% Mahabharata: supplementary passages - Dronaparvan % Last updated: Mon Jul 23 2007 % Encoding: Unicode Devanagari % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 2001 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % Book 07, star passages %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % 7.1.1 % The introductory mantra: 07*0001_01 नारायणं नमस्कृत्य नरं चैव नरोत्तमम् 07*0001_02 देवीं सरस्वतीं चैव ततो जयमुदीरयेत् % Before the introductory mantra, Ś1 ins.: oṃ % svasti | śrīgaṇeśāya namaḥ | oṃ namo bhagavate śrīvāsudevāya | % śrīḥ; K1 oṃ svasti | oṃ namaḥ śrīgaṇeśāya | oṃ namaḥ % kṛṣṇāya | oṃ namo vighnahartre | oṃ; K2 oṃ; K3 oṃ śrī- % gaṇeśāya namaḥ | śrīkṛṣṇāya namaḥ | oṃ; K5 oṃ namaḥ śrī- % gaṇeśāya | sarasvatyai namaḥ |; B1 oṃ namo bhagavate vāsu- % devāya |; B2 oṃ namo gaṇapataye | oṃ namo bhagavate vāsu- % devāya |; B3 śrīdurgā | oṃ namo bhagavate vāsudevāya |; B4 % oṃ gaṇeśāya namaḥ |; B5 śrī namo bhagavate vāsudevāya | oṃ; % Dc1 śrīgurugopālagaurīgaṇapatibhyaḥ |; Dn2 śrīgaṇeśāya namaḥ | 07*0002_01 जयति पराशरसूनुः सत्यवतीहृदयनन्दनो व्यासः 07*0002_02 यस्यास्यकमलगलितं वाङ्मयममृतं जगत्पिबति % After the introductory mantra, Ś1 K2 % cont.: 07*0003_01 जितं भगवता तेन हरिणा लोकधारिणा 07*0003_02 अजेन विश्वरूपेण निर्गुणेन महात्मना % Of the S MSS. which om. the introductory % mantra, T1 begins with: śrīgaṇādhipataye namaḥ | śrīsara- % svatyai namaḥ; T2 śubham astu | śrīrāmāya namaḥ; G1 with: 07*0004_01 शुक्लाम्बरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजम् 07*0004_02 प्रसन्नवदनं ध्यायेत्सर्वविघ्नोपशान्तये % 7.1.6 % For 6, D2.5 subst.: 07*0005_01 निःश्वासपरमो राजा ध्यायन्नास्ते ह्यधोमुखः 07*0005_02 अस्तं प्राप्ते दिनकरे निशि गावल्गणिस्तदा 07*0005_03 खिद्यमानेन मनसा जगाम गजसाह्वयम् % After 6, K2 Dn2 S ins.: 07*0006_01 व्यासप्रसादाद्विज्ञाय सर्वं वृत्तान्तमुत्तमम् 07*0006_02 सैनिकानां च सर्वेषां सेनयोरुभयोस्तदा % 7.1.8 % After 8, D2.5 ins.: 07*0007_01 धार्तराष्ट्रान्मृतान्सर्वान्मन्ये संजय संयुगे % 7.1.9 % For 9cd, D2.5 subst.: 07*0008_01 हतं श्रुत्वा मम सुतः किमकार्षीच्च संजय % 7.1.10 % After 10, T G2-5 read for the % second time 11ab and thereafter ins.: 07*0009_01 संप्राप्ताः कुरवो युद्धे केऽत्रातिष्ठन्परंतपाः % 7.1.11 % After the first % occurrence of 11ab, T G2-5 Cv ins.: while K5 % Dn2 D4.7.8 G1 M ins. after the repetition of 11ab: 07*0010_01 भीष्मतः कौरवेयाणामभियास्यति कः पुमान् % K5 Dn2 D4.7.8 cont. after 10*: Dn1 D2.5 ins. % after 11: 07*0011_01 को हि दौर्योधने सैन्ये पुमानासीन्महारथः 07*0011_02 यं प्राप्य सुमहायुद्धे तन्नः शंस महाभये % 7.1.15 % After 15ab, B5 ins.: 07*0012_01 जुगुप्समानाः परमं क्षात्रं कर्म विशां पते % 7.1.23 % After % 23ab, S (G5 om.) ins.: 07*0013_01 कर्ण कर्णेति चक्रन्दुः शेषा भारत पार्थिवाः % 7.1.26 % After 26ab, D8 ins.: 07*0014_01 लक्ष्मीरिव सुरैस्त्यक्ता श्रुतिहीना यथा द्विजाः % 7.1.42 % After 42, D2.5 ins. (cf. % 32cd): 07*0015_01 एवं ते स्म हि राधेयं सूतपुत्रं तनुत्यजम् % D2.5 cont.: K4 Dn2 D8 ins. after 42: 07*0016_01 चुक्रुशुः सहिता योधास्तत्र तत्र महाबलाः % 7.1.44 % For 44cd, Dn2 % D3 subst.: while, B5 ins. after 44: 07*0017_01 देवानिव यथा विष्णुस्त्रायते महतो भयात् % 7.1.45 % After 45ab, K1.5 Dn1 D4.7.8 ins.: 07*0018_01 गावल्गणिं संजयं तु शोकव्याकुललोचनः % 7.1.49 % After 49ab, K2.4 Dn % D1.2.4.5.7.8 ins.: 07*0019_01 स हि वै पुरुषव्याघ्रो लोके संजय कथ्यते 07*0019_02 आर्तानां बान्धवानां च क्रन्दतां च विशेषतः 07*0019_03 परित्यज्य रणे प्राणांस्तत्त्राणार्थं च शर्म च % 7.2.3 % After 3, S ins.: 07*0020_01 संमृज्य दिव्यं धनुराततज्यं 07*0020_02 स रामदत्तं रिपुसंघहन्ता 07*0020_03 बाणांश्च कालानलतुल्यकल्पान् 07*0020_04 उल्लाळयन्वाक्यमिदं बभाषे % 7.2.18 % After % 18, D3.6 ins.: 07*0021_01 अथाब्रवीत्सूतपुत्रः स्वसूतं 07*0021_02 हन्तास्म्यहं पाण्डवसोमकांश्च % 7.3.1 % After 1, K5 (marg.) B5 D4.7.8 ins.: 07*0022_01 उत्पाद्य पृथिवीं गुर्वीं पातितां सव्यसाचिना 07*0022_02 उद्यम्याप्यथ वा मेरुं लीलयाक्षिप्तमम्भसि % On the other hand, D6 S ins. after 1: 07*0023_01 उत्साद्य चाखिलामुर्वीं सर्वक्षत्रान्तकं गुरुम् % 7.3.8 % After 8a, D3 S ins.: 07*0024_01 शोकमोहपरिप्लुतः 07*0024_02 पद्भ्यामेव जगामार्तो % 7.3.18 % After 18ab, % T G2-5 ins.: 07*0025_01 तादृगेव हि कौन्तेयो दवाग्निरिव पर्वते % After 18, S ins.: 07*0026_01 निर्दहन्तमनीकानि प्रवक्ष्यति जनार्दनः % 7.3.22 % After 22, N (Ś2 missing) ins.: 07*0027_01 कोऽन्यः शक्तो रणे जेतुं पूर्वं यो न जितः सुरैः 07*0027_02 जितो येन रणे रामो भवता वीर्यशालिना 07*0027_03 क्षत्रियान्तकरो घोरो देवदानवपूजितः % After line 1, B % (except B4) Dc1 Dn1 ins.: 07*0028_01 पाण्डुपुत्रो बलश्लाघी माधवेन च रक्षितः % Dn cont.: 07*0029_01 सोऽप्यद्य निहतः शेते शरैः प्रोतः शिखण्डिना % 7.4.3 % After 3, N (except D4.7; Ś2 missing) ins.: 07*0030_01 मानहा भव शत्रूणां मित्राणां नन्दिवर्धनः 07*0030_02 कौरवाणां भव गतिर्यथा विष्णुर्दिवौकसाम् % 7.4.5 % After 5, D4.7.8 ins.: 07*0031_01 तथातिबलवान्राजा जरासंधोऽद्भुतोपमः 07*0031_02 समरे समरश्लाघी न त्वयाभ्यधिको रणे % 7.4.6 % After 6, K4.5 B Dc1 Dn2 D1.3.4.6-8 % G1 M ins.: 07*0032_01 उत्कला मेकलाः पौण्ड्राः कलिङ्गान्ध्राश्च संयुगे 07*0032_02 निषादाश्च त्रिगर्ताश्च बाह्लीकाश्च जितास्त्वया % 7.4.8 % K2.3 ins. after % 8ab: Dn1 after the second occurrence of 1a-2b: 07*0033_01 क्षेमं विन्दति सर्वत्र शत्रुहानिं च विन्दति % 7.4.9 % After 9, K2 ins.: 07*0034_01 तथा कुरु मनुष्येन्द्र यथा दुर्योधने जयम् % 7.4.12 % After 12, Dn1 repeats % 7 and thereafter ins. a passage given in App. I % (No. 2); after that, it repeats 1a-2b and ins. 33* % and cont.: D4.7.8 ins. after 12: 07*0035_01 तथा हि कौरवान्युद्धे ध्रुवं जेष्यन्ति पाण्डवाः 07*0035_02 क्षत्रधर्मार्जिताँल्लोकानवाप्स्यन्ति न संशयः 07*0035_03 युध्यस्व निरहंकारो बलवीर्यव्यपाश्रयात् 07*0035_04 धर्मो हि युद्धादधिकः क्षत्रियस्य न विद्यते 07*0035=04 संजय उवाच 07*0035_05 एवमुक्तस्तु भीष्मेण युद्धाय कृतनिश्चयः % On the other hand, S ins. after 12: 07*0036_01 यथा च कुरवो युद्धे योधयन्ति स्म पाण्डवान् % 7.4.13 % After 13, Dn1 D4.7.8 ins.: S ins. % after 14: 07*0037_01 अथ तत्र महेष्वासो व्यादिशद्रथिनो वरान् 07*0037_02 वारणांस्तत्प्रकारेण चकार तदनन्तरम् 07*0037_03 सादिनश्च पदातांश्च यथाशास्त्रं बृहस्पतिः 07*0037_04 स्थापयामास तथा पुत्राणां ते जयप्रियः 07*0037_05 ततः पक्षौ प्रपक्षौ च विधाय भरतर्षभ 07*0037_06 पक्षकोट्यां पुनर्द्वाभ्यां पक्षौ द्वाभ्यां सुहृद्वृतः 07*0037_07 एवमेतन्मया व्यूहं कर्णेन विहितं पुरा 07*0037_08 प्रेक्षणीयममन्यन्त राजानः कुरुभिः सह 07*0037_09 नृत्यन्तमिव तं व्यूहं दिधक्षन्तमिवाहितान् 07*0037_10 कृतं बृहस्पतिमतं मत्वा कर्णेन धीमता 07*0037_11 बलं व्यूहशरीरस्य सारानीकं परस्परम् % 7.4.14 % Ś1 K B Dc1 Dn2 D1-3.5.5.6 % ins. after 14: Dn1 D8 after 14ab: 07*0038_01 हृषिताः कुरवः सर्वे दुर्योधनपुरोगमाः 07*0038_02 तमागतं महाबाहुं सर्वानीकपुरःसरम् % 7.5.8 % T G3-5 ins. after 8ab: G1 M % subst. for 8cd: 07*0039_01 आहवेषु विशेषेण भ्रष्टनेत्रेष्विवाञ्जनम् % 7.5.9 % After 9, N (Ś2 missing) ins.: 07*0040_01 अदैशिको यथा सार्थः सर्वं पापं समर्छति 07*0040_02 अनायका तथा सेना सर्वान्दोषान्समर्छति % 7.5.27 % After % 27ab, S Cv ins.: 07*0041_01 सर्वेषामेव लोकानां विश्वस्य च यथा क्षयः 07*0041_02 विश्वोत्पत्तिस्थितिलये श्रेष्ठो नारायणः प्रभुः % 7.5.33 % After 33, Dn1 D7.8 ins.: 07*0042_01 मेनिरे निहितान्पार्थानात्मनश्चोत्तमं यशः % Dn1 D7.8 cont.: Ś1 K1-3.5 B5 D1.2.5.6 ins. after % 33ab: B1.3 (marg.) D3.4 after 33: 07*0043_01 दुर्योधनं तदा राजन्द्रोणो वचनमब्रवीत् % 7.5.35 % After % 35, N (Ś2 missing) ins.: 07*0044_01 पार्षतं तु रणे राजन्न हनिष्ये कथंचन 07*0044_02 स हि सृष्टो वधार्थाय ममैव पुरुषर्षभ 07*0044_03 योधयिष्ये तु सैन्यानि नाशयन्सर्वसोमकान् 07*0044_04 न च मां पाण्डवा युद्धे योधयिष्यन्ति हर्षिताः % 7.5.37 % After 37ab, S ins.: 07*0045_01 स्वस्तिवादरवैश्चान्यैः श्लक्ष्णैः पुण्यैर्मनोरमैः % 7.5.40 % After 40ab, K5 D2.5.6 % ins.: 07*0046_01 प्रादुरासीन्महाशब्दः कृते सेनापतौ द्विजे 07*0046_02 सेनापत्ये महात्मानं सर्वे संहृष्टमानसाः % 7.6.18 % After 18, % K5 ins.: 07*0047_01 अर्जुनेन तथा राजन्तापिता भारती चमूः % while B Dc1 Dn2 D3.6 ins. after 18: 07*0048_01 दीप्यन्दृश्येत हि तथा केतुः सर्वत्र धीमतः % 7.6.22 % After % 22, D3.6 ins.: 07*0049_01 दिधक्षन्तौ रणे क्रुद्धौ नेत्राभ्यामितरेतरम् 07*0049_02 निश्चरन्तौ महावीर्यौ धुन्वानौ धनुषी दृढौ 07*0049_03 समुच्छ्रितपताकेन ध्वजेन रथिनां वरः 07*0049_04 आचार्यः कुरुपाण्डूनां संग्रामशिरसि स्थितः % 7.7.25 % After 25, T G1.2.5 M ins.: 07*0050_01 श्रेणीकृताः संयति मोघवेगा 07*0050_02 द्वीपे नदीनामिव काशरोहाः % 7.7.29 % After 29, Dn2 D3.6 ins.: 07*0051_01 स तु कृत्वा महत्कर्म द्रोणः परबलार्दनः % 7.7.36 % After 36, S ins.: 07*0052_01 विचित्रजाम्बूनदभूषितध्वजं 07*0052_02 महारथं रुक्मरथं निपातितम् 07*0052_03 निशम्य कश्चिद्धि न हर्षमेयिवान् 07*0052_04 ऋते मृधे द्रुपदसुतात्ससृञ्जयात् % 7.8.9 % After 9, B Dc1 ins.: 07*0053_01 दैवमेव परं मन्ये न सुनीतं न पौरुषम् 07*0053_02 मदीयो नायको यत्र गुणश्रेष्ठो हतः परैः % 7.8.14 % After % 14, T G2-5 ins.: 07*0054_01 गुणानां सर्वयोधानां स्थितिरासीन्महाद्युतिः 07*0054_02 यं मृत्युर्वशगस्तिष्ठेत्स कथं मृत्युना हतः % 7.8.19 % T G1-4 M ins. after 19: % G5 after 20ab: 07*0055_01 तं तु रुक्मरथं दृष्ट्वा विद्रवन्ति स्म शत्रवः 07*0055_02 दिव्यमस्त्रं विकुर्वाणं संगताः सर्वतः परे % 7.8.26 % After 26, S % repeats 24ab; while S (except G2; G5 om.) ins.: 07*0056_01 उत्सृज्य सर्वसैन्यानि द्रोणमेवाभिदुद्रुवे % 7.8.29 % After 29cd, N (Ś2 % missing) ins.: 07*0057_01 क्षत्रं च ब्रह्म चैवेह योऽन्वतिष्ठत्परंतपः % On the other hand, S ins. after 29cd: 07*0058_01 दृप्तानां प्रतिषेद्धा च चक्षुरासीदचक्षुषाम् 07*0058_02 अमर्षी चावलिप्तेषु धार्मिकेषु च धार्मिकः % 7.8.33 % After 33ab, D4.7 % ins.: 07*0059_01 वा कथं निहतः पापै रणे ब्राह्मणपुंगवः % 7.8.34 % After 34, N (Ś % missing) ins.: 07*0060_01 अदीनं पुरुषव्याघ्रं ह्रीमन्तमपराजितम् % 7.8.35 % N (Ś2 missing) ins. after 35: T2 % after 37ab: 07*0061_01 पश्यतां पुरुषेन्द्राणां समरे पार्षतोऽवधीत् 07*0061_02 के पुरस्तादयुध्यन्त रक्षन्तो द्रोणमन्तिकात् 07*0061_03 के नु पश्चादवर्तन्त गच्छतो दुर्गमां गतिम् % On the other hand, S (T2 continuing) ins. % after 35: 07*0062_01 ब्रह्मकल्पोऽभवद्ब्राह्मे क्षात्रे नारायणोपमः 07*0062_02 ब्रह्मक्षत्रे च यस्यास्तां वशे स्थाणोरिवाखिले 07*0062_03 सर्वान्हि मामकान्युद्धे सहाश्वरथकुञ्जरान् 07*0062_04 युधिष्ठिरस्य तपसा हतान्मन्यामहे कुरून् % 7.8.37 % After 37, N (Ś2 % missing) ins.: 07*0063_01 कच्चिन्नैनं भयान्मन्दाः क्षत्रिया व्यजहन्रणे 07*0063_02 रक्षितारस्ततः शून्ये कच्चिन्नैको हतः परैः 07*0063_03 न स पृष्ठमरेस्त्रासाद्रणे शौर्यात्प्रदर्शयेत् 07*0063_04 परामप्यापदं प्राप्य स कथं निहतः परैः % After % line 2, D4.7.8 ins.: 07*0064_01 यः स देवान्सगन्धर्वान्सयक्षोरगराक्षसान् 07*0064_02 जेतुमुत्सहते द्रोणः स कथं निहतः परैः % 7.8.38 % T G1-4 M ins. after 38; G5 after 37: 07*0065_01 कच्चिन्नैनं भयात्क्षुद्राः पार्थेभ्यः प्रददू रणे 07*0065_02 गोप्तृभिस्तैः समुत्सृष्टः कच्चिन्नैष परैर्हतः 07*0065_03 धृष्टद्युम्नं हि पश्यामि निघ्नन्तमिव ब्राह्मणम् 07*0065_04 वार्यमाणं रणे तात द्रौणिनामिततेजसा % 7.8.39 % After 39ab, D4.7.8 ins.: 07*0066_01 क्षणमेकमहं सूत न शक्ष्यामीति जल्पितुम् % 7.9.12 % After 12ab, Ś1 K1.3.4 B1.2.3 (last two marg.).5 % Dc1 (marg.) Dn2 D1.3.6 ins.: 07*0067_01 यः करोति महत्कर्म शत्रूणां वै महाबलः 07*0067_02 महाकायो महोत्साहो नागायुतसमो बले % 7.9.17 % For 17cd, S subst.: 07*0068_01 गदासिविद्युत्कलिलः शात्रवाणां भयंकरः % 7.9.18 % After 18, N (Ś2 missing) T1 read 14cd. % Ś1 K B Dc1 Dn D1-3.5.6 T1 ins. after 14cd: D4.7 % after 20cd: 07*0069_01 यदायात्कथमासीद्वस्तदा पार्थं समीक्ष्य ह % 7.9.20 % After 20ab, S ins.: 07*0070_01 वायुर्मेघानिवादित्याद्रेणूनिव महाबलः % After 20cd, D4.7 % ins. 69*, while S ins.: 07*0071_01 को हि शक्तो रणे जेतुं मानवः पार्थमीक्षितुम् % After 20, N (Ś2 missing) ins.: 07*0072_01 यमुपश्रुत्य सेनाग्रे जनः सर्वो विदीर्यते % 7.9.26 % T G1.2.5 M subst. for 26: G3.4 ins. after 25: 07*0073_01 तं रथानां वरं वीरं सदा युद्धेषु दुर्मदम् 07*0073_02 नकुलं पाण्डवश्रेष्ठं के वीराः पर्यवारयन् % 7.9.27 % After 27ab, D4 ins.: 07*0074_01 सहदेवं समायान्तं परसेनाविदारणम् % For % 27cd, S subst.: 07*0075_01 अमोघबाणः सिद्धेषुः शत्रुभिर्युधि दुर्जयः % 7.9.28 % For 28ab, T G1.2.5 M subst.: 07*0076_01 आरावं तुमुलं कुर्वन्व्यथयन्भैरवं रणे % 7.9.32 % For 32ab, B1-4 Dc1 subst.: 07*0077_01 धनंजयोपदेशेन श्रेष्ठमिष्वस्त्रकर्मणि % 7.9.34 % For 34cd, T % G2-5 M5 subst.: 07*0078_01 यस्मिन्नित्यानि सन्ति स्म वीरे सत्यपराक्रमे % 7.9.62 % For 62ab, B (B2 % also) Dc1 Dn2 D6 Ca.d subst.: 07*0079_01 गङ्गास्रोतसि यावत्यः सिकता अप्यशेषतः % On the other hand, S subst. for 62ab: 07*0080_01 विसृष्टा दक्षिणा यस्य गङ्गाजलमवारयत् % 7.10.2 % After 2ab, D4.7.8 % ins.: 07*0081_01 शकटं पूतनां हत्वा भग्नौ च यमलार्जुनौ % For 3-5, S subst.: 07*0082_01 पूतनां शकुनिं हत्वा केशिनं चैव वाजिनम् 07*0082_02 ऋषभं धेनुकं चैव अरिष्टं च महाबलम् 07*0082_03 वृकं हत्वा महाबाहुं धृत्वा गोवर्धनं गिरिम् 07*0082_04 चाणूरं मुष्टिकं चैव रङ्गमध्ये निहत्य च % 7.10.23 % After 23ab, Dn1 D4.7.8 ins.: 07*0083_01 गोवर्धनस्योद्धरणे ज्ञात्वा वै समसज्जत % 7.10.31 % After 31, S ins.: 07*0084_01 एक एव द्विधा भूतो दृश्यते मानुषैर्भुवि % 7.10.32 % For 32ab, T G1.2 M subst.: 07*0085_01 पितॄणामपि यः पूर्वो वेदेषु परिपठ्यते % 7.10.38 % After 38, B Dc1 ins.: 07*0086_01 सर्वेष्वपि च लोकेषु बीभत्सुरपराजितः % 7.11.1 % After the ref. S ins.: 07*0087_01 शुश्रूषस्व स्थिरो भूत्वा शंसतो मम भारत % 7.11.3 % After 3, S ins.: 07*0088_01 अनुरूपं फलं तस्य कर्मणो लभ्यतां त्वया % 7.11.6 % After 6, S ins.: 07*0089_01 इच्छेयं वै महात्मानं धर्मात्मानं युधिष्ठिरम् 07*0089_02 भ्रातॄणां पश्यतामेव जीवग्राहेण मे द्विज 07*0089_03 प्रीणाम्यनेन कार्येण ससुहृज्जनबान्धवः % 7.11.16 % After 16ab, % S ins.: 07*0090_01 यदि सर्वे हनिष्यन्ते पाण्डवाः ससुता मृधे 07*0090_02 ततः कृत्स्नं वशे कृत्वा निःशेषं नृपमण्डलम् 07*0090_03 ससागरवनां स्फीतां विजित्य वसुधामिमाम् 07*0090_04 विष्णुर्दास्यति कृष्णायै कुन्त्यै वा पुरुषोत्तमः % 7.11.17 % After 17ab, S ins.: 07*0091_01 तस्मिञ्जीवति चानीते ह्युपायैर्बहुभिः कृतैः % 7.11.21 % After 21ab, D6 ins.: 07*0092_01 स्थिते पार्थे धर्मराजो नैव शक्यो मया रणे % 7.11.29 % G2 om. the ref. After the ref. S ins.: 07*0093_01 एवमुक्ते तदा तस्मिन्युद्धे देवासुरोपमे % 7.11.31 % After 31ab, S ins.: 07*0094_01 स्कन्धावारेषु सर्वेषु यथास्थानेषु मारिष % 7.12.12 % After 12, B D (except D1.4.5.7) % Bom. ed. ins.: 07*0095_01 अन्यच्च ब्रूयां राजेन्द्र प्रतिज्ञां मम नित्यदा % 7.13.10 % Dn2 ins. % after 10cd: D6 subst. for 10cd: 07*0096_01 केशशैवालसंयुक्तां मांसासृक्कर्दमारुणाम् % 7.13.14 % Ś1 K B Dc1 Dn D1-3.5-7 % ins. after 14: D4.8 after 14c: 07*0097_01 शरीरशतसंबाधां गृध्रकङ्कनिषेविताम् 07*0097_02 महारथसहस्राणि नयन्तीं यमसादनम् % 7.13.16 % After 16, S ins.: 07*0098_01 नदीं प्रास्यन्दयन्द्रोणः केशशैवलशाड्वलाम् % 7.13.17 % For 17cd, % S subst.: 07*0099_01 उवाह शतशो राजन्पितृलोकाय वाहिनीम् % 7.13.22 % After 22, S ins.: 07*0100_01 भित्त्वा च शरवर्षेण शकुनिं प्रत्यवारयत् % 7.13.25 % T G2.4.5 % ins. after 25ab: G1 M after 25: 07*0101_01 तयोस्तत्र महाराज बाणवर्षैः प्रकाशितम् 07*0101_02 खद्योतैरिव चाकाशं प्रदोषे पुरुषर्षभ % 7.13.27 % For 27cd, % S subst.: 07*0102_01 चक्रे तं सर्वसैन्यानि प्रहृष्टान्यभ्यपूजयन् % 7.13.28 % After 28, S reads 39-44; while % N (Ś2 missing) ins.: 07*0103_01 हताश्वात्स रथाद्राजन्गृह्य चर्म महाबलः 07*0103_02 अभ्ययाद्भीमसेनं तु मत्तो मत्तमिव द्विपम् % 7.13.30 % For 30cd, D4.7 subst.: 07*0104_01 चिच्छेद समरे यत्तः स च युद्धादुपारमत् % 7.13.38 % After 38cd (D8 after 37cd), % N (Ś2 missing) ins.: 07*0105_01 भगदत्तस्तु राजानं द्रुपदं नतपर्वभिः 07*0105_02 सनियन्तृध्वजरथं विव्याध पुरुषर्षभः 07*0105_03 द्रुपदस्तु ततः क्रुद्धो भगदत्तं महारथम् 07*0105_04 आजघानोरसि क्षिप्रं शरेणानतपर्वणा 07*0105_05 युद्धं योधवरौ लोके सौमदत्तिशिखण्डिनौ % while, G3.4 M ins. after 38ef: G5 after 45: 07*0106_01 श्रोतॄणां वीक्षितॄणां च मोहकारणमाहवे % 7.13.40 % For 40cd, S subst.: 07*0107_01 छादयामास नाराचैस्तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत् % After 40, S ins.: 07*0108_01 ऋक्षचर्मपिनद्धौ तु चक्रतुस्तौ परस्परम् 07*0108_02 बाह्यमाभ्यन्तरं मार्गं संप्लवन्तौ यशस्विनौ 07*0108_03 ददृशाते महात्मानौ सपक्षाविव पर्वतौ 07*0108_04 पिशिताशनसंयुक्तौ वाहैरुद्बाणपातिभिः 07*0108_05 बृहत्पताकौ तूणीरौ घोररूपौ भयानकौ 07*0108_06 कालमेघाविव गजौ लोकानां भर्त्स्य गर्जनैः 07*0108_07 रथघोषेण महता व्यास्थितौ स्यन्दनोत्तमौ 07*0108_08 बृहत्पताकौ तूणीरौ पैशाचैर्वाहनैर्युतौ % 7.13.43 % After 43ab, G1 M1.2 ins.: 07*0109_01 तयोस्तु युद्धमभवत्परस्परवधैषिणौ 07*0109_02 युधिष्ठिरः स्वयं राजा दुर्योधनमयोधयत् 07*0109_03 तौ पुत्रौ तव दुर्धर्षौ युयुधाते परस्परम् % 7.13.49 % After 49, N (Ś2 missing) ins.: 07*0110_01 तस्य संधितमाज्ञाय सायकं घोरदर्शनम् % 7.13.60 % For 60cd, G1.3.4 M % subst.: G5, after 58ab: 07*0111_01 दुधाव सहसा खड्गं चर्म चातिरथः पुनः % 7.13.78 % After 78abcd, % S ins.: 07*0112_01 परिवव्रुः स्म ते सर्वे पाण्डवानां महारथाः 07*0112_02 हर्षयन्तश्च सौभद्रं रोषयन्तः सुतांश्च ते % 7.14.1 % After 1, S (except G3) ins.: 07*0113_01 न हि देवासुरं युद्धमीदृग्रूपं भवेदिति 07*0113_02 चिन्तयामि च युद्धानि श्रुत्वा घोराणि संजय % 7.14.13 % T G1-3 M ins. after 13: G5 after 14: 07*0114_01 साग्निदीप्ता महारौद्रा गदा सा शुशुभे तदा % 7.14.15 % After 15, S ins.: 07*0115_01 कोपताम्रेक्षणौ वीरौ शत्रुसंघविमर्दनौ 07*0115_02 महामात्रौ महोत्साहौ गदायुद्धविशारदौ % 7.14.20 % After 20ab, S ins.: 07*0116_01 भीमरूपा महावेगा गदा शल्यं रणेऽनुदत् % 7.14.21 % After 21, S ins.: 07*0117_01 पुनः शल्येन भीमस्य गदाग्राद्गदया हतात् 07*0117_02 संघर्षणादुत्थितोऽग्निर्दीपयामास मेदिनीम् 07*0117_03 पुनश्च भीमसेनेन शल्यस्य महती गदा 07*0117_04 ताडिता सहसा राजन्विससर्जाथ पावकम् % 7.14.37 % For 37, S subst.: 07*0118_01 अथ मड्डुकभेरिमहामुरजाः 07*0118_02 पणवानकदुन्दुभिझर्झरिभिः 07*0118_03 विनदन्ति भृशं सह शङ्खरवैर् 07*0118_04 विविधैश्च नरोत्तम सिंहरवैः % 7.15.15 % After 15, S ins.: 07*0119_01 प्रजानां संक्षये घोरे यथा सूर्योदयो भवेत् 07*0119_02 शूराणामुदयस्तद्वत्स आसीत्पुरुषर्षभ % 7.15.25 % After 25, D4.7.8 % ins.: 07*0120_01 बाणैर्निवारयामास पश्यतां सर्वधन्विनाम् % 7.15.31 % After 31, S ins.: 07*0121_01 तं विजित्य महातेजा भारद्वाजो महामनाः % 7.15.40 % After 40cd % N ins.: 07*0122_01 अस्मिन्मुहूर्ते द्रोणस्तु पाण्डवं गृह्य हर्षितः % 7.15.41 % After % 41, K5 B3 (marg.) Dn2 D3.4.6-8 ins.: 07*0123_01 मा भैषीरिति संवार्य शरैर्द्रोणमवारयत् % 7.16.9 % For 9ab, S subst.: 07*0124_01 क्षोभयित्वा बलं तेषां पाण्डवानां महात्मनाम् % 7.16.20 % After 20, S ins.: 07*0125_01 मलदाश्च करूशाश्च दरदाश्च महारथाः 07*0125_02 तङ्कणाश्च परादाश्च युगपत्ते समागताः % 7.16.26 % T G M1. % 2.5 ins. after 26: M3.4 after 25a: 07*0126_01 द्विजमुख्यैः समुदितैः कृतस्वस्त्ययनाशिषः 07*0126_02 मुदिताश्च प्रहृष्टाश्च जलं संस्पृश्य निर्मलम् % 7.16.34 % After 34ab, S % Cv ins.: 07*0127_01 सत्यमाक्रमतां ये च प्रत्यादित्यं प्रमेहताम् % 7.16.41 % After % 41, S ins.: 07*0128_01 न ह्यर्जुनो रणे राजन्मिथ्या किंचित्प्रवक्ष्यति 07*0128_02 हतांस्त्रैगर्तकान्पश्य मा स्म ते कश्मलं भवेत् % 7.16.44 % Ś2 missing (cf. v.l. 19). M3.4 om. the % ref. After the ref., S ins.: 07*0129_01 सर्वथा न निवर्तेयमाहूतोऽहं परंतप 07*0129_02 त्रिगर्तो भ्रातृभिः सार्धं स मामाह्वयते भृशम् 07*0129_03 तवापि तु रणे रक्षा विहिता मे जनाधिप 07*0129_04 निरपेक्षो गमिष्यामि वधायैषां दुरात्मनाम् % 7.16.48 % For 48cd, S subst.: 07*0130_01 ग्रहणे धर्मराजस्य कृतोत्साहं महामृधे % 7.16.49 % After 49ab, S ins.: 07*0131_01 वेगेन शङ्खानापूर्य हर्षयुक्ते महास्वने % 7.17.2 % After 2ab, % S ins.: 07*0132_01 अतीव संप्रहृष्टास्ते ह्युपलक्ष्य धनंजयम् % 7.17.6 % T G1.3-5 M ins. after % 6: G2 after 5ab: 07*0133_01 मया हता हि संग्रामे लोकान्प्राप्स्यन्ति पुष्कलान् % 7.17.9 % After % 9, S ins.: 07*0134_01 सा सेना भरतश्रेष्ठ निश्चेष्टा शुशुभे तदा 07*0134_02 चित्रपट्टे यथा न्यस्ता कुशलैः शिल्पिभिर्नरैः 07*0134_03 स्वनेन तेन सैन्यानां दिवमावृण्वता तदा 07*0134_04 सस्वना पृथिवी सर्वा तथैव च महोदधिः 07*0134_05 व्यूढानीकैस्तु तैः सर्वैः पृथिव्यां समरार्णवे 07*0134_06 स्वनेन सर्वसैन्यानां कर्णास्तु बधिरीकृताः % 7.17.10 % After 10, S ins.: 07*0135_01 ततो व्युपारमच्छब्दः प्रहृष्टास्ते ततोऽभवन् % 7.17.22 % After 22, % S ins.: 07*0136_01 जहार पार्थः सैन्येषु सहस्रे द्वे च योधिनाम् % 7.17.23 % After 23ab, S Cv ins.: 07*0137_01 भूयिष्ठं प्रतिरुद्धास्ते हतैर्योधैर्यशस्विनः % 7.18.4 % For 4ab, S subst.: 07*0138_01 एवं ब्रुवाणं बीभत्सुं केशवः शत्रुवाहिनीम् % 7.18.13 % After 13, S ins.: 07*0139_01 अन्योन्यं समरे जघ्नुस्तावका भरतर्षभ % 7.18.14 % After 14ab, S ins.: 07*0140_01 रुधिरोक्षितगात्रास्ते प्रेक्षमाणाः परस्परम् % After 14, S ins.: 07*0141_01 रुधिरोत्पीडनास्ते तु रुधिरेण समुक्षिताः 07*0141_02 चन्दनस्य रसेनेव व्यभ्राजन्त रणाजिरे 07*0141_03 ततः प्रहस्य बीभत्सुर्व्याक्षिपद्गाण्डिवं भृशम् 07*0141_04 न्यहनत्ताञ्शरैस्तीक्ष्णैस्तमः सूर्य इवांशुभिः 07*0141_05 हतावशिष्टास्ते भूयः परिवार्य धनंजयम् 07*0141_06 साश्वध्वजरथं चक्रुरदृश्यं शरवृष्टिभिः % 7.19.26 % After 26, S ins.: 07*0142_01 स हि जातो महारौद्रो द्रोणस्य निधनं प्रति 07*0142_02 मर्त्यधर्मतया तस्माद्भारद्वाजो व्यमुह्यत 07*0142_03 नाशकत्तं ततः कश्चिदनीके प्रतिवीक्षितुम् 07*0142_04 ततः किरन्निषूंस्तीक्ष्णान्द्रुपदस्य वरूथिनीम् 07*0142_05 भारद्वाजो ययौ तूर्णं पार्षतं वर्जयन्युधि 07*0142_06 द्रुपदस्य महत्सैन्यं वारयामास ब्राह्मणः % 7.19.31 % After % 31ab, T G3 ins.: 07*0143_01 अभवत्तुमुलं युद्धं परस्परवधैषिणोः % 7.19.33 % After 33, S ins.: 07*0144_01 नैव खं न दिशो भूमिर्बभासे न च भास्करः % 7.19.52 % For 52ab, S subst.: 07*0145_01 गजैर्गात्रवरैः क्षुण्णा विषाणश्च निपातिताः % 7.20.4 % After 4, N (Dn1 after 3ab) ins.: 07*0146_01 ततो द्रोणं महेष्वासं सत्यजित्सत्यविक्रमः 07*0146_02 अविध्यन्निशिताग्रैश्च परमास्त्रं विदर्शयन् 07*0146_03 ततोऽस्य सारथेः पञ्च शरान्सर्पविषोपमान् 07*0146_04 अमुञ्चदन्तकप्रख्यान्संमुमोहास्य सारथिः 07*0146_05 अथास्य सहसाविध्यद्धयान्दशभिराशुगैः 07*0146_06 दशभिर्दशभिः क्रुद्ध उभौ च पार्ष्णिसारथी 07*0146_07 मण्डलं तु समावृत्य व्यचरत्पृतनामुखे 07*0146_08 ध्वजं चिच्छेद च क्रुद्धो द्रोणस्यामित्रकर्शनः 07*0146_09 द्रोणस्तु तत्समालक्ष्य चरितं तस्य संयुगे 07*0146_10 मनसा चिन्तयामास प्राप्तकालमरिंदमः % 7.20.5 % After 5, T G2-4 M1 ins.: 07*0147_01 आचार्यस्तस्य वै चापं चिच्छेद त्रिभिराशुगैः % 7.20.15 % After 15, G1 M % ins.: 07*0148_01 अवाकिरच्छरैस्तूर्णं भारद्वाजं समन्ततः 07*0148_02 हयेषु च विषक्तेषु विमुखोऽभवदाहवे % 7.20.16 % After 16ab, G1 M ins.: 07*0149_01 वेगेन महतामृद्नाद्वातो द्रुममिवोच्छ्रितम् 07*0149_02 ततः पाञ्चालपुत्रस्य युद्धे सत्यजितस्तथा % 7.20.21 % After 21, % N ins.: 07*0150_01 क्रूराय कर्मणे युक्तं चिकीर्षुः कर्म दुष्करम् 07*0150_02 अवाकिरच्छरशतैर्भारद्वाजं समन्ततः % 7.20.29 % After 29, N (Ś2 missing) ins.: 07*0151_01 शोभमानां ध्वजे चास्य वेदीमद्राक्ष्म भारत 07*0151_02 हिमवच्छिखराकारां चरतः संयुगे भृशम् % 7.20.38 % After 38, % N (Ś2 missing) ins.: 07*0152_01 ते द्रोणं सहिताः शूराः सर्वतः पर्यवारयन् 07*0152_02 गभस्तिभिरिवादित्यं तपन्तं भुवने यथा % 7.20.39 % After 39, N (Ś2 missing; D3.4 after 38) ins.: 07*0153_01 शिखण्डी तु ततो द्रोणं पञ्चभिर्नतपर्वभिः 07*0153_02 क्षत्रवर्मा च विंशत्या वसुदानश्च पञ्चभिः 07*0153_03 उत्तमौजास्त्रिभिर्बाणैः क्षत्रदेवश्च सप्तभिः 07*0153_04 सात्यकिश्च शतेनाजौ युधामन्युस्तथाष्टभिः 07*0153_05 युधिष्ठिरो द्वादशभिर्द्रोणं विव्याध सायकैः 07*0153_06 धृष्टद्युम्नश्च दशभिश्चेकितानस्त्रिभिः शरैः % 7.20.47 % After 47, S (except % G4) ins.: 07*0154_01 तं हत्वा विबभौ द्रोणः कुरुभिः परिवारितः % 7.20.52 % After 52, S % (except G4) ins.: 07*0155_01 वार्धक्षेमिस्तु वार्ष्णेयो द्रोणं विद्ध्वा शरोत्तमैः 07*0155_02 नवभिश्चावनीपालः पुनर्विव्याध पञ्चभिः 07*0155_03 चित्रसेनस्ततो द्रोणं पाञ्चालस्त्वर्दयच्छरैः 07*0155_04 पुनर्विव्याध संक्रुद्धः सेनाबिन्दुश्च पञ्चभिः 07*0155_05 सुवर्मा पञ्चभिश्चैव धृष्टद्युम्नश्च पञ्चभिः 07*0155_06 शिखण्डी नवभिर्बाणैश्चेकितानश्च पञ्चभिः 07*0155_07 सात्यकिश्च चतुःषष्ट्या राजन्विव्याध सायकैः 07*0155_08 सुचित्रो दशभिर्बाणैर्द्रोणं विद्ध्वानदद्बली 07*0155_09 तं द्रोणः समरे राजञ्शरवर्षैरवाकिरत् 07*0155_10 अपातयत्ततो द्रोणः सुचित्रं सहसारथिम् 07*0155_11 साश्वश्च समरे राजन्हतो वै प्रापतत्क्षितौ 07*0155_12 पात्यमानो महाराज बभौ ज्योतिरिवाम्बरात् % 7.21.24 % G1 M ins. after 24: % T G2 after 24ab: 07*0156_01 एष चापि महाबाहुर्हिमवानिव सुस्थिरः 07*0156_02 वधिष्यति महाराज गदया भीमवेगया % 7.21.25 % T G2-5 % ins. after 25: G1 M after 26abcd: 07*0157_01 समरेषु तु निर्दिष्टाः पाण्डवाः कृष्णबांधवाः % After 157*, G3-5 read 23a-24b; while T G2 % repeat 23cd. G1 M cont.: T G2 ins. after 24: % G3-5 ins. after 24ab: 07*0158_01 ह्रीमन्तः शत्रुमरणे निपुणाः पुण्यलक्षणाः 07*0158_02 बहवः पार्थिवा राजंस्तेषां वशगता रणे 07*0158_03 मावमंस्थाः पाण्डवांस्त्वं नारायणपुरोगमान् % 7.22.1 % After % 1ab, S ins.: 07*0159_01 तानहं श्रोतुमिच्छामि विस्तरेण पृथक्पृथक् 07*0159_02 दूयते मे मनस्तात द्रोणं प्रति परंतप 07*0159_03 श्रुत्वा भीष्मस्य निधनं तद्वदेतद्भविष्यति % 7.22.2 % After 2, N ins.: 07*0160_01 सारङ्गैश्च युधामन्युरुह्यमानो हयोत्तमैः 07*0160_02 पर्यवर्तत दुर्धर्षः क्रुद्धो द्रोणरथं प्रति 07*0160_03 पारावतसवर्णैस्तु हेमभाण्डैर्महाजवैः 07*0160_04 पाञ्चालराजस्य सुतो धृष्टद्युम्नोऽभ्यवर्तत 07*0160_05 पितरं तु परिप्रेप्सुः क्षत्रधर्मा यतव्रतः 07*0160_06 सिद्धिं चास्य परां कांक्षञ्शोणाक्षः संन्यवर्तत 07*0160_07 पद्मपत्रनिभैश्चाश्वैर्मल्लिकाक्षैरलंकृतैः 07*0160_08 शिखण्डी क्षत्रदेवश्च स्वयं प्रत्वरयन्ययौ % 7.22.4 % After % 4a, N (Cv cites prior half of l. 3) ins.: 07*0161_01 प्रावहन्नुत्तमौजसम् 07*0161_02 दुर्धर्षायाभिसंधाय क्रुद्धं क्रुद्धाय भारत 07*0161_03 तथा तित्तिरिकल्माषा हया वातसमा जवे 07*0161_04 अवहंस्तुमुले युद्धे % After % 4b, K5 B Dc1 Dn D2.3.5-8 Cv ins.: 07*0162_01 दन्तवर्णास्तु राजानं कालवाला युधिष्ठिरम् % 7.22.18 % Ś1 K % B Dc1 Dn1 D2-4.6-8 ins. after 18: Ś2 Dn2 after % 17: D5 after 18ab: 07*0163_01 रुक्मभाण्डप्रतिच्छन्नाः कौशेयसदृशा हयाः 07*0163_02 क्षमावन्तोऽवहन्संख्ये सेनाबिन्दुमरट्टजाः % 7.22.20 % For 20cd, S subst. (cf. 29cd): 07*0164_01 युवानमवहन्युद्धे यन्तुः प्रेष्यकराः हयाः % 7.22.22 % For 22, S subst.: 07*0165_01 सहस्रसोमप्रतिमा हयाः कनकभूषणाः 07*0165_02 वीरं तमवहन्युद्धे हेषमाणाः समन्ततः % 7.22.46 % After 46, N (K4 om.; B5 after 47ab) ins.: 07*0166_01 रासभारुणवर्णाभाः पृष्ठतो मूषकप्रभाः 07*0166_02 वल्गन्त इव संयत्ता व्याघ्रदन्तमुदावहन् 07*0166_03 हरयः कालकाश्चित्राश्चित्रमाल्यविभूषिताः 07*0166_04 सुधन्वानं नरव्याघ्र पाञ्चाल्यं समुदावहन् 07*0166_05 इन्द्राशनिसमस्पर्शा इन्द्रगोपकसंनिभाः 07*0166_06 कोशैश्चित्रान्तराश्चित्राश्चित्रायुधमुदावहन् % 7.22.58 % After 58, N (Ś2 missing) % Cv ins.: 07*0167_01 केशवेन हते संख्ये पितर्यथ नराधिपे 07*0167_02 भिन्ने कपाटे पाण्ड्यानां विद्रुतेषु च बन्धुषु 07*0167_03 भीष्मादवाप्य चास्त्राणि द्रोणाद्रामात्कृपात्तथा 07*0167_04 अस्त्रैः समत्वं संप्राप्य रुक्मिकर्णार्जुनाच्युतैः 07*0167_05 इयेष द्वारकां हन्तुं कृत्स्नां जेतुं च मेदिनीम् 07*0167_06 निवारितस्ततः प्राज्ञैः सुहृद्भिर्हितकाम्यया 07*0167_07 वैरानुबन्धमुत्सृज्य स्वराज्यमनुशास्ति यः 07*0167_08 ससागरध्वजः पाण्ड्यश्चन्द्ररश्मिनिभैर्हयैः 07*0167_09 वैडूर्यजालसंछन्नैर्वीर्यद्रविणमाश्रितः 07*0167_10 दिव्यं विस्फारयंश्चापं द्रोणमभ्यपतद्बली % 7.22.60 % After 60, N (Ś2 missing) % ins.: 07*0168_01 भरतानां समेतानामुत्सृज्यैको मतानि यः 07*0168_02 गतो युधिष्ठिरं भक्त्या त्यक्त्वा सर्वस्वमीहितम् 07*0168_03 लोहिताक्षं महाबाहुं बृहन्तं तं वरध्वजम् 07*0168_04 महासत्त्वा महाकाया सौवर्णे स्यन्दने स्थितम् % Dn2 D3 cont.: 07*0169_01 नानाध्वजपताकेन नानाकवचवाजिना % 7.22.61 % After 61, N (except K3; Ś2 missing) T G3 % ins.: 07*0170_01 संन्यवर्तन्त युद्धाय बहवो देवरूपिणः % 7.23.16 % After 16, D4.6.7 % ins.: 07*0171_01 तौ द्रोणभीष्मौ निहितौ किमन्यद्भागधेयतः % 7.23.19 % After 19abcd, N (D2 after 19ab) ins.: 07*0172_01 कथं च वो मनस्तात संनिवृत्तेष्ववर्तत % 7.24.4 % After 4, G1 % M1.2.4.5 ins.: 07*0173_01 एवमुक्त्वा स्वयं भीममभ्ययात्तनयस्तव 07*0173_02 क्रूरं दृष्ट्वा तु ते पुत्रं भीमसेनोऽभ्यवर्तत % 7.24.14 % After 14, K5 Dn2 D6.7 ins.: 07*0174_01 दुःशासनस्तु संयान्तं द्रोणाय नकुलं युधि 07*0174_02 सव्यदक्षिणमस्यन्तं शूरः शूरं न्यवारयत् % 7.24.25 % After % 25ab, D4 ins.: 07*0175_01 अविध्यत्संगरे सोऽपि पुनः पुनर्ननादयत् % After 25, Dn2 S (G4 after % 24) ins.: 07*0176_01 साल्वो भीमरथः शूरं श्रुतसेनं महाहवे 07*0176_02 द्रोणायाभिमुखं यान्तं शरौघेण न्यवारयत् % 7.24.27 % After 27, S (except G4) ins.: 07*0177_01 तमार्जुनिः शरैश्चक्रे पितृव्यं जर्जरच्छविम् 07*0177_02 शरैश्च द्रौपदीपुत्रं चित्रसेनः समावृणोत् 07*0177_03 किरन्तं शरजालानि प्रभिन्नमिव कुंजरम् 07*0177_04 श्रुतकर्माणमायान्तं दौःशासनिरवायत् % 7.24.28 % After 28, D4.7.8 ins.: 07*0178_01 महारथं तु सौभद्रं सर्वयुद्धविशारदम् % 7.24.31 % Ś K B (except B5) Dc1 % Dn D1-3.5.6 ins. after 31: D4.7.8 after 29: 07*0179_01 आर्जुनिं श्रुतकीर्तिं च द्रौपदेयं महारथम् 07*0179_02 द्रोणायाभिमुखं यान्तं दौःशासनिरवारयत् 07*0179_03 तस्य कृष्णसमः कार्ष्णिस्त्रिभिर्भल्लैः सुसंशितैः 07*0179_04 धनुर्ध्वजं च सूतं च छित्त्वा द्रोणान्तिकं ययौ % 7.24.33 % After 33, S ins.: 07*0180_01 ततोऽभिमन्युः कर्माणि कुर्वन्तं चित्रयोधिनम् 07*0180_02 आर्जुनिः कृतिनं शूरं लक्ष्मणं समयोधयत् % 7.24.37 % After 37, S ins.: 07*0181_01 अङ्गदं पञ्चभिर्बाणैरविध्यत्स परंतपः 07*0181_02 अङ्गदो दशभिर्बाणैः पुनरेनमवाकिरत् 07*0181_03 ततः समभवद्युद्धमन्योन्यमितरेतरम् 07*0181_04 वीराणां जयकाङ्क्षाणामतीव बलपौरुषात् % 7.24.44 % After 44, Dn2 D6 ins.: 07*0182_01 बृहद्धनुर्बृहच्चैव जयमित्रो जयस्तथा 07*0182_02 धृष्टद्युम्नसुतान्वीरान्पुत्रास्ते समवारयन् % 7.24.54 % After % 54, N ins.: 07*0183_01 पाण्ड्यमिन्द्रमिवायान्तमसुरान्प्रति जघ्नुषम् 07*0183_02 समर्थः सायकौघेन द्वीपं सिन्धुरिवावृणोत् 07*0183_03 गदापरिघनिस्त्रिंशपट्टिशायोधनोपलैः 07*0183_04 कडङ्गरैर्भुशुण्डीभिः प्रासतोमरसायकैः % D6 cont.: 07*0184_01 तस्य सिन्धुपतेर्वाहान्व्यधमत्पाण्ड्यराट्स्वयम् 07*0184_02 वीरो वीरेण संक्रुद्धो द्रोणायाभिमुखं व्रजन् 07*0184_03 अलम्बुषस्तु संक्रुद्धो घटोत्कचमवारयत् 07*0184_04 मृगर्क्षयुद्धे तिष्ठन्तं रथे वीरो रथेषुभिः 07*0184_05 तां पाण्डवीं महासेनां देवसेनोपमां रणे 07*0184_06 अवाकिरच्छरौघेण असुरा इव तावकः % On the other hand M3-5 ins. after 54: 07*0185_01 पार्थमिन्द्रमिवायान्तं द्रोणं प्रति निजघ्नुषम् 07*0185_02 समार्च्छत्सायकौघेन स्वयं राजा न्यवारयत् 07*0185_03 स नृपं साश्वयन्तारमरातिघ्नमरातिहा 07*0185_04 अमृद्नात्तं पृषत्केन दुर्योधनमरिंदमम् 07*0185_05 स ज्यां मृद्नत्पृषत्केन स्पृष्ट्वा वृक्षमिवाशनिः 07*0185_06 वीरो विस्मापयन्युद्धे द्रोणायाभिमुखोऽव्रजत् 07*0185_07 अलम्बुसस्तु संक्रुद्धो घटोत्कचमवारयत् 07*0185_08 वृकर्क्षयुक्ते तिष्ठन्तं रथे वीरो वरेषुभिः % 7.24.58 % T G3 ins. after % 58: D3.6 after 60ab: D4.5.7.8 after 61: M3-5 % after 59: 07*0186_01 भारद्वाजस्तु सेनान्यं धृष्टद्युम्नं महारथम् 07*0186_02 तमेव राजन्संपश्यन्नतिक्रम्य तथा बहून् 07*0186_03 महता शरजालेन किरन्तं शत्रुवाहिनीम् 07*0186_04 अवारयन्महाराज सामात्यं सपदानुगम् 07*0186_05 तथान्ये पार्थिवा राजन्बहुत्वान्नानुकीर्तिताः 07*0186_06 समसज्जन्त ते सर्वे यथायोगं यथाबलम् 07*0186_07 हयैर्हयाः समाजग्मुः कुञ्जरैरेव कुञ्जराः 07*0186_08 पदातयः पदातैश्च रथैरेव रथर्षभाः 07*0186_09 अकुर्वन्नार्यकर्माणि तत्र ते पुरुषर्षभाः 07*0186_10 कुलवीर्यानुरूपाणि संसृष्टाश्च परस्परम् % 7.25.5 % After 5, D5 ins.: 07*0187_01 तत्र युद्धान्यदृश्यन्त प्रदृप्तानि बहूनि च % 7.25.20 % After 20ab, Ś K2-4 B Dc1 Dn D1-3.5-8 % ins.: 07*0188_01 तदन्वयेन नागेन भीमसेनमुपाद्रवत् % 7.25.21 % K2 % (marg.).4.5 Dn D1-3.5-8 ins. after 21: D4 after % 20ab: 07*0189_01 वृकोदररथं साश्वमविशेषमचूर्णयत् 07*0189_02 पद्भ्यां भीमोऽप्यथो धावंस्तस्य गात्रेष्वलीयत 07*0189_03 जानन्नञ्जलिकावेधं नापाक्रामत पाण्डवः 07*0189_04 गात्राभ्यन्तरगो भूत्वा करेणाताडयन्मुहुः 07*0189_05 लालयामास तं नागं वधाकाङ्क्षिणमव्ययम् 07*0189_06 कुलालचक्रवन्नागस्तदा तूर्णमथाभ्रमत् 07*0189_07 नागायुतबलः श्रीमान्कालयानो वृकोदरम् 07*0189_08 भीमोऽपि निष्क्रम्य ततः सुप्रतीकाग्रतोऽभवत् 07*0189_09 भीमं करेणावनम्य जानुभ्यामभ्यपातयत् 07*0189_10 ग्रीवायां वेष्टयित्वैनं स गजो हन्तुमैहत 07*0189_11 करवेष्टं भीमसेनो भ्रमं दत्त्वा व्यमोचयत् 07*0189_12 पुनर्गात्राणि नागस्य प्रविवेश वृकोदरः 07*0189_13 यावत्प्रतिगजायातं स्वबलस्थमवैक्षत 07*0189_14 भीमोऽपि नागगात्रेभ्यो विनिःसृत्यापयाज्जवात् % 7.25.24 % After 24, G1 M ins.: 07*0190_01 भीमोऽपि दोर्भ्यां नागेन्द्रं निपीड्यामोचयद्बली % 7.25.30 % After 30ab, G5 ins.: 07*0191_01 प्राग्ज्योतिषानाधिपतेर्गत्वा ना[ग]मबोधयत् % 7.25.31 % After 31, G1 M ins.: 07*0192_01 ततो युधिष्ठिरो दृष्ट्वा दशार्णाधिपतिं हतम् 07*0192_02 महता रथवंशेन प्राग्ज्योतिषमभिद्रवत् % 7.25.35 % After 35, S ins.: 07*0193_01 आपतन्तं तु संप्रेक्ष्य नागं सात्वतपुंगवः 07*0193_02 अविध्यत्पञ्चभिर्बाणैः शितैराशीविषोपमैः % M3-5 cont.: 07*0194_01 सोऽतिविद्धो बलवता सत्यकेन विशां पते 07*0194_02 व्यवर्तत परित्रासान्मण्डलानि शरार्दितः % 7.25.49 % After 49ab, D6 ins.: 07*0195_01 रथं बभञ्ज संक्रुद्धश्चण्डवातो यथा द्रुमम् % D6 cont.: K4 B (B3 marg.) Dc1 Dn2 D1.3.5 % ins. after 49ab: 07*0196_01 युयुत्सुस्तु रथाद्राजन्नपाक्रामत्त्वरान्वितः 07*0196_02 ततः पाण्डवयोधास्ते नागराजं शरैर्द्रुतम् % 7.25.50 % After % 50, M3-5 ins.: 07*0197_01 स भीमेनाथ बहुधा दन्ताभ्यामवपीडयन् 07*0197_02 मोक्षितो युद्धशौण्डेन नागायुतबलो गजः % 7.25.51 % After 51, D3.6 S ins.: 07*0198_01 चेकितानश्चतुःषष्ट्या सोत्तरायुधिकं पुनः 07*0198_02 प्रत्यविध्यच्छरैः सर्वान्भगदत्तस्त्रिभिस्त्रिभिः % 7.25.55 % D4.5.7 ins. after 55ab: D3.6 % S after 55: 07*0199_01 रजश्च सुमहद्राजन्नन्तरिक्षं समाचिनोत् % D4.5.7 cont.: 07*0200_01 स रेणुमार्गो वियति भाति दण्ड इवोत्थितः 07*0200_02 समुच्छ्रितो भृशार्ताया सेनाया सुभुजो यथा % D4.5.7 cont.: D3.6 S ins. after 199*: 07*0201_01 अभिधावेति कौन्तेयं संचोदयदिवार्जुनम् % 7.25.57 % After % 57, Ś1 ins.: 07*0202_01 समन्ततस्तत्र जनाधिपेश्वर % 7.26.6 % After 6, % S ins.: 07*0203_01 सिंहनादं महत्कृत्वा धनुर्बाणरवैः सह 07*0203_02 विद्राव्यमाणं संपश्य हतभूयिष्ठनायकम् 07*0203_03 दृष्ट्वा विनद्य सहसा मम सेनां प्रमृद्नति % 7.26.19 % For 19, S subst.: 07*0204_01 ततो नैवार्जुनोपेन्द्रौ न रथः साश्वकेतनः 07*0204_02 दृश्यन्ते शरवर्षेण प्रबलेन समावृताः % After 19, S ins.: 07*0205_01 ततस्तेन शरौघेण महता समवास्तृतः 07*0205_02 नाशकन्नाम बीभत्सुरमित्रान्प्रतिबाधितुम् % 7.26.20 % After % 20ab, M2 ins.: 07*0206_01 ततो जनार्दनः पार्थं प्रत्युवाच हसन्निव 07*0206_02 वज्रमस्त्रं तु संधाय जहि संशप्तकानिह % 7.26.28 % After 28, N (Ś2 missing) % ins.: 07*0207_01 कर्मैतत्पार्थ शक्रेण यमेन धनदेन च 07*0207_02 दुष्करं समरे यत्ते कृतमद्येति मे मतिः 07*0207_03 युगपच्चैव संग्रामे शतशोऽथ सहस्रशः 07*0207_04 पतिता एव मे दृष्टाः संशप्तकमहारथाः % 7.27.25 % For 25cd, Ś K Dn D1-3.5-8 subst.: 07*0208_01 संन्यवारयदस्याशु लघुत्वात्पाकशासनिः % After 25, Dn D2.3.5-8 ins.: 07*0209_01 ववर्ष शरवर्षं तु पुनरेव धनंजयः % 7.28.8 % After 8abc, B Dc1 Dn2 % D3.5.6 ins.: 07*0210_01 तद्व्यशीर्यत भूतले 07*0210_02 विशीर्णवर्मा स गजः शरैः सुभृशमर्दितः 07*0210_03 बभौ शिरसि मातंगो % 7.28.14 % After 14, D3.6 ins.: 07*0211_01 तौ विध्यमानौ नाराचैर्भगदत्तेन भारत 07*0211_02 जग्मतुर्नैव संमोहं चुक्षुभाते न चाच्युतौ % 7.28.16 % After 16, D4-7 ins.: 07*0212_01 तदस्त्रमुद्यतं दृष्ट्वा वासुदेवः प्रतापवान् 07*0212_02 अर्जुनः पृष्ठतं कृत्वा प्रतिजग्राह वीर्यवान् % 7.28.18 % After 18ab, % K2 Dn2 D4.6-8 S ins.: 07*0213_01 पद्मकोशविचित्रा च सर्वर्तुकुसुमाकुला 07*0213_02 ज्वलनार्केन्दुवर्णाढ्या तारकोज्ज्वलपावका 07*0213_03 तया पद्माभिशोभिन्या वायुकम्पितलोलया 07*0213_04 शोभतेऽभ्यधिकं शौरिरतसीपुष्पसंनिभः 07*0213_05 केशवः केशिमथनः शार्ङ्गधन्वारिमर्दनः 07*0213_06 सन्ध्याभ्रैरिव संछन्नः प्रावृट्काले नगोत्तमः % 7.28.19 % After 19, M3-5 ins.: 07*0214_01 इदमस्त्रमवस्थाप्य प्राप्तं मां देवकीसुत 07*0214_02 किमर्थं पुरुषव्याघ्र स्वयं प्रतिगृहीतवान् % 7.28.22 % D6 S ins. after 22: K2 D7.8 after % the second occurrence of 22cd: D4 after 26: 07*0215_01 येयं लोकधरा देवी सर्वभूतधरा धरा 07*0215_02 सकामा लोककर्तारं नारायणमुपस्थिता 07*0215_03 स संगम्य तया सार्धं प्रीतस्तस्यै वरं ददौ 07*0215_04 सा वव्रे विष्णुसदृशं पुत्रमस्त्रं च वैष्णवम् 07*0215_05 बभूव च सुतस्तस्यां नरको नाम विश्रुतः 07*0215_06 अस्त्रं च वैष्णवं तस्मै ददौ नारायणः स्वयम् % D6 S cont.: 07*0216_01 तदेतन्नरकस्यासीदस्त्रं सर्वाहितान्तकम् 07*0216_02 तस्मात्प्राग्ज्योतिषं प्राप्तं सर्वशस्त्रविघातनम् 07*0216_03 नास्यावध्योऽस्ति लोकेऽस्मिन्मदन्यः कश्चिदर्जुन 07*0216_04 तस्मान्मया कृतं ह्येतन्मा तेऽभूद्बुद्धिरन्यथा 07*0216=04 संजय उवाच 07*0216_05 अनुनीय तु दाशार्हः पाण्डवं त्वरितोऽब्रवीत् 07*0216_06 जहि प्राग्ज्योतिषं क्षिप्रं वाक्यशेषं च मे शृणु % 7.28.32 % After 32ab, D4 ins.: 07*0217_01 व्यजायत धरा देवी पुत्रं पुत्रशतावरम् % 7.28.33 % D4.7.8 ins. after % 33ab: D6 after 34: 07*0218_01 तदस्त्रं देवगन्धर्वयक्षपन्नगराक्षसान् 07*0218_02 सर्वान्समागतान्हन्यात्किं पुनस्त्वां धनंजय 07*0218_03 भोगिनां चैव दुर्धर्षं मया दत्तं सुरासुरैः 07*0218_04 जहि प्राग्ज्योतिषं पार्थ पुरा सर्वान्हिनस्ति सः % 7.28.35 % For 35, S subst.: 07*0219_01 अवध्योऽयं महास्त्रेण भगदत्तः सुरासुरैः 07*0219_02 यथाहं नरकं लोकहितार्थमहनं पुरा % 7.28.36 % After 36, K2 (marg.) D4.7.8 ins.: 07*0220_01 घण्टां काञ्चनसंछन्नां विश्वकर्मविनिर्मिताम् 07*0220_02 काञ्चनशृङ्खलानद्धां सव्यां चिच्छेद पाण्डवः 07*0220_03 सा हता शरघातेन वज्रनिष्पेषसंनिभा 07*0220_04 पपात दूरपातेन चन्द्रबिम्बसमुज्ज्वला 07*0220_05 दक्षिणापि हता राजन्घण्टा बाणैः किरीटिनः 07*0220_06 पपात दूरमध्वानं गत्वा सूर्य इव क्षितौ 07*0220_07 भगदत्तेन निर्मुक्तः सुप्रतीकोऽपि वेगतः 07*0220_08 हनुमान्सूर्यबिम्बस्य ग्रसनार्थमिवोद्यतः % 7.28.37 % For 37, S subst.: 07*0221_01 ततः संधाय विशिखं दीप्यमानमिवानलम् 07*0221_02 अविध्यदर्जुनो नागं कुम्भयोरन्तरे भृशम् % 7.28.38 % K2 (marg.).4 Dn2 D1.3 ins. after 38: % Dn1 after line 3 of 227*: D4.5.7.8 (marg.) after % 223*: D6 after 36: 07*0222_01 स करी भगदत्तेन प्रेर्यमाणः पुनः पुनः 07*0222_02 न करोति वचस्तस्य दरिद्रस्येव कामिनी % On the other hand, D4.5.7.8 ins. after 38: 07*0223_01 मध्ये विदीर्णस्तस्थौ स प्रास्यन्दत पुनः पुनः 07*0223_02 स्यन्दमानं ततो नागं चरणाभ्यामनोदयत् % 7.28.39 % After 39, % Bom. Kumbh. ed. ins.: 07*0224_01 ततो गाण्डीवधन्वानमभ्यभाषत केशवः 07*0224_02 अयं महत्तरः पार्थ पलितेन समावृतः 07*0224_03 वलीसंछन्ननयनः शूरः परमदुर्जयः % Bom. Kumbh. ed. cont.: B (B1-3 marg.) Dn2 % D3.5.7 ins. after 39: 07*0225_01 अक्ष्णोरुन्मीलनार्थाय बद्धपट्टः सदा नृपः 07*0225_02 देववाक्यात्प्रचिच्छेद शरेण भृशमर्जुनः 07*0225_03 छिन्नमात्रेंऽशुके तस्मिन्रुद्धनेत्रो बभूव सः % Bom. Kumbh. ed. cont.: 07*0226_01 तमोमयं जगन्मेने भगदत्तः प्रतापवान् % 7.28.40 % After 40ab, Dn1 ins.: 07*0227_01 बिभेद सकलो देहो द्विधाभूतो बभूव ह 07*0227_02 राज्ञा बलवता तेन जानुभ्यां धारितो रणे 07*0227_03 अर्जुनं प्रति युद्धे न चिरकालं दधार सः 07*0227_04 एवं युद्धं तदा तेन राज्ञा तेन दुरात्मना 07*0227_05 किरीटी चार्धबिम्बेन शरेणानतपर्वणा % 7.29.1 % D4.8 ins. before the ref.: K2 (marg.) D5.7 % after the ref.: 07*0228_01 पूर्वदैत्यं महावीरं भगदत्तं महाबलम् 07*0228_02 कृष्णौ दशार्हबीभत्सू जघ्नतुर्युधि दुर्जयम् 07*0228_03 नागायुतबलप्राणं शूरमाहवशोभिनम् 07*0228_04 सुप्रतीकोऽपि बलवान्नागायुतसमो बली 07*0228_05 वैष्णवास्त्रेण संयुक्तो अंकुशेन च वीर्यवान् 07*0228_06 त्रीणि तेजांसि तत्रैव त्रेताग्निरिव चाध्वरे 07*0228_07 भगदत्तं रणे शूरं निहन्यात्कोऽर्जुनं विना 07*0228_08 अर्जुनोऽपि महावीर्यो हत्वा पितृसखं रणे 07*0228_09 क्षत्रधर्मं विचिन्त्याजौ धिग्धिगित्येव चाब्रवीत् 07*0228_10 तमादित्यसमं कान्त्या भूमौ निपतितं दिवः 07*0228_11 प्रसमीक्ष्य तदा पार्थो रेणुना त्ववगुण्ठितम् % 7.29.23 % After 23, N ins.: 07*0229_01 तत्तमो भैरवं घोरं भयकर्तृ महाहवे % 7.29.26 % After % 26, S ins.: 07*0230_01 दुर्द्यूतदेविन्गान्धारे नाक्षान्क्षिपति गाण्डिवम् 07*0230_02 ज्वलितान्निशितांस्तीक्ष्णाञ्शरान्क्षिपति गाण्डिवम् % 7.29.33 % After 33, B1.3 (both marg.) repeat % 21a-22b; while after 33, N ins.: 07*0231_01 यौधिष्ठिराण्यनीकानि प्रदहन्ति ततस्ततः % 7.30.2 % After 2ab, B1.3 Dc1 (marg. sec. m.) Dn2 D3.6 % ins.: 07*0232_01 अतः परं रणे सूत किमकुर्वन्त मामकाः % 7.31.2 % After 2, % B (B4 om.) Dc1 Dn2 D3-6 ins.: 07*0233_01 आनन्तर्यमभिप्रेप्सुः षड्विंशत्या समार्पयत् 07*0233_02 पुनश्चाग्निसमस्पर्शैराशीविषविषोपमैः % 7.31.12 % After 12ab, Dc1 ins.: 07*0234_01 कुञ्जराणां च संपातो बभूव कटुकोदयः % 7.31.17 % After 17, Dn2 ins.: 07*0235_01 अनीकानां प्रभग्नानामवस्थानमपश्यताम् 07*0235_02 दुष्करं प्रतिसंधानं भुवि चासीत्तदा नृप % 7.31.25 % After 25, N (Ś2 missing; Dn1 after 27ab) ins.: 07*0236_01 चक्रेण चक्रमासाद्य वीरो वीरस्य संयुगे 07*0236_02 अतीतेषुपथे काले जहार गदया शिरः % 7.31.29 % For 29, S subst.: 07*0237_01 भीतश्चान्य उदक्रोशदन्यो भीत उपाद्रवत् 07*0237_02 असंप्राप्तस्य तं देशमन्यो जीवितमाददे % 7.31.51 % After 51ab, % D6 ins.: 07*0238_01 रामशिष्यो महाबाहुर्धन्विनां मानहा सदा % 7.31.52 % After 52cd, N (Ś2 missing) ins.: 07*0239_01 तथैवाधिरथिस्तस्य बाणाञ्ज्वलिततेजसः % 7.31.67 % After 67, N (Ś2 missing) ins.: 07*0240_01 पत्त्यश्वरथमातङ्गास्त्वदीयाः शतशोऽपरे 07*0240_02 कर्णमेवाभ्यधावन्त त्रास्यमानाः प्रहारिणः % 7.31.72 % After 72, S ins.: 07*0241_01 संरम्भेणाभिसंसृज्य निघ्नतामितरेतरम् 07*0241_02 कुरूणां पाण्डवानां च द्रोणार्जुनसमागमे % 7.31.76 % After 76, S % ins.: 07*0242_01 महाबले क्षुब्धमहार्णवोपमे 07*0242_02 महेन्द्रसद्मातिथितां यियासवः % 7.32.4 % After 4, % D4.7.8 ins.: 07*0243_01 निस्तेजसो विमनसो निर्वीर्या निष्पराक्रमाः 07*0243_02 ये प्रधाना हतास्तेषां वैराग्यं समुपाश्रिताः 07*0243_03 नार्जुनश्च समो वीर्ये श्लाघ्यमानाः पुनः पुनः % On the other hand, D6 ins.: 07*0244_01 राजानो राजपुत्राश्च सर्वे दुर्योधनादयः % 7.32.5 % For 5ab, S subst.: 07*0245_01 ततो दुर्योधनो राजा द्रोणं दीनोऽभ्यभाषत % After 5, D4.7.8 ins.: 07*0246_01 कृपकर्णमुखादीनां प्रणयान्निष्ठुरं वचः % 7.32.19 % After 19ab, S ins.: 07*0247_01 राजपुत्रशतं हत्वा कौसल्यं च बृहद्बलम् 07*0247_02 महारथं शल्यपुत्रं लक्ष्मणं च तव प्रियम् % T G2 cont.: G3 M5 ins. after 19: 07*0248_01 निहतः पुरुषव्याघ्रः पुत्रो गाण्डीवधन्विनः % After 19, K3 Dn2 D3.6 ins.: 07*0249_01 सौभद्रः पृथिवीपाल जहौ प्राणान्परंतप % 7.32.25 % After 25, N (Ś2 missing) ins.: 07*0250_01 आरुग्णाश्च यथा वीरा दुःसाध्याश्चापि विप्लवे % 7.33.11 % After 11, S ins.: 07*0251=00 वैशंपायनः 07*0251_01 अभिमन्युं हतं श्रुत्वा धृतराष्ट्रो जनेश्वरः 07*0251_02 विस्तरेण महाराज पर्यपृच्छत्स संजयम् % 7.33.12 % After the ref. N ins.: 07*0252_01 स्थिरो भव महाराज शोकं धारय दुर्धरम् 07*0252_02 महान्तं बंधुनाशं ते कथयिष्यामि तच्छृणु % After 12, N ins.: 07*0253_01 अणुस्थानेषु विन्यस्ताः कुमाराः सूर्यवर्चसः % On the other hand, T G1-4 M ins. after 12: G5 % after 16: 07*0254_01 केसराणि च पद्मस्य सुकुमाराणि भारत 07*0254_02 कुमारा राजलोकस्य निक्षिप्ताः केसरोपमाः 07*0254_03 कर्णिकास्थो महाराज तस्य दुर्योधनोऽभवत् % 7.33.14 % After % 14ab, D4 ins.: 07*0255_01 ते रथाश्ववराः सर्वे सर्वे रक्तविभूषणाः % After 14, N ins.: 07*0256_01 चन्दनागुरुदिग्धाङ्गाः स्रग्विणः सूक्ष्मवाससः 07*0256_02 सहिताः पर्यधावन्त कार्ष्णिं प्रति युयुत्सवः % 7.33.16 % After 16, N ins.: 07*0257_01 दुर्योधनस्तु राजेन्द्र सैन्यमध्ये व्यवस्थितः % 7.33.20 % After 20, N (D2 after 20ab) ins.: 07*0258_01 ततः प्रववृते युद्धं तुमुलं लोमहर्षणम् 07*0258_02 तावकानां परेषां च मृत्युं कृत्वा निवर्तनम् % 7.34.18 % After the ref., K1.2 ins.: 07*0259_01 शृणु राजन्महाबाहो वचनं मम सुव्रत 07*0259_02 पुरा गर्भगते वापि चक्रव्यूहप्रवेशनम् 07*0259_03 मुखात्कृष्णस्य राजेन्द्र श्रुतमस्मि मया प्रभो 07*0259_04 तस्माद्व्यूहं प्रविश्यामि चक्राख्यं नृपसत्तम % 7.34.24 % After the ref., % K1.2 ins.: 07*0260_01 यातोऽहमर्जुनाद्राजन्सुभद्रायां तथैव च 07*0260_02 महद्बलेन संपूर्णं पश्यध्वं पौरुषं मम 07*0260_03 सर्वान्हनिष्यामि कुरून्द्रोणमुख्यान्नराधिप 07*0260_04 यैः कृतं दुष्कृतं कर्म पाण्डवानां महात्मनाम् 07*0260_05 ज्येष्ठा माता मदीया यत्सभां नीता दुरासदैः 07*0260_06 दुःशासनेन च तदा पापेन दुष्टकर्मणा 07*0260_07 पाञ्चालां प्रति राजेन्द्र यत्कृतं दुष्टकारिभिः 07*0260_08 तत्सर्वं चाद्य तद्व्यूहे दर्शयिष्यामि लाघवात् % 7.34.26 % After 26ab, K1 ins.: 07*0261_01 दुस्थानि सर्वसैन्यानि मत्कथा* * * * * % K4 % Dn2 D1.3 (marg.).6 G1 M1.2.3-5 (last three first % time) ins. after 26: T G2-5 M3-5 (last three % second time) after 7.35.7: 07*0262_01 नाहं पार्थेन जातः स्यां न च जातः सुभद्रया 07*0262_02 यदि मे संयुगे कश्चिज्जीवितो नाद्य मुच्यते 07*0262_03 यदि चैकरथेनाहं समग्रं क्षत्रमण्डलम् 07*0262_04 न करोम्यष्टधा युद्धे न भवाम्यर्जुनात्मजः % 7.35.4 % For 4, S % subst.: 07*0263_01 द्रोणो हि कृतवान्यत्नं शस्त्रास्त्रकृतनिश्रमः 07*0263_02 त्वं तु बालः स बलवान्संग्रामाणामकोविदः % 7.35.5 % After 5, Dn2 D6 S ins.: 07*0264_01 व्यवसायो हि मे योद्धुं रणोत्सवसमुद्भवः % 7.35.6 % After 6ab, Dn2 S ins.: 07*0265_01 अथ वा रुद्रमीशानं सर्वभूतगणैर्वृतम् % Dn2 S ins. after 6cd: D6 % after 6ab: 07*0266_01 यच्चैतत्पश्यसे सूत सयोधाश्वरथद्विपम् % 7.35.7 % After the above S cont.: 07*0267_01 एवमप्युच्यमानः स सारथिस्तं पुनः पुनः 07*0267_02 वीर ते तेन मा युद्धमिति सौभद्रमब्रवीत् % 7.35.15 % After 15, D6 S ins.: 07*0268_01 तदभेद्यमनाधृष्यं द्रोणानीकं सुदुर्जयम् 07*0268_02 भित्त्वार्जुनिरसंभ्रान्तो विवेशाचिन्त्यविक्रमः % 7.35.31 % After % 31ab, D7.8 S ins.: 07*0269_01 समास्थितान्योधवरैर्दान्ताश्वान्साधुसारथीन् 07*0269_02 विपताकाध्वजच्छत्त्रान्वितूणीरायुधानपि 07*0269_03 विसूताश्वरथाभीशून्विशम्यायोक्त्रदण्डकान् % 7.35.40 % After 40cd, N (Ś2 missing) ins.: 07*0270_01 यथासुरबलं घोरं त्र्यम्बकेनामितौजसा 07*0270_02 कृत्वा कर्म रणेऽसह्यं परैरार्जुनिराहवे % 7.36.3 % After 3, K2 (marg.) ins.: 07*0271_01 अभिमन्युरसौ वीरो विष्णुतुल्यपराक्रमः 07*0271_02 सौभद्रो अयमायातो अस्माञ्जेतुं महाबलः % 7.36.11 % After 11, S (M2 om.) ins.: 07*0272_01 ततो रथाः पदात्योघाः कुञ्जराः सादिनश्च ह % 7.36.21 % After 21ab, S (M2 om.) ins.: 07*0273_01 अभ्यद्रवत तं कार्ष्णिमश्मकेन्द्रः कृतत्वरः % 7.36.35 % After 35, % K2 (marg.) ins.: 07*0274_01 एकोऽनेकाञ्जघानाशु प्राणिनामन्तको यथा 07*0274_02 कालाग्निसदृशो वीर्ये मातरिश्वेव वै जवे 07*0274_03 युध्यमानो महाबाहुः शक्रतुल्यपराक्रमः 07*0274_04 जघान समरे सर्वान्नानाशस्त्रविशारदान् 07*0274_05 इतीव तेषां समरे महात्मा 07*0274_06 प्रतापवान्नीतिवतां वरिष्ठः 07*0274_07 युद्धे च तस्मिन्स महाबलो रिपूंश् 07*0274_08 चकार सर्वानिषुभिः प्रदग्धान् % On the other hand, S (except M3; M2 om.) % ins. after 35: 07*0275_01 सौभद्रशरनिर्भिण्णाः समरेऽमरविक्रमाः 07*0275_02 एवं शल्यो विमृदितस्तव पौत्रेण भारत % 7.37.22 % After % 22, K5 Dn1 ins.: 07*0276_01 तांस्तथा द्रवतो दृष्ट्वा सौभद्रः प्रहसन्निव % 7.38.1 % After 1c, D7.8 % ins.: 07*0277_01 मम पौत्रो जिघांसति 07*0277_02 यथा चैव हि यत्सैन्यं % For 1cd, S subst.: 07*0278_01 यत्सैन्यं मम पुत्रस्य मम पौत्रः प्रबाधते % 7.38.16 % After 16ab, Dn2 % reads 18ab for the first time, repeating it in its % proper place. G2 ins. after 16ab: 07*0279_01 अभिमन्युं महासत्त्वं श्लाघते वन्दिनो यथा 07*0279_02 तस्मात्संपश्यतस्तस्य द्रोणाचार्यस्य धीमतः % 7.38.21 % For 21, S subst.: 07*0280_01 दुःशासनस्तु संरब्धं ज्ञात्वा भ्रातरमग्रजम् 07*0280_02 तान्निवर्त्य रथोदारानथ भ्रातरमब्रवीत् % 7.38.26 % For 26ab, K1-4 D1 subst.: 07*0281_01 दुःशासनस्तथेत्युक्तो भ्रात्रा तव सुतस्तदा % 7.39.1 % After the ref., S ins.: 07*0282_01 ततः समभवद्युद्धं तयोः पुरुषसिंहयोः 07*0282_02 तस्मिन्काले महाबाहुः सौभद्रः परवीरहा 07*0282_03 सशरं कार्मुकं छित्त्वा लाघवेन न्यपातयत् 07*0282_04 दुःशासनं शरैर्घोरैः संततक्ष समन्ततः % 7.39.3 % After 3ab, K2 ins.: 07*0283_01 अक्षकूटं समाश्रित्य सौबलस्याभवद्बलम् 07*0283_02 शृणु मे वचनं तात पितृव्योऽसि महामते 07*0283_03 सौहृदं पृष्ठतः कृत्वा सर्वैरेव दुरात्मभिः 07*0283_04 भुक्तं राज्यमिदं मूढैः सर्वधर्मबहिष्कृतैः 07*0283_05 सुहृद्भिर्भुज्यते राज्यं सुहृद्भिर्भुज्यते सुखम् 07*0283_06 विना सुहृद्भिर्भोगाश्च ऐहिकामुत्रिकं च यत् 07*0283_07 मिथ्याभूतं च तत्सर्वं सुहृद्भिर्वर्जितं तदा 07*0283_08 दूर्द्यूतदेवना यूयं पापिष्ठाः पापवञ्चकाः 07*0283_09 तेषां त्वमग्रणीः पाप येन सा द्रुपदात्मजा 07*0283_10 आनीता च सभां साध्वी तस्येदं कर्मणः फलम् 07*0283_11 दर्शयिष्यामि सर्वेषां कुरूणां च दुरात्मनाम् % After % 3, K5 Dn D2.4-6 S ins. (cf. 283*, line 1): 07*0284_01 अक्षकूटं समाश्रित्य सौबलेन दुरात्मना % K5 Dn1 D2.4-6 cont.: Ś1 K1-4 B Dc1 D1.3.7.8 % ins. after 3 (cf. 5cd): 07*0285_01 तत्त्वयेदमनुप्राप्तं तस्य कोपान्महात्मनः % 7.39.10 % For 10ab, S subst.: 07*0286_01 तेन तं जत्रुदेशे वै विद्ध्वा परपुरंजयः % After 10ab, N (Ś2 missing) ins.: 07*0287_01 जगाम सह पुङ्खेन वल्मीकमिव पन्नगः % After 10, N (Ś2 % missing) ins.: 07*0288_01 शरैरग्निसमस्पर्शैराकर्णसमचोदितैः % 7.39.19 % After 19, N (Ś2 missing) ins.: 07*0289_01 तथा तु वर्तमाने वै संग्रामेऽतिभयंकरे % 7.39.21 % After 21ab, N (Ś2 missing; % B3 on marg.) ins.: 07*0290_01 अथ चैते सुसंरब्धाः सिंहा इव बलोत्कटाः % After 21, K2 ins.: 07*0291_01 ततः कर्णो ययौ राजन्नभिमन्युजिघांसया 07*0291_02 बालोऽयं युध्यमानोऽयं मया योद्धुमिहेच्छति 07*0291_03 एनं वधिष्यामि रिपुं यथा वृत्रं शचीपतिः 07*0291_04 एवमुक्त्वा तु राधेयो रथारूढो महारथः 07*0291_05 ययौ योद्धुं महावीरः कुरूणां तत्र पश्यताम् 07*0291_06 प्रध्माप्य शङ्खं राधेयो महामेघौघनिस्वनम् 07*0291_07 रथेनाभ्यपतद्वेगादादित्यसदृशेन वै 07*0291_08 धनुषा पूर्यमाणेन मौर्वीगुणविभूषिणा 07*0291_09 शरैरग्निशिखाकारैराशीविषसमप्रभैः % 7.39.29 % After % 29cd, N (Ś2 missing) ins.: 07*0292_01 धनुर्मण्डलनिर्मुक्तैः शरैराशीविषोपमैः 07*0292_02 सच्छत्त्रध्वजयन्तारं साश्वमाशु स्मयन्निव 07*0292_03 कर्णोऽपि चास्य चिक्षेप बाणान्संनतपर्वणः 07*0292_04 असंभ्रान्तश्च तान्सर्वानगृह्णात्फल्गुनात्मजः 07*0292_05 ततो मुहूर्तात्कर्णस्य बाणेनैकेन वीर्यवान् % On the other hand, S ins. after 29cd: 07*0293_01 तस्मै चिक्षेप निशितं शरं परमसंहितम् % 7.40.5 % After 5ab, S ins.: 07*0294_01 कर्णानुजं च संप्रेक्ष्य तावका व्यथिताभवन् % 7.40.8 % After 8, T G M3.4 % ins.: 07*0295_01 तिष्ठ कर्ण महेष्वास कृप दुर्योधनेति च 07*0295_02 द्रोणस्य क्रोशतो राजंस्तदनीकमभज्यत % 7.40.18 % After 18, N (Ś2 missing) ins.: 07*0296_01 चर्मचापधरैश्चापि व्यवकीर्णैः समन्ततः % 7.40.24 % After 24, S ins.: 07*0297_01 यथा पुरा वह्निसुतः सुरसैन्येषु वीर्यवान् % 7.41.3 % After % 3, N ins.: 07*0298_01 तेनैव तु पथा याताः पितरो मातुलैः सह % 7.41.10 % After 10ab, S ins.: 07*0299_01 दमो वा ब्रह्मचर्यं वा सूत यच्चास्य सत्तम 07*0299_02 देवं कतममाराध्य विष्णुमीशानमग्निजम् % After 10, S ins.: 07*0300_01 नैवं कृतं महत्कर्म भीष्मेणाज्ञासिषं तथा 07*0300_02 सिन्धुराट्तनयस्त्वेको यथा पार्थानवारयत् % 7.41.15 % For 13e-15c, S % subst.: 07*0301_01 तस्य चाल्पेन कालेन नियमेन सुतोषितः 07*0301_02 प्रीतो महेश्वरस्तस्मै वरं चैवं ददौ तदा 07*0301_03 स तु वव्रे वरं तत्र पाण्डवेयानहं रणे 07*0301_04 वारयेयं रथेनैकः % 7.41.16 % For subst. for 16, cf. v.l. 17. K5 ins. % after 17ab: D7.8 after 16ab: 07*0302_01 यमाहुरजितं संख्ये शङ्खचक्रगदाधरम् 07*0302_02 विष्णुसहस्रमूर्धानं स कृष्णः पाति फाल्गुनम् % 7.41.17 % T ins. after % 17: G1.2.4.5 M subst. for 16-17: G3 subst. for % 16a-17b: 07*0303_01 तेनोक्तस्तमृते पार्थं शर्वस्तस्मै वरं ददौ 07*0303_02 एकाहमिति राजेन्द्र तत्रैवादर्शनं गतः % 7.42.15 % After 15, G1 M ins.: 07*0304_01 विव्यधुः शरवर्षेण समन्तान्नृपसत्तमाः 07*0304_02 संछाद्यमानो बहुभिः पाण्डवानां महारथैः 07*0304_03 न विव्यथे महाराज दिव्यमस्त्रमुपाश्रितः 07*0304_04 छित्त्वा च ताञ्शरान्राजञ्शरवर्षैः पृथग्विधैः 07*0304_05 छादयामास तान्सर्वांस्तदभूद्रोमहर्षणम् % 7.44.8 % For 8cd, % T G1-4 M1.2 subst.: 07*0305_01 संत्रस्ता वाहिनी तुभ्यं नौरिवासीन्महार्णवे % 7.44.12 % After 12, % S ins.: 07*0306_01 सोऽभिमन्युस्ततस्तस्य छित्त्वा प्रणदतो बली % 7.44.24 % After 24, S ins.: 07*0307_01 भिन्नानीकाश्च दिङ्मूढा भूयः संत्रस्तचेतसः 07*0307_02 भल्लैरुत्कृत्तशिरसः परलोकमथाविशन् % 7.45.3 % After 3, D2.5 ins.: 07*0308_01 मूलं हि सर्वधर्माणां दैवतं स्वर्गवासिनाम् 07*0308_02 स कृष्णो दैवतं येषां किं तेषां दुःखसंभवः 07*0308_03 कर्मणां प्रतिपन्नेऽर्थे कालेन परिणामिते 07*0308_04 का चिन्ता महती भूप चिन्तया बाध्यते जडः 07*0308_05 क्रियोपक्रमितः पूर्वं परिणामदृशः सुखम् 07*0308_06 त्यागं विना महाराज समाधानं न विद्यते 07*0308_07 भवांस्तद्रहितो राजञ्शृणुष्वाचरिते फलम् % 7.45.4 % After the ref., G1 M ins.: 07*0309_01 तावकास्तव पुत्राश्च वीक्षमाणाः परस्परम् % After 4, G1 M ins.: 07*0310_01 गोत्रनामभिरन्योन्यं क्रन्दन्तो जीवितैषिणः % 7.45.6 % After 6, G1 M1.2 ins.: 07*0311_01 तथा सर्वे समभ्येत्य सौभद्रं द्रुतमर्पयन् 07*0311_02 तथा विनिहतां दृष्ट्वा तव सेनामनाथवत् % 7.45.7 % After 7, S ins.: 07*0312_01 सौभद्रेण महाराज शक्रप्रतिमतेजसा % 7.45.12 % After 12, K2 (marg.) % ins.: 07*0313_01 अब्रवील्लक्ष्मणः क्रुद्धमार्जुनिं परमामास्त्रवित् 07*0313_02 शृणु वाक्यं महाबाहो अभिमन्यो महाबल 07*0313_03 गच्छ त्वं पाण्डवाञ्शीघ्रं मा युद्धं कुरु सुव्रत 07*0313_04 तस्य तद्वचनं श्रुत्वा अभिमन्युः प्रतापवान् 07*0313_05 उवाच लक्ष्मणं क्रुद्धः प्रहसन्निव भारत 07*0313_06 गमिष्यामि चिरं भ्रातः सर्वानेतान्निहत्य वै 07*0313_07 पाण्डवान्प्रति चाद्यैव इति सत्यं वदामि ते % After 313*, K2 (marg.) reads 15 for the first % time, repeating it in its proper place; while S % ins. after 12: 07*0314_01 सिंहशावो वने यद्वत्पुण्डरीकशिशुं यथा % 7.45.15 % K2 repeats 14a after % 15 and, reading 14b thereafter, ins.: 07*0315_01 तस्य चातिक्रमं दृष्ट्वा लक्ष्मणो युद्धकोविदः 07*0315_02 युद्धं चक्रे तदा तेन शस्त्रास्त्रैर्मतिमान्नृप 07*0315_03 तयोर्युद्धमतीवासीद्बुधाङ्गारकयोरिव 07*0315_04 अन्योन्यं * जिघांसतोर्बलवासवयोरिव 07*0315_05 शरजालैर्महाघोरैर्विव्यधुस्ते परस्परम् 07*0315_06 लक्ष्मणो निशितैर्बाणैर्दशभिश्च स्तनान्तरे 07*0315_07 आजघानार्जुनिं चैव तथा विद्धोऽभिमन्युना 07*0315_08 पञ्चभिः पञ्चभिर्बाणैर्निजघ्ने रथवाजिनः 07*0315_09 सारथिमिषुणैकेन ध्वजं चैकेषुणाहनत् 07*0315_10 त्रिभिर्बाणैर्धनुश्छित्त्वा आर्जुनिः सुमहाबलः % 7.45.17 % After 17, % K2 D7.8 ins.: 07*0316_01 स भ्रातॄन्राजपुत्रांश्च कुमारस्यानुयायिनाम् 07*0316_02 जघान बाणैः सौभद्रः सहस्राणि चतुर्दश 07*0316_03 अष्टौ रथसहस्राणि सप्त नागशतानि च % 7.47.3 % After 3, S ins.: 07*0317_01 संध्यानुगतपर्यन्तः शरदीव दिवाकरः % 7.47.8 % After 8ab, % M3-5 ins.: 07*0318_01 मगधाधिपतेश्चापि जयत्सेनस्य वै शिरः % 7.47.13 % Ś K2 % (marg.).5 B Dc1 Dn2 D1.2.5.7.8 ins. after 13: % Dn1 D3.6 after 13ab: 07*0319_01 हृद्यसंभ्रान्तवद्राजंस्तदद्भुतमिवाभवत् % 7.47.20 % After 20ab, M3-5 ins.: 07*0320_01 तमो घ्नतः सुदीप्तस्य सवितुर्मण्डलं यथा % After % 20, Ś2 K (except K5) ins.: 07*0321_01 विकर्षतो धनुः श्रेष्ठं नान्तरं दृश्यते हि वै % 7.47.25 % After % 25, D7.8 ins.: 07*0322_01 ह्रीमत्त्वात्क्षितिपालानां पश्यतामद्य च द्विज 07*0322_02 न मेऽङ्ग हीयते किंचिन्न वै वागेति मां तथा 07*0322_03 कुमारवरवीरस्य संतप्तपरमेषुभिः 07*0322_04 बाणैरच्छिन्ननिर्मुक्तैः शल्यैरन्तर्गतं मम 07*0322_05 विचिन्वद्भिरिवासून्मे शरीरं न विभाव्यते 07*0322_06 कः किं किं स धनुर्वेदो येनैकेन वयं जिताः % 7.47.27 % After 27, D7.8 ins.: 07*0323_01 ज्यालक्षणं मया चेह नोपदिष्टं तु फल्गुने % 7.47.30 % After 30, D7.8 ins.: 07*0324_01 विलक्षकरणं वा(? ना)दं विमुञ्चन्नग्रतो नृप 07*0324_02 संधानकृतलक्षस्य किंचिद्व्याक्षिप्तचेतसः % On the other hand, T G2-5 ins. after 30: 07*0325_01 पुरः स्थितेन केनापि दुःशक्यो जेतुमार्जुनिः % 7.47.31 % After 31ab, D7.8 % ins.: 07*0326_01 दृष्ट्वा सौभद्रमस्यन्तमुच्चैः शब्दमकुर्वत 07*0326_02 नष्टलक्षः कुमारोऽयं हन्यतां हन्यतामिति 07*0326_03 तस्य चिन्तयमानस्य अभिमन्योर्महात्मनः % 7.47.34 % After 34, D7.8 ins.: 07*0327_01 मण्डलानि सुशिक्षाभिर्गतप्रत्यागतानि च % 7.47.37 % After 37ab, N ins.: 07*0328_01 क्षुरप्रेण महातेजास्त्वरमाणः सपत्नजित् % 7.48.2 % After 2, S ins.: 07*0329_01 यदि पाणितलादेतच्चक्रं मुच्येत फाल्गुनेः 07*0329_02 वरदानान्मातुलस्य विष्णोश्चक्रमिवापतेत् % 7.48.11 % After 11ab, D7.8 ins.: 07*0330_01 ततो महीतलात्कार्ष्णिर्विषपीत इव स्खलन् 07*0330_02 समभ्यधावद्दष्टौष्ठो दौःशासनिमथ क्षितौ 07*0330_03 सोऽपि वेगवतीं गृह्य गदामुद्यम्य चार्जुनिम् 07*0330_04 किंचिच्छ्वासस्तु सौभद्रो दौःशासनिमताडयत् 07*0330_05 तावुभौ भ्रातरावेवं गतौ वैवस्वतक्षयम् % 7.48.12 % After 12ab, D7.8 S ins.: 07*0331_01 देवकल्पो महेष्वासः क्षत्रं दग्ध्वा महायशाः % 7.48.17 % After 17, D7.8 ins. (the gloss): 07*0332_01 काकपक्षाक्लिप्तकेशं पौगण्डमिति संज्ञितम् % 7.48.26 % After 26, S ins.: 07*0333_01 निष्टनद्भिरतीवार्तैरुद्वमद्रुधिरस्रवैः 07*0333_02 नरैः पतद्भिः पतितैरवनिस्त्वधिकं बभौ % 7.48.33 % After 33, K2 ins.: 07*0334_01 अस्तं गतोऽयं द्युमणिस्तापयित्वा महाबलः 07*0334_02 सौभद्रः शत्रुदमनः किं जातं न विद्म वै 07*0334_03 एवं ब्रुवाणो नृपतिः सैन्येन महता वृतः 07*0334_04 व्यूहद्वारं समासाद्य बाष्पपूर्याकुलेक्षणः 07*0334_05 तच्छ्रुत्वा च हतं पुत्रं कौरवैर्जिह्मकारिभिः 07*0334_06 लोकैः संकथितं सर्वमभिमन्योः पराक्रमम् 07*0334_07 श्रुत्वा च तैर्हतं वीरं धैर्यमालम्ब्य सत्वरम् 07*0334_08 परमं सत्त्वमालम्ब्य प्रत्युवाच युधां वरः % 7.48.38 % After 38, K2 (marg.).5 Dn D2.4-6 ins.: 07*0335_01 गतः पुण्यकृतां लोकान्भास्वरान्पुण्यनिर्जितान् % K2 cont.: 07*0336_01 पुत्रशोकात्परं नास्ति दुःखमन्यन्महत्तरम् 07*0336_02 ऐहिकामुत्रिको दाता फलस्यान्यो न विद्यते 07*0336_03 स पुत्रो निहतो मेऽद्य नाहं जीवितुमुत्सहे 07*0336_04 किं मया जीवितेनार्थः सौभद्रेण विना भुवि % while K5 cont.: 07*0337_01 अक्षयां गतिमासाद्य स गतः शाश्वतीः समाः % 7.49.3 % After 3, S ins.: 07*0338=00 युधिष्ठिरः 07*0338_01 एष कर्णं कृपं शल्यं राजानं च सुयोधनम् 07*0338_02 द्रोणं द्रौणिं महेष्वासं तथैवान्यान्महारथान् % 7.49.4 % T G1-3.5 M ins. after 4ab: G4 cont. 338*: 07*0339_01 हत्वा शत्रुगणान्वीर एष शेते निपातितः 07*0339_02 कृतास्त्रान्युद्धकुशलान्महेष्वासान्महाबलान् 07*0339_03 कुलशीलगुणैर्युक्ताञ्शूरान्विख्यातपौरुषान् 07*0339_04 द्रोणेन विहितं व्यूहमभेद्यममरैरपि 07*0339_05 अदृष्टपूर्वमस्माभिः पद्मं चक्रायुधप्रियः % After % 4, S ins.: 07*0340_01 चिक्रीडितं रणे तेन निघ्नता वै परान्वरान् % 7.49.7 % After 7ab, S ins.: 07*0341_01 शूरग्राहाकुलं भीमं तीर्त्वा चैनमभीतवत् % 7.49.8 % After 8, S ins.: 07*0342_01 हतवत्सां यथा धेनुं तद्दर्शनकृतोन्मुखीम् % 7.50.1 % Ś2 missing up to 52 (cf. v.l. 7.49.2). % Before the ref., S ins.: 07*0343=00 धृतराष्ट्र उवाच 07*0343_01 अथ संशप्तकैः सार्धं युध्यमाने धनंजये 07*0343_02 अभिमन्यौ हते चापि बाले बलवतां वरे 07*0343_03 महर्षिसत्तमे याते व्यासे स तु युधिष्ठिरः 07*0343_04 पाण्डवाः किमथाकार्षुः शोकोपहतचेतसः 07*0343_05 कथं संशप्तकेभ्यो वा निवृत्तो वानरध्वजः 07*0343_06 केन वा कथितस्तस्य प्रशान्तः सुतपावकः 07*0343_07 एतन्मे शंस तत्त्वेन सर्वमेवेह संजय 07*0343=07 संजय उवाच 07*0343_08 शृणु राजन्यथा तेभ्यो निवृत्तः कृष्णसारथिः 07*0343_09 ततः सर्वाणि सैन्यानि दहन्कृष्णगतिर्यथा 07*0343_10 संप्रयातेऽस्तमादित्ये संध्याकाल उपस्थिते 07*0343_11 आयातस्यात्मशिबिरं निमित्तैरघशंसिभिः 07*0343_12 यच्चासीन्मानसं तस्य यच्च कृष्णेन भाषितम् 07*0343_13 यथा च कथितस्तस्य निहतः सुतपावकः 07*0343_14 विस्तरेणैव मे सर्वं ब्रुवतः शृणु मारिष % 7.50.32 % K4.5 % B Dc1 Dn D1.2.4.5.7.8 ins. after 32: D3 after 31: 07*0344_01 रथेषु गण्यमानेषु गणितं तं महारथम् 07*0344_02 मयाध्यर्धगुणं संख्ये तरुणं बाहुशालिनम् 07*0344_03 प्रद्युम्नस्य प्रियं शिष्यं केशवस्य ममैव च % 7.50.44 % After 44, S ins.: 07*0345=00 अर्जुनः 07*0345_01 कथं त्वयि च भीमे च धृष्टद्युम्ने च जीवति 07*0345_02 सात्यके शक्रविक्रान्ते सौभद्रो निहतः परैः % 7.50.47 % After 47ab, % N (Ś2 missing) ins.: 07*0346_01 नानालिङ्गैः सुधौताग्रैर्मम पुत्रोऽल्पचेतनः 07*0346_02 इह मे स्यादपि त्राणं पितेति स पुनः पुनः % 7.50.52 % After 52, N (Ś2 missing) % ins.: 07*0347_01 सुभद्रां ननु शोचामि या पुत्रमपलायिनम् % 7.50.53 % For 53ab, % S (G5 om.) subst.: 07*0348_01 श्रुत्वा निपतितं शूरमनघं कृतलाघवम् % 7.50.60 % After 60, D4 ins.: 07*0349_01 बालमेकं परिक्षिप्य हत्वा हृष्टान्प्रनर्दितान् % D4 cont.: B1.2.4.5 Dn D3.5.6 ins. after 60: 07*0350=00 संजय उवाच 07*0350_01 पुत्रशोकार्दितं पार्थं ध्यायन्तं साश्रुलोचनम् % 7.50.69 % After 69, D2 ins.: 07*0351_01 कालो ग्रसति कौन्तेय विश्वमेतच्चराचरम् 07*0351_02 नालं बुद्धिस्तथाप्यस्य पुमान्वापि विरज्यते 07*0351_03 उत्पत्तौ च विपत्तौ च कर्मणा गलहस्तिना 07*0351_04 बद्धः शकुन्तवज्जीवो मध्ये स्वप्नोपमा गतिः 07*0351_05 न शोचन्ति कृतप्रज्ञाः श्वसतामुपकल्पनात् 07*0351_06 नूनं जातेन मर्तव्यं किमु शोचसि बालवत् % 7.50.72 % For 72cd, % S subst.: 07*0352_01 क्षिप्रं द्रक्ष्यन्ति मे नूनं मम पुत्रं निहत्य वै % 7.50.74 % For 74cd, S subst.: 07*0353_01 सूनोः पाण्डवपाञ्चालानगोप्स्यं तं महारणे % 7.50.80 % After 80ab, % S ins.: 07*0354_01 महेन्द्रमिव तिष्ठन्तं वज्रोद्यतमहाभुजम् % 7.51.5 % For 5, S (except G2) % subst.: 07*0355_01 ततस्तमप्रतिरथमहं सौभद्रमब्रवम् 07*0355_02 द्रोणानीकमिदं भिन्धि द्वारं संजनयस्व नः % 7.51.12 % After 12, S ins.: 07*0356_01 गदाहस्तोऽभ्ययात्तूर्णं जिघांसुरपराजितम् 07*0356_02 गदिनं त्वथ तं दृष्ट्वा वासवस्यात्मजात्मजः 07*0356_03 स जग्राह गदां वीरो गदायुद्धविशारदः 07*0356_04 गदामण्डलमार्गस्थौ सर्वक्षत्रस्य पश्यतः 07*0356_05 तौ संप्रजह्रतुर्वीरावन्योन्यस्यान्तरैषिणौ 07*0356_06 तावन्योन्यं गदाग्राभ्यां ताडितौ युद्धदुर्मदौ 07*0356_07 इन्द्रध्वजाविवोत्सृष्टौ गतसत्त्वौ महीं गतौ % 7.51.13 % After 13ab, K4 B D (except D7.8) % ins.: 07*0357_01 अष्टौ रथसहस्राणि नव दन्तिशतानि च % 7.51.14 % After 14ab, D5 ins.: 07*0358_01 ततो दुर्योधनसुतं लक्ष्मणं हतवान्बली % while S ins. after 14ab: 07*0359_01 गतः सुकृतिनां लोकान्ये च स्वर्गजितां शुभाः 07*0359_02 अदीनस्त्रासयञ्शत्रून्नन्दयित्वा च बान्धवान् 07*0359_03 असकृन्नाम विश्राव्य पितॄणां मातुलस्य च % For 14cd, S subst.: 07*0360_01 वीरो दिष्टान्तमापन्नः शोचयन्बान्धवान्बहून् % After 14, S ins.: 07*0361_01 ततः स्म शोकसंतप्ता भवताद्य समेयुषः % 7.51.16 % For 16cd, S subst.: 07*0362_01 व्यथितो न्यपतद्भूमौ दुःखार्तः स मुमोह च % 7.51.19 % After 19ab, % S ins.: 07*0363_01 त्रिशिखां भ्रुकुटीं कृत्वा क्रोधसंरक्तलोचनः % 7.51.22 % For 22ab, S subst.: 07*0364_01 मयि विस्मृतसौहार्दं दुर्योधनहिते रतम् % 7.51.23 % For 23cd, S subst.: 07*0365_01 राजन्द्रोणमुखांस्तांस्तान्वारयिष्याम्यहं शरैः % 7.51.28 % For 28cd, K5 Dn1 subst.: 07*0366_01 अदत्त्वा भुञ्जतां या वै मांसं वा सा गतिर्मम % 7.51.30 % B1 D4.6 ins. after 30: B2.3 % after 32: D5 after 26: 07*0367_01 शीतभीताश्च ये विप्रा रणभीताश्च क्षत्रियाः 07*0367_02 तेषां गतिं गमिष्यामि न चेद्धन्यां जयद्रथम् % 7.51.32 % After 32cd, D2 ins.: 07*0368_01 यः प्रत्यवसितो विप्रो न संन्यासं पुनश्चरेत् 07*0368_02 प्रायश्चित्तेन यस्य स्याच्छुद्धस्तस्य च या गतिः % On the other hand, D7 ins. after 33: D8 after 32: 07*0369_01 तथा देवलकाञ्श्राद्धे सततं पङ्क्तिदूषकान् 07*0369_02 ये भोजयन्ति संमूढास्तां गतिं समवाप्नुयाम् % 7.51.34 % B1 ins. after 35: B2.3 % after 34: B4, after 32: 07*0370_01 मत्स्यकच्छपभक्षाणां भक्ष्यमस्तकशायिनाम् 07*0370_02 सैन्धवानां गतिं यामि श्वो न हन्यां जयद्रथम् % 7.51.37 % After 37ab, D7.8 ins. a passage given % in App. I (No. 8). T G1-3.5 M subst. for 37cd, % placing it after 372*: 07*0371_01 अनस्तमित आदित्ये न चेद्धन्मि जयद्रथम् % After 37ef, T G1-3.5 M ins.: 07*0372_01 गाण्डीवहस्तो राज्ञां च समक्षं पृथिवीपते % 7.51.43 % After 43, S ins.: 07*0373_01 अनृत्यदिव गाण्डीवं शरास्तूणीगता मुदा 07*0373_02 निराक्रामन्निव तदा स्वयमेव मृधैषिणः 07*0373_03 भीमसेनस्तु संहृष्टः प्रत्यभाषत भारत 07*0373_04 धनंजयमभिप्रेक्ष्य हर्षगद्गदया गिरा 07*0373_05 प्रतिज्ञोद्भवशब्देन कृष्णशङ्खस्वनेन च 07*0373_06 निहतो धार्तराष्ट्रोऽयं सानुबन्धः सुयोधनः 07*0373_07 अथ मृदिततमाग्र्यदाममाल्यं 07*0373_08 तव सुतशोकमयं च रोषजातम् 07*0373_09 व्यपनुदति महाप्रभावमेतन् 07*0373_10 नरवर वाक्यमिदं महार्थमिष्टम् 07*0373=10 संजय उवाच 07*0373_11 अथ शङ्खैश्च भेरीभिः पणवैः सैनिकास्तथा 07*0373_12 ससूतमागधा जिष्णुं स्तुतिभिः समपूजयन् 07*0373_13 तदा भीमं बलं सर्वं तेन नादेन मोहितम् 07*0373_14 तावकं तन्महाराजं विषण्णं समपद्यत % 7.52.8 % After 8ab, D2 ins.: 07*0374_01 प्रतिज्ञातं न जानामि सर्वान्विज्ञापयामि वः % 7.52.10 % After 10, B4 ins.: 07*0375_01 वशमेष्यन्ति चत्वारस्तमृते सर्वपाण्डवाः % 7.52.12 % After % 12, D7.8 ins.: 07*0376_01 वृत्तमास्थाय तन्यूज्यं (sic) सोपनीतो भवाम्यहम् 07*0376_02 दुःशला भ्रातृसौहार्दान्मां रक्षस्यथ वा ध्रुवम् % 7.52.14 % After 14, S ins.: 07*0377_01 एषां हि नरदेवानां मत्तमातङ्गगामिनाम् 07*0377_02 संघातमुपयातानामपि बिभ्येत्पुरंदरः % 7.52.17 % After 17, N (Ś2 % missing) ins.: 07*0378_01 एते चान्ये च बहवो नानाजनपदेश्वराः 07*0378_02 ससैन्यास्त्वाभियास्यन्ति व्येतु ते मानसो ज्वरः % While S ins. after 17: 07*0379_01 मायावी बलवाञ्शूरो राक्षसश्चाप्यलम्बुसः 07*0379_02 इमे च त्वाभिगोप्स्यन्ति सैन्येन महता वृताः % 7.52.21 % T G1 ins. after 21: M1.2 after 21ab: 07*0380_01 अर्जुनस्यात्मनश्चार्थे विशेषं पर्यपृच्छत % 7.52.33 % After % 33, K5 B D (except D1) S ins.: 07*0381_01 ततः प्रहर्षः सैन्यानां तवाप्यासीद्विशां पते 07*0381_02 वादित्राणां ध्वनिश्चोग्रः सिंहनादरवैः सह % 7.53.5 % For 5ab, S % (G5 damaged) subst.: 07*0382_01 संश्रुते सिन्धुराजस्य वधे गाण्डीवधन्वना % 7.53.11 % For % 11ab, Ś K1.3.4 D1 subst.: K2 ins. after 10: 07*0383_01 भृशं विमनसो भूत्वा शिबिराणि स्वकानि ते % 7.53.13 % After 13, Dn1 ins.: 07*0384_01 मम पुत्र[त्रो] हतोऽनेन हनिष्येऽहं जयद्रथम् 07*0384_02 इति वाचो बहुविधा[ः] पार्थेन प्रतिज्ञा कृता % 7.53.20 % For 20cd, S subst.: 07*0385_01 अर्जुनस्याग्रतो योद्धुं बिभियादपि देवराट् % 7.53.23 % After 23, D2 ins.: 07*0386_01 यथा दाशरथिं रामं सहायं प्राप्य दुर्धरम् 07*0386_02 वालिनं घातयामास सुग्रीवोऽसौ तथात्र माम् % 7.53.32 % For % 32cd, S subst.: 07*0387_01 पश्यतस्ते निहन्तास्मि यदि ते वज्रधारिणः % 7.53.40 % For % 40cd, S (G2 damaged) subst.: 07*0388_01 मया निपातितान्संख्ये वज्रैरिव गिरिव्रजान् % 7.53.45 % For 45cd, S subst.: 07*0389_01 मया द्रष्टासि विस्तीर्णां कीर्यमाणां च मेदिनीम् % 7.53.50 % After 50, N ins.: 07*0390_01 तव प्रसादाद्भगवन्किमिवास्ति रणे मम 07*0390_02 अविषह्यं हृषीकेश किं जानन्मां विगर्हसे % 7.53.51 % After 51, D2 ins.: 07*0391_01 यथा रामेण चैकेन साधितो दशकंधरः 07*0391_02 विभुना साधयिष्यामि तथा तं सैन्धवं रिपुम् % 7.53.54 % After 54, S ins.: 07*0392_01 त्वं च माधव सर्वं तत्तथा प्रतिविधास्यसि 07*0392_02 यथा रिपूणां मिषतां प्रमथिष्यामि सैन्धवम् % 7.54.1 % For 1cd, S subst.: 07*0393_01 वासुदेवार्जुनौ वीरौ न स्वप्नमुपलेभतुः % 7.54.7 % For 7cd, S subst.: 07*0394_01 दीनाश्च पार्थिवाः सर्वे नाशंसुर्जयमात्मनः % 7.54.17 % After 17, S ins.: 07*0395_01 स्वाध्याययुक्तं ब्राह्मणी याचितारं 07*0395_02 गौर्वोढारं त्वाशुगन्तारमश्वा 07*0395_03 दासं शूद्रा कर्मकरं तु वैश्या 07*0395_04 शूरं सूते त्वद्विधा राजपुत्री % 7.55.9 % After % 9, S (except G5) ins.: 07*0396_01 यत्र त्वं केशवे नाथे सत्यनाथो यथा हतः % 7.55.11 % K5 B1.3 (marg.).4 % Dn2 D2.5-8 ins. after 11: Bom. ed. after 15: 07*0397_01 एह्येहि तृषितो वत्स स्तनौ पूर्णौ पिबाशु मे 07*0397_02 अङ्कमारुह्य मन्दाया ह्यतृप्तायाश्च दर्शने % 7.55.14 % T G M3-5 ins. after % 14: B3 (marg.) after 8: 07*0398_01 साक्षान्मघवतः पौत्रं पुत्रं गाण्डीवधन्वनः 07*0398_02 स्वस्रीयं वासुदेवस्य तं गृध्राः पर्युपासते % 7.55.17 % After 17ab, S ins.: 07*0399_01 उत्तरामुत्तरां जात्या सुशीलां प्रियभाषिणीम् 07*0399_02 शनकैः परिरभ्यैनां स्नुषां मम यशस्विनीम् 07*0399_03 सुकुमारीं विशालाक्षीं पूर्णचन्द्रनिभाननाम् 07*0399_04 बालपल्लवतन्वङ्गीं मत्तमातङ्गगामिनीम् 07*0399_05 बिम्बाधरोष्ठीमबलामभिमन्यो प्रहर्षय 07*0399_06 त्वया विना कथं पुत्र जीर्णां पतितमानसाम् % 7.55.23 % After 23, N ins.: 07*0400_01 ब्राह्मणेभ्यः शरण्येभ्यो निधिं निदधतां च या 07*0400_02 या चापि न्यस्तदण्डानां तां गतिं व्रज पुत्रक % 7.55.27 % Ś1 K5 B Dc1 Dn D2.3.5-8 ins. % after 27: Ś2 K1-4 D1.4 after 26: 07*0401_01 कृच्छ्रेषु या धारयतामात्मानं व्यसनेषु च 07*0401_02 गतिः शोकाग्निदग्धानां तां गतिं व्रज पुत्रक 07*0401_03 पितुर्मातुश्च शुश्रूषां कल्पयन्तीह ये सदा 07*0401_04 स्वदारनिरतानां च या गतिस्तामवाप्नुहि % 7.55.33 % For 33ab, G5 subst.: 07*0402_01 द्रौपदी शोकसंतप्ता रुदित्वा च विलप्य च % 7.56.6 % After 6, % N (D7.8 after 6cd) ins.: 07*0403_01 पार्थाय सर्वं भगवाञ्शोकदुःखापहं विधिम् 07*0403_02 व्यदधात्पुण्डरीकाक्षस्तेजोद्युतिविवर्धनम् 07*0403_03 योगमास्थाय युक्तात्मा सर्वेषामीश्वरेश्वरः 07*0403_04 श्रेयस्कामः पृथुयशा विष्णुर्जिष्णुप्रियंकरः % 7.56.10 % After 10ab, N (D6 om.; Dn2 after 9) % ins.: 07*0404_01 स च राजा महावीर्यः पारयत्वर्जुनः सताम् % 7.56.12 % For % 12cd, S subst.: 07*0405_01 स जित्वारिगणान्संखे वारयित्वा महाव्रतम् % After 12, D7.8 read 13cd for the first time % repeating it in its proper place. S cont. after 405*: % D7.8 ins. after the second occurrence of 13cd: 07*0406_01 यद्यस्ति सुकृतं किंचिदस्माकं हन्तु सैन्धवम् 07*0406_02 जित्वा सर्वान्रिपून्पार्थस्त्रातुं नोऽस्मान्महाभयात् 07*0406_03 एवमाशंसमानास्ते केचित्तस्थुरुपश्रुतिम् 07*0406_04 श्रुत्वा चेष्टं सुमनसो व्यक्तमाशंसिरे जयम् 07*0406_05 भविता नु कथं कृत्यमिदमित्यपरेऽब्रुवन् % 7.56.13 % S ins. after 13: % D7 after the first occurrence of 13cd: 07*0407_01 महद्धि साहसं पार्थः कृतवाञ्शोकमोहितः % 7.56.14 % For 14cd, S subst.: 07*0408_01 अर्जुने हि जयस्तेषामायत्तो जीवितानि च % 7.56.28 % After % 28, S ins.: 07*0409_01 अद्य ज्ञास्यन्ति त्रिदशाः सासुराः सचराचराः 07*0409_02 वासुदेवस्य तां प्रीतिं पाण्डवेष्वनपायिनीम् % 7.57.2 % After 2ab, D2.5 ins.: 07*0410_01 निश्वसन्तं महात्मानं सफेनमिव पन्नगम् 07*0410_02 विसंज्ञमनसं ज्ञात्वा अर्जुनं शोकविह्वलम् % 7.57.7 % After 7, N (except Dn2) ins.: 07*0411_01 यत्तु कार्यं भवेत्कार्यं कर्मणा तत्समाचर 07*0411_02 हीनचेष्टस्य यः शोकः स हि शत्रुर्धनंजय % 7.57.12 % After 12ab, % N ins.: 07*0412_01 हतावशेषास्तत्रेमा दश माधव संख्यया 07*0412_02 ताभिः परिवृतः संख्ये सर्वैश्चैव महारथैः 07*0412_03 कथं शक्येत स द्रष्टुं दुरात्मा कृष्ण सैन्धवः 07*0412_04 प्रतिज्ञापारणं चैव न भविष्यति केशव % 7.57.26 % After % 26, D7.8 ins.: 07*0413_01 विश्वकर्मकृतैर्दिव्यैरन्यानपि च भूषितान् % 7.57.44 % After % 44ab, D7.8 ins.: 07*0414_01 यमृग्वेदविदो गान्ति ऋचो ह्यक्षरमेव च 07*0414_02 यजुर्वेदविदश्चैवादित्यवर्णं तमसः परस्तात् 07*0414_03 गायन्ति यं सामविद इहैव इति निह्नुतम् % After 44, D7.8 % ins.: 07*0415_01 तमेवाग्निं तमादित्यं भूयो भूयस्तथेश्वरम् % 7.57.45 % After % 45, T G3 M5 ins.: 07*0416_01 शरण्यं शरणं देवमीशानं परमेश्वरम् 07*0416_02 जगाम जगतां नाथमर्जुनः सजनार्दनः % 7.57.46 % After 46a, B % Dc1 Dn2 D3.6 ins.: 07*0417_01 नरनारायणावुभौ 07*0417_02 सुप्रसन्नमनाः शर्वः % 7.57.48 % After 48, N (Ś2 missing) ins.: 07*0418_01 भक्त्या स्तवेन दिव्येन महात्मानमनिन्दितम् % 7.57.51 % After 51ab, K2 % (marg.) B Dc1 D3 ins.: 07*0419_01 पिनाकिने हविष्याय सत्याय विभवे सदा % 7.57.55 % After 55ab, S (G4 % om.) ins.: 07*0420_01 अभिगम्याय काम्याय स्तुत्यायार्याय सर्वदा % 7.57.58 % After 58ab, D3.6 ins.: 07*0421_01 कद्रुद्राय नमो विष्वक्चक्षुषे च हनीयसे 07*0421_02 मीढुष्टमाय हव्याय श्रविष्टाय श्रुताय च 07*0421_03 शिपिविष्टाय गिरये नमो बुध्याय विल्मिने 07*0421_04 नमः पर्णाय गेह्याय द्रुह्याय प्रभृशाय च 07*0421_05 नमः पर्णाय शुष्काय रजस्याय पुलस्त्यये 07*0421_06 दुंदुभ्याय हनन्याय स्वायुधाय सुधन्वने 07*0421_07 नमः स्तुत्याय पथ्याय काव्यायाशुरथाय च 07*0421_08 नमः सोम्याय वात्याय उर्वयाय निषङ्गिणे 07*0421_09 वैशन्ताय च कूप्याय नीपाय च वरूथिने 07*0421_10 नमः सोमाय रुद्राय ताम्राय शिवमूर्तये % On the other hand, S (G4 om.) ins. after 58ab: 07*0422_01 नमोऽस्तु देवदेवाय महाभूतधराय च % 7.57.59 % For 59cd, S subst.: 07*0423_01 अर्जुनाय ददौ बुद्धिं तस्मिन्नस्त्रे यदीप्सितम् % 7.57.63 % After 63, N (Ś2 % missing) ins.: 07*0424_01 स्वागतं वां नरश्रेष्ठ विज्ञातं मनसेप्सितम् 07*0424_02 येन कामेन संप्राप्तौ भवद्भ्यां तं ददाम्यहम् % 7.57.79 % After % 79, N ins.: 07*0425_01 ततः पाशुपतं दिव्यमवाप्य पुनरीश्वरात् % 7.57.80 % After 80ab, S ins.: 07*0426_01 ततोऽर्जुनहृषीकेशौ पुनः पुनररिंदमौ % 7.57.81 % After 81cd, % K5 B Dc1 Dn D2.3.5-7 S ins.: 07*0427_01 तथा भवेनानुमतौ महासुरनिघातिनौ % 7.58.10 % After 10, B Dc1 % Dn2 D2.3.5.6 S ins.: 07*0428_01 राजहंसनिभं प्राप्य उष्णीषं शिथिलार्पितम् 07*0428_02 जलक्षयनिमित्तं वै वेष्टयामास मूर्धनि % 7.58.11 % After 11, % S ins.: 07*0429_01 कृत्वेन्द्रियाणामैकाग्र्यं मनसश्च महामनाः % 7.58.24 % After 24, B1.3 ins.: 07*0430_01 शुभानि सर्वपुष्पाणि मुक्ताहारांश्च पुष्कलान् % 7.58.31 % After 31, % K5 D7 ins.: 07*0431_01 शङ्खचक्रगदापाणिः पीतवासाश्चतुर्भुजः 07*0431_02 तवाज्ञादर्शनाकाङ्क्षी द्वारि तिष्ठति केशवः % 7.58.32 % After 32ab, T G2 M ins.: 07*0432_01 प्रवेश्यतां समीपं मे किमर्थं प्रविलम्बसे % 7.59.1 % Before the ref., N (Ś2 missing) ins.: 07*0433=00 संजय उवाच 07*0433_01 ततो युधिष्ठिरो राजा प्रतिनन्द्य जनार्दनम् 07*0433_02 उवाच परमप्रीतः कौन्तेयो देवकीसुतम् % 7.59.2 % After 2ab, S ins.: 07*0434_01 दर्शनादेव ते सौम्य न किंचिदशुभं मम % 7.59.3 % After 3, N % (Ś2 missing) ins.: 07*0435_01 चेदिपं धृष्टकेतुं च द्रुपदं च महारथम् % 7.59.4 % After 4ab, S ins.: 07*0436_01 केकयान्सृञ्जयान्मत्स्यान्पाञ्चालांश्चापि राजकान् % After 4, N (Ś2 % missing) ins.: 07*0437_01 युधामन्युं सुबाहुं च द्रौपदेयांश्च सर्वशः % 7.59.5 % For 5, S subst.: 07*0438_01 एतांश्च सुहृदश्चान्यान्दर्शयामास पाण्डवम् 07*0438_02 अनुज्ञाताश्च पार्थेन आसीना आसनेषु ते % After 5, G3-5 ins.: 07*0439_01 स्थितेष्वधिपरार्ध्येषु यथार्हं वंद्य पार्थिवम् % 7.59.13 % After % 13, N (Ś2 missing) ins.: 07*0440_01 यथैव सर्वास्वापत्सु पासि वृष्णीञ्जनार्दन 07*0440_02 तथैवास्मान्महाबाहो वृजिनात्त्रातुमर्हसि 07*0440_03 त्वमगाधेऽप्लवे मग्नान्पाण्डवान्कुरुसागरे 07*0440_04 समुद्धर प्लवो भूत्वा शङ्खचक्रगदाधर 07*0440_05 नमस्ते देवदेवेश सनातन विशातन 07*0440_06 विष्णो जिष्णो हरे कृष्ण वैकुण्ठपुरुषोत्तम 07*0440_07 नारदस्त्वां समाचख्यौ पुराणमृषिसत्तमम् 07*0440_08 वरदं शार्ङ्गिणं देवं तत्सत्यं कुरु माधव 07*0440_09 इत्युक्तः पुण्डरीकाक्षो धर्मराजेन संसदि 07*0440_10 तोयमेघस्वनो वाग्मी प्रत्युवाच युधिष्ठिरम् % 7.60.13 % For 13cd, S % subst.: 07*0441_01 रथं पुरुषसिंहस्य सध्वजं सपताकिनम् % 7.60.21 % After % 21, D2 ins.: 07*0442_01 धनुर्जैत्रं तथा बाणान्दधानो निर्गतोऽर्जुनः 07*0442_02 हन्तुं लंकापतिं देवो भगवानिव राघवः % 7.60.24 % After 24, N (Ś2 missing) % ins.: 07*0443_01 ततस्तस्मिन्क्षणे राजन्विविधानि शुभानि च % 7.60.28 % For 28cd, S subst.: 07*0444_01 गच्छ त्वं रक्ष राजानं त्वं हि तुल्यो मया रणे % 7.60.30 % After 30, N (Ś2 missing) % ins.: 07*0445_01 न हि पश्यामि तं लोके यस्त्वां युद्धे पराजयेत् 07*0445_02 वासुदेवसमं युद्धे स्वयमप्यमरेश्वरः % 7.61.6 % For 6, % S subst.: 07*0446_01 भूयाञ्शब्दानतीवान्याञ्शब्दः सैन्धववेश्मनि 07*0446_02 पौराणिकानां तूर्याणां शङ्खदुन्दुभिघोषवान् % 7.61.23 % After % 23ab, S ins.: 07*0447_01 संशाम्य भ्रातृभिस्तैस्तु क्षत्रियानभिपालय % 7.61.24 % After % 24, S ins.: 07*0448_01 कर्णदुःशासनमते सौबलस्य च दुर्मतेः 07*0448_02 प्रत्याख्यातो महाबाहुः कुलान्तकरणेन मे % 7.61.26 % For 26bcd, S subst.: 07*0449_01 विदुरो द्रोण एव वा 07*0449_02 बाह्लिकः सोमदत्तो वा भीष्मो द्रोणायनिस्तदा % 7.61.27 % for 27cd, S subst.: 07*0450_01 जयः कृपो वा धर्मात्मा ये चान्ये मम बान्धवाः % 7.61.28 % For 28cd, % S subst.: 07*0451_01 एतेभ्यश्च मदूर्ध्वं च अभोक्ष्यद्वसुधामिमाम् % 7.61.31 % After 31, B1.2.4 T G2-5 M5 ins.: 07*0452_01 न च त्वाभिभविष्यन्ति हित्वा धर्मं पृथात्मजाः % 7.61.45 % After % 45, B (B5 missing) Dc1 Dn2 D2.5.6 S ins.: 07*0453_01 सेनां दृष्ट्वाभिभूतां मे शैनेयेनार्जुनेन च 07*0453_02 शून्यान्दृष्ट्वा रथोपस्थान्मन्ये शोचन्ति पुत्रकाः % 7.62.2 % After 2, D7.8 ins.: 07*0454_01 प्रथमं शिरो मुण्डयित्वा पश्चान्नक्षत्रपृच्छनम् 07*0454_02 किं करोषि च त्वं राजन्कालो हि दुरतिक्रमः % 7.62.8 % M3.4 ins. after 8ab: M5 % after 8: 07*0455_01 अप्राप्तः स महद्धर्मं काममर्थं यशस्तथा % 7.62.17 % After 17, M3-5 ins. [= (var.) 17]: 07*0456_01 यत्पुनर्युद्धसंसक्तान्भरतान्परिकुत्सयन् 07*0456_02 बहु व्याहरसे तस्मान्नैतदद्योपपद्यते % 7.63.5 % For 5cd, S subst.: 07*0457_01 दृश्यन्ते कुञ्जरैश्चान्यैर्वाजिभिश्च युयुत्सवः % 7.63.29 % After 29, S ins.: 07*0458_01 तस्य सर्वस्य सैन्यस्य नेता गोप्ता च वीर्यवान् % 7.64.4 % For % 4cd, S subst.: 07*0459_01 पिशितासृग्भुजां संघाः प्रलीयन्ते सहस्रशः % 7.64.5 % After 5, S ins.: 07*0460_01 लोकक्षये महाराज यादृशास्तादृशा हि ते 07*0460_02 अशिवा धार्तराष्ट्राणां शिवाः पार्थस्य संयुगे % 7.64.12 % After 12, B Dc1 Dn1 D2.3.5.6 ins.: 07*0461_01 तिष्ठध्वं रथिनो यूयं संग्राममभिकाङ्क्षिणः 07*0461_02 युध्यामि संहतानेतान्यशो मानं च वर्धयन् % 7.64.13 % After 13, G1 M ins.: 07*0462_01 ततोऽर्जुनो महाराज प्रत्यदृश्यत भारत % 7.64.27 % After 27, G1 M1.2 ins.: 07*0463_01 दुर्मर्षणबलं पूर्वमथ दुःशासनानुगम् 07*0463_02 ततः शकटसंस्थं च घोरनादसमाकुलम् % 7.64.35 % For 35bcd S subst.: 07*0464_01 अमर्षाद्भ्रुकुटीकृतैः 07*0464_02 तथैव क्रोधदष्टोष्ठैरवाकीर्यत मेदिनी % 7.64.39 % After 39, S ins.: 07*0465_01 गृहीत्वान्यस्य केशेषु शिरो नृत्यति चापरः % 7.64.42 % After 42ab, S ins.: 07*0466_01 तिष्ठ पार्थैर्हि मां पार्थ क्व यासीति च जल्पताम् % 7.65.7 % After % 7, S ins.: 07*0467_01 युवराजो बलश्लाघी पिङ्गलः प्रियदर्शनः % 7.65.11 % After 11, S ins.: 07*0468_01 तदाचलघनप्रख्यं पताकाशतसंकुलम् % 7.65.12 % After % 12ab, B Dc1 Dn1 ins.: 07*0469_01 धनंजयशरोद्विग्नाः पलायन्तो बभुर्गजाः % 7.65.14 % Ś1 K1.2.4.5 B1-3.5 % Dc1 Dn D1.2.4.5.7.8 ins. after 14cd: B4 after 12: % D3.6 M5 after 14ab: 07*0470_01 नानावादित्रशब्देन पाञ्चजन्यस्वनेन च % 7.65.16 % After 16a, S ins.: 07*0471_01 तीर्णाः पङ्कार्णवेष्विव 07*0471_02 युगपच्च समाविष्टैर् % After 16, % S ins.: 07*0472_01 पुङ्खावशिष्टैर्बहुभिः शोणितोत्पीडवाहिनः % 7.65.22 % After 22, S ins.: 07*0473_01 अपरे मन्दसंरब्धा मातङ्गाः पर्वतोपमाः 07*0473_02 पेतुः पृथिव्यां निहता वज्ररुग्णा इवाचलाः % S cont.: B Dc1 Dn D2.3.6 ins. after 22: 07*0474_01 अतिविद्धाश्च नाराचैर्वमन्तो रुधिरं मुखैः 07*0474_02 सारोहा न्यपतन्भूमौ द्रुमवन्त इवाचलाः % S cont.: 07*0475_01 ततोऽर्जुनो भृशं क्रुद्धः प्रदहन्निव तेजसा 07*0475_02 ववर्ष शरवर्षाणि योधानामनिवर्तिनाम् % 7.65.31 % After 31, S ins.: 07*0476_01 एवं बले द्रुते याते राजपुत्रं महारथम् 07*0476_02 विव्याध दशभिर्बाणैस्तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत् 07*0476_03 जीवितेन कथं गन्ता दुरुक्तं यावदद्य ते 07*0476_04 तद्वाक्यसदृशं कर्म कुरु त्वं यदि मन्यसे 07*0476_05 एवमुक्त्वा ततो राजन्पार्थः पार्थिवमर्दनः 07*0476_06 भृशं क्रुद्धो महाराज अविध्यत्तनयं तव % 7.66.7 % After 7ab, D7.8 ins.: 07*0477_01 यथा त्वं भाषसे पार्थ ममाप्येवं मतं विभो 07*0477_02 किं तु स्वाम्यर्थयुक्तैस्तु कार्यं युद्धं मनीषिभिः % 7.66.27 % After 27, S ins.: 07*0478_01 तत्राद्भुतमपश्याम शिलानामिव सर्पणम् 07*0478_02 यद्द्रोणं तरसा पार्थो वृद्धं बालोऽपि नातरत् 07*0478_03 चिन्तयामास वार्ष्णेयो दृष्ट्वा द्रोणस्य विक्रमम् 07*0478_04 नातिवर्तिष्यते ह्येनं वेलामिव महार्णवः % 7.66.28 % For 28, S subst.: 07*0479_01 ततः पार्थं समुद्विग्नं लक्ष्य चिन्तयतेऽच्युतः 07*0479_02 द्रोणस्य चापि विक्रान्तं दृष्ट्वा मधुनिघातनः % 7.67.12 % For % 12bcd, S subst.: 07*0480_01 शरवर्षेण वीर्यवान् 07*0480_02 अवारयदसंभ्रान्तो न त्वाचार्यमपीडयत् % 7.67.35 % After 35, D8 ins.: 07*0481_01 द्र[द्रा]व्यमाणेषु सैन्येषु पाण्डवेन ततस्ततः 07*0481_02 श्रुतायुधो महातेजाः किरन्बाणान्समभ्ययात् % 7.67.50 % After % 50, K4 B Dc1 Dn2 D1-3.5.6 S ins.: 07*0482_01 हन्यादेषा प्रतीपं हि प्रयोक्तारमिति प्रभो 07*0482_02 न चाकरोत्स तद्वाक्यं प्राप्ते काले श्रुतायुधः % 7.67.52 % After 52ab, % S ins.: 07*0483_01 ततोऽर्जुनः क्षुरप्राभ्यां भुजौ परिघसंनिभौ 07*0483_02 विव्याध पाण्डवः शीघ्रं जलेश्वरसुतस्य वै 07*0483_03 सा ज्वलन्ती महोल्केव समासाद्य जनार्दनम् % 7.67.53 % After 53ab, S ins.: 07*0484_01 स पपात हतो भूमौ विशिरा विभुजो बली 07*0484_02 स भग्न इव वातेन बहुशाखो वनस्पतिः 07*0484_03 सा विस्फुरन्ती ज्वलिता वज्रवेगसमा गदा % After 53, K1 B (except % B4) Dc1 D5 ins.: 07*0485_01 गदां निवर्तितां दृष्ट्वा निहतं च श्रुतायुधम् % 7.67.65 % After % 65, D5 ins.: 07*0486_01 शक्त्या चाभिहतो गाढं मूर्छयाभिपरिप्लुतः 07*0486_02 समाश्वास्य महातेजाः सृक्किणी परिलेलिहन् % 7.67.69 % After 69, S % ins.: 07*0487_01 विकीर्णः पतितो राजा प्रसार्य विपुलौ भुजौ % S cont.: B Dc1 Dn1 D2-4.6-8 ins. after 70: 07*0488_01 धारयन्नग्निसंकाशां शिरसा काञ्चनीं स्रजम् % 7.67.70 % After 70ab, N (Ś2 missing) % ins.: 07*0489_01 महार्हाभरणोपेतः सानुमानिव पर्वतः % After 70, B % Dc1 Dn1 D2-4.6-8 ins. 488* and cont.: 07*0490_01 अशोभत महाबाहुर्व्यसुर्भूमौ निपातितः % On the other hand, S ins.: 07*0491_01 शोचयन्सर्वभूतानि केशवं च सहार्जुनम् % 7.68.5 % For 5cd, S subst.: 07*0492_01 उच्चकर्त शिरांस्युग्रो नाळेभ्य इव पङ्कजान् % 7.68.41 % After 41, % D7.8 ins.: 07*0493_01 काकवर्णा दुराचाराः स्त्रीलोलाः कलहप्रियाः 07*0493_02 द्राविडास्तत्र युध्यन्ते मत्तवारणवारणाः % 7.68.43 % After 43ab, N (except K5 B2 % Dn1 D4; D2, after 42a; Ś2 missing) ins.: 07*0494_01 अभ्यवर्षन्त ते सर्वे पाण्डवं निशितैः शरैः 07*0494_02 अवाकिरंश्च ते म्लेच्छा नानायुद्धविशारदाः 07*0494_03 तेषामपि ससर्जाशु शरवृष्टिं धनंजयः % 7.68.49 % For 49cd, % S subst.: 07*0495_01 तथासीदाप्लुता धात्री रुधिरेण विशां पते % 7.68.56 % After 56ab, S ins.: 07*0496_01 ततः प्रावर्तत नदी शोणितस्य तरङ्गिणी 07*0496_02 नराश्वद्विपकायेभ्यः पर्वतेभ्य इवापगा 07*0496_03 अस्थिशर्करसंबाधा ध्वजवृक्षा रथह्रदा 07*0496_04 संछिन्नशीर्षपाषाणा हस्तिहस्तमहाग्रहा 07*0496_05 मांसमज्जास्थिपङ्काढ्या हताश्वमकराकुला 07*0496_06 योधगोमायुसंकीर्णा कबन्धशतसंकुला 07*0496_07 उष्णीषफेनसंछन्ना शरघोरझषाकुला 07*0496_08 रुद्रस्याक्रीडसदृशीं भूमिं कुर्वन्विभीषणाम् % 7.68.58 % After 58ab, M3-5 ins.: 07*0497_01 गदापाणिर्द्रुतं यात्वा प्रगृह्य महतीं गदाम् % 7.68.65 % After 65, % S ins.: 07*0498_01 अम्बष्ठे तु तदा भग्ने तव सैन्यमभज्यत % 7.68.66 % After % 66ab, S ins.: 07*0499_01 आददानं शरैः प्राणान्गजाश्वरथसादिनाम् % 7.69.14 % After the first occurrence of 14c, S ins.: 07*0500_01 वचसा ललितं सदा 07*0500_02 हृदयेन भृशं तीक्ष्णं % 7.69.40 % After 40, G1 M ins.: 07*0501_01 स संयुक्तो महाबाहुराचार्येण महात्मना % 7.69.46 % After % 46, S ins.: 07*0502_01 येन देवाः सकृद्भग्नाः संग्रामे तारकामये 07*0502_02 धृताः स चाहतः शूरो ह्यवध्यो देवतागणैः % 7.69.47 % After 47ab, S ins.: 07*0503_01 पार्षदा वशगा यस्य स्वस्ति तुभ्यं प्रयच्छतु % After 47, S (T1 om.) % ins.: 07*0504_01 दिशश्च विदिशश्चैव स्वस्ति तुभ्यं प्रकुर्वताम् 07*0504_02 प्रजानां पतयश्चैव सिद्धा लोकहिते रताः 07*0504_03 स्वस्ति कुर्वन्तु ते नित्यं मन्त्रेणानेन संस्तुताः % 7.69.50 % For 50ab, G1 M subst.: 07*0505_01 विह्वला हृतवीर्याश्च सहेन्द्रा विबुधा द्रुताः % 7.69.62 % After 62, D5 ins.: 07*0506_01 वधायासुरमुख्यस्य वृत्रस्य सुरघातिनः % 7.69.64 % After 64, S (M5 after 63c) ins.: 07*0507_01 स तेन वर्मणा गुप्तो वृत्रं देवरिपुं तदा % 7.69.65 % For 65ab, S subst.: 07*0508_01 जघान समरेऽभीतः शक्रो देवाग्रणीस्तदा % 7.69.68 % For 68bcd, G1 M subst.: 07*0509_01 तस्य कर्म बबन्ध च 07*0509_02 उवाच चैनमाचार्यस्तव पुत्रमिदं वचः % 7.69.69 % For % 69ab, G2 subst.: 07*0510_01 ब्रह्मणश्च स्वसूक्तेन बध्नामि कवचं तव % 7.69.72 % After 72ab, K5 Dn1 S ins.: 07*0511_01 प्रस्थितः सहसा राजन्यत्र यातो धनंजयः % 7.69.74 % T % G2-5 ins. after 74abc: G1 M after 74ab: 07*0512_01 नानाजनपदायुतः 07*0512_02 तव पुत्रः प्रयातस्तु % 7.70.4 % For % 4ab, G1 M subst.: 07*0513_01 राजन्न तादृशं युद्धं दृष्टपूर्वं न च श्रुतम् % 7.70.31 % After 31, S ins.: 07*0514_01 हन्यमानं तु तत्सैन्यं भारद्वाजेन सर्वतः 07*0514_02 शरैरग्निशिखाकारैर्दह्यते भरतर्षभ % 7.70.47 % After 47, B2-4 ins.: 07*0515_01 एवं द्वंद्वशतान्यासंस्तव तेषां च भारत % 7.71.9 % After 9, S ins.: 07*0516_01 आवन्त्यौ भ्रातरौ शूरौ धृष्टद्युम्नमयुध्यताम् 07*0516_02 साल्वको बिल्वकश्चोभौ यथा विष्णुं कृते युगे % 7.71.10 % For 10cd, G1 M subst.: 07*0517_01 न स्म विज्ञायते राजन्नाप्यन्यो बुबुधे क्रियाम् % 7.72.9 % After 9, S ins.: 07*0518_01 तावकाः समरे योधाः पाण्डवेयाश्च विक्षताः % 7.72.30 % For 30cd, S subst.: 07*0519_01 धृष्टद्युम्नाय चिक्षेप शचीपतिरिवाशनिम् % 7.73.10 % After 10, S ins.: 07*0520_01 एवमुक्तस्ततः सूतः सत्यकस्यावहद्रथम् % 7.73.11 % After 11, B Dc1 D5 ins.: 07*0521_01 ततस्तौ द्रोणशैनेयौ युयुधाते परंतपौ 07*0521_02 शरैरनेकसाहस्रैस्ताडयन्तौ परस्परम् 07*0521_03 इषुजालावृतं व्योम चक्रतुः पुरुषर्षभौ 07*0521_04 पूरयामासतुर्वीरावुभौ दश दिशः शरैः 07*0521_05 मेघाविवातपापाये धाराभिरितरेतरम् 07*0521_06 न स्म सूर्यस्तदा भाति न ववौ च समीरणः % 7.73.12 % After 12, B Dc1 ins.: 07*0522_01 अन्धकारीकृते लोके द्रोणशैनेययोः शरैः % 7.73.19 % After 19ab, S % ins.: 07*0523_01 निकृन्ततोः शरैस्तीक्ष्णैर्द्रोणसत्यकयोस्तदा % 7.73.23 % For % 23cd, S subst.: 07*0524_01 सर्वतः परिवार्योभौ प्रतताक्षभिवीक्षिरे % 7.73.30 % After 30, S ins.: 07*0525_01 गन्धर्वा दानवा यक्षा राक्षसाप्सरसः खगाः % 7.73.35 % After 35, B5 ins.: 07*0526_01 चकार तत्र पन्थानं ययौ येन जनार्दनः % while, D7.8 ins.: 07*0527_01 एवमेकशतं छिन्नं धनुषां दृढधन्विना 07*0527_02 न चान्तरं तयोर्दृष्टं संधाने छेदनेऽपि च % 7.73.39 % For 38c-39b, S % subst.: 07*0528_01 लाघवं वृष्णिवीरस्य वासवस्येव दृश्य सः 07*0528_02 तुष्टुवुर्लाघवात्तस्य देवाः साग्निपुरोगमाः % After 39ab, S ins.: 07*0529_01 सिद्धचारणसंघाश्च साधु साध्विति चुक्रुशुः % 7.73.44 % After 44, Dn2 % D6 ins.: 07*0530_01 इत्यासीत्तुमुलः शब्दो दुर्धर्षस्य रथं प्रति % 7.73.53 % After 53, S ins.: 07*0531_01 तेनान्तरेण पार्थस्तु रणे जित्वा महारथान् 07*0531_02 अतिक्रान्तस्तदा युद्धं कृत्वा पर्यवतस्थिवान् % 7.74.1 % After the ref., S ins.: 07*0532_01 वर्तमाने तथा युद्धे द्रोणस्य सह पाण्डुभिः % 7.74.16 % After 16, S ins.: 07*0533_01 श्रमेण महता युक्तास्ते हया वातरंहसः 07*0533_02 मन्दवेगगता राजन्संवृत्तास्तत्र संयुगे % 7.74.23 % G4 om. 23abc (cf. v.l. 21). Dn2 om. 23ab. % For 23ab, S (G4 om.) subst.: 07*0534_01 तौ तु शस्त्रभृतां श्रेष्ठः शरैः संतोष्य भारत % 7.74.25 % After 25, D2 ins.: 07*0535_01 निहतो रुधिराक्ताङ्गः कम्पयन्निव मेदिनीम् % 7.74.46 % After 46ab, D7 ins.: 07*0536_01 ततः पार्थस्त्वजेतव्यो महाबाहुबलाश्रयः % 7.74.53 % D7.8 ins. after 53: Dn1 D3.6 (lines % 5-6 only) after 7.75.8: D2.4.5 after 7.76.1: 07*0537=00 धृतराष्ट्र उवाच 07*0537_01 अर्जुने धरणीं प्राप्ते हयहस्ते च केशवे 07*0537_02 एतदन्तरमासाद्य कथं पार्थो न निर्जितः 07*0537=02 संजय उवाच 07*0537_03 सद्यः पार्थिव पार्थेन निरुद्धाः सर्वपार्थिवाः 07*0537_04 रथस्था धरणीस्थेन वाक्यमच्छान्दसं यथा 07*0537_05 भूमिस्थोऽपि रथस्थांस्तान्पार्थः सर्वधनुर्धरान् 07*0537_06 एको निवारयामास लोभः सर्वगुणानिव % 7.74.56 % After 56, B Dc1 Dn D5-8 ins.: 07*0538_01 हंसकारण्डवाकीर्णं चक्रवाकोपशोभितम् 07*0538_02 सविस्तीर्णं प्रसन्नाम्भः प्रफुल्लवरपङ्कजम् 07*0538_03 कूर्ममत्स्यगणाकीर्णमगाधमृषिसेवितम् 07*0538_04 भगवन्नारदमुनेर्दर्शनार्थं कृतं क्षणात् % D7 cont.: 07*0539_01 एवं पार्थस्ततश्चक्रे वाजिनां च सरः शुभम् % 7.75.11 % After 11, % S ins.: 07*0540=00 संजयः 07*0540_01 तत्राद्भुततरं मन्ये तत्सैन्यं तावकं प्रभो 07*0540_02 दधारैकौ रणे पार्थो वेलोद्वृत्तमिवार्णवम् 07*0540_03 पार्थस्य शरसंछन्ने सैन्ये महति भारत 07*0540_04 आकाशमिव संप्राप्य विचेरुस्तत्र पक्षिणः 07*0540_05 न चैनं युधि तिष्ठन्तं तव सैन्येषु मारिष 07*0540_06 अभ्यद्रवत संक्रुद्धः पुमान्कश्चित्तु तावकः 07*0540_07 सर्वे विमनसो भूत्वा तव यौधा विशां पते 07*0540_08 संप्रेक्ष्य तत्र गोविन्दं पाण्डवं च धनंजयम् % 7.75.13 % After 13, S ins.: 07*0541_01 उपावृत्योत्थितानश्वान्पाणिभ्यां पुष्करेक्षणः 07*0541_02 संमार्जयद्रणे राजन्पश्यतां सर्वयोधिनाम् % 7.75.17 % After 17, S ins.: 07*0542_01 योजयित्वा हयांस्तत्र विधिदृष्टेन कर्मणा 07*0542_02 रणे चचार गोविन्दस्तृणीकृत्य महारथान् % 7.75.19 % After 19, K4 B Dc1 D1 ins.: 07*0543_01 तत्सेनाः सर्वतो हृष्टा लोमहर्षणमद्भुतम् 07*0543_02 त्वरध्वमिति चाक्रन्दन्नैतदस्तीति चाब्रुवन् % 7.75.21 % After 21, % S ins.: 07*0544_01 यथा देवासुरे युद्धे तृणीकृत्य सदानवान् 07*0544_02 इन्द्राविष्णू पुरा राजञ्जम्भस्य वधकाङ्क्षिणौ % 7.75.31 % After 31, B3.5 ins.: 07*0545_01 धनुर्गजाश्वसिक्तानां वेदित्वाल्लाघवेन च % B5 cont.: 07*0546_01 प्रेषमाणो जयतु हि यियासूनपि रंहसा 07*0546_02 अमोघाः शत्रुहन्तारो विमलाः क्रोशपातिनः 07*0546_03 मनोजवास्तेऽपि रणे वाजिनो जवसंपदा 07*0546_04 कृष्णप्रतोदतुन्नानां रथवृन्दानुशालिनाम् 07*0546_05 विशेषिताः प्रयोगाच्च सर्वशत्रुनिबर्हणाः % 7.76.28 % After 28, % S ins.: 07*0547_01 महाशैलोच्चयां घोरां लङ्घयित्वा महानदीम् 07*0547_02 निस्तीर्णावध्वगौ यद्वत्तद्वत्तौ तारितौ रणे % 7.77.21 % After 21, S ins.: 07*0548_01 अप्यहं तानि दुःखानि पूर्ववृत्तानि माधव 07*0548_02 दुर्योधनं रणे हत्वा प्रतिमोक्ष्ये कथंचन % 7.78.5 % After 5ab, D2 ins.: 07*0549_01 वैफल्यं चागतान्बाणाञ्छिन्नान्परपुरंजयः % 7.78.19 % After 19ab, Dc1 % (marg.) Dn2 ins.: 07*0550_01 तस्माद्बृहस्पतिः प्राप ततः प्राप पुरंदरः % 7.78.21 % After 21ab, Ś1 K2.5 % D2.4.7.8 ins.: 07*0551_01 मानवास्त्रेण मानार्हः सूक्ष्मावरणभेदिना % 7.78.29 % After 29, % D2.4.5 ins.: 07*0552_01 प्रयत्नकारी कौन्तेयो नखमांसान्तरेषुभिः 07*0552_02 स वेदनाभिराविग्नः पलायनपरायणः % 7.78.37 % After 37, S ins.: 07*0553_01 तेनाच्युतोष्ठयुगपूरितमारुतेन 07*0553_02 शङ्खान्तरोदरविवृद्धविनिःसृतेन 07*0553_03 नादेन सासुरवियत्सुरलोकपालम् 07*0553_04 उद्विग्नमीश्वरजगत्स्फुटतीव सर्वम् % 7.80.4 % Ś K B Dc1 Dn D1.3-8 ins. % after 4: D2 after 3ab: 07*0554_01 अनेकवर्णा विविधा ध्वजाः परमशोभिनः % 7.81.20 % For 20ab, T G M1.2 subst.: 07*0555_01 अदृश्यं समरे चक्रे राजानं सायकोत्तमैः % 7.81.31 % After 31e, S ins.: 07*0556_01 कालरात्रीव भारत 07*0556_02 कन्येवोरगराजस्य % 7.82.12 % For 12cd, T % G2-5 M1.2 subst.: 07*0557_01 तावुभौ नरशार्दूलौ पीडयन्तौ परस्परम् % 7.82.18 % After 18, K5 D7.8 ins.: 07*0558_01 सहदेवस्ततः क्रुद्धो दुर्मुखेन समागतः % 7.82.31 % For 31cd, % G1 M subst.: 07*0559_01 साश्वसूतध्वजं चक्रे अदृश्यं पृतनान्तरे % 7.82.37 % After 37, S ins.: 07*0560_01 यथा दैत्यचमूं हत्वा शक्रो राजन्व्यरोचत % 7.83.27 % B1-4 Dc1 ins. after 27ab: B5 after 27cd: 07*0561_01 अणुर्बृहत्पुनः स्थूलो नादान्मुञ्चन्निवाम्बुदः % B1-4 Dc1 D5 ins. after 27: B5 after 27ab: 07*0562_01 निपेतुर्गगनाच्चैव शरधाराः सहस्रशः 07*0562_02 शक्तयः कणपाः प्रासाः शूलपट्टिशतोमराः 07*0562_03 शतघ्न्यः परिघाश्चैव भिण्डिपालाः परश्वधाः 07*0562_04 शिलाः खड्गा गुडाश्चैव ऋष्टिर्वज्राणि चैव ह 07*0562_05 सा राक्षसविसृष्टा तु शस्त्रवृष्टिः सुदारुणा % B Dc1 D5 cont.: D2 ins. after 27: 07*0563_01 जघान पाण्डुपुत्रस्य सैनिकान्रणमूर्धनि % 7.83.29 % For % 29ab, D2 subst.: 07*0564_01 स हत्वा रथभूयिष्ठां नदीं प्रावर्तयत्तदा % 7.83.30 % For 30cd, S subst.: 07*0565_01 वहन्तीं सृञ्जयांश्चैव पाञ्चालानथ बाह्लिकान् % 7.83.32 % After 32, S ins.: 07*0566_01 प्रहर्षयद्रणे रक्षः पाण्डवांश्च व्यमोहयत् % 7.84.3 % After 3ab, N (D8 reading % twice) ins.: 07*0567_01 तयोर्युद्धं समभवद्रक्षोग्रामणिमुख्ययोः 07*0567_02 यादृगेव पुरा वृत्तं रामरावणयोः प्रभो % K5 Dn1 D7.8 cont.: 07*0568_01 तादृग्युद्धं समभवत्तयो राक्षससिंहयोः % 7.84.15 % After 15, N M3-5 % ins.: 07*0569_01 तस्य नादेन महता कम्पितेयं वसुंधरा 07*0569_02 सपर्वतवना राजन्सपादपजलाशया % 7.84.21 % After % 21ab, S ins. a passage given in App. I (No. 10); % while N ins. after 21ab: 07*0570_01 मर्त्यधर्ममनुप्राप्तः कर्तव्यं नान्वपद्यत 07*0570_02 ततः समरशौण्डो वै भैमसेनिर्महाबलः 07*0570_03 समीक्ष्य तदवस्थं तं वधायास्य मनो दधे 07*0570_04 वेगं चक्रे महान्तं च राक्षसेन्द्ररथं प्रति % After 21, N % ins.: 07*0571_01 रथाद्रथमभिद्रुत्य क्रुद्धो हैडिम्ब आक्षिपत् 07*0571_02 उद्बबर्ह रथाच्चापि पन्नगं गरुडो यथा % 7.84.24 % After 24, % G1 M1.2.5 ins.: 07*0572_01 पाण्डवानां ततः सेना तं दृष्ट्वा विनिपातितम् 07*0572_02 ननाद सुमहानादं हर्षवेगसमाप्लुता 07*0572_03 ततस्तु निपपाताशु गतासुर्भुवि राक्षसः 07*0572_04 शिखरं पर्वतस्येव वज्रवेगेन पातितम् 07*0572_05 पतता तेन महता रथिनां दन्तिनां दश 07*0572_06 तव सैन्ये महाराज निहताः सुबृहत्तया % 7.84.29 % For % 28a-29b, M3-5 subst.: 07*0573_01 ततो घटोत्कचो हत्वा तद्रक्षो वृत्रसंनिभम् 07*0573_02 पुनः स्वरथमास्थाय विजिगीषुर्ननाद च 07*0573_03 ननाद चातीव हि पाण्डवात्मजो 07*0573_04 रणाजिरे हृष्टमना घटोत्कचः % 7.84.30 % After 30, S ins.: 07*0574_01 ततोऽभिगम्य राजानं धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम् 07*0574_02 स्वकर्मावेदयन्मूर्ध्ना साञ्जलिर्निपपात ह 07*0574_03 मूर्ध्न्युपाघ्राय तं ज्येष्ठः परिष्वज्य च पाण्डवः 07*0574_04 प्रीतोऽस्मीत्यब्रवीद्राजन्हर्षादुत्फुल्ललोचनः 07*0574_05 घटोत्कचेन निष्पिष्टे मृते सालकटङ्कटे 07*0574_06 बभूवुर्मुदिताः सर्वे हते तस्मिन्निशाचरे % 7.85.15 % After 15ab, % S ins.: 07*0575_01 द्रोणं वारय सुक्षिप्रं सत्यकं मा वधीद्द्विजः % 7.85.29 % For 29ab, S % subst.: 07*0576_01 पाञ्चालेष्वथ शूरेषु केकयेषु च मानवाः % 7.85.38 % After 38, S ins.: 07*0577_01 व्यक्तमद्य विनश्यन्ते सर्वलोकमहारथाः 07*0577=01 Colophon. 07*0577=01 संजय उवाच 07*0577_02 श्रुत्वा तु निनदं घोरं पाञ्चजन्यस्य मारिष % 7.85.49 % After % 49, S ins.: 07*0578_01 दीयमाना हि बहुभिर्दास्यते च मुहुर्मही 07*0578_02 ननु कश्चिद्रणे प्राणान्मित्रार्थे त्यक्तवानिह % 7.85.89 % After 89, M3-5 ins.: 07*0579_01 त्वादृशास्तादृशं गच्छेस्तादृशं गच्छ सत्यक % M3-5 cont.: T G M1.2 ins. after 89: 07*0580_01 सुहृदो वै सुहृत्कृत्ये परमास्थाय विक्रमम् 07*0580_02 सुहृदः पदमन्विच्छन्न व्यथेत कथंचन % 7.85.92 % After 92, S ins.: 07*0581_01 सदेवासुरगन्धर्वान्सकिंनरमहोरगान् 07*0581_02 योधयेत्स जगत्सर्वं विजयेत रिपून्बहून् 07*0581_03 इति ब्रुवन्ति लोकेषु जनास्तव गुणास्तथा 07*0581_04 समागमेषु जल्पन्ति पृथगेव च सर्वदा % 7.86.12 % After 12, S (except G2) ins.: 07*0582_01 स एवं वै विनिक्षिप्तो निक्षेपः सव्यसाचिना 07*0582_02 भारद्वाजभयं तेऽद्य मन्यते वै धनंजयः % 7.86.15 % T % G1-4 M ins. after 15: G5 after 14a: 07*0583_01 स त्वमद्य रणे यत्तो रक्ष माधव पाण्डवम् 07*0583_02 रक्षणे धर्मराजस्य ध्रुवो हि विजयो मम % 7.86.22 % After 22, % M3-5 ins.: 07*0584_01 भीमो वापि महाराज प्रभञ्जनसमो बले % 7.86.36 % For 36cd, T G M3-5 subst.: 07*0585_01 प्रत्ययो न हि मे पार्थ यावद्गच्छामि पाण्डवम् % 7.86.37 % After 37, S (except % G5) ins.: 07*0586_01 न पश्यामि रथं कंचिद्यस्ते गोप्ता भवेदिह 07*0586_02 शक्तं यं मन्यसे राजन्गोप्तारं प्रति पाण्डव % 7.86.42 % G1 M1.2 ins. after 42ab: M3.4.5 (sup. lin.) % after 42: 07*0587_01 पृष्ठतः पुरुषव्याघ्र भीमस्त्वानुगमिष्यति % 7.86.49 % After 49, S ins.: 07*0588_01 एष द्रोणं रणे क्रुद्धं वारयेत स वै प्रभो 07*0588_02 पाञ्चालः सहितः सर्वैः पाण्डवानां च धन्विभिः % 7.87.3 % After 3ab, S ins.: 07*0589_01 नातिव्यक्तमिवाभाष्य धर्मराजं महायशाः 07*0589_02 शोकगद्गदया वाचा शोकोपहतचेतनः % For 3cd, S subst.: 07*0590_01 यथेदानीमिति ध्यात्वा धर्मराजमथाब्रवीत् % 7.87.14 % After % 14, S ins.: 07*0591_01 यत्र तिष्ठति राजासौ सैन्धवो बालघातकः 07*0591_02 सागरप्रतिमं सैन्यं गर्जन्तमिव सागरम् % 7.87.35 % For % 35ab, S (except M3-5) subst.: 07*0592_01 आस्थिता दस्युभिस्तीक्ष्णैः शूरैरुत्तमपार्वतैः % 7.87.39 % For 38c-39b, S subst.: 07*0593_01 भीष्मं द्रोणं कृपं कर्णमावन्त्यावथ सैन्धवम् 07*0593_02 द्रौणिं च सौमदत्तिं च पाण्डवानतिमन्यते % 7.87.51 % After 51, S ins.: 07*0594_01 त्रियोजनगतस्याहं पदवीं सव्यसाचिनः 07*0594_02 यास्यामि रथिनां श्रेष्ठं प्रवरं च धनुष्मताम् 07*0594_03 सूर्योदयगतस्याहं पाण्डवस्य गतिं चरन् 07*0594_04 अपरेण गते सूर्ये गमिष्यामि न संशयः % 7.87.64 % After 64, S ins.: 07*0595_01 आशिषो विपुलाः श्रुत्वा धर्मराजमुखोद्गताः 07*0595_02 हर्षेण महता युक्तस्त्वारुरोह रथोत्तमम् % 7.87.65 % After 65, K4 B (B4 missing) Dc1 D1.5 S ins.: 07*0596_01 यथा शक्ररथं राजन्नूहुस्ते हरयः पुरा 07*0596_02 तथैव भीमसेनोऽपि धर्मराजेन पूजितः 07*0596_03 प्रायात्सात्यकिना सार्धमभिवाद्य युधिष्ठिरम् 07*0596_04 तौ दृष्ट्वा प्रविविक्षन्तौ तव सेनामरिंदमौ 07*0596_05 संयत्तास्तावकाः सर्वे तस्थुर्द्रोणपुरोगमाः 07*0596_06 संनद्धमनुगच्छन्तं दृष्ट्वा भीमं स सात्यकिः 07*0596_07 अभिनन्द्याब्रवीद्वीरस्तदा हर्षकरं वचः % 7.87.72 % T G M3-5 ins. after 72: M1.2 after 69: 07*0597_01 अप्रमादश्च ते कार्यो द्रोणं प्रति महारथम् % 7.88.2 % After 2ab, S ins.: 07*0598_01 प्रयाते माधवे राजन्निदं वचनमब्रवीत् % 7.88.4 % After 4ab, S (G5 om.) ins.: 07*0599_01 सेनापतिवचः श्रुत्वा पाण्डवेयाः समन्ततः 07*0599_02 अभ्युद्ययुर्महाराज तव सैन्यं समन्ततः 07*0599_03 जहि प्रहर गृह्णीहि विध्य विद्राव चाद्रव % 7.88.5 % After % 5ab, S ins.: 07*0600_01 बाणशब्दरवान्कृत्वा विमिश्राञ्शङ्खनिस्वनैः 07*0600_02 युयुधानरथं दृष्ट्वा तावका अभिदुद्रुवुः % 7.88.7 % After 7, B Dc1 Dn2 Cd % ins.: 07*0601_01 अथान्यानपि राजेन्द्र नानाजनपदेश्वरान् 07*0601_02 शरैरनलसंकाशैर्निन्ये वीरान्यमक्षयम् 07*0601_03 शतमेकेन विव्याध शतेनैकं च पत्रिणाम् 07*0601_04 द्विपारोहान्द्विपांश्चैव हयारोहान्हयांस्तथा 07*0601_05 रथिनः साश्वसूतांश्च जघानेशः पशूनिव 07*0601_06 तं तथाद्भुतकर्माणं शरसंपातवर्षिणम् 07*0601_07 न केचनाभ्यधावन्वै सात्यकिं तव सैनिकाः % 7.88.8 % After 8, B Dc1 ins.: 07*0602_01 तमेकं बहुधा पश्यन्मोहितास्तस्य तेजसा 07*0602_02 संग्रामकोविदं वीरं विचरन्तमभीतवत् % 7.88.24 % After % 24, S ins.: 07*0603_01 द्रोणस्तु परमक्रुद्धः सात्यकिं परवीरहा 07*0603_02 अवाकिरच्छितैर्बाणैर्वासुदेवपराक्रमम् 07*0603_03 तं तथा शरजालेन प्रच्छाद्य महता पुनः 07*0603_04 द्रोणः प्रहस्य शैनेयमिदं वचनमब्रवीत् % 7.88.27 % After 27, K4 B1.2.3 % (marg.).5 Dc1 (marg.) Dn2 D1-3.5.6 ins.: 07*0604_01 आचार्यानुगतो मार्गः शिष्यैरन्वास्यते सदा 07*0604_02 तस्मादेवं व्रजाम्याशु यथा मे स गुरुर्गतः % 7.88.30 % After 30ab, S ins.: 07*0605_01 अभेद्यमरिभिर्वीरैः सुमहद्भिर्महद्बलम् % 7.88.32 % For 32cd, M3-5 subst.: 07*0606_01 देशसाकल्यमासाद्य दृश्यते सुमहद्बलम् % 7.88.35 % After 35, S ins.: 07*0607_01 ततः शक्यो महाव्यूहो भेत्तुं स्म सहसा रणे 07*0607_02 तं देशं त्वरिता यामो मृदन्तो युधि शात्रवान् 07*0607_03 तत्रैते संप्रहृष्टत्वान्नास्मान्प्रति युयुत्सवः 07*0607_04 अयुध्यमानो बहुभिरेकं प्राप्य सुदुर्बलम् 07*0607_05 बलं प्रमथ्य गच्छामि मिषतां सर्वधन्विनाम् % 7.88.36 % After % 36, S ins.: 07*0608_01 यत्रैते परमक्रुद्धा दाक्षिणात्या महारथाः 07*0608_02 एतान्विजित्य संग्रामे ततो यामो धनंजयम् 07*0608=02 संजय उवाच 07*0608_03 युयुधानवचः श्रुत्वा युयुधानस्य सारथिः 07*0608_04 यथोक्तमगमद्राजन्वर्जयन्द्रोणमाहवे % 7.88.37 % T G M1.2 % ins. after 37: M3-5 after 37ab: 07*0609_01 स च सैन्यं महद्भित्त्वा दाक्षिणात्यबलं च तत् % 7.88.38 % For 38ab, M3-5 subst.: 07*0610_01 प्रययौ त्वरितो भित्त्वा कर्णस्य च महद्बलम् % After 38, S ins.: 07*0611_01 सत्यको हि ततः सैन्यं द्रावयन्स समन्ततः % 7.88.39 % For % 39ab, S subst.: 07*0612_01 विद्रुते तु बले तस्मिन्भग्ने भारत भारते % 7.88.48 % After % 48, B Dc1 ins.: 07*0613_01 ते शराः सात्वतेनास्ताः कृतवर्माणमाहवे 07*0613_02 छादयां चक्रिरे वृक्षं शलभा इव घोषिणः % 7.88.59 % After 59, S (G5 om.) ins.: 07*0614_01 हार्दिक्यं समरे यत्ता न शेकुः प्रतिवीक्षितुम् % 7.89.6 % After % 6ab, S ins.: 07*0615_01 चर्मनिस्त्रिंशयुद्धे च नियुद्धे च विशारदम् % 7.89.11 % After 11, B Dc1 Dn2 D5 ins.: 07*0616_01 प्रभिन्नकरटैश्चैव द्विरदैरावृतं महत् 07*0616_02 यदहन्यत मे सैन्यं किमन्यद्भागधेयतः % 7.89.35 % K5 B2-5 Dc1 D2.3.5-8 G1 M ins. after 35: B1 % Dn2 after 34: 07*0617_01 महानागान्विद्रवतो दृष्ट्वार्जुनशराहतान् 07*0617_02 पतितान्पततश्चान्यान्मन्ये शोचन्ति पुत्रकाः 07*0617_03 हयौघान्निहतान्दृष्ट्वा द्राव्यमाणांस्ततस्ततः 07*0617_04 रणे सात्वतपार्थाभ्यां मन्ये शोचन्ति पुत्रकाः % 7.90.1 % After 1, K4 B Dc1 Dn D1.5 ins.: 07*0618_01 पुरा यदुच्यसे प्राज्ञैः सुहृद्भिर्विदुरादिभिः 07*0618_02 माहार्षीः पाण्डवान्राजन्निति तन्न त्वया श्रुतम् 07*0618_03 सुहृदां हितकामानां वाक्यं यो न शृणोति ह 07*0618_04 स महद्व्यसनं प्राप्य शोचते वै यथा भवान् 07*0618_05 याचितोऽसि पुरा राजन्दाशार्हेण शमं प्रति 07*0618_06 न च तं लब्धवान्कामं त्वत्तः कृष्णो महायशाः % 7.90.2 % After 2cd, K4 B Dc1 Dn2 D1 ins.: 07*0619_01 तव जिह्ममभिप्रायं विदित्वा पाण्डवान्प्रति % 7.90.4 % B ins. after 4ab: Dn1 after the repetition of 4ab: % Dn2 cont. after 619*: D5 ins. after 2cd: 07*0620_01 नैवं दुर्योधने दोषं कर्तुमर्हसि मानद % B ins. after 4: Dc1 after 2ef: Dn1 cont. after % 620*: 07*0621_01 आर्तप्रलापानिह यानिदानीं कुरुषे नृप 07*0621_02 नैतद्वृद्धस्य ते साधु गतासोरिव मण्डलम् % 7.90.8 % For 8ab, M3-5 subst.: 07*0622_01 उद्वृत्तं सागरं यद्वद्वेला वारयते सदा % 7.90.30 % For 30bcd, M3-5 subst.: 07*0623_01 निस्त्रिंशं च महाप्रभम् 07*0623_02 कृतवर्माणमुद्दिश्य प्रेषयत्तमसिं द्रुतम् % 7.90.34 % After 34, Dn2 ins.: 07*0624_01 पुनरन्येन बाणेन धनुरस्याच्छिनद्द्रुतम् % On the other hand, after 34, G1 M ins.: 07*0625_01 शिखण्डिनं त्रिभिर्बाणैविद्ध्वा चिच्छेद कार्मुकम् % 7.90.50 % After 50, M3-5 ins.: 07*0626_01 लज्जयावनता भूत्वा न किंचित्प्रवदन्ति ते % 7.91.3 % After 3, Dn1 ins.: 07*0627_01 उवाच सारथिं तत्र क्रोधामर्षसमन्वितः 07*0627_02 हार्दिक्याभिमुखं सूत कुरु मे रथमुत्तमम् 07*0627_03 कुरुते कदनं पश्य पाण्डुसैन्ये ह्यमर्षितः 07*0627_04 एनं जित्वा पुनः सूत यास्यामि विजयं प्रति 07*0627_05 एवमुक्ते तु वचने सूतस्तस्य महामते 07*0627_06 निमेषान्तरमात्रेण कृतवर्माणमभ्ययात् % 7.91.8 % After 8ab, S (G5 om.) ins.: 07*0628_01 पलायनकृतोत्साहा भ्रमन्ती तत्र तत्र ह % 7.91.13 % After 13, S ins.: 07*0629_01 न चाजित्वा रणे ह्येताञ्शक्यः प्राप्तुं जयद्रथः 07*0629_02 नापि पार्थो मया सूत शक्यः प्राप्तुं कथंचन 07*0629_03 एते तिष्ठन्ति सहिताः सर्वे विद्यासु निष्ठिताः % 7.91.17 % For 17cd, M3-5 subst.: 07*0630_01 मारुतस्य गतौ तुल्याश्चन्द्रकुन्दनिभाः शुभाः % 7.91.23 % After 23abc, B Dc1 D1 ins.: 07*0631_01 भल्लैरञ्जलिकैस्तथा 07*0631_02 क्षुरप्रैरर्धचन्द्रैश्च % After 23, K4 B Dc1 D1 % ins.: 07*0632_01 क्षरन्तोऽसृक्तथा मूत्रं पुरीषं च प्रदुद्रुवुः 07*0632_02 बभ्रमुश्चस्खलुश्चान्ये पेतुर्मम्लुस्तथापरे 07*0632_03 एवं तत्कुञ्जरानीकं युयुधानेन पातितम् 07*0632_04 शरैरग्न्यर्कसंकाशैः प्रदुद्राव समन्ततः % 7.91.25 % For 25cd, M3-5 % subst.: 07*0633_01 रक्तचन्दनदिग्धाङ्गः साङ्गदः सहकुण्डलः % 7.91.29 % After 29, M3-5 ins.: 07*0634_01 संप्रापयद्रणे राजन्नागराजं महाबलम् % 7.91.30 % After % 30ab, M3-5 ins.: 07*0635_01 स वार्यमाणो बाणौघैः शैनेयेनाथ वीर्यवान् % For 30cd, M3-5 subst.: 07*0636_01 अविध्यन्निशितैर्बाणैः सत्यकः प्रहसन्निव % 7.91.41 % For 41cd, % M3-5 subst.: 07*0637_01 अग्निचक्रमिवाविद्धं यथा स्यान्नभसश्च्युतम् % After 41, Dn1 reads 40ef; while M ins. after it: 07*0638_01 भ्राजति स्म ततः खड्गः संप्राप्तः पृथिवीतलम् % 7.91.42 % After % 42ab, S ins.: 07*0639_01 जलसंधमभिप्रेक्ष्य उत्स्मयित्वा च माधवः % 7.91.47 % For 47cd, S subst.: 07*0640_01 कबन्धं द्विरदं चैव शरवर्षैरवाकिरत् % 7.91.52 % After 52ab, S % ins.: 07*0641_01 संन्यस्य भारं सुमहत्कृतवर्मणि भारत 07*0641_02 स हि पार्थान्रणे यत्तान्दधारैको महाबलः % After 52, G1 M % ins.: 07*0642_01 जलसंधं हतं दृष्ट्वा पुत्रस्ते कुरुपुंगवः 07*0642_02 सहोदरैस्तु संयुक्तः सात्यकिं समुपाद्रवत् 07*0642_03 ततः समभवद्युद्धं कुरूणां सत्यकस्य च % 7.92.1 % After the ref., S ins.: 07*0643_01 सात्वतस्य रणे कर्म योद्धुं दृष्ट्वा महारथाः 07*0643_02 अमृष्यमाणाः संयत्ताः शैनेयं समुपाद्रवन् % 7.92.6 % After 6ab, S ins.: 07*0644_01 स तुद्यमानश्च तथा सर्वतः कुरुपुंगवैः % After 6, S % (except G5) ins.: 07*0645_01 सात्यकिः पुण्डरीकाक्षो ह्यस्त्रेषु परिनिष्ठितः % 7.92.7 % For 7cd, D8 subst.: 07*0646_01 दशभिश्चित्रसेनं च विकर्णं पञ्चविंशत्या % 7.92.8 % After 8, S % ins.: 07*0647_01 दुर्योधनं त्रिभिर्विद्ध्वा सुपुंखैस्तिग्मतेजसैः % 7.92.10 % For 10cd, M3-5 subst.: 07*0648_01 ततः प्रववृते युद्धं कुरुमाधववीरयोः % 7.92.28 % After % 28, S ins.: 07*0649_01 प्रयाहि सत्वरं सूत रथेन रथसत्तमम् 07*0649_02 निहनिष्यामि तं संखे वृष्णिवीरमरिंदमम् % 7.92.35 % For 35cd, G1 M subst.: 07*0650_01 अचलः स पुरा भूत्वा समकम्पत मारिष % 7.92.36 % After 36, S % ins.: 07*0651_01 हताश्वसूते तु रथे स्थिताय शिनिपुंगवः % 7.92.37 % After 37, S ins.: 07*0652_01 प्रैषयत्सात्यको बाणं हार्दिक्यस्य नरर्षभः % 7.92.38 % For 38cd, G1 M subst.: 07*0653_01 सहेमविकृतं वर्म निर्भिद्य कृतवर्मणः % 7.92.41 % After 41, S ins.: 07*0654_01 न हि तस्य रणे पार्थः कथंचिदपि भारत 07*0654_02 दिदृक्षुः स हि वेगेन प्रायाद्यत्र धनंजयः 07*0654_03 स्वशक्त्या क्षत्रियैस्तत्र निरुद्धो बलवत्तरः 07*0654_04 युयुधे सात्वतो राजन्दिदृक्षुः पाण्डुनन्दनम् % 7.93.2 % After 2, S ins.: 07*0655_01 प्रावर्तत महारौद्रः संग्रामो लोमहर्षणः 07*0655_02 शैनेयस्य च राजेन्द्र भारद्वाजस्य चोभयोः % 7.93.21 % For 21cd, M3-5 subst.: 07*0656_01 माधवोऽपि महाराज ब्राह्मणं पीडयन्निव % 7.93.29 % After 29, K4 D1 ins.: 07*0657_01 ततः सारथिनं हत्वा द्रोणस्यापातयद्रथात् 07*0657_02 शोणाश्वाश्च रथं गृह्य दुद्रुवुः सर्वतोदिशम् % 7.94.2 % For 2cd, S % subst.: 07*0658_01 हतान्निहन्तास्मि किरीटमालिना 07*0658_02 ह्यहं सभीमः सह पार्षतेन % 7.94.16 % For 16cd, S (M3 om.) subst.: 07*0659_01 मुदा महत्याभियुतो महात्मा 07*0659_02 महाहवे शक्र इवामरेशः % 7.95.1 % After the ref., S ins.: 07*0660_01 निर्जित्य कृतवर्माणं भारद्वाजं च संयुगे % After 1ab, S ins.: 07*0661_01 दुर्योधनं च निर्जित्य शूरं चैव सुदर्शनम् 07*0661_02 जलसंधं निहत्याजौ शूरसेनं च पार्थिवम् 07*0661_03 म्लेच्छांश्च बहुधा राजन्काश्यपुत्रं च संयुगे 07*0661_04 निषादांस्तंकणांश्चैव कलिंगान्मगधानपि 07*0661_05 केकयाञ्शूरसेनांश्च तथा पर्वतवासिनः 07*0661_06 काम्बोजान्यवनांश्चैव वसातींश्च शिबीनपि 07*0661_07 कोसलान्मगधांश्चैव यातुधानान्सतित्तिरान् 07*0661_08 एतांश्चान्यान्रणे हत्वागच्छद्युद्धे स सात्यकिः 07*0661_09 रुधिरौघनदीं घोरां केशशैवलशाड्वलाम् 07*0661_10 शक्तिग्राहसमाकीर्णां छत्त्रहंसोपशोभिताम् 07*0661_11 दुस्तरां भीरुभिर्नित्यं शूरलोकप्रवाहिनीम् % 7.95.4 % For 4cd, S subst.: 07*0662_01 शौर्यसत्त्वबलोपेतं शूरवाणिजसेवितम् % 7.95.8 % After 8, B Dc1 ins.: 07*0663_01 द्रवते तद्यथा सैन्यं तेन भग्नं महात्मना 07*0663_02 रथैर्विपरिधावद्भिर्गजैरश्वैश्च सारथे 07*0663_03 कौशेयारुणसंकाशमेतदुद्धूयते रजः % 7.95.9 % For 9cd, S (except G2) subst.: 07*0664_01 श्रूयते ह्येष निर्घोषो जलदस्येव गर्जतः % T G1.3-5 M ins. after 9: G2 after 8: 07*0665_01 विष्फार्यमाणस्य रणे गाण्डीवस्यामितौजसः 07*0665_02 अभ्याशस्थमहं मन्ये सैन्धवस्य किरीटिनम् 07*0665_03 तादृशः श्रूयते शब्दः सैन्यानां सागरोपमः % 7.95.19 % After 19, B4 Dn2 % D2.5.6 ins.: 07*0666=00 सूत उवाच 07*0666_01 इत्येवं कर्म कुर्वाणमन्तकप्रतिमं रणे 07*0666_02 शिनेः पौत्रस्तथोवाच यन्तारं हृष्टमानसः % 7.95.21 % After 21ab, D2 ins.: 07*0667_01 पार्थिवास्तस्य विविधं महास्त्रस्य प्रयोजनम् 07*0667_02 मकरध्वजान्महामुष्टिं कृष्णाद्दुरेषुपातनम् 07*0667_03 जगाद संभ्रमो युद्धे मोक्षः शूरात्मजात्मजः % 7.95.23 % After 23, S ins.: 07*0668_01 अद्य मे युद्ध्यमानस्य फल्गुनस्येव सायकान् 07*0668_02 पतितान्रथनागेषु दृष्ट्वा शोचन्ति शत्रवः % 7.95.26 % For % 26abc, S subst.: 07*0669_01 रुधिरोक्षितसर्वाङ्गान्मद्बाणशकलीकृतान् 07*0669_02 दृष्ट्वा नागवरान्संख्ये % 7.95.29 % After 29ab, D5 ins.: 07*0670_01 बलं वीर्यं कृतज्ञत्वं मम ज्ञास्यन्ति कौरवाः % 7.95.30 % For % 30, G1 M subst.: 07*0671_01 चोदितो वृष्णिवीरेण स सूतः साधुशिक्षितः 07*0671_02 ततः शशाङ्कसंकाशान्विकुर्वाणान्हयोत्तमान् % After 30, S ins.: 07*0672_01 सैन्धवांश्चोदिता यन्त्रा ऊहुस्ते सत्यकं रणे % 7.95.32 % After 32abc, D5 ins.: 07*0673_01 यवनाः सुमहाबलाः 07*0673_02 केबेति वादिनः सर्वे % 7.95.38 % K4 B1.2 % D1 ins. after 38: B3 Dc1 after 37: B4 after 46: 07*0674_01 हतैर्यवनकाम्बोजैः किरातैः सह बर्बरैः 07*0674_02 पदातिभिश्च वीरेण सात्वतेन हते रणे 07*0674_03 पतितैरभवन्राजन्संवृता रणभूमयः 07*0674_04 एवं तद्यवनानीकं हत्वा छित्त्वा च माधवः % 7.95.42 % After 42, S ins.: 07*0675_01 तेषामस्त्राणि बाणांश्च शैनेयो नतपर्वभिः 07*0675_02 निचकर्त महाराज यवनानां शिरोधरान् 07*0675_03 ते शरा नतपर्वाणो युयुधानेन प्रेरिताः 07*0675_04 भित्त्वा देहांस्तथा तेषां पतन्ति स्म महीतले 07*0675_05 ते हन्यमाना वीरास्तु वृष्णिवीरेण संयुगे 07*0675_06 शस्त्राहताः पतन्त्युर्व्यां काम्बोजाः सपदानुगाः 07*0675_07 काम्बोजानां भुजैश्छिन्नैः यवनानां च भारत 07*0675_08 तत्र तत्र मही भाति पञ्चास्यैरिव पन्नगैः % 7.95.46 % After 46, B4 ins. 674*. B1-3 Dc1 ins. % after 46: B4 cont. after 674*: 07*0676_01 तत्तस्य समरे कर्म दृष्ट्वान्यैरकृतं पुरा 07*0676_02 चारणाः सह गन्धर्वाः पूजयां चक्रिरे भृशम् % 7.95.47 % For 47cd, B Dc1 % Dn1 subst.: 07*0677_01 न केचिदभ्यवर्तन्त तावका वृष्णिनन्दनम् % 7.96.7 % After 7, % S ins.: 07*0678_01 सात्यकिं समरे राजन्परिवव्रुस्तवात्मजाः % 7.96.17 % For 16a-17b, M3-5 subst.: 07*0679_01 तूणीचर्मासिमद्घोरं गजाश्वरथसंकुलम् 07*0679_02 उद्वृत्तः सागरो यद्वद्वेलामाश्रयते तथा 07*0679_03 मामासाद्य हि तिष्ठन्ति यौधाः शतसहस्रशः % 7.96.20 % After 20, S ins.: 07*0680_01 लघ्वस्त्रः चित्रयोधी च प्रहसञ्शिनिपुंगवः % 7.96.21 % For 21cd, B1-3 Dc1 % subst.: 07*0681_01 प्रावर्तत महाराज देवासुररणोपमः % 7.96.23 % For 23ab, B Dc1 subst.: 07*0682_01 स शरैरनलस्पर्शैराकर्णादभिचोदितैः % 7.96.24 % For 24cd, % M3-5 subst.: 07*0683_01 नासीन्मोघः शरः कश्चिदासन्सर्वे तनुच्छिदः % 7.96.26 % After 26cd, B1.2 (marg.).3.5 Dc1 ins.: 07*0684_01 रथिनः पत्तिनागाश्च सादिनश्च शरा हताः % 7.96.28 % After 28, B Dc1 ins.: 07*0685_01 वीतभीर्लाघवोपेतः कृतित्वं संप्रदर्शयन् % 7.96.33 % For 33cd, B2.3 % Dc1 subst.: 07*0686_01 श्येनवद्व्यचरत्संख्ये शैनेयो लघु सुष्ठु च % 7.96.44 % After 44, S ins.: 07*0687_01 तं प्रयान्तं महाबाहुं तावकाः प्रेक्ष्य मारिष 07*0687_02 दृष्टं चादृष्टवत्कृत्वा क्रियामन्यां प्रयोजयन् % 7.97.9 % For 9cd, S subst.: 07*0688_01 न शक्यः समरे जेतुं निहनिष्यति मे सुतान् % 7.97.11 % For 11, B Dc1 subst.: 07*0689_01 शृणुष्व राजन्संग्रामं नरवाजिगजक्षयम् 07*0689_02 दुर्योधनापनीतेन तव दुर्मन्त्रितेन च % 7.97.16 % For 16cd, T G2-5 M3-5 % subst.: G1 M1.2 ins. after 16: 07*0690_01 नियुतैश्च पदात्यौघैर्विविधायुधपाणिभिः % 7.97.20 % After % 20, M4.5 ins.: 07*0691_01 संप्राद्रवन्महत्सैन्यं भग्नं च बहुधा शरैः % 7.97.24 % T G1-4 M ins. after 24ab: G5 % after 22abc: 07*0692_01 म्लेच्छास्थितैर्महाराज भिन्नाञ्जनचयोपमैः 07*0692_02 मृगैर्मन्दैश्च भद्रैश्च मृगमन्दैस्तथापरैः 07*0692_03 भद्रैर्मन्दमनोभिश्च मृगभद्रैस्तथैव च 07*0692_04 मन्दैर्मन्दमदैश्चैव तथा मन्दमृगैरपि 07*0692_05 तत्र तत्र धराकीर्णा शयानैः पर्वतोपमैः % 7.97.25 % For % 25, G1 M subst.: 07*0693_01 कुमुदस्य तथा नागा ऐरावतकुलोद्भवाः 07*0693_02 निहताः सत्यकेनाजौ नाराचैरग्निसंनिभैः % 7.97.31 % K4 B Dc1 (last six second % time) D1-3.5.6 ins. after 31: K5 B (B3 [marg.]) % Dc1 (last six first time) after 14ab: 07*0694_01 ते पार्वतीया राजानः सर्वे पाषाणपाणयः % K4 B Dc1 D1-3.5.6 cont.: G1 M1.2 ins. after the % repetition of 38ab: 07*0695_01 अभ्यद्रवन्त शैनेयं राजानमिव मन्त्रिणः % 7.97.33 % After 33, S ins.: 07*0696_01 शैनेयमभ्यधावंस्ते ग्रावभिर्दृढहस्तवत् 07*0696_02 म्लेच्छाः पिपासवः प्राज्ञा राजानमिव मन्त्रिणः % 7.97.37 % After 37, % K4.5 B Dc1 Dn2 D1.2.7.8 ins.: 07*0697_01 पुनर्दशशताश्चान्ये शतसाहस्रिणस्तथा 07*0697_02 सोपलैर्बाहुभिश्छिन्नैः पेतुरप्राप्य सात्यकिम् % On the other hand, S ins. after 37: 07*0698_01 सात्वतस्य च भल्लेन निष्पिष्टैस्तैस्तथाद्रिभिः 07*0698_02 निपतन्निहता म्लेच्छास्तत्र तत्र गतासवः 07*0698_03 ते हन्यमानाः समरे सात्वतेन महात्मना 07*0698_04 अश्मवृष्टिं महाघोरां पातयन्ति स्म सात्वते % 7.97.43 % After 43ab, S ins.: 07*0699_01 विभिन्नशिरसो राजन्दन्तैश्छिन्नैश्च दन्तिनः 07*0699_02 निर्धूतैश्च करैर्नागा व्यङ्गाश्च शतशः कृताः 07*0699_03 हत्वा पञ्चशतान्योधान्स क्षणेनैव मारिष 07*0699_04 व्यचरत्पृतनामध्ये शैनेयः कृतहस्तवत् % After 43, S ins.: 07*0700_01 अश्मनां भिद्यमानानां सायकैः श्रूयते ध्वनिः 07*0700_02 पद्मपत्रेषु धाराणां पतन्तीनामिव ध्वनिः % 7.97.50 % For % 50ab, G1 M subst.: 07*0701_01 आयुष्मन्विद्रवत्येव कुरूणां सैन्यमातुरम् % 7.98.3 % After 3, K4 B Dc1 Dn2 % D1-3.5.6 ins.: 07*0702_01 दासी जितासि द्यूते त्वं यथाकामचरी भव 07*0702_02 वाससां वाहिका राज्ञो भ्रातुर्ज्येष्ठस्य मे भव 07*0702_03 न सन्ति पतयः सर्वे तेऽद्य षण्ढतिलैः समाः 07*0702_04 दुःशासनैवमुक्त्वा त्वं पूर्वं कस्मात्पलायसे % 7.98.13 % After 13, D2 ins.: 07*0703_01 त्वरितो वीर गच्छ त्वं गान्धार्युदरमाविश 07*0703_02 पृथिव्यां धावमानस्य न संपश्यामि ते शमम् % 7.98.18 % After 18, S (G2 om.) ins.: 07*0704_01 मया शमवता चोक्तो रक्ष शेषं सुयोधन 07*0704_02 संशाम्य वीर पार्थैस्त्वं रक्ष सर्वान्महीक्षितः % 7.98.19 % After 19, Dn1 % D2 ins.: 07*0705_01 तवापि शोणितं भीमः पास्यतीति मया श्रुतम् 07*0705_02 तच्चाप्यवितथं तस्य तत्तथैव भविष्यति 07*0705_03 किं भीमस्य न जानासि विक्रमं त्वं सुबालिश 07*0705_04 येन ते वैरमारब्धं संयुगे प्रपलायता % 7.98.28 % For 28cd, G1 M1.2 subst.: 07*0706_01 ननाद बलवान्नादं तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत् % 7.98.32 % For 32cd, G1 M subst.: 07*0707_01 यथा वायुर्महाभ्राणि विवान्नित्यं वियत्युत % 7.98.38 % After 38, S ins.: 07*0708_01 अदृश्यं समरे चक्रुर्भारद्वाजं सुधन्विनः % 7.98.39 % After 39ab, K4 B Dc1 % D1 ins.: 07*0709_01 क्रोधमाहारयत्तेषामभावाय द्विजर्षभः 07*0709_02 ततः शरमयं जालं द्रोणस्तेषामवासृजत् 07*0709_03 ते हन्यमाना द्रोणस्य शरैराकर्णचोदितैः 07*0709_04 कर्तव्यं नाभ्यजानन्वै कुमारा राजसत्तम 07*0709_05 तान्विमूढान्रणे द्रोणः प्रहसन्निव भारत % 7.98.40 % For 40cd, G1 M subst.: 07*0710_01 न्यकृन्तच्चोत्तमाङ्गानि यथा तालवनानि ह % 7.98.42 % For 42cd, G1 M % (M3 om.) subst.: 07*0711_01 भ्रामयन्बहुधा चापं हंसपृष्ठं दुराननम् % T G M1.2.4.5 ins. after 42: M3 after 42a: 07*0712_01 तदस्य भ्राजते राजन्मेघमध्ये तडिद्यथा % 7.98.50 % After 50ab, B Dc1 ins.: 07*0713_01 आसन्नमागतं दृष्ट्वा धृष्टद्युम्नं जिघांसया % 7.98.52 % For 52cd, B1-3 Dc1 subst.: 07*0714_01 कृतसंकल्पभूयिष्टः प्राद्रवत्स्वरथं प्रति % 7.98.53 % After 53, K4 B Dc1 D1 ins.: 07*0715_01 द्रोणश्चापि महाराज शरैर्विव्याध पार्षतम् 07*0715_02 तदद्भुतमभूद्युद्धं द्रोणपाञ्चालयोस्तदा 07*0715_03 त्रैलोक्यकाङ्क्षिणोरासीच्छक्रप्रह्रादयोरिव 07*0715_04 मण्डलानि विचित्राणि यमकानीतराणि च 07*0715_05 चरन्तौ युद्धमार्गज्ञौ ततक्षतुरथेषुभिः 07*0715_06 मोहयन्तौ मनांस्याजौ योधानां द्रोणपार्षतौ 07*0715_07 सृजन्तौ शरवर्षाणि वर्षास्विव बलाहकौ 07*0715_08 छादयन्तौ महात्मानौ शरैर्व्योम दिशो महीम् % 7.98.54 % For 54cd, G1 M subst.: 07*0716_01 क्षत्रिया अब्रुवन्राजन्वैनतेयोऽयमित्युत % 7.99.1 % B % Dc1 ins. after 1ab: K4 D1 after 2: 07*0717_01 रथव्रातेन महता नानादेशोद्भवेन च 07*0717_02 सर्वतो भरतश्रेष्ठ विसृजन्सायकान्बहून् 07*0717_03 पर्जन्य इव घोषेण नादयन्वै दिशो दश 07*0717_04 तमापतन्तमालोक्य सात्यकिः कौरवं रणे 07*0717_05 अभिद्रुत्य महाबाहुश्छादयामास सायकैः 07*0717_06 ते छाद्यमाना बाणौघैर्दुःशासनपुरोगमाः 07*0717_07 प्राद्रवन्समरे भीतास्तव पुत्रस्य पश्यतः 07*0717_08 तेषु द्रवत्सु राजेन्द्र पुत्रो दुःशासनस्तव 07*0717_09 तस्थौ व्यपेतभी राजन्सात्यकिं चार्दयच्छरैः 07*0717_10 चतुर्भिर्वाजिनस्तस्य सारथिं च त्रिभिः शरैः 07*0717_11 सात्यकिं च शतेनाजौ विद्ध्वा नादं मुमोच सः 07*0717_12 ततः क्रुद्धो महाराज माधवस्तस्य संयुगे 07*0717_13 रथं सूतं ध्वजं तं च चक्रेऽदृश्यमजिह्मगैः % 7.99.3 % After 3, B Dc1 ins.: 07*0718_01 त्वरन्समावृणोद्बाणैर्दुःशासनममित्रजित् % 7.99.13 % For 13ab, B1-3.5 % Dc1 subst.: 07*0719_01 ततस्तान्हतविध्वस्तान्कृत्वा योधान्सहस्रशः % 7.99.21 % After 21cd, K1.3.5 Dn2 D2 M5 ins.: 07*0720_01 त्रिभिरेव महाभागः शरैः संनतपर्वभिः % M5 cont.: 07*0721_01 ततोऽस्य वाहान्निशितैश्चतुर्भिरहनच्छरैः 07*0721_02 सारथिं चास्य संक्रुद्धो रथि* * * * * * * % 7.99.22 % After 22ab, S ins.: 07*0722_01 प्रेषयामास वीराय गृद्ध्रपक्षाञ्शिलाशितान् % 7.99.24 % For 24ef, S subst.: 07*0723_01 निमेषमात्रेण शरैरुभौ च प्राष्ठिसारथी % 7.99.26 % For 26ab, B2.5 Dc1 % subst.: B1.3 ins. after 26ab: 07*0724_01 तं प्राप्तमपि नेयेष हन्तुं दुःशासनं रणे % 7.100.1 % B2.3.5 Dc1 ins. after 1: B1 % after 2: 07*0725_01 यत्कृतं वृष्णिवीरेण कर्म शंससि मे रणे 07*0725_02 नैतदुत्सहते कर्तुं कर्म शक्रोऽपि संजय 07*0725_03 अश्रद्धेयमचिन्त्यं च कर्म तस्य महात्मनः 07*0725_04 वृष्ण्यन्धकप्रवीरस्य श्रुत्वा मे व्यथितं मनः % 7.100.3 % After 3, B1-3.5 Dc1 ins.: 07*0726_01 न सन्ति तस्मात्पुत्रा मे यथा संजय भाषसे % 7.100.8 % After 8, S (except G5) % ins.: 07*0727_01 उद्धृता पृथिवी नूनं युद्धहेतोः समागतैः 07*0727_02 इति तत्र जनाः स्माहुर्दृष्ट्वा तां जनसंसदम् % 7.100.10 % For % 10, S subst.: 07*0728_01 तावकानां तदा ह्यासन्प्रयुतान्यर्बुदानि च 07*0728_02 तथैव राजन्पाण्डूनां सहस्राणि सहस्रशः % 7.100.11 % After 11, S (G5 after 10) ins.: 07*0729_01 पाण्डवानां कुरूणां च गर्जतामितरेतरम् 07*0729_02 क्ष्वेडाः किलकिलाशब्दास्तत्रासन्वै सहस्रशः 07*0729_03 भेरीशब्दाश्च तुमुला बाणशब्दाश्च भारत 07*0729_04 अन्योन्यं निघ्नतां चैव नराणां शुश्रुवे स्वनः % 7.100.14 % After % 14, S ins.: 07*0730_01 यत्र यातौ महात्मानौ तूर्णं परपुरंजयौ % 7.100.20 % For 20cd, S subst.: 07*0731_01 ध्वजशस्त्रप्रतिहता लोकान्समवदीपयन् % 7.100.29 % After 29ab, B1-3.5 Dc1 ins.: 07*0732_01 त्रिभिस्त्रिभिर्यमौ वीरौ धर्मराजं च सप्तभिः % 7.100.33 % For % 33, B (except B4) Dc1 subst.: 07*0733_01 अजस्त्रं मण्डलीभूतं ददृशुः समरे जनाः 07*0733_02 ततो युधिष्ठिरो राजा भल्लाभ्यामच्छिनद्धनुः 07*0733_03 तव पुत्रस्य कौरव्य यतमानस्य संयुगे % 7.100.36 % For 36ab, B (except B4) Dc1 subst.: 07*0734_01 ततोऽन्यद्धनुरादाय तव पुत्रः प्रतापवान् % 7.100.38 % T G1.3-5 M1.2 % ins. after the first occurrence of 38cd: G2 M4.5 after % 38cd: M3 after 20: 07*0735_01 तथा तव महत्सैन्यं तद्व्यरोचत तापयन् 07*0735_02 संप्रहृष्टस्तु सहसा तव सैन्यार्णवं प्रति 07*0735_03 लोळयन्सर्वतो गत्वा समुद्रं मकरो यथा % 7.100.39 % K4 B Dc1 Dn2 D1-3.5.6 S ins. after 39ab: 07*0736_01 पाण्डवानां महाबाहो तावकानां च संयुगे % K4 B Dc1 Dn2 D1-3.5.6 G2 M3-5 % ins. after 39: T G1.3-5 M1.2 after the first occur- % rence after 39: G3-5 (also) after the second % occurrence of 39: 07*0737_01 ततः शब्दो महानासीत्पुनर्येन धनंजयः 07*0737_02 अतीव सर्वशब्देभ्यो लोमहर्षकरः प्रभो 07*0737_03 अर्जुनस्य महाबाहो तावकानां च धन्विनाम् 07*0737_04 मध्ये भारतसैन्यस्य माधवस्य महारणे 07*0737_05 द्रोणस्यापि परैः सार्धं व्यूहद्वारे महारणे 07*0737_06 एवमेष क्षयो वृत्तः पृथिव्यां पृथिवीपते 07*0737_07 क्रुद्धेऽर्जुने तथा द्रोणे सात्वते च महारथे % For % line 2, T G1 (all both times).3-5 (last three first % time) M1.2 (both both times).3-5 subst.: 07*0738_01 तत्र स्म कदनं घोरं वर्तते पाण्डुपूर्वज % 7.101.3 % T G2-5 ins. after 3: % G1 M subst. for 3cd: 07*0739_01 जघान सोमकान्राजन्सृञ्जयान्केकयानपि % 7.101.5 % After 5ab, % G1 M ins.: 07*0740_01 भ्रातॄणां पञ्चमो ज्येष्ठः स्पर्धमानो महारथः % 7.101.9 % For 9cd, G1 M subst.: 07*0741_01 प्रेषयत्स शरानष्टौ सहस्रं च पुनः पुनः % 7.101.13 % For 13cd, G1 M subst.: 07*0742_01 ब्राह्मेणास्त्रेण तन्मुक्तं ब्राह्ममस्त्रं विशां पते % 7.101.14 % For 13a-14b, B (except B4) Dc1 % subst.: 07*0743_01 कैकेयोऽस्त्रं समालोक्य मुक्तं द्रोणेन संयुगे 07*0743_02 ब्रह्मास्त्रेणैव राजेन्द्र ब्राह्ममस्त्रमशातयत् 07*0743_03 ततोऽस्त्रे निहते ब्राह्मे बृहत्क्षत्रश्च भारत % 7.101.20 % After 20ab, % Dn1 reads 21 and 22ab (transposed) for the first % time, repeating the same in the proper place. B1. % 3.5 Dc1 ins. after 20ab: B2 Dn1 after 20: 07*0744_01 अश्वांश्चतुर्भिर्न्यवधीच्चतुरोऽस्य पतत्रिभिः 07*0744_02 सारथिं चास्य बाणेन रथनीडादपाहरत् 07*0744_03 द्वाभ्यां ध्वजं च छत्त्रं च छित्त्वा भूमावपातयत् % For 20cd, S subst.: 07*0745_01 व्यसृजत्सर्वतो बाणान्केकयस्य विमोहनात् % After 20, S ins.: 07*0746_01 तमविध्यत्पृषत्केन द्रोणो राजन्स्तनान्तरे 07*0746_02 भ्रातॄणां पञ्चमो ज्येष्ठो महाबलपराक्रमः % 7.101.21 % For 21abc, B (except B4) % Dc1 Dn1 (second time) subst.: 07*0747_01 ततः साधुविसृष्टेन नाराचेन द्विजर्षभः 07*0747_02 हृद्यविध्यद्बृहत्क्षत्रं % 7.101.29 % After 29ab, % B (except B4) Dc1 Dn1 ins.: 07*0748_01 सारथेश्च शिरः कायाच्चकर्त प्रहसन्निव % 7.101.30 % For 30, B1-3.5 (marg. as in % text) Dc1 Dn1 subst.: 07*0749_01 अवप्लुत्य रथाच्चैद्यो गदामादाय सत्वरः 07*0749_02 भारद्वाजाय चिक्षेप रुषितामिव पन्नगीम् % 7.101.34 % For 34, % B1-3 Dc1 Dn1 subst.: 07*0750_01 तोमरं पञ्चभिश्छित्त्वा शक्तिं चिच्छेद सप्तभिः 07*0750_02 तौ जग्मतुर्महीं छिन्नौ सर्पाविव गरुत्मता % 7.101.36 % After 36, % K4 B3 Dn2 D1.2.5.6 ins.: 07*0751_01 स गाढविद्धस्तेनाशु हृदि राजन्महारथः 07*0751_02 पपात च रथात्तूर्णं धृष्टकेतुर्महायशाः % 7.101.48 % After 48, B1.3.4 % Dc1 (marg.) D2 ins.: 07*0752_01 प्रताप्यमानाः सूर्येण हन्यमानाश्च सायकैः 07*0752_02 अन्वपद्यन्त पाञ्चालास्तदा संत्रस्तचेतसः % 7.101.50 % After 50, % K4.5 B D ins.: 07*0753_01 ब्रुवन्तश्च रणेऽन्योन्यं चेदिपाञ्चालसृञ्जयाः % 7.101.59 % After % 59abc, B Dc1 Dn1 ins.: 07*0754_01 क्षत्रधर्मा महाबलः 07*0754_02 क्रोधसंविग्नमनसो % 7.101.61 % After 61, B % (except B4) Dc1 Dn1 ins.: 07*0755_01 स जीवितमुपादाय धार्ष्टद्युम्नेः शरोत्तमः % 7.101.63 % After 63, B (except % B4) Dc1 Dn1 ins.: 07*0756_01 व्यसृजत्समरे बाणान्प्रत्यमित्रजिघांसया % 7.101.65 % For 65, B (except B4) Dc1 Dn1 % subst.: 07*0757_01 तमाचार्यस्त्रिभिर्बाणैर्बाह्वोरुरसि चार्दयत् 07*0757_02 ध्वजं सप्तभिरुन्मथ्य यन्तारमवधीत्त्रिभिः % 7.102.26 % After 26, B % Dc1 Dn1 ins.: 07*0758_01 स कश्मलसमाविष्टो भीममाहूय पार्थिवः 07*0758_02 अब्रवीद्वचनं राजन्कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः % 7.102.32 % For % 32ab, B (except B4) Dc1 Dn1 S subst.: 07*0759_01 यथा हि पाञ्चजन्यस्य श्रूयते निनदो महान् % 7.102.36 % After 36, S ins.: 07*0760_01 मम प्रियहितार्थं च शक्रलोकादिहागतः 07*0760_02 वृद्धोपसेवी धृतिमान्कृतज्ञः सत्यसंगरः 07*0760_03 प्रविष्टो महतीं सेनामर्पयन्तां धनंजयः 07*0760_04 प्रविष्टे च चमूं घोरामर्जुने शत्रुनाशने 07*0760_05 प्रेषितः सात्वतो वीरः फल्गुनस्य पदानुगः 07*0760_06 तस्याभिगमनं जाने भीम नावर्तनं पुनः % 7.102.39 % K4.5 B Dc1 Dn D1.3-8 % ins. after 39: D2 after 38: 07*0761_01 पार्थे तस्मिन्हते चैव युध्यते नूनमग्रणीः 07*0761_02 सहायो नास्य वै कश्चित्तेन विन्दामि कश्मलम् % While S ins. after 39: 07*0762_01 अथैनं पुनराचक्ष्व लोहिताक्षं सकेशवम् % S cont.: K4 B Dc1 Dn D1.2.5.6 ins. after 42: 07*0763_01 दृष्ट्वा कुशलिनौ कृष्णौ सात्वतं चैव सात्यकिम् 07*0763_02 संविदं मम कुर्यास्त्वं सिंहनादेन पाण्डव % S cont. (cf. 32-33): 07*0764_01 असौ हि पाञ्चजन्यस्य नदतः श्रूयते स्वनः 07*0764_02 क्रुद्धेन वासुदेवेन पूर्यमाणस्य पाण्डव 07*0764_03 नूनं विनिहतः शूरः सव्यसाची परंतपः 07*0764_04 पार्थे तस्मिन्हते चैव युध्यते गरुडध्वजः 07*0764_05 न ह्यस्य प्रियकृत्कश्चिदन्यः पाण्डव विद्यते % 7.102.40 % B Dc1 Dn1 ins. after 40: % K2 D8 after 40ab: 07*0765_01 न हि शुध्यति मे भावस्तयोरेवं परंतप % 7.102.48 % After 48, B1-3.5 Dc1 Dn1 % D5 ins.: 07*0766_01 यास्यामि पदवीं भ्रातुः सात्वतस्य च धीमतः % 7.102.51 % For 51ab, % B2.3.5 Dc1 Dn1 subst.: 07*0767_01 मयि जीवति कौन्तेय भारद्वाजः कथंचन % 7.102.53 % For 53ab, B (except % B4) Dc1 Dn1 subst.: 07*0768_01 राज्ञा मूर्धनि चाघ्रातः परिष्वक्तश्च शत्रुहा % After 53, % B Dc1 Dn D2.5 ins.: 07*0769_01 कृत्वा प्रदक्षिणान्विप्रानर्चितांस्तुष्टमानसान् 07*0769_02 आलभ्य मङ्गलान्यष्टौ पीत्वा कैरातकं मधु 07*0769_03 द्विगुणद्रविणो वीरो मदरक्तान्तलोचनः 07*0769_04 विप्रैः कृतस्वस्त्ययनो विजयोत्पादसूचितः 07*0769_05 पश्यन्नेवात्मनो बुद्धिं विजयानन्दकारिणीम् 07*0769_06 अनुलोमानिलैश्चाशु प्रदर्शितजयोदयः % 7.102.54 % After 54, S ins.: 07*0770_01 रथमारुह्य निर्युक्तं सर्वोपकरणान्वितम् % 7.102.62 % After 62, B1.3.5 Dc1 % Dn1 ins.: 07*0771_01 एवं संचोदितस्तेन धर्मपुत्रेण संयुगे 07*0771_02 भीमसेनो महाबाहुः कवची दंशितो बली % 7.102.63 % After 63ab, B (except % B4) Dc1 Dn1 ins.: 07*0772_01 ततः पाण्डुसुतो राजन्भीमसेनः प्रतापवान् 07*0772_02 बद्धगोधाङ्गुलित्राणः प्रगृहीतशरासनः % 7.102.64 % After 64ab, B (except B4) Dc1 % Dn1 D5 ins.: 07*0773_01 तलशब्देन वीराणां पातयित्वा मनांस्युत % 7.102.67 % For % 67ab, Ś2 subst.: 07*0774_01 तं समायान्तमालोक्य घोररूपं सुतास्तव % 7.102.71 % After 71, B Dc1 Dn1 ins.: 07*0775_01 तैः समन्ताद्वृतः शूरैः समरे स महारथः % 7.102.77 % After 77, S ins.: 07*0776_01 तस्य द्रोणो रथं राजञ्छादयामास संयुगे 07*0776_02 साश्वसूतध्वजं तूर्णं तदद्भुतमिवाभवत् % 7.102.79 % For 79cd, G1 % M2 subst.: 07*0777_01 भीमं पूजां करिष्यन्तं गुरुवृत्तमथाब्रवीत् % 7.102.88 % After 88ab, S ins.: 07*0778_01 तदद्भुतमपश्याम पाण्डवेयस्य विक्रमम् 07*0778_02 द्रोणं तु विरथं कृत्वा भीमसेनो महाबलः 07*0778_03 अभ्यवर्तत सैन्यानि तावकानि समन्ततः % After 88, S ins.: 07*0779_01 विचचार रणे राजन्वायुतुल्यपराक्रमः % 7.102.89 % For 89ab, S % subst.: 07*0780_01 निर्जितस्तु तदानेन पाण्डवेन महात्मना % After 89, N (except D2.3) ins.: 07*0781_01 व्यूहद्वारं समासाद्य युद्धाय समवस्थितः % while, D2 ins. after 89: 07*0782_01 भीमेनैवाकरोद्यत्नं व्यूहमेवाभ्यरक्षत % 7.102.97 % For 97cd, B1.2 % (marg.).3 Dc1 Dn1 subst.: B2 (marg.).4.5 D5 ins. % after 97: 07*0783_01 बाह्यं मृत्युभयं कृत्वा समावव्रुर्वृकोदरम् % B4.5 D5 cont.: K4 B1-3 Dc1 Dn1 D1 ins. after 97: 07*0784_01 ते शरैर्भीमकर्माणं ववर्षुः पाण्डवं युधि 07*0784_02 मेघा इवातपापाये धाराभिर्धरणीधरम् 07*0784_03 स तद्बाणमयं वर्षमश्मवर्षमिवाचलः 07*0784_04 प्रतीच्छन्पाण्डुदायादो न प्राव्यथत शत्रुहा % 7.102.99 % For 99cd, B (except B4) % Dc1 Dn1 subst.: 07*0785_01 तोमरेण निहत्याजौ प्रेषयामास मृत्यवे % 7.102.100 % For 100cd, B (except B4) Dc1 Dn1 subst.: 07*0786_01 दिशो विद्रावयामास नीहारमिव भास्करः % 7.102.105 % For 105ab, D2 subst.: 07*0787_01 कृत्वा शब्दं च भीमं च भीमो वै श्वसनात्मजः % On the other hand, S subst.: 07*0788_01 महान्तं तलशब्दं च कृत्वा द्रोणान्तिकं ययौ % After 105ab, B (except B4) Dc1 Dn1 D5 ins.: 07*0789_01 भीषयित्वा रथानीकं हत्वा योधान्वरान्वरान् % 7.103.5 % After % 5ab, B1-3 Dc1 Dn1 D5 ins.: 07*0790_01 प्रामथ्नात्सा महाराज सैनिकांस्तव संयुगे % 7.103.7 % For 7ab, S % subst.: 07*0791_01 सिंहनादमसह्यं हि श्रुत्वा भीमस्य संयुगे % After 7, B (except B4) % Dc1 Dn1 D5 ins.: 07*0792_01 ते हन्यमाना भीमेन गदाहस्तेन तावकाः 07*0792_02 प्राद्रवन्त रणे भीता व्याघ्रघ्राता मृगा इव % 7.103.13 % After 13, Bom. ed. ins.: 07*0793_01 अंसे शिरो भीमसेनः करौ कृत्वोरसि स्थिरौ 07*0793_02 वेगमास्थाय बलवान्मनोनिलगरुत्मताम् % 7.103.16 % After 16ab, % K4 B1-3 Dn2 D1.3.6 S ins.: 07*0794_01 दृश्यते तावकैर्योधैर्विस्मयोत्फुल्ललोचनैः 07*0794_02 परित्यज्य रथं तूर्णं द्रोणो भग्नं महीतले % After 16, Dn1 Bom. ed. % ins.: 07*0795_01 पराङ्मुखं तथा यान्तं भग्नोत्साहं गुरुं तदा 07*0795_02 गत्वा वेगेन तं भीमो धुरं गृह्य रथस्य तु 07*0795_03 तमप्यतिरथं भीमश्चिक्षेप भृशरोषितः 07*0795_04 एवमष्टौ रथाः क्षिप्ता गुरोर्भीमेन लीलया 07*0795_05 द्रोणोऽपि तु निमेषेण पुनः स्वरथमास्थितः % 7.103.26 % After 26ab, % B Dc1 Dn1 D5 ins.: 07*0796_01 प्रावृट्काले महाराज नर्दन्निव बलाहकः % After % 26, B1-3 Dc1 Dn1 D5 ins.: 07*0797_01 वासुदेवश्च कौरव्य भीमसेनस्य संयुगे % 7.103.39 % For % 39ab, S (T G3.4 om.) subst.: 07*0798_01 कालकेयान्महेष्वासान्सहस्राणि चतुर्दश % 7.104.4 % After 4ab, Dn2 D2. % 3.6 ins.: 07*0799_01 अश्वमश्वेन समरे मनुजैर्मनुजांस्तथा % 7.104.7 % After 7, K4 B Dc1 Dn % D1-3.6 ins.: 07*0800_01 न मेऽर्जुनाद्भयं तादृक्कृष्णान्नापि च सात्वतात् 07*0800_02 हुतभुग्जन्मनो नैव यादृग्भीमाद्भयं मम % 7.104.9 % For 9cd, K5 % subst.: 07*0801_01 कर्णोऽप्यभ्यपतद्धीमांस्तुमुलेन रवेण च % 7.104.10 % After % 10, K4.5 B D ins.: 07*0802_01 रुरोध मार्गं भीमस्य वातस्येव महीरुहः 07*0802_02 भीमोऽपि दृष्ट्वा सावेगं पुरो वैकर्तनं स्थितम् 07*0802_03 चुकोप बलवद्वीरश्चिक्षेपास्य शिलाशितान् 07*0802_04 तान्प्रत्यगृह्णात्कर्णोऽपि प्रतीपं प्रेषयच्छरान् 07*0802_05 ततस्तु सर्वयोधानां यततां प्रेक्षतां तदा % 7.104.13 % For 13, B % (except B4) Dc1 Dn1 subst.: 07*0803_01 केषांचिदल्पसत्त्वानां तं श्रुत्वा निनदं युधि 07*0803_02 शस्त्राणि न्यपतन्दोर्भ्यः केषांचिच्चासवोऽद्रवन् % 7.104.14 % For 14, G1 M1.2 subst.: 07*0804_01 तं श्रुत्वा निनदं घोरं शकृन्मूत्रं सशोणितम् 07*0804_02 प्रसुस्रुवुर्वाहनानि स्तब्धानि च ततोऽभवन् % 7.104.15 % After 15ab, B Dc1 % Dn D1.2.6.8 S ins.: 07*0805_01 गृध्रकङ्कबडैश्चासीदन्तरिक्षं समावृतम् % 7.104.23 % For 23cd, G1 M subst.: 07*0806_01 मध्यंदिनमनुप्राप्तस्त्रितेजा इव भास्करः % 7.104.31 % After 31ab, B (except % B4) Dc1 Dn1 ins.: 07*0807_01 चक्रे युधिष्ठिरः संख्ये हर्षनादैश्च संकुलाम् % 7.104.32 % For 32cd, G1 M subst.: 07*0808_01 शुश्रुवे भीमसेनस्य तदद्भुतमिवाभवत् % 7.104.33 % For 33, G1 M (all % first time) subst.: 07*0809_01 ततो व्यायच्छमानस्य भीमसेनस्य संयुगे 07*0809_02 तत्सैन्यं कलुषीभूतं न प्राज्ञायत किंचन % 7.105.2 % After 2, S ins.: 07*0810_01 इह दृष्ट इतो नष्टः सरथः प्राद्रवन्नृपः 07*0810_02 मुहूर्तादिव पुत्रस्ते द्रोणमासाद्य मारिष % 7.105.3 % After 3ab, B (except B4) Dc1 % Dn1 D5 ins.: 07*0811_01 ससंरम्भमिदं वाक्यमब्रवीत्कुरुनन्दनः % 7.105.4 % For 4ab, G1 M % subst.: 07*0812_01 अतिक्रम्य च हत्वा च सैन्यानि सुमहान्ति च % 7.105.7 % After 7, B Dc1 Dn1 ins.: 07*0813_01 इत्येवं ब्रुवते योधा अश्रद्धेयमिदं तव % 7.105.16 % For % 16cd, B2.3.5 Dc1 subst.: Dn1 ins. after 16: 07*0814_01 न तेऽक्षा निशिता घोराः शरा युष्मत्तनुच्छदः % 7.105.18 % After 18, S ins.: 07*0815_01 अत्र ते ध्रुवमायत्तो जयो वाजय एव वा % 7.105.24 % Ś K B4 % Dn2 D1-6.8 ins. after 24: D7 after 23ab: 07*0816_01 पार्श्वेन सेनामायान्तौ कुरुराजो ददर्श ह % On the other hand, B1-3.5 Dc1 Dn1 S ins.: 07*0817_01 पार्श्वे भित्त्वा चमूं वीरौ प्रविष्टौ तव वाहिनीम् % 7.105.26 % After 26, N ins.: 07*0818_01 तमविध्यद्युधामन्युस्त्रिंशता कङ्कपत्रिभिः 07*0818_02 विंशत्या सारथिं चास्य चतुर्भिश्चतुरो हयान् 07*0818_03 दुर्योधनो युधामन्योर्ध्वजमेकेषुणाच्छिनत् 07*0818_04 इषुधीकार्मुकं चास्य समकृन्तद्रथोत्तमे 07*0818_05 सारथिं चास्य भल्लेन रथनीडादपाहरत् 07*0818_06 ततोऽविध्यच्छरैस्तीक्ष्णैश्चतुर्भिश्चतुरो हयान् % On the other hand, S ins. after 26: 07*0819_01 युधामन्युश्च पाञ्चाल्य उत्तमौजास्तथैव च 07*0819_02 भित्त्वा पार्श्वेन सैन्यं तु प्रविष्टौ फल्गुनं प्रति 07*0819_03 तौ समासादयद्वीरः शरैः कायास्थिभेदिभिः 07*0819_04 सप्तभिश्च युधामन्युं षड्भिश्चैवोत्तमौजसम् 07*0819_05 तौ तं सुनिशितैर्बाणैरविध्येतां महारथौ 07*0819_06 उत्तमौजास्तु भल्लेन चापं चिच्छेद वीर्यवान् 07*0819_07 अथान्यत्सुमहातेजा धनुर्गृह्य महाबलः 07*0819_08 छादयामास संक्रुद्धः पाञ्चालौ कुरुनन्दनः % 7.105.27 % N (except Ś K1-3; B4 om.) G2.5 % (last two first time) ins. after 27: T G2-5 M3-5 % (G2.5 repeating) after 31: 07*0820_01 तथोत्तमौजाः संक्रुद्धः शरैर्हेमविभूषितैः 07*0820_02 अविध्यत्सारथिं चास्य प्राहिणोद्यमसादनम् % 7.105.29 % For 29cd, S subst.: 07*0821_01 युधामन्युरथं शीघ्रमारुरोह परंतपः % 7.105.34 % After 34, S % ins.: 07*0822_01 एतदीदृशकं कार्षीत्पुत्रस्तव जनाधिप 07*0822_02 गदया गदिनां श्रेष्ठः सर्वलोकमहारथः % 7.106.1 % Before the ref., K4 B Dc1 Dn D1.2.5 S ins.: 07*0823=00 संजय उवाच 07*0823_01 वर्तमाने महाराज संग्रामे लोमहर्षणे 07*0823_02 व्याकुलेषु च सैन्येषु पीड्यमानेषु सर्वशः 07*0823_03 राधेयो भीममानर्च्छद्युद्धाय भरतर्षभ 07*0823_04 यथा नागो वने नागं मत्तो मत्तमभिद्रवत् % 7.106.5 % B1-3.5 % Dc1 Dn1 subst. for 5ab: 07*0824_01 भयाद्यस्य महाबाहोर्न शेते बहुलाः समाः 07*0824_02 चिन्तयन्नित्यशो वीर्यं राधेयस्य महात्मनः % 7.106.15 % After 15, T G2-5 ins.: 07*0825_01 अस्त्रहेतोः पुरा तात भार्गवं समपूजयत् 07*0825_02 तस्य प्रसादाद्ब्रह्मास्त्रं लब्धवांश्च भृगूत्तमात् % 7.106.19 % After 19, K4 % B Dc1 Dn D1-3.5.6 ins.: 07*0826=00 कर्ण उवाच 07*0826_01 भीमाहितैस्तव रणे स्वप्नेऽपि न विभावितम् 07*0826_02 तद्दर्शयसि कस्मान्मे पृष्ठं पार्थदिदृक्षया 07*0826_03 कुन्त्याः पुत्रस्य सदृशं नेदं पाण्डवनन्दन 07*0826_04 तेन मामभितः स्थित्वा शरवर्षैरवाकिर % 7.106.35 % After 35, % D5 ins.: 07*0827_01 स कर्णचापं चिच्छेद भीमसेनो महाबलः 07*0827_02 त्रासयित्वा महाराज गाममितविक्रमः % 7.106.44 % After 44, G1 M1.2 ins.: 07*0828_01 पुनर्बाणमयं वर्षं व्यसृजत्पाण्डवं प्रति 07*0828_02 तथा कर्णेन समरे पीड्यमानः समन्ततः % 7.106.47 % For 47cd, B2.3.5 Dc1 % Dn1 Bom. ed. subst.: 07*0829_01 समृद्धकुसुमापीडो वसन्तेऽशोकवत्तरुः % 7.106.49 % For 49cd, G1 M subst.: 07*0830_01 विविशुश्च यथैवोग्रा वल्मीकं भुजगोत्तमाः % After 49, Dn2 ins.: 07*0831_01 सप्तभिर्निशितैस्तूर्णं शरैराशीविषोपमैः % 7.106.50 % For 50cd, G1 M1.2 subst.: 07*0832_01 मर्मण्यनपराधी संदिधित्सुः कलहं तदा % 7.106.51 % After 51, B1.3.5 Dn2 ins.: 07*0833_01 तथापि समरे तूर्णं विव्याधोरसि पाण्डवः 07*0833_02 पाण्डवस्तु पुनर्विद्ध्वा सप्तभिः सायकोत्तमैः 07*0833_03 अन्यैश्च बहु सं(?)राजञ्शरैराशीविषोपमैः % 7.106.53 % After 53, K5 B1.3 ins.: 07*0834_01 समाश्वस्तस्तु कर्णो वै पुनर्युद्धमरोचयत् 07*0834_02 भीमसेनो दृढं कोपात्पुनर्विव्याध पत्रिणा % 7.106.54 % After 54c, S ins.: 07*0835_01 लज्जामुत्सृज्य भारत 07*0835_02 भीमसेनभयात्कर्णः % After 54, B1.3.5 Dn2 D2 ins.: 07*0836_01 अपचक्राम समरे युद्धाय भरतर्षभ % 7.107.1 % After 1cd, Ś1 K1-3 % read 2cd, while D1 reads 2cd for the first time, % repeating it in its proper place. K5 B (except B4) % Dc1 Dn D2.4.5.7 ins. after 1cd: 07*0837_01 कथं च युयुधे भीमो वीर्यश्लाघी महाबलः % 7.107.2 % B Dc1 Dn1 D2.3.6 T G2-5 om. the ref. D2 % ins. after the ref.: D5 after 2: 07*0838_01 तवापराधाद्राजेन्द्र पुनर्युद्धमवर्तत % K4 Dn2 D1.3.6 ins. after 2ab: D2.5 after the % ref. in 1: 07*0839_01 स्वयं शिष्यो भूतपतेर्भार्गवस्य धनुर्धरः % K4 Dn2 D1.3.6 cont.: 07*0840_01 तस्य तुल्योऽस्त्रमायाभिस्तद्विशिष्टोऽथ वा वृषः 07*0840_02 शिष्यः शिष्यगुणैर्युक्तः कालान्तकयमोपमः 07*0840_03 स भीमसेनेन जितः पाण्डुपुत्रेण भारत % while D2.5 cont. after 839*: 07*0841_01 शिष्यत्वं प्राप्तवान्कर्णस्तस्य तुल्योऽस्त्रमायया 07*0841_02 तद्विशिष्टोऽपि वा कर्णः शिष्यः शिष्यगुणैर्युतः 07*0841_03 कालान्तकयमो यद्वद्भीमसेनेन निर्जितः 07*0841_04 कुन्तीपुत्रेण भीमेन निर्जितः स तु लीलया % 7.107.3 % After 3, D5 ins.: 07*0842_01 भीमसेनोऽपि समरे राधेयं प्रत्यमर्षितः % 7.107.11 % After 11, B % Dc1 Dn1 G2 ins.: 07*0843_01 केशपक्षग्रहं चैव दुःशासनकृतं तथा 07*0843_02 परुषाणि च वाक्यानि कर्णेनोक्तानि भारत % 7.107.14 % After 14, Dn2 D2.3.6 ins.: 07*0844_01 पुत्रस्तव विशेषेण कालद्यूतेन नोदितः % 7.107.16 % After 16, % T G2-5 ins.: 07*0845_01 एवं बहुविधान्घोरान्स्मरन्दीप्ताग्निसंनिभः % 7.107.35 % After 35, M1.3-5 (all % inf. lin.) ins.: 07*0846_01 ततो भीमो महाराज कर्णं विद्ध्वा त्रिभिः शरैः 07*0846_02 सारथिं चास्य भल्लेन रथनीडादपाहरत् 07*0846_03 अश्वांश्च चतुरः श्वेतान्निजघान शितैः शरैः 07*0846_04 हित्वा ध्वजं च छत्त्रं च रथं च शतधाकरोत् 07*0846_05 चकार विरथं कर्णं तव पुत्रस्य पश्यतः 07*0846_06 स तथा विरथः कर्णो भीमसेनेन निर्जितः 07*0846_07 अन्यं रथं समास्थाय पुनर्विव्याध मारुतिम् 07*0846_08 महागजौ यथा दृप्तौ विषाणाग्रैः परस्परम् 07*0846_09 ततक्षतुस्तथा तौ तु अन्योन्यं च निजघ्नतुः % 7.107.39 % After 39, G2 ins.: 07*0847_01 आक्रीडमिव रुद्रस्य दक्षयज्ञनिबर्हणे % 7.108.10 % For 10ab, G1 % M subst.: 07*0848_01 कर्णस्य मतमास्थाय स्वार्थमित्येव मे सुतः % 7.108.13 % After 13, G1 M1.2 ins.: 07*0849_01 तानुत्क्रम्याब्रवीत्पुत्रो मम द्यूते सुमन्दधीः % 7.108.16 % After the ref., M3-5 ins.: 07*0850_01 हन्त ते कथयिष्यामि तयोः प्राणद(?दु)रोदरम् 07*0850_02 पश्यतां सर्वसैन्यानां केशवार्जुनयोरपि % 7.108.22 % For % 22ab, G1 M1.2 subst.: 07*0851_01 शक्तिं वियद्गतां द्र्ष्ट्वा शक्राशनिसमद्युतिम् % 7.108.27 % B4 ins. after 27ab: S after 27cd: 07*0852_01 सुवर्णविकृतैर्बाणैः सुवर्णविकृताञ्शरान् % 7.108.33 % After 33, Bom. ed. ins.: 07*0853_01 सारथिं च तथाप्यस्य रथनीडादपातयत् 07*0853_02 ततो वैकर्तनः कर्णश्चिन्तां प्राप दुरत्ययाम् 07*0853_03 स छाद्यमानः समरे हताश्वो हतसारथिः 07*0853_04 मोहितः शरजालेन कर्तव्यं नाभ्यपद्यत % 7.109.7 % After 7, M3-5 ins.: 07*0854_01 चिच्छेद कार्मुकं तूर्णं पाण्डवस्य महात्मनः % 7.109.9 % After 9, K4.5 B D (except Dn1 D2) ins.: 07*0855_01 ततो भीमो महाबाहुः क्रोधसंरक्तलोचनः % 7.109.12 % After 12, D2 G1 M ins.: 07*0856_01 महाबलान्महावेगान्सदश्वान्गदया हतान् 07*0856_02 सूतं च निहतं दृष्ट्वा केतुं च विनिपातितम् % 7.109.27 % For 27ab, S subst.: 07*0857_01 ते मेदिनीं प्रसर्पन्तः शोभन्ते रुधिरोक्षिताः % 7.109.33 % For 33cd, % G1 M1.2 subst.: 07*0858_01 तथा पुरुषमानी सन्प्रत्यपायाद्रणाजिरात् % 7.110.6 % For 6cd, K5 D5 subst.: 07*0859_01 को हि प्रावेशयेन्नूनं मुक्त्वा तं मम पुत्रकम् % while, G1 M subst.: 07*0860_01 पतंगमिव संदीप्तं भीमाग्निं समवेशयत् % 7.110.19 % For 19ab G1 M1.2 subst.: 07*0861_01 स नूनं निर्जितं कर्णं दृष्ट्वा भीमेन संयुगे % 7.110.23 % After 23, B Dc1 D5 ins.: 07*0862_01 अहो मम सुतानां हि विपन्नं सूत जीवितम् % 7.110.26 % For 26cd, G1 M subst.: 07*0863_01 प्राप्येदानीं फलं तस्य यथा पीत्वा विषं तथा % After 26, D5 ins.: 07*0864_01 सुकृतस्य सुपृष्टस्य सुजातस्य महामृधे % 7.110.35 % For 35ab, D5 % subst.: 07*0865_01 भीमसेनस्ततो बाणैः पञ्च राजन्सुतांस्तव % 7.111.2 % After 2ab, Dc1 (marg.) ins.: 07*0866_01 यत्प्रत्यक्षं तव सुता भीमेन निहता रणे % After 2, Bom. ed. ins.: 07*0867_01 निचखान स संभ्रान्तः पूर्ववैरमनुस्मरन् % 7.111.5 % For 5ab, G1 % M1.2 subst.: 07*0868_01 रणे भूयोऽपि राधेयं विद्ध्वा पञ्चभिरायसैः % 7.111.8 % For 8cd, G1 M % subst.: 07*0869_01 पपाताथ महच्चापं हेमपृष्ठं दुरासदम् % 7.111.15 % After 15, B Dc1 ins.: 07*0870_01 स छाद्यमानो बाणौघैर्भीमसेनधनुश्च्युतैः 07*0870_02 पुनरेवाभवत्कर्णो भीमसेनात्पराङ्मुखः % 7.111.19 % For 19ab, B2-5 Dc1 subst.: 07*0871_01 तानापतत एवाशु भीमसेनो महारथः % 7.111.23 % After 23, B % Dc1 ins.: 07*0872_01 सूतपुत्रोऽपि कौन्तेयं शरैः संनतपर्वभिः 07*0872_02 पञ्चाशता महाबाहुर्विव्याध भरतर्षभ % 7.111.25 % After 25, S ins.: 07*0873_01 क्रोधाग्नितेजसा दीप्तौ संरम्भाद्रक्तलोचनौ 07*0873_02 व्यभ्राजेतां महाराज विधूमाविव पावकौ % 7.111.26 % For 26cd, B Dc1 subst.: 07*0874_01 शरधारासृजौ वीरौ मेघाविव ववर्षतुः % 7.111.29 % For 27-29, B Dc1 % subst.: 07*0875_01 वारणाविव चान्योन्यं विषाणाभ्यामरिंदमौ 07*0875_02 निर्भिन्दन्तौ स्वगात्राणि सायकैश्चारु रेजतुः 07*0875_03 नादयन्तौ प्रवल्गन्तौ विक्रीडन्तौ परस्परम् 07*0875_04 मण्डलानि विकुर्वाणौ रथाभ्यां रथसत्तमौ 07*0875_05 वृषभाविव नर्दन्तौ बलिनौ वासितान्तरे 07*0875_06 सिंहाविव पराक्रान्तौ नरसिंहौ महाबलौ 07*0875_07 परस्परं वीक्षमाणौ क्रोधसंरक्तलोचनौ 07*0875_08 युयुधाते महावीर्यौ शक्रवैरोचनी यथा % 7.111.32 % For 32cd, S subst.: 07*0876_01 भीममाच्छादयत्तूर्णं यथाद्रिं तोयदोऽम्बुना % 7.112.2 % For 2cd, B Dc1 D2 subst.: 07*0877_01 पुत्रांस्तव ददर्शाथ भीमसेनेन पातितान् % 7.112.25 % For % 25ab, G1 M subst.: 07*0878_01 निरासत स देहेभ्यः पुत्राणामथ तैरसून् % 7.112.27 % After 27ab, T G2-5 ins.: 07*0879_01 हित्वा हित्वा क्षितिं जग्मुस्तेषामेवासुभिः सह % 7.112.30 % After 30, Dn2 D3.5.6 Bom. ed. % ins.: 07*0880_01 पुत्राणां तव सर्वेषां निहतानां वृकोदरः 07*0880_02 शोचत्यतिभृशं दुःखाद्विकर्णं पाण्डवः प्रियम् 07*0880_03 प्रतिज्ञेयं मया दत्ता निहन्तव्यास्तु संयुगे 07*0880_04 विकर्ण तेनासि हतः प्रतिज्ञा रक्षिता मया 07*0880_05 त्वमगाः संगरं वीर क्षात्रधर्ममनुस्मरन् 07*0880_06 विशेषतोऽसि नृपतेस्तथास्माकं हिते रतः 07*0880_07 न्यायतोऽन्यायतो नैवमेकः शोको महाद्युतिः % After line 5, % Bom. ed. ins.: 07*0881_01 ततो विनिहतः संख्ये युद्धधर्मो हि निष्ठुरः % D5 Bom. ed. cont.: 07*0882=00 संजय उवाच 07*0882_01 अगाधबुद्धिर्गाङ्गेयः क्षितौ सुरगुरोः समः 07*0882_02 त्याजितः समरे प्राणानजेयस्त्रिदशैरपि 07*0882_03 युद्धधर्मे न संबन्धा भवन्ति कुरुसत्तम % 7.112.32 % For 32cd, G1 M % subst.: 07*0883_01 आचष्टेव च तद्युद्धं भीमस्य विजयं तथा % 7.112.38 % After 38ab, B (except B5) Dc1 % ins.: 07*0884_01 सभामानाय्य पाञ्चालीं कर्णेन सहितोऽल्पधीः % 7.112.39 % For 39cd, B (B1 marg.) Dc1 subst.: 07*0885_01 शृण्वतस्तव राजेन्द्र कौरवाणां च सर्वशः % 7.112.41 % For 41, B Dc1 subst.: B2 ins. after 40: 07*0886_01 यच्च षण्ढतिलादीनि परुषाणि तवात्मजैः 07*0886_02 श्रावितास्ते महात्मानः पाण्डवाः कोपयिष्णुभिः % 7.112.43 % For 43ab, G1 % M1.2.5 subst.: 07*0887_01 बहु क्षत्ता च विलपन्न लेभे प्रशमं त्वयि % After 43cd, B Dc1 D5 ins.: 07*0888_01 त्वया वृद्धेन धीरेण कार्यतत्त्वार्थदर्शिना 07*0888_02 न कृतं सुहृदां वाक्यं दैवमत्र परायणम् 07*0888_03 तन्मा शुचो नरव्याघ्र तवैवापनयो महान् 07*0888_04 विनाशहेतुः पुत्राणां भवानेव मतो मम % 7.112.44 % After 44, S ins.: 07*0889_01 एवं स वर्तते रौद्रः संग्रामो भरतर्षभ % 7.113.17 % After 17ab, B1.3 ins.: 07*0890_01 शतकुम्भविचित्रैश्च % 7.113.21 % After 21ab, B Dc1 ins.: 07*0891_01 वलयैरपविद्धैश्च तथैवाङ्गुलिवेष्टनैः 07*0891_02 चूडामणिभिरुष्णीषैः स्वर्णसूत्रैश्च मारिष % 7.113.26 % For 26cd, B2.3 % Dc1 subst.: 07*0892_01 मेघजालनिभं सैन्यमासीत्तव नराधिप % 7.114.1 % After 1ab, S ins.: 07*0893_01 पुनश्चतुर्भिस्तीक्ष्णाग्रैरविध्यत्कङ्कपत्रिभिः % 7.114.3 % For 3cd, B Dc1 subst.: 07*0894_01 विव्याध सुभृशं संख्ये तैलधौतेन मारिष % 7.114.4 % After 4, % D5 ins.: 07*0895_01 गाङ्गेयपुलिनान्मत्तश्चक्रवाको नदन्निव 07*0895_02 मणिमाणिक्यजडितं हुतभुक्तिग्मतेजसम् 07*0895_03 निगलदमृतादेकात्तामरसं सुरशिल्पिना कृतम् 07*0895_04 श्रवणकुण्डलं कर्णमध्यतो न्यपतदथास्य शुद्धमुत्तमम् % 7.114.8 % After 8, K4 B % Dc1 D1.2.5 T G2-5 ins.: 07*0896_01 सोऽतिविद्धो भृशं कर्णः पाण्डवेन तरस्विना 07*0896_02 रथकूबरमालम्ब्य न्यमीलयत लोचने 07*0896_03 स मुहूर्तात्पुनः संज्ञां लब्ध्वा कर्णः परंतपः 07*0896_04 रुधिरोक्षितसर्वाङ्गः क्रोधमाहारयत्परम् % 7.114.11 % For % 11cd, D2 subst.: 07*0897_01 तानचिन्त्य महाबाहुर्भीमो भीमपराक्रमः % 7.114.12 % After 12, B Dc1 % Dn2 D2.3.6 S ins.: 07*0898_01 तावुभौ नरशार्दूलौ शार्दूलाविव दंष्ट्रिणौ % S cont.: 07*0899_01 शरदंष्ट्रौ समासाद्य ततक्षतुरनन्तरम् % 7.114.16 % After 16, Dn1 D2.5 ins.: 07*0900_01 तदप्यथ निमेषार्धाच्चिच्छेदास्य वृकोदरः 07*0900_02 तृतीयं च चतुर्थं च पञ्चमं षष्ठमेव च 07*0900_03 सप्तमं चाष्टमं चैव नवमं दशमं तथा 07*0900_04 एकादशं द्वादशं च त्रयोदशमथापि वा 07*0900_05 चतुर्दशं पञ्चदशं षोडशं च वृकोदरः 07*0900_06 तथा सप्तदशं चैवमष्टादशमथापि वा 07*0900_07 बहूनि भीमश्चिच्छेद कर्णस्यैवं धनूंषि च 07*0900_08 निमेषार्धात्ततः कर्णो धनुर्हस्तो व्यतिष्ठत % 7.114.17 % After 17, S ins.: 07*0901_01 रथैर्विमथितैर्भग्नैरश्वैश्चान्यैः प्रवेगितैः 07*0901_02 भ्रष्टश्रीकैर्नरवरैः पांसुकुण्ठितमूर्धजैः % 7.114.37 % After 37, B Dc1 ins.: 07*0902_01 न स्म सूर्यस्तदाभाति न स्म वाति समीरणः 07*0902_02 शरजालावृते व्योम्नि न चाज्ञायत किंचन % 7.114.39 % After 39, B Dc1 D5 ins.: 07*0903_01 अन्योन्यशरसंस्पर्शात्तयोर्मनुजसिंहयोः 07*0903_02 आकाशे भरतश्रेष्ठ पावकः समजायत % 7.114.50 % After 50, B Dc1 ins.: 07*0904_01 शरैर्बहुभिरत्युग्रैः प्रहसन्निव भारत % 7.114.53 % After 53, B Dc1 D5 ins.: 07*0905_01 व्यायच्छत्स शरान्कर्णः कुन्तीपुत्रजिघांसया 07*0905_02 सहस्रशो महाराज रुक्मपुङ्खान्सुतेजनान् % 7.114.54 % B1-4 Dc1 subst. for 54ab: B5 cont. % after 905*: 07*0906_01 स वध्यमानो बलवान्कर्णचापच्युतैः शरैः % 7.114.62 % Ś K1-3 om. 62ab. After 62ab, G1 M ins.: 07*0907_01 शरैर्भीममतिक्रम्य कर्णो भृशमपीडयत् 07*0907_02 विधन्वा विरथश्चैव विचर्मा निरसिस्ततः 07*0907_03 अमृष्यमाणश्च भृशं शान्तः कर्णास्त्रपीडितः % 7.114.64 % After 64, B Dc1 Dn2 D1.2.6 % ins.: 07*0908_01 महौषधिसमायुक्तं हनूमानिव पर्वतम् % 7.114.65 % After 65ab, D2.5 ins.: 07*0909_01 रथायुतानि चिक्षेप हयानामयुतानि च 07*0909_02 नरायुतानि च तथा कर्णायामिततेजसे 07*0909_03 शक्त्यृष्टिप्रासपरिघकम्पनाकुटमुद्गरान् 07*0909_04 चिक्षेप कर्णाय बली गृहीत्वा मेदिनीतलात् 07*0909_05 तान्क्षिप्तान्भीमबलवद्वायुना समुदीरयन् 07*0909_06 रणाङ्गणाभ्यासगतश्चिच्छेदाशु वृषस्तदा 07*0909_07 महाग्रह इवाविष्टो निर्विषण्णो वृकोदरः 07*0909_08 अभ्यधावत राधेयं मूर्तिमाननिलः स्वयम् % 7.114.67 % B Dc1 Dn1 % D3.5.6 ins. after 67ab: D2 after 67: M5 after 56: 07*0910_01 भीमोऽपि मुष्टिमुद्यम्य वज्रगर्भं सुदारुणम् 07*0910_02 हन्तुमैच्छत्सूतपुत्रं संस्मरन्नर्जुनं क्षणात् 07*0910_03 शक्तोऽपि नावधीत्कर्णं समर्थः पाण्डुनन्दनः 07*0910_04 रक्षमाणः प्रतिज्ञां तां या कृता सव्यसाचिना 07*0910_05 तमेवं व्याकुलं भीमं भूयो भूयः शितैः शरैः 07*0910_06 मूर्च्छयाभिपरीताङ्गमकरोत्सूतनन्दनः % 7.114.68 % After 68ab, % K4 D1.5 ins.: 07*0911_01 धनुषा स्पृष्टमात्रेण क्रुद्धः सर्प इव श्वसन् 07*0911_02 आच्छिद्य स धनुस्तस्य कर्णं मूर्धन्यताडयत् 07*0911_03 ताडितो भीमसेनेन क्रोधादारक्तलोचनः % 7.114.72 % T G3.4 % ins. after 72: G5 after 73: 07*0912_01 सूदं त्वामहमाजाने मात्स्यप्रेष्यककारकम् % 7.114.75 % After 75, T G2 ins.: G3-5 cont. after % 912*: 07*0913=00 संजयः 07*0913_01 एवं तं विरथं दृष्ट्वा स्मृत्वा कर्णोऽब्रवीद्वचः % 7.114.76 % After 76, Ś2 repeats 75, while B5 ins.: 07*0914=00 भीमसेन उवाच 07*0914_01 राधेय शृणु मे वाक्यं सूर्यपुत्र बलाधिक 07*0914_02 लोके त्वत्सदृशो योधो न विद्येत कथंचन 07*0914_03 युष्माभिर्यद्यहं मार्ग्यस्तदा किं बहुजल्पितैः 07*0914_04 अथ त्वया न मार्ग्योऽहं तदा गच्छामि मुञ्च माम् % On the other hand, G1 M ins. after 76: 07*0915_01 एवं तं विरथीकृत्य उच्चैः संतर्ज्य पाण्डवम् 07*0915_02 मुदा परमया युक्तो दर्शयन्कृष्णपाण्डवौ % 7.114.79 % After 79, % D5 ins.: 07*0916_01 भीम शब्दार्थसद्भावी पुराणस्त्वं हि मे मतः 07*0916_02 मारुतिर्मारुतसुतः शस्त्रेष्वस्त्रेषु चोत्तमः 07*0916_03 यज्ञशास्त्रार्थविद्यासु धर्मप्रवचनेषु च 07*0916_04 निपुणोऽसि सदा भीम न त्वं युद्धविशारद 07*0916_05 तमुत्स्मयन्कण्ठदेशे पाणिना संस्पृशन्वृषः 07*0916_06 छत्त्रवज्राङ्कुशाङ्केन मातुर्वाक्यमनुस्मरन् % D5 cont.: K2 (marg.).4 D1 ins. after 79: 07*0917_01 कर्णस्य वचनं श्रुत्वा भीमसेनोऽतिदारुणम् 07*0917_02 उवाच कर्णं प्रहसन्सर्वेषां शृण्वतां वचः 07*0917_03 जितस्त्वमसकृद्दुष्ट कत्थसे त्वं वृथात्मना 07*0917_04 जयाजयौ महेन्द्रस्य लोके दृष्टौ पुरातनैः 07*0917_05 मल्लयुद्धं मया सार्धं कुरु दुष्कुलसंभव 07*0917_06 महाबलो महाभोगी कीचको निहतो यथा 07*0917_07 तथा त्वां घातयिष्यामि पश्यत्सु सर्वराजसु 07*0917_08 भीमस्य मतमाज्ञाय कर्णो बुद्धिमतां वरः 07*0917_09 विरराम रणात्तस्मात्पश्यतां सर्वधन्विनाम् % D5 cont.: D2 ins. after 80ab: 07*0918_01 भीमोऽपि रथिनां श्रेष्ठो धनदाच्छापमाप्तवान् 07*0918_02 गतः पद्मापहारेण प्रणामं नाकरोत्पुरा 07*0918_03 अनेन कारणेनैव कर्णाद्भयमवाप्तवान् 07*0918_04 कर्णेनापि तदोत्सृष्टो मातुर्वचनकारिणा % 7.114.80 % After % 80, T G2-5 ins.: 07*0919_01 तं ब्रुवाणं तु भीमस्तु काङ्क्षन्भीमपराक्रमः 07*0919_02 न चाकार्षीद्द्रुतं स्मृत्वा ह्यर्जुनस्य महाबलम् 07*0919_03 तस्य कार्मुकमारुज्य बभञ्जाशु पराक्रमी 07*0919_04 ततो दृष्ट्वा महाराज वासुदेवो महाद्युतिः 07*0919_05 अर्जुनार्जुन पश्येमं भीमं कर्णेन बाधितम् 07*0919=05 संजयः 07*0919_06 एवमुक्तस्तदा पार्थः केशवेन महात्मना 07*0919_07 भीमसेनं तथाभूतं क्रोधसंरक्तलोचनः 07*0919_08 अमर्षवशमापन्नो निर्दहन्निव चक्षुषा % On the other hand, M1.2.5 ins. after 80: 07*0920_01 कर्णेन विरथीकृत्य तर्ज्यमानं वृकोदरम् 07*0920_02 दृष्ट्वार्जुनो भृशं क्रुद्धः क्रोधसंरक्तलोचनः % 7.114.85 % After 85, K3.4 D1 ins.: 07*0921_01 सोऽवप्लुत्य द्रुतं सूतो युयुधानरथं ययौ % 7.114.89 % After 89ab, G2 ins.: 07*0922_01 तं परीप्सन्महाराज सत्यजित्पार्थमभ्ययात् 07*0922_02 शरेणैकेन विव्याथ तं राजानं महाबलः 07*0922_03 कर्णे पार्थेन विक्षिप्तं नाराचं द्रौणिरच्छिनत् % 7.115.1 % After the ref., S Cv ins.: 07*0923_01 दातव्यमद्य मन्येऽहं पाण्डवानां स्वकं पुनः 07*0923_02 न विग्रहो हि बलिना श्रेयसे स्याद्यथातथा 07*0923_03 पादयोः प्रणतेनापि भुक्त्वाप्युच्छिष्टमप्यरेः 07*0923_04 अतोऽन्यद्वापि कृत्वैव जीव्यं लोके नरेण वै 07*0923_05 जीवतैव परो लोकः साध्यते चैव सर्वथा 07*0923_06 अजीवतस्तथैवासीन्न सुखं न परा गतिः 07*0923_07 विनाशे सर्वथोत्पन्ने न बालो बुध्यते क्रियाम् 07*0923_08 मिथ्याभिमानदग्धो हि न बुध्येत कृताकृते % 7.115.6 % After 6ab, S ins.: 07*0924_01 क्रुद्धस्य देवराजस्य शक्रस्येव महाद्युतेः % 7.115.24 % After 24, B Dc1 Dn2 D5 % ins.: 07*0925_01 ततोऽर्जुनो हर्षमवाप संख्ये 07*0925_02 कृष्णश्च दृष्ट्वा पुरुषप्रवीरम् % 7.116.5 % After % 5, S ins.: 07*0926_01 अथैनमनुवृत्तास्तु त्रिगर्ताः सहिताः पुनः 07*0926_02 तीव्रेण रथवंशेन महता पर्यवारयन् 07*0926_03 विकर्षन्तोऽतिमात्राणि चापानि भरतर्षभ % 7.116.7 % After 7ab, Dn1 ins.: 07*0927_01 नृत्यन्निव जले श्रान्तो यदा स्थलमुपेयिवान् % S (except G4) ins. after 7ab: 07*0928_01 पुनर्मध्यगतो वीर आहवे युद्धदुर्मदः 07*0928_02 एकः पर्यचरद्रङ्गे बहुधा स महारथः % 7.116.8 % After % 8, Ś1 K1-4 D1 ins.: 07*0929_01 तां च सेनामतिक्रम्य त्रिगर्तानां नरर्षभः 07*0929_02 अजयच्छूरसेनांश्च यतमानान्महारणे 07*0929_03 एकस्ततो महाबाहुः सहस्राञ्शत्रुतापनः 07*0929_04 संनद्धानां पदातीनामवधीत्पुरुषर्षभः % 7.116.11 % For 10-11, G1 M subst.: 07*0930_01 तैर्वारितो महाराज सत्यकः प्रत्यवारयत् 07*0930_02 जघान सुबहून्यौधाञ्शतशोऽथ सहस्रशः 07*0930_03 ते हता निपतन्ति स्म प्रमृष्टा दीर्घबाहुना 07*0930_04 ततः प्रायादसंभ्रान्तो ददर्श च धनंजयम् % 7.116.20 % After 20, S (except G4.5) ins.: 07*0931_01 प्रियशिष्यश्च ते पार्थ त्वया तुल्यपराक्रमः 07*0931_02 विदार्य कौरवीं सेनामेष आयाति सत्यकः % 7.116.25 % For 25ab, G1 M % subst.: 07*0932_01 रुधिरस्य नदीं कृत्वा रथेभनरवाजिनाम् % After % 25, D2 ins.: 07*0933_01 इति तस्य वचः श्रुत्वा केशवस्यार्जुनस्तदा % 7.116.32 % For 32cd, G1 M1.2.5 subst.: 07*0934_01 भूरिश्रवाः कृतास्त्रश्च रक्ष्यो माधव सत्यकः % 7.116.36 % For 36, G1 M1.2.5 subst.: 07*0935_01 आमिषार्थी यथा श्येनो नित्यं तिष्ठति ब्राह्मणः 07*0935_02 ग्रहणे धर्मपुत्रस्य कश्चित्क्षेमी भवेन्नृपः % 7.117.14 % After 14, B % Dc1 Dn2 D3.6 ins.: 07*0936_01 नाहं भीषयितुं शक्यो वाङ्मात्रेण तु केवलम् % 7.117.21 % For 21abc, S subst.: 07*0937_01 तावुभौ शरवर्षाभ्यामन्योन्यमभिवर्षताम् 07*0937_02 भूरिश्रवाः सात्यकिश्च % 7.117.23 % For 23abc, G1 M1-4 subst.: 07*0938_01 दशभिः सत्यकोऽविध्यत्सौमदत्तिमथाशुगैः 07*0938_02 सौमदत्तिः शरानस्यञ् % 7.117.30 % For 30cd, S subst.: 07*0939_01 वृष्टिं तामभिवर्षन्तौ शराणां महतीं तदा % 7.117.31 % After 31, S ins.: 07*0940_01 भूयो भूयः शरै राजंस्तक्षन्तौ क्रोधमूर्च्छितौ 07*0940_02 अयुध्येतां महारङ्गे वने केसरिणाविव 07*0940_03 मर्मज्ञाविव संक्रुद्धौ जिघांसन्तौ जगर्जतुः 07*0940_04 विमर्दन्तावथान्योन्यं बलवज्रधराविव 07*0940_05 अथान्योन्यं पताकाश्च रथोपकरणानि च 07*0940_06 संचिच्छेदतुरायस्तौ बाणैः संनतपर्वभिः 07*0940_07 पुनश्च शरवर्षाभ्यामन्योन्यमभिवर्षताम् 07*0940_08 उभौ च जघ्नतुस्तूर्णमितरेतरसारथी % 7.117.35 % After 35ab, B Dc1 Dn2 D3.6 ins.: 07*0941_01 भ्रान्तमुद्भ्रान्तमाविद्धमाप्लुतं विप्लुतं द्रुतम् 07*0941_02 संपातं समुदीर्णं च दर्शयन्तौ यशस्विनौ 07*0941_03 असिभ्यां संप्रजह्राते परस्परमरिंदमौ 07*0941_04 उभौ छिद्रैषिणौ वीरावुभौ चित्रं ववल्गतुः 07*0941_05 दर्शयन्तावुभौ शिक्षां लाघवं सौष्ठवं तथा % 7.117.41 % B Dc1 Dn2 D3.5.6 ins. after 41ab: D2 after % 39ab: 07*0942_01 भुजयोक्त्रावबन्धैश्च शिरोभ्यां चावघातनैः 07*0942_02 पादावकर्षसंदानैस्तोमरांकुशलासनैः 07*0942_03 पादोदरविबन्धैश्च भूमावुद्भ्रमणैस्तथा 07*0942_04 गतप्रत्यागताक्षेपैः पातनोत्थानसंप्लुतैः % After 41, B Dc1 Dn2 D5 ins.: 07*0943_01 द्वात्रिंशत्करणानि स्युर्यानि युद्धानि भारत 07*0943_02 तान्यदर्शयतां तत्र युध्यमानौ महाबलौ % 7.117.42 % After 42, S ins.: 07*0944=00 संजय उवाच 07*0944_01 सिन्धुराजवधे सक्तं पार्थं कृष्णोऽब्रवीत्पुनः 07*0944_02 सीदन्तं सात्यकिं पश्य पार्थैनं परिरक्ष च % 7.117.43 % After 43, S % ins.: 07*0945_01 धार्तराष्ट्राश्च ये मुख्या ये च मुख्या महारथाः 07*0945_02 निहता वृष्णिवीरेण शतशोऽथ सहस्रशः % 7.117.45 % After % 45, S ins.: 07*0946_01 ततो जलदनिर्घोषः समीपे नृपसत्तम % 7.117.47 % After 47ab, B4.5 Dn2 D2.5.6 ins.: 07*0947_01 बहुभिर्यस्तु सेनाभिर्दुर्जयः समरेऽनघ % 7.117.50 % After 50, Ś1 K1.3.5 B1.3.4 D (except Dc1) ins.: 07*0948=00 संजय उवाच 07*0948_01 इत्येवं भाषमाणे तु पाण्डवे वै धनंजये % 7.117.51 % K2 om. 51 (cf. v.l. 48). K4 om. 51ab (cf. % v.l. 50). Before 51, B2 T G2-5 ins. saṃjaya uvāca. % T G2-5 read 51 after 946*, while G1 M1.2.5 read % 51ab for the first time after 46, repeating it in its % proper place. G1 M1.2.5 ins. after the first % occurrence of 51ab: M3.4 after the first occurrence % of 52: 07*0949_01 पातिते त्वथ शैनेये कृष्णोऽर्जुनमभाषत % 7.117.52 % D2 T G1-4 M1.2.5 Cv ins. after 52: M3.4 % cont. after 949*: 07*0950=00 अर्जुन उवाच 07*0950_01 मामेव च महाबाहो परियान्ति महारथाः 07*0950_02 यथाशक्ति यतन्ते मां योधयन्तो जनार्दन 07*0950_03 ध्रुवं च योधयाम्येताञ्छिद्रान्वेषणतत्परान् 07*0950_04 रक्षामि सात्यकिं चैव सौमदत्तिं वशं गतम् 07*0950_05 अप्राप्तो न मया कृष्ण हन्तुं भूरिश्रवा रणे 07*0950_06 अन्येन तु समासक्तं मनो नोत्सहते मम 07*0950_07 अवश्यं च मया कृष्ण वृष्णिवीरस्य रक्षणम् 07*0950_08 मदर्थं युध्यमानस्य कार्यं प्राणैरपि प्रभो 07*0950_09 अधर्मो वास्तु धर्मो वा मम माधव माधवः 07*0950_10 परेण निहतो मा स्म प्राणान्हासीन्महारथः 07*0950=10 संजय उवाच 07*0950_11 एवमुक्त्वार्जुनः कृष्णं परानाशु शितैः शरैः 07*0950_12 छादयामास संक्रुद्धः परे चापि धनंजयम् 07*0950_13 एवं स्म युध्यते वीरः सात्यकिं च मुहुर्मुहुः 07*0950_14 प्रेक्षते स्म नरव्याघ्रो भूरिश्रवसमेव च % 7.117.53 % After 53, D2.3.5.6 S (except G5) % ins.: 07*0951_01 आक्रम्य चाप्यथोद्यम्य स सासिं सुभुजो भुजम् 07*0951_02 शुशुभे स भुजस्तस्य तपनीयविभूषितः 07*0951_03 मध्ये रथसमूहस्य इन्द्रध्वज इवोच्छ्रितः % D2.3.5.6 cont.: B Dc1 Dn ins. after 53: 07*0952_01 ततोऽस्य छेत्तुमारब्धः शिरः कायात्सकुंडलम् 07*0952_02 तावत्क्षणात्सात्वतोऽपि शिरः संभ्रमयंस्त्वरन् 07*0952_03 यथा रथांगं कौलालो दण्डविद्धं तु भारत 07*0952_04 सहैव भूरिश्रवसो बाहुना केशधारिणा % Dn1 D3.5.6 cont.: K4 ins. after 53: 07*0953_01 ग्रस्तं तमतिभीमेन पञ्चास्येनेव भोगिना % T G1-4 M cont. after 951*: G5 ins. after 53: 07*0954_01 हाहाकृतमभूत्सर्वं पाण्डवानां महद्बलम् 07*0954_02 तावकाश्च मुदा युक्ताः सिंहनादं विचुक्रुशुः 07*0954_03 निमीलिताक्षास्त्वभवञ्जनाः संग्रामभीरवः 07*0954_04 तथा भूरिश्रवोग्रस्ते सात्वते नष्टविक्रमे % 7.117.56 % After 56, K5 reads 59ab for the % first time, repeating it in its proper place; while % S ins.: 07*0955_01 बहुभिर्महारथैरेष पराक्रान्तैर्युयुत्सुभिः 07*0955_02 युद्ध्वा भृशं परिश्रान्तः क्षीणायुधपरिच्छदः % 7.117.60 % After 60ab, S ins.: 07*0956_01 अयुध्यतारिभिर्वीरस्तं स्म संप्रेक्षते मुहुः % 7.117.61 % After % 61, S ins.: 07*0957_01 मम शिष्यो ममार्थाय युध्यते मम शत्रुभिः 07*0957_02 तं कृष्ण मोक्षयिष्यामि दावात्सिंहशिशुं यथा % 7.117.62 % After % 62ab, K4 B Dc1 Dn2 D1.5 S ins.: 07*0958_01 ततः क्षुरप्रं निशितं गाण्डीवे समयोजयत् 07*0958_02 पार्थबाहुविसृष्टः स महोल्केव नभश्च्युता % 7.118.1 % After 1ab, B1.4.5 S ins.: 07*0959_01 यन्त्रमुक्तो महेन्द्रस्य ध्वजो वृत्तोत्सवो यथा % 7.118.3 % B1 (marg.) ins. after 961*: B3 (marg.).5 S % after 3: 07*0960_01 स विबाहुर्महाराज एकपक्ष इवाण्डजः 07*0960_02 एकचक्रो रथो यद्वद्धरणीमास्थितो नृपः 07*0960_03 उवाच पाण्डवं चैव सर्वक्षत्रस्य पश्यतः % 7.118.4 % B1 (marg.) ins. after the second occur- % rence of 4c: S after 4abc: 07*0961_01 व्यासक्तस्य च सात्वते 07*0961_02 अनागसोऽन्यमनसो % 7.118.12 % After 12, S ins.: 07*0962_01 अल्पस्तवापराधोऽत्र न त्वां तात विगर्हये % T G2-5 M5 cont.: G1 M1-4 subst. for 13ab: 07*0963_01 वार्ष्णेयापसदं प्राप्य क्षुद्रं कृतमिदं त्वया % 7.118.16 % After 16ab, S % ins.: 07*0964_01 धनंजयेन वीरेण विनिःश्वस्य मुहुर्मुहुः % 7.118.19 % For 19cd, S subst.: 07*0965_01 गर्हयामासुरप्येतौ शशंसुर्भूरिदक्षिणम् % 7.118.25 % For 25cd, G1 M1.2.5 subst.: 07*0966_01 अच्छिनं यदहं बाहुं तत्र गर्ह्यं किमस्ति च % 7.118.26 % For % 26cd, S subst.: 07*0967_01 नाभिमन्योर्वधं यूयं गर्हयध्वं कुतस्तदा % 7.118.30 % After 30, K2 (marg.).4 B Dc1 Dn D1-3.5.6 % ins.: 07*0968=00 वासुदेव उवाच 07*0968_01 ये लोका मम विमलाः सकृद्विभाता 07*0968_02 ब्रह्माद्यैः सुरवृषभैरपीष्यमाणाः 07*0968_03 तान्क्षिप्रं व्रज सतताग्निहोत्रयाजिन् 07*0968_04 मत्तुल्यो भव गरुडोत्तमाङ्गयानः % On the other hand, S ins. after 30: 07*0969=00 संजय उवाच 07*0969_01 धनंजये ब्रुवत्येवं घृणया च परिप्लुते 07*0969_02 अवाङ्मुखा बभूवुश्च सैनिकाः सर्व एव ते 07*0969_03 मुहूर्तादिव विश्रम्य सात्यकिः क्रोधमूर्च्छितः 07*0969_04 अमर्षवशमापन्नः सौमदत्तिनिराकृतः % 7.118.32 % G1 ins. % after 32: M1.2 after the first occurrence of 32: % M3.4 after 31ab: M5 after 31: 07*0970_01 निवार्यमाणः कृष्णेन फल्गुनेन च मारिष 07*0970_02 प्रायोपविष्टस्य सतः पार्थच्छिन्नभुजस्य च 07*0970_03 नृशंसं कृतवान्पापो युयुधानो नराधिप % 7.118.36 % For 36cd, G1 % M1.2.5 subst.: 07*0971_01 सत्यकः कुरुमुख्यस्य चिच्छेदैव शिरस्ततः % 7.118.41 % After 41, S (G1 M2.5, after 40) % ins.: 07*0972_01 मर्तव्यमेव सर्वेण चरमं पूर्वमेव वा 07*0972_02 मन्यध्वं मृत इत्येव मा भूद्वो बुद्धिलाघवम् 07*0972_03 तस्मिन्हते महाबाहौ यूपकेतौ महात्मनि 07*0972_04 धिगेनमिति चाक्रन्दन्क्षत्रियाः क्रोधमूर्च्छिताः 07*0972_05 अन्येन युक्तमित्येव भवितव्यं तथेति च 07*0972_06 केचिदासन्विमनसः केचिद्दुःखसमन्विताः % 7.118.44 % After 44ab, S ins.: 07*0973_01 श्रुत्वा तत्सर्वभावेन गर्हयध्वं न चार्जुनम् % T G2-5 cont.: K5 D5.7.8 ins. after 44ab: 07*0974_01 शृणुध्वं सर्वमेवेह श्रुत्वा गर्हथ मानवाः % 7.118.48 % Ś1 K1-4 B1-3.5 Dc1 D1-3.6 % ins. after 48ab: B4 after 47: Dn1 after 977*: 07*0975_01 न हन्तव्याः स्त्रिय इति यद्ब्रवीषि प्लवंगम % B1 (marg.).4 Dn1 cont.: K5 D4.5.7.8 ins. after % 48: 07*0976_01 सर्वकालं मनुष्येण व्यवसायवता सदा % After 48, Dn1 D5 S ins.: 07*0977_01 अनुष्ठितं मया तच्च तस्माद्गर्हथ मूढवत् % 7.118.50 % For 50abc, D2 subst.: 07*0978_01 मन्त्रैः पूतस्य सुमहत्स्वधरेषु यशस्विनः 07*0978_02 भूरिश्रवस (sic) तस्याशु नैवारण्यगतस्य च % 7.118.51 % After 51ab, D2 ins.: 07*0979_01 दृष्ट्वा सुनासं सुकपोलयुक्तं % 7.119.1 % After the ref., Dn1 (omitting 1-2) ins.: 07*0980_01 शैनेयस्य च वोत्पत्तिर्भूरिश्रवसमेव च 07*0980_02 विस्तरेण ममाचक्ष्व सर्वमेव तु संजय % For 1ab, G1 M subst.: 07*0981_01 अजितो द्रोणभीष्माभ्यां कर्णेन च कृपेण च % After 1ab, S ins.: 07*0982_01 यश्चैवोत्सहते जेतुं समस्तं मामकं बलम् % 7.119.3 % After 3, S (except G3.4) ins.: 07*0983_01 ब्रह्यणस्त्वभवत्पुत्रो मानसोऽत्रिर्महातपाः % 7.119.4 % After 4ab, D2 ins.: 07*0984_01 यदुर्नाम महाराज सर्वशास्त्रविशारदः % 7.119.11 % For 11ab, S subst.: 07*0985_01 तां दृष्ट्वा नीयमानां तु वसुदेवाय देवकीम् % 7.119.18 % After 18ab, T % G3 ins.: 07*0986_01 स शिरःकम्पमाहेदं नैतदेवं भवेन्नृप 07*0986_02 स पूर्वमेव तपसा मामाराध्य जगत्त्रये 07*0986_03 कस्याप्यजय्यस्तन्मत्तः प्राप्तवान्वरमुत्तमम् 07*0986_04 तथाप्ययं प्रयासस्तु निष्फलो न भविष्यति 07*0986_05 तस्य पौत्रं तु समरे त्वत्पुत्रो मोहयिष्यति 07*0986_06 न तु मारयितुं शक्यः कृष्णसंरक्षितो ह्यसौ 07*0986_07 अहमेव च कृष्णोऽस्मि नावयोरन्तरं क्वचित् % After 18, T G3 ins.: 07*0987_01 नातिहृष्टमनाः सोऽपि पुरमागान्महीपतिः % 7.119.19 % After 19, K4 B Dc1 % Dn2 D1.3.5.6 ins.: 07*0988_01 पश्यतां सर्वसैन्यानां पदा चैनमताडयत् % 7.119.27 % After 27, Dn1 % ins.: 07*0989_01 शिनेर्दुहितृसंभूत एष वीरः स सात्यकिः % 7.120.3 % Ś1 K B2-5 D (except % Dn1) Cd ins. after 3ab: B1, after the second % occurrence of 3ab: 07*0990_01 प्रतिज्ञां सफलां चापि कर्तुमर्हसि मेऽनघ % B3-5 Dc1 D3.5 Cd cont.: B1 ins. after the first % occurrence of 3ab: 07*0991_01 श्रूयते पुण्डरीकाक्ष त्रिषु धर्मेषु वर्तते % 7.120.5 % After 5, B4 ins.: 07*0992=00 संजय उवाच 07*0992_01 जयद्रथवधे प्राप्ते तावुभौ कुरुपाण्डवौ 07*0992_02 सस्मितौ समुदेक्षेतां प्रौढा बाला वधूरिव % 7.120.10 % After % 10ab, S ins.: 07*0993_01 अमानुषाणि कर्माणि कुर्वन्तौ पुरुषर्षभौ 07*0993_02 सत्यकं भीमसेनं च यत्तौ तौ दर्शयन्निव % After 10, % D2.3.5.6 ins.: 07*0994_01 उवाच राजन्पुत्रस्ते कर्णं राजा सुयोधनः % 7.120.22 % After 22ab, B (except B2) Dc1 Dn2 ins.: 07*0995_01 द्रौणिना त्वं हि सहितो मद्रेशेन कृपेण च % 7.120.26 % After % 26ab, G1.2.5 M ins.: 07*0996_01 तद्यथा प्रयतिष्येऽहं परं शक्त्या सुयोधन % 7.120.28 % Ś1 K3.5 B Dc1 Dn % D7.8 ins. after 28: D2 after 29ab: 07*0997_01 सैन्धवार्थे परं यत्नं करिष्याम्यद्य संयुगे 07*0997_02 त्वत्प्रियार्थं महाराज जयो दैवे प्रतिष्ठितः % 7.120.56 % After 56, S (except G4) ins.: 07*0998_01 निवार्य ताञ्शरव्रातैर्दिव्यान्यस्त्राणि दर्शयन् % 7.120.68 % After 68ab, N (except B4; D1 after % 67; Ś2 missing) ins.: 07*0999_01 सायकैर्बहुसाहस्रैश्छादयामास पाण्डवम् 07*0999_02 तां शस्त्रवृष्टिमतुलां कर्णचापसमुत्थिताम् 07*0999_03 व्यधमत्सायकैः पार्थः शलभानिव मारुतः 07*0999_04 छादयामास च तदा सायकैरर्जुनो रणे 07*0999_05 पश्यतां सर्वयोधानां दर्शयन्पाणिलाघवम् % After the prior half, % D2 ins.: 07*1000_01 नरसिंहो महारथः 07*1000_02 ववर्ष सायकैस्तीक्ष्णैर् % 7.120.78 % After 78ab, S ins.: 07*1001_01 आवव्रेऽर्जुनमार्गं च शरजालेन भारत % 7.120.88 % B Dc1 D5 ins. after 88: Dn2 after 88ab: 07*1002_01 ततो युगान्ताभ्रसमस्वनं महन् 07*1002_02 महेन्द्रचापप्रतिमं स गाण्डिवम् 07*1002_03 चकर्ष दोर्भ्यां विहसन्भृशं ययौ 07*1002_04 दहंस्त्वदीयान्यमराष्ट्रवर्धनः % 7.121.1 % After the ref., B Dc1 Dn D3.5 ins.: 07*1003_01 श्रुत्वा निनादं धनुषश्च तस्य 07*1003_02 विस्पष्टमुत्कृष्टमिवान्तकस्य 07*1003_03 शक्राशनिस्फोटसमं सुघोरं 07*1003_04 विकृष्यमाणस्य धनंजयेन 07*1003_05 त्रासोद्विग्नं भयोद्भ्रान्तं त्वदीयं तद्बलं नृप 07*1003_06 युगान्तवातसंक्षुब्धं चलद्वीचितरङ्गितम् 07*1003_07 प्रलीनमीनमकरं सागराम्भ इवाभवत् % B S and editions ins. after 1: Dc1 % after 7: Dn1 D3 after 8ab: 07*1004_01 आददानं महाराज संदधानं च पाण्डवम् 07*1004_02 उत्कर्षन्तं विकर्षन्तं नाभ्यपश्याम लाघवात् % 7.121.3 % For 3cd, S subst.: 07*1005_01 आकाशे समदृश्यन्त हंसानामिव पङ्क्तयः % 7.121.9 % After 9, B Dc1 Dn1 D3 % ins.: 07*1006_01 सैन्धवाभिमुखं यान्तं योधाः संप्रेक्ष्य पाण्डवम् 07*1006_02 न्यवर्तन्त रणाद्वीरा निराशास्तस्य जीविते 07*1006_03 यो योऽभ्यधावदाक्रन्दे तावकः पाण्डवं रणे 07*1006_04 तस्य तस्यान्तगा बाणाः शरीरे न्यपतन्प्रभो 07*1006_05 कबन्धसंकुलं चक्रे तव सैन्यं महारथः 07*1006_06 अर्जुनो जयतां श्रेष्ठः शरैरर्कांशुसंनिभैः 07*1006_07 एवं तत्तव राजेन्द्र चतुरङ्गबलं तदा 07*1006_08 व्याकुलीकृत्य कौन्तेयो जयद्रथमुपाद्रवत् 07*1006_09 द्रौणिं पञ्चाशताविध्यद्वृषसेनं त्रिभिः शरैः 07*1006_10 कृपायमाणः कौन्तेयः कृपं नवभिरार्दयत् 07*1006_11 शल्यं षोडशभिर्बाणैः कर्णं द्वात्रिंशता शरैः 07*1006_12 सैन्धवं तु चतुःषष्ट्या विद्ध्वा सिंह इवानदत् % 7.121.12 % After 12, B1 (marg.).3.5 Dn2 % ins.: 07*1007_01 सर्वमर्मसु मर्मज्ञो वासुदेवं शतेन च 07*1007_02 पुनः पार्थं ध्वजं पार्थं किरीटं वाजिनो धनुः % On the other hand, S (except G3) ins. after 12: 07*1008_01 भूयश्चैवार्जुनं संख्ये शरवर्षैरवाकिरत् % 7.121.14 % After 14, S ins.: 07*1009_01 आदित्यं प्रेक्षमाणस्तु बीभत्सुः सृक्किणी लिहन् 07*1009_02 अपश्यन्नान्तरं तस्य रक्षिभिः संवृतस्य वै 07*1009_03 अभवत्क्रोधरक्ताक्षो व्यात्तानन इवान्तकः 07*1009_04 अथाब्रवीद्वासुदेवः कुन्तीपुत्रं धनंजयम् 07*1009=04 श्रीभगवानुवाच 07*1009_05 नैव शक्यस्त्वया हन्तुं निर्व्याजं भरतर्षभ 07*1009_06 स्रक्ष्याम्यहमुपायं तमादित्यस्यापवारणे 07*1009_07 ततोऽस्तं गतमादित्यं मंस्यते सिन्धुराडिह 07*1009_08 ततोऽस्य विस्मयः पार्थ हर्षश्चैव भविष्यति 07*1009_09 आत्मजीवितलाभाच्च प्रतिज्ञायाश्च नाशनात् 07*1009_10 अस्तंगतमिवादित्यं दृष्ट्वा मोहेन बालिशः 07*1009_11 न हि शक्ष्यत्यथात्मानं रक्षितुं हर्षसंभवात् 07*1009_12 एतस्मिन्नेव काले तु प्रहर्तव्यं धनंजय 07*1009_13 जयद्रथस्य क्षुद्रस्य सवितुर्दर्शनार्थिनः 07*1009=13 संजय उवाच 07*1009_14 इत्युक्त्वा तु ततः पार्थं क्षिप्रमेवाहरत्प्रभाम् 07*1009_15 पार्थस्तु बलवाञ्ज्ञात्वा तमो दृष्ट्वातिदुःखितः 07*1009_16 जनार्दनेन सृष्टं वै तम आदित्यनाशनम् 07*1009_17 अभवंस्तावका दृष्ट्वा हर्षसंकुलचेतसः 07*1009_18 उन्नमय्य शिरोग्रीवमपश्यत्सैन्धवो रविम् 07*1009_19 अथार्जुनं हृषीकेशः शोकपूर्णमथाब्रवीत् 07*1009_20 पश्य कौन्तेय सिन्धूनां पार्थिवं पापकारिणम् 07*1009_21 एष तिष्ठति मध्ये वै स्यन्दनस्य धनंजय 07*1009_22 उन्नमय्य शिरोग्रीवं वीक्षते सूर्यमण्डलम् 07*1009_23 तस्य शीघ्रं पृषत्केन कायाच्छीर्षमपाहर 07*1009=23 संजय उवाच 07*1009_24 केशवेनैवमुक्तः सन्नमर्षाद्रक्तलोचनः 07*1009_25 उद्बबर्ह शरं तीक्ष्णममरैरपि दुःसहम् % After line 17, T G2-5 ins.: 07*1010_01 अनस्तमित आदित्य एतान्निर्जित्य सैन्धवः 07*1010_02 न शक्यो हन्तुमित्येवं मन्यमानो जनार्दनः 07*1010_03 सस्मार चक्रं दैत्यारिर्हरिश्चक्रं सुदर्शनम् 07*1010_04 तदादिदेश भगवान्स्मृतमात्रमुपस्थितम् 07*1010_05 अस्तं गतमिवादित्यं तमसा छादयेति वै 07*1010_06 तत्तथोक्तं भगवता तमो भूत्वा विशां पते 07*1010_07 अन्धं तम इवाज्ञानमादित्यस्याहरत्प्रभाम् % 7.121.16 % For 16, S subst.: 07*1011_01 पार्थ पार्थ शिरो ह्येतत्त्वत्कृतेन पतेद्भुवि 07*1011_02 अस्तं गिरिमथासाद्य त्वरते वै दिवाकरः 07*1011_03 श्रूयतां तद्यथावृत्तं करणं सैन्धवं प्रति % 7.121.22 % After 22, S % ins.: 07*1012_01 यदि चेदस्ति मे लाभस्तपसो वा दमस्य वा % 7.121.29 % After 29ab, S % ins.: 07*1013_01 अस्त्रस्यास्य प्रभावेण पशुभर्तुः कथंचन 07*1013_02 यथैतत्सैन्धवशिरः शरैरेव धनंजय 07*1013_03 वृद्धक्षत्रे पतत्येव तथा नीतिर्विधीयताम् % 7.121.30 % After 30ab, S % ins.: 07*1014_01 अर्जुनस्त्वरया युक्तस्तदस्त्रं समुपाश्रितः 07*1014_02 वृद्धक्षत्राश्रमद्वारमहरत्तदरेः शिरः % 7.121.31 % For 30c-31b, S % subst.: 07*1015_01 एकं तूणीशयं घोरमिन्द्राशनिसमप्रभम् 07*1015_02 सर्वभेदिनमत्यर्थं गन्धमाल्यार्चितं सदा % After 31ab, D5 ins.: 07*1016_01 रौद्रेणास्त्रेण संयोज्य विधिवत्कुरुनन्दनः 07*1016_02 समाधत्त महाबाहुर्गाण्डीवे क्षिप्रमर्जुनः % After 31, B Dc1 ins.: 07*1017_01 ततो धनंजयः शीघ्रं शरं तं भास्करत्विषम् 07*1017_02 उज्जिहीर्षुः शिरः कायात्सैन्धवस्य महात्मनः % 7.121.32 % B1.2 ins. after 32ab: B3.4 Dc1 D5 subst. % for 32cd: 07*1018_01 छित्त्वा शिरः सिन्धुपतेरुत्पपात विहायसम् % After 32, S ins.: 07*1019_01 प्रपतिष्यति शीर्षे तु कृष्णोऽर्जुनमथाब्रवीत् 07*1019_02 पार्थ पार्थ शिरो ह्येतद्यथा नेयान्महीतलम् 07*1019_03 तथा कुरु कुरुश्रेष्ठ वक्ष्ये तस्यापि कारणम् 07*1019=03 संजय उवाच 07*1019_04 श्रुत्वा तु वचनं तस्य त्वरमाणोऽस्त्रमायया % 7.121.33 % After 33, S ins.: 07*1020_01 तिर्यगूर्ध्वमधश्चैव पुनरूर्ध्वमथापि च 07*1020_02 दीर्घकालमवाक्चैव संप्रक्रीडन्निवार्जुनः 07*1020_03 तत्सैन्यं सर्वतोऽपश्यन्महदाश्चर्यमद्भुतम् 07*1020_04 प्रापयत्स शिरो यस्माद्योधयन्नेव पार्थिवान् % 7.121.34 % B1.3-5 Dc1 % D5 ins. after 34ab: B2 after 33ab: 07*1021_01 योधयामास तांश्चैव पाण्डवः षण्महारथान् 07*1021_02 ततः सुमहदाश्चर्यं तत्रापश्याम भारत % After 34, B1 repeats 33ab. On the other hand, % S ins. after 34: 07*1022_01 जयद्रथस्यार्जुनबाणनालं 07*1022_02 मुखारविन्दं रुधिराम्बुसिक्तम् 07*1022_03 दृष्टं नरैश्चोपरि वर्तमानं 07*1022_04 विद्याधरोत्सृष्टमिवैकपद्मम् 07*1022_05 स देवशत्रूनिव देवराजः 07*1022_06 किरीटमाली व्यधमत्सपत्नान् 07*1022_07 यथा तमांस्यभ्युदितस्तमोघ्नः 07*1022_08 पूर्णां प्रतिज्ञां समवाप्य धीरः 07*1022_09 अथाब्रवीत्केशवं पाण्डवेयः 07*1022_10 कियन्तमध्वानमिदं हरामि 07*1022_11 किमर्थमेतन्न निपात्यमुर्व्यां 07*1022_12 क्व च प्रयातव्यमिदं च शंस 07*1022_13 शक्नोम्यहं यत्र भवान्ब्रवीति 07*1022_14 तं भूमिदेशं च शिरो विनेतुम् 07*1022_15 Colophon. % 7.121.39 % For 39cd, S subst.: 07*1023_01 तच्छिरः शतधा राजन्पपात पृथिवीतले % 7.121.41 % For 41ab, B Dc1 Dn1 subst.: 07*1024_01 ततो विनिहते राजन्सिन्धुराजे किरीटिना % B Dc1 Dn D5 ins. after 41ab: K4 D1 after 41: 07*1025_01 तमस्तद्वासुदेवेन संहृतं भरतर्षभ 07*1025_02 पश्चाज्ज्ञातं महीपाल तव पुत्रैः सहानुगैः 07*1025_03 वासुदेवप्रयुक्तेयं मायेति नृपसत्तम 07*1025_04 एवं स निहतो राजन्पार्थेनामिततेजसा 07*1025_05 अक्षौहिणीरष्ट हत्वा जामाता तव सैन्धवः 07*1025_06 हतं जयद्रथं दृष्ट्वा तव पुत्रा नराधिप % On the other hand, S ins. after 41ab: 07*1026_01 कर्मणा तेन पार्थस्य विस्मिताः सर्वदेवताः 07*1026_02 सर्वथा समरे यस्य गोप्ता नित्यं जनार्दनः 07*1026_03 कथं तस्य जयो न स्यादिति भूतानि मेनिरे 07*1026_04 एतदर्थं शिरस्तस्य च्यावयामास पाण्डवः 07*1026_05 स्यमन्तपञ्चकाद्बाह्यं शरैरेव यथाक्रमम् 07*1026_06 कृत्वा तच्च महत्कर्म निहत्य च जयद्रथम् 07*1026_07 अस्त्रं पाशुपतं पार्थः संहर्तुमुपचक्रमे 07*1026_08 संहरत्यपि कौन्तेये तदस्त्रं तत्र भारत 07*1026_09 ववौ शीतः सुगन्धश्च पवनो ह्लादयन्निव 07*1026_10 संहारं च प्रमोक्षं च दृष्ट्वा तत्र दिवौकसः 07*1026_11 विस्मयं परमं जग्मुः प्रशशंसुश्च पाण्डवम् 07*1026_12 एवमस्त्रेण तान्वीरो योधयित्वा धनंजयः 07*1026_13 जयद्रथशिरः पश्चाच्च्यावयामास पाण्डवः 07*1026_14 तच्छिरश्च्यावमानं तु ददृशुस्तावका युधि 07*1026_15 शल्यकर्णकृपा राजन्मोहिताः सव्यसाचिना 07*1026_16 शिरसि च्याविते तस्य शरैराशीविषोपमैः 07*1026_17 पश्चात्कायोऽपतद्भूमिं शोचयन्सर्वपार्थिवान् 07*1026_18 दृष्ट्वा तु निहतं संखे सिन्धुराजं महारथम् % For 41cd, B Dc1 Dn D5 subst.: K4 D1 cont. % after 1025*: 07*1027_01 दुःखादश्रूणि मुमुचुर्निराशाश्चाभवञ्जये % K4 D1 cont.: B Dc1 Dn D5 ins. after 41: 07*1028_01 ततो जयद्रथे राजन्हते पार्थेन केशवः 07*1028_02 दध्मौ शङ्खं महाबाहुरर्जुनश्च परंतपः % On the other hand, S ins. after 41: 07*1029_01 तस्मिंस्तु निहते वीरे सैन्धवे लोकविश्रुते 07*1029_02 प्रहर्षमतुलं लेभे कृष्णः पार्थश्च भारत % 7.121.42 % For 42, K4 B Dn1 subst.: D1.5 cont. after % 1028*: 07*1030_01 भीमश्च वृष्णिसिंहश्च युधामन्युश्च भारत 07*1030_02 उत्तमौजाश्च विक्रान्तः शङ्खान्दध्मुः पृथक्पृथक् % 7.121.44 % For 44cd, S subst.: 07*1031_01 उदपद्यत सैन्यस्य पाण्डूनां हृष्टचेतसाम् % 7.121.49 % After 49, D2.5 % ins.: 07*1032=00 वैशंपायन उवाच 07*1032_01 एतत्सुचरितं राजन्यः शृणोतीह भक्तितः 07*1032_02 अपमृत्युं जयत्याशु लभते सर्वसंपदः % 7.122.1 % After 1, S ins.: 07*1033_01 पश्यतां सर्वयोधानां मामकानां महारणे 07*1033_02 अहन्यत कथं युद्धे सैन्धवः सव्यसाचिना 07*1033_03 कथं द्रौणिकृपैर्गुप्तः कर्णेन च महारणे 07*1033_04 फल्गुनाग्निमुखं घोरं प्रविष्टः साधु सैन्धवः 07*1033_05 तस्मिन्हते महेष्वासे मन्दात्मा स सुयोधनः 07*1033_06 भ्रातृभिः सहितः सूत किमकार्षीदनन्तरम् % 7.122.12 % After 12, K4 B Dc1 Dn2 D1.5.6 ins.: 07*1034_01 अश्रुपूर्णमुखो दीनो वचनं चेदमब्रवीत् % 7.122.19 % For 19ab, B2-5 Dc1 subst.: B1 ins. after 18: 07*1035_01 पुत्रशोकाभिभूतेन शरैरभ्यर्दितेन च % 7.122.27 % For 27ab, M4 subst.: 07*1036_01 ततः किरीटिना राजन्विह्वले गौतमे कृते % After 27ab, S ins.: 07*1037_01 यथाग्निरिन्धनेद्धो वै क्रोधेन्धनसमीरितः % For 27cd, S % (G1 M1-3.5 [all second time]) subst.: 07*1038_01 सैन्धवस्य मुखं त्यक्त्वा कर्णः सात्वतमभ्ययात् % After 27, B Dc1 (marg.) Dn D2.4-7 G1 M1.2 % (last three first time).3 (both times).4.5 (both % times) ins.: 07*1039_01 तमापतन्तं राधेयमर्जुनस्य रथं प्रति 07*1039_02 पाञ्चाल्यौ सात्यकिश्चैव सहसा समुपाद्रवन् % 7.122.33 % After 33, K5 Dn1 D5.7 ins.: 07*1040_01 न कर्णं प्राकृतं मन्ये तेन युद्धं न रोचये 07*1040_02 कर्णो हि बलवानेकः शक्तोऽस्माञ्जेतुमोजसा 07*1040_03 न कर्णं हि वयं शक्ता जेतुं सबलवाहनाः 07*1040_04 कर्णस्यैष महादोषो यज्जीयेत पदे पदे 07*1040_05 प्रमादाच्च घृणित्वाच्च तेन शक्यतमो मतः % 7.122.34 % After 34, G1 M1-3.5 (all second time) ins. an % addl. colophon [-Adhy. no.: G1 M1-3.5 144]. % On the other hand, K4 B Dc1 Dn2 D1.3.5.6 ins. % after 34: 07*1041_01 यत्रैनं विशिखैस्तीक्ष्णैः पातयिष्यति भूतले % while T G2-5 M4 ins. after 34: G1 M1-3.5 (all % second time) after the addl. colophon: 07*1042_01 तदा गन्तासि पार्थ त्वं तेन योद्धुं दुरात्मना % 7.122.35 % After the first % occurrence of 35ab, Dn1 D5 ins.: 07*1043_01 अकाङ्क्षितश्च कर्णेन स भवत्वतितेजसः % For 35cd, S (G1 M1.3-5 [all % second time]) subst.: 07*1044_01 सौमदत्तिं हतं दृष्ट्वा तद्युद्धमभवत्कथम् % 7.122.37 % For 37cd, S (G1 M1-3.5 [all second % time]) subst.: 07*1045_01 पश्यतां सर्वसैन्यानां केशवार्जुनयोरपि % 7.122.39 % After 39, M3 % (second time).4 ins. (cf. 43ab): 07*1046_01 दारुकः कृष्णसंदिष्टं रात्रावुक्तं हृदा वहन् % 7.122.40 % After 40, G1 M1-3.5 (all first time) ins.: 07*1047_01 उभयोः सेनयोश्चैव ये यौधाः सन्ति केचन % 7.122.54 % T G1 (second time).2-5 % M1.2.5 (last three second time) transp. 54cd and % 55ab. For 54cd, T G1 (second time).2-5 M1.2.5 % (last three second time) subst.: 07*1048_01 कर्णस्त्वमितविक्रान्तस्तव प्रियहिते रतः % 7.122.56 % For 56ab, % T G1 (second time).2-5 M1-3 (last three second % time).4 (first time).5 (second time) subst.: 07*1049_01 जलसंधं हतं दृष्ट्वा भूरिश्रवसमेव च % 7.122.57 % For 57cd, T G1 (second % time).2-5 M1.2-5 (last three second time) subst.: 07*1050_01 अभ्यर्दयन्महाबाहुः सर्वक्षत्रस्य पश्यतः % 7.122.58 % After % 58ab, T G1 (second time).2-5 M1.2.5 (last three % second time) ins.: 07*1051_01 शरैरेव प्रजग्राह सत्यको वृष्णिपुंगवः 07*1051_02 तत्राश्चर्यं तदा राजन्नकरोच्छिनिनन्दनः 07*1051_03 कर्णं च प्रतिविव्याध शरांस्तत्प्रहिताञ्शितान् 07*1051_04 ततस्तौ स्पर्धया वीरावुभौ युद्धविशारदौ 07*1051_05 अतक्षतामथान्योन्यं उभौ विजयकाङ्क्षिणौ % 7.122.59 % After 59ab, T G1 (second % time).2.4.5 M1.2 (last two second time) ins.: 07*1052_01 बाणसंकुलयुद्धैश्च स्पर्धिनौ युद्धदुर्मदौ % 7.122.62 % For 62ab, T % G1 (second time).2-5 M1.2.5 (last three second % time) subst.: 07*1053_01 ध्वजं चिच्छेद छत्त्रं च रथं च शतधाकरोत् % 7.122.63 % For 63cd, S (G1 % M1-3.5 [all both times]) subst.: 07*1054_01 कृपश्च मद्रराजश्च वृषसेनश्च संयुगे % 7.122.65 % For 65ab, G1 M1.2.5 % (all second time) subst.: 07*1055_01 तदा पुरुषवीरेण सत्यकेन तथाकृते % 7.122.71 % For 71ab, G1 M1.2.5 (all second time) subst.: 07*1056_01 वधे यत्नमथाकार्षीत्कर्णस्तव सुतैः सह % T G2.4.5 % ins. after 71: G1 M1.2.5 (all second time) after % 71ab: 07*1057_01 सत्यकस्तु सुतांस्ते वै व्यधमल्लीलया शरैः % 7.122.73 % After 73ab, K4 B Dc1 Dn2 D1.5 ins.: 07*1058_01 जितवान्सर्वसैन्यानि तावकानि हसन्निव % 7.122.74 % For 74cd, T G1 (second time).2-5 M1.2.5 (last % three second time) subst.: 07*1059_01 चकार विरथं कर्णं तव सैन्यस्य पश्यतः % T G2-5 cont.: G1 M1.2.5 (all second time) ins. % after 72: 07*1060_01 पार्थेन सदृशो युद्धे वासुदेवसमो युवा 07*1060_02 सर्वक्षत्रियवीराणां एकवीरस्तु सूतजम् % 7.122.76 % For 76cd, T G1 (third time).2-5 M1.2.5 (last % three second time) subst.: 07*1061_01 असह्यं सात्यकिं मन्ये रथमेघौघनिस्वनम् % T G2-5 M1.2.5 (last three second time) ins. after % 76: G1 (second time) after the second occurrence % of 76cd: 07*1062_01 संजयाचक्ष्व भूयो मे यच्चक्राते पुनश्च तौ % 7.123.1 % For 1cd, B Dc1 D3.6 S (G1 M1-3.5 % [all both times]) subst.: 07*1063_01 किं वै भीमार्जुनौ तत्र सात्यकिश्चाकरोत्तदा % 7.123.7 % For 7ab, T G1 (second time).2-5 M1.2.5 (last % three second time) subst.: 07*1064_01 वचनं भीमसेनस्य श्रुत्वा त्वमरविक्रमः % 7.123.9 % After 9, S (except M3.4; G1 M1.2.5 % [all second time]) ins.: 07*1065_01 रणमुत्सृज्य निर्लज्ज गच्छसे वै पुनः पुनः 07*1065_02 माहात्म्यं पश्य भीमस्य कर्ण जन्म कुले तथा 07*1065_03 नोक्तवान्परुषं यत्त्वा पलायनपरायणम् 07*1065_04 भूयस्त्वमपि संगम्य सकृदेव यदृच्छया 07*1065_05 विरथं हतवान्वीरं पाण्डवं सूतदायद 07*1065_06 कुलस्य सदृशं चापि राधेय कृतवानसि 07*1065_07 त्वमिदानीं नरश्रेष्ठ प्रस्तुतं नावबुध्यसे 07*1065_08 सृगाल इव मन्येऽहं क्षत्रं त्वमवमन्यसे 07*1065_09 पित्र्यं कर्मास्य संग्रामस्तवास्त्वन्यः कुलोचितः 07*1065_10 अहं त्वामपि राधेय ब्रवीमि रणमूर्धनि 07*1065_11 सर्वशस्त्रभृतां मध्ये कुरु कार्याणि सर्वशः 07*1065_12 नैकान्तसिद्धिः संग्रामे वासवस्यापि विद्यते % 7.123.10 % After 10ab, B Dc1 Dn2 % D1.5 ins.: 07*1066_01 मद्वध्यस्त्वमिति ज्ञात्वा जित्वा जीवन्विसर्जितः % For 10cd, T G1 % (second time).2 M1.2.5 (last three second time) % subst.: 07*1067_01 स त्वया भीमसेनस्य जयः प्राप्तो यदृच्छया % 7.123.11 % For 11abcd, B (except B4) % Dc1 subst.: 07*1068_01 कथंचिद्विरथं कृत्वा यत्त्वं रूक्षमभाषथाः 07*1068_02 अधर्मस्त्वेष सुमहाननार्यचरितं च तत् % After 11abcd, B (except B4) Dc1 ins.: 07*1069_01 नारिं जित्वातिकत्थन्ते न च जल्पन्ति दुर्वचः 07*1069_02 न च कंचन निन्दन्ति सन्तः शूरा नरर्षभाः 07*1069_03 त्वं तु प्राकृतविज्ञानस्तत्तद्वदसि सूतज 07*1069_04 बह्वबद्धमकर्ण्यं च चापलादपरीक्षितम् % For % 11ef, B Dc1 subst.: 07*1070_01 युध्यमानं पराक्रान्तं शूरमार्यव्रते रतम् % After 11, B Dc1 ins.: 07*1071_01 यदवोचोऽप्रियं भीमं नैतत्सत्यं वचस्तव % 7.123.16 % For 16cd, T G1 (second time).2-5 M1.2.5 (last % three second time) subst.: 07*1072_01 ये च तत्रापि हन्तारमुपयास्यन्ति मां युधि % 7.123.17 % For 17ab, T G1 (second time).2-5 M1.2.5 (last % three second time) subst.: 07*1073_01 मुण्डिनं तु हनिष्यामि त्वां च कर्णातिमानिनम् % 7.123.19 % After 19, Dn1 ins.: 07*1074_01 ततः संध्यामुपासीनाः सर्व एव नृपोत्तमाः 07*1074_02 व्यदृश्यन्तोत्तमरुचो मूर्तिमन्त इवाग्नयः % On the other hand M3.4 ins. after 19: 07*1075_01 लोहितायति चादित्ये त्वरमाणो धनंजयः 07*1075_02 सहितश्चक्ररक्षाभ्यां शिनीनामृषभेण च 07*1075_03 युधामन्युरथस्थेन भीमेन सहितोऽनघ 07*1075_04 जयद्रथानुगैर्वीरैर्युद्धाय समुपाययौ % 7.123.41 % After 41, D5 ins. a passage % given in App. I (No. 17), while K4 D1 ins.: 07*1076_01 स दर्शयन्नेव किरीटीनेऽरिहा 07*1076_02 जनार्दनस्तामरिभूमिमञ्जसा 07*1076_03 अजातशत्रुं समुपेत्य पाण्डवं 07*1076_04 निवेदयामास हतं जयद्रथम् % On the other hand, T G2-5 ins. after 41: M3.5 % after the ref. following 124.1: 07*1077_01 सात्यकिः पार्थमभ्यायाद्भीमसेनश्च पाण्डवः 07*1077_02 युधामन्यूत्तमौजौ च पाञ्चालस्यात्मजावुभौ 07*1077_03 ते निवार्य शरैर्द्रौणिं कर्णं च सह भूमिपैः 07*1077_04 अगच्छन्रथिनश्चैव यत्र राजा युधिष्ठिरः % 7.124.1 % After % the ref., B Dc1 Dn1 D5 ins.: 07*1078_01 ततो राजानमभ्येत्य धर्मराजं युधिष्ठिरम् 07*1078_02 चचक्षे संप्रहृष्टात्मा हतं पार्थेन सैन्धवम् 07*1078_03 दिष्ट्या वर्धसि राजेन्द्र हतशत्रुर्नरोत्तम 07*1078_04 दिष्ट्या निस्तीर्णवांश्चैव प्रतिज्ञामनुजस्तव 07*1078_05 स त्वेवमुक्तः कृष्णेन हृष्टः परपुरंजयः % For 1, B Dc1 Dn1 D5 subst.: 07*1079_01 अवतीर्य रथाद्राजा पर्यष्वजत केशवम् 07*1079_02 संप्रहृष्टमना राजन्धर्मराजो युधिष्ठिरः % 7.124.7 % After 7, Ś1 K1.3 ins.: 07*1080_01 त्वत्प्रसादाद्धृषीकेश राज्यं प्राप्स्यामि चोत्तमम् % 7.124.14 % K5 Dn2 D2.7.8 % S ins. after 14: D5 after 15: 07*1081_01 पुराणं परमं देवं देवदेवं सनातनम् 07*1081_02 ये प्रपन्नाः सुरगुरुं न ते मुह्यन्ति कर्हिचित् % 7.124.16 % Ś1 K1-3 D1 % ins. after 16: K4 D6, after the first occurrence of % 17ab: 07*1082_01 गोप्तारं सर्वलोकानां यत्तद्ब्रह्म सनातनम् 07*1082_02 लोकादिं विश्वकर्माणमक्षयक्षरमक्षरम् 07*1082_03 मनसः परमां योनिं खं वायुर्ज्योतिषां निधिम् % 7.124.17 % Ś1 K1-4 D1 ins. after 17: D6 % after the second occurrence of 17: 07*1083_01 स्रष्टारं सर्ववर्णानां भुवश्च प्रकृतिं पराम् 07*1083_02 योगानां च परं ब्रह्म दीप्तं ब्रह्मविदां निधिम् 07*1083_03 चराचरस्य स्रष्टारं प्रतिहर्तारमेव च 07*1083_04 त्वामजं कारणात्मानं प्रपद्ये पाण्डवप्रियम् % On the other hand, Dn2 D2-4.7.8 ins. after 17: 07*1084_01 परमेश परेशेश तिर्यगीश नरेश्वर 07*1084_02 सर्वेश्वरेश्वरेशेश नमस्ते पुरुषोत्तम 07*1084_03 त्वमीशेशेश्वरेशान प्रभो वर्धस्व माधव 07*1084_04 प्रभवाप्यय सर्वस्य सर्वात्मन्पृथुलोचन % 7.124.26 % After % 26ab, S ins.: 07*1085=00 श्रीभगवानुवाच 07*1085_01 एवमेतन्महाबाहो विनष्टाः कौरवा मृधे % 7.124.30 % After 30, N ins.: 07*1086_01 दिष्ट्या विकर्णिभिः कर्णो रणे नीतः पराभवम् 07*1086_02 विमुखश्च कृतः शल्यो युवाभ्यां पुरुषर्षभौ 07*1086_03 दिष्ट्या युवां कुशलिनौ संग्रामात्पुनरागतौ 07*1086_04 पश्यामि रथिनां श्रेष्ठावुभौ युद्धविशारदौ 07*1086_05 मम वाक्यकरौ वीरौ मम गौरवयन्त्रितौ % 7.125.1 % After 1cd, % B Dc1 Dn D5 ins.: 07*1087_01 दुर्मना निःश्वसन्नुष्णो भग्नदंष्ट्र इवोरगः 07*1087_02 आगस्कृत्सर्वलोकस्य पुत्रस्तेऽर्तिं परामगात् 07*1087_03 दृष्ट्वा तत्कदनं घोरं स्वबलस्य कृतं महत् 07*1087_04 जिष्णुना भीमसेनेन सात्वतेन च संयुगे 07*1087_05 स विवर्णः कृशो दीनो बाष्पविप्लुतलोचनः % 7.125.6 % After 6ab, K5 D5 ins.: 07*1088_01 वधो येन प्रतिज्ञातः संयुगे सव्यसाचिनः % 7.126.4 % For 4ab, Dn D2.4.7.8 S subst.: 07*1089_01 अवमेनिरे च ते सर्वे तव पुत्रस्य मन्त्रितम् % 7.126.10 % After 10, T G2-5 M3.5 ins.: 07*1090_01 अक्षांस्तु मन्यसे बाणाञ्शोभमानाञ्शिताञ्शरान् % 7.126.13 % After 13, B Dc1 Dn2 % D5 ins.: 07*1091_01 योऽवमन्य वचः पथ्यं सुहृदामाप्तकारिणाम् 07*1091_02 स्वमतं कुरुते मूढः स शोच्यो नचिरादिव % On the other hand, G1 M1.2.4 ins. after 13: 07*1092_01 नेह वै परलोकाय पापमिच्छेत पार्थिवाः % 7.126.17 % After % 17, D6 ins.: 07*1093_01 गर्भाधानादियुक्तश्च तथोपनयनेन च 07*1093_02 न कर्म कृतवा[?तं ना]धीते स भवेद्ब्राह्मणब्रुवः % 7.126.19 % After 19, T G2-5 % M3.5 ins.: 07*1094_01 तद्धि नः क्रोधवृक्षश्च कृतमूलो महात्मनाम् 07*1094_02 तस्य पुष्पफले राजन्नुपभुंक्ष्व महाबल % 7.126.39 % For % 39cd, D5 subst.: 07*1095_01 दीर्घमुष्णं विनिःश्वस्य क्षत्रियान्तकरो बली % 7.127.6 % After % 6, B Dc1 ins.: 07*1096_01 प्रतिज्ञाया गतः पारं हृत्वा सैन्धवमर्जुनः 07*1096_02 पश्य राधेय पृथ्वीशान्पृथिव्यां पातितान्बहून् 07*1096_03 पार्थेन निहतान्संख्ये महेन्द्रोपमविक्रमान् 07*1096_04 अनिच्छतः कथं वीर द्रोणस्य युधि पाण्डवः % 7.127.10 % After 10, S ins.: 07*1097_01 त्रास्यामि सैन्धवं युद्धे नैनं प्राप्स्यति फल्गुनः 07*1097_02 मम सैन्यविनाशाय रुद्धो विप्रेण सैन्धवः 07*1097_03 तस्य मे मन्दभागस्य यतमानस्य संयुगे 07*1097_04 हतानि सर्वसैन्यानि हतो राजा जयद्रथः 07*1097_05 पश्य योधवरान्कर्ण शतशोऽथ सहस्रशः 07*1097_06 पार्थनामाङ्कितैर्बाणैः सर्वे नीता यमक्षयम् 07*1097_07 कथमेकरथेनाजौ बहूनां नः प्रपश्यताम् 07*1097_08 विपन्नः सैन्धवो राजा योधाश्चैव सहस्रशः % 7.127.12 % B Dc1 Dn2 % D5 ins. after 12ab: Dn1 after 14: 07*1098_01 यथाबलं यथोत्साहं त्यक्त्वा जीवितमात्मनः 07*1098_02 यद्येनं समतिक्रम्य प्रविष्टः श्वेतवाहनः 07*1098_03 नात्र सूक्ष्मोऽपि दोषः स्यादाचार्यस्य कथंचन 07*1098_04 कृती दक्षो युवा शूरः कृतास्त्रो लघुविक्रमः 07*1098_05 दिव्यास्त्रयुक्तमास्थाय रथं वानरलक्षणम् 07*1098_06 कृष्णेन च गृहीताश्वमभेद्यकवचावृतः 07*1098_07 गाण्डीवमजरं दिव्यं धनुरादाय वीर्यवान् 07*1098_08 प्रवर्षन्निशितान्बाणान्बाहुद्रविणदर्पितः 07*1098_09 यदर्जुनोऽभ्ययाद्द्रोणमुपपन्नं हि तस्य तत् 07*1098_10 आचार्यः स्थविरो राजञ्शीघ्रयाने तथाक्षमः 07*1098_11 बाहुव्यायामचेष्टायामशक्तस्तु नराधिप 07*1098_12 तेनैनमभ्यतिक्रान्तः श्वेताश्वः कृष्णसारथिः 07*1098_13 तस्माद्दोषं न पश्यामि द्रोणस्यानेन हेतुना % 7.127.15 % After 15, B1.3.5 D3.6 ins.: 07*1099_01 न सिध्यति महाराज दैवमत्र परं स्मृतम् % On the other hand, T G2-5 ins. after the second % occurrence of 15ef: 07*1100_01 निहत्य यत्नं चास्माकं दैवं याति स्वकार्यताम् 07*1100_02 नूनमेतेन मार्गेण गन्तव्यो जनसंक्षयः 07*1100_03 ततो व्यायच्छमानानां दैवं पश्चात्करोति नः % 7.127.22 % After 22, S ins.: 07*1101_01 तेन युक्तो हि पुरुषः कार्याकार्यं नियुज्यते % 7.128.17 % After 17, S % ins.: 07*1102_01 व्यद्रवंश्च भयाद्योधा दृष्ट्वा तं परमाहवे 07*1102_02 व्यात्ताननमिव प्राप्तमन्तकं प्राणहारिणम् % 7.128.25 % B Dc1 D3.5.6 ins. after 25: Dn1 % after 31: 07*1103_01 सा तेन पाण्डवी सेना वध्यमाना शिलीमुखैः 07*1103_02 तव पुत्रेण संग्रामे विदुद्राव नराधिप 07*1103_03 तं तपन्तमिवादित्यं कुरुराजं महाहवे 07*1103_04 नाशकन्वीक्षितुं राजन्पाण्डुपुत्रस्य सैनिकाः 07*1103_05 ततो युधिष्ठिरो राजा कुपितो राजसत्तम 07*1103_06 अभ्यधावत्कुरुपतिं तव पुत्रं जिगीषया 07*1103_07 तावुभौ युधि कौरव्यौ समीयतुररिंदमौ 07*1103_08 स्वार्थहेतोः पराक्रान्तौ दुर्योधनयुधिष्ठिरौ 07*1103_09 ततो दुर्योधनः क्रुद्धः शरैः संनतपर्वभिः 07*1103_10 विव्याध दशभिस्तूर्णं ध्वजं चिच्छेद चेषुणा 07*1103_11 इन्द्रसेनं त्रिभिश्चैव ललाटे जघ्निवान्नृप 07*1103_12 सारथिं दयितं राज्ञः पाण्डवस्य महात्मनः 07*1103_13 धनुश्च पुनरन्येन चकर्तास्य महारथः 07*1103_14 चतुर्भिश्चतुरश्चैव बाणैर्विव्याध वाजिनः 07*1103_15 ततो युधिष्ठिरः क्रुद्धो निमेषादिव कार्मुकम् 07*1103_16 अन्यदादाय वेगेन कौरवं प्रत्यवारयत् % 7.128.28 % For 28cd, S subst.: 07*1104_01 वृत्रेण सह युध्यन्तं यद्वद्देवा शतक्रतुम् % 7.128.29 % B4.5 subst. for 29cd: % B2 ins. after 29: B1.3 Dc1 after 1103*: 07*1105_01 स शरं सूर्यरश्म्याभमत्युग्रमनिवारणम् % B Dc1 cont.: 07*1106_01 हा हतोऽसीति राजानमुक्त्वामुञ्चद्युधिष्ठिरः 07*1106_02 स तेनाकर्णमुक्तेन विद्धो बाणेन कौरवः % B2. % 4.5 Dc1 subst. for 29ef: B1.3 cont. after 1106*: 07*1107_01 निषसाद रथोपस्थे भृशं संमूढचेतनः % 7.128.32 % After 32, M4 ins.: 07*1108_01 तमेवंवादिनं वीरं धार्तराष्ट्रं महारथम् % 7.129.3 % After % 3, B3 Dn D2.4.5.7.8 ins. (cf. 7.130.5c-7b): 07*1109_01 के चास्य पृष्ठतोऽन्वासन्वीरा वीरस्य योधिनः 07*1109_02 के पुरस्तादवर्तन्त रथिनस्तस्य शत्रवः 07*1109_03 मन्ये तानस्पृशच्छीतमतिवेलमनार्तवम् 07*1109_04 मन्ये ते समवेपन्त गावो वै शिशिरे यथा 07*1109_05 यत्प्राविशन्महेष्वासः पाञ्चालानपराजितः % 7.129.4 % After 4ab, Dn2 D2.4.5.7.8 ins.: 07*1110_01 निर्दहन्सर्वसैन्यानि पाञ्चालानां रथर्षभः % 7.129.21 % B Dc1 Dn1 (first time). n2 % D2-4.6-8 ins. after 21ab: Dn1 (second time) after % the first occurrence of 26ab: D5 after 20ab: 07*1111_01 मृदङ्गानकनिर्ह्रादैर्झर्झरैः पटहैस्तथा 07*1111_02 फेत्कारैर्ह्रेषितैः शब्दैः सर्वमेवाकुलं बभौ % 7.129.35 % After 35, B D (except % D1) ins.: 07*1112_01 तानि नागसहस्राणि रथानामयुतानि च 07*1112_02 पदातिहयसंघानां प्रयुतान्यर्बुदानि च 07*1112_03 द्रोणेनैकेन नाराचैर्निर्भिन्नानि निशामुखे % 7.130.9 % After 9, N (except D3.6; K5 % missing) ins.: 07*1113_01 तेषां संलोड्यमानानां पाण्डवैर्हतचेतसाम् 07*1113_02 अन्धे तमसि किं ज्योतिरभवत्का मतिस्तदा 07*1113_03 प्रहृष्टांश्चाप्युदग्रांश्च नित्यं शंससि पाण्डवान् 07*1113_04 अप्रहृष्टान्विमनसो वित्रस्तांश्चैव मामकान् % 7.130.17 % B Dc1 D5 ins. % after 17: Dn2 after 16ab: 07*1114_01 ततोऽस्य सारथिं क्षिप्रमन्यं दुर्योधनोऽदिशत् 07*1114_02 स तेन संगृहीताश्वः पुनरभ्यद्रवद्रिपून् % 7.130.21 % After 21, S ins.: 07*1115_01 तस्मिंस्तथा हते तेन सिंहनादो महानभूत् 07*1115_02 पाञ्चालानां महाराज साधु साध्विति पाण्डवम् % 7.130.23 % For 23bcd, D5 subst.: 07*1116_01 भीमः स्वं रथमागमत् 07*1116_02 पुनश्चोत्पत्य वेगेन तस्यानुजमपातयत् % After 23abcd, S ins.: 07*1117_01 यथा काचमणिर्न्यस्तो मुष्टिनैकेन लीलया 07*1117_02 स हतः सहसा चूर्णो रक्तमेवोपपद्यत 07*1117_03 तथा चूर्णमभूत्तत्र कर्णभ्राता द्रुमस्तथा % 7.130.25 % After % 25ab, S ins.: 07*1118_01 सूतं चास्य महाबाहुर्गृह्य राजंस्तथैव च % For 25cd, S subst.: 07*1119_01 पादयोर्गृह्य तौ वीरौ भीमः कर्णस्य पश्यतः 07*1119_02 भूमावाविध्य जघ्ने स तौ च प्राणैर्व्ययुज्यताम् % 7.130.27 % B Dc1 D5 % ins. after 28: Dn2 after 28ab: 07*1120_01 एतत्कृत्वा महत्कर्म रणेऽद्भुतपराक्रमः 07*1120_02 पुनः स्वरथमास्थाय दुद्राव तव वाहिनीम् 07*1120_03 तमायान्तं जिघांसन्तं भीमं क्रुद्धमिवान्तकम् 07*1120_04 न्यवारयन्महाबाहुं तव पुत्रा विशां पते % 7.130.33 % After 33ab, D5 ins.: 07*1121_01 आरुरोह महाबाहुर्मिषतां सर्वधन्विनाम् % 7.130.39 % After 39, S ins.: 07*1122_01 ततो यमौ द्रुपदसुताः ससैनिका 07*1122_02 युधिष्ठिरद्रुपदविराटसात्वताः 07*1122_03 घटोत्कचो जयविजयौ द्रुमौ वृकः 07*1122_04 ससृंजयास्तव तनयानवारयन् % 7.131.5 % K4 B Dc1 D5 ins. after 5: % Dn1 after 6: D1 after 5ab: 07*1123_01 कर्मणस्तस्य दुर्वृत्त फलं प्राप्नुहि संयुगे 07*1123_02 अद्य छेत्स्यामि ते मूढ शिरो विक्रम्य पत्रिणा % 7.131.9 % After 9, K4 B Dc1 % Dn D1.5 ins.: 07*1124_01 कौरवेय न मे त्रासः कथंचिदपि विद्यते 07*1124_02 त्वया सार्धमथान्यैश्च युध्यतो हृदि कश्चन 07*1124_03 यदि सर्वेण सैन्येन गुप्तो मां योधयिष्यसि 07*1124_04 तथापि न व्यथा काचित्त्वयि स्यान्मम कौरव 07*1124_05 युद्धसारेण वाक्येन सतामवमतेन च 07*1124_06 नाहं भीषयितुं शक्यः क्षत्रवृत्ते स्थितस्त्वया 07*1124_07 यदि तेऽस्ति युयुत्साद्य मया सह नराधिप 07*1124_08 निर्दयो निशितैर्बाणैः प्रहर प्रहरामि ते % 7.131.19 % After 19, T G3 M3.5 ins.: 07*1125_01 अभ्यरक्षन्महाबाहुः सात्वतं सत्यविक्रमम् % 7.131.26 % Dn1 ins. after the first occurrence % of 26ab: Dn2 D4.5 after 26ab: D1.2.7.8 after 26: 07*1126_01 महान्तं रथमास्थाय त्रिंशन्नत्वान्तरान्तरम् 07*1126_02 विक्षिप्तयन्त्रसंनाहं महामेघौघनिस्वनम् % 7.131.30 % After 30, B Dc1 Dn D5.6 ins.: 07*1127_01 ततस्तं गिरिशृङ्गाभं भीमरूपं भयावहम् 07*1127_02 दंष्ट्राकरालोग्रमुखं शङ्कुकर्णं महाहनुम् 07*1127_03 ऊर्ध्वकेशं विरूपाक्षं दीप्तास्यं निम्नितोदरम् 07*1127_04 महाभ्राभगलद्वारं किरीटच्छन्नमूर्धजम् 07*1127_05 त्रासनं सर्वभूतानां व्यात्ताननमिवान्तकम् 07*1127_06 वीक्ष्य दीप्तमिवायान्तं रिपुविक्षोभकारिणम् 07*1127_07 तमुद्यतमहाचापं राक्षसेन्द्रं घटोत्कचम् % 7.131.39 % After 39, D4 ins.: 07*1128_01 ततो घटोत्कचः क्रुद्धश्चक्रं चिक्षेप सत्वरम् % 7.131.60 % After 60ab, B Dc1 Dn D1.3.6 ins.: 07*1129_01 यन्मां भीषयसे वाग्भिरसदेतद्वचस्तव % 7.131.102 % After 102, B % Dc1 Dn D3.5.6 ins.: 07*1130_01 स विनद्य महानादं सिंहवद्भीमविक्रमः % 7.131.107 % After 107ab, K2 (marg.) B Dc1 % Dn D3 ins.: 07*1131_01 धनुर्घोरं समादाय महदिन्द्रायुधोपमम् % 7.131.120 % After 120ab, N (except % K1.4 D1.3; K5 missing) ins.: 07*1132_01 विस्तीर्णगजपाषाणां हताश्वमकराकुलाम् % 7.131.127 % B Dc1 Dn D2-4.7 S (except G3) ins. % after 127ab: Ś1 K3 after 128a: Ś2 K1.2 D1 after % 129: 07*1133_01 पुनः शरेण तीक्ष्णेन द्रौणिः सिंह इवोन्नदन् % 7.132.4 % After 4, K4 B Dc1 Dn % D1.3 ins.: 07*1134_01 तं दृष्ट्वा समुपायान्तं रुक्मपुङ्खैः शिलाशितैः % 7.132.16 % After 16, Ś K (K5 missing) % B1.2.3 (marg.) D (except D5) ins.: 07*1135_01 नागदत्तो दृढरथो वीरबाहुरयोभुजः 07*1135_02 दृढः सुहस्तो विरजाः प्रमाथी चोग्रयाय्यपि 07*1135_03 तान्दृष्ट्वा चुक्रुधे भीमो जगृहे भारसाधनान् 07*1135_04 एकमेकं समुद्दिश्य पातयामास मर्मसु 07*1135_05 ते विद्धा व्यसवः पेतुः स्यन्दनेभ्यो हतौजसः 07*1135_06 चण्डवातप्रभग्ना वा पर्वताग्रान्महीरुहाः % 7.132.20 % After 20cd, D5.7.8 ins.: 07*1136_01 सुभगो भानुदत्तश्च शूराः पञ्च महारथाः % 7.132.37 % For 37cd, Dn2 D4 % S subst.: 07*1137_01 वायव्यास्त्रेण व्यधमद्रोषपर्याकुलेक्षणः % 7.132.42 % After 42ab, N % (Ś2 K5 missing) G5 (marg.) ins.: 07*1138_01 तमसा निद्रया चैव पुनरेव व्यदीर्यत % 7.133.23 % After 23, Dc1 (marg.) Dn2 D2.4. % 5.7.8 ins.: 07*1139_01 तोषितो येन रुद्रोऽपि कः पार्थं प्रतिघातयेत् % 7.133.32 % After the % ref., D5 ins.: 07*1140_01 किं नो बहुप्रलापेन फलमाप्नुहि सूतज % 7.133.39 % After 39abc, Dn2 D2.4.7.8 % ins.: 07*1141_01 जयानीको जयप्रियः 07*1141_02 विजयो लब्धलक्षश्च % 7.133.48 % For 48cd, D5 subst.: 07*1142_01 अनर्जुनायां च भुवि विनश्येयुर्न संशयः % 7.134.1 % K4 B Dc1 Dn D1.3.6 ins. % after 1: D5 cont. after 1144*: 07*1143_01 ततः परमसंक्रुद्धः सिंहो मत्तमिव द्विपम् 07*1143_02 प्रेक्षतः कुरुराजस्य समक्षं चेदमब्रवीत् % 7.134.2 % After the ref., K4 B % Dc1 Dn D1.3.5.6 ins.: 07*1144_01 यदर्जुनगुणांस्तथ्यान्कीर्तयानं नराधम 07*1144_02 शूरद्वेषात्सुदुर्बुद्धे त्वं भर्त्सयसि मातुलम् 07*1144_03 विकत्थमानः शौर्येण सर्वलोकधनुर्भृतम् 07*1144_04 दर्पोत्सेकगृहीतोऽद्य न कंचिद्गणयन्मृधे 07*1144_05 क्व ते वीर्यं क्व चास्त्राणि यत्त्वां निर्जित्य संयुगे 07*1144_06 गाण्डीवधन्वा हतवान्प्रेक्षतस्ते जयद्रथम् 07*1144_07 येन साक्षान्महादेवो योधितः समरे पुरा 07*1144_08 तमिच्छसि वृथा जेतुं सूताधम मनोरथैः 07*1144_09 यं हि कृष्णेन सहितं सर्वशस्त्रभृतां वरम् 07*1144_10 जेतुं न शक्ताः सहिताः सेन्द्रा अपि सुरासुराः 07*1144_11 लोकैकवीरमजितमर्जुनं सूत संयुगे 07*1144_12 किं पुनस्त्वं सुदुर्बुद्धे सहैभिर्वसुधाधिपैः % 7.134.9 % B Dc1 Dn1 D3.5.6 ins. after the ref.: Dn2, % after 8: 07*1145_01 प्रसाद्यमानस्तु ततो राज्ञा द्रौणिर्महामनाः 07*1145_02 प्रससाद महाराज क्रोधमन्युसमन्वितः 07*1145_03 ततः कृप उवाचेदमाचार्यः सुमहामनाः 07*1145_04 सौम्यस्वभावाद्राजेन्द्र क्षिप्रमागतमार्दवः % After 1145*, B Dc1 Dn1 D3.6 repeat 5 (with % the ref.). B Dc1 Dn1 D3.6 ins. after the second % occurrence of 5: D5 cont. after 1144*: Ś1 K (K5 % missing) Dn2 D1.2.4.7.8 ins. after the ref.: 07*1146_01 ततस्ते पाण्डवा राजन्पाञ्चालाश्च यशस्विनः 07*1146_02 आजग्मुः सहितास्तत्र तर्जयन्तः पुनः पुनः % On the other hand, S ins. after the ref.: 07*1147_01 दुर्योधनवचः श्रुत्वा अश्वत्थामा महाबलः 07*1147_02 प्रसादमगमद्राजन्सूतपुत्रस्य मानद % 7.134.33 % After 33, Dn D2.4.5.7.8 ins.: 07*1148_01 बीभत्सुरपि राजेन्द्र पाञ्चालैरभिसंवृतः % 7.134.40 % Dn1 D2.4.7.8 ins. after 40: D3.6 after 39: 07*1149_01 गाण्डीवधनुषो मौर्वीं छित्त्वाच्युतमताडयत् % 7.134.41 % After 41ab, Dn1 ins.: 07*1150_01 तूर्णं ज्यां च समारोप्य गाण्डीवे च नवां दृढाम् % 7.134.51 % After 51, Dn D2.4.5 ins.: 07*1151_01 स नुन्नोऽर्जुनबाणौघैराचितः शल्यको यथा 07*1151_02 जीवितार्थमभिप्रेप्सुः कृपस्य रथमारुहत् % 7.134.78 % After 78, B % Dc1 Dn2 D2.4-8 ins.: 07*1152_01 अश्वत्थामंस्त्वरायुक्तो याहि शीघ्रमरिंदम % 7.134.80 % After 80, B Dc1 Dn2 D6 ins.: 07*1153_01 तस्मात्त्वं पुरुषव्याघ्र पाञ्चालाञ्जहि सानुगान् % 7.134.81 % After 81, B Dc1 Dn2 % D3.6 ins.: 07*1154_01 न त्वां समर्थाः संग्रामे पाण्डवाः सह सोमकैः 07*1154_02 बलाद्योधयितुं वीर सत्यमेतद्ब्रवीमि ते 07*1154_03 गच्छ गच्छ महाबाहो न नः कालात्ययो भवेत् 07*1154_04 इयं हि द्रवते सेना पार्थसायकपीडिता 07*1154_05 शक्तो ह्यसि महाबाहो दिव्येन स्वेन तेजसा 07*1154_06 निग्रहे पाण्डुपुत्राणां पाञ्चालानां च मानद % 7.135.1 % After 1ab, % K4 D1.5 ins.: 07*1155_01 चकारारिवधे यत्नमिन्द्रो दैत्यवधे यथा % After 1abc, N (Ś2 K5 missing) ins.: 07*1156_01 तव पुत्रमिदं वचः 07*1156_02 सत्यमेतन्महाबाहो % 7.135.8 % After % 8, Dc1 Dn2 D2.4.5.7.8 ins.: 07*1157_01 मन्ये त्वं कुत्सितो राजन्पापात्मा पापपूरुषः 07*1157_02 अन्यानपि स नः क्षुद्र शङ्कसे पापभावितः % 7.137.8 % For 8cd, D1 subst.: 07*1158_01 सात्यकिः प्रतिविव्याध सोमदत्तं शितैः शरैः % 7.137.34 % After 34ab, Dn2 D2.4.5.7.8 ins.: 07*1159_01 पाण्डवाश्च महाराज सह मद्रैः प्रभद्रकैः % 7.137.38 % After 38ab, N (except B2; Ś2 K5 missing) % ins.: 07*1160_01 युधिष्ठिरोऽपि संक्रुद्धः प्रतिविव्याध पञ्चभिः % 7.137.43 % After % 43, Dn2 D2.4.5.7.8 ins.: 07*1161_01 चिच्छेद च धनुर्दीर्घं ब्राह्मणस्य च पाण्डवः 07*1161_02 अथान्यद्धनुरादाय द्रोणः क्षत्रियमर्दनः 07*1161_03 तदप्यस्य शितैर्भल्लैश्चिच्छेद कुरुपुंगवः % 7.137.47 % B % Dc1 Dn D2.5 ins. after 47ab: D4.7.8 after 47a: 07*1162_01 राजा राज्ञा हि योद्धव्यो नाराज्ञा युद्धमिष्यते 07*1162_02 तत्र त्वं व्रज कौन्तेय हस्त्यश्वरथसंवृतः 07*1162_03 यावन्मात्रेण च मया सहायेन धनंजयः % 7.137.51 % D2. % 5.7.8 ins. after 51ab: D4 after 50: 07*1163_01 महता रथवंशेन दवाग्निरिव चोत्थितः 07*1163_02 भीमान्तिकमुपायाते राजराजे युधिष्ठिरे 07*1163_03 निवृत्ते कौरवान्हन्तुं विष्णुवाक्यप्रणोदिते % After 51, S (G5 missing) ins.: 07*1164_01 नादयंस्तलघोषेण तव सैन्यानि मारिष % 7.138.13 % K4 Dn2 D1.2.5 ins. after 13ab: D3.7.8 after 13 % (repeating 13cd after 1165*): D4 after 11abc: 07*1165_01 देवर्षिगन्धर्वसुरर्षिसङ्घा 07*1165_02 विद्याधराश्चाप्सरसां गणाश्च 07*1165_03 नागाः सयक्षोरगकिन्नराश्च 07*1165_04 हृष्टा दिविस्था जगृहुः प्रदीपान् 07*1165_05 दिग्दैवतेभ्यश्च समापतन्तो 07*1165_06 ऽदृश्यन्त दीपाः ससुगन्धितैलाः 07*1165_07 विशेषतो नारदपर्वताभ्यां 07*1165_08 संबोध्यमानाः कुरुपाण्डवार्थम् % 7.138.14 % After 14ab, Dn2 % D1.2.4.5.7.8 ins.: 07*1166_01 रथे रथे पञ्च विदीपकास्तु 07*1166_02 प्रदीपकास्तत्र गजे त्रयश्च 07*1166_03 प्रत्यश्वमेकश्च महाप्रदीपः 07*1166_04 कृतास्तु तैः पाण्डवैः कौरवेयैः % 7.138.27 % For 27cd, B Dc1 D2 (all second time) % subst.: 07*1167_01 व्यदीपयंस्ते ध्वजिनीं प्रदीप्तां 07*1167_02 तथा बलं पाण्डवेयाभिगुप्तम् % 7.139.3 % After % 3ab, Dn2 D2.4.5.7.8 ins.: 07*1168_01 रत्नाचितैः स्वर्णदण्डैर्गन्धतैलावसेचितैः 07*1168_02 देवगन्धर्वदीपाद्यैः प्रभाभिरधिकोज्ज्वलैः % 7.139.7 % After 7, D (except Dc1 Dn1 D1) ins.: 07*1169_01 चतुरङ्गस्य सैन्यस्य संपातश्च महानभूत् % 7.139.11 % B1 Dc1 Dn D2.3.5.7.8 ins. after 11ab: % B3 after 10: 07*1170_01 द्रोणं च के व्यरक्षन्त प्रविष्टे श्वेतवाहने % 7.139.15 % K4 B1-3.5 Dc1 Dn D1-7 ins. after 15ab: % Ś1 K1-3 B4 D8 after 14: 07*1171_01 हृष्टानुदीर्णान्संग्रामे न तु संजय मामकान् % 7.139.26 % After % 26, K4 B Dc1 Dn1 D1.2 ins.: 07*1172_01 शेषांश्च पाण्डवान्योधाः प्रसभं हीनतेजसः % 7.140.1 % After 1ab, B3.5 ins.: for 1c-2b, % B2.4 Dc1 Dn1 subst: B1 ins.: after 2ab: 07*1173_01 मनुष्यनरनागानामभावाय नराधिप 07*1173_02 युधिष्ठिरोऽब्रवीद्राजा स्वान्योधान्मनुजाधिप % 7.140.5 % After 5, G1 M ins.: 07*1174_01 धृष्टद्युम्नो महाराज द्रोणमेवान्वपद्यत % 7.141.13 % Ś1 K (K5 missing) B Dc1 Dn D1-5.7.8 ins. % after 13cd: D6 after the first occurrence of 13cd: 07*1175_01 तिष्ठ तिष्ठेति चाभाष्य शैनेयं स नराधिप % 7.141.45 % After 45a, Dn2 % ins.: 07*1176_01 धनुरन्यन्महत्तरम् 07*1176_02 गृहीत्वा भरतश्रेष्ठो % 7.141.51 % After 51, B Dc1 Dn D5 G1 M ins.: 07*1177_01 मृत्योरिव स्वसारं हि दीप्तां केतुशिखामिव 07*1177_02 सीमन्तमिव कुर्वन्तीं नभसोऽग्निसमप्रभाम् % 7.142.12 % After 12ab, % Dn2 D2.5.7.8 ins.: 07*1178_01 ईषादण्डकयोक्त्रांश्च युगानि विविधानि च 07*1178_02 हस्त्यङ्गानि तथाश्वांश्च मृतांश्च पुरुषान्बहून् 07*1178_03 चिक्षेप कर्णमुद्दिश्य कर्णस्तान्व्यधमच्छरैः 07*1178_04 स निरायुधमात्मानं ज्ञात्वा माद्रवतीसुतः % 7.142.38 % B1-4 Dc1 % Dn1 D5 ins. after 38: B5 after 38ab: 07*1179_01 गृध्रकाकबलोलूककङ्कगोमायुहर्षणम् % On the other hand, M4 ins. after 38: 07*1180_01 तौ प्रगृह्य महावेगौ धनुषी भीमनिस्वने 07*1180_02 प्रच्छादयेतामन्योन्यं ततक्षन्तौ महेषुभिः 07*1180_03 तत्रासीत्सुचिरं कालं युद्धं सममिवाभवत् 07*1180_04 ततः पार्थो महेष्वासो दिव्यं विष्फारयन्धनुः 07*1180_05 आपूरयन्दिशो बाणैर्ज्याक्षेपेण विनादयन् % 7.143.19 % After 19, T G1.2 % M1.2 ins.: 07*1181_01 वृषसेनशरैर्नुन्नो व्यपयासीन्महीपतिः % 7.143.20 % After 20, Dn2 D2.3.5-8 % ins.: 07*1182_01 द्रुपदस्तु ततः क्रुद्धो वृषसेनस्य कार्मुकम् 07*1182_02 द्विधा चिच्छेद भल्लेन पीतेन निशितेन च 07*1182_03 सोऽन्यत्कार्मुकमादाय रुक्मबद्धं नवं दृढम् 07*1182_04 तूणादाकृष्य विमलं भल्लं पीतं शितं दृढम् 07*1182_05 कार्मुके योजयित्वा तं द्रुपदं संनिरीक्ष्य च 07*1182_06 आकर्णपूर्णं मुमुचे त्रासयन्सर्वसोमकान् 07*1182_07 हृदयं तस्य भित्त्वा च जगाम वसुधातलम् 07*1182_08 कश्मलं प्राविशद्राजा वृषसेनशराहतः 07*1182_09 सारथिस्तमपोवाह स्मरन्सारथिचेष्टितम् 07*1182_10 तस्मिन्प्रभग्ने राजेन्द्र पाञ्चालानां महारथे % 7.143.31 % After 31ab, S (G5 missing) ins.: 07*1183_01 अपूजयन्महाराज तव सैन्ये महारथाः % 7.144.11 % D2.5 ins. after 11: % Dn2 after 9ab: 07*1184_01 विशिखेन च तीक्ष्णेन पीतेन निशितेन च 07*1184_02 ऊरू निर्भिद्य चैकेन नकुलः पाण्डुनन्दनः 07*1184_03 श्येनं सपक्षं व्याधेन पातयामास तं तदा % 7.144.12 % After % 12ab, Dn2 D2.5 ins.: 07*1185_01 ध्वजयष्टिं परिष्वज्य कामिनीं कामुको यथा % 7.144.19 % After 19ab, % B Dc1 Dn ins.: 07*1186_01 मेघाविव तपापाये वीरौ समरदुर्मदौ % 7.144.38 % Dn2 D2 ins. % after 38: D5 after 37: 07*1187_01 दिवं च पृथिवीं चैव दिशश्च प्रदिशस्तथा 07*1187_02 रजसा तमसा व्याप्ता द्योतिताः प्रभया पुनः % 7.144.40 % After 40ab, B Dc1 Dn1 ins.: 07*1188_01 न केचिद्विदुरात्मानमयमस्मीति भारत % 7.145.23 % After 23, S (G5 missing) ins.: 07*1189_01 द्युमत्सेनं हतं दृष्ट्वा धृष्टद्युम्नः प्रतापवान् 07*1189_02 कर्णमभ्यद्रवद्राजन्सायकैर्बहुभिः शितैः % 7.145.46 % After % 46abc, B Dc1 Dn1 ins.: 07*1190_01 विक्षिपन्नुत्तमं धनुः 07*1190_02 पार्थस्तत्रैव नियतं % 7.145.58 % After % 58, Bom. ed. ins.: 07*1191_01 तथा कुरु महाराज सुनीत्या सुप्रयुक्तया % 7.145.67 % After 67, Dn2 D2.5 ins.: 07*1192_01 भारद्वाजस्ततो गत्वा धृष्टद्युम्नरथं प्रति % 7.146.28 % For 28, Dn2 D2.4.5. % 7.8 subst.: 07*1193_01 ततोऽर्जुनमरिघ्नं तं विव्याध युधि सौबलः 07*1193_02 रोषताम्रेक्षणः क्रुद्धो विंशत्या सायकैर्भृशम् % 7.146.31 % After 31, % B Dc1 Dn1 ins.: 07*1194_01 शिरोभिः सकिरीटैश्च सुनसैश्चारुकुण्डलैः 07*1194_02 संदष्टौष्ठपुटैः क्रोधात्तथैवोद्धृतलोचनैः 07*1194_03 निष्कचूडामणिधरैः क्षत्रियाणां प्रियंवदैः 07*1194_04 पङ्कजैरिव विन्यस्तैः पतितैर्विबभौ मही 07*1194_05 कृत्वा तत्कर्म बीभत्सुरुग्रमुग्रपराक्रमः % 7.146.32 % After 32, S (G5 missing) ins.: 07*1195_01 स तु तेन समाविद्धः क्रोधाद्द्विगुणविक्रमः 07*1195_02 शरैरनेकसाहस्रैः सोऽर्जुनं प्रत्यविध्यत % 7.146.49 % After 49, M3-5 ins.: 07*1196_01 एतस्मिन्नेव काले तु सूतपुत्रो महारथः 07*1196_02 चकार कदनं घोरं पाण्डुसैन्येषु मारिष % 7.147.2 % For 2, G1 M1.2 subst.: 07*1197_01 ततो दुर्योधनो द्रोणं कर्णं च भरतर्षभ 07*1197_02 चोदयामास तौ तूर्णममर्षवशमीयतुः % 7.147.7 % After 7, D2.4.5 ins.: 07*1198_01 प्रस्तुतं हि मया युद्धमाश्रित्य विपुलं बलम् 07*1198_02 भवद्भ्यां पाण्डवैः सार्धं तच्च सर्वं निरर्थकम् % 7.147.12 % After 12, G1 M1.2 ins.: 07*1199_01 पाञ्चालानागतान्द्रोणः प्रेषयद्यमसादनम् 07*1199_02 एतस्मिन्नेव काले तु सूतपुत्रो महारथः 07*1199_03 कर्णो राजन्महेष्वासो युद्धाय महतो महत् 07*1199_04 मनः कृत्वाभ्ययादाशु धृष्टद्युम्नरथं प्रति % 7.147.24 % After 24, Dn2 D2-8 % ins.: 07*1200_01 तां तु विद्रवतीं दृष्ट्वा ऊचतुः केशवार्जुनौ 07*1200_02 मा विद्रवत वित्रस्ता भयं त्यजत पाण्डवाः % 7.147.26 % After 26cd, B Dc1 Dn D2.4-8 ins.: 07*1201_01 तयोः संवदतोरेवं भीमकर्मा महाबलः % 7.148.6 % D2.4.5. % 7.8 ins. after 6ab: Dn2 after 5ab: 07*1202_01 अवप्लुत्य रथात्तूर्णं गदामादाय वीर्यवान् 07*1202_02 स विध्यमानः कर्णेन शरैः संनतपर्वभिः 07*1202_03 गत्वा कर्णसमीपं तु जघान चतुरो हयान् 07*1202_04 पुनरावृत्य वेगेन पार्षतः परवीरहा 07*1202_05 धनंजयरथं क्षिप्रमारुह्य रथिनां वरः 07*1202_06 प्रयातु कामः कर्णाय वारितो धर्मसूनुना 07*1202_07 कर्णस्तु सुमहातेजाः सिंहनादविमिश्रितम् 07*1202_08 धनुःशब्दं महच्चक्रे दध्मौ तारेण चाम्बुजम् 07*1202_09 दृष्ट्वा विनिर्जितं युद्धे पार्षतं ते महारथाः 07*1202_10 अमर्षवशमापन्नाः पाञ्चालाः सह सोमकैः 07*1202_11 सुतपुत्रवधार्थाय शस्त्राण्यादाय सर्वशः 07*1202_12 प्रययुः कर्णमुद्दिश्य मृत्युं कृत्वा निवर्तनम् % 7.148.11 % After 11, T G2-4 % ins.: 07*1203_01 एतस्मिन्नेव काले तु सूतपुत्रो महारथः 07*1203_02 चकार कदनं घोरं पाण्डुसैन्येषु भारत % 7.148.34 % After 34abc, K4 B1.3.4 % Dc1 Dn D1.2 ins.: 07*1204_01 सूतपुत्रेण संयुगे 07*1204_02 रक्ष्यते शक्तिरेषा हि % 7.148.48 % After 48, Dn2 D2.4.5.7.8 ins.: 07*1205_01 इच्छन्ति पितरः पुत्रान्स्वार्थहेतोर्घटोत्कच 07*1205_02 इहलोकात्परे लोके तारयिष्यन्ति ये हिताः % 7.148.57 % After the ref., S (G5 missing) ins.: 07*1206_01 एवमेव महाबाहो यथा वदसि मां प्रभो 07*1206_02 त्वया नियुक्तो गच्छामि कर्णस्य वधकाङ्क्षया % 7.149.1 % After % the ref., G1 M1.2 ins.: 07*1207_01 तस्मिंस्तथा वर्तमाने कर्णराक्षसयोर्मृधे % 7.149.4 % After 4, Dn2 D2.4.5.7.8 ins.: 07*1208_01 मा कर्णं राक्षसो घोरः प्रमादान्नाशयिष्यति % 7.149.7 % After % 7, Dn D2.4.5.7.8 ins.: 07*1209_01 शत्रुमांसैश्च राजेन्द्र मामनुज्ञातुमर्हसि % On the other hand, G1 M1.2 ins. after 7: 07*1210_01 अद्य कुन्तीसुतान्सर्वान्वासुदेवपुरोगमान् 07*1210_02 हत्वा संभक्षयिष्यामि सुताननुचरैः सह % 7.149.8 % After 8, Dn2 D2.4.5.7.8 % ins.: 07*1211_01 राक्षसं क्रूरकर्माणं रक्षोमानुषसंभवम् 07*1211_02 पाण्डवानां हितं नित्यं हस्त्यश्वरथघातिनम् 07*1211_03 वैहायसगतिं युद्धे प्रेषयेर्यमसादनम् % 7.149.9 % For 9ab, % Ś2 K1.2.4 D1 subst.: 07*1212_01 एवं तव सुतादिष्टस्तथेत्युक्त्वा महाबलः % 7.149.22 % Dn D4.5.7.8 ins. after 22: D2 % after 22ab: 07*1213_01 जटासुरिर्मोक्षयित्वा आत्मानं च घटोत्कचात् 07*1213_02 पुनरुत्थाय वेगेन घटोत्कचमुपाद्रवत् % 7.149.23 % For 23abc, Dn D2.4.5.7.8 subst.: 07*1214_01 घटोत्कचस्ततस्तस्य बाहुमुद्यम्य दक्षिणम् 07*1214_02 आजघानोरसि तदा % 7.149.29 % After 29ab, T G3 ins.: 07*1215_01 भैमसेनिरथ क्रुद्ध उद्यम्यालंबलं बलात् % 7.149.32 % After 32a, D2.4.5.7.8 ins.: 07*1216_01 मण्डलाग्रं प्रगृह्य तु 07*1216_02 पातितं भूतले त्रस्तं नादं मुक्त्वा मुहुर्मुहुः 07*1216_03 केशेषु तं निजग्राह % Ś K (K5 missing) B Dc1 Dn D1. % 3.5.6 ins. after 32: D2.7.8 after 32b: 07*1217_01 स्फुरतस्तस्य समरे नदतश्चापि भैरवम् 07*1217_02 निचकर्त महाराज शत्रोरमितविक्रमः % On the other hand D2.7.8 ins. after 32: D4 % after 32b: D5 cont. after line 1 of 1217*: 07*1218_01 पिङ्गाक्षं विकृतैर्दन्तैर्दीप्तया जिह्वया शुभम् % 7.149.33 % For 33abc, N (K5 missing) subst.: 07*1219_01 शिरस्तच्चापि संगृह्य केशेषु रुधिरोक्षितम् 07*1219_02 ययौ घटोत्कचस्तूर्णं % After % 33, D2.4.5.7.8 ins.: 07*1220_01 द्रोणकर्णकृपान्योधानतीत्य सुमहाबलः % 7.149.34 % For 34ab, D2.4.5.7.8 subst.: 07*1221_01 कुरुयोधं समासाद्य सुयोधनमरिंदमम् % 7.149.35 % For 35ef, D2.4.5.7.8 subst.: 07*1222_01 कर्णस्य तु शिरो गृह्य पुनर्दृष्ट्वा सुयोधनः % After 35, Dn2 D2.4.5.7.8 M2 ins.: 07*1223_01 स्वधर्ममर्थं कामं च त्रितयं योऽभिवाञ्छति 07*1223_02 रिक्तपाणिर्न पश्येत राजानं ब्राह्मणं स्त्रियम् 07*1223_03 सुप्रीतस्तावत्तिष्ठस्व यावत्कर्णं वधाम्यहम् % 7.150.2 % After 2ab, T G1.3.4 M % ins.: 07*1224_01 येन वैकर्तनः कर्णः संग्रामे तेन निर्जितः % 7.150.10 % After 10, T G1.3.4 M ins.: 07*1225_01 ताराजालनिभं राजन्पूर्णचन्द्रसमप्रभम् 07*1225_02 कण्ठसूत्रं महच्चापि तपनीयमधारयत् 07*1225_03 स तेन विभ्राजत वै सविद्युदिव तोयदः % 7.150.13 % After 13, % Dn2 D2.4.5.7.8 ins.: 07*1226_01 वहन्तो राक्षसं रौद्रं बलवन्तो जितश्रमाः 07*1226_02 विपुलाभिः सटाभिस्ते हेषमाणा मुहुर्मुहुः % On the other hand, T G1.3.4 M ins. after 13: 07*1227_01 मुखैर्नानाविधाकारैर्वेगवन्तो हयोत्तमाः 07*1227_02 रथेऽस्य युक्ता गर्जन्तोऽवहंस्ते राक्षसाधिपम् % 7.150.14 % After 14ab, T G1.3.4 M % ins.: 07*1228_01 घोररूपो महाकायः कराळो विकृताननः % 7.150.26 % For 26cd, B1.3-5 Dc1 Dn1 subst.: 07*1229_01 दहन्तौ च शरोल्काभिर्दुष्प्रेक्ष्यौ च बभूवतुः % 7.150.81 % After 81, % M3.4 ins.: 07*1230_01 निहत्य राक्षसान्कर्णः पुनर्हैडिम्बमर्दयत् 07*1230_02 तत्तु दृष्ट्वा महत्कर्म राधेयस्य महात्मनः 07*1230_03 क्रोधेनाभिप्रजज्वाल भैमसेनिर्घटोत्कचः % 7.150.82 % After 82, G1 M1-4 ins.: 07*1231_01 ततः कर्णो महाराज राक्षसान्व्यधमच्छरैः % After the above, M3.4 read 81 followed by 1230*. % G1 M1.2 cont. after 1231*: M3.4 after 1230*: 07*1232_01 स स्म कृत्वा विरूपाणि व्यात्तानि वदनानि च 07*1232_02 राधेयस्याच्छिनद्बाणैरस्त्राणि विविधानि च 07*1232_03 छादयामास च शरैर्धाराभिरिव पर्वतम् 07*1232_04 गन्धर्वनगराकारं पुनरन्तरधीयत % 7.150.90 % After 90, K2 (marg.) B Dc1 Dn D5.6 ins.: 07*1233_01 द्वियोजनसमुत्सेधां योजनायामविस्तराम् 07*1233_02 आयसीं निचितां शूलैः कदम्बमिव केसरैः % 7.150.102 % After % 102ab, B Dc1 Dn D3.5.6 ins.: 07*1234_01 शालावृकाश्च बहवो वृकाश्च विकृताननाः % 7.151.9 % After % 9, G1 M1.2 ins.: 07*1235_01 तदहं सगणान्राजन्संयोत्स्यामि च पाण्डवान् % 7.152.4 % After 4, S (G5 missing) ins.: 07*1236_01 न द्रौणिर्न कृपो द्रोणो न शल्यो न च माधवः 07*1236_02 एक एव तु तेनासीद्योद्धा कर्णो रणे वृषा % 7.153.4 % After 4, N (K5 missing) ins.: 07*1237_01 अलायुधस्य चैवोग्रं हैडिम्बस्य च भारत % 7.154.30 % After 30abc, Dn1 ins.: 07*1238_01 अनेकमायाशतशो हतानाम् % 7.154.51 % For 51, G1 M subst.: 07*1239_01 स ताड्यमानो निशि राक्षसेन 07*1239_02 राजन्दृष्ट्वा विद्रुतं ते बलं च 07*1239_03 श्रुत्वा महान्तं निनदं कुरूणां 07*1239_04 मनो दध्रे शक्तिमोक्षे महात्मा % 7.154.53 % For 53cd, T G3 subst.: 07*1240_01 शक्तिं श्रेष्ठां कुण्डलाभ्यां गृहीतां 07*1240_02 पुरंदराद्वर्मणादाय राजन् % 7.154.61 % After 61, Dn D2-5.7.8 ins.: 07*1241_01 पतद्रक्षः स्वेन कायेन तूर्णम् 07*1241_02 अतिप्रमाणेन विवर्धता च 07*1241_03 प्रियं कुर्वन्पाण्डवानां गतासुर् 07*1241_04 अक्षौहिणीं तव तूर्णं जघान % 7.155.1 % D6 missing up to 13ab (cf. v.l. 7.154.26). % Before the ref., T G1-4 M1.2 ins.: 07*1242=00 धृतराष्ट्रः 07*1242_01 तस्मिन्हते महामाये महातेजसि राक्षसे 07*1242_02 अमर्षिताः पाण्डवेयाः किमकुर्वन्महारणे 07*1242_03 मर्दिताश्च भृशं युद्धे किमकुर्वत संजय 07*1242_04 ये च तेऽभ्यद्रवन्द्रोणं व्यूढानीकाः प्रहारिणः 07*1242_05 सृञ्जयाः सह पाञ्चालैस्तेऽकुर्वन्किं महारणे 07*1242_06 सौमदत्तेर्वधाद्द्रोणमायत्तं सैन्धवस्य च 07*1242_07 अमर्षाज्जीवितं त्यक्त्वा गाहमानं वरूथिनीम् 07*1242_08 जृम्भमाणमिव व्याघ्रं व्यात्ताननमिवान्तकम् 07*1242_09 कथं प्रत्युद्ययुर्द्रोणमजय्यं कुरुसृञ्जयाः 07*1242_10 आचार्यं ये च रक्षन्ति दुर्योधनपुरोगमाः 07*1242_11 द्रौणिकर्णकृपास्तात ते ह्यकुर्वन्किमाहवे 07*1242_12 भारद्वाजं जिघासन्तौ सव्यसाचिवृकोदरौ 07*1242_13 आर्छतां मामकान्युद्धे कथं संजय शंस मे 07*1242_14 सिन्धुराजवधेनेमे घटोत्कचवधेन ते 07*1242_15 अमर्षिताश्च संक्रुद्धा रणं चक्रुः कथं युधि % 7.155.2 % After 2abcd, S (G5 missing) ins.: 07*1243_01 हतं घटोत्कचं ज्ञात्वा वासुदेवः प्रतापवान् % 7.155.5 % For 5abc, Dn2 % D2.4.5.7.8 subst.: 07*1244_01 प्रहर्षं तस्य तं ज्ञात्वा केशवस्य धनंजयः 07*1244_02 अर्जुनोऽप्यब्रवीद्राजन् % 7.155.9 % After 9ab, G1 M1.2 ins.: 07*1245_01 व्यसनस्य सति स्थाने न प्रहृष्यन्ति मानवाः 07*1245_02 हर्षस्य सत्यपि स्थाने नोल्बणं यान्ति पण्डिताः % 7.155.27 % After 27cd, B Dc1 Dn S (G5 missing) ins.: 07*1246_01 त्रिदशैरपि चास्यद्भिः शरवर्षं समन्ततः % B Dc1 Dn cont.: D5 ins. after 27cd: 07*1247_01 अशक्यस्तदयं जेतुं स्रवद्भिर्मांसशोणितम् 07*1247_02 कवचेन विहीनश्च कुण्डलाभ्यां च पाण्डव % On the other hand, D2.4 ins. after 27cd: 07*1248_01 तेनादित्यं निरुध्येद्यः शरवर्षैश्च वृष्टिमान् % while D7.8 ins. after 27cd: 07*1249_01 तपोयुक्तोऽभवत्पूर्वं दिव्यरूपः प्रतापवान् % 7.155.28 % After % 28, K2 (marg.) B Dc1 Dn D5 ins.: 07*1250_01 न ह्युद्यतास्त्रं युधि हन्यादजय्यम् 07*1250_02 अप्येकवीरो बलभित्सवज्रः % 7.156.22 % After 22ab, G1 M ins.: 07*1251_01 यमेन्द्रसिद्धगन्धर्वान्वसुरुद्रान्मरुद्गणान् 07*1251_02 स हि जातश्चतुर्बाहुर्धृतजाम्बूनदस्रजः 07*1251_03 अजेयः सर्वभूतानां जयेदपि दिवौकसः % 7.157.17 % After 17, K2 % (marg.) B Dc1 Dn ins.: 07*1252_01 स वा कर्णो महाबुद्धिः सर्वशस्त्रभृतां वरः 07*1252_02 न मुक्तवान्कथं सूत ताममोघां धनंजये % 7.157.25 % After 25, G1 % M ins.: 07*1253_01 सा तु बुद्धिः कृता राजन्कृष्णं प्रति नरेश्वर 07*1253_02 विष्णोस्तेजःप्रमूढानां युद्धकाले प्रणश्यति % 7.157.29 % After 29, B Dn2 D3.5.6 ins.: 07*1254_01 यश्चैवं रक्षते पार्थं कर्णात्कृष्णो महामनाः 07*1254_02 आत्मानं स कथं राजन्न रक्षेत्पुरुषोत्तमः 07*1254_03 परिचिन्त्य तु पश्यामश्चक्रायुधमरिंदमम् 07*1254_04 न सोऽस्ति त्रिषु लोकेषु यो जयेत जनार्दनम् % 7.157.35 % After 35, Dc1 % Dn1 ins.: 07*1255_01 ऋते महात्मनः पार्थात्कर्णेन निहता ध्रुवम् % 7.157.43 % After 43, G1 M ins.: 07*1256=00 सात्यकिरुवाच 07*1256_01 ध्रुवस्तस्य जयो नित्यं दीर्घमायुः प्रवर्तते 07*1256_02 यस्य त्वं पुरुषव्याघ्र शिवाय सततं स्थितः % 7.158.28 % After 28ab, D3.6 ins.: 07*1257_01 आगम्य स सहायेन कृता रक्षा महात्मना 07*1257_02 सोऽद्य कर्णेन निहतः पश्यतां पापचेतसाम् 07*1257_03 अस्य पापस्य मोक्षं हि कथं यास्यामि माधव % 7.158.29 % After 29, D7 ins.: 07*1258_01 दिशां हि विजये कृष्ण सहदेवस्य चाज्ञया 07*1258_02 लङ्कां तु गत्वा पौलस्त्यः करं वै दापितो बलात् % 7.158.50 % After 50ab, S (G5 missing) ins.: 07*1259_01 शङ्खशब्दरवांश्चैव बाणशब्दांश्च दंसिताः % 7.159.1 % K4 om. the ref. After the ref., K2 (marg.) % B Dc1 Dn D3.5.6 ins.: 07*1260_01 व्यासेनैवमथोक्तस्तु धर्मराजो युधिष्ठिरः 07*1260_02 स्वयं कर्णवधाद्वीरो निवृत्तो भरतर्षभ % 7.159.19 % After 19ab, B Dc1 Dn1 ins.: 07*1261_01 अस्माकं च महाराज परेभ्यो बहवो जनाः % 7.159.39 % After 39, K4 B Dc1 Dn1 D3 % ins.: 07*1262_01 एवं हयाश्च नागाश्च योधाश्च भरतर्षभ 07*1262_02 युद्धाद्विरम्य सुषुपुः श्रमेण महतान्विताः % 7.159.41 % For 41, S (G5 missing) (which % ins. it after 34) subst.: 07*1263_01 वीरा वारणकुम्भेषु सुषुपुर्युद्धकर्शिताः 07*1263_02 रात्रौ रतिपरिश्रान्ताः कामिनीनां कुचेष्विव % 7.159.42 % After 42, B Dc1 Dn % D2-5.7.8 ins.: 07*1264_01 दशशताक्षककुब्दरिनिःसृतः 07*1264_02 किरणकेसरभासुरपिञ्जरः 07*1264_03 तिमिरवारणयूथविदारणः 07*1264_04 समुदियादुदयाचलकेसरी 07*1264_05 हरवृषोत्तमगात्रसमद्युतिः 07*1264_06 स्मरशरासनपूर्णसमप्रभः 07*1264_07 नववधूस्मितचारुमनोहरः 07*1264_08 प्रविसृतः कुमुदाकरबान्धवः % D2.5 cont.: 07*1265_01 प्रमदयन्वसुधां हि सुधाकरः % 7.160.22 % After 22, S (G5 missing) % ins.: 07*1266_01 तिष्ठ स त्वं महाबाहो नित्यं शिष्यः प्रियस्तव % 7.161.2 % For 2cd, T G1-3 M subst.: 07*1267_01 प्रकाशमकरोद्व्योम जगत्संरञ्जयन्निव % After 2, Dn2 D3.5.6 ins.: 07*1268_01 प्राच्यां दिशि सहस्रांशोररुणेनारुणीकृतम् 07*1268_02 तापनीयं यथा चक्रं भ्राजते रविमण्डलम् 07*1268_03 ततो रथाश्वांश्च मनुष्ययानान्य् 07*1268_04 उत्सृज्य सर्वे कुरुपाण्डुयोधाः 07*1268_05 दिवाकरस्याभिमुखं जपन्तः 07*1268_06 संध्यागताः प्राञ्जलयो बभूवुः % 7.161.17 % After 17ab, S (G5 missing) ins.: 07*1269_01 शब्दमात्रेण जानीमो वयं ते च परस्परम् % 7.161.26 % After 26ab, G1 M1.2 % ins.: 07*1270_01 विधूयान्ये करान्क्रुद्धाः करेष्वेव न्यपीडयन् % 7.161.28 % After 28, D5 ins.: 07*1271_01 दृष्ट्वा द्रोणं महाराज समकम्पत[न्त] पाण्डवाः 07*1271_02 ततो योधा पाण्डवानां महात्मन् 07*1271_03 दृष्ट्वा द्रोणं दीप्यमानं शरौघैः 07*1271_04 ततः सर्वे सृञ्जयाः पाण्डवाश्च 07*1271_05 जिघासन्तो द्रोणमेवाभिजग्मुः % 7.161.33 % After % 33, K2 (marg.) B Dc1 Dn2 D3.5.6 ins.: 07*1272_01 तं निहत्येषुवर्षं तु द्रोणः क्षत्रियमर्दनः 07*1272_02 तौ शरैश्छादयामास विराटद्रुपदावुभौ 07*1272_03 द्रोणेन छाद्यमानौ तौ क्रुद्धौ संग्राममूर्धनि 07*1272_04 द्रोणं शरैर्विव्यधतुः परमं क्रोधमास्थितौ 07*1272_05 ततो द्रोणो महाराज क्रोधामर्षसमन्वितः 07*1272_06 भल्लाभ्यां भृशतीक्ष्णाभ्यां चिच्छेद धनुषी तयोः 07*1272_07 ततो विराटः कुपितः समरे तोमरान्दश 07*1272_08 दश चिक्षेप च शरान्द्रोणस्य वधकाङ्क्षया 07*1272_09 शक्तिं च द्रुपदो घोरामायसीं स्वर्णभूषिताम् 07*1272_10 चिक्षेप भुजगेन्द्राभां क्रुद्धो द्रोणरथं प्रति 07*1272_11 ततो भल्लैः सुनिशितैश्छित्त्वा तांस्तोमरान्दश 07*1272_12 शक्तिं कनकवैडूर्यां द्रोणश्चिच्छेद सायकैः % On the other hand, G1 M1.2 ins. after 33: % M3-5 after 34: 07*1273_01 स ताभ्यामर्दितो वृद्धो वृद्धाभ्यां क्रोधमूर्छितः % 7.161.35 % For 35cdef, G1 M subst.: 07*1274_01 पाञ्चालराजपौत्रेषु त्रिषु चाद्भुतकर्मसु 07*1274_02 पितृपुत्रवधायस्तश्चिकीर्षन्कर्म दुष्करम् % 7.161.46 % After 46, K2 ins.: 07*1275_01 अथोद्यम्य गदां भीमः कालदण्डमिवान्तकः 07*1275_02 द्रोणाय व्यसृजद्राजन्रथहयपपल्वुवे (sic) 07*1275_03 साश्वसूतध्वजं राजन्द्रोणस्यापोथयत्तदा 07*1275_04 प्रामृद[द्न]न्स्वबहून्योधान्वायुवृक्षानिवौजसा 07*1275_05 अन्यं तु रथमास्थाय द्रोणः प्रहरतां वरः 07*1275_06 व्यूहद्वारं समास्थाय युद्धाय समवस्थितः % 7.162.4 % After 4cd, Ś K (K5 missing) B3 (marg.) D % (except Dc1 Dn1) T G2-4 ins.: 07*1276_01 नरा रथै रथा नागैस्तथैव पुरुषर्षभ % 7.162.19 % After 19, M3-5 % ins.: 07*1277_01 बभ्रमुस्तत्र तत्रैव रथानादाय भारत % 7.162.28 % After 28, G1 M ins.: 07*1278_01 अशोभन्त यथा मेघाः शारदाश्चलविद्युतः % 7.162.37 % After 37, B % Dc1 Dn1 ins.: 07*1279_01 योधास्ते तु महाराज क्रोधामर्षसमन्विताः % 7.162.49 % After 49, B Dc1 Dn D3 % ins.: 07*1280_01 पुत्रस्तव महाराज राजा दुर्योधनो द्रुतम् % 7.163.11 % After 11ab, B Dc1 Dn ins.: 07*1281_01 भीममावारयामास विकिरन्निशिताञ्शरान् % while D7.8 ins.: 07*1282_01 कर्णस्तु निशितैर्बाणैर्विव्यधे मर्मभेदिभिः % After 11, D7.8 % ins.: 07*1283_01 पुरा देवासुरे युद्धे वृत्रवासवयोरिव % 7.163.16 % After 16, K4 B Dc1 % Dn D5 S (G5 missing) ins.: 07*1284_01 व्यालीव मन्त्राभिहता कर्णबाणैरभिद्रुता % 7.163.18 % Ś % K1.3.4 B3.4 D1.3.6 ins. after 18: K2 Dn2 D2.4.5. % 7.8 after 18ab: 07*1285_01 तैस्तस्य निशितैः पीतैर्भीमसेनो महाबलः 07*1285_02 चिच्छेद परवीरघ्नः प्रहसन्निव भारत % Ś K1.3.4 B4 D1 cont.: K2 Dn2 D2.4.5.7.8 ins. % after 18: D3.6 after the second occurrence of % 18cd: 07*1286_01 कर्णोऽप्यन्यद्धनुर्गृह्य हेमपृष्ठं दुरासदम् % 7.163.26 % After % 26, G1 M ins.: 07*1287_01 तावन्योन्यं प्रति महान्संरम्भः समजायत 07*1287_02 मृदुपूर्वमभूद्युद्धं दिव्यास्त्रविदुषोर्द्वयोः % 7.163.36 % After 36, B Dc1 Dn ins.: 07*1288_01 अब्रुवंस्तत्र सिद्धाश्च ऋषयश्च समागताः % 7.163.40 % After 40ab, G1 % M ins.: 07*1289_01 द्रोणे सौष्ठवमाचार्ये लाघवं सौष्ठवं तथा 07*1289_02 अर्जुने दृश्यते व्यक्तं नान्यस्मिंस्तद्धनुर्धरे 07*1289_03 लक्षमेकस्थमाचार्ये लक्षं वेधश्च पाण्डवे 07*1289_04 शैघ्र्यमेकस्थमाचार्ये शैघ्र्यं वेधश्च पाण्डवे % After line % 3, G1 ins.: 07*1290_01 गतमेकस्थमाचार्ये गतं वेधश्च पाण्डवे % 7.163.42 % After 42, S (G5 % missing) ins.: 07*1291_01 यदा द्रोणं महाराज विशेषयति पाण्डवः % 7.163.43 % After 43ab, S (G5 missing) ins.: 07*1292_01 तदस्त्रं संधितं राजन्घोररूपं महाहवे % 7.163.44 % After 44ab, S (G5 missing) ins.: 07*1293_01 सरितश्च प्रतिस्रोतः समूहुर्वै क्षणान्तरम् % 7.163.48 % After 48, S (G5 missing) ins.: 07*1294_01 द्रोणस्त्यज्य रणे पार्थं पाञ्चालानन्वधावत 07*1294_02 अर्जुनोऽपि रणे द्रोणं त्यक्त्वा प्राद्रावयत्कुरून् 07*1294_03 शरौघैरथ ताभ्यां तु छायाभूतं महामृधे 07*1294_04 तुमुलं प्रबभौ राजन्सर्वस्य जगतो भयम् % 7.164.5 % For 5ab, G1 M subst.: 07*1295_01 धृष्टद्युम्नोऽपि राजेन्द्र भग्नं दृष्ट्वा तवात्मजम् % 7.164.12 % T G1-4 % M1.2 ins. after 12ab: M3-5 after 11: 07*1296_01 न चूली बलिशस्तत्र न यमी नापि पावकः % 7.164.18 % M3-5 ins. after 18: G1 M1.2 after 19: 07*1297_01 ततस्तव सुतो राजन्सात्वतेन समागतः % 7.164.37 % After 37ab, G1.4 M ins.: 07*1298_01 दुर्योधनस्ततः क्रुद्धो माधवं नवभिः शरैः % After 37, N (Ś2 K5 missing; % D2 after 34) ins.: 07*1299_01 सात्यकिं तु ततो राजन्प्रहसंस्तनयस्तव 07*1299_02 आकर्णमुक्तैर्निशितैर्विव्याध त्रिंशता शरैः 07*1299_03 ततोऽस्य सशरं चापं क्षुरप्रेण द्विधाकरोत् 07*1299_04 सोऽन्यत्कार्मुकमादाय लघुहस्तस्ततो दृढम् 07*1299_05 सात्यकिर्व्यसृजच्चापि शरश्रेणीं सुतस्य ते 07*1299_06 तामापतन्तीं सहसा शरश्रेणीं जिघांसया 07*1299_07 चिच्छेद बहुधा राजंस्तत उच्चुक्रुशुर्जनाः 07*1299_08 सात्यकिं च त्रिसप्तत्या पीडयामास वेगितः 07*1299_09 स्वर्णपुङ्खैः शिलाधौतैराकर्णापूर्णनिःसृतैः % 7.164.42 % After 42, % N (except B4; Ś2 K5 missing) ins.: 07*1300_01 तयोः शरसहस्रैश्च संछन्नं वसुधातलम् 07*1300_02 अगम्यरूपं च शरैराकाशं समपद्यत % 7.164.46 % After % 46, N (Ś2 K5 missing) ins.: 07*1301_01 रथचक्रं च कर्णस्य बभञ्ज स महाबलः 07*1301_02 भग्नचक्रे रथेऽतिष्ठदकम्पः शैलराडिव 07*1301_03 एकचक्रं रथं तस्य तमूहुः सुचिरं हयाः 07*1301_04 एकचक्रमिवार्कस्य रथं सप्तर्षयोऽमलाः % 7.164.47 % After % 47, B Dc1 Dn1 ins.: 07*1302_01 भीमसेनस्तु संक्रुद्धः सूतपुत्रमयोधयत् % 7.164.57 % After 57, D6 Bom. ed. ins.: 07*1303_01 ससृजुस्तरसा वीरान्पञ्चमेऽहनि भारत % 7.164.63 % For 63ab, S (G5 missing) subst.: 07*1304_01 दृष्ट्वा च नरनागाश्वपत्तीनां विपुलं क्षयम् % 7.164.67 % B Dc1 % Dn1 T G1-4 M1.2 ins. after 67ab: Dn2 D3 M3-5 % after 67: 07*1305_01 सधनुर्धन्विनां श्रेष्ठो देवैरपि सवासवैः 07*1305_02 न्यस्तशस्त्रस्तु संग्रामे शक्यो हन्तुं भवेन्नृभिः % 7.164.71 % After % 71, B Dc1 Dn ins.: 07*1306_01 परप्रमथनं घोरं मालवस्येन्द्रवर्मणः % 7.164.78 % After 78, N % (Ś2 K5 missing) ins.: 07*1307_01 तैः शरैरावृतं द्रोणं नापश्याम महारथम् 07*1307_02 भास्करं जलदै रुद्धं वर्षास्विव विशां पते 07*1307_03 विधूय तान्बाणगणान्पाञ्चालानां महारथः % 7.164.92 % After 92, B Dc1 Dn D3.5.6 ins.: 07*1308_01 ब्रह्मास्त्रेण त्वया दग्धा अनस्त्रज्ञा नरा भुवि 07*1308_02 यदेतदीदृशं विप्र कृतं कर्म न साधु तत् 07*1308_03 न्यस्यायुधं रणे क्षिप्रं द्रोण मा त्वं चिरं कृथाः 07*1308_04 मा पापिष्ठतरं कर्म करिष्यसि पुनर्द्विज % 7.164.94 % After 94ab, D3 ins.: 07*1309_01 युधिष्ठिरमुपागम्य द्रोणो वचनमब्रवीत् 07*1309_02 सत्यं कथय राजेन्द्र यदि जीवति मे सुतः % 7.164.99 % After 99, % D7.8 ins.: 07*1310_01 कामिनीषु विवाहेषु गवामर्थे तथा धने 07*1310_02 ब्राह्मणाभ्यवपत्तौ च अनृते नास्ति पातकम् % 7.164.119 % For 119ab, % B Dc1 Dn1 subst.: 07*1311_01 तस्य त्वहश्च रात्रिश्च शरानभ्यसतोऽगमत् % 7.164.123 % After 123, D7 ins.: 07*1312_01 ततश्च पार्षतो राजन्समाकृष्य धनुर्महत् 07*1312_02 शरं मुमोच निशितं भारद्वाजजिघांसया % 7.164.147 % After 147ab, N (D4 % om.; Ś2 K5 missing) ins.: 07*1313_01 दर्शयामास कौरव्य पार्षतो विचरन्रणे % 7.164.148 % After % 148, N (Ś2 K5 missing; D4 after 147a) ins.: 07*1314_01 भारतं कौशिकं चैव सात्वतं चैव शिक्षया 07*1314_02 दर्शयन्व्यचरद्युद्धे द्रोणस्यान्तचिकीर्षया 07*1314_03 चरतस्तस्य तान्मार्गान्विचित्रान्खड्गचर्मिणः 07*1314_04 व्यस्मयन्त रणे योधा देवताश्च समागताः % 7.164.151 % For 151ab, B Dc1 Dn1 subst.: 07*1315_01 ऋते शारद्वतात्पार्थाद्द्रोणेर्वैकर्तनात्तथा % 7.164.153 % After 153ab, D6 % ins.: 07*1316_01 पश्यतस्तस्य तान्मार्गान्विचित्रान्खड्गचर्मणि % 7.165.1 % After the ref., N (Ś2 % K5 missing) T1 ins.: 07*1317_01 सात्वतस्य तु तत्कर्म दृष्ट्वा दुर्योधनादयः 07*1317_02 शैनेयं सर्वतः क्रुद्धा वारयामासुरञ्जसा 07*1317_03 कृपकर्णौ च समरे पुत्राश्च तव मारिष 07*1317_04 शैनेयं त्वरयाभ्येत्य विनिघ्नन्निशितैः शरैः 07*1317_05 युधिष्ठिरस्ततो राजा माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ 07*1317_06 भीमसेनश्च बलवान्सात्वतं पर्यवारयन् 07*1317_07 कर्णश्च शरवर्षेण गौतमश्च महारथः 07*1317_08 दुर्योधनादयस्ते च शैनेयं पर्यवारयन् 07*1317_09 तां वृष्टिं सहसा राजन्नुत्थितां घोररूपिणीम् 07*1317_10 वारयामास शैनेयो योधयंस्तान्महारथान् 07*1317_11 तेषामस्त्राणि दिव्यानि संहितानि महात्मनाम् 07*1317_12 वारयामास विधिवद्दिव्यैरस्त्रैर्महामृधे % Whereas, after the ref., G1 M1.2 read 14ab for the % first time, repeating it in its proper place. After % the first occurrence of 14ab, G1 M1.2 ins.: 07*1318_01 संप्रहृष्टाच्युतो दृष्ट्वा साधु साध्विति पूजयन् 07*1318_02 तं यौधाश्चाभवन्सर्वे कर्मणानेन पूजयन् 07*1318_03 एवमुक्त्वा महाराज वासुदेवं धनंजयः 07*1318_04 प्रायात्तव बलं जिष्णुर्भारद्वाजरथं प्रति 07*1318_05 तत्रासीद्भैरवो नादस्तावकानां जयैषिणाम् 07*1318_06 समभिद्रवतां पार्थं दैत्यानामिव वासवम् 07*1318_07 तत्राकरोन्महाराज महीं शोणितकर्दमाम् 07*1318_08 प्राच्छिनच्चोत्तमाङ्गानि पार्थोऽश्वनरदन्तिनाम् % 7.165.2 % After 2, Ś1 K (K5 missing) D % (except Dc1 Dn1) T1 ins.: 07*1319_01 राशयः स्म व्यदृश्यन्त तत्र तत्र रणाजिरे % 7.165.13 % After 13ab, N (Ś2 K5 missing) T1 ins.: 07*1320_01 प्रास्फुरन्नयनं चास्य दक्षिणो बाहुरेव च 07*1320_02 विमनाश्चाभवद्युद्धे दृष्ट्वा पार्षतमग्रतः % 7.165.30 % After 30ab, T % G2-4 ins.: 07*1321_01 भरन्ति हि सुतान्दारांस्त्वद्वदज्ञानमोहिताः % 7.165.31 % For 31ab, D6 S (G5 missing) % subst.: 07*1322_01 एकपुत्रस्य चार्थे त्वं बहून्निघ्नञ्जनाधिपान् % D7.8 ins. after % 31: D6 after 20: 07*1323_01 आचारहीन निर्लज्ज ब्रह्मबन्धो नराधम 07*1323_02 इदानीं तिष्ठ दुर्बुद्धे न मे जीवन्गमिष्यसि % D6-8 cont.: K4 Dc1 Dn2 D1-5 T1.2 (marg.) ins. % after 31: 07*1324_01 यस्यार्थे शस्त्रमादाय यमपेक्ष्य च जीवसि % 7.165.33 % After 33ab, S (G5 missing) ins.: 07*1325_01 संन्यासाय शरीरस्य योक्ष्यमाणः स वै द्विजः % After 33cd, S (G5 miss- % ing) ins.: 07*1326_01 कर्णदुर्योधनौ राजंस्त्वरमाणः पराक्रमी % 7.165.34 % For 34ab, M3-5 subst.: 07*1327_01 रणे कृतो मया यत्नो यन्मा ब्रूथ सदा सदा % After 34, M3-5 ins.: 07*1328_01 उत्सृजाम्येव वै प्राणान्दिवं गच्छामि सांप्रतम् % 7.165.36 % After 36ab, K4 B Dc1 % Dn D1 ins.: 07*1329_01 सशरं तद्धनुर्घोरं संन्यस्याथ रथे ततः % After 36, S (G5 missing) ins.: 07*1330_01 प्रद्रुते त्वथ द्रोणाय धृष्टद्युम्ने महारथे % 7.165.39 % After 39ab, K2 (marg.).4 D (except % Dn1) ins.: 07*1331_01 पुराणं पुरुषं विष्णुं जगाम मनसा परम् 07*1331_02 मुखं किंचित्समुन्नाम्य विष्टभ्य उरमग्रतः 07*1331_03 निमीलिताक्षः सत्त्वस्थो निक्षिप्य हृदि धारणाम् 07*1331_04 ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म ज्योतिर्भूतो महातपाः 07*1331_05 स्मरित्वा देवदेवेशमक्षरं परमं प्रभुम् % D7.8 cont.: 07*1332_01 निरावरणमाचार्यं पश्यामस्तदनन्तरम् % After % 39, S (G5 missing) ins.: 07*1333_01 मूर्धानं यस्य निर्भिद्य ज्योती राजन्महात्मनः 07*1333_02 जगाम परमं स्थानं देहं न्यस्य रथोत्तमे % 7.165.44 % After 44, % N (Ś2 K5 missing) ins.: 07*1334_01 ब्रह्मलोकं महद्दिव्यं देवगुह्यं हि तत्परम् % 7.165.46 % T G2-4 M3-5 ins. after 46ab: G1 M1.2 cont. % after 1336*: 07*1335_01 विकृष्य पार्षतः खड्गं क्रोधामर्षवशं गतः % On the other hand, G1 M1.2 ins. after 46ab: 07*1336_01 अभ्यद्रवत्स वेगेन पार्षतः खड्गचर्मभृत् 07*1336_02 प्रद्रुतं त्वथ वेगेन तमाचार्यजिघांसया 07*1336_03 प्राक्रोशन्पाण्डवाः सर्वे फल्गुनश्चाप्लुतो रथात् 07*1336_04 न हन्तव्यो न हन्तव्य इति ते सर्वतोऽब्रुवन् 07*1336_05 क्रोशत्सु पाण्डवेयेषु अनुधावति फल्गुने 07*1336_06 विकृतः सर्वभूतस्य ब्रह्मभूतं परामृशत् % 7.165.50 % After 50ab, D6 % ins.: 07*1337_01 वाहयित्वा रथं तत्र मा द्रोणं घातयिष्यसि % 7.165.55 % After 55ab, G1 M1.2 % ins.: 07*1338_01 रथान्निपतितं द्रोणमाचार्यं ब्राह्मणं गुरुम् % 7.165.57 % After 57a, % G1 M1.2 ins.: 07*1339_01 चत्वारस्ते च मानुषाः 07*1339_02 अग्नेरिव शिखां दीप्तामुल्कां प्रज्वलितामिव 07*1339_03 अपश्याम दिवं स्तब्ध्वा महिमानं महात्मनः % 7.165.61 % After 61, S (G5 missing) % ins.: 07*1340_01 पतिते त्वेव संरब्धे सेनायां तत्र भारत 07*1340_02 उदतिष्ठन्नुरुण्डानां सहस्राण्येकविंशतिः % After 1340*, S repeats 53abcd. After the second % occurrence of 53abcd, G1 M1.2 ins.: 07*1341_01 आच्छिन्नाः पट्टसैः खड्गैः प्रासैश्च भरतर्षभ 07*1341_02 हाहाकारेण महता शस्त्रसंतापतापितान् 07*1341_03 हतान्पर्यवहद्यौधान्सजीवानपि चापरे 07*1341_04 प्रधानहतभूयिष्ठाः कृतचिन्ताः पलायने 07*1341_05 ते च यौधा महाराज निरुत्साहास्तदाभवन् 07*1341_06 रथिनोऽश्वगजस्थाश्च पादाताश्च विशां पते 07*1341_07 निहता हतभूयिष्ठा मृता इव हतप्रभाः 07*1341_08 तावकानां रथश्रेष्ठा उध्वस्ता इव भस्मना 07*1341_09 अधर्मपूर्वकं युद्धमुपस्कृत्य पराजिताः % 7.165.66 % After 66ab, G1 M1.2 ins.: 07*1342_01 पाण्डवास्तु मुदा युक्ताः सिंहनादं प्रचक्रिरे 07*1342_02 प्राद्रवंस्ते सुतान्दृष्ट्वा सुमुखं चैव पार्षतम् % 7.165.68 % After 68, % N (K5 missing) ins.: 07*1343_01 उदीर्णांश्च परान्दृष्ट्वा हृष्यमाणान्पुनः पुनः 07*1343_02 अश्रुपूर्णेक्षणास्त्रस्ता दीना ह्यासन्विशां पते % 7.165.81 % Ś K (K5 % missing) B Dc1 Dn D1.3.5.7.8 ins. after 81: D4 % after 82: 07*1344_01 रथानामयुतं गृह्य त्रिसाहस्रांश्च दन्तिनः 07*1344_02 वृषसेनोऽपयात्तूर्णं दृष्ट्वा द्रोणं निपातितम् % 7.165.82 % Ś K % (K5 missing) B Dc1 Dn D1.3.8 ins. after 82: % D5.7 cont. after 1344*: 07*1345_01 संशप्तकबलं गृह्य हतशेषं किरीटिना 07*1345_02 सुशर्मा प्राद्रवद्राजन्दृष्ट्वा द्रोणं निपातितम् % 7.165.83 % After 83ab, N (except D6; % K5 missing) ins.: 07*1346_01 प्राद्रवन्सर्वतः संख्ये दृष्ट्वा रुक्मरथं हतम् 07*1346_02 त्वरयन्तः पितॄनन्ये भ्रातॄनन्ये च मातुलान् 07*1346_03 पुत्रानन्ये वयस्यांश्च प्राद्रवन्कुरवस्तथा 07*1346_04 चोदयन्तश्च सैन्यानि स्वस्रीयांश्च तथापरे 07*1346_05 सम्बन्धिनस्तथान्ये च प्राद्रवन्त दिशो दश % D4 cont.: 07*1347_01 ततो दुर्योधनो राजा अश्वत्थामानमब्रवीत् % 7.165.87 % For 87ab, D6 subst.: 07*1348_01 तस्मिन्हाहाकृते सैन्ये वर्तमाने भयावहे % After 87, N (except D4; K5 missing) ins.: 07*1349_01 तस्यासीत्सुमहद्युद्धं शिखण्डिप्रमुखैर्गणैः 07*1349_02 प्रभद्रकैश्च पाञ्चालैश्चेदिभिश्च सकेकयैः % 7.165.95 % After 95ab, S (G5 % missing) ins.: 07*1350_01 अप्लवे प्लवमन्विच्छन्यथागाधे नरोऽम्भसि % 7.165.99 % After 99, N % (except D4; K5 missing) ins.: 07*1351_01 वर्तमाने तथा युद्धे क्षीयमाणेषु संयुगे 07*1351_02 धार्तराष्ट्रेषु संक्रुद्धः पिता तेऽस्त्रमुदैरयत् % 7.165.100 % After 100, % G1 M ins.: 07*1352_01 पिता तव सुसंक्रुद्धो रिपूनभिमुखे स्थितः 07*1352_02 निहन्ति प्रबलस्तत्र वायुर्वृक्षानिवौजसा % 7.165.110 % After 110ab, S (G5 missing) ins.: 07*1353_01 जये हि यतमानानां श्रीर्धर्मश्च प्रवर्तते % 7.165.116 % N (K5 missing) G1 M2 (last two second % time) ins. after 116: G1 (first time) M1.2 (first % time) after 115ab: 07*1354_01 शेते विनिहतो भूमौ वने सिंहशिशुर्यथा 07*1354_02 जानन्नप्यनृतस्याथ दोषान्स द्विजसत्तमम् 07*1354_03 अव्यक्तमब्रवीद्राजा हतः कुञ्जर इत्युत % 7.165.117 % For 117ab, N (K5 missing) subst.: 07*1355_01 स त्वां निहतमाक्रन्दन्कृत्वा त्वन्नामपीडितः % 7.165.125 % After 125, N % (K5 missing) ins.: 07*1356_01 ततः क्रुद्धो रणे द्रौणिर्भृशं जज्वाल मारिष 07*1356_02 यथेन्धनं महत्प्राप्य प्राज्वलद्धव्यवाहनः 07*1356_03 तलं तलेन निष्पिष्य दन्तैर्दन्तानुपस्पृशन् 07*1356_04 निःश्वसन्नुरगो यद्वल्लोहिताक्षोऽभवत्तदा % 7.166.1 % After 1, G1 M1.2.4.5 ins.: 07*1357_01 शूरश्च कृतविद्यश्च तेजसा ज्वलनोपमः 07*1357_02 यदब्रवीत्तदा सूत तन्ममाचक्ष्व संजय 07*1357_03 यो वेद दिव्यान्यस्त्राणि सर्वशस्त्रभृतां वरः % 7.166.11 % After 11ab, S % (G5 missing) ins.: 07*1358_01 मेघस्तनितनिर्घोषा कम्पते भयविक्लवा % 7.166.19 % After 19, % G1 M ins.: 07*1359_01 असत्यवाक्यं यत्तेन लोभादुक्तं दुरात्मना 07*1359_02 राज्यहेतोर्नृशंसेन तच्चापि विदितं मया % 7.166.23 % B Dc1 Dn D3.5 ins. (var.) Veṇī- % saṁhāra, (Act 3, st. 37) after 23: D6 after 22: 07*1360_01 मयि जीवति यत्तातः केशग्रहमवाप्तवान् 07*1360_02 कथमन्ये करिष्यन्ति पुत्रेभ्यः पुत्रिणः स्पृहाम् % 7.166.27 % After 27, N % (except D2; K5 missing) ins.: 07*1361_01 शपे सत्येन कौरव्य इष्टापूर्तेन चानघ 07*1361_02 अहत्वा सर्वपाञ्चालाञ्जीवेयं न कथंचन % 7.166.39 % For 39cd, S (G5 % missing) subst.: 07*1362_01 भविष्यन्ति महाराज मच्छरैर्विदिशस्तथा % 7.166.45 % After 45, G1 M ins.: 07*1363_01 गृहाणास्त्रमिदं विप्र नारायणमनुत्तमम् % 7.166.51 % After 51, D7.8 ins.: 07*1364_01 तत्प्रसादान्मया प्राप्तं महास्त्रमिदमुत्तमम् % 7.166.53 % After 53, G1 % M1.2 ins.: 07*1365_01 इच्छेयं यदि दूरस्थान्निहनिष्यन्ति मे शराः % 7.166.56 % After % 56, G1 M ins.: 07*1366_01 एवमुक्त्वा ततो द्रौणिः शङ्खं दध्मौ स मारिष 07*1366_02 पूरयन्पृथिवीं सर्वां सशैलवनकाननाम् 07*1366_03 तस्य शङ्खस्वनं श्रुत्वा तव सैन्यानि मारिष 07*1366_04 न्यवर्तन्त रणायैव भयं त्यक्त्वा महारथाः % 7.167.6 % After % 6, G1 M ins.: 07*1367_01 पेतुराकाशगास्तत्र विमनस्का विशां पते 07*1367_02 रोदसी च वियच्चैव सर्वं ज्वालासमावृतम् % 7.167.13 % After % 13, B Dc1 Dn1 ins.: 07*1368_01 रथान्विशीर्णानुत्सृज्य पद्भिः केचिच्च विद्रुताः % B Dc1 Dn1 cont.: Ś K (K5 missing) Dn2 D1-8 % ins. after 13: 07*1369_01 हयपृष्ठगताश्चान्ये कृष्यन्तेऽर्धच्युतासनाः % 7.167.17 % After 17, S (G5 missing) ins.: 07*1370_01 पलायनपराश्चान्ये योधाः शतसहस्रशः 07*1370_02 अवस्थितं पुनर्दृष्ट्वा तव पुत्रस्य तद्बलम् 07*1370_03 धर्मपुत्रो महाराज धनंजयमथाब्रवीत् % 7.167.18 % After % 18ab, G1 M1.2 ins.: 07*1371_01 एवमेतद्द्रुतं भग्नं द्रोणे युधि निपातिते 07*1371_02 अवस्थानमविन्दन्वै विक्षतं शरपीडितम् % 7.167.27 % After 27ab, S (G5 missing) ins.: 07*1372_01 इन्द्रविष्णुसमं वीर्ये कोपेऽन्तकमिव स्थितम् 07*1372_02 बृहस्पतिसमं बुद्ध्या नीतिमन्तं महारथम् % 7.167.28 % After the second occurrence of 28ab, D6 ins.: 07*1373_01 स एष नर्दति द्रौणिर्घर्मान्ते जलदो यथा % 7.167.32 % After 32, G4 ins.: 07*1374_01 स हि तेनैव नः सर्वान्क्षपयेदिति मे मतिः % 7.167.33 % After 33, K4 B Dc1 Dn1 D1.3.5 ins.: 07*1375_01 चिरं स्थास्यति चाकीर्तिस्त्रैलोक्ये सचराचरे 07*1375_02 रामे वालिवधाद्यद्वदेवं द्रोणे निपातिते % 7.167.47 % After % 47, K4 B Dc1 Dn D1 ins.: 07*1376_01 अहो बत महत्पापं कृतं कर्म सुदारुणं 07*1376_02 यद्राज्यसुखलोभेन द्रोणोऽयं साधु घातितः % 7.168.5 % After 5, G1 M % ins.: 07*1377_01 वर्तमाने यथा पापे उग्रकर्मणि भारत 07*1377_02 स्वधर्ममनवस्थाप्य किमेतानि प्रभाषसे % 7.168.7 % After 7, D6.7 ins.: 07*1378_01 अहमावारयिष्यामि गदया सर्वकौरवान् 07*1378_02 त्वया विना यदि महीं धर्मपुत्राय धीमते 07*1378_03 न दद्यां पञ्चमे प्राप्ते दिवसे नास्मि क्षत्रियः % 7.168.9 % After 9, G1 M ins.: 07*1379_01 कथं वृद्धेषु तिष्ठत्सु धार्मिकेषु महत्सु च 07*1379_02 द्रौपदी प्राप्नुयात्क्लेशं वेश्या योषेव भारत 07*1379_03 किमु तेषां बिल्वफलं मुखे ह्यासीन्महात्मनाम् 07*1379_04 उताहो बधिरा ह्यासन्मूका वापि धनंजय 07*1379_05 अन्धा वसंस्तदा ते तु यैश्च नोक्तं हितं वचः 07*1379_06 अथ तत्र भवेद्धर्मो न चैवात्रास्त्यनार्यकम् 07*1379_07 अनुरूपं कृतं चापि भीष्मद्रोणकृपादिभिः 07*1379_08 पुत्रैः शिष्यैश्च यत्सार्धं संनद्धा योद्धुमाहवे % 7.168.10 % After 10, S (G5 miss- % ing) ins.: 07*1380_01 बहूनि क्षाम्य शत्रूणां सत्यधर्मरता वयम् 07*1380_02 तथा तन्मर्षयित्वा तु यथा ते उत्पथस्थिताः % 7.168.16 % After 16cd, N (Ś2 % K5 missing; D4 [reading twice]) ins.: 07*1381_01 वासुदेवे स्थिते चापि द्रोणपुत्रं प्रशंससि % 7.168.17 % T G1-3 M ins. after % 17ab: B Dc1 Dn D3 after 18: 07*1382_01 मम नागायुतं पार्थ बलं बाह्वोर्विधीयते 07*1382_02 प्रपातयेयं च शरैः सेन्द्रान्देवान्समागतान् 07*1382_03 सराक्षसगणान्पार्थ सासुरोरगमानवान् % 7.168.30 % After 30, T % G2-4 M3.5 ins.: 07*1383_01 विशेषात्पितृहन्ता मे न स वध्यः कथं मया 07*1383_02 योऽयं पापः सुदुर्मेधा बान्धवान्युधि जघ्निवान् 07*1383_03 तस्य विप्रब्रुववधे कथं पापं भवेन्मम % 7.168.38 % K4 % B Dc1 Dn D4 ins. after 38: D2.3.5.6.8 after 39: % D7 after the second occurrence of 39: 07*1384_01 संबन्धावनतं पार्थ न मां त्वं बहु मन्यसे 07*1384_02 स्वगात्रकृतसोपानं निषण्णमिव दन्तिनम् 07*1384_03 क्षमामि ते सर्वमेव वाग्व्यतिक्रममर्जुन 07*1384_04 द्रौपद्या द्रौपदेयानां कृते नान्येन हेतुना 07*1384_05 कुलक्रमागतं वैरं ममाचार्येण विश्रुतम् 07*1384_06 तथा जानात्ययं लोको न यूयं पाण्डुनन्दनाः % 7.168.39 % After 39ab, T G2-4 ins.: 07*1385_01 न क्षत्रिय इति प्राहुर्यो न हन्ति रणाजिरे 07*1385_02 पितरं वा गुरुं वापि जिघांसुं पुत्रशिष्ययोः 07*1385_03 जिह्मेन वाप्यजिह्मेन हन्यादेवाविचारयन् 07*1385_04 इत्युक्तं ब्रह्मणा पूर्वं क्षत्रियाणां द्विषद्वधे 07*1385_05 तस्माच्छिष्येण निहतः शत्रुर्मे ब्राह्मणब्रुवः 07*1385_06 यः क्षत्रियसुतो हन्यात्पितरं वा गुरुं च वा 07*1385_07 अनिष्टं क्षत्रियो हन्यात्स वै क्षत्रिय उच्यते % 7.169.9 % After 9, N (K5 missing) ins.: 07*1386_01 एते त्वां पाण्डवाः सर्वे कुत्सयन्ति विवित्सया 07*1386_02 कर्मणा तेन पापेन श्वपाकमिव ब्राह्मणाः % N (K5 missing) cont.: G1 M1.2 ins. after 12ab: 07*1387_01 एतत्कृत्वा महत्पापं निन्दितं सर्वसाधुभिः 07*1387_02 न लज्जसे कथं वक्तुं समितिं प्राप्य शोभनाम् % 7.169.19 % After 19, K4 B Dc1 Dn D1.5.6 % ins.: 07*1388_01 त्वां च ब्रह्महणं दृष्ट्वा जनः सूर्यमवेक्षते 07*1388_02 ब्रह्महत्या हि ते पापं प्रायश्चित्तार्थमात्मनः 07*1388_03 पाञ्चालक सुदुर्वृत्त ममैव गुरुमग्रतः 07*1388_04 गुरोर्गुरुं च भूयोऽपि क्षिपन्नैव हि लज्जसे 07*1388_05 तिष्ठ तिष्ठ सहस्वैकं गदापातमिमं मम 07*1388_06 तव चापि सहिष्येऽहं गदापाताननेकशः % 7.169.23 % After % 23, S (G5 missing) ins.: 07*1389_01 वरं हि ते मृतं पाप न च ते वृत्तमीदृशम् 07*1389_02 श्रोतुं वक्तव्यतामूलं नीचा वक्ष्यन्ति मानवाः 07*1389_03 परान्क्षिपन्ति दोषेण स्वेषु दोषेष्वदृष्टयः % 7.169.37 % After 37ab, N (D4 om.; K5 missing) % ins.: 07*1390_01 अधर्मेण तथा बालः सौभद्रो विनिपातितः % 7.169.46 % After 46, Dn1 D6 ins.: 07*1391_01 तथापि भीमादात्मानमामुच्य बलिनोच्छ्रितः 07*1391_02 जगामानिलवेगेन भीममुन्मुच्य माधवः 07*1391_03 भीमेनाथाशु महता वेगमास्थाय मध्यमम् 07*1391_04 विष्टभ्य विधृतो दर्पात्सात्यकिर्दशमे पदे % 7.169.60 % After 60, N % (except Dn2 D6; K5 missing) ins.: 07*1392_01 तौ वृषाविव नर्दन्तौ बलिनौ बाहुशालिनौ % 7.170.8 % After 8, G1 M (G1 M3.4 read- % ing for the first time after 7.168.8) ins.: 07*1393_01 भेरीश्चावादयन्हृष्टाः पटहान्दुन्दुभींश्च ह 07*1393_02 आडम्बरान्मृदङ्गांश्च झर्झरीश्चानकानपि 07*1393_03 मड्डुकान्पणवान्वीणा डिण्डिमांश्च सहस्रशः 07*1393_04 सर्वे चैव महेष्वासा दध्मुः शङ्खान्महास्वनान् 07*1393_05 ततो ननाद वसुधा खुरनेमिसमाहता 07*1393_06 स शब्दस्तुमुलः खं च पृथिवीं च व्यनादयत् 07*1393_07 कुरूणामथ तं शब्दं श्रुत्वा घोरं समुत्थितम् 07*1393_08 पाण्डवाः सोमकैः सार्धं समपद्यन्त विस्मिताः 07*1393_09 ते तु दृष्ट्वा कुरून्राजन्नदतो भैरवान्रवान् 07*1393_10 अभ्यवर्तन्त वेगेन मृत्युं कृत्वा निवर्तनम् % 7.170.13 % After 13, S % (G2.5 missing) ins.: 07*1394_01 चुक्षुभे पृथिवी सर्वा दिशश्च प्रतिसस्वनुः 07*1394_02 संभ्रान्तानि च भूतानि जलजान्यपि मारिष 07*1394_03 ते च सर्वे तथा यौधाः संप्रहृष्टा युयुत्सवः 07*1394_04 वर्तमाने तथा शब्दे रौद्रे तस्मिन्भयानके 07*1394_05 संपतत्सु रथौघेषु तव तेषां च भारत % 7.170.17 % After 17ab, D6 ins.: 07*1395_01 ततोऽन्तरिक्षं खगमैर्नानालिङ्गैः सुभैरवैः % 7.170.19 % After 19, G1 % M1.2 ins.: 07*1396_01 पाशाश्च विविधाकारा नाराचाञ्जलिकास्तथा 07*1396_02 संपतन्त[ः] स्म दृश्यन्ते शतशोऽथ सहस्रशः 07*1396_03 यथा युगक्षये घोरे परिभूतं जगद्भवेत् 07*1396_04 तद्वदासीत्तदा राजञ्ज्योतिर्भूतं नभःस्थलम् % 7.170.32 % After 32, S (G2.5 missing) ins.: 07*1397_01 रक्षणे च महान्यत्नः सैन्धवस्य कृतो युधि 07*1397_02 अर्जुनस्य विघातार्थं प्रतिज्ञा येन रक्षिता 07*1397_03 व्यूहद्वारि वयं चैव धृता येन जिगीषवः 07*1397_04 वारितं च महत्सैन्यं प्राविशत्तद्यथाबलम् % 7.170.34 % After 34, S (G2.5 missing) ins.: 07*1398_01 ग्रहणे च परो यत्नः कृतस्तेन यथा मम 07*1398_02 विदितं सर्वमेवैतद्भवतां सर्वयोधिनाम् % 7.170.35 % After 35, S % (G2.5 missing) ins.: 07*1399_01 वनवासान्निवृत्तानां समये च तथा कृते 07*1399_02 स्नेहश्च दर्शितो नित्यं प्रत्यक्षं वो महारथाः % 7.170.39 % After 39, % D6 ins.: 07*1400_01 सायुधान्युध्यमानान्वो हन्यादेतानपि ध्रुवम् % 7.170.40 % After 40, D6-8 ins.: 07*1401_01 रामेण पृथिवी सर्वा निःक्षत्रियगणा कृता 07*1401_02 अनेनास्त्रेण भीमेन क्षत्रमुत्सादितं पुरा 07*1401_03 यत्तन्नारायणं तेजः अस्त्रतेजःप्रमर्दनम् 07*1401_04 तदस्त्रं निर्मितं पूर्वं विष्णुना प्रभविष्णुना 07*1401_05 यदा निपातितो दैत्यो हिरण्याक्षो महासुरः 07*1401_06 तदा नारायणास्त्रं हि पूर्वसृष्टं हि विष्णुना 07*1401_07 तं निपात्य महादैत्यं द्वापरान्ते नृपोत्तम 07*1401_08 रामेण तप आस्थाय लब्धं पूर्वं महात्मना 07*1401_09 देवदेवं समाराध्य विष्णुं त्रिभुवनेश्वरम् 07*1401_10 तस्माद्द्रोणमनुप्राप्तं सर्वास्त्रप्रतिवारणम् 07*1401_11 तथैतद्धि महाशस्त्रं केनचिन्न निवार्यते 07*1401_12 नारायणास्त्रस्य नृपा एष योगो निवारणे % 7.170.41 % After 41ab, T % G3.4 M3.5 ins.: 07*1402_01 येऽञ्जलिं कुर्वते वीरा नमन्ति च विवाहनाः % 7.170.51 % K4 % B1.2.3 (marg.) Dc1 (marg.) Dn2 D1-3 T ins.: 07*1403_01 अर्जुनार्जुन बीभत्सो न न्यस्यं गाण्डिवं त्वया 07*1403_02 शशाङ्कस्येव ते पङ्को नैर्मल्यं पातयिष्यति 07*1403=02 अर्जुन उवाच 07*1403_03 भीम नारायणास्त्रे मे गोषु च ब्राह्मणेषु च 07*1403_04 एतेषु गाण्डिवं न्यस्यमेतद्धि व्रतमुत्तमम् % 7.170.52 % After 52, S (G5 missing) % ins.: 07*1404_01 कम्पयन्मेदिनीं सर्वां त्रासयंश्च चमूं तव 07*1404_02 शङ्खशब्दं महत्कृत्वा भुजशब्दं च पाण्डवः 07*1404_03 तस्य शङ्खस्वनं श्रुत्वा बाहुशब्दं च तावकाः 07*1404_04 समन्तात्कोष्ठकीकृत्य शरव्रातैरवाकिरन् % After line 3, % G1 M1.2 ins.: 07*1405_01 समकम्पन्त वित्रस्ताः शकृन्मूत्रं प्रसुस्रुवुः % 7.170.60 % After 60ab, D6 ins.: 07*1406_01 उपरिष्टाद्भ्रमन्यत्र यत्र योधान्प्रपश्यति 07*1406_02 गृहीतशस्त्रानारूढान्वाहनेषु महात्मसु 07*1406_03 यत्र यत्र प्रयाति स्म क्रममाणं रणाजिरे 07*1406_04 तत्र तत्र विमुक्तास्ताः सर्वेऽदृश्यन्त संघशः 07*1406_05 ततोऽपश्यद्रणे भीमं गदाहस्तमरिंदमम् 07*1406_06 असंभ्रान्तं समायान्तं द्रोणपुत्ररथं प्रति % 7.171.4 % After 4, D6 ins.: 07*1407_01 तदस्त्रं वारुणं भक्ता नारायणसमुद्भवम् 07*1407_02 प्रजज्वाल पुनर्भीमं संवृत्य तु रणाजिरे % 7.171.7 % After 7, T G2-4 M3.5 (before % corr.) ins.: 07*1408_01 तदस्त्रं भीमहुंकारादपयाति पुनः पुनः 07*1408_02 पुनः पुनस्तमायाति हुंकारात्तं विमुञ्चति 07*1408_03 ततो देवा सगन्धर्वा भीमं दृष्ट्वा सुविस्मिताः % 7.171.13 % After 13, D6 ins.: 07*1409_01 पातयामासतुः पुनर्भीमसेनं रणे बलात् 07*1409_02 भीमं निरायुधं कृत्वा तदा कृष्णधनंजयौ % 7.171.28 % After 28ab, S (G5 missing) % ins.: 07*1410_01 अस्त्रस्य तु ह्येष वेद मानुषेषु न विद्यते 07*1410_02 परावरज्ञो लोकानां न तदस्ति न वेत्ति यत् 07*1410_03 तदेतदस्त्रं प्रशमं यातं कृष्णस्य मन्त्रिते % 7.171.31 % For 31cd, S (G5 missing) subst.: 07*1411_01 घ्नतैतान्सुमहावीर्य शात्रवान्युद्धकोविद % 7.171.48 % After 48, N (except D6; K5 % missing) T1 ins.: 07*1412_01 शपेऽऽत्मनाहं शैनेय सत्येन तपसा तथा 07*1412_02 अहत्वा सर्वपाञ्चालान्यथा शान्तिमवाप्नुयाम् 07*1412_03 यद्बलं पाण्डवेयानां वृष्णीनामपि यद्बलम् 07*1412_04 क्रियतां सर्वमेवेह निहनिष्यामि सोमकान् % 7.171.56 % After % 56cd, K2 (marg.).4 B Dc1 Dn D1.5.6 S (G5 miss- % ing) ins.: 07*1413_01 एते हाहाकृताः सर्वे प्रगृहीतशरासनाः 07*1413_02 वीरं द्रौणायनिं वीराः सर्वतः पर्यवारयन् 07*1413_03 ते विंशतिपदे यत्ता गुरुपुत्रममर्षणम् % 7.171.60 % For 60ab, Ś1 % D1 subst.: 07*1414_01 ततस्तानर्दयन्सर्वान्द्रौणिर्युगपदेव हि % 7.171.61 % After 42abc, N % (K5 missing) T1 ins.: 07*1415_01 द्वाभ्यां द्वाभ्यां मालवपौरवौ च 07*1415_02 सूतं विद्ध्वा भीमसेनस्य षड्भिः % 7.171.67 % For 67ab, D6 subst.: 07*1416_01 पाञ्चालास्तु ततः सर्वे द्रोणपुत्रशरार्दिताः % 7.172.1 % After the ref., D6 ins.: 07*1417_01 तान्दृष्ट्वा द्रवतः शूरान्बीभत्सुरपराजितः 07*1417_02 मत्स्यैश्च सोमकैश्चैव सहितो* *मभ्ययात् % 7.172.6 % After 6, K1 B Dc1 Dn D5.6 % ins.: 07*1418_01 दर्पं नाशयितास्म्यद्य तवोद्वृत्तस्य संयुगे % 7.172.16 % After 16ab, N (K5 missing) ins.: 07*1419_01 पावकार्चिः परीतं तत्पार्थमेवाभिपुप्लुवे 07*1419_02 उल्काश्च गगनात्पेतुर्दिशश्च न चकाशिरे 07*1419_03 तमश्च सहसा रौद्रं चमूमवततार ताम् 07*1419_04 रक्षांसि च पिशाचाश्च विनेदुरभिसंगताः % 7.172.23 % After 23, D6 % reads 31 followed by: 07*1420_01 कृष्णार्जुनौ हतावद्य द्रोणपुत्रस्य मायया 07*1420_02 इति स्म सर्वे यो[? -र्वयो]धानां मतमासीत्तदानघ % 7.172.29 % After 29, D6 % ins.: 07*1421_01 हाहाकारे ततः सैन्ये पाण्डवेयेषु भारत 07*1421_02 रथसंघाश्च दह्यन्त हयानां प्रयुतानि च 07*1421_03 तथा हयानां वृन्दानि पत्तयश्चाप्यनल्पकाः 07*1421_04 गुरुपुत्रास्त्रवृर्ध्यत[?द्ध्यर्थ]मेकज्वालमभूद्बलम् 07*1421_05 वस्त्रैराभरणैश्छन्नैः केतुभिश्चोद्धतानलैः 07*1421_06 धावमानैश्च पुरुषैर्देहबद्धैरिवाग्निभिः 07*1421_07 नादह्यमानः पाण्डूनां कश्चित्सैन्ये व्यदृश्यत 07*1421_08 उदीर्णं द्रोणपुत्रं च दृष्ट्वा पार्थः परंतपः 07*1421_09 गाण्डीवं ज्यां च बाणांश्च सोऽनुमन्त्र्य महाबलः 07*1421_10 ससर्ज प्र[?र्जाप्र]तिमं दिव्यमस्त्रं ब्राह्ममतित्वरम् % 7.172.35 % After 35, Dn2 D2.4-8 ins.: 07*1422_01 ततो गाण्डीवधन्वा च केशवश्चाक्षतावुभौ % 7.172.37 % After 37, D2.4-6 ins.: 07*1423_01 पाण्डवान्मुदितान्दृष्ट्वा सर्वानेव स्वसैनिकान् 07*1423_02 दुर्योधनपुरोगास्तु कौरव्या व्यथिताभवन् 07*1423_03 इत्थं द्रौणिमहेष्वासं पार्थमप्रतिमं रणे 07*1423_04 युद्धायोदीर्णमनसमप्रधृष्यं सुरैरपि 07*1423_05 आवृण्वानं दिशः सर्वा बाणजालैः समन्ततः 07*1423_06 दृष्ट्वा गाण्डीवनिर्मुक्तैः शरैराशीविषोपमैः 07*1423_07 आदित्यमिव दुष्प्रेक्ष्यं दहन्तमहितान्रणे % 7.172.45 % After 45ab, D7.8 ins.: 07*1424_01 पृच्छामि त्वामहं तात संदेहं तं वदस्व मे % 7.172.48 % After 48, N (K5 % missing) ins.: 07*1425_01 सर्वघाति मया मुक्तमस्त्रं परमदारुणम् % 7.172.49 % After % 49, B Dc1 Dn D2.4-8 ins.: 07*1426_01 श्रोतुमिच्छामि तत्त्वेन सर्वमेतन्महामुने % D2.4 cont.: 07*1427=00 संजय उवाच 07*1427_01 ततः समाययौ व्यासो दृष्ट्वास्त्रं समुदीरितम् 07*1427_02 तं प्राप्तं पूजयित्वा तु द्रौणिः पप्रच्छ संशयम् 07*1427_03 यन्निमित्तं महास्त्रेण न दग्धौ केशवार्जुनौ 07*1427_04 केनोपायेन निर्मुक्तौ तन्मे त्वं ब्रूहि तत्त्वतः % 7.172.51 % After 51ab, T % G2-4 M3.5 ins.: 07*1428_01 आदिदेवो जगन्नाथो लोककर्ता स्वयं प्रभुः 07*1428_02 आद्यः सर्वस्य लोकस्य अनादिनिधनोऽच्युतः 07*1428_03 व्याकुर्वते यस्य तत्त्वं श्रुतयो मुनयश्च ह 07*1428_04 अतोऽजय्यः सर्वभूतैर्मनसापि जगत्पतिः 07*1428_05 तस्मादिमं जेतुकामो अज्ञानतमसा वृतः 07*1428_06 मा शुचः पुरुषव्याघ्र विद्धि तद्वदिहार्जुनम् 07*1428_07 तस्य शक्तिरसौ पार्थस्तस्माच्छोकमिमं त्यज 07*1428_08 विश्वेश्वरोऽथ लोकादिः परमात्मा ह्यधोक्षजः 07*1428_09 सहस्रसंमितादंशादेकांशोऽयमजायत 07*1428_10 देवानां हितकामार्थं लोकानां चैव सत्तम % 7.172.56 % After 56, Dc1 (sec. m.) ins.: 07*1429_01 अस्तावीत्समनुध्यायन्महादेवं बृहत्तरम् % 7.172.57 % After % 57a; Ś2 B Dc1 (marg. sec. m.) Dn2 D1.3 ins.: 07*1430_01 हरं शंभुं कपर्दिनम् % 7.172.58 % For 58abc, S (G5 missing) subst.: 07*1431_01 दुर्वारणं सुदुर्धर्षं दुर्निरीक्ष्यं दुरासदम् 07*1431_02 अतिमन्युं महात्मानं सर्वभूतप्रचेतसम् 07*1431_03 तं देवदेवं परमाणुमीड्यं 07*1431_04 संख्ये दिव्याविषुधी आददानम् % 7.172.61 % After 61abc, T G2-4 M3-5 ins.: 07*1432_01 ये चानृता नास्तिकाः पापशीलाः % 7.172.62 % After 62abc, G1 % M1.2 ins.: 07*1433_01 नारायणो देवमेवप्रभावम् % 7.172.64 % After 64ab, B % Dc1 Dn D5.6 ins.: 07*1434_01 क्रीडमानं महात्मानं भूतसंघगणैर्वृतम् % 7.172.65 % For 65ab, S (G5 missing) subst.: 07*1435_01 स जानुभ्यां महीं गत्वा कृत्वा शिरसि चाञ्जलिम् % 7.172.70 % For 70cd, S % (G5 missing) subst.: 07*1436_01 वाचश्चार्था देवता लोकपाला 07*1436_02 लोकानन्ये ये पुरा धारयन्ति 07*1436_03 गता हि तेभ्यः परमं तत्परं च 07*1436_04 त्वत्संभूतास्ते च तेभ्यः परस्त्वम् % After % 70, G1 M1.2 ins.: 07*1437_01 त्वत्तो भावाः सर्व एवाभिवृत्ताः % 7.172.77 % After 77, % S (G5 missing) ins.: 07*1438_01 न हस्तेन न पादेन न काष्ठेन न लोष्टुना % 7.172.81 % After 81abc, S (G5 miss- % ing) ins. (cf. 6.26.8bc): 07*1439_01 दानवानां वधाय च 07*1439_02 धर्मसंस्थापनार्थाय % 7.172.86 % After 86, Ś K (K5 missing) B Dc1 % Dn D1-3.5 read 89ab, Ś1 repeating it in its proper % place. D6 ins. after 86: 07*1440_01 चतुर्दश्यष्टमीतिथ्ये लिङ्गं नक्तेन योऽर्चयेत् 07*1440_02 यावज्जीवन्व्रतधरः समदेशचरो भवेत् 07*1440_03 स एष विष्णुरुद्रश्च शंकरो विष्णुसंभवः 07*1440_04 शरीरमेकमेताभ्यां योगादर्थे द्विधाकृतम् 07*1440_05 सर्वे विष्णुमया देवाः सर्वविष्णुमया गणाः 07*1440_06 सर्वं वै विष्णुना व्याप्तं त्रैलोक्यं सचराचरम् 07*1440_07 मूर्तयस्तस्य देवस्य ब्रह्माविष्णुमहेश्वराः 07*1440_08 अनन्तस्य महाबाहो यच्चान्यदपि किंचन % On the other hand, S (G5 missing) ins. after % 89ab: 07*1441_01 देवदेवस्त्वचिन्त्यात्मा अजेयो विष्णुसंभवः % 7.172.89 % After 89, D6 ins.: 07*1442_01 चिन्त्यते योगिभिर्नित्यं तद्विष्णोः परमं पदम् 07*1442_02 यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्लोके प्रवर्तते 07*1442_03 अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजत्यसौ 07*1442_04 मत्स्यः कूर्मो वराहश्च नृसिंहो वामनो हरिः 07*1442_05 साध्यो नारायणो विष्णुः कश्यपस्यात्मसंभवः 07*1442_06 रामो रामश्च रामश्च वासुदेवश्च यादवः 07*1442_07 कल्की भविष्यते विप्रो युगे क्षीणे पुनर्हरिः 07*1442_08 एकेनैवात्मना विश्वं स्थावरं जङ्गमं च यत् 07*1442_09 तत्सर्वं विष्णुना सृष्टमनन्तेन महात्मना 07*1442_10 तप एष प्रकुरुते लोकानां हितकाम्यया 07*1442_11 तपःप्रधानेन कृतो लोकश्चापि प्रवर्तते 07*1442_12 अतो निमित्तं हि हरिस्तपश्चरति नित्यशः 07*1442_13 वरांश्च प्रार्थयत्यस्मात्प्रधानाद्देवसत्तमात् 07*1442_14 बदरीं समुपागम्य विष्णुना विष्णुना सह 07*1442_15 तपश्चीर्णं विशालायामेतत्ते कथितं मया % 7.173.3 % After 3ab, T G3.4 M3.5 ins.: 07*1443_01 मुनिं स्निग्धाम्बुदाभासं वेदव्यासमकल्मषम् % 7.173.11 % After 11cd, Ś K (K5 % missing) B Dc1 Dn D1.3.5.6 Bom. ed. ins.: D2 % after 10: 07*1444_01 देवदेवं हरं स्थाणुं वरदं भुवनेश्वरम् 07*1444_02 जगत्प्रधानमजितं जगत्पतिमधीश्वरम् 07*1444_03 जगद्योनिं जगद्बीजं जयिनं जगतो गतिम् 07*1444_04 विश्वात्मानं विश्वसृजं विश्वमूर्तिं यशस्विनम् 07*1444_05 विश्वेश्वरं विश्वयोनिं विश्वकर्माणमीश्वरम् 07*1444_06 शंभुं स्वयंभुं भूतेशं भूतभव्यभवोद्भवम् 07*1444_07 योगं योगेश्वरं सर्वं सर्वलोकेश्वरेश्वरम् 07*1444_08 सर्वश्रेष्ठं जगच्छ्रेष्ठं वरिष्ठं परमेष्ठिनम् 07*1444_09 लोकत्रयविधातारमेकं लोकत्रयाश्रयम् 07*1444_10 सुदुर्जयं जगन्नाथं जन्ममृत्युजरातिगम् 07*1444_11 ज्ञानात्मानं ज्ञानगम्यं ज्ञानज्ञेयं सुदुर्विदम् % After line 9, K4 D6 Bom. ed. ins.: 07*1445_01 शुद्धात्मानं वरं भीमं वशिनं विश्वरेतसम् 07*1445_02 शाश्वतं भूधरं देवं सर्ववागीश्वरेश्वरम् % 7.173.19 % After 19ab, Bom. ed. % ins.: 07*1446_01 अनन्यभावेन सदा सर्वेशं समुपासते % while, T G2-4 M3-5 ins.: 07*1447_01 संग्रामेषु जयं प्राप्य पालयन्ति महीमिमाम् % 7.173.24 % After 24ab, T G3 ins.: 07*1448_01 नमो वृक्षाय सेनान्ये मध्यमाय नमो नमः % 7.173.25 % After 25ab, D3 ins.: 07*1449_01 दिशां दिग्दन्तिनां चैव दिक्कालपतये नमः % 7.173.28 % For % 28cd, D3 subst.: 07*1450_01 सहस्रबाह्वोरुपादाय नमोऽसंख्येयकर्मणे % 7.173.33 % After 33cd, D3 ins.: 07*1451_01 निषङ्गिनं परशुहस्तं धर्माणां च प्रकाशकम् % 7.173.34 % After 34, D3 % T G2-4 ins.: 07*1452_01 उग्रायुधाय देवाय सुव्रताय भवाय च % 7.173.38 % B Dc1 Dn1 D3 ins. after 38ab: Ś K % (K5 missing) Dn2 D1 after 38: 07*1453_01 मातॄणां पतये चैव गणानां पतये नमः % 7.173.41 % After 41, N (K5 % missing) ins.: 07*1454_01 दक्षस्य यजमानस्य विधिवत्संभृतं पुरा % 7.173.49 % After 49, N (D4 om.; % K5 missing) ins.: 07*1455_01 सधूमविस्फुलिङ्गाभं विद्युत्तोयदसंनिभम् 07*1455_02 तं दृष्ट्वा तु सुराः सर्वे प्रणिपत्य महेश्वरम् % 7.173.55 % After 55ab, N (K5 missing) ins.: 07*1456_01 ब्रह्मदत्तवरा ह्येते घोरास्त्रिपुरवासिनः 07*1456_02 पीडयन्त्यधिकं लोकं यस्मात्ते वरदर्पिताः 07*1456_03 त्वदृते देवदेवेश नान्यः शक्तः कथंचन 07*1456_04 हन्तुं दैत्यान्महादेव त्वं हन्ता च सुरद्विषाम् % 7.173.56 % After 56ab, N (K5 missing) ins. a passage % given in App. I (No. 25). On the other hand, % after 56ab, S (G5 missing) ins.: 07*1457_01 शल्यमग्निं च वै कृत्वा पुङ्खे सोममपां पतिम् 07*1457_02 स कृत्वा धनुरोंकारं सावित्रीं ज्यां महेश्वरः 07*1457_03 हयांश्च चतुरो वेदान्सर्ववेदमयं रथम् 07*1457_04 प्रजापतिं रथश्रेष्ठे विनियुज्य स सारथिम् % 7.173.58 % B5 Dc1 (marg.) Dn2 D1.3.5 ins. % after 58: K4 after 58ab: 07*1458_01 पुराणि दग्धवन्तं तं देवी याता प्रवीक्षितुम् % D5 cont.: D4.7.8 ins. after 58: 07*1459_01 मुमोच भगवाञ्शंभुः पुराण्यादिश्य वीर्यवान् 07*1459_02 ततो दैत्या महाभाग सपुत्राः सपरिग्रहाः 07*1459_03 भस्मीभूता दुरात्मानो भिन्नाश्च त्रिपुरे पुरा 07*1459_04 हत्वा दैत्यान्महादेवः सर्वदेवैः सभाजितः 07*1459_05 ऋषिभिः संस्तुतश्चैव परां मुदमुपागमत् 07*1459_06 ततो ब्रह्मा सुरैः सार्धं बृहस्पतिपुरोगमैः 07*1459_07 स्तुतिमारेभिरे कर्तुं भिन्ने त्रिपुरमन्दिरे % On the other hand, T G2-4 ins. after 58: 07*1460_01 देव्याः स्वयंवरे वृत्तं शृणुष्वान्यद्धनंजय % 7.173.59 % After 59, N (K5 missing) % ins.: 07*1461_01 असूयतश्च शक्रस्य वज्रेण प्रहरिष्यतः % 7.173.60 % After 60ab, N (K5 missing) ins.: 07*1462_01 प्रहस्य भगवांस्तूर्णं सर्वलोकेश्वरः शिवः 07*1462_02 ततः संस्तम्भितभुजः शक्रो देवगणैर्वृतः 07*1462_03 जगाम शरणं तूर्णं ब्रह्माणं प्रभुमव्ययम् 07*1462_04 ते तं प्रणम्य शिरसा प्रोचुः प्राञ्जलयस्तदा 07*1462_05 किमप्यङ्कगतं ब्रह्मन्पार्वत्या भूतमद्भुतम् 07*1462_06 बालरूपधरं दृष्ट्वा नास्माभिस्तच्च लक्षितम् 07*1462_07 तस्मात्त्वां प्रष्टुमिच्छामो निर्जिता येन वै वयम् 07*1462_08 अयुध्यता हि बालेन लीलया सपुरंदराः 07*1462_09 तेषां तद्वचनं श्रुत्वा ब्रह्मा ब्रह्मविदां वरः 07*1462_10 ध्यात्वा स शंभुं भगवान्बालं चामिततेजसम् 07*1462_11 उवाच भगवान्ब्रह्मा शक्रादींश्च सुरोत्तमान् 07*1462_12 चराचरस्य जगतः प्रभुः स भगवान्हरः 07*1462_13 तस्मात्परतरं नान्यत्किंचिदस्ति महेश्वरात् 07*1462_14 यो दृष्टो ह्युमया सार्धं युष्माभिरमितद्युतिः 07*1462_15 स पार्वत्याः कृते देवः कृतवान्बालरूपताम् 07*1462_16 ते मया सहिता यूयं प्रपद्यध्वं तमेव हि % After 60, M3 % reads 62c for the first time, repeating it in its proper % place; whereas, after 60, K1 ins.: 07*1463_01 एवमुक्ता गता देवा यत्र देवो महेश्वरः % On the other hand, D7.8 ins. after 60: 07*1464_01 अथान्येन स्वरूपेण ब्रह्मा दृष्ट्वा तमव्ययम् % 7.173.62 % After 62, N (K5 missing; D3 after % 62ab) ins.: 07*1465=00 ब्रह्मोवाच 07*1465_01 त्वं यज्ञो भुवनस्यास्य त्वं गतिस्त्वं परायणम् 07*1465_02 त्वं भवस्त्वं महादेवस्त्वं धाम परमं पदम् 07*1465_03 त्वया सर्वमिदं व्याप्तं जगत्स्थावरजङ्गमम् 07*1465_04 भगवन्भूतभव्येश लोकनाथ जगत्पते 07*1465_05 प्रसादं कुरु शक्रस्य त्वया क्रोधार्दितस्य वै 07*1465=05 व्यास उवाच 07*1465_06 पद्मयोनेर्वचः श्रुत्वा ततः प्रीतो महेश्वरः 07*1465_07 प्रसादाभिमुखो भूत्वा चाट्टहासमथाकरोत् % 7.173.69 % After 69, N (K5 missing) ins.: 07*1466_01 द्वे तनू तस्य देवस्य वेदज्ञा ब्राह्मणा विदुः 07*1466_02 घोरा चान्या शिवा चान्या ते तनू बहुधा पुनः 07*1466_03 घोरा तु या तनुस्तस्य सोऽग्निर्विद्युत्स भास्करः 07*1466_04 सोमार्धं पुनरेवास्य आपो ज्योतींषि चन्द्रमाः 07*1466_05 वेदाङ्गाः सोपनिषदः पुराणाध्यात्मनिश्चयाः 07*1466_06 यदत्र परमं गुह्यं स वै देवो महेश्वरः % 7.173.70 % After 70, K1.4 % D (except Dc1 Dn1 D2) ins.: 07*1467_01 अपि वर्षसहस्रेण सततं पाण्डुनन्दन % 7.173.75 % After 75, K1 B Dc1 Dn D3.5.7.8 M1.2 % ins.: 07*1468_01 वडवामुखेति विख्यातं पिबत्तोयमयं हविः % 7.173.84 % After 84, T G2-4 M3-5 % ins.: 07*1469_01 उर्ध्वलिङ्गस्ततश्चोक्तो भगवान्ब्राह्मणैः सदा % 7.173.92 % After 92, N (K5 missing; D4.6, after 91) ins.: 07*1470_01 सूर्याचन्द्रमसोर्लोके प्रकाशन्त्यंशवश्च ये 07*1470_02 ते केशाः संज्ञितास्तस्य व्योमकेशस्ततः स्मृतः 07*1470_03 कपिः श्रेष्ठ इति प्रोक्तो धर्मश्च वृष उच्यते 07*1470_04 स देवदेवो भगवान्कीर्त्यते वै वृषाकपिः 07*1470_05 ब्रह्माणमिन्द्रं वरुणं यमं धनदमेव च 07*1470_06 निगृह्य हरते यस्मात्तस्माद्धर इति स्मृतः 07*1470_07 निमीलिताभ्यां नेत्राभ्यां बाल्याद्देव्या महेश्वरः 07*1470_08 ललाटे नेत्रमसृजत्तेन त्र्यक्षः स उच्यते 07*1470_09 भूतं भव्यं भविष्यच्च सर्वं सर्वमशेषतः 07*1470_10 भव एष ततो यस्माद्भूतभव्यभवोद्भवः % 7.173.99 % After 99, Ś1 % K (K5 missing) Dc1 (marg. sec. m.) Dn2 D1.3-8 % ins.: 07*1471_01 सिन्धुराजवधार्थाय प्रतिज्ञाते त्वयानघ % Dc1 (marg. sec. m.) Dn2 D3.5.6 (marg.) cont.: % K4 ins. after 98: 07*1472_01 कृष्णेन दर्शिते स्वप्ने यस्ते शैलेन्द्रमूर्धनि % 7.173.102 % After 102, G1 M ins.: 07*1473_01 अश्वमेधसहस्रस्य राजसूयशतस्य च 07*1473_02 इष्टस्य फलमाप्नोति दुराचारोऽपि मानवः 07*1473_03 गवां कोटिशतस्यापि दानस्य फलमश्नुते % 7.173.104 % After 104, D5 ins.: 07*1474_01 यः शृणोति नरो भक्त्या यश्चापि परिकीर्तयेत् 07*1474_02 दिवा वा यदि वा रात्रौ ब्रह्महत्यां व्यपोहति % 7.173.107 % Ś1 K2-4 D1-3.6 % ins. after 107: B Dc1 Dn after the colophon: 07*1475=00 संजय उवाच 07*1475_01 युद्धं कृत्वा महाघोरं पञ्चाहानि महाबलः 07*1475_02 ब्राह्मणो निहतो राजन्ब्रह्मलोकमवाप्तवान् 07*1475_03 अधीते यत्फलं वेदे तदस्मिन्नपि पर्वणि 07*1475_04 क्षत्रियाणामभीरूणां विशुद्धं ख्याप्यते यशः % B Dc1 Dn D3 cont.: 07*1476_01 य इदं पठते पर्व शृणुयाद्वापि नित्यशः 07*1476_02 स मुच्यते महापापैः कृतैर्घोरैश्च कर्मभिः % B5 D3 cont.: Ś1 K2-4 Dn2 D1.2.6 cont. after % 1475*: 07*1477_01 इदं पठेत्सर्वमहार्थसंयुतं 07*1477_02 रणे जयं पाण्डववृष्णिसिंहयोः 07*1477_03 सदा शुभं यः शृणुयात्तथा नरः 07*1477_04 स मुच्यते पापकरोऽपि कर्मभिः % Ś1 K2-4 B5 Dn2 D1-3.6 cont.: B1-4 Dc1 Dn1 % cont. after 1476*: 07*1478_01 यज्ञावाप्तिर्ब्राह्मणस्येह नित्यं 07*1478_02 युद्धे नित्यं क्षत्रियाणां जयश्च 07*1478_03 शेषौ वर्णौ काममिष्टं लभेते 07*1478_04 पुत्रान्पौत्रान्नित्यमिष्टांस्तथैव % On the other hand, S (except M4; G5 missing) % ins. after 107: 07*1479_01 एतदाख्याय वै सूतो राज्ञः सर्वं तु संजयः 07*1479_02 प्रयातः शिबिरायैव द्रष्टुं कर्णस्य वैशसम् %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % Book 07, Appendix I passages %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% % After 7.4.1, D4.7.8 ins.: 07_001_0001 रहितं धिष्ण्यमालोक्य समुत्सार्य च रक्षिणः 07_001_0002 पितेव पुत्रं गाङ्गेयः परिष्वज्यैकबाहुना 07_001_0003 एह्येहि भो स्पर्धसे त्वं मया सार्धं हि सूतज 07_001_0004 यदि मां नाधिगच्छेथा न ते श्रेयो भवेद्ध्रुवम् 07_001_0005 कौन्तेयस्त्वं न राधेयो न तवाधिरथः पिता 07_001_0006 सूर्यतस्त्वं महाबाहो विदितो नारदान्मम 07_001_0007 कृष्णद्वैपायनाच्चैव केशवाच्च न संशयः 07_001_0008 मानहा भव शत्रूणां मित्राणां शोकहा भव 07_001_0009 कृष्णद्वैपायनश्चैव तेजसा च न संशयः 07_001_0010 न च द्वेषोऽस्ति मे कर्ण त्वयि सत्यं ब्रवीमि ते 07_001_0011 तेजोवधनिमित्तं तु परुषं चाहमब्रुवम् 07_001_0012 अकस्मात्पाण्डवान्हि त्वं द्विषसीति मतिर्मम 07_001_0013 तेनासि बहुशो रूक्षं श्रावितः कुरुसंसदि 07_001_0014 हन्तासि समरे वीराञ्शत्रुपक्षक्षयंकर 07_001_0015 ब्रह्मण्यता च शौर्यं च दाने वा परमो निधिः 07_001_0016 कुलभेदभयाच्चाहं सदा परुषमब्रुवम् 07_001_0017 इष्वस्त्रे वीर संधाने लाघवेऽस्त्रबलेऽपि च 07_001_0018 सदृशः फल्गुनस्यापि कृष्णस्य च समो बले % D4.7.8 ins. after 7.4.7: Dn1 after the second % occurrence of it: 07_002_0001 ब्रह्मण्यः सत्यवादी च तेजसार्को न संशयः 07_002_0002 देवगर्भोऽजितः संख्ये मनुष्येभ्योऽधिको युधि 07_002_0003 व्यपनीतोऽद्य मे मन्युर्यस्त्वां प्रति पुरा कृतः 07_002_0004 दैवं पुरुषकारेण न शक्यमतिवर्तितुम् 07_002_0005 सौदर्याः पाण्डवा वीर भ्रातरस्तेऽरिसूदन 07_002_0006 गच्छैकत्वं महाबाहो मम चेदिच्छसि प्रियम् 07_002_0007 मया भवतु निर्वृत्तं वैरमादित्यनन्दन 07_002_0008 पृथिव्यां सर्वराजानो भवन्त्वद्य निरामयाः 07_002=0008 कर्ण उवाच 07_002_0009 जानाम्येतन्महाबाहो कौन्तेयोऽस्मि न सूतजः 07_002_0010 परित्यक्तस्त्वहं कुन्त्या सूतेन च विवर्धितः 07_002_0011 भुक्त्वा दुर्योधनैश्वर्यं न मिथ्या कर्तुमुत्सहे 07_002_0012 वसु चैव शरीरं च पुत्रदारांस्तथा यशः 07_002_0013 सर्वं दुर्योधनस्यार्थे त्यक्तं मे भूरिदक्षिण 07_002_0014 नेष्यति व्याधिमरणं क्षत्रियस्येति कौरव 07_002_0015 कोपिताः पाण्डवा नित्यं मयाश्रित्य सुयोधनम् 07_002_0016 अपरावर्तिनो येऽर्थास्ते न शक्या निवर्तितुम् 07_002_0017 दैवं पुरुषकारेण को निवर्तितुमुत्सहेत् 07_002_0018 पृथिवीक्षयं शंसन्ति निमित्तानीह भारत 07_002_0019 भवद्भिर्हि पुरा दृष्ट्वा कथितानि च संसदि 07_002_0020 अजेयाः पुरुषैरन्यैरिति तांश्चोत्सहामहे 07_002_0021 अनुजानीहि मां तात युद्धाय प्रीतिमानसम् 07_002_0022 अनुज्ञातस्त्वया वीर युध्येयमिति मे मतिः 07_002_0023 दुरुक्तानि च वाक्यानि संरम्भाच्चापलादपि 07_002_0024 यन्मया ते कृतं किंचित्त्यज तद्भरतर्षभ % After 7.9.69, S ins.: 07_003_0001 पितुर्यमाहुः पितरं वासुदेवं द्विजातयः 07_003_0002 स एष नियतः कृष्ण आपदर्थं धनंजये 07_003_0003 संनह्यते यदानर्थे धार्तराष्ट्रस्य संजय 07_003_0004 स्थातारं नाधिगच्छामि प्रत्यमित्रं महौजसम् 07_003_0005 संकर्षणगदौ चोभौ प्रद्युम्नोऽथ विडूरकः 07_003_0006 आशावहश्च साम्बश्च वृष्णिवीराः प्रहारिणः 07_003_0007 एते वै विहितास्तत्र पाण्डवार्थे जिगीषवः 07_003_0008 केशवो यत्र तत्रैते यत्रैते तत्र केशवः 07_003_0009 अर्जुनः केशवस्यात्मा कृष्णश्चात्मा किरीटिनः 07_003_0010 अर्जुने तु जयो नित्यं कृष्णे कीर्तिश्च शाश्वती 07_003_0011 प्राधान्यादपि भूयांसो अमेयाः केशवे गुणाः 07_003_0012 मोहात्तु वशिनं कृष्णं न सर्वो वेत्ति माधवम् 07_003_0013 मोहितो देवपाशेन मृत्युपाशपुरस्कृतः 07_003_0014 न वेद कृष्णं दाशार्हमर्जुनं जयतां वरम् 07_003_0015 आदिदेवौ महात्मानौ नरनारायणावुभौ 07_003_0016 मनसापि हि दुर्धर्षौ सेनामेतां तरस्विनौ 07_003_0017 नाशयेतामिहेच्छन्तौ मानुषत्वात्तु नेच्छतः 07_003_0018 युगस्येव विपर्यासो भूतानामिव मोहनम् 07_003_0019 इति मां प्रतिभात्येतद्भीष्मद्रोणनिपातनम् 07_003_0020 लोकस्य स्थविरौ वीरौ मन्त्रज्ञौ मन्त्रधारिणौ 07_003_0021 भीष्मद्रोणौ हतौ युद्धे मनुष्यान्मोहयिष्यतः 07_003_0022 यां तां श्रियमसूयामि पुरा दृष्ट्वा युधिष्ठिरे 07_003_0023 अद्य तामनुजानामि भीष्मद्रोणौ यदा हतौ 07_003_0024 अथ वा मत्कृते प्राप्तः कुरूणामेष संक्षयः 07_003_0025 पक्वानां हि वधे सूत वज्रायन्ते तृणान्यपि % After 7.15.18, S ins.: 07_004_0001 भारद्वाजममर्षश्च विक्रमश्च समाविशत् 07_004_0002 समुद्धृत्य निषङ्गाच्च धनुर्ज्यामवमृज्य च 07_004_0003 महाशरधनुष्पाणिर्यन्तारमिदमब्रवीत् 07_004_0004 सारथे याहि यत्रैष पाण्डरेण विराजता 07_004_0005 ध्रियमाणेन छत्त्रेण राजा तिष्ठति धर्मराट् 07_004_0006 तदेतद्दीर्यते सैन्यं धार्तराष्ट्रमनेकधा 07_004_0007 एतत्संस्तम्भयिष्यामि प्रतिवार्य युधिष्ठिरम् 07_004_0008 न हि मामभिवर्षन्तं संयुगे तात पाण्डवाः 07_004_0009 मात्स्यपाञ्चालराजानः सर्वे च सहसोमकाः 07_004_0010 अर्जुनो मत्प्रसादाद्धि महास्त्राणि समाप्तवान् 07_004_0011 न मामुत्सहते तात न भीमो न च सात्यकिः 07_004_0012 मत्प्रसादाद्धि बीभत्सुः परमेष्वासतां गतः 07_004_0013 ममैवास्त्रं विजानाति धृष्टद्युम्नोऽपि पार्षतः 07_004_0014 नायं संरक्षितुं कालः प्राणांस्तात जयैषिणा 07_004_0015 याहि स्वर्गं पुरस्कृत्य यशसे च जयाय च 07_004=0015 संजय उवाच 07_004_0016 एवं संचोदितो यन्ता द्रोणमभ्यवहत्ततः 07_004_0017 तदाश्वहृदयेनाश्वानभिमन्त्र्याशु हर्षयन् 07_004_0018 रथेन सवरूथेन भास्वरेण विराजता 07_004_0019 तं करूशाश्च मत्स्याश्च चेदयश्च ससात्वताः 07_004_0020 पाण्डवाश्च सपाञ्चालाः सहिताः पर्यवारयन् % After 7.22.63, N (Ś2 missing) T G3 ins.: 07_005=0000 संजय उवाच 07_005_0001 अतीव शुशुभे तस्य ध्वजः कृष्णाजिनोत्तरः 07_005_0002 कमण्डलुर्महाराज जातरूपमयः शुभः 07_005_0003 ध्वजं तु भीमसेनस्य वैडूर्यमणिलोचनम् 07_005_0004 भ्राजमानं महासिंहं राजतं दृष्टवानहम् 07_005_0005 ध्वजं तु कुरुराजस्य पाण्डवस्य महौजसः 07_005_0006 दृष्टवानस्मि सौवर्णं सोमं ग्रहगणान्वितम् 07_005_0007 मृदङ्गौ चात्र विपुलौ दिव्यौ नन्दोपनन्दकौ 07_005_0008 यन्त्रेणाहन्यमानौ च सुस्वनौ हर्षवर्धनौ 07_005_0009 शरभं पृष्ठसौवर्णं नकुलस्य महाध्वजम् 07_005_0010 अपश्याम रथेऽत्युग्रं भीषयानमवस्थितम् 07_005_0011 हंसस्तु राजतः श्रीमान्ध्वजो घण्टापताकवान् 07_005_0012 सहदेवस्य दुर्धर्षो द्विषतां शोकवर्धनः 07_005_0013 पञ्चानां द्रौपदेयानां प्रतिमारथभूषणम् 07_005_0014 धर्ममारुतशक्राणामश्विनोश्च महात्मनोः 07_005_0015 अभिमन्योः कुमारस्य शार्ङ्गपक्षी हिरण्मयः 07_005_0016 रथे ध्वजवरो जैत्रस्तप्तचामीकरोज्ज्वलः 07_005_0017 घटोत्कचस्य राजेन्द्र ध्वजे गृध्रो व्यरोचत 07_005_0018 अश्वाश्च कामगास्तस्य रावणस्य यथा पुरा 07_005_0019 माहेन्द्रं च धनुर्दिव्यं धर्मराजे युधिष्ठिरे 07_005_0020 वायव्यं भीमसेनस्य धनुर्दिव्यमभून्नृप 07_005_0021 त्रैलोक्यरक्षणार्थाय ब्रह्मणा सृष्टमायुधम् 07_005_0022 तद्दिव्यमजरं चैव फल्गुनार्थाय वै धनुः 07_005_0023 वैष्णवं नकुलायाथ सहदेवाय चाश्विजम् 07_005_0024 घटोत्कचाय पौलस्त्यं धनुर्दिव्यं भयानकम् 07_005_0025 रौद्रमाग्नेयकौबेरं याम्यं गिरिशमेव च 07_005_0026 पञ्चानां द्रौपदेयानां धनूरत्नानि भारत 07_005_0027 रौद्रं धनुर्वरं श्रेष्ठं यं लेभे रोहिणीसुतः 07_005_0028 तं तुष्टः प्रददौ रामः सौभद्राय महात्मने 07_005_0029 एते चान्ये च बहवो ध्वजा हेमविभूषणाः 07_005_0030 ददृशुस्तत्र शूराणां द्विषतां शोकवर्धनाः 07_005_0031 तदभूद्ध्वजसंबाधमकापुरुषसेवितम् 07_005_0032 द्रोणानीकं महाराज पटे चित्रमिवार्पितम् 07_005_0033 शुश्रुवुर्नामगोत्राणि वीराणां संयुगे तदा 07_005_0034 द्रोणमाद्रवतां राजन्स्वयंवर इवाहवे 07_005=0034 Colophon. % After 7.40.5, K2 (marg.) ins.: 07_006_0001 पुनः कर्णं[र्णः] प्रविव्याध शरैराशीविषोपमैः 07_006_0002 विव्याध दशभिः शूरो अभिमन्युं महाबलम् 07_006_0003 अप्राप्तानेव तान्सर्वांश्चिच्छेद लघुहस्तवत् 07_006_0004 स्मयन्धनुश्छित्त्वा (submetric) राधेयस्य महाबलः 07_006_0005 हयांश्च जघ्ने त्वरितो ध्वजं सारथिना सह 07_006_0006 राधेयं विरथं कृत्वा सौभद्रो वाक्यमब्रवीत् 07_006_0007 मया जितोऽसि राधेय विरथोऽसि महामते 07_006_0008 अन्यं रथं समारुह्य युध्यस्व च महाबलः 07_006_0009 भृत्योऽसि सूतपुत्रोऽसि बैडालव्रतिकः सदा 07_006_0010 पाण्डवैः सह पैशुन्यं नित्य त्वं कृतवानसि 07_006_0011 सभां नीत्वा च पाञ्चाली विवस्त्रा कारिता त्वया 07_006_0012 तत्तद्रूपान्यनेकानि वासांसि सुबहूनि च 07_006_0013 दृष्टानि तत्र युष्माभिः कुरुभिश्च दुरात्मभिः 07_006_0014 तत्फलं संप्रदृश्यामि यदि नोत्सहसे रणम् 07_006_0015 युष्माभिश्च कृतोऽद्यैव चक्रव्यूहो दुरात्मभिः 07_006_0016 कुलीना ये च राजानो धर्मिष्ठाः सत्यसंगराः 07_006_0017 चक्राख्यं च न कुर्वन्ति व्यूहं पापिष्ठकारितम् 07_006_0018 क्रौञ्चाः सुपर्णा हंसाह्वा मुशला गारुडास्तथा 07_006_0019 एते व्यूहाश्च शूराणां धर्मिष्ठानां महात्मनाम् 07_006_0020 यूयं दैत्यांशसंभूताः सर्वे तत्र न संशयः 07_006_0021 इत्येवमुक्त्वा स तदा महात्मा 07_006_0022 कर्णं सुभद्रातनयो महाबलः 07_006_0023 स योद्धुकामः कुरुभिर्नृवीरो 07_006_0024 महाबलः सत्यवतां वरिष्ठः 07_006=0024 Colophon. % After 7.48.13ab, K2 (marg.) ins.: 07_007_0001 पौरुषं च समालम्ब्य किंचिन्मूर्छामवाप सः 07_007_0002 एवं तदा महावीरः कुरुवंशविवर्धनः 07_007_0003 युध्यमानस्तृषाक्रान्तः सुकुमारो महाबलः 07_007_0004 क्षुधासंपीडितो राजन्नीषन्मूर्छामवाप सः 07_007_0005 ईषद्भ्रममाने ते चक्षुषी समदृश्यत (sic) 07_007_0006 क्षणोपविष्टोऽथ तदा वाक्यं चेदमुवाच ह 07_007_0007 शृण्वन्तु कौरवाः सर्वे वाक्यं धर्मार्थसंहितम् 07_007_0008 अर्जुनस्य न [?च] दायादो भागिनेयो महात्मनः 07_007_0009 कृष्णस्य चाहं दुर्मेधा यथा कापुरुषस्तदा 07_007_0010 सुभद्रानन्दनो भूत्वा किं चापि न कृतं मया 07_007_0011 सर्वे यूयं जीवमाना अस्मद्द्रोण[ह]परायणाः 07_007_0012 एवं ब्रुवाणः स तदाभिमन्युः 07_007_0013 प्रतापयुक्तोऽपि रणे प्रनष्टः 07_007_0014 धृत्या गृहीतः स तदा महात्मा 07_007_0015 मूर्छान्वितो विह्वलतां जगाम 07_007_0016 दिशो विलोकयन्सर्वाः कोपेन स महाबलः 07_007_0017 तस्मिन्वै वीरशयने सौभद्रः प्रापतद्भुवि 07_007_0018 हत्वा तान्सुबहून्वीराँल्लक्ष्मणादीन्महाबलः 07_007_0019 कोटिं हत्वा रथानां च गजानां च तथैव च 07_007_0020 हयानामर्बुदं पूर्णं खर्वमेकं पदातिनाम् 07_007_0021 एतान्युधि विमर्द्यैवमभिमन्युर्दिवं गतः 07_007_0022 तथास्तं गत आदित्ये द्वावेतौ युगपद्गतौ % After 7.49, N (except Ś1 K) S ins.: 07_008=0000 संजय उवाच 07_008_0001 एवं विलपमाने तु कुन्तीपुत्रे युधिष्ठिरे 07_008_0002 कृष्णद्वैपायनस्तत्र आजगाम महानृषिः 07_008_0003 तमर्चित्वा यथान्यायमुपविष्टं युधिष्ठिरः 07_008_0004 अब्रवीच्छोकसंतप्तो भ्रातुः पुत्रवधेन सः 07_008_0005 अधर्मयुक्तैर्बहुभिः परिवार्य महारथैः 07_008_0006 युध्यमानो महेष्वासैः सौभद्रो निहतो रणे 07_008_0007 बालश्चाबालबुद्धिश्च सौभद्रः परवीरहा 07_008_0008 अनुपायेन संग्रामे युध्यमानो विनाशितः 07_008_0009 मया प्रोक्तः स संग्रामे द्वारं संजनयस्व नः 07_008_0010 प्रविष्टे च परांस्तस्मिन्सैन्धवेन स्म वारिताः 07_008_0011 ननु नाम समं युद्धमेष्टव्यं युद्धजीविभिः 07_008_0012 इदं चैवासमं युद्धमीदृशं प्रकृतं परैः 07_008_0013 तेनास्मि भृशसंतप्तः शोकबाष्पसमाकुलः 07_008_0014 शमं नैवाधिगच्छामि चिन्तयानः पुनः पुनः 07_008_0015 तं तथा विलपन्तं वै शोकबाष्पसमाकुलम् 07_008_0016 उवाच भगवान्व्यासो युधिष्ठिरमिदं वचः 07_008_0017 युधिष्ठिर महाप्राज्ञ सर्वशास्त्रविशारद 07_008_0018 व्यसनेषु न मुह्यन्ति त्वादृशा भरतर्षभ 07_008_0019 स्वर्गमेष गतः शूरः शत्रून्हत्वा बहून्रणे 07_008_0020 अबालसदृशं कर्म कृत्वा वै पुरुषोत्तमः 07_008_0021 अनतिक्रमणीयो वै विधिरेष युधिष्ठिर 07_008_0022 देवदानवगन्धर्वान्मृत्युर्हरति भारत 07_008=0022 युधिष्ठिर उवाच 07_008_0023 इमे वै पृथिवीपालाः शेरते पृथिवीतले 07_008_0024 निहताः पृतनामध्ये मृतसंज्ञा महाबलाः 07_008_0025 नागायुतबलाश्चान्ये वायुवेगबलास्तथा 07_008_0026 नैषां पश्यामि हन्तारं प्राणिनां संयुगे क्वचित् 07_008_0027 विक्रमेणोपपन्ना हि तेजोबलसमन्विताः 07_008_0028 अथ चेमे हताः प्राज्ञाः शेरते विगतायुषः 07_008_0029 मृता इति च शब्दोऽयं वर्तते च गतार्थवत् 07_008_0030 इमे मृता महीपालाः प्रायशो भीमविक्रमाः 07_008_0031 राजपुत्राश्च संरब्धा वैश्वानरमुखं गताः 07_008_0032 अत्र मे संशयः प्राप्तः कुतः संज्ञा मृता इति 07_008_0033 कस्य मृत्युः कुतो मृत्युः केन मृत्युरिमाः प्रजाः 07_008_0034 हरत्यमरसंकाश तन्मे ब्रूहि पितामह 07_008=0034 संजय उवाच 07_008_0035 तं तथा परिपृच्छन्तं कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम् 07_008_0036 आश्वासनमिदं वाक्यमुवाच भगवानृषिः 07_008_0037 अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम् 07_008_0038 अकम्पनस्य कथितं नारदेन पुरा नृप 07_008_0039 स चापि राजा राजेन्द्र पुत्रव्यसनमुत्तमम् 07_008_0040 अप्रसह्यतमं लोके प्राप्तवानिति मे मतिः 07_008_0041 तदहं संप्रवक्ष्यामि मृत्योः प्रभवमुत्तमम् 07_008_0042 ततस्त्वं मोक्ष्यसे दुःखात्स्नेहबंधनसंश्रयात् 07_008_0043 पुरा वृत्तमिदं तात शृणु कीर्तयतो मम 07_008_0044 धन्यमाख्यानमायुष्यं शोकघ्नं पुष्टिवर्धनम् 07_008_0045 पुरा कृतयुगे तात आसीद्राजा ह्यकम्पनः 07_008_0046 स शत्रुवशमापन्नो मध्ये संग्राममूर्धनि 07_008_0047 तस्य पुत्रो हरिर्नाम नारायणसमद्युतिः 07_008_0048 श्रीमान्कृतास्त्रो मेधावी युधि शक्रसमो बली 07_008_0049 स शत्रुभिः परिवृतो बहुधा रणमूर्धनि 07_008_0050 व्यस्यन्बाणसहस्राणि योधेषु च गजेषु च 07_008_0051 स कर्म दुष्करं कृत्वा संग्रामे शत्रुतापनः 07_008_0052 शत्रुभिर्निहतः संख्ये पृतनायां युधिष्ठिर 07_008_0053 स राजा प्रेतकृत्यानि तस्य कृत्वा शुचान्वितः 07_008_0054 शोचन्नहनि रात्रौ च नालभत्सुखमात्मनः 07_008_0055 तस्य शोकं विदित्वा तु पुत्रव्यसनसंभवम् 07_008_0056 अथाजगाम देवर्षिर्नारदोऽस्य समीपतः 07_008_0057 स तु राजा महाभागो दृष्ट्वा देवर्षिसत्तमम् 07_008_0058 पूजयित्वा यथान्यायं कथामकथयत्तदा 07_008_0059 तस्य सर्वं समाचष्ट यथा वृत्तं नरेश्वर 07_008_0060 शत्रुभिर्विजयं संख्ये पुत्रस्य च वधं तथा 07_008_0061 मम पुत्रो महावीर्य इन्द्रविष्णुसमद्युतिः 07_008_0062 शत्रुभिर्बहुभिः संख्ये पराक्रम्य हतो बली 07_008_0063 क एष मृत्युर्भगवन्किंवीर्यबलपौरुषः 07_008_0064 एतदिच्छामि तत्त्वेन श्रोतुं मतिमतां वर 07_008_0065 तस्य तद्वचनं श्रुत्वा नारदो वरदः प्रभुः 07_008_0066 आख्यानमिदमाचष्ट पुत्रशोकापहं महत् 07_008=0066 नारद उवाच 07_008_0067 शृणु राजन्महाबाहो आख्यानं बहुविस्तरम् 07_008_0068 यथा वृत्तं श्रुतं चैव मयापि वसुधाधिप 07_008_0069 प्रजाः सृष्ट्वा तदा ब्रह्मा आदिसर्गे पितामहः 07_008_0070 असंहृतं महातेजा दृष्ट्वा जगदिदं प्रभुः 07_008_0071 तस्य चिन्ता समुत्पन्ना संहारं प्रति पार्थिव 07_008_0072 चिन्तयन्न ह्यसौ वेद संहारं वसुधाधिप 07_008_0073 तस्य रोषान्महाराज खेभ्योऽग्निरुदतिष्ठत 07_008_0074 तेन सर्वा दिशो व्याप्ताः सान्तर्देशा दिधक्षता 07_008_0075 ततो दिवं भुवं खं च ज्वालामालासमावृतम् 07_008_0076 चराचरं जगत्सर्वं ददाह भगवान्प्रभुः 07_008_0077 ततो हतानि भूतानि चराणि स्थावराणि च 07_008_0078 महता क्रोधवेगेन त्रासयन्निव वीर्यवान् 07_008_0079 ततो हरो जटी स्थाणुर्निशाचरपतिः शिवः 07_008_0080 जगाम शरणं देवं ब्रह्माणं परमेष्ठिनम् 07_008_0081 तस्मिन्नापतिते स्थाणौ प्रजानां हितकाम्यया 07_008_0082 अब्रवीत्परमो देवो ज्वलन्निव महामुनिः 07_008_0083 किं कुर्म कामं कामार्ह कामाज्जातोऽसि पुत्रक 07_008_0084 करिष्यामि प्रियं सर्वं ब्रूहि स्थाणो यदिच्छसि 07_008=0084 Colophon. 07_008=0084 स्थाणुरुवाच 07_008_0085 प्रजासर्गनिमित्तं हि कृतो यत्नस्त्वया विभो 07_008_0086 त्वया सृष्टाश्च वृद्धाश्च भूतग्रामाः पृथग्विधाः 07_008_0087 तास्तवेह पुनः क्रोधात्प्रजा दह्यन्ति सर्वशः 07_008_0088 ता दृष्ट्वा मम कारुण्यं प्रसीद भगवन्प्रभो 07_008=0088 ब्रह्मोवाच 07_008_0089 न क्रुध्ये न च मे काम एतदेवं भवेदिति 07_008_0090 पृथिव्या हितकामात्तु ततो मां मन्युराविशत् 07_008_0091 इयं हि मां सदा देवी भारार्ता समचूचुदत् 07_008_0092 संहारार्थं महादेव भारेणाभिहता सती 07_008_0093 ततोऽहं नाधिगच्छामि तप्ये बहुविधं तदा 07_008_0094 संहारमप्रमेयस्य ततो मां मन्युराविशत् 07_008=0094 स्थाणुरुवाच 07_008_0095 संहारार्थं प्रसीदस्व मा रुषो विबुधाधिप 07_008_0096 मा प्रजाः स्थावराश्चैव जङ्गमाश्च व्यनीनशन् 07_008_0097 तव प्रसादाद्भगवन्निदं वर्तेत्त्रिधा जगत् 07_008_0098 अनागतमतीतं च यच्च संप्रति वर्तते 07_008_0099 भगवान्क्रोधसंदीप्तः क्रोधादग्निं समासृजत् 07_008_0100 स दहत्यश्मकूटानि द्रुमांश्च सरितस्तथा 07_008_0101 पल्वलानि च सर्वाणि सर्वे चैव तृणोलपाः 07_008_0102 स्थावरं जङ्गमं चैव निःशेषं कुरुते जगत् 07_008_0103 तदेतद्भस्मसाद्भूतं सर्वं जगदनाविलम् 07_008_0104 प्रसीद भगवन्स त्वं रोषो न स्याद्वरो मम 07_008_0105 सर्वे हि नष्टा नेष्यन्ति तव देव कथंचन 07_008_0106 तस्मान्निवर्ततां तेजस्त्वय्येवेह प्रलीयताम् 07_008_0107 उपायमन्यं संपश्य प्रजानां हितकाम्यया 07_008_0108 यथेमे प्राणिनः सर्वे निवर्तेरंस्तथा कुरु 07_008_0109 अभावं नेह गच्छेयुरुत्सन्नजननाः प्रजाः 07_008_0110 अधिदैवे नियुक्तोऽस्मि त्वया लोकेषु लोकहन् 07_008_0111 मा विनश्येज्जगन्नाथ जगत्स्थावरजङ्गमम् 07_008_0112 प्रसादाभिमुखं देवं तस्मादेवं ब्रवीम्यहम् 07_008=0112 नारद उवाच 07_008_0113 श्रुत्वा हि वचनं देवः स्थाणोर्निहतपाप्मनः 07_008_0114 तेजः संवेष्टयामास पुनरेवान्तरात्मनि 07_008_0115 ततोऽग्निमुपसंहृत्य भगवाँल्लोकसत्कृतः 07_008_0116 प्रवृत्तिं च निवृत्तिं च कल्पयामास वै प्रभुः 07_008_0117 उपसंहरतस्तस्य तमग्निं रोषजं तथा 07_008_0118 प्रादुर्बभूव विश्वेभ्यः खेभ्यो नारी महात्मनः 07_008_0119 कृष्णा रक्ताम्बरधरा रक्तजिह्वास्यलोचना 07_008_0120 कुण्डलाभ्यां च राजेन्द्र तप्ताभ्यां समलंकृता 07_008_0121 सा विनिःसृत्य वै खेभ्यो दक्षिणां दिशमाश्रिता 07_008_0122 स्मयमानेव चावैक्षद्देवौ विश्वेश्वरावुभौ 07_008_0123 तामाहूय तदा देवो लोकादिनिधनेश्वरः 07_008_0124 मृत्यो इति महीपाल जहि चेमाः प्रजा इति 07_008_0125 त्वं हि संहारबुद्ध्याथ प्रादुर्भूता रुषो मम 07_008_0126 तस्मात्संहर सर्वास्त्वं प्रजाः सजडपण्डिताः 07_008_0127 मम त्वं हि नियोगेन ततः श्रेयो ह्यवाप्स्यसि 07_008_0128 एवमुक्ता तु सा तेन मृत्युः कमललोचना 07_008_0129 दध्यौ चात्यर्थमबला प्ररुरोद च सुस्वरम् 07_008_0130 पाणिभ्यां प्रतिजग्राह तान्यश्रूणि पितामहः 07_008_0131 सर्वभूतहितार्थाय तां चाप्यनुनयत्तदा 07_008=0131 Colophon. 07_008=0131 नारद उवाच 07_008_0132 विनीय दुःखमबला आत्मन्येव प्रजापतिम् 07_008_0133 उवाच प्राञ्जलिर्भूत्वा लतेवावर्जिता पुनः 07_008_0134 त्वया सृष्टा कथं नारी ईदृशी वदतां वर 07_008_0135 क्रूरं कर्माहितं कुर्यां मूढेव किमु जानती 07_008_0136 बिभेम्यहमधर्माद्धि प्रसीद भगवन्प्रभो 07_008_0137 प्रियान्पुत्रान्वयस्यांश्च भ्रातॄन्मातॄः पितॄन्पतीन् 07_008_0138 अनुध्यास्यन्ति ये देव मृतांस्तेषां बिभेम्यहम् 07_008_0139 कृपणानां हि रुदतां ये पतन्त्यश्रुबिन्दवः 07_008_0140 तेभ्यो हि बलवद्भीता शरणं त्वाहमागता 07_008_0141 यमस्य भवनं देव न गच्छेयं सुरोत्तम 07_008_0142 प्रसादये त्वा वरद मूर्ध्नोदग्रनखेन च 07_008_0143 एतदिच्छाम्यहं कामं त्वत्तो लोकपितामह 07_008_0144 इच्छेयं त्वत्प्रसादाद्वै तपस्तप्तुं प्रजेश्वर 07_008_0145 प्रदिशेमं वरं देव त्वं मह्यं भगवन्प्रभो 07_008_0146 त्वया ह्युक्ता गमिष्यामि धेनुकाश्रममुत्तमम् 07_008_0147 तत्र तप्स्ये तपस्तीव्रं तवैवाराधने रता 07_008_0148 न हि शक्ष्यामि देवेश प्राणान्प्राणभृतां प्रियान् 07_008_0149 हर्तुं विलपमानानामधर्मादभिरक्ष माम् 07_008=0149 ब्रह्मोवाच 07_008_0150 मृत्यो संकल्पितासि त्वं प्रजासंहारहेतुना 07_008_0151 गच्छ संहर सर्वास्त्वं प्रजा मा ते विचारणा 07_008_0152 भविता त्वेतदेवं हि नैतज्जात्वन्यथा भवेत् 07_008_0153 भवत्वनिन्दिता लोके कुरुष्व वचनं मम 07_008=0153 नारद उवाच 07_008_0154 एवमुक्ताभवद्भीता प्राञ्जलिर्भगवन्मुखी 07_008_0155 संहारे नाकरोद्बुद्धिं प्रजानां हितकाम्यया 07_008_0156 तूष्णीमासीत्तदा देवः प्रजानामीश्वरेश्वरः 07_008_0157 प्रसादं चागमत्क्षिप्रमात्मन्येव पितामहः 07_008_0158 स्मयमानश्च लोकेशो लोकान्सर्वानवैक्षत 07_008_0159 लोकाश्चासन्यथापूर्वं दृष्टास्तेनापमन्युना 07_008_0160 निवृत्तरोषे तस्मिंस्तु भगवत्यपराजिते 07_008_0161 सा कन्यापि जगामाथ समीपात्तस्य धीमतः 07_008_0162 अपसृत्याप्रतिश्रुत्य प्रजासंहरणं तदा 07_008_0163 त्वरमाणा च राजेन्द्र मृत्युर्धेनुकमभ्ययात् 07_008_0164 सा तत्र परमं तीव्रं चचार व्रतमुत्तमम् 07_008_0165 समाहितैकपादेन तस्थौ पद्मानि षोडश 07_008_0166 पञ्च चान्यानि कारुण्यात्प्रजानामभयैषिणी 07_008_0167 इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेभ्यः प्रियेभ्यः संनिवर्त्य सा 07_008_0168 ततस्त्वेकेन पादेन पुनरन्यानि सप्त वै 07_008_0169 तस्थौ पद्मानि षट्चैव सप्त चैकं च पार्थिव 07_008_0170 ततः पद्मायुतं तात मृगैः सह चचार सा 07_008_0171 पुनर्गत्वा ततो नन्दां पुण्यां शीतामलोदकाम् 07_008_0172 अप्सु वर्षसहस्राणि सप्त चैकं च सानयत् 07_008_0173 धारयित्वा तु नियमं नन्दायां वीतकल्मषा 07_008_0174 सा पूर्वं कौशिकीं पुण्यां जगाम नियमे धृता 07_008_0175 तत्र वायुजलाहारा चचार नियुतं पुनः 07_008_0176 पञ्चगङ्गे च सा पुण्ये कन्या वेतसकेषु च 07_008_0177 तपोविशेषैर्बहुभिः कर्शयद्देहमात्मनः 07_008_0178 ततो गत्वा महागङ्गां महामेरुं च केवलम् 07_008_0179 तस्थौ चाश्मेव निश्चेष्टा प्राणायामपरायणा 07_008_0180 पुनर्हिमवतो मूर्ध्नि यत्र देवा पुरायजन् 07_008_0181 तत्राङ्गुष्टेन सा तस्थौ निखर्वं परमा शुभा 07_008_0182 पुष्करेष्वथ गोकर्णे नैमिषे मलये तथा 07_008_0183 अकर्शयत्स्वकं देहं नियमैर्मनसः प्रियैः 07_008_0184 अनन्यदेवता नित्यं दृढभक्ता पितामहे 07_008_0185 तस्थौ पितामहं चैव तोषयामास धर्मतः 07_008_0186 ततस्तामब्रवीत्प्रीतो लोकानां प्रभवोऽव्ययः 07_008_0187 मृत्यो किमिदमत्यर्थं तपांसि चरसीति ह 07_008_0188 ततोऽब्रवीत्पुनर्मृत्युर्भगवन्तं पितामहम् 07_008_0189 नाहं हन्यां प्रजा देव स्वस्थाश्चाक्रोशतीस्तथा 07_008_0190 एतदिच्छामि सर्वेश त्वत्तो वरमहं प्रभो 07_008_0191 अधर्मभयभीतास्मि ततोऽहं तप आस्थिता 07_008_0192 भीतायास्तु महाभाग प्रयच्छाभयमव्यय 07_008_0193 आर्ता चानागसी नारी याचामि भव मे गतिः 07_008_0194 तामब्रवीत्ततो देवो भूतभव्यभविष्यवित् 07_008_0195 अधर्मो नास्ति ते मृत्यो संहरन्त्या इमाः प्रजाः 07_008_0196 मया चोक्तं मृषा भद्रे भविता न कथंचन 07_008_0197 तस्मात्संहर कल्याणि प्रजाः सर्वाश्चतुर्विधाः 07_008_0198 धर्मः सनातनश्च त्वा सर्वथानुप्रवेक्ष्यति 07_008_0199 लोकपालो यमश्चैव सहाया व्याधयस्तथा 07_008_0200 अहं च विबुधाश्चैव पुनर्दास्याम ते वरम् 07_008_0201 यथा त्वमेनसा मुक्ता विरजाः ख्यातिमेष्यसि 07_008_0202 सैवमुक्ता महाराज कृताञ्जलिरिदं विभुम् 07_008_0203 पुनरेवाब्रवीद्वाक्यं प्रसाद्य शिरसा तदा 07_008_0204 यद्येवमेतत्कर्तव्यं मया न स्याद्विना प्रभो 07_008_0205 तवाज्ञा मूर्ध्नि मे न्यस्ता यत्ते वक्ष्यामि तच्छृणु 07_008_0206 लोभः क्रोधोऽभ्यसूयेर्ष्या द्रोहो मोहश्च देहिनाम् 07_008_0207 अह्रीश्चान्योन्यपरुषा देहं भिन्द्युः पृथग्विधाः 07_008=0207 ब्रह्मोवाच 07_008_0208 तथा भविष्यते मृत्यो साधु संहर वै प्रजाः 07_008_0209 अधर्मस्ते न भविता नापध्यास्याम्यहं शुभे 07_008_0210 यान्यश्रुबिन्दूनि करे समासते 07_008_0211 ते व्याधयः प्राणिनामात्मजाताः 07_008_0212 ते मारयिष्यन्ति नरान्गतासून् 07_008_0213 नाधर्मस्ते भविता मा स्म भैषीः 07_008_0214 धर्मो मृत्यो मारणे प्राणिनां ते 07_008_0215 त्वं वै धर्मस्त्वं हि धर्मस्य चेशा 07_008_0216 धर्म्या भूत्वा धर्मनित्या धरित्री 07_008_0217 तस्मात्प्राणान्सर्वथेमान्नियच्छ 07_008_0218 सर्वेषां वै प्राणिनां कामरोषौ 07_008_0219 संत्यज्य त्वं संहरस्वेह जीवान् 07_008_0220 एवं धर्मस्ते भविष्यत्यनन्तो 07_008_0221 मिथ्यावृत्तान्मारयिष्यत्यधर्मः 07_008_0222 तेनात्मानं पावयस्वात्मना त्वं 07_008_0223 पापेऽऽत्मानं मज्जयिष्यन्त्यसत्त्वाः 07_008_0224 तस्मात्कामं रोषमप्यागतं त्वं 07_008_0225 संत्यज्यातः संहरस्वेह जीवान् 07_008=0225 नारद उवाच 07_008_0226 सा वै भीता मृत्युसंज्ञोपदेशाच् 07_008_0227 छापाद्भीता बाढमित्यब्रवीत्तम् 07_008_0228 सा च प्राणान्प्राणिनामन्तकाले 07_008_0229 कामक्रोधौ त्यज्य हरत्यसक्ता 07_008_0230 मृत्युस्तेषां व्याधयस्तत्प्रसूता 07_008_0231 व्याधी रोगो रुज्यते येन जन्तुः 07_008_0232 सर्वेषां वै प्राणिनां प्रायणान्ते 07_008_0233 प्राणा गत्वा संनिवृत्तास्तथैव 07_008_0234 वायुर्भीमो भीमनादो महौजा 07_008_0235 भेत्ता देहान्प्राणिनां सर्वगोऽसौ 07_008_0236 नैवावृत्तिं नानुवृत्तिं कदाचित् 07_008_0237 प्राप्नोत्युग्रोऽनन्ततेजा विशिष्टः 07_008_0238 सर्वे देवा मर्त्यसंज्ञा विशिष्टास् 07_008_0239 तस्मात्पुत्रं मा शुचो राजसिंह 07_008_0240 स्वर्गं प्राप्तो मोदते त्वत्तनूजो 07_008_0241 नित्यं रम्यान्वीरलोकानवाप्य 07_008_0242 त्यक्त्वा दुःखं संगतः पुण्यकृद्भिर् 07_008_0243 एषा मृत्युर्देवदिष्टा प्रजानाम् 07_008_0244 प्राप्ते काले संहरित्री यथावत् 07_008_0245 स्वयं कृता प्राणहरा प्रजानाम् 07_008_0246 आत्मानं वै प्राणिनो घ्नन्ति सर्वे 07_008_0247 नैनं मृत्युर्दण्डपाणिर्हिनस्ति 07_008_0248 तस्मान्मृतान्नानुशोचन्ति धीरास् 07_008_0249 तत्त्वं ज्ञात्वा निश्चयं ब्रह्मसृष्टम् 07_008=0249 व्यास उवाच 07_008_0250 एतच्छ्रुत्वार्थवद्वाक्यं नारदेन प्रकाशितम् 07_008_0251 उवाचाकम्पनो राजा सखायं नारदं तदा 07_008_0252 व्यपेतशोकः प्रीतोऽस्मि भगवन्नृषिसत्तम 07_008_0253 श्रुत्वेतिहासं त्वत्तोऽद्य कृतार्थोऽस्म्यभिवादये 07_008_0254 तथोक्तो नारदस्तेन राज्ञा ऋषिवरोत्तमः 07_008_0255 जगाम नन्दनं शीघ्रं देवर्षिरमितात्मवान् 07_008_0256 पुण्यं यशस्यं स्वर्ग्यं च धन्यमायुष्यमेव च 07_008_0257 अस्येतिहासस्य सदा श्रवणं श्रावणं तथा 07_008_0258 एतदर्थपदं श्रुत्वा विज्ञाय त्वं च पाण्डव 07_008_0259 क्षत्रधर्मं च विज्ञाय शूराणां च परां गतिम् 07_008_0260 संप्राप्तोऽसौ महावीर्यः स्वर्गलोकं महारथः 07_008_0261 अभिमन्युः परान्हत्वा प्रमुखे सर्वधन्विनाम् 07_008_0262 युध्यमानो महेष्वासो हतः सोऽभिमुखो रणे 07_008_0263 असिना गदया शक्त्या धनुषा च महारथः 07_008_0264 तस्मात्परां धृतिं कृत्वा भ्रातृभिः सह पाण्डव 07_008_0265 अप्रमत्तः सुसंनद्धः शीघ्रं योद्धुमुपाक्रम 07_008=0265 Colophon. 07_008=0265 संजय उवाच 07_008_0266 श्रुत्वा मृत्युसमुत्पत्तिं कर्माण्यनुपमानि च 07_008_0267 धर्मराजः पुनर्वाक्यं प्रसाद्यैनमथाब्रवीत् 07_008_0268 गुरवः पुण्यकर्माणः शक्रप्रतिमविक्रमाः 07_008_0269 पूर्वराजर्षयो ब्रह्मन्कियन्तो मृत्युना हताः 07_008_0270 भूय एव तु मां तथ्यैर्वचोभिरभिबृंहय 07_008_0271 राजर्षीणां पुराणानां समाश्वासय कर्मभिः 07_008_0272 कियत्यो दक्षिणा दत्ताः कैश्च दत्ता महात्मभिः 07_008_0273 राजर्षिभिः पुण्यकृद्भिस्तद्भवान्प्रब्रवीतु मे 07_008=0273 व्यास उवाच 07_008_0274 श्वित्यस्य नृपतेः पुत्रः सृञ्जयो नाम भूमिपः 07_008_0275 सखायौ तस्य चैवोभौ ऋषी नारदपर्वतौ 07_008_0276 तौ कदाचिद्गृहं तस्य प्रविष्टौ तद्दिदृक्षया 07_008_0277 विधिवच्चार्चितौ तेन प्रीतौ तत्रोषतुः सुखम् 07_008_0278 तं कदाचित्सुखासीनं ताभ्यां सह शुचिस्मिता 07_008_0279 दुहिताभ्यागमत्कन्या सृञ्जयं वरवर्णिनी 07_008=0279 नारद उवाच 07_008_0280 कस्येयं चपलापाङ्गी सर्वलक्षणसंमता 07_008_0281 उताहो भास्विदर्कस्य ज्वलनस्य शिखा त्वियम् 07_008_0282 ह्रीः श्रीः कीर्तिर्धृतिः पुष्टिः सिद्धिश्चन्द्रमसः प्रभा 07_008=0282 व्यास उवाच 07_008_0283 एवं ब्रुवाणं देवर्षिं नृपतिः सृञ्जयोऽब्रवीत् 07_008_0284 ममेयं भगवन्कन्या मत्तो वरमभीप्सति 07_008_0285 नारदस्त्वब्रवीदेनं देहि मह्यमिमां नृप 07_008_0286 भार्यार्थं सुमहच्छ्रेयः प्राप्तुं चेदिच्छसेऽनघ 07_008_0287 ददानीत्येव संहृष्टः सृञ्जयः प्राह नारदम् 07_008_0288 पर्वतस्तु सुसंक्रुद्धो नारदं वाक्यमब्रवीत् 07_008_0289 हृदयेन मया पूर्वं वृतां वै वृतवानसि 07_008_0290 यस्माद्वृता त्वया विप्र मा गाः स्वर्गं यथेच्छया 07_008_0291 एवमुक्तो नारदस्तं प्रत्युवाचोत्तरं वचः 07_008_0292 मनोवाग्बुद्धिसंभाषाः सत्यं तोयमथाग्नयः 07_008_0293 पाणिग्रहणमन्त्राश्च प्रथितं वरलक्षणम् 07_008_0294 न त्वेषा निश्चिता निष्ठा निष्ठा सप्तपदी स्मृता 07_008_0295 अनुत्पन्ने च कार्यार्थे मां त्वं व्याहृतवानसि 07_008_0296 तस्मात्त्वमपि न स्वर्गं गमिष्यसि मया विना 07_008_0297 अन्योन्यमेवं शप्त्वा वै तस्थतुस्तत्र तौ तदा 07_008_0298 सृञ्जयो ह्यपि वै विप्रान्पानाच्छादनभोजनैः 07_008_0299 पुत्रकामः परं शक्त्या यत्नेनोपाचरच्छुचिः 07_008_0300 तस्य प्रसन्ना विप्रेन्द्राः कदाचित्पुत्रमीप्सवः 07_008_0301 तपःस्वाध्यायनिरता वेदवेदाङ्गपारगाः 07_008_0302 सहिता नारदं प्राहुर्देह्यस्मै पुत्रमीप्सितम् 07_008_0303 तथेत्युक्त्वा द्विजैरुक्तः सृञ्जयं नारदोऽब्रवीत् 07_008_0304 वरं वृणीष्व भद्रं ते यादृशं पुत्रमीप्सितम् 07_008_0305 तथोक्तः प्राञ्जली राजा पुत्रं वव्रे गुणान्वितम् 07_008_0306 यशस्विनं कीर्तिमन्तं तेजस्विनमरिंदमम् 07_008_0307 यस्य मूत्रं पुरीषं च क्लेदः स्वेदश्च काञ्चनम् 07_008_0308 सुवर्णष्ठीविरित्येव तस्य नामाभवत्कृतम् 07_008_0309 तस्मिन्वरप्रदानेन प्रवर्धत्यमिते धने 07_008_0310 कारयामास नृपतिः सौवर्णं सर्वमीप्सितम् 07_008_0311 गृहप्राकारदुर्गाणि ब्राह्मणावसथान्यपि 07_008_0312 शय्यासनानि यानानि स्थाली पिठरभाजनम् 07_008_0313 तस्य स्म राज्ञो यद्वेश्म बाह्याश्चोपस्कराश्च ये 07_008_0314 सर्वं तत्काञ्चनमयं कालेन परिवर्धितम् 07_008_0315 अथ दस्युगणाः श्रुत्वा दृष्ट्वा चैनं तथाविधम् 07_008_0316 संभूय तस्य नृपतेः समारब्धाश्चिकीर्षितुम् 07_008_0317 केचित्तत्राब्रुवन्राज्ञः पुत्रं गृह्णीम वै स्वयम् 07_008_0318 सोऽस्याकरः काञ्चनस्य तस्य यत्नं चरामहे 07_008_0319 ततस्ते दस्यवो लुब्धाः प्रविश्य नृपतेर्गृहम् 07_008_0320 राजपुत्रं ततो जह्रुः सुवर्णष्टीविनं बलात् 07_008_0321 गृह्यैनमनुपायज्ञा नयित्वाथ वनं ततः 07_008_0322 हत्वा विशस्य नापश्यन्सुलुब्धा वसु किंचन 07_008_0323 तस्य प्राणैर्विमुक्तस्य नष्टं तद्वरदं वसु 07_008_0324 दस्यवश्च तदान्योन्यं जघ्नुर्मूर्खा विचेतसः 07_008_0325 हत्वा परस्परं नष्टाः कुमारं चाद्भुतं भुवि 07_008_0326 असंभाव्यं गता घोरं नरकं दुष्टकारिणः 07_008_0327 तं दृष्ट्वा निहतं पुत्रं वरदत्तं महातपाः 07_008_0328 विललाप सुदुःखार्तो बहुधा करुणं नृपः 07_008_0329 विलपन्तं निशम्याथ पुत्रशोकहतं नृपम् 07_008_0330 प्रत्यदृश्यत देवर्षिर्नारदो नृपसंनिधौ 07_008_0331 उवाच चैनं दुःखार्तं विलपन्तमचेतसम् 07_008_0332 सृञ्जयं नारदोऽभ्येत्य तन्निबोध युधिष्ठिर 07_008_0333 कामानामवितृप्तस्त्वं सृञ्जयेह मरिष्यसि 07_008_0334 यस्य चैते वयं गेहे उषिता ब्रह्मवादिनः 07_008_0335 आविक्षितं मरुत्तं च मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0336 संवर्तो याजयामास स्पर्धया यं बृहस्पतेः 07_008_0337 यस्मै राजर्षये प्रादाद्वरं स भगवान्प्रभुः 07_008_0338 हैमं हिमवतः पादं यियक्षोर्विविधैः सवैः 07_008_0339 यस्य सेन्द्रा मरुद्गणा बृहस्पतिपुरोगमाः 07_008_0340 देवा विश्वसृजः सर्वे यज्ञानूहुर्महात्मनः 07_008_0341 यज्ञवाटस्य सौवर्णाः सर्वे चासन्परिच्छदाः 07_008_0342 यस्य सर्वं तदा ह्यन्नं मनोऽभिप्रायगं शुचि 07_008_0343 कामतो बुभुजुर्विप्राः सर्वे चान्नार्थिनो जनाः 07_008_0344 पयो दधि घृतं क्षौद्रं भक्ष्यं भोज्यं च शोभनम् 07_008_0345 यस्य यज्ञेषु सर्वेषु वासांस्याभरणानि च 07_008_0346 ईप्सितान्युपतिष्ठन्ति प्रसृतान्वेदपारगान् 07_008_0347 मरुतः परिवेष्टारो मरुत्तस्याभवन्गृहे 07_008_0348 आविक्षितस्य राजर्षेर्विश्वे देवाः सभासदः 07_008_0349 यस्य वीर्यवतो राज्ञः सुवृष्ट्या सस्यसंपदः 07_008_0350 हविर्भिस्तर्पिता येन सम्यक्कॢप्तैर्दिवौकसः 07_008_0351 ऋषीणां च पितॄणां च देवानां सुखजीविनाम् 07_008_0352 ब्रह्मचर्यश्रुतसुतैर्यज्ञैर्दानेन चानृणः 07_008_0353 शयनासनयानानि स्वर्णराशीश्च दुस्त्यजाः 07_008_0354 तत्सर्वममितं वित्तं दत्त्वा विप्रेभ्य इच्छया 07_008_0355 सोऽनुध्यातस्तु शक्रेण प्रजाः कृत्वा निरामयाः 07_008_0356 श्रद्दधानो जिताँल्लोकान्गतः पुण्यदुहोऽक्षयान् 07_008_0357 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0358 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0359 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0359 Colophon. 07_008=0359 नारद उवाच 07_008_0360 सुहोत्रं नाम राजानं मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0361 एकवीरमनाधृष्यममित्रगणमर्दनम् 07_008_0362 यः प्राप्य राज्यं धर्मेण ऋत्विग्ब्रह्मपुरोहितान् 07_008_0363 अपृच्छदात्मनः श्रेयः पृष्ट्वा तेषां मते स्थितः 07_008_0364 प्रजानां पालनं धर्मो दानमिज्या द्विषज्जयः 07_008_0365 एतत्सुहोत्रो विज्ञाय धर्मेणैच्छद्धनागमम् 07_008_0366 धर्मेणाराधयद्देवान्बाणैः शत्रूञ्जयंस्तथा 07_008_0367 सर्वाण्यपि च भूतानि स्वगुणैरप्यरञ्जयत् 07_008_0368 योऽभुङ्क्तेमां वसुमतीं म्लेच्छाटविकवर्जिताम् 07_008_0369 यस्मै ववर्ष पर्जन्यो हिरण्यं परिवत्सरम् 07_008_0370 हिरण्योदास्तथा नद्यः सुहोत्रस्य महात्मनः 07_008_0371 यस्मिन्कूर्मान्कर्कटकान्मत्स्यांश्च विविधान्बहून् 07_008_0372 कामान्वर्षति पर्जन्यो रूपाणि विविधानि च 07_008_0373 सौवर्णान्यप्रमेयानि वाप्यश्च क्रोशसंमिताः 07_008_0374 स तत्र शतसाहस्रान्नक्रान्मकरकच्छपान् 07_008_0375 सौवर्णान्पतितान्दृष्ट्वा ततोऽस्मयत वैऽतिथिः 07_008_0376 तत्सुवर्णमपर्यन्तं राजर्षिः कुरुजाङ्गले 07_008_0377 ईजानो वितते यज्ञे ब्राह्मणेभ्यो ह्यमन्यत 07_008_0378 सोऽश्वमेधसहस्रेण राजसूयशतेन च 07_008_0379 पुण्यैः क्षत्रिययज्ञैश्च प्रभूतवरदक्षिणैः 07_008_0380 काम्यनैमित्तिकाजस्रैरिष्टां गतिमवाप्तवान् 07_008_0381 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0382 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0383 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0383 Colophon. 07_008=0383 नारद उवाच 07_008_0384 राजानं पौरवं वीरं मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0385 यः सहस्रं सहस्राणां श्वेतानश्वानवासृजत् 07_008_0386 तस्याश्वमेधे राजर्षेर्देशाद्देशात्समेयुषाम् 07_008_0387 शिक्षाक्षरविधिज्ञानां नासीत्संख्या विपश्चिताम् 07_008_0388 वेदविद्याव्रतस्नाता वदान्याः प्रियदर्शनाः 07_008_0389 सुभक्षाच्छादनगृहाः सुशय्यासनवाहनाः 07_008_0390 नटनर्तकगन्धर्वैः पूर्णकैर्वर्धमानकैः 07_008_0391 नियोधकैश्च क्रीडद्भिस्तत्र स्म परिहर्षिताः 07_008_0392 यज्ञे यज्ञे यथाकालं दक्षिणाः सोऽत्यकालयत् 07_008_0393 द्विपा दशसहस्राख्याः प्रमदाः काञ्चनप्रभाः 07_008_0394 सध्वजाः सपताकाश्च रथा हेममयास्तथा 07_008_0395 यः सहस्रं सहस्राणि कन्याहेमविभूषिताः 07_008_0396 धूर्युजाश्वगजारूढाः सगृहक्षेत्रगोशताः 07_008_0397 शतं शतसहस्राणि स्वर्णमालानथर्षभान् 07_008_0398 गवां सहस्रानुचरान्दक्षिणा अत्यकालयत् 07_008_0399 हेमशृङ्ग्यो रौप्यखुराः सवत्साः कांस्यदोहनाः 07_008_0400 दासीदासखरोष्ट्रांश्च प्रादादाजाविकं बहु 07_008_0401 रत्नानां विविधान्कूटान्विविधानन्नपर्वतान् 07_008_0402 तत्सर्वं वितते यज्ञे दक्षिणा अत्यकालयत् 07_008_0403 तत्रास्य गाथा गायन्ति ये पुराणविदो जनाः 07_008_0404 अङ्गस्य यजमानस्य स्वधर्माधिगताः शुभाः 07_008_0405 गुणोत्तरास्ते क्रतवस्तस्यासन्सार्वकामिकाः 07_008_0406 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0407 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0408 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0408 Colophon. 07_008=0408 नारद उवाच 07_008_0409 शिबिमौशीनरं चापि मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0410 य इमां पृथिवीं सर्वां चर्मवत्पर्यवेष्टयत् 07_008_0411 साद्रिद्वीपार्णववनां रथघोषेण नादयन् 07_008_0412 स शिबिर्वै रिपून्नित्यं मुख्यान्निघ्नन्सपत्नजित् 07_008_0413 तेन यज्ञैर्बहुविधैरिष्टं पर्याप्तदक्षिणैः 07_008_0414 स राजा वीर्यवान्धीमानवाप्य वसु पुष्कलम् 07_008_0415 सर्वमूर्धावसिक्तानां संमतः सोऽभवद्युधि 07_008_0416 अयजच्चाश्वमेधैर्यो विजित्य पृथिवीमिमाम् 07_008_0417 निरर्गलैर्बहुफलैर्निष्ककोटिसहस्रदः 07_008_0418 हस्त्यश्वपशुभिर्धान्यैर्मृगैर्गोजाविभिस्तथा 07_008_0419 विविधैः पृथिवीं पूर्णां शिबिर्ब्राह्मणसात्करोत् 07_008_0420 यावत्यो वर्षतो धारा यावत्यो दिवि तारकाः 07_008_0421 तावतीरददद्गा वै शिबिरौशीनरोऽध्वरे 07_008_0422 नो यन्तारं धुरस्तस्य कंचिदन्यं प्रजापतिः 07_008_0423 भूतं भव्यं भविष्यं वा नाध्यगच्छन्नरोत्तमम् 07_008_0424 तस्यासन्विविधा यज्ञाः सर्वकामैः समन्विताः 07_008_0425 हेमयूपासनगृहा हेमप्राकारतोरणाः 07_008_0426 शुचिस्वाद्वन्नपानाश्च ब्राह्मणाः प्रयुतायुताः 07_008_0427 नानाभक्षोच्चयतटाः पयोदधिमधुह्रदाः 07_008_0428 तस्यासन्यज्ञवाटेषु नद्यः शुभ्रान्नपर्वताः 07_008_0429 पिबत स्नात खादध्वमिति यत्रोच्यते जनैः 07_008_0430 यस्मै प्रादाद्वरं रुद्रस्तुष्टः पुण्येन कर्मणा 07_008_0431 अक्षयं ददतो वित्तं श्रद्धा कीर्तिस्तथा क्रियाः 07_008_0432 यथोक्तमेव भूतानां प्रियत्वं स्वर्गमुत्तमम् 07_008_0433 एताँल्लब्ध्वा वरानिष्टाञ्शिबिः काले दिवं गतः 07_008_0434 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0435 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0436 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0436 Colophon. 07_008=0436 नारद उवाच 07_008_0437 रामं दाशरथिं चैव मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0438 यं प्रजा अन्वमोदन्त पिता पुत्रानिवौरसान् 07_008_0439 असंख्येया गुणा यस्मिन्नासन्नमिततेजसि 07_008_0440 यश्चतुर्दशवर्षाणि निदेशात्पितुरच्युतः 07_008_0441 वने वनितया सार्धमवसल्लक्ष्मणानुगः 07_008_0442 जघान च जनस्थाने राक्षसान्मनुजर्षभः 07_008_0443 तपस्विनां रक्षणार्थं सहस्राणि चतुर्दश 07_008_0444 तत्रैव वसतस्तस्य रावणो नाम राक्षसः 07_008_0445 जहार भार्यां वैदेहीं संमोह्यैनं सहानुजम् 07_008_0446 जघान समरे क्रुद्धः पुरेव त्र्यम्बकोऽन्धकम् 07_008_0447 सुरासुरैरवध्यं तं देवब्राह्मणकण्टकम् 07_008_0448 जघान स महाबाहुः पौलस्त्यं सगणं रणे 07_008_0449 संप्राप्य विधिवद्राज्यं सर्वभूतानुकम्पकः 07_008_0450 आजहार महायज्ञं प्रजा धर्मेण पालयन् 07_008_0451 निरर्गलं सजारूथ्यमश्वमेधशतं विभुः 07_008_0452 आजहार सुरेशस्य हविषा मुदमावहन् 07_008_0453 अन्यैश्च विविधैर्यज्ञैरीजे बहुगुणैर्नृपः 07_008_0454 क्षुत्पिपासेऽजयद्रामः सर्वरोगांश्च देहिनाम् 07_008_0455 सततं गुणसंपन्नो दीप्यमानः स्वतेजसा 07_008_0456 अति सर्वाणि भूतानि रामो दाशरथिर्बभौ 07_008_0457 ऋषीणां देवतानां च मानुषाणां च सर्वशः 07_008_0458 पृथिव्यां सहवासोऽभूद्रामे राज्यं प्रशासति 07_008_0459 नाहीयत तदा प्राणः प्राणिनां न तदन्यथा 07_008_0460 प्राणापानसमानाश्च रामे राज्यं प्रशासति 07_008_0461 दीर्घायुषः प्रजाः सर्वा युवा न म्रियते तदा 07_008_0462 वेदैश्चतुर्भिः संप्रीताः प्राप्नुवन्ति दिवौकसः 07_008_0463 हव्यं कव्यं च विविधं निष्पूर्तं हुतमेव च 07_008_0464 अदंशमशका देशा नष्टव्यालसरीसृपाः 07_008_0465 नाप्सु प्राणभृतां मृत्युर्नाकाले ज्वलनोऽदहत् 07_008_0466 अधर्मरुचयो लुब्धा मूर्खा वा नाभवंस्तदा 07_008_0467 शिष्टेष्टप्राज्ञकर्माणः सर्ववर्णास्तदाभवन् 07_008_0468 स्वधामूर्जं च रक्षोभिर्जनस्थाने प्रणाशिते 07_008_0469 प्रादान्निहत्य रक्षांसि पितृदेवेभ्य ईश्वरः 07_008_0470 सहस्रपुत्राः पुरुषा दशवर्षशतायुषः 07_008_0471 न च ज्येष्टाः कनिष्टेभ्यस्तदा श्राद्धानकारयन् 07_008_0472 श्यामो युवा लोहिताक्षो मत्तमातङ्गविक्रमः 07_008_0473 आजानुबाहुः सुभुजः सिंहस्कन्धो महाबलः 07_008_0474 दशवर्षसहस्राणि दशवर्षशतानि च 07_008_0475 सर्वभूतमनःकान्तो रामो राज्यमकारयत् 07_008_0476 रामो रामो राम इति प्रजानामभवत्कथा 07_008_0477 रामाद्रामं जगदभूद्रामे राज्यं प्रशासति 07_008_0478 चतुर्विधाः प्रजा रामः स्वर्गं नीत्वा दिवं गतः 07_008_0479 आत्मानं संप्रतिष्ठाप्य राजवंशमिहाष्टधा 07_008_0480 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0481 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0482 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0482 Colophon. 07_008=0482 नारद उवाच 07_008_0483 भगीरथं च राजानं मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0484 येन भागीरथी गङ्गा चयनैः काञ्चनैश्चिता 07_008_0485 यः सहस्रं सहस्राणां कन्या हेमविभूषिताः 07_008_0486 राज्ञश्च राजपुत्रांश्च ब्राह्मणेभ्यो ह्यमन्यत 07_008_0487 सर्वा रथगताः कन्या रथाः सर्वे चतुर्युजः 07_008_0488 रथे रथे शतं नागाः पद्मिनो हेममालिनः 07_008_0489 सहस्रमश्वाश्चैकैकं गजानां पृष्ठतोऽन्वयुः 07_008_0490 अश्वे अश्वे शतं गावो गवां पश्चादजाविकम् 07_008_0491 तेनाक्रान्ता जनौघेन दक्षिणा भूयसीर्ददत् 07_008_0492 उपह्वरेऽतिव्यथिता तस्याङ्के निषसाद ह 07_008_0493 तथा भागीरथी गङ्गा उर्वशी चाभवत्पुरा 07_008_0494 दुहितृत्वं गता राज्ञः पुत्रत्वमगमत्तदा 07_008_0495 तत्र गाथां जगुः प्रीता गन्धर्वाः सूर्यवर्चसः 07_008_0496 पितृदेवमनुष्याणां शृण्वतां वल्गुवादिनाम् 07_008_0497 भगीरथं यजमानमैक्ष्वाकुं भूरिदक्षिणम् 07_008_0498 गङ्गा समुद्रगा देवी वव्रे पितरमीश्वरम् 07_008_0499 तस्य सेन्द्रैः सवरुणैर्देवैर्यज्ञः स्वलंकृतः 07_008_0500 सम्यक्परिगृहीतश्च शान्तविघ्नो निरामयः 07_008_0501 यो य इच्छेत विप्रो वै यत्र यत्रात्मनः प्रियम् 07_008_0502 भगीरथस्तदा प्रीतस्तत्र तत्राददद्वशी 07_008_0503 नादेयं ब्राह्मणेष्वासीदस्य किंचित्प्रियं धनम् 07_008_0504 सोऽपि विप्रप्रसादेन ब्रह्मलोकं गतो नृपः 07_008_0505 येन याता मखमुखे दिशाशाविह पादपाः 07_008_0506 तेनावस्थातुमिच्छन्ति तं गत्वा राजमीश्वरम् 07_008_0507 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0508 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0509 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0509 Colophon. 07_008=0509 नारद उवाच 07_008_0510 दिलीपं चेदैलविलं मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0511 यस्य यज्ञशतेष्वासन्प्रयुतायुतशो द्विजाः 07_008_0512 तत्त्वज्ञानार्थसंपन्ना यज्वानः पुत्रपौत्रिणः 07_008_0513 य इमां वसुसंपूर्णां वसुधां वसुधाधिपः 07_008_0514 ईजानो वितते यज्ञे ब्राह्मणेभ्यो ह्यमन्यत 07_008_0515 दिलीपस्य च यज्ञेषु कृतः पन्था हिरण्मयः 07_008_0516 तं धर्म इव कुर्वाणाः सेन्द्रदेवाः समागमन् 07_008_0517 चषालं प्रचषालं च यस्य यूपे हिरण्मये 07_008_0518 यद्योषा हेमसंछन्ना मत्ताः पथिषु शेरते 07_008_0519 तदेतदद्भुतं मन्ये अन्यैर्न सदृशं नृपैः 07_008_0520 यदप्सु युध्यमानस्य चक्रे न परिपेततुः 07_008_0521 राजानं दृढधन्वानं दिलीपं सत्यवादिनम् 07_008_0522 येऽपश्यन्भूरिदाक्षिण्यं तेऽपि स्वर्गजितो नराः 07_008_0523 त्रयः शब्दा न जीर्यन्ते खट्वाङ्गस्य निवेशने 07_008_0524 स्वाध्यायघोषो ज्याघोषः पिबताश्नीत खादत 07_008_0525 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0526 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0527 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0527 Colophon. 07_008=0527 नारद उवाच 07_008_0528 मान्धाता चेद्यौवनाश्वस्त्रैलोक्यविजयी मृतः 07_008_0529 यं देवावश्विनौ गर्भात्पितुः पूर्वं चकर्षतुः 07_008_0530 मृगयां विचरन्राजा तृषितः क्लान्तवाहनः 07_008_0531 धूमं दृष्ट्वागमत्सत्रं पृषदाज्यमवाप सः 07_008_0532 तं दृष्ट्वा युवनाश्वस्य जठरे सूनुतां गतम् 07_008_0533 गर्भाद्धि जह्रतुर्देवावश्विनौ भिषजां वरौ 07_008_0534 तं दृष्ट्वा पितुरुत्सङ्गे शयानं देववर्चसम् 07_008_0535 मामेवायं धयत्वग्रे इति ह स्माह वासवः 07_008_0536 ततोऽङ्गुलिभ्यो हीन्द्रस्य प्रादुरासीत्पयोऽमृतम् 07_008_0537 मां धास्यतीति कारुण्याद्यदिन्द्रो ह्यन्वकम्पयत् 07_008_0538 तस्मात्स मान्धातेत्येवं नाम तस्याद्भुतं कृतम् 07_008_0539 ततस्तु धाराः पयसो घृतस्य च महात्मनः 07_008_0540 तस्यास्ये यौवनाश्वस्य पाणिरिन्द्रस्य चास्रवत् 07_008_0541 अपिबत्पाणिमिन्द्रस्य स चाप्यह्नाभ्यवर्धत 07_008_0542 सोऽभवद्द्वादशसमो द्वादशाहेन वीर्यवान् 07_008_0543 इमां च पृथिवीं कृत्स्नामेकाह्ना स व्यजीजयत् 07_008_0544 धर्मात्मा धृतिमान्वीरः सत्यसंधो जितेन्द्रियः 07_008_0545 जनमेजयं सुधन्वानं गयं पूरुं बृहद्रथम् 07_008_0546 असितं चैव रामं च मान्धाता मनुजोऽजयत् 07_008_0547 उदेति च यतः सूर्यो यत्र च प्रतितिष्ठति 07_008_0548 तत्सर्वं यौवनाश्वस्य मान्धातुः क्षेत्रमुच्यते 07_008_0549 सोऽश्वमेधशतैरिष्ट्वा राजसूयशतेन च 07_008_0550 अददद्रोहितानश्वान्ब्राह्मणेभ्यो विशां पते 07_008_0551 हैरण्यान्योजनोत्सेधानायताञ्शतयोजनम् 07_008_0552 बहुप्रकारान्सुस्वादून्भक्ष्यभोज्यान्नपर्वतान् 07_008_0553 अतिरिक्तं ब्राह्मणेभ्यो भुञ्जानो हीयते जनः 07_008_0554 भक्ष्यान्नपाननिचयाः शुशुभुस्त्वन्नपर्वताः 07_008_0555 घृतह्रदाः सूपपङ्का दधिफेना गुडोदकाः 07_008_0556 रुरुधुः पर्वतान्नद्यो मधुक्षीरवहाः शुभाः 07_008_0557 देवासुरा नरा यक्षा गन्धर्वोरगपक्षिणः 07_008_0558 विप्रास्तत्रागताश्चासन्वेदवेदाङ्गपारगाः 07_008_0559 ब्राह्मणा ऋषयश्चापि नासंस्तत्राविपश्चितः 07_008_0560 समुद्रान्तां वसुमतीं वसुपूर्णां तु सर्वतः 07_008_0561 स तां ब्राह्मणसात्कृत्वा जगामास्तं तदा नृपः 07_008_0562 गतः पुण्यकृतां लोकान्व्याप्य स्वयशसा दिशः 07_008_0563 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0564 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0565 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0565 Colophon. 07_008=0565 नारद उवाच 07_008_0566 ययातिं नाहुषं चैव मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0567 राजसूयशतैरिष्ट्वा सोऽश्वमेधशतेन च 07_008_0568 पुण्डरीकसहस्रेण वाजपेयशतैस्तथा 07_008_0569 अतिरात्रसहस्रेण चातुर्मास्यैश्च कामतः 07_008_0570 अग्निष्टोमैश्च विविधैः सत्रैश्च प्राज्यदक्षिणैः 07_008_0571 अब्राह्मणानां यद्वित्तं पृथिव्यामस्ति किंचन 07_008_0572 तत्सर्वं परिसंख्याय ततो ब्राह्मणसात्करोत् 07_008_0573 व्यूढे देवासुरे युद्धे कृत्वा देवसहायताम् 07_008_0574 चतुर्धा व्यभजत्सर्वां चतुर्भ्यः पृथिवीमिमाम् 07_008_0575 यज्ञैर्नानाविधैरिष्ट्वा प्रजामुत्पाद्य चोत्तमाम् 07_008_0576 देवयान्यां चौशनस्यां शर्मिष्ठायां च धर्मतः 07_008_0577 देवारण्येषु सर्वेषु विजहारामरोपमः 07_008_0578 आत्मनः कामचारेण द्वितीय इव वासवः 07_008_0579 यदा नाध्यगमत्सोऽन्तं कामानां सर्ववेदवित् 07_008_0580 ततो गाथामिमां गीत्वा सदारः प्राविशद्वनम् 07_008_0581 यत्पृथिव्यां व्रीहियवं हिरण्यं पशवः स्त्रियः 07_008_0582 नालमेकस्य तत्सर्वमिति मत्वा शमं व्रजेत् 07_008_0583 एवं कामान्परित्यज्य ययातिर्धृतिमेत्य च 07_008_0584 पूरुं राज्ये प्रतिष्ठाप्य प्रयातो वनमीश्वरः 07_008_0585 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0586 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0587 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0587 Colophon. 07_008=0587 नारद उवाच 07_008_0588 नाभागमम्बरीषं च मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0589 यः सहस्रं सहस्राणां राज्ञां चैकस्त्वयोधयत् 07_008_0590 जिगीषमाणाः संग्रामे समन्ताद्वैरिणोऽभ्ययुः 07_008_0591 शस्त्रयुद्धविदो घोराः सृजन्तश्चाशिवा गिरः 07_008_0592 बललाभाद्वशीकृत्य तेषां शस्त्रबलेन च 07_008_0593 छत्त्रायुधध्वजरथांश्छित्त्वा प्रासान्गतव्यथः 07_008_0594 त एनं मुक्तसंनाहा नाथन्तो जीवितैषिणः 07_008_0595 शरण्यमीयुः शरणं तवास्म इति वादिनः 07_008_0596 स तु तान्वशगान्कृत्वा जित्वा चेमां वसुंधराम् 07_008_0597 ईजे यज्ञशतैरिष्टैर्यथा शक्रस्तथानघ 07_008_0598 बुभुजुः सर्वसंपन्नमन्नमन्ये जनास्तदा 07_008_0599 तस्य यज्ञेषु विप्रेन्द्राः सुतृप्ताः परमार्चिताः 07_008_0600 मोदकान्पूरिकापूपान्धाना वटकशष्कुलीः 07_008_0601 करम्भान्पृथुकान्मन्थानन्यानि सुकृतानि च 07_008_0602 सूपान्मैरेयकान्यूषान्रागषाण्डवपानकान् 07_008_0603 मृष्टान्नानि सुयुक्तानि मृदूनि सुरभीणि च 07_008_0604 घृतं मधु पयस्तोयं दधीनि रसवन्ति च 07_008_0605 फलं मूलं च सुस्वादु द्विजास्तत्रोपभुज्यते 07_008_0606 मदनीयानि पानानि विदित्वा चात्मनः सुखम् 07_008_0607 अपिबन्त यथाकामं पानपा गीतवादितैः 07_008_0608 तत्र स्म गाथा गायन्ति क्षीबा हृष्टाः पठन्ति च 07_008_0609 नाभागस्तुतिसंयुक्ता ननृतुश्च सहस्रशः 07_008_0610 तेषु यज्ञेष्वम्बरीषो दक्षिणामत्यकालयत् 07_008_0611 राज्ञां दशसहस्राणि दश प्रयुतयाजिनाम् 07_008_0612 हिरण्यकवचान्सर्वाञ्श्वेतच्छत्त्रप्रकीर्णकान् 07_008_0613 हिरण्यस्यन्दनारूढान्सानुयात्रपरिच्छदान् 07_008_0614 ईजानो वितते यज्ञे दक्षिणामत्यकालयत् 07_008_0615 मूर्धाभिषिक्तांश्च नृपान्राजपुत्रशतानि च 07_008_0616 सदण्डं कोशनिचयान्ब्राह्मणेभ्यो ह्यमन्यत 07_008_0617 नैव पूर्वे जनाश्चक्रुर्न करिष्यन्ति चापरे 07_008_0618 यदम्बरीषो नृपतिः करोत्यमितदक्षिणः 07_008_0619 इत्येवमन्वमोदन्त प्रीता यस्य महर्षयः 07_008_0620 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0621 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0622 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0622 Colophon. 07_008=0622 नारद उवआच 07_008_0623 शशबिन्दुं च राजानं मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0624 ईजे स विविधैर्यज्ञैः श्रीमान्सत्यपराक्रमः 07_008_0625 तस्य भार्यासहस्राणां शतमासीन्महात्मनः 07_008_0626 एकैकस्यां च भार्यायां सहस्रं तनयाभवन् 07_008_0627 ते कुमाराः पराक्रान्ताः सर्वे नियुतयाजिनः 07_008_0628 राजानः क्रतुभिर्मुख्यैरीजाना वेदपारगाः 07_008_0629 हिरण्यकवचाः सर्वे सर्वे चोत्तमधन्विनः 07_008_0630 सर्वेऽश्वमेधैरीजानाः कुमाराः शाशबिन्दवः 07_008_0631 तानश्वमेधे राजेन्द्रो ब्राह्मणेभ्योऽददत्पिता 07_008_0632 शतं शतं रथगता एकैकं पृष्ठतोऽन्वयुः 07_008_0633 राजपुत्रं तदा कन्यास्तपनीयस्वलंकृताः 07_008_0634 कन्यां कन्यां शतं नागा नागे नागे शतं रथाः 07_008_0635 रथे रथे शतं चाश्वा बलिनो हेममालिनः 07_008_0636 अश्वे अश्वे सहस्रं गा गवां पश्चादजाविकम् 07_008_0637 एतद्धनमपर्यन्तमश्वमेधे महामखे 07_008_0638 शशबिन्दुर्महाभागो ब्राह्मणेभ्यो ह्यमन्यत 07_008_0639 वार्क्षाश्च यूपा यावन्तो अश्वमेधे महामखे 07_008_0640 ते तथैव पुनश्चान्ये तावन्तः काञ्चनाभवन् 07_008_0641 भक्ष्यान्नपाननिचयाः पर्वताः क्रोशमुच्छ्रिताः 07_008_0642 तस्याश्वमेधे निर्वृत्ते राज्ञः शिष्टास्त्रयोदश 07_008_0643 तुष्टपुष्टजनाकीर्णां शान्तविघ्नामनामयाम् 07_008_0644 शशबिन्दुरिमां भूमिं चिरं भुक्त्वा दिवं गतः 07_008_0645 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0646 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0647 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0647 Colophon. 07_008=0647 नारद उवाच 07_008_0648 गयं चामूर्तरयसं मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0649 यो वै वर्षशतं राजा हुतशिष्टाशनोऽभवत् 07_008_0650 तस्मै ह्यग्निर्वरं प्रादात्ततो वव्रे वरं गयः 07_008_0651 तपसा ब्रह्मचर्येण व्रतेन नियमेन च 07_008_0652 गुरूणां च प्रसादेन वेदानिच्छामि वेदितुम् 07_008_0653 स्वधर्मेणाविहिंस्यान्यान्धनमिच्छामि चाक्षयम् 07_008_0654 विप्रेषु ददतश्चैव श्रद्धा भवतु नित्यशः 07_008_0655 अनन्यासु सवर्णासु पुत्रजन्म च मे भवेत् 07_008_0656 अन्नं मे ददतः श्रद्धा धर्मे मे रमतां मनः 07_008_0657 अविघ्नं चास्तु मे नित्यं धर्मकार्येषु पावक 07_008_0658 तथा भविष्यतीत्युक्त्वा तत्रैवान्तरधीयत 07_008_0659 गयोऽप्यवाप्य तत्सर्वं धर्मेणारीनजीजयत् 07_008_0660 स दर्शपौर्णमासाभ्यां कालेष्वाग्रयणेन च 07_008_0661 चातुर्मास्यैश्च विविधैर्यज्ञैश्चावाप्तदक्षिणैः 07_008_0662 अयजच्छ्रद्धया राजा परिसंवत्सरं शतम् 07_008_0663 दश नागसहस्राणि शतमश्वशतानि च 07_008_0664 शतं निष्कसहस्राणि गवां चाप्ययुतानि षट् 07_008_0665 उत्थायोत्थाय स प्रादात्परिसंवत्सरं शतम् 07_008_0666 नक्षत्रेषु च सर्वेषु ददन्नक्षत्रदक्षिणाः 07_008_0667 ईजे च विविधैर्यज्ञैर्यथा सोमोऽङ्गिरा यथा 07_008_0668 सौवर्णां पृथिवीं कृत्वा य इमां मणिशर्कराम् 07_008_0669 विप्रेभ्यः प्राददद्राजा सोऽश्वमेधे महामखे 07_008_0670 जाम्बूनदमया यूपाः सर्वे रत्नपरिच्छदाः 07_008_0671 गयस्यासन्समृद्धास्तु सर्वभूतमनोहराः 07_008_0672 सर्वकामसमृद्धांश्च प्रादात्तांश्च गयस्तदा 07_008_0673 ब्राह्मणेभ्यः प्रहृष्टेभ्यः सर्वभूतेभ्य एव च 07_008_0674 समुद्रद्वीपशैलेषु नदीनदवनेषु च 07_008_0675 नगरेषु च राष्ट्रेषु दिवि व्योम्नि च येऽवसन् 07_008_0676 भूतग्रामाश्च विविधाः संतृप्ता यज्ञसंपदा 07_008_0677 गयस्य सदृशो यज्ञो नास्त्यन्य इति तेऽब्रुवन् 07_008_0678 षट्त्रिंशद्योजनायामा त्रिंशद्योजनमायता 07_008_0679 पश्चात्पुरश्चतुर्विंशद्वेदी ह्यासीद्धिरण्मयी 07_008_0680 गयस्य यजमानस्य मुक्तावज्रमणिस्तृता 07_008_0681 प्रादात्स ब्राह्मणेभ्योऽथ वासांस्याभरणानि च 07_008_0682 यथोक्ता दक्षिणाश्चान्या विप्रेभ्यो भूरिदक्षिणः 07_008_0683 यत्र भोजनशिष्टस्य पर्वताः पञ्चविंशतिः 07_008_0684 कुल्याः कृशरवाहिन्यो रसानामभवंस्तदा 07_008_0685 वस्त्राभरणगन्धानां राशयश्च पृथग्विधाः 07_008_0686 यस्य प्रभावाच्च गयस्त्रिषु लोकेषु विश्रुतः 07_008_0687 वटश्चाक्षय्यकरणः पुण्यं ब्रह्मसरश्च तत् 07_008_0688 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0689 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0690 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0690 Colophon. 07_008=0690 नारद उवाच 07_008_0691 सांकृतिं रन्तिदेवं च मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0692 यस्य द्विशतसाहस्रा आसन्सूदा महात्मनः 07_008_0693 गृहानभ्यागतान्विप्रानतिथीन्परिवेषकाः 07_008_0694 पक्वापक्वं दिवारात्रं वरान्नममृतोपमम् 07_008_0695 न्यायेनाधिगतं वित्तं ब्राह्मणेभ्यो ह्यमन्यत 07_008_0696 वेदानधीत्य धर्मेण यश्चक्रे द्विषतो वशे 07_008_0697 उपस्थिताश्च पशवः स्वयं यं संशितव्रतम् 07_008_0698 बहवः स्वर्गमिच्छन्तो विधिवत्सत्रयाजिनम् 07_008_0699 नदी महानसाद्यस्य प्रवृत्ता चर्मराशितः 07_008_0700 तस्माच्चर्मण्वती पूर्वमग्निहोत्रेऽभवत्पुरा 07_008_0701 ब्राह्मणेभ्यो ददौ निष्कान्सौवर्णान्स प्रभावतः 07_008_0702 तुभ्यं निष्कं तुभ्यं निष्कमिति ह स्म प्रभाषते 07_008_0703 तुभ्यं तुभ्यमिति प्रादान्निष्कान्निष्कान्सहस्रशः 07_008_0704 ततः पुनः समाश्वास्य निष्कानेव प्रयच्छति 07_008_0705 अल्पं दत्तं मयाद्येति निष्ककोटिं प्रदाय सः 07_008_0706 एकाह्ना दास्यति पुनः कोऽन्यस्तत्संप्रदास्यति 07_008_0707 सहस्रशश्च सौवर्णान्वृषभान्गोशतानुगान् 07_008_0708 अध्यर्धमासमददद्ब्राह्मणेभ्यः शतं समाः 07_008_0709 अग्निहोत्रोपकरणं यज्ञोपकरणं च यत् 07_008_0710 ऋषिभ्यः करकान्कुम्भान्स्थालीपिठरमेव च 07_008_0711 शयनासनयानानि प्रासादांश्च गृहाणि च 07_008_0712 वृक्षांश्च विविधान्दद्यादन्नानि च धनानि च 07_008_0713 सर्वं सौवर्णमेवासीद्रन्तिदेवस्य धीमतः 07_008_0714 तत्रास्य गाथा गायन्ति ये पुराणविदो जनाः 07_008_0715 रन्तिदेवस्य तां दृष्ट्वा समृद्धिमतिमानुषीम् 07_008_0716 नैतादृशं दृष्टपूर्वं कुबेरसदनेष्वपि 07_008_0717 धनं च पूर्यमाणं नः किं पुनर्मनुजेष्विति 07_008_0718 व्यक्तं वस्वोकसारेयमित्यूचुस्तत्र विस्मिताः 07_008_0719 सांकृते रन्तिदेवस्य यां रात्रिमतिथिं वसेत् 07_008_0720 आलभ्यन्त तदा गावः सहस्राण्येकविंशतिः 07_008_0721 तत्र स्म सूदाः क्रोशन्ति सुमृष्टमणिकुण्डलाः 07_008_0722 सूपभूयिष्टमश्नीध्वं नाद्य मांसं यथापुरम् 07_008_0723 रन्तिदेवस्य यत्किंचित्सौवर्णमभवत्तदा 07_008_0724 तत्सर्वं वितते यज्ञे ब्राह्मणेभ्यो ह्यमन्यत 07_008_0725 प्रत्यक्षं तस्य हव्यानि प्रतिगृह्णन्ति देवताः 07_008_0726 कव्यानि पितरः काले सर्वकामान्द्विजोत्तमाः 07_008_0727 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0728 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0729 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0729 Colophon. 07_008=0729 नारद उवाच 07_008_0730 दौष्यन्तिं भरतं चापि मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0731 कर्माण्यसुकराण्यन्यैः कृतवान्यः शिशुर्वने 07_008_0732 हेमावदातान्यः सिंहान्नखदंष्ट्रायुधान्बली 07_008_0733 निर्वीर्यांस्तरसा कृत्वा विचकर्ष बबन्ध च 07_008_0734 क्रूरांश्चोग्रबलान्व्याघ्रान्दमित्वा चाकरोद्वशे 07_008_0735 मनःशिला इव शिलाः संयुक्ता जतुराशिभिः 07_008_0736 व्यालादींश्चातिबलवांस्तत्प्रतीपान्गजानपि 07_008_0737 दंष्ट्रासु गृह्यावरुह्य शुष्कास्यानकरोद्वशे 07_008_0738 महिषानप्यतिबलान्बलेन विचकर्ष ह 07_008_0739 बलिनः सृमरान्खड्गान्नानासत्त्वानि चाप्युत 07_008_0740 कृच्छ्रप्राणान्वने बद्ध्वा दमयित्वाप्यवासृजत् 07_008_0741 तं सर्वदमनेत्याहुस्तद्विदस्तेन कर्मणा 07_008_0742 तं प्रत्यषेधज्जननी मा सत्त्वानि विजीजहि 07_008_0743 सोऽश्वमेधशतेनेष्ट्वा यमुनामनु वीर्यवान् 07_008_0744 त्रिशताश्वान्सरस्वत्यां गङ्गामनु चतुःशतान् 07_008_0745 सोऽश्वमेधसहस्रेण राजसूयशतेन च 07_008_0746 पुनरीजे महायज्ञैः समाप्तवरदक्षिणैः 07_008_0747 अग्निष्टोमातिरात्राणामुक्थ्यविश्वजितामपि 07_008_0748 वाजपेयेष्टिसत्राणां सहस्रैश्च सुसंभृतैः 07_008_0749 इष्ट्वा शाकुन्तलो राजा तर्पयित्वा द्विजान्धनैः 07_008_0750 सहस्रं यत्र पद्मानां कण्वाय भरतो ददौ 07_008_0751 जाम्बूनदस्य शुद्धस्य कनकस्य महायशाः 07_008_0752 यस्य यूपाः शतव्यामाः परिणाहेन काञ्चनाः 07_008_0753 समागम्य द्विजैः सार्धं सेन्द्रैर्देवैः समुच्छ्रिताः 07_008_0754 स्वलंकृता भ्राजमानाः सर्वरत्नैर्मनोरमैः 07_008_0755 हिरण्यमश्वान्द्विरदान्रथानुष्ट्रानजाविकान् 07_008_0756 दासीदासं धनं धान्यं गाः सवत्साः पयस्विनीः 07_008_0757 ग्रामान्गृहाणि क्षेत्राणि विविधांश्च परिच्छदान् 07_008_0758 कोटीशतायुतं चैव ब्राह्मणेभ्यो ह्यमन्यत 07_008_0759 चक्रवर्ती ह्यदीनात्मा जेतारिस्त्वजितः परैः 07_008_0760 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0761 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0762 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0762 Colophon. 07_008=0762 नारद उवाच 07_008_0763 पृथुं वैन्यं च राजानं मृतं सृञ्जय शुश्रुम 07_008_0764 यमभ्यषिञ्चन्साम्राज्ये राजसूये महर्षयः 07_008_0765 अयं नः प्रथयिष्येत सर्वानित्यभवत्पृथुः 07_008_0766 क्षतान्नस्त्रास्यते सर्वानित्येवं क्षत्रियोऽभवत् 07_008_0767 पृथुं वैन्यं प्रजा दृष्ट्वा रक्ताः स्मेति यदब्रुवन् 07_008_0768 ततो राजेति नामास्य अनुरागादजायत 07_008_0769 अकृष्टपच्या पृथिवी आसीद्वैन्यस्य कामधुक् 07_008_0770 सर्वाः कुम्भदुहो गावः पुटके पुटके मधु 07_008_0771 आसन्हिरण्मया दर्भाः सुखस्पर्शाः सुखावहाः 07_008_0772 तेषां चीराणि संवीताः प्रजास्तेष्वेव शेरते 07_008_0773 फलान्यमृतकल्पानि मूलानि च मधूनि च 07_008_0774 तेषामासीत्तदाहारो निराहाराश्च नाभवन् 07_008_0775 अरोगाः सर्वसिद्धार्था मनुष्या अकुतोभयाः 07_008_0776 न्यवसन्त यथाकामं वृक्षेषु च गुहासु च 07_008_0777 प्रविभागो न राष्ट्राणां पुराणां चाभवत्तदा 07_008_0778 यथासुखं यथाकामं तथैता मुदिताः प्रजाः 07_008_0779 तस्य संस्तम्भयन्नापः समुद्रमभियास्यतः 07_008_0780 पर्वताश्च ददुर्मार्गं ध्वजभङ्गश्च नाभवत् 07_008_0781 तं वनस्पतयः शैला देवासुरनरोरगाः 07_008_0782 सप्तर्षयः पुण्यजना गन्धर्वाप्सरसोऽपि च 07_008_0783 पितरश्च सुखासीनमभिगम्येदमब्रुवन् 07_008_0784 सम्राडसि क्षत्रियोऽसि राजा गोप्ता पितासि नः 07_008_0785 देह्यस्मभ्यं महाराज प्रभुः सन्नीप्सितान्वरान् 07_008_0786 यैर्वयं शाश्वतीस्तृप्तीर्वर्तयिष्यामहे सुखम् 07_008_0787 तथेत्युक्त्वा पृथुर्वैन्यो गृहीत्वाजगवं धनुः 07_008_0788 शरांश्चाप्रतिमान्घोरांश्चिन्तयित्वाब्रवीन्महीम् 07_008_0789 एह्येहि वसुधे क्षिप्रं क्षरैभ्यः काङ्क्षितं पयः 07_008_0790 ततो दास्यामि भद्रं ते अन्नं यस्य यथेप्सितम् 07_008=0790 वसुधोवाच 07_008_0791 दुहितृत्वेन मां वीर संकल्पयितुमर्हसि 07_008=0791 नारद उवाच 07_008_0792 तथेत्युक्त्वा पृथुः सर्वं विधानमकरोद्वशी 07_008_0793 ततो भूतनिकायास्ते वसुधां दुदुहुस्तदा 07_008_0794 तां वनस्पतयः पूर्वं समुत्तस्थुर्दुधुक्षवः 07_008_0795 सातिष्ठद्वत्सला वत्सं दोग्धॄन्पात्राणि चेच्छती 07_008_0796 वत्सोऽभूत्पुष्पितः शालः प्लक्षो दोग्धाभवत्तदा 07_008_0797 छिन्नप्ररोहणं दुग्धं पात्रमौदुम्बरं शुभम् 07_008_0798 उदयः पर्वतो वत्सो मेरुर्दोग्धा महागिरिः 07_008_0799 रत्नान्योषधयो दुग्धं पात्रमश्ममयं तथा 07_008_0800 दोग्धा चासीत्तदा देवो दुग्धमूर्जस्करं प्रियम् 07_008_0801 असुरा दुदुहुर्मायामामपात्रे तु ते तदा 07_008_0802 दोग्धा द्विमूर्धा तत्रासीद्वत्सश्चासीद्विरोचनः 07_008_0803 कृषिं च सस्यं च नरा दुदुहुः पृथिवीतले 07_008_0804 स्वायंभुवो मनुर्वत्सस्तेषां दोग्धाभवत्पृथुः 07_008_0805 अलाबुपात्रे च तथा विषं दुग्धा वसुंधरा 07_008_0806 धृतराष्ट्रोऽभवद्दोग्धा तेषां वत्सस्तु तक्षकः 07_008_0807 सप्तर्षिभिर्ब्रह्म दुग्धा तथा चाक्लिष्टकर्मभिः 07_008_0808 दोग्धा बृहस्पतिः पात्रं छन्दो वत्सस्तु सोमराट् 07_008_0809 अन्तर्धानं चामपात्रे दुग्धा पुण्यजनैर्विराट् 07_008_0810 दोग्धा वैश्रवणस्तेषां वत्स आसीत्कुबेरकः 07_008_0811 पुण्यगन्धान्पद्मपात्रे गन्धर्वाप्सरसोऽदुहन् 07_008_0812 वत्सश्चित्ररथस्तेषां दोग्धा विश्वरुचिः प्रभुः 07_008_0813 स्वधां रजतपात्रे तु दुदुहुः पितरश्च ताम् 07_008_0814 वत्सोऽत्र वत्सरस्तेषां यमो दोग्धा तथान्तकः 07_008_0815 एवं निकायैस्तैर्दुग्धा पयोऽभीष्टं हि सा विराट् 07_008_0816 यैर्वर्तयन्ति ते ह्यद्य पात्रैर्वत्सैश्च नित्यशः 07_008_0817 स यज्ञैर्विविधैरिष्ट्वा पृथुर्वैन्यः प्रतापवान् 07_008_0818 संतर्पयित्वा भूतानि सर्वैः कामैर्मनःप्रियैः 07_008_0819 हैरण्यानकरोद्राजा ये केचित्पार्थिवा भुवि 07_008_0820 तान्ब्राह्मणेभ्यः प्रायच्छदश्वमेधे महामखे 07_008_0821 षष्टिनागसहस्राणि षष्टिनागशतानि च 07_008_0822 सौवर्णानकरोद्राजा ब्राह्मणेभ्यश्च तां ददौ 07_008_0823 इमां च पृथिवीं सर्वां मणिरत्नविभूषिताम् 07_008_0824 सौवर्णीमकरोद्राजा ब्राह्मणेभ्यश्च तान्ददौ 07_008_0825 स चेन्ममार सृञ्जय चतुर्भद्रतरस्त्वया 07_008_0826 पुत्रात्पुण्यतरस्तुभ्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0827 अयज्वानमदाक्षिण्यमधि श्वैत्येत्युदाहरत् 07_008=0827 Colophon. 07_008=0827 नारद उवाच 07_008_0828 रामो महातपाः शूरो वीरलोकनमस्कृतः 07_008_0829 जामदग्न्योऽप्यतियशा अवितृप्तो मरिष्यति 07_008_0830 यस्याभ्रमनुपर्येति भूमिं कुर्वन्विपांसुलाम् 07_008_0831 न चासीद्विक्रिया यस्य प्राप्य श्रियमनुत्तमाम् 07_008_0832 यः क्षत्रियैः परामृष्टे वत्से पितरि चुक्रुधे 07_008_0833 ततोऽवधीत्कार्तवीर्यमजितं समरे परैः 07_008_0834 क्षत्रियाणां चतुःषष्टिमयुतानि सहस्रशः 07_008_0835 तदा मृत्योः समेतानि एकैकं धनुषाजयत् 07_008_0836 ब्रह्मद्विषां चाथ तस्मिन्सहस्राणि चतुर्दश 07_008_0837 पुनरन्यानि जग्राह दन्तक्रूरे जघान ह 07_008_0838 सहस्रं मुसलेनाघ्नन्सहस्रमसिनावधीत् 07_008_0839 उद्बन्धनात्सहस्रं च हैहयाः समरे हताः 07_008_0840 सरथाश्वगजा वीरा निहतास्तत्र शेरते 07_008_0841 पितुर्वधामर्षितेन जामदग्न्येन धीमता 07_008_0842 निजघ्ने दशसाहस्रान्रामः परशुना तदा 07_008_0843 न ह्यमृश्यत ता वाचो यास्तैर्भृशमुदीरिताः 07_008_0844 भृगो रामाभिधावेति यदाक्रन्दन्द्विजोत्तमाः 07_008_0845 ततः काश्मीरदरदान्कुन्तिक्षुद्रकमालवान् 07_008_0846 अङ्गवङ्गकलिङ्गांश्च विदेहांस्ताम्रलिप्तकान् 07_008_0847 रक्षोवाहान्वीतिहोत्रांस्त्रिगर्तान्मार्तिकावतान् 07_008_0848 शिबीनन्यांश्च राजन्यान्देशे देशे सहस्रशः 07_008_0849 निजघान शितैर्बाणैर्जामदग्न्यः प्रतापवान् 07_008_0850 कोटीशतसहस्राणि क्षत्रियाणां सहस्रशः 07_008_0851 इन्द्रगोपकवर्णस्य बन्धुजीवनिभस्य च 07_008_0852 रुधिरस्य परीवाहैः पूरयित्वा सरांसि च 07_008_0853 सर्वानष्टादश द्वीपान्वशमानीय भार्गवः 07_008_0854 ईजे क्रतुशतैः पुण्यैः समाप्तवरदक्षिणैः 07_008_0855 वेदीमष्टनवोत्सेधां सौवर्णां विधिनिर्मिताम् 07_008_0856 सर्वरत्नशतैः पूर्णां पताकाशतमालिनीम् 07_008_0857 ग्राम्यारण्यैः पशुगणैः संपूर्णां च महीमिमाम् 07_008_0858 रामस्य जामदग्न्यस्य प्रतिजग्राह कश्यपः 07_008_0859 ततः शतसहस्राणि द्विपेन्द्रान्हेमभूषणान् 07_008_0860 निर्दस्युं पृथिवीं कृत्वा शिष्टेष्टजनसंकुलाम् 07_008_0861 कश्यपाय ददौ रामो हयमेधे महामखे 07_008_0862 त्रिःसप्तकृत्वः पृथिवीं कृत्वा निःक्षत्रियां प्रभुः 07_008_0863 इष्ट्वा क्रतुशतैर्वीरो ब्राह्मणेभ्यो ह्यमन्यत 07_008_0864 स कश्यपस्य वचनात्प्रोत्सार्य सरितां पतिम् 07_008_0865 इषुपाते युधां श्रेष्ठः कुर्वन्ब्राह्मणशासनम् 07_008_0866 अध्यावसद्गिरिश्रेष्ठं महेन्द्रं पर्वतोत्तमम् 07_008_0867 एवं गुणशतैर्जुष्टो भृगूणां कीर्तिवर्धनः 07_008_0868 जामदग्न्योऽप्यतियशा मरिष्यति महाद्युतिः 07_008_0869 त्वया चतुर्भद्रतरः पुत्रात्पुण्यतरस्तव 07_008_0870 अयज्वानमदाक्षिण्यं मा पुत्रमनुतप्यथाः 07_008_0871 एते चतुर्भद्रतरास्त्वया भद्रशताधिकाः 07_008_0872 मृता नरवरश्रेष्ठा मरिष्यन्ति च सृञ्जय 07_008=0872 Colophon. 07_008=0872 व्यास उवाच 07_008_0873 पुण्यमाख्यानमायुष्यं श्रुत्वा षोडशराजकम् 07_008_0874 अव्याहरन्नरपतिस्तूष्णीमासीत्स सृञ्जयः 07_008_0875 तमब्रवीत्तथासीनं नारदो भगवानृषिः 07_008_0876 श्रुतं कीर्तयतो मह्यं गृहीतं ते महाद्युते 07_008_0877 आहो स्विदन्ततो नष्टं श्राद्धं शूद्रापताविव 07_008_0878 स एवमुक्तः प्रत्याह प्राञ्जलिः सृञ्जयस्तदा 07_008_0879 पुत्रशोकापहं श्रुत्वा धन्यमाख्यानमुत्तमम् 07_008_0880 राजर्षीणां पुराणानां यज्वनां दक्षिणावताम् 07_008_0881 विस्मयेन हते शोके तमसीवार्कतेजसा 07_008_0882 विपाप्मास्म्यव्यथोपेतो ब्रूहि किं करवाण्यहम् 07_008=0882 नारद उवाच 07_008_0883 दिष्ट्यापहतशोकस्त्वं वृणीष्वेह यदिच्छसि 07_008_0884 तत्तत्प्रपत्स्यसे सर्वं न मृषावादिनो वयम् 07_008=0884 सृञ्जय उवाच 07_008_0885 एतेनैव प्रतीतोऽहं प्रसन्नो यद्भवान्मम 07_008_0886 प्रसन्नो यस्य भगवान्न तस्यास्तीह दुर्लभम् 07_008=0886 नारद उवाच 07_008_0887 पुनर्ददामि ते पुत्रं दस्युभिर्निहतं वृथा 07_008_0888 उद्धृत्य नरकात्कष्टात्पशुमप्रोक्षितं यथा 07_008=0888 व्यास उवाच 07_008_0889 प्रादुरासीत्ततः पुत्रः सृञ्जयस्याद्भुतप्रभः 07_008_0890 प्रसन्नेनर्षिणा दत्तः कुबेरतनयोपमः 07_008_0891 ततः संगम्य पुत्रेण प्रीतिमानभवन्नृपः 07_008_0892 ईजे च क्रतुभिर्मुख्यैः समाप्तवरदक्षिणैः 07_008_0893 अकृतास्त्रश्च भीतश्च न च सांनाहिको हतः 07_008_0894 अयज्वा चानपत्यश्च ततोऽसौ जीवितः पुनः 07_008_0895 शूरो वीरः कृतास्त्रश्च प्रमथ्यारीन्सहस्रशः 07_008_0896 अभिमन्युर्गतः स्वर्गं पृतनाभिमुखो हतः 07_008_0897 ब्रह्मचर्येण यान्कांश्चित्प्रज्ञया च श्रुतेन च 07_008_0898 इष्टैश्च क्रतुभिर्यान्ति तांस्ते पुत्रोऽक्षयान्गतः 07_008_0899 विद्वांसः कर्मभिः पुण्यैः स्वर्गमीहन्ति नित्यशः 07_008_0900 न तु स्वर्गादयं लोकः काम्यते स्वर्गवासिभिः 07_008_0901 तस्मात्स्वर्गगतं पुत्रमर्जुनस्य हतं रणे 07_008_0902 नेहानयितुं शक्यं हि किंचिदप्राप्यमीशितुम् 07_008_0903 एवं ज्ञात्वा स्थिरो भूत्वा मा शुचो धैर्यमाप्नुहि 07_008_0904 जीवन्त एव नः शोच्या न तु स्वर्गगतानघ 07_008_0905 शोचतो हि महाराज अघमेवाभिवर्धते 07_008_0906 तस्माच्छोकं परित्यज्य श्रेयसे प्रयतेद्बुधः 07_008_0907 प्रहर्षमभिमानं च सुखप्राप्तिं च चिन्तयन् 07_008_0908 एतदाहुर्बुधाः श्रेयो न शोकः शोक उच्यते 07_008_0909 एवं विद्वन्समुत्तिष्ठ प्रयतो भव मा शुचः 07_008_0910 श्रुतस्ते संभवो मृत्योस्तपांस्यनुपमानि च 07_008_0911 सर्वभूतसमत्वं च चञ्चलाश्च विभूतयः 07_008_0912 सृञ्जयस्य तु तं पुत्रं मृतं संजीवितं पुनः 07_008_0913 एवं विद्वन्महाराज मा शुचः साधयाम्यहम् 07_008=0913 संजय उवाच 07_008_0914 एतावदुक्त्वा भगवांस्तत्रैवान्तरधीयत 07_008_0915 वागीशाने भगवति व्यासे व्यभ्रनभःप्रभे 07_008_0916 गते मतिमतां श्रेष्ठे समाश्वास्य युधिष्ठिरम् 07_008_0917 पूर्वेषां पार्थिवेन्द्राणां महेन्द्रप्रतिमौजसाम् 07_008_0918 न्यायाधिगतवित्तानां तां श्रुत्वा यज्ञसंपदम् 07_008_0919 संपूज्य मनसा विद्वान्विशोकोऽभूद्युधिष्ठिरः 07_008_0920 पुनश्चाचिन्तयद्दीनः किं स्विद्वक्ष्ये धनंजयम् 07_008=0920 Colophon. % After the ref. of 7.84.1, S ins.: 07_009_0001 किरन्तं शरवर्षाणि रोषाद्द्रोणं महामृधे 07_009_0002 वित्रासयन्तं तां सेनां कौन्तेयानां महीपते 07_009_0003 दृष्ट्वा ततो महेष्वासो निघ्नन्तं च रथान्भृशम् 07_009_0004 घटोत्कचो महाबाहू रणायाभिजगाम ह 07_009_0005 पिशाचवदनैर्युक्तं रथं काञ्चनभूषितम् 07_009_0006 समास्थाय महाराज नानाप्रहरणैर्वृतम् 07_009_0007 दंशितस्तपनीयेन कवचेन सुवर्चसा 07_009_0008 भूषणैराचिताङ्गश्च नदन्निव च तोयदः 07_009_0009 हैडिम्बेयः सुसंक्रुद्धो द्रोणमभ्यद्रवद्बली 07_009_0010 तमभ्यधावदायान्तं क्रुद्धरूपमलम्बुसः 07_009_0011 ऋक्षचर्मपरिक्षिप्तं रथमास्थाय दंशितः 07_009_0012 रक्तोष्ठः सधनुः प्रांशुः कल्पवृक्ष इव स्थितः 07_009_0013 क्षिपञ्छतघ्नीं विपुलां मुसलोपलतोमरान् 07_009_0014 मुसण्ठीर्बहुलाश्चैव त्रिशूलानपि पट्टसान् 07_009_0015 कर्पणाञ्शतधारांश्च पिनाकान्विविधांस्तथा 07_009_0016 चक्राणि च क्षुरप्राणि क्षेपणीश्च कटंकटान् 07_009_0017 नाराचान्विविधानस्यन्सकङ्कोलूकवायसः 07_009_0018 चिक्षेप धनुरादाय निनदन्भैरवान्रवान् 07_009_0019 तं रौद्रं क्रूरमायान्तं दृष्ट्वा कालमिवागतम् 07_009_0020 प्राद्रवद्भयसंविग्ना सा राजन्पाण्डुवाहिनी 07_009_0021 सत्यकस्तु नरव्याघ्रो दृष्ट्वा तं राक्षसं युधि 07_009_0022 अभ्ययादमरप्रख्यो भ्रामयित्वा महद्धनुः 07_009_0023 अभ्यद्रवच्च तद्रक्षस्तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत् 07_009_0024 अलम्बुसं राक्षसेन्द्रं सोऽस्त्रवर्षैरवाकिरत् 07_009_0025 ततः पाण्डवसैन्यानि विद्रुतान्यथ भारत 07_009_0026 निरीक्ष्याभ्यद्रवत्तूर्णं त्वरमाणो घटोत्कचः 07_009_0027 चिक्षेप च गदाशक्तीस्तोमरानथ पट्टसान् 07_009_0028 हेमचित्रत्सरूनुग्रान्खड्गानाकाशसप्रभान् 07_009_0029 अन्योन्यमारादालोक्य राक्षसौ तौ महाबलौ 07_009_0030 भैरवं नदतुर्नादान्सतोयाविव तोयदौ 07_009_0031 ततः प्रववृते युद्धं घोरं राक्षससिंहयोः 07_009_0032 यादृगेव पुरा वृत्तं रामरावणयोर्मृधे 07_009_0033 तौ शक्तीश्च पिनाकांश्च वज्रान्खड्गान्परष्वधान् 07_009_0034 अन्योन्यमभिसंक्रुद्धौ तदा व्यसृजतामुभौ 07_009_0035 आकृष्यमाणे धनुषी तयोर्बाहुबलेन च 07_009_0036 यन्त्रेणेव तदा राजन्भृशं नादान्प्रचक्रतुः 07_009_0037 अलम्बुसस्ततश्चक्रं कृतान्तज्वलनप्रभम् 07_009_0038 घटोत्कचाय चिक्षेप यत्नमास्थाय वीर्यवान् 07_009_0039 तद्भैमसेनिः संप्रेक्ष्य चक्रं वेगवदन्तरे 07_009_0040 गदया ताडयामास तद्दीर्णं शतधाभवत् 07_009_0041 ततोऽग्निचूर्णैः सहसा चक्रघातविनिःसृतैः 07_009_0042 दंशकैरिव सा सेना पतद्भिर्भृशसंकुला 07_009_0043 ततः प्रतिहते चक्रे स वीरो रोषसंकुलः 07_009_0044 प्राहिणोत्तरसा शूलं शक्तीर्दशशतास्तदा 07_009_0045 ज्वलन्तीर्विकिरन्तीश्च ज्वालामालाः सहस्रशः 07_009_0046 युगान्तोल्कानिभास्तीक्ष्णा हेमदण्डा महास्वनाः 07_009_0047 ताश्चापतन्तीः संप्रेक्ष्य राक्षसस्य घटोत्कचः 07_009_0048 अर्धचन्द्रैः प्रचिच्छेद नाराचैः कङ्कपत्रिभिः 07_009_0049 ततो रोषपरीताङ्गः प्रमुमोच स राक्षसः 07_009_0050 शरवर्षं महाघोरं घटोत्कचरथं प्रति % After 7.84.21ab, S ins.: 07_010_0001 घटोत्कचोऽप्यसंभ्रान्तः शरवर्षं महत्तरम् 07_010_0002 अलम्बुसवधप्रेप्सुर्मुमोचाग्निरिव ज्वलन् 07_010_0003 अलम्बुसरथाच्चोग्राद्घटोत्कचरथादपि 07_010_0004 शराः प्रादुर्भवन्ति स्म द्विरेफा इव खाद्दिशः 07_010_0005 अभ्रच्छायेव रचिता बाणैस्तत्र नरेश्वर 07_010_0006 न स्म विज्ञायते किंचिदन्धकारे कृते शरैः 07_010_0007 तत आकर्णमुक्तेन भल्लेन च घटोत्कचः 07_010_0008 अलम्बुसस्य चिच्छेद शिरो यन्तुर्महाबलः 07_010_0009 ततोऽपरैर्वेगवद्भिः क्षुरैस्तस्य घटोत्कचः 07_010_0010 अक्षमीषां युगं चैव चिच्छेद युधि ताडयन् 07_010_0011 अवस्कन्द्य रथात्तूर्णं कैर्मीरिः क्रोधमूर्छितः 07_010_0012 तस्मिन्मायामयं घोरमस्त्रवर्षं ववर्ष ह 07_010_0013 घटोत्कचोऽप्याशु रथात्प्रस्कन्द्य स तमेव च 07_010_0014 मायास्त्रेणैव मायास्त्रं व्यधमत्समरे रिपोः 07_010_0015 हैडिम्बेनार्द्यमानस्तु युधि सोऽलम्बुसो दृढम् 07_010_0016 अन्तर्हितो महाराज घटोत्कचमयोधयत् 07_010_0017 अन्तर्धानगतं दृष्ट्वा तत्र तत्र घटोत्कचः 07_010_0018 गदया ताडयामास वेगवत्या महाबलः 07_010_0019 उत्पपात ततो व्योम्नि प्रहारपरिपीडितः 07_010_0020 अलम्बुसो राक्षसेन्द्रः सहसा पक्षिराडिव 07_010_0021 घटोत्कचोऽप्यसंभ्रान्तः खड्गपाणिरथोत्पतत् 07_010_0022 ततो वेगेन महता विवर्षिषुरिवाम्बुदः 07_010_0023 तमापतन्तं संप्रेक्ष्य कैर्मीरी राक्षसोत्तमः 07_010_0024 अभिदुद्राव वेगेन सिंहः सिंहमिव स्थितम् 07_010_0025 दक्षिणेनासिमुद्यम्य वक्षः प्रच्छाद्य वर्मणा 07_010_0026 अभिदुद्राव वेगेन वेगवन्तं घटोत्कचः 07_010_0027 तावुभौ वेगसंरब्धावलम्बुसघटोत्कचौ 07_010_0028 अन्योन्यस्य तथैवोरू समाजघ्नतुरञ्जसा 07_010_0029 अन्योन्यस्याभिघातेन तयो राक्षससिंहयोः 07_010_0030 शैलेनाभिहतस्यैव शैलस्याभून्महास्वनः 07_010_0031 ततोपसृत्य सहसा पुनरापेततुर्भृशम् 07_010_0032 चरन्तावसिमार्गांस्तान्विविधान्राक्षसोत्तमौ 07_010_0033 तयोर्गात्रेषु पतितावसी भिन्नौ निपेततुः 07_010_0034 वेगोत्सृष्टे मघवता वज्रे शैलतटेष्विव 07_010_0035 ततः सैन्यानि ददृशुस्तद्युद्धमतिदारुणम् 07_010_0036 युद्धं तयो राक्षसयोरामिषे श्येनयोरिव 07_010_0037 ततो लोहितरक्ताक्षावुभौ तौ राक्षसोत्तमौ 07_010_0038 अदृश्येतां तु शार्दूलौ सन्ध्यारक्ताविवाम्बुदौ 07_010_0039 चक्राते श्येनवच्चैव मण्डलानि सहस्रशः 07_010_0040 उभौ निस्त्रिंशहस्तौ तौ सपक्षाविव पक्षिणौ 07_010_0041 ततो भ्राम्य तु तं खड्गं पाण्डोः किर्मीरनन्दनः 07_010_0042 चिक्षेपास्य शिरो हर्तुं स च तस्य घटोत्कचः 07_010_0043 तावसी युगपद्दीप्तौ समेत्य विपुलौ भुवि 07_010_0044 पतितौ तौ तु बाहुभ्यां राक्षसौ समसज्जताम् 07_010_0045 शीर्षघातांसघातैश्च परस्परमथाहतौ 07_010_0046 पुनर्विमिश्रितौ वीरौ व्यायुध्येते मुहुर्मुहुः % After 7.104.33, T G2-5 ins.: 07_011_0001 भीमोऽपि च महाराज वैकर्तनमुपाद्रवत् 07_011_0002 आसुरे तु महासैन्ये तारकं पावकिर्यथा 07_011_0003 तयोरेवं महद्युद्धमभवद्भीमकर्णयोः 07_011_0004 तं भीमसेनो महता शरवर्षेण वारयन् 07_011_0005 विव्याध सारथिं चास्य हयांश्च चतुरः शरैः 07_011_0006 ध्वजं चास्य पताकां च भल्लैः संनतपर्वभिः 07_011_0007 रथं च चक्ररक्षौ च भीमश्चिच्छेद मारिष 07_011_0008 कर्णोऽपि रथिनां श्रेष्ठो भीमसेनेन कम्पितः 07_011_0009 खड्गचर्मधरो राजन्भीममभ्यद्रवद्बली 07_011_0010 भीमश्चिच्छेद खड्गं च चर्मणा सह मारिष 07_011_0011 दृष्ट्वा कर्णं च पार्थेन बाधितं बहुभिः शरैः 07_011_0012 दुर्योधनो महाराज दुःशलं प्रत्यभाषत 07_011_0013 कर्णं कृच्छ्रगतं पश्य शीघ्रं यानं प्रयच्छ ह 07_011_0014 एवमुक्तस्ततो राजा दुःशलः समुपाद्रवत् 07_011_0015 दुःशलस्य रथं कर्णश्चारुरोह महारथः 07_011_0016 तौ पार्थः सहसा गत्वा विव्याध दशभिः शरैः 07_011_0017 पुनश्च कर्णं विद्ध्वापि दुःशलस्य शिरोऽहरत् 07_011_0018 दुःशलं निहतं दृष्ट्वा भीमसेनेन मारिष 07_011_0019 तस्यैव धनुरादाय कर्णो विव्याध पाण्डवम् 07_011_0020 अन्योन्यं समरे वीरौ युयुधाते महाबलौ 07_011_0021 शत्रुघ्नौ शत्रुमध्ये तु बलवज्रभृताविव 07_011_0022 भीमो विद्ध्वा हयांश्चैव सारथिं च पुनः पुनः 07_011_0023 कर्णमभ्यद्रवत्पार्थः प्रहसंश्च महाबलः 07_011_0024 ततो व्यायच्छमानस्य भीमसेनस्य संयुगे 07_011_0025 तत्सैन्यं शकलीभूतं न प्राज्ञायत किंचन % After 7.114.42, B Dc1 D5 ins.: 07_012_0001 ततश्चटचटाशब्दो गोधाघातादभूत्तयोः 07_012_0002 तलशब्दश्च सुमहान्सिंहनादश्च भैरवः 07_012_0003 रथनेमिनिनादश्च ज्याशब्दश्चैव दारुणः 07_012_0004 योधा व्युपारमन्युद्धाद्दिदृक्षन्तः पराक्रमम् 07_012_0005 कर्णपाण्डवयो राजन्परस्परवधैषिणोः 07_012_0006 देवर्षिसिद्धगन्धर्वाः साधु साध्वित्यपूजयन् 07_012_0007 मुमुचुः पुष्पवर्षं च विद्याधरगणास्तथा 07_012_0008 ततो भीमो महाबाहुः संरम्भी दृढविक्रमः 07_012_0009 अस्त्रैरस्त्राणि संवार्य शरैर्विव्याध सूतजम् 07_012_0010 कर्णोऽपि भीमसेनस्य निवार्येषून्महाबलः 07_012_0011 प्राहिणोन्नव नाराचानाशीविषसमान्रणे 07_012_0012 तावद्भिरथ तान्भीमो व्योम्नि चिच्छेद पत्रिभिः 07_012_0013 नाराचान्सूतपुत्रस्य तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत् 07_012_0014 ततो भीमो महाबाहुः शरं क्रुद्धान्तकोपमम् 07_012_0015 मुमोचाधिरथेर्वीरो यमदण्डमिवापरम् 07_012_0016 तमापतन्तं चिच्छेद राधेयः प्रहसन्निव 07_012_0017 त्रिभिः शरैः शरं राजन्पाण्डवस्य प्रतापवान् 07_012_0018 पुनश्चासृजदुग्राणि शरवर्षाणि पाण्डवः % After 7.118.15, Dn2 D2.3.5.6 S ins.: 07_013=0000 संजय उवाच 07_013_0001 एवमुक्तो रणे पार्थो भूरिश्रवसमब्रवीत् 07_013_0002 व्यक्तमेव हि जीर्णः सन्बुद्धिं रञ्जयसे नृप 07_013_0003 अनर्थकमिदं सर्वं यत्त्वया व्याहृतं प्रभो 07_013_0004 हृषीकेशेन संबन्धं गर्हसे मां च मूढवत् 07_013_0005 रणानामसि धर्मज्ञः सर्वशास्त्रार्थपारगः 07_013_0006 न चाधर्ममहं कुर्यां जानंश्चैव हि मुह्यसे 07_013_0007 युध्यन्ते क्षत्रियाः शत्रून्स्वैः स्वैः परिवृता नृप 07_013_0008 भ्रातृभिः पितृभिः पुत्रैस्तथा संबन्धिबान्धवैः 07_013_0009 वयस्यैरथ मित्रैश्च स्वबाहुबलमाश्रिताः 07_013_0010 अहं हि सात्यकिं शिष्यं सुखसंबन्धिमेव च 07_013_0011 मदर्थे युध्यमानं च त्यक्त्वा प्राणान्सुदुस्त्यजान् 07_013_0012 मम बाहुं रणे राजन्दक्षिणं युद्धदुर्मदम् 07_013_0013 निकृत्यमानं तं दृष्ट्वा कथं शत्रुवशं गतम् 07_013_0014 त्वया निकृष्यमाणं च दृष्टवानस्मि निष्क्रियम् 07_013_0015 न चात्मा रक्षितव्यो हि एको रणगतेन हि 07_013_0016 यो यस्य युध्यतेऽर्थाय स संरक्ष्यो नराधिप 07_013_0017 तै रक्ष्यमाणः स नृपो रक्षितव्यो महामृधे 07_013_0018 यद्यहं सात्यकिं दृष्ट्वा तूष्णीमासिष्य आहवे 07_013_0019 ततस्तेन वियोगश्च प्राप्यं नरकमेव च 07_013_0020 रक्षितश्च मया यस्मात्तस्माल्लब्धो मया स च 07_013_0021 यशश्चैव स्वपक्षेभ्यः फलं मित्रस्य रक्षणात् 07_013_0022 यच्च मां गर्हसे राजन्नन्येन सह संगतम् 07_013_0023 कस्तेन संगमं नेच्छेत्तत्र ते बुद्धिविभ्रमः 07_013_0024 कवचं धुन्वतस्तुभ्यं रथं चारोहतः स्वयम् 07_013_0025 धनुर्ज्यां कर्षतश्चैव युध्यतः सह शत्रुभिः 07_013_0026 एवं रथगजाकीर्णे हयपत्तिसमाकुले 07_013_0027 सिंहनादोद्धतरवे गम्भीरे सैन्यसागरे 07_013_0028 स्वैश्चापि समुपेतस्य विक्रान्तस्य तथा रणे 07_013_0029 सत्यकेन कथं योग्यः संग्रामस्ते भविष्यति 07_013_0030 बहुभिः सह संगम्य निर्जित्य च महारथान् 07_013_0031 श्रान्तश्च श्रान्तवाहश्च क्षीणसर्वायुधस्त्वया 07_013_0032 ईदृशं सात्यकिं संख्ये निर्जित्य च महारथम् 07_013_0033 अधिकं त्वं विजानीषे तथाप्यन्यमना भवान् 07_013_0034 यदिच्छसि शिरश्चास्य असिना हर्तुमाहवे 07_013_0035 तथा कृच्छ्रगतं दृष्ट्वा सात्यकिं कः क्षमिष्यति 07_013_0036 त्वं तु गर्हय चात्मानमात्मानं यो न रक्षसि 07_013_0037 कथं करिष्यसे वीर यो वा त्वां संश्रयेज्जनः 07_013_0038 आत्तशस्त्रस्य हि रणे वृष्णीपुत्रं जिघांसतः 07_013_0039 छिन्नवान्यदहं बाहुं नैतल्लोकविगर्हितम् 07_013_0040 न्यस्तशस्त्रस्य हि पुनर्विकलस्य विवर्मणः 07_013_0041 अभिमन्योर्वधं तात धार्मिकः को नु पूजयेत् % After 7.118.26, S ins.: 07_014_0001 दुर्योधनस्य क्षुद्रस्य न प्रमाणे च तिष्ठतः 07_014_0002 सौमदत्तेरयं साधु सर्वसाहाय्यकारिणः 07_014_0003 अस्मदीया मया रक्ष्याः प्राणबाध उपस्थिते 07_014_0004 ये मे प्रत्यक्षतो वीरा हन्येरन्निति मे मतिः 07_014_0005 सत्यकश्च वशं नीतः कौरवेण महात्मना 07_014_0006 ततो मयैतच्चरितं प्रतिज्ञारक्षणं प्रति 07_014=0006 संजय उवाच 07_014_0007 पुनश्च कृपयाविष्टो बहु तत्तद्विचिन्तयन् 07_014_0008 उवाच चैनं कौरव्यमर्जुनः शोकपीडितः 07_014_0009 धिगस्तु क्षत्रधर्मं तु यत्र त्वं पुरुषेश्वरः 07_014_0010 अवस्थामीदृशीं प्राप्तः शरण्यः शरणप्रदः 07_014_0011 नातिभारः कृतान्तस्य विद्यते कुरुनन्दन 07_014_0012 यत्र त्वं पुरुषव्याघ्रः प्राप्तः पापामिमां दशाम् 07_014_0013 नात्मनः सुकृतस्यास्य फलं वै नृपसत्तम 07_014_0014 यत्र त्वं कुरुशार्दूल प्राप्तः पापामिमां दशाम् 07_014_0015 रौरवं नरकं भीमं गमिष्यति सुयोधनः 07_014_0016 यत्कृते नरशार्दूलः प्राप्तः पापामिमां दशाम् 07_014_0017 को हि नाम पुमाँल्लोके मादृशः पुरुषोत्तम 07_014_0018 प्रहरेत्त्वद्विधे त्वद्य प्रतिज्ञा यदि नो भवेत् % After 1004*, B Dc1 Dn1 D3 ins.: 07_015_0001 ततः क्रुद्धो महाबाहुरैन्द्रमस्त्रं दुरासदम् 07_015_0002 प्रादुश्चक्रे महाराज त्रासयन्सर्वभारतान् 07_015_0003 ततः शराः प्रादुरासन्दिव्यास्त्रप्रतिमन्त्रिताः 07_015_0004 प्रदीप्ताश्च शिखिमुखाः शतशोऽथ सहस्रशः 07_015_0005 आकर्णपूर्णनिर्मुक्तैरग्न्यर्कांशुनिभैः शरैः 07_015_0006 नभोऽभवत्तद्दुष्प्रेक्ष्यमुल्काभिरिव संवृतम् 07_015_0007 ततः शस्त्रान्धकारं तत्कौरवैः समुदीरितम् 07_015_0008 अशक्यं मनसाप्यन्यैः पाण्डवः संभ्रमन्निव 07_015_0009 नाशयामास विक्रम्य शरैर्दिव्यास्त्रमन्त्रितैः 07_015_0010 नैशं तमोंऽशुभिः क्षिप्रं दिनादाविव भास्करः 07_015_0011 ततस्तु तावकं सैन्यं दीप्तैः शरगभस्तिभिः 07_015_0012 आक्षिपत्पल्वलाम्बूनि निदाघार्क इव प्रभुः 07_015_0013 ततो दिव्यास्त्रविदुषा प्रहिताः सायकांशवः 07_015_0014 समाप्लवन्द्विषत्सैन्यं लोकं भानोरिवांशवः 07_015_0015 तथापरे समुत्सृष्टा विशिखास्तिग्मतेजसः 07_015_0016 हृदयान्याशु वीराणां विविशुः प्रियबन्धुवत् 07_015_0017 य एनमीयुः समरे त्वद्योधाः शूरमानिनः 07_015_0018 शलभा इव ते दीप्ता अग्निं प्राप्य ययुः क्षयम् 07_015_0019 एवं स मृद्नञ्शत्रूणां जीवितानि यशांसि च 07_015_0020 पार्थश्चचार संग्रामे मृत्युर्विग्रहवानिव 07_015_0021 सकिरीटानि वस्त्राणि साङ्गदान्विपुलान्भुजान् 07_015_0022 सकुण्डलयुगान्कर्णान्केषांचिदहरच्छरैः 07_015_0023 सतोमरान्गजस्थानां सप्रासान्हयसादिनाम् 07_015_0024 सचर्मणः पदातीनां रथिनां च सधन्वनः 07_015_0025 सप्रतोदान्नियन्तॄणां बाहूंश्चिच्छेद पाण्डवः 07_015_0026 प्रदीप्तोग्रशरार्चिष्मान्बभौ तत्र धनंजयः 07_015_0027 सविस्फुलिङ्गाग्रशिखो ज्वलन्निव हुताशनः 07_015_0028 तं देवराजप्रतिमं सर्वशस्त्रभृतां वरम् 07_015_0029 युगपद्दिक्षु सर्वासु रथस्थं पुरुषर्षभम् 07_015_0030 दर्शयन्तं महास्त्राणि प्रेक्षणीयं धनंजयम् 07_015_0031 नृत्यन्तं रथमार्गेषु धनुर्ज्यातलनादिनम् 07_015_0032 निरीक्षितुं न शेकुस्ते यत्नवन्तोऽपि पार्थिवाः 07_015_0033 मध्यंदिनगतं सूर्यं प्रतपन्तमिवाम्बरे 07_015_0034 दीप्तोग्रसंभृतशरः किरीटी विरराज ह 07_015_0035 वर्षास्विवोदीर्णजलः सेन्द्रधन्वाम्बुदो महान् 07_015_0036 महास्त्रसंप्लवे तस्मिञ्जिष्णुना संप्रवर्तिते 07_015_0037 सुदुस्तरे महाघोरे ममज्जुर्योधपुंगवाः 07_015_0038 उत्कृत्तवदनैर्देहैः शरीरैः कृत्तबाहुभिः 07_015_0039 भुजैश्च पाणिनिर्मुक्तैः पाणिभिर्व्यङ्गुलीकृतैः 07_015_0040 कृत्ताग्रहस्तैः करिभिः कृत्तदन्तैर्मदोत्कटैः 07_015_0041 हयैश्छिन्नखुरग्रीवै रथैश्च शकलीकृतैः 07_015_0042 निकृत्तान्त्रैः कृत्तपादैस्तथान्यैः कृत्तसंधिभिः 07_015_0043 निश्चेष्टैर्विस्फुरद्भिश्च कूजद्भिश्च सहस्रशः 07_015_0044 मृत्योराघातललितं तत्पार्थायोधनं महत् 07_015_0045 अपश्याम महीपाल भीरूणां भयवर्धनम् 07_015_0046 आक्रीडमिव रुद्रस्य पुराभ्यर्दयतः पशून् 07_015_0047 गजानां क्षुरनिर्मुक्तैः करैः सभुजगेव भूः 07_015_0048 क्वचिद्बभौ स्रग्विणीव वक्रपद्मैः समाचिता 07_015_0049 विचित्रोष्णीषमुकुटैः केयूराङ्गदकुण्डलैः 07_015_0050 स्वर्णचित्रतनुत्रैश्च भाण्डैश्च गजवाजिनाम् 07_015_0051 किरीटशतसंकीर्णा तत्र तत्र समाचिता 07_015_0052 विरराज भृशं चित्रा मही नववधूरिव 07_015_0053 मज्जामेदःकर्दमिनीं शोणितौघतरङ्गिणीम् 07_015_0054 मर्मास्थिभिरगाधां च केशशैवलशाद्वलाम् 07_015_0055 शिरोबाहूपलतटां रुग्णक्रोडास्थिसंकटाम् 07_015_0056 चित्रध्वजपताकाढ्यां छत्त्रचापोर्मिमालिनीम् 07_015_0057 विगतासुमहाकायां गजदेहाभिसंकुलाम् 07_015_0058 रथोडुपशताकीर्णां हयसंघातरोधसम् 07_015_0059 रथचक्रयुगेषाक्षकूबरैरतिदुर्गमाम् 07_015_0060 प्रासासिशक्तिपरशुविशिखाहिदुरासदाम् 07_015_0061 बलकङ्कमहानक्रां गोमायुमकरोत्कटाम् 07_015_0062 गृध्रोदग्रमहाग्राहां शिवाविरुतभैरवाम् 07_015_0063 नृत्यत्प्रेतपिशाचाद्यैर्भूतैः कीर्णां सहस्रशः 07_015_0064 गतासुयोधनिश्चेष्टशरीरशतवाहिनीम् 07_015_0065 महाप्रतिभयां रौद्रां घोरां वैतरणीमिव 07_015_0066 नदीं प्रवर्तयामास भीरूणां भयवर्धिनीम् 07_015_0067 तं दृष्ट्वा तस्य विक्रान्तमन्तकस्येव रूपिणः 07_015_0068 अभूतपूर्वं कुरुषु भयमागाद्रणाजिरे 07_015_0069 तत आदाय वीराणामस्त्रैरस्त्राणि पाण्डवः 07_015_0070 आत्मानं रौद्रमाचष्ट रौद्रकर्मणि निष्ठितः 07_015_0071 ततो रथवरान्राजन्नभ्यतिक्रामदर्जुनः % K4 B Dc1 Dn D2.3 ins. after 7.121.15: D1 % after 14ab: D5 after 16cd: 07_016_0001 एष मध्ये कृतः षड्भिः पार्थ वीरैर्महारथैः 07_016_0002 जीवितेप्सुर्महाबाहो भीतस्तिष्ठति सैन्धवः 07_016_0003 एताननिर्जित्य रणे षड्रथान्पुरुषर्षभ 07_016_0004 न शक्यः सैन्धवो हन्तुं ततो निर्व्याजमर्जुन 07_016_0005 योगमत्र विधास्यामि सूर्यस्यावरणं प्रति 07_016_0006 अस्तं गत इति व्यक्तं द्रक्ष्यत्येकः स सिन्धुराट् 07_016_0007 हर्षेण जीविताकाङ्क्षी विनाशार्थं तव प्रभो 07_016_0008 न गोप्स्यति दुराचारः स आत्मानं कथंचन 07_016_0009 तत्र छिद्रे प्रहर्तव्यं त्वयास्य कुरुसत्तम 07_016_0010 व्यपेक्षा नैव कर्तव्या गतोऽस्तमिति भास्करः 07_016_0011 एवमस्त्विति बीभत्सुः केशवं प्रत्यभाषत 07_016_0012 ततोऽसृजत्तमः कृष्णः सूर्यस्यावरणं प्रति 07_016_0013 योगी योगेन संयुक्तो योगिनामीश्वरो हरिः 07_016_0014 सृष्टे तमसि कृष्णेन गतोऽस्तमिति भास्करः 07_016_0015 त्वदीया जहृषुर्योधाः पार्थनाशान्नराधिप 07_016_0016 ते प्रहृष्टा रणे राजन्नापश्यन्सैनिका रविम् 07_016_0017 उन्नाम्य वक्त्राणि तदा स च राजा जयद्रथः 07_016_0018 वीक्षमाणे ततस्तस्मिन्सिन्धुराजे दिवाकरम् 07_016_0019 पुनरेवाब्रवीत्कृष्णो धनंजयमिदं वचः 07_016_0020 पश्य सिन्धुपतिं वीरं प्रेक्षमाणं दिवाकरम् 07_016_0021 भयं विपुलमुत्सृज्य त्वत्तो भरतसत्तम 07_016_0022 अयं कालो महाबाहो वधायास्य दुरात्मनः 07_016_0023 छिन्धि मूर्धानमस्याशु कुरु साफल्यमात्मनः 07_016_0024 इत्येवं केशवेनोक्तः पाण्डुपुत्रः प्रतापवान् 07_016_0025 न्यवधीत्तावकं सैन्यं शरैरर्काग्निसंनिभैः 07_016_0026 कृपं विव्याध विंशत्या कर्णं पञ्चाशता शरैः 07_016_0027 शल्यं दुर्योधनं चैव षड्भिः षड्भिरताडयत् 07_016_0028 वृषसेनं तथाष्टाभिः षष्ट्या सैन्धवमेव च 07_016_0029 तथैवान्यान्महाबाहुस्त्वदीयान्पाण्डुनन्दनः 07_016_0030 गाढं विद्ध्वा शरै राजञ्जयद्रथमुपाद्रवत् 07_016_0031 तं समीपस्थितं दृष्ट्वा लेलिहानमिवानलम् 07_016_0032 जयद्रथस्य गोप्तारः संशयं परमं गताः 07_016_0033 ततः सर्वे महाराज तव योधा जयैषिणः 07_016_0034 सिषिचुः शरधाराभिः पाकशासनिमाहवे 07_016_0035 संछाद्यमानः कौन्तेयः शरजालैरनेकशः 07_016_0036 अक्रुध्यत्स महाबाहुरजितः कुरुनन्दनः 07_016_0037 ततः शरमयं जालं तुमुलं पाकशासनिः 07_016_0038 व्यसृजत्पुरुषव्याघ्रस्तव सैन्यजिघांसया 07_016_0039 ते हन्यमाना वीरेण योधा राजन्रणे तव 07_016_0040 प्रजहुः सैन्धवं भीता द्वौ समं नाप्यधावताम् 07_016_0041 तत्राद्भुतमपश्याम कुन्तीपुत्रस्य विक्रमम् 07_016_0042 तादृङ्न भावी भूतो वा यच्चकार महायशाः 07_016_0043 द्विपान्द्विपगतांश्चैव हयान्हयगतानपि 07_016_0044 तथा स रथिनश्चैव न्यहन्रुद्रः पशूनिव 07_016_0045 न तत्र समरे कश्चिन्मया दृष्टो नराधिप 07_016_0046 गजो वाजी नरो वापि यो न पार्थशराहतः 07_016_0047 रजसा तमसा चैव योधाः संछन्नचक्षुषः 07_016_0048 कश्मलं प्राविशन्घोरं नान्वजानन्परस्परम् 07_016_0049 ते शरैर्भिन्नमर्माणः सैनिकाः पार्थचोदितैः 07_016_0050 बभ्रमुश्चस्खलुः पेतुः सेदुर्मम्लुश्च भारत 07_016_0051 तस्मिन्महाभीषणके प्रजानामिव संक्षये 07_016_0052 रणे महति दुष्पारे वर्तमाने सुदारुणे 07_016_0053 शोणितस्य प्रसेकेन शीघ्रत्वादनिलस्य च 07_016_0054 अशाम्यत्तद्रजो भौममसृक्सिक्ते धरातले 07_016_0055 आनाभि निरमज्जंश्च रथचक्राणि शोणिते 07_016_0056 मत्ता वेगवतो राजंस्तावकानां रणाङ्गणे 07_016_0057 हस्तिनश्च हतारोहा दारिताङ्गाः सहस्रशः 07_016_0058 स्वान्यनीकानि मृद्नन्त आर्तनादाः प्रदुद्रुवुः 07_016_0059 हयाश्च पतितारोहाः पत्तयश्च नराधिप 07_016_0060 प्रदुद्रुवुर्भयाद्राजन्धनंजयशराहताः 07_016_0061 मुक्तकेशा विकवचाः क्षरन्तः क्षतजं क्षितौ 07_016_0062 प्रपलायन्त संत्रस्तास्त्यक्त्वा रणशिरो जनाः 07_016_0063 ऊरुग्राहगृहीताश्च केचित्तत्राभवन्भुवि 07_016_0064 हतानां चापरे मध्ये द्विरदानां निलिल्यिरे 07_016_0065 एवं तव बलं राजन्द्रावयित्वा धनंजयः 07_016_0066 न्यवधीत्सायकैर्घोरैः सिन्धुराजस्य रक्षिणः 07_016_0067 कर्णं द्रौणिं कृपं शल्यं वृषसेनं सुयोधनम् 07_016_0068 छादयामास तीव्रेण शरजालेन पाण्डवः 07_016_0069 न गृह्णन्नक्षिपन्राजन्नमुञ्चन्नापि संदधन् 07_016_0070 अदृश्यतार्जुनः संख्ये शीघ्रास्त्रत्वात्कथंचन 07_016_0071 धनुर्मण्डलमेवास्य दृश्यते स्मास्यतः सदा 07_016_0072 सायकाश्च व्यदृश्यन्त निश्चरन्तः समन्ततः 07_016_0073 कर्णस्य तु धनुश्छित्त्वा वृषसेनस्य चैव ह 07_016_0074 शल्यस्य सूतं भल्लेन रथनीडादपातयत् 07_016_0075 गाढविद्धावुभौ कृत्वा शरैः स्वस्रीयमातुलौ 07_016_0076 अर्जुनो जयतां श्रेष्ठो द्रौणिशारद्वतौ रणे 07_016_0077 एवं तान्व्याकुलीकृत्य त्वदीयानां महारथान् 07_016_0078 उज्जहार शरं घोरं पाण्डवोऽनलसंनिभम् 07_016_0079 इन्द्राशनिसमप्रख्यं दिव्यमस्त्राभिमन्त्रितम् 07_016_0080 सर्वभारसहं शश्वद्गन्धमाल्यार्चितं महत् 07_016_0081 वज्रेणास्त्रेण संयोज्य विधिवत्कुरुनन्दनः 07_016_0082 समादधन्महाबाहुर्गाण्डिवे क्षिप्रमर्जुनः 07_016_0083 तस्मिन्संधीयमाने तु शरे ज्वलनतेजसि 07_016_0084 अन्तरिक्षे महानादो भूतानामभवन्नृप 07_016_0085 अब्रवीच्च पुनस्तत्र त्वरमाणो जनार्दनः % B1-4 Dc1 ins. after 7.123.36: B5 after 40: Dn1 % after 39ab: D5 after 41: 07_017_0001 अनुकर्षैरुपासङ्गैः पताकाभिर्ध्वजैस्तथा 07_017_0002 उपस्करैरधिष्ठानैरीषादण्डकबन्धुरैः 07_017_0003 चक्रैः प्रमथितैश्चित्रैरक्षैश्च बहुधा रणे 07_017_0004 युगैर्योक्त्रैः कलापैश्च धनुर्भिः सायकैस्तथा 07_017_0005 परिस्तोमैः कुथाभिश्च परिघैरङ्कुशैस्तथा 07_017_0006 शक्तिभिर्भिन्दिपालैश्च तूणैः शूलैः परश्वधैः 07_017_0007 प्रासैश्च तोमरैश्चैव कुन्तैर्यष्टिभिरेव च 07_017_0008 शतघ्नीभिर्भुशुण्डीभिः खड्गैः परशुभिस्तथा 07_017_0009 मुसलैर्मुद्गरैश्चैव गदाभिः कुणपैस्तथा 07_017_0010 सुवर्णविकृताभिश्च कशाभिर्भरतर्षभ 07_017_0011 घण्टाभिश्च गजेन्द्राणां भाण्डैश्च विविधैरपि 07_017_0012 स्रग्भिश्च नानाभरणैर्वस्त्रैश्चैव महाधनैः 07_017_0013 अपविद्धैर्बभौ भूमिर्ग्रहैर्द्यौरिव शारदी 07_017_0014 पृथिव्यां पृथिवीहेतोः पृथिवीपतयो हताः 07_017_0015 पृथिवीमुपगुह्याङ्गैः सुप्ताः कान्तामिव प्रियाम् 07_017_0016 इमांश्च गिरिकूटाभान्नागानैरावतोपमान् 07_017_0017 क्षरतः शोणितं भूरि शस्त्रच्छेददरीमुखैः 07_017_0018 दरीमुखैरिव गिरीन्गैरिकाम्बुपरिस्रवान् 07_017_0019 तव बाणहतान्वीर पश्य निष्टनतः क्षितौ 07_017_0020 हयांश्च पतितान्पश्य स्वर्णभाण्डविभूषितान् 07_017_0021 गन्धर्वनगराकारान्रथांश्च निहतेश्वरान् 07_017_0022 छिन्नध्वजपताकाक्षान्विचक्रान्हतसारथीन् 07_017_0023 निकृत्तकूबरयुगान्भग्नेषान्बन्धुरान्प्रभो 07_017_0024 पश्य पार्थ हयान्भूमौ विमानोपमदर्शनान् 07_017_0025 पत्तींश्च निहतान्वीर शतशोऽथ सहस्रशः 07_017_0026 धनुर्भृतश्चर्मभृतः शयानान्रुधिरोक्षितान् 07_017_0027 महीमालिङ्ग्य सर्वाङ्गैः पांसुध्वस्तशिरोरुहान् 07_017_0028 पश्य योधान्महाबाहो त्वच्छरैर्भिन्नविग्रहान् 07_017_0029 निपातितद्विपरथवाजिसंकुलम् 07_017_0030 असृग्वसापिशितसमृद्धकर्दमम् 07_017_0031 निशाचरश्ववृकपिशाचमोदनं 07_017_0032 महीतलं नरवर पश्य दुर्दृशम् 07_017_0033 इदं महत्त्वय्युपपद्यते विभो 07_017_0034 रणाजिरे कर्म यशोभिवर्धनम् 07_017_0035 शतक्रतौ चापि च देवसत्तमे 07_017_0036 महाहवे जघ्नुषि दैत्यदानवान् 07_017_0037 स दर्शयन्नेव किरीटिनेऽरिहा 07_017_0038 जनार्दनस्तामरिभूमिमञ्जसा 07_017_0039 अजातशत्रुं समुपेत्य पाण्डवं 07_017_0040 निवेदयामास हतं जयद्रथम् % After 7.124.18, B Dc1 Dn1 ins.: 07_018_0001 संहृष्टेन्द्रियचित्तात्मा नाशकद्वक्तुमोजसा 07_018_0002 मुहूर्तमिव हर्षेण तूष्णीं भूत्वा महामतिः 07_018_0003 ततो हर्षान्वितो राजा हर्षाश्रुप्लुतलोचनः 07_018_0004 उवाच परमप्रीतः सगद्गदमिदं वचः 07_018_0005 प्रियमेतदुपश्रुत्य त्वत्तः पुष्करलोचन 07_018_0006 नान्तं गच्छामि हर्षस्य तितीर्षुरुदधेरिव 07_018_0007 अत्यद्भुतमिदं कृष्ण कृतं पार्थेन धीमता 07_018_0008 त्वया गुप्तेन गोविन्द घ्नता पापं जयद्रथम् 07_018_0009 किं तु नात्यद्भुतं तेषां येषां नस्त्वं समाश्रयः 07_018_0010 स्थितः सर्वात्मना नित्यं प्रियेषु च हितेषु च 07_018_0011 त्वं चैवास्माभिराश्रित्य कृतः शस्त्रसमुद्यमः 07_018_0012 सुरैरिवासुरवधे शक्रं शक्रानुजाहवे 07_018_0013 असंभाव्यमिदं कर्म देवैरपि जनार्दन 07_018_0014 त्वद्बुद्धिबलवीर्येण कृतवानेष फल्गुनः 07_018_0015 बाल्यात्प्रभृति ते कृष्ण कर्माणि श्रुतवानहम् 07_018_0016 अमानुषाणि दिव्यानि महान्ति च बहूनि च 07_018_0017 यदैवानुगृहीताः स्म त्वया स्नेहानुरागतः 07_018_0018 तदैवाज्ञासिषं शत्रून्हतान्प्राप्तां च मेदिनीम् 07_018_0019 मार्कण्डेयः पुराणर्षिश्चरितज्ञस्तवानघ 07_018_0020 माहात्म्यमनुभावं च पुरा कीर्तितवान्मुनिः 07_018_0021 असितो देवलश्चैव नारदश्च महातपाः 07_018_0022 पितामहश्च मे व्यासस्त्वामाहुर्विधिमुत्तमम् 07_018_0023 त्वं तेजस्त्वं परं ब्रह्म त्वं सत्यं त्वं महत्तपः 07_018_0024 त्वं श्रेयस्त्वं यशश्चाग्र्यं कारणं जगतस्तथा 07_018_0025 त्वया सृष्टमिदं सर्वं जगत्स्थावरजङ्गमम् 07_018_0026 प्रलये समनुप्राप्ते त्वां वै निविशते पुनः 07_018_0027 अनादिनिधनं देवं विश्वमीशं प्रजापतिम् 07_018_0028 धातारमजमव्यक्तमाहुर्वेदविदो जनाः 07_018_0029 भूतात्मानं महात्मानमनन्तं विश्वतोमुखम् 07_018_0030 अपि देवा न जानन्ति गुह्यमाद्यं जगत्पतिम् 07_018_0031 नारायणं परं देवं परमात्मानमईश्वरम् 07_018_0032 ज्ञानयोनिं हरिं विष्णुं मुमुक्षूणां परायणम् 07_018_0033 परं पुराणं पुरुषं पुराणानां परं च यत् 07_018_0034 एवमादिगुणानां ते कर्मणां दिवि चेह च 07_018_0035 अतीतभूतभव्यानां संख्यातात्र न विद्यते 07_018_0036 सर्वतो रक्षणीयाः स्म सशक्राणां दिवौकसाम् 07_018_0037 यैस्त्वं सर्वगुणोपेतः सुहृन्न उपपादितः 07_018_0038 इत्येवं धर्मराजेन हरिरुक्तो महायशाः 07_018_0039 अनुरूपमिदं वाक्यं प्रत्युवाच जनार्दनः 07_018_0040 भवतस्तपसोग्रेण धर्मेण परमेण च 07_018_0041 साधुत्वादार्जवाच्चैव हतः पापो जयद्रथः 07_018_0042 अयं च पुरुषव्याघ्र त्वदनुध्यानबृंहितः 07_018_0043 हत्वा योधसहस्राणि न्यहञ्जिष्णुर्जयद्रथम् 07_018_0044 कृतित्वे बाहुवीर्ये च तथैवासंभ्रमेऽपि च 07_018_0045 शीघ्रतामोघवेधित्वे नास्ति पार्थसमः क्वचित् 07_018_0046 तदयं भरतश्रेष्ठ भ्राता ते पाण्डवार्जुनः 07_018_0047 सैन्यक्षयं रणे कृत्वा सिन्धुराजशिरोऽहरत् 07_018_0048 ततो धर्मसुतो जिष्णुं परिष्वज्य विशां पते 07_018_0049 प्रमृज्य वदनं चास्य पर्याश्वासयत प्रभुः 07_018_0050 अतीव सुमहत्कर्म कृतवानसि फल्गुन 07_018_0051 असह्यं चाविषह्यं च देवैरपि सवासवैः 07_018_0052 दिष्ट्या निस्तीर्णभारोऽसि हतारिश्चासि शत्रुहन् 07_018_0053 दिष्ट्या सत्या प्रतिज्ञेयं कृता हत्वा जयद्रथम् 07_018_0054 एवमुक्त्वा गुडाकेशं धर्मराजो महायशाः 07_018_0055 पस्पर्श पुण्यगन्धेन पृष्ठे हस्तेन पार्थिवः % After 7.128.14, S ins.: 07_019=0000 धृतराष्ट्र उवाच 07_019_0001 तथा हतेषु सैन्येषु तथा कृच्छ्रगतः स्वयम् 07_019_0002 कच्चिद्दुर्योधनः सूत नाकार्षीत्पृष्ठतो रणम् 07_019_0003 एकस्य च बहूनां च संनिपातो महानभूत् 07_019_0004 विशेषतो हि नृपतेर्विषमं प्रतिभाति मे 07_019_0005 सोऽत्यन्तसुखसंवृद्धो रक्ष्यो लोकस्य चेश्वरः 07_019_0006 एको बहून्समासाद्य कच्चिन्नासीत्पराङ्मुखः 07_019_0007 द्रोणः कर्णः कृपश्चैव कृतवर्मा च सात्वतः 07_019_0008 नावारयन्कथं युद्धे राजानं राजकाङ्क्षिणः 07_019_0009 सर्वोपायैर्हि युद्धेषु रक्षितव्यो महीपतिः 07_019_0010 एषा नीतिः परा युद्धे दृष्टा तत्र महर्षिभिः 07_019_0011 प्रविष्टे वै मम सुते परेषां वै महद्बलम् 07_019_0012 मामका रथिनां श्रेष्ठाः किमकुर्वत संजय 07_019=0012 संजय उवाच 07_019_0013 राजन्संग्राममाश्चर्यं पुत्रस्य तव भारत 07_019_0014 एकस्य च बहूनां च शृणु मे ब्रुवतोऽद्भुतम् 07_019_0015 द्रोणेन वार्यमाणोऽसौ कर्णेन च कृपेण च 07_019_0016 प्राविशत्पाण्डवीं सेनां मकरः सागरं यथा 07_019_0017 किरन्निषुसहस्राणि तत्र तत्र तदा तदा 07_019_0018 पाञ्चालान्पाण्डवांश्चैव विव्याध निशितैः शरैः 07_019_0019 यथोद्यम्य ततः सूर्यो रश्मिभिर्नाशयेत्तमः 07_019_0020 तथा पुत्रस्तव बलं नाशयत्तन्महाबलः % After 7.131.24ab, K4 B Dc1 Dn D1.5 ins.: 07_020_0001 अभ्यधावत्ततो द्रोणो यदुवीरजिघांसया 07_020_0002 तमायान्तमभिप्रेक्ष्य युधिष्ठिरपुरोगमाः 07_020_0003 परिवव्रुर्महात्मानं परीप्सन्तो यदूद्वहम् 07_020_0004 ततः प्रववृते युद्धं द्रोणस्य सह पाण्डवैः 07_020_0005 बलेरिव सुरैः पूर्वं त्रैलोक्यजयकाङ्क्षया 07_020_0006 ततः सायकजालेन पाण्डवानीकमावृणोत् 07_020_0007 भारद्वाजो महातेजा विव्याध च युधिष्ठिरम् 07_020_0008 सात्यकिं दशभिर्बाणैर्विंशत्या पार्षतं शरैः 07_020_0009 भीमसेनं च नवभिर्नकुलं पञ्चभिस्तथा 07_020_0010 सहदेवं तथाष्टाभिः शतेन च शिखण्डिनम् 07_020_0011 द्रौपदेयान्महाबाहुः पञ्चभिः पञ्चभिः शरैः 07_020_0012 विराटं मत्स्यमष्टाभिर्द्रुपदं दशभिः शरैः 07_020_0013 युधामन्युं त्रिभिः षड्भिरुत्तमौजसमाहवे 07_020_0014 अन्यांश्च सैनिकान्विद्ध्वा युधिष्ठिरमुपाद्रवत् 07_020_0015 ते वध्यमाना द्रोणेन पाण्डुपुत्रस्य सैनिकाः 07_020_0016 प्राद्रवन्वै भयाद्राजन्सार्तनादा दिशो दश 07_020_0017 काल्यमानं तु तत्सैन्यं दृष्ट्वा द्रोणेन फल्गुनः 07_020_0018 किंचिदागतसंरम्भो गुरुं पार्थोऽभ्ययाद्द्रुतम् 07_020_0019 दृष्ट्वा द्रोणस्तु बीभत्सुमभिधावन्तमाहवे 07_020_0020 संन्यवर्तत तत्सैन्यं पुनर्यौधिष्ठिरं नृप 07_020_0021 ततो युद्धमभूद्भूयो भारद्वाजस्य पाण्डवैः 07_020_0022 द्रोणस्तव सुतै राजन्सर्वतः परिवारितः 07_020_0023 व्यधमत्पाण्डुसैन्यानि तूलराशिमिवानलः 07_020_0024 तं ज्वलन्तमिवादित्यं दीप्तानलसमद्युतिम् 07_020_0025 राजन्ननिशमत्यन्तं दृष्ट्वा द्रोणं शरार्चिषम् 07_020_0026 मण्डलीकृतधन्वानं तपन्तमिव भास्करम् 07_020_0027 दहन्तमहितान्सैन्ये नैनं कश्चिदवारयत् 07_020_0028 यो यो हि प्रमुखे तस्य तस्थौ द्रोणस्य पूरुषः 07_020_0029 तस्य तस्य शिरश्छित्त्वा ययौ द्रोणशरः क्षितिम् 07_020_0030 एवं सा पाण्डवी सेना वध्यमाना महात्मना 07_020_0031 प्रदुद्राव पुनर्भीता पश्यतः सव्यसाचिनः 07_020_0032 संप्रभग्नं बलं दृष्ट्वा द्रोणेन निशि भारत 07_020_0033 गोविन्दमब्रवीज्जिष्णुर्गच्छ द्रोणरथं प्रति 07_020_0034 ततो रजतगोक्षीरकुन्देन्दुसदृशप्रभान् 07_020_0035 चोदयामास दाशार्हो हयान्द्रोणरथं प्रति 07_020_0036 भीमसेनोऽपि तं दृष्ट्वा यान्तं द्रोणाय फल्गुनम् 07_020_0037 स्वसारथिमुवाचेदं द्रोणानीकाय मां वह 07_020_0038 सोऽपि तस्य वचः श्रुत्वा विशोको वाहयद्धयान् 07_020_0039 पृष्ठतः सत्यसन्धस्य जिष्णोर्भरतसत्तम 07_020_0040 तौ दृष्ट्वा भ्रातरौ यत्तौ द्रोणानीकमभिद्रुतौ 07_020_0041 पाञ्चालाः सृञ्जया मत्स्याश्चेदिकारूषकोशलाः 07_020_0042 अन्वगच्छन्महाराज केकयाश्च महारथाः 07_020_0043 ततो राजन्नभूद्घोरः संग्रामो लोमहर्षणः 07_020_0044 बीभत्सुर्दक्षिणं पार्श्वमुत्तरं च वृकोदरः 07_020_0045 महद्भ्यां रथवृन्दाभ्यां बलं जगृहतुस्तव 07_020_0046 तौ दृष्ट्वा पुरुषव्याघ्रौ भीमसेनधनंजयौ 07_020_0047 धृष्टद्युम्नोऽभ्ययाद्राजन्सात्यकिश्च महाबलः 07_020_0048 चण्डवाताभिपन्नानामुदधीनामिव स्वनः 07_020_0049 आसीद्राजन्बलौघानां तदान्योन्यमभिघ्नताम् 07_020_0050 सौमदत्तिवधात्क्रुद्धो दृष्ट्वा सात्यकिमाहवे % After 7.131.99, K4 B Dc1 Dn D1.3.5.6 ins.: 07_020A_0001 ततो घटोत्कचः क्रुद्धो रक्षसां भीमकर्मणाम् 07_020A_0002 द्रौणिं हतेति महतीं चोदयामास तां चमूम् 07_020A_0003 घटोत्कचस्य तामाज्ञां प्रतिगृह्याथ राक्षसाः 07_020A_0004 दंष्ट्रोज्ज्वला महावक्त्रा घोररूपा भयानकाः 07_020A_0005 व्यत्तानना दीर्घजिह्वाः क्रोधताम्रेक्षणा भृशम् 07_020A_0006 सिंहनादेन महता नादयन्तो वसुंधरान् 07_020A_0007 हन्तुमभ्यद्रवन्द्रौणिं नानाप्रहरणायुधाः 07_020A_0008 शक्तीः शतघ्नीः परिघानशनीः शूलपट्टिशान् 07_020A_0009 खड्गान्गदा भिन्दिपालान्मुशलानि परश्वधान् 07_020A_0010 प्रासानींस्तोमरांश्च कणपान्कम्पनाञ्शितान् 07_020A_0011 हुलान्भुशुण्ड्यश्मगुडान्स्थूणाः कार्ष्णायसीस्तथा 07_020A_0012 मुद्गरांश्च महाघोरान्समरे शत्रुदारणान् 07_020A_0013 द्रौणिमूर्धन्यसज्जन्त राक्षसा भीमविक्रमाः 07_020A_0014 चिक्षिपुः क्रोधताम्राक्षाः शतशोऽथ सहस्रशः 07_020A_0015 तच्छस्त्रवर्षं सुमहद्द्रोणपुत्रस्य मूर्धनि 07_020A_0016 पतमानं समीक्ष्याथ योधास्ते व्यथिताभवन् 07_020A_0017 द्रोणपुत्रस्त्वसंभ्रान्तस्तद्वर्षं घोरमुत्थितम् 07_020A_0018 शरैर्विध्वंसयामास वज्रकल्पैः शिलाशितैः 07_020A_0019 ततोऽन्यैर्विशिखैस्तूर्णं स्वर्णपुङ्खैर्महामनाः 07_020A_0020 निजघ्ने राक्षसान्द्रौणिर्दिव्यास्त्रप्रतिमन्त्रितैः 07_020A_0021 तद्बाणैरर्दितं यूथं रक्षसां पीनवक्षसाम् 07_020A_0022 सिंहैरिव बभौ मत्तं गजानामाकुलं कुलम् 07_020A_0023 ते राक्षसाः सुसंक्रुद्धा द्रोणपुत्रेण ताडिताः 07_020A_0024 क्रुद्धाः स्म प्राद्रवन्द्रौणिं जिघांसन्तो महाबलाः 07_020A_0025 तत्राद्भुतमिमं द्रौणिर्दर्शयामास विक्रमम् 07_020A_0026 अशक्यं कर्तुमन्येन सर्वभूतेषु भारत 07_020A_0027 यदेको राक्षसीं सेनां क्षणाद्द्रौणिर्महास्त्रवित् 07_020A_0028 ददाह ज्वलितैर्बाणै राक्षसेन्द्रस्य पश्यतः 07_020A_0029 स दहन्राक्षसानीकं रराज द्रौणिराहवे 07_020A_0030 युगान्ते सर्वभूतानि संवर्तक इवानलः 07_020A_0031 तं दहन्तमनीकानि शरैराशीविषोपमैः % After 7.170.22ab, G1 M1.2 ins.: 07_021_0001 प्रपेतुः कुञ्जरास्तत्र शस्त्रसंघैर्निपातिताः 07_021_0002 व्यदीर्यमाणा गिरयो वज्रनुन्ना यथा पुरा 07_021_0003 हस्तिहस्तैश्च संछिन्नैर्गात्रैश्चैव विशां पते 07_021_0004 अपरैश्च तथा बाणैः कुन्तैश्च कनकोज्ज्वलैः 07_021_0005 संकीर्णा पृथिवी जज्ञे मांसशोणितकर्दमा 07_021_0006 गजेभ्यश्च्यवमानानां यन्तॄणां तत्र भारत 07_021_0007 विभुजानां विशीर्णानां न्यस्तकार्मुकवर्मणाम् 07_021_0008 पूर्णमायोधनं जज्ञे प्रेतराजपुरोपमम् 07_021_0009 अङ्कुशैरपविद्धैश्च तोमरैश्च महाधनैः 07_021_0010 अलंकारैश्च नागानां ग्रैवेयैश्च सकङ्कटैः 07_021_0011 कक्ष्याभिरग्निकुण्डैश्च यन्त्रैश्चैव पताकिभिः 07_021_0012 शक्तिभिश्च महाराज बाणैश्च नतपर्वभिः 07_021_0013 रथिनां च रथैर्भग्नैश्छिन्नैर्वा युगदण्डकैः 07_021_0014 चक्रैर्विमथितैर्भग्नैर्युगैरक्षैश्च भूषिता 07_021_0015 तूणीरैरपविद्धैश्च चापैश्च सुमहाधनैः 07_021_0016 अनुकर्षैः पताकाभिर्योक्त्रैश्चैव विशां पते 07_021_0017 रश्मिभिश्च प्रतोदैश्च किङ्किणीभिश्च मारिष 07_021_0018 कवचैश्च तथा दीप्तैश्चामरव्यजनैरपि 07_021_0019 छत्त्रैश्च चन्द्रसंकाशैर्वृष्ट्यातपनिवारिभिः 07_021_0020 अङ्गुलित्रैः सकेयूरैर्दीप्तैर्निष्कैश्च काञ्चनैः 07_021_0021 कर्णसूत्रैः किरीटैश्च मुकुटैश्च महाधनैः 07_021_0022 चित्रैर्वस्त्रैरलंकारैः कुण्डलैश्चापि भारत 07_021_0023 अपविद्धैस्तथा शीर्षैर्बाहुभिश्च महात्मनाम् 07_021_0024 संछन्ना पृथिवी रेजे तत्र तत्र यथातथम् 07_021_0025 उरश्छदैस्तथा चित्रैर्घण्टाजालैश्च भास्वरैः 07_021_0026 निहतैस्तुरगैश्चैव निर्जिह्वैः शोणितोक्षितैः 07_021_0027 हयारोहपरैश्चैव निर्दग्धैरस्त्रतेजसा 07_021_0028 नानाङ्गावयवैर्हीना यौधाः सस्रुर्भयार्दिताः 07_021_0029 चुक्रुशुस्तात तातेति हा हा पुत्रेति चासकृत् 07_021_0030 यौधा नूनं ते निधनं प्राप्ताः पाण्डवेया महारथाः 07_021_0031 वासुदेवश्च वार्ष्णेयस्तथा सोमकसृञ्जयाः 07_021_0032 जीवत्सु समरे तेषु न हि वीरेषु सैनिकाः 07_021_0033 इमामवस्थां सहसा गच्छेयुर्वै कथंचन 07_021_0034 इत्यब्रुवंस्तथा यौधा हन्यमानास्तदा रणे 07_021_0035 क्रुद्धेन द्रोणपुत्रेण कालेनेव युगक्षये 07_021_0036 हन्यमानास्तथास्त्रेण तेन नारायणेन ते % After 7.171.36ab, D6 ins.: 07_022_0001 तमात्मभुजवेगेन विकर्षन्तं शरासनम् 07_022_0002 तं तु दृष्ट्वा सुसंक्रुद्धं कालानलयमोपमम् 07_022_0003 विमुञ्चन्विशिखांस्तूर्णं पार्षतोऽभ्यद्रवद्रणे 07_022_0004 तौ द्रौणिः क्रोधताम्राक्षो दिधिक्षन्निव तेजसा 07_022_0005 छादयामास बाणौघैर्धृष्टद्युम्नं समन्ततः 07_022_0006 धृष्टद्युम्नोऽपि संभ्रान्तः शरेणानतपर्वणा 07_022_0007 प्रत्यविध्यत संक्रुद्धः पार्षतं प्रयतो बलात् 07_022_0008 तस्य द्रौणिर्धनुश्छित्त्वा स्थूणेन परवीरहा 07_022_0009 धृष्टद्युम्नं त्रिसप्तत्या विव्याध निशितैर्नदन् 07_022_0010 तदपास्य धनुश्छिन्नं धृष्टद्युम्नः प्रतापवान् 07_022_0011 अन्यत्कार्मुकमादाय सोऽश्वत्थामानमार्दयत् 07_022_0012 स तदप्यस्य संक्रुद्धश्चिच्छेद परमास्त्रवित् 07_022_0013 तं चाप्यवाकिरद्बाणैर्धृष्टद्युम्नं परंतपः 07_022_0014 ततः स पार्षतस्तूर्णं शक्तिं हेमपरिष्कृताम् 07_022_0015 चिक्षेप परमक्रुद्धो ज्वलन्तीमशनीमिव 07_022_0016 तामापतन्तीं सहसा व्यालीकाल इवाहवे 07_022_0017 चिच्छेद सप्तधा राजञ्शरैः परमतेजनैः 07_022_0018 तां निकृत्तां ततो दृष्ट्वा द्रौणिना पार्षतस्ततः 07_022_0019 धनुरन्यत्समादाय समरे वेगवत्तरम् 07_022_0020 ततोऽविध्यत्सुतीक्ष्णाभ्यां शराभ्यां द्रौणिमाहवे 07_022_0021 ततो द्वाभ्यां सुतीक्ष्णाभ्यां भल्लाभ्यां तत्र कार्मुकम् 07_022_0022 द्रौणिर्द्रुपदपुत्रस्य चिच्छेद प्रहसन्निव 07_022_0023 तं च बाणैर्महातेजाः पुनरन्यैः समावृणोत् 07_022_0024 साश्वसूतरथं तूर्णं छादयामास संयुगे 07_022_0025 तस्य चानुचरान्सर्वान्दीप्तास्त्रान्पार्श्वतः स्थितान् 07_022_0026 व्यद्रावयत संक्रुद्धः शरैः संनतपर्वभिः 07_022_0027 ब्रह्मदत्तं ततो बाणं धृष्टद्युम्नजिघांसया 07_022_0028 द्रोणपुत्रः प्रचिक्षेप सात्यकिस्तद्द्विधाच्छिनत् 07_022_0029 सात्यकिस्तु तमादाय राजपुत्रं शरार्दितम् 07_022_0030 अष्टाभिर्निशितैर्बाणैरश्वत्थामानमार्दयत् 07_022_0031 अशीत्या पुनराहत्य नानारूपैरमर्षणः 07_022_0032 विव्याधास्य त्रिभिः सूतं चतुर्भिश्चतुरो हयान् 07_022_0033 एवमुक्त्वा शरैस्तीक्ष्णैः सात्यकिं तूर्णमावृणोत् 07_022_0034 संरब्धः क्रोधताम्राक्षो द्रोणपुत्रः प्रतापवान् 07_022_0035 सात्यकिस्तु ततः क्रुद्धः शरेणानतपर्वणा 07_022_0036 द्रोणपुत्रं समाजघ्ने सर्वसैन्यस्य पश्यतः 07_022_0037 ततो द्रौणिर्महाराज बाणैः संछाद्य सात्यकिम् 07_022_0038 धनुः क्रोधपरीतात्मा चिच्छेदाशु महास्त्रवित् 07_022_0039 ततः शक्तिं महाघोरां हेमदण्डामयस्मयीम् 07_022_0040 चिक्षेप सात्यकिस्तूर्णं द्रोणपुत्रजिघांसया 07_022_0041 तामापतन्तीं सहसा शक्रमुक्तामिवाशनिम् 07_022_0042 अप्राप्तामेव चिच्छेद द्रौणिः सप्तभिराशुगैः 07_022_0043 तां निकृत्तां शरैर्दृष्ट्वा द्रौणिना सायकैर्भृशम् 07_022_0044 सोऽन्यत्कार्मुकमादाय भारघ्नं वेगवत्तरम् 07_022_0045 तद्विकृष्य महच्चापं सात्यकिः सात्वतां वरः 07_022_0046 सायकैर्बहुभिस्तूर्णमश्वत्थामानमार्दयत् 07_022_0047 ततो द्रौणिः सुसंरब्धः शरजालेन माधवम् 07_022_0048 छादयामास समरे सात्यकिं क्रोधमूर्छितः 07_022_0049 तान्यस्य शरजालानि अन्तरिक्षे विशां पते 07_022_0050 अप्राप्तानेव चिच्छेद युयुधानो महारथः 07_022_0051 ततः पूर्णायतोत्सृष्टैर्हेमपुङ्खैः शिलाशितैः 07_022_0052 बाणैर्विव्याध सुदृढं द्रोणपुत्रममर्षितः 07_022_0053 तथा स विद्धः सुभृशं द्रोणपुत्रोऽत्यमर्षणः 07_022_0054 शैनेयं समरे क्रुद्धः प्रदहन्निव चक्षुषा 07_022_0055 अवाकिरदमेयात्मा बाणवर्षैः समन्ततः 07_022_0056 पर्वतं वारिधाराभिस्तपान्ते जलदो यथा % After 7.171.46, K4 Dn2 D1.5 T ins.: 07_023_0001 धनुर्ध्वजं च संयत्तैश्चिच्छेद कृतहस्तवत् 07_023_0002 स साश्वं व्यधमच्चापि रथं हेमपरिष्कृतम् 07_023_0003 हृदि विव्याध समरे त्रिंशता सायकैर्भृशम् 07_023_0004 एवं स पीडितो राजन्नश्वत्थामा महाबलः 07_023_0005 शरजालैः परिवृतः कर्तव्यं नान्वपद्यत 07_023_0006 एवं गते गुरोः पुत्रे तव पुत्रो महारथः 07_023_0007 कृपकर्णादिभिः सार्धं शरैः सात्वतमावृणोत् 07_023_0008 दुर्योधनस्तु विंशत्या कृपः शारद्वतस्त्रिभिः 07_023_0009 कृतवर्माथ दशभिः कर्णः पञ्चाशता शरैः 07_023_0010 दुःशासनः शतेनैव वृषसेनश्च सप्तभिः 07_023_0011 सात्यकिं विव्यधुस्तूर्णं समन्तान्निशितैः शरैः 07_023_0012 ततः स सात्यकी राजन्सर्वानेव महारथान् 07_023_0013 विरथान्विमुखांश्चैव क्षणेनैवाकरोन्नृप 07_023_0014 अश्वत्थामा तु संप्राप्य चेतनां भरतर्षभ 07_023_0015 चिन्तयामास दुःखार्तो निःश्वसंश्च पुनः पुनः 07_023_0016 ततो रथान्तरं द्रौणिः समारुह्य परंतपः 07_023_0017 सात्यकिं वारयामास किरञ्शरशतान्बहून् 07_023_0018 तमापतन्तं संप्रेक्ष्य भारद्वाजसुतं रणे 07_023_0019 विरथं विमुखं चैव पुनश्चक्रे महारथः 07_023_0020 ततस्ते पाण्डवा राजन्दृष्ट्वा सात्यकिविक्रमम् 07_023_0021 शङ्खशब्दान्भृशं चक्रुः सिंहनादांश्च नेदिरे 07_023_0022 एवं तं विरथं कृत्वा सात्यकिः सत्यविक्रमः 07_023_0023 जघान वृषसेनस्य त्रिसाहस्रान्महारथान् 07_023_0024 अयुतं दन्तिनां सार्धं कृपस्य निजघान सः 07_023_0025 पञ्चायुतानि चाश्वानां शकुनेर्निजघान ह 07_023_0026 ततो द्रौणिर्महाराज रथमारुह्य वीर्यवान् 07_023_0027 सात्यकिं प्रति संक्रुद्धः प्रययौ तद्वधेप्सया 07_023_0028 पुनस्तमागतं दृष्ट्वा शैनेयो निशितैः शरैः 07_023_0029 अदारयत्क्रूरतरैः पुनः पुनररिंदम % After 7.171.65, K4 B Dc1 Dn D1.5.6 T1 ins.: 07_024_0001 मालवं पौरवं चैव युवराजं च चेदिपम् 07_024_0002 दृष्ट्वा समक्षं निहतं द्रोणपुत्रेण पाण्डवः 07_024_0003 भीमसेनो महाबाहुः क्रोधमाहारयत्परम् 07_024_0004 ततः शरशतैस्तीक्ष्णैः संक्रुद्धाशीविषोपमैः 07_024_0005 छादयामास समरे द्रोणपुत्रं परंतपः 07_024_0006 ततो द्रौणिर्महातेजाः शरवर्षं निहत्य तम् 07_024_0007 विव्याध निशितैर्बाणैर्भीमसेनममर्षणः 07_024_0008 ततो भीमो महाबाहुर्द्रौणेर्युधि महाबलः 07_024_0009 क्षुरप्रेण धनुश्छित्त्वा द्रौणिं विव्याध पत्रिणा 07_024_0010 तदपास्य धनुश्छिन्नं द्रोणपुत्रो महामनाः 07_024_0011 अन्यत्कार्मुकमादाय भीमं विव्याध पत्रिभिः 07_024_0012 तौ द्रौणिभीमौ समरे पराक्रान्तौ महाबलौ 07_024_0013 अवर्षतां शरवर्षं वृष्टिमन्ताविवाम्बुदौ 07_024_0014 भीमनामाङ्किता बाणाः स्वर्णपुङ्खाः शिलाशिताः 07_024_0015 द्रौणिं संछादयामासुर्घनौघा इव भास्करम् 07_024_0016 तथैव द्रौणिनिर्मुक्तैर्भीमः संनतपर्वभिः 07_024_0017 अवाकीर्यत स क्षिप्रं शरैः शतसहस्रशः 07_024_0018 स छाद्यमानः समरे द्रौणिना रणशालिना 07_024_0019 न विव्यथे महाराज तदद्भुतमिवाभवत् 07_024_0020 ततो भीमो महाबाहुः कार्तस्वरविभूषितान् 07_024_0021 नाराचान्दश संप्रैषीद्यमदण्डनिभाञ्शितान् 07_024_0022 ते जत्रुदेशमासाद्य द्रोणपुत्रस्य मारिष 07_024_0023 निर्भिद्य विविशुस्तूर्णं वल्मीकमिव पन्नगाः 07_024_0024 सोऽतिविद्धो भृशं द्रौणिः पाण्डवेन महात्मना 07_024_0025 ध्वजयष्टिं समाश्रित्य न्यमीलयत लोचने 07_024_0026 स मुहूर्तात्पुनः संज्ञां लब्ध्वा द्रौणिर्नराधिप 07_024_0027 क्रोधं परममातस्थौ समरे रुधिरोक्षितः 07_024_0028 दृढं सोऽभिहतस्तेन पाण्डवेन महात्मना 07_024_0029 वेगं चक्रे महाबाहुर्भीमसेनरथं प्रति 07_024_0030 तत आकर्णपूर्णानां शराणां तिग्मतेजसाम् 07_024_0031 शतमाशीविषाभानां प्रेषयामास भारत 07_024_0032 भीमोऽपि समरश्लाघी तस्य वीर्यमचिन्तयत् 07_024_0033 तूर्णं प्रासृजदुग्राणि शरवर्षाणि पाण्डवः 07_024_0034 ततो द्रौणिर्महाराज छित्त्वास्य विशिखैर्धनुः 07_024_0035 आजघानोरसि क्रुद्धः पाण्डवं निशितैः शरैः 07_024_0036 ततोऽन्यद्धनुरादाय भीमसेनोऽत्यमर्षणः 07_024_0037 विव्याध निशितैर्बाणैर्द्रौणिं पञ्चभिराहवे 07_024_0038 जीमूताविव घर्मान्ते तौ शरौघप्रवर्षिणौ 07_024_0039 अन्योन्यक्रोधताम्राक्षौ छादयामासतुर्युधि 07_024_0040 तलशब्दैस्ततो घोरैस्त्रासयन्तौ परस्परम् 07_024_0041 अयुध्येतां सुसंरब्धौ कृतप्रतिकृतैषिणौ 07_024_0042 ततो विस्फार्य सुमहच्चापं रुक्मविभूषितम् 07_024_0043 भीमं प्रैक्षत स द्रौणिः शरानस्यन्तमन्तिकात् 07_024_0044 शरद्यहर्मध्यगतो दीप्तार्चिरिव भास्करः 07_024_0045 आददानस्य विशिखान्संदधानस्य चाशुगान् 07_024_0046 विकर्षतो मुञ्चतश्च नान्तरं ददृशुर्जनाः 07_024_0047 अलातचक्रप्रतिमं तस्य मण्डलमायुधम् 07_024_0048 द्रौणेरासीन्महाराज बाणान्विसृजतस्तदा 07_024_0049 धनुश्च्युताः शरास्तस्य शतशोऽथ सहस्रशः 07_024_0050 आकाशे प्रत्यदृश्यन्त शलभानामिवायतीः 07_024_0051 ते तु द्रौणिधनुर्मुक्ताः शरा हेमविभूषिताः 07_024_0052 अजस्रमन्वकीर्यन्त घोरा भीमरथं प्रति 07_024_0053 तत्राद्भुतमपश्याम भीमसेनस्य विक्रमम् 07_024_0054 बलं वीर्यं प्रभावं च व्यवसायं च भारत 07_024_0055 तां स मेघादिवोद्भूतां बाणवृष्टिं समन्ततः 07_024_0056 जलवृष्टिं महाघोरां तपान्त इव चिन्तयन् 07_024_0057 द्रोणपुत्रवधप्रेप्सुर्भीमो भीमपराक्रमः 07_024_0058 अमुञ्चच्छरवर्षाणि प्रावृषीव बलाहकः 07_024_0059 तद्रुक्मपृष्ठं भीमस्य धनुर्घोरं महद्रणे 07_024_0060 विकृष्यमाणं विबभौ शक्रचापमिवापरम् 07_024_0061 तस्माच्छराः प्रादुरासञ्शतशोऽथ सहस्रशः 07_024_0062 संछादयन्तः समरे द्रौणिमाहवशोभिनम् 07_024_0063 तयोर्विसृजतोरेवं शरजालानि मारिष 07_024_0064 वायुरप्यन्तरा राजन्नाशक्नोत्प्रतिसर्पितुम् 07_024_0065 तथा द्रौणिर्महाराज शरान्हेमविभूषितान् 07_024_0066 तैलधौतान्प्रसन्नाग्रान्प्राहिणोद्वधकाङ्क्षया 07_024_0067 तानन्तरिक्षे विशिखैस्त्रिधैकैकमशातयत् 07_024_0068 विशेषयन्द्रोणसुतं तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत् 07_024_0069 पुनश्च शरवर्षाणि घोराण्युग्राणि पाण्डवः 07_024_0070 व्यसृजद्बलवान्क्रुद्धो द्रोणपुत्रवधेप्सया 07_024_0071 ततोऽस्त्रमायया तूर्णं शरवृष्टिं निवार्य ताम् 07_024_0072 धनुश्चिच्छेद भीमस्य द्रोणपुत्रो महास्त्रवित् 07_024_0073 शरैश्चैनं सुबहुभिः क्रुद्धः संख्ये पराभिनत् 07_024_0074 स छिन्नधन्वा बलवान्रथशक्तिं सुदारुणाम् 07_024_0075 वेगेनाविध्य चिक्षेप द्रोणपुत्ररथं प्रति 07_024_0076 तामापतन्तीं सहसा महोल्काभां शितैः शरैः 07_024_0077 चिच्छेद समरे द्रौणिर्दर्शयन्पाणिलाघवम् 07_024_0078 एतस्मिन्नन्तरे भीमो दृढमादाय कार्मुकम् 07_024_0079 द्रौणिं विव्याध विशिखैः स्मयमानो वृकोदरः 07_024_0080 ततो द्रौणिर्महाराज भीमसेनस्य सारथिम् 07_024_0081 ललाटे दारयामास शरेणानतपर्वणा 07_024_0082 सोऽतिविद्धो बलवता द्रोणपुत्रेण सारथिः 07_024_0083 व्यामोहमगमद्राजन्रश्मीनुत्सृज्य वाजिनाम् 07_024_0084 ततोऽश्वाः प्राद्रवंस्तूर्णं मोहिते रथसारथौ 07_024_0085 भीमसेनस्य राजेन्द्र पश्यतां सर्वधन्विनाम् 07_024_0086 तं दृष्ट्वा प्रद्रुतैरश्वैरपकृष्टं रणाजिरात् % After 7.173.56ab, N (K5 missing) ins.: 07_025_0001 गन्धमादनविन्ध्यौ च कृत्वा वंशध्वजौ हरः 07_025_0002 पृथ्वीं ससागरवनां रथं कृत्वा तु शंकरः 07_025_0003 अक्षं कृत्वा तु नागेन्द्रं शेषं नागं त्रिलोचनः 07_025_0004 चक्रं कृत्वा तु चन्द्रार्कौ देवदेवः पिनाकधृक् 07_025_0005 अणी कृत्वैलपत्रं च पुष्पदन्तं च त्र्यम्बकः 07_025_0006 यूपं कृत्वा च मलयमवनाहं च तक्षकम् 07_025_0007 योक्त्राङ्गानि च चत्वारि कृत्वा शर्वः प्रतापवान् 07_025_0008 वेदान्कृत्वाथ चतुरश्चतुरोऽश्वान्महेश्वरः 07_025_0009 उपवेदान्खलीनांश्च कृत्वा लोकत्रयेश्वरः 07_025_0010 गायत्रीं प्रग्रहं कृत्वा सावित्रीं च महेश्वरः 07_025_0011 कृत्वोंकारं प्रतोदं च ब्रह्माणं चैव सारथिम् 07_025_0012 गाण्डीवं मन्दरं कृत्वा गुणं कृत्वा च वासुकिम् 07_025_0013 विष्णुं शरोत्तमं कृत्वा शल्यमग्निं तथैव च 07_025_0014 वायुं कृत्वाथ वाजाभ्यां पुङ्खे वैवस्वतं यमम् 07_025_0015 विद्युत्कृत्वाथ निश्राणं मेरुं कृत्वाथ वै ध्वजम् 07_025_0016 आरुह्य स रथं दिव्यं सर्वदेवमयं शिवः 07_025_0017 त्रिपुरस्य वधार्थाय स्थाणुः प्रहरतां वरः 07_025_0018 असुराणामन्तकरः श्रीमानतुलविक्रमः 07_025_0019 स्तूयमानः सुरैः पार्थ ऋषिभिश्च तपोधनैः 07_025_0020 स्थानं माहेश्वरं कृत्वा दिव्यमप्रतिमं प्रभुः