puruSavyAghras tava putraH patiH zubhe 01143008a vareNApi tathAnena tvayA cApi yazasvini 01143008c tathA bruvantI hi tadA pratyAkhyAtA kriyAM prati 01143009a tvaM mAM mUDheti vA matvA bhaktA vAnugateti vA 01143009c bhartrAnena mahAbhAge saMyojaya sutena te 01143010a tam upAdAya gaccheyaM yatheSTaM devarUpiNam 01143010c punaz caivAgamiSyAmi vizrambhaM kuru me zubhe 01143011a ahaM hi manasA dhyAtA sarvAn neSyAmi vaH sadA 01143011c vRjine tArayiSyAmi durgeSu ca nararSabhAn 01143012a pRSThena vo vahiSyAmi zIghrAM gatim abhIpsataH 01143012c yUyaM prasAdaM kuruta bhImaseno bhajeta mAm 01143013a Apadas taraNe prANAn dhArayed yena yena hi 01143013c sarvam AdRtya kartavyaM tad dharmam anuvartatA 01143014a Apatsu yo dhArayati dharmaM dharmavid uttamaH 01143014c vyasanaM hy eva dharmasya dharmiNAm Apad ucyate 01143015a puNyaM prANAn dhArayati puNyaM prANadam ucyate 01143015c yena yenAcared dharmaM tasmin garhA na vidyate 01143016 yudhiSThira uvAca 01143016a evam etad yathAttha tvaM hiDimbe nAtra saMzayaH 01143016c sthAtavyaM tu tvayA dharme yathA brUyAM sumadhyame 01143017a snAtaM kRtAhnikaM bhadre kRtakautukamaGgalam 01143017c bhImasenaM bhajethAs tvaM prAg astagamanAd raveH 01143018a ahaHsu viharAnena yathAkAmaM manojavA 01143018c ayaM tv Anayitavyas te bhImasenaH sadA nizi 01143019 vaizaMpAyana uvAca 01143019a tatheti tat pratijJAya hiDimbA rAkSasI tadA 01143019c bhImasenam upAdAya Urdhvam Acakrame tataH 01143020a zailazRGgeSu ramyeSu devatAyataneSu ca 01143020c mRgapakSivighuSTeSu ramaNIyeSu sarvadA 01143021a kRtvA ca paramaM rUpaM sarvAbharaNabhUSitA 01143021c saMjalpantI sumadhuraM ramayAm Asa pANDavam 01143022a tathaiva vanadurgeSu puSpitadrumasAnuSu 01143022c saraHsu ramaNIyeSu padmotpalayuteSu ca 01143023a nadIdvIpapradezeSu vaiDUryasikatAsu ca 01143023c sutIrthavanatoyAsu tathA girinadISu ca 01143024a sagarasya pradezeSu maNihemaciteSu ca 01143024c pattaneSu ca ramyeSu mahAzAlavaneSu ca 01143025a devAraNyeSu puNyeSu tathA parvatasAnuSu 01143025c guhyakAnAM nivAseSu tApasAyataneSu ca 01143026a sarvartuphalapuSpeSu mAnaseSu saraHsu ca 01143026c bibhratI paramaM rUpaM ramayAm Asa pANDavam 01143027a ramayantI tathA bhImaM tatra tatra manojavA 01143027c prajajJe rAkSasI putraM bhImasenAn mahAbalam 01143028a virUpAkSaM mahAvaktraM zaGkukarNaM vibhISaNam 01143028c bhImarUpaM sutAmroSThaM tIkSNadaMSTraM mahAbalam 01143029a maheSvAsaM mahAvIryaM mahAsattvaM mahAbhujam 01143029c mahAjavaM mahAkAyaM mahAmAyam ariMdamam 01143030a amAnuSaM mAnuSajaM bhImavegaM mahAbalam 01143030c yaH pizAcAn atIvAnyAn babhUvAti sa mAnuSAn 01143031a bAlo 'pi yauvanaM prApto mAnuSeSu vizAM pate 01143031c sarvAstreSu paraM vIraH prakarSam agamad balI 01143032a sadyo hi garbhaM rAkSasyo labhante prasavanti ca 01143032c kAmarUpadharAz caiva bhavanti bahurUpiNaH 01143033a praNamya vikacaH pAdAv agRhNAt sa pitus tadA 01143033c mAtuz ca parameSvAsas tau ca nAmAsya cakratuH 01143034a ghaTabhAsotkaca iti mAtaraM so 'bhyabhASata 01143034c abhavat tena nAmAsya ghaTotkaca iti sma ha 01143035a anuraktaz ca tAn AsIt pANDavAn sa ghaTotkacaH 01143035c teSAM ca dayito nityam AtmabhUto babhUva saH 01143036a saMvAsasamayo jIrNa ity abhASata taM tataH 01143036c hiDimbA samayaM kRtvA svAM gatiM pratyapadyata 01143037a kRtyakAla upasthAsye pitqn iti ghaTotkacaH 01143037c Amantrya rAkSasazreSThaH pratasthe cottarAM dizam 01143038a sa hi sRSTo maghavatA zaktihetor mahAtmanA 01143038c karNasyAprativIryasya vinAzAya mahAtmanaH 01144001 vaizaMpAyana uvAca 01144001a te vanena vanaM vIrA ghnanto mRgagaNAn bahUn 01144001c apakramya yayU rAjaMs tvaramANA mahArathAH 01144002a matsyAMs trigartAn pAJcAlAn kIcakAn antareNa ca 01144002c ramaNIyAn vanoddezAn prekSamANAH sarAMsi ca 01144003a jaTAH kRtvAtmanaH sarve valkalAjinavAsasaH 01144003c saha kuntyA mahAtmAno bibhratas tApasaM vapuH 01144004a kva cid vahanto jananIM tvaramANA mahArathAH 01144004c kva cic chandena gacchantas te jagmuH prasabhaM punaH 01144005a brAhmaM vedam adhIyAnA vedAGgAni ca sarvazaH 01144005c nItizAstraM ca dharmajJA dadRzus te pitAmaham 01144006a te 'bhivAdya mahAtmAnaM kRSNadvaipAyanaM tadA 01144006c tasthuH prAJjalayaH sarve saha mAtrA paraMtapAH 01144007 vyAsa uvAca 01144007a mayedaM manasA pUrvaM viditaM bharatarSabhAH 01144007c yathA sthitair adharmeNa dhArtarASTrair vivAsitAH 01144008a tad viditvAsmi saMprAptaz cikIrSuH paramaM hitam 01144008c na viSAdo 'tra kartavyaH sarvam etat sukhAya vaH 01144009a samAs te caiva me sarve yUyaM caiva na saMzayaH 01144009c dInato bAlataz caiva snehaM kurvanti bAndhavAH 01144010a tasmAd abhyadhikaH sneho yuSmAsu mama sAMpratam 01144010c snehapUrvaM cikIrSAmi hitaM vas tan nibodhata 01144011a idaM nagaram abhyAze ramaNIyaM nirAmayam 01144011c vasateha praticchannA mamAgamanakAGkSiNaH 01144012 vaizaMpAyana uvAca 01144012a evaM sa tAn samAzvAsya vyAsaH pArthAn ariMdamAn 01144012c ekacakrAm abhigataH kuntIm AzvAsayat prabhuH 01144013a jIvaputri sutas te 'yaM dharmaputro yudhiSThiraH 01144013c pRthivyAM pArthivAn sarvAn prazAsiSyati dharmarAT 01144014a dharmeNa jitvA pRthivIm akhilAM dharmavid vazI 01144014c bhImasenArjunabalAd bhokSyaty ayam asaMzayaH 01144015a putrAs tava ca mAdryAz ca sarva eva mahArathAH 01144015c svarASTre vihariSyanti sukhaM sumanasas tadA 01144016a yakSyanti ca naravyAghrA vijitya pRthivIm imAm 01144016c rAjasUyAzvamedhAdyaiH kratubhir bhUridakSiNaiH 01144017a anugRhya suhRdvargaM dhanena ca sukhena ca 01144017c pitRpaitAmahaM rAjyam iha bhokSyanti te sutAH 01144018a evam uktvA nivezyainAn brAhmaNasya nivezane 01144018c abravIt pArthivazreSTham RSir dvaipAyanas tadA 01144019a iha mAM saMpratIkSadhvam AgamiSyAmy ahaM punaH 01144019c dezakAlau viditvaiva vetsyadhvaM paramAM mudam 01144020a sa taiH prAJjalibhiH sarvais tathety ukto narAdhipa 01144020c jagAma bhagavAn vyAso yathAkAmam RSiH prabhuH 01145001 janamejaya uvAca 01145001a ekacakrAM gatAs te tu kuntIputrA mahArathAH 01145001c ataH paraM dvijazreSTha kim akurvata pANDavAH 01145002 vaizaMpAyana uvAca 01145002a ekacakrAM gatAs te tu kuntIputrA mahArathAH 01145002c USur nAticiraM kAlaM brAhmaNasya nivezane 01145003a ramaNIyAni pazyanto vanAni vividhAni ca 01145003c pArthivAn api coddezAn saritaz ca sarAMsi ca 01145004a cerur bhaikSaM tadA te tu sarva eva vizAM pate 01145004c babhUvur nAgarANAM ca svair guNaiH priyadarzanAH 01145005a nivedayanti sma ca te bhaikSaM kuntyAH sadA nizi 01145005c tayA vibhaktAn bhAgAMs te bhuJjate sma pRthak pRthak 01145006a ardhaM te bhuJjate vIrAH saha mAtrA paraMtapAH 01145006c ardhaM bhaikSasya sarvasya bhImo bhuGkte mahAbalaH 01145007a tathA tu teSAM vasatAM tatra rAjan mahAtmanAm 01145007c aticakrAma sumahAn kAlo 'tha bharatarSabha 01145008a tataH kadA cid bhaikSAya gatAs te bharatarSabhAH 01145008c saMgatyA bhImasenas tu tatrAste pRthayA saha 01145009a athArtijaM mahAzabdaM brAhmaNasya nivezane 01145009c bhRzam utpatitaM ghoraM kuntI zuzrAva bhArata 01145010a rorUyamANAMs tAn sarvAn paridevayataz ca sA 01145010c kAruNyAt sAdhubhAvAc ca devI rAjan na cakSame 01145011a mathyamAneva duHkhena hRdayena pRthA tataH 01145011c uvAca bhImaM kalyANI kRpAnvitam idaM vacaH 01145012a vasAmaH susukhaM putra brAhmaNasya nivezane 01145012c ajJAtA dhArtarASTrANAM satkRtA vItamanyavaH 01145013a sA cintaye sadA putra brAhmaNasyAsya kiM nv aham 01145013c priyaM kuryAm iti gRhe yat kuryur uSitAH sukham 01145014a etAvAn puruSas tAta kRtaM yasmin na nazyati 01145014c yAvac ca kuryAd anyo 'sya kuryAd abhyadhikaM tataH 01145015a tad idaM brAhmaNasyAsya duHkham ApatitaM dhruvam 01145015c tatrAsya yadi sAhAyyaM kuryAma sukRtaM bhavet 01145016 bhIma uvAca 01145016a jJAyatAm asya yad duHkhaM yataz caiva samutthitam 01145016c vidite vyavasiSyAmi yady api syAt suduSkaram 01145017 vaizaMpAyana uvAca 01145017a tathA hi kathayantau tau bhUyaH zuzruvatuH svanam 01145017c ArtijaM tasya viprasya sabhAryasya vizAM pate 01145018a antaHpuraM tatas tasya brAhmaNasya mahAtmanaH 01145018c viveza kuntI tvaritA baddhavatseva saurabhI 01145019a tatas taM brAhmaNaM tatra bhAryayA ca sutena ca 01145019c duhitrA caiva sahitaM dadarza vikRtAnanam 01145020 brAhmaNa uvAca 01145020a dhig idaM jIvitaM loke 'nalasAram anarthakam 01145020c duHkhamUlaM parAdhInaM bhRzam apriyabhAgi ca 01145021a jIvite paramaM duHkhaM jIvite paramo jvaraH 01145021c jIvite vartamAnasya dvandvAnAm Agamo dhruvaH 01145022a ekAtmApi hi dharmArthau kAmaM ca na niSevate 01145022c etaiz ca viprayogo 'pi duHkhaM paramakaM matam 01145023a AhuH ke cit paraM mokSaM sa ca nAsti kathaM cana 01145023c arthaprAptau ca narakaH kRtsna evopapadyate 01145024a arthepsutA paraM duHkham arthaprAptau tato 'dhikam 01145024c jAtasnehasya cArtheSu viprayoge mahattaram 01145025a na hi yogaM prapazyAmi yena mucyeyam ApadaH 01145025c putradAreNa vA sArdhaM prAdraveyAm anAmayam 01145026a yatitaM vai mayA pUrvaM yathA tvaM vettha brAhmaNi 01145026c yataH kSemaM tato gantuM tvayA tu mama na zrutam 01145027a iha jAtA vivRddhAsmi pitA ceha mameti ca 01145027c uktavaty asi durmedhe yAcyamAnA mayAsakRt 01145028a svargato hi pitA vRddhas tathA mAtA ciraM tava 01145028c bAndhavA bhUtapUrvAz ca tatra vAse tu kA ratiH 01145029a so 'yaM te bandhukAmAyA azRNvantyA vaco mama 01145029c bandhupraNAzaH saMprApto bhRzaM duHkhakaro mama 01145030a atha vA madvinAzo 'yaM na hi zakSyAmi kaM cana 01145030c parityaktum ahaM bandhuM svayaM jIvan nRzaMsavat 01145031a sahadharmacarIM dAntAM nityaM mAtRsamAM mama 01145031c sakhAyaM vihitAM devair nityaM paramikAM gatim 01145032a mAtrA pitrA ca vihitAM sadA gArhasthyabhAginIm 01145032c varayitvA yathAnyAyaM mantravat pariNIya ca 01145033a kulInAM zIlasaMpannAm apatyajananIM mama 01145033c tvAm ahaM jIvitasyArthe sAdhvIm anapakAriNIm 01145033e parityaktuM na zakSyAmi bhAryAM nityam anuvratAm 01145034a kuta eva parityaktuM sutAM zakSyAmy ahaM svayam 01145034c bAlAm aprAptavayasam ajAtavyaJjanAkRtim 01145035a bhartur arthAya nikSiptAM nyAsaM dhAtrA mahAtmanA 01145035c yasyAM dauhitrajA&l lokAn AzaMse pitRbhiH saha 01145035e svayam utpAdya tAM bAlAM katham utsraSTum utsahe 01145036a manyante ke cid adhikaM snehaM putre pitur narAH 01145036c kanyAyAM naiva tu punar mama tulyAv ubhau matau 01145037a yasmi&l lokAH prasUtiz ca sthitA nityam atho sukham 01145037c apApAM tAm ahaM bAlAM katham utsraSTum utsahe 01145038a AtmAnam api cotsRjya tapsye pretavazaM gataH 01145038c tyaktA hy ete mayA vyaktaM neha zakSyanti jIvitum 01145039a eSAM cAnyatamatyAgo nRzaMso garhito budhaiH 01145039c AtmatyAge kRte ceme mariSyanti mayA vinA 01145040a sa kRcchrAm aham Apanno na zaktas tartum Apadam 01145040c aho dhik kAM gatiM tv adya gamiSyAmi sabAndhavaH 01145040e sarvaiH saha mRtaM zreyo na tu me jIvitaM kSamam 01146001 brAhmaNy uvAca 01146001a na saMtApas tvayA kAryaH prAkRteneva karhi cit 01146001c na hi saMtApakAlo 'yaM vaidyasya tava vidyate 01146002a avazyaM nidhanaM sarvair gantavyam iha mAnavaiH 01146002c avazyabhAviny arthe vai saMtApo neha vidyate 01146003a bhAryA putro 'tha duhitA sarvam AtmArtham iSyate 01146003c vyathAM jahi subuddhyA tvaM svayaM yAsyAmi tatra vai 01146004a etad dhi paramaM nAryAH kAryaM loke sanAtanam 01146004c prANAn api parityajya yad bhartRhitam Acaret 01146005a tac ca tatra kRtaM karma tavApIha sukhAvaham 01146005c bhavaty amutra cAkSayyaM loke 'smiMz ca yazaskaram 01146006a eSa caiva gurur dharmo yaM pravakSAmy ahaM tava 01146006c arthaz ca tava dharmaz ca bhUyAn atra pradRzyate 01146007a yadartham iSyate bhAryA prAptaH so 'rthas tvayA mayi 01146007c kanyA caiva kumAraz ca kRtAham anRNA tvayA 01146008a samarthaH poSaNe cAsi sutayo rakSaNe tathA 01146008c na tv ahaM sutayoH zaktA tathA rakSaNapoSaNe 01146009a mama hi tvadvihInAyAH sarvakAmA na ApadaH 01146009c kathaM syAtAM sutau bAlau bhaveyaM ca kathaM tv aham 01146010a kathaM hi vidhavAnAthA bAlaputrA vinA tvayA 01146010c mithunaM jIvayiSyAmi sthitA sAdhugate pathi 01146011a ahaMkRtAvaliptaiz ca prArthyamAnAm imAM sutAm 01146011c ayuktais tava saMbandhe kathaM zakSyAmi rakSitum 01146012a utsRSTam AmiSaM bhUmau prArthayanti yathA khagAH 01146012c prArthayanti janAH sarve vIrahInAM tathA striyam 01146013a sAhaM vicAlyamAnA vai prArthyamAnA durAtmabhiH 01146013c sthAtuM pathi na zakSyAmi sajjaneSTe dvijottama 01146014a kathaM tava kulasyaikAm imAM bAlAm asaMskRtAm 01146014c pitRpaitAmahe mArge niyoktum aham utsahe 01146015a kathaM zakSyAmi bAle 'smin guNAn AdhAtum IpSitAn 01146015c anAthe sarvato lupte yathA tvaM dharmadarzivAn 01146016a imAm api ca te bAlAm anAthAM paribhUya mAm 01146016c anarhAH prArthayiSyanti zUdrA vedazrutiM yathA 01146017a tAM ced ahaM na ditseyaM tvadguNair upabRMhitAm 01146017c pramathyainAM hareyus te havir dhvAGkSA ivAdhvarAt 01146018a saMprekSamANA putraM te nAnurUpam ivAtmanaH 01146018c anarhavazam ApannAm imAM cApi sutAM tava 01146019a avajJAtA ca lokasya tathAtmAnam ajAnatI 01146019c avaliptair narair brahman mariSyAmi na saMzayaH 01146020a tau vihInau mayA bAlau tvayA caiva mamAtmajau 01146020c vinazyetAM na saMdeho matsyAv iva jalakSaye 01146021a tritayaM sarvathApy evaM vinaziSyaty asaMzayam 01146021c tvayA vihInaM tasmAt tvaM mAM parityaktum arhasi 01146022a vyuSTir eSA parA strINAM pUrvaM bhartuH parA gatiH 01146022c na tu brAhmaNa putrANAM viSaye parivartitum 01146023a parityaktaH sutaz cAyaM duhiteyaM tathA mayA 01146023c bAndhavAz ca parityaktAs tvadarthaM jIvitaM ca me 01146024a yajJais tapobhir niyamair dAnaiz ca vividhais tathA 01146024c viziSyate striyA bhartur nityaM priyahite sthitiH 01146025a tad idaM yac cikIrSAmi dharmyaM paramasaMmatam 01146025c iSTaM caiva hitaM caiva tava caiva kulasya ca 01146026a iSTAni cApy apatyAni dravyANi suhRdaH priyAH 01146026c ApaddharmavimokSAya bhAryA cApi satAM matam 01146027a ekato vA kulaM kRtsnam AtmA vA kulavardhana 01146027c na samaM sarvam eveti budhAnAm eSa nizcayaH 01146028a sa kuruSva mayA kAryaM tArayAtmAnam AtmanA 01146028c anujAnIhi mAm Arya sutau me parirakSa ca 01146029a avadhyAH striya ity Ahur dharmajJA dharmanizcaye 01146029c dharmajJAn rAkSasAn Ahur na hanyAt sa ca mAm api 01146030a niHsaMzayo vadhaH puMsAM strINAM saMzayito vadhaH 01146030c ato mAm eva dharmajJa prasthApayitum arhasi 01146031a bhuktaM priyANy avAptAni dharmaz ca carito mayA 01146031c tvatprasUtiH priyA prAptA na mAM tapsyaty ajIvitam 01146032a jAtaputrA ca vRddhA ca priyakAmA ca te sadA 01146032c samIkSyaitad ahaM sarvaM vyavasAyaM karomy ataH 01146033a utsRjyApi ca mAm Arya vetsyasy anyAm api striyam 01146033c tataH pratiSThito dharmo bhaviSyati punas tava 01146034a na cApy adharmaH kalyANa bahupatnIkatA nRNAm 01146034c strINAm adharmaH sumahAn bhartuH pUrvasya laGghane 01146035a etat sarvaM samIkSya tvam AtmatyAgaM ca garhitam 01146035c AtmAnaM tAraya mayA kulaM cemau ca dArakau 01146036 vaizaMpAyana uvAca 01146036a evam uktas tayA bhartA tAM samAliGgya bhArata 01146036c mumoca bASpaM zanakaiH sabhAryo bhRzaduHkhitaH 01147001 vaizaMpAyana uvAca 01147001a tayor duHkhitayor vAkyam atimAtraM nizamya tat 01147001c bhRzaM duHkhaparItAGgI kanyA tAv abhyabhASata 01147002a kim idaM bhRzaduHkhArtau roravItho anAthavat 01147002c mamApi zrUyatAM kiM cic chrutvA ca kriyatAM kSamam 01147003a dharmato 'haM parityAjyA yuvayor nAtra saMzayaH 01147003c tyaktavyAM mAM parityajya trAtaM sarvaM mayaikayA 01147004a ity artham iSyate 'patyaM tArayiSyati mAm iti 01147004c tasminn upasthite kAle tarataM plavavan mayA 01147005a iha vA tArayed durgAd uta vA pretya tArayet 01147005c sarvathA tArayet putraH putra ity ucyate budhaiH 01147006a AkAGkSante ca dauhitrAn api nityaM pitAmahAH 01147006c tAn svayaM vai paritrAsye rakSantI jIvitaM pituH 01147007a bhrAtA ca mama bAlo 'yaM gate lokam amuM tvayi 01147007c acireNaiva kAlena vinazyeta na saMzayaH 01147008a tAte 'pi hi gate svargaM vinaSTe ca mamAnuje 01147008c piNDaH pitqNAM vyucchidyet tat teSAm apriyaM bhavet 01147009a pitrA tyaktA tathA mAtrA bhrAtrA cAham asaMzayam 01147009c duHkhAd duHkhataraM prApya mriyeyam atathocitA 01147010a tvayi tv aroge nirmukte mAtA bhrAtA ca me zizuH 01147010c saMtAnaz caiva piNDaz ca pratiSThAsyaty asaMzayam 01147011a AtmA putraH sakhA bhAryA kRcchraM tu duhitA kila 01147011c sa kRcchrAn mocayAtmAnaM mAM ca dharmeNa yojaya 01147012a anAthA kRpaNA bAlA yatrakvacanagAminI 01147012c bhaviSyAmi tvayA tAta vihInA kRpaNA bata 01147013a atha vAhaM kariSyAmi kulasyAsya vimokSaNam 01147013c phalasaMsthA bhaviSyAmi kRtvA karma suduSkaram 01147014a atha vA yAsyase tatra tyaktvA mAM dvijasattama 01147014c pIDitAhaM bhaviSyAmi tad avekSasva mAm api 01147015a tad asmadarthaM dharmArthaM prasavArthaM ca sattama 01147015c AtmAnaM parirakSasva tyaktavyAM mAM ca saMtyaja 01147016a avazyakaraNIye 'rthe mA tvAM kAlo 'tyagAd ayam 01147016c tvayA dattena toyena bhaviSyati hitaM ca me 01147017a kiM nv ataH paramaM duHkhaM yad vayaM svargate tvayi 01147017c yAcamAnAH parAd annaM paridhAvemahi zvavat 01147018a tvayi tv aroge nirmukte klezAd asmAt sabAndhave 01147018c amRte vasatI loke bhaviSyAmi sukhAnvitA 01147019a evaM bahuvidhaM tasyA nizamya paridevitam 01147019c pitA mAtA ca sA caiva kanyA prarurudus trayaH 01147020a tataH praruditAn sarvAn nizamyAtha sutas tayoH 01147020c utphullanayano bAlaH kalam avyaktam abravIt 01147021a mA rodIs tAta mA mAtar mA svasas tvam iti bruvan 01147021c prahasann iva sarvAMs tAn ekaikaM so 'pasarpati 01147022a tataH sa tRNam AdAya prahRSTaH punar abravIt 01147022c anena taM haniSyAmi rAkSasaM puruSAdakam 01147023a tathApi teSAM duHkhena parItAnAM nizamya tat 01147023c bAlasya vAkyam avyaktaM harSaH samabhavan mahAn 01147024a ayaM kAla iti jJAtvA kuntI samupasRtya tAn 01147024c gatAsUn amRteneva jIvayantIdam abravIt 01148001 kunty uvAca 01148001a kutomUlam idaM duHkhaM jJAtum icchAmi tattvataH 01148001c viditvA apakarSeyaM zakyaM ced apakarSitum 01148002 brAhmaNa uvAca 01148002a upapannaM satAm etad yad bravISi tapodhane 01148002c na tu duHkham idaM zakyaM mAnuSeNa vyapohitum 01148003a samIpe nagarasyAsya bako vasati rAkSasaH 01148003c Izo janapadasyAsya purasya ca mahAbalaH 01148004a puSTo mAnuSamAMsena durbuddhiH puruSAdakaH 01148004c rakSaty asurarAN nityam imaM janapadaM balI 01148005a nagaraM caiva dezaM ca rakSobalasamanvitaH 01148005c tatkRte paracakrAc ca bhUtebhyaz ca na no bhayam 01148006a vetanaM tasya vihitaM zAlivAhasya bhojanam 01148006c mahiSau puruSaz caiko yas tad AdAya gacchati 01148007a ekaikaz caiva puruSas tat prayacchati bhojanam 01148007c sa vAro bahubhir varSair bhavaty asutaro naraiH 01148008a tadvimokSAya ye cApi yatante puruSAH kva cit 01148008c saputradArAMs tAn hatvA tad rakSo bhakSayaty uta 01148009a vetrakIyagRhe rAjA nAyaM nayam ihAsthitaH 01148009c anAmayaM janasyAsya yena syAd adya zAzvatam 01148010a etadarhA vayaM nUnaM vasAmo durbalasya ye 01148010c viSaye nityam udvignAH kurAjAnam upAzritAH 01148011a brAhmaNAH kasya vaktavyAH kasya vA chandacAriNaH 01148011c guNair ete hi vAsyante kAmagAH pakSiNo yathA 01148012a rAjAnaM prathamaM vindet tato bhAryAM tato dhanam 01148012c trayasya saMcaye cAsya jJAtIn putrAMz ca dhArayet 01148013a viparItaM mayA cedaM trayaM sarvam upArjitam 01148013c ta imAm ApadaM prApya bhRzaM tapsyAmahe vayam 01148014a so 'yam asmAn anuprApto vAraH kulavinAzanaH 01148014c bhojanaM puruSaz caikaH pradeyaM vetanaM mayA 01148015a na ca me vidyate vittaM saMkretuM puruSaM kva cit 01148015c suhRjjanaM pradAtuM ca na zakSyAmi kathaM cana 01148015e gatiM cApi na pazyAmi tasmAn mokSAya rakSasaH 01148016a so 'haM duHkhArNave magno mahaty asutare bhRzam 01148016c sahaivaitair gamiSyAmi bAndhavair adya rAkSasam 01148016e tato naH sahitan kSudraH sarvAn evopabhokSyati 01149001 kunty uvAca 01149001a na viSAdas tvayA kAryo bhayAd asmAt kathaM cana 01149001c upAyaH paridRSTo 'tra tasmAn mokSAya rakSasaH 01149002a ekas tava suto bAlaH kanyA caikA tapasvinI 01149002c na te tayos tathA patnyA gamanaM tatra rocaye 01149003a mama paJca sutA brahmaMs teSAm eko gamiSyati 01149003c tvadarthaM balim AdAya tasya pApasya rakSasaH 01149004 brAhmaNa uvAca 01149004a nAham etat kariSyAmi jIvitArthI kathaM cana 01149004c brAhmaNasyAtithez caiva svArthe prANair viyojanam 01149005a na tv etad akulInAsu nAdharmiSThAsu vidyate 01149005c yad brAhmaNArthe visRjed AtmAnam api cAtmajam 01149006a Atmanas tu mayA zreyo boddhavyam iti rocaye 01149006c brahmavadhyAtmavadhyA vA zreya Atmavadho mama 01149007a brahmavadhyA paraM pApaM niSkRtir nAtra vidyate 01149007c abuddhipUrvaM kRtvApi zreya Atmavadho mama 01149008a na tv ahaM vadham AkAGkSe svayam evAtmanaH zubhe 01149008c paraiH kRte vadhe pApaM na kiM cin mayi vidyate 01149009a abhisaMdhikRte tasmin brAhmaNasya vadhe mayA 01149009c niSkRtiM na prapazyAmi nRzaMsaM kSudram eva ca 01149010a Agatasya gRhe tyAgas tathaiva zaraNArthinaH 01149010c yAcamAnasya ca vadho nRzaMsaM paramaM matam 01149011a kuryAn na ninditaM karma na nRzaMsaM kadA cana 01149011c iti pUrve mahAtmAna Apaddharmavido viduH 01149012a zreyAMs tu sahadArasya vinAzo 'dya mama svayam 01149012c brAhmaNasya vadhaM nAham anumaMsye kathaM cana 01149013 kunty uvAca 01149013a mamApy eSA matir brahman viprA rakSyA iti sthirA 01149013c na cApy aniSTaH putro me yadi putrazataM bhavet 01149014a na cAsau rAkSasaH zakto mama putravinAzane 01149014c vIryavAn mantrasiddhaz ca tejasvI ca suto mama 01149015a rAkSasAya ca tat sarvaM prApayiSyati bhojanam 01149015c mokSayiSyati cAtmAnam iti me nizcitA matiH 01149016a samAgatAz ca vIreNa dRSTapUrvAz ca rAkSasAH 01149016c balavanto mahAkAyA nihatAz cApy anekazaH 01149017a na tv idaM keSu cid brahman vyAhartavyaM kathaM cana 01149017c vidyArthino hi me putrAn viprakuryuH kutUhalAt 01149018a guruNA cAnanujJAto grAhayed yaM suto mama 01149018c na sa kuryAt tayA kAryaM vidyayeti satAM matam 01149019 vaizaMpAyana uvAca 01149019a evam uktas tu pRthayA sa vipro bhAryayA saha 01149019c hRSTaH saMpUjayAm Asa tad vAkyam amRtopamam 01149020a tataH kuntI ca vipraz ca sahitAv anilAtmajam 01149020c tam abrUtAM kuruSveti sa tathety abravIc ca tau 01150001 vaizaMpAyana uvAca 01150001a kariSya iti bhImena pratijJAte tu bhArata 01150001c Ajagmus te tataH sarve bhaikSam AdAya pANDavAH 01150002a AkAreNaiva taM jJAtvA pANDuputro yudhiSThiraH 01150002c rahaH samupavizyaikas tataH papraccha mAtaram 01150003a kiM cikIrSaty ayaM karma bhImo bhImaparAkramaH 01150003c bhavaty anumate kaccid ayaM kartum ihecchati 01150004 kunty uvAca 01150004a mamaiva vacanAd eSa kariSyati paraMtapaH 01150004c brAhmaNArthe mahat kRtyaM moSkAya nagarasya ca 01150005 yudhiSThira uvAca 01150005a kim idaM sAhasaM tIkSNaM bhavatyA duSkRtaM kRtam 01150005c parityAgaM hi putrasya na prazaMsanti sAdhavaH 01150006a kathaM parasutasyArthe svasutaM tyaktum icchasi 01150006c lokavRttiviruddhaM vai putratyAgAt kRtaM tvayA 01150007a yasya bAhU samAzritya sukhaM sarve svapAmahe 01150007c rAjyaM cApahRtaM kSudrair AjihIrSAmahe punaH 01150008a yasya duryodhano vIryaM cintayann amitaujasaH 01150008c na zete vasatIH sarvA duHkhAc chakuninA saha 01150009a yasya vIrasya vIryeNa muktA jatugRhAd vayam 01150009c anyebhyaz caiva pApebhyo nihataz ca purocanaH 01150010a yasya vIryaM samAzritya vasupUrNAM vasuMdharAm 01150010c imAM manyAmahe prAptAM nihatya dhRtarASTrajAn 01150011a tasya vyavasitas tyAgo buddhim AsthAya kAM tvayA 01150011c kaccin na duHkhair buddhis te viplutA gatacetasaH 01150012 kunty uvAca 01150012a yudhiSThira na saMtApaH kAryaH prati vRkodaram 01150012c na cAyaM buddhidaurbalyAd vyavasAyaH kRto mayA 01150013a iha viprasya bhavane vayaM putra sukhoSitAH 01150013c tasya pratikriyA tAta mayeyaM prasamIkSitA 01150013e etAvAn eva puruSaH kRtaM yasmin na nazyati 01150014a dRSTvA bhImasya vikrAntaM tadA jatugRhe mahat 01150014c hiDimbasya vadhAc caiva vizvAso me vRkodare 01150015a bAhvor balaM hi bhImasya nAgAyutasamaM mahat 01150015c yena yUyaM gajaprakhyA nirvyUDhA vAraNAvatAt 01150016a vRkodarabalo nAnyo na bhUto na bhaviSyati 01150016c yo 'bhyudIyAd yudhi zreSTham api vajradharaM svayam 01150017a jAtamAtraH purA caiSa mamAGkAt patito girau 01150017c zarIragauravAt tasya zilA gAtrair vicUrNitA 01150018a tad ahaM prajJayA smRtvA balaM bhImasya pANDava 01150018c pratIkAraM ca viprasya tataH kRtavatI matim 01150019a nedaM lobhAn na cAjJAnAn na ca mohAd vinizcitam 01150019c buddhipUrvaM tu dharmasya vyavasAyaH kRto mayA 01150020a arthau dvAv api niSpannau yudhiSThira bhaviSyataH 01150020c pratIkAraz ca vAsasya dharmaz ca carito mahAn 01150021a yo brAhmaNasya sAhAyyaM kuryAd artheSu karhi cit 01150021c kSatriyaH sa zubhA&l lokAn prApnuyAd iti me zrutam 01150022a kSatriyaH kSatriyasyaiva kurvANo vadhamokSaNam 01150022c vipulAM kIrtim Apnoti loke 'smiMz ca paratra ca 01150023a vaizyasyaiva tu sAhAyyaM kurvANaH kSatriyo yudhi 01150023c sa sarveSv api lokeSu prajA raJjayate dhruvam 01150024a zUdraM tu mokSayan rAjA zaraNArthinam Agatam 01150024c prApnotIha kule janma sadravye rAjasatkRte 01150025a evaM sa bhagavAn vyAsaH purA kauravanandana 01150025c provAca sutarAM prAjJas tasmAd etac cikIrSitam 01150026 yudhiSThira uvAca 01150026a upapannam idaM mAtas tvayA yad buddhipUrvakam 01150026c Artasya brAhmaNasyaivam anukrozAd idaM kRtam 01150026e dhruvam eSyati bhImo 'yaM nihatya puruSAdakam 01150027a yathA tv idaM na vindeyur narA nagaravAsinaH 01150027c tathAyaM brAhmaNo vAcyaH parigrAhyaz ca yatnataH 01151001 vaizaMpAyana uvAca 01151001a tato rAtryAM vyatItAyAm annam AdAya pANDavaH 01151001c bhImaseno yayau tatra yatrAsau puruSAdakaH 01151002a AsAdya tu vanaM tasya rakSasaH pANDavo balI 01151002c AjuhAva tato nAmnA tadannam upayojayan 01151003a tataH sa rAkSasaH zrutvA bhImasenasya tad vacaH 01151003c AjagAma susaMkruddho yatra bhImo vyavasthitaH 01151004a mahAkAyo mahAvego dArayann iva medinIm 01151004c trizikhAM bhRkuTiM kRtvA saMdazya dazanacchadam 01151005a bhuJjAnam annaM taM dRSTvA bhImasenaM sa rAkSasaH 01151005c vivRtya nayane kruddha idaM vacanam abravIt 01151006a ko 'yam annam idaM bhuGkte madartham upakalpitam 01151006c pazyato mama durbuddhir yiyAsur yamasAdanam 01151007a bhImasenas tu tac chrutvA prahasann iva bhArata 01151007c rAkSasaM tam anAdRtya bhuGkta eva parAGmukhaH 01151008a tataH sa bhairavaM kRtvA samudyamya karAv ubhau 01151008c abhyadravad bhImasenaM jighAMsuH puruSAdakaH 01151009a tathApi paribhUyainaM nekSamANo vRkodaraH 01151009c rAkSasaM bhuGkta evAnnaM pANDavaH paravIrahA 01151010a amarSeNa tu saMpUrNaH kuntIputrasya rAkSasaH 01151010c jaghAna pRSThaM pANibhyAm ubhAbhyAM pRSThataH sthitaH 01151011a tathA balavatA bhImaH pANibhyAM bhRzam AhataH 01151011c naivAvalokayAm Asa rAkSasaM bhuGkta eva saH 01151012a tataH sa bhUyaH saMkruddho vRkSam AdAya rAkSasaH 01151012c tADayiSyaMs tadA bhImaM punar abhyadravad balI 01151013a tato bhImaH zanair bhuktvA tadannaM puruSarSabhaH 01151013c vAry upaspRzya saMhRSTas tasthau yudhi mahAbalaH 01151014a kSiptaM kruddhena taM vRkSaM pratijagrAha vIryavAn 01151014c savyena pANinA bhImaH prahasann iva bhArata 01151015a tataH sa punar udyamya vRkSAn bahuvidhAn balI 01151015c prAhiNod bhImasenAya tasmai bhImaz ca pANDavaH 01151016a tad vRkSayuddham abhavan mahIruhavinAzanam 01151016c ghorarUpaM mahArAja bakapANDavayor mahat 01151017a nAma vizrAvya tu bakaH samabhidrutya pANDavam 01151017c bhujAbhyAM parijagrAha bhImasenaM mahAbalam 01151018a bhImaseno 'pi tad rakSaH parirabhya mahAbhujaH 01151018c visphurantaM mahAvegaM vicakarSa balAd balI 01151019a sa kRSyamANo bhImena karSamANaz ca pANDavam 01151019c samayujyata tIvreNa zrameNa puruSAdakaH 01151020a tayor vegena mahatA pRthivI samakampata 01151020c pAdapAMz ca mahAkAyAMz cUrNayAm Asatus tadA 01151021a hIyamAnaM tu tad rakSaH samIkSya bharatarSabha 01151021c niSpiSya bhUmau pANibhyAM samAjaghne vRkodaraH 01151022a tato 'sya jAnunA pRSTham avapIDya balAd iva 01151022c bAhunA parijagrAha dakSiNena zirodharAm 01151023a savyena ca kaTIdeze gRhya vAsasi pANDavaH 01151023c tad rakSo dviguNaM cakre nadantaM bhairavAn ravAn 01151024a tato 'sya rudhiraM vaktrAt prAdurAsId vizAM pate 01151024c bhajyamAnasya bhImena tasya ghorasya rakSasaH 01152001 vaizaMpAyana uvAca 01152001a tena zabdena vitrasto janas tasyAtha rakSasaH 01152001c niSpapAta gRhAd rAjan sahaiva paricAribhiH 01152002a tAn bhItAn vigatajJAnAn bhImaH praharatAM varaH 01152002c sAntvayAm Asa balavAn samaye ca nyavezayat 01152003a na hiMsyA mAnuSA bhUyo yuSmAbhir iha karhi cit 01152003c hiMsatAM hi vadhaH zIghram evam eva bhaved iti 01152004a tasya tad vacanaM zrutvA tAni rakSAMsi bhArata 01152004c evam astv iti taM prAhur jagRhuH samayaM ca tam 01152005a tataH prabhRti rakSAMsi tatra saumyAni bhArata 01152005c nagare pratyadRzyanta narair nagaravAsibhiH 01152006a tato bhImas tam AdAya gatAsuM puruSAdakam 01152006c dvAradeze vinikSipya jagAmAnupalakSitaH 01152007a tataH sa bhImas taM hatvA gatvA brAhmaNavezma tat 01152007c AcacakSe yathAvRttaM rAjJaH sarvam azeSataH 01152008a tato narA viniSkrAntA nagarAt kAlyam eva tu 01152008c dadRzur nihataM bhUmau rAkSasaM rudhirokSitam 01152009a tam adrikUTasadRzaM vinikIrNaM bhayAvaham 01152009c ekacakrAM tato gatvA pravRttiM pradaduH pare 01152010a tataH sahasrazo rAjan narA nagaravAsinaH 01152010c tatrAjagmur bakaM draSTuM sastrIvRddhakumArakAH 01152011a tatas te vismitAH sarve karma dRSTvAtimAnuSam 01152011c daivatAny arcayAM cakruH sarva eva vizAM pate 01152012a tataH pragaNayAm AsuH kasya vAro 'dya bhojane 01152012c jJAtvA cAgamya taM vipraM papracchuH sarva eva tat 01152013a evaM pRSTas tu bahuzo rakSamANaz ca pANDavAn 01152013c uvAca nAgarAn sarvAn idaM viprarSabhas tadA 01152014a AjJApitaM mAm azane rudantaM saha bandhubhiH 01152014c dadarza brAhmaNaH kaz cin mantrasiddho mahAbalaH 01152015a paripRcchya sa mAM pUrvaM pariklezaM purasya ca 01152015c abravId brAhmaNazreSTha AzvAsya prahasann iva 01152016a prApayiSyAmy ahaM tasmai idam annaM durAtmane 01152016c mannimittaM bhayaM cApi na kAryam iti vIryavAn 01152017a sa tadannam upAdAya gato bakavanaM prati 01152017c tena nUnaM bhaved etat karma lokahitaM kRtam 01152018a tatas te brAhmaNAH sarve kSatriyAz ca suvismitAH 01152018c vaizyAH zUdrAz ca muditAz cakrur brahmamahaM tadA 01152019a tato jAnapadAH sarve Ajagmur nagaraM prati 01152019c tad adbhutatamaM draSTuM pArthAs tatraiva cAvasan 01153001 janamejaya uvAca 01153001a te tathA puruSavyAghrA nihatya bakarAkSasam 01153001c ata UrdhvaM tato brahman kim akurvata pANDavAH 01153002 vaizaMpAyana uvAca 01153002a tatraiva nyavasan rAjan nihatya bakarAkSasam 01153002c adhIyAnAH paraM brahma brAhmaNasya nivezane 01153003a tataH katipayAhasya brAhmaNaH saMzitavrataH 01153003c pratizrayArthaM tad vezma brAhmaNasyAjagAma ha 01153004a sa samyak pUjayitvA taM vidvAn viprarSabhas tadA 01153004c dadau pratizrayaM tasmai sadA sarvAtithivratI 01153005a tatas te pANDavAH sarve saha kuntyA nararSabhAH 01153005c upAsAM cakrire vipraM kathayAnaM kathAs tadA 01153006a kathayAm Asa dezAn sa tIrthAni vividhAni ca 01153006c rAjJAM ca vividhAz caryAH purANi vividhAni ca 01153007a sa tatrAkathayad vipraH kathAnte janamejaya 01153007c pAJcAleSv adbhutAkAraM yAjJasenyAH svayaMvaram 01153008a dhRSTadyumnasya cotpattim utpattiM ca zikhaNDinaH 01153008c ayonijatvaM kRSNAyA drupadasya mahAmakhe 01153009a tad adbhutatamaM zrutvA loke tasya mahAtmanaH 01153009c vistareNaiva papracchuH kathAM tAM puruSarSabhAH 01153010a kathaM drupadaputrasya dhRSTadyumnasya pAvakAt 01153010c vedimadhyAc ca kRSNAyAH saMbhavaH katham adbhutaH 01153011a kathaM droNAn maheSvAsAt sarvANy astrANy azikSata 01153011c kathaM priyasakhAyau tau bhinnau kasya kRtena ca 01153012a evaM taiz codito rAjan sa vipraH puruSarSabhaiH 01153012c kathayAm Asa tat sarvaM draupadIsaMbhavaM tadA 01154001 brAhmaNa uvAca 01154001a gaGgAdvAraM prati mahAn babhUvarSir mahAtapAH 01154001c bharadvAjo mahAprAjJaH satataM saMzitavrataH 01154002a so 'bhiSektuM gato gaGgAM pUrvam evAgatAM satIm 01154002c dadarzApsarasaM tatra ghRtAcIm AplutAm RSiH 01154003a tasyA vAyur nadItIre vasanaM vyaharat tadA 01154003c apakRSTAmbarAM dRSTvA tAm RSiz cakame tataH 01154004a tasyAM saMsaktamanasaH kaumArabrahmacAriNaH 01154004c hRSTasya retaz caskanda tad RSir droNa Adadhe 01154005a tataH samabhavad droNaH kumAras tasya dhImataH 01154005c adhyagISTa sa vedAMz ca vedAGgAni ca sarvazaH 01154006a bharadvAjasya tu sakhA pRSato nAma pArthivaH 01154006c tasyApi drupado nAma tadA samabhavat sutaH 01154007a sa nityam AzramaM gatvA droNena saha pArSataH 01154007c cikrIDAdhyayanaM caiva cakAra kSatriyarSabhaH 01154008a tatas tu pRSate 'tIte sa rAjA drupado 'bhavat 01154008c droNo 'pi rAmaM zuzrAva ditsantaM vasu sarvazaH 01154009a vanaM tu prasthitaM rAmaM bharadvAjasuto 'bravIt 01154009c AgataM vittakAmaM mAM viddhi droNaM dvijarSabha 01154010 rAma uvAca 01154010a zarIramAtram evAdya mayedam avazeSitam 01154010c astrANi vA zarIraM vA brahmann anyataraM vRNu 01154011 droNa uvAca 01154011a astrANi caiva sarvANi teSAM saMhAram eva ca 01154011c prayogaM caiva sarveSAM dAtum arhati me bhavAn 01154012 brAhmaNa uvAca 01154012a tathety uktvA tatas tasmai pradadau bhRgunandanaH 01154012c pratigRhya tato droNaH kRtakRtyo 'bhavat tadA 01154013a saMprahRSTamanAz cApi rAmAt paramasaMmatam 01154013c brahmAstraM samanuprApya nareSv abhyadhiko 'bhavat 01154014a tato drupadam AsAdya bhAradvAjaH pratApavAn 01154014c abravIt puruSavyAghraH sakhAyaM viddhi mAm iti 01154015 drupada uvAca 01154015a nAzrotriyaH zrotriyasya nArathI rathinaH sakhA 01154015c nArAjA pArthivasyApi sakhipUrvaM kim iSyate 01154016 brAhmaNa uvAca 01154016a sa vinizcitya manasA pAJcAlyaM prati buddhimAn 01154016c jagAma kurumukhyAnAM nagaraM nAgasAhvayam 01154017a tasmai pautrAn samAdAya vasUni vividhAni ca 01154017c prAptAya pradadau bhISmaH ziSyAn droNAya dhImate 01154018a droNaH ziSyAMs tataH sarvAn idaM vacanam abravIt 01154018c samAnIya tadA vidvAn drupadasyAsukhAya vai 01154019a AcAryavetanaM kiM cid dhRdi saMparivartate 01154019c kRtAstrais tat pradeyaM syAt tad RtaM vadatAnaghAH 01154020a yadA ca pANDavAH sarve kRtAstrAH kRtanizramAH 01154020c tato droNo 'bravId bhUyo vetanArtham idaM vacaH 01154021a pArSato drupado nAma chatravatyAM narezvaraH 01154021c tasyApakRSya tad rAjyaM mama zIghraM pradIyatAm 01154022a tataH pANDusutAH paJca nirjitya drupadaM yudhi 01154022c droNAya darzayAm Asur baddhvA sasacivaM tadA 01154023 droNa uvAca 01154023a prArthayAmi tvayA sakhyaM punar eva narAdhipa 01154023c arAjA kila no rAjJaH sakhA bhavitum arhati 01154024a ataH prayatitaM rAjye yajJasena mayA tava 01154024c rAjAsi dakSiNe kUle bhAgIrathyAham uttare 01154025 brAhmaNa uvAca 01154025a asatkAraH sa sumahAn muhUrtam api tasya tu 01154025c na vyeti hRdayAd rAjJo durmanAH sa kRzo 'bhavat 01155001 brAhmaNa uvAca 01155001a amarSI drupado rAjA karmasiddhAn dvijarSabhAn 01155001c anvicchan paricakrAma brAhmaNAvasathAn bahUn 01155002a putrajanma parIpsan vai zokopahatacetanaH 01155002c nAsti zreSThaM mamApatyam iti nityam acintayat 01155003a jAtAn putrAn sa nirvedAd dhig bandhUn iti cAbravIt 01155003c niHzvAsaparamaz cAsId droNaM praticikIrSayA 01155004a prabhAvaM vinayaM zikSAM droNasya caritAni ca 01155004c kSAtreNa ca balenAsya cintayan nAnvapadyata 01155004e pratikartuM nRpazreSTho yatamAno 'pi bhArata 01155005a abhitaH so 'tha kalmASIM gaGgAkUle paribhraman 01155005c brAhmaNAvasathaM puNyam AsasAda mahIpatiH 01155006a tatra nAsnAtakaH kaz cin na cAsId avratI dvijaH 01155006c tathaiva nAmahAbhAgaH so 'pazyat saMzitavratau 01155007a yAjopayAjau brahmarSI zAmyantau pRSatAtmajaH 01155007c saMhitAdhyayane yuktau gotrataz cApi kAzyapau 01155008a tAraNe yuktarUpau tau brAhmaNAv RSisattamau 01155008c sa tAv AmantrayAm Asa sarvakAmair atandritaH 01155009a buddhvA tayor balaM buddhiM kanIyAMsam upahvare 01155009c prapede chandayan kAmair upayAjaM dhRtavratam 01155010a pAdazuzrUSaNe yuktaH priyavAk sarvakAmadaH 01155010c arhayitvA yathAnyAyam upayAjam uvAca saH 01155011a yena me karmaNA brahman putraH syAd droNamRtyave 01155011c upayAja kRte tasmin gavAM dAtAsmi te 'rbudam 01155012a yad vA te 'nyad dvijazreSTha manasaH supriyaM bhavet 01155012c sarvaM tat te pradAtAhaM na hi me 'sty atra saMzayaH 01155013a ity ukto nAham ity evaM tam RSiH pratyuvAca ha 01155013c ArAdhayiSyan drupadaH sa taM paryacarat punaH 01155014a tataH saMvatsarasyAnte drupadaM sa dvijottamaH 01155014c upayAjo 'bravId rAjan kAle madhurayA girA 01155015a jyeSTho bhrAtA mamAgRhNAd vicaran vananirjhare 01155015c aparijJAtazaucAyAM bhUmau nipatitaM phalam 01155016a tad apazyam ahaM bhrAtur asAMpratam anuvrajan 01155016c vimarzaM saMkarAdAne nAyaM kuryAt kathaM cana 01155017a dRSTvA phalasya nApazyad doSA ye 'syAnubandhikAH 01155017c vivinakti na zaucaM yaH so 'nyatrApi kathaM bhavet 01155018a saMhitAdhyayanaM kurvan vasan gurukule ca yaH 01155018c bhaikSam ucchiSTam anyeSAM bhuGkte cApi sadA sadA 01155018e kIrtayan guNam annAnAm aghRNI ca punaH punaH 01155019a tam ahaM phalArthinaM manye bhrAtaraM tarkacakSuSA 01155019c taM vai gacchasva nRpate sa tvAM saMyAjayiSyati 01155020a jugupsamAno nRpatir manasedaM vicintayan 01155020c upayAjavacaH zrutvA nRpatiH sarvadharmavit 01155020e abhisaMpUjya pUjArham RSiM yAjam uvAca ha 01155021a ayutAni dadAny aSTau gavAM yAjaya mAM vibho 01155021c droNavairAbhisaMtaptaM tvaM hlAdayitum arhasi 01155022a sa hi brahmavidAM zreSTho brahmAstre cApy anuttamaH 01155022c tasmAd droNaH parAjaiSIn mAM vai sa sakhivigrahe 01155023a kSatriyo nAsti tulyo 'sya pRthivyAM kaz cid agraNIH 01155023c kauravAcAryamukhyasya bhAradvAjasya dhImataH 01155024a droNasya zarajAlAni prANidehaharANi ca 01155024c SaDaratni dhanuz cAsya dRzyate 'pratimaM mahat 01155025a sa hi brAhmaNavegena kSAtraM vegam asaMzayam 01155025c pratihanti maheSvAso bhAradvAjo mahAmanAH 01155026a kSatrocchedAya vihito jAmadagnya ivAsthitaH 01155026c tasya hy astrabalaM ghoram aprasahyaM narair bhuvi 01155027a brAhmam uccArayaMs tejo hutAhutir ivAnalaH 01155027c sametya sa dahaty Ajau kSatraM brahmapuraHsaraH 01155027e brahmakSatre ca vihite brahmatejo viziSyate 01155028a so 'haM kSatrabalAd dhIno brahmatejaH prapedivAn 01155028c droNAd viziSTam AsAdya bhavantaM brahmavittamam 01155029a droNAntakam ahaM putraM labheyaM yudhi durjayam 01155029c tat karma kuru me yAja nirvapAmy arbudaM gavAm 01155030a tathety uktvA tu taM yAjo yAjyArtham upakalpayat 01155030c gurvartha iti cAkAmam upayAjam acodayat 01155030e yAjo droNavinAzAya pratijajJe tathA ca saH 01155031a tatas tasya narendrasya upayAjo mahAtapAH 01155031c Acakhyau karma vaitAnaM tadA putraphalAya vai 01155032a sa ca putro mahAvIryo mahAtejA mahAbalaH 01155032c iSyate yadvidho rAjan bhavitA te tathAvidhaH 01155033a bhAradvAjasya hantAraM so 'bhisaMdhAya bhUmipaH 01155033c Ajahre tat tathA sarvaM drupadaH karmasiddhaye 01155034a yAjas tu havanasyAnte devIm AhvApayat tadA 01155034c praihi mAM rAjJi pRSati mithunaM tvAm upasthitam 01155035 devy uvAca 01155035a avaliptaM me mukhaM brahman puNyAn gandhAn bibharmi ca 01155035c sutArthenoparuddhAsmi tiSTha yAja mama priye 01155036 yAja uvAca 01155036a yAjena zrapitaM havyam upayAjena mantritam 01155036c kathaM kAmaM na saMdadhyAt sA tvaM vipraihi tiSTha vA 01155037 brAhmaNa uvAca 01155037a evam ukte tu yAjena hute haviSi saMskRte 01155037c uttasthau pAvakAt tasmAt kumAro devasaMnibhaH 01155038a jvAlAvarNo ghorarUpaH kirITI varma cottamam 01155038c bibhrat sakhaDgaH sazaro dhanuSmAn vinadan muhuH 01155039a so 'dhyArohad rathavaraM tena ca prayayau tadA 01155039c tataH praNeduH pAJcAlAH prahRSTAH sAdhu sAdhv iti 01155040a bhayApaho rAjaputraH pAJcAlAnAM yazaskaraH 01155040c rAjJaH zokApaho jAta eSa droNavadhAya vai 01155040e ity uvAca mahad bhUtam adRzyaM khecaraM tadA 01155041a kumArI cApi pAJcAlI vedimadhyAt samutthitA 01155041c subhagA darzanIyAGgI vedimadhyA manoramA 01155042a zyAmA padmapalAzAkSI nIlakuJcitamUrdhajA 01155042c mAnuSaM vigrahaM kRtvA sAkSAd amaravarNinI 01155043a nIlotpalasamo gandho yasyAH krozAt pravAyati 01155043c yA bibharti paraM rUpaM yasyA nAsty upamA bhuvi 01155044a tAM cApi jAtAM suzroNIM vAg uvAcAzarIriNI 01155044c sarvayoSidvarA kRSNA kSayaM kSatraM ninISati 01155045a surakAryam iyaM kAle kariSyati sumadhyamA 01155045c asyA hetoH kSatriyANAM mahad utpatsyate bhayam 01155046a tac chrutvA sarvapAJcAlAH praNeduH siMhasaMghavat 01155046c na caitAn harSasaMpUrNAn iyaM sehe vasuMdharA 01155047a tau dRSTvA pRSatI yAjaM prapede vai sutArthinI 01155047c na vai mad anyAM jananIM jAnIyAtAm imAv iti 01155048a tathety uvAca tAM yAjo rAjJaH priyacikIrSayA 01155048c tayoz ca nAmanI cakrur dvijAH saMpUrNamAnasAH 01155049a dhRSTatvAd atidhRSNutvAd dharmAd dyutsaMbhavAd api 01155049c dhRSTadyumnaH kumAro 'yaM drupadasya bhavatv iti 01155050a kRSNety evAbruvan kRSNAM kRSNAbhUt sA hi varNataH 01155050c tathA tan mithunaM jajJe drupadasya mahAmakhe 01155051a dhRSTadyumnaM tu pAJcAlyam AnIya svaM vivezanam 01155051c upAkarod astrahetor bhAradvAjaH pratApavAn 01155052a amokSaNIyaM daivaM hi bhAvi matvA mahAmatiH 01155052c tathA tat kRtavAn droNa AtmakIrtyanurakSaNAt 01156001 vaizaMpAyana uvAca 01156001a etac chrutvA tu kaunteyAH zalyaviddhA ivAbhavan 01156001c sarve cAsvasthamanaso babhUvus te mahArathAH 01156002a tataH kuntI sutAn dRSTvA vibhrAntAn gatacetasaH 01156002c yudhiSThiram uvAcedaM vacanaM satyavAdinI 01156003a cirarAtroSitAH smeha brAhmaNasya nivezane 01156003c ramamANAH pure ramye labdhabhaikSA yudhiSThira 01156004a yAnIha ramaNIyAni vanAny upavanAni ca 01156004c sarvANi tAni dRSTAni punaH punar ariMdama 01156005a punar dRSTAni tAny eva prINayanti na nas tathA 01156005c bhaikSaM ca na tathA vIra labhyate kurunandana 01156006a te vayaM sAdhu pAJcAlAn gacchAma yadi manyase 01156006c apUrvadarzanaM tAta ramaNIyaM bhaviSyati 01156007a subhikSAz caiva pAJcAlAH zrUyante zatrukarzana 01156007c yajJasenaz ca rAjAsau brahmaNya iti zuzrumaH 01156008a ekatra ciravAso hi kSamo na ca mato mama 01156008c te tatra sAdhu gacchAmo yadi tvaM putra manyase 01156009 yudhiSThira uvAca 01156009a bhavatyA yan mataM kAryaM tad asmAkaM paraM hitam 01156009c anujAMs tu na jAnAmi gaccheyur neti vA punaH 01156010 vaizaMpAyana uvAca 01156010a tataH kuntI bhImasenam arjunaM yamajau tathA 01156010c uvAca gamanaM te ca tathety evAbruvaMs tadA 01156011a tata Amantrya taM vipraM kuntI rAjan sutaiH saha 01156011c pratasthe nagarIM ramyAM drupadasya mahAtmanaH 01157001 vaizaMpAyana uvAca 01157001a vasatsu teSu pracchannaM pANDaveSu mahAtmasu 01157001c AjagAmAtha tAn draSTuM vyAsaH satyavatIsutaH 01157002a tam Agatam abhiprekSya pratyudgamya paraMtapAH 01157002c praNipatyAbhivAdyainaM tasthuH prAJjalayas tadA 01157003a samanujJApya tAn sarvAn AsInAn munir abravIt 01157003c prasannaH pUjitaH pArthaiH prItipUrvam idaM vacaH 01157004a api dharmeNa vartadhvaM zAstreNa ca paraMtapAH 01157004c api vipreSu vaH pUjA pUjArheSu na hIyate 01157005a atha dharmArthavad vAkyam uktvA sa bhagavAn RSiH 01157005c vicitrAz ca kathAs tAs tAH punar evedam abravIt 01157006a AsIt tapovane kA cid RSeH kanyA mahAtmanaH 01157006c vilagnamadhyA suzroNI subhrUH sarvaguNAnvitA 01157007a karmabhiH svakRtaiH sA tu durbhagA samapadyata 01157007c nAdhyagacchat patiM sA tu kanyA rUpavatI satI 01157008a tapas taptum athArebhe patyartham asukhA tataH 01157008c toSayAm Asa tapasA sA kilogreNa zaMkaram 01157009a tasyAH sa bhagavAMs tuSTas tAm uvAca tapasvinIm 01157009c varaM varaya bhadraM te varado 'smIti bhAmini 01157010a athezvaram uvAcedam AtmanaH sA vaco hitam 01157010c patiM sarvaguNopetam icchAmIti punaH punaH 01157011a tAm atha pratyuvAcedam IzAno vadatAM varaH 01157011c paJca te patayo bhadre bhaviSyantIti zaMkaraH 01157012a pratibruvantIm ekaM me patiM dehIti zaMkaram 01157012c punar evAbravId deva idaM vacanam uttamam 01157013a paJcakRtvas tvayA uktaH patiM dehIty ahaM punaH 01157013c deham anyaM gatAyAs te yathoktaM tad bhaviSyati 01157014a drupadasya kule jAtA kanyA sA devarUpiNI 01157014c nirdiSTA bhavatAM patnI kRSNA pArSaty aninditA 01157015a pAJcAlanagaraM tasmAt pravizadhvaM mahAbalAH 01157015c sukhinas tAm anuprApya bhaviSyatha na saMzayaH 01157016a evam uktvA mahAbhAgaH pANDavAnAM pitAmahaH 01157016c pArthAn Amantrya kuntIM ca prAtiSThata mahAtapAH 01158001 vaizaMpAyana uvAca 01158001a te pratasthuH puraskRtya mAtaraM puruSarSabhAH 01158001c samair udaGmukhair mArgair yathoddiSTaM paraMtapAH 01158002a te gacchantas tv ahorAtraM tIrthaM somazravAyaNam 01158002c AseduH puruSavyAghrA gaGgAyAM pANDunandanAH 01158003a ulmukaM tu samudyamya teSAm agre dhanaMjayaH 01158003c prakAzArthaM yayau tatra rakSArthaM ca mahAyazAH 01158004a tatra gaGgAjale ramye vivikte krIDayan striyaH 01158004c IrSyur gandharvarAjaH sma jalakrIDAm upAgataH 01158005a zabdaM teSAM sa zuzrAva nadIM samupasarpatAm 01158005c tena zabdena cAviSTaz cukrodha balavad balI 01158006a sa dRSTvA pANDavAMs tatra saha mAtrA paraMtapAn 01158006c visphArayan dhanur ghoram idaM vacanam abravIt 01158007a saMdhyA saMrajyate ghorA pUrvarAtrAgameSu yA 01158007c azItibhis truTair hInaM taM muhUrtaM pracakSate 01158008a vihitaM kAmacArANAM yakSagandharvarakSasAm 01158008c zeSam anyan manuSyANAM kAmacAram iha smRtam 01158009a lobhAt pracAraM caratas tAsu velAsu vai narAn 01158009c upakrAntA nigRhNImo rAkSasaiH saha bAlizAn 01158010a tato rAtrau prApnuvato jalaM brahmavido janAH 01158010c garhayanti narAn sarvAn balasthAn nRpatIn api 01158011a ArAt tiSThata mA mahyaM samIpam upasarpata 01158011c kasmAn mAM nAbhijAnIta prAptaM bhAgIrathIjalam 01158012a aGgAraparNaM gandharvaM vitta mAM svabalAzrayam 01158012c ahaM hi mAnI cerSyuz ca kuberasya priyaH sakhA 01158013a aGgAraparNam iti ca khyAtaM vanam idaM mama 01158013c anu gaGgAM ca vAkAM ca citraM yatra vasAmy aham 01158014a na kuNapAH zRGgiNo vA na devA na ca mAnuSAH 01158014c idaM samupasarpanti tat kiM samupasarpatha 01158015 arjuna uvAca 01158015a samudre himavatpArzve nadyAm asyAM ca durmate 01158015c rAtrAv ahani saMdhau ca kasya kLptaH parigrahaH 01158016a vayaM ca zaktisaMpannA akAle tvAm adhRSNumaH 01158016c azaktA hi kSaNe krUre yuSmAn arcanti mAnavAH 01158017a purA himavataz caiSA hemazRGgAd viniHsRtA 01158017c gaGgA gatvA samudrAmbhaH saptadhA pratipadyate 01158018a iyaM bhUtvA caikavaprA zucir AkAzagA punaH 01158018c deveSu gaGgA gandharva prApnoty alakanandatAm 01158019a tathA pitqn vaitaraNI dustarA pApakarmabhiH 01158019c gaGgA bhavati gandharva yathA dvaipAyano 'bravIt 01158020a asaMbAdhA devanadI svargasaMpAdanI zubhA 01158020c katham icchasi tAM roddhuM naiSa dharmaH sanAtanaH 01158021a anivAryam asaMbAdhaM tava vAcA kathaM vayam 01158021c na spRzema yathAkAmaM puNyaM bhAgIrathIjalam 01158022 vaizaMpAyana uvAca 01158022a aGgAraparNas tac chrutvA kruddha Anamya kArmukam 01158022c mumoca sAyakAn dIptAn ahIn AzIviSAn iva 01158023a ulmukaM bhrAmayaMs tUrNaM pANDavaz carma cottamam 01158023c vyapovAha zarAMs tasya sarvAn eva dhanaMjayaH 01158024 arjuna uvAca 01158024a bibhISikaiSA gandharva nAstrajJeSu prayujyate 01158024c astrajJeSu prayuktaiSA phenavat pravilIyate 01158025a mAnuSAn ati gandharvAn sarvAn gandharva lakSaye 01158025c tasmAd astreNa divyena yotsye 'haM na tu mAyayA 01158026a purAstram idam AgneyaM prAdAt kila bRhaspatiH 01158026c bharadvAjasya gandharva guruputraH zatakratoH 01158027a bharadvAjAd agnivezyo agnivezyAd gurur mama 01158027c sa tv idaM mahyam adadAd droNo brAhmaNasattamaH 01158028 vaizaMpAyana uvAca 01158028a ity uktvA pANDavaH kruddho gandharvAya mumoca ha 01158028c pradIptam astram AgneyaM dadAhAsya rathaM tu tat 01158029a virathaM viplutaM taM tu sa gandharvaM mahAbalam 01158029c astratejaHpramUDhaM ca prapatantam avAGmukham 01158030a ziroruheSu jagrAha mAlyavatsu dhanaMjayaH 01158030c bhrAtqn prati cakarSAtha so 'strapAtAd acetasam 01158031a yudhiSThiraM tasya bhAryA prapede zaraNArthinI 01158031c nAmnA kumbhInasI nAma patitrANam abhIpsatI 01158032 gandharvy uvAca 01158032a trAhi tvaM mAM mahArAja patiM cemaM vimuJca me 01158032c gandharvIM zaraNaM prAptAM nAmnA kumbInasIM prabho 01158033 yudhiSThira uvAca 01158033a yuddhe jitaM yazohInaM strInAtham aparAkramam 01158033c ko nu hanyAd ripuM tvAdRG muJcemaM ripusUdana 01158034 arjuna uvAca 01158034a aGgemaM pratipadyasva gaccha gandharva mA zucaH 01158034c pradizaty abhayaM te 'dya kururAjo yudhiSThiraH 01158035 gandharva uvAca 01158035a jito 'haM pUrvakaM nAma muJcAmy aGgAraparNatAm 01158035c na ca zlAghe balenAdya na nAmnA janasaMsadi 01158036a sAdhv imaM labdhavA&l lAbhaM yo 'haM divyAstradhAriNam 01158036c gAndharvyA mAyayA yoddhum icchAmi vayasA varam 01158037a astrAgninA vicitro 'yaM dagdho me ratha uttamaH 01158037c so 'haM citraratho bhUtvA nAmnA dagdharatho 'bhavam 01158038a saMbhRtA caiva vidyeyaM tapaseha purA mayA 01158038c nivedayiSye tAm adya prANadAyA mahAtmane 01158039a saMstambhitaM hi tarasA jitaM zaraNam Agatam 01158039c yo 'riM saMyojayet prANaiH kalyANaM kiM na so 'rhati 01158040a cakSuSI nAma vidyeyaM yAM somAya dadau manuH 01158040c dadau sa vizvAvasave mahyaM vizvAvasur dadau 01158041a seyaM kApuruSaM prAptA gurudattA praNazyati 01158041c Agamo 'syA mayA prokto vIryaM pratinibodha me 01158042a yac cakSuSA draSTum icchet triSu lokeSu kiM cana 01158042c tat pazyed yAdRzaM cecchet tAdRSaM draSTum arhati 01158043a samAnapadye SaNmAsAn sthito vidyAM labhed imAm 01158043c anuneSyAmy ahaM vidyAM svayaM tubhyaM vrate kRte 01158044a vidyayA hy anayA rAjan vayaM nRbhyo vizeSitAH 01158044c aviziSTAz ca devAnAm anubhAvapravartitAH 01158045a gandharvajAnAm azvAnAm ahaM puruSasattama 01158045c bhrAtRbhyas tava paJcabhyaH pRthag dAtA zataM zatam 01158046a devagandharvavAhAs te divyagandhA manogamAH 01158046c kSINAH kSINA bhavanty ete na hIyante ca raMhasaH 01158047a purA kRtaM mahendrasya vajraM vRtranibarhaNe 01158047c dazadhA zatadhA caiva tac chIrNaM vRtramUrdhani 01158048a tato bhAgIkRto devair vajrabhAga upAsyate 01158048c loke yat sAdhanaM kiM cit sA vai vajratanuH smRtA 01158049a vajrapANir brAhmaNaH syAt kSatraM vajrarathaM smRtam 01158049c vaizyA vai dAnavajrAz ca karmavajrA yavIyasaH 01158050a vajraM kSatrasya vAjino avadhyA vAjinaH smRtAH 01158050c rathAGgaM vaDavA sUte sUtAz cAzveSu ye matAH 01158051a kAmavarNAH kAmajavAH kAmataH samupasthitAH 01158051c ime gandharvajAH kAmaM pUrayiSyanti te hayAH 01158052 arjuna uvAca 01158052a yadi prItena vA dattaM saMzaye jIvitasya vA 01158052c vidyA vittaM zrutaM vApi na tad gandharva kAmaye 01158053 gandharva uvAca 01158053a saMyogo vai prItikaraH saMsatsu pratidRzyate 01158053c jIvitasya pradAnena prIto vidyAM dadAmi te 01158054a tvatto hy ahaM grahISyAmi astram Agneyam uttamam 01158054c tathaiva sakhyaM bIbhatso cirAya bharatarSabha 01158055 arjuna uvAca 01158055a tvatto 'streNa vRNomy azvAn saMyogaH zAzvato 'stu nau 01158055c sakhe tad brUhi gandharva yuSmabhyo yad bhayaM tyajet 01159001 arjuna uvAca 01159001a kAraNaM brUhi gandharva kiM tad yena sma dharSitAH 01159001c yAnto brahmavidaH santaH sarve rAtrAv ariMdama 01159002 gandharva uvAca 01159002a anagnayo 'nAhutayo na ca viprapuraskRtAH 01159002c yUyaM tato dharSitAH stha mayA pANDavanandana 01159003a yakSarAkSasagandharvAH pizAcoragamAnavAH 01159003c vistaraM kuruvaMzasya zrImataH kathayanti te 01159004a nAradaprabhRtInAM ca devarSINAM mayA zrutam 01159004c guNAn kathayatAM vIra pUrveSAM tava dhImatAm 01159005a svayaM cApi mayA dRSTaz caratA sAgarAmbarAm 01159005c imAM vasumatIM kRtsnAM prabhAvaH svakulasya te 01159006a vede dhanuSi cAcAryam abhijAnAmi te 'rjuna 01159006c vizrutaM triSu lokeSu bhAradvAjaM yazasvinam 01159007a dharmaM vAyuM ca zakraM ca vijAnAmy azvinau tathA 01159007c pANDuM ca kuruzArdUla SaD etAn kulavardhanAn 01159007e pitqn etAn ahaM pArtha devamAnuSasattamAn 01159008a divyAtmAno mahAtmAnaH sarvazastrabhRtAM varAH 01159008c bhavanto bhrAtaraH zUrAH sarve sucaritavratAH 01159009a uttamAM tu manobuddhiM bhavatAM bhAvitAtmanAm 01159009c jAnann api ca vaH pArtha kRtavAn iha dharSaNAm 01159010a strIsakAze ca kauravya na pumAn kSantum arhati 01159010c dharSaNAm AtmanaH pazyan bAhudraviNam AzritaH 01159011a naktaM ca balam asmAkaM bhUya evAbhivardhate 01159011c yatas tato mAM kaunteya sadAraM manyur Avizat 01159012a so 'haM tvayeha vijitaH saMkhye tApatyavardhana 01159012c yena teneha vidhinA kIrtyamAnaM nibodha me 01159013a brahmacaryaM paro dharmaH sa cApi niyatas tvayi 01159013c yasmAt tasmAd ahaM pArtha raNe 'smin vijitas tvayA 01159014a yas tu syAt kSatriyaH kaz cit kAmavRttaH paraMtapa 01159014c naktaM ca yudhi yudhyeta na sa jIvet kathaM cana 01159015a yas tu syAt kAmavRtto 'pi rAjA tApatya saMgare 01159015c jayen naktaMcarAn sarvAn sa purohitadhUrgataH 01159016a tasmAt tApatya yat kiM cin nRNAM zreya ihepsitam 01159016c tasmin karmaNi yoktavyA dAntAtmAnaH purohitAH 01159017a vede SaDaGge niratAH zucayaH satyavAdinaH 01159017c dharmAtmAnaH kRtAtmAnaH syur nRpANAM purohitAH 01159018a jayaz ca niyato rAjJaH svargaz ca syAd anantaram 01159018c yasya syAd dharmavid vAgmI purodhAH zIlavAJ zuciH 01159019a lAbhaM labdhum alabdhaM hi labdhaM ca parirakSitum 01159019c purohitaM prakurvIta rAjA guNasamanvitam 01159020a purohitamate tiSThed ya icchet pRthivIM nRpaH 01159020c prAptuM meruvarottaMsAM sarvazaH sAgarAmbarAm 01159021a na hi kevalazauryeNa tApatyAbhijanena ca 01159021c jayed abrAhmaNaH kaz cid bhUmiM bhUmipatiH kva cit 01159022a tasmAd evaM vijAnIhi kurUNAM vaMzavardhana 01159022c brAhmaNapramukhaM rAjyaM zakyaM pAlayituM ciram 01160001 arjuna uvAca 01160001a tApatya iti yad vAkyam uktavAn asi mAm iha 01160001c tad ahaM jJAtum icchAmi tApatyArthavinizcayam 01160002a tapatI nAma kA caiSA tApatyA yatkRte vayam 01160002c kaunteyA hi vayaM sAdho tattvam icchAmi veditum 01160003 vaizaMpAyana uvAca 01160003a evam uktaH sa gandharvaH kuntIputraM dhanaMjayam 01160003c vizrutAM triSu lokeSu zrAvayAm Asa vai kathAm 01160004 gandharva uvAca 01160004a hanta te kathayiSyAmi kathAm etAM manoramAm 01160004c yathAvad akhilAM pArtha dharmyAM dharmabhRtAM vara 01160005a uktavAn asmi yena tvAM tApatya iti yad vacaH 01160005c tat te 'haM kathayiSyAmi zRNuSvaikamanA mama 01160006a ya eSa divi dhiSNyena nAkaM vyApnoti tejasA 01160006c etasya tapatI nAma babhUvAsadRzI sutA 01160007a vivasvato vai kaunteya sAvitryavarajA vibho 01160007c vizrutA triSu lokeSu tapatI tapasA yutA 01160008a na devI nAsurI caiva na yakSI na ca rAkSasI 01160008c nApsarA na ca gandharvI tathArUpeNa kA cana 01160009a suvibhaktAnavadyAGgI svasitAyatalocanA 01160009c svAcArA caiva sAdhvI ca suveSA caiva bhAminI 01160010a na tasyAH sadRzaM kaM cit triSu lokeSu bhArata 01160010c bhartAraM savitA mene rUpazIlakulazrutaiH 01160011a saMprAptayauvanAM pazyan deyAM duhitaraM tu tAm 01160011c nopalebhe tataH zAntiM saMpradAnaM vicintayan 01160012a artharkSaputraH kaunteya kurUNAm RSabho balI 01160012c sUryam ArAdhayAm Asa nRpaH saMvaraNaH sadA 01160013a arghyamAlyopahAraiz ca zazvac ca nRpatir yataH 01160013c niyamair upavAsaiz ca tapobhir vividhair api 01160014a zuzrUSur anahaMvAdI zuciH pauravanandanaH 01160014c aMzumantaM samudyantaM pUjayAm Asa bhaktimAn 01160015a tataH kRtajJaM dharmajJaM rUpeNAsadRzaM bhuvi 01160015c tapatyAH sadRzaM mene sUryaH saMvaraNaM patim 01160016a dAtum aicchat tataH kanyAM tasmai saMvaraNAya tAm 01160016c nRpottamAya kauravya vizrutAbhijanAya vai 01160017a yathA hi divi dIptAMzuH prabhAsayati tejasA 01160017c tathA bhuvi mahIpAlo dIptyA saMvaraNo 'bhavat 01160018a yathArcayanti cAdityam udyantaM brahmavAdinaH 01160018c tathA saMvaraNaM pArtha brAhmaNAvarajAH prajAH 01160019a sa somam ati kAntatvAd Adityam ati tejasA 01160019c babhUva nRpatiH zrImAn suhRdAM durhRdAm api 01160020a evaMguNasya nRpates tathAvRttasya kaurava 01160020c tasmai dAtuM manaz cakre tapatIM tapanaH svayam 01160021a sa kadA cid atho rAjA zrImAn uruyazA bhuvi 01160021c cacAra mRgayAM pArtha parvatopavane kila 01160022a carato mRgayAM tasya kSutpipAsAzramAnvitaH 01160022c mamAra rAjJaH kaunteya girAv apratimo hayaH 01160023a sa mRtAzvaz caran pArtha padbhyAm eva girau nRpaH 01160023c dadarzAsadRzIM loke kanyAm AyatalocanAm 01160024a sa eka ekAm AsAdya kanyAM tAm arimardanaH 01160024c tasthau nRpatizArdUlaH pazyann avicalekSaNaH 01160025a sa hi tAM tarkayAm Asa rUpato nRpatiH zriyam 01160025c punaH saMtarkayAm Asa raver bhraSTAm iva prabhAm 01160026a giriprasthe tu sA yasmin sthitA svasitalocanA 01160026c sa savRkSakSupalato hiraNmaya ivAbhavat 01160027a avamene ca tAM dRSTvA sarvaprANabhRtAM vapuH 01160027c avAptaM cAtmano mene sa rAjA cakSuSaH phalam 01160028a janmaprabhRti yat kiM cid dRSTavAn sa mahIpatiH 01160028c rUpaM na sadRzaM tasyAs tarkayAm Asa kiM cana 01160029a tayA baddhamanazcakSuH pAzair guNamayais tadA 01160029c na cacAla tato dezAd bubudhe na ca kiM cana 01160030a asyA nUnaM vizAlAkSyAH sadevAsuramAnuSam 01160030c lokaM nirmathya dhAtredaM rUpam AviSkRtaM kRtam 01160031a evaM sa tarkayAm Asa rUpadraviNasaMpadA 01160031c kanyAm asadRzIM loke nRpaH saMvaraNas tadA 01160032a tAM ca dRSTvaiva kalyANIM kalyANAbhijano nRpaH 01160032c jagAma manasA cintAM kAmamArgaNapIDitaH 01160033a dahyamAnaH sa tIvreNa nRpatir manmathAgninA 01160033c apragalbhAM pragalbhaH sa tAm uvAca yazasvinIm 01160034a kAsi kasyAsi rambhoru kimarthaM ceha tiSThasi 01160034c kathaM ca nirjane 'raNye carasy ekA zucismite 01160035a tvaM hi sarvAnavadyAGgI sarvAbharaNabhUSitA 01160035c vibhUSaNam ivaiteSAM bhUSaNAnAm abhIpsitam 01160036a na devIM nAsurIM caiva na yakSIM na ca rAkSasIm 01160036c na ca bhogavatIM manye na gandharvIM na mAnuSIm 01160037a yA hi dRSTA mayA kAz cic chrutA vApi varAGganAH 01160037c na tAsAM sadRzIM manye tvAm ahaM mattakAzini 01160038a evaM tAM sa mahIpAlo babhASe na tu sA tadA 01160038c kAmArtaM nirjane 'raNye pratyabhASata kiM cana 01160039a tato lAlapyamAnasya pArthivasyAyatekSaNA 01160039c saudAminIva sAbhreSu tatraivAntaradhIyata 01160040a tAm anvicchan sa nRpatiH paricakrAma tat tadA 01160040c vanaM vanajapatrAkSIM bhramann unmattavat tadA 01160041a apazyamAnaH sa tu tAM bahu tatra vilapya ca 01160041c nizceSTaH kauravazreSTho muhUrtaM sa vyatiSThata 01161001 gandharva uvAca 01161001a atha tasyAm adRzyAyAM nRpatiH kAmamohitaH 01161001c pAtanaH zatrusaMghAnAM papAta dharaNItale 01161002a tasmin nipatite bhUmAv atha sA cAruhAsinI 01161002c punaH pInAyatazroNI darzayAm Asa taM nRpam 01161003a athAbabhASe kalyANI vAcA madhurayA nRpam 01161003c taM kurUNAM kulakaraM kAmAbhihatacetasam 01161004a uttiSThottiSTha bhadraM te na tvam arhasy ariMdama 01161004c mohaM nRpatizArdUla gantum AviSkRtaH kSitau 01161005a evam ukto 'tha nRpatir vAcA madhurayA tadA 01161005c dadarza vipulazroNIM tAm evAbhimukhe sthitAm 01161006a atha tAm asitApAGgIm AbabhASe narAdhipaH 01161006c manmathAgniparItAtmA saMdigdhAkSarayA girA 01161007a sAdhu mAm asitApAGge kAmArtaM mattakAzini 01161007c bhajasva bhajamAnaM mAM prANA hi prajahanti mAm 01161008a tvadarthaM hi vizAlAkSi mAm ayaM nizitaiH zaraiH 01161008c kAmaH kamalagarbhAbhe pratividhyan na zAmyati 01161009a grastam evam anAkrande bhadre kAmamahAhinA 01161009c sA tvaM pInAyatazroNi paryApnuhi zubhAnane 01161010a tvayy adhInA hi me prANAH kiMnarodgItabhASiNi 01161010c cArusarvAnavadyAGgi padmendusadRzAnane 01161011a na hy ahaM tvad Rte bhIru zakSye jIvitum AtmanA 01161011c tasmAt kuru vizAlAkSi mayy anukrozam aGgane 01161012a bhaktaM mAm asitApAGge na parityaktum arhasi 01161012c tvaM hi mAM prItiyogena trAtum arhasi bhAmini 01161013a gAndharveNa ca mAM bhIru vivAhenaihi sundari 01161013c vivAhAnAM hi rambhoru gAndharvaH zreSTha ucyate 01161014 tapaty uvAca 01161014a nAham IzAtmano rAjan kanyA pitRmatI hy aham 01161014c mayi ced asti te prItir yAcasva pitaraM mama 01161015a yathA hi te mayA prANAH saMgRhItA narezvara 01161015c darzanAd eva bhUyas tvaM tathA prANAn mamAharaH 01161016a na cAham IzA dehasya tasmAn nRpatisattama 01161016c samIpaM nopagacchAmi na svatantrA hi yoSitaH 01161017a kA hi sarveSu lokeSu vizrutAbhijanaM nRpam 01161017c kanyA nAbhilaSen nAthaM bhartAraM bhaktavatsalam 01161018a tasmAd evaMgate kAle yAcasva pitaraM mama 01161018c AdityaM praNipAtena tapasA niyamena ca 01161019a sa cet kAmayate dAtuM tava mAm arimardana 01161019c bhaviSyAmy atha te rAjan satataM vazavartinI 01161020a ahaM hi tapatI nAma sAvitryavarajA sutA 01161020c asya lokapradIpasya savituH kSatriyarSabha 01162001 gandharva uvAca 01162001a evam uktvA tatas tUrNaM jagAmordhvam aninditA 01162001c sa tu rAjA punar bhUmau tatraiva nipapAta ha 01162002a amAtyaH sAnuyAtras tu taM dadarza mahAvane 01162002c kSitau nipatitaM kAle zakradhvajam ivocchritam 01162003a taM hi dRSTvA maheSvAsaM nirazvaM patitaM kSitau 01162003c babhUva so 'sya sacivaH saMpradIpta ivAgninA 01162004a tvarayA copasaMgamya snehAd AgatasaMbhramaH 01162004c taM samutthApayAm Asa nRpatiM kAmamohitam 01162005a bhUtalAd bhUmipAlezaM piteva patitaM sutam 01162005c prajJayA vayasA caiva vRddhaH kIrtyA damena ca 01162006a amAtyas taM samutthApya babhUva vigatajvaraH 01162006c uvAca cainaM kalyANyA vAcA madhurayotthitam 01162006e mA bhair manujazArdUla bhadraM cAstu tavAnagha 01162007a kSutpipAsAparizrAntaM tarkayAm Asa taM nRpam 01162007c patitaM pAtanaM saMkhye zAtravANAM mahItale 01162008a vAriNAtha suzItena ziras tasyAbhyaSecayat 01162008c aspRzan mukuTaM rAjJaH puNDarIkasugandhinA 01162009a tataH pratyAgataprANas tad balaM balavAn nRpaH 01162009c sarvaM visarjayAm Asa tam ekaM sacivaM vinA 01162010a tatas tasyAjJayA rAjJo vipratasthe mahad balam 01162010c sa tu rAjA giriprasthe tasmin punar upAvizat 01162011a tatas tasmin girivare zucir bhUtvA kRtAJjaliH 01162011c ArirAdhayiSuH sUryaM tasthAv UrdhvabhujaH kSitau 01162012a jagAma manasA caiva vasiSTham RSisattamam 01162012c purohitam amitraghnas tadA saMvaraNo nRpaH 01162013a naktaMdinam athaikasthe sthite tasmiJ janAdhipe 01162013c athAjagAma viprarSis tadA dvAdazame 'hani 01162014a sa viditvaiva nRpatiM tapatyA hRtamAnasam 01162014c divyena vidhinA jJAtvA bhAvitAtmA mahAn RSiH 01162015a tathA tu niyatAtmAnaM sa taM nRpatisattamam 01162015c AbabhASe sa dharmAtmA tasyaivArthacikIrSayA 01162016a sa tasya manujendrasya pazyato bhagavAn RSiH 01162016c Urdhvam Acakrame draSTuM bhAskaraM bhAskaradyutiH 01162017a sahasrAMzuM tato vipraH kRtAJjalir upasthitaH 01162017c vasiSTho 'ham iti prItyA sa cAtmAnaM nyavedayat 01162018a tam uvAca mahAtejA vivasvAn munisattamam 01162018c maharSe svAgataM te 'stu kathayasva yathecchasi 01163001 vasiSTha uvAca 01163001a yaiSA te tapatI nAma sAvitryavarajA sutA 01163001c tAM tvAM saMvaraNasyArthe varayAmi vibhAvaso 01163002a sa hi rAjA bRhatkIrtir dharmArthavid udAradhIH 01163002c yuktaH saMvaraNo bhartA duhitus te vihaMgama 01163003 gandharva uvAca 01163003a ity uktaH savitA tena dadAnIty eva nizcitaH 01163003c pratyabhASata taM vipraM pratinandya divAkaraH 01163004a varaH saMvaraNo rAjJAM tvam RSINAM varo mune 01163004c tapatI yoSitAM zreSThA kim anyatrApavarjanAt 01163005a tataH sarvAnavadyAGgIM tapatIM tapanaH svayam 01163005c dadau saMvaraNasyArthe vasiSThAya mahAtmane 01163005e pratijagrAha tAM kanyAM maharSis tapatIM tadA 01163006a vasiSTho 'tha visRSTaz ca punar evAjagAma ha 01163006c yatra vikhyAtakIrtiH sa kurUNAm RSabho 'bhavat 01163007a sa rAjA manmathAviSTas tadgatenAntarAtmanA 01163007c dRSTvA ca devakanyAM tAM tapatIM cAruhAsinIm 01163007e vasiSThena sahAyAntIM saMhRSTo 'bhyadhikaM babhau 01163008a kRcchre dvAdazarAtre tu tasya rAjJaH samApite 01163008c AjagAma vizuddhAtmA vasiSTho bhagavAn RSiH 01163009a tapasArAdhya varadaM devaM gopatim Izvaram 01163009c lebhe saMvaraNo bhAryAM vasiSThasyaiva tejasA 01163010a tatas tasmin girizreSThe devagandharvasevite 01163010c jagrAha vidhivat pANiM tapatyAH sa nararSabhaH 01163011a vasiSThenAbhyanujJAtas tasminn eva dharAdhare 01163011c so 'kAmayata rAjarSir vihartuM saha bhAryayA 01163012a tataH pure ca rASTre ca vAhaneSu baleSu ca 01163012c Adideza mahIpAlas tam eva sacivaM tadA 01163013a nRpatiM tv abhyanujJAya vasiSTho 'thApacakrame 01163013c so 'pi rAjA girau tasmin vijahArAmaropamaH 01163014a tato dvAdaza varSANi kAnaneSu jaleSu ca 01163014c reme tasmin girau rAjA tayaiva saha bhAryayA 01163015a tasya rAjJaH pure tasmin samA dvAdaza sarvazaH 01163015c na vavarSa sahasrAkSo rASTre caivAsya sarvazaH 01163016a tat kSudhArtair nirAnandaiH zavabhUtais tadA naraiH 01163016c abhavat pretarAjasya puraM pretair ivAvRtam 01163017a tatas tat tAdRzaM dRSTvA sa eva bhagavAn RSiH 01163017c abhyapadyata dharmAtmA vasiSTho rAjasattamam 01163018a taM ca pArthivazArdUlam AnayAm Asa tat puram 01163018c tapatyA sahitaM rAjann uSitaM dvAdazIH samAH 01163019a tataH pravRSTas tatrAsId yathApUrvaM surArihA 01163019c tasmin nRpatizArdUle praviSTe nagaraM punaH 01163020a tataH sarASTraM mumude tat puraM parayA mudA 01163020c tena pArthivamukhyena bhAvitaM bhAvitAtmanA 01163021a tato dvAdaza varSANi punar Ije narAdhipaH 01163021c patnyA tapatyA sahito yathA zakro marutpatiH 01163022a evam AsIn mahAbhAgA tapatI nAma paurvikI 01163022c tava vaivasvatI pArtha tApatyas tvaM yayA mataH 01163023a tasyAM saMjanayAm Asa kuruM saMvaraNo nRpaH 01163023c tapatyAM tapatAM zreSTha tApatyas tvaM tato 'rjuna 01164001 vaizaMpAyana uvAca 01164001a sa gandharvavacaH zrutvA tat tadA bharatarSabha 01164001c arjunaH parayA prItyA pUrNacandra ivAbabhau 01164002a uvAca ca maheSvAso gandharvaM kurusattamaH 01164002c jAtakautUhalo 'tIva vasiSThasya tapobalAt 01164003a vasiSTha iti yasyaitad RSer nAma tvayeritam 01164003c etad icchAmy ahaM zrotuM yathAvat tad vadasva me 01164004a ya eSa gandharvapate pUrveSAM naH purohitaH 01164004c AsId etan mamAcakSva ka eSa bhagavAn RSiH 01164005 gandharva uvAca 01164005a tapasA nirjitau zazvad ajeyAv amarair api 01164005c kAmakrodhAv ubhau yasya caraNau saMvavAhatuH 01164006a yas tu nocchedanaM cakre kuzikAnAm udAradhIH 01164006c vizvAmitrAparAdhena dhArayan manyum uttamam 01164007a putravyasanasaMtaptaH zaktimAn api yaH prabhuH 01164007c vizvAmitravinAzAya na mene karma dAruNam 01164008a mRtAMz ca punar AhartuM yaH sa putrAn yamakSayAt 01164008c kRtAntaM nAticakrAma velAm iva mahodadhiH 01164009a yaM prApya vijitAtmAnaM mahAtmAnaM narAdhipAH 01164009c ikSvAkavo mahIpAlA lebhire pRthivIm imAm 01164010a purohitavaraM prApya vasiSTham RSisattamam 01164010c Ijire kratubhiz cApi nRpAs te kurunandana 01164011a sa hi tAn yAjayAm Asa sarvAn nRpatisattamAn 01164011c brahmarSiH pANDavazreSTha bRhaspatir ivAmarAn 01164012a tasmAd dharmapradhAnAtmA vedadharmavid IpsitaH 01164012c brAhmaNo guNavAn kaz cit purodhAH pravimRzyatAm 01164013a kSatriyeNa hi jAtena pRthivIM jetum icchatA 01164013c pUrvaM purohitaH kAryaH pArtha rAjyAbhivRddhaye 01164014a mahIM jigISatA rAjJA brahma kAryaM puraHsaram 01164014c tasmAt purohitaH kaz cid guNavAn astu vo dvijaH 01165001 arjuna uvAca 01165001a kiMnimittam abhUd vairaM vizvAmitravasiSThayoH 01165001c vasator Azrame puNye zaMsa naH sarvam eva tat 01165002 gandharva uvAca 01165002a idaM vAsiSTham AkhyAnaM purANaM paricakSate 01165002c pArtha sarveSu lokeSu yathAvat tan nibodha me 01165003a kanyakubje mahAn AsIt pArthivo bharatarSabha 01165003c gAdhIti vizruto loke satyadharmaparAyaNaH 01165004a tasya dharmAtmanaH putraH samRddhabalavAhanaH 01165004c vizvAmitra iti khyAto babhUva ripumardanaH 01165005a sa cacAra sahAmAtyo mRgayAM gahane vane 01165005c mRgAn vidhyan varAhAMz ca ramyeSu marudhanvasu 01165006a vyAyAmakarzitaH so 'tha mRgalipsuH pipAsitaH 01165006c AjagAma narazreSTha vasiSThasyAzramaM prati 01165007a tam Agatam abhiprekSya vasiSThaH zreSThabhAg RSiH 01165007c vizvAmitraM narazreSThaM pratijagrAha pUjayA 01165008a pAdyArghyAcamanIyena svAgatena ca bhArata 01165008c tathaiva pratijagrAha vanyena haviSA tathA 01165009a tasyAtha kAmadhug dhenur vasiSThasya mahAtmanaH 01165009c uktA kAmAn prayaccheti sA kAmAn duduhe tataH 01165010a grAmyAraNyA oSadhIz ca duduhe paya eva ca 01165010c SaDrasaM cAmRtarasaM rasAyanam anuttamam 01165011a bhojanIyAni peyAni bhakSyANi vividhAni ca 01165011c lehyAny amRtakalpAni coSyANi ca tathArjuna 01165012a taiH kAmaiH sarvasaMpUrNaiH pUjitaH sa mahIpatiH 01165012c sAmAtyaH sabalaz caiva tutoSa sa bhRzaM nRpaH 01165013a SaDAyatAM supArzvoruM tripRthuM paJca saMvRtAm 01165013c maNDUkanetrAM svAkArAM pInodhasam aninditAm 01165014a suvAladhiM zaGkukarNAM cAruzRGgAM manoramAm 01165014c puSTAyatazirogrIvAM vismitaH so 'bhivIkSya tAm 01165015a abhinandati tAM nandIM vasiSThasya payasvinIm 01165015c abravIc ca bhRzaM tuSTo vizvAmitro muniM tadA 01165016a arbudena gavAM brahman mama rAjyena vA punaH 01165016c nandinIM saMprayacchasva bhuGkSva rAjyaM mahAmune 01165017 vasiSTha uvAca 01165017a devatAtithipitrartham AjyArthaM ca payasvinI 01165017c adeyA nandinIyaM me rAjyenApi tavAnagha 01165018 vizvAmitra uvAca 01165018a kSatriyo 'haM bhavAn vipras tapaHsvAdhyAyasAdhanaH 01165018c brAhmaNeSu kuto vIryaM prazAnteSu dhRtAtmasu 01165019a arbudena gavAM yas tvaM na dadAsi mamepsitAm 01165019c svadharmaM na prahAsyAmi nayiSye te balena gAm 01165020 vasiSTha uvAca 01165020a balasthaz cAsi rAjA ca bAhuvIryaz ca kSatriyaH 01165020c yathecchasi tathA kSipraM kuru tvaM mA vicAraya 01165021 gandharva uvAca 01165021a evam uktas tadA pArtha vizvAmitro balAd iva 01165021c haMsacandrapratIkAzAM nandinIM tAM jahAra gAm 01165022a kazAdaNDapratihatA kAlyamAnA tatas tataH 01165022c hambhAyamAnA kalyANI vasiSThasyAtha nandinI 01165023a AgamyAbhimukhI pArtha tasthau bhagavadunmukhI 01165023c bhRzaM ca tADyamAnApi na jagAmAzramAt tataH 01165024 vasiSTha uvAca 01165024a zRNomi te ravaM bhadre vinadantyAH punaH punaH 01165024c balAd dhriyasi me nandi kSamAvAn brAhmaNo hy aham 01165025 gandharva uvAca 01165025a sA tu teSAM balAn nandI balAnAM bharatarSabha 01165025c vizvAmitrabhayodvignA vasiSThaM samupAgamat 01165026 gaur uvAca 01165026a pASANadaNDAbhihatAM krandantIM mAm anAthavat 01165026c vizvAmitrabalair ghorair bhagavan kim upekSase 01165027 gandharva uvAca 01165027a evaM tasyAM tadA partha dharSitAyAM mahAmuniH 01165027c na cukSubhe na dhairyAc ca vicacAla dhRtavrataH 01165028 vasiSTha uvAca 01165028a kSatriyANAM balaM tejo brAhmaNAnAM kSamA balam 01165028c kSamA mAM bhajate tasmAd gamyatAM yadi rocate 01165029 gaur uvAca 01165029a kiM nu tyaktAsmi bhagavan yad evaM mAM prabhASase 01165029c atyaktAhaM tvayA brahman na zakyA nayituM balAt 01165030 vasiSTha uvAca 01165030a na tvAM tyajAmi kalyANi sthIyatAM yadi zakyate 01165030c dRDhena dAmnA baddhvaiSa vatsas te hriyate balAt 01165031 gandharva uvAca 01165031a sthIyatAm iti tac chrutvA vasiSThasya payasvinI 01165031c UrdhvAJcitazirogrIvA prababhau ghoradarzanA 01165032a krodharaktekSaNA sA gaur hambhAravaghanasvanA 01165032c vizvAmitrasya tat sainyaM vyadrAvayata sarvazaH 01165033a kazAgradaNDAbhihatA kAlyamAnA tatas tataH 01165033c krodhadIptekSaNA krodhaM bhUya eva samAdadhe 01165034a Aditya iva madhyAhne krodhadIptavapur babhau 01165034c aGgAravarSaM muJcantI muhur vAladhito mahat 01165035a asRjat pahlavAn pucchAc chakRtaH zabarAJ zakAn 01165035c mUtrataz cAsRjac cApi yavanAn krodhamUrcchitA 01165036a puNDrAn kirAtAn dramiDAn siMhalAn barbarAMs tathA 01165036c tathaiva daradAn mlecchAn phenataH sA sasarja ha 01165037a tair visRSTair mahat sainyaM nAnAmlecchagaNais tadA 01165037c nAnAvaraNasaMchannair nAnAyudhadharais tathA 01165037e avAkIryata saMrabdhair vizvAmitrasya pazyataH 01165038a ekaikaz ca tadA yodhaH paJcabhiH saptabhir vRtaH 01165038c astravarSeNa mahatA kAlyamAnaM balaM tataH 01165038e prabhagnaM sarvatas trastaM vizvAmitrasya pazyataH 01165039a na ca prANair viyujyanta ke cit te sainikAs tadA 01165039c vizvAmitrasya saMkruddhair vAsiSThair bharatarSabha 01165040a vizvAmitrasya sainyaM tu kAlyamAnaM triyojanam 01165040c krozamAnaM bhayodvignaM trAtAraM nAdhyagacchata 01165041a dRSTvA tan mahad AzcaryaM brahmatejobhavaM tadA 01165041c vizvAmitraH kSatrabhAvAn nirviNNo vAkyam abravIt 01165042a dhig balaM kSatriyabalaM brahmatejobalaM balam 01165042c balAbalaM vinizcitya tapa eva paraM balam 01165043a sa rAjyaM sphItam utsRjya tAM ca dIptAM nRpazriyam 01165043c bhogAMz ca pRSThataH kRtvA tapasy eva mano dadhe 01165044a sa gatvA tapasA siddhiM lokAn viSTabhya tejasA 01165044c tatApa sarvAn dIptaujA brAhmaNatvam avApa ca 01165044e apibac ca sutaM somam indreNa saha kauzikaH 01166001 gandharva uvAca 01166001a kalmASapAda ity asmi&l loke rAjA babhUva ha 01166001c ikSvAkuvaMzajaH pArtha tejasAsadRzo bhuvi 01166002a sa kadA cid vanaM rAjA mRgayAM niryayau purAt 01166002c mRgAn vidhyan varAhAMz ca cacAra ripumardanaH 01166003a sa tu rAjA mahAtmAnaM vAsiSTham RSisattamam 01166003c tRSArtaz ca kSudhArtaz ca ekAyanagataH pathi 01166004a apazyad ajitaH saMkhye muniM pratimukhAgatam 01166004c zaktiM nAma mahAbhAgaM vasiSThakulanandanam 01166004e jyeSThaM putrazatAt putraM vasiSThasya mahAtmanaH 01166005a apagaccha patho 'smAkam ity evaM pArthivo 'bravIt 01166005c tathA RSir uvAcainaM sAntvayaJ zlakSNayA girA 01166006a RSis tu nApacakrAma tasmin dharmapathe sthitaH 01166006c nApi rAjA muner mAnAt krodhAc cApi jagAma ha 01166007a amuJcantaM tu panthAnaM tam RSiM nRpasattamaH 01166007c jaghAna kazayA mohAt tadA rAkSasavan munim 01166008a kazAprahArAbhihatas tataH sa munisattamaH 01166008c taM zazApa nRpazreSThaM vAsiSThaH krodhamUrcchitaH 01166009a haMsi rAkSasavad yasmAd rAjApasada tApasam 01166009c tasmAt tvam adya prabhRti puruSAdo bhaviSyasi 01166010a manuSyapizite saktaz cariSyasi mahIm imAm 01166010c gaccha rAjAdhamety uktaH zaktinA vIryazaktinA 01166011a tato yAjyanimittaM tu vizvAmitravasiSThayoH 01166011c vairam AsIt tadA taM tu vizvAmitro 'nvapadyata 01166012a tayor vivadator evaM samIpam upacakrame 01166012c RSir ugratapAH pArtha vizvAmitraH pratApavAn 01166013a tataH sa bubudhe pazcAt tam RSiM nRpasattamaH 01166013c RSeH putraM vasiSThasya vasiSTham iva tejasA 01166014a antardhAya tadAtmAnaM vizvAmitro 'pi bhArata 01166014c tAv ubhAv upacakrAma cikIrSann AtmanaH priyam 01166015a sa tu zaptas tadA tena zaktinA vai nRpottamaH 01166015c jagAma zaraNaM zaktiM prasAdayitum arhayan 01166016a tasya bhAvaM viditvA sa nRpateH kurunandana 01166016c vizvAmitras tato rakSa Adideza nRpaM prati 01166017a sa zApAt tasya viprarSer vizvAmitrasya cAjJayA 01166017c rAkSasaH kiMkaro nAma viveza nRpatiM tadA 01166018a rakSasA tu gRhItaM taM viditvA sa munis tadA 01166018c vizvAmitro 'py apakrAmat tasmAd dezAd ariMdama 01166019a tataH sa nRpatir vidvAn rakSann AtmAnam AtmanA 01166019c balavat pIDyamAno 'pi rakSasAntargatena ha 01166020a dadarza taM dvijaH kaz cid rAjAnaM prasthitaM punaH 01166020c yayAce kSudhitaz cainaM samAMsaM bhojanaM tadA 01166021a tam uvAcAtha rAjarSir dvijaM mitrasahas tadA 01166021c Assva brahmaMs tvam atraiva muhUrtam iti sAntvayan 01166022a nivRttaH pratidAsyAmi bhojanaM te yathepsitam 01166022c ity uktvA prayayau rAjA tasthau ca dvijasattamaH 01166023a antargataM tu tad rAjJas tadA brAhmaNabhASitam 01166023c so 'ntaHpuraM pravizyAtha saMviveza narAdhipaH 01166024a tato 'rdharAtra utthAya sUdam AnAyya satvaram 01166024c uvAca rAjA saMsmRtya brAhmaNasya pratizrutam 01166025a gacchAmuSminn asau deze brAhmaNo mAM pratIkSate 01166025c annArthI tvaM tam annena samAMsenopapAdaya 01166026a evam uktas tadA sUdaH so 'nAsAdyAmiSaM kva cit 01166026c nivedayAm Asa tadA tasmai rAjJe vyathAnvitaH 01166027a rAjA tu rakSasAviSTaH sUdam Aha gatavyathaH 01166027c apy enaM naramAMsena bhojayeti punaH punaH 01166028a tathety uktvA tataH sUdaH saMsthAnaM vadhyaghAtinAm 01166028c gatvA jahAra tvarito naramAMsam apetabhIH 01166029a sa tat saMskRtya vidhivad annopahitam Azu vai 01166029c tasmai prAdAd brAhmaNAya kSudhitAya tapasvine 01166030a sa siddhacakSuSA dRSTvA tadannaM dvijasattamaH 01166030c abhojyam idam ity Aha krodhaparyAkulekSaNaH 01166031a yasmAd abhojyam annaM me dadAti sa narAdhipaH 01166031c tasmAt tasyaiva mUDhasya bhaviSyaty atra lolupA 01166032a sakto mAnuSamAMseSu yathoktaH zaktinA purA 01166032c udvejanIyo bhUtAnAM cariSyati mahIm imAm 01166033a dvir anuvyAhRte rAjJaH sa zApo balavAn abhUt 01166033c rakSobalasamAviSTo visaMjJaz cAbhavat tadA 01166034a tataH sa nRpatizreSTho rAkSasopahatendriyaH 01166034c uvAca zaktiM taM dRSTvA nacirAd iva bhArata 01166035a yasmAd asadRzaH zApaH prayukto 'yaM tvayA mayi 01166035c tasmAt tvattaH pravartiSye khAdituM mAnuSAn aham 01166036a evam uktvA tataH sadyas taM prANair viprayujya saH 01166036c zaktinaM bhakSayAm Asa vyAghraH pazum ivepsitam 01166037a zaktinaM tu hataM dRSTvA vizvAmitras tataH punaH 01166037c vasiSThasyaiva putreSu tad rakSaH saMdideza ha 01166038a sa tAJ zatAvarAn putrAn vasiSThasya mahAtmanaH 01166038c bhakSayAm Asa saMkruddhaH siMhaH kSudramRgAn iva 01166039a vasiSTho ghAtitAJ zrutvA vizvAmitreNa tAn sutAn 01166039c dhArayAm Asa taM zokaM mahAdrir iva medinIm 01166040a cakre cAtmavinAzAya buddhiM sa munisattamaH 01166040c na tv eva kuzikocchedaM mene matimatAM varaH 01166041a sa merukUTAd AtmAnaM mumoca bhagavAn RSiH 01166041c ziras tasya zilAyAM ca tUlarAzAv ivApatat 01166042a na mamAra ca pAtena sa yadA tena pANDava 01166042c tadAgnim iddhvA bhagavAn saMviveza mahAvane 01166043a taM tadA susamiddho 'pi na dadAha hutAzanaH 01166043c dIpyamAno 'py amitraghna zIto 'gnir abhavat tataH 01166044a sa samudram abhipretya zokAviSTo mahAmuniH 01166044c baddhvA kaNThe zilAM gurvIM nipapAta tadambhasi 01166045a sa samudrormivegena sthale nyasto mahAmuniH 01166045c jagAma sa tataH khinnaH punar evAzramaM prati 01167001 gandharva uvAca 01167001a tato dRSTvAzramapadaM rahitaM taiH sutair muniH 01167001c nirjagAma suduHkhArtaH punar evAzramAt tataH 01167002a so 'pazyat saritaM pUrNAM prAvRTkAle navAmbhasA 01167002c vRkSAn bahuvidhAn pArtha vahantIM tIrajAn bahUn 01167003a atha cintAM samApede punaH pauravanandana 01167003c ambhasy asyA nimajjeyam iti duHkhasamanvitaH 01167004a tataH pAzais tadAtmAnaM gADhaM baddhvA mahAmuniH 01167004c tasyA jale mahAnadyA nimamajja suduHkhitaH 01167005a atha chittvA nadI pAzAMs tasyAribalamardana 01167005c samasthaM tam RSiM kRtvA vipAzaM samavAsRjat 01167006a uttatAra tataH pAzair vimuktaH sa mahAn RSiH 01167006c vipAzeti ca nAmAsyA nadyAz cakre mahAn RSiH 01167007a zoke buddhiM tataz cakre na caikatra vyatiSThata 01167007c so 'gacchat parvatAMz caiva saritaz ca sarAMsi ca 01167008a tataH sa punar evarSir nadIM haimavatIM tadA 01167008c caNDagrAhavatIM dRSTvA tasyAH srotasy avApatat 01167009a sA tam agnisamaM vipram anucintya saridvarA 01167009c zatadhA vidrutA yasmAc chatadrur iti vizrutA 01167010a tataH sthalagataM dRSTvA tatrApy AtmAnam AtmanA 01167010c martuM na zakyam ity uktvA punar evAzramaM yayau 01167011a vadhvAdRzyantyAnugata AzramAbhimukho vrajan 01167011c atha zuzrAva saMgatyA vedAdhyayananiHsvanam 01167011e pRSThataH paripUrNArthaiH SaDbhir aGgair alaMkRtam 01167012a anuvrajati ko nv eSa mAm ity eva ca so 'bravIt 01167012c ahaM tv adRzyatI nAmnA taM snuSA pratyabhASata 01167012e zakter bhAryA mahAbhAga tapoyuktA tapasvinI 01167013 vasiSTha uvAca 01167013a putri kasyaiSa sAGgasya vedasyAdhyayanasvanaH 01167013c purA sAGgasya vedasya zakter iva mayA zrutaH 01167014 adRzyanty uvAca 01167014a ayaM kukSau samutpannaH zakter garbhaH sutasya te 01167014c samA dvAdaza tasyeha vedAn abhyasato mune 01167015 gandharva uvAca 01167015a evam uktas tato hRSTo vasiSThaH zreSThabhAg RSiH 01167015c asti saMtAnam ity uktvA mRtyoH pArtha nyavartata 01167016a tataH pratinivRttaH sa tayA vadhvA sahAnagha 01167016c kalmASapAdam AsInaM dadarza vijane vane 01167017a sa tu dRSTvaiva taM rAjA kruddha utthAya bhArata 01167017c AviSTo rakSasogreNa iyeSAttuM tataH sma tam 01167018a adRzyantI tu taM dRSTvA krUrakarmANam agrataH 01167018c bhayasaMvignayA vAcA vasiSTham idam abravIt 01167019a asau mRtyur ivogreNa daNDena bhagavann itaH 01167019c pragRhItena kASThena rAkSaso 'bhyeti bhISaNaH 01167020a taM nivArayituM zakto nAnyo 'sti bhuvi kaz cana 01167020c tvad Rte 'dya mahAbhAga sarvavedavidAM vara 01167021a trAhi mAM bhagavan pApAd asmAd dAruNadarzanAt 01167021c rakSo attum iha hy AvAM nUnam etac cikIrSati 01168001 vasiSTha uvAca 01168001a mA bhaiH putri na bhetavyaM rakSasas te kathaM cana 01168001c naitad rakSo bhayaM yasmAt pazyasi tvam upasthitam 01168002a rAjA kalmASapAdo 'yaM vIryavAn prathito bhuvi 01168002c sa eSo 'smin vanoddeze nivasaty atibhISaNaH 01168003 gandharva uvAca 01168003a tam ApatantaM saMprekSya vasiSTho bhagavAn RSiH 01168003c vArayAm Asa tejasvI huMkareNaiva bhArata 01168004a mantrapUtena ca punaH sa tam abhyukSya vAriNA 01168004c mokSayAm Asa vai ghorAd rAkSasAd rAjasattamam 01168005a sa hi dvAdaza varSANi vasiSThasyaiva tejasA 01168005c grasta AsId gRheNeva parvakAle divAkaraH 01168006a rakSasA vipramukto 'tha sa nRpas tad vanaM mahat 01168006c tejasA raJjayAm Asa saMdhyAbhram iva bhAskaraH 01168007a pratilabhya tataH saMjJAm abhivAdya kRtAJjaliH 01168007c uvAca nRpatiH kAle vasiSTham RSisattamam 01168008a saudAso 'haM mahAbhAga yAjyas te dvijasattama 01168008c asmin kAle yad iSTaM te brUhi kiM karavANi te 01168009 vasiSTha uvAca 01168009a vRttam etad yathAkAlaM gaccha rAjyaM prazAdhi tat 01168009c brAhmaNAMz ca manuSyendra mAvamaMsthAH kadA cana 01168010 rAjovAca 01168010a nAvamaMsyAmy ahaM brahman kadA cid brAhmaNarSabhAn 01168010c tvan nideze sthitaH zazvat pujayiSyAmy ahaM dvijAn 01168011a ikSvAkUNAM tu yenAham anRNaH syAM dvijottama 01168011c tat tvattaH prAptum icchAmi varaM vedavidAM vara 01168012a apatyAyepsitAM mahyaM mahiSIM gantum arhasi 01168012c zIlarUpaguNopetAm ikSvAkukulavRddhaye 01168013 gandharva uvAca 01168013a dadAnIty eva taM tatra rAjAnaM pratyuvAca ha 01168013c vasiSThaH parameSvAsaM satyasaMdho dvijottamaH 01168014a tataH pratiyayau kAle vasiSThasahito 'nagha 01168014c khyAtaM puravaraM lokeSv ayodhyAM manujezvaraH 01168015a taM prajAH pratimodantyaH sarvAH pratyudyayus tadA 01168015c vipApmAnaM mahAtmAnaM divaukasa ivezvaram 01168016a acirAt sa manuSyendro nagarIM puNyakarmaNAm 01168016c viveza sahitas tena vasiSThena mahAtmanA 01168017a dadRzus taM tato rAjann ayodhyAvAsino janAH 01168017c puSyeNa sahitaM kAle divAkaram ivoditam 01168018a sa hi tAM pUrayAm Asa lakSmyA lakSmIvatAM varaH 01168018c ayodhyAM vyoma zItAMzuH zaratkAla ivoditaH 01168019a saMsiktamRSTapanthAnaM patAkocchrayabhUSitam 01168019c manaH prahlAdayAm AsA tasya tat puram uttamam 01168020a tuSTapuSTajanAkIrNA sA purI kurunandana 01168020c azobhata tadA tena zakreNevAmarAvatI 01168021a tataH praviSTe rAjendre tasmin rAjani tAM purIm 01168021c tasya rAjJo ''jJayA devI vasiSTham upacakrame 01168022a RtAv atha maharSiH sa saMbabhUva tayA saha 01168022c devyA divyena vidhinA vasiSThaH zreSThabhAg RSiH 01168023a atha tasyAM samutpanne garbhe sa munisattamaH 01168023c rAjJAbhivAditas tena jagAma punar Azramam 01168024a dIrghakAladhRtaM garbhaM suSAva na tu taM yadA 01168024c sAtha devy azmanA kukSiM nirbibheda tadA svakam 01168025a dvAdaze 'tha tato varSe sa jajJe manujarSabha 01168025c azmako nAma rAjarSiH potanaM yo nyavezayat 01169001 gandharva uvAca 01169001a AzramasthA tataH putram adRzyantI vyajAyata 01169001c zakteH kulakaraM rAjan dvitIyam iva zaktinam 01169002a jAtakarmAdikAs tasya kriyAH sa munipuMgavaH 01169002c pautrasya bharatazreSTha cakAra bhagavAn svayam 01169003a parAsuz ca yatas tena vasiSThaH sthApitas tadA 01169003c garbhasthena tato loke parAzara iti smRtaH 01169004a amanyata sa dharmAtmA vasiSThaM pitaraM tadA 01169004c janmaprabhRti tasmiMz ca pitarIva vyavartata 01169005a sa tAta iti viprarSiM vasiSThaM pratyabhASata 01169005c mAtuH samakSaM kaunteya adRzyantyAH paraMtapa 01169006a tAteti paripUrNArthaM tasya tan madhuraM vacaH 01169006c adRzyanty azrupUrNAkSI zRNvantI tam uvAca ha 01169007a mA tAta tAta tAteti na te tAto mahAmuniH 01169007c rakSasA bhakSitas tAta tava tAto vanAntare 01169008a manyase yaM tu tAteti naiSa tAtas tavAnagha 01169008c Aryas tv eSa pitA tasya pitus tava mahAtmanaH 01169009a sa evam ukto duHkhArtaH satyavAg RSisattamaH 01169009c sarvalokavinAzAya matiM cakre mahAmanAH 01169010a taM tathA nizcitAtmAnaM mahAtmAnaM mahAtapAH 01169010c vasiSTho vArayAm Asa hetunA yena tac chRNu 01169011 vasiSTha uvAca 01169011a kRtavIrya iti khyAto babhUva nRpatiH kSitau 01169011c yAjyo vedavidAM loke bhRgUNAM pArthivarSabhaH 01169012a sa tAn agrabhujas tAta dhAnyena ca dhanena ca 01169012c somAnte tarpayAm Asa vipulena vizAM patiH 01169013a tasmin nRpatizArdUle svaryAte 'tha kadA cana 01169013c babhUva tatkuleyAnAM dravyakAryam upasthitam 01169014a te bhRgUNAM dhanaM jJAtvA rAjAnaH sarva eva ha 01169014c yAciSNavo 'bhijagmus tAMs tAta bhArgavasattamAn 01169015a bhUmau tu nidadhuH ke cid bhRgavo dhanam akSayam 01169015c daduH ke cid dvijAtibhyo jJAtvA kSatriyato bhayam 01169016a bhRgavas tu daduH ke cit teSAM vittaM yathepsitam 01169016c kSatriyANAM tadA tAta kAraNAntaradarzanAt 01169017a tato mahItalaM tAta kSatriyeNa yadRcchayA 01169017c khanatAdhigataM vittaM kena cid bhRguvezmani 01169017e tad vittaM dadRzuH sarve sametAH kSatriyarSabhAH 01169018a avamanya tataH kopAd bhRgUMs tAJ zaraNAgatAn 01169018c nijaghnus te maheSvAsAH sarvAMs tAn nizitaiH zaraiH 01169018e A garbhAd anukRntantaz ceruz caiva vasuMdharAm 01169019a tata ucchidyamAneSu bhRguSv evaM bhayAt tadA 01169019c bhRgupatnyo giriM tAta himavantaM prapedire 01169020a tAsAm anyatamA garbhaM bhayAd dAdhAra taijasam 01169020c UruNaikena vAmorUr bhartuH kulavivRddhaye 01169020e dadRzur brAhmaNIM tAM te dIpyamAnAM svatejasA 01169021a atha garbhaH sa bhittvoruM brAhmaNyA nirjagAma ha 01169021c muSNan dRSTIH kSatriyANAM madhyAhna iva bhAskaraH 01169021e tataz cakSurviyuktAs te giridurgeSu babhramuH 01169022a tatas te moghasaMkalpA bhayArtAH kSatriyarSabhAH 01169022c brahmaNIM zaraNaM jagmur dRSTyarthaM tAm aninditAm 01169023a Ucuz cainAM mahAbhAgAM kSatriyAs te vicetasaH 01169023c jyotiHprahINA duHkhArtAH zAntArciSa ivAgnayaH 01169024a bhagavatyAH prasAdena gacchet kSatraM sacakSuSam 01169024c upAramya ca gacchema sahitAH pApakarmaNaH 01169025a saputrA tvaM prasAdaM naH sarveSAM kartum arhasi 01169025c punar dRSTipradAnena rAjJaH saMtrAtum arhasi 01170001 brAhmaNy uvAca 01170001a nAhaM gRhNAmi vas tAta dRSTIr nAsti ruSAnvitA 01170001c ayaM tu bhArgavo nUnam UrujaH kupito 'dya vaH 01170002a tena cakSUMSi vas tAta nUnaM kopAn mahAtmanA 01170002c smaratA nihatAn bandhUn AdattAni na saMzayaH 01170003a garbhAn api yadA yUyaM bhRgUNAM ghnata putrakAH 01170003c tadAyam UruNA garbho mayA varSazataM dhRtaH 01170004a SaDaGgaz cAkhilo veda imaM garbhastham eva hi 01170004c viveza bhRguvaMzasya bhUyaH priyacikIrSayA 01170005a so 'yaM pitRvadhAn nUnaM krodhAd vo hantum icchati 01170005c tejasA yasya divyena cakSUMSi muSitAni vaH 01170006a tam imaM tAta yAcadhvam aurvaM mama sutottamam 01170006c ayaM vaH praNipAtena tuSTo dRSTIr vimokSyati 01170007 gandharva uvAca 01170007a evam uktAs tataH sarve rAjAnas te tam Urujam 01170007c UcuH prasIdeti tadA prasAdaM ca cakAra saH 01170008a anenaiva ca vikhyAto nAmnA lokeSu sattamaH 01170008c sa aurva iti viprarSir UruM bhittvA vyajAyata 01170009a cakSUMSi pratilabhyAtha pratijagmus tato nRpAH 01170009c bhArgavas tu munir mene sarvalokaparAbhavam 01170010a sa cakre tAta lokAnAM vinAzAya mahAmanAH 01170010c sarveSAm eva kArtsnyena manaH pravaNam AtmanaH 01170011a icchann apacitiM kartuM bhRgUNAM bhRgusattamaH 01170011c sarvalokavinAzAya tapasA mahataidhitaH 01170012a tApayAm Asa lokAn sa sadevAsuramAnuSAn 01170012c tapasogreNa mahatA nandayiSyan pitAmahAn 01170013a tatas taM pitaras tAta vijJAya bhRgusattamam 01170013c pitRlokAd upAgamya sarva Ucur idaM vacaH 01170014a aurva dRSTaH prabhAvas te tapasograsya putraka 01170014c prasAdaM kuru lokAnAM niyaccha krodham AtmanaH 01170015a nAnIzair hi tadA tAta bhRgubhir bhAvitAtmabhiH 01170015c vadho 'bhyupekSitaH sarvaiH kSatriyANAM vihiMsatAm 01170016a AyuSA hi prakRSTena yadA naH kheda Avizat 01170016c tadAsmAbhir vadhas tAta kSatriyair IpsitaH svayam 01170017a nikhAtaM tad dhi vai vittaM kena cid bhRguvezmani 01170017c vairAyaiva tadA nyastaM kSatriyAn kopayiSNubhiH 01170017e kiM hi vittena naH kAryaM svargepsUnAM dvijarSabha 01170018a yadA tu mRtyur AdAtuM na naH zaknoti sarvazaH 01170018c tadAsmAbhir ayaM dRSTa upAyas tAta saMmataH 01170019a AtmahA ca pumAMs tAta na lokA&l labhate zubhAn 01170019c tato 'smAbhiH samIkSyaivaM nAtmanAtmA vinAzitaH 01170020a na caitan naH priyaM tAta yad idaM kartum icchasi 01170020c niyacchedaM manaH pApAt sarvalokaparAbhavAt 01170021a na hi naH kSatriyAH ke cin na lokAH sapta putraka 01170021c dUSayanti tapas tejaH krodham utpatitaM jahi 01171001 aurva uvAca 01171001a uktavAn asmi yAM krodhAt pratijJAM pitaras tadA 01171001c sarvalokavinAzAya na sA me vitathA bhavet 01171002a vRthAroSapratijJo hi nAhaM jIvitum utsahe 01171002c anistIrNo hi mAM roSo dahed agnir ivAraNim 01171003a yo hi kAraNataH krodhaM saMjAtaM kSantum arhati 01171003c nAlaM sa manujaH samyak trivargaM parirakSitum 01171004a aziSTAnAM niyantA hi ziSTAnAM parirakSatA 01171004c sthAne roSaH prayuktaH syAn nRpaiH svargajigISubhiH 01171005a azrauSam aham Urustho garbhazayyAgatas tadA 01171005c ArAvaM mAtRvargasya bhRgUNAM kSatriyair vadhe 01171006a sAmarair hi yadA lokair bhRgUNAM kSatriyAdhamaiH 01171006c AgarbhotsAdanaM kSAntaM tadA mAM manyur AviSat 01171007a ApUrNakozAH kila me mAtaraH pitaras tathA 01171007c bhayAt sarveSu lokeSu nAdhijagmuH parAyaNam 01171008a tAn bhRgUNAM tadA dArAn kaz cin nAbhyavapadyata 01171008c yadA tadA dadhAreyam UruNaikena mAM zubhA 01171009a pratiSeddhA hi pApasya yadA lokeSu vidyate 01171009c tadA sarveSu lokeSu pApakRn nopapadyate 01171010a yadA tu pratiSeddhAraM pApo na labhate kva cit 01171010c tiSThanti bahavo loke tadA pApeSu karmasu 01171011a jAnann api ca yaH pApaM zaktimAn na niyacchati 01171011c IzaH san so 'pi tenaiva karmaNA saMprayujyate 01171012a rAjabhiz cezvaraiz caiva yadi vai pitaro mama 01171012c zaktair na zakitA trAtum iSTaM matveha jIvitam 01171013a ata eSAm ahaM kruddho lokAnAm Izvaro 'dya san 01171013c bhavatAM tu vaco nAham alaM samativartitum 01171014a mama cApi bhaved etad Izvarasya sato mahat 01171014c upekSamANasya punar lokAnAM kilbiSAd bhayam 01171015a yaz cAyaM manyujo me 'gnir lokAn AdAtum icchati 01171015c dahed eSa ca mAm eva nigRhItaH svatejasA 01171016a bhavatAM ca vijAnAmi sarvalokahitepsutAm 01171016c tasmAd vidadhvaM yac chreyo lokAnAM mama cezvarAH 01171017 pitara UcuH 01171017a ya eSa manyujas te 'gnir lokAn AdAtum icchati 01171017c apsu taM muJca bhadraM te lokA hy apsu pratiSThitAH 01171018a ApomayAH sarvarasAH sarvam ApomayaM jagat 01171018c tasmAd apsu vimuJcemaM krodhAgniM dvijasattama 01171019a ayaM tiSThatu te vipra yadIcchasi mahodadhau 01171019c manyujo 'gnir dahann Apo lokA hy ApomayAH smRtAH 01171020a evaM pratijJA satyeyaM tavAnagha bhaviSyati 01171020c na caiva sAmarA lokA gamiSyanti parAbhavam 01171021 vasiSTha uvAca 01171021a tatas taM krodhajaM tAta aurvo 'gniM varuNAlaye 01171021c utsasarja sa caivApa upayuGkte mahodadhau 01171022a mahad dhayaziro bhUtvA yat tad vedavido viduH 01171022c tam agnim udgiran vaktrAt pibaty Apo mahodadhau 01171023a tasmAt tvam api bhadraM te na lokAn hantum arhasi 01171023c parAzara parAn dharmAJ jAnaJ jJAnavatAM vara 01172001 gandharva uvAca 01172001a evam uktaH sa viprarSir vasiSThena mahAtmanA 01172001c nyayacchad AtmanaH kopaM sarvalokaparAbhavAt 01172002a Ije ca sa mahAtejAH sarvavedavidAM varaH 01172002c RSI rAkSasasatreNa zAkteyo 'tha parAzaraH 01172003a tato vRddhAMz ca bAlAMz ca rAkSasAn sa mahAmuniH 01172003c dadAha vitate yajJe zakter vadham anusmaran 01172004a na hi taM vArayAm Asa vasiSTho rakSasAM vadhAt 01172004c dvitIyAm asya mA bhAGkSaM pratijJAm iti nizcayAt 01172005a trayANAM pAvakAnAM sa satre tasmin mahAmuniH 01172005c AsIt purastAd dIptAnAM caturtha iva pAvakaH 01172006a tena yajJena zubhreNa hUyamAnena yuktitaH 01172006c tad vidIpitam AkAzaM sUryeNeva ghanAtyaye 01172007a taM vasiSThAdayaH sarve munayas tatra menire 01172007c tejasA divi dIpyantaM dvitIyam iva bhAskaram 01172008a tataH paramaduSprApam anyair RSir udAradhIH 01172008c samApipayiSuH satraM tam atriH samupAgamat 01172009a tathA pulastyaH pulahaH kratuz caiva mahAkratum 01172009c upAjagmur amitraghna rakSasAM jIvitepsayA 01172010a pulastyas tu vadhAt teSAM rakSasAM bharatarSabha 01172010c uvAcedaM vacaH pArtha parAzaram ariMdamam 01172011a kaccit tAtApavighnaM te kaccin nandasi putraka 01172011c ajAnatAm adoSANAM sarveSAM rakSasAM vadhAt 01172012a prajocchedam imaM mahyaM sarvaM somapasattama 01172012c adharmiSThaM variSThaH san kuruSe tvaM parAzara 01172012e rAjA kalmASapAdaz ca divam AroDhum icchati 01172013a ye ca zaktyavarAH putrA vasiSThasya mahAmuneH 01172013c te ca sarve mudA yuktA modante sahitAH suraiH 01172013e sarvam etad vasiSThasya viditaM vai mahAmune 01172014a rakSasAM ca samuccheda eSa tAta tapasvinAm 01172014c nimittabhUtas tvaM cAtra kratau vAsiSThanandana 01172014e sa satraM muJca bhadraM te samAptam idam astu te 01172015a evam uktaH pulastyena vasiSThena ca dhImatA 01172015c tadA samApayAm Asa satraM zAktiH parAzaraH 01172016a sarvarAkSasasatrAya saMbhRtaM pAvakaM muniH 01172016c uttare himavatpArzve utsasarja mahAvane 01172017a sa tatrAdyApi rakSAMsi vRkSAn azmAna eva ca 01172017c bhakSayan dRzyate vahniH sadA parvaNi parvaNi 01173001 arjuna uvAca 01173001a rAjJA kalmASapAdena gurau brahmavidAM vare 01173001c kAraNaM kiM puraskRtya bhAryA vai saMniyojitA 01173002a jAnatA ca paraM dharmaM lokyaM tena mahAtmanA 01173002c agamyAgamanaM kasmAd vasiSThena mahAtmanA 01173002e kRtaM tena purA sarvaM vaktum arhasi pRcchataH 01173003 gandharva uvAca 01173003a dhanaMjaya nibodhedaM yan mAM tvaM paripRcchasi 01173003c vasiSThaM prati durdharSaM tathAmitrasahaM nRpam 01173004a kathitaM te mayA pUrvaM yathA zaptaH sa pArthivaH 01173004c zaktinA bharatazreSTha vAsiSThena mahAtmanA 01173005a sa tu zApavazaM prAptaH krodhaparyAkulekSaNaH 01173005c nirjagAma purAd rAjA sahadAraH paraMtapaH 01173006a araNyaM nirjanaM gatvA sadAraH paricakrame 01173006c nAnAmRgagaNAkIrNaM nAnAsattvasamAkulam 01173007a nAnAgulmalatAcchannaM nAnAdrumasamAvRtam 01173007c araNyaM ghorasaMnAdaM zApagrastaH paribhraman 01173008a sa kadA cit kSudhAviSTo mRgayan bhakSam AtmanaH 01173008c dadarza suparikliSTaH kasmiMz cid vananirjhare 01173008e brAhmaNIM brAhmaNaM caiva maithunAyopasaMgatau 01173009a tau samIkSya tu vitrastAv akRtArthau pradhAvitau 01173009c tayoz ca dravator vipraM jagRhe nRpatir balAt 01173010a dRSTvA gRhItaM bhartAram atha brAhmaNy abhASata 01173010c zRNu rAjan vaco mahyaM yat tvAM vakSyAmi suvrata 01173011a AdityavaMzaprabhavas tvaM hi lokaparizrutaH 01173011c apramattaH sthito dharme guruzuzrUSaNe rataH 01173012a zApaM prApto 'si durdharSa na pApaM kartum arhasi 01173012c RtukAle tu saMprApte bhartrAsmy adya samAgatA 01173013a akRtArthA hy ahaM bhartrA prasavArthaz ca me mahAn 01173013c prasIda nRpatizreSTha bhartA me 'yaM visRjyatAm 01173014a evaM vikrozamAnAyAs tasyAH sa sunRzaMsakRt 01173014c bhartAraM bhakSayAm Asa vyAghro mRgam ivepsitam 01173015a tasyAH krodhAbhibhUtAyA yad azru nyapatad bhuvi 01173015c so 'gniH samabhavad dIptas taM ca dezaM vyadIpayat 01173016a tataH sA zokasaMtaptA bhartRvyasanaduHkhitA 01173016c kalmASapAdaM rAjarSim azapad brAhmaNI ruSA 01173017a yasmAn mamAkRtArthAyAs tvayA kSudra nRzaMsavat 01173017c prekSantyA bhakSito me 'dya prabhur bhartA mahAyazAH 01173018a tasmAt tvam api durbuddhe macchApaparivikSataH 01173018c patnIm RtAv anuprApya sadyas tyakSyasi jIvitam 01173019a yasya carSer vasiSThasya tvayA putrA vinAzitAH 01173019c tena saMgamya te bhAryA tanayaM janayiSyati 01173019e sa te vaMzakaraH putro bhaviSyati nRpAdhama 01173020a evaM zaptvA tu rAjAnaM sA tam AGgirasI zubhA 01173020c tasyaiva saMnidhau dIptaM praviveza hutAzanam 01173021a vasiSThaz ca mahAbhAgaH sarvam etad apazyata 01173021c jJAnayogena mahatA tapasA ca paraMtapa 01173022a muktazApaz ca rAjarSiH kAlena mahatA tataH 01173022c RtukAle 'bhipatito madayantyA nivAritaH 01173023a na hi sasmAra nRpatis taM zApaM zApamohitaH 01173023c devyAH so 'tha vacaH zrutvA sa tasyA nRpasattamaH 01173023e taM ca zApam anusmRtya paryatapyad bhRzaM tadA 01173024a etasmAt kAraNAd rAjA vasiSThaM saMnyayojayat 01173024c svadAre bharatazreSTha zApadoSasamanvitaH 01174001 arjuna uvAca 01174001a asmAkam anurUpo vai yaH syAd gandharva vedavit 01174001c purohitas tam AcakSva sarvaM hi viditaM tava 01174002 gandharva uvAca 01174002a yavIyAn devalasyaiSa vane bhrAtA tapasyati 01174002c dhaumya utkocake tIrthe taM vRNudhvaM yadIcchatha 01174003 vaizaMpAyana uvAca 01174003a tato 'rjuno 'stram AgneyaM pradadau tad yathAvidhi 01174003c gandharvAya tadA prIto vacanaM cedam abravIt 01174004a tvayy eva tAvat tiSThantu hayA gandharvasattama 01174004c karmakAle grahISyAmi svasti te 'stv iti cAbravIt 01174005a te 'nyonyam abhisaMpUjya gandharvaH pANDavAz ca ha 01174005c ramyAd bhAgIrathIkacchAd yathAkAmaM pratasthire 01174006a tata utkocakaM tIrthaM gatvA dhaumyAzramaM tu te 01174006c taM vavruH pANDavA dhaumyaM paurohityAya bhArata 01174007a tAn dhaumyaH pratijagrAha sarvavedavidAM varaH 01174007c pAdyena phalamUlena paurohityena caiva ha 01174008a te tadAzaMsire labdhAM zriyaM rAjyaM ca pANDavAH 01174008c taM brAhmaNaM puraskRtya pAJcAlyAz ca svayaMvaram 01174009a mAtRSaSThAs tu te tena guruNA saMgatAs tadA 01174009c nAthavantam ivAtmAnaM menire bharatarSabhAH 01174010a sa hi vedArthatattvajJas teSAM gurur udAradhIH 01174010c tena dharmavidA pArthA yAjyAH sarvavidA kRtAH 01174011a vIrAMs tu sa hi tAn mene prAptarAjyAn svadharmataH 01174011c buddhivIryabalotsAhair yuktAn devAn ivAparAn 01174012a kRtasvastyayanAs tena tatas te manujAdhipAH 01174012c menire sahitA gantuM pAJcAlyAs taM svayaMvaram 01175001 vaizaMpAyana uvAca 01175001a tatas te narazArdUlA bhrAtaraH paJca pANDavAH 01175001c prayayur draupadIM draSTuM taM ca devamahotsavam 01175002a te prayAtA naravyAghrA mAtrA saha paraMtapAH 01175002c brAhmaNAn dadRzur mArge gacchataH sagaNAn bahUn 01175003a tAn Ucur brAhmaNA rAjan pANDavAn brahmacAriNaH 01175003c kva bhavanto gamiSyanti kuto vAgacchateti ha 01175004 yudhiSThira uvAca 01175004a AgatAn ekacakrAyAH sodaryAn devadarzinaH 01175004c bhavanto hi vijAnantu sahitAn mAtRcAriNaH 01175005 brAhmaNA UcuH 01175005a gacchatAdyaiva pAJcAlAn drupadasya nivezanam 01175005c svayaMvaro mahAMs tatra bhavitA sumahAdhanaH 01175006a ekasArthaM prayAtAH smo vayam apy atra gAminaH 01175006c tatra hy adbhutasaMkAzo bhavitA sumahotsavaH 01175007a yajJasenasya duhitA drupadasya mahAtmanaH 01175007c vedImadhyAt samutpannA padmapatranibhekSaNA 01175008a darzanIyAnavadyAGgI sukumArI manasvinI 01175008c dhRSTadyumnasya bhaginI droNazatroH pratApinaH 01175009a yo jAtaH kavacI khaDgI sazaraH sazarAsanaH 01175009c susamiddhe mahAbAhuH pAvake pAvakaprabhaH 01175010a svasA tasyAnavadyAGgI draupadI tanumadhyamA 01175010c nIlotpalasamo gandho yasyAH krozAt pravAyati 01175011a tAM yajJasenasya sutAM svayaMvarakRtakSaNAm 01175011c gacchAmahe vayaM draSTuM taM ca devamahotsavam 01175012a rAjAno rAjaputrAz ca yajvAno bhUridakSiNAH 01175012c svAdhyAyavantaH zucayo mahAtmAno yatavratAH 01175013a taruNA darzanIyAz ca nAnAdezasamAgatAH 01175013c mahArathAH kRtAstrAz ca samupaiSyanti bhUmipAH 01175014a te tatra vividhAn dAyAn vijayArthaM narezvarAH 01175014c pradAsyanti dhanaM gAz ca bhakSyaM bhojyaM ca sarvazaH 01175015a pratigRhya ca tat sarvaM dRSTvA caiva svayaMvaram 01175015c anubhUyotsavaM caiva gamiSyAmo yathepsitam 01175016a naTA vaitAlikAz caiva nartakAH sUtamAgadhAH 01175016c niyodhakAz ca dezebhyaH sameSyanti mahAbalAH 01175017a evaM kautUhalaM kRtvA dRSTvA ca pratigRhya ca 01175017c sahAsmAbhir mahAtmAnaH punaH pratinivartsyatha 01175018a darzanIyAMz ca vaH sarvAn devarUpAn avasthitAn 01175018c samIkSya kRSNA varayet saMgatyAnyatamaM varam 01175019a ayaM bhrAtA tava zrImAn darzanIyo mahAbhujaH 01175019c niyudhyamAno vijayet saMgatyA draviNaM bahu 01175020 yudhiSThira uvAca 01175020a paramaM bho gamiSyAmo draSTuM devamahotsavam 01175020c bhavadbhiH sahitAH sarve kanyAyAs taM svayaMvaram 01176001 vaizaMpAyana uvAca 01176001a evam uktAH prayAtAs te pANDavA janamejaya 01176001c rAjJA dakSiNapAJcAlAn drupadenAbhirakSitAn 01176002a tatas te taM mahAtmAnaM zuddhAtmAnam akalmaSam 01176002c dadRzuH pANDavA rAjan pathi dvaipAyanaM tadA 01176003a tasmai yathAvat satkAraM kRtvA tena ca sAntvitAH 01176003c kathAnte cAbhyanujJAtAH prayayur drupadakSayam 01176004a pazyanto ramaNIyAni vanAni ca sarAMsi ca 01176004c tatra tatra vasantaz ca zanair jagmur mahArathAH 01176005a svAdhyAyavantaH zucayo madhurAH priyavAdinaH 01176005c AnupUrvyeNa saMprAptAH pAJcAlAn kurunandanAH 01176006a te tu dRSTvA puraM tac ca skandhAvAraM ca pANDavAH 01176006c kumbhakArasya zAlAyAM nivezaM cakrire tadA 01176007a tatra bhaikSaM samAjahrur brAhmIM vRttiM samAzritAH 01176007c tAMz ca prAptAMs tadA vIrAJ jajJire na narAH kva cit 01176008a yajJasenasya kAmas tu pANDavAya kirITine 01176008c kRSNAM dadyAm iti sadA na caitad vivRNoti saH 01176009a so 'nveSamANaH kaunteyAn pAJcAlyo janamejaya 01176009c dRDhaM dhanur anAyamyaM kArayAm Asa bhArata 01176010a yantraM vaihAyasaM cApi kArayAm Asa kRtrimam 01176010c tena yantreNa sahitaM rAjA lakSyaM ca kAJcanam 01176011 drupada uvAca 01176011a idaM sajyaM dhanuH kRtvA sajyenAnena sAyakaiH 01176011c atItya lakSyaM yo veddhA sa labdhA matsutAm iti 01176012 vaizaMpAyana uvAca 01176012a iti sa drupado rAjA sarvataH samaghoSayat 01176012c tac chrutvA pArthivAH sarve samIyus tatra bhArata 01176013a RSayaz ca mahAtmAnaH svayaMvaradidRkSayA 01176013c duryodhanapurogAz ca sakarNAH kuravo nRpa 01176014a brAhmaNAz ca mahAbhAgA dezebhyaH samupAgaman 01176014c te 'bhyarcitA rAjagaNA drupadena mahAtmanA 01176015a tataH paurajanAH sarve sAgaroddhUtaniHsvanAH 01176015c zizumArapuraM prApya nyavizaMs te ca pArthivAH 01176016a prAguttareNa nagarAd bhUmibhAge same zubhe 01176016c samAjavATaH zuzubhe bhavanaiH sarvato vRtaH 01176017a prAkAraparikhopeto dvAratoraNamaNDitaH 01176017c vitAnena vicitreNa sarvataH samavastRtaH 01176018a tUryaughazatasaMkIrNaH parArdhyAgurudhUpitaH 01176018c candanodakasiktaz ca mAlyadAmaiz ca zobhitaH 01176019a kailAsazikharaprakhyair nabhastalavilekhibhiH 01176019c sarvataH saMvRtair naddhaH prAsAdaiH sukRtocchritaiH 01176020a suvarNajAlasaMvItair maNikuTTimabhUSitaiH 01176020c sukhArohaNasopAnair mahAsanaparicchadaiH 01176021a agrAmyasamavacchannair agurUttamavAsitaiH 01176021c haMsAcchavarNair bahubhir AyojanasugandhibhiH 01176022a asaMbAdhazatadvAraiH zayanAsanazobhitaiH 01176022c bahudhAtupinaddhAGgair himavacchikharair iva 01176023a tatra nAnAprakAreSu vimAneSu svalaMkRtAH 01176023c spardhamAnAs tadAnyonyaM niSeduH sarvapArthivAH 01176024a tatropaviSTAn dadRzur mahAsattvaparAkramAn 01176024c rAjasiMhAn mahAbhAgAn kRSNAguruvibhUSitAn 01176025a mahAprasAdAn brahmaNyAn svarASTraparirakSiNaH 01176025c priyAn sarvasya lokasya sukRtaiH karmabhiH zubhaiH 01176026a maJceSu ca parArdhyeSu paurajAnapadA janAH 01176026c kRSNAdarzanatuSTyarthaM sarvataH samupAvizan 01176027a brAhmaNais te ca sahitAH pANDavAH samupAvizan 01176027c RddhiM pAJcAlarAjasya pazyantas tAm anuttamAm 01176028a tataH samAjo vavRdhe sa rAjan divasAn bahUn 01176028c ratnapradAnabahulaH zobhito naTanartakaiH 01176029a vartamAne samAje tu ramaNIye 'hni SoDaze 01176029c AplutAGgI suvasanA sarvAbharaNabhUSitA 01176030a vIrakAMsyam upAdAya kAJcanaM samalaMkRtam 01176030c avatIrNA tato raGgaM draupadI bharatarSabha 01176031a purohitaH somakAnAM mantravid brAhmaNaH zuciH 01176031c paristIrya juhAvAgnim Ajyena vidhinA tadA 01176032a sa tarpayitvA jvalanaM brAhmaNAn svasti vAcya ca 01176032c vArayAm Asa sarvANi vAditrANi samantataH 01176033a niHzabde tu kRte tasmin dhRSTadyumno vizAM pate 01176033c raGgamadhyagatas tatra meghagambhIrayA girA 01176033e vAkyam uccair jagAdedaM zlakSNam arthavad uttamam 01176034a idaM dhanur lakSyam ime ca bANAH; zRNvantu me pArthivAH sarva eva 01176034c yantracchidreNAbhyatikramya lakSyaM; samarpayadhvaM khagamair dazArdhaiH 01176035a etat kartA karma suduSkaraM yaH; kulena rUpeNa balena yuktaH 01176035c tasyAdya bhAryA bhaginI mameyaM; kRSNA bhavitrI na mRSA bravImi 01176036a tAn evam uktvA drupadasya putraH; pazcAd idaM draupadIm abhyuvAca 01176036c nAmnA ca gotreNa ca karmaNA ca; saMkIrtayaMs tAn nRpatIn sametAn 01177001 dhRSTadyumna uvAca 01177001a duryodhano durviSaho durmukho duSpradharSaNaH 01177001c viviMzatir vikarNaz ca saho duHzAsanaH samaH 01177002a yuyutsur vAtavegaz ca bhImavegadharas tathA 01177002c ugrAyudho balAkI ca kanakAyur virocanaH 01177003a sukuNDalaz citrasenaH suvarcAH kanakadhvajaH 01177003c nandako bAhuzAlI ca kuNDajo vikaTas tathA 01177004a ete cAnye ca bahavo dhArtarASTrA mahAbalAH 01177004c karNena sahitA vIrAs tvadarthaM samupAgatAH 01177004e zatasaMkhyA mahAtmAnaH prathitAH kSatriyarSabhAH 01177005a zakuniz ca balaz caiva vRSako 'tha bRhadbalaH 01177005c ete gAndhArarAjasya sutAH sarve samAgatAH 01177006a azvatthAmA ca bhojaz ca sarvazastrabhRtAM varau 01177006c samavetau mahAtmAnau tvadarthe samalaMkRtau 01177007a bRhanto maNimAMz caiva daNDadhAraz ca vIryavAn 01177007c sahadevo jayatseno meghasaMdhiz ca mAgadhaH 01177008a virATaH saha putrAbhyAM zaGkhenaivottareNa ca 01177008c vArdhakSemiH suvarcAz ca senAbinduz ca pArthivaH 01177009a abhibhUH saha putreNa sudAmnA ca suvarcasA 01177009c sumitraH sukumAraz ca vRkaH satyadhRtis tathA 01177010a sUryadhvajo rocamAno nIlaz citrAyudhas tathA 01177010c aMzumAMz cekitAnaz ca zreNimAMz ca mahAbalaH 01177011a samudrasenaputraz ca candrasenaH pratApavAn 01177011c jalasaMdhaH pitAputrau sudaNDo daNDa eva ca 01177012a pauNDrako vAsudevaz ca bhagadattaz ca vIryavAn 01177012c kaliGgas tAmraliptaz ca pattanAdhipatis tathA 01177013a madrarAjas tathA zalyaH sahaputro mahArathaH 01177013c rukmAGgadena vIreNa tathA rukmarathena ca 01177014a kauravyaH somadattaz ca putrAz cAsya mahArathAH 01177014c samavetAs trayaH zUrA bhUrir bhUrizravAH zalaH 01177015a sudakSiNaz ca kAmbojo dRDhadhanvA ca kauravaH 01177015c bRhadbalaH suSeNaz ca zibir auzInaras tathA 01177016a saMkarSaNo vAsudevo raukmiNeyaz ca vIryavAn 01177016c sAmbaz ca cArudeSNaz ca sAraNo 'tha gadas tathA 01177017a akrUraH sAtyakiz caiva uddhavaz ca mahAbalaH 01177017c kRtavarmA ca hArdikyaH pRthur vipRthur eva ca 01177018a viDUrathaz ca kaGkaz ca samIkaH sAramejayaH 01177018c vIro vAtapatiz caiva jhillI piNDArakas tathA 01177018e uzInaraz ca vikrAnto vRSNayas te prakIrtitAH 01177019a bhagIratho bRhatkSatraH saindhavaz ca jayadrathaH 01177019c bRhadratho bAhlikaz ca zrutAyuz ca mahArathaH 01177020a ulUkaH kaitavo rAjA citrAGgadazubhAGgadau 01177020c vatsarAjaz ca dhRtimAn kosalAdhipatis tathA 01177021a ete cAnye ca bahavo nAnAjanapadezvarAH 01177021c tvadartham AgatA bhadre kSatriyAH prathitA bhuvi 01177022a ete vetsyanti vikrAntAs tvadarthaM lakSyam uttamam 01177022c vidhyeta ya imaM lakSyaM varayethAH zubhe 'dya tam 01178001 vaizaMpAyana uvAca 01178001a te 'laMkRtAH kuNDalino yuvAnaH; parasparaM spardhamAnAH sametAH 01178001c astraM balaM cAtmani manyamAnAH; sarve samutpetur ahaMkRtena 01178002a rUpeNa vIryeNa kulena caiva; dharmeNa caivApi ca yauvanena 01178002c samRddhadarpA madavegabhinnA; mattA yathA haimavatA gajendrAH 01178003a parasparaM spardhayA prekSamANAH; saMkalpajenApi pariplutAGgAH 01178003c kRSNA mamaiSety abhibhASamANA; nRpAsanebhyaH sahasopatasthuH 01178004a te kSatriyA raGgagatAH sametA; jigISamANA drupadAtmajAM tAm 01178004c cakAzire parvatarAjakanyAm; umAM yathA devagaNAH sametAH 01178005a kandarpabANAbhinipIDitAGgAH; kRSNAgatais te hRdayair narendrAH 01178005c raGgAvatIrNA drupadAtmajArthaM; dveSyAn hi cakruH suhRdo 'pi tatra 01178006a athAyayur devagaNA vimAnai; rudrAdityA vasavo 'thAzvinau ca 01178006c sAdhyAz ca sarve marutas tathaiva; yamaM puraskRtya dhanezvaraM ca 01178007a daityAH suparNAz ca mahoragAz ca; devarSayo guhyakAz cAraNAz ca 01178007c vizvAvasur nAradaparvatau ca; gandharvamukhyAz ca sahApsarobhiH 01178008a halAyudhas tatra ca kezavaz ca; vRSNyandhakAz caiva yathA pradhAnAH 01178008c prekSAM sma cakrur yadupuMgavAs te; sthitAz ca kRSNasya mate babhUvuH 01178009a dRSTvA hi tAn mattagajendrarUpAn; paJcAbhipadmAn iva vAraNendrAn 01178009c bhasmAvRtAGgAn iva havyavAhAn; pArthAn pradadhyau sa yadupravIraH 01178010a zazaMsa rAmAya yudhiSThiraM ca; bhImaM ca jiSNuM ca yamau ca vIrau 01178010c zanaiH zanais tAMz ca nirIkSya rAmo; janArdanaM prItamanA dadarza 01178011a anye tu nAnAnRpaputrapautrAH; kRSNAgatair netramanaHsvabhAvaiH 01178011c vyAyacchamAnA dadRzur bhramantIM; saMdaSTadantacchadatAmravaktrAH 01178012a tathaiva pArthAH pRthubAhavas te; vIrau yamau caiva mahAnubhAvau 01178012c tAM draupadIM prekSya tadA sma sarve; kandarpabANAbhihatA babhUvuH 01178013a devarSigandharvasamAkulaM tat; suparNanAgAsurasiddhajuSTam 01178013c divyena gandhena samAkulaM ca; divyaiz ca mAlyair avakIryamANam 01178014a mahAsvanair dundubhinAditaiz ca; babhUva tat saMkulam antarikSam 01178014c vimAnasaMbAdham abhUt samantAt; saveNuvINApaNavAnunAdam 01178015a tatas tu te rAjagaNAH krameNa; kRSNAnimittaM nRpa vikramantaH 01178015c tat kArmukaM saMhananopapannaM; sajyaM na zekus tarasApi kartum 01178016a te vikramantaH sphuratA dRDhena; niSkRSyamANA dhanuSA narendrAH 01178016c viceSTamAnA dharaNItalasthA; dInA adRzyanta vibhagnacittAH 01178017a hAhAkRtaM tad dhanuSA dRDhena; niSpiSTabhagnAGgadakuNDalaM ca 01178017c kRSNAnimittaM vinivRttabhAvaM; rAjJAM tadA maNDalam Artam AsIt 01178018a tasmiMs tu saMbhrAntajane samAje; nikSiptavAdeSu narAdhipeSu 01178018c kuntIsuto jiSNur iyeSa kartuM; sajyaM dhanus tat sazaraM sa vIraH 01179001 vaizaMpAyana uvAca 01179001a yadA nivRttA rAjAno dhanuSaH sajyakarmaNi 01179001c athodatiSThad viprANAM madhyAj jiSNur udAradhIH 01179002a udakrozan vipramukhyA vidhunvanto 'jinAni ca 01179002c dRSTvA saMprasthitaM pArtham indraketusamaprabham 01179003a ke cid Asan vimanasaH ke cid Asan mudA yutAH 01179003c AhuH parasparaM ke cin nipuNA buddhijIvinaH 01179004a yat karNazalyapramukhaiH pArthivair lokavizrutaiH 01179004c nAnataM balavadbhir hi dhanurvedaparAyaNaiH 01179005a tat kathaM tv akRtAstreNa prANato durbalIyasA 01179005c baTumAtreNa zakyaM hi sajyaM kartuM dhanur dvijAH 01179006a avahAsyA bhaviSyanti brAhmaNAH sarvarAjasu 01179006c karmaNy asminn asaMsiddhe cApalAd aparIkSite 01179007a yady eSa darpAd dharSAd vA yadi vA brahmacApalAt 01179007c prasthito dhanur AyantuM vAryatAM sAdhu mA gamat 01179008a nAvahAsyA bhaviSyAmo na ca lAghavam AsthitAH 01179008c na ca vidviSTatAM loke gamiSyAmo mahIkSitAm 01179009a ke cid Ahur yuvA zrImAn nAgarAjakaropamaH 01179009c pInaskandhorubAhuz ca dhairyeNa himavAn iva 01179010a saMbhAvyam asmin karmedam utsAhAc cAnumIyate 01179010c zaktir asya mahotsAhA na hy azaktaH svayaM vrajet 01179011a na ca tad vidyate kiM cit karma lokeSu yad bhavet 01179011c brAhmaNAnAm asAdhyaM ca triSu saMsthAnacAriSu 01179012a abbhakSA vAyubhakSAz ca phalAhArA dRDhavratAH 01179012c durbalA hi balIyAMso viprA hi brahmatejasA 01179013a brAhmaNo nAvamantavyaH sad vAsad vA samAcaran 01179013c sukhaM duHkhaM mahad dhrasvaM karma yat samupAgatam 01179014a evaM teSAM vilapatAM viprANAM vividhA giraH 01179014c arjuno dhanuSo 'bhyAze tasthau girir ivAcalaH 01179015a sa tad dhanuH parikramya pradakSiNam athAkarot 01179015c praNamya zirasA hRSTo jagRhe ca paraMtapaH 01179016a sajyaM ca cakre nimiSAntareNa; zarAMz ca jagrAha dazArdhasaMkhyAn 01179016c vivyAdha lakSyaM nipapAta tac ca; chidreNa bhUmau sahasAtividdham 01179017a tato 'ntarikSe ca babhUva nAdaH; samAjamadhye ca mahAn ninAdaH 01179017c puSpANi divyAni vavarSa devaH; pArthasya mUrdhni dviSatAM nihantuH 01179018a celAvedhAMs tataz cakrur hAhAkArAMz ca sarvazaH 01179018c nyapataMz cAtra nabhasaH samantAt puSpavRSTayaH 01179019a zatAGgAni ca tUryANi vAdakAz cApy avAdayan 01179019c sUtamAgadhasaMghAz ca astuvaMs tatra susvanAH 01179020a taM dRSTvA drupadaH prIto babhUvAriniSUdanaH 01179020c sahasainyaz ca pArthasya sAhAyyArtham iyeSa saH 01179021a tasmiMs tu zabde mahati pravRtte; yudhiSThiro dharmabhRtAM variSThaH 01179021c AvAsam evopajagAma zIghraM; sArdhaM yamAbhyAM puruSottamAbhyAm 01179022a viddhaM tu lakSyaM prasamIkSya kRSNA; pArthaM ca zakrapratimaM nirIkSya 01179022c AdAya zuklaM varamAlyadAma; jagAma kuntIsutam utsmayantI 01179023a sa tAm upAdAya vijitya raGge; dvijAtibhis tair abhipUjyamAnaH 01179023c raGgAn nirakrAmad acintyakarmA; patnyA tayA cApy anugamyamAnaH 01180001 vaizaMpAyana uvAca 01180001a tasmai ditsati kanyAM tu brAhmaNAya mahAtmane 01180001c kopa AsIn mahIpAnAm AlokyAnyonyam antikAt 01180002a asmAn ayam atikramya tRNIkRtya ca saMgatAn 01180002c dAtum icchati viprAya draupadIM yoSitAM varAm 01180003a nihanmainaM durAtmAnaM yo 'yam asmAn na manyate 01180003c na hy arhaty eSa satkAraM nApi vRddhakramaM guNaiH 01180004a hanmainaM saha putreNa durAcAraM nRpadviSam 01180004c ayaM hi sarvAn AhUya satkRtya ca narAdhipAn 01180004e guNavad bhojayitvA ca tataH pazcAd vinindati 01180005a asmin rAjasamAvAye devAnAm iva saMnaye 01180005c kim ayaM sadRzaM kaM cin nRpatiM naiva dRSTavAn 01180006a na ca vipreSv adhIkAro vidyate varaNaM prati 01180006c svayaMvaraH kSatriyANAm itIyaM prathitA zrutiH 01180007a atha vA yadi kanyeyaM neha kaM cid bubhUSati 01180007c agnAv enAM parikSipya yAma rASTrANi pArthivAH 01180008a brAhmaNo yadi vA bAlyAl lobhAd vA kRtavAn idam 01180008c vipriyaM pArthivendrANAM naiSa vadhyaH kathaM cana 01180009a brAhmaNArthaM hi no rAjyaM jIvitaM ca vasUni ca 01180009c putrapautraM ca yac cAnyad asmAkaM vidyate dhanam 01180010a avamAnabhayAd etat svadharmasya ca rakSaNAt 01180010c svayaMvarANAM cAnyeSAM mA bhUd evaMvidhA gatiH 01180011a ity uktvA rAjazArdUlA hRSTAH parighabAhavaH 01180011c drupadaM saMjighRkSantaH sAyudhAH samupAdravan 01180012a tAn gRhItazarAvApAn kruddhAn Apatato nRpAn 01180012c drupado vIkSya saMtrAsAd brAhmaNAJ zaraNaM gataH 01180013a vegenApatatas tAMs tu prabhinnAn iva vAraNAn 01180013c pANDuputrau mahAvIryau pratIyatur ariMdamau 01180014a tataH samutpetur udAyudhAs te; mahIkSito baddhatalAGgulitrAH 01180014c jighAMsamAnAH kururAjaputrAv; amarSayanto 'rjunabhImasenau 01180015a tatas tu bhImo 'dbhutavIryakarmA; mahAbalo vajrasamAnavIryaH 01180015c utpATya dorbhyAM drumam ekavIro; niSpatrayAm Asa yathA gajendraH 01180016a taM vRkSam AdAya ripupramAthI; daNDIva daNDaM pitRrAja ugram 01180016c tasthau samIpe puruSarSabhasya; pArthasya pArthaH pRthudIrghabAhuH 01180017a tat prekSya karmAtimanuSyabuddher; jiSNoH sahabhrAtur acintyakarmA 01180017c dAmodaro bhrAtaram ugravIryaM; halAyudhaM vAkyam idaM babhASe 01180018a ya eSa mattarSabhatulyagAmI; mahad dhanuH karSati tAlamAtram 01180018c eSo 'rjuno nAtra vicAryam asti; yady asmi saMkarSaNa vAsudevaH 01180019a ya eSa vRkSaM tarasAvarujya; rAjJAM vikAre sahasA nivRttaH 01180019c vRkodaro nAnya ihaitad adya; kartuM samartho bhuvi martyadharmA 01180020a yo 'sau purastAt kamalAyatAkSas; tanur mahAsiMhagatir vinItaH 01180020c gauraH pralambojjvalacArughoNo; viniHsRtaH so 'cyuta dharmarAjaH 01180021a yau tau kumArAv iva kArttikeyau; dvAv azvineyAv iti me pratarkaH 01180021c muktA hi tasmAj jatuvezmadAhAn; mayA zrutAH pANDusutAH pRthA ca 01180022a tam abravIn nirmalatoyadAbho; halAyudho 'nantarajaM pratItaH 01180022c prIto 'smi diSTyA hi pitRSvasA naH; pRthA vimuktA saha kauravAgryaiH 01181001 vaizaMpAyana uvAca 01181001a ajinAni vidhunvantaH karakAMz ca dvijarSabhAH 01181001c Ucus taM bhIr na kartavyA vayaM yotsyAmahe parAn 01181002a tAn evaM vadato viprAn arjunaH prahasann iva 01181002c uvAca prekSakA bhUtvA yUyaM tiSThata pArzvataH 01181003a aham enAn ajihmAgraiH zatazo vikiraJ zaraiH 01181003c vArayiSyAmi saMkruddhAn mantrair AzIviSAn iva 01181004a iti tad dhanur AdAya zulkAvAptaM mahArathaH 01181004c bhrAtrA bhImena sahitas tasthau girir ivAcalaH 01181005a tataH karNamukhAn kruddhAn kSatriyAMs tAn ruSotthitAn 01181005c saMpetatur abhItau tau gajau pratigajAn iva 01181006a Ucuz ca vAcaH paruSAs te rAjAno jighAMsavaH 01181006c Ahave hi dvijasyApi vadho dRSTo yuyutsataH 01181007a tato vaikartanaH karNo jagAmArjunam ojasA 01181007c yuddhArthI vAzitAhetor gajaH pratigajaM yathA 01181008a bhImasenaM yayau zalyo madrANAm Izvaro balI 01181008c duryodhanAdayas tv anye brAhmaNaiH saha saMgatAH 01181008e mRdupUrvam ayatnena pratyayudhyaMs tadAhave 01181009a tato 'rjunaH pratyavidhyad ApatantaM tribhiH zaraiH 01181009c karNaM vaikartanaM dhImAn vikRSya balavad dhanuH 01181010a teSAM zarANAM vegena zitAnAM tigmatejasAm 01181010c vimuhyamAno rAdheyo yatnAt tam anudhAvati 01181011a tAv ubhAv apy anirdezyau lAghavAj jayatAM varau 01181011c ayudhyetAM susaMrabdhAv anyonyavijayaiSiNau 01181012a kRte pratikRtaM pazya pazya bAhubalaM ca me 01181012c iti zUrArthavacanair AbhASetAM parasparam 01181013a tato 'rjunasya bhujayor vIryam apratimaM bhuvi 01181013c jJAtvA vaikartanaH karNaH saMrabdhaH samayodhayat 01181014a arjunena prayuktAMs tAn bANAn vegavatas tadA 01181014c pratihatya nanAdoccaiH sainyAs tam abhipUjayan 01181015 karNa uvAca 01181015a tuSyAmi te vipramukhya bhujavIryasya saMyuge 01181015c aviSAdasya caivAsya zastrAstravinayasya ca 01181016a kiM tvaM sAkSAd dhanurvedo rAmo vA viprasattama 01181016c atha sAkSAd dharihayaH sAkSAd vA viSNur acyutaH 01181017a AtmapracchAdanArthaM vai bAhuvIryam upAzritaH 01181017c viprarUpaM vidhAyedaM tato mAM pratiyudhyase 01181018a na hi mAm Ahave kruddham anyaH sAkSAc chacIpateH 01181018c pumAn yodhayituM zaktaH pANDavAd vA kirITinaH 01181019 vaizaMpAyana uvAca 01181019a tam evaMvAdinaM tatra phalgunaH pratyabhASata 01181019c nAsmi karNa dhanurvedo nAsmi rAmaH pratApavAn 01181019e brAhmaNo 'smi yudhAM zreSThaH sarvazastrabhRtAM varaH 01181020a brAhme pauraMdare cAstre niSThito guruzAsanAt 01181020c sthito 'smy adya raNe jetuM tvAM vIrAvicalo bhava 01181021a evam uktas tu rAdheyo yuddhAt karNo nyavartata 01181021c brAhmaM tejas tadAjayyaM manyamAno mahArathaH 01181022a yuddhaM tUpeyatus tatra rAjaJ zalyavRkodarau 01181022c balinau yugapan mattau spardhayA ca balena ca 01181023a anyonyam Ahvayantau tau mattAv iva mahAgajau 01181023c muSTibhir jAnubhiz caiva nighnantAv itaretaram 01181023e muhUrtaM tau tathAnyonyaM samare paryakarSatAm 01181024a tato bhImaH samutkSipya bAhubhyAM zalyam Ahave 01181024c nyavadhId balinAM zreSTho jahasur brAhmaNAs tataH 01181025a tatrAzcaryaM bhImasenaz cakAra puruSarSabhaH 01181025c yac chalyaM patitaM bhUmau nAhanad balinaM balI 01181026a pAtite bhImasenena zalye karNe ca zaGkite 01181026c zaGkitAH sarvarAjAnaH parivavrur vRkodaram 01181027a Ucuz ca sahitAs tatra sAdhv ime brAhmaNarSabhAH 01181027c vijJAyantAM kvajanmAnaH kvanivAsAs tathaiva ca 01181028a ko hi rAdhAsutaM karNaM zakto yodhayituM raNe 01181028c anyatra rAmAd droNAd vA kRpAd vApi zaradvataH 01181029a kRSNAd vA devakIputrAt phalgunAd vA paraMtapAt 01181029c ko vA duryodhanaM zaktaH pratiyodhayituM raNe 01181030a tathaiva madrarAjAnaM zalyaM balavatAM varam 01181030c baladevAd Rte vIrAt pANDavAd vA vRkodarAt 01181031a kriyatAm avahAro 'smAd yuddhAd brAhmaNasaMyutAt 01181031c athainAn upalabhyeha punar yotsyAmahe vayam 01181032a tat karma bhImasya samIkSya kRSNaH; kuntIsutau tau parizaGkamAnaH 01181032c nivArayAm Asa mahIpatIMs tAn; dharmeNa labdhety anunIya sarvAn 01181033a ta evaM saMnivRttAs tu yuddhAd yuddhavizAradAH 01181033c yathAvAsaM yayuH sarve vismitA rAjasattamAH 01181034a vRtto brahmottaro raGgaH pAJcAlI brAhmaNair vRtA 01181034c iti bruvantaH prayayur ye tatrAsan samAgatAH 01181035a brAhmaNais tu praticchannau rauravAjinavAsibhiH 01181035c kRcchreNa jagmatus tatra bhImasenadhanaMjayau 01181036a vimuktau janasaMbAdhAc chatrubhiH parivikSatau 01181036c kRSNayAnugatau tatra nRvIrau tau virejatuH 01181037a teSAM mAtA bahuvidhaM vinAzaM paryacintayat 01181037c anAgacchatsu putreSu bhaikSakAle 'tigacchati 01181038a dhArtarASTrair hatA na syur vijJAya kurupuMgavAH 01181038c mAyAnvitair vA rakSobhiH sughorair dRDhavairibhiH 01181039a viparItaM mataM jAtaM vyAsasyApi mahAtmanaH 01181039c ity evaM cintayAm Asa sutasnehAnvitA pRthA 01181040a mahaty athAparAhNe tu ghanaiH sUrya ivAvRtaH 01181040c brAhmaNaiH prAvizat tatra jiSNur brahmapuraskRtaH 01182001 vaizaMpAyana uvAca 01182001a gatvA tu tAM bhArgavakarmazAlAM; pArthau pRthAM prApya mahAnubhAvau 01182001c tAM yAjJasenIM paramapratItau; bhikSety athAvedayatAM narAgryau 01182002a kuTIgatA sA tv anavekSya putrAn; uvAca bhuGkteti sametya sarve 01182002c pazcAt tu kuntI prasamIkSya kanyAM; kaSTaM mayA bhASitam ity uvAca 01182003a sAdharmabhItA hi vilajjamAnA; tAM yAjJasenIM paramapratItAm 01182003c pANau gRhItvopajagAma kuntI; yudhiSThiraM vAkyam uvAca cedam 01182004a iyaM hi kanyA drupadasya rAjJas; tavAnujAbhyAM mayi saMnisRSTA 01182004c yathocitaM putra mayApi coktaM; sametya bhuGkteti nRpa pramAdAt 01182005a kathaM mayA nAnRtam uktam adya; bhavet kurUNAm RSabha bravIhi 01182005c pAJcAlarAjasya sutAm adharmo; na copavarteta nabhUtapUrvaH 01182006a muhUrtamAtraM tv anucintya rAjA; yudhiSThiro mAtaram uttamaujAH 01182006c kuntIM samAzvAsya kurupravIro; dhanaMjayaM vAkyam idaM babhASe 01182007a tvayA jitA pANDava yAjJasenI; tvayA ca toSiSyati rAjaputrI 01182007c prajvAlyatAM hUyatAM cApi vahnir; gRhANa pANiM vidhivat tvam asyAH 01182008 arjuna uvAca 01182008a mA mAM narendra tvam adharmabhAjaM; kRthA na dharmo hy ayam Ipsito 'nyaiH 01182008c bhavAn nivezyaH prathamaM tato 'yaM; bhImo mahAbAhur acintyakarmA 01182009a ahaM tato nakulo 'nantaraM me; mAdrIsutaH sahadevo jaghanyaH 01182009c vRkodaro 'haM ca yamau ca rAjann; iyaM ca kanyA bhavataH sma sarve 01182010a evaMgate yat karaNIyam atra; dharmyaM yazasyaM kuru tat pracintya 01182010c pAJcAlarAjasya ca yat priyaM syAt; tad brUhi sarve sma vaze sthitAs te 01182011 vaizaMpAyana uvAca 01182011a te dRSTvA tatra tiSThantIM sarve kRSNAM yazasvinIm 01182011c saMprekSyAnyonyam AsInA hRdayais tAm adhArayan 01182012a teSAM hi draupadIM dRSTvA sarveSAm amitaujasAm 01182012c saMpramathyendriyagrAmaM prAdurAsIn manobhavaH 01182013a kAmyaM rUpaM hi pAJcAlyA vidhAtrA vihitaM svayam 01182013c babhUvAdhikam anyAbhyaH sarvabhUtamanoharam 01182014a teSAm AkArabhAvajJaH kuntIputro yudhiSThiraH 01182014c dvaipAyanavacaH kRtsnaM saMsmaran vai nararSabha 01182015a abravIt sa hi tAn bhrAtqn mithobhedabhayAn nRpaH 01182015c sarveSAM draupadI bhAryA bhaviSyati hi naH zubhA 01183001 vaizaMpAyana uvAca 01183001a bhrAtur vacas tat prasamIkSya sarve; jyeSThasya pANDos tanayAs tadAnIm 01183001c tam evArthaM dhyAyamAnA manobhir; AsAM cakrur atha tatrAmitaujAH 01183002a vRSNipravIras tu kurupravIrAn; AzaGkamAnaH saharauhiNeyaH 01183002c jagAma tAM bhArgavakarmazAlAM; yatrAsate te puruSapravIrAH 01183003a tatropaviSTaM pRthudIrghabAhuM; dadarza kRSNaH saharauhiNeyaH 01183003c ajAtazatruM parivArya tAMz ca; upopaviSTAJ jvalanaprakAzAn 01183004a tato 'bravId vAsudevo 'bhigamya; kuntIsutaM dharmabhRtAM variSTham 01183004c kRSNo 'ham asmIti nipIDya pAdau; yudhiSThirasyAjamIDhasya rAjJaH 01183005a tathaiva tasyApy anu rauhiNeyas; tau cApi hRSTAH kuravo 'bhyanandan 01183005c pitRSvasuz cApi yadupravIrAv; agRhNatAM bhAratamukhya pAdau 01183006a ajAtazatruz ca kurupravIraH; papraccha kRSNaM kuzalaM nivedya 01183006c kathaM vayaM vAsudeva tvayeha; gUDhA vasanto viditAH sma sarve 01183007a tam abravId vAsudevaH prahasya; gUDho 'py agnir jJAyata eva rAjan 01183007c taM vikramaM pANDaveyAnatItya; ko 'nyaH kartA vidyate mAnuSeSu 01183008a diSTyA tasmAt pAvakAt saMpramuktA; yUyaM sarve pANDavAH zatrusAhAH 01183008c diSTyA pApo dhRtarASTrasya putraH; sahAmAtyo na sakAmo 'bhaviSyat 01183009a bhadraM vo 'stu nihitaM yad guhAyAM; vivardhadhvaM jvalana ivedhyamAnaH 01183009c mA vo vidyuH pArthivAH ke caneha; yAsyAvahe zibirAyaiva tAvat 01183009e so 'nujJAtaH pANDavenAvyayazrIH; prAyAc chIghraM baladevena sArdham 01184001 vaizaMpAyana uvAca 01184001a dhRSTadyumnas tu pAJcAlyaH pRSThataH kurunandanau 01184001c anvagacchat tadA yAntau bhArgavasya nivezanam 01184002a so 'jJAyamAnaH puruSAn avadhAya samantataH 01184002c svayam ArAn niviSTo 'bhUd bhArgavasya nivezane 01184003a sAye 'tha bhImas tu ripupramAthI; jiSNur yamau cApi mahAnubhAvau 01184003c bhaikSaM caritvA tu yudhiSThirAya; nivedayAM cakrur adInasattvAH 01184004a tatas tu kuntI drupadAtmajAM tAm; uvAca kAle vacanaM vadAnyA 01184004c ato 'gram AdAya kuruSva bhadre; baliM ca viprAya ca dehi bhikSAm 01184005a ye cAnnam icchanti dadasva tebhyaH; parizritA ye parito manuSyAH 01184005c tataz ca zeSaM pravibhajya zIghram; ardhaM caturNAM mama cAtmanaz ca 01184006a ardhaM ca bhImAya dadAhi bhadre; ya eSa mattarSabhatulyarUpaH 01184006c zyAmo yuvA saMhananopapanna; eSo hi vIro bahubhuk sadaiva 01184007a sA hRSTarUpaiva tu rAjaputrI; tasyA vacaH sAdhv avizaGkamAnA 01184007c yathAvad uktaM pracakAra sAdhvI; te cApi sarve 'bhyavajahrur annam 01184008a kuzais tu bhUmau zayanaM cakAra; mAdrIsutaH sahadevas tarasvI 01184008c yathAtmIyAny ajinAni sarve; saMstIrya vIrAH suSupur dharaNyAm 01184009a agastyazAstAm abhito dizaM tu; zirAMsi teSAM kurusattamAnAm 01184009c kuntI purastAt tu babhUva teSAM; kRSNA tiraz caiva babhUva pattaH 01184010a azeta bhUmau saha pANDuputraiH; pAdopadhAneva kRtA kuzeSu 01184010c na tatra duHkhaM ca babhUva tasyA; na cAvamene kurupuMgavAMs tAn 01184011a te tatra zUrAH kathayAM babhUvuH; kathA vicitrAH pRtanAdhikArAH 01184011c astrANi divyAni rathAMz ca nAgAn; khaDgAn gadAz cApi parazvadhAMz ca 01184012a teSAM kathAs tAH parikIrtyamAnAH; pAJcAlarAjasya sutas tadAnIm 01184012c zuzrAva kRSNAM ca tathA niSaNNAM; te cApi sarve dadRzur manuSyAH 01184013a dhRSTadyumno rAjaputras tu sarvaM; vRttaM teSAM kathitaM caiva rAtrau 01184013c sarvaM rAjJe drupadAyAkhilena; nivedayiSyaMs tvarito jagAma 01184014a pAJcAlarAjas tu viSaNNarUpas; tAn pANDavAn aprativindamAnaH 01184014c dhRSTadyumnaM paryapRcchan mahAtmA; kva sA gatA kena nItA ca kRSNA 01184015a kaccin na zUdreNa na hInajena; vaizyena vA karadenopapannA 01184015c kaccit padaM mUrdhni na me nidigdhaM; kaccin mAlA patitA na zmazAne 01184016a kaccit savarNapravaro manuSya; udriktavarNo 'py uta veha kaccit 01184016c kaccin na vAmo mama mUrdhni pAdaH; kRSNAbhimarzena kRto 'dya putra 01184017a kaccic ca yakSye paramapratItaH; saMyujya pArthena nararSabheNa 01184017c bravIhi tattvena mahAnubhAvaH; ko 'sau vijetA duhitur mamAdya 01184018a vicitravIryasya tu kaccid adya; kurupravIrasya dharanti putrAH 01184018c kaccit tu pArthena yavIyasAdya; dhanur gRhItaM nihataM ca lakSyam 01185001 vaizaMpAyana uvAca 01185001a tatas tathoktaH parihRSTarUpaH; pitre zazaMsAtha sa rAjaputraH 01185001c dhRSTadyumnaH somakAnAM prabarho; vRttaM yathA yena hRtA ca kRSNA 01185002a yo 'sau yuvA svAyatalohitAkSaH; kRSNAjinI devasamAnarUpaH 01185002c yaH kArmukAgryaM kRtavAn adhijyaM; lakSyaM ca tat pAtitavAn pRthivyAm 01185003a asajjamAnaz ca gatas tarasvI; vRto dvijAgryair abhipUjyamAnaH 01185003c cakrAma vajrIva diteH suteSu; sarvaiz ca devair RSibhiz ca juSTaH 01185004a kRSNA ca gRhyAjinam anvayAt taM; nAgaM yathA nAgavadhUH prahRSTA 01185004c amRSyamANeSu narAdhipeSu; kruddheSu taM tatra samApatatsu 01185005a tato 'paraH pArthivarAjamadhye; pravRddham Arujya mahIpraroham 01185005c prakAlayann eva sa pArthivaughAn; kruddho 'ntakaH prANabhRto yathaiva 01185006a tau pArthivAnAM miSatAM narendra; kRSNAm upAdAya gatau narAgryau 01185006c vibhrAjamAnAv iva candrasUryau; bAhyAM purAd bhArgavakarmazAlAm 01185007a tatropaviSTArcir ivAnalasya; teSAM janitrIti mama pratarkaH 01185007c tathAvidhair eva narapravIrair; upopaviSTais tribhir agnikalpaiH 01185008a tasyAs tatas tAv abhivAdya pAdAv; uktvA ca kRSNAm abhivAdayeti 01185008c sthitau ca tatraiva nivedya kRSNAM; bhaikSapracArAya gatA narAgryAH 01185009a teSAM tu bhaikSaM pratigRhya kRSNA; kRtvA baliM brAhmaNasAc ca kRtvA 01185009c tAM caiva vRddhAM pariviSya tAMz ca; narapravIrAn svayam apy abhuGkta 01185010a suptAs tu te pArthiva sarva eva; kRSNA tu teSAM caraNopadhAnam 01185010c AsIt pRthivyAM zayanaM ca teSAM; darbhAjinAgryAstaraNopapannam 01185011a te nardamAnA iva kAlameghAH; kathA vicitrAH kathayAM babhUvuH 01185011c na vaizyazUdraupayikIH kathAs tA; na ca dvijAteH kathayanti vIrAH 01185012a niHsaMzayaM kSatriyapuMgavAs te; yathA hi yuddhaM kathayanti rAjan 01185012c AzA hi no vyaktam iyaM samRddhA; muktAn hi pArthAJ zRNumo 'gnidAhAt 01185013a yathA hi lakSyaM nihataM dhanuz ca; sajyaM kRtaM tena tathA prasahya 01185013c yathA ca bhASanti parasparaM te; channA dhruvaM te pracaranti pArthAH 01185014a tataH sa rAjA drupadaH prahRSTaH; purohitaM preSayAM tatra cakre 01185014c vidyAma yuSmAn iti bhASamANo; mahAtmanaH pANDusutAH stha kaccit 01185015a gRhItavAkyo nRpateH purodhA; gatvA prazaMsAm abhidhAya teSAm 01185015c vAkyaM yathAvan nRpateH samagram; uvAca tAn sa kramavit krameNa 01185016a vijJAtum icchaty avanIzvaro vaH; pAJcAlarAjo drupado varArhAH 01185016c lakSyasya veddhAram imaM hi dRSTvA; harSasya nAntaM paripazyate saH 01185017a tad AcaDDhvaM jJAtikulAnupUrvIM; padaM ziraHsu dviSatAM kurudhvam 01185017c prahlAdayadhvaM hRdayaM mamedaM; pAJcAlarAjasya sahAnugasya 01185018a pANDur hi rAjA drupadasya rAjJaH; priyaH sakhA cAtmasamo babhUva 01185018c tasyaiSa kAmo duhitA mameyaM; snuSA yadi syAd iti kauravasya 01185019a ayaM ca kAmo drupadasya rAjJo; hRdi sthito nityam aninditAGgAH 01185019c yad arjuno vai pRthudIrghabAhur; dharmeNa vindeta sutAM mameti 01185020a tathoktavAkyaM tu purohitaM taM; sthitaM vinItaM samudIkSya rAjA 01185020c samIpasthaM bhImam idaM zazAsa; pradIyatAM pAdyam arghyaM tathAsmai 01185021a mAnyaH purodhA drupadasya rAjJas; tasmai prayojyAbhyadhikaiva pUjA 01185021c bhImas tathA tat kRtavAn narendra; tAM caiva pUjAM pratisaMgRhItvA 01185022a sukhopaviSTaM tu purohitaM taM; yudhiSThiro brAhmaNam ity uvAca 01185022c pAJcAlarAjena sutA nisRSTA; svadharmadRSTena yathAnukAmam 01185023a pradiSTazulkA drupadena rAjJA; sAnena vIreNa tathAnuvRttA 01185023c na tatra varNeSu kRtA vivakSA; na jIvazilpe na kule na gotre 01185024a kRtena sajyena hi kArmukeNa; viddhena lakSyeNa ca saMnisRSTA 01185024c seyaM tathAnena mahAtmaneha; kRSNA jitA pArthivasaMghamadhye 01185025a naivaMgate saumakir adya rAjA; saMtApam arhaty asukhAya kartum 01185025c kAmaz ca yo 'sau drupadasya rAjJaH; sa cApi saMpatsyati pArthivasya 01185026a aprApyarUpAM hi narendrakanyAm; imAm ahaM brAhmaNa sAdhu manye 01185026c na tad dhanur mandabalena zakyaM; maurvyA samAyojayituM tathA hi 01185026e na cAkRtAstreNa na hInajena; lakSyaM tathA pAtayituM hi zakyam 01185027a tasmAn na tApaM duhitur nimittaM; pAJcAlarAjo 'rhati kartum adya 01185027c na cApi tat pAtanam anyatheha; kartuM viSahyaM bhuvi mAnavena 01185028a evaM bruvaty eva yudhiSThire tu; pAJcAlarAjasya samIpato 'nyaH 01185028c tatrAjagAmAzu naro dvitIyo; nivedayiSyann iha siddham annam 01186001 dUta uvAca 01186001a janyArtham annaM drupadena rAjJA; vivAhahetor upasaMskRtaM ca 01186001c tad ApnuvadhvaM kRtasarvakAryAH; kRSNA ca tatraiva ciraM na kAryam 01186002a ime rathAH kAJcanapadmacitrAH; sadazvayuktA vasudhAdhipArhAH 01186002c etAn samAruhya paraita sarve; pAJcAlarAjasya nivezanaM tat 01186003 vaizaMpAyana uvAca 01186003a tataH prayAtAH kurupuMgavAs te; purohitaM taM prathamaM prayApya 01186003c AsthAya yAnAni mahAnti tAni; kuntI ca kRSNA ca sahaiva yAte 01186004a zrutvA tu vAkyAni purohitasya; yAny uktavAn bhArata dharmarAjaH 01186004c jijJAsayaivAtha kurUttamAnAM; dravyANy anekAny upasaMjahAra 01186005a phalAni mAlyAni susaMskRtAni; carmANi varmANi tathAsanAni 01186005c gAz caiva rAjann atha caiva rajjUr; dravyANi cAnyAni kRSInimittam 01186006a anyeSu zilpeSu ca yAny api syuH; sarvANi kLptAny akhilena tatra 01186006c krIDAnimittAni ca yAni tAni; sarvANi tatropajahAra rAjA 01186007a rathAzvavarmANi ca bhAnumanti; khaDgA mahAnto 'zvarathAz ca citrAH 01186007c dhanUMSi cAgryANi zarAz ca mukhyAH; zaktyRSTayaH kAJcanabhUSitAz ca 01186008a prAsA bhuzuNDyaz ca parazvadhAz ca; sAMgrAmikaM caiva tathaiva sarvam 01186008c zayyAsanAny uttamasaMskRtAni; tathaiva cAsan vividhAni tatra 01186009a kuntI tu kRSNAM parigRhya sAdhvIm; antaHpuraM drupadasyAviveSa 01186009c striyaz ca tAM kauravarAjapatnIM; pratyarcayAM cakrur adInasattvAH 01186010a tAn siMhavikrAntagatIn avekSya; maharSabhAkSAn ajinottarIyAn 01186010c gUDhottarAMsAn bhujagendrabhoga;pralambabAhUn puruSapravIrAn 01186011a rAjA ca rAjJaH sacivAz ca sarve; putrAz ca rAjJaH suhRdas tathaiva 01186011c preSyAz ca sarve nikhilena rAjan; harSaM samApetur atIva tatra 01186012a te tatra vIrAH paramAsaneSu; sapAdapITheSv avizaGkamAnAH 01186012c yathAnupUrvyA vivizur narAgryAs; tadA mahArheSu na vismayantaH 01186013a uccAvacaM pArthivabhojanIyaM; pAtrISu jAmbUnadarAjatISu 01186013c dAsAz ca dAsyaz ca sumRSTaveSAH; bhojApakAz cApy upajahrur annam 01186014a te tatra bhuktvA puruSapravIrA; yathAnukAmaM subhRzaM pratItAH 01186014c utkramya sarvANi vasUni tatra; sAMgrAmikAny Avivizur nRvIrAH 01186015a tal lakSayitvA drupadasya putro; rAjA ca sarvaiH saha mantrimukhyaiH 01186015c samarcayAm Asur upetya hRSTAH; kuntIsutAn pArthivaputrapautrAn 01187001 vaizaMpAyana uvAca 01187001a tata AhUya pAJcAlyo rAjaputraM yudhiSThiram 01187001c parigraheNa brAhmeNa parigRhya mahAdyutiH 01187002a paryapRcchad adInAtmA kuntIputraM suvarcasam 01187002c kathaM jAnIma bhavataH kSatriyAn brAhmaNAn uta 01187003a vaizyAn vA guNasaMpannAn uta vA zUdrayonijAn 01187003c mAyAm AsthAya vA siddhAMz carataH sarvatodizam 01187004a kRSNAhetor anuprAptAn divaH saMdarzanArthinaH 01187004c bravItu no bhavAn satyaM saMdeho hy atra no mahAn 01187005a api naH saMzayasyAnte manastuSTir ihAvizet 01187005c api no bhAgadheyAni zubhAni syuH paraMtapa 01187006a kAmayA brUhi satyaM tvaM satyaM rAjasu zobhate 01187006c iSTApUrtena ca tathA vaktavyam anRtaM na tu 01187007a zrutvA hy amarasaMkAza tava vAkyam ariMdama 01187007c dhruvaM vivAhakaraNam AsthAsyAmi vidhAnataH 01187008 yudhiSThira uvAca 01187008a mA rAjan vimanA bhUs tvaM pAJcAlya prItir astu te 01187008c Ipsitas te dhruvaH kAmaH saMvRtto 'yam asaMzayam 01187009a vayaM hi kSatriyA rAjan pANDoH putrA mahAtmanaH 01187009c jyeSThaM mAM viddhi kaunteyaM bhImasenArjunAv imau 01187009e yAbhyAM tava sutA rAjan nirjitA rAjasaMsadi 01187010a yamau tu tatra rAjendra yatra kRSNA pratiSThitA 01187010c vyetu te mAnasaM duHkhaM kSatriyAH smo nararSabha 01187010e padminIva suteyaM te hradAd anyaM hradaM gatA 01187011a iti tathyaM mahArAja sarvam etad bravImi te 01187011c bhavAn hi gurur asmAkaM paramaM ca parAyaNam 01187012 vaizaMpAyana uvAca 01187012a tataH sa drupado rAjA harSavyAkulalocanaH 01187012c prativaktuM tadA yuktaM nAzakat taM yudhiSThiram 01187013a yatnena tu sa taM harSaM saMnigRhya paraMtapaH 01187013c anurUpaM tato rAjA pratyuvAca yudhiSThiram 01187014a papraccha cainaM dharmAtmA yathA te pradrutAH purA 01187014c sa tasmai sarvam AcakhyAv AnupUrvyeNa pANDavaH 01187015a tac chrutvA drupado rAjA kuntIputrasya bhASitam 01187015c vigarhayAm Asa tadA dhRtarASTraM janezvaram 01187016a AzvAsayAm Asa ca taM kuntIputraM yudhiSThiram 01187016c pratijajJe ca rAjyAya drupado vadatAM varaH 01187017a tataH kuntI ca kRSNA ca bhImasenArjunAv api 01187017c yamau ca rAjJA saMdiSTau vivizur bhavanaM mahat 01187018a tatra te nyavasan rAjan yajJasenena pUjitAH 01187018c pratyAzvastAMs tato rAjA saha putrair uvAca tAn 01187019a gRhNAtu vidhivat pANim adyaiva kurunandanaH 01187019c puNye 'hani mahAbAhur arjunaH kurutAM kSaNam 01187020a tatas tam abravId rAjA dharmaputro yudhiSThiraH 01187020c mamApi dArasaMbandhaH kAryas tAvad vizAM pate 01187021 drupada uvAca 01187021a bhavAn vA vidhivat pANiM gRhNAtu duhitur mama 01187021c yasya vA manyase vIra tasya kRSNAm upAdiza 01187022 yudhiSThira uvAca 01187022a sarveSAM draupadI rAjan mahiSI no bhaviSyati 01187022c evaM hi vyAhRtaM pUrvaM mama mAtrA vizAM pate 01187023a ahaM cApy aniviSTo vai bhImasenaz ca pANDavaH 01187023c pArthena vijitA caiSA ratnabhUtA ca te sutA 01187024a eSa naH samayo rAjan ratnasya sahabhojanam 01187024c na ca taM hAtum icchAmaH samayaM rAjasattama 01187025a sarveSAM dharmataH kRSNA mahiSI no bhaviSyati 01187025c AnupUrvyeNa sarveSAM gRhNAtu jvalane karam 01187026 drupada uvAca 01187026a ekasya bahvyo vihitA mahiSyaH kurunandana 01187026c naikasyA bahavaH puMso vidhIyante kadA cana 01187027a lokavedaviruddhaM tvaM nAdharmaM dhArmikaH zuciH 01187027c kartum arhasi kaunteya kasmAt te buddhir IdRzI 01187028 yudhiSThira uvAca 01187028a sUkSmo dharmo mahArAja nAsya vidmo vayaM gatim 01187028c pUrveSAm AnupUrvyeNa yAtaM vartmAnuyAmahe 01187029a na me vAg anRtaM prAha nAdharme dhIyate matiH 01187029c evaM caiva vadaty ambA mama caiva manogatam 01187030a eSa dharmo dhruvo rAjaMz carainam avicArayan 01187030c mA ca te 'tra vizaGkA bhUt kathaM cid api pArthiva 01187031 drupada uvAca 01187031a tvaM ca kuntI ca kaunteya dhRSTadyumnaz ca me sutaH 01187031c kathayantv itikartavyaM zvaH kAle karavAmahe 01187032 vaizaMpAyana uvAca 01187032a te sametya tataH sarve kathayanti sma bhArata 01187032c atha dvaipAyano rAjann abhyAgacchad yadRcchayA 01188001 vaizaMpAyana uvAca 01188001a tatas te pANDavAH sarve pAJcAlyaz ca mahAyazAH 01188001c pratyutthAya mahAtmAnaM kRSNaM dRSTvAbhyapUjayan 01188002a pratinandya sa tAn sarvAn pRSTvA kuzalam antataH 01188002c Asane kAJcane zubhre niSasAda mahAmanAH 01188003a anujJAtAs tu te sarve kRSNenAmitatejasA 01188003c AsaneSu mahArheSu niSedur dvipadAM varAH 01188004a tato muhUrtAn madhurAM vANIm uccArya pArSataH 01188004c papraccha taM mahAtmAnaM draupadyarthe vizAM patiH 01188005a katham ekA bahUnAM syAn na ca syAd dharmasaMkaraH 01188005c etan no bhagavAn sarvaM prabravItu yathAtatham 01188006 vyAsa uvAca 01188006a asmin dharme vipralambhe lokavedavirodhake 01188006c yasya yasya mataM yad yac chrotum icchAmi tasya tat 01188007 drupada uvAca 01188007a adharmo 'yaM mama mato viruddho lokavedayoH 01188007c na hy ekA vidyate patnI bahUnAM dvijasattama 01188008a na cApy AcaritaH pUrvair ayaM dharmo mahAtmabhiH 01188008c na ca dharmo 'py anekasthaz caritavyaH sanAtanaH 01188009a ato nAhaM karomy evaM vyavasAyaM kriyAM prati 01188009c dharmasaMdehasaMdigdhaM pratibhAti hi mAm idam 01188010 dhRSTadyumna uvAca 01188010a yavIyasaH kathaM bhAryAM jyeSTho bhrAtA dvijarSabha 01188010c brahman samabhivarteta sadvRttaH saMs tapodhana 01188011a na tu dharmasya sUkSmatvAd gatiM vidmaH kathaM cana 01188011c adharmo dharma iti vA vyavasAyo na zakyate 01188012a kartum asmadvidhair brahmaMs tato na vyavasAmy aham 01188012c paJcAnAM mahiSI kRSNA bhavatv iti kathaM cana 01188013 yudhiSThira uvAca 01188013a na me vAg anRtaM prAha nAdharme dhIyate matiH 01188013c vartate hi mano me 'tra naiSo 'dharmaH kathaM cana 01188014a zrUyate hi purANe 'pi jaTilA nAma gautamI 01188014c RSIn adhyAsitavatI sapta dharmabhRtAM vara 01188015a guroz ca vacanaM prAhur dharmaM dharmajJasattama 01188015c gurUNAM caiva sarveSAM janitrI paramo guruH 01188016a sA cApy uktavatI vAcaM bhaikSavad bhujyatAm iti 01188016c tasmAd etad ahaM manye dharmaM dvijavarottama 01188017 kunty uvAca 01188017a evam etad yathAhAyaM dharmacArI yudhiSThiraH 01188017c anRtAn me bhayaM tIvraM mucyeyam anRtAt katham 01188018 vyAsa uvAca 01188018a anRtAn mokSyase bhadre dharmaz caiSa sanAtanaH 01188018c na tu vakSyAmi sarveSAM pAJcAla zRNu me svayam 01188019a yathAyaM vihito dharmo yataz cAyaM sanAtanaH 01188019c yathA ca prAha kaunteyas tathA dharmo na saMzayaH 01188020 vaizaMpAyana uvAca 01188020a tata utthAya bhagavAn vyAso dvaipAyanaH prabhuH 01188020c kare gRhItvA rAjAnaM rAjavezma samAvizat 01188021a pANDavAz cApi kuntI ca dhRSTadyumnaz ca pArSataH 01188021c vicetasas te tatraiva pratIkSante sma tAv ubhau 01188022a tato dvaipAyanas tasmai narendrAya mahAtmane 01188022c Acakhyau tad yathA dharmo bahUnAm ekapatnitA 01189001 vyAsa uvAca 01189001a purA vai naimiSAraNye devAH satram upAsate 01189001c tatra vaivasvato rAjaJ zAmitram akarot tadA 01189002a tato yamo dIkSitas tatra rAjan; nAmArayat kiM cid api prajAbhyaH 01189002c tataH prajAs tA bahulA babhUvuH; kAlAtipAtAn maraNAt prahINAH 01189003a tatas tu zakro varuNaH kuberaH; sAdhyA rudrA vasavaz cAzvinau ca 01189003c praNetAraM bhuvanasya prajApatiM; samAjagmus tatra devAs tathAnye 01189004a tato 'bruva&l lokaguruM sametA; bhayaM nas tIvraM mAnuSANAM vivRddhyA 01189004c tasmAd bhayAd udvijantaH sukhepsavaH; prayAma sarve zaraNaM bhavantam 01189005 brahmovAca 01189005a kiM vo bhayaM mAnuSebhyo yUyaM sarve yadAmarAH 01189005c mA vo martyasakAzAd vai bhayaM bhavatu karhi cit 01189006 devA UcuH 01189006a martyA hy amartyAH saMvRttA na vizeSo 'sti kaz cana 01189006c avizeSAd udvijanto vizeSArtham ihAgatAH 01189007 brahmovAca 01189007a vaivasvato vyApRtaH satrahetos; tena tv ime na mriyante manuSyAH 01189007c tasminn ekAgre kRtasarvakArye; tata eSAM bhavitaivAntakAlaH 01189008a vaivasvatasyApi tanur vibhUtA; vIryeNa yuSmAkam uta prayuktA 01189008c saiSAm anto bhavitA hy antakAle; tanur hi vIryaM bhavitA nareSu 01189009 vyAsa uvAca 01189009a tatas tu te pUrvajadevavAkyaM; zrutvA devA yatra devA yajante 01189009c samAsInAs te sametA mahAbalA; bhAgIrathyAM dadRzuH puNDarIkam 01189010a dRSTvA ca tad vismitAs te babhUvus; teSAm indras tatra zUro jagAma 01189010c so 'pazyad yoSAm atha pAvakaprabhAM; yatra gaGgA satataM saMprasUtA 01189011a sA tatra yoSA rudatI jalArthinI; gaGgAM devIM vyavagAhyAvatiSThat 01189011c tasyAzrubinduH patito jale vai; tat padmam AsId atha tatra kAJcanam 01189012a tad adbhutaM prekSya vajrI tadAnIm; apRcchat tAM yoSitam antikAd vai 01189012c kA tvaM kathaM rodiSi kasya hetor; vAkyaM tathyaM kAmayeha bravIhi 01189013 stry uvAca 01189013a tvaM vetsyase mAm iha yAsmi zakra; yadarthaM cAhaM rodimi mandabhAgyA 01189013c Agaccha rAjan purato 'haM gamiSye; draSTAsi tad rodimi yatkRte 'ham 01189014 vyAsa uvAca 01189014a tAM gacchantIm anvagacchat tadAnIM; so 'pazyad ArAt taruNaM darzanIyam 01189014c siMhAsanasthaM yuvatIsahAyaM; krIDantam akSair girirAjamUrdhni 01189015a tam abravId devarAjo mamedaM; tvaM viddhi vizvaM bhuvanaM vaze sthitam 01189015c Izo 'ham asmIti samanyur abravId; dRSTvA tam akSaiH subhRzaM pramattam 01189016a kruddhaM tu zakraM prasamIkSya devo; jahAsa zakraM ca zanair udaikSata 01189016c saMstambhito 'bhUd atha devarAjas; tenekSitaH sthANur ivAvatasthe 01189017a yadA tu paryAptam ihAsya krIDayA; tadA devIM rudatIM tAm uvAca 01189017c AnIyatAm eSa yato 'ham ArAn; mainaM darpaH punar apy Avizeta 01189018a tataH zakraH spRSTamAtras tayA tu; srastair aGgaiH patito 'bhUd dharaNyAm 01189018c tam abravId bhagavAn ugratejA; maivaM punaH zakra kRthAH kathaM cit 01189019a vivartayainaM ca mahAdrirAjaM; balaM ca vIryaM ca tavAprameyam 01189019c vivRtya caivAviza madhyam asya; yatrAsate tvadvidhAH sUryabhAsaH 01189020a sa tad vivRtya zikharaM mahAgires; tulyadyutIMz caturo 'nyAn dadarza 01189020c sa tAn abhiprekSya babhUva duHkhitaH; kaccin nAhaM bhavitA vai yatheme 01189021a tato devo girizo vajrapANiM; vivRtya netre kupito 'bhyuvAca 01189021c darIm etAM praviza tvaM zatakrato; yan mAM bAlyAd avamaMsthAH purastAt 01189022a uktas tv evaM vibhunA devarAjaH; pravepamAno bhRzam evAbhiSaGgAt 01189022c srastair aGgair anileneva nunnam; azvatthapatraM girirAjamUrdhni 01189023a sa prAJjalir vinatenAnanena; pravepamAnaH sahasaivam uktaH 01189023c uvAca cedaM bahurUpam ugraM; draSTA zeSasya bhagavaMs tvaM bhavAdya 01189024a tam abravId ugradhanvA prahasya; naivaMzIlAH zeSam ihApnuvanti 01189024c ete 'py evaM bhavitAraH purastAt; tasmAd etAM darim Avizya zedhvam 01189025a zeSo 'py evaM bhavitA vo na saMzayo; yoniM sarve mAnuSIm Avizadhvam 01189025c tatra yUyaM karma kRtvAviSahyaM; bahUn anyAn nidhanaM prApayitvA 01189026a AgantAraH punar evendralokaM; svakarmaNA pUrvajitaM mahArham 01189026c sarvaM mayA bhASitam etad evaM; kartavyam anyad vividhArthavac ca 01189027 pUrvendrA UcuH 01189027a gamiSyAmo mAnuSaM devalokAd; durAdharo vihito yatra mokSaH 01189027c devAs tv asmAn AdadhIraJ jananyAM; dharmo vAyur maghavAn azvinau ca 01189028 vyAsa uvAca 01189028a etac chrutvA vajrapANir vacas tu; devazreSThaM punar evedam Aha 01189028c vIryeNAhaM puruSaM kAryahetor; dadyAm eSAM paJcamaM matprasUtam 01189029a teSAM kAmaM bhagavAn ugradhanvA; prAdAd iSTaM sannisargAd yathoktam 01189029c tAM cApy eSAM yoSitaM lokakAntAM; zriyaM bhAryAM vyadadhAn mAnuSeSu 01189030a tair eva sArdhaM tu tataH sa devo; jagAma nArAyaNam aprameyam 01189030c sa cApi tad vyadadhAt sarvam eva; tataH sarve saMbabhUvur dharaNyAm 01189031a sa cApi kezau harir udbabarha; zuklam ekam aparaM cApi kRSNam 01189031c tau cApi kezau vizatAM yadUnAM; kule striyau rohiNIM devakIM ca 01189031e tayor eko baladevo babhUva; kRSNo dvitIyaH kezavaH saMbabhUva 01189032a ye te pUrvaM zakrarUpA niruddhAs; tasyAM daryAM parvatasyottarasya 01189032c ihaiva te pANDavA vIryavantaH; zakrasyAMzaH pANDavaH savyasAcI 01189033a evam ete pANDavAH saMbabhUvur; ye te rAjan pUrvam indrA babhUvuH 01189033c lakSmIz caiSAM pUrvam evopadiSTA; bhAryA yaiSA draupadI divyarUpA 01189034a kathaM hi strI karmaNo 'nte mahItalAt; samuttiSThed anyato daivayogAt 01189034c yasyA rUpaM somasUryaprakAzaM; gandhaz cAgryaH krozamAtrAt pravAti 01189035a idaM cAnyat prItipUrvaM narendra; dadAmi te varam atyadbhutaM ca 01189035c divyaM cakSuH pazya kuntIsutAMs tvaM; puNyair divyaiH pUrvadehair upetAn 01189036 vaizaMpAyana uvAca 01189036a tato vyAsaH paramodArakarmA; zucir vipras tapasA tasya rAjJaH 01189036c cakSur divyaM pradadau tAn sa sarvAn; rAjApazyat pUrvadehair yathAvat 01189037a tato divyAn hemakirITamAlinaH; zakraprakhyAn pAvakAdityavarNAn 01189037c baddhApIDAMz cArurUpAMz ca yUno; vyUDhoraskAMs tAlamAtrAn dadarza 01189038a divyair vastrair arajobhiH suvarNair; mAlyaiz cAgryaiH zobhamAnAn atIva 01189038c sAkSAt tryakSAn vasavo vAtha divyAn; AdityAn vA sarvaguNopapannAn 01189038e tAn pUrvendrAn evam IkSyAbhirUpAn; prIto rAjA drupado vismitaz ca 01189039a divyAM mAyAM tAm avApyAprameyAM; tAM caivAgryAM zriyam iva rUpiNIM ca 01189039c yogyAM teSAM rUpatejoyazobhiH; patnIm RddhAM dRSTavAn pArthivendraH 01189040a sa tad dRSTvA mahad AzcaryarUpaM; jagrAha pAdau satyavatyAH sutasya 01189040c naitac citraM paramarSe tvayIti; prasannacetAH sa uvAca cainam 01189041 vyAsa uvAca 01189041a AsIt tapovane kA cid RSeH kanyA mahAtmanaH 01189041c nAdhyagacchat patiM sA tu kanyA rUpavatI satI 01189042a toSayAm Asa tapasA sA kilogreNa zaMkaram 01189042c tAm uvAcezvaraH prIto vRNu kAmam iti svayam 01189043a saivam uktAbravIt kanyA devaM varadam Izvaram 01189043c patiM sarvaguNopetam icchAmIti punaH punaH 01189044a dadau tasyai sa devezas taM varaM prItimAMs tadA 01189044c paJca te patayaH zreSThA bhaviSyantIti zaMkaraH 01189045a sA prasAdayatI devam idaM bhUyo 'bhyabhASata 01189045c ekaM patiM guNopetaM tvatto 'rhAmIti vai tadA 01189045e tAM devadevaH prItAtmA punaH prAha zubhaM vacaH 01189046a paJcakRtvas tvayA uktaH patiM dehIty ahaM punaH 01189046c tat tathA bhavitA bhadre tava tad bhadram astu te 01189046e deham anyaM gatAyAs te yathoktaM tad bhaviSyati 01189047a drupadaiSA hi sA jajJe sutA te devarUpiNI 01189047c paJcAnAM vihitA patnI kRSNA pArSaty aninditA 01189048a svargazrIH pANDavArthAya samutpannA mahAmakhe 01189048c seha taptvA tapo ghoraM duhitRtvaM tavAgatA 01189049a saiSA devI rucirA devajuSTA; paJcAnAm ekA svakRtena karmaNA 01189049c sRSTA svayaM devapatnI svayambhuvA; zrutvA rAjan drupadeSTaM kuruSva 01190001 drupada uvAca 01190001a azrutvaivaM vacanaM te maharSe; mayA pUrvaM yatitaM kAryam etat 01190001c na vai zakyaM vihitasyApayAtuM; tad evedam upapannaM vidhAnam 01190002a diSTasya granthir anivartanIyaH; svakarmaNA vihitaM neha kiM cit 01190002c kRtaM nimittaM hi varaikahetos; tad evedam upapannaM bahUnAm 01190003a yathaiva kRSNoktavatI purastAn; naikAn patIn me bhagavAn dadAtu 01190003c sa cApy evaM varam ity abravIt tAM; devo hi veda paramaM yad atra 01190004a yadi vAyaM vihitaH zaMkareNa; dharmo 'dharmo vA nAtra mamAparAdhaH 01190004c gRhNantv ime vidhivat pANim asyA; yathopajoSaM vihitaiSAM hi kRSNA 01190005 vaizaMpAyana uvAca 01190005a tato 'bravId bhagavAn dharmarAjam; adya puNyAham uta pANDaveya 01190005c adya pauSyaM yogam upaiti candramAH; pANiM kRSNAyAs tvaM gRhANAdya pUrvam 01190006a tato rAjA yajJasenaH saputro; janyArtha yuktaM bahu tat tadagryam 01190006c samAnayAm Asa sutAM ca kRSNAm; AplAvya ratnair bahubhir vibhUSya 01190007a tataH sarve suhRdas tatra tasya; samAjagmuH sacivA mantriNaz ca 01190007c draSTuM vivAhaM paramapratItA; dvijAz ca paurAz ca yathApradhAnAH 01190008a tat tasya vezmArthijanopazobhitaM; vikIrNapadmotpalabhUSitAjiram 01190008c mahArharatnaughavicitram Ababhau; divaM yathA nirmalatArakAcitam 01190009a tatas tu te kauravarAjaputrA; vibhUSitAH kuNDalino yuvAnaH 01190009c mahArhavastrA varacandanokSitAH; kRtAbhiSekAH kRtamaGgalakriyAH 01190010a purohitenAgnisamAnavarcasA; sahaiva dhaumyena yathAvidhi prabho 01190010c krameNa sarve vivizuz ca tat sado; maharSabhA goSTham ivAbhinandinaH 01190011a tataH samAdhAya sa vedapArago; juhAva mantrair jvalitaM hutAzanam 01190011c yudhiSThiraM cApy upanIya mantravin; niyojayAm Asa sahaiva kRSNayA 01190012a pradakSiNaM tau pragRhItapANI; samAnayAm Asa sa vedapAragaH 01190012c tato 'bhyanujJAya tam AjizobhinaM; purohito rAjagRhAd viniryayau 01190013a krameNa cAnena narAdhipAtmajA; varastriyAs te jagRhus tadA karam 01190013c ahany ahany uttamarUpadhAriNo; mahArathAH kauravavaMzavardhanAH 01190014a idaM ca tatrAdbhutarUpam uttamaM; jagAda viprarSir atItamAnuSam 01190014c mahAnubhAvA kila sA sumadhyamA; babhUva kanyaiva gate gate 'hani 01190015a kRte vivAhe drupado dhanaM dadau; mahArathebhyo bahurUpam uttamam 01190015c zataM rathAnAM varahemabhUSiNAM; caturyujAM hemakhalInamAlinAm 01190016a zataM gajAnAm abhipadminAM tathA; zataM girINAm iva hemazRGgiNAm 01190016c tathaiva dAsIzatam agryayauvanaM; mahArhaveSAbharaNAmbarasrajam 01190017a pRthak pRthak caiva dazAyutAnvitaM; dhanaM dadau saumakir agnisAkSikam 01190017c tathaiva vastrANi ca bhUSaNAni; prabhAvayuktAni mahAdhanAni 01190018a kRte vivAhe ca tataH sma pANDavAH; prabhUtaratnAm upalabhya tAM zriyam 01190018c vijahrur indrapratimA mahAbalAH; pure tu pAJcAlanRpasya tasya ha 01191001 vaizaMpAyana uvAca 01191001a pANDavaiH saha saMyogaM gatasya drupadasya tu 01191001c na babhUva bhayaM kiM cid devebhyo 'pi kathaM cana 01191002a kuntIm AsAdya tA nAryo drupadasya mahAtmanaH 01191002c nAma saMkIrtayantyas tAH pAdau jagmuH svamUrdhabhiH 01191003a kRSNA ca kSaumasaMvItA kRtakautukamaGgalA 01191003c kRtAbhivAdanA zvazrvAs tasthau prahvA kRtAJjaliH 01191004a rUpalakSaNasaMpannAM zIlAcArasamanvitAm 01191004c draupadIm avadat premNA pRthAzIrvacanaM snuSAm 01191005a yathendrANI harihaye svAhA caiva vibhAvasau 01191005c rohiNI ca yathA some damayantI yathA nale 01191006a yathA vaizravaNe bhadrA vasiSThe cApy arundhatI 01191006c yathA nArAyaNe lakSmIs tathA tvaM bhava bhartRSu 01191007a jIvasUr vIrasUr bhadre bahusaukhyasamanvitA 01191007c subhagA bhogasaMpannA yajJapatnI svanuvratA 01191008a atithIn AgatAn sAdhUn bAlAn vRddhAn gurUMs tathA 01191008c pUjayantyA yathAnyAyaM zazvad gacchantu te samAH 01191009a kurujAGgalamukhyeSu rASTreSu nagareSu ca 01191009c anu tvam abhiSicyasva nRpatiM dharmavatsalam 01191010a patibhir nirjitAm urvIM vikrameNa mahAbalaiH 01191010c kuru brAhmaNasAt sarvAm azvamedhe mahAkratau 01191011a pRthivyAM yAni ratnAni guNavanti gunAnvite 01191011c tAny Apnuhi tvaM kalyANi sukhinI zaradAM zatam 01191012a yathA ca tvAbhinandAmi vadhv adya kSaumasaMvRtAm 01191012c tathA bhUyo 'bhinandiSye sUtaputrAM guNAnvitAm 01191013a tatas tu kRtadArebhyaH pANDubhyaH prAhiNod dhariH 01191013c muktAvaiDUryacitrANi haimAny AbharaNAni ca 01191014a vAsAMsi ca mahArhANi nAnAdezyAni mAdhavaH 01191014c kambalAjinaratnAni sparzavanti zubhAni ca 01191015a zayanAsanayAnAni vividhAni mahAnti ca 01191015c vaiDUryavajracitrANi zatazo bhAjanAni ca 01191016a rUpayauvanadAkSiNyair upetAz ca svalaMkRtAH 01191016c preSyAH saMpradadau kRSNo nAnAdezyAH sahasrazaH 01191017a gajAn vinItAn bhadrAMz ca sadazvAMz ca svalaMkRtAn 01191017c rathAMz ca dAntAn sauvarNaiH zubhaiH paTTair alaMkRtAn 01191018a koTizaz ca suvarNaM sa teSAm akRtakaM tathA 01191018c vItIkRtam ameyAtmA prAhiNon madhusUdanaH 01191019a tat sarvaM pratijagrAha dharmarAjo yudhiSThiraH 01191019c mudA paramayA yukto govindapriyakAmyayA 01192001 vaizaMpAyana uvAca 01192001a tato rAjJAM carair Aptaiz cAraH samupanIyata 01192001c pANDavair upasaMpannA draupadI patibhiH zubhA 01192002a yena tad dhanur Ayamya lakSyaM viddhaM mahAtmanA 01192002c so 'rjuno jayatAM zreSTho mahAbANadhanurdharaH 01192003a yaH zalyaM madrarAjAnam utkSipyAbhrAmayad balI 01192003c trAsayaMz cApi saMkruddho vRkSeNa puruSAn raNe 01192004a na cApi saMbhramaH kaz cid AsIt tatra mahAtmanaH 01192004c sa bhImo bhImasaMsparzaH zatrusenAGgapAtanaH 01192005a brahmarUpadharAJ zrutvA pANDurAjasutAMs tadA 01192005c kaunteyAn manujendrANAM vismayaH samajAyata 01192006a saputrA hi purA kuntI dagdhA jatugRhe zrutA 01192006c punarjAtAn iti smaitAn manyante sarvapArthivAH 01192007a dhik kurvantas tadA bhISmaM dhRtarASTraM ca kauravam 01192007c karmaNA sunRzaMsena purocanakRtena vai 01192008a vRtte svayaMvare caiva rAjAnaH sarva eva te 01192008c yathAgataM viprajagmur viditvA pANDavAn vRtAn 01192009a atha duryodhano rAjA vimanA bhrAtRbhiH saha 01192009c azvatthAmnA mAtulena karNena ca kRpeNa ca 01192010a vinivRtto vRtaM dRSTvA draupadyA zvetavAhanam 01192010c taM tu duHzAsano vrIDan mandaM mandam ivAbravIt 01192011a yady asau brAhmaNo na syAd vindeta draupadIM na saH 01192011c na hi taM tattvato rAjan veda kaz cid dhanaMjayam 01192012a daivaM tu paramaM manye pauruSaM tu nirarthakam 01192012c dhig asmatpauruSaM tAta yad dharantIha pANDavAH 01192013a evaM saMbhASamANAs te nindantaz ca purocanam 01192013c vivizur hAstinapuraM dInA vigatacetasaH 01192014a trastA vigatasaMkalpA dRSTvA pArthAn mahaujasaH 01192014c muktAn havyavahAc cainAn saMyuktAn drupadena ca 01192015a dhRSTadyumnaM ca saMcintya tathaiva ca zikhaNDinam 01192015c drupadasyAtmajAMz cAnyAn sarvayuddhavizAradAn 01192016a viduras tv atha tAJ zrutvA draupadyA pANDavAn vRtAn 01192016c vrIDitAn dhArtarASTrAMz ca bhagnadarpAn upAgatAn 01192017a tataH prItamanAH kSattA dhRtarASTraM vizAM pate 01192017c uvAca diSTyA kuravo vardhanta iti vismitaH 01192018a vaicitravIryas tu nRpo nizamya vidurasya tat 01192018c abravIt paramaprIto diSTyA diSTyeti bhArata 01192019a manyate hi vRtaM putraM jyeSThaM drupadakanyayA 01192019c duryodhanam avijJAnAt prajJAcakSur narezvaraH 01192020a atha tv AjJApayAm Asa draupadyA bhUSaNaM bahu 01192020c AnIyatAM vai kRSNeti putraM duryodhanaM tadA 01192021a athAsya pazcAd vidura Acakhyau pANDavAn vRtAn 01192021c sarvAn kuzalino vIrAn pUjitAn drupadena ca 01192021e teSAM saMbandhinaz cAnyAn bahUn balasamanvitAn 01192022 dhRtarASTra uvAca 01192022a yathaiva pANDoH putrAs te tathaivAbhyadhikA mama 01192022c seyam abhyadhikA prItir vRddhir vidura me matA 01192022e yat te kuzalino vIrA mitravantaz ca pANDavAH 01192023a ko hi drupadam AsAdya mitraM kSattaH sabAndhavam 01192023c na bubhUSed bhavenArthI gatazrIr api pArthivaH 01192024 vaizaMpAyana uvAca 01192024a taM tathA bhASamANaM tu viduraH pratyabhASata 01192024c nityaM bhavatu te buddhir eSA rAjaJ zataM samAH 01192025a tato duryodhanaz caiva rAdheyaz ca vizAM pate 01192025c dhRtarASTram upAgamya vaco 'brUtAm idaM tadA 01192026a saMnidhau vidurasya tvAM vaktuM nRpa na zaknuvaH 01192026c viviktam iti vakSyAvaH kiM tavedaM cikIrSitam 01192027a sapatnavRddhiM yat tAta manyase vRddhim AtmanaH 01192027c abhiSTauSi ca yat kSattuH samIpe dvipadAM vara 01192028a anyasmin nRpa kartavye tvam anyat kuruSe 'nagha 01192028c teSAM balavighAto hi kartavyas tAta nityazaH 01192029a te vayaM prAptakAlasya cikIrSAM mantrayAmahe 01192029c yathA no na graseyus te saputrabalabAndhavAn 01193001 dhRtarASTra uvAca 01193001a aham apy evam evaitac cintayAmi yathA yuvAm 01193001c vivektuM nAham icchAmi tv AkAraM viduraM prati 01193002a atas teSAM guNAn eva kIrtayAmi vizeSataH 01193002c nAvabudhyeta viduro mamAbhiprAyam iGgitaiH 01193003a yac ca tvaM manyase prAptaM tad brUhi tvaM suyodhana 01193003c rAdheya manyase tvaM ca yat prAptaM tad bravIhi me 01193004 duryodhana uvAca 01193004a adya tAn kuzalair vipraiH sukRtair AptakAribhiH 01193004c kuntIputrAn bhedayAmo mAdrIputrau ca pANDavau 01193005a atha vA drupado rAjA mahadbhir vittasaMcayaiH 01193005c putrAz cAsya pralobhyantAm amAtyAz caiva sarvazaH 01193006a parityajadhvaM rAjAnaM kuntIputraM yudhiSThiram 01193006c atha tatraiva vA teSAM nivAsaM rocayantu te 01193007a ihaiSAM doSavad vAsaM varNayantu pRthak pRthak 01193007c te bhidyamAnAs tatraiva manaH kurvantu pANDavAH 01193008a atha vA kuzalAH ke cid upAyanipuNA narAH 01193008c itaretarataH pArthAn bhedayantv anurAgataH 01193009a vyutthApayantu vA kRSNAM bahutvAt sukaraM hi tat 01193009c atha vA pANDavAMs tasyAM bhedayantu tataz ca tAm 01193010a bhImasenasya vA rAjann upAyakuzalair naraiH 01193010c mRtyur vidhIyatAM channaiH sa hi teSAM balAdhikaH 01193011a tasmiMs tu nihate rAjan hatotsAhA hataujasaH 01193011c yatiSyante na rAjyAya sa hi teSAM vyapAzrayaH 01193012a ajeyo hy arjunaH saMkhye pRSThagope vRkodare 01193012c tam Rte phalguno yuddhe rAdheyasya na pAdabhAk 01193013a te jAnamAnA daurbalyaM bhImasenam Rte mahat 01193013c asmAn balavato jJAtvA naziSyanty abalIyasaH 01193014a ihAgateSu pArtheSu nidezavazavartiSu 01193014c pravartiSyAmahe rAjan yathAzraddhaM nibarhaNe 01193015a atha vA darzanIyAbhiH pramadAbhir vilobhyatAm 01193015c ekaikas tatra kaunteyas tataH kRSNA virajyatAm 01193016a preSyatAM vApi rAdheyas teSAm AgamanAya vai 01193016c te loptrahAraiH saMdhAya vadhyantAm AptakAribhiH 01193017a eteSAm abhyupAyAnAM yas te nirdoSavAn mataH 01193017c tasya prayogam AtiSTha purA kAlo 'tivartate 01193018a yAvac cAkRtavizvAsA drupade pArthivarSabhe 01193018c tAvad evAdya te zakyA na zakyAs tu tataH param 01193019a eSA mama matis tAta nigrahAya pravartate 01193019c sAdhu vA yadi vAsAdhu kiM vA rAdheya manyase 01194001 karNa uvAca 01194001a duryodhana tava prajJA na samyag iti me matiH 01194001c na hy upAyena te zakyAH pANDavAH kurunandana 01194002a pUrvam eva hi te sUkSmair upAyair yatitAs tvayA 01194002c nigrahItuM yadA vIra zakitA na tadA tvayA 01194003a ihaiva vartamAnAs te samIpe tava pArthiva 01194003c ajAtapakSAH zizavaH zakitA naiva bAdhitum 01194004a jAtapakSA videzasthA vivRddhAH sarvazo 'dya te 01194004c nopAyasAdhyAH kaunteyA mamaiSA matir acyuta 01194005a na ca te vyasanair yoktuM zakyA diSTakRtA hi te 01194005c zaGkitAz cepsavaz caiva pitRpaitAmahaM padam 01194006a paraspareNa bhedaz ca nAdhAtuM teSu zakyate 01194006c ekasyAM ye ratAH patnyAM na bhidyante parasparam 01194007a na cApi kRSNA zakyeta tebhyo bhedayituM paraiH 01194007c paridyUnAn vRtavatI kim utAdya mRjAvataH 01194008a Ipsitaz ca guNaH strINAm ekasyA bahubhartRtA 01194008c taM ca prAptavatI kRSNA na sA bhedayituM sukham 01194009a AryavRttaz ca pAJcAlyo na sa rAjA dhanapriyaH 01194009c na saMtyakSyati kaunteyAn rAjyadAnair api dhruvam 01194010a tathAsya putro guNavAn anuraktaz ca pANDavAn 01194010c tasmAn nopAyasAdhyAMs tAn ahaM manye kathaM cana 01194011a idaM tv adya kSamaM kartum asmAkaM puruSarSabha 01194011c yAvan na kRtamUlAs te pANDaveyA vizAM pate 01194011e tAvat praharaNIyAs te rocatAM tava vikramaH 01194012a asmatpakSo mahAn yAvad yAvat pAJcAlako laghuH 01194012c tAvat praharaNaM teSAM kriyatAM mA vicAraya 01194013a vAhanAni prabhUtAni mitrANi bahulAni ca 01194013c yAvan na teSAM gAndhAre tAvad evAzu vikrama 01194014a yAvac ca rAjA pAJcAlyo nodyame kurute manaH 01194014c saha putrair mahAvIryais tAvad evAzu vikrama 01194015a yAvann AyAti vArSNeyaH karSan yAdavavAhinIm 01194015c rAjyArthe pANDaveyAnAM tAvad evAzu vikrama 01194016a vasUni vividhAn bhogAn rAjyam eva ca kevalam 01194016c nAtyAjyam asti kRSNasya pANDavArthe mahIpate 01194017a vikrameNa mahI prAptA bharatena mahAtmanA 01194017c vikrameNa ca lokAMs trIJ jitavAn pAkazAsanaH 01194018a vikramaM ca prazaMsanti kSatriyasya vizAM pate 01194018c svako hi dharmaH zUrANAM vikramaH pArthivarSabha 01194019a te balena vayaM rAjan mahatA caturaGgiNA 01194019c pramathya drupadaM zIghram AnayAmeha pANDavAn 01194020a na hi sAmnA na dAnena na bhedena ca pANDavAH 01194020c zakyAH sAdhayituM tasmAd vikrameNaiva tAJ jahi 01194021a tAn vikrameNa jitvemAm akhilAM bhuGkSva medinIm 01194021c nAnyam atra prapazyAmi kAryopAyaM janAdhipa 01194022 vaizaMpAyana uvAca 01194022a zrutvA tu rAdheyavaco dhRtarASTraH pratApavAn 01194022c abhipUjya tataH pazcAd idaM vacanam abravIt 01194023a upapannaM mahAprAjJe kRtAstre sUtanandane 01194023c tvayi vikramasaMpannam idaM vacanam IdRzam 01194024a bhUya eva tu bhISmaz ca droNo vidura eva ca 01194024c yuvAM ca kurutAM buddhiM bhaved yA naH sukhodayA 01194025a tata AnAyya tAn sarvAn mantriNaH sumahAyazAH 01194025c dhRtarASTro mahArAja mantrayAm Asa vai tadA 01195001 bhISma uvAca 01195001a na rocate vigraho me pANDuputraiH kathaM cana 01195001c yathaiva dhRtarASTro me tathA pANDur asaMzayam 01195002a gAndhAryAz ca yathA putrAs tathA kuntIsutA matAH 01195002c yathA ca mama te rakSyA dhRtarASTra tathA tava 01195003a yathA ca mama rAjJaz ca tathA duryodhanasya te 01195003c tathA kurUNAM sarveSAm anyeSAm api bhArata 01195004a evaM gate vigrahaM tair na rocaye; saMdhAya vIrair dIyatAm adya bhUmiH 01195004c teSAm apIdaM prapitAmahAnAM; rAjyaM pituz caiva kurUttamAnAm 01195005a duryodhana yathA rAjyaM tvam idaM tAta pazyasi 01195005c mama paitRkam ity evaM te 'pi pazyanti pANDavAH 01195006a yadi rAjyaM na te prAptAH pANDaveyAs tapasvinaH 01195006c kuta eva tavApIdaM bhAratasya ca kasya cit 01195007a atha dharmeNa rAjyaM tvaM prAptavAn bharatarSabha 01195007c te 'pi rAjyam anuprAptAH pUrvam eveti me matiH 01195008a madhureNaiva rAjyasya teSAm ardhaM pradIyatAm 01195008c etad dhi puruSavyAghra hitaM sarvajanasya ca 01195009a ato 'nyathA cet kriyate na hitaM no bhaviSyati 01195009c tavApy akIrtiH sakalA bhaviSyati na saMzayaH 01195010a kIrtirakSaNam AtiSTha kIrtir hi paramaM balam 01195010c naSTakIrter manuSyasya jIvitaM hy aphalaM smRtam 01195011a yAvat kIrtir manuSyasya na praNazyati kaurava 01195011c tAvaj jIvati gAndhAre naSTakIrtis tu nazyati 01195012a tam imaM samupAtiSTha dharmaM kurukulocitam 01195012c anurUpaM mahAbAho pUrveSAm AtmanaH kuru 01195013a diSTyA dharanti te vIrA diSTyA jIvati sA pRthA 01195013c diSTyA purocanaH pApo nasakAmo 'tyayaM gataH 01195014a tadA prabhRti gAndhAre na zaknomy abhivIkSitum 01195014c loke prANabhRtAM kaM cic chrutvA kuntIM tathAgatAm 01195015a na cApi doSeNa tathA loko vaiti purocanam 01195015c yathA tvAM puruSavyAghra loko doSeNa gacchati 01195016a tad idaM jIvitaM teSAM tava kalmaSanAzanam 01195016c saMmantavyaM mahArAja pANDavAnAM ca darzanam 01195017a na cApi teSAM vIrANAM jIvatAM kurunandana 01195017c pitryo 'MzaH zakya AdAtum api vajrabhRtA svayam 01195018a te hi sarve sthitA dharme sarve caivaikacetasaH 01195018c adharmeNa nirastAz ca tulye rAjye vizeSataH 01195019a yadi dharmas tvayA kAryo yadi kAryaM priyaM ca me 01195019c kSemaM ca yadi kartavyaM teSAm ardhaM pradIyatAm 01196001 droNa uvAca 01196001a mantrAya samupAnItair dhRtarASTrahitair nRpa 01196001c dharmyaM pathyaM yazasyaM ca vAcyam ity anuzuzrumaH 01196002a mamApy eSA matis tAta yA bhISmasya mahAtmanaH 01196002c saMvibhajyAs tu kaunteyA dharma eSa sanAtanaH 01196003a preSyatAM drupadAyAzu naraH kaz cit priyaMvadaH 01196003c bahulaM ratnam AdAya teSAm arthAya bhArata 01196004a mithaH kRtyaM ca tasmai sa AdAya bahu gacchatu 01196004c vRddhiM ca paramAM brUyAt tatsaMyogodbhavAM tathA 01196005a saMprIyamANaM tvAM brUyAd rAjan duryodhanaM tathA 01196005c asakRd drupade caiva dhRSTadyumne ca bhArata 01196006a ucitatvaM priyatvaM ca yogasyApi ca varNayet 01196006c punaH punaz ca kaunteyAn mAdrIputrau ca sAntvayan 01196007a hiraNmayAni zubhrANi bahUny AbharaNAni ca 01196007c vacanAt tava rAjendra draupadyAH saMprayacchatu 01196008a tathA drupadaputrANAM sarveSAM bharatarSabha 01196008c pANDavAnAM ca sarveSAM kuntyA yuktAni yAni ca 01196009a evaM sAntvasamAyuktaM drupadaM pANDavaiH saha 01196009c uktvAthAnantaraM brUyAt teSAm AgamanaM prati 01196010a anujJAteSu vIreSu balaM gacchatu zobhanam 01196010c duHzAsano vikarNaz ca pANDavAn Anayantv iha 01196011a tatas te pArthivazreSTha pUjyamAnAH sadA tvayA 01196011c prakRtInAm anumate pade sthAsyanti paitRke 01196012a evaM tava mahArAja teSu putreSu caiva ha 01196012c vRttam aupayikaM manye bhISmeNa saha bhArata 01196013 karNa uvAca 01196013a yojitAv arthamAnAbhyAM sarvakAryeSv anantarau 01196013c na mantrayetAM tvacchreyaH kim adbhutataraM tataH 01196014a duSTena manasA yo vai pracchannenAntarAtmanA 01196014c brUyAn niHzreyasaM nAma kathaM kuryAt satAM matam 01196015a na mitrANy arthakRcchreSu zreyase vetarAya vA 01196015c vidhipUrvaM hi sarvasya duHkhaM vA yadi vA sukham 01196016a kRtaprajJo 'kRtaprajJo bAlo vRddhaz ca mAnavaH 01196016c sasahAyo 'sahAyaz ca sarvaM sarvatra vindati 01196017a zrUyate hi purA kaz cid ambuvIca iti zrutaH 01196017c AsId rAjagRhe rAjA mAgadhAnAM mahIkSitAm 01196018a sa hInaH karaNaiH sarvair ucchvAsaparamo nRpaH 01196018c amAtyasaMsthaH kAryeSu sarveSv evAbhavat tadA 01196019a tasyAmAtyo mahAkarNir babhUvaikezvaraH purA 01196019c sa labdhabalam AtmAnaM manyamAno 'vamanyate 01196020a sa rAjJa upabhogyAni striyo ratnadhanAni ca 01196020c Adade sarvazo mUDha aizvaryaM ca svayaM tadA 01196021a tad AdAya ca lubdhasya lAbhAl lobho vyavardhata 01196021c tathA hi sarvam AdAya rAjyam asya jihIrSati 01196022a hInasya karaNaiH sarvair ucchvAsaparamasya ca 01196022c yatamAno 'pi tad rAjyaM na zazAketi naH zrutam 01196023a kim anyad vihitAn nUnaM tasya sA puruSendratA 01196023c yadi te vihitaM rAjyaM bhaviSyati vizAM pate 01196024a miSataH sarvalokasya sthAsyate tvayi tad dhruvam 01196024c ato 'nyathA ced vihitaM yatamAno na lapsyase 01196025a evaM vidvann upAdatsva mantriNAM sAdhv asAdhutAm 01196025c duSTAnAM caiva boddhavyam aduSTAnAM ca bhASitam 01196026 droNa uvAca 01196026a vidma te bhAvadoSeNa yadartham idam ucyate 01196026c duSTaH pANDavahetos tvaM doSaM khyApayase hi naH 01196027a hitaM tu paramaM karNa bravImi kuruvardhanam 01196027c atha tvaM manyase duSTaM brUhi yat paramaM hitam 01196028a ato 'nyathA cet kriyate yad bravImi paraM hitam 01196028c kuravo vinaziSyanti nacireNeti me matiH 01197001 vidura uvAca 01197001a rAjan niHsaMzayaM zreyo vAcyas tvam asi bAndhavaiH 01197001c na tv azuzrUSamANeSu vAkyaM saMpratitiSThati 01197002a hitaM hi tava tad vAkyam uktavAn kurusattamaH 01197002c bhISmaH zAMtanavo rAjan pratigRhNAsi tan na ca 01197003a tathA droNena bahudhA bhASitaM hitam uttamam 01197003c tac ca rAdhAsutaH karNo manyate na hitaM tava 01197004a cintayaMz ca na pazyAmi rAjaMs tava suhRttamam 01197004c AbhyAM puruSasiMhAbhyAM yo vA syAt prajJayAdhikaH 01197005a imau hi vRddhau vayasA prajJayA ca zrutena ca 01197005c samau ca tvayi rAjendra teSu pANDusuteSu ca 01197006a dharme cAnavamau rAjan satyatAyAM ca bhArata 01197006c rAmAd dAzarathez caiva gayAc caiva na saMzayaH 01197007a na coktavantAv azreyaH purastAd api kiM cana 01197007c na cApy apakRtaM kiM cid anayor lakSyate tvayi 01197008a tAv imau puruSavyAghrAv anAgasi nRpa tvayi 01197008c na mantrayetAM tvac chreyaH kathaM satyaparAkramau 01197009a prajJAvantau narazreSThAv asmi&l loke narAdhipa 01197009c tvannimittam ato nemau kiM cij jihmaM vadiSyataH 01197009e iti me naiSThikI buddhir vartate kurunandana 01197010a na cArthahetor dharmajJau vakSyataH pakSasaMzritam 01197010c etad dhi paramaM zreyo menAte tava bhArata 01197011a duryodhanaprabhRtayaH putrA rAjan yathA tava 01197011c tathaiva pANDaveyAs te putrA rAjan na saMzayaH 01197012a teSu ced ahitaM kiM cin mantrayeyur abuddhitaH 01197012c mantriNas te na te zreyaH prapazyanti vizeSataH 01197013a atha te hRdaye rAjan vizeSas teSu vartate 01197013c antarasthaM vivRNvAnAH zreyaH kuryur na te dhruvam 01197014a etadartham imau rAjan mahAtmAnau mahAdyutI 01197014c nocatur vivRtaM kiM cin na hy eSa tava nizcayaH 01197015a yac cApy azakyatAM teSAm AhatuH puruSarSabhau 01197015c tat tathA puruSavyAghra tava tad bhadram astu te 01197016a kathaM hi pANDavaH zrImAn savyasAcI paraMtapaH 01197016c zakyo vijetuM saMgrAme rAjan maghavatA api 01197017a bhImaseno mahAbAhur nAgAyutabalo mahAn 01197017c kathaM hi yudhi zakyeta vijetum amarair api 01197018a tathaiva kRtinau yuddhe yamau yamasutAv iva 01197018c kathaM viSahituM zakyau raNe jIvitum icchatA 01197019a yasmin dhRtir anukrozaH kSamA satyaM parAkramaH 01197019c nityAni pANDavazreSThe sa jIyeta kathaM raNe 01197020a yeSAM pakSadharo rAmo yeSAM mantrI janArdanaH 01197020c kiM nu tair ajitaM saMkhye yeSAM pakSe ca sAtyakiH 01197021a drupadaH zvazuro yeSAM yeSAM zyAlAz ca pArSatAH 01197021c dhRSTadyumnamukhA vIrA bhrAtaro drupadAtmajAH 01197022a so 'zakyatAM ca vijJAya teSAm agreNa bhArata 01197022c dAyAdyatAM ca dharmeNa samyak teSu samAcara 01197023a idaM nirdigdham ayazaH purocanakRtaM mahat 01197023c teSAm anugraheNAdya rAjan prakSAlayAtmanaH 01197024a drupado 'pi mahAn rAjA kRtavairaz ca naH purA 01197024c tasya saMgrahaNaM rAjan svapakSasya vivardhanam 01197025a balavantaz ca dAzArhA bahavaz ca vizAM pate 01197025c yataH kRSNas tatas te syur yataH kRSNas tato jayaH 01197026a yac ca sAmnaiva zakyeta kAryaM sAdhayituM nRpa 01197026c ko daivazaptas tat kArtuM vigraheNa samAcaret 01197027a zrutvA ca jIvataH pArthAn paurajAnapado janaH 01197027c balavad darzane gRdhnus teSAM rAjan kuru priyam 01197028a duryodhanaz ca karNaz ca zakuniz cApi saubalaH 01197028c adharmayuktA duSprajJA bAlA maiSAM vacaH kRthAH 01197029a uktam etan mayA rAjan purA guNavatas tava 01197029c duryodhanAparAdhena prajeyaM vinaziSyati 01198001 dhRtarASTra uvAca 01198001a bhISmaH zAMtanavo vidvAn droNaz ca bhagavAn RSiH 01198001c hitaM paramakaM vAkyaM tvaM ca satyaM bravISi mAm 01198002a yathaiva pANDos te vIrAH kuntIputrA mahArathAH 01198002c tathaiva dharmataH sarve mama putrA na saMzayaH 01198003a yathaiva mama putrANAm idaM rAjyaM vidhIyate 01198003c tathaiva pANDuputrANAm idaM rAjyaM na saMzayaH 01198004a kSattar Anaya gacchaitAn saha mAtrA susatkRtAn 01198004c tayA ca devarUpiNyA kRSNayA saha bhArata 01198005a diSTyA jIvanti te pArthA diSTyA jIvati sA pRthA 01198005c diSTyA drupadakanyAM ca labdhavanto mahArathAH 01198006a diSTyA vardhAmahe sarve diSTyA zAntaH purocanaH 01198006c diSTyA mama paraM duHkham apanItaM mahAdyute 01198007 vaizaMpAyana uvAca 01198007a tato jagAma viduro dhRtarASTrasya zAsanAt 01198007c sakAzaM yajJasenasya pANDavAnAM ca bhArata 01198008a tatra gatvA sa dharmajJaH sarvazAstravizAradaH 01198008c drupadaM nyAyato rAjan saMyuktam upatasthivAn 01198009a sa cApi pratijagrAha dharmeNa viduraM tataH 01198009c cakratuz ca yathAnyAyaM kuzalapraznasaMvidam 01198010a dadarza pANDavAMs tatra vAsudevaM ca bhArata 01198010c snehAt pariSvajya sa tAn papracchAnAmayaM tataH 01198011a taiz cApy amitabuddhiH sa pUjito 'tha yathAkramam 01198011c vacanAd dhRtarASTrasya snehayuktaM punaH punaH 01198012a papracchAnAmayaM rAjaMs tatas tAn pANDunandanAn 01198012c pradadau cApi ratnAni vividhAni vasUni ca 01198013a pANDavAnAM ca kuntyAz ca draupadyAz ca vizAM pate 01198013c drupadasya ca putrANAM yathA dattAni kauravaiH 01198014a provAca cAmitamatiH prazritaM vinayAnvitaH 01198014c drupadaM pANDuputrANAM saMnidhau kezavasya ca 01198015a rAjaJ zRNu sahAmAtyaH saputraz ca vaco mama 01198015c dhRtarASTraH saputras tvAM sahAmAtyaH sabAndhavaH 01198016a abravIt kuzalaM rAjan prIyamANaH punaH punaH 01198016c prItimAMs te dRDhaM cApi saMbandhena narAdhipa 01198017a tathA bhISmaH zAMtanavaH kauravaiH saha sarvazaH 01198017c kuzalaM tvAM mahAprAjJaH sarvataH paripRcchati 01198018a bhAradvAjo maheSvAso droNaH priyasakhas tava 01198018c samAzleSam upetya tvAM kuzalaM paripRcchati 01198019a dhRtarASTraz ca pAJcAlya tvayA saMbandham IyivAn 01198019c kRtArthaM manyate ''tmAnaM tathA sarve 'pi kauravAH 01198020a na tathA rAjyasaMprAptis teSAM prItikarI matA 01198020c yathA saMbandhakaM prApya yajJasena tvayA saha 01198021a etad viditvA tu bhavAn prasthApayatu pANDavAn 01198021c draSTuM hi pANDudAyAdAMs tvarante kuravo bhRzam 01198022a viproSitA dIrghakAlam ime cApi nararSabhAH 01198022c utsukA nagaraM draSTuM bhaviSyanti pRthA tathA 01198023a kRSNAm api ca pAJcAlIM sarvAH kuruvarastriyaH 01198023c draSTukAmAH pratIkSante puraM ca viSayaM ca naH 01198024a sa bhavAn pANDuputrANAm AjJApayatu mAciram 01198024c gamanaM sahadArANAm etad AgamanaM mama 01198025a visRSTeSu tvayA rAjan pANDaveSu mahAtmasu 01198025c tato 'haM preSayiSyAmi dhRtarASTrasya zIghragAn 01198025e AgamiSyanti kaunteyAH kuntI ca saha kRSNayA 01199001 drupada uvAca 01199001a evam etan mahAprAjJa yathAttha vidurAdya mAm 01199001c mamApi paramo harSaH saMbandhe 'smin kRte vibho 01199002a gamanaM cApi yuktaM syAd gRham eSAM mahAtmanAm 01199002c na tu tAvan mayA yuktam etad vaktuM svayaM girA 01199003a yadA tu manyate vIraH kuntIputro yudhiSThiraH 01199003c bhImasenArjunau caiva yamau ca puruSarSabhau 01199004a rAmakRSNau ca dharmajJau tadA gacchantu pANDavAH 01199004c etau hi puruSavyAghrAv eSAM priyahite ratau 01199005 yudhiSThira uvAca 01199005a paravanto vayaM rAjaMs tvayi sarve sahAnugAH 01199005c yathA vakSyasi naH prItyA kariSyAmas tathA vayam 01199006 vaizaMpAyana uvAca 01199006a tato 'bravId vAsudevo gamanaM mama rocate 01199006c yathA vA manyate rAjA drupadaH sarvadharmavit 01199007 drupada uvAca 01199007a yathaiva manyate vIro dAzArhaH puruSottamaH 01199007c prAptakAlaM mahAbAhuH sA buddhir nizcitA mama 01199008a yathaiva hi mahAbhAgAH kaunteyA mama sAMpratam 01199008c tathaiva vAsudevasya pANDuputrA na saMzayaH 01199009a na tad dhyAyati kaunteyo dharmaputro yudhiSThiraH 01199009c yad eSAM puruSavyAghraH zreyo dhyAyati kezavaH 01199010 vaizaMpAyana uvAca 01199010a tatas te samanujJAtA drupadena mahAtmanA 01199010c pANDavAz caiva kRSNaz ca viduraz ca mahAmatiH 01199011a AdAya draupadIM kRSNAM kuntIM caiva yazasvinIm 01199011c savihAraM sukhaM jagmur nagaraM nAgasAhvayam 01199012a zrutvA copasthitAn vIrAn dhRtarASTro 'pi kauravaH 01199012c pratigrahAya pANDUnAM preSayAm Asa kauravAn 01199013a vikarNaM ca maheSvAsaM citrasenaM ca bhArata 01199013c droNaM ca parameSvAsaM gautamaM kRpam eva ca 01199014a tais te parivRtA vIrAH zobhamAnA mahArathAH 01199014c nagaraM hAstinapuraM zanaiH pravivizus tadA 01199015a kautUhalena nagaraM dIryamANam ivAbhavat 01199015c yatra te puruSavyAghrAH zokaduHkhavinAzanAH 01199016a tata uccAvacA vAcaH priyAH priyacikIrSubhiH 01199016c udIritA azRNvaMs te pANDavA hRdayaMgamAH 01199017a ayaM sa puruSavyAghraH punar AyAti dharmavit 01199017c yo naH svAn iva dAyAdAn dharmeNa parirakSati 01199018a adya pANDur mahArAjo vanAd iva vanapriyaH 01199018c AgataH priyam asmAkaM cikIrSur nAtra saMzayaH 01199019a kiM nu nAdya kRtaM tAvat sarveSAM naH paraM priyam 01199019c yan naH kuntIsutA vIrA bhartAraH punarAgatAH 01199020a yadi dattaM yadi hutaM vidyate yadi nas tapaH 01199020c tena tiSThantu nagare pANDavAH zaradAM zatam 01199021a tatas te dhRtarASTrasya bhISmasya ca mahAtmanaH 01199021c anyeSAM ca tadarhANAM cakruH pAdAbhivandanam 01199022a kRtvA tu kuzalapraznaM sarveNa nagareNa te 01199022c samAvizanta vezmAni dhRtarASTrasya zAsanAt 01199023a vizrAntAs te mahAtmAnaH kaM cit kAlaM mahAbalAH 01199023c AhUtA dhRtarASTreNa rAjJA zAMtanavena ca 01199024 dhRtarASTra uvAca 01199024a bhrAtRbhiH saha kaunteya nibodhedaM vaco mama 01199024c punar vo vigraho mA bhUt khANDavaprastham Aviza 01199025a na ca vo vasatas tatra kaz cic chaktaH prabAdhitum 01199025c saMrakSyamANAn pArthena tridazAn iva vajriNA 01199025e ardhaM rAjyasya saMprApya khANDavaprastham Aviza 01199026 vaizaMpAyana uvAca 01199026a pratigRhya tu tad vAkyaM nRpaM sarve praNamya ca 01199026c pratasthire tato ghoraM vanaM tan manujarSabhAH 01199026e ardhaM rAjyasya saMprApya khANDavaprastham Avizan 01199027a tatas te pANDavAs tatra gatvA kRSNapurogamAH 01199027c maNDayAM cakrire tad vai puraM svargavad acyutAH 01199028a tataH puNye zive deze zAntiM kRtvA mahArathAH 01199028c nagaraM mApayAm Asur dvaipAyanapurogamAH 01199029a sAgarapratirUpAbhiH parikhAbhir alaMkRtam 01199029c prAkAreNa ca saMpannaM divam AvRtya tiSThatA 01199030a pANDurAbhraprakAzena himarAzinibhena ca 01199030c zuzubhe tat purazreSThaM nAgair bhogavatI yathA 01199031a dvipakSagaruDaprakhyair dvArair ghorapradarzanaiH 01199031c guptam abhracayaprakhyair gopurair mandaropamaiH 01199032a vividhair atinirviddhaiH zastropetaiH susaMvRtaiH 01199032c zaktibhiz cAvRtaM tad dhi dvijihvair iva pannagaiH 01199032e talpaiz cAbhyAsikair yuktaM zuzubhe yodharakSitam 01199033a tIkSNAGkuzazataghnIbhir yantrajAlaiz ca zobhitam 01199033c Ayasaiz ca mahAcakraiH zuzubhe tat purottamam 01199034a suvibhaktamahArathyaM devatAbAdhavarjitam 01199034c virocamAnaM vividhaiH pANDurair bhavanottamaiH 01199035a tat triviSTapasaMkAzam indraprasthaM vyarocata 01199035c meghavRndam ivAkAze vRddhaM vidyutsamAvRtam 01199036a tatra ramye zubhe deze kauravyasya nivezanam 01199036c zuzubhe dhanasaMpUrNaM dhanAdhyakSakSayopamam 01199037a tatrAgacchan dvijA rAjan sarvavedavidAM varAH 01199037c nivAsaM rocayanti sma sarvabhASAvidas tathA 01199038a vaNijaz cAbhyayus tatra deze digbhyo dhanArthinaH 01199038c sarvazilpavidaz caiva vAsAyAbhyAgamaMs tadA 01199039a udyAnAni ca ramyANi nagarasya samantataH 01199039c Amrair AmrAtakair nIpair azokaiz campakais tathA 01199040a puMnAgair nAgapuSpaiz ca lakucaiH panasais tathA 01199040c zAlatAlakadambaiz ca bakulaiz ca saketakaiH 01199041a manoharaiH puSpitaiz ca phalabhArAvanAmitaiH 01199041c prAcInAmalakair lodhrair aGkolaiz ca supuSpitaiH 01199042a jambUbhiH pATalAbhiz ca kubjakair atimuktakaiH 01199042c karavIraiH pArijAtair anyaiz ca vividhair drumaiH 01199043a nityapuSpaphalopetair nAnAdvijagaNAyutam 01199043c mattabarhiNasaMghuSTaM kokilaiz ca sadAmadaiH 01199044a gRhair Adarzavimalair vividhaiz ca latAgRhaiH 01199044c manoharaiz citragRhais tathA jagatiparvataiH 01199044e vApIbhir vividhAbhiz ca pUrNAbhiH paramAmbhasA 01199045a sarobhir atiramyaiz ca padmotpalasugandhibhiH 01199045c haMsakAraNDavayutaiz cakravAkopazobhitaiH 01199046a ramyAz ca vividhAs tatra puSkariNyo vanAvRtAH 01199046c taDAgAni ca ramyANi bRhanti ca mahAnti ca 01199047a teSAM puNyajanopetaM rASTram AvasatAM mahat 01199047c pANDavAnAM mahArAja zazvat prItir avardhata 01199048a tatra bhISmeNa rAjJA ca dharmapraNayane kRte 01199048c pANDavAH samapadyanta khANDavaprasthavAsinaH 01199049a paJcabhis tair maheSvAsair indrakalpaiH samanvitam 01199049c zuzubhe tat purazreSThaM nAgair bhogavatI yathA 01199050a tAn nivezya tato vIro rAmeNa saha kezavaH 01199050c yayau dvAravatIM rAjan pANDavAnumate tadA 01200001 janamejaya uvAca 01200001a evaM saMprApya rAjyaM tad indraprasthe tapodhana 01200001c ata UrdhvaM mahAtmAnaH kim akurvanta pANDavAH 01200002a sarva eva mahAtmAnaH pUrve mama pitAmahAH 01200002c draupadI dharmapatnI ca kathaM tAn anvavartata 01200003a kathaM vA paJca kRSNAyAm ekasyAM te narAdhipAH 01200003c vartamAnA mahAbhAgA nAbhidyanta parasparam 01200004a zrotum icchAmy ahaM sarvaM vistareNa tapodhana 01200004c teSAM ceSTitam anyonyaM yuktAnAM kRSNayA tayA 01200005 vaizaMpAyana uvAca 01200005a dhRtarASTrAbhyanujJAtAH kRSNayA saha pANDavAH 01200005c remire puruSavyAghrAH prAptarAjyAH paraMtapAH 01200006a prApya rAjyaM mahAtejAH satyasaMdho yudhiSThiraH 01200006c pAlayAm Asa dharmeNa pRthivIM bhrAtRbhiH saha 01200007a jitArayo mahAprAjJAH satyadharmaparAyaNAH 01200007c mudaM paramikAM prAptAs tatroSuH pANDunandanAH 01200008a kurvANAH paurakAryANi sarvANi puruSarSabhAH 01200008c AsAM cakrur mahArheSu pArthiveSv AsaneSu ca 01200009a atha teSUpaviSTeSu sarveSv eva mahAtmasu 01200009c nAradas tv atha devarSir AjagAma yadRcchayA 01200009e AsanaM ruciraM tasmai pradadau svaM yudhiSThiraH 01200010a devarSer upaviSTasya svayam arghyaM yathAvidhi 01200010c prAdAd yudhiSThiro dhImAn rAjyaM cAsmai nyavedayat 01200011a pratigRhya tu tAM pUjAm RSiH prItamanAbhavat 01200011c AzIrbhir vardhayitvA tu tam uvAcAsyatAm iti 01200012a niSasAdAbhyanujJAtas tato rAjA yudhiSThiraH 01200012c preSayAm Asa kRSNAyai bhagavantam upasthitam 01200013a zrutvaiva draupadI cApi zucir bhUtvA samAhitA 01200013c jagAma tatra yatrAste nAradaH pANDavaiH saha 01200014a tasyAbhivAdya caraNau devarSer dharmacAriNI 01200014c kRtAJjaliH susaMvItA sthitAtha drupadAtmajA 01200015a tasyAz cApi sa dharmAtmA satyavAg RSisattamaH 01200015c AziSo vividhAH procya rAjaputryAs tu nAradaH 01200015e gamyatAm iti hovAca bhagavAMs tAm aninditAm 01200016a gatAyAm atha kRSNAyAM yudhiSThirapurogamAn 01200016c vivikte pANDavAn sarvAn uvAca bhagavAn RSiH 01200017a pAJcAlI bhavatAm ekA dharmapatnI yazasvinI 01200017c yathA vo nAtra bhedaH syAt tathA nItir vidhIyatAm 01200018a sundopasundAv asurau bhrAtarau sahitAv ubhau 01200018c AstAm avadhyAv anyeSAM triSu lokeSu vizrutau 01200019a ekarAjyAv ekagRhAv ekazayyAsanAzanau 01200019c tilottamAyAs tau hetor anyonyam abhijaghnatuH 01200020a rakSyatAM sauhRdaM tasmAd anyonyapratibhAvikam 01200020c yathA vo nAtra bhedaH syAt tat kuruSva yudhiSThira 01200021 yudhiSThira uvAca 01200021a sundopasundAv asurau kasya putrau mahAmune 01200021c utpannaz ca kathaM bhedaH kathaM cAnyonyam aghnatAm 01200022a apsarA devakanyA vA kasya caiSA tilottamA 01200022c yasyAH kAmena saMmattau jaghnatus tau parasparam 01200023a etat sarvaM yathAvRttaM vistareNa tapodhana 01200023c zrotum icchAmahe vipra paraM kautUhalaM hi naH 01201001 nArada uvAca 01201001a zRNu me vistareNemam itihAsaM purAtanam 01201001c bhrAtRbhIH sahitaH pArtha yathAvRttaM yudhiSThira 01201002a mahAsurasyAnvavAye hiraNyakazipoH purA 01201002c nikumbho nAma daityendras tejasvI balavAn abhUt 01201003a tasya putrau mahAvIryau jAtau bhImaparAkramau 01201003c sahAnyonyena bhuJjAte vinAnyonyaM na gacchataH 01201004a anyonyasya priyakarAv anyonyasya priyaMvadau 01201004c ekazIlasamAcArau dvidhaivaikaM yathA kRtau 01201005a tau vivRddhau mahAvIryau kAryeSv apy ekanizcayau 01201005c trailokyavijayArthAya samAsthAyaikanizcayam 01201006a kRtvA dIkSAM gatau vindhyaM tatrograM tepatus tapaH 01201006c tau tu dIrgheNa kAlena tapoyuktau babhUvatuH 01201007a kSutpipAsAparizrAntau jaTAvalkaladhAriNau 01201007c malopacitasarvAGgau vAyubhakSau babhUvatuH 01201008a AtmamAMsAni juhvantau pAdAGguSThAgradhiSThitau 01201008c UrdhvabAhU cAnimiSau dIrghakAlaM dhRtavratau 01201009a tayos tapaHprabhAveNa dIrghakAlaM pratApitaH 01201009c dhUmaM pramumuce vindhyas tad adbhutam ivAbhavat 01201010a tato devAbhavan bhItA ugraM dRSTvA tayos tapaH 01201010c tapovighAtArtham atho devA vighnAni cakrire 01201011a ratnaiH pralobhayAm AsuH strIbhiz cobhau punaH punaH 01201011c na ca tau cakratur bhaGgaM vratasya sumahAvratau 01201012a atha mAyAM punar devAs tayoz cakrur mahAtmanoH 01201012c bhaginyo mAtaro bhAryAs tayoH parijanas tathA 01201013a paripAtyamAnA vitrastAH zUlahastena rakSasA 01201013c srastAbharaNakezAntA ekAntabhraSTavAsasaH 01201014a abhidhAvya tataH sarvAs tau trAhIti vicukruzuH 01201014c na ca tau cakratur bhaGgaM vratasya sumahAvratau 01201015a yadA kSobhaM nopayAti nArtim anyataras tayoH 01201015c tataH striyas tA bhUtaM ca sarvam antaradhIyata 01201016a tataH pitAmahaH sAkSAd abhigamya mahAsurau 01201016c vareNa chandayAm Asa sarvalokapitAmahaH 01201017a tataH sundopasundau tau bhrAtarau dRDhavikramau 01201017c dRSTvA pitAmahaM devaM tasthatuH prAJjalI tadA 01201018a Ucatuz ca prabhuM devaM tatas tau sahitau tadA 01201018c Avayos tapasAnena yadi prItaH pitAmahaH 01201019a mAyAvidAv astravidau balinau kAmarUpiNau 01201019c ubhAv apy amarau syAvaH prasanno yadi nau prabhuH 01201020 pitAmaha uvAca 01201020a Rte 'maratvam anyad vAM sarvam uktaM bhaviSyati 01201020c anyad vRNItAM mRtyoz ca vidhAnam amaraiH samam 01201021a kariSyAvedam iti yan mahad abhyutthitaM tapaH 01201021c yuvayor hetunAnena nAmaratvaM vidhIyate 01201022a trailokyavijayArthAya bhavadbhyAm AsthitaM tapaH 01201022c hetunAnena daityendrau na vAM kAmaM karomy aham 01201023 sundopasundAv UcatuH 01201023a triSu lokeSu yad bhUtaM kiM cit sthAvarajaGgamam 01201023c sarvasmAn nau bhayaM na syAd Rte 'nyonyaM pitAmaha 01201024 pitAmaha uvAca 01201024a yat prArthitaM yathoktaM ca kAmam etad dadAni vAm 01201024c mRtyor vidhAnam etac ca yathAvad vAM bhaviSyati 01201025 nArada uvAca 01201025a tataH pitAmaho dattvA varam etat tadA tayoH 01201025c nivartya tapasas tau ca brahmalokaM jagAma ha 01201026a labdhvA varANi sarvANi daityendrAv api tAv ubhau 01201026c avadhyau sarvalokasya svam eva bhavanaM gatau 01201027a tau tu labdhavarau dRSTvA kRtakAmau mahAsurau 01201027c sarvaH suhRjjanas tAbhyAM pramodam upajagmivAn 01201028a tatas tau tu jaTA hitvA maulinau saMbabhUvatuH 01201028c mahArhAbharaNopetau virajombaradhAriNau 01201029a akAlakaumudIM caiva cakratuH sArvakAmikIm 01201029c daityendrau paramaprItau tayoz caiva suhRjjanaH 01201030a bhakSyatAM bhujyatAM nityaM ramyatAM gIyatAm iti 01201030c pIyatAM dIyatAM ceti vAca Asan gRhe gRhe 01201031a tatra tatra mahApAnair utkRSTatalanAditaiH 01201031c hRSTaM pramuditaM sarvaM daityAnAm abhavat puram 01201032a tais tair vihArair bahubhir daityAnAM kAmarUpiNAm 01201032c samAH saMkrIDatAM teSAm ahar ekam ivAbhavat 01202001 nArada uvAca 01202001a utsave vRttamAtre tu trailokyAkAGkSiNAv ubhau 01202001c mantrayitvA tataH senAM tAv AjJApayatAM tadA 01202002a suhRdbhir abhyanujJAtau daityavRddhaiz ca mantribhiH 01202002c kRtvA prAsthAnikaM rAtrau maghAsu yayatus tadA 01202003a gadApaTTizadhAriNyA zUlamudgarahastayA 01202003c prasthitau sahadharmiNyA mahatyA daityasenayA 01202004a maGgalaiH stutibhiz cApi vijayapratisaMhitaiH 01202004c cAraNaiH stUyamAnau tu jagmatuH parayA mudA 01202005a tAv antarikSam utpatya daityau kAmagamAv ubhau 01202005c devAnAm eva bhavanaM jagmatur yuddhadurmadau 01202006a tayor AgamanaM jJAtvA varadAnaM ca tat prabhoH 01202006c hitvA triviSTapaM jagmur brahmalokaM tataH surAH 01202007a tAv indralokaM nirjitya yakSarakSogaNAMs tathA 01202007c khecarANy api bhUtAni jigyatus tIvravikramau 01202008a antarbhUmigatAn nAgAJ jitvA tau ca mahAsurau 01202008c samudravAsinaH sarvAn mlecchajAtIn vijigyatuH 01202009a tataH sarvAM mahIM jetum ArabdhAv ugrazAsanau 01202009c sainikAMz ca samAhUya sutIkSNAM vAcam UcatuH 01202010a rAjarSayo mahAyajJair havyakavyair dvijAtayaH 01202010c tejo balaM ca devAnAM vardhayanti zriyaM tathA 01202011a teSAm evaM pravRddhAnAM sarveSAm asuradviSAm 01202011c saMbhUya sarvair asmAbhiH kAryaH sarvAtmanA vadhaH 01202012a evaM sarvAn samAdizya pUrvatIre mahodadheH 01202012c krUrAM matiM samAsthAya jagmatuH sarvatomukham 01202013a yajJair yajante ye ke cid yAjayanti ca ye dvijAH 01202013c tAn sarvAn prasabhaM dRSTvA balinau jaghnatus tadA 01202014a AzrameSv agnihotrANi RSINAM bhAvitAtmanAm 01202014c gRhItvA prakSipanty apsu vizrabdhAH sainikAs tayoH 01202015a tapodhanaiz ca ye zApAH kruddhair uktA mahAtmabhiH 01202015c nAkrAmanti tayos te 'pi varadAnena jRmbhatoH 01202016a nAkrAmanti yadA zApA bANA muktAH zilAsv iva 01202016c niyamAMs tadA parityajya vyadravanta dvijAtayaH 01202017a pRthivyAM ye tapaHsiddhA dAntAH zamaparAyaNAH 01202017c tayor bhayAd dudruvus te vainateyAd ivoragAH 01202018a mathitair Azramair bhagnair vikIrNakalazasruvaiH 01202018c zUnyam AsIj jagat sarvaM kAleneva hataM yathA 01202019a rAjarSibhir adRzyadbhir RSibhiz ca mahAsurau 01202019c ubhau vinizcayaM kRtvA vikurvAte vadhaiSiNau 01202020a prabhinnakaraTau mattau bhUtvA kuJjararUpiNau 01202020c saMlInAn api durgeSu ninyatur yamasAdanam 01202021a siMhau bhUtvA punar vyAghrau punaz cAntarhitAv ubhau 01202021c tais tair upAyais tau krUrAv RSIn dRSTvA nijaghnatuH 01202022a nivRttayajJasvAdhyAyA praNaSTanRpatidvijA 01202022c utsannotsavayajJA ca babhUva vasudhA tadA 01202023a hAhAbhUtA bhayArtA ca nivRttavipaNApaNA 01202023c nivRttadevakAryA ca puNyodvAhavivarjitA 01202024a nivRttakRSigorakSA vidhvastanagarAzramA 01202024c asthikaGkAlasaMkIrNA bhUr babhUvogradarzanA 01202025a nivRttapitRkAryaM ca nirvaSaTkAramaGgalam 01202025c jagat pratibhayAkAraM duSprekSyam abhavat tadA 01202026a candrAdityau grahAs tArA nakSatrANi divaukasaH 01202026c jagmur viSAdaM tat karma dRSTvA sundopasundayoH 01202027a evaM sarvA dizo daityau jitvA krUreNa karmaNA 01202027c niHsapatnau kurukSetre nivezam abhicakratuH 01203001 nArada uvAca 01203001a tato devarSayaH sarve siddhAz ca paramarSayaH 01203001c jagmus tadA parAm ArtiM dRSTvA tat kadanaM mahat 01203002a te 'bhijagmur jitakrodhA jitAtmAno jitendriyAH 01203002c pitAmahasya bhavanaM jagataH kRpayA tadA 01203003a tato dadRzur AsInaM saha devaiH pitAmaham 01203003c siddhair brahmarSibhiz caiva samantAt parivAritam 01203004a tatra devo mahAdevas tatrAgnir vAyunA saha 01203004c candrAdityau ca dharmaz ca parameSThI tathA budhaH 01203005a vaikhAnasA vAlakhilyA vAnaprasthA marIcipAH 01203005c ajAz caivAvimUDhAz ca tejogarbhAs tapasvinaH 01203005e RSayaH sarva evaite pitAmaham upAsate 01203006a tato 'bhigamya sahitAH sarva eva maharSayaH 01203006c sundopasundayoH karma sarvam eva zazaMsire 01203007a yathAkRtaM yathA caiva kRtaM yena krameNa ca 01203007c nyavedayaMs tataH sarvam akhilena pitAmahe 01203008a tato devagaNAH sarve te caiva paramarSayaH 01203008c tam evArthaM puraskRtya pitAmaham acodayan 01203009a tataH pitAmahaH zrutvA sarveSAM tad vacas tadA 01203009c muhUrtam iva saMcintya kartavyasya vinizcayam 01203010a tayor vadhaM samuddizya vizvakarmANam Ahvayat 01203010c dRSTvA ca vizvakarmANaM vyAdideza pitAmahaH 01203010e sRjyatAM prArthanIyeha pramadeti mahAtapAH 01203011a pitAmahaM namaskRtya tadvAkyam abhinandya ca 01203011c nirmame yoSitaM divyAM cintayitvA prayatnataH 01203012a triSu lokeSu yat kiM cid bhUtaM sthAvarajaGgamam 01203012c samAnayad darzanIyaM tat tad yatnAt tatas tataH 01203013a koTizaz cApi ratnAni tasyA gAtre nyavezayat 01203013c tAM ratnasaMghAtamayIm asRjad devarUpiNIm 01203014a sA prayatnena mahatA nirmitA vizvakarmaNA 01203014c triSu lokeSu nArINAM rUpeNApratimAbhavat 01203015a na tasyAH sUkSmam apy asti yad gAtre rUpasaMpadA 01203015c na yuktaM yatra vA dRSTir na sajjati nirIkSatAm 01203016a sA vigrahavatIva zrIH kAntarUpA vapuSmatI 01203016c jahAra sarvabhUtAnAM cakSUMSi ca manAMsi ca 01203017a tilaM tilaM samAnIya ratnAnAM yad vinirmitA 01203017c tilottamety atas tasyA nAma cakre pitAmahaH 01203018 pitAmaha uvAca 01203018a gaccha sundopasundAbhyAm asurAbhyAM tilottame 01203018c prArthanIyena rUpeNa kuru bhadre pralobhanam 01203019a tvatkRte darzanAd eva rUpasaMpatkRtena vai 01203019c virodhaH syAd yathA tAbhyAm anyonyena tathA kuru 01203020 nArada uvAca 01203020a sA tatheti pratijJAya namaskRtya pitAmaham 01203020c cakAra maNDalaM tatra vibudhAnAM pradakSiNam 01203021a prAGmukho bhagavAn Aste dakSiNena mahezvaraH 01203021c devAz caivottareNAsan sarvatas tv RSayo 'bhavan 01203022a kurvantyA tu tayA tatra maNDalaM tat pradakSiNam 01203022c indraH sthANuz ca bhagavAn dhairyeNa pratyavasthitau 01203023a draSTukAmasya cAtyarthaM gatAyAH pArzvatas tadA 01203023c anyad aJcitapakSmAntaM dakSiNaM niHsRtaM mukham 01203024a pRSThataH parivartantyAH pazcimaM niHsRtaM mukham 01203024c gatAyAz cottaraM pArzvam uttaraM niHsRtaM mukham 01203025a mahendrasyApi netrANAM pArzvataH pRSThato 'grataH 01203025c raktAntAnAM vizAlAnAM sahasraM sarvato 'bhavat 01203026a evaM caturmukhaH sthANur mahAdevo 'bhavat purA 01203026c tathA sahasranetraz ca babhUva balasUdanaH 01203027a tathA devanikAyAnAm RSINAM caiva sarvazaH 01203027c mukhAny abhipravartante yena yAti tilottamA 01203028a tasyA gAtre nipatitA teSAM dRSTir mahAtmanAm 01203028c sarveSAm eva bhUyiSTham Rte devaM pitAmaham 01203029a gacchantyAs tu tadA devAH sarve ca paramarSayaH 01203029c kRtam ity eva tat kAryaM menire rUpasaMpadA 01203030a tilottamAyAM tu tadA gatAyAM lokabhAvanaH 01203030c sarvAn visarjayAm Asa devAn RSigaNAMz ca tAn 01204001 nArada uvAca 01204001a jitvA tu pRthivIM daityau niHsapatnau gatavyathau 01204001c kRtvA trailokyam avyagraM kRtakRtyau babhUvatuH 01204002a devagandharvayakSANAM nAgapArthivarakSasAm 01204002c AdAya sarvaratnAni parAM tuSTim upAgatau 01204003a yadA na pratiSeddhAras tayoH santIha ke cana 01204003c nirudyogau tadA bhUtvA vijahrAte 'marAv iva 01204004a strIbhir mAlyaiz ca gandhaiz ca bhakSair bhojyaiz ca puSkalaiH 01204004c pAnaiz ca vividhair hRdyaiH parAM prItim avApatuH 01204005a antaHpure vanodyAne parvatopavaneSu ca 01204005c yathepsiteSu dezeSu vijahrAte 'marAv iva 01204006a tataH kadA cid vindhyasya pRSThe samazilAtale 01204006c puSpitAgreSu zAleSu vihAram abhijagmatuH 01204007a divyeSu sarvakAmeSu samAnIteSu tatra tau 01204007c varAsaneSu saMhRSTau saha strIbhir niSedatuH 01204008a tato vAditranRttAbhyAm upAtiSThanta tau striyaH 01204008c gItaiz ca stutisaMyuktaiH prItyartham upajagmire 01204009a tatas tilottamA tatra vane puSpANi cinvatI 01204009c veSam AkSiptam AdhAya raktenaikena vAsasA 01204010a nadItIreSu jAtAn sA karNikArAn vicinvatI 01204010c zanair jagAma taM dezaM yatrAstAM tau mahAsurau 01204011a tau tu pItvA varaM pAnaM madaraktAntalocanau 01204011c dRSTvaiva tAM varArohAM vyathitau saMbabhUvatuH 01204012a tAv utpatyAsanaM hitvA jagmatur yatra sA sthitA 01204012c ubhau ca kAmasaMmattAv ubhau prArthayataz ca tAm 01204013a dakSiNe tAM kare subhrUM sundo jagrAha pANinA 01204013c upasundo 'pi jagrAha vAme pANau tilottamAm 01204014a varapradAnamattau tAv aurasena balena ca 01204014c dhanaratnamadAbhyAM ca surApAnamadena ca 01204015a sarvair etair madair mattAv anyonyaM bhrukuTIkRtau 01204015c madakAmasamAviSTau parasparam athocatuH 01204016a mama bhAryA tava gurur iti sundo 'bhyabhASata 01204016c mama bhAryA tava vadhUr upasundo 'bhyabhASata 01204017a naiSA tava mamaiSeti tatra tau manyur Avizat 01204017c tasyA hetor gade bhIme tAv ubhAv apy agRhNatAm 01204018a tau pragRhya gade bhIme tasyAH kAmena mohitau 01204018c ahaM pUrvam ahaM pUrvam ity anyonyaM nijaghnatuH 01204019a tau gadAbhihatau bhImau petatur dharaNItale 01204019c rudhireNAvaliptAGgau dvAv ivArkau nabhazcyutau 01204020a tatas tA vidrutA nAryaH sa ca daityagaNas tadA 01204020c pAtAlam agamat sarvo viSAdabhayakampitaH 01204021a tataH pitAmahas tatra saha devair maharSibhiH 01204021c AjagAma vizuddhAtmA pUjayiSyaMs tilottamAm 01204022a vareNa chanditA sA tu brahmaNA prItim eva ha 01204022c varayAm Asa tatrainAM prItaH prAha pitAmahaH 01204023a AdityacaritA&l lokAn vicariSyasi bhAmini 01204023c tejasA ca sudRSTAM tvAM na kariSyati kaz cana 01204024a evaM tasyai varaM dattvA sarvalokapitAmahaH 01204024c indre trailokyam AdhAya brahmalokaM gataH prabhuH 01204025a evaM tau sahitau bhUtvA sarvArtheSv ekanizcayau 01204025c tilottamArthe saMkruddhAv anyonyam abhijaghnatuH 01204026a tasmAd bravImi vaH snehAt sarvAn bharatasattamAn 01204026c yathA vo nAtra bhedaH syAt sarveSAM draupadIkRte 01204026e tathA kuruta bhadraM vo mama cet priyam icchatha 01204027 vaizaMpAyana uvAca 01204027a evam uktA mahAtmAno nAradena maharSiNA 01204027c samayaM cakrire rAjaMs te 'nyonyena samAgatAH 01204027e samakSaM tasya devarSer nAradasyAmitaujasaH 01204028a draupadyA naH sahAsInam anyo 'nyaM yo 'bhidarzayet 01204028c sa no dvAdaza varSANi brahmacArI vane vaset 01204029a kRte tu samaye tasmin pANDavair dharmacAribhiH 01204029c nArado 'py agamat prIta iSTaM dezaM mahAmuniH 01204030a evaM taiH samayaH pUrvaM kRto nAradacoditaiH 01204030c na cAbhidyanta te sArve tadAnyonyena bhArata 01205001 vaizaMpAyana uvAca 01205001a evaM te samayaM kRtvA nyavasaMs tatra pANDavAH 01205001c vaze zastrapratApena kurvanto 'nyAn mahIkSitaH 01205002a teSAM manujasiMhAnAM paJcAnAm amitaujasAm 01205002c babhUva kRSNA sarveSAM pArthAnAM vazavartinI 01205003a te tayA taiz ca sA vIraiH patibhiH saha paJcabhiH 01205003c babhUva paramaprItA nAgair iva sarasvatI 01205004a vartamAneSu dharmeNa pANDaveSu mahAtmasu 01205004c vyavardhan kuravaH sarve hInadoSAH sukhAnvitAH 01205005a atha dIrgheNa kAlena brAhmaNasya vizAM pate 01205005c kasya cit taskarAH ke cij jahrur gA nRpasattama 01205006a hriyamANe dhane tasmin brAhmaNaH krodhamUrcchitaH 01205006c Agamya khANDavaprastham udakrozata pANDavAn 01205007a hriyate godhanaM kSudrair nRzaMsair akRtAtmabhiH 01205007c prasahya vo 'smAd viSayAd abhidhAvata pANDavAH 01205008a brAhmaNasya pramattasya havir dhvAGkSair vilupyate 01205008c zArdUlasya guhAM zUnyAM nIcaH kroSTAbhimarzati 01205009a brAhmaNasve hRte corair dharmArthe ca vilopite 01205009c rorUyamANe ca mayi kriyatAm astradhAraNam 01205010a rorUyamANasyAbhyAze tasya viprasya pANDavaH 01205010c tAni vAkyAni zuzrAva kuntIputro dhanaMjayaH 01205011a zrutvA caiva mahAbAhur mA bhair ity Aha taM dvijam 01205011c AyudhAni ca yatrAsan pANDavAnAM mahAtmanAm 01205011e kRSNayA saha tatrAsId dharmarAjo yudhiSThiraH 01205012a sa pravezAya cAzakto gamanAya ca pANDavaH 01205012c tasya cArtasya tair vAkyaiz codyamAnaH punaH punaH 01205012e Akrande tatra kaunteyaz cintayAm Asa duHkhitaH 01205013a hriyamANe dhane tasmin brAhmaNasya tapasvinaH 01205013c azrupramArjanaM tasya kartavyam iti nizcitaH 01205014a upaprekSaNajo 'dharmaH sumahAn syAn mahIpateH 01205014c yady asya rudato dvAri na karomy adya rakSaNam 01205015a anAstikyaM ca sarveSAm asmAkam api rakSaNe 01205015c pratitiSTheta loke 'sminn adharmaz caiva no bhavet 01205016a anApRcchya ca rAjAnaM gate mayi na saMzayaH 01205016c ajAtazatror nRpater mama caivApriyaM bhavet 01205017a anupraveze rAjJas tu vanavAso bhaven mama 01205017c adharmo vA mahAn astu vane vA maraNaM mama 01205017e zarIrasyApi nAzena dharma eva viziSyate 01205018a evaM vinizcitya tataH kuntIputro dhanaMjayaH 01205018c anupravizya rAjAnam ApRcchya ca vizAM pate 01205019a dhanur AdAya saMhRSTo brAhmaNaM pratyabhASata 01205019c brAhmaNAgamyatAM zIghraM yAvat paradhanaiSiNaH 01205020a na dUre te gatAH kSudrAs tAvad gacchAmahe saha 01205020c yAvad AvartayAmy adya corahastAd dhanaM tava 01205021a so 'nusRtya mahAbAhur dhanvI varmI rathI dhvajI 01205021c zarair vidhvaMsitAMz corAn avajitya ca tad dhanam 01205022a brAhmaNasya upAhRtya yazaH pItvA ca pANDavaH 01205022c AjagAma puraM vIraH savyasAcI paraMtapaH 01205023a so 'bhivAdya gurUn sarvAMs taiz cApi pratinanditaH 01205023c dharmarAjam uvAcedaM vratam AdizyatAM mama 01205024a samayaH samatikrAnto bhavatsaMdarzanAn mayA 01205024c vanavAsaM gamiSyAmi samayo hy eSa naH kRtaH 01205025a ity ukto dharmarAjas tu sahasA vAkyam apriyam 01205025c katham ity abravId vAcA zokArtaH sajjamAnayA 01205025e yudhiSThiro guDAkezaM bhrAtA bhrAtaram acyutam 01205026a pramANam asmi yadi te mattaH zRNu vaco 'nagha 01205026c anupraveze yad vIra kRtavAMs tvaM mamApriyam 01205026e sarvaM tad anujAnAmi vyalIkaM na ca me hRdi 01205027a guror anupravezo hi nopaghAto yavIyasaH 01205027c yavIyaso 'nupravezo jyeSThasya vidhilopakaH 01205028a nivartasva mahAbAho kuruSva vacanaM mama 01205028c na hi te dharmalopo 'sti na ca me dharSaNA kRtA 01205029 arjuna uvAca 01205029a na vyAjena cared dharmam iti me bhavataH zrutam 01205029c na satyAd vicaliSyAmi satyenAyudham Alabhe 01205030 vaizaMpAyana uvAca 01205030a so 'bhyanujJApya rAjAnaM brahmacaryAya dIkSitaH 01205030c vane dvAdaza varSANi vAsAyopajagAma ha 01206001 vaizaMpAyana uvAca 01206001a taM prayAntaM mahAbAhuM kauravANAM yazaskaram 01206001c anujagmur mahAtmAno brAhmaNA vedapAragAH 01206002a vedavedAGgavidvAMsas tathaivAdhyAtmacintakAH 01206002c caukSAz ca bhagavadbhaktAH sUtAH paurANikAz ca ye 01206003a kathakAz cApare rAjaJ zramaNAz ca vanaukasaH 01206003c divyAkhyAnAni ye cApi paThanti madhuraM dvijAH 01206004a etaiz cAnyaiz ca bahubhiH sahAyaiH pANDunandanaH 01206004c vRtaH zlakSNakathaiH prAyAn marudbhir iva vAsavaH 01206005a ramaNIyAni citrANi vanAni ca sarAMsi ca 01206005c saritaH sAgarAMz caiva dezAn api ca bhArata 01206006a puNyAni caiva tIrthAni dadarza bharatarSabha 01206006c sa gaGgAdvAram AsAdya nivezam akarot prabhuH 01206007a tatra tasyAdbhutaM karma zRNu me janamejaya 01206007c kRtavAn yad vizuddhAtmA pANDUnAM pravaro rathI 01206008a niviSTe tatra kaunteye brAhmaNeSu ca bhArata 01206008c agnihotrANi viprAs te prAduzcakrur anekazaH 01206009a teSu prabodhyamAneSu jvaliteSu huteSu ca 01206009c kRtapuSpopahAreSu tIrAntaragateSu ca 01206010a kRtAbhiSekair vidvadbhir niyataiH satpathi sthitaiH 01206010c zuzubhe 'tIva tad rAjan gaGgAdvAraM mahAtmabhiH 01206011a tathA paryAkule tasmin niveze pANDunandanaH 01206011c abhiSekAya kaunteyo gaGgAm avatatAra ha 01206012a tatrAbhiSekaM kRtvA sa tarpayitvA pitAmahAn 01206012c uttitIrSur jalAd rAjann agnikAryacikIrSayA 01206013a apakRSTo mahAbAhur nAgarAjasya kanyayA 01206013c antarjale mahArAja ulUpyA kAmayAnayA 01206014a dadarza pANDavas tatra pAvakaM susamAhitam 01206014c kauravyasyAtha nAgasya bhavane paramArcite 01206015a tatrAgnikAryaM kRtavAn kuntIputro dhanaMjayaH 01206015c azaGkamAnena hutas tenAtuSyad dhutAzanaH 01206016a agnikAryaM sa kRtvA tu nAgarAjasutAM tadA 01206016c prahasann iva kaunteya idaM vacanam abravIt 01206017a kim idaM sAhasaM bhIru kRtavaty asi bhAmini 01206017c kaz cAyaM subhago dezaH kA ca tvaM kasya cAtmajA 01206018 ulUpy uvAca 01206018a airAvatakule jAtaH kauravyo nAma pannagaH 01206018c tasyAsmi duhitA pArtha ulUpI nAma pannagI 01206019a sAhaM tvAm abhiSekArtham avatIrNaM samudragAm 01206019c dRSTavaty eva kaunteya kandarpeNAsmi mUrcchitA 01206020a tAM mAm anaGgamathitAM tvatkRte kurunandana 01206020c ananyAM nandayasvAdya pradAnenAtmano rahaH 01206021 arjuna uvAca 01206021a brahmacaryam idaM bhadre mama dvAdazavArSikam 01206021c dharmarAjena cAdiSTaM nAham asmi svayaMvazaH 01206022a tava cApi priyaM kartum icchAmi jalacAriNi 01206022c anRtaM noktapUrvaM ca mayA kiM cana karhi cit 01206023a kathaM ca nAnRtaM tat syAt tava cApi priyaM bhavet 01206023c na ca pIDyeta me dharmas tathA kuryAM bhujaMgame 01206024 ulUpy uvAca 01206024a jAnAmy ahaM pANDaveya yathA carasi medinIm 01206024c yathA ca te brahmacaryam idam AdiSTavAn guruH 01206025a parasparaM vartamAnAn drupadasyAtmajAM prati 01206025c yo no 'nupravizen mohAt sa no dvAdazavArSikam 01206025e vane cared brahmacaryam iti vaH samayaH kRtaH 01206026a tad idaM draupadIhetor anyonyasya pravAsanam 01206026c kRtaM vas tatra dharmArtham atra dharmo na duSyati 01206027a paritrANaM ca kartavyam ArtAnAM pRthulocana 01206027c kRtvA mama paritrANaM tava dharmo na lupyate 01206028a yadi vApy asya dharmasya sUkSmo 'pi syAd vyatikramaH 01206028c sa ca te dharma eva syAd dattvA prANAn mamArjuna 01206029a bhaktAM bhajasva mAM pArtha satAm etan mataM prabho 01206029c na kariSyasi ced evaM mRtAM mAm upadhAraya 01206030a prANadAnAn mahAbAho cara dharmam anuttamam 01206030c zaraNaM ca prapannAsmi tvAm adya puruSottama 01206031a dInAn anAthAn kaunteya parirakSasi nityazaH 01206031c sAhaM zaraNam abhyemi roravImi ca duHkhitA 01206032a yAce tvAm abhikAmAhaM tasmAt kuru mama priyam 01206032c sa tvam AtmapradAnena sakAmAM kartum arhasi 01206033 vaizaMpAyana uvAca 01206033a evam uktas tu kaunteyaH pannagezvarakanyayA 01206033c kRtavAMs tat tathA sarvaM dharmam uddizya kAraNam 01206034a sa nAgabhavane rAtriM tAm uSitvA pratApavAn 01206034c udite 'bhyutthitaH sUrye kauravyasya nivezanAt 01207001 vaizaMpAyana uvAca 01207001a kathayitvA tu tat sarvaM brAhmaNebhyaH sa bhArata 01207001c prayayau himavatpArzvaM tato vajradharAtmajaH 01207002a agastyavaTam AsAdya vasiSThasya ca parvatam 01207002c bhRgutuGge ca kaunteyaH kRtavAJ zaucam AtmanaH 01207003a pradadau gosahasrANi tIrtheSv AyataneSu ca 01207003c nivezAMz ca dvijAtibhyaH so 'dadat kurusattamaH 01207004a hiraNyabindos tIrthe ca snAtvA puruSasattamaH 01207004c dRSTavAn parvatazreSThaM puNyAny AyatanAni ca 01207005a avatIrya narazreSTho brAhmaNaiH saha bhArata 01207005c prAcIM dizam abhiprepsur jagAma bharatarSabhaH 01207006a AnupUrvyeNa tIrthAni dRSTavAn kurusattamaH 01207006c nadIM cotpalinIM ramyAm araNyaM naimiSaM prati 01207007a nandAm aparanandAM ca kauzikIM ca yazasvinIm 01207007c mahAnadIM gayAM caiva gaGgAm api ca bhArata 01207008a evaM sarvANi tIrthAni pazyamAnas tathAzramAn 01207008c AtmanaH pAvanaM kurvan brAhmaNebhyo dadau vasu 01207009a aGgavaGgakaliGgeSu yAni puNyAni kAni cit 01207009c jagAma tAni sarvANi tIrthAny AyatanAni ca 01207009e dRSTvA ca vidhivat tAni dhanaM cApi dadau tataH 01207010a kaliGgarASTradvAreSu brAhmaNAH pANDavAnugAH 01207010c abhyanujJAya kaunteyam upAvartanta bhArata 01207011a sa tu tair abhyanujJAtaH kuntIputro dhanaMjayaH 01207011c sahAyair alpakaiH zUraH prayayau yena sAgaram 01207012a sa kaliGgAn atikramya dezAn AyatanAni ca 01207012c dharmyANi ramaNIyAni prekSamANo yayau prabhuH 01207013a mahendraparvataM dRSTvA tApasair upazobhitam 01207013c samudratIreNa zanair maNalUraM jagAma ha 01207014a tatra sarvANi tIrthAni puNyAny AyatanAni ca 01207014c abhigamya mahAbAhur abhyagacchan mahIpatim 01207014e maNalUrezvaraM rAjan dharmajJaM citravAhanam 01207015a tasya citrAGgadA nAma duhitA cArudarzanA 01207015c tAM dadarza pure tasmin vicarantIM yadRcchayA 01207016a dRSTvA ca tAM varArohAM cakame caitravAhinIm 01207016c abhigamya ca rAjAnaM jJApayat svaM prayojanam 01207016e tam uvAcAtha rAjA sa sAntvapUrvam idaM vacaH 01207017a rAjA prabhaMkaro nAma kule asmin babhUva ha 01207017c aputraH prasavenArthI tapas tepe sa uttamam 01207018a ugreNa tapasA tena praNipAtena zaMkaraH 01207018c Izvaras toSitas tena mahAdeva umApatiH 01207019a sa tasmai bhagavAn prAdAd ekaikaM prasavaM kule 01207019c ekaikaH prasavas tasmAd bhavaty asmin kule sadA 01207020a teSAM kumArAH sarveSAM pUrveSAM mama jajJire 01207020c kanyA tu mama jAteyaM kulasyotpAdanI dhruvam 01207021a putro mameyam iti me bhAvanA puruSottama 01207021c putrikA hetuvidhinA saMjJitA bharatarSabha 01207022a etac chulkaM bhavatv asyAH kulakRj jAyatAm iha 01207022c etena samayenemAM pratigRhNISva pANDava 01207023a sa tatheti pratijJAya kanyAM tAM pratigRhya ca 01207023c uvAsa nagare tasmin kaunteyas trihimAH samAH 01208001 vaizaMpAyana uvAca 01208001a tataH samudre tIrthAni dakSiNe bharatarSabhaH 01208001c abhyagacchat supuNyAni zobhitAni tapasvibhiH 01208002a varjayanti sma tIrthAni paJca tatra tu tApasAH 01208002c AcIrNAni tu yAny Asan purastAt tu tapasvibhiH 01208003a agastyatIrthaM saubhadraM paulomaM ca supAvanam 01208003c kAraMdhamaM prasannaM ca hayamedhaphalaM ca yat 01208003e bhAradvAjasya tIrthaM ca pApaprazamanaM mahat 01208004a viviktAny upalakSyAtha tAni tIrthAni pANDavaH 01208004c dRSTvA ca varjyamAnAni munibhir dharmabuddhibhiH 01208005a tapasvinas tato 'pRcchat prAjJaliH kurunandanaH 01208005c tIrthAnImAni varjyante kimarthaM brahmavAdibhiH 01208006 tApasA UcuH 01208006a grAhAH paJca vasanty eSu haranti ca tapodhanAn 01208006c ata etAni varjyante tIrthAni kurunandana 01208007 vaizaMpAyana uvAca 01208007a teSAM zrutvA mahAbAhur vAryamANas tapodhanaiH 01208007c jagAma tAni tIrthAni draSTuM puruSasattamaH 01208008a tataH saubhadram AsAdya maharSes tIrtham uttamam 01208008c vigAhya tarasA zUraH snAnaM cakre paraMtapaH 01208009a atha taM puruSavyAghram antarjalacaro mahAn 01208009c nijagrAha jale grAhaH kuntIputraM dhanaMjayam 01208010a sa tam AdAya kaunteyo visphurantaM jalecaram 01208010c udatiSThan mahAbAhur balena balinAM varaH 01208011a utkRSTa eva tu grAhaH so 'rjunena yazasvinA 01208011c babhUva nArI kalyANI sarvAbharaNabhUSitA 01208011e dIpyamAnA zriyA rAjan divyarUpA manoramA 01208012a tad adbhutaM mahad dRSTvA kuntIputro dhanaMjayaH 01208012c tAM striyaM paramaprIta idaM vacanam abravIt 01208013a kA vai tvam asi kalyANi kuto vAsi jalecarI 01208013c kimarthaM ca mahat pApam idaM kRtavatI purA 01208014 nAry uvAca 01208014a apsarAsmi mahAbAho devAraNyavicAriNI 01208014c iSTA dhanapater nityaM vargA nAma mahAbala 01208015a mama sakhyaz catasro 'nyAH sarvAH kAmagamAH zubhAH 01208015c tAbhiH sArdhaM prayAtAsmi lokapAlanivezanam 01208016a tataH pazyAmahe sarvA brAhmaNaM saMzitavratam 01208016c rUpavantam adhIyAnam ekam ekAntacAriNam 01208017a tasya vai tapasA rAjaMs tad vanaM tejasAvRtam 01208017c Aditya iva taM dezaM kRtsnaM sa vyavabhAsayat 01208018a tasya dRSTvA tapas tAdRg rUpaM cAdbhutadarzanam 01208018c avatIrNAH sma taM dezaM tapovighnacikIrSayA 01208019a ahaM ca saurabheyI ca samIcI budbudA latA 01208019c yaugapadyena taM vipram abhyagacchAma bhArata 01208020a gAyantyo vai hasantyaz ca lobhayantyaz ca taM dvijam 01208020c sa ca nAsmAsu kRtavAn mano vIra kathaM cana 01208020e nAkampata mahAtejAH sthitas tapasi nirmale 01208021a so 'zapat kupito 'smAMs tu brAhmaNaH kSatriyarSabha 01208021c grAhabhUtA jale yUyaM cariSyadhvaM zataM samAH 01209001 vargovAca 01209001a tato vayaM pravyathitAH sarvA bharatasattama 01209001c AyAma zaraNaM vipraM taM tapodhanam acyutam 01209002a rUpeNa vayasA caiva kandarpeNa ca darpitAH 01209002c ayuktaM kRtavatyaH sma kSantum arhasi no dvija 01209003a eSa eva vadho 'smAkaM suparyAptas tapodhana 01209003c yad vayaM saMzitAtmAnaM pralobdhuM tvAm ihAgatAH 01209004a avadhyAs tu striyaH sRSTA manyante dharmacintakAH 01209004c tasmAd dharmeNa dharmajJa nAsmAn hiMsitum arhasi 01209005a sarvabhUteSu dharmajJa maitro brAhmaNa ucyate 01209005c satyo bhavatu kalyANa eSa vAdo manISiNAm 01209006a zaraNaM ca prapannAnAM ziSTAH kurvanti pAlanam 01209006c zaraNaM tvAM prapannAH sma tasmAt tvaM kSantum arhasi 01209007 vaizaMpAyana uvAca 01209007a evam uktas tu dharmAtmA brAhmaNaH zubhakarmakRt 01209007c prasAdaM kRtavAn vIra ravisomasamaprabhaH 01209008 brAhmaNa uvAca 01209008a zataM sahasraM vizvaM ca sarvam akSayavAcakam 01209008c parimANaM zataM tv etan naitad akSayavAcakam 01209009a yadA ca vo grAhabhUtA gRhNantIH puruSAJ jale 01209009c utkarSati jalAt kaz cit sthalaM puruSasattamaH 01209010a tadA yUyaM punaH sarvAH svarUpaM pratipatsyatha 01209010c anRtaM noktapUrvaM me hasatApi kadA cana 01209011a tAni sarvANi tIrthAni itaH prabhRti caiva ha 01209011c nArItIrthAni nAmneha khyAtiM yAsyanti sarvazaH 01209011e puNyAni ca bhaviSyanti pAvanAni manISiNAm 01209012 vargovAca 01209012a tato 'bhivAdya taM vipraM kRtvA caiva pradakSiNam 01209012c acintayAmopasRtya tasmAd dezAt suduHkhitAH 01209013a kva nu nAma vayaM sarvAH kAlenAlpena taM naram 01209013c samAgacchema yo nas tad rUpam ApAdayet punaH 01209014a tA vayaM cintayitvaivaM muhUrtAd iva bhArata 01209014c dRSTavatyo mahAbhAgaM devarSim uta nAradam 01209015a sarvA hRSTAH sma taM dRSTvA devarSim amitadyutim 01209015c abhivAdya ca taM pArtha sthitAH sma vyathitAnanAH 01209016a sa no 'pRcchad duHkhamUlam uktavatyo vayaM ca tat 01209016c zrutvA tac ca yathAvRttam idaM vacanam abravIt 01209017a dakSiNe sAgarAnUpe paJca tIrthAni santi vai 01209017c puNyAni ramaNIyAni tAni gacchata mAciram 01209018a tatrAzu puruSavyAghraH pANDavo vo dhanaMjayaH 01209018c mokSayiSyati zuddhAtmA duHkhAd asmAn na saMzayaH 01209019a tasya sarvA vayaM vIra zrutvA vAkyam ihAgatAH 01209019c tad idaM satyam evAdya mokSitAhaM tvayAnagha 01209020a etAs tu mama vai sakhyaz catasro 'nyA jale sthitAH 01209020c kuru karma zubhaM vIra etAH sarvA vimokSaya 01209021 vaizaMpAyana uvAca 01209021a tatas tAH pANDavazreSThaH sarvA eva vizAM pate 01209021c tasmAc chApAd adInAtmA mokSayAm Asa vIryavAn 01209022a utthAya ca jalAt tasmAt pratilabhya vapuH svakam 01209022c tAs tadApsaraso rAjann adRzyanta yathA purA 01209023a tIrthAni zodhayitvA tu tathAnujJAya tAH prabhuH 01209023c citrAGgadAM punar draSTuM maNalUrapuraM yayau 01209024a tasyAm ajanayat putraM rAjAnaM babhruvAhanam 01209024c taM dRSTvA pANDavo rAjan gokarNam abhito 'gamat 01210001 vaizaMpAyana uvAca 01210001a so 'parAnteSu tIrthAni puNyAny AyatanAni ca 01210001c sarvANy evAnupUrvyeNa jagAmAmitavikramaH 01210002a samudre pazcime yAni tIrthAny AyatanAni ca 01210002c tAni sarvANi gatvA sa prabhAsam upajagmivAn 01210003a prabhAsadezaM saMprAptaM bIbhatsum aparAjitam 01210003c tIrthAny anucarantaM ca zuzrAva madhusUdanaH 01210004a tato 'bhyagacchat kaunteyam ajJAto nAma mAdhavaH 01210004c dadRzAte tadAnyonyaM prabhAse kRSNapANDavau 01210005a tAv anyonyaM samAzliSya pRSTvA ca kuzalaM vane 01210005c AstAM priyasakhAyau tau naranArAyaNAv RSI 01210006a tato 'rjunaM vAsudevas tAM caryAM paryapRcchata 01210006c kimarthaM pANDavemAni tIrthAny anucarasy uta 01210007a tato 'rjuno yathAvRttaM sarvam AkhyAtavAMs tadA 01210007c zrutvovAca ca vArSNeya evam etad iti prabhuH 01210008a tau vihRtya yathAkAmaM prabhAse kRSNapANDavau 01210008c mahIdharaM raivatakaM vAsAyaivAbhijagmatuH 01210009a pUrvam eva tu kRSNasya vacanAt taM mahIdharam 01210009c puruSAH samalaMcakrur upajahruz ca bhojanam 01210010a pratigRhyArjunaH sarvam upabhujya ca pANDavaH 01210010c sahaiva vAsudevena dRSTavAn naTanartakAn 01210011a abhyanujJApya tAn sarvAn arcayitvA ca pANDavaH 01210011c satkRtaM zayanaM divyam abhyagacchan mahAdyutiH 01210012a tIrthAnAM darzanaM caiva parvatAnAM ca bhArata 01210012c ApagAnAM vanAnAM ca kathayAm Asa sAtvate 01210013a sa kathAH kathayann eva nidrayA janamejaya 01210013c kaunteyo 'pahRtas tasmiJ zayane svargasaMmite 01210014a madhureNa sa gItena vINAzabdena cAnagha 01210014c prabodhyamAno bubudhe stutibhir maGgalais tathA 01210015a sa kRtvAvazyakAryANi vArSNeyenAbhinanditaH 01210015c rathena kAJcanAGgena dvArakAm abhijagmivAn 01210016a alaMkRtA dvArakA tu babhUva janamejaya 01210016c kuntIsutasya pUjArtham api niSkuTakeSv api 01210017a didRkSavaz ca kaunteyaM dvArakAvAsino janAH 01210017c narendramArgam Ajagmus tUrNaM zatasahasrazaH 01210018a avalokeSu nArINAM sahasrANi zatAni ca 01210018c bhojavRSNyandhakAnAM ca samavAyo mahAn abhUt 01210019a sa tathA satkRtaH sarvair bhojavRSNyandhakAtmajaiH 01210019c abhivAdyAbhivAdyAMz ca sarvaiz ca pratinanditaH 01210020a kumAraiH sarvazo vIraH satkAreNAbhivAditaH 01210020c samAnavayasaH sarvAn AzliSya sa punaH punaH 01210021a kRSNasya bhavane ramye ratnabhojyasamAvRte 01210021c uvAsa saha kRSNena bahulAs tatra zarvarIH 01211001 vaizaMpAyana uvAca 01211001a tataH katipayAhasya tasmin raivatake girau 01211001c vRSNyandhakAnAm abhavat sumahAn utsavo nRpa 01211002a tatra dAnaM dadur vIrA brAhmaNAnAM sahasrazaH 01211002c bhojavRSNyandhakAz caiva mahe tasya gires tadA 01211003a prAsAdai ratnacitraiz ca gires tasya samantataH 01211003c sa dezaH zobhito rAjan dIpavRkSaiz ca sarvazaH 01211004a vAditrANi ca tatra sma vAdakAH samavAdayan 01211004c nanRtur nartakAz caiva jagur gAnAni gAyanAH 01211005a alaMkRtAH kumArAz ca vRSNInAM sumahaujasaH 01211005c yAnair hATakacitrAGgaiz caJcUryante sma sarvazaH 01211006a paurAz ca pAdacAreNa yAnair uccAvacais tathA 01211006c sadArAH sAnuyAtrAz ca zatazo 'tha sahasrazaH 01211007a tato haladharaH kSIbo revatIsahitaH prabhuH 01211007c anugamyamAno gandharvair acarat tatra bhArata 01211008a tathaiva rAjA vRSNInAm ugrasenaH pratApavAn 01211008c upagIyamAno gandharvaiH strIsahasrasahAyavAn 01211009a raukmiNeyaz ca sAmbaz ca kSIbau samaradurmadau 01211009c divyamAlyAmbaradharau vijahrAte 'marAv iva 01211010a akrUraH sAraNaz caiva gado bhAnur viDUrathaH 01211010c nizaThaz cArudeSNaz ca pRthur vipRthur eva ca 01211011a satyakaH sAtyakiz caiva bhaGgakArasahAcarau 01211011c hArdikyaH kRtavarmA ca ye cAnye nAnukIrtitAH 01211012a ete parivRtAH strIbhir gandharvaiz ca pRthak pRthak 01211012c tam utsavaM raivatake zobhayAM cakrire tadA 01211013a tadA kolAhale tasmin vartamAne mahAzubhe 01211013c vAsudevaz ca pArthaz ca sahitau parijagmatuH 01211014a tatra caGkramyamANau tau vasudevasutAM zubhAm 01211014c alaMkRtAM sakhImadhye bhadrAM dadRzatus tadA 01211015a dRSTvaiva tAm arjunasya kandarpaH samajAyata 01211015c taM tathaikAgramanasaM kRSNaH pArtham alakSayat 01211016a athAbravIt puSkarAkSaH prahasann iva bhArata 01211016c vanecarasya kim idaM kAmenAloDyate manaH 01211017a mamaiSA bhaginI pArtha sAraNasya sahodarA 01211017c yadi te vartate buddhir vakSyAmi pitaraM svayam 01211018 arjuna uvAca 01211018a duhitA vasudevasya vAsudevasya ca svasA 01211018c rUpeNa caiva saMpannA kam ivaiSA na mohayet 01211019a kRtam eva tu kalyANaM sarvaM mama bhaved dhruvam 01211019c yadi syAn mama vArSNeyI mahiSIyaM svasA tava 01211020a prAptau tu ka upAyaH syAt tad bravIhi janArdana 01211020c AsthAsyAmi tathA sarvaM yadi zakyaM nareNa tat 01211021 vAsudeva uvAca 01211021a svayaMvaraH kSatriyANAM vivAhaH puruSarSabha 01211021c sa ca saMzayitaH pArtha svabhAvasyAnimittataH 01211022a prasahya haraNaM cApi kSatriyANAM prazasyate 01211022c vivAhahetoH zUrANAm iti dharmavido viduH 01211023a sa tvam arjuna kalyANIM prasahya bhaginIM mama 01211023c hara svayaMvare hy asyAH ko vai veda cikIrSitam 01211024 vaizaMpAyana uvAca 01211024a tato 'rjunaz ca kRSNaz ca vinizcityetikRtyatAm 01211024c zIghragAn puruSAn rAjan preSayAm Asatus tadA 01211025a dharmarAjAya tat sarvam indraprasthagatAya vai 01211025c zrutvaiva ca mahAbAhur anujajJe sa pANDavaH 01212001 vaizaMpAyana uvAca 01212001a tataH saMvAdite tasminn anujJAto dhanaMjayaH 01212001c gatAM raivatake kanyAM viditvA janamejaya 01212002a vAsudevAbhyanujJAtaH kathayitvetikRtyatAm 01212002c kRSNasya matam AjJAya prayayau bharatarSabhaH 01212003a rathena kAJcanAGgena kalpitena yathAvidhi 01212003c sainyasugrIvayuktena kiGkiNIjAlamAlinA 01212004a sarvazastropapannena jImUtaravanAdinA 01212004c jvalitAgniprakAzena dviSatAM harSaghAtinA 01212005a saMnaddhaH kavacI khaDgI baddhagodhAGgulitravAn 01212005c mRgayAvyapadezena yaugapadyena bhArata 01212006a subhadrA tv atha zailendram abhyarcya saha raivatam 01212006c daivatAni ca sarvANi brAhmaNAn svasti vAcya ca 01212007a pradakSiNaM giriM kRtvA prayayau dvArakAM prati 01212007c tAm abhidrutya kaunteyaH prasahyAropayad ratham 01212008a tataH sa puruSavyAghras tAm AdAya zucismitAm 01212008c rathenAkAzagenaiva prayayau svapuraM prati 01212009a hriyamANAM tu tAM dRSTvA subhadrAM sainiko janaH 01212009c vikrozan prAdravat sarvo dvArakAm abhitaH purIm 01212010a te samAsAdya sahitAH sudharmAm abhitaH sabhAm 01212010c sabhApAlasya tat sarvam AcakhyuH pArthavikramam 01212011a teSAM zrutvA sabhApAlo bherIM sAMnAhikIM tataH 01212011c samAjaghne mahAghoSAM jAmbUnadapariSkRtAm 01212012a kSubdhAs tenAtha zabdena bhojavRSNyandhakAs tadA 01212012c annapAnam apAsyAtha samApetuH sabhAM tataH 01212013a tato jAmbUnadAGgAni spardhyAstaraNavanti ca 01212013c maNividrumacitrANi jvalitAgniprabhANi ca 01212014a bhejire puruSavyAghrA vRSNyandhakamahArathAH 01212014c siMhAsanAni zatazo dhiSNyAnIva hutAzanAH 01212015a teSAM samupaviSTAnAM devAnAm iva saMnaye 01212015c Acakhyau ceSTitaM jiSNoH sabhApAlaH sahAnugaH 01212016a tac chrutvA vRSNivIrAs te madaraktAntalocanAH 01212016c amRSyamANAH pArthasya samutpetur ahaMkRtAH 01212017a yojayadhvaM rathAn Azu prAsAn Aharateti ca 01212017c dhanUMSi ca mahArhANi kavacAni bRhanti ca 01212018a sUtAn uccukruzuH ke cid rathAn yojayateti ca 01212018c svayaM ca turagAn ke cin ninyur hemavibhUSitAn 01212019a ratheSv AnIyamAneSu kavaceSu dhvajeSu ca 01212019c abhikrande nRvIrANAM tadAsIt saMkulaM mahat 01212020a vanamAlI tataH kSIbaH kailAsazikharopamaH 01212020c nIlavAsA madotsikta idaM vacanam abravIt 01212021a kim idaM kuruthAprajJAs tUSNIM bhUte janArdane 01212021c asya bhAvam avijJAya saMkruddhA moghagarjitAH 01212022a eSa tAvad abhiprAyam AkhyAtu svaM mahAmatiH 01212022c yad asya rucitaM kartuM tat kurudhvam atandritAH 01212023a tatas te tad vacaH zrutvA grAhyarUpaM halAyudhAt 01212023c tUSNIM bhUtAs tataH sarve sAdhu sAdhv iti cAbruvan 01212024a samaM vaco nizamyeti baladevasya dhImataH 01212024c punar eva sabhAmadhye sarve tu samupAvizan 01212025a tato 'bravIt kAmapAlo vAsudevaM paraMtapam 01212025c kim avAg upaviSTo 'si prekSamANo janArdana 01212026a satkRtas tvatkRte pArthaH sarvair asmAbhir acyuta 01212026c na ca so 'rhati tAM pUjAM durbuddhiH kulapAMsanaH 01212027a ko hi tatraiva bhuktvAnnaM bhAjanaM bhettum arhati 01212027c manyamAnaH kule jAtam AtmAnaM puruSaH kva cit 01212028a IpsamAnaz ca saMbandhaM kRtapUrvaM ca mAnayan 01212028c ko hi nAma bhavenArthI sAhasena samAcaret 01212029a so 'vamanya ca nAmAsmAn anAdRtya ca kezavam 01212029c prasahya hRtavAn adya subhadrAM mRtyum AtmanaH 01212030a kathaM hi ziraso madhye padaM tena kRtaM mama 01212030c marSayiSyAmi govinda pAdasparzam ivoragaH 01212031a adya niSkauravAm ekaH kariSyAmi vasuMdharAm 01212031c na hi me marSaNIyo 'yam arjunasya vyatikramaH 01212032a taM tathA garjamAnaM tu meghadundubhiniHsvanam 01212032c anvapadyanta te sarve bhojavRSNyandhakAs tadA 01213001 vaizaMpAyana uvAca 01213001a uktavanto yadA vAkyam asakRt sarvavRSNayaH 01213001c tato 'bravId vAsudevo vAkyaM dharmArthasaMhitam 01213002a nAvamAnaM kulasyAsya guDAkezaH prayuktavAn 01213002c saMmAno 'bhyadhikas tena prayukto 'yam asaMzayam 01213003a arthalubdhAn na vaH pArtho manyate sAtvatAn sadA 01213003c svayaMvaram anAdhRSyaM manyate cApi pANDavaH 01213004a pradAnam api kanyAyAH pazuvat ko 'numaMsyate 01213004c vikrayaM cApy apatyasya kaH kuryAt puruSo bhuvi 01213005a etAn doSAMz ca kaunteyo dRSTavAn iti me matiH 01213005c ataH prasahya hRtavAn kanyAM dharmeNa pANDavaH 01213006a ucitaz caiva saMbandhaH subhadrA ca yazasvinI 01213006c eSa cApIdRzaH pArthaH prasahya hRtavAn iti 01213007a bharatasyAnvaye jAtaM zaMtanoz ca mahAtmanaH 01213007c kuntibhojAtmajAputraM ko bubhUSeta nArjunam 01213008a na ca pazyAmi yaH pArthaM vikrameNa parAjayet 01213008c api sarveSu lokeSu sendrarudreSu mAriSa 01213009a sa ca nAma rathas tAdRG madIyAs te ca vAjinaH 01213009c yoddhA pArthaz ca zIghrAstraH ko nu tena samo bhavet 01213010a tam anudrutya sAntvena parameNa dhanaMjayam 01213010c nivartayadhvaM saMhRSTA mamaiSA paramA matiH 01213011a yadi nirjitya vaH pArtho balAd gacchet svakaM puram 01213011c praNazyed vo yazaH sadyo na tu sAntve parAjayaH 01213012a tac chrutvA vAsudevasya tathA cakrur janAdhipa 01213012c nivRttaz cArjunas tatra vivAhaM kRtavAMs tataH 01213013a uSitvA tatra kaunteyaH saMvatsaraparAH kSapAH 01213013c puSkareSu tataH ziSTaM kAlaM vartitavAn prabhuH 01213013e pUrNe tu dvAdaze varSe khANDavaprastham Avizat 01213014a abhigamya sa rAjAnaM vinayena samAhitaH 01213014c abhyarcya brAhmaNAn pArtho draupadIm abhijagmivAn 01213015a taM draupadI pratyuvAca praNayAt kurunandanam 01213015c tatraiva gaccha kaunteya yatra sA sAtvatAtmajA 01213015e subaddhasyApi bhArasya pUrvabandhaH zlathAyate 01213016a tathA bahuvidhaM kRSNAM vilapantIM dhanaMjayaH 01213016c sAntvayAm Asa bhUyaz ca kSamayAm Asa cAsakRt 01213017a subhadrAM tvaramANaz ca raktakauzeyavAsasam 01213017c pArthaH prasthApayAm Asa kRtvA gopAlikAvapuH 01213018a sAdhikaM tena rUpeNa zobhamAnA yazasvinI 01213018c bhavanaM zreSTham AsAdya vIrapatnI varAGganA 01213018e vavande pRthutAmrAkSI pRthAM bhadrA yazasvinI 01213019a tato 'bhigamya tvaritA pUrNendusadRzAnanA 01213019c vavande draupadIM bhadrA preSyAham iti cAbravIt 01213020a pratyutthAya ca tAM kRSNA svasAraM mAdhavasya tAm 01213020c sasvaje cAvadat prItA niHsapatno 'stu te patiH 01213020e tathaiva muditA bhadrA tAm uvAcaivam astv iti 01213021a tatas te hRSTamanasaH pANDaveyA mahArathAH 01213021c kuntI ca paramaprItA babhUva janamejaya 01213022a zrutvA tu puNDarIkAkSaH saMprAptaM svapurottamam 01213022c arjunaM pANDavazreSTham indraprasthagataM tadA 01213023a AjagAma vizuddhAtmA saha rAmeNa kezavaH 01213023c vRSNyandhakamahAmAtraiH saha vIrair mahArathaiH 01213024a bhrAtRbhiz ca kumAraiz ca yodhaiz ca zatazo vRtaH 01213024c sainyena mahatA zaurir abhiguptaH paraMtapaH 01213025a tatra dAnapatir dhImAn AjagAma mahAyazAH 01213025c akrUro vRSNivIrANAM senApatir ariMdamaH 01213026a anAdhRSTir mahAtejA uddhavaz ca mahAyazAH 01213026c sAkSAd bRhaspateH ziSyo mahAbuddhir mahAyazAH 01213027a satyakaH sAtyakiz caiva kRtavarmA ca sAtvataH 01213027c pradyumnaz caiva sAmbaz ca nizaThaH zaGkur eva ca 01213028a cArudeSNaz ca vikrAnto jhillI vipRthur eva ca 01213028c sAraNaz ca mahAbAhur gadaz ca viduSAM varaH 01213029a ete cAnye ca bahavo vRSNibhojAndhakAs tathA 01213029c AjagmuH khANDavaprastham AdAya haraNaM bahu 01213030a tato yudhiSThiro rAjA zrutvA mAdhavam Agatam 01213030c pratigrahArthaM kRSNasya yamau prAsthApayat tadA 01213031a tAbhyAM pratigRhItaM tad vRSNicakraM samRddhimat 01213031c viveza khANDavaprasthaM patAkAdhvajazobhitam 01213032a siktasaMmRSTapanthAnaM puSpaprakarazobhitam 01213032c candanasya rasaiH zItaiH puNyagandhair niSevitam 01213033a dahyatAguruNA caiva deze deze sugandhinA 01213033c susaMmRSTajanAkIrNaM vaNigbhir upazobhitam 01213034a pratipede mahAbAhuH saha rAmeNa kezavaH 01213034c vRSNyandhakamahAbhojaiH saMvRtaH puruSottamaH 01213035a saMpUjyamAnaH pauraiz ca brAhmaNaiz ca sahasrazaH 01213035c viveza bhavanaM rAjJaH puraMdaragRhopamam 01213036a yudhiSThiras tu rAmeNa samAgacchad yathAvidhi 01213036c mUrdhni kezavam AghrAya paryaSvajata bAhunA 01213037a taM prIyamANaM kRSNas tu vinayenAbhyapUjayat 01213037c bhImaM ca puruSavyAghraM vidhivat pratyapUjayat 01213038a tAMz ca vRSNyandhakazreSThAn dharmarAjo yudhiSThiraH 01213038c pratijagrAha satkArair yathAvidhi yathopagam 01213039a guruvat pUjayAm Asa kAMz cit kAMz cid vayasyavat 01213039c kAMz cid abhyavadat premNA kaiz cid apy abhivAditaH 01213040a tato dadau vAsudevo janyArthe dhanam uttamam 01213040c haraNaM vai subhadrAyA jJAtideyaM mahAyazAH 01213041a rathAnAM kAJcanAGgAnAM kiGkiNIjAlamAlinAm 01213041c caturyujAm upetAnAM sUtaiH kuzalasaMmataiH 01213041e sahasraM pradadau kRSNo gavAm ayutam eva ca 01213042a zrImAn mAthuradezyAnAM dogdhrINAM puNyavarcasAm 01213042c vaDavAnAM ca zubhrANAM candrAMzusamavarcasAm 01213042e dadau janArdanaH prItyA sahasraM hemabhUSaNam 01213043a tathaivAzvatarINAM ca dAntAnAM vAtaraMhasAm 01213043c zatAny aJjanakezInAM zvetAnAM paJca paJca ca 01213044a snApanotsAdane caiva suyuktaM vayasAnvitam 01213044c strINAM sahasraM gaurINAM suveSANAM suvarcasAm 01213045a suvarNazatakaNThInAm arogANAM suvAsasAm 01213045c paricaryAsu dakSANAM pradadau puSkarekSaNaH 01213046a kRtAkRtasya mukhyasya kanakasyAgnivarcasaH 01213046c manuSyabhArAn dAzArho dadau daza janArdanaH 01213047a gajAnAM tu prabhinnAnAM tridhA prasravatAM madam 01213047c girikUTanikAzAnAM samareSv anivartinAm 01213048a kLptAnAM paTughaNTAnAM varANAM hemamAlinAm 01213048c hastyArohair upetAnAM sahasraM sAhasapriyaH 01213049a rAmaH pAdagrAhaNikaM dadau pArthAya lAGgalI 01213049c prIyamANo haladharaH saMbandhaprItim Avahan 01213050a sa mahAdhanaratnaugho vastrakambalaphenavAn 01213050c mahAgajamahAgrAhaH patAkAzaivalAkulaH 01213051a pANDusAgaram AviddhaH praviveza mahAnadaH 01213051c pUrNam ApUrayaMs teSAM dviSac chokAvaho 'bhavat 01213052a pratijagrAha tat sarvaM dharmarAjo yudhiSThiraH 01213052c pUjayAm Asa tAMz caiva vRSNyandhakamahArathAn 01213053a te sametA mahAtmAnaH kuruvRSNyandhakottamAH 01213053c vijahrur amarAvAse narAH sukRtino yathA 01213054a tatra tatra mahApAnair utkRSTatalanAditaiH 01213054c yathAyogaM yathAprIti vijahruH kuruvRSNayaH 01213055a evam uttamavIryAs te vihRtya divasAn bahUn 01213055c pUjitAH kurubhir jagmuH punar dvAravatIM purIm 01213056a rAmaM puraskRtya yayur vRSNyandhakamahArathAH 01213056c ratnAny AdAya zubhrANi dattAni kurusattamaiH 01213057a vAsudevas tu pArthena tatraiva saha bhArata 01213057c uvAsa nagare ramye zakraprasthe mahAmanAH 01213057e vyacarad yamunAkUle pArthena saha bhArata 01213058a tataH subhadrA saubhadraM kezavasya priyA svasA 01213058c jayantam iva paulomI dyutimantam ajIjanat 01213059a dIrghabAhuM mahAsattvam RSabhAkSam ariMdamam 01213059c subhadrA suSuve vIram abhimanyuM nararSabham 01213060a abhIz ca manyumAMz caiva tatas tam arimardanam 01213060c abhimanyum iti prAhur ArjuniM puruSarSabham 01213061a sa sAtvatyAm atirathaH saMbabhUva dhanaMjayAt 01213061c makhe nirmathyamAnAd vA zamIgarbhAd dhutAzanaH 01213062a yasmiJ jAte mahAbAhuH kuntIputro yudhiSThiraH 01213062c ayutaM gA dvijAtibhyaH prAdAn niSkAMz ca tAvataH 01213063a dayito vAsudevasya bAlyAt prabhRti cAbhavat 01213063c pitqNAM caiva sarveSAM prajAnAm iva candramAH 01213064a janmaprabhRti kRSNaz ca cakre tasya kriyAH zubhAH 01213064c sa cApi vavRdhe bAlaH zuklapakSe yathA zazI 01213065a catuSpAdaM dazavidhaM dhanurvedam ariMdamaH 01213065c arjunAd veda vedajJAt sakalaM divyamAnuSam 01213066a vijJAneSv api cAstrANAM sauSThave ca mahAbalaH 01213066c kriyAsv api ca sarvAsu vizeSAn abhyazikSayat 01213067a Agame ca prayoge ca cakre tulyam ivAtmanaH 01213067c tutoSa putraM saubhadraM prekSamANo dhanaMjayaH 01213068a sarvasaMhananopetaM sarvalakSaNalakSitam 01213068c durdharSam RSabhaskandhaM vyAttAnanam ivoragam 01213069a siMhadarpaM maheSvAsaM mattamAtaGgavikramam 01213069c meghadundubhinirghoSaM pUrNacandranibhAnanam 01213070a kRSNasya sadRzaM zaurye vIrye rUpe tathAkRtau 01213070c dadarza putraM bIbhatsur maghavAn iva taM yathA 01213071a pAJcAly api ca paJcabhyaH patibhyaH zubhalakSaNA 01213071c lebhe paJca sutAn vIrAJ zubhAn paJcAcalAn iva 01213072a yudhiSThirAt prativindhyaM sutasomaM vRkodarAt 01213072c arjunAc chrutakarmANaM zatAnIkaM ca nAkulim 01213073a sahadevAc chrutasenam etAn paJca mahArathAn 01213073c pAJcAlI suSuve vIrAn AdityAn aditir yathA 01213074a zAstrataH prativindhyaM tam Ucur viprA yudhiSThiram 01213074c parapraharaNajJAne prativindhyo bhavatv ayam 01213075a sute somasahasre tu somArkasamatejasam 01213075c sutasomaM maheSvAsaM suSuve bhImasenataH 01213076a zrutaM karma mahat kRtvA nivRttena kirITinA 01213076c jAtaH putras tavety evaM zrutakarmA tato 'bhavat 01213077a zatAnIkasya rAjarSeH kauravyaH kurunandanaH 01213077c cakre putraM sanAmAnaM nakulaH kIrtivardhanam 01213078a tatas tv ajIjanat kRSNA nakSatre vahnidaivate 01213078c sahadevAt sutaM tasmAc chrutaseneti taM viduH 01213079a ekavarSAntarAs tv eva draupadeyA yazasvinaH 01213079c anvajAyanta rAjendra parasparahite ratAH 01213080a jAtakarmANy AnupUrvyAc cUDopanayanAni ca 01213080c cakAra vidhivad dhaumyas teSAM bharatasattama 01213081a kRtvA ca vedAdhyayanaM tataH sucaritavratAH 01213081c jagRhuH sarvam iSvastram arjunAd divyamAnuSam 01213082a devagarbhopamaiH putrair vyUDhoraskair mahAbalaiH 01213082c anvitA rAjazArdUla pANDavA mudam Apnuvan 01214001 vaizaMpAyana uvAca 01214001a indraprasthe vasantas te jaghnur anyAn narAdhipAn 01214001c zAsanAd dhRtarASTrasya rAjJaH zAMtanavasya ca 01214002a Azritya dharmarAjAnaM sarvaloko 'vasat sukham 01214002c puNyalakSaNakarmANaM svadeham iva dehinaH 01214003a sa samaM dharmakAmArthAn siSeve bharatarSabhaH 01214003c trIn ivAtmasamAn bandhUn bandhumAn iva mAnayan 01214004a teSAM samavibhaktAnAM kSitau dehavatAm iva 01214004c babhau dharmArthakAmAnAM caturtha iva pArthivaH 01214005a adhyetAraM paraM vedAH prayoktAraM mahAdhvarAH 01214005c rakSitAraM zubhaM varNA lebhire taM janAdhipam 01214006a adhiSThAnavatI lakSmIH parAyaNavatI matiH 01214006c bandhumAn akhilo dharmas tenAsIt pRthivIkSitA 01214007a bhrAtRbhiH sahito rAjA caturbhir adhikaM babhau 01214007c prayujyamAnair vitato vedair iva mahAdhvaraH 01214008a taM tu dhaumyAdayo viprAH parivAryopatasthire 01214008c bRhaspatisamA mukhyAH prajApatim ivAmarAH 01214009a dharmarAje atiprItyA pUrNacandra ivAmale 01214009c prajAnAM remire tulyaM netrANi hRdayAni ca 01214010a na tu kevaladaivena prajA bhAvena remire 01214010c yad babhUva manaHkAntaM karmaNA sa cakAra tat 01214011a na hy ayuktaM na cAsatyaM nAnRtaM na ca vipriyam 01214011c bhASitaM cArubhASasya jajJe pArthasya dhImataH 01214012a sa hi sarvasya lokasya hitam Atmana eva ca 01214012c cikIrSuH sumahAtejA reme bharatasattamaH 01214013a tathA tu muditAH sarve pANDavA vigatajvarAH 01214013c avasan pRthivIpAlAMs trAsayantaH svatejasA 01214014a tataH katipayAhasya bIbhatsuH kRSNam abravIt 01214014c uSNAni kRSNa vartante gacchAmo yamunAM prati 01214015a suhRjjanavRtAs tatra vihRtya madhusUdana 01214015c sAyAhne punar eSyAmo rocatAM te janArdana 01214016 vAsudeva uvAca 01214016a kuntImAtar mamApy etad rocate yad vayaM jale 01214016c suhRjjanavRtAH pArtha viharema yathAsukham 01214017 vaizaMpAyana uvAca 01214017a Amantrya dharmarAjAnam anujJApya ca bhArata 01214017c jagmatuH pArthagovindau suhRjjanavRtau tataH 01214018a vihAradezaM saMprApya nAnAdrumavad uttamam 01214018c gRhair uccAvacair yuktaM puraMdaragRhopamam 01214019a bhakSyair bhojyaiz ca peyaiz ca rasavadbhir mahAdhanaiH 01214019c mAlyaiz ca vividhair yuktaM yuktaM vArSNeyapArthayoH 01214020a Avivezatur ApUrNaM ratnair uccAvacaiH zubhaiH 01214020c yathopajoSaM sarvaz ca janaz cikrIDa bhArata 01214021a vane kAz cij jale kAz cit kAz cid vezmasu cAGganAH 01214021c yathAdezaM yathAprIti cikrIDuH kRSNapArthayoH 01214022a draupadI ca subhadrA ca vAsAMsy AbharaNAni ca 01214022c prayacchetAM mahArhANi strINAM te sma madotkaTe 01214023a kAz cit prahRSTA nanRtuz cukruzuz ca tathAparAH 01214023c jahasuz cAparA nAryaH papuz cAnyA varAsavam 01214024a ruruduz cAparAs tatra prajaghnuz ca parasparam 01214024c mantrayAm Asur anyAz ca rahasyAni parasparam 01214025a veNuvINAmRdaGgAnAM manojJAnAM ca sarvazaH 01214025c zabdenApUryate ha sma tad vanaM susamRddhimat 01214026a tasmiMs tathA vartamAne kurudAzArhanandanau 01214026c samIpe jagmatuH kaM cid uddezaM sumanoharam 01214027a tatra gatvA mahAtmAnau kRSNau parapuraMjayau 01214027c mahArhAsanayo rAjaMs tatas tau saMniSIdatuH 01214028a tatra pUrvavyatItAni vikrAntAni ratAni ca 01214028c bahUni kathayitvA tau remAte pArthamAdhavau 01214029a tatropaviSTau muditau nAkapRSThe 'zvinAv iva 01214029c abhyagacchat tadA vipro vAsudevadhanaMjayau 01214030a bRhacchAlapratIkAzaH prataptakanakaprabhaH 01214030c haripiGgo harizmazruH pramANAyAmataH samaH 01214031a taruNAdityasaMkAzaH kRSNavAsA jaTAdharaH 01214031c padmapatrAnanaH piGgas tejasA prajvalann iva 01214032a upasRSTaM tu taM kRSNau bhrAjamAnaM dvijottamam 01214032c arjuno vAsudevaz ca tUrNam utpatya tasthatuH 01215001 vaizaMpAyana uvAca 01215001a so 'bravId arjunaM caiva vAsudevaM ca sAtvatam 01215001c lokapravIrau tiSThantau khANDavasya samIpataH 01215002a brAhmaNo bahubhoktAsmi bhuJje 'parimitaM sadA 01215002c bhikSe vArSNeyapArthau vAm ekAM tRptiM prayacchatAm 01215003a evam uktau tam abrUtAM tatas tau kRSNapANDavau 01215003c kenAnnena bhavAMs tRpyet tasyAnnasya yatAvahe 01215004a evam uktaH sa bhagavAn abravIt tAv ubhau tataH 01215004c bhASamANau tadA vIrau kim annaM kriyatAm iti 01215005a nAham annaM bubhukSe vai pAvakaM mAM nibodhatam 01215005c yadannam anurUpaM me tad yuvAM saMprayacchatam 01215006a idam indraH sadA dAvaM khANDavaM parirakSati 01215006c taM na zaknomy ahaM dagdhuM rakSyamANaM mahAtmanA 01215007a vasaty atra sakhA tasya takSakaH pannagaH sadA 01215007c sagaNas tatkRte dAvaM parirakSati vajrabhRt 01215008a tatra bhUtAny anekAni rakSyante sma prasaGgataH 01215008c taM didhakSur na zaknomi dagdhuM zakrasya tejasA 01215009a sa mAM prajvalitaM dRSTvA meghAmbhobhiH pravarSati 01215009c tato dagdhuM na zaknomi didhakSur dAvam Ipsitam 01215010a sa yuvAbhyAM sahAyAbhyAm astravidbhyAM samAgataH 01215010c daheyaM khANDavaM dAvam etad annaM vRtaM mayA 01215011a yuvAM hy udakadhArAs tA bhUtAni ca samantataH 01215011c uttamAstravidau samyak sarvato vArayiSyathaH 01215012a evam ukte pratyuvAca bIbhatsur jAtavedasam 01215012c didhakSuM khANDavaM dAvam akAmasya zatakratoH 01215013a uttamAstrANi me santi divyAni ca bahUni ca 01215013c yair ahaM zaknuyAM yoddhum api vajradharAn bahUn 01215014a dhanur me nAsti bhagavan bAhuvIryeNa saMmitam 01215014c kurvataH samare yatnaM vegaM yad viSaheta me 01215015a zaraiz ca me 'rtho bahubhir akSayaiH kSipram asyataH 01215015c na hi voDhuM rathaH zaktaH zarAn mama yathepsitAn 01215016a azvAMz ca divyAn iccheyaM pANDurAn vAtaraMhasaH 01215016c rathaM ca meghanirghoSaM sUryapratimatejasam 01215017a tathA kRSNasya vIryeNa nAyudhaM vidyate samam 01215017c yena nAgAn pizAcAMz ca nihanyAn mAdhavo raNe 01215018a upAyaM karmaNaH siddhau bhagavan vaktum arhasi 01215018c nivArayeyaM yenendraM varSamANaM mahAvane 01215019a pauruSeNa tu yat kAryaM tat kartArau sva pAvaka 01215019c karaNAni samarthAni bhagavan dAtum arhasi 01216001 vaizaMpAyana uvAca 01216001a evam uktas tu bhagavAn dhUmaketur hutAzanaH 01216001c cintayAm Asa varuNaM lokapAlaM didRkSayA 01216001e Adityam udake devaM nivasantaM jalezvaram 01216002a sa ca tac cintitaM jJAtvA darzayAm Asa pAvakam 01216002c tam abravId dhUmaketuH pratipUjya jalezvaram 01216002e caturthaM lokapAlAnAM rakSitAraM mahezvaram 01216003a somena rAjJA yad dattaM dhanuz caiveSudhI ca te 01216003c tat prayacchobhayaM zIghraM rathaM ca kapilakSaNam 01216004a kAryaM hi sumahat pArtho gANDIvena kariSyati 01216004c cakreNa vAsudevaz ca tan madarthe pradIyatAm 01216004e dadAnIty eva varuNaH pAvakaM pratyabhASata 01216005a tato 'dbhutaM mahAvIryaM yazaHkIrtivivardhanam 01216005c sarvazastrair anAdhRSyaM sarvazastrapramAthi ca 01216005e sarvAyudhamahAmAtraM parasenApradharSaNam 01216006a ekaM zatasahasreNa saMmitaM rASTravardhanam 01216006c citram uccAvacair varNaiH zobhitaM zlakSNam avraNam 01216007a devadAnavagandharvaiH pUjitaM zAzvatIH samAH 01216007c prAdAd vai dhanuratnaM tad akSayyau ca maheSudhI 01216008a rathaM ca divyAzvayujaM kapipravaraketanam 01216008c upetaM rAjatair azvair gAndharvair hemamAlibhiH 01216008e pANDurAbhrapratIkAzair manovAyusamair jave 01216009a sarvopakaraNair yuktam ajayyaM devadAnavaiH 01216009c bhAnumantaM mahAghoSaM sarvabhUtamanoharam 01216010a sasarja yat svatapasA bhauvano bhuvanaprabhuH 01216010c prajApatir anirdezyaM yasya rUpaM raver iva 01216011a yaM sma somaH samAruhya dAnavAn ajayat prabhuH 01216011c nagameghapratIkAzaM jvalantam iva ca zriyA 01216012a AzritA taM rathazreSThaM zakrAyudhasamA zubhA 01216012c tApanIyA surucirA dhvajayaSTir anuttamA 01216013a tasyAM tu vAnaro divyaH siMhazArdUlalakSaNaH 01216013c vinardann iva tatrasthaH saMsthito mUrdhny azobhata 01216014a dhvaje bhUtAni tatrAsan vividhAni mahAnti ca 01216014c nAdena ripusainyAnAM yeSAM saMjJA praNazyati 01216015a sa taM nAnApatAkAbhiH zobhitaM ratham uttamam 01216015c pradakSiNam upAvRtya daivatebhyaH praNamya ca 01216016a saMnaddhaH kavacI khaDgI baddhagodhAGgulitravAn 01216016c Aruroha rathaM pArtho vimAnaM sukRtI yathA 01216017a tac ca divyaM dhanuHzreSThaM brahmaNA nirmitaM purA 01216017c gANDIvam upasaMgRhya babhUva mudito 'rjunaH 01216018a hutAzanaM namaskRtya tatas tad api vIryavAn 01216018c jagrAha balam AsthAya jyayA ca yuyuje dhanuH 01216019a maurvyAM tu yujyamAnAyAM balinA pANDavena ha 01216019c ye 'zRNvan kUjitaM tatra teSAM vai vyathitaM manaH 01216020a labdhvA rathaM dhanuz caiva tathAkSayyau maheSudhI 01216020c babhUva kalyaH kaunteyaH prahRSTaH sAhyakarmaNi 01216021a vajranAbhaM tataz cakraM dadau kRSNAya pAvakaH 01216021c Agneyam astraM dayitaM sa ca kalyo 'bhavat tadA 01216022a abravIt pAvakaz cainam etena madhusUdana 01216022c amAnuSAn api raNe vijeSyasi na saMzayaH 01216023a anena tvaM manuSyANAM devAnAm api cAhave 01216023c rakSaHpizAcadaityAnAM nAgAnAM cAdhikaH sadA 01216023e bhaviSyasi na saMdehaH pravarArinibarhaNe 01216024a kSiptaM kSiptaM raNe caitat tvayA mAdhava zatruSu 01216024c hatvApratihataM saMkhye pANim eSyati te punaH 01216025a varuNaz ca dadau tasmai gadAm azaniniHsvanAm 01216025c daityAntakaraNIM ghorAM nAmnA kaumodakIM hareH 01216026a tataH pAvakam abrUtAM prahRSTau kRSNapANDavau 01216026c kRtAstrau zastrasaMpannau rathinau dhvajinAv api 01216027a kalyau svo bhagavan yoddhum api sarvaiH surAsuraiH 01216027c kiM punar vajriNaikena pannagArthe yuyutsunA 01216028 arjuna uvAca 01216028a cakram astraM ca vArSNeyo visRjan yudhi vIryavAn 01216028c triSu lokeSu tan nAsti yan na jIyAj janArdanaH 01216029a gANDIvaM dhanur AdAya tathAkSayyau maheSudhI 01216029c aham apy utsahe lokAn vijetuM yudhi pAvaka 01216030a sarvataH parivAryainaM dAvena mahatA prabho 01216030c kAmaM saMprajvalAdyaiva kalyau svaH sAhyakarmaNi 01216031 vaizaMpAyana uvAca 01216031a evam uktaH sa bhagavAn dAzArheNArjunena ca 01216031c taijasaM rUpam AsthAya dAvaM dagdhuM pracakrame 01216032a sarvataH parivAryAtha saptArcir jvalanas tadA 01216032c dadAha khANDavaM kruddho yugAntam iva darzayan 01216033a parigRhya samAviSTas tad vanaM bharatarSabha 01216033c meghastanitanirghoSaM sarvabhUtAni nirdahan 01216034a dahyatas tasya vibabhau rUpaM dAvasya bhArata 01216034c meror iva nagendrasya kAJcanasya mahAdyuteH 01217001 vaizaMpAyana uvAca 01217001a tau rathAbhyAM naravyAghrau dAvasyobhayataH sthitau 01217001c dikSu sarvAsu bhUtAnAM cakrAte kadanaM mahat 01217002a yatra yatra hi dRzyante prANinaH khANDavAlayAH 01217002c palAyantas tatra tatra tau vIrau paryadhAvatAm 01217003a chidraM hi na prapazyanti rathayor AzuvikramAt 01217003c AviddhAv iva dRzyete rathinau tau rathottamau 01217004a khANDave dahyamAne tu bhUtAny atha sahasrazaH 01217004c utpetur bhairavAn nAdAn vinadanto dizo daza 01217005a dagdhaikadezA bahavo niSTaptAz ca tathApare 01217005c sphuTitAkSA vizIrNAz ca viplutAz ca vicetasaH 01217006a samAliGgya sutAn anye pitqn mAtqMs tathApare 01217006c tyaktuM na zekuH snehena tathaiva nidhanaM gatAH 01217007a vikRtair darzanair anye samutpetuH sahasrazaH 01217007c tatra tatra vighUrNantaH punar agnau prapedire 01217008a dagdhapakSAkSicaraNA viceSTanto mahItale 01217008c tatra tatra sma dRzyante vinazyantaH zarIriNaH 01217009a jalasthAneSu sarveSu kvAthyamAneSu bhArata 01217009c gatasattvAH sma dRzyante kUrmamatsyAH sahasrazaH 01217010a zarIraiH saMpradIptaiz ca dehavanta ivAgnayaH 01217010c adRzyanta vane tasmin prANinaH prANasaMkSaye 01217011a tAMs tathotpatataH pArthaH zaraiH saMchidya khaNDazaH 01217011c dIpyamAne tataH prAsyat prahasan kRSNavartmani 01217012a te zarAcitasarvAGgA vinadanto mahAravAn 01217012c Urdhvam utpatya vegena nipetuH pAvake punaH 01217013a zarair abhyAhatAnAM ca dahyatAM ca vanaukasAm 01217013c virAvaH zrUyate ha sma samudrasyeva mathyataH 01217014a vahnez cApi prahRSTasya kham utpetur mahArciSaH 01217014c janayAm Asur udvegaM sumahAntaM divaukasAm 01217015a tato jagmur mahAtmAnaH sarva eva divaukasaH 01217015c zaraNaM devarAjAnaM sahasrAkSaM puraMdaram 01217016 devA UcuH 01217016a kiM nv ime mAnavAH sarve dahyante kRSNavartmanA 01217016c kaccin na saMkSayaH prApto lokAnAm amarezvara 01217017 vaizaMpAyana uvAca 01217017a tac chrutvA vRtrahA tebhyaH svayam evAnvavekSya ca 01217017c khANDavasya vimokSArthaM prayayau harivAhanaH 01217018a mahatA meghajAlena nAnArUpeNa vajrabhRt 01217018c AkAzaM samavastIrya pravavarSa surezvaraH 01217019a tato 'kSamAtrA visRjan dhArAH zatasahasrazaH 01217019c abhyavarSat sahasrAkSaH pAvakaM khANDavaM prati 01217020a asaMprAptAs tu tA dhArAs tejasA jAtavedasaH 01217020c kha eva samazuSyanta na kAz cit pAvakaM gatAH 01217021a tato namucihA kruddho bhRzam arciSmatas tadA 01217021c punar evAbhyavarSat tam ambhaH pravisRjan bahu 01217022a arcir dhArAbhisaMbaddhaM dhUmavidyutsamAkulam 01217022c babhUva tad vanaM ghoraM stanayitnusaghoSavat 01218001 vaizaMpAyana uvAca 01218001a tasyAbhivarSato vAri pANDavaH pratyavArayat 01218001c zaravarSeNa bIbhatsur uttamAstrANi darzayan 01218002a zaraiH samantataH sarvaM khANDavaM cApi pANDavaH 01218002c chAdayAm Asa tad varSam apakRSya tato vanAt 01218003a na ca sma kiM cic chaknoti bhUtaM nizcarituM tataH 01218003c saMchAdyamAne khagamair asyatA savyasAcinA 01218004a takSakas tu na tatrAsIt sarparAjo mahAbalaH 01218004c dahyamAne vane tasmin kurukSetre 'bhavat tadA 01218005a azvasenas tu tatrAsIt takSakasya suto balI 01218005c sa yatnam akarot tIvraM mokSArthaM havyavAhanAt 01218006a na zazAka vinirgantuM kaunteyazarapIDitaH 01218006c mokSayAm Asa taM mAtA nigIrya bhujagAtmajA 01218007a tasya pUrvaM ziro grastaM puccham asya nigIryate 01218007c Urdhvam Acakrame sA tu pannagI putragRddhinI 01218008a tasyAs tIkSNena bhallena pRthudhAreNa pANDavaH 01218008c ziraz ciccheda gacchantyAs tAm apazyat surezvaraH 01218009a taM mumocayiSur vajrI vAtavarSeNa pANDavam 01218009c mohayAm Asa tatkAlam azvasenas tv amucyata 01218010a tAM ca mAyAM tadA dRSTvA ghorAM nAgena vaJcitaH 01218010c dvidhA tridhA ca ciccheda khagatAn eva bhArata 01218011a zazApa taM ca saMkruddho bIbhatsur jihmagAminam 01218011c pAvako vAsudevaz ca apratiSTho bhaved iti 01218012a tato jiSNuH sahasrAkSaM khaM vitatyeSubhiH zitaiH 01218012c yodhayAm Asa saMkruddho vaJcanAM tAm anusmaran 01218013a devarAD api taM dRSTvA saMrabdham iva phalgunam 01218013c svam astram asRjad dIptaM yat tatAnAkhilaM nabhaH 01218014a tato vAyur mahAghoSaH kSobhayan sarvasAgarAn 01218014c viyatstho 'janayan meghAJ jaladhArAmuco ''kulAn 01218015a tadvighAtArtham asRjad arjuno 'py astram uttamam 01218015c vAyavyam evAbhimantrya pratipattivizAradaH 01218016a tenendrAzanimeghAnAM vIryaujas tadvinAzitam 01218016c jaladhArAz ca tAH zoSaM jagmur nezuz ca vidyutaH 01218017a kSaNena cAbhavad vyoma saMprazAntarajastamaH 01218017c sukhazItAnilaguNaM prakRtisthArkamaNDalam 01218018a niSpratIkArahRSTaz ca hutabhug vividhAkRtiH 01218018c prajajvAlAtulArciSmAn svanAdaiH pUrayaJ jagat 01218019a kRSNAbhyAM rakSitaM dRSTvA taM ca dAvam ahaMkRtAH 01218019c samutpetur athAkAzaM suparNAdyAH patatriNaH 01218020a garuDA vajrasadRzaiH pakSatuNDanakhais tathA 01218020c prahartukAmAH saMpetur AkAzAt kRSNapANDavau 01218021a tathaivoragasaMghAtAH pANDavasya samIpataH 01218021c utsRjanto viSaM ghoraM nizcerur jvalitAnanAH 01218022a tAMz cakarta zaraiH pArthaH saroSAn dRzya khecarAn 01218022c vivazAz cApatan dIptaM dehAbhAvAya pAvakam 01218023a tataH surAH sagandharvA yakSarAkSasapannagAH 01218023c utpetur nAdam atulam utsRjanto raNArthiNaH 01218024a ayaHkaNapacakrAzmabhuzuNDyudyatabAhavaH 01218024c kRSNapArthau jighAMsantaH krodhasaMmUrcchitaujasaH 01218025a teSAm abhivyAharatAM zastravarSaM ca muJcatAm 01218025c pramamAthottamAGgAni bIbhatsur nizitaiH zaraiH 01218026a kRSNaz ca sumahAtejAz cakreNArinihA tadA 01218026c daityadAnavasaMghAnAM cakAra kadanaM mahat 01218027a athApare zarair viddhAz cakravegeritAs tadA 01218027c velAm iva samAsAdya vyAtiSThanta mahaujasaH 01218028a tataH zakro 'bhisaMkruddhas tridazAnAM mahezvaraH 01218028c pANDuraM gajam AsthAya tAv ubhau samabhidravat 01218029a azaniM gRhya tarasA vajram astram avAsRjat 01218029c hatAv etAv iti prAha surAn asurasUdanaH 01218030a tataH samudyatAM dRSTvA devendreNa mahAzanim 01218030c jagRhuH sarvazastrANi svAni svAni surAs tadA 01218031a kAladaNDaM yamo rAjA zibikAM ca dhanezvaraH 01218031c pAzaM ca varuNas tatra vicakraM ca tathA zivaH 01218032a oSadhIr dIpyamAnAz ca jagRhAte 'zvinAv api 01218032c jagRhe ca dhanur dhAtA musalaM ca jayas tathA 01218033a parvataM cApi jagrAha kruddhas tvaSTA mahAbalaH 01218033c aMzas tu zaktiM jagrAha mRtyur devaH parazvadham 01218034a pragRhya parighaM ghoraM vicacArAryamA api 01218034c mitraz ca kSuraparyantaM cakraM gRhya vyatiSThata 01218035a pUSA bhagaz ca saMkruddhaH savitA ca vizAM pate 01218035c AttakArmukanistriMzAH kRSNapArthAv abhidrutAH 01218036a rudrAz ca vasavaz caiva marutaz ca mahAbalAH 01218036c vizvedevAs tathA sAdhyA dIpyamAnAH svatejasA 01218037a ete cAnye ca bahavo devAs tau puruSottamau 01218037c kRSNapArthau jighAMsantaH pratIyur vividhAyudhAH 01218038a tatrAdbhutAny adRzyanta nimittAni mahAhave 01218038c yugAntasamarUpANi bhUtotsAdAya bhArata 01218039a tathA tu dRSTvA saMrabdhaM zakraM devaiH sahAcyutau 01218039c abhItau yudhi durdharSau tasthatuH sajjakArmukau 01218040a AgatAMz caiva tAn dRSTvA devAn ekaikazas tataH 01218040c nyavArayetAM saMkruddhau bANair vajropamais tadA 01218041a asakRd bhagnasaMkalpAH surAz ca bahuzaH kRtAH 01218041c bhayAd raNaM parityajya zakram evAbhizizriyuH 01218042a dRSTvA nivAritAn devAn mAdhavenArjunena ca 01218042c Azcaryam agamaMs tatra munayo divi viSThitAH 01218043a zakraz cApi tayor vIryam upalabhyAsakRd raNe 01218043c babhUva paramaprIto bhUyaz caitAv ayodhayat 01218044a tato 'zmavarSaM sumahad vyasRjat pAkazAsanaH 01218044c bhUya eva tadA vIryaM jijJAsuH savyasAcinaH 01218044e tac charair arjuno varSaM pratijaghne 'tyamarSaNaH 01218045a viphalaM kriyamANaM tat saMprekSya ca zatakratuH 01218045c bhUyaH saMvardhayAm Asa tad varSaM devarAD atha 01218046a so 'zmavarSaM mahAvegair iSubhiH pAkazAsaniH 01218046c vilayaM gamayAm Asa harSayan pitaraM tadA 01218047a samutpATya tu pANibhyAM mandarAc chikharaM mahat 01218047c sadrumaM vyasRjac chakro jighAMsuH pANDunandanam 01218048a tato 'rjuno vegavadbhir jvalitAgrair ajihmagaiH 01218048c bANair vidhvaMsayAm Asa gireH zRGgaM sahasradhA 01218049a girer vizIryamANasya tasya rUpaM tadA babhau 01218049c sArkacandragrahasyeva nabhasaH pravizIryataH 01218050a tenAvAkpatatA dAve zailena mahatA bhRzam 01218050c bhUya eva hatAs tatra prANinaH khANDavAlayAH 01219001 vaizaMpAyana uvAca 01219001a tathA zailanipAtena bhISitAH khANDavAlayAH 01219001c dAnavA rAkSasA nAgAs tarakSvRkSavanaukasaH 01219001e dvipAH prabhinnAH zArdUlAH siMhAH kesariNas tathA 01219002a mRgAz ca mahiSAz caiva zatazaH pakSiNas tathA 01219002c samudvignA visasRpus tathAnyA bhUtajAtayaH 01219003a taM dAvaM samudIkSantaH kRSNau cAbhyudyatAyudhau 01219003c utpAtanAdazabdena saMtrAsita ivAbhavan 01219004a svatejobhAsvaraM cakram utsasarja janArdanaH 01219004c tena tA jAtayaH kSudrAH sadAnavanizAcarAH 01219004e nikRttAH zatazaH sarvA nipetur analaM kSaNAt 01219005a adRzyan rAkSasAs tatra kRSNacakravidAritAH 01219005c vasArudhirasaMpRktAH saMdhyAyAm iva toyadAH 01219006a pizAcAn pakSiNo nAgAn pazUMz cApi sahasrazaH 01219006c nighnaMz carati vArSNeyaH kAlavat tatra bhArata 01219007a kSiptaM kSiptaM hi tac cakraM kRSNasyAmitraghAtinaH 01219007c hatvAnekAni sattvAni pANim eti punaH punaH 01219008a tathA tu nighnatas tasya sarvasattvAni bhArata 01219008c babhUva rUpam atyugraM sarvabhUtAtmanas tadA 01219009a sametAnAM ca devAnAM dAnavAnAM ca sarvazaH 01219009c vijetA nAbhavat kaz cit kRSNapANDavayor mRdhe 01219010a tayor balAt paritrAtuM taM dAvaM tu yadA surAH 01219010c nAzaknuvaJ zamayituM tadAbhUvan parAGmukhAH 01219011a zatakratuz ca saMprekSya vimukhAn devatAgaNAn 01219011c babhUvAvasthitaH prItaH prazaMsan kRSNapANDavau 01219012a nivRtteSu tu deveSu vAg uvAcAzarIriNI 01219012c zatakratum abhiprekSya mahAgambhIraniHsvanA 01219013a na te sakhA saMnihitas takSakaH pannagottamaH 01219013c dAhakAle khANDavasya kurukSetraM gato hy asau 01219014a na ca zakyau tvayA jetuM yuddhe 'smin samavasthitau 01219014c vAsudevArjunau zakra nibodhedaM vaco mama 01219015a naranArAyaNau devau tAv etau vizrutau divi 01219015c bhavAn apy abhijAnAti yadvIryau yatparAkramau 01219016a naitau zakyau durAdharSau vijetum ajitau yudhi 01219016c api sarveSu lokeSu purANAv RSisattamau 01219017a pUjanIyatamAv etAv api sarvaiH surAsuraiH 01219017c sayakSarakSogandharvanarakiMnarapannagaiH 01219018a tasmAd itaH suraiH sArdhaM gantum arhasi vAsava 01219018c diSTaM cApy anupazyaitat khANDavasya vinAzanam 01219019a iti vAcam abhizrutya tathyam ity amarezvaraH 01219019c kopAmarSau samutsRjya saMpratasthe divaM tadA 01219020a taM prasthitaM mahAtmAnaM samavekSya divaukasaH 01219020c tvaritAH sahitA rAjann anujagmuH zatakratum 01219021a devarAjaM tadA yAntaM saha devair udIkSya tu 01219021c vAsudevArjunau vIrau siMhanAdaM vinedatuH 01219022a devarAje gate rAjan prahRSTau kRSNapANDavau 01219022c nirvizaGkaM punar dAvaM dAhayAm Asatus tadA 01219023a sa mAruta ivAbhrANi nAzayitvArjunaH surAn 01219023c vyadhamac charasaMpAtaiH prANinaH khANDavAlayAn 01219024a na ca sma kiM cic chaknoti bhUtaM nizcarituM tataH 01219024c saMchidyamAnam iSubhir asyatA savyasAcinA 01219025a nAzakaMs tatra bhUtAni mahAnty api raNe 'rjunam 01219025c nirIkSitum amogheSuM kariSyanti kuto raNam 01219026a zatenaikaM ca vivyAdha zataM caikena patriNA 01219026c vyasavas te 'patann agnau sAkSAt kAlahatA iva 01219027a na cAlabhanta te zarma rodhaHsu viSameSu ca 01219027c pitRdevanivAseSu saMtApaz cApy ajAyata 01219028a bhUtasaMghasahasrAz ca dInAz cakrur mahAsvanam 01219028c ruruvur vAraNAz caiva tathaiva mRgapakSiNaH 01219028e tena zabdena vitresur gaGgodadhicarA jhaSAH 01219029a na hy arjunaM mahAbAhuM nApi kRSNaM mahAbalam 01219029c nirIkSituM vai zaknoti kaz cid yoddhuM kutaH punaH 01219030a ekAyanagatA ye 'pi niSpatanty atra ke cana 01219030c rAkSasAn dAnavAn nAgAJ jaghne cakreNa tAn hariH 01219031a te vibhinnazirodehAz cakravegAd gatAsavaH 01219031c petur Asye mahAkAyA dIptasya vasuretasaH 01219032a sa mAMsarudhiraughaiz ca medaughaiz ca samIritaH 01219032c upary AkAzago vahnir vidhUmaH samadRzyata 01219033a dIptAkSo dIptajihvaz ca dIptavyAttamahAnanaH 01219033c dIptordhvakezaH piGgAkSaH piban prANabhRtAM vasAm 01219034a tAM sa kRSNArjunakRtAM sudhAM prApya hutAzanaH 01219034c babhUva muditas tRptaH parAM nirvRtim AgataH 01219035a athAsuraM mayaM nAma takSakasya nivezanAt 01219035c vipradravantaM sahasA dadarza madhusUdanaH 01219036a tam agniH prArthayAm Asa didhakSur vAtasArathiH 01219036c dehavAn vai jaTI bhUtvA nadaMz ca jalado yathA 01219036e jighAMsur vAsudevaz ca cakram udyamya viSThitaH 01219037a sa cakram udyataM dRSTvA didhakSuM ca hutAzanam 01219037c abhidhAvArjunety evaM mayaz cukroza bhArata 01219038a tasya bhItasvanaM zrutvA mA bhair iti dhanaMjayaH 01219038c pratyuvAca mayaM pArtho jIvayann iva bhArata 01219039a taM pArthenAbhaye datte namucer bhrAtaraM mayam 01219039c na hantum aicchad dAzArhaH pAvako na dadAha ca 01219040a tasmin vane dahyamAne SaD agnir na dadAha ca 01219040c azvasenaM mayaM cApi caturaH zArGgakAn iti 01220001 janamejaya uvAca 01220001a kimarthaM zArGgakAn agnir na dadAha tathAgate 01220001c tasmin vane dahyamAne brahmann etad vadAzu me 01220002a adAhe hy azvasenasya dAnavasya mayasya ca 01220002c kAraNaM kIrtitaM brahmaJ zArGgakAnAM na kIrtitam 01220003a tad etad adbhutaM brahmaJ zArGgAnAm avinAzanam 01220003c kIrtayasvAgnisaMmarde kathaM te na vinAzitAH 01220004 vaizaMpAyana uvAca 01220004a yadarthaM zArGgakAn agnir na dadAha tathAgate 01220004c tat te sarvaM yathAvRttaM kathayiSyAmi bhArata 01220005a dharmajJAnAM mukhyatamas tapasvI saMzitavrataH 01220005c AsIn maharSiH zrutavAn mandapAla iti zrutaH 01220006a sa mArgam Asthito rAjann RSINAm UrdhvaretasAm 01220006c svAdhyAyavAn dharmaratas tapasvI vijitendriyaH 01220007a sa gatvA tapasaH pAraM deham utsRjya bhArata 01220007c jagAma pitRlokAya na lebhe tatra tat phalam 01220008a sa lokAn aphalAn dRSTvA tapasA nirjitAn api 01220008c papraccha dharmarAjasya samIpasthAn divaukasaH 01220009a kimartham AvRtA lokA mamaite tapasArjitAH 01220009c kiM mayA na kRtaM tatra yasyedaM karmaNaH phalam 01220010a tatrAhaM tat kariSyAmi yadartham idam AvRtam 01220010c phalam etasya tapasaH kathayadhvaM divaukasaH 01220011 devA UcuH 01220011a RNino mAnavA brahmaJ jAyante yena tac chRNu 01220011c kriyAbhir brahmacaryeNa prajayA ca na saMzayaH 01220012a tad apAkriyate sarvaM yajJena tapasA sutaiH 01220012c tapasvI yajJakRc cAsi na tu te vidyate prajA 01220013a ta ime prasavasyArthe tava lokAH samAvRtAH 01220013c prajAyasva tato lokAn upabhoktAsi zAzvatAn 01220014a punnAmno narakAt putras trAtIti pitaraM mune 01220014c tasmAd apatyasaMtAne yatasva dvijasattama 01220015 vaizaMpAyana uvAca 01220015a tac chrutvA mandapAlas tu teSAM vAkyaM divaukasAm 01220015c kva nu zIghram apatyaM syAd bahulaM cety acintayat 01220016a sa cintayann abhyagacchad bahulaprasavAn khagAn 01220016c zArGgikAM zArGgako bhUtvA jaritAM samupeyivAn 01220017a tasyAM putrAn ajanayac caturo brahmavAdinaH 01220017c tAn apAsya sa tatraiva jagAma lapitAM prati 01220017e bAlAn sutAn aNDagatAn mAtrA saha munir vane 01220018a tasmin gate mahAbhAge lapitAM prati bhArata 01220018c apatyasnehasaMvignA jaritA bahv acintayat 01220019a tena tyaktAn asaMtyAjyAn RSIn aNDagatAn vane 01220019c nAjahat putrakAn ArtA jaritA khANDave nRpa 01220019e babhAra caitAn saMjAtAn svavRttyA snehaviklavA 01220020a tato 'gniM khANDavaM dagdhum AyAntaM dRSTavAn RSiH 01220020c mandapAlaz caraMs tasmin vane lapitayA saha 01220021a taM saMkalpaM viditvAsya jJAtvA putrAMz ca bAlakAn 01220021c so 'bhituSTAva viprarSir brAhmaNo jAtavedasam 01220021e putrAn paridadad bhIto lokapAlaM mahaujasam 01220022 mandapAla uvAca 01220022a tvam agne sarvadevAnAM mukhaM tvam asi havyavAT 01220022c tvam antaH sarvabhUtAnAM gUDhaz carasi pAvaka 01220023a tvAm ekam AhuH kavayas tvAm Ahus trividhaM punaH 01220023c tvAm aSTadhA kalpayitvA yajJavAham akalpayan 01220024a tvayA sRSTam idaM vizvaM vadanti paramarSayaH 01220024c tvad Rte hi jagat kRtsnaM sadyo na syAd dhutAzana 01220025a tubhyaM kRtvA namo viprAH svakarmavijitAM gatim 01220025c gacchanti saha patnIbhiH sutair api ca zAzvatIm 01220026a tvAm agne jaladAn AhuH khe viSaktAn savidyutaH 01220026c dahanti sarvabhUtAni tvatto niSkramya hAyanAH 01220027a jAtavedas tavaiveyaM vizvasRSTir mahAdyute 01220027c tavaiva karma vihitaM bhUtaM sarvaM carAcaram 01220028a tvayApo vihitAH pUrvaM tvayi sarvam idaM jagat 01220028c tvayi havyaM ca kavyaM ca yathAvat saMpratiSThitam 01220029a agne tvam eva jvalanas tvaM dhAtA tvaM bRhaspatiH 01220029c tvam azvinau yamau mitraH somas tvam asi cAnilaH 01220030 vaizaMpAyana uvAca 01220030a evaM stutas tatas tena mandapAlena pAvakaH 01220030c tutoSa tasya nRpate muner amitatejasaH 01220030e uvAca cainaM prItAtmA kim iSTaM karavANi te 01220031a tam abravIn mandapAlaH prAJjalir havyavAhanam 01220031c pradahan khANDavaM dAvaM mama putrAn visarjaya 01220032a tatheti tat pratizrutya bhagavAn havyavAhanaH 01220032c khANDave tena kAlena prajajvAla didhakSayA 01221001 vaizaMpAyana uvAca 01221001a tataH prajvalite zukre zArGgakAs te suduHkhitAH 01221001c vyathitAH paramodvignA nAdhijagmuH parAyaNam 01221002a nizAmya putrakAn bAlAn mAtA teSAM tapasvinI 01221002c jaritA duHkhasaMtaptA vilalApa narezvara 01221003a ayam agnir dahan kakSam ita AyAti bhISaNaH 01221003c jagat saMdIpayan bhImo mama duHkhavivardhanaH 01221004a ime ca mAM karSayanti zizavo mandacetasaH 01221004c abarhAz caraNair hInAH pUrveSAM naH parAyaNam 01221004e trAsayaMz cAyam AyAti lelihAno mahIruhAn 01221005a azaktimattvAc ca sutA na zaktAH saraNe mama 01221005c AdAya ca na zaktAsmi putrAn saritum anyataH 01221006a na ca tyaktum ahaM zaktA hRdayaM dUyatIva me 01221006c kaM nu jahyAm ahaM putraM kam AdAya vrajAmy aham 01221007a kiM nu me syAt kRtaM kRtvA manyadhvaM putrakAH katham 01221007c cintayAnA vimokSaM vo nAdhigacchAmi kiM cana 01221007e chAdayitvA ca vo gAtraiH kariSye maraNaM saha 01221008a jaritArau kulaM hIdaM jyeSThatvena pratiSThitam 01221008c sArisRkvaH prajAyeta pitqNAM kulavardhanaH 01221009a stambamitras tapaH kuryAd droNo brahmavid uttamaH 01221009c ity evam uktvA prayayau pitA vo nirghRNaH purA 01221010a kam upAdAya zakyeta gantuM kasyApad uttamA 01221010c kiM nu kRtvA kRtaM kAryaM bhaved iti ca vihvalA 01221011a nApazyat svadhiyA mokSaM svasutAnAM tadAnalAt 01221011c evaM bruvantIM zArGgAs te pratyUcur atha mAtaram 01221012a sneham utsRjya mAtas tvaM pata yatra na havyavAT 01221012c asmAsu hi vinaSTeSu bhavitAraH sutAs tava 01221012e tvayi mAtar vinaSTAyAM na naH syAt kulasaMtatiH 01221013a anvavekSyaitad ubhayaM kSamaM syAd yat kulasya naH 01221013c tad vai kartuM paraH kAlo mAtar eSa bhavet tava 01221014a mA vai kulavinAzAya snehaM kArSIH suteSu naH 01221014c na hIdaM karma moghaM syAl lokakAmasya naH pituH 01221015 jaritovAca 01221015a idam Akhor bilaM bhUmau vRkSasyAsya samIpataH 01221015c tad AvizadhvaM tvaritA vahner atra na vo bhayam 01221016a tato 'haM pAMsunA chidram apidhAsyAmi putrakAH 01221016c evaM pratikRtaM manye jvalataH kRSNavartmanaH 01221017a tata eSyAmy atIte 'gnau vihartuM pAMsusaMcayam 01221017c rocatAm eSa vopAyo vimokSAya hutAzanAt 01221018 zArGgakA UcuH 01221018a abarhAn mAMsabhUtAn naH kravyAdAkhur vinAzayet 01221018c pazyamAnA bhayam idaM na zakSyAmo niSevitum 01221019a katham agnir na no dahyAt katham Akhur na bhakSayet 01221019c kathaM na syAt pitA moghaH kathaM mAtA dhriyeta naH 01221020a bila Akhor vinAzaH syAd agner AkAzacAriNAm 01221020c anvavekSyaitad ubhayaM zreyAn dAho na bhakSaNam 01221021a garhitaM maraNaM naH syAd AkhunA khAdatA bile 01221021c ziSTAd iSTaH parityAgaH zarIrasya hutAzanAt 01222001 jaritovAca 01222001a asmAd bilAn niSpatitaM zyena AkhuM jahAra tam 01222001c kSudraM gRhItvA pAdAbhyAM bhayaM na bhavitA tataH 01222002 zArGgakA UcuH 01222002a na hRtaM taM vayaM vidmaH zyenenAkhuM kathaM cana 01222002c anye 'pi bhavitAro 'tra tebhyo 'pi bhayam eva naH 01222003a saMzayo hy agnir Agacched dRSTaM vAyor nivartanam 01222003c mRtyur no bilavAsibhyo bhaven mAtar asaMzayam 01222004a niHsaMzayAt saMzayito mRtyur mAtar viziSyate 01222004c cara khe tvaM yathAnyAyaM putrAn vetsyasi zobhanAn 01222005 jaritovAca 01222005a ahaM vai zyenam AyAntam adrAkSaM bilam antikAt 01222005c saMcarantaM samAdAya jahArAkhuM bilAd balI 01222006a taM patantam ahaM zyenaM tvaritA pRSThato 'nvagAm 01222006c AziSo 'sya prayuJjAnA harato mUSakaM bilAt 01222007a yo no dveSTAram AdAya zyenarAja pradhAvasi 01222007c bhava tvaM divam AsthAya niramitro hiraNmayaH 01222008a yadA sa bhakSitas tena kSudhitena patatriNA 01222008c tadAhaM tam anujJApya pratyupAyAM gRhAn prati 01222009a pravizadhvaM bilaM putrA vizrabdhA nAsti vo bhayam 01222009c zyenena mama pazyantyA hRta Akhur na saMzayaH 01222010 zArGgakA UcuH 01222010a na vidma vai vayaM mAtar hRtam Akhum itaH purA 01222010c avijJAya na zakSyAmo bilam AvizatuM vayam 01222011 jaritovAca 01222011a ahaM hi taM prajAnAmi hRtaM zyenena mUSakam 01222011c ata eva bhayaM nAsti kriyatAM vacanaM mama 01222012 zArGgakA UcuH 01222012a na tvaM mithyopacAreNa mokSayethA bhayaM mahat 01222012c samAkuleSu jJAneSu na buddhikRtam eva tat 01222013a na copakRtam asmAbhir na cAsmAn vettha ye vayam 01222013c pIDyamAnA bharasy asmAn kA satI ke vayaM tava 01222014a taruNI darzanIyAsi samarthA bhartur eSaNe 01222014c anugaccha svabhartAraM putrAn Apsyasi zobhanAn 01222015a vayam apy agnim Avizya lokAn prApsyAmahe zubhAn 01222015c athAsmAn na dahed agnir AyAs tvaM punar eva naH 01222016 vaizaMpAyana uvAca 01222016a evam uktA tataH zArGgI putrAn utsRjya khANDave 01222016c jagAma tvaritA dezaM kSemam agner anAzrayam 01222017a tatas tIkSNArcir abhyAgAj jvalito havyavAhanaH 01222017c yatra zArGgA babhUvus te mandapAlasya putrakAH 01222018a te zArGgA jvalanaM dRSTvA jvalitaM svena tejasA 01222018c jaritAris tato vAcaM zrAvayAm Asa pAvakam 01223001 jaritArir uvAca 01223001a purataH kRcchrakAlasya dhImAJ jAgarti pUruSaH 01223001c sa kRcchrakAlaM saMprApya vyathAM naivaiti karhi cit 01223002a yas tu kRcchram asaMprAptaM vicetA nAvabudhyate 01223002c sa kRcchrakAle vyathito na prajAnAti kiM cana 01223003 sArisRkva uvAca 01223003a dhIras tvam asi medhAvI prANakRcchram idaM ca naH 01223003c zUraH prAjJo bahUnAM hi bhavaty eko na saMzayaH 01223004 stambamitra uvAca 01223004a jyeSThas trAtA bhavati vai jyeSTho muJcati kRcchrataH 01223004c jyeSThaz cen na prajAnAti kanIyAn kiM kariSyati 01223005 droNa uvAca 01223005a hiraNyaretAs tvarito jvalann AyAti naH kSayam 01223005c saptajihvo 'nalaH kSAmo lelihAnopasarpati 01223006 vaizaMpAyana uvAca 01223006a evam ukto bhrAtRbhis tu jaritArir vibhAvasum 01223006c tuSTAva prAJjalir bhUtvA yathA tac chRNu pArthiva 01223007 jaritArir uvAca 01223007a AtmAsi vAyoH pavanaH zarIram uta vIrudhAm 01223007c yonir Apaz ca te zukra yonis tvam asi cAmbhasaH 01223008a UrdhvaM cAdhaz ca gacchanti visarpanti ca pArzvataH 01223008c arciSas te mahAvIrya razmayaH savitur yathA 01223009 sArisRkva uvAca 01223009a mAtA prapannA pitaraM na vidmaH; pakSAz ca no na prajAtAbjaketo 01223009c na nas trAtA vidyate 'gne tvad anyas; tasmAd dhi naH parirakSaikavIra 01223010a yad agne te zivaM rUpaM ye ca te sapta hetayaH 01223010c tena naH parirakSAdya IDitaH zaraNaiSiNaH 01223011a tvam evaikas tapase jAtavedo; nAnyas taptA vidyate goSu deva 01223011c RSIn asmAn bAlakAn pAlayasva; pareNAsmAn praihi vai havyavAha 01223012 stambamitra uvAca 01223012a sarvam agne tvam evaikas tvayi sarvam idaM jagat 01223012c tvaM dhArayasi bhUtAni bhuvanaM tvaM bibharSi ca 01223013a tvam agnir havyavAhas tvaM tvam eva paramaM haviH 01223013c manISiNas tvAM yajante bahudhA caikadhaiva ca 01223014a sRSTvA lokAMs trIn imAn havyavAha; prApte kAle pacasi punaH samiddhaH 01223014c sarvasyAsya bhuvanasya prasUtis; tvam evAgne bhavasi punaH pratiSThA 01223015a tvam annaM prANinAM bhuktam antarbhUto jagatpate 01223015c nityaM pravRddhaH pacasi tvayi sarvaM pratiSThitam 01223016 droNa uvAca 01223016a sUryo bhUtvA razmibhir jAtavedo; bhUmer ambho bhUmijAtAn rasAMz ca 01223016c vizvAn AdAya punar utsargakAle; sRSTvA vRSTyA bhAvayasIha zukra 01223017a tvatta etAH punaH zukra vIrudho haritacchadAH 01223017c jAyante puSkariNyaz ca samudraz ca mahodadhiH 01223018a idaM vai sadma tigmAMzo varuNasya parAyaNam 01223018c zivas trAtA bhavAsmAkaM mAsmAn adya vinAzaya 01223019a piGgAkSa lohitagrIva kRSNavartman hutAzana 01223019c pareNa praihi muJcAsmAn sAgarasya gRhAn iva 01223020 vaizaMpAyana uvAca 01223020a evam ukto jAtavedA droNenAkliSTakarmaNA 01223020c droNam Aha pratItAtmA mandapAlapratijJayA 01223021a RSir droNas tvam asi vai brahmaitad vyAhRtaM tvayA 01223021c IpsitaM te kariSyAmi na ca te vidyate bhayam 01223022a mandapAlena yUyaM hi mama pUrvaM niveditAH 01223022c varjayeH putrakAn mahyaM dahan dAvam iti sma ha 01223023a yac ca tad vacanaM tasya tvayA yac ceha bhASitam 01223023c ubhayaM me garIyas tad brUhi kiM karavANi te 01223023e bhRzaM prIto 'smi bhadraM te brahman stotreNa te vibho 01223024 droNa uvAca 01223024a ime mArjArakAH zukra nityam udvejayanti naH 01223024c etAn kuruSva daMSTrAsu havyavAha sabAndhavAn 01223025 vaizaMpAyana uvAca 01223025a tathA tat kRtavAn vahnir abhyanujJAya zArGgakAn 01223025c dadAha khANDavaM caiva samiddho janamejaya 01224001 vaizaMpAyana uvAca 01224001a mandapAlo 'pi kauravya cintayAnaH sutAMs tadA 01224001c uktavAn apy azItAMzuM naiva sa sma na tapyate 01224002a sa tapyamAnaH putrArthe lapitAm idam abravIt 01224002c kathaM nv azaktAH plavane lapite mama putrakAH 01224003a vardhamAne hutavahe vAte zIghraM pravAyati 01224003c asamarthA vimokSAya bhaviSyanti mamAtmajAH 01224004a kathaM nv azaktA trANAya mAtA teSAM tapasvinI 01224004c bhaviSyaty asukhAviSTA putratrANam apazyatI 01224005a kathaM nu saraNe 'zaktAn patane ca mamAtmajAn 01224005c saMtapyamAnA abhito vAzamAnAbhidhAvatI 01224006a jaritAriH kathaM putraH sArisRkvaH kathaM ca me 01224006c stambamitraH kathaM droNaH kathaM sA ca tapasvinI 01224007a lAlapyamAnaM tam RSiM mandapAlaM tathA vane 01224007c lapitA pratyuvAcedaM sAsUyam iva bhArata 01224008a na te suteSv avekSAsti tAn RSIn uktavAn asi 01224008c tejasvino vIryavanto na teSAM jvalanAd bhayam 01224009a tathAgnau te parIttAz ca tvayA hi mama saMnidhau 01224009c pratizrutaM tathA ceti jvalanena mahAtmanA 01224010a lokapAlo 'nRtAM vAcaM na tu vaktA kathaM cana 01224010c samarthAs te ca vaktAro na te teSv asti mAnasam 01224011a tAm eva tu mamAmitrIM cintayan paritapyase 01224011c dhruvaM mayi na te sneho yathA tasyAM purAbhavat 01224012a na hi pakSavatA nyAyyaM niHsnehena suhRjjane 01224012c pIDyamAna upadraSTuM zaktenAtmA kathaM cana 01224013a gaccha tvaM jaritAm eva yadarthaM paritapyase 01224013c cariSyAmy aham apy ekA yathA kApuruSe tathA 01224014 mandapAla uvAca 01224014a nAham evaM care loke yathA tvam abhimanyase 01224014c apatyahetor vicare tac ca kRcchragataM mama 01224015a bhUtaM hitvA bhaviSye 'rthe yo 'valambeta mandadhIH 01224015c avamanyeta taM loko yathecchasi tathA kuru 01224016a eSa hi jvalamAno 'gnir lelihAno mahIruhAn 01224016c dveSyaM hi hRdi saMtApaM janayaty azivaM mama 01224017 vaizaMpAyana uvAca 01224017a tasmAd dezAd atikrAnte jvalane jaritA tataH 01224017c jagAma putrakAn eva tvaritA putragRddhinI 01224018a sA tAn kuzalinaH sarvAn nirmuktAJ jAtavedasaH 01224018c rorUyamANA kRpaNA sutAn dRSTavatI vane 01224019a azraddheyatamaM teSAM darzanaM sA punaH punaH 01224019c ekaikazaz ca tAn putrAn krozamAnAnvapadyata 01224020a tato 'bhyagacchat sahasA mandapAlo 'pi bhArata 01224020c atha te sarva evainaM nAbhyanandanta vai sutAH 01224021a lAlapyamAnam ekaikaM jaritAM ca punaH punaH 01224021c nocus te vacanaM kiM cit tam RSiM sAdhv asAdhu vA 01224022 mandapAla uvAca 01224022a jyeSThaH sutas te katamaH katamas tadanantaraH 01224022c madhyamaH katamaH putraH kaniSThaH katamaz ca te 01224023a evaM bruvantaM duHkhArtaM kiM mAM na pratibhASase 01224023c kRtavAn asmi havyAze naiva zAntim ito labhe 01224024 jaritovAca 01224024a kiM te jyeSThe sute kAryaM kim anantarajena vA 01224024c kiM ca te madhyame kAryaM kiM kaniSThe tapasvini 01224025a yas tvaM mAM sarvazo hInAm utsRjyAsi gataH purA 01224025c tAm eva lapitAM gaccha taruNIM cAruhAsinIm 01224026 mandapAla uvAca 01224026a na strINAM vidyate kiM cid anyatra puruSAntarAt 01224026c sApatnakam Rte loke bhavitavyaM hi tat tathA 01224027a suvratApi hi kalyANI sarvalokaparizrutA 01224027c arundhatI paryazaGkad vasiSTham RSisattamam 01224028a vizuddhabhAvam atyantaM sadA priyahite ratam 01224028c saptarSimadhyagaM vIram avamene ca taM munim 01224029a apadhyAnena sA tena dhUmAruNasamaprabhA 01224029c lakSyAlakSyA nAbhirUpA nimittam iva lakSyate 01224030a apatyahetoH saMprAptaM tathA tvam api mAm iha 01224030c iSTam evaMgate hitvA sA tathaiva ca vartase 01224031a naiva bhAryeti vizvAsaH kAryaH puMsA kathaM cana 01224031c na hi kAryam anudhyAti bhAryA putravatI satI 01224032 vaizaMpAyana uvAca 01224032a tatas te sarva evainaM putrAH samyag upAsire 01224032c sa ca tAn AtmajAn rAjann AzvAsayitum Arabhat 01225001 mandapAla uvAca 01225001a yuSmAkaM parirakSArthaM vijJapto jvalano mayA 01225001c agninA ca tathety evaM pUrvam eva pratizrutam 01225002a agner vacanam AjJAya mAtur dharmajJatAM ca vaH 01225002c yuSmAkaM ca paraM vIryaM nAhaM pUrvam ihAgataH 01225003a na saMtApo hi vaH kAryaH putrakA maraNaM prati 01225003c RSIn veda hutAzo 'pi brahma tad viditaM ca vaH 01225004 vaizaMpAyana uvAca 01225004a evam AzvAsya putrAn sa bhAryAM cAdAya bhArata 01225004c mandapAlas tato dezAd anyaM dezaM jagAma ha 01225005a bhagavAn api tigmAMzuH samiddhaM khANDavaM vanam 01225005c dadAha saha kRSNAbhyAM janayaJ jagato 'bhayam 01225006a vasAmedovahAH kulyAs tatra pItvA ca pAvakaH 01225006c agacchat paramAM tRptiM darzayAm Asa cArjunam 01225007a tato 'ntarikSAd bhagavAn avatIrya surezvaraH 01225007c marudgaNavRtaH pArthaM mAdhavaM cAbravId idam 01225008a kRtaM yuvAbhyAM karmedam amarair api duSkaram 01225008c varAn vRNItaM tuSTo 'smi durlabhAn apy amAnuSAn 01225009a pArthas tu varayAm Asa zakrAd astrANi sarvazaH 01225009c grahItuM tac ca zakro 'sya tadA kAlaM cakAra ha 01225010a yadA prasanno bhagavAn mahAdevo bhaviSyati 01225010c tubhyaM tadA pradAsyAmi pANDavAstrANi sarvazaH 01225011a aham eva ca taM kAlaM vetsyAmi kurunandana 01225011c tapasA mahatA cApi dAsyAmi tava tAny aham 01225012a AgneyAni ca sarvANi vAyavyAni tathaiva ca 01225012c madIyAni ca sarvANi grahISyasi dhanaMjaya 01225013a vAsudevo 'pi jagrAha prItiM pArthena zAzvatIm 01225013c dadau ca tasmai devendras taM varaM prItimAMs tadA 01225014a dattvA tAbhyAM varaM prItaH saha devair marutpatiH 01225014c hutAzanam anujJApya jagAma tridivaM punaH 01225015a pAvakaz cApi taM dAvaM dagdhvA samRgapakSiNam 01225015c ahAni paJca caikaM ca virarAma sutarpitaH 01225016a jagdhvA mAMsAni pItvA ca medAMsi rudhirANi ca 01225016c yuktaH paramayA prItyA tAv uvAca vizAM pate 01225017a yuvAbhyAM puruSAgryAbhyAM tarpito 'smi yathAsukham 01225017c anujAnAmi vAM vIrau carataM yatra vAJchitam 01225018a evaM tau samanujJAtau pAvakena mahAtmanA 01225018c arjuno vAsudevaz ca dAnavaz ca mayas tathA 01225019a parikramya tataH sarve trayo 'pi bharatarSabha 01225019c ramaNIye nadIkUle sahitAH samupAvizan